Full text of "Quæ exstant omnia opera"

See other formats

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at|http://books.qooqle.com/|

►

^^BbjS^''

P. PAPINII STATII

QVM EXSTANT

^ OMNIA OPERA.

EXCUDEBAT JULIUS DIDOT

NATU MAJOB

REGIS TTP06RAPHUS

LIBRI QUINQUE
SILVARUM

P. PAPINII STATII

CUM VARIETATE LECTIONUM
ET SBLECTIS MARKLASIDI ALIOBDHQUE NOTIS

QUIBDS SOAS ADDIDERXJNT

J. A. AMAR ET N. E. LEMAIRE

■ R ■■Cll OALLIABOM DaiTBBIITlTB

VOLUMEN PRIUtlM

PARISIIS

COLLK^^BAT NIGOLAUS EL1G1C8 LEHAIRB

HDCCCXXV

PR^FATIO

RECENTIORIS EDITORIS

AD LECTOREM.

QuoB erat in votis praecipue , ut opus Regiis auspiciis
mc^oatum , et unanimi doctorum virorum plausu adhuc
exceptum y majus aliquid sibi et ho^orificentius gratula-
retur, fedt summa Regis amantissimi UberaUtas, quae
BibUothecam nostram inter libros ad usum instituendae
prolis Regiae destinatos ^ adscribendam ultro decreverit.
Qao quidem munere nihil evenire potuit , vel laetius no-
bis, vel ipsius operis fortunae optatius. Quos enim animos
et spiritus, quas vires ducturos inde sperandum est,
illos omnes , qui sex abhinc annis curas indefessas , et
quidquid studii inest ac roboris in molem hanc exstruen-
dam contulerunt, quae jam nunc adstupet ipsa sibi, et
stupenda magis ac magis in posterum exstabit.

Ave tam bona , comitem se , et confidentius quidem ,
Virgilioy Nasoni^ Propertio etc. superaddit Papinius, cu-
]us ego publicandi provinciam eo suscepi libentius , quo
iaciliorem mihi viam pracmunierat clarissimus et idem
sagacissimus interpres , Jer. Majrklandus ; qui , si , quas
in Silvas impendit , curas in Thebaidem et Achilleidem ex-
iendisset, nihil fere futuris interpretibus agendum reli-
/. A

X PRiEFATIO

quisset, nisi ut opus tot numeris absolutum typis inte-
grum et intactum religiosissime demandarent. Non ita
tamen absolutum opus Marklandi reputavit nuperua Sil-
varum Editor, Ferdinandus Handius^ ut non emendanda
nonnuila, plura vero addenda judicaverit. Doctissimi hu-
jus viri dbputationes (quas non ultra carmen in libri
primi adhuc protulit), integras fere recepimus; nec in-
gratum erudito lectori fore speravimus , si haud ita infe-
riorem aemulum cum ipso Marklando committeremus ,
eventurum inde confisi, ut nova lux aliquando, ex ipsa
rerum aut verborum contentione repente effulgeret. Nec,
si forte carmen longius productum , vel planiun minus
argumentum, Domitii Prae&tiunculas omisimus, quas
Silvarum cuique prsefigendas curaverat : cui quidem non-
nulla etiam , quae sive ad historiam et geographiam , aut
ad obscuriores quosdam veterum mythos pertinerent,
accepta candide referimus.

Supererat, ut, quod olim Marklando in mentem vene-
rat , nec concessum ut perficeret , ipsi perficeremus : col-
lationem dico Regii Godicis , « cujus aliquando si compos
fuerim, inquit Marklandus in Praefatione sua, nostrae
postposita , et si tanti videbitur , curas secundas huic
operi non pigebit impendere. » Porro codicem illum ,
quem satis antiquum , Marklando teste , Th. Bentleius
judicaverat, inter caeteros sic notat supra laudatus Ferd.
Handius :

u Cadex Parisiensis, chartaceus, unus ille, quem habet
Bibliotheca Regia , n^ 8283 signatum. Continet cxxxv foliis
diversse materiae Silvas, Achilleidos libros II, Persii Satiras,
Sallustii Declamationes in Giccronem , Epistolam N. Rogerii
ad Joannem Maludanura et fragmenta ex Ovidii Fastis, sed

RECENTIORIS EDITORIS. xi

omnia hxc non uno tempore, neque ab uno librario scripta.
Nam Silvae yidebantar Hasio circa annum 1^70 scriptse,
reliqua pluribus annis post, epistola vero Rogerii tempore
Francisci primi. In prima pagina carminis primi inter lineas
interpositae sunt breviores explicationes, in reliquis usque ad
fol. Lx , sive ad carmen 5 libri IV glossas in margine, quibus
ant difBciliores sententiae, aut res antiquae illustrantur. Hasius
descripsit eas , quae ad primum librum et ad alia nonnulla
carmina pertinent ; quibus intelligitur auctorem Romae vi-
xisse, neque eruditione destitutum fuisse. Vid. ad I, i , Zyy
3 , i38. Saepe in scholiis afferuntur antiqui auctores Graeci et
Latini , saepe etiam artis monumenta. Godex vero non omnia
comprehendit carmina, sed finem habet in versu 267 carmi-
nis a lihri V, caeteris abruptis. Idem est, quem, ut narrat Mar-
kiandus in praefatione, Rentleius contulerat. Neque veroma-
gnam habet auctoritatem , sed librarius, ut in iis patet, quse
ad Epbtolam libri tertii, ad III, i, 43, et alibi monui, in
eo describendo adhibuisse videtur veteres editiones. n

Uaec Handius ; quas res utcumque se habeat , nihilomi-
nns tamen describendum ex omni parte librum censui-
mns, religione quadam moti, ut Marklandi nostri votum
absolveretur, sicque ejus quasi Manibus parentaremus.
Si qui vero alienum ab opere instituto opus judicaverint ,
fadle id condonabunt, modo propositi pietatem attentis
respexerint animis.

Variantes quoque Principis ( ut aiunt) Editionis, et
Aldinas lectiones in medium contuiimus, textuique in
ima pagina mbjecimus ; additis Marklandi conjecturis ,
et lectionum varietatibus ex iUius commentario deprom-
ptis, modo tamen per brevitatem liceret : cujus etiam
brevitatis causa , et ne volumen extra modum excresce-
ret, exempla, quae plurima Marklandus attulerat, non-
nunqoam rescidimus , quae satis erat subindicare. Quae

xij PRiEFATIO

vero ad interpretationem spectant , ad calcem carminis
cujusque rejecimus, utpote quas largiorem Griticis cam-
pum aperiant , ipsaque latius ideo exspatientur.

Opere confecto , Marklandus librum suum studiose re-
visit, fecognovitque ; et ne quid desiderandum videre-
tur , alia mutavit , addidit alia , vel omnino delevit : quas
quidem emendationes sedulo collegimus , et quasque suo
quoque loco reponendas curavimus : excidisse tamen
unam comperimus , quam restitutam hic hakeas , Lector
humanissime , veUmus. Spectat ad vs. 83 carm. IV, hb. I :
Nec promissa semel; ubi Markland.

« Ven. prcsmissa, Omnino verum est :

. sed revocant fasti , majorque Curalis

Nec permissa semel.

T6 nec, ut saepe dixi , resolvendum est in et nan : major curu-
lis permissa, et non semel , id est y etiam plus quam semel , bis
puta, vel pluries permissus Consulatus; hoc enim vult per
majorem Curulem. Recte vero permissa^ sc. ab Imperatore.
Donare summas curules eodem sensu Juvenalis, Sat. X, 91 :
^oster, Epidial. Stell. vs. 82 ,

.... adhuc optas, permtssaque numine dextro
Vota paves ;

ubi similiter erat promissa : vide Notas. »

Ea fuit nobis ubique magistri reverentia , ea religio ,
ut nihil tibi ex tanti pretii labore deperire volentes pate-
remur, singula exciperemus, fideliterque traderemus;
nisi quod manifeste falsa correximus , in locis praesertim
ex aliis auctoribus adductis , ubi sua facillime Marklan-
dum memoria &IIere potuit, fefellitque.

<Quum autem priusquam ad auctorem accedamus ,
ipsum praenoscere , et quae fuerit ilUus indoles , quod et

REc/eNTIORIS EDITORIS. xiij

qaale in scribendo iDgenium prsesentire, nec inutile sit ,

■

nec^injucandum , pauca hic de genio Statiano , inprimis-
que de Sihis , comparata lector haud moleste feret.

'Dnbia prorsus et anceps , vel apud aequales , fuisse vi-
detur fama Papinii nostri ; ita ut eosdem yersus alii in
laadem illius , in vituperium alii et censuram converte-
xint. Vere enim et ex animo dixisse Juvenalem quidam
contendunt^ Sat. vn, vs. 8a ,

Gurritiir ad Yocem jncuDdam , et carmeii amic«
Thebaidos, Istam fecit quum Statius urbem etc.

Dum ctfMkvtmSc alii, et satirico more dictum existimant et
interpretantur. Hypercriticus vero Scaliger {Poet, f^I) he-
roicorum poetarum , tum Latinorum , tum etiam Graeco-
nmiy £icile principem afBrmat. « Nam et meliores^ inquit,
versus Jiicity quam Homerus. » Utrique modus excidit;
oec immerito Noster cum puella Raciniana exclamaret :

« . . . . je n'ai m^rite
• Ni cet exc^ d'bomieur, ni cette indignite ! »

BamnEncus, aot. II, sc. 3.

Nec aBquiores vei prudentiores apud nos sestimatores Sta-
lius invenit Hunc quidem Voltaire tangit obiter, et auc-
toritate sua dedarat , « un monstmeux imitateur de riliade
« et de ri^eide. » {Essat sur la Poisie ^pique^ ch^ IF, )
Laharpe mtem (quem ego Quintiliani Gallici noimne ap-
pellare haud dubitem , modo non in literas antiquiores
longius excurrat) inconsuham adeo, ne dicam ineptam
Statii mentionem fedt, ut Martiali, quos de Thebaide
versusmodo adduximus, adscriptos retulerit. {Cours de
litter. part. /, chap, 1 1 , sect, 2. )

Caeterum animadvertendum puto , omnem hunc criti-

xiv PRiEFATIO

coruhi impetum in unam Thebaidem deferbuisse , nec at-

tigisse quidem vel Achilleida^ vel Silvas^ quo in opere
«cuperem (ait M. Anton, Sabellicus)^ Statium operam
omnem locasse : nihil est enim illis amabilius , floridius ,
magisque poeticum. »

Sed ipsum nunc Handium loquentem audiamus. Ea
sunt viri politissimi verba, in quibus tum praecepta qus^
dam de re critica hinc et inde subjicit, tum de Statio et
ejus praesertim Silvis sagaciter, ut solet , et modeste ad-
modum disserit.

uUniversa, inquit, artis praecepta quamquam etiam in
poetis Latinis tractandts criticum tenere oportet , tamen ut
omnes sui officii part«s impleat, ei ante omnia quaerendum
est de auctoris , quem sibi elegit , ingenio ejusque scribendi
genere. Nam Grdecorum poetarum optimus quisque , ut non
alienis caussis, sed ipsius naturae incitamento impulsus, sen-
sum pulchri et honestt , quod in omnibus rebus unum est ,
verbis aptis et bonis e:cprimere solebat, ita omnes, quum
lin(piam ad regulas conformatam , artemque certis legibus
circumscriptam haberent, quo propins ab ipsius naturae
veritate aberant, eo magis communem rationem adhibebant,
iisdemque ingenii virtutibus excellere cupicbant. At Latini
iis quidem temporibus , ubi poetae disciplina et studio infor-
mari coeperant , diversis caussis deducti , id maximopere spe-
ctabant, ut, quoniam plurimas res ab aliis tractatas, et ipsas
poeseos legesantiquatasexistimabant, novis formis ingenii
facultatem cxsererent; et si hac destituti fuerint, inusitatis
artificiis approbationem sibi impetrarent. Quod nescio an
nnllo commodiori exemplo demonstrari possit quam carmi-
nibus Papinii Statii : nam nisi eee res , quee huic poetae pro-
priae sunt, accurate considerentur, plurimis in locis scriptura
veterum librorum corrupta, aut aliis nominibus suspecta
videbitur. Quare ego quoque in primis operam dedi , ut as*
sidua lectione non tantum usum verborum in Statii carmi-

RECENTIORIS EDITORIS. xv

nibus cognoscerem , sed ut, quod consilium poeta consequu-

tus, et quo genere scribendi usus sit, ad animum revocarem.

Quo facto etiam dubitare desivi , an Statius omnino dignus

f nerit scriptor , in quo magnum studium coliocemus : nam

omnium vitiorum , qu<e in poetis Latinis recentioris aevi

vituperantur , fortasse nullum est, quod non exemplis ex

illins carminibus depromptis demonstrari possit , sive nimiam

doquutionis ubertatem , sive affectatam dictionem , sive etiam

inventionis paupertatem spectemus. Tamen non pauci exsti-

terunt bujus poetae admiratores, et de ipsis hujus sestimatio-

Dis caussis quaerere convenit. Hoc vero , mea sententia , inde

factnm est, quod singulas virtutes agHoverint, iisque dele-

ctati de nniverso ingenio , aut falsa judicia , aut non satis

circnmspecta conceperint. Nec mirabor, ei, qui a lectione

Virgilii et Lucani ad Statium transeat , multa in hoc magis

placere, plurima mag^is ingeniosa videri. Quod enim poetae

MiuB temporis ingenio et arte saepius abusi sint, id aequo

animo feremus, si raodo ipsius ingenii vestigia appareant,

neque artis defectus, sed perversa ejus disciplina in repre-

faensionem incurrat.

a Statius quum subito calore et quadam festinandi voluptate ,
ttt ipse ait, ideoque magis inipetu quam consilio carmina
scripsisset, haec etsi multis vitiis laborent,- id tamen habent
proprium , quod nativxunquemdam colorem referunt, et ubi
non ad doiosa artificia aberrant, aut lascivo acumine ludunt',
▼eram exhibent naturse imaginem ; id quod maxime in de-
tcriptionibus rerum oculis perceptarum cemitur. Neque in
ipsa inventione poetam infelicem existimaverim , sed cultum
ingenii magis desidero , quam instrumenta naturae. Atque
celeritas, quae in aliis rebus utilitatem habet, in poesi ma-
gnopere nocet. Quare nisi Statius isti facultati versus extem-
pore scribendi nimium indulsisset, et iuxuriae effervescentts
aestum compescuisset, neque ad beroica argumenta, quae noii
snbita animi commotione, sed tranquiUa contemplatione
concipiuntur, se appliculsset, profecto non versificatoris ,
sed meiioris poetae nomen meriturus fuisset : nam non taiu
virium qnam studii vitio laborabat , et quum tam multa

xvj PRiEFATIO

jam ab aliis poetis scripta vidisset , saepe sibi cavendam esse
putabat, ne in vulgarem modum incideret, sed providen-
dum , ut nova arte antiquiores superaret. Quod ubi non
firmo indicio moderatus erat, a simplicitate et sincera ve-
nustate sermonis ad afifectatam elegantiam et insolentiam
verborum deflexit. Dum igitur ad haec , quae plenius expo-
nere nec propositum mihi est hoc loco , neque necessarium ,
animum attendo, et simul considero, quam ma^a fuerit
culpa temporum, quoe non solum morum licentia depravata,
sed tyrannorum metu et adulandi libidine corrupta , usque-
qnaque impediebant , quo minus ingenia libere assurgerent :
sing^la carmina placuerunt ; atque ipse poeta , qui non in
priuiis , neque in secundis , sed infra secundos proximum lo-
cum sibi vindicat , haud despiciendus mihi visus est. n

Et infra :

u Id mihi in universum constat , Statii carmina non tam
corrupta et a librariis inquinata esse, quam N. Heinsius alii-
que existimarent. Multa enim in iis non aurificis statera, sed
quadam populari trutina sunt examinanda : multa etiam ex-
cusationem habent negligentiae non semper ingpratse. Subito
scribendi fervore Statius multa effundit, quae ambiguitate
displiceant ; aliis in locis obscurus flt , in aliis humilis ; in
plurimis simplicitatem sententiarum tumida et argruta ora-
tione corrumpit. Praeterea in dictione non pauca novavit,
aut ab aliis novata accepit; quae si a ling^uae Latinae ingenio
non prorsus abhorreant, long;issime a veritate aberrabit,
qui ea ob ipsam raritatem mutanda censuerit. n

Tum denique :

u Etiamsi in his carminibus multae dicendi formulas oc-
currunt ab aliis quoque antea usurpatae , nec desunt loca ad
exemplum Yirgilii et Lucani conformata , tamen mag^nopere
falleremur, si omnia ea, quae ab aliis scriptoribus , aut iisdeni
verbis, aut similibus expressa deprehenderemus , continuo
imitationis nomine ad hos inventores referremus. Nec vulg^a-
rem imitandi modum sequitur Statius , sed ubi aliorum ve-
stigiis insistit, ipsum incessum callida arte celat; quo saepe

RECENTIORIS EDITORIS. xvij

fit, ut verbis mnltum ab iis discedat, quibus ipsam inventio-
oem debeat. De qua re Henkius eQve^e monuit his verbis ,
cpiae suo libro adscripsit : u Unus est ex callidissimis imitatori-
bus Papinius. In«renio suo fretus , ubi imitatur , numquam
exemplum suiun sequi vult, sed praesiiire ac cirea eosdem
sensus.certamen cum illo inire. Homeri Yirgiliique quam
plurima expressit , semper fere modum egressus , eoque ipso
infcrior, quod e magnis tnmentia, e mirabilibus rspcfroko^/a,
ct puerilia effecit. Itaque ne , qua via , quibusque ducibus
siumnas, ut putabat, veneres assequutus erat, appareret, vul-
pis instar, quod dicit de Delphinis, Achill. 1 , 60 : delevit pe-
dum vesdgia caudis, »

De Silvarum autem appellatione, plura Gevartius, in

Papin. Lect, /et //; unde, quae ad propositum nostrum

fadant, excerpta hic habeas.

u Quaerendum videtur, qua ratione Sllvarum nomen libcl-
lls hisce indiderit Statius. An scilicet omnia opuscuia conjun-
ctim sumpta, an vero singula, et unumquodque poemation
Silvam appellarit. Quod ut rectius intellig^atur , notandum ,
veteres duplici ratione , opera sua Silvas appeilasse. Primum
qnidem a multiplici materia, ct varietate in iis contenta.
Qnemadmodum enim vu%o solemus , infinitam arborum in-
discriminatim nascentium multitudinem Silvam dicere, ita
etiam libros suos in quibus varie et diversae materise opu-
scula temere congesta erant , Silvas appellabant. Ita ele^jan-
ter Gellins, lib. XII, cap. 10 : « Qui variam, inquit, et mi-
scellaneam , et quasi confusam doctrinam conquisiverant, co
titulos qnoqne ad eam septentiani e^cquisitissimos indiderunt:
namque alii Siivarum inscripserunt , alii Musarum. » Et lioc
modo intelligendum illud Suetonii, lib. de claris Grammat.
ubi de Valerio Probo : « Reliquit non mediocrem Silvam ser-
monis antiqui.» Et Cicer. de Or. III , 26 : « Primum, inquit ,
Siha rerum et sententianim comparanda est. » Et sic etiam
Alexand. Aphrodisaeus, Febrium differcntias ac multltudi-
nem , Febriwn Silvas nominavit. Secundo , veteres opuscula
sua, a rudi et inchoata, et necdum satis composita niateria,.y«7-

XX PRiEFATIO

Haec igitur , quae subjecta suiit , partim ex libris , paitiiii
ex emendatione certissima, Marklandus Statii Silvas edi-
turis consilium dat , ut in contextum admittant , et nos ad
paginas hujus voluminis referenda diligenter curavimus.

•

FAO.

VER8.

PRO

ADMirr. ni cortext.

amplior ,

altius.

Famosus seirat.

Famosi servant.

mendaces,

mordaces.

Noctis ,

Sortis.

u/.

jiutiun,

tanti.

et,

aut.

127

({uesta,

questum.

id/

legesque,

leges.

lag

Quum-qaum ,

Qua-qua.

i3a

promissa.

permissa.

i33

admirantey

adversante.

id.

III

Deus,

Deos.

i48

Tuque inimica.

Tu quoque muta.

»49

Grescit ,

Gessit.

i57

caunis,

cannis.

159

tardum,

tantum.

id.

Tescitur,

vescimur.

160

ferumqae.

ferumve.

161

queque.

quique.

id.

permutat,

permutant.

id.

adiyit ,

abit in.

176

vexo,

verso.

i8a

i3o

arctare,

jactare.

188

aa3

meruitve ,

renuitve.

ao5

hic.

his.

aia

i5i

avidjque.

avidive.

aa4

haec.

ea.

aa6

scrutacnr.

tutator.

354

deztram ,

dextrum.

a55

scvius,

secius.

id.

ssvis,

seris.

a56

io5

amari.

amorem.

RECENTIORIS EDITORIS.

xxj

MG.

▼EB8.

pno

4DMITT. IK GONTBXT.

273

patet aat,

pcitulam.

ayS

Et,

Quod,

376

9»

saeya.

laeTa.

277

113

reclass,

reclusum.

a86

poteramns ,

poteram.

»97

148

fizam,

cinctam.

3^4

io3

mnltisoDo ,

mulcisono.

id.

IIO

stagnata.

signata.

335

133

hic armis,

his arTis.

id.

139

At Tastos,

Hoc Tersos ?

339

nigras,

pigras.

345

113

haudqaamqaam .

haud nnquam.

xd.

»»9

est sangmne,

a sanguine.

349

181

gemens,

fremens.

368

aram,

aras.

370

haud nllo,

et nuUo.

383

▼nhn.

Tultus.

387

amplectens,

amplezusque.

ul.

terit vidtto,

tenet Tiduum.

uf.

id.

cnbili,

cubile.

388

mimdi.

mundos.

4i3

Latio,

Latios.

4i3

omnes patuere.

omen plausere.

433

mnho,

lento.

434

»9

cubnen,

caelum.

438

UTidum,

hnmidum ,

443

i5o

Quos,

Quot.

id.

i5t

Quos,

Quot.

457

Tit»,

miti.

458

metuendaque.

metuendaTe.

460

feret.

feram.

470

Haec,

Nec.

480

castae,

festae.

507

que,

Te.

5j8

mihi,

nihil.

539

»7

Tolucris,

Tolucrem.

533

Arctos,

Auster.

543

»30

Noctis,

Sordis.

xnj

PRiEFAT. RECENT. EDIT.

PAO.

▼EHB.

»o

ADMITT. 1« QOVTEZT.

id.

aaa

nascitar,

soigitar.

544

a5a

placidos,

placidas.

u/.

a56

aperire.

lazare.

568

guttas,

gattK.

569

etianme,

et nanc.

id.

jugera ,

manera«

6io

labente.

trepidante.

6i5

104

semirutoa sobito de pul-

semiastos VesaTino fal-

Tere,

gare.

6i6

107

Munychift, '

Monychise.

617

iia

praestriiuut ,

pressit soa.

622*

19»

cerusset.

certassent.

677

reyisiint ,

recarsanc

676

spargit,

tangit.

678

leviter,

levior.

684

ve.

qae.

687

blandoqae sina ,

blandiqae sinas.

id.

Exercere,

Excepisse.

Haec habui , Lector humanissime , quas prae&rer :
de opella autem mea, quod dicam, nihil habeo. Tu
videris, et qu88 tua est in nos benevolentia , sequius
aestimayeris.

A. R.

Scribebam in aedibtu Mssariiurii ,
Ral. Decemb. a. C. M. Dccc xxiy.

PRtEFATIO

EDITIONIS LONDINENSIS,

1728.

LECTORI BENEVOLO
8. P. D.

JER. MARKLANDUS

LjnoTT experiri quid efficere possem in restitnendis Statii Sylvis : et
primo qnidem pedetentim , et timide , et qnasi rem sacram tacturus ac-
cessi; veritns nempe hnic Luco immittere securim post labores 6ro-
novii, Geyartii, Barthii, Domitii, MoreUi, Gmcei, Tiliobrogs, et

alionun;

.... moOMqae TcreDda

fifajestate loci., si roboni aacra ferirem ,

In mea credebam redituram membra secorim.

LucAif. 1II,429>

Piostea, deprehenso nno vei altero loco, in quo iis quoque humanitua
aliqnid acdderat, audacior factns, ad cetera eorum ezaminanda, ek
sminl diJigentem Poetae ipsius lectioncm me acciiud : ez qua hoc sta-
tim assecntus som, ut vix decem yersus perpetuos in ulla harum
Ec/fl^anun me adhuc intellexisse , non sine admiratione , perspice-
rao, Hinc enim obturbahat Latinitas falsa, vel suspecta; iUinc, sen*

xxiv MARKLANDI

sus nullus, crebrse absurditates , contradictiones non paucsB) mos et
compositio minime Poctica: denique, Oo/'if vyitc. Atrox, inquies, ac-
cusatio: et est sane; sed manedum, Lector; ct nisi in Notisveram
pnestitero, non intercedo, quo minus impudentissimis et mendacissi-
mis mortalium me accenseas.

His igitnr difficultatibus ma^s incensus , dcnuo adortus snm ; hoc
fine, ut ad sensum et propositum Auctoris quoquo modo pervenirem:
sperans fore (quod in aliis Auctoribus solenne novcram), ut, si rem
providissem , verba et verae Lectiones non invitae sequerentur ; diversae
quidem illae, attamen a vulgatis non multum discrepantes , calami
saltem ductibus, et apicibus literarum alludentibus. At, Dii boni,
quantum in hac quoque parte falsus fui ! Stalim enim deprehendi ,
non cum punctis et apicibus et minutiis hisce crilicis rem mihi fiitu-
ram; sed debellanda esse « monstra horrenda, informia, ingentia, »
et (ut Ille ait) quibus omnc lumen ademtum. Non enim leviter , aut
more solito in his Sylvis grassatae sunt ig^norantia et depravatio : sed
penitus, et in imas medullas descendit pestis, non sine ferro ct cau-
tere exstirpanda. Notatis igitur nonnullis locis quse non intellexi , et
de quibus siluerant Interpretes , lectioni Statianae dilig^entius incubui :
expertnrus scilicet, an iucem aliquam sibi ipsi foeneraret Vates ob-
scurissimus. Hoc tandem modo sese primum aperuit : donec aliud ex
alio arripiens, et Statium sibi ipsi comparans, adblandicnte profectu,
in hanc persuasionem devenerim , ut ex quing^entis locis quae non in-
tellexeram, jam non restent quadraginta, de quibus desperem.

Et illa quidem f aciie tolerari et tolli potuerunt Librariorum errata ,
quae nascebantur ex positione vocis aiicujus pro diversa ejusdcm
quantitatis, et quae ab eadem litera inciperet. Planius loquar : Obvium
fiiit, saltem non adeo diflBcile, sensu necessario postulante, et literis
pneeuntibus , pro et fervent compita flammisy substituere effulgent;
pro verbere crudoy crebro; pro docto numine, dextro; pro admirante
Fortunay adversante; pro serenam, sedentem; pro munera cessant, mu-
nera census; pro Sic tota cum veste ruity Sicut erat cum veste ruit; pro
pudor inde nova mentisy ingenua mentis; pro aut, atria; pro t7/t, hi-
lari; pro curay cultu ; quae omnia (et multo plura possem) ex duobus
prioribus Libris harum Syivarum excerpsi : haec, inquam, et similia
non multum forte negotii facesserent attento Lectori , ct qni sensui

PRiEFATIO. XXV

inbaeret, et meDtexD Auctoris et vestigia subsequitur : quid vero dices
cum iDveneris lecto pro furto ; domus alta pro Venus alma ; mensas
pro njrmphas; curvatus pro nudatus ; bibit pro tuUt ; Discite^ pro Fi-
vite; Libertas pro Nobilitas; post crimina formee pro discrimina ; carmen
mKr pro limine; et haec onmia (quae itidem ex duobus prioribus libris
desamta sunt) a viris Doctis aut transmissa, aut, quod seque mira-
bcris, defcDsa et ezplicata? Quid dcDique, qunm ad illa monstra vene-
ris, peraravit auro pro decoravit; vadosas Africm pro doloste ; Rusticus
pro Troasin : perpetuis fastis pro centenis fastis ; Atque tibi moresque
tuos pro Meque habitus moresque tuos ; fossa pro campo ; oculis pro la-
cnmis; itenim oculis pro ro^is; metas pro turmas ; Sylva una pro Si
eonjunx ; vexo tecum pro verso Phasbo ; et, nt uno exemplo omnia por-
tcDta complectar , quid, qunm ex bisce duobus versiculis lib. IV Silva-
nuD^carm. 3, ao:

Hic scenii populi tia« graTatai
Et campis iter omae detinentes,

ut nnDC volgo legnntur, et a viris doctissimis explicati fuerunt ; quum
ex bis, inqnam, decem vocibus, sex, et in nonnulUs Editiouibus se-
ptem depravatas probavero? Habebisne fidem, Lector, bis miraculis?
an potius paratus eris non credere, etiamsi crediderisF*

Atque boc loco destinaram aliquid dicere de Mendis Statianis ; et
exemplis ex BISS. et antiquis auctoribus prolatis originem bujusmodi
erroitim detegere : sed difFundente se latius materia , et in capita
plura snrgente, commodius visum est bic omittere ; praesertim quum
in T9otis plemmque, quando opus est, boc facturus sim. Interea de
conditione hanim Sylvamm sic habe : Scripti earum Codices raris-
simi sant: dnos habuit Barthius (unum literis capitalibus exaratum,
qni ntinam exstaret); nentri eorum nisi perpaucis horis uti iUi licuit,
propter flammas mansioni ejus injectas ; e quibus tamen elapsos illos
saspicatus est*. Aiiom laudat Justus Zinzerlingius, Promuls. Gritica :
alium , Lipsianum , Bemartius in Notis passim : alium Gebhardus
Corar. Juvenilium lib. III. Senensis vero et Medicei Excerptis uteba-
tor Gronovins; et postea, uno Joannis Rhodii, chartacco; altero Ar^

* Vide infra hnjus ▼olominis pag 4^4 et 44^» ^i varias lectiones et emenda-
i:ones Doctissimonun Tiroram rehtas dili(|>enter, at mos est, discutit. Ed.

* « Haoc notitiam BCarklaudas ex Adfersariis Bartliii petiit. • Hand.

/. B

xxvj MARKLANDI

chiepiscopi Salisburgensis , membninaeeo. Nic. Heinsius ex BfSS. ■
(non dicit quibus) nonnulla loca emendat. Fr. Tiliobroga mentioncm
facit Godicis Puteanei , alterius Nic. Fabri , unius P. Petavii >. Facile
vero fieri potest, ut aliquot ez bis qui diversis nominibus a viris do-
ctis appellantur, sint unus tantum idemque Godex, titulum cum pos-
scssore mutans. Ezstat tamen rn Bibliotheca Cbristianiss. Regis Galli»
Godex satis antiquus harum Sylvarum, prout me monnit a peregri-
nationibus redux yir eruditissimus Thomas Bentleius, L. L. D. tam suo
quam Patrui nomine bene jam notus, et olim noscendus. Hujns coUa-
tionem ex majore parte ipse Lutetiae commorans absolTcrat; sed in-
fortunio meo schedas Romae reliquerat : et longius processerat prelum
quam ut commode et mature Amftxnf Parisiis possem accersere : in
quo tamen operam suam amice praestare paratus erat vir benevolen-
tissimus. Si vero bujus Codicis aiiquando compos fuero, et si tanti
videbitm*, Curas Secundas buic operi non pigebit impendere.

Ex bis vcro Libiis , quos supra memoravi , in locis difBcilioribus
ct manifesto depravatis raro quidquam aut multum auxilii; sapius
nuUum. Ex qua conspiratione possum condudere, aut menda Statiana
admodum vetusta esse, aut Codices , ex quibus profluxerunt quotquot
exstant barum Sylvarum^exemplaria, non fuisse valJe vctustos : hos
vero non adeo vetustos fuisse binc coUigo , quod pleraeque deprava-
tiones ejus generis sunt, ut vix proficisci potuerint nisi a Libris.mi-
uuto characterc, seu literisLongobardicis (ut vulgo dicuntur) conce-
ptis : hoc vero scribendi genus ante saeculum a Christo nato octavum
vel nonum non obtinuisse nonint Eruditi. Ex hujusmodi Codice vel
Codicibus transcripta esse quotquot exstant SyUarum exempiaria ad-
modum verisimile cst, quia plurimae voces in aJias demigrarunt simi-
htudine ductuum calami. Ita bibit pro tulit: quoniam calami ductus
in utroquc vocabulo iidem paene sunt, si isto characterc scribatur;
magis diversi , si litcris unciaHbus concipiantur voces bibit^ tu/ic.Idem
dicendum dc tibi pro bibe Sylv. V, 2. Sic turbes pro tingai, quum tur et
tin idem sint, b vero et ^f sspissimc pcrvcrtanlur. Ita teme pro cervWy
quum t ct c simiUimae sint , et nisi sensu vix dignoscendae : dissimiho-

* Es codd. Vaticani* quamor. Vide Elciich. Scriptane Coupciid. ct Syllog. Ep.
tom. V, pp. 53i, 537.

' « Hi codd. non Sylvas contiacnt, scd Thcbaidem. ■ Hand.

PRiEFATIO. xxvij

rts aliquaDto, si capitalibus scribas, ttrbes, tibgas; tehhj!, ceavje. In
singiilis paginis ezempla hujusce generis habebis ; qunni perpetuo com-
matetar a in u ; e in t ; o in u ct c ; u in ic : et hae omncs vice vcrsa.
Sic r in I et t et s : c in j et /: t« in a coaiuit; unde pro serenam resti-
tci strentem , hoc cst, sedentem : contra et pro a ; unde pro bileferety
(tQfera. Scd hojoscc generis praecipua est rcstitutio loci Sylvar. II,
Carm. 6 , vers. 17 :

Nec PaHs OEbalios UiUi visarus amores
Rnsdcm iHTiSas dejecit in «quora pinos ;

nbi probo scribi dcbcre, Troasin invisas pro Rusticus, Vide autem ini-
liom et progressum hujus mendi : nltima syllaba in amissa crat in
voce proxime scqucnte, invisasy ut saepe fit: iude troas «ccperunt pro
ticuSy quum literarum differentia in isto charactere minima sit, et nisi
peritis Tix dignoscenda : adjecerunt deinde vel ei voce praecedcnte ,
vel ex ingenio, syllabam rus : et sic concinnarunt vocem Rusticusy
quae absurda est et faisa. *

Infinimm esset, si omnia in hanc rem diccnda eisequercr : dcsinam
igitnr, si prins notavero aliud mendomm genus ex hac praecipue scri-
pti«ne €t charactere profluens ? hoc est , quum tot» voccs , non literae
tantom una ct aitera, pro aliis substituuntur : non quin et antiquiori-
hus libris, et iiteris majusculis scriptis, hoc osu venerit; sed non tam
frequenter, nec tam faciii erroris occasione. Quippe interdum Inter-
polatores, interdum festinantes Librarii, quorum lucro erat libros
qoam cclerrime transcribere , qaom nacti essent Exemplar aUquod ,
vel literis mimiscuhs et abbreviatioDibos , vel vetostate aut molto
uso et mamrora tractationc obscurius, non serapcr fidei litabant; sed
postfaabira veteri et vera Lectione , coi indagandae aUquod tempoiis
tbrte esset iDsameDdnm, aliam de suo benigni impingeJaant ; de setisu
securi, modo ne violaretor metntm, eC excmpiariom saomm venu-
stas. Hoc aotem semel admisso, saepe aecidit, at reliqua pars versus
immataDda esaet , ut sensum indoctitiae voci congroentem haberet :
quo pacto, error unus Intcrpolatoris vel Librarii ansam dedit duobus
vel tribus aliorum in eodcm versu. Huic Scribarum festinatioui , vel
Interpolatorum audaciae , refcro , quod Sylv. I , a , pro f o(a preces(fue

* In qaas lectiones varias, emendationes et literarum muiationcs ampLora Ic-
Cere ai vdit, adi faujus voluminis paf;. 160; ibi plura invcnies ciempla a Mar-
Uan^ emdite addocta. Eo.

xxviij MARKLANDl

vulgo legitur dona: et talc aliquid accidisse suspicor I, 3, ai, ubi

Anio fluvius dicitur Saxeus, Hinc etiam venit partem pro noctem^ Li-

bertas pro yohilitas ; nuhe pro laude ; fateor pro pariter ; Moribus pro

Fascihus ; hinc carmine pro numine ; carmen pro limine ; carmina pro

tempora ; carmina pro munera ; jugera pro munera ; vulnera pro mu-

nera ; funera pro vulnera ; vulnera pro mumiura ; funera pro /u/mma;

pulvere pro fulgure ; pectora pro lumina : quae omnia loca restitui ex

hac certissima regula , quod hinc stabant sensus et elegantia et usitata

mutatio, illinc plerumque absurditas. Quippe notandum est in hac

parte^ non solum apud Statium, sed et ceteros omnes Poetas, voces

munera yvulnera y nomina, limina, lumina ,flamina ^Jlumina , fulgura ,

fulmina , funera , numina , murmura , carmina , tempora , germina ,

gramina , et similia trisyllaba dactylica , saepe in MSS. Codd. pro se

invicem substitui' : nec dubito, quin JEneid. XII, 5i8, ubi nunc le-

gitur:

.... iiiscosae cui circum flamina Lernse

An fuerat, pauperque domus; nec nota potemum

Munera ,

■ •

Virgiliiifi scripserit Limina^; ut apud Martialem Epigr. XII, i8, 4 :

Dum per limina te potf nti^nun
Sudatrix toga Yentilat , etc.

ct Claudiaaum, XXI, de Laud. Stilich. I, 4^ •'

.... noUis hserere potentum
Litninibus ;

et alios sine nuraero locos in utriusque generis scriptoribus ; et quod
proprius est, Servius videtur pro varia lectione invenisse munia; in-
ter quam vocem ct limina , detracta litera / , utpote initio versus ,
parum est differentiae ; quum ductus calami fere iidem sint in munia
et imina : et has voces munera et limina alibi commutatas ssepe ob-
servavi: nam Georg. IV, 5ao, pro munere legendum esse nomine,
eztra omnem controversiam positum puto, post ca qus dizi ad Sylv.
III, 3, 87. Sic limina et mctnia commutantur in MSS. apud Ovid. Met.
VI, 600, et XIV, 4^69 lumina et tempora, Ibide 3a, pectore ct lumine

* « De hac re Tide Georg. Frid. 8tephan. Siieberi Conjectanea et opiniones in
nonnuUa P. Oridii, etc. loca. Erlang. 1786, p. 6. » Hand.

* Hanc lectionem Heynius in contextum recepil;Tide nostrae Edit. tom. IV,
pa§. 346. Ep.

PRiEFATIO-. xxix

llef€. Fnr. 219, tempora et mcenia Horatio Art. Poet 14 1 , san-
guineo et iiiore Sil. Italic. V, 271. Idem X , i33 , de Hannibale ,

Ni letho det ctmcta vlram , jangatqae parenti
Coqwn, et excidat miseros cam stirpe penates :

itain omnibns, opinor, legitur: sensus vero et oppositio plane po-
stolant , juii^atgue parenti pignora , id est, natos, Propertius , IV,
Eleg. 4 > ^7 dc Tarpeia :

Dizit, et incerto permisit brachia lomno :

ita TiiJgo le^tur. Scd an alic^uis unquam intellexit quid sit permittere
bruekia somno? certe ie|^endum vel lumina , vel, quod propius est,
pectora ; ut apud Nostrum Sylv. IH, 2 , 8a : « quos nunc ego pcctore
somnos^ Quosve queam perferre dies? » Ita apud Rutilium Mumaiia-
nom Itinerar. I, 229 et sq.

Pmidec ezigai formatua iraagine Mxi
Qai pastorali nomina fronie gerit :

loquitQT de Castro Inui , oppido in Italia ; cujus oppidi praestes erat
Inuos, idem qui Pan : jam vero quid est « gcrere nomina pastoraii
fronte?> Lege:

Qoi pastoraUcurnita.fronte gerii:

ila enim fingebatQr Pan vel Inaos : Macrob. Satumal. I, as : « Ergo
Inoi comoa barboeqoe prolixa demissio naturam lucis ostendunt , etc. •*
Nemini dobiom essepotest, qoin ita scripserit Rutilios : et si istud
Poema editoros essem , sine hsesitatione in Gontextom reciperem cor-'
nua pro nomina. Sic tempora et munera commotantor Manil. IV, ao5,
nomina ct preemia Ovid. Fast. V, ao5 , gur^ite et litore Claodiano in
Rofin. I, 186, omine et pectore Gatolh) de Nopt. Pel. et Thet. ad finem.
TaJer. Flacc. H, 3^4 :

.... Venas ipsa Tolens dat tempora jangi ,
Dum Tires uiwo , mateniaque sufficit «tas :

de coiinu^m loqoitur ; onde patet eum scripsisse, dat fasdera jungi -.
cojus phraseos vide exempla apud Gl. Burmannum ad Ovid. Metaro.
Tll, ^oZ^ et obiqoe occurrit. Possem tibi, credo (nec ex Poetis so-
lom), qoadringenta hojusmodi mutationum exempla proferre : haec
paoca addoxi, ne nimiom mireris qoando in Contexto hojus Editionis
legeris munera pro eo quod erat vulnera , Epic. Patr. 4^ ) v®^ munera
pro carmina Epiced. Puer. 1 4 , vel vulnera pro funera ibid. 4^ , ct
hojasmodi nonnolia. Ubi enim res erat manifests veritatis et somma;

XXX JVIARKLANDI

nccessitatis , admisi in Contextum (cur cnim mihi negaretnr, quod
nisi aliis concessum antehac foret, viz duos versus continuos in his
Sylvis potuisses intclligere?) non aliorum solum, sed etiam mcas
Conjecturas : in hac parte secutus consilium sammi magistri, Grono-
vii: m Cur enim (inquit Ille, Praefat. ad Senecam) tantus Inbor insu-
mitur eruendae doctrinae Veterum, ct operibus rcdintcgrandis, si nul-
lus inde ad ipsos rcdeat fructus? Quid juyat toties novarc Editioncs^
nt eaedem corruptelse in singulis maneant? Itaque fit saepenumcro, ut
lector in facilibus intellectu , si bono consilio assumta e Criticorum
scriptls (quae omnibus evolverc non semper vacat) genuina manus
Anctori reddita essct, quia vulgatum retinctur ulcus, crucietur; po-
tiorcm partem , aut nou perceptam aut male , transoat ; et nihil quod
imitari tuto possit, invcniat. » Haec illc, optima sane, ct utilissima si
adhibeatur judicium ; cui , quantum valui , intendi : et hoc tempcra-
mentum sccutus sum, ut si in vulgata lectionc aliquid sit absurdi,
vel falsi , vel inelcgantis ; contra vcro , in Conjectura sive mea , sivc
alius cnjuspiam , ratio , auctoritas ipsius Statii ct optimorum Scripto-
rum , una cum minima vel usitata discrepantia a vulgari scriptura ,
istud ejiciam, hoc in Contextum assuraam. Atqui, dicunt, si hoc
semel concedatur, actum est de antiquitatc, et pro Statio legcmus
nescio quem. Immo, respondeo, pro oescio quo Icges Statium. Si
enim tu , levi vel usitata mutatione vocum , ex eo quod absurrlam
erat vel non intelligendum , efficere potes sensum perspicuum et vi-
vidum , filum Poematis et sermonem apte connexum praecedentibus
et subsequentibus , Numeros «eqiiabiles , et cetcris ejusdem Poelae pa-
res et similes; deniquc, cui nihil ab uUa parte objici possit; statim
excIamabo,.t&p«ft«(; atque I\oc, non isto modo, Poetam scripsisse cre-
dam. Quid enim si centum Codices consentiant in hoc Virgilii loco
.fineid. VII, 593:

Multa Deos auraaqne pater tettatuf inanes,
Frangimur heu ventis, inquit, ferimurque proceUa :

anne ideo dubitares in Contextum admitterc, ex conjectura,

Multa Deos arasque pater testatns inanes ? *

'^* ■ Adldtmns hoc snfFragiam mcmbranarum , qua; Hambnr(p in Bihliothcca Kc-
clesiae CatkedraHs serrantur , in quibus diserte arasque exhibetnr. * AcT. EninMT.
1 719 , p. 38i. — . De hac lertione vide qiise ab Heynio expoDuntor in Variis Lectio-
nibus nost. Edit. lom. 111, pag. 819 et 3ao. Ed.

PR^FATIO. xxxj

Pnaertiin quuin in isto Dallcif sit sensus ; et ipse alibi eamdem senten-
tiam iisdem fere verbis proferat, ^eid. XII , 496 :

Mnlta JoTem et l««i testatos fcederis aras :
({uem loGnm exscribit perpetaas ejas imitator Sil. Italic. XVII , 87 :

.... castas poUuti faederis aris

et 71,693:

.... pollutas fosderis aras

Deccptamqtte Jovem.
Qois tam inepte fautor Veteram Leetionum , ut non hoc concedat ?
nemo certe, nisi si quis tam durus reperiri queat , ut fateatnr se ve-
tera et falsa quam recentia et vera maile : cujus sinisteritatem pro jn-
dido suspicere, ns esset indicium mentis infirmae, et veritatis nu-
mine pamm contactae. « Revereor sane (ut ille ait, ad Livium, XXIV,
a5) Veteres Libros; ita taraen ut illorum scripturam nunquam prae-
vcrtam ei quam ipsos aoctores reliquisse credibiie est. » Quando igi-
Cor in Textom admitto Paithenope^ue pro Major et inde : Si conjunx
pro Sylva tma ; Meque habitus moresque pro Atque tihi moresque ; la"
crimis pro oculis ; decoravit pro peraravit ; et centum alia ejusdem au-
dads et veritatis ; scito^ Lector, me adeo non petere veniam , ut ctiam
tii>i impntem. Atque ntinam pari certitudine (paene Mathematica) in
ceteris difficilibus lods versari potuissem ! omnia uno ordine habuis-
sem, Catienis mille ducentis reclamantibus. Quid enim refert a qua
paite veniat, modo venerit, veritas? eadem est Dea, sive a me et
Graceo, sive ab Heinsio et Gronovio in lucem proferatur; nisi nobis-
metipsis tam maligni et iniqui judices esse volumus, ut quod ab aliis
profectnm pro vero statim amplecteremur; id, quia nostrum est, in-
ter dubia rejiciamns : quae quidem diffidentia a judicio et vero pro-
fectu aeque longe remota est, ac oppositum ejus ^txavria, Haec semper
tibi applandit, et , licet fallatnr, rem bene gestam autumat : illa sem-
per pendet et fluctuat etiam in veris ; certc autem tam peccat qui
nifail credit, qnara qui omnia : et si ab alterutro perire necessc sit ,
feUdor videtur sors copia quam fame pereuntium. Sed mediam viam
insistit jndidum ; neque ultra Verum progreditur, neque citra deficit.

Roo tamen mihi in hac parte conjecturali , quae cuique maxime
adblanditnr, semper indidsi : sed ubicumquc erat dubitationi locus ,
CoDJecttimm ad imam pafpnam plemmque detrusi : unde petas licet.

xxxij MARRLANDI

si noD ipsaiQ Statium , sensuni tamen vulgato potiorem , et cujus in
Notis rationem reddam , quas quia non otium aut animus tibi forte
fuerit coDsulendi , statui hoc pacto decidere cum deiiciis et fasti(iio
tuo. Extra hos fines si me evagantem unquam deprehenderis, injicias,
quaBso, manum, et in viam reducas; leniter tamen et sine acerbitate^
prout decet Musarum non duelli et discordiae sacris operatos : neque
enim, si calculum recte ponas, tanti sunt allucinationes meae, ut pro-
pterea tu humanitatem exuas ; et longe ante tibi denuntio , si me er-
rantem coargueris ex ratione rei et veterum auctoritatibus (quomodo
tecum a£[o), me primo intuitu manus daturum, et fassurum sine
flagro et verberibus, quae procul amoventora iiberahbus disciplinis;
in quibus quicumque ingenue versatur, civis Romanus est. Et quid si
ego erraverim ? quis hoc a me exigit , aut quando promisi fiiturnm ,
ut nunquam fallerer? an si decem locis (ut Gronovii verbis utar)'tcr
excidissem, malles tu septies falsa et obscura lectione torqueri, quam
tres mihi lapsus et monstrare et condonare? non, opinor; si hominem
te memineris. Neve hiec gratis dicta putes, hac occasione stuporcm
meum ultro agnosco ; qui alio Opusculo (Epist. Critic. p. 3^) in loco
L. Flori II, a, pro, « Africam et Syrtes omnium imperia gentium,
insuiarum litora replevit, » legebam : « Syrtcs et omnium in eo mari
jacentium insularum litora; » quum verum esset, « Syrtes et omnium
interjacentium insularum litora ; » prout me comiter mouuerunt
summi viri Franciscus Hare et Ricardus Bentleius , et eruditus vir
Daniel Walterus, Mitor olim mcus : quibus viris praestantissimis, et
hoc , et muitis aliis nominibus , obstrictum me profiteri gaudeo. Idcm
dictum volo de loco Giceronis de Nat. Deor. III , 35 , ubi pro « vi tim-
panitis rogo illatus est, » legebam : « in triumphantis toga elatus est ; »
quod falsum est, quum de Dionysio Siculo sermo fiat, cui non com-
petit toga , quse Romanorum est. Sed ad rem.

De prioribus harum Sylvarum Editoribus parum dicam , ne eorum
cxistimationem vero, aut mei ipsius falso judicio Isedam. Hoc solum
audebo dicere , eos nimis negligenter huic assiluisse ; dum unum
quemvis locum arripientes in quo aliqua esset Godicum aut Editionum
discrepantia, huic uni catervatim incubuerunt, de deccm obscurioribus
ct depravatioribus securi, et ne verbum quidem facientes. Quid aliud
quam negligentes (viros alias acutissimos) dixeris, qui centies fortc
iclcgcrunt locum Auctoris, in quo matres in luctu dicuntur/erre ct-

PR^FATIO xxxiij

neres et carmina oculis; yel ubi infans dicitur implicare gemitum ali-
cai ; Tel ubi Ttthonia dicitnr spargere BWqnemJlageUo ; vel ubi lanugo
didtar carpere genas ; vel ubi Tibris et Lucanus ager dicuDtur torquere
a^uas : qni haec , inquam , et ter centum talia relegere potuerint et
edere, sine ulla vel sensus explicatione , vel absurditatis mentione?
Atque h«c est Statii in his Sylvis sors ; ea Editorum securitas. Nimi-
rum , illis non videtnr suboloisse de tam prodigiosa horum Ubrorum
depravatione ; et mendorum consensum pro sanitate acceperunt. Ni
ita sehaberet^ qnomodo fieri potuit ut tot absurditatibus acquiesceret
(non dico Gevartius et Barthius, sed) summus ille Gronovius, sine
uUa vel snspicionis su» mentione? Nec hoc dico, ut mea majoris sesti-
mentur, aut ut fams ct meritis illius detraham (quorum neutrum aht
io animo aut in potestate mea situm est); sed ut hinc perspicias
qoam diversae res sint Linguam Latinam et Poetas Latinos optime et
accnrate intelligere ; quorum istud , si cuiquam mortaliom , Gronovio
contigit; hoc (accurate dico), vix uni et aJteri, quod sciam (vivos
rnim praetereo, ntpote quos Libitina nondum sacraverit), prster Nic.
Ileinsinm , vemm Phoebi alumnum , et Galliopes siuu innutritum : qui
alind agens paene plnra loca, certe difRciHora, in his Sylvis restituit,
qiiam omnes alii simul sumti (Gronovio excepto) qui ex professo in-
ftodanint huic operi ; nec dubito qnin multo plnra lateant in margine
Eicmplaris ejns; quod a Bnrmanno aliquoties citatum video, Not. ad
Ovidium; et meminit Graevius in Epist. ad Bentleium, Not. ad Horat.
Gann. I , a3 , 5. Nec tamen hoc Gronovio vitio vertendum duxerim ;
uoQ hercle magis quam quod Gallus vel Britannns non fnerit ; non
magis quam quod « spectandus nigris ocuHs nigroqne capiilo » forte
non faerit. Hoc enim donum est Naturae, et iliis solis contigit, quos
« Nascentes pladdo iumine viderit » Melpomene. Muho altiora et forte
utiliora novit et excoluit vir ille vere maximus ; quorum innumera
spedmina exhil)et in praeclara Diatribe in Statii Sylvas : in quo tamen
opere multa ad Poetarum locos spectantia mutasset , sat scio , Hein-
sins , si ad illius judidum res fuisset exigenda. Interea , inde se solari
potest Gronovius, quod hoc (nescio an dicam infortunium) communc
haboerit cum viris in aliis eruditionis partibus longe summis. Hinc
ctiam se tueri potest , quod haec Diatribe primum ejus tentamen , et
opus juvenile fuit : juvenile quidem illud, sed Gronovii juvenis, et
quaJe oon perfectius elaborare potuerint multi , qui hisce literis totam
6r(ateni impendcmnt : etiam errores istius viri quiddam eruditius ba-

xxxiv MARKLANDI

bent quam aliorum JiofBeifxa/r*, Et in Imiversum , boc quasi ex Pboebi
tripode efFatum sume : Nunquam interituram esse veram Eruditio-
nem , donec Gronovii Opera legentur.

At periculosum erat a tanto viro dissentire. Erat quidem : sed , ut
puto, ducem rationem scquebar; cujus rei, tu, Lector, constitutus
es judex. Et quid facerem ? Hinc , u€ mibi vidd[>atur, stetit veritas ;
illinc, Gronovius: anne difificilis electio? Gronovio certe, quantumvis
magno , major veritas. Nec ouipiam unquam fraudi fuit a quopiam
cum ratione dissensisse ; presertim in bis studiis ; in quibus non ad
formulam astringimur, et idem jus est Maevio quod Titio : absit modo
livor et petulantia; quorum causas procul habeo. Etiam ab ipso Hein-
sio saepissime in hoc opcre dissentio : nec tamen propterea vei de illo
pejus , vel de meipso melius existimo. -^

Moles hujus voluminis obstitit, qoo minns ederem prasclaram banc
Gronovii Diatriben (cujus exemplaria jam rariora sunt), et simul
Papinianas Lectiones Jani Casperii Gevartii, cultissimum opus, et
Eruditis benc notum : et licet Gevartins in re critica nibil fuerit ad
Gronovium , feliciter tamen in hoc opere versatus cst , et Statium lu-
Gulenter explicavit , et non raro emendavit : ut proinde multum illi
debeant Papinians Literae. Bartbii Editionem^tatii nondum vidi : se-
ptem tamen vel octo emendationcs (quae in Edit. Varior. occurrebant)
parvas quidem , sed indubitatas , admisi. Bemartius , Morellus , Cru*
oeus, quidquid contulerint, suis locis memorabitur. Hi omnes (et alii
aliquot) edidcrunt bas Sylvas. Janiis Parrbasius (monenteBarthio),
Argument. Prsefat. in.lib. I. Ciaudiani de Raptu Proserpinae, poHicetur
Commentaria in Sylvas; quod et facit Politianus Epist. VI, i, ubi
etiam testatur se publice prselegisse bos Libros. Jos. Scaiigcr. Castigat.-
in Propertii lib. U, pag. i85, Edit Patisson. memorat se enarrassc
totos quinque libros Sylvarum Lndovico Castaneeo , Equiti Begio. Sed
privats , opinor, bse Scaligeri , non publicae , aut scriptis commissa*
Praelectipnes ; quod tamen innuere videtur Barthius. Alii quoque multi
lucem et sanitatem fauic Opusculo obiter contulcrunt : ut sane diibi-
tem, an inter omnia Antiquorum Scripta ullus sit libellus, qui tot me-
dicas manus expertus sit; quippe in Contextu hujus Editionis habcs
certissimas Emendationes virorum ad minimum quadraginta in re li^
tcraria Principum. Nec tamen , ut mihi videtur, dimidiam partcm

TRiEFATIO. XXXV

iiM>ndortim abstuleroDt , ant locorum diHicilium expUcanint : undc
magoo emerim' scire, quibus rationibus sibi ipsis imposuerint viri
in aliis Auctoribns perspicacissimi ; vel quo modo interpretaturi fue-
rint ter centum loca qn« ex his Sylvis possem proponere , et quorum
iJli nuUam rationem habuerunt

Qnnm primum hoc opus aggressus eram, ad manus fuerunt Editio-
ne$(Ubri enim MSS. in Britannia nuUi) quae vulgo habentur prae-
stantissim», Aldi An. MDn. Gronovii, Gevartii, Bemartii, Grucei,
Grasseri , Veenhusii , et alias minorum gentium : Tiliobrogae quoquc
Variantes Yeteris Godicis, qui in plerisque cum Edit. llom. consentit.
Gronovit Diatribe suppeditavit Lectiones Codicnm Senensis et Flo-
rentini , et Editionum Rom. ct Aldins et Venctae mccccxc. De quibus
bbris ait (Praef. ad Diatriben). « Se snmma cum diligentia cos contu-
lisse, cum relifrione et fide optima citare. > Anno iG53, idem edidit
Statium , et una cum illo Reiiqua ad Syivas : haec prsebebant Varieta-
tes nonnoiias optimas duorum aliorum Godicum, Rliodiani et Salis-
bof]gensis. Excussi quoque Notas omnium quotquot nancisci poteram,
qni in hunc Auctorem scriptitarant

Tandem maximo benefido, et qnod multorum MSS. instar habuit,
me mactavit praeclarissimus ct in his studiis summus Vir Franciscus
Hare, Episcopus Asaphensis ; qui cx BibliotbecalUustrissimi.Comitis
Sundertandiae Editiones Parmensem et Romanam mihi impetravit;
hanc, Anni hcccclxxv ; illam, mgccclxxih : utramqne cx diversis Godici-
bns, Parmeusem ex optimis expressam, prout tcstatur N. Heinsius ali-
cubi ad Glandianum ; et res ipsa fidcm fecit. Quippe hujus solius ope
nononlia ioca restitui , quae , absque hac forct , nulla Conjectura asse-
qni posset Sic Glauc. Ated. i gS , pro volventem Parm. tergentem ; quod
vernm cst. Hcrc. Surrent. i6, pro Ductavit scopulos Parm. Vivisit: et
ibid. i52, pro Addiscis Parm. Adscises; undp feci Adsciseis. Ita pro
yeres restitui pater, cx Parmensi , quae habet ^ete : pro raram quietem ,
navam : pro nitidas speculas Parm. vides ; unde feci vfgiles : pro labente
wumu restitui trepidante: 'profissa buxoyfieda: pro Cjrda lahor nomen-
^^fiiu, £pi«ed. Patr. 94, ioco notissimo, Parmensis Cidaliben no-
nenqve fiuitf undc feci, CUra Lyre, nomenque fuit, Epiced. Puer. ad
fin. pro Exercere $enasy Parm. Excepere; unde feci Excepisse. Hae sont
egregiae restitntiones, huic libro debitae : micto multas alias , quas per

xxxvj MARKLANDI

totum opos sparsas videbis. Liber est in Folio (quemadmodum to*
quuntur), charactere nitidissimo, et opinor, ad scripturam Codicum
unde desumtiis est, accedente. Magni eum fecit Heinsius : passim ci-
tat , ct ex illo Statii loca emendat. Mihi hoc prsecipue nomine gratus
fuit , quod nulli antca Editonim , quantum novi , hunc vidisse con-
tigerat : et magis magisque gratus , postquam Ck)njecturas meas ab
illo confirmatas comperissero ; quam voluptatem multis in locis cepi.
Ad finem hujus Editionis legitur haec notabilis Epigraphe : « P. Papi-
nii Statii liber qnt' explicit : quaq non desint qui velint epistolam qnae
scribitur Abascantio Priscills Marito non esse principium quinti, sed
interpositaip in quarto; et silvas solum in libros quatuor esse divisas :
quod quidem constare videtur ex his verbis poetae : Quare plura in
Quarto Silvarum quam in prioribus. Correctum p. d. (opinor, per
Jominum) Franciscum Puteolanum : et vere , uitra impressionem Ve-
netiis factam, in fll millibus locis emendatum, SS. CatuUum et Silvas s
ut tu Lector ambobus exemplaribus experiri poteris': itaque nuUo m
intelligi possit : et cetera. Impressum Parmae per me Stephanum Co-
rallum. Anno Christi mcccglxxiii secundo Cai. Septembris. >• Franci-
scus hic Puteolanus (ut hoc obiter addam) praeceptor fuit viri magis
noti , Philippi Beroaidi , prout disco ex Gcvartio Papin. Lect. III , 6.
Idem , opinor, est Puteolanus , cujus meminit Politianus , Epistolar.
II, 14. Hinc vero patet, antiquiorem hac Parmensi fuisse Yenetam
aliam, quam forte innuit Gevartius Papin. Lect. I, i3, ubi citat Piin-
cipem Edit. Venetam ad confirmandam Lectionem nymbo pro thym-
hra ; quum tamcn thymhra sit in Veneta Anni mcccgxc , ut notat Grono-
vius Praefat. Diatribes : et proinde nccesse sit aiiam esse Venetam iiia
vetustiorem. Immo trium Yenetarum antiquiorum mentionem inve-
nio; unius nempe, an. i483, apud Ci. Fabricium Bibliocheca Latin.
lib. n, cap. 16, et Suppiement. p. 713. Alterius, an. i^?^ apud Gro-
novium Beiiq. ad Statii Sylvas. Tertiae , Parmensi vetustioris , in Epi-
graphc modo adducta. Erravi igitur siquando Parmensem omnium
antiquissimam dixerim. Quum de hac Veneta Editione quaerercm, ad-
mouitus eram illam servari in BibUotheca Celsissimi Ducis Devoniae,
cgrcgii Literarum fautoris : ^ quo (intervcntu Nobiiissimi cujusdam
Amici) thesaunim hunc impctravi: quorum adeo humanitati et co-
roitati utinam pares gratias referre possem. Et jam video, omnia quae
de praestantia Edit. Parm. praedicaiveram , ad hauc potiori jure trans-
ferenda esse : quippe Parmensis ex hac plane expressa fuisse vidc^

PRiEFATIO. xxxTij

tar, miiUtia DonnuUis (et freqnenter in pejos) vel ex aliis Godicibus,
▼el forte ex libitit correctoris, Francisci Pateolani : et quaecumque
dgregia habet Parmensis, baec quoque habet; et multa preterea,
qus in Addendis videas : adeo ut absque hac oronino manca fuis-
set nostra Editio. Liber est pulcherrimus, in Folio: in eodem vo-
hunine cantinentur Catullus , Tibullus , et Propertius. Uno anno Par-
mens4*m prscessit, impressus Venetiis An. 1472. Non dubito quin
haecsit omnium antiquissima harum Sylvarum Editio; certe, omnium
rarissima cst ; neque mentionem ejus aiibi invenio praeterquam in ob-
scoro isto angulo Editionis Parmensis ; istius quoque pcrquam rarse.

Romana qooque Editio , licet ab aliis praeflorata , nonnihil novi ex
suo contulit , et lectiones Parmensis et Venets Editt. confirmavit ;
qood passim videbis« Huic prsefuit Domitius Galderinus, cx scriptis
in diversos Auctores bcne notus, et, ut illo aevo, vir sane doctissi-
mus. Multa iile Statio fcliciter restituit ; in multis puerilitor erravit :
hoc tamen nomine maxime culpandus , quod si quid non intellexe-
rit, statim mutavit; etiam absorde nonnunquam; saepe etiam, quod
valde sospicor, nulla mentioue facta. Utilis taroen Editio, quod diver-
sorom Godicnm scripturam repraesentet ; quum jam paene certus sim ,
Domitinm, quando istam evulgaret, non vidisse aut Parmensero, aut
Libros ex quibus Parmensis expressa fuit : de quo aliquando incer-
tus eram.

Sed dndum ante nactos hos libros suspicatus eram , quod postea
venim comperi , non multum auxilii expectandum esse a duobus vel
tribus exemplaribus quibusvis : quippe altius adactum erat vulnus ; et
post omnia qoae invenire potoi a viris doctis restituta vel e Libris vel
ingenio , restabant adhuc paene innumera quae nullo modo erant in -
teliigenda. His igitur incumbebam , haec premebam , et omnes stro-
phas vertebam : et interdom veritas primo discorsu sese ingerebat ;
aliquando res erat morosioris disquisitionis. In summa : si qoid in
his rebns certi sit , paene aosim in me recipere et praestare , te jam
legere posse Statii Sylvas plos quam ter centum locis restitutas ex
coojectora; partim sensu praeennte et nccessario postulante has cmen^
dationes, partim literis et calami ductibus ad vcras Lectiones docen-
tibos : adeo ut jam non restent qoadraginta loca' de quibus desperem.
iovenihter nimis dictum hoc tibi forte videbitur: spondeo, dictum

xxxviij MARKLANDI

esse citra affectationem aut jactantiam -, quaram occasione$ , nt mihi
videtur, ab his stiidiis longissime excluduntar : bene enim sdo, quo
pretio hsec et omnia hujusmodi sestimanda sunt *. quae tunc demum
tolerabiiia fieri indpiunt, quum ab animo simplid ct candido profid-
scnntur : siu minus , reponenda sunt inter Fiacd nugas qus « seria du-
cunt in mala. »

Nonnulla in his Syivis depravatissima puto , et sine aliis Exempla-

ribus nunquam restituenda , utpote forte mutiia : velut hoc Epiced.

Phileti vs. 64 :

Seu Lucanus ager , seu Tibridis impetos aicas
In dextram torsisset aquas.

Arb. Ated. 69 :

£t secrete palam , qni digeris <Mtiiiie Titam.

ad Uxor. 49 '•

Et quamquam sacvi fecerunt Maenada planctus.

ad Marcell. 83 :

.... proavitaque toto
Rura abiiase mari.

€t loa :

.... nec cnim Tirynthius almae
Pectos amicitia:.

Quae omnia (praeter istud Epiced. Phileti*, de quo omnes tacent),
summi viri Gronovius et Gevartius sanissima putant, ct cxplicare co-
nantur : ego non possum mihi in tantum imponere, ct simpliciter
fateor me non intelligere ista loca ; quod utiuam faccre omnes qui
veterum Auctomm Editiones procurant; et sane facere debent, ct
facerent , pisi puderet fateri'sc aliquid non intclligcre : qua dissimu-
lationc nihil studiis est damnosius. Uinc enim Lector non adeo erudi-
tus (qui plurcs numero) quum in tale aliquid indderit, incusat primo
stuporcm suirni , per quem non intclligit quod cstcros omnes putat
intdligere ; quum tamen forte ejusmodi sit quod nemo imquam aut
intcllexit, aut intellccturus est. Statim sequitur inccrtitudo in studiis;
et hanc excipit desparatio ; ct novissime , contemtius. Fidcliter igitur
indicavi (certe volui) omnia loca dc quibus mihi non Uquet; et non-
nullis intcrdum forte opitulari possem, nisi taederct conjecturls in-

> Sylv. II , 6 , 5o , ubi vide lectionem quam eruimus.

PRiEFATIO. xxxix

do^ere in locis quae tribus vel qaatuor modis i^fingi possint : quum
ea sola pro oertis babeam ad qu« uuos tantum est aditus. Si quid ta-
mcn hojusmodi incideret , fidi Editoris erat Lectorem moncre ; nec
mooere solum, sed et remedium tentare : nec enim ferendu^ esset
medicus qui xgroto tantum diceret, asgrotus es, absque ulterioi^ cura
ant OMiaiu enm sanandi. Tentavi igitur : et interdnm forte veram
vidi ; sspius , opinor, peccavi.

De ipso Statio omnia sont vtdgata : nec quidquam hnovi abui , nisi
otrefeilerem opinionem magnorum virorum qui statuunt eum victum
fmsse in Agone Capitolino in commissione Thebaidos suae : quod nec
minimum verisimilitudinis habere, nec ab eorum Argumentis pro-
bari, doceo ad Epiced. Patr. aSi. De axft^U et tumore, quae Statio
saepe objiciuntnr, aptior erit alius dicendo locns. Notandus obiter fuit
eomm error qui Selliom seu Epirotam faciunt Mostri Patrem ; quum
ille plane (uerit Neapolitanus ; Gens vero Papinia , ex Velia Lucaniae
oppido.

Restat a te petam , Lectbr, ut ignoscas iongitudini Notarum , cui
abqnoties forte nimis indulsi ubi per se pcrspicua res fait. Atque
utinain exemplonun numerus multis in iocis circumcideretur. Sed
faanc guTniitatem mox (si nibil interpeJlat, et si eruditioribus tanti
videbitur) compensabo brevitate Notarum et Emendationnm in Pra*
pertiam , cui jam qoum maiime incumbo : et proxima fyoetora exckidet
Statii Thebaida et Achilleida; quas cum Libris MSS. callatas edere
destino : in quam rem viros eruditos exoratos vclim , ut mibi trans-
mittere dignentur si quid buic proposito accommodum penes se ba-
beant : reddam vicem , si reposcant ; reddam , et si non reposcant.

De Virgilii ^neide , quibusdam in locis (praecipue p. 3oa , col. I ' ) ,
liberios quam mos est, opinatus sum. Hujus opinionis audaciam ex-
pavet eruditus quidam amicus meus : cujus causa , et ut quod cen-
sco sine ambagibus proferam , addo : Plurima csse in isto Poemate ,
quae, si ego (pessimus omnium Poeta) versus scriberem, noliem in
meis conspici : et licet nimacro infinita uitra humanae imitationis me-
tas io ilio emineant , nonnuUa tamcn sunt contradictoria , multa lan-

* Vide infra hoc toI. pag. 653 ct Po&tcriptaoi pagin. seq.

xl MARKLANDI PR^FATIO.

guida , eiilia , nugatoria , spiritu et roajestate Garminis Heroici defc-*
cta : quae si perfecti Operis sigua sunt , sit per me quantumlibet per-
fecta Virgilii J£neis. El de Georgicis quidem quantum vuit concedo;
de J£neide vero, renuo negitoque. Non solus ita censeo: immo hoc
sensisse videtur ipse Virgilius, optimus certe sdi judex; aut quare
flammis aboterijussit hoc opus? Sed et solus , ita censebo, donec sen-
sus communis et rerum notiones animo haerebunt. Impudentiam vel
dementiam ^eam miraris? quod dixi, prsestai^ paratus sum; et in
hanc rem , non mediocrem Sylvam jam in mundo habeo ; cujus spe-
cimen in Notis passim videbis. O VirgiH , quaie te numen habere di-
cerem , si sic omnia scripsisscs quemadmodum multa in secundo ,
quarto , et ^exto Libris ! Et tu quidem sic omnia scripsisses , si tibi
permisissent tempus et maie fcriati homines : sed nunc pars minima
es ipse tui. Vaie , Lector, et , si minus recte de his rebus sentiam ,
doGcre me vei redarguere , si tanti sit, ne dedigneris.

J. M.

Londini , Idibas April. A. D. 1728.

N. B. In hac Marklandi praefatione plurima sunt acnte et feiiciter
cogitata, quie sincera mente laudanda profiteor: nnum tamen graviter
offendit, quod siientio prsterire, quasi conscius adsentiar, neque ani-
mus, neque rerum evidentia patitnr. De Virgilii scilicet ^neide liberius
quam mos esty fatetur se pronuntiare; Uberius profecto, ne dicam au-
dacter et impie, de Divmo illo, ut vocat Statius, poemate. Gaetemm,
erudite Lector, quoniam se redarguere Markiandus ipse nos invitat , vide
Mabokis editionem nostram passim, sed iu primis Vol. VII, pag. 279,
289, 3a8, 333, 35^ et seqq. atque 6^9.

Invenies etiam in nost. Edit. PoETiiRiiM Latin. miitob. Vol. II, p. 4^7
et seqq. duo Garmina Lyrica hujus P. Pap. Statii, quae iilic expressa re-
liquimus, ne WERifSDORFii rara Gollectio nobis truncaretnr, adjectis in-
super nostro Ducipluribus notis et yariis Lectionibus, ut pianum foret,
quoties Marldandus ingenii impetu se transversum abripi pateretur, et
vulgatam lectionem, quia sensum recle non intellexerat, temere muta-
tam repudiavisse non timuisset.

, Vive, vale et laboribus nostris fave.

N. E. L.

PUBLII PAPINII STATII

SILVARUM

LIBRI QUINQUE.

PDBLII PAPINir STATII

SILVARUM

LIBER PRIMUS.

EPISTOLA P. P. STATII

AD STELLAM.

i)iu multumque dubitavi, Stella juveois optifne, et iu
studiis nostris eminentissime qua' parte voluisti , an hos
libellosy qoi mihi subito calore et quadam festinandi vo-
luptaie fluxerant, qnum singuli de sinu meo prodm^en^,

VAAIiB LEGTIONES.

P. Papinii Statii. Inscriptio-
nem exhibent antiqui libri his Ter-
bis ; Statii Papinii Neapolitani Sil-
varum liber primus ad Stellam. Ita
God. Drak. et Urat. ; sed Paris. mu-
tat ordinem nomioam : Papinii Sta-
tii. £d. princ. ita : P. Papinii Statii
SureuU Silvamm liber primus pro'
hamium ad Stellam. \n Cod. Leid.
boc et reliquoram librorum prQQe-
mia de^iderantur. Ha£id.

I. Dttbitavi* Ed. Ven. 147^9 quas
in bibL Paris. serratur, cogiiavi.
Hakd. — Eminentissime. Hsec vox
non est in God. Merseb. Si Sta-
tiana, Tidetur Irajicienda : et in stu-
diis nostrisy quaparte voluisti emi-
nentissime. Baiitb.

4. F/uxcraitt. Parmens. etVenet.
fluxerunt; forle rectius. — Inde ab
Romana omnes editionesyZuxeranf ;
sed auctor Jansenians a. i63o, re-

4 EPISTOLA P. P. STATII

5 congregatos ipse dimitterem. Quid enim? . . . . quoque au-
ctoritate editionis onerari , quum adhuc pro Thebaide
mea (quamvis me rehquerit) timeo? Sed et Culicem legi-
mus, et Batrachomyomachiam etiam agnoscimus : nec
quisquam est illustrium poetarum , qui non aUquid ope-

lo ribus suis stilo remissiore praeluserit. Quid? quod ha^c
serum erat continere, quum illa vos certe quorum honori
data sunt, haberetis. Sed apud ceteros necesse est mul-
tum iUis pereatex venia, quum amiserint, quam solam
habuerunt , gratiam celeritatis : nuUum enim ex iUis bi-

1 5 duo longius tractum ; quaedam et in singulis diebus efFusa :

stitmt Jluxerunt y qaod legitur in
Codd. Urat. Paris. et edlt. princ.
Parm. Vicent. Unus Gronovius se-
cutus est. Saepe vero grammatici
mntarunt perfectum quod yim ha-
bet aoristi Graeci. Burm. etiam cor-
Texit effiuxeranU Sic Hand. qui re-
cepit^ujctfrunf. ^Prodiissent. De
$inu meo pro. . . . congregatos; ita
Parm., snppletum in margine pro-

diissent : et moz « quid enim

quoque auctoritate, suppletum ea-
demmanu: oportethtyusquoqueau-
ctoritate. Eadem lacuna in Venet.
Vulg. Quid enim oportet hujus quo-
que, — In Godd. Uratisl., Drak. et
Paris. Xe^iVLrprodiissent; Lind. scri-
psit prodissent. Verba oportet hujus
leguntur in Codd. Urat. Drak. et
Paris., et in ed. Vicent. qoae non
correcta est ad exemplum Roma-
num. Sic Handius , qui et ipse habet
oportet hujusquoque^ etc. Vid. not.
6. Quum adhuc. Quod adhuc. —
Quod adhuc; ita God. Paris. ct om-
nes edd. inde ab Romana. SedGod.
Urat. et ed. princ. ijfuo, quod de-
fendi non potest. Hand. — Quod
adhuc legitur in editione Hand.
Vide notam 5, pag. 7.

8. Batr€u:homyomachiam etiam
agnoscimus, Ed. princ. batracoma-
chiam. Heyn. in procemio ad Guli-
cem, nescio, an de industria, scri-
psit cognoscimus. N. Heins. conjecit
BatrachomyomMhim ignoscimus ;
sed agnoscere hoc loco si^nificat
probare, non reprehendere. Bar-
thius in ineditis notaTit, voc. ettam
non fuissein God. Merseburg.HAND.

10. Op. suis. Lege op. seriis.

11. Quum Ula vos certe. Editio
Romana pro quum , habet quom ;
relique cum. Hahd.

i3. Solam habuerint. SicHand.
qui hsec : restitui lectionem om-
nium Godd. et edd. antt.Gevartius^
non librorum auctoritate , sed sua
sponte edidit habueruntf quod in
Gronov. et Markl. transiit. Utrum-
que, si ad grammatica precepta
revocaveris , probatom accipies :
sin sensum et reliqaa verba respe-
xeris, conjunctivum praeferes.

1 5. Et singulis diebus. Parm. Ven.
et Rom. et in singulis; recte. — In
singulis legitur in omnibus antiquis
libris. Aldina prsepositionem omi-
sit, et post eam onmes; restituen-
dam tamen censaimus^Hand. duce.

AD STELLAM. 5

qoamvis metuOy ne verum isluc versus quoque ipsi de se
probent. Primus libellus sacrosanctum habet testem : su-
mendum enim erat a Jove principium. Geterum hos ver-
sns, qnos in Equum Maximum feci, indulgentissimo im-
peratori ^ postero die quam dedicatiun erat opus , tradere 20
JQSSus sum. Potuisti illud (dicet aliquis) et ante vidisse.
Respondebis illi tu, Stella carissime, qui Epithalamion
tuum, quod mihi injunxeras, scis biduo scriptum. Auda-
cter mehercule ; sed tamen cclxxii hexametros habet. At
fortasse tn pro coUega mentieris. Manlius certe Yopiscus , a5
vireruditissimus, et qui praecipue vindicat a situ literas
jampaene fugientes, solet uhro quoque nomine meo glo-
riari , et villam Tiburtinam suam descriptam a nobis uno
die. Sequitur libellus Rutilio GaUico Valenti dedicatus : de

16. Quamvismetuo,FsiTm» Quam-
vU me ore vtrum; in mar^ine metuo
»e. — Quamvis nemo. Barth. in
ioed. — Cod. Paris. : Quamquis me-
iuo verwn; edit. princ. quamvis in
meone verum; Vicent. quam quis
metuo ne v. At ut jam Galderinus
rettitnlt in Romana, quamvis me-
tuoy ue verum^ ita le^tur in Cod.
Urmt. optimo. Hahd.

17. Ifoc verws. Edit. princeps
ezliibet hos usus.

30. Dedicatum erat. Volgo dedl'
caverat. ^— Hand. habet dedicave^
mt^ sic God. Paris. Vid. notas , p. 9<

a 1 . Jussus jusn. Cod. Urat. uisum;
td. pr.jussum omisso est. Prsterea
ia antiqiiis edd. Yerba/pct indul"
jentissimo imjferutori conjongun-
tor. Havd.

i3. Sds biduo scriptum. Parm.
triduo; male. — Cod. Uratisl. scibis*
Hasd. — Edit. pr. omittit Yocem.

24. MehereuU. Restitui ex antt.
libris mehercie. Inde a Gevartio edi-
tmn mehereule. HAim. — Ed. princ.

mehercles. — Sed tamen CCLXXJI
hexameiros. Parm. et Ven. Sed tan'
tum tamen exhametros. — God.
Urat. sed tamen hexametros. Haiid.
— Edit. princ. sed tantum tamen»
Vid. not. — Est fortasse... mentie^
ris. Et/ortasse.—^Omnes libri prae-
bent et; God. Par. cclxzvii examc'
troSf ei mox mentiris pro mentieris.

26. Vindicat. God. Uratislensis ,
vendicat. Hakd.

37. Nomine meo,... et villam.
Parm. omittit et, unde recte puto
me emendasse: nomine eo gloriariy
villam, etc. id est, ea causa. — ^Vulgo
legebatur , et villam. Bartb. in sno
libro scripsit : «MS. eo^ vere; et
illam (voluit villam) non habet.
Merae snnt glosse. » Eadem fere in
Anim. nbi taraen Godd. auctorita-
tem desiderat. God. Urat. nomine
meo gloriariy villam. Editio prin-
ceps addit et. Ego nibil mutandum
▼ideo in illa optimi codicis scri-
ptura. Haitd.

29. Gallico Falenti^ Omnes edd.

6 EPISTOLA P. P. STATII AD STELLAM.

3o quo nihil dico , ne videar defuncti testis occasione mentiri ;
nam Glaudii Hetrudci testimonium est, qui Balneolum a
me suum intra moram ccenae recepit. In fine sunt Ka*
lendae Decembres , quibus utique creditur : noctem enim
illam felicissimam habent, et Toluptatibus publicis inex-

35 pertam.

Rutilio Gallico Valenti de quo no-
mine nil constat. God. Urat. Gal'
lico en uaienti; ed. pr. ualetL N.
Heins. correxit convalestxnU» Idem
Scriverins ita notavit; GalliCOua-
leseenti. Emendationem necessa-
riam putayi. Sic Hand. <]ui dedit
Gallico convalescenti.

3i. Claudii Hetrusci, Edit. pr.
ClawH ketnisei, God. Unit. et Drak.

Etrusci; Lind. Gevart. Markl. ITe-
trusci. Hahd. — Est. Lege exstat qui.
3a. Suum intra moram» God.
Urat. suam^ etc. Hahd.

33. Utique. God. Urat. habet uti.
Hard. — Creditur. Lege credetur.

34. Felicissimam hahent, God.
Uratislensis et editio princ. omit-
ttmt habent; ille praeterea dat ex
voluptatibus. Havd.

^fm^nt^ tAfln %n0^^%0%Ai%f%^<\Afv^rtA^i/%^ WV*/%nf%t^ %f^m%AM^fU9t^f%f%^%/%t%ni%

mnM

IN EPISTOLAM P. P. STATII

AD STELLAM.

LiSEA 4- y OLvnkTEjhixerant. ObyiQm erat, voluptate Mnxerant : sed

sanom lociun pnestat Ansonins Epist. XVI : a Adjuro benevolentiam

toamy Terecnndije meae testem, eos {epodos) mihi subita persuasione

Jluxisse : nam qais hos din cogitaret? qnod sane ipsi de se probabimt. »

Ubi manifesto alludit buic Statii loco, et alteri inJFra, « Quamvis metno

ne yernm istuc yersns quoque ipsi de se probont. » Nisi dicas apud Au»

soninm quoqne legendum esse effiuxisse, Sed non opus est ; Jbuterant

pro effluxerantj simplex pro composito; ita pressutn comis cruorem^

pro expressumy Thebaid. XII, 3ao; tro^tos membris spirantibus bastas,

pro erfracfof , Tbebaid. II, 712; ita enim legendum; yulgo /ractos Sic

etiam lata pro elatoy Ovid. Art. Am. III, 20; surgere ponto pro exsur^

gerty Blanil. V, ^\^% fundere equitem pro effundere ap. Nazarium Pa-

negyr. c. a^) ^^ ^^ genus innumera. Paulo ante, « eminentissime qua

|iarte yoluisti; id est, in poemate elegiaco. » Elegiacus enim erat Stella;

Inde est qnod in Epithalamio ejus, y. a5a^ dicit Statius Philetam, Galli-

machnm, Propertium, Ovidium et Tibullum (omnes poetas elegiacos)

diem Stells nnptialem libenter celebraturos fuisse, si in yivis essent.

Pessime Domitias interpretatns est, « in eo de quo yoluisti mc delibe-

rare. » — De sinu meo prodiissenty congregatos^ eic. Ita bene supplevit

Domitins, quum in codicibus suis invenisset de sinu meo pro... congre^

foioty etc^ ^atio relicto, ubi integram dictionem esse oportuit. Barthius

aaloit proiihamnt. Atqni Uber non prosilire, sed prodire dicitur.

5. Quid enim oportet kujus quoque^ etc. Hunc etiam locum ex inge*
nio snpplevit idem Domitius , qunm in omnibus codicibus desideraren»
lor yoces oportet hujus^ que in editiones deinceps receptsB fuiomnt ^
pessimo exemplo. Sensas est: «Quid enim? dioet aHqnis: adeone mt
aodacem yel stultnm esse , ut judicia hominum ptoyocem his nugis ^
qmmi adhuc de eventu Thebaidos mes», operis serii) trepidem? » Re-
spondct Statius : « Sed etCulicem le^mus et Batrachomyomachtam, etc*
Objeeerat aliquis Statio argumenti faumilitatera: hanc illedefendit ezen»

^ I

8 NOT^ IN EPISTOLAM P. P. STATII

plit VirgUii «t Homeri. Nallam aliom •ensnm hoic loco sabesse pofse,
pateC ex responso poets : yerba aatem, « Qoid eoim <]aoqae, etc, « hone
nullo modo efKciunt : scripsisse enim debuit ad hanc formam : ■ Qoid
enim? Men* auctoritate levis quoque et nugatoriae editionis onerari,
qnum adhuc pro Thebaide mea, quamvis me reliquerit, timeo?» Hoc,
inquam, Tel tale aliquid dizisse debuit; locus i^^itur sine dubio mutilus
est; sed non ullius ingenio absque codicum MSS. ope supplendus. Bar-
thius tentayity «Quid enim? Editionis quoque auctoritate onerari?» mal-
tis nominibus refellendus, nisi jam dizeram. Monendus tamen es, pro
quod adhuc omnino legi debere quom, id est, quum : hoc postulat sen-
sus : simillimus huic locus in prsfat. lib. IV, ubi eandem ol^jectionem
diluit. — Quod pro quanquam usurpari ezemplis non tantum serioris
statis demonstrarunt Muret. ad Gatull. aa, p. 36; Heins. ad Chdd. Her.
17, 5i; Burmann. ad Anth. Lat. II, pag. 484* Temere igitor Marldand.
correzit quum. Hahd.

7. Quamvis me reliiiuerit, Nemo hsec accurate interpretatus est. Rei-
nesius in ineditis : « reiiquerit, i. e. victus fuerim in committenda ea. »
N. Heinsius : respicit ad pudorem, quod Tictus fuit, dum recitaret.
Gf. ejus Adversaria pag. 691. Gronoyius, quaroyis eandem hanc senten-
tiam amplezus, scilicet Statium desertum se a Thebaide sua sensisse,
tamen ezplicat his yerbis : «etsi jam edita, jam publicata sit, ut nunc
sero et firnstra pro illa timereyerear. • Relinquere proprie dicitur de opere,
.|aod ez manibus artificis ezit absolatum et perfectum. Hard.

10. Operibus suis stUo remissiore pneluserit Vide totum locam : « Nee
quisquam est illustrittm poetaram qui non aliquid operibus suis stilo
remissiore praeluserit. » Glare opponuntur stilus remissior et opera; si
igitur sic scripserit Statius, hi Silyarum libri non inter opera censendi
sunt, sed tantum pnelusiones sunt operum : opera igitur significant ma»
jora et graviora opera, qualia sunt Thebais et Achilleis; inepte et falso;
lege, <fui non aliquid operibus seriis stilo remissiore praeluserit. Jamyides
oppositionem inter seriis et prcBluserit ; notum istud Virg.,Ecl.VQ, 17:
Posthabai tamen illoram mea seria lodo.

quem locam ezscribit Ausonius Mosella, y. »06 : « . . . sua seria lado Post-
habet... » Plin. ep. VII, '9 : « Fas est et carmine remitti, non dico continuo
et longo , id enim perfici, nisi in otio y non potest , sed hoc arfj^uto et brevi .
quod apte quantaslibet occnpationes curasque distin^it : iusus yocan-
tur; sed hi iusus non minorem interdum gloriam, quam seria, conse-
quantur.» Gontracte scriptum fuitsiuTpro seriis; unde minima mutatione
suMs; pari fere modo deprayatus locus Auctor. de Gaus. corrupt. eloquen-
tiae, cap. ao: «traduntque inyicem ac saepe in colonias ac proyincias
soas scribont, siye in suis aliquis aqruta et brevi sententia effulsit, siye
locos ezquisito et poetico cultu enituit; » ubi Acidalius et Freinshemius
pro in suis legunt sensus; atqui hoe non satis est, quippe deest oppo-

AD STELLAM. 9

aiio; fefpe, sive in tdbitis iduptis, etc. Subita siint estemporanea, qmliiis ^
epponantor mediiata^ et exquisitay et elahorata. Plin. Epist. I, i6 : « Aa-
diYi caoMS agentem acriter et ardenter, nec minus polite et ornate, siye
wuditatOj tiTe subita proferret.» Et ita passim in Epistolis Plinins et alii.
▼id. cap. 10 istins libelli elegantissimi. — Seriis operibus non nisi Indi-
cra opponontar. Neque illa correctio dialogi de Cans. cormpt. eloq.
cap. 20, probari potest. Gur enim subitae orationes intelli^antur? Et,
qood alii non obserrarant, quaeritur quid sit, aliquem ar^ta sententia
e&ilsisse? litene ▼erborum videntur a librariis non recte disposile.
Qaare legendum arbitror : « traduntque invicem ac saepe in colonias
acprorincias snas scribunt, si Tcnustius aliquid arguta et brevi sententia
ciyblserit, aiTe locas exquisito et poetico cultu enitnit. » Pnecipit enim
CScero Brnt. cap. gS : « genera autem Asiaticae dictionis duo sunt : unum
sententiosam et argutom, sententiis non tam graTibus et seTcris quam
coadnnis et Tennstis. » Havd.

ao. Quam dedicaverat opus, Qais dedieaverat? non imperator; Oli enim
dedicaibatnr. Qois igitur dedieavit? disces boc e Tersa 99. Senatus itaque
Popuiusfiie Jlomaittis dedicarit boc opus ; reponendnm , postero die (piam
dedicatnm erat opta, tradere jussus sum, Scriptum fuic deducatH erat^ et
eiisa liiera ty dedicaverat. — Omnes libri scripti et antiqa» editt., ez-
cepta ona Vicentina, consentiunt in Tulgata scriptura ; illa Tero exbibet
dMieoaeram. Prster Marklandum unus Parrhasius de bis Tcrbis com-
mentatiis est epist 67, pag. io4 (p^S* 79^9 Thesaur. cri^.) ita : « Dedi-
eaverui Domitianns ipse statuam , quia pontifez maximus , nt historia
Traaqoilli tradit et Dion. » Jacob. Gutherios de Veteri Jure Pontificlo
lib. ni, c. 1 1, pag. i4o, tom. V, Tl^^saur. GncT. ait : « Nihil sacrum fieri
potuit, nisi tcI princeps illad dedicassety Tel dedicandi dedisset pote-
statem. » Hasd.

i4- Sed tamen CCLXXII hexametros, In Domitii Godicibus numeri
deerant, quos ille ex sensu addidit; recte. — Olim oroisso numero refer&r
bant ad artificinm heroicomm Tersuum, ut sensus esset : quamris biduo
sic scriptnm, heroicis tamen Tersibus. Sed Galderinns recte substituit
nnmemm. Mirum Tcro qnod omnes editiones usque ad GronoTianam
ezfaibent. : GGLXXII, et qnod Barth. 278 Tersus numerarit. Hand.

35. Etfiniasse tu pro collega mentieris, Lege: At fortasse, deleta in-
terrogationis nota. Objectionem denotat toz aU Gicero de Dirinat. n,
31: «At Tetns, tum Finarii Natte, nobilis; a nobilitate igitur pericU'*
Imn; • ita olim emendaTi, pro ac vetustum, OTidios Met. VIII, 60 r « At,
pato, Tincemur;» ita legendum; Tolgo Vt. Ezempla abique. Sensns
est: «At, objiciet aliquis, fortasse tu, Stella, mentieris pro coUega,
poeta pro poeta.» Respondet Statius : «Esto, ut menttatnr Stella in gra-
tiam meam, a me rogatus: alterum tamen testem babeo^ Manlium scil.
Topiscom (at qnem Tirum I) qui non rogatus, sed ultro et sua sponte
gloriari solet ea cansa, scilicet viliam suam descriptam esse a me uno

fo NOT. IN EPIST. P. P. STAT. AD STELL.

die. • Hao expUcavi ot intelUgeres , quaia neceMe sit pro meo noiniiie
le|;ere eo nomine, et delere prftpositionem et ante Terba « ViUam Ti«
Lurtinam eo nomine, id est, ea de causa : • vide not» ad III) 3, t. 87.

3e. Nam Claudii Hetrusci testimonium est, qui halneolum, etc. Vide-
tur aUquid deesse. Vide antecedentia : « Sequitur libeUus RutiUo 6al-
lico Valenti dedicatus t de quo nihU dico, ne videar dejuncti testis oc-
casione mentiri : nam Gl. Hetrusci testimonium est, qui, etc. • Dixisse
debuit testimonium superestj ut bene interpretatur CSalderinus; le^,
testimonium ezstat; qui^ etc; hoc modo sensus ezpletur. Horatius, Seim.
I, 5, 55; ■ Sarmenti domina exstaL > Seneca de Benef. I, la : «Ergo, si
fieri potest, consumi munus meum nolo : exstet, hsreat amico meo, con-
yivat. » Auctor Eleg. de Morte Drusi, t. 338 : Auctor abit operisy sed tamen
exs.tat opus: ubi eandem oppositionem Tides. Noster, Theb. X, 6i3:

Gadat generit quicnnqne noyissimas ezsut, etc.
ubi male MS. Petrensis exit. Bene igitur testimonium exstat; quae tox hoc
modo, forte, scriptaf uit ext .* tfnde minima mutatione abUt in est. Mox
pro creditur^ maUem credetur; pari sensu Seneca in Ludo de Mort. Clau-
du : « Scitis enim optime ; nec periculum est ne excidant , quae memortie
pnbticum gaudium impresserunt.» Paulo ante, moram ccena est tempus
vel spauum coensft) tit mowif annorum Garm. I, 91 , et Ub.V, f , ▼. 167.

CARMEN I.

EQDUS MAXIMUS DOMITIANL*

\Jp£ superimposito moles geminata colosso
Stat Latium complexa fonim ? Caelone peractum
Fluxit opus ? Siculis an conformata caminis
EfBgies, lassum Steropem Brontemque reliqtiit?
An te Palladiae talem , Germanice , nobis
Effinxere manus, qualem modo frena tenentem

VARIiE LECTIONES.

* Equus maximus Domitiani. In
Cod. Urat. desideratur iDtcriptio ;
edil. pr. 11» equum maximum imp.
Dijmid; ed. Rom. et reliqiue om-
nes, eg utts Max, DomitianL Hahd.

I . Superimposito. Codd. Urat. et
Vind. et edatt. antiquffi omnes ezhi-
bent separatis Terbis super imposito.
MarUandns primos in nnum voca-
bnlom conjonxit. Haitd. — • Moles.
Codd. Urat. et Yind. a manu rec.
seGks. — Geminata. Codd. Voss.
Drak. Paris. edd. Roman. Vicent.
Tenetae Petit. Aldin. I, Colon.
Grasser., gemmaiay qnod proba-
nmt ia commentar. Calderinus ,
Morettns, Remartius; etiam Th.
RbBd.coffTezit^em]Nafa. Sed Codd.
Scnens. lipsian. Urat. Vind. a pr.
mana, Paris. in mai|^e prsebent
^emimHa. Hanc vero lectionem pro-
bam et sinceram^ qn« etiam in

ed. princ. exstat, restituit Aldus in
secunda ed., et optime ante Mar-
klandum ezposnemnt GeTartius et
Vossins in Etymologico sub Toce
ColossuSf^p, 174,6. Haxid.

a. Latium, Cod. Urat. latum,
Hakd. — ^Vid. not. crit. — Peractum.
Codd. Urat. Senens. et Lipsii, per
auras; reliqui et omnes editiones,
peractum. Hand.

4. Effigies. Ita omn. Codd. et
edd. pr« et Rom. Sed auctores edir
tionum Venet. i^QO, i4949 149^*
et Petit. recepernnt effigiem^ quod
temere defendemnt Parrbasius ec
Reraartius , ut moles intelligeretur
effigjiem conformata, per synecdo»*
cben. Hand.

6. Effinxere, Cod. Urat. et ed.
pr. effidfere, In sqq. Cod. Urat. non
frena pro modo frena, solenni er-
rore. HAirn. •^Tenentem, Cod, Mer-

12 P. P. STATII SILVARUM

Rhenus et attoniti vidit domus ardua Dad?

Nunc age , fieima prior notum per saecula nomen
Dardanii miretur equi , cui vertice sacro
Dindymon , et caesis decrevit frondibus Ida :
Hunc neque divisis cepissent Pergama muris ,
Nec grege permixto pueri innuptaeque puellae ,
Ipse nec iEneas , nec magnus duceret Hector.
Adde, quod ille nocens, saevosque amplexus Achivos ;
Hunc mitis commendat eques : juvat ora tueri 1 5

Mixta notis belli , placidamque gerentia pacem.
Nec veris majora putes ; par forma decorque,
Par honor ; exhaustis Martem non amplior armis
Bistonius portat sonipes, magnoque superbit
Pondere ; nec tardo raptus prope flumina cursu
Fumat , et ingenti propellit Strymona flatu.

Par operi sedes : hinc obvia limina pandit

seb., ait Barthias in ineditis, affert
terentem, Havd.

10. Ida. Editiones omnes Ida.
God. Uratisl. Iflen, Hinc solennis
confasio cum ideniy de qua Barm.
ad Valer. Flacc. II, 619, Barthius
et Burmann. ad Claudian.Epithal.
Honor. v. i8. Voluit librarius Ide.
Mam Statius, ut aliis Tidebimus
exemplis, afFectavit Qnecas formas
ezprim^re Ldtinis nominibus, ideo-
que semper scripsit Ide, Iden. Vid.
ad Theb. IV, 104 et 786. Qnare
etiam hoc loco restitui. Et ita voluit
Isaac. Vossius, ut notat Burmann.
et vir doctus in exempl. Gotting.
Thomas lUuedus correxit Idanty ut
videtur, nonintellectis verbis supe-
rioribus. Havo.

1 1 . Divisis. Vulgo discissis ccepis-
sent. — Codd. Urat. Vind. Parl*. et
editt. omnes, discissis. Hivn. — An*

tiquam et certam, ut ait, ez Cod.
Leid. lectionem decussis restituen-
dam pntavit c1. Hand. A.

1 5. Huncmitis commendateques.
Cod. Urat. nunc mitis commendat
equos. H4ND.

16. Gerentia, Cod. Mers. qwg-
rentia ex comp. "qrentia^ HAtrn.

17. Forma. Editio Parmensis,
fama. Hand.

18. Exhaustis M. non amplior.
Parm. non altius, et ita Lips. Cod.,
et vemm puto, nisi maUs altior;
ita etiam Veneta , altius. — Non
amplius correxit Calderinus , unde
legitur in Rom. Venetis, Petit. Al-
dinis, Grasser. Lind., et ita Codd.
Vaticanus n. 3596 et Leidens. Non
altius exhibent Codd. Vatic. 3885,
3a8a et 3a83, Fabric. Lips. Paris.
ed. princ. HAim. — Exutis Martem
non altior armisy cum N. Heinsio ct

LIBER I, GARMEN I. ^ i3

Qui fessus bellisy adscitss munere prolisi

Primus iter nostris ostendit in aethera divis.

Discitur e vultn quantum tu mitior armis ; a5

Qui nec in extemos fadlis saevire fiirores

Das Cattis Dadsque fidem : te signa ferente

Et minor in ieges iret gener, et Cato castris.

At laterum passus hinc Julia tecta tuentur ;

lUinc belligeri sublimis regia Pauli. 3o

Terga pater , blandoque videt Concordia vultu.

Ipse autem puro celsum caput aere septus
Templa superfiilges, et prospectare videriS|
An nova contemptis surgant pallatia flammis
Pulchrius ; an tadta vigilet face Troicus ignis , 35

Atque exploratas jam laudet Vesta ministi^s.
Dextra vetat pugnas : laevam Tritonia virgo
Non gravat , et sectae praetendit colla Medusae ,
Geu stimulis accendat equum. Nec duldor usquam

Cod.Ur. recepit cl. Hand.Vid. not.
Biatkl. ad Ten. 47<

23. ^((scttie. BIS. Flor. et ed. pr.
adsect«; reliqoi libri omnes perhi-
bent misertie. Hanu.

aS. DUcitur e vultu, Cod. Urat.
et eSitio pnoceps discit et e vultu,
f|neinadmodDm saepe confnndun-
tor compendiom syUab» tur et vo-
cola et. Hahd.

37. Cattii. God. Leid. ed. Rom.
Ven.Vic. AJdins^, Catis; Cod. Urat.
et ed. pr. eaptis. Primus Bemartius
edidit Cattis; Lind. et Graceus Cat-
tkiu Hako.

aS. Cato eastris. Forte Et Cato

29. Teeta. Volgo tempiaf recte
admisi in conteztum tecta , et ita
Parm. et Veneta. — Xe^ifur tempia
in editu Rom. Vic. Venett. Petit.

Aldd. et, ut videtur, in God. Leid.
Antiquam vero scripturam a Markl.
restitutam esse confirmant Codd.
Urat. Lips. Paris. edit. princeps et
Parmensis. Haitd.

• 34- Pallatia. God. Paris. habet
paiatia; et ita cl. Hand. A.

35. Tacita. Ed. pr. tanta; reli-
qui libri tacita. Haito. -— Troicus.
Venet. Troius ignis, et ita carm. IV,
1 a5, pro Troica stecula, eadem ha-
bet Troia secuia,

37. LtBvam Tritonia virgo. God.
Urat. iavium tritonia vuigo. Havd.
— Edit. pr. imvam Trit. vuigo.

39. Aecendat. Malim lectionem
God. Lind. accendS. Barth. — In
omn. scriptis et antt. libris legitnr
aecendit. Aldin. auctor correzit ac-
cendat. Hinc vulg. lectio : et sectm
prettendit c. M. , c. st. aecendat eiy.

i4 P. P. «TATII SILVARUM

Lecta deae sedes ; nec si , pater , ipse teneres.
Pectora , qua9 mundi valeant eyoivere curas ,
Et quis se totis Temese dedit hausta metallis ,
It tergo demissa chlamys : latus ense quieto
Securum ; magnus quanto mucrone minatur
Noctibus hibemis • et sidera terret Orion.

At sonipes y habitus animosque imitatus equestres ,
Acrius attoUit vultus , cursumque minatur :
Cui rigidis stant coUa jubis , vivusque per armos
Impetus ; et tantis calcaribus ilia late
SufiFectura patent. Yacuse pro cespite terras
^ea captivi crinem terit ungula Rheni.
Hunc et Adrastaeus visum extimuisset Arion ;
Et pavet aspiciens Ledseus ab aode propinqua
Cyllarus : hic domini nunquam mutabit habenas

Alii conjecerant prtBtendens, quod
legitor in Cod. Senensi. Hakd.

40. Lecta, Ed. pr. losia,

41. Mundi valeant evolvere c.
God. Leid. valeant mundi; God.
Urat. pateant; ed. pr. deducere cu-
ras, fortasse ex Virgil. iBneid. V,
720, huc delatum. Hand.

4a- Et quis te totis Temese dedit.
God. Urat. et qui se totis tkemes edi-
dit; edit. pr. et qute se totis themes
edidit; etiam Parm. qucB; ed. Rom.
et reliq. omne» ante Gronov. et quis
se totis themese, vel Temese dedit.
Veenhasen, et cui se toties T. d, God.
Leid. thcmse; inde ab Aldina Te-
mese. Havd. — Cui se totisy etc. le-
gitur in edit Hand. A.

43. /( tergo demissa. God. Sen.
et tergo» Hahd. -*• Editio princeps
et tergo dimisaa.

44« Ma^nusquanto m. God Leid.
mo^ntis quantus m. Hamd. — Ed« pr.
magnisy ut antea laeus pro latus.

46. Habitus a. imitatus equestres.
Pro habitus ed. pr. initus; pro imi-
totu5 God. Urat. mutatus. Equestris,
qnod in omn. libb. scr. et antt. edd.
exstat; GeTartius, et qui eum te-
quebantur mutaTerunt in eque^
stres. Sic Hand.qui recepit equestris.

48. Vivus, Pro vivus ed. princeps
nimius.

5i .Crinem ierit. Pro crinem God.
Urat. crimen) omnes, quos novi,
Godd. praebent tegit. H^d.

52. Adrastcsus. God. Drak. Arir
steus; edit. pr. Acasteus; edit. Vic.
Adfastrus; recentiores male Adra-
stneus : est enim ^Ai^^Jieviot. Haitd.
— Adrasteus edidit Hand.

53. Ledteus ab cede propinqua.
Antiqq. edd. LedeuSj recentiores
LedcBuSy et recte. Haio). — Edit. pr.
ah ore propiuquum.

54. Afulafrif. Bemartius fidenter,
ut ait, coiTCxit mutahity atque om-
nes editores probarunt. E90 resti-

LIBER I, CARMEN I. iS

Perpetuus frenis , atque uni serviet astro. 55

Vix sola snfficinnt , inseesaque pondere tanto
Subter anhelat humus : nec ferro aut sere laborat,
Sed genio ; teneat quamTis aBtema crepido ,
Quae superingesti portaret culmina montis ,
Gseliferique attrita genu durasset Atlantis. 60

Nec longae traxere moras : juvat ipsa labores
Forma Dei preesens ; operique intenta juventus
Miratnr phis posse manus. Strepit ardua pulsu
Machina continuo : septem per cuimina montes
It firagor , et magnae vincit vaga murmura Romse. 65
Ipse lod custos, cujus sacrata vorago
Famosusque lacus nomen memorabile servat ,

tni, ex Codd. Urat. Leid. edd. pr.
Roai.yenett. Aldd., micfamf. Hard.

55. PerpetwM$.Perp0imsinOM.
Leid. Paris. et edd. aott. legitnr;
sed opcime Cod. Urat. perpetuus,
Hand. — Akiue. Cod. Leid. utque,
S6,Fixsoia inses5aquep.tanto,G(HL
Urat. Ftx esa p, t,; Leid. inlesaque
p, t,; Cod. Drak. insessaque; Sen.
et marg. Parm. exesaque; edit. pr.
vttccra ntffeiiimt vi sess^ue p, ioto ;
Rom-m Usamquep, tanto. Pannens.
etVeiiet. toto. Galderiniis reatitnit
uuemmque p, tant/e^ qaod legitnr
in OMB. edd. reeentt. Unus Lind.
acripttt tn/rsaaquey nt ait, ex vet.
edat« HAn.

57. Lahorat. Pro laborant legen*
dQm Ukoraiy nt anheiat; pro sed
yemio , God. Tel. meodoae habet
shA. ^ Onuiea libri, prcter edit.
MniU. andqnioras » iaborat^ recen*
tiores iabomnt eikibent. Sedgenio ,
Um priakQsedidit Aldaa, etpost enm
omnfft. Cod. Tcro et edd. Bom . Ven»
Petit« suk ^enio, Havd. — Ed. priiH
eeps suh gremio.

59. Superingesti' Cod, Leid. su-.
per impositi; Cod. Paris. et ed. pr.
et Yenet super ingentis* Havd.

Qi . Longce. Codd. Urat. et Leid.
edit. Petit. Aldine, Bem. ionge, et
afFert Lind. ex ant. ed. Hahd.

63. Pnescni ; Of^m^ue. Edit. pr.
pressis operaque.

64' dontinuo. Codd. Urat. Leid.
Paris. edd. Rom. Vicent. Ald. Petit.
coiMiiiuiis, qaod proter Markland.
onuies aenranmt. God. Vind. oon'
tinuoJ; ed. pr. et Venete eonfinuir.
Praterea Codd. Leid. Paris. «dd.
pr. Rom. Vic. Venetaset Petit. monp
tis. Hino Grasserus edidit : eonti'^
nuas s.p*c, montis it fr, Reliqui li*
bri inter quos quattaor Vaticani,
menfes. Hahd.

65. rindt. Kd. princeps/^if.

67. Famosusque iaeus, . . sentaf,
Parm. et Rom. famosique , qnpd
Temm est, ut inf. t. 8a , profimdos
iacus; et boc pacto vitatur sibilus;
legendiim quoque servant; et boc
i|i teMm reoipi velim. Ita etiam
Veneta. -^ Cod. Lejd. Rartb., et,

i6 P. P. STATII SILVABUM

Iimumeros seris sonitus , et v^bere ct-ebro

Ut sensit mugire forum , movet horrida sancto

Ora situ , meritaque caput veiierabile quercu. 70

Ac primum ingentes habitus*, lucemque coruscam

Expavit majoris equi ; terque ardua mersit

GoUa lacu trepidus : Isetus mox praeside viso ;

c Salve, magnorum proles genitorque deorum ,
Auditum longe numen mihi ! nunc mea felix , yS

Nunc veneranda palus , quum te prope nosse , tuumque
Immortale jubar vicina sede tueri
Goncessum. Semel auctor ego, inventorque salutis
Bomuleae ; tu bella Jovis , tu praelia Bheni ,
Tu civile nefas , tu tardum in fcedera montem 80

Longo Marte domas : quod si te nostra tulissent
Saecula , tentasses , me non audente , profundos
Ire lacus ; sed Boma tuas tenuisset habenas. •

Gedat equus , Latiae qui contra templa Diones ,
Gaesarei stat sede fbri ; [ quem tradere es ausus 85

PellaeOy Lisyppe, duci , mox Gaesaris ora
Aurata cervice tulit] vix lumine fesso

ut yidetor, Paris. ed. princ. Rom.
VicVenet»,/amost^ ue; Godd.Urat.
Sen. et editiones post Aldom om-
net /amosus^ice. God. Leid. et edd.
qnot yidi omnes sennU. God. Urat.
servant. Restitni hnju* God. lectio-
nem. Hand.

68. jEris sonit, Edd. antiqn» et
Aldinoe, Lindenbr. GeTart. ixieris;
editor Amst.GronoT. Danm. Markl.
arisy recte. Hakd.

'ji.Ac primutn, Editio prtnceps ,
af primum , qnod non probari po-
test. Havd.

73. Tenfue, £d. pr. tibique,

73. Trepidus, Sic vulgo legitur;
editio princ. tepidus. — Ez Godice

Urat.Gl. Ha»d. recepit trepidans, A.
78. Semel, Ed. princeps et Ven.
simul,

84. Cedat equus, Latia qui coit-
tra. Edit.,pr. cedetf edd. Rom. et
Venet. cedai equMS Latite : quacon-
tra, etc. In sq. God. Paris. stat ede,
id est, ade. Haitd.

85. Tradere es. Ed. pr. truderis.

86. l^sippe. Omn. edd. praeter
Grasser. et Daiim. Lisjrppe. Edd.
antt. Pelleo. Hahd.

87. Aurata cervice. Godd. Urat.
et Vind. mirata. N. Heins. conje-
cit suhlaia. Vocabulnm auraMa non
genninum esse mibi persuasumha-
beo. Habo.

LIBER I, CARMEN 1. ,7

Explores quam longus in hunc despectus ab iUo.
Quis mdis usque adeo, qui nou , ut viderit ambos,
Tantum dicat equos , quantum distare regentes ? 90
Non hoc imbriferas hyemes opus, aut Jovis ignem
Tergeminum , ^lii non agmina carceris horret ,
Annorum ve moras , stabit dum terra polusque ,
Dum Romana dies. Huc et sub nocte silenti ,
Cnm superis terrena placent , tua turba relicto ' 95

Labetur caeio, miscebitque oscula juxta :
Ibit in amplexus natus, fraterque, paterque ,
Et soror : una locum cervix dabit onmibus astris.
Utere perpetuum populi magnique senatus
Mnnere : Apelleae cuperent te scribere cerae , 1 00

Optassetque novo similem te ponere templo
Atticus Elaei senior Jovis ; et tua mitis
Ora Taras , tua sidereas imitantia flammas
Lumina , contempto mallet Rhodos aspera Phoebo.
Certus ames terras , et quae tibi templa dicamus , 1 o5
Ipse colas : nec te cseli juvet aula; tuosque
Laetus huic dono videas dare tura nepotes.

91. Opu5. Hoc Tocabulum abest
a Cod. Leld. et ab edd. pr. et Ro-
mana. Hakb.

93. Horret. Cod. Uratislensis ,
korror. Hasd.

94. Suc. £d. princ. hac.
96. Juxta. Ed. princ. juncta.
100. Munere : Apellece. Parm.

Munera Pellete, quod jBrustra pro-
bat Politianns, ep. VI, i. — Cod.
Urat. PeietB. Ha9D. — Ed. prin-
ceps pellece.fbec ead. habel comcSy
pro eerw.

io3. Ora Taras. Parm. et Rom.
et Yenet. Tonans; emendairit Po-
Hdanns. — Taras^ ita Politianns,

nec longe abit Sabellicus. Vulgo
tonans. GRtiT. — Codd. Urat. et Vin-
dob. terens; Cod. Paris. edd. pr.
Rom. Vic. Venett. Lind. tonans;
Cod. Drak. et, ut videtur, Leid.
Taras. Neque amplius de lectione
dubitari potest. HikiCD.

io5. Certus. Ed. princ. cascus.

106. Lcetus. Edit. Rom. loetius;
male. — Antt. libb. omnes lasuus^
ante Aldnm quem reliqui omnes
secutisunt; sola Veneta, 1494) ^'^
scio an de industria correctoris ,
praebet Imtus. Hahd. — Huic dono.
Ed. pr. hoc d. — Tura. Cod. Ura-
tislen8is,jura. Hand.

NOTiE

IN CARMEN PRIMUM LIBRI PRIMI

SILVARUM.

• EQiJtJ» maximm Domitiani. Eqnestrift sutua Domitiani inter ea anti-
qu« artis opera referri debet, quoram , nisi poetarum carminibnt cele-
brata essent, omnis memoria evanuisset. Nam prajter ea, quas Stauus et
Martialis, Epigr. I, 71, ▼• 6, narrarunt, nullum exstat ejns vestigium.
P.Victor et Sext. Rufiis non nisi nomen affemnt his verbis : equusaheneus
DomitianiAugusti, nulla tamen accurato expositione addiu. Quanquam
igitur critici undique coQegerunt antiquitatis testimonia, sunt hajc aut
falsa aut aliena ab hoc Domitiani monumento, cujus auctor ne conje-
ctura quidem probabili cognosci potest. Hahd.

Vers. I . Moles geminata. Multa super hutoc locum frustra effuderunt
interpretes, dum alu lefjunt, Qtue, superi^ imposito, etc; alii, superim'
positi colossi; alii, moles gemmata , cum nonnulUs editionibus; alii de-
nique moles geniata, Fruslra, inquam, hajc omnia : sana enim et sola
vera est vulgata lectio , ut recte probat GevarUus. Constructio est : « Quas
moles, geminata superimposito colosso, stat compleza Latium forum? »
per molem intelligit equum insistentem basi; per supenmpositum colos-
sum^ Domilianum: recte igitur geminata, id est duplicata. Complexa
Latium forum est, ambitu suo occupans et implens. Ita Silv. H, 2? ▼■ *»
de Arbore Atedii :«.... opacat Arbor aquas, complcxa lacus. > Simili-
ter Martial. Epi«r. IX, 6a , 5 , de Platano CKsaris :

totos amptexa penates

Suit platanus densis Osariana comis.

I^rmiter Stat. Theb. 1 , 563 :

Teirigenam Pythona deus saptem orbibos atris

An^klesniB Ddphos

Scilicet perculiL Hanc non adeo tritam vocis significationem adnotare
non abs re visum fuit.

2. Latium, Vid. Drak. ad Silium , XVH, 433. De hoc looo agunt lips.
de Magnit. Rom. IH, 7, p. 160, et Parrhas. qui negat fbrum Romanum

NOTiE IN CARM. I LIB. I SILVARUM. ig

ab allo alio scriptore Dominari Latium, Oyid. quidem Trist. IV, 4, 6 :
• facandia .... Qua prior in Latio uon fnit ulla foro ; » sed potest de
tripUci foro, Romano, Cesaris et Angusti intelligi. Hard. — Ccelone
peructum. Dubitant caslone de fabrili instrnmento accipiendum sit, an
de caelesti re^ione. Sed si de instrumento, nihil singnlare nec admi-
randcuD, uec diversum a seqnentibus dixisset poeta: ergo postremum
verins. Sed falluntur etiam , qui Jltixit exponunt , delapsum est , et
si|^am adeo JWfrtc vel o(/f«ro^f>rf ( voiunt inteUi^i. Sane fiuxit mnlto
lenius vocabnlum est^ quam qood lapsum tantse molis exprimat, et saae
crassum nimis commentum fuisset poets, si lapsam cm\o tam immanen
molem dixisset. Neque enim hoo ea probabilitate dici poterat, uc de
Palladio et ancilibus. Ego verbis peractumjluxit nibil aliud indicari pnto,
qnam fabricatttmy formatum et per£ectum est. Weiuisd.

5, 6. PaUadics.,,. manus. Sunt quidem Palladitie manus artificum,
ab ipsa Pallade edoctie, nt ipsa ars l'alladia dicitur, quae statuam Julise
peifeot, ap. Martial. YI, i3 :

Vel qois Palladiae non |mtet artis opus.
Nam Pattas' artibus et opificiis omnibus prasesse credebatur, et hinc'£^
ym dicebator GrBcis. Hoe tamen ita dicit Statins, nt simul sifpificet,
sin^alari instincta, imperio et ope Palladis confectnm, ut aduletur Do-
■idaiio, qoi Palladis tanquam sibi peculiari uumine gloriabatur, teste
Saetonio. WKnran. -— Germanice. Quo anno Domitianus hoe nomen ac-
eeperit, ma^a est dissensio inter historicos. Dodwellus in Annal. Stat.
VUI, p. 306 sq. demonstrare eonatus est, Domitianum Germanici no-
■en sibi afTO{;asse anno 81 p. (%. n. , sive 834 U. G. quo imperium sus-
eepiC: cnjvs sententias confirmandae causa Drakenborchius, ad Sil. III,
607, profert testimonium nnmmi antiqni, qnem Mediobaiba descripsit,
ut Snetonins, c. i3, narrare videatur, Domitianum ez suis nominibus
menses appeUasse post duos de Germanis actos triurophos. Sed nummi
istius anctoritatem omnino rejecitEkhelius, nec dubitari potest de a. 836
ant 837, quo ittud cognomen assumptum sit. Hand.

S. JVomem Dardanii equi, Nomen Deurdanii equi^ id est, Dardanium
eqnam : ot maxima sceptra sub nomine PkoBbi, id est, sub Phoebo, vel
soJe, apud Val. Flaccom V^ 4^4- ^^ sapieni nomen hominum pro pfal-

losophi, apnd Sulpiciam, in Satyro ▼. 3^ : « et sapiens hominum

BomeBqve genusqne; » de Domitiano, qni pliilosophos Roma expulit.
ifotirum nomen pro nos Arnobio Ub. I , p. 5 : « Ut ille immanis Xerxes
iMre terris immitteret et gressibus maria triansiret no^fri nominis effe-
ctnm est cansa ? » Ita legendura ; vtdgo , effectum est cura. Nostri no~
mink eausa est tioslri eansa, Ita p. 10 : ■ Si ut inopia ma^a sit meum
Bomen in cansa est , cnr nihil impedio nt sit feracitas raaxima ? • ubi
▼i<les aiettm nomen pro ego.

10. CSmts decrevity etc. Huoc locum sublegit Sidonius ApolUnaris
Carm. IX , 1 1 5 , vocnm Statianarum perpetuus fere captator.

^o NOTiE IN CARMEN PRIMUM

1 1 . Hunc neque discissis ccspissent, Alladit ad locum yirgflii JEneid.
n, a34, de equo Trojano :

Dividimas muros , et moenia .pandimat orbis:
quo observato , colligere potes Statium scripsisse :

UuDC neque diuisis coepiueDt Pergama murii :

non discissis; quae etiam toz ob sibilum et vty/Avtt^/Mi auribas poeticis
merito displicebit. Sen. Nat. QuKSt. VI, i, de teme motu qui Pompeios,
Gampanis urbem , pessum dedit : « Adjiciunt bis sexcentarum ovium
fregem exanimatum, et divisas siatnas; « et cap. 29 : « Statuam divisam
non miror, quum dixerim montes a montibus recessisse, et ipsum diru*
ptum esse ab imo solum. » Quibus locis pro divisas et divisam Grono-
yius coDJicit difjissas et diffissamy ut apud Horatium difjissa rate (▼oloit,
opinor, diffissa nate; est enim Serm. 1 , 8 , ▼. 47^ diffissa nateficus), Sed
uon opus est : eque enim probum divisas, eodem sensu. Idem Horatius

Serm. I, f , 100 : « at hunc iiberta securi Divisit medium »

Silius Italicus , II, 96 :

lUe vagam cclo divitit saepe ▼olacrem.

Noster, Tiburt. Manlii, ▼. a4 : « . . . . nec te mitissimus amnis Di^idit. »
Potuit quidem divisa nate dicere Horatius; sed noluit propter <ro «<r;|^of
quod huic ▼oci subesse norunt eruditi. Quae sequuntur apud Statium:
JV^ec grege permixto, etc, ex eodem Virg. loco II, a38, sumpta sunt. Sed
quid est istud caspissent? putarem erratum esse typographorum , nisi
quod ita constanler editiones exhibent. Lege cepissent Pergama,' Troja
non satis ampla fuisset hunc equum capere, muris di^isis. Salis quidem
hyperboLice : ct ita per totum hoc carmen. — Marklandi correctionem
proba^it Heynius ad Virgii, iEneid. II , a34> Hakd.

16, Mixta notis belli, etc. Becte Behotius, notas ea mente, inquit, di-
ctas puto, qua Thebaid. IV, 744 : « regales tamen ore nota;, » et Achill.
1, 309 ; « Sic ▼ariis manifesta notis , palletque rubetque Flamma recens, ■
pro ▼uitu et ea oris conformatione , ez qua, quo animo quis sit afifectus,
conjicere liceat. Adeo ut ▼elit Papinius Domitiannm, neque nimia tmcu-
lentia ferum, neque nimia moUitie effeminatum; sed eo habitu et oris
temperamento , ut in fronte bellum et pacem gerere ▼ideretur. Hard.

ao. Nec tardo raptus prope flumina cursu Fumaty etc. Dudum ▼ide-
ram legendnm esse, nec tanto raptus^ etc. ; quod et Ge^artio in mentem
▼enerat, Papinian. Lect. cap. 6. Sensus est: Martis equus nori amplior
iuit, nec cursu ▼elociori rapiebatur, quam hic equus videlur. Ex ▼$. 47)
apparethunc equum Domitiani specie currentis effictum esse, elatis sc.
primoribus pedibus. Tanto igitur cursu raptus, non tardo. Similem ha-
rum ▼ocum commutationem habebis infra, Kal. Decemb. ubi pro tor-
dum annum probabo scribendum esse tantum, Sed acriter pro tardo di-
micat Grono^ins, et capite elegantissimo (Diatr. 4) tueiur : Est, inquit,
Bimplex descriptio equi Martis, et ▼erba hoc modo dissoWenda sunt,

LIBRI PRIMI SILVARUM. 21

« et fnmat raptns non tardo cursu prope flamina. • At qaorsnm descri-

ptio eqni Martis nisi aliquam relationem habeat ad equum hunc Domi-

tiani? certe non tam inepte otiosus fuisset Statius ut equum Martis tot

▼erbis describeret^ nisi ut enm compararet cum equo imperatoris }• nisi

at in priori sententis membro magnitudo^ ita in posteriori veloqitas hu-

jus equi innuatnr, et cum velocitate equi Martis comparetur. Gur non

indem descripsit Strymona hoc loco? a;que bene, hoc est aeque inepte,

potuisset. Risisserous si Statius scripsisset : Non amplior fuit Martis

equus, et non pascebatur hordeo et ayena, sed ambrosia; succo; et ha-

bebat magnas ungulas et longam caudam : risissemus, inquam, et quae-

nstemnSy quid hoc ad equum Domitiani? Atqui ista, «nec tardo ra-

ptns,» etc., «eque inepta sunt nisi ad utrumque equum refbrantur. Maneat

iiaque comparatio in utraqne sententi» parte , non amplior fuit Martis

eqnns, necveloeior: et yide hos similes poetarum locos. Noster , Thebaid.

Vni, 406, et IX, 435; Silvarum, III, i, -v. i3o; Sidonius ApoHin. Carm.

V, 190 et 449 > Claudianus, de Rapt. Proserp. II, a38; Avienus, De>

script. Orb. ▼. 1 1 78 ; Seneca, Uippolyto , y. 1009 ; Claudianus , de Rello

Get. V. 6oi;lAcana8, IX, 798. In omnibus hisce locis vides duas com-

parationes; et in priori sententiae parte nony in posleriori nec, quae yoz

transitionem ab una ad alteram denotat, et duo comparata a se invicem

disjon^t. Ita etiam fieri oportuit hoc Statii loco; non amplior est Mar-

lis eqnns, n^ tanto cunra raptus, seu veiocior. « At, inquit Gronovius,

equum Bistoniom non sic currere, non tam rapide promoveri, quam

eqnum in sre vel coloribus, Statias ut dicat, cras credam forte, hodie

nihil. • At quare non ? nonne ia infinitis omnium poetarum locis cera

et iigna et colares vivere et spirare dicnntut, quia exprimunt et imitan-

tur mventesy et videntur vivere? notum istud Virgilii iEoeid. lib. VI^

vs- 847 :

Excodent alii spiranda mollius aera,

(Cedo equidem ) Tiyoi ducent de marmore ynltns.

(Ita legendum pro Credo , alias probabo), et Martial. Epi|;r. m, 4^ • ^ota,
ingnam, annt haec et similia, et nimis otiosi esset probare. Cur non eo-
dem jone eMtxrere dicatur equi statua ahenea quae currentem expriroit, et
videtnr carrere? Istnd enim vi</etur semper intelligitur in omnibus ejus-
modi desGriptionibas. Lege modo haec ex Thebaid. IV, i3i, ubi Hippo-
medontia chpens describitur ; yides hic noctem illam facinorosam Danai
ad yiynm expressam esse, t;tvere in auro; ardent thalami, latidat pater
nefas, et enses inspUdt; omnia tn auro. Quod si haec fieri possunt tn
Mn>, cnr non equus currat in oere? Lege descriptionem vestis quam
Cereri texebat Proserpina, apud Claudianum de Rapt. Proserp. 1 , 259.,
ubi, posi alia, haec habes : « . . . assiduo sitiebant stamina sole : » auda-
cter sane, stamina stttunf in tela. Sed pergit,

Vitales atrinqne dues, qaai mitis oberrat
Tcmperics habitanda riris. Tum fine suprcmo
Torpentes tnuit geminas, bmmaque perenni
Foedat, et «temo contristat frigore telas.

ai NOTiE IN CARMEN PRIMUM

Vel hanc IV Cons. Honorii, t. Sgo :

Anget acus meritum , pictaratumque metallit
Vivit opu8, multaque aDimantur laspide cultiu,
Et variis spirat Vereia bacca figuris :

ita legendum; vulgo frigide, omantur laspide : atqui ista vivit et spirat
omnino postulant animantur. Sed.-^rem ; ex his locis (et alia infinita
addnci possunt) vide¥ morem poetarum, qni suis fictionibus rerum ve-
rarum descriptiones accommodant; fingunt primum; deinde quasi facta
describunt. Quod ig^itur de equo vero et vivo dizisset Statius , hoc de
, statua equi more poetis familiarissimo dicit. Ita hic equus animos imita-
tur Domitiani, v. 4^; Acrius attollii vultuSy v, 47> imnio vitnim hnic per
armos impetum donat, vs. ^S ; et GjUarus (ipse etiam aheneus) ab aede
Castoris propinqua pavet hanc, quasi vivum, v. 53; recte igitur dici-
tur currere^ Ucet in are. Innumera huc spectantia ex nostro et aliis af-
ferre possem, si meo et lectoris otio abuti vellem. — Prope Jlumina.
Barthius explicat in Adversar. IV, i3, 3i;33, i6, de celeritate ipsum
fluvii decursum aequante, et agit de formula pf^p^ esscy i. e. attingere.
Gronovius Diatr. cap. 4 • " Prope Hebrum aut Strymona currit equus
Martis illum cursum, qui nec in ista viciniute prope rapidos finminum
lapsus tardus sit. » Nimis subtiliter, ut puto. Propeftumina simpliciter
est i. q. juxta flumina. HAKn.

a3. Quifessus hellis. Falsum hoc : non enim fessus erat bellis Cesar
quum interficeretur, utpote qui expeditionem in Dacos et Parthos pa-
raret, ut ex Suetonio bene notat Barthius; et de Angusto quidem hoc
recte diceretur, ut de eo Auctor Octaviae v. 525, sed non de Julio. Insti-
tnitur tacite comparatio Divi Julii et Domitiani; et sensus est: Caesar qui
primus in divos referebatur, bellis et caedibus gaudebat; tu contra, pace
et clementia : quanto igitur magis tu caelum mereris ! Ne dubites qnin
scripserit Statius : Quijisus bellis. Multus in hac voce Sil. Italicus, VII,
667; X, 629; XV, 32 et 244i c^ itfl passim. Armorum fidens Lncanus,
IX, 373, de Catone : « Sardus generoso sanguine fidens Herculis, » ap.
Silinm, XII, 35^ : « Viridi fidens inventa Crispinus, » Silv. V, 2. Ita ^i-
«reid-ftfi apud Graecos poetas et Homerum passim. Tacitus, Hist. FV, 60,
de Civili : « Ceterum neque se neque quemquam Batavum in verba Gal-
liarum adegit, fisus Germanorum opibus. » Potes etiam, « Qui firetus
bellis , N eodem sensn. Tacitus, Annal. VI, de rege Artabano , cap. 3i :
« fretns bellis quae sccunda adversum circumjectas nationes exercuerat. w
Vel, Qia suetus bellisy profesms. Ita suetus regibus Oriens, Tacit. Hist.
IV, c. 17; et suetus Jiuminihus , V, cap. i4; suetus civilibus armis^ Lu-
canus, I, 3^5; bellis adsuetus Opheltes^ ^urg- IX, 201 , et, At$ ego suetus^
8C. armisy V, 4' 4» sed mihi praecipue plsicet fisus , quia est proxima
emendatio , quum parnm differentiae sit inter Jisus et fessus. — Fisus
IVIarklandi jejunius quam fessus , nec bene convenit cum sequentibut.
Immo quia bellisfessus est, petit caelum. Lsira. — Adsciim munere prolis.
Pro adscita: plurimae editiones habent adsertae^ sed illud restituit Grono-

LIBRI PRIMI SILVARUM. a3

vias^, {iriiiio conjeocara, deiDde ez edit. VeDeC. an. i^jS^ reete. Notnm
istQd Attsonii Qesar. XY : « Adsciti quantum premineant genitis. » Ad'
aeiUB prolis est adofUAa; adserttBy n aliqnid est, alia res est. Tollins
qoidem ad Anson. Ep. XXII : « Suii querelis adserit nostras preces , etc. •
notat, ■ adserit, id est, adsciscic : qna notione etiam in impressis ali-
qnot et •criptis Statii codicibus invenias SiW. I. in Eqnnm Maximum : »
deinde hnnc locum citat. Sed fallebatnr vir doctns tn vocis significatione t
mdteren enim preces non est adsoiscere , adoptare , qnod nnllnm sensum
habet, sed adjnngere : «meas preces adjnngit snis qnerelis.»

37. Das,,,, fidem, Intelligo Teniam, promissionem impunicatis et sa-
Iniis, interposita fide publica. Cicero, Catil. III, 4 » «Volturcio fidem pu-
bticam jnssn senatus dedi. » Lehz. — Te $igna ferente et minor^ etc.
Gmx criticomm fuit bic locus. Gronavio valde arrisit scriptura duorum
Barthii codicum qui pro signa bic exbibent regna ; ut sensus sit : • Si
tnis anspiciis partes, qufle erantCtesaris, administrate essent ; si tu ra^num
Romse institnere voluisses; ultro gener Pompeius ille solus olim Magnu9
et parem ferre indignatus, nunc lubens te minory armata manu liberta-
tem adoriretar, invaderet; nec minus CatoF. » Haec vir sum mus : /erenCe
rcgna pro inferentey et ire in legesy id est, adversum leges seu liberta-
tem ; de qua vocis notione doctissime agit toto capite secundo Diatribes :
et tre in leges castriSf id est, aperta vi, armis. IVIinime tamen audiendus :
qnippe non de regno bic agere potest Statins, sed de bello, ut ez sensu
et priori sententiae parte perspicies, si prius memineris Julium et Domi-
tiannm hoc loco inter se comparari, ad bunc sensum : Gesar in extema
beDa facile impellebatur; tu contra das pacem Gattis Dacisque : etiam
m eifilin eC domescica cum Pompeio et Catone ille prolapsns; qusB si tu
gcsMses, si tn signa tnlisses, nlcro illi tibi et tnis legibus se submisis-
sent. Yides jam, opinor, sensni necessarium esse signaferente^ et Sca-
tiam non potuisse hoc loco regna scripsisse : ostendam infra ad IV, i, no-
Itiisse. Preterca, disjnnctiva voz nec clare ostendit de dnobns belloram
geBcribas (non de regno) bie loqni Scacinm, exteraoram et domestico»
ram; ec in nCroqne genere micem Domitiani animnm laudare ec Ga*sari
pigfeiie : quasi disissec, adeo mitis es beUis, nt des pacem et fidem
externis, Cattis et Dacis : in hae parte qnantnm supra Casarem, qni in
extema bella faeile flammabator : adeo mitis, ut, si tibi, qnemadmodnm
illi, res fnisscc cnm domesticis hostibns, Pompeio et Gatone, illi ultro
snbmisissent se legibus et conditionibus (equis et bonis, qnas tu illis ob-
tntiases : in hac eciam parte quancum snpra Caesarem, qui inimicos suos
adnltimnm obstinatos ezpertus est! Hec mens est Statii, boc artificinm,
nt sane mirari liceat ingenium poet«, qui tam subito (qnippe postero
die qnam opns dedicatum erat, imperatori h«c tradere jussus fnit) tam
accnrate scribere potuerit. Ire sub leges est conditiooes accipere , eC mi-
narem se £iteri. Ica, « irent sub vincnla tigres, » apud Claudian. de IV
Cons. Uonorii, v. 6o5; «in gyros ire coacCns eqnus, » apud Ovidium,
Art. Am. III, 384 • ' *^^ ^^^* V^^* iniquae Tradiderit, » Virgil. ^neid.

i4 KOT£ IN CABMEN PRIMUM

lib. IV, V. 618 ; LocaD. lib. IX, v. 338 : « . . . . lub jara Cogati Givis eo. »
Subire leges vocat Nostery Epithal. t. a8 : « Sabiit leges et frena momor-
dit. » His ita ezplicatis Tides jam Dallam locam esse vm castriSf de cajas
etiam iaterpretatione magne sant lites. Gevartias , post refiitatas aUo-
ram sententias, acqaiescit in coujectara Dao. Heiosii legentis : ■ Et mi-
nor in leges iret gener et Gato nostras : » JVostms ieges, woMmtKmt Gesa-
rianas yocat: nam Domitianus Gaesarianis partibas saccesserat; node
recte illius partes qaas Romani tanc temporis omnes seqaebantur, nostras
appellavit, in gratiam imperatoris. Hsec ille; sed, prsterquam quod is-
tud nostras nimis familiare videtur, deest tf leges epitheton, quod mt-
tem Domitianum predicet. In hoc enim totus hic Statii versatur locus,
ut probet quantum mitior armis Gssare Domitianus. Lego,
Et minor in leges iret gener et Cato justas ,

ut sensus sit : Pompeius et Gato submisissent se legibus et conditionibus
tuis , aeqnis scil. mitibus et justis, utpote tuis. Ita alibi Silv. IV, 3, de Domi-
tiano : « . . .Qui limina bellicosa Jani Justis legibus et foro coronat . . . »
Ita etiam conjectantem Gmceum postea deprehendi; licet illum hoc no-
mine suggillet Gronovius. — Te signa ferente , etc. Vexatissimum locum
sic expoDO ; si tu Gaesar fuisses et bellum civile gessisses , gener Pom-
peius, non jam Magni cognomine superbiens, sed minor et snbmissus,
Gato item pertinacissimus Gaesaris hostis, ultro castris decederentj mili-
tiam, bellum deponerent, et in leges tuas, in conditiones pacis abs te
oblatas, in imperium denique tuum concederent. Werbsd. — In recen-
sendis aliorum judiciis otium nobis fecit Gronovius, qui de hoc loco agit
in tribus capitibus Diatribes p. 36 — 53, mulu doctrina refertis. Hahd.

29. Latemm passus hinc Julia templa tuentur. Snpra v. 22 mentionem
fecerat templi Julii Gaesaris e regione hujus statnae; « hinc obvia limina
pandit qui fisus bellis, etc. » Quomodo igitur idem templum a latere?
huic difficultati succurrit codex Lipsii , qui habet hinc Julia tecta tuen'-
tur : basilica scil. Julia, quae etiam in foro Romano fuit, ut ez diverso-
rum auctorum locis probant interprete^, et de hac capiendus MartiaUs,
Epigr. VI, 38; in hac enim centumviri causas agebant. Zaterum passus
sunt, quos vocat laterum tractti5, Thebaid. IV, 1^3; laterum extentuSy
Silius Italicus, IV, 618; laterum actus^ Priscianus, Perieg. v. 479; ^^'
tum arcus^ Glaudianus in Eutr. II, 36i. Voces autem tecta et templa plus
vice simplici in his Silvis commutantur. — Templa retineri potest , et
quandoquidem hoc vocabulum de magnis aedibus , seu palatiis , dicitur.
Vide Doering. ad GatuU. 64, ^5; Lennep. ad Goluth. I, 7; Wakefield.
ad Lncret. I, 10 1 3. Vidit jam Gruceus. Nec poterat poeta Gssaris pala-
tium , aut basilicam tecta vocare, quum sequenti versu suhlimem regiam
Pauli dicat. Atqui templum prorsus huic epitheto respondet. Lkhs.

3i. Blandoque videt Concordia vultu. Id est, hilari vultu adspicit
cum, quippe pacem et concordiam ferentem. Lekz. — Equidem de ipsa
Goncordiae statua ejusque vultu intelligo sereno, quod quidem ez artis

LIBRI PRIMI SILVARUM. a5

•peribiis non facUe demonstrabttar ; nam omnes, qnie nonc nomine
Goncordiie dgnantnr,' statuee, ita comparatae sunt, ut certum judicinm
non admittant. Haad.

34. Contemptis.... Jlammis, Qmnes interpretes intelligant de Gapito-
lio, qnod bello ciTili eoncrematum Vespasianus quidem instaUraverat,
sed subTito rursus exnstum Domitianus rc^stituit.WEiuiSD. — Siipsumvo-
cabolnm consideraTeris, Capitolium intelligi poterit, non yero si re^o-
nem, quam prospeciasse dicitur Domitianus, attente perlustraveris. Pa-
latiam enim in monte Palatino imroinebat; Capitolium a tergo positum
erat, nec simul cum templo Vestae uno adspecta comprehendi poterat.
Hinc etiam Martialis viam describens I, 71, 3:

.... vicinnm Castora canae
TransiJiis Yestae, virgiDeamqae domum :
Inde sacro veneniDda petes Pabtia cUto,
Plarima qoa sammi fnlget imago dacis.

Comtemptasjiammas intelligooblitas, quarum noxa nonperpetua. Pala-
tia enim dicnntnr tanto spiendore restituta , ut ruinsB olim facts nallam
ezsuret vestigtum. Haho.

36. Atifue exploraias jam laudet, etc. Omnia in bis verbis Statii sana
snnt et intellectu facilia. Sed tam pulchra occasione non transmittendus
est insignis Virgilii locus .£neid. U, i54) ubi Sinon doiosam suam ora-
tionem hoc modo orditur :

Vos, Kterai ignes, et non violabile vestrum
Testor namen , £t,

lu omnes, opinor, Codd. MSS. et editiones; et ita legit Servius, quan-
tom conjicere possumus ex ejus interpretatione. Ipse tamen Virgilius
vix mibi persuaierit se non scripsisse,

Vos, vterni ignes, et non violabile Vestae
Testor nomen , ait :

nt infra v. 396:

Sic ait : et manibus vittas Vestamque potentem
iEteninmqae adytis efFert penetratibus ignem :

obi similiter conjungit ignem cetemum et Vestam : ex quo etiam loco
apparet qoantnm fallitur Servius, qui saperiore loco per cstemos ignes
intelligit aut ararum quas fugit , aut certe Soiem et Lunam. Neutrum
bomm, mihi crede, significat Virgilius : sed ignes illos, qui in templo
Vestae adservabantur, et non exstinguebantur; unde Vestam teiemam vo-
cat Horatius Carm. UI, 5. Iterum Virgilius lEsi. V, 7^3; Ovid. Fastor.
lil, 431, de his ignibns ; et mox v. 436. Hinc intelligi^ qui sint isti cstemi
i^neSy non anzrum, nec Solis et Lunaty sed Vestai. Inde vigiiyestA Ovi-
dio An. Amat. lU, 463 :

Hla potest vigilis flammas exstingaere Vestx.
Vide Sil. Italic. I, S^a, et Ovid. Fast. VI, a5o et scqq. ubi saepe conjun-

i6 NOTiE IN CARMEN PRIMUM

^■nu- hi ignes et VeHay ut in his Vir^lii et Sutii locit. JaTen. IV, 60:

Utqne bcas snperait , nbi qaanqaam dirnta terrat
Ignem Trtfjanum , et Vestam coUt Alba muiorem;

ita legendum ; vnlgo suherant^ vel superant : male, quum de solo pisca-
toreillic loqnitnr, ut ex Tersn proximo apparet, « Obstitit intranti mira-
trix turba : » non intrantibus. Exempla in omnibus poetis invenies. Vide
autem qnam artificiote Sinonem inducit Virgilins ingredientem oratio-
nem ejus a mentione et invocatione Festce; ut scilicet gratiam Trojano-
mm captaret : yesta enim ab iis maxime colebatur. Nihil dico de raovo-
Ao>/fli in istis, testor vos et vestrum numen : nemo enim, opinor, de hac
restitutione dubitabit.

40. Nec si, pater, ipse teneres, Omnino legendum • nec si, pater, ipse
teneres. » Non gratior Des sedes foret etiam W tn, o Jupiter, eam te-
neres; nihU clarius. Gronovini retinet stc, ad hunc sensum: «Ethuic
operi seu effigiei Palladis par sedes : nnsqnam optabilior, nusquam gra-
tior deae aula; nec tu ipse, pater dee, Jupiter, sie, tanta amplitudine,
gratia, Inbentiaque eam ferres, teneres. • Subobscure. Quanqnam rt
retento si, inquit ille, non absurdus sit sensus. Te tenent Grucei, et al*
terius quem ille nominat, « nec si patris ipsa teneret Pectora , etc. » nifaili
snnt. De sequentibus ita Gronovivs : « Mirum profecto, integro seculo,
et quod excurrit, hos versus neminem intellexisse. £t vide quam levi
brachio tantae tenebrSB dispellantur :

Pectora , quae mundi valeant evolvere curas :
Et cui se totis Temese dedit hausta metattis
It tergo demissa chlamys : »

H«c ille: mihi tamen hae tenebras nondum dispellnntnr: qnippe valde
improprie fecit Statius, si de chlamyde tam ingentia pnedicaret, silentio
paene transmitteret pectus, in cujus magnitndine seu latitndine excel-
ientioris natunc notam posuerunt veteres. Val. Flaccns, II, 4^9*1 Noster ,
Theb. IV, 173, de Capaneo; vide et VII, 3i i, de Hypteo; Seneca, Hip-
polyto, V. 806: « Martis belligeri pectore latior. » Virgil. X, 4^2 y de

Pallante :

Dixerat : at clipeum, tot ferri terga , tot aeris,
Quem pellis toiicns obeat circunidata tauri ,
Vibraoti niediimi cuspis transverberat ictu,
liOricaeque moras et pectus perforat ingens :

ita legendum ; vulgo Quum pellis. MSS. habent Quom. Sed haec aUas.
Male Servius ad hunc locum vocem ingens., non ad pectus, sed ad cuspis
refert; ne incongruum sit, inquit, si dixerit de puero pectus ingens.
Quajro igitur quid faciet istis paulo inf. v. 496 : « rapiens immania pon-
dera baliei?» nonne hoc quoque incoDgruum, darc puero « immania
poodera baltei?» sed ne metuat; pectus enim pueri pro modo et aetate
recte ingens dici potest , et hoc inter laudes ponitur. Horum locomm
membr statim vidi legendom esse et distinguendum ,
Pertora , quae mundi valeant evolvcre coras ,

LIBRI PRIMI SILVARUM. 17

Et <|neis le totis Temcse 4edlt haasa metalUs.
Ii tcrgD dcmissa cUamys.

Et ila fere mvem postea in edit. Aldina, nisi qnod Tn^atam diftinctio-
nem retineat. Mitto qnod, si interpangas post *n curasy multo melius le-
gendam foret at cui se totisy non et. Habeat itaque Domitiani pectus me-
talla snaTemesxa; et elegantiam, sive maTis, adulationem suam, Statios.

46. Aisomipes, habitits.... etptestrisy Acrius attoUit tndtus. Non penitns
damno hanc lectionem; mallem tamen scripsisse, antmos^ite imitatus eri^
ies^ id est, heriles; animos heri sni, Domitiani. Vaier. Fkcc. VI) ^'^-

Hinc Irijuges , iUinc artus tcnduDtur hcriles.
£1706:

— . Sobitos cx ore cruorcs
Sauda tigris agit, ▼itamque effundit herilcm.

Noster, Acfailleid. 1 , 2^6 : ■ . . . • jngo fessi delphines berili. • Virgil.
iEoeid. lib. Vm, vers. 4^1 :

Ncc noo ct gemini custodes limine ab arto
Proccdunt, gressumquc caDCS comiuntur herilem:

ita legendnra; ynlgo Umine ab alto^ quod absnrdnm est^ qnum panlo
anie diaerat humiii tectOy vs. 4^5, et tecta pauperis Evandri, ts. 36o;
Ovid. Metam . III, y. i^o : «... . Vosque canes aatiatae sanguine berili. •
Claadian. IV Cons. Honor. v. 65 :

.... soUto cum murmnre lorvis
Sol occurrit equis : qui postquam rttrsns hcriles
AgnoYcrc lonos, rcdiit meliorc roagistro
Uachina , conccnlas<{uc poU.

Eqmu imitatas animos eqaestres pro animos equitis et insessoris, non

valde placet : nibil tamen audeo mutare. — Equestres hahitus dicuntur

ntTbcb. I, I : fratemm acies. Quare id non soUicitare debebat Marklan-

dns, cujus emendatio magnopere displicet. Hamd. — Deinde pro Acrius

optime legere poies Altius^ ut apud Silium Italicum, XV, 5o8 ; et XVXI,

398; Ovidius Halieutic. v. 69; Virgil. Georg. III, 552. Petronius Saty-

rico: ■Postquam se amari sensit, supercilium altius sustulit. » Hie vero

tocei acrius et altius interdom inter se commutantur in codicibus MSS.

Vide Heinsium ad Orid. Remed. Amor. v. 65i. £t sane vix intelligo quid

ait acrius attollere vultus : saftem dizisse debnit Acrior attoUit^ ut v. 18 ,

aojt amplior armis; ubi pariter editiones occupaverat ampUus. Resti-

tnit fiernartius, a Cruceo improbatus, qui non necessarium ait, quia

amtpiiits denotat qnalitatem, non lempua. Intelligat qui potest. Qaud.

V| Cons. Honor. v. 33 1 :

Acrior ifiterca viscndi principis ardor
Acccndit cum plcbc paircs.

Jta etiam Baln. Etrusci , v. ultim. , pro meiior vulgo legitor meiius.
Thebaid. lib. IX, vers. 8o5 :

Acrior hoc juTcnem stricto mucrpne petebat

AmpiiieQ ....

aS NOT^ IN GARMEN PRIMUM

— Poeta yocabaliim retalit ad vultas^ non ad ipsum eqaam. Hinc recte
scripsit acrius. Aiia est ratio in ezemplis Giaudiani et Thebaidos ailatis.
Sic Gifanias recte pretalit in Lucr. iib. m, vers. 290 : ex oculeis micat
acrius ardor-f non oculeis acribuSj neque acrior. Hand.

5i . ^rea.,. crinem terit. Legendum : jErea captitn^ etc. , quippe aeneus
trissyilabon nunquam occurrit apud poetas veteres, sed ubique aut ahe-
neu5 aut ahenus, ut notat doctissimus Bentleius adUorat. Serm. II, 3,
T* i83. Fallatur igitur necesse est N. Heinsius, qui ap. MartiaK Spect.
Epi^. 37, pro ignipedes iauros conjicit aenipedes; quum plane legendum
sit (Bripedes, ut apud Vaier. Flac. VII, 54^ : « daret aeripedes in praelia
tanros : » immo et ipsum Ovidium , Met. VU, 104« de his ipsis tauris :

Ecce adamanteis VulcaDam naribus efflant
iEripedes tauri :

quod miror Heinsium fugisse. Tgnipedes quidem Solis equi recte dicuntur
Ovidio et Statio; sed non ita hi taari. Vide eum ad Ovidii Heroid. VI,
33 ; iterum ad Met. H, 392 : « Ignipedam vires ezpertus equorum , » hsec
notat : tiignipedes equi nescio an recte dicantur : quare fuit quum (eni-
pedum rescribi debere censerem : quale mendam et ex Martiali sustuli-
mns notis ad Epist. VI, 3a. Sed Slatius initio Theb. de Phoebo, «igni-
pedum frenator equornm. » Pradentius tamen lib. I contra Sjmmach.
V. 35o, de Solis equis,

Gemaat ore senez barbatus , et oscnla figit
Graribos aenipedum , si fas est credere , equoram.

Quomodo illic constanter editi ac scripti codices : nisi quod aripedum
in nonnullis; quanquam illic de Solis statua agitar ahenea. » Eundem
errorem errat vir magnus : omntao enim isto Prndentii loco legendum
teripedum, ut terea ungula hoc Statii loco, de re eadem, ahenea nempe
statua equi. Recte tandem idem ad Herr. XII, 93 :
Jungis et aeripedes inadusto corpore tauros :

ubi Gronovii codex omittit et : unde legit Jungis ahenipedes. Pro crinem
terit ungula, in multis editionibus mendose le^turtegit. Lucret.I, v. 80 :

Quare relligio pedibus subjecta vicissim
Obteritur ....

Prudentius Gathemer. Hymn. ante cibum, vers. 199:

. . . . ut mulier
Colla trilingttia calce terat.

Suh pede colla ienere eodem sensu, Ovidius Heroid. IX, 13 ; et sub pede
colla premere, Hem. Am. 53o ;

Victorem terris impositura pedem ,
de Roma, Fast. IV, 858; Glaudian. de VI Gons. Honorii, ad finem :
Colla triumpbati proculcat Honorius Istri.

54, 55. Nunquam mutabit habenas : perpetuis frenis^ attjueunis. a.
Qua interpunctione, qua depravatione , nullus huic loco sensus relictus:

LIBRI PRIMI SILVARUM. 39

qoif enim intelligere potest quid sit seryire perpetuis frenis atque uni
ostro? Jam yero intelliges, modo legas et distingaas,

.... bic doiniiii nuDqaam matabit habenas
Perpetuiu frenis ; atqae mii senriec astro :

perpetuus firenis, i. e. tnis frenis, tibi perpetno inserritunis, et semel
insertas non mutatnrus habenas, ut de se loquitur, carm. adUxorem.
Gnecismus elegans interpretes fefellit. Ita Silv. III, a, v. 46; Manilius,
y, 4*^> Claudian. in Eutrop. II, 4^9 •

Pulcher it, urbanae cupiens exercitns umbne,
Assidaus ludis :

sdl. exercitus. Ita legendum ; Yulgo sine sensu aut exitu , puicher et ur-
hatut : Tide locum. Noster, Tbebaid. I, 703 : « assiduam pelago non quae-
rere Delon. » Et IV, ySi, novus thaleanis ut perpetutu frenis. Multus in
hac elegantia Tacitus : Annal. II , cap. 78 : « Haud magna mole Piso
premptus ferocibns in sententiam trahitur. • Sic facilis inanibus eodem
libro, de Druso. Ita crudus maritis ignibus, Tbebaid. YII, 398; novus
laaimisy SenecaTroad. y. 67; surdus timori, Sii. Italic. XI, 3S^i asper
pad, XII, 348; difficilis lacrimis, Seuec. Herc. Fur. y. 678; vilis morti,
Floms, n, 6, et innumera id genus. Uni astro serviet^ tibi tantum, non
duobus, uti Cyllarus, qdi Castori et Poiluci inserviit. Imitatnr bunc lo-
com Cbodian. IV Cons. Honorii , y. 554«

57. Subter anhelat humus cst ez Homero, Iliad. /S, 96 : v^ro /i wr«-

64' Continuus septem per culmina montes it fragor, Voz montes sine
dubio depravata: septem enim culmina Romam denotant et bic et alibi;
adeo ut supervacuum sit istud montes. Barthius duobus modis tentavit ;
« septem per cnlmina montes cit fragor; » atqui hoc est, fragor per
septem montes movet septem montes. » Vel , • continuos septem , par ful-
mine, montes cit fragor;» atqui hoc modo vox continuos bbundat, quum
•atis foerat dixisse, fragor par fulmiue movet septem montes» Mitto par
fulmine pro fulmini, Gronovius non dubitat Stalium reliquisse: « sep-
Cem per culmiuia Martis it fragor. » Martis enim ur6s et Martia Roma,
Ut pueri sciunty inquit ille. Atqui hoc in idem vitium recidere videtur;
adhuc enim septem culmina Romam denotant sine additamento Martis.
Et quidem culmina Martis pro ur6e Martis recte dici non negaverim ;
aed vehementer dubito, an quisquam dixerit septem culmina seu septem
montes Martis; quoniam unusquisque fere ex septem coUibus suum ha-
bnit peculiarem deum , cui sacer erat ; sic Tarpeius Jovi , Palatinus
Apollini, Aventinus Dian», Quirinalis Quirino, Janiculum Jano cessit.
Vide Siiium Italicum, XII, 718, ubi post alios deos memoratos, addit:

Hinc Janus moTet arma mann , movet inde Qairinns,
Qais«iae suo de coUe deus :

ad defendendam nempe Romam contra Hannibalem. Non igitur septem
ealmina Manis recte dici possunt : ilLi enim sua statio in Campo cogno-

3o NOT^ IN GABMEN PRIMUM

mine assigData fuit. Statim vidi deesse epitheton rf puhu^ • ■ . . . Strepit
ardua pulsu Machioa coniinuo : » Non enim satis ^t machinam huic
seu molem pulsu strepere, nisi hic esset continuus, Haec enim mens est
poetae in hoc loco, laudare opus ob celeritatem; Nee longa traxere
mortB, et operi intentajuventus ; recte i(;itur pulsu continuo. Prima litera
vocis septem adhaesit praecedenti continuo; unde continuoSy et mox con-
tinuus, Jam de reliquo yidearous, septem per culmina montes itfraaor.
Hic quoque deest epitheton *tSfragor; neque enimfragor per se sufficit,
et requiritur ingens et vastus , et qui possit finQcre murmura magna

Romce. Lege,

Strepit ardaa pultn
Machina cootinao : septem per cttlmina omltns
Itfragor:

Haec est ipsa res. Scriptum fdit moltus antiqua ratione scribendi pro
multus: inde freqnenti rice literamm N et L, montus; dehinc montesy
ye\ ut in Rom. Cod. montis. Multus fragor, ut ingens fragor, Or. Met.
XI, 507; major fragor, Nostro Silv. III, i, v. i3i. Si cui magis arrideat
« septem per culmina lon^s It fragor, » his se exemplis tueri potest :
Via Domitiana, v. 61, loco huic simiilimo :

Ferrent litora nobilesque silTae,
It longus medias fragor per nrbes.

Thebaid. VI i 600, de cervis :

.... Rapit attonitos fiiga capca , pavorqae
CoDgregat, et longum dant comua mixta fragorem.

Plinius, Hist. Nat. XXXIII, 4 •' « mons fractus cadit a sese longo fragore
qui concipi humana mcnte non potest. » Ita longus clamor^ Theb. IV,
495, et V, 55a , et sane vero non absimile est vocem monfes deberi glos-
satori alicui, qui eam in mai*gine libri sui adpinxerat ad ezplicandum «r»
ctt/minn, unde postea in textum irrepsit : ut forte scripserit Statins, lon-
gus it fragor. S^d tutius videtur multus propter minorem vocum difFe-
rentiam. — In mutando vocabulo continuuSy quod recte conjungitur cum
fmgorey acumen fefellitMarklandum. Nam verba , 5trepit machina pulsu^
i. e. motu continuo significant, juvenes non intermisso tractn roovissc
machinam strepentem ; quod ab hoc loco alienum est. Ego quidem locum
a librariis ex versu 5^ interpolatum esse arbitror, et Statium scripsisse :

Strepit ardaa polsu

Machina : continQas septem per culmina caelo

Itfragor:

Sic Valer. Flacc. III, 377:

It gemiuu toto sinuosa per aequora caelo.
Statius iafra IV, 3, 63 , diiit :

It longus medias fragor per urbes.
In textu quidem nihil mutavi , sed antiqoam codicum tcripturam montis
aUis e:(plicandam reliqni. Hand. — Jam vero quid est quod sequitur
fin^ vaga murmum? Qoid etlfingere murmura Bonue? animitari? aut

LIBRI PRIMI SILVARUM. 3i

Jioc Mt mliil. Qal ^ero fieri pote8t at pulsas «ris imitetar varia, diyers«y
vain mannara et strepitus Romae? Lege certissima emendatione,
£t magnae rincit vaga marmora Romae :

taatos fit firagor, ut etiam marmara et strepitus, qui in urbe fiunt, ab
boc saperentar et non exaudiantur. Vincere bac significatione usitatis-
smmm. Manilias, V, fiaS, de iis qui sub Andromeda nati snnt:
Camifictsqae venit mortem vincentit imago :

ita optimas Codex Gemblacensis : Scaliger tamen edidit mortem ducen"
tisy sensa non satis salvo. Imago camificis mortem vincentis, est, car^
nifez morte tenibilior; nt in loco Senecae quem ilie adducit, « et morte
tristi tristior mortis locus « ( qaem tamen memoriae nimis fidens male
citat; est enim Herc. Fur. ▼. 706 : « Ipsaque morte pejor est mortis lo-
cosa); ita Wdipo, ▼. 180 : « O dira novi facies leti gravior leto, » id
est, vtneens letum. Putares Scaligerum conjecturam soam labefactatum,
et lectionem codicis qaam spernit stabilitum ire. Noster, Tbeb. I, 5ao,
esVii|s;iL .£neid. I, 780, et II, 77. Exempla nbique. Ita etiam Graed
fM. Vincit ^Tofingit: V enim et F saepe commutantur in MSS. Ita ap.
Vire. .£neid. 10, 3 16: «Ne dubita, nam vera vides,» olim conjeceram
iegi debere nam verafidesy utpote muito elegantius et phrasi poetis usi-
tatissima. Confinnavit MS. Petrensis, qui dare ezhibuit^Jes. Alibi iliu-
strabo. Interea vix onus et alter accedet ; scio : mihi tamen persuasissi-
mam est Vir^iam ita scripsisse. Ita viros proferas apud Manil. V, 181;
yimceutemque feras : ita enim legendum puto ; vulgo viros. De G pro C
vide Carionem ad yaler. Flacc. I, 729, et passim exempla babemus in
liis Silvis. — lUe fragor vaga murmura j^fn^tt^ h. e. movet et moderatur,
ila at novo qnoque percussu novus per urbem romor eat, moltitudo ad
visendom concurrat, aJius alii narret, et passim voces tum mirantium,
tamlaodantium aadiantur. Werhsd. — Scripti libri omnes, etiam quatuor
Vaticani, -pwhent fingit, et ita editiones antique praeter principem, qujB
habet fi^it. Itemo in hoc loco haesit ante N. Heinsium, qui, in AdverssH
riia p. 334« emendavit vincit vaga murmura. Ibi affert Uoratii Serm. I,
6jA4' " magna sonabit cornua , quod vincatque tubas. » In ineditis haec :
m vmctf in/ra II9 6, 7« majora vincit plaga minor; Vir^ril. iEneid. I, 737:
funalia vincunt noctem; Thebaid. XII, a^a : gelidceque facem vicere te^
ae^nr; Javenal. Sat. XIII, 112: vtncert ut Stentora possis; Horat. Epist.
n, i^ 200: pervincere voces. » Burmannus vero pro vulgata lectione addi-
ditluec : « fin^t,id est refert, simidat. Val. Flacc. II, i3o. Vid. ad Luc.
V, 392. * Ibi scripsit : « Heinsius corrigebat vincit, quod et Marklando in
■^^fntfm venit. Sed sine libris sola emendandi libido talia fi ngit. Quis
cnim librariiu, si vincit invenisset, inde ieassetfingity qaod recondi-
tioris erat senaos , pro captu scribarum. » Uaad.

66. Ipse loci custos. Dc Curtio inter divos relato et de lacu Curtio vide
VaiTon. de Ling. lat. IV, 32 ; Livium, VII, 6; Sueton. Aug. 67, ibique in-
tcrpretes. Barthiaa in iaeditis tcripsit : Fort. cutfus; soam paladem mox

3a NOTiE IN CARMEN PRIMUM

dicit. Lenzius cusiodem loci male interpretatur sospitatorem, qui Ro-
mam servaTerit, (juam sit genius loci. Hahd.

67. Famosusque lacus. Famosus nomiaDqaam boDO senta asurpatar,

ut a Lacano IV, 654 *

Hinc Kvi ▼eteris cnstot, £amosa ▼etattas
Biiratrixque sai signaTit Doniine terrss.

Item Graeci ambigao sensa dicant jripii^M^oy. Yide Barthiam ia Adversar.
pag. i43i, et Marklandam ad V, i , 93. Praeterea de hoc vocabulo ejus-
que usa contra Gellium et Galderinum docte disseruit Jacobus a Gruce,
BonoD. io Aanotat. Haitd.

68. Verhere crudo. Quid sit verher crudum non equidem intelligo :
hoc tamen scio, Statium scripsisse, verhere crehro^ Thebaid. T, 23i; IX,
352; Oyidius, Halieutic. t. la; Lucan. UI, 5a3; Ausonius, Idil. U, 91 ;
Numerosa verhera Auctor JEtne , y. 37 :

iQi his Cydopas memorant fomacibus usos
Qnum snper incudem numerosa in ▼erbera fortes
Horrendnm magno quaterent sub pondere fuhnen :

ita legendum; vulgo, lUis Cyclopas; Scaliger Illi: sed deest aliquid
seusui, nisi legas Illi his. Vide locum poetaeistius, quem nemo mihi per-
suaserit eundem esse Gom. Severum, cujus fragmeutum poematis de
morte Gicerouis refert Seaec. Suasor.VII, adeo omuia diversa. Ad asvum
et ingenium multo inferius detrudendus mihi videtur auctor obscuri is-
tius poematis de iEtna. Facile plura ezempla congererem ; sed haec suf-
Bcient. Has vero voces crudo et crehro inter se aliquando commutari, evin-
cit locus Thebaid. II, 709, ubi, pro crudo rohore cortex^ MS. collegii Pe-
trensis male habet crehro. — Omoes libri crudo. Scaliger coojecit surdo,
utootat BurmaoDUS, cui quum Marklaodus dod recte emendasse vide-
retur, ipse scripsit duro. Alii facile ioveoieot meliora, tameo absti-
oeo a mutatiooe, ooo oescius, Statium hoc vocabulo crudus magoopere
delectari. Sic Thebaid. I, ^22 , crudi sudores; VIII, 4^2 , crudus iorrens;
X, 343 , crudus honor. Vid. Burm. ad Quiutil. declam. pag. 220. Alibi
occurruot crudelia verheruy etiam io rebus sensu destitutis. Hasd.

69. Mugire forum, God. Leid. a maou pr. solum. De verbo mugire
egit Burmaoous ad Valer. Flacc. II, 498; exempla satis ooU coUegit
Barthius ad huoc locum et Achill. 1 , 524* Haicd. — Horrida saneto ora
situ. Situ vetustatis, tum squalore voragiois, sancto tameo, quod se im-
merserat, pietate in patriam motus. Sancti ioprimis, qui se devoveot.
Werhsd. — Narrat ^tiam FlaminiusVacca, apud MootfaucoD. Diar. Ital.
p. i83, suo tempore imagioem Gurtii io vorag;ioem se praecipitaods cela-
tam eo loco, quo ouoc templnm B. Mariae posittun est, repertam et
muro Gapitqiii afBxam esse. Havd.

72. Tenjue ardua mersit colla. Ardua suot erecta et elata. Nescio au-

LIBRI PRIMI SILVARUM. 33

tem, an satis probabiliter fingat Papiniiu^ Cortium caput efferre e lacu,
quiim constet lacnm mnc temporis non exstitisse, sed locam s^ptnm in
foro. Ovid. Fast. VI, 4o3 ( vid. tom. VI, p. 420, nost. Edit.) :
Gnrtias iUe hfiu», ticcas qui sasUaet aras,
Nonc soUda est teUos , sed lacos ante fnit.

74. Proles ^enitorque deorum. Burmannus comparat Virgilii iEDeid
lib. IX, Ts. 64a : «Dis genite et genitnre deos. » Addi potest Silius Italic.
ia>. m, TS. 6a5, (Editionis nostra, volum. I, pag. 214. Ed.) : 1. o nate
demm dirosqne datnre. » Glaudianus, de Nupt. Honor. vs. 2^2 :

SaWe, sidercc proles augusta Serense,
Blagnorum soboles regum , paritaraqae reges.

75. Juditum longe. Quod qnidem longe andivi adhuc in profnnditate

lacns mei, nonc excitatns anis sonitn propius adspicio.WEHnsn. Bar-

ihius ezplicat : « din ante hnnc conspectum tnnm. 1» Non ita arbitror.
Significat potins : ex longinqno, in profundo lacu, quemadmodnm
dicunt longe eonspieuum, Nec sine causa critici dubitamnt, an longe
nllo in loco dkatnr pro ^ti. Et erat hec res accnrata expositione digna ;
nam Lambinns ad Gc. Philipp. V, 6, omnino negasse videtur, reliqui
yero omnes diversa eiempia miscnenint, ne eo quidem cognito, quod
inter diu et iongum intercedat. Haitd.

79. Belia Jovis. Sunt hac belia Capitolinum ( Sneton. Domit. cap. i ;
TaciL in, 71), Germanicum contra Cattqs gestum (SUv. I, 4, 89)^
civile a Uicio Antonio motum (Snelon. c^p. 6), et Dacioum duplex
(Theb. I, 19), quse iterum celebrat initio Thebaid. Hahd.

80. Twrdum in f<edera montem. Infra HI, 3, 169 : '. quaeque suum
Dacu donat clementia montem. » De mbnte sacro Dacorupi interpreiatur
UpMUs ad Taciti ffistor. I, 2 ; et eum sequitur Bemartius ad locum
Thebaid. Eepamvero Dacorum in altissimo tnonte exstructam, eamque
b. I. uitelfigendam esse demonstrare voluit Gevartius in Papin. Lect
cap. 5. Etsi ntraque sententia aliquid verum contineat, tamen non
totam rem complectitnr. Optime enim Calderino praeeunte Gronovius
mtellezit ipsos Dacos , qui in monte sedes coliocaverant , tardos in foe-
dera. -Non ipse mons, non templum in monte, non regia, sed in
genere tota gens montem colens. Fiorus IV, la. Daci montih^ inha:^
rettt. > Havd.

L ff'' /^T ^?"^ ^'^'"' ^*""* ^*=**"' ^^«^^ ^^^^ Pr»^^ lonao
beUo, Intelhgendum quasi scripsisset, . tu bella Jovis, tu praslia Rheni

«ens; tn domas civile nefas, etc. • H«c loquendi forma optimis scripto-
nbos faauliarissima. Noster, Theb. VII, 56o t

Hi precibns qnestnqoe deos ; hi Martia tela
BeUigerosque hortantar equos:

«tqw nemo hortatnr deoi precibus et questu. IntelUgendnm igitur

^ 3

34 NOTJE IN CARMEN PRIMUM

adeunt Tel fatufant deos jneeHmg et ijuestUy et eqnos ^itaitCur. Tale
e¥t istnd Yd. Fiacci Dl, 363 :

lllfi a«tein neque adhuc gcmitas, neque conscia fecti
Ora levant :

abi si ««re jceivof? sumas *n lewtnty neqae gemitus ievant neqae om,
sententiam corrumpes , quum levare ^emitus menti poets omnioo cofk"
trarium est. Subaudiendum , neque edunt vel emittont gemitas , neqae
levant ora. — Apud Statiuni exempia ubique obvia sunt. Vid. T]iel>aid. I,
346 et 354* Post montem sustuli comma ; nam longitudinem belli Dacici
per quinque annos gesti his poeta milii yidetur indicasse. Habd.

83, 83. Tentasses me non audente profundos ire lacus. Lipsius olim emen-
davit me non gaudente : bene , si Statianum ioquendi morem inteliigfts ,
secundnm quem non gaudente est idem quod dolente. Silv. IV, 3 , v. 5 :

Asc ego , coi sacne CKsar neva gandfia mensc
Nunc primum p donunaqoe dedit non aafigere mensa ,
Qna celebrem mea vota lyta?

ita forte legendus locus pro coNsur^ere. Jifcn surgere menaa | est asaidere
mense. Panio infra, v. 16 :

.... Datnr Ismi jaan , cbmr ora mcri
Vina inter mensasque , et aon assnrgere fiis ett ?

datur milii non assurgere , id est sedere , imperatore presente ? Iternm
Silvar. lib. H , carm. 6 , vei%. 99 : non mutum caput est loquax caput
Orpheos , de qno Virgil. Georg. iib. IV ; adhoc Tbebaid. iib. VI, t. 544 >
de Leandro natante , chlainjdi intexto :

In tatns ire auina, mntatarusqae videtnr
Brachia ; nec ticcum •pectes in siamine crinem :

ita legendns locus , viilgo , manus, et speres, Nec spectes siccum crinemp
id est, et spectare potes crinem non siccum, boo est, homidam. Tante
artificio elaborata fuit chlamys ista , ut etiam crines natantis Leandri
humidi viderentur in stamine. Tacitus , Annal» lib. I , cap. 53 , de Sem*
pronio Graccho : « Tunc miiites ad cedem missi invenerunt in promi-
nenti litoris niliil laetum opperientem » : id est, omnia tnstia oppe*
rientem seu exspectantem. Alterum exempiam, sed iucalentam, addam
ex lliebaid. Ub. IX, vers. 334, u^> describitur c«iatura in clipeo
Crenaei : «... teneris jam cornua paimis Non tenet<: » mira iocutio vi-
detur non tenere aliquid manilMis teneris : quid enim manonm teae-
ritudo ad non retentionem rei alicujns ? Sed si non tenere manibus teneris
accipias pro dimiiiere manibus teneris^ evaneaoet ob8<;uritas. Ita Silv.
lib. V, carm. 3, vers. 88 : « nec fisaa gavisam PaUada baxo, » est, «et
Paliada non gavisam fissa bnzo , » hoc efet , id>omiiianten et odio ha»
bentem. Ita nec major sitis pro , et minor, Sily. IV, 7 , ▼. 1 1 : nec mi^r
fragor pro , et minor, lU, i, v. i3l c ^iaini nofl majot gloria pro ,
quanto minor, Epiced. in Patrem, v. 319; ai)i male legitur qua non,
Sic non mmgna ratis pro , parva , Nemesiano Gylieg. v. Sg ; non itsda fro^

LIBRI PRIMI SILVARUM. 35

«^iZts et gnava , Virg. Georg. 11 , ia5. PluribiH hiec adnoto , ne iocntio-
Dis iosolentia tironei ofifendat. Ad hunc igitur morem me non gaudente
f st me dolente , utpote cui gloriam senrandse patriae tu pnereptum ires.
Gfvceiis relineC non awUnte, lioc sensa : me non audenta : id ett,'si
c^o non ansos easem, m supni» te sign(^ ferent» , si tu ai^a tnlisset:
Galti dicerent, au cas qtteje neusse le courage» fiene haec Craceus; et
ideo in textn nihil muto ; de phraai vide Gronovium ad Senec. de
Bcnefic. I, lo. <^ Tacente me, Tirtute et caritate patri» permotos
teDtasset ire in laenm, neo ego ausus essem tibi praripere hanc ^o-
riam; Roma vero tni caritate dueta, retentis equi frenis, impediisset
ne ires. WBnsa. «~ Emendationem , quam lipsius in Electis II, 14,
pvoposuerat , Bemaitias et Barthius in Adversar. p. x438 , probaTemnt.
Ba Biarklando praebuit oeoasionem doetae et accuratae eapositionis , qua
lamen tpsa non digna fuisset. Nam ea admissa , sensus existit infacetus
et parum venustus. Bene igitur Adr. Behoiius in Apophoret. I, 8, p. a8:
■ afridet ma|^ , inquit , antiqua lectio ; neque enim me non audente ad
limorem, sed ad pietatem et reverentiam referendum est. 9 Ha^. — Se-
qnitnr Profundos ire lacus : non male. Gum quprto enim caan hioc yer^
bnm jnngitB^, ut Thebaid. VIII , 5 13 , ubi ^ercwles Miaeffvam aUoquitnr :

.... Ipsa et cooMBt , upvia mecnin
Tartara , ni Sup«ros Acheron fsxclodf^i ^ iysst :

iu legendnm puto ;.yul^ inepte ipta heu eomes, Seiiptum ernt eu pro
et; unde istud heu, 8ed mihi Statiannm maj^s videtor profundo ire
ImcUf id esty in lacnm : Ita Baln. Etmsci, ▼. S3. : «r cui non ire lacn,
• pigrosqiie essohrere amictns suadeat. » Snpra ^ hoejcaftn. v. 67 , /a-
■toius^ Ucus, numero sin^lari ; licet ibi veiais codeKihabeat Famosi :
non male , et v. 72 : < terque ardua merait Colla. lacn trepidas* » Mihi
plaeet profuMdo lacuy vel ob hanc rationeku , ut Tiitetursibilus -efsigma-
tjsmns istonim : « profundos iro lacns , ted Rama tuas tenuitset habe-
m nas. * ire lacu, id est, iu lacnm, ut ire polo, Epithal. Stelle, in
poium ; deferre montem vallibus^ in valles , VaL Flaeo. II ,.5a3. — Edi-
liones omnes profundos irt lacus, Markiandi irero enendatio non solum
•b cansas supra ad v. 67 expositas probari debet, sed eonfirmatur
etiam anctoritate codieis Uratislens. in quo scriptum : profundo in U-
cuset, Cnm fais Lensius comparat irefreta apnd Gratinm C^fne^et.^v. 64 ;
vdn vojgo legitur :

Konne ridot, vetemm quot prodit fidiAla reruni ,

Semid^ot? iiUi sggfiribns tentsr^ aoperhit

Ire fircta , et matret anti trsctare deorDni ,

Qaam magna mercede meo tiue mancre silTat

Impulerint.

Sed hstc , et sensu commodo destituta sunt, et auctoritate antiquorum li-
fcroram. Iniis enim leguntur : « snperbis freta matres ausi , etc. ; • quo ap-
pcretydepravatnm esse locum a librariis. Itaque eum restituendum puto :

Nonne videt,^ Tcteram quot prodit fabula rerum
Seoiideot, illi tggeribut tenttre supcrbis

36 NOT^ IN GARMEN PRIMUM

f red, yel matres aati traictare deorain,
Quam ma|rna mercede meo tine munere iUyu
Impnlerint?

Freti cmn infioilivo compositam, ot Statii Thebaid. lib. VI, Ten. a3;
pontum imanpere.frtUie, iDtelligendam vero est, tentare deos Tel ma-
tres deomm tractare. Hard.

85. Quem trudereesausutf etc. Hos ▼ersus qnos uncinis inclvsosTides,
comparationis seriem interrampentes , si sapias , Lector , transmittea :
certum enim est hos spiinos et insititios esse. Patet iioc ex versu 88;
« quam longus in hunc despectus ab illo • ; et 89 : « qui non « ut Tiderit
« ambos » : e quibusmanifestum est duos tantum equos, JnliiGesaris
et Domitiani , iu comparfttioDem deductos esse ; et proinde Didium esse
locum Bttcephalo Alexandri. Sic if[itur.hiantem Statium connectas :

CKiarei sut sede fori : rix lomine fesso
Explores, etc.

Et hec opinio fait Dan.'Heinsii et P. Scriverii , a GeTartio etiam appro-
bata Lect. Papin. cap. 9; ob hanc inezpu^abilem rationem , quia
effigies eqni , quam statuit Jul. Caesar ante aedem Veneris Genetricis
( de qua re videndi Plinius et Suetonius ) erat effigies sui equi , nou
Bucephaii (qui enim potuit?) quem Lysippus Alexandro fecit. Grono-
vius, deiinitus phrasi tmderis aumi, quam ex MS. Florentino et editt.
Rom. et Venet. r^stituetat , non omnino ejiciendos putat , sed de con-
ciliatione ulterius cogitandum. Atqui hec conciliatio nunquam eveniet ,
uisi probari potest Gesaris et Alexandri equos unnm et eundem esse.
— Gerartius in..eam tandem sententiam descendit, ut putet tres iUos
versus , quibus de equb Lysippi agitur , iosititios esse , et margini ab
. indocto aliquo lH)rarn> appositos deinde in textum irrepsisse. Qua tamen
in re non habet asscntientem Gronovium , cui hi yersus non adeo futiles
yidentur , ut ab indocto homine scribi potuerint. £t mihi attentius
consideranti non solum mioime futiles yidentur , sed prorsus necessarii
et genuini , ut , sententia salva , e contextu ejici vei omitti non pos-
sint. Webns. — Traderis ausus. Ita restitui ex omnibus codicibus et
edit. princ. Pann. Rom. Vic. Venet. Aldns vero, quem reiiqui omnea
sequuti sunt, edidit tradere es ausus. TraderiSy id est diceris. Vide Gro-
novii Diatrib. p. 67 , ubi etiam voc. ausus reddit verbis : non ^imuerit
fingere- At hoc quidem non satis accurate. Audere enim proprie dicitur
de artis operibus, nulla timoris significatione admixta, et sJb aveo de-
ductum, primariamhabet notionem conandi. SicHorat. Art. poet. v. iiS :
m si quid inezpertum scenae committis, et audes personam formare
« novam. « Hakd.

88. Qyuim longus in hunc despectus, Quod enim equus Domitiani
altissima crepidine erat sublatus, ut in alterum Caesaris infra se posi-
tum, quasi despicere videretur, hinc a poeta caiiide videtur ratio con-
temnendi hujus equi pra? illo Domitiani peti. Webitsd. — Hoc in verbis

LlfiRI PRIMI SILVARDM. 37

poete non inest. Sed Drakenborchias qnoqae ad Silii VI , i85, alia
affert acnptornin loca, in qnibna aliqois ex loco excelso et altiore
detpeetan dicitnr. Despectus vero h. 1. est- oculoram descensus ab
aimus et majoribus , ad humiliora ot abjecta. Hahd.

94. Jhan Bomana dies. Dnm sol lacebit, qui non nisi Romanam diem
facit , h. e. nasqaam lucet , obi non Romani imperent. 9ic plane Mar-
tialis, IX , a , 9 : « Manebit altum Flayie decus gentis cum sole et astns
« cnmqne luce Romana. » In eandem sententiam Ovidius, Fast. I, 85:

Juppiter, arce sna totuni quuni spectet in orbem,
Nil nisi Romanum, qood tueatur , habet.

Potest eciam iiomona dies accipi de seoolo et sevo mundi , sive «terni-
late. Etenzm aetemam Romam cum Romano imperio esse , nec nisi cam
ipso mnndo interituram , Romani scriptores ubique gloriantur. Webhsd.
— Hue et, Godd. Urat. Leid. Paris. et omnes antiquae editiones Aoc et,
prarter edit. princ. qa« habet kac. Gorrexit auctor Aldinae. Recte qui-
dem ; sed illad et Uogaet, prsesertim si quis id conjungat cum seqaenti
fue. Nisi necessorio requireretur huc , facilis esset eroendatio. Jam vero
ezplices : ut nos diu frequentabimus locum , ita etiam sub nocte huc
descendent snperi. Ita quidem saepe usus Latinorum et (rraecorum ia
paiticulis et, etiom^ juu vindicari debet. fUvh,

98. Una loeum eervix dabit omnibus astris. Una hsec cerviz- colossi tnasn
ma^tadinem referens , satis ampla erit , in qua haereant et quiescant
amplectentes omnes geotis taae divi , qui amoRem auum erga te sic post
fata teatabantar. Similiter Cornelia apud Proipertrf IV, 1 1 , 75. Webssd.

101 . Optassetque novo similem^ etc. Nemo corri^^at, Optaretque novo, ut
respondeat «r^ euperent, quemadmodura in Ck»nsolat. ad Ursum, vs. 34 •

Optarent multum Graiae cuperentqae Latinae
8ic peperisae Bunu :

nihil enim freqaentias fais temporom mutadonibus. Ita Glaucia- Melio-
ns, vers. i^o:

HoDc oec acva viro potuisaet carpere Pfocne ,

Nec fera cradelea Colcfals dtiraaaet iu iras ;

Torvoa ah hoc Athamaa inaanoa flecteret arcna;

WHkJiexisset» Supra hoc carm. , vers. 5^ :

Qnar superingeati portaret cufanina montia
Caeliierique attrita genn dnrasaet AUantis :

nbi non opas est ut cum Bemartio legas duraret. Vide et Epiced. in
Patr. V. 5i et seqq. : et ita passim omnibus poetis. Gonstmctio hujus
loci est : • Atticus senior optasset te similem ponere in novo templo
• Elei Joris. > Atticus senior^ est Phidias, ut senior Gargettius, Epicu-
ros, Tiburt. Manlii, v. 94 ; senior Thessalus, Chiron, Achilleid. U, 38a;
Cous senior, Hippocrates, apud Marcelium Empiricum de Medicina, v. 5 l
Qttodqne Cona docuit seoior, qaodque Abdera suasit:

3« NOT^ IN CARM. I LIB. I SlLVARUM.

■In Ahdera pro Devk^rito. Te timilem ponete^ id esC tiiam statuliiB,
Bt Arittoieiem simiiemy apud JaTenal. Sal. 11, init. imaginem Aristo-
teUs : et {Missim his Silvis. Novo templo ^ nt innoat indignum vetus
zdificinm honore ezcipiendi Domitiani. Hasc fere Gf onovins. Male Lip-
sins et eum se^utus Bernartins legunt Atticus sector,

loa , io3. Tua mitis oru Taras, elc. Intelliffi debere colossnm Ta-
rentinQmy nt sensus sit : ipsam urbem Taranta malle vtdtus Domitiani
hoc colosso ezpressos cernere , quam ipsius Jovis , docrte quidem expo-
suit Gevartius Papin. lecu I, cap. ii. Tamen Gronovins in Diatrib.
p. 89 (47) 9 sententiam ita accuratins reddidit : malient illi deos suos
non sub istis fbrmis ^ qoae eorum esse credontur , verum in tua fiacia
venerari, qnae magis Jovem, Phoebum, Herculem deceat et «quet:
non secns qnam et prsoptasset Phidias tna facie Jovem Olympinm
decorare. Qnod vere pnestat. Taras correxernnt eliam Grotiua iu
epistol. ad GronoT. 673, Gnyetns et Scriverins in ineditis. Mitis voca-
Uir Taras» nt Thebaid. lib. I, ▼. 334, mUa Corinikos; Kb. U, ▼. M% ,

io5. Certus ames terras. Edil. princ. etecus. Ita verba commntari
solent, quod Beverlandus novit, quum apud Maitialem V, 61, 89
conjiciebat : « sane cccus et asper homo est ; » sed preter necessitatem.
In sGholiis codicis Paris. affievcnr antiqna scriptnra serus , ut etiam
Pejrardtts voinit. Haoc Tero conjectnram , qnae in hac sententie
Mtpositione displicet , nan aominato auctore rejecit Gronovins , p. 488
(3t5), et vulgatam ceyliis interpretatur : haud ambigue. Miscnit vero
ibi eaempla variae si^ificationis , et certus male ad valetndinis aut vitae
periculum retnlit. Intelligi enim debet : constanti animo ac firmo in
terris manendi consitio. EUhd.

107. L(etus Autc don6. Sic varii Editores pnnctis dnobtts superpositis
literam H distinxerunt, ut monosyllabum huic in duas partes divisum
primam corriperet, produceret alteram; atque ita metro consuleretur.
Sed illa divisio nullis firmatur exemplis , quas noverim certa nuUisque
lectionum varietatibus obno^Lia : nnde malim Itetius^ vei hanc transposi-
tionem ; huic dono krtns. Vide tamen infra not. i35, pa({. 48. Ed.

CARMEN IL

EPITHALAMION STELLJE ET VIOLANTILLiE.

IJnde sacro Latii sonuerunt carmine montes?
Cui , Paean , nova plectni moves, humeroque comanti
Facundum suspendis ebur? Procul ecce canoro
Demigrant Helicone deae, quatiuntque novena
Lampade solemnem thalamis coeuntibus ignem ,
Et de Pieriis vocalem fontibus undam.
Quas inter vultu petulans EUegia propinquat ,
Celsior assueto ; divasque hortatur , et ambit
Altemum factura pedem , decimamque videri
Se cupit , et medias fallit permixta sorores.

YARIf LECTI0N£S«

* Ephkalamion FiolantU-

lc Tiliobroga Tultlioc nomen sem-

per tcribi per e, yioientiUa, Ne-

scio sane qna anctoritate. Analogia

enim yideror reciamare; quippe

nona Fiolenta^ sed Violanta^ de-

dncitnr hatc toz. Fiota^ vioianta,

violantiila, non violentilia : ut a

Quadratay Quadratilla Numidiay

apud Plin. Ep. TII, 34, non Qua-

dretUla, Ita a Quartay Quartiitay

apnd Petroninm, non Quertiiia,

Fudantiiiam vero a vioia dedaci

non a violenta , Incnlenter probat

Martial. Epigr. VI, ai , et VII, 5o,

qnibna locis e^m vocat lanthida , a

Grapco scil. <of , vioia. Lemma hn-

JQS carm. in Parm. et Venet. ita

concipitur : « Epitbalamion in Stel-
lam poetam et rioientiiiam Stelle
conjugem. » — Ita etiam edit. pr ,
et Vicent. In reliquis inde ab Ro-
mana legitur : Fioiantiiia, nis
quod in una alterave scriptum es
FioianthiiioB. God. Urat. ezbibe
« Epith. in Stell. et Fioientiiiam, »
Hand. — God. Paris. , « Epithal. in
Stell. poet. et Fioiantiil. St. conj. »

a. Movet. God. Uratisl. movens.
Hahd. — Comanti. Editio princeps
habet tonanti.

4. Quatiuntque. Editio princeps
habet quantumqae.

9. Factura. Sic Codd. Vat. Paris.
et omnes edd. God. Urat. fulturay
quod cl. Hand. recepit.

4o P. P. STATII SILVARUM

Ipsa manu nuptam genitrix iBneia ducit
Lumina demissam, et dulci probitate rubentem :
Ipsa toros, et sacra parat; cinctuque Latino
Dissimulata deam , crinem vultumque genasque]
Temperat,atquenovagestitminoriremarita. t i5
Nosco diem causasque sacri : te concinit iste
( Pande fores ! ) te , Stella , chorus : tibi Phoebus et Evan
Et de MaenaUa volucer Tegeaticus umbra
Serta ferunt : nec blandus Amor , nec Gratia cessat
Amplexum niveos optatas conjugis artus ao

Floribus innumeris et olenti spargere nimbo.
Tu modo fronte rosas, violis modo lilia mixta
Excipis , et dominae niveis a vultibus obstas.

Ergo dies aderat Parcarum conditus albo
Vellere , quo Stellae Violantillseque professus a5

Glamaretur Hymen. Gedant curaeque metusque,
Gessent mendaces obliqui carminis astus ;

1 1 . Ducit. Sic vet. edit. Gruter. Rom. el Venetae euhan , nt in aliis
— Ducis exhibent God. Drak. edd. locis. Reliquae evan, Haitd. — God. -
Aldinae, Golin. Beraartii qui nota- Paris. euahn.

▼it, «sententiam insistens malim tS. Manalia,,. Tegeaticus. Anti-

ducit. » Ita le^^itur in Godd. Leid. quae editiones Menalia; God. Urat.

Paris. et edit. Rom. Vicent. Venet. tegeticus, Hard.
Restituit Lindenb. In God. Urat. et 49. Sexta... nec bl, Edit. princ.

ed. pr. est duxit. IJard. Secta. . : . nec te blandus. — Cessat.

12. Lumina. Ed. pr. et libri om- God. Paris. cessant.

nes usque ad ed. Amst. i63o, /u- ai. Nimbo, Vul^o Thymbra, —

mine; sed jam Mor. affert lumina Tymhra exhibent Godd. Vatican.

if ef /1 issa ; quodvernmest. Hand. quatuor, Paris. ed. pr. Rom. Vic.

i3. Cmctu. Vul|;. exed. pr. coe(tt. Venets, Ald. Hakd.
^Omnes edd. et Godd. coitu. Habd. 32 . Fronte. Edit. princeps/onte.

i4- Crirtem vultumque. Psirm. et — Violis. Godd. Flor. Leid. Paris.

Ven. vultusque; recte. Vide IV, 3, edd. pr. Parm. Rom. Vic. Venets,

vs. 41 * — Vnlgo legitur vultumque; mollis. Violis primus edidit Avan*

ego ex God. Urat. et ed. pr. recepi tio auctore Aldus, quem omnes se-

wdtustiue. Ed. Ven. crimen^ quod qunti sunt, et legitur ita in God.

rorrexit Avantius. Hahd. Urat. Havd.

i5. Nova,,,. marita. Ed. princ. 23. Domina. Ed. princ. Parm.

novo.... marito. et Venet. dominis. Latet aliqaid.

17. Evan.l&d. pr. el Vir. eunhn; 27. Ed. pr. mendacis . . . . astris.

LIBER I, GARMEN II. 4^

Fama, taoe : subiit leges, et frena momordit

Ille solutus amor : consumpta est fabula vulgi ,

£t narrata diu viderunt oscula cives . 3o

Tu tamen attonitus , quamvis data copia tantae

Nocds, adhuc optas, permissaque numine dextro

Vota paves. Pone , o dulds , suspiria, vates ,

Pone : tua est. Licet expositum per limen aperto

Ire , redire , gradu : jam nusquam janitor , aut lex , 35

Aut pudor : amplexu tandem satiare petitae

Conjugis, et duras pariter reminiscere noctes.

Digna quidem merces, et si tibi Juno labores

HerculeoSy Stygiis et si concurrere monstris

Fata darent, si Cyaneos raperere per aestus. 40

Hanc propter justum Pissea lege trementem

29. Sohttus. Salutis, God. Leid.
edd. Rom. YeDetae; sed tolutus^
Godd. Urat. Paris. edit. pr. ; resti-
tnitAkias. Havd.

30. Narrata oscuia, Pro oseula,
Leid. ointula. Hakd. — Pro nar-
nUay edit. princ. natara^ yitiose
qnidem pro matwra.

3a. Noctis. Lege Sortis, — Hand.
receptt sortis. Vide DOt. crit. A. —
Prrmisw. Ed. pr. promista. — Go-
dices omDes, edam VaticaDi, pro-
misuufMte, €fnod necessario mutan-
dom erat. Hiin).
33. Paves. Ed. princeps pave.
34« Editio princeps ezhibet ex-
positam.

36. Petiits conjugis. Petito. —
Cod. Paris. potito. Hand. habet
petifo, Conttgit! Hic versus deest
in editione prineipe qn« versu 3j
habet eontigit pro conjugis.

40. C^afi«05ra;9ereyv.God.Urat.
fmnaof. Uahd. — Ed. pr. cianeos
Taptare.

4i. Manc propter justum. Ita
edidi ex conjectura GroDovii pro

tutum^ qnod absurdum crat. fit
has Toces tutum et justum pariter
confuDduDtur apud Oyidium Me-
tam. XV, 588, nbi pro justius
tres libri habeut tuiius. Gl. vei^o
BurmaDDUs ad Ovid. Amor. U,
14 7 4^9 mouet Heinsium legisse:
« Uanc proptervotum Pisea \e^e. »
Votum est res optanda, ut Lucan.
lib. VH, vers. 63. Parmensis vero
habet , « Hanc propter iicuit Pi-
saea, etc. » unde nullo nsgotio effi-
citur : n Hanc propter libuit Pisaea
lege trementem Gurrere. « Propter
haoc voluptati esset etiam tremen-
tem currere. Et videtur exscribere
hnnc locum suo more Glaudianus,
de Nupt. HoD. et Mar. v. a55 : « Te
propter libnit tantos explere labo-
res: » id est, voluptati erat. Sed
veritatem unice servat Venet. qne
habet , « Hanc propter tanti Pisaea
lege, etc. » Nihil certius. Sic Via
Domit. V. 8i : « Et (prates ago , ser^
vitusque tanti Quod sub te duce,
te jubente, cessi: » ubi VeneL et
Pann. omittunt verbum substanti-

42 P. P. STATII SILVARUM

Gurrere, et OE^omai fremitus audire sequentis.
Nec si Dardania pastor temerarius Ida
Sedisses , haec dona forent : nec si alma per auras
Te potius prensa veheret Tithonia biga.
Sed quae causa toros inopinaque gaudia vati
Attulit , hic mecum , dum fervent agmine postes
Atriaque, et multa pulsantur limina virga ,
Hic , Erato jucunda , doce : vacat apta movere
Colloquia , et docti norunt audire Penates.
Forte serenati qua stat plaga lactea cseli ,

yvum est poitt faiif», ut in hoc loco.
— Tutum fortasse probandum;
quippe quem in certamine et di-
scriminibos, quibus caput objicit
puellx causa, illa tuetur, illius
cogitatio tanqnam prssidium eft
et tttCameD. Tutus propriumiaamo-
re, si quis potitus est voto. Lers.
— -Ck»dex Paris. fufe. God. Vatican.
3595, et edit. Parm. licuity a gloa-
satoris manu. God. Leid. edd. Rom.
Vic. VenetC tutum. Aldins verba
ita coniuncta habent : « raperere
per sstus hauc propter tutum : Pi-
saea lege, etc; » item Golin. com-
mate posito. Bemartius distiniit
tta : « si... asstus, hanc propter tn-
tnm Pisaea le(^ tromentem currere,
etOEnomai, etc » et ita Gevartius
puBcto po8t entus posito. At non
ampHus de lectione aut de intefpi-
tate loci dubilabitur, qunm affir-
mavero fanti iegi in God. Uratisl.
in Vaticanis 3a8a, 3ft83, 3876, et
in edit. pr. qnod veri>nm est anti-
qnnra, inte^ram, a librariis itnl-
tis mutatum. Sensos enim hic exi-
stit : tanti est cnm OEnomao cer^
tare, dammodo Violantilla potiaris.
Haho. — God. Par. fufiim a pr. manu,
tute ab emendatione.

4a« OEnomai.,.. tequenttM. Edit.
pr. emonta, et frequentes pro se-
quentis. Vic. ASnomm; in antece-
dente, editt. antt. Piseo. Hahd.

44- Sedisses. Parm. et Rom. ve-
nisses; Venet. dixisses .- male. ^ Se-
disses God. Urat. et bene restitnit
Aldine corrector, quem omnes se-
quuti sunt. Godd. Leid. Paris. edd.
Rom. Vic. Venets, venisses. Hard.

— £d. pr. dixisses.

45. Prensa. Lege pressa. — - In ora-
nibus Godd. et edd. iegitnr prensa.
Hahd. — Edit. princ. prekensa. —
Prensum habet vir cl. Hand, qni
illnd ad fe refert. Vid. finem note
ad hunc versum. A. — T^ifAoniia.
Ed. princ. tritonia; omnes reliquse
ante Markl. Titonia. Hahd.

46. Fati. God. Urat. vatis. Hland.

— Edit. pr. vates.

48. Pulsantur limina. Edit. pr.
pulsantis; ed. Lind. etGr. lumina^
operarum errore ; sed idem legitur
in God. Urat. adeoque explicatur
a Guyeto : lictorum facibua, et male
a Gratio corrigitur lumine. Forcel-
linus vero recte explicat : a multis
magistratibus aditurdomus. Haitd.

49 Doce. Ed. princeps decet.

5 1 . (^ st. God. Voss. ipuB. Hahd.

LIBER I, CARMEN 11. 43

Alma Yenus thalamo, pulsa modo nocte , jacebat ,

Amplexu duro Getici resoluta mariti.

Fulcra , torosque deae tenerum premit agmen Amorum :

Signa petunt , quas ferre feces, quse pectora figi 55

Imperet, an terris saevire, an maiit in undis,

An miscere deos , an adhuc vexare Tonantem.

Ipsi animus nondum; nec cordi fixa volnntas :

Fnsa jacet stratis , ubi quondam consda culpae

I/>mnia repserunt deprenso vincula furto. 6o

Hic puer e turba volucrum , cui plurimus ignis

Ore, manuque levi nunquam frustrata sagitta ,

Agmine de medio, tenera sic dulce profetus

Voce (pharetrati pressere silentia fratres ) :

• Sds ut , mater , ait , nulla mihi dextera segnis 65

Militia; quemcunque hominum divumque dedisti ,

Uritur : at tandem lacrimis , et supplice dextra

Et vods predbusque viri concede moveri ,

O genitrixl duro nec enim ex adamante creati ,

Sed tua turba sumus. Clarus de gente Latina 70

Est juvenis , quem patridis majoribus ortum

— E«lt. p

^tio et in seq. veria.

53. Gftiei. Ed. prinoept Grmei,

Sg. Fasa. Vtti{|[o fessa, -^ Festa
Band. ez ed. pr. qui nvUsm Tarieta-
um eMare in fibris effiriDat. A.

60. #urCo. Lecto. — Repsemnt
depetnso mneuia furto^ V11I90 le»
fcbfttar «. ^. c. c. L. repsenmt c^
premsb ». leetoi God. Urat. deprenso
repserunt; edit. pr. Venet», lind.
deprekenso. Gormpdonis Testidfia
sopenant in God. Urat. qoibns in-
nstens loc«nn emendere ansns aum:
deprensse reps. v. leeto. H. — • Cod.
Par. et ed. pr. deprenso v. lecto.

63. Profatus. Recepi , at vel sine

librorom ancstoritace debebam, e
God. Urat. profatur. Ruxo.

67. Tandem. Quondam. — Om-
nes libri auondam , et recte. Hun>.

68. Et V. pr. viri. Ed. pr. pro viri.
pr. V. God. Paris. eted. pr. vinim,
quod Hand. reyocatit et deiendit. A.

69. O genitrix. God. Leid. edit.
pr. Rom. genetrixy non taoMn in
TS. 10, nbi omnes genitrix, Hahd.
-• i>urD nec e. ex adamante, Edit.
pr. fittc/o fi. e. exclamasUe creati.
Sed 1. 1. simus CL de g. L, cl. Hand.
dedit Neifue enim,

71. JS:»e/tt». Parm. el/tti». Beliqni

fibri , etiam scripli , omnes , estjuv.
Hawd. — Patrieiis. Ed. pr. patruis.

44 P. P. STATII SILVARUM

Nobilitas gavisa tulit , praesagaque formae -
Protinus e nostro posuit cognomina caelo.
Hunc egomet tota quondam (tibi dulce ! ) pbaretra
Improbus , et densa trejMdantem cuspide fixi. 75

Quamvis Ausoniis multum gener ille petitus
Matribus, edomui victum, dominaeque potentis
Ferre jugum, et longos jussi sperare per annos.
Ast illam summa leviter , sic namque jubebas ,
Lampade , parcentes , et inerti strinximus arcu. 80

Ex illo quantos juvenis premat anxius ignes
Testis ego , attonitus quantum me nocte dieque
Urgentem ferat : baud uUi vebementior unquam
Incubui , genitrix , iterataque vulnera fixi.
Yidi ego et immiti cupidum decurrere campo 85

Hippomenem , nec sic meta pallebat in ima :
Vidi et Abydeni juvenis certantia remis

74- Egomet, God. Urat. habet
ego me. Hand.

78. Jussi sperare, Lind. ez ant. ed.
affcrtjittsu; ed. pr. spectare^ qaod
fortasse alli pro exspectare acci-
pient ; sed sperare proprie de hac
re usarpatur, unde sperata. Hard.

79. Summa leviter, Cod. Urat.
lenitery quod nemo probabit. Edit.
Veo. 1494? summamy errore typo-
^apbi, nt noUyit Avantius. Hahd.

80. /nerti.Vulgo inermi. — Inerti
str. arcu. /nermt,Godd. Leid. Paris.
edd. pr. Rom. Vic. Venets, Aldin.
et recentiores omnes ; edit. Parm.
inerti; hanc lectionem confirmant
optimus God. Uralf. et quatuor Va-
ticapi, eamque recepi. Hard.

8a. Testis ego, attonitus, etc.
Veneta editio et chartacens MS.
Jo. Bhodii, membranaceus : Testis
ego attonito. Gbohov.| — Ex illo
quantoijuvenisprematanxius ignes

Testis ego ; attonituif quantum , etc.
Ita enim legendum et distinguen-
dum : et ita fere GronoTius Diatr.
cap. 9, licet in Reliq. ad Stat. Silv.
legat, Testis ego attonito : quod sa-
nenon capio. — Ante Aldum, quem
omnes posthac sequuti sunt, in-
terpungebatur testis ego attonituSf
quantum,et\. EtGronov. in Diatr.
pag. 100 (54) dictum putabat de
Amore admirante juTenem fortem,
ut Toluit etiam MarklandnS com-
mate post attonitus et colo post ego
posito. Attonito quod ille edidit,
legitur etiam in edit. princ. Hahd.

83. Urgentem. God. Leid. ur^
gendum. Hard.

84. fixi.God.Urat./Mft. Hard.
— Edit. pr. facti.

86. Ima. God. Par. et ed. princ.
.ipsa. Sic cl. Hand. recepit.

87. Ahydeni. Edit. pr. et Rom.
Abideni et antea Hyppomenem.

LIBER I, GARMEN If. 45

Brachia, laudavicpie manus, et saepe natanti
Praeluxi : minor ille calor , quo saeva tepebant
iEqaora. Tu veteres, juvenis, transgressus amores : 90
Ipse ego te tantos stupui durasse per aastus,
Finnavique animoSy blandisque madentia plumis
Lumina deterst. Quoties mihi questus ApoUo
Sic vatem moerere suum ! Jam , mater , amatos
Indulge thalamos : noster comea iile piusque 95

88. Laudavique manus, Bozhor-
mns pessime iassantique mantis. —
Prmiuxi. Edd. habcDt prtBiusi; ma-
le. Restitait B«rnart. — God. Urat.
pmulsl : Senens. prceluxi ; Leid. edd.
pnnc. Rom. et reliqaae, piwlusi.
Hamd. — Cod. Par. Pralusi,

90. Tu vetereSf juvenisy trans-
^ressus amores. Ita nnus Marklan-
dus recte verba distiaxit, at appel-
laretor jaTenis Stella. Alii omnes ea
conjangant hoc sensa : ta juvenili
artate Teteres amatores saperasti.
Qaod ferri non potest. N. Heinsins
conjecity ux^enum; male quidem.

91 . /pse f^o fe tantos stupui dur
rasse per mtus, Editt. habent su-
peresse per <ettus. Scripta lectio non
male durasse, inqait Bernartins.
Immo optime et Terissime , at V,
I, 139: • tecum omnes anirao du-
rare per cstus ; » ubi eadem vides
omnia. Pro superesse Parm. durusse,
qnemadmodam edideram; et ita
Tenet. — Durasse exhibent Codd.
Uratisl. Vatic. 3a83, 3876, Paris.
et Piccarti , ut narrat Gebhard. in
Grepand. UT, 27, pag. 172, ed. pr.
Parm. Vic. Superesse Codd. Leid.
Yatican. 3595, 3^83, edit. Rom.
Venetae, Aldinae, quod acriter de-
fendit Barth. opinione mitgis quam
argamentis. Hant>.

9a. Firmavique animot, £d. pr.

et Vicent. ^rmari. Venet.yimkivil-
qucy quod correxit Avantius. Vid.
ad n, 5) a3. Haicd. — Cod. Paris.
nrman.

q3. Quoties mihi questus Apollo.
Becepi quotiens ez edit. pr. Rom.
Vicent. Venetis pro yuli^ari quoties.
Hahd. — Cod. Par. Quotiens mihi
questus Apollo est.

95. Indulge thalamos. God. Urat.
et edit. princ. indulgeU In Cod.
Uratisl. supra jam scriptum sic.
Edit. Gr.isser. amaros. H. — Noster
comes ille piusque Signifer. Jacob-
sias emendat: «ille, pius qui Si-
gnifer.... campos, Hic tibi plectra
dedit... myrto ; Hic juvenum, etc. »
Immo comma ponendum ante qui.
Nostercomes ille pius, qui Signifer.
De terminatione versus in qui vide
Blarkland. ad II, 3, 81. Sed verba
comes ille piusque signifer separari
posse non puto , et ad Veneris
ofr«t«v« referendum censeo. Lerz.
— Veteres editores interpunxerunt
post thalamos. In Romnna ita le^-
tur : M noster comes ille piusque.
Si^^ifer : armiferos, etc. » Inde ab
Aldina omnes editt. : « comes Ole,
piusque Signifer, armiferos... cam-
pos. » Edit. Amstelod.priusgue, er-
rore typographi. Certissimum est,
conjungi debere verba : piuique Si'
gnifer. Hahd.

46 P. P. STATII SILVARUM

Signifer armiferaa poterat memorare labcHres,
Glaraque facta virum , et torrentes sanguine campos ;
Sic tibi plectra dedit , mitisque incedere vates
Maiuit , et nostra laurum subtexere myrto.
Hic juvenum lapsus, suaque, haud extrema, revolvit i oo
Vulnera. Pro quanta est Paphii reverentia, mater,
Numinis ! hic nostree deflevit fata columbsB. >•
Dixerat ; et tenera matris cervice pependit
Blandus, et admotis tepefecit pectora pennis.
IUa refert , vultu non aspemata rogari : i o5

ft Grande quidem , rarumque viris , quos ipsa probavi ,
Pierius votum juvenis capit : hanc ego, forma^
Egregium mirata decus, cui gloria patrum
Et generis certabat honos, tellure cadentem
Excepi , fovique sinu ; nec colla genasque
Gomere, nec pingui crinem deducere amomo
Gessavit mea, nate, manus : mihi dulcis imago

IIO

98. Sic tibipl. d. Bernartias legit:
Hcectibi. Parmensislegit^tc; quod
▼enim est. Sic est talis. Pro Hinc tibi
Ven. et Parm. Sic ; recte. Et ita edi-
di. — Sic tibi plectra dedit^ Codd.
Urat. Paris. edd. pr. Parm.J/tc tibiy
God».Leid. editt. Rom. Vic. Venett.
Aldina puncto posito post campos
pergit Sfinc tibi^ etc. Quod serva-
runt Lindenbr. Gevart. Grasser.
Hanp. — God. Par. «^tca pr. manu,
hic ab emendatione.

99. Nostra L s. myrto, Edil. pr.
vestra /• s. ^uercu.

100. Haud extrema. Extema.
Gonjec^ram haudextrema; confir-
mat Ven. qnae habet aut extrema.
— Godd. Vatic. SS^S, 387$, Paris.
et ed. pr. aut extrema; Cod. Voss.
eC ed. Hom. aut extema ; Cod. V^at.
3^8a, 3283 y luiud extrema; Cod.
Urat. haud extema; edd. Parm. Vi-

cent. Venet» , aut exterma. Aldus
edidit haud hestema ^ quod per
omnes editiones propagatum, do-
nec Gronovius scripsit haudexterna
quod voluerant jam Avantius et
Scriverius. Non dubitavi recipere
emendationem Marklandi, nnnc
codicum auctoritate confirmatam.
UAifi). — Cod. Par. aut extema.

io3. Dixerat ; et tenera. Cod.
Urat. finierat tenera ; edit. princ.
dempserat intenera^ mira confu-
sione; edd. Rom. Vic. Ven. dixerat
et tenerte matris. Hand. — Sic ha-
bet Cod. Paris.

io5. Rogari. Lege Rogantem.

106. Rarumque v., quos. Edd.
Rom. et Ven. ratumque; pro quos,
God. Urat. quod. Hako,

107. Capit. Vulgo cupit. — Om-
nes libri exhibent cupit. Sic Hand.
ex edit. princ.

LIBEB I, GABMEN II. 47

Prosiluit. Celsae procul aspice frontis honores,
Suggestumque comdB; Latias metire quid ultra
Emineat aiatres : quantum Latouia nymphas 1 1 5

Yirgo premit, quantumque egomet Nereidas exsto.
Haec et csBruleis mecum consurgere digna
Fluctibus , et nostra potuit considere concha :
Et si flammiferas potuisset scandere sedes ,
Hasque intrare domos , ipsi erraretis , Amores. i qo

Huic quamvis census dederim largita beatos ,
Yincit opes animo : queritur jam Seras avaros
Augustum spotiasse nemus, Glymeneaque deesse
Germina, nec virides satis illacrimare sorores :
Vellera Sidonio jam pauca rubescere tabo , 1 aS

Raraque longievis nivibus crystalla gelari.
Huic Hermum , fiilvoque Tagum decurrere limo,
(Nec satis ad cultus) huic Inda moniiia Glaucum,
IVoteaque, atque omnem Nereida quderere jussi.
Hanc si Thessalicos vidisses , Phcebe , per agros , i3o
Erraret Daphne secura : in litore Nasd

ii3. Hoaores. E God. Leid. se
recepisselect. honorem pro yulgato
honores didt Q. Hand. , qui tamen
edidit honores. A.

1 14> Metire. Ed. pr. habet nectire,

116. Exsto. Ed. princeps cestu.

119. Fiammiferas. Cod. Urat.
flammi^erus. Hahd.

laa. Opes animo. Edit. pr. ope
atque animo. — Seras. Cod. Urat.
seres. Hakd. — Ed, pr. serus, et in
sq. thaneta pro Clymenea.

123. Augustum... nemus. Unus
Cod. Unit. exhibet angustum ne-
miia; refiqtii libri omnes, etiam
Vaticaiii, augustum cam omnibns
edd« Domitiat intellexit sacrum ne-
mos novo , m ait , atqae insolito foe-
ta; Bartkins Tero, nemas sacris

arboribus consitum. Praestat altera,
quam recepi, scriptura non intel-
lecta a Barthio. Angustum enim
Tocatur nemus ob rantatem seri-
corum , quae a seris jam spoliata
ad ornandam Violantillam baadsnf-
ficiebant. Hahd. — Spoliasse. Spo-
liare. — Vulgo legitur queriturj.
S. av... spoliare nemus. ElAVOf — Sic
Cod. Par. et ita dedit vir cL Hand^
In marg. Cod. Par. : alias angustum.
"Vid. not. cr. A.

1 a 7 . Huic fferm um.,, . hfu^ic Inda.
£d. pr. hinc ff..., hiuc i.

I aS. Inda monilia. Cod. Ur. vin^
cla. Hahd. -— £d. pr. uda. — God.
Paris. sic ezhibet et interpangit : nec
satis : hanc uda m. Glaucum Pr. etc

i3i. Erraret Daphne secura. Er-

48 P. P. STATII SILVARDM

Theseum juxta fbret h^ conspecta cubile ,
Gnosida desertam profugus liquisset et Evan.
Quod nisi me longis placasset Juno querelis,
Falsus huic pennas et comua sumeret aethrae
Rector, in hanc vero cecidisset Juppiter auro.
Sed dabitur juveni , cui tu , mea summa potestas ,
Nate , cupis : thalami quamvis juga ferre secundi
Saepe neget moerens : ipsam jam cedere sensi,

i3S

raret Daphne secura : in litore JVa-
jct^ etc. ita Rom. God. et edit. Lin-
denbrogii. Aldina distinguit post
Daphne : unde error optimi Gevar-
tii legentis « Erraret Daphne : si
corvo in litore Nazi : »'male, qtiia
non satis erat DapUnen errare nisi
et secara erraret. Sensas igitor po-
stalat Erraret Daphne secura, Tol-
lias ad Auson. Epist. XX, novani
proponit lectioneot, et veram pu-
tat, «Erraret secura Daphne : si
litore Nazi , etc. » Non male ; si
consentirent editiones : primaenim
in Daphne corripitur ; vide quae no-
tavi ad y, 3, vs. aaa. Sed sine his
nihil mutandumputo, quuro non sit
necesse. Honc locam imitatur Si-
donias Apollinaris Garm. XI, ^3
et sqq. — Cod. Senens. si curvo in
l. N. Cod. Vind. erraret secura Da-
phnes, unde fortasse Tollii emen-
datio probabilis videatur. Reliqui
omnes vulgatum ordinem verbo-
rum, et Vatic. SiyS, 3a8a ; Uratisl.
cam ed. princ. ezhibent daphnes;
Vaticani 3283, SSgS, Leid. Paris.
daphne. Hahd. — Ez Cod. Vatic.
3595, cl. Hand distinzit: Er. D.
seeura. In l. N. A.

134. Nisime. £d. pr. nisinec.

i35. Falsushuicpennas.Vriacii'
nos lib. Xni, pa^. 961, a Gevartio
addactus , citat hanc locam ut pro-

bet huic esse dissyllabon. Non i(|^-
tur falsas, quod voluit Domitius ,
sed falsuSy at apud A. Sabinum
Epist. III, 4t : * {'iniferamqae Iden
fabus lustraverat ales. » Licet aliter
non inepte (ut dure nimis Gevar-
tias) /o/sof Domitios. Pariter enim
Theb. IX, 4^3 de Jove : « falsa nonc
improba fronte cornua nunc , etc. •
Huic per diseresin, ut Eq. Mazim.
V. ult. « Laetus huic dono videas da-
re tura nepotes. » Avienus , Descr.
Orb. aa : « Finis huic Gades. » Si-
don. ApoU. Gann. VH, i45 : « As-
surrezit huic cogit quod torridus
Auster. » — Omnes antiqai libri ez-
hibent/a(sas. Drakenborch. ex ve-
tere, nescio quo codice, affert/a/-
sus. Gevartius auctoritate Prisciani
reduzit /a/ms et reh'qai assentie-
bant, cum Heinsio ad Ovid. Am. I ,
3, a4,et Burmanno ad Val. Fl. VI,
491. Et ita voluit Avantius. Neque
hoc loco librorum consensus ne-
gligi debebat , ubi lectio non tantum
metro , sed mazime sensa commen-
datar. Hahd. — Ed. pr. •falsas hinc
paentis et comua sumeret. »

i36. Vefo.... auro» Vid. not. cr.

137. Sed dah. Ed. princ. si dab,

139. Scepe n. m. Ipsam j. cedere

sensi. Venet. Sede neget m. ipsum ;

correzit Avantius. Hand. — Ed. pr.

cedere sensu.

LIBER I, GARMEN II. 49

iDque vicem tepuisse viro. » Sic fata, levavit 140

Sidereos artus, thalamique egressa superbum

limen, Amydaeos ad frena citavit olores.

Jungit Amor, laetamque vehens per nubila matrem

Gemmato temone sedet. Jam Tibridis arces

Iliacae ; pandit nitidos Venus alma Penates , 1 45

Claraque gaudentes plauserunt limina cycni.

Digna deae sedes , nitidis nec sordet ab astris.
Hic Libycus Phrygiusque silex, hic dura Laconum
Saxa virent : hic flexus onyx, et concolor alto
Yena mari rupesque nitent , quts purpura saepe i5o
CEbalis et Tyrii moderator livet aheni.
Pendent innumeris fastigia nixa columnis;
Robora Dalmadco lucent satiata metallo.
Exdudunt radios silvis decussa vetustis
Frigora; perspicui vivunt in marmore fontes. i55

Nec servat Natura vices : hic Sirius alget,
Bruma tepet, versumque domus sibi temperat annum.

140. Levavit sidereos artus. Edi-
lio pfinceps tocavit sydereos ar^
cus, et irersu seqaenti cum Vicen-
tina lunien.

143. Kehensp.n.m.gemmatot.
Yenet. ^ermano tem. Hamd. — Gd.
pr. vehemens.

i44« J^**^ Tibridis arces liiacas.
filiro modo ed. pr. exhibet uas Ti-
hridisareis; ed. Romana, tam; sed
VeMtatjam ; editiones antiquae, //-
liacm. Hand.

145. Pandit nitidos Venusalma
p. Una ed. princ. pro nitidos 6Kbi-
bet rutilos. Pro Fenus alma Cod.
Par. et ed. pr. domus alta , quod vir
d. Hand. recepit. Vide not. A.

146. Gaudentes pl. liminac. Pro
gaudentes God. Leid. plaudentes.
Haiid. — Ed. pr. iittora cygni.

147. Nitidis, Editio princeps ha-
bet viridis.

148. Hic lAhycus Phrygiusque.
Ed. princ. libyus, et ita Salmasius
scripsit ; preterea illa pro hic ha-
bel nec, et cum Cod. Paris. Phrj^
giusve.

149. Hicjiexus onyx. God. Se-
nens./ossus on. Hakd. — Ed. princ.
^tf. — Alto. Edit. princ. ezhibet
auro , et ▼. seq. rupesque nitet.

i53. Dalmatico. ... metallo. It
Codd. et edit. pr. et Aldine : Dai
matioy edd. Bom. Venet. Lind. De
auro Dalmat. v. Florum , IV, i a. H.

i54' Decussa. Auctoritate God.
Urat. et ejus quem Ueinsios in ed.
Parm. descriptum habuit, lectio-
nem mutavit cl. Hand, et edidit
demissa, A.

5o P. P. STATII SILVARUM

Exsultat visu , tectisque poftent» alumnaB

Non secus alma Veitus, quam si Papfaon »qnare ab alto,

Idaliasve domoB Eryctnave templa subiret. i6o

Tunc ipsam sok> recUuem a£bta oobili :
« Quonam kic usqutf sopor vacuique modescia lecti ,
O mihi Laurmtes inter dilecta puellas ? -
Quis morum , fideique modns? Nunqnainne vbiK
Submittere ju^? Veniet jam tristior setas. 1 65

Exeroe formam ^ et fugientibus utere doiris.
Non ideo tibi tale decns , vohusqne superbos «
Meque dedi , viduos ut transmittare per annoe
Ceu non cara mihi: satis, o, nimiumque, priores
Despexissse procos. At enim hic tibi sangaine loto 1 70
Deditus, unam omnes inter muratur amatque ,
Nec formae , nec stirpis egens : nam docta per urbem
Garmina qui juvmes j quse non didicere puella»?
Hunc et bis senos (sic indulgentia pergiat
Praesidis Auaonii) cemes attoUere fasces 1 75

Ante diem : certe jam nunc Gybeleia novit

i58. J?xsu/tat. £d. pr. exu/Canty
et m seq. v. qv^B se phaon.

160. Idaliasve. . . . Erycinaw. . . .
subirtt. Otxmei libri praebent Ida-
liasque.... Erycinaquey et recte,
quare id restitui. Hand. — Editia
princ. subire pro suJbiret.

i6y. Ipsam s. rectinem (rffata.
Cod. Leid. Drak. Paris. ed. princ.
Rom. Vic. Venetae y Aldin. Bernart.
reclivem; primus edidit Lindenbr.
reciinem, quem recentiores sequuti
sunt. Praeterea ed. Rom. habett|>sa.
HanO. — Ed. pr. adfata.

l6a. Sbpor. Leg. Fudor. Vid. not.

l64> Fideique. In edat. Rom. et
Venet. omitutur t^ue post fidei ;
Avantins correxit fideive. Hahd.

166. Ed. princ. exercet formam ^
tetas scil. muuta interpunctione. A.

168. Transmittare. Edd. pr. et
Parm. transmutare.

169. Cam. Edit. pr. et, ut vide-
tur, Parm. clara. — Satis o n. In
Cod. Urat* omittitur o. Hand.

i-^i. Inter. Edil. princ. semel.

172. XJrhem. Cod. Paris. or6em.

173. Qjuij' Edit. pr. qumjuv.

174. Bit senos. Ed. pr« bis§enus.
— Edd. ante Aldinam interpttnc-
tionem habent post per^at. Haitd.

175. Prwsidis. Ed. ^r. prtesibus.

176. Novit. Edd. princ. etRom.
ezbibent movit; non ben^. -^ Cy^
beleia novit Umiua.. Edit. Vicent,
Cybellia, aliae Cyhelia„Co6A. Urat.

LIBER I, CARMEN II. 5i

Limiiia , et Euboicae carmen legit ille Sibylleei
Jamque parens Latias (cujus pronoscere mentem
Fas mihi), purpureos habitus, juvenique curule
Indulgebit ebur : Dacas , quae gloria major I 1 80

Exuvias, laurosque dabit celebrare recentes.
Ergo age, junge toros, atque otia deme juventas.
Quas ego non mentes , qu9e non face corda jngavi ?
Alitumn pecudumque mihi, durique ferarum
Non renuere greges. Ipsum in connubia terrae id5

A^era, qunm pluviis rarescunt nubila, solvo.
Sic rerum series , mundique revertitur aetas.
Unde novum Trojae decus ardentumque deoram

ParU. Edd. Rom. Viceot. VeQett.
movit. Uahd. — Edit. princ. mo*
vit lumina.

180. Dacas, ^fWB gl. m. Edhio-
nes plures exhibent qucs est gloria
mtijor. Ejeceriuit Gevartius et Gro-
noTiiM, retenta tamen intertoga-
tione, quam retentam non opor-
tnit. Di«tingne : « Dacas, qu» glo-
ria major, exuvias, laurosqoe dabtt
celebrare recentes. • Ita Soter. Gal-
lici T. 90; Senec. de Benef. IV, 4>
yide et VI, 3i. Edii. Parm. habct
^iMT egloria : hoc enim modo scribi-
tur est. Unde nii mirum , si saepe ex-
cidaft. — Codd. Leid. Paris. et edd.
praeter principem omnes ^um e$t
ghria major^ ad quae D<miitius:
• h«DC versum mendosum et syila-
his olim Tacillantibus in hos.nu-
awros redegimus. » Si^um inter-
ragationis, ejecto vocabulo est,
aiMidit Gevartins, probavit Guye-
tos in iaeditis ; quo senientia nimis
inte nditnr. Edit. pr. exhibet : m in-
dnlgabit doctas et gloria major, •
Cod. Urat. « dacasqne et gloria
major. ■ Hasd. -— Vir cl. Hand. de-

dit « Dacasque . . . en gloria m. » A.

181. Jtecentes. Vir clarusHand.
scripsit recentis auctoritate Codd.
Urat« Leid. edd. princ. Venet. et
Aldiu. A.

i83. Quas e. n. gentes, if.n.f.
cordajugavi. Pessime Kic conjun-
guntur gentes et corda. Lege, quas
ego non mentes^ etc. Virgilius JE».
y, 643; SiUus 1,63; U,a8; lU,
5; Valerias Flaccua, VI, 47^» Lu-
canus , y, 737 ; SUius Italicas , VUI ,
1 18; XIU, 90. Hs vero voces seepe
commutantur. Vide Heins. ad Ovi-
dii Met. 1, 99. — Omnes tibri per-,
hibent^^tes. Heinsiusquoque con-
jecerat mentes. NihiltamennMitan-
dum est. Hahd. -^ Ed. pr.juya/i.

i85. Renuere. £d. Ven. tenueref
quod correxit Avantius. Hand.

186. jEthera. Codex Uracislen-
sis, wthere. Hahd.

1 88. Unde. . . ardentum^fue deo-
rum raptorem. Ita ex Rom. et Ven.
Codd. et MS. Florent. restituit Gro-
novius pro Raptor erat. Verissime :
et ita etiam Parmensis. Horatius
Serm. II, 7, 116; Lucanus, VH,

52 P: P. STATII SILVARUM

Raptorem, Phrygio si non ego juncta marito?
Lydius unde meos iterasset Tibris liilos? 190

Quis septemgeminae posuisset moenia Romse,
Imperii Latiale caput, nisi Dardana furto
Cepisset Martem , nec me prohibente, sacerdos? »
His mulcet dictis , tacitumque inspirat amorem
Connubii : redeunt animo jam vota precesque , 195

28 : « Unde pares somnos populo,
noctemqiiebeatam? ■ Ita legendnm
pro populi. Simili modo quo cum
qnarto casa ^ Horatius , Epist. 1,5,
la. Quae dao loca adduxit Grono-
vius. Pariter Virgilias ^n. IV, 98 :
« Sed quis erit modus ? aut quo
nuuc certkmina tanta? » Ita recte
emendavit Yir cl. Fr. Hare Epist.
Oit. pag. a3, pro certamine tanto,
Quo est quonum, cui bono. Virgil.
^n. X, 3i5 : « Inde Licfaan ferit,
exsectum jam matre perempta Et
tibi, Phoebe, sacruni; casus eva-
dere ferri Quod Ucuit parvo. Ncc
longe , etc. » Ita vulgo legitur et
distinguitar : ubi notat Servius : le-
gilur et cui. Et respexit ad illud ,
quod ferrum nanc juvenis vitare
non potuit , quod parvus evasit. »
Pierius probat quod. Vide quam
facile elegantissimus locus restitui-
tur : «Ec tibi, Phoebe, sacrum. Ga-
6US evadere ferri Quo licuit parvo ?»
Cui bono fuit illum parvum eva-
sisse casus ferri, si jam juvenis
ferro interiturus esset? Val. Flacc.
IV, 476 : « . . . Nam vestra voluntas
Quo, juvenes, sine pace Deum?»
ubi pariter in MSS- erat quod. — Et
iegitur ita in Godd. Uratisl. Leid.
Vaticanis, Paris. et in editt. anti-
quis. Avantius Tero, Aldinx corre-
ctor, ut videtur, dc conjecturn de-
dit raporeraty quem sequuti sunt

omnes praeter Heinsium, qui in Syl^
loge Epist. raptorem^ in marg. ex.
Parm. notatum probavit. Hard.

189. Si noit, etc. God. Uratisl.
babet sic. Hard.

190. Unde.. Julos. Edit. princ.
inde... iuUos.

191 . Quis septemg. Qui sept. edi-
di e God. Uratisl. et antiquis edi-
tionn. Aldina habet, quis, unde
reliquae omnes. Hard. — God. Par.
praebet quis.

193. JVisi.... cepisset Mdrtem.
God. Uratisl. si; omn. edd. ante
Gron. ccepisset; Bomana, coepisset
matrem ; Venetae capissent matrem.
Hakd. ^ God. Paris. habet ccepis'
set Martem.

194. Tacitum tnspirat honorem.
Pro amorem Parmensis habet Ao-
norenK Venet. quoque honorem:
forte rectius. Tacito quoque, nou
tacitum y eadem ; sed non tam bene.
E God. Urat. et edit. princ, qui
pra?bent tacito honoremy recepi ho-
norem pro vulgari amorem. Hand.

195. Redeunt a. j, dona. Dona
nihil ad rem : non enim Violantilla
animo adeo sordido et minuto fuit,
ut dona Stellae acciperet, Stellam
rejiceret.Nonhocconvenitiis, quae
supradixit, vincitopes animo. Lege
vota precesque. Supra vs. 68 ; Silv.
V, a, 159; Thcbaid. XI, 616; Vii^.
iEneid. VI, 5i ; Sil. XH, 327; Al-

LIBER I, CARMEN 11. 53

Et lacrymae, vigilesque viri prope limina questus ;
AsTERis et vati totam cantata per urbem ;
Asteris ante dapes, nocte Asteris, Asteris ortu,
Quantum non clamatus Hylas. Jamque aspera coepit
Flectere corda libens, et jam sibi dura videri.

Macte toris , Latios inter placidissime vates ,
Qui durum permensus iter coeptosque labores ,
Prendisti portus : tumidae sic transfuga Pisae

300

cimoa ATitos, IV, 654; Tacit. Hist.
I, cap. 5o; Martial. Epi£;r. X, 28;
yir]g;il. XI, 1 5^ ; Seneca , CodsoI. ad
Polyb. c. 36. Obiter restitue hanc
▼ocem Eumenio Grat. Act. cap. 4 •*
■ quod si Totis et conatibus ^Eduo-
rmn fbrtiina favisset, etc. » ita, in-
quam, lege; vulgo male t;o6t$. —
Omnes iibri ezhibent dona. Hahd.
— Sic Cod. Par. et ed. Hand.

196. lAmina. Edit. pr. iumina.

197. yati t. cantata. Omnes li-
bri praebent vatis; ed. pr. vaiis cth-
ram; in Aldinis, Col. Bern. Grass.
interrogationis nota posita est post
ortu, Correxit Bemart. Gevart. et
Gron. comma intulerunt post vaHs,
sed novo errore Markland. ordi-
nem verborum ita constitnit^5t. ef ,
vati t. c. p. ufbem ; Asteris^ etc. Sen-
SDS verhomm^ quem plurimi non
recte percepisse videntur, in eo ma-
xime contineCnr, quod cpeslns viri
«piodam modo opponuntur carmini
vatis. Haitd. — Cod. Paris. vatis. In
sua edit. vir cl. Hand. sic dedit et
interpunxit. Ast, et vatis, t. c. p, ur-
bemy Ast. Vid. not. cnt. A.

198. DapeSy nocte. Ed. pr. pedes
macte, et pro ortu habet ortus.

300. Corda. Edit. princ. corde.

202. Qui. Ed. pr. quod. — Ctdp-
tosque labores. Codex Paris. et ed.
pr. ctepiique laboris.

ao3. Prendisti. Edd. Ald. Bern.
Lind. exhibent prehendisti. Hahd.
— Vid. not. cr. — Tumid^e sic irans-
fusa PiscB. Pro iumidcB libri habent
miadcB et intiadce : placet Gronovii
nitidfBy propter palaestras. Ovidius
Met. VI, 241; Cicero, de Orat . 1, 1 8 .
Inde Pollux vocatur nitidus magis-
ter. Theb. X^ 5oi. Heins. ad Ovid.
Metam. V, 5^6 , le^t portum Elia-
ccB^ etc. \e\EliadisPisa. Certe latet
proprium nomen. Veneta habet
mie sic transfugcs Pisa. — TumidiJS
Pisas. Tumidcey i. e., victoribus ce*
lebratap. EuJ^Q^oi Um Pind. Olymp.
14, 33. Est igitur tumens, inflata
victoriis. Sic infra v. 263: « tumeat
Sebetos alumna ; » Ovid. Metam.
I, 754: « tumidus genitoris ima-
gine falsi. >» Fortasse sunt, qui ma^
lint tumidam Pisam dici propter
tumidnm Alpheum. Sic Theb. I,
271,« fluctivaga qua praeterlabi'
tur unda , etc. » de Alpheo. Lenz.-t-
Cod. V0S8. Paris. et omnes Vatic.
ed. Rom. Vic. Venetae et post Al-
dinam omnes tumidce Pi$ce. Edit.
princ. mte; Colinaea tumide. Codi-
cis Salisb. lectioncm typographus
iterum depravaverat in notis Gro-
novii. Vulgatam Barthius et Guye-
tus expUcant : superbae Pisae. Hein-
sius in Epist. ad Falconerium :
« I^cus mendosus. Cur enim tHmi-

54 P. P. STATII SILVARDM

Aamis, in exteraos longe flammatus amores,
Flumina demerso trahit intemerata canali ; 3o5

Donec Sicanios tandem prolatus anhelo
Ore bibat fbntes : miratur dulcia Nais
Oscula, nec credit pelago venisse maritum.

Quis tibi tunc alacri , caelestum munere , clare
Stella , dies I quanto salierunt pectora voto 1 a i o

Dulcia qnum dominse dexter connubia vultus
Annuit, ire polo, nitidosque errare per axes
Visus. Amyclaeis minus exsultavit smenis
Pastor, ad Idaeas Helena veniente carinas :
Thessala nec talem viderunt Pelea Tempe , a 1 5

Qnum Thetin ^lmoniis Ghiron accedere terris
Erecto prospexit equo. Quam longa morantur

da Pisa? > Sed God. Urat. accnrate
servavh nitidce, quod Gronovias
conjectara invenerat ; nec dnbitavi
id in textum recipere. Attamen non
de palaestris, sed de splendore in-
telligo. Horat. Ep. I, i5, 4^: «ni-
tidis fnndata pecnnia villis, » quod
alii explicant de villis fructuosis at-
que opimis. Sspe etiam voces tU"
.midus et nitidus confus» sunt; vid.
Ov. Met. VI! , 389 ; VIII , 495. Haito.
304. Amnis. God. CJrat. et edit.
pr. minus. Hahd. — In extemos l.
Jiammatus am. Ed. Rom. flamma-
tis. Hand. — Editio princeps extre-
mos .... amores.

306. Prolatus. God.Urat. plora-
tu$. Haitd. — Ed. pr. populatus.

307. Bibatfontes. God. Voss. 6i-
bit; ex edit. pr. recepi/onfesloco
yvAQati fontes. Hakd.

309. Alacri , c. m. claro. Pro
claro olim conjeceram, c/areStella :
et Ita Cevartius. Jam vero placet
care Stella, ut in Epist. PrsBfat.

Stella carissime, etc. et ita Praefat.
lib. IV, Marcelle carissime, et sup.
V. 33 : « Pone, o dulcis, suspiria , va-
tes. •> Ma^a ^miliaritas huic Stel-
lae cum Statio intercessit. Cruceus
retinet pueiile epitfaeton caslestum
munere claro. Imitatur hunc locum
Glaudian. HI Gons. Honor. v. 73.
— Godd. Urat. Voss. Vind. « tunc
alacri caelestum in munere claro. »
Cod. Paris. « nunc alacris cslestum
munere claro. • Ed. pr. et Vicent.
« tunc alacris caelestum in munere
claro. > Ediit. Rom. Venett. Aldd.
et omnes recentiores « tunc alacri
caelestum munere claro. > Equidem
in codicum scriptura , pnepositione
in ejecta, nil corrigendum pntavi.
Clarum vero non Stellam hic vocat
poeta , sed munus deorum insi-
gne, aut candidissima luce clarum.
Hand.

210. Salierunt. Ed. pr. subierunt.

311. Annuit, God. Urat. adjuvat.
Hamd. , ex em. Cod. Paris. annuat.

LIBER I, GARMEN U. 55

Sidera ! quam segnis votis Aurora maritis !

At procul ut Stellae thalamos sensere porari
Latoiis vatum pater, et Semelerus Evan, aao

Hic movet Ortygiay movet kic rapida agmina Nysa.
Huic Lydi montes, gelidmque umbracula Tfaymbr» ,
Et, Pamase, sonas; illi Pang^ea resultant,
Ismaraque, et quondam genaalis Ittora Naxi.
Tunc caras iniere fores , oomitique canoro aa5

Hic chelyn , hic flavam macnloso nebrida tergo,
Hic thyrsoe , hic plectra fenmt : hic enthea lauro
Tempora; Blinoa crinem premit ilie corona.

Vixdum emissa dies , et jam socialia prsssU)
Omina , jam £esta fervet domns utraque pompa : a3o
Fronde virent postes , efiulgent compita flammis ,

a ift. Miariiis. God. Paris. et edat.
Hand. mariH. Vid. not. crit. A.
aig. Parari. Edit. Rom. parati.

330. Latous V. p. e. Semeleius
Ewmt. God. CraL LetKws; Vieeat.
Semelius; Cod. Voss. et ed. Rom.
euhan, Huro. — God. Pwig. edic.
priac. etViccMA».

331. Miewunfet Ortyfiiay mowet
kit rofida apmaa JNyta. Edkio
RomaDa, orfl^a. Hav». — Editio
pRDceps, Mmc mufoet (hthigia ra-
pida atqua aymiaa niti.

32», 933. Huie iiU. God.

Unt. kie.... iUii God. Viod. edit.
prine. Bom. Ven. Ald. Aui«.... iUL
Ha». — - jfyni. Edit. princ. latii;
Rom. et Ven. licii. Hahd. — Thym-
6nr..,. Pattfoa. £dd. Rom. Ven. et
ViceBC tymbrte; omaet yeto Pan-
$€a^ <|Vod •cribendum erat P«n-
feta. Hato» —- Pama», tonat. Vnl-
"piUm Pamaaus houos^ ^ce est in
Gedioe Pmrmmo^ affeit et luetnr rir
«}. Hand. A.

335. hkiere fores. Bdic. princ. ec
Ven. in^ressaf.; Rom. in^ere. Gor-
rexit Avantius. HAifD.

337. Ferunt. Edidi ferunt ex
conjeetora; et ita plane Veneta.
— FerusU legicor in God. Parii.
ed. princ. eC Ven. ; ferit^ ia Godd.
Uratislens. Leid. edd. Rom. Vic.
Ald. Habb. — Hie enthea. God.
Leid. Amc entkea; edit. princeps,
hic enisaiauro. Vide Maridand. H,
1, ii5. Hasd.

33o. Omina. God. Urac. ed. pr.
Ven. Lind. Gevart. exliibenC omnia.
Havd. — Fervet d. Editio Vicentina
servet. H4trD.

s3i. Effuiffent. Divinaculos fni
koc loeo ; pro etfervent, edidi ef-
fuigent : eooe Veneta etfulgent. —
Godd. Leid. Paris. edd. Rom. Vic.
Venet. Aldin. et recentiores omnes
etferveni; sed certa divinatio Mar-
Uandi confinnatnr Godice Uratis-
lensi et ed. pr. in qnibtis le|ptnr et
fuigant. HsnD.

56 P. P. STATII SILVARUM

Et pars immeassB gaudet celeberrima Romae.

Qmnis hoDos , cuncti veniunt ad limina fasces :

Onmis plebeio teritur praetexta tumultu.

Hic eques , hic juvenum ccetu stola mixta laborat. a35

Felices utrosque vocant; sed in agmine plures

Invidere viro. Jamdudum poste recUnis

Quaerit Hymen thalamis intactum dicere carmen , .

Quo vatem mulcere queat : dat Juno verenda

Vincula , et insigni geminat Goncordia taeda. 24»

Hic fuit ille dies : noctem canat ipse maritus.

Quantum nosse Hcet, sic victa sopore doloso

Martia fluminea posuit latus Uia ripa :

Non talis niveos strinxit Lavinia vultus,

Quum Turno spectante rubet; non Claudia talis 345

Respexit populos, mota jam virgo carina.

Nunc opus, Aonidum comites, tripodumque ministri,
Diversis certare modis : eat enthea vittis

a3a. Etpars. Edit. Rom. etpav'
cass VeneC. etpares. Hard.

a33. Omnis honos. Versum Ont'
nis honos, etc, omittit ed. Parin.
typographoram , pato, errore.

a35. Hic e. hic juvenum axtu,
lo omnibus Godd. et antt. edd. le-
^tur juvenum questus. Hand. —
Vide not. cnt. E God. Urat. Leid:
Paris. et edit. princ. cl. Hand. re-
doxit hinc .... hinc pro vulgari
hic .... hic. Ed. pr. missa. A.1

336. Utrosque. God. Urat. veros^
que; ed. Rom. uterosque. Hard. —
Jn a^mine. Edit. princ. imagine.

23y. Poste. God. Uratisl. posse.
Hakd. — Reclinis. Godd. Uratisl.
Leid. Drak. Paris. edd. pr. Rom.
Veo. Ald. Bemart. redivis; muta-
rit Lind. Hand.

a38. Intactum. Ed. pr. vitatum ;

ed. Lind. intectum. EkirD. -— Vide
not. crit.

a^Q. DatJuno. Ed. pr. da Juno.

a4o. Insigni geminat C. tesda,
Ven. geniat. Sic legitur in edit. pr.
Vir cl. Hand edidit : insignis gemi-
nat C. tadas. A.

2/^2. Nosse licet. Ed. Vic. nosce;
pro licet God. Uratisl. iuet. Omnes
edd., praeter Grasserianam, Terba
exhibent ita distincta. N. c. i. ma-
rituSf quantum nosse licet. Sic ve-
cfa, etc. Haad. — Ficta. Edit. pr.
juncta,

a45. Rubet. Edit. princ. jubet.

a48- Fittis. God. Leid. edit. pr.
Venet. Aidin. Gol. Bernart. victis;
Godex Drakenborch. vitris ; sed
vittisy God. Uratislensis , editio Ro-
mana, et ita correxit Bernartius
in notis. HAirn.

LIBER I, CARMEN II. 67

Atque hederis redimita cohors, ut poUet ovanti
Quisque lyra ; sed proedpue qui nobile gressu a5o

Extremo fraudatis epos, date carmina festis
Digna toris : hunc ipse, Goo plaudente , Philetas
Gallimachusque senex, Umbroque Propertius antro
Ambissent laudare diem; nec tristis in ipsis
Naso Tomis , divesque foco lucente TibuUus. 355

Me certe non unus amor, simplexque canendi
Gausa trahit : tecum similes junctaeque GamoenaB,
Stella, mihi; multumque pares bacchamur ad aras,
Et sociam doctis haunmus ab amnibus undam.

At te nascentem gremio mea prima recepit a6o

Parthenope, dulcisque solo tu gloria nostro
Reptasti : nitidum consurgat ad sethera tellus
Eubois, et pulchra tumeat Sebetos alumna :
Nec tibi sulfiireis Lucrinae Naides antris ,
Nec Pompeiani placeant magis otia Sarni . a65

Eia age, praeclaros Latio properate nepotes ,

349* Pollet. Edit. princ. pellet,
^ a5o. PrtBcipue. God. Uratisl. et
edit. princ. pneeipui; qaod falsam
est. Havd.

a5i. Epos. Omoes libri^ etiam
Vaticaiii, conseotioiit in yocabalo
opusy qaod non erat mntandam.
fUvD. — Opus retinoit cL Uand.
Vid. DOt. crit. A. — Festis. Edit.
Rom. /ents. Hasd. — God. Paris.
et edd. princ. et Vicent. choris. A.

359. Hunc ipse^ Coo. In God.
Leid. h. ipsum coo; in Urat. Paris.
ed. princ. Ven. 1e(ptar h. ipse coo ;
io Vic. choo; sed God. Drakenb.
choro^ at Avantios correxit, cpo
aoctore etiam Ald. Gerart. Grass.
Hakd. — Choro eflit. Hand. Vide
Dot. crit. A.

357. SimilesjuncUeque Camoence.

Ed. pr. similis victaque Camcenos.
363. Nitidum consurgat. Godd.
Leid. Paris. ed. princ. in qaa post
nitidum distingaitur, Vicent. Ven.
Ald. Gol. Bemart. Lindenb. Grass.
consurgit. Veram lcctionem ^con-
surgat) optimi God. Uratisl. et ed.
Rom. auctoritate confirmo. Hahd.

363. Sebetos. Piccarti codex Se-
lenis; ed. Rom. Sebetus. Hand.

364. Nec tibi. Godd. Urat. Leid.
Paris. edd. princ. Rom. Vicent. nec
sibi. Hac(d. — Sibi retinuit cl. Hand.
Vid. not. crit. A. — LucriMe Nai-
des. Edit. pr. uicince; Godd. Leid«
Paris. edd. Rom. Vic. Ven. Naiet-
des; sed recte Godex Uratislensis
cum editionibus ex Aldina desori-
ptis Naides. Hahd.

366. Edit. pr. Latios properare.

58 P. P. STATII SILV. LIB. I, CARM. II.

Qui leges, qui castra legant, qoi carmina ladant.

AccelereC partu decimum bona Cynthia mensem :

Sed parcat Lucina, precor! tuque ipse parenti

Parce , puer; ne mollem uterum, ne stantia laedas 370

Pectora; quumque tuos tacito Natnra recessu

Formarit Tultus , multum de patre decoris ,

Plus de matre feras. At tu, puicherrima forma

Italidum , tandem merito possessa marito ,

Vincla diu qusesita fove. Sic damna decoris a^S

NuUa lihi ; longae virides sic flore juventas

Perdurent Tultus, tardeque hsec forma senescat!

267 . Gl. Hand. ngtmt, Ed. pr. /«n- fion U%ga juvenfm. Vel n reffiBeas

danty pro ludanti Vid. not. crit. A« Wra/tslegeDdninptfn/tEiiet^aedprius

270. ^terum.... /<p</a5. Edlt. pr. venun. Silv. III, 3, v. ia4* ^^<^^

itemm. — Ant. mI. apnd lind. Im- qoc notavi ad IV, a , vs. 419 de t»

dat. Hand. vuUus in niimero ploFali. Editt.

373. De patre. Edit. Rom. de Parm. et Rom. longe. '— Godd.

parte, Haitd. Leid. Paris. editc. princ. Rom. Ven.

373. At tu. Editio prineeps oc. longe. Viridis habent Cod. Urat.

— Edit. Veneta at ut, correctum Leid. Paris. edit. pr. Rom. Vicent.

ab Avaotio. Hand. Venet. Ald. Barthtus vero et Har-

27$. Vincla d. Ed. pr. victa c/. klaados necessariuin esistimarunt

276. Long(B virides, Pro viridii virides^ non reputaates ejasdem

legendum virides : wltus virides nominis ^ormam in is termioari.

^^^^^^^^^/W^^i^O^^^^W^

mnM

IN CARMEN SECUNDUM LIBRI PRIMI

SILVARUM.

Ykbs. 9. Ambit altemum factura pedem. Primo intuita adblanditur
GeTartii fractwna , eodem seosu quo truncare gressu heroos tenores
Epiced. in Patr. t. 99 ; et fraudare epos extt^emo gressu , infra v. aSo.
8ed factura eruditissime defendit Gronovius Diatr. c. 8, et Elench.
Antidiatr. c. a , ubi probat versns elegiacos non posse dici frangi^ et
alind esse truncare et fraudare gressu , aliud frangere. Pes est versus :
Horatins Epist. I, 19, a8 :

Temperat Ardiilochi musam pede laascnla Sappho :
ad <piem locum vide cl. Bentleium. Facere altemum pede est scribere
▼ersus elegiacos 9 qni absolnte altema carmina et ttersus alterm vocan-
tur, et altemi pedes. Ovidios Trist. in , 7 , 9 : « in altemos cogere verba
pedes. • Item Heroid. XV, 5 , nbi Sappho dicit :

Forsitan et qnare mea sint alterna requiras
CamuDa , qoum lyricis sim magis apta modis.

Altemo pectine, eodem sensu Fasl. U, 131.

i3. GncUufue Latino. Bene emendavit Barthius cinctuiiue Latin»:

nec opus fait , ut ttun dnbitanter proferret. Clasdianus in Eutrop. I, a8 :

llapta Qttirinales samant ergastuk cinctns.

et ita passim apod hunc et alios. Emdite item IV Cions. Honor. t. iSy :

Ipsa Qnirioali parvum te cinxit amictn
Mater.

F^este in dissimulationem sui componta y ut de Nerone eleganter Tadtna
Annal. XHI , cap. a5 , nisi mavis cultuque Latino; ut apud Glaudian. de
Land. Stilic. H, v. 365. Sed mihi ma(ps placet Barthii cincfu. Potes
etiana, pro Dissimulata deam^lefgere Dissimulante deam,rxt apudOvid.
Heroid. IV, 55 :

Japptter Eoropeo ( prima est ea gentis origo )
Dilexit , taoro dissimnlante deum ;

(nbi pro Diiexit sensus postulare videtnr Deiusit, vel Ehmty ut Met. VI,
io3. « BCaeonis elusaiti designat imagine tauriEuropen) » : Sed probum
etiam Dissimuiata. Idem Aft. Amat. I, 689 :

Tnrpe ! nisi hoc matris predbns tribnisset , Achifles
Veste viram lofi|;a dissimulatus erat.

6o NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

id est, dissimulavit , celavit. — Idem Ovidius in libro Fastor. VI, Son:

. Dissimulata deam Latias Satumia Bacchat
Instimulat factis iDsidiou snis.

i5. Temperat. Temperat crinem, id est, moderatur divinitati suonim
crininm, ne pulchriores sint crinibus Violantillae ; ut optime et eleganter
Domitius. Ita Theb. I, 3o5, de Mercurio , temperat astra galero^ est, a
calore astrorum defendit caput galero. Mirifice nugatur scholiastes ^etu9
isto loco.

30. Niveos .... artus. AmplexAm virides optata conjugis artus. Ita
Editio Gronovii , et eam sequutus Veenhusius. Plures tamen ezhibent
niveos : quod quare mutabant ? Ita Silv. lib. II , carm. 3 , vers. 3a : « In
fontem, niveos ne panderet artus, Slcut erat cum veste, ruit. » Sic enim
le^^endum esse ad locum probabo. Silius Italicus , lib. XII , 24^ ; Catul-
lus, de Nupt. Pcl. et Thet. vers. 364 » Valerius Flaccus, 1 , 219; Vir^lius
in Ciri, V. 399. Recte se haberet virides artus^ si de juventa vel robore
dicendum foret : hic vero de forma et venustate loquitur Statius , qui-
bus congrui sunt nivei potius quam vtru/es artus. Barthius , Adv. XXVIII ^
4 9 ait in vetustissimo exemplari se invenisse annos pro artus ; et huic
libens adsentitur Gronovius Diatr. c. 53. Nec dubium est, quin virides
annos suo loco optimum slt : hic tamen mihi videtur nimis longe peti-
tum, si dicas virides annos optatae conjugis, id est, juventam conju(jis,
id est, juvenem conjugem. Nec sane video, quare hoc admittatnr unius
tantum codicis auctoritate contra omnes alios^ tum codices, tum editio-
nes, quantum noverim ; prxsertim quum non necessarium sit, immo
melior, meo judicio, antiqua lectio. Sed, ut sxpe dicturus sum, eru-
ditos et minus obvios sensus et phrases maxime appetebat Gronovius ;
quale est quod sequitur , « et olenti spargere Thymbra a : pro qua voce
edit. Veneta habet nymho , et ita legisse Qaudianum verosimiUimum
est , qui in Nupt. Honor. et Mar. v. 396 , hunc locum imitatur et eadem
voce utitur. Sic ninguere floribus Lucretio, et odorati imhres Seneca in
eadem re , et Martialis IX , 39 : ■ Lubrica Corycio quamvis sint pulpita
nimbo , » et multa alia que adduxit politissimus Gevariius ( cui haec de-
bentur) Papin. Lect. c. i3. Hkc tamen Gronovio tanti non sunt, ut
non quocunque sensn retinendnm censeat Thymhray Diatr. cap. 53.
Videamus quid sibi velit hsec lectio. Thymhra locus est, seu ager, Trojae
ricinus, plenus herba cog;nomine, quam satureiam vocamus, inquit
Servius ad Virg. /En. III , 85; thymhra igitur olenti spargere (sive pro
I0C0, sive pro herba, sumas , ad idem recidit) est pcrfundere sntureia.
At vide quam inepte fecerit Statius, si induxerit Amorem etGratias spar-
gentps non lilia, et rosas, et myrtum', et violas, sed satureiam. Decent
Apollinem, inquit, munera sui campi; atqui Apollo non dicitur spar-
{;ere hanc thymbram , sed Amor et Gratisc; quin ne ipsum quidem Apol-
linem decerent haec munera tam festo tempore, nisi medicus fuissrt
Sfella ; vel nisi dicas urbanum hoc loco esse Slatium, el tacite allusisse

LIBRI PRIMI SILVARUM. 6i

ad notas satureiae Tirtntes in re Venerea adjuvanda ( de quibus nequitie
magister Ovidius et alii veteres passim) , et ideo sparsam esse thymbram
seu satnreiam. Sed quid nu^or? omnino verum puto olenti nimho; quem
interpretari potes vel de floribus , vel de liquore aliquo , quem secum
adducebant Amor et Gratiae ; qualis est Idalius succus 1, 3 , et arcani
iiquores^ ni, 4; '^^^^ Glandian. de Nupt. Honor. et Mar. v. loi et 209,
el Epithalam. Palladii et Gelerinae, v. 116: « largosque rosarum im-

• bres, etc. » , ubi hunc locum clare imitatur.

33. Tu tnodofronte rosas. Pro fronte Gronovius Diatr. cap. 9, lege-
hat fronde: ut enim, inquit, lilia mixta violis, ita rosce fronde. Elencfa.
Antidiatr. tamen, cap. 3, retinet /ronfe, quia caput potissimum in
hujnsmodi ctf9eC»x««uc petitur. Et hoc potius videtur , si locus sanus sit.

33. DomincB niveis a vuitibus obstas. Pro niveis a vultibus forte legen-

dum nitidisy quoniam prsecessit niveos artus. Gontra apud Senecam,

Hippol. Act. n, V. 375 :

Nonidemvigor,

Non ora tingens nitida purpareus rubor :

PopuJatur artut cura : jam gressut tremant ;

Tenerque nitidi corporis cecidit decor :

legendum puto ,

Non ora tingenj nivea purpareus robor.
Voces enim nitida et nitidi vix est ut eo modo collocaret Seneca, et
oppositio postulat nivea : ■ purpureus rubor tingens nivea ora , Indnm

• sanguineo veluti violaverit ostro si quis ebur » : verba sunt Maronb
^n. XII, 67. — Qui amplectitur uxorem, eum uzori obstare, seu ex
adverso stare , per se patet. Sed sensus esse videtur : Dum Amor et
Gratia vos ambo proterva ^vXXoCeM'« cumulant , Stella obstat a vultibus
domins , et coercet ictus rosarum violarumque a vultu uxoris , et faos
ictns ipse excipit sua fronte. Gapite suo quasi tegebat sponsie frontem ,
ita nt in se caderent rosae. Lehz. — Galderinus explicaverat ita : tu am-
pfexus Violanrillam objicis te rosis et fioribus , qui jaciuntur , ne niveos
domiiue vuitus offendant. Haitd.

35. Professus hymen. Forcellinus explicat : manifestus, notus.

Inmio vero est non clandestinus , sed legitimus , ut dicitur confessus
ionor. Hakd.

36. Ciamaretur hymen. Ita scripsi, non Hymen. Ipsum enim intelli-
gitur carmen, non deus, ntOvid. Heroidd. XH, i37, vol. I, pag. 335
nostrae edit. hymen cantatus. Ed.

37. Cessenl mendaces obliqui carminis iutus. Optime huic loco con-
grueret mordaces pro mendaces^ nisi quod versu proximo sequitur /rena
momordit; quod tamen tanti non est , ut rejiciamus mordaces. Ita enim
interdnm accidit, prssertim in his quasi extemporaneis iogenii pericu-

62 NOTiE IN CARMEN SECDNDUM

iit, in qttibds festimatio et necesntas patrodnanttif asoi ejusdeai ¥oeis.

Ha Herc. Sorrent. v. i5a :

NudosqM virorum
CcrtatnSf et parva •■« 1110111247» coroDfle.
Qain age 1 et ipse libens propni certamimt actiif
Invicta dignare maDa.

Vides certatus et ceftaminis: nec quidquam ibi motare potes absque
summa violentia . Optimum , inquam y mordacea astus. Ovid. Trist. II , 563 :

Non ego mordaci dettrinu carmine qncniqnam.
Sidon. Apollinaris, Carm. IV, iS:

Non cgo mordaci fodiam modo dente Maronem.
Manilius,y, 1^5 :

Et sale mordaci dulces qusrentia risus.
Eie^antea Paaluraa, E^iiat. III, ad AasoniBm, v. i5ft:

Fementare jocos saiine nmrdKii aeeto.

Jnvidia mordax^ Phaedro Prolog. lib. V. Ridicule hic DomitiuS, qni men-
daces asius ezplicat magiae artes quibus amantes uti solent Melius Cru>
ceus, qui interpretatur : Cessent mordacia, et jocosa cariDina, et facetiae
satiric», quales fere in procos aut sponsos illustriores jactari solent,
sub fictis nominibus, non directe; unde obliqui carminis astus dicuntur.
Morsusfiguratos \ocRl Macrob. Sat. VI, 3. Martial. VII, 62 , obliquam^ar-
rulitatem. Cato adversus potentes semper obliquus, ut de eo Florus, IV, a.
Sed Stellae praecipue congruebant hi lusus satirici ; ejus enim vita et mo-
res a rebus amcenis et vagatione juvenili minime abhorrebant. Et hoc
agnoscit Statius^ « subiit leges et frena momordit ille solutus amor, etc. »
et iimuit Venus apud Martial. epigr. VI, ai, de his nuptiis:

Pcrpctnaa Stellae dum jonfpt lantkida vati ,

L«ta Venns dixit, plus darc non potui.
Hoc coram domina : secredus iUud in aurem ,

Tu , ne qnid pccces , exitiosc , vide.

Ita legendum puto; vulgo hcscy et, secf nequius: nisi mavis A«c, et, se-
cretius illa^ et in aurem. Omnino enim incon^ruum estsed nequius^ quum
nihil neqnam sit, nuUa lascivia in illis, quae sequuntur. Sed hoc obiter.
Non igitur mendaces erant hi astus et sales qui in Stellam componeban-
tiur, sed mordaces. £t ita omnino legendum, ut vitetur falsum. Hie voces
mendax et mordax commutantur apud Ovid. Art. Am. I, 4^1, et alibi.
— Scholiastes ait : forte legendum obliqui criminis astus. Mon est sane :
nant appellat Statius oUiquwm Stelbe carmen, elefpaai, qsa celebravit
Asterida. Gbvteb. -— Erant atii, qui nialedicU, alii, qni fescenaina
carmina intelligerent. Haiid.

3i . Ikitm eopia tantCR noetis, Qnale hoc ast kysteriMi proteron, copia
aaisftr iMctis? qnipp^ SteUa nondnm supponi potest babuisse noctem,
^onm diea WBtum afvptiiib dascribitar. S»pra vs. 34 • ^^9^ ^^ ^'
ratt, etc. infra vs. 909 :

LIBRI PRIMI SILVAROM. 63

Ec mox,

Venu 329 :

aC a4>-

Qaia tibi tmic akeri^ cclettuHi wnAere , ebre
SteOa, dies?

... quam longa moniMiir
Sidera ! qinm se^ia volia Aurora maiitia !

Vix dnm emisss diet e« Jam aocialia pmto
Omina.

Hic fnit iUe diei : noctem. caoat ipae maritna.

Qu I0C11S Ivcalenter probaC qtHid disi , diem sc. mrpfialeni hie ileseribi,
ec proiiMle idhil dc nocte dici posse, qnimi nox noiichnn aderat. Sed et
faoc manifesto probatur ex choro deorum et dearam , cfuem se Yidere
fingil Statins commigrantem ad sdes Stellae , die scil. nuptiali : et istis
Ter». i3 : « Ipea tdros eC sacrv parat ; » fi toros parat Venns , nondnm
in toris conrenerant Stella et Violantilla, et con«eqnenter copia noctU
Dondiim data Aierat SceHe. Vide et Ters. 47 ' * ^^ fervent agmine
postes, etc. > et vers. i6 : « Nosco diem causasque sacrt. » Sentis jam
absurditacem illius noctis; pro qna miiiiiDa s»nCatioii# reponendum , q.
d. e. f. sortity a. o. Son proprinm in hac re vocabuliuny de nMftriineiaio
sdlicet. Noster ad Uxorem, ▼. 22; Thebaid. III, 167:

Ak! «jpiaiilo aaeKns deitiaqae to sorte jagatar ....

Ita legendMn pro M ^uanto. Achilleid. I, 2S2 , nbi Tfietis AchiUem at-
loqQitiir;

St mihi » eare pner , tbakmos sors «qna dedisseCy ete.

Inde eon$Of$ pro maritus: Clandianns, Laud. Seren. ▼. la :

Conaorte redemto
Casta maritali aaccessit Theaaala fato ; *

(Qnod pknins extulit Oyidius Met. X, 246, conson thalamiy et alii) et
consortittmy proprie de matiimonio. Idem,.deBapt. Pros. U9 36^; et in
Lande Serense reginae , v. 82 :

Dehita cai lonf e «oiqax , penitusqne vcmeto
Orbe parabantur tanti conaortia fali.

Ica legeadma; vnlgo incpce parabatur concordia. Inde serfiri^ toros stpnd
Anccor. OcCafviai, t. 536, ec alios passim. — Omnes libri consemcitnit in
voeabnlis Unttm noctis. Ifoctisy cpia novu« maritns gandeat, commemo-
raftio nom magis dsapUcet, nhi dtes tancnm eelebratur, qinm quod poeta
omnem vitae felidtatem ad hanc nocfem retnlerit. Tom vero inepfo no-
mine magna ant tanta vocatur, nisi Stellam cum ipso Jove, tanto Alcn-
inaBas amatore, coraparacum velis. Gertissima mibi videtnr Markrandi
correctio, qna nulla elegantior amt faeilior esse pofest. ifacf» cnm mrfe
etforte saepe confnsnm est, maxime ab initio versuum. Hahd.

3a. Pofmkm^ue nunsine dtactro voHa. Seqnitnr, «promiasiMpie namioe
dextvaToCa paws » ; pro qno N. HeinssBS ad SiL iuhcnm, XVI, 4^^9 ^

64 NOT^ IN CARMEN SECDNDUM

^t permissaque. Recte. Vota permissa sunt vota, qaoram jam compotas
samus. Glaudianus de IV Cons. Honorii, v. 6i8. Hoc sensu sumenda
vox permissus^ Achilleid. II, 364 9 ubi Deidamia queritur, quod eripitur
misene permissus Achillesy id est, Achilles quem jam suum fecerat, ca-
jus compos fuerat. Val. Flacc. VIQ, 80 :

Nec dare permissae, quamvis juvet, ora quieti
Sustiuet.

Pulchre hpc loco describitur cunctatio hominis, cui aliquid boni voto
majus conti|^t. Imitatur Claudian. de Bel. Gildon. v. 6. — Promissa vota
essent promissa connubia. Tamen dii votis jam annnerant, et puella di-
citur, V. 274? merito possessa marito. Sententiam igitur bene perspesil
Marldandus. Hawd.

36. Amplexu tandem satiare petitas. Pro amplexu petito conjugis, le-
gendum , petita conjugis, Inteliigent hoc qui compositionem Statianam
intelligunt. Ita snpra v. ao : « niveos optatse.conjugis artus. » Seneca,
Hippol. V. 86a :

Et expetiti conjugis vultum excipis ?

Juvenal. Sat. X, 24'* Potito^ quod legitur in Cod. Paris. edd. Rom. Vic.
Venett. et iterum in lindenbrog. , explicarunt olim per : satiare et potire
amplexu conjugis. Sed jam Parrhasius hanc doctrinam prorsus repudia-
vit, revocata altera scriptura petito^ quae ezstat in Cod. Urat. Draken-
borch. et in Aldinis. Hinc etiam Bernart. Gevart. Gronov. et reliqtii.
Barthius in scripto libro, nescio quo, se invenisse petitee narrat, idque
iterum corrumpit mala conjectura : potiUs. In editione princ. desidera-
tur totus versus 36. Sed recte dicitur petitus amplexus^ ut apud Virgil.
jExl. Vin, ^oS^ optati amplexus. Jam vero in omnibus editionibus inde
ab Aldina legitur amplexu conjugis^ quamquam omnes antiquiores libri
pnebent contigit^ Cod. Urat. contingit, Parrhasius et Bernartius defen-
sionis ar^mentum ab antiquo usu verbi activi satiare repetierunt, quod
probari non potest. Tamen illa correctio Aldina conjugis in hac fervi-
diore oratione mirifice languet, neque etiam ferri potest, nisi scribatur
petiUB conjugis. Ea vero interpolata videtur a grammatico quodam, qui
constructionem verborum satiare contigit impeditam vidisset. Vulgo
enim legebatur : « amplexu tandem satiare petito contigit, et duras , etc. »
Emendata i^itur emendatione locum restituisse mihi videor. Verbum
contigity quod non sine elegantia excipit vocabiJum ;?ettto in ea re,
quam poeta tractat, proprium habet usum. Hahd.

38. Digna quidem merces. Ita Propert. II,a,49;3,39:« Di^a qui-
dem facies, pro qua vel obiret Achilles.

4i. Hanc propter tutum Pisaea iege trementem, Quomodo tutum, in-
quit Gronorius (Reliq. ad Statii Silv.) si trementem, si Pistea lege? Legit
ifptur, hanc propter justum, Bene. Ausonius, Epitaph. Her. VIII; Siliu»

LIBRI PRIMI SILVARUM. 65

Italiciu, lib. UI, ▼ers. 95:«... Tua justior aetas, etc. » Id est, dignior;
vide ibi Dan. Heinsium. Ad hanc formam est istud Persii, lib. XTV, v. i6 :

Anticyras melior sorberc naeracas ;
etSutiiTheb. X, 429:

Ego infandos potior tatiare volacres ;
id est di^nioTy etPropertii Eleg. II, 3 :

Pulcfarius hac fuerat , Troja , perire , tibi.
$ed phrasin Statianam exigenti occurrit ab illo profectum esse, • haoc
propter vemm Pisaea, etc. » prima syllaba ver amissa in praecedente ter.
Ferum est iequum^justum. Epiced. in Puer. v. 49; Pliniu3 Epist. VIII
a; Horat. Epist. I, 7, 98. Sed melius est Gronovii Juitum, ufpote pro-
ximius. Vide var. lect.

44- Sedisses, Vide Nostri proprietatem in ista voce sedisses^ de Pa-
ride. Judez enim , dnm causam cognoscit , proprie sedere dicitur.
Plin. Epist. lib. V, i ; Senec. Agamemn. vers. 73o; SiHusItalicus, lib. VII,
vers. 4^7» loco huic simillimo:

Laomedonteus Phry^a qunm sedit in Ida
Pastor, etc. , .

PLene Seneca de Benef. VI , 4- Sed Dota hsec snnt : fateor; malui tamen

decem legere quae sciebant, quam -quinque quie non intelli^ebant.

Hite donaforent, Hwc positum est pro hmc talia^ id est, tam prsclara,
tam dsf^na. Sic lib. IV, carm. 6, vers. 4' :

.... hspc exitiale ferehant
Bobor, et Argoosfranfjebant brachia remos.

Rectejam Calderinus intellexit: « nec si alter Paris fnisses, talem

esses nactus mulierem. . . . » in eo tamen falsus, quod voc. Acpcfeminino
genere accipi jubet.

45. Te poihi^prensa veheret, etc. Janus Parrhasius legit prensum vel
pressaj adsentiente fiernartio. Posteriusi verum puto. Pressa biga, i. e.,
depressa^ deniissa in terras ut te, quemadmodum Tithonum, exciperet.
Nodter, Theb. XII, 3o5; Lucanus, VI, 5o5, de Luna :

Ei patitar tantos cantu dcpressa labores , etc.
nisi ibi legendum sic deprensa. Pronis curribus eodem sensu Theb. X, 370 :

Incendit pronis dea curribus almum
SiduSy ei admoto monstrabat funera cornu :

abi tamen transponendas voces puto , et legendum pronis comibus et ad-
moto curru^ ut supra citato.Ioco Thebaid. Xil, 3o5; Gronovius, Diatr.
cap. 9, et Elench. Antidiatr. cap. 2, retinet prcnsa^ alia vocis notione,
pro juncta^ nt apnd Virgil. Georg. I, a84i et III, 207; et Ovid. Remed.
Amor. V. 335; Tacitus, de Morib. Germ. cap. 10: « publice aluntur iis-
dem nemoribus ac lucis, candidi, et nullo mortali opere contacti : quos
prensos sacro curru sacerdos ac rex vel princeps civitatis roniitantur.

66 NOTiE IN CARMEN SECDNDUM

btmittiisqtte ac fremflus obsenrant. » tta le^C {iro pmsas. His lods ad-
dere pxHabset istum Ovidii Amor. f, i, y. t3:

Detrectant preasi dum jnga priiBa boTCfl }
Sic enim et ibi iegendum forte pro pressi. Subjungii, eruditioais Statians
ingens argumeutum prensa illa biga. Sed non recte argumentari videtur
vir magnus. Prendere boves estjungere boves; ergo ^prendere bigam est
iunqere bigam. Nequaquam concedenua consequentia : quid enim si ego
boc modo argumentaret-, prendere equos est jungere equos; ergo, pren-
dere foedus est jungeng foedus : concederesne ideo recie et laiine dici
pOHse prendere fadus ^ro Jungere foidus? Non certe, nisi exemplum hu-
JQsmodi loculionis proferrem ex probato aliquo auctore. Qtiippe in bls
rebus non domifMiiur oikalogia , sed usus ; nec a similibus ad similia pro-
gredi potes, sed cedendum consuetudini , quam pbtles arbitrium 6st et
jus et norma loquendi; loquendi recte, nam ut erudite^ ui\ moror. Si
allquis boc pacld argumentaretur, /Vcnare etfuum est r^gere equuih ; ergo
ftenari teUuretn Vel ptovinciam^ cst regen telturvm vel provinciafn ; recte,
dic^rem, quia bbpc pbrasis occurrit Silv. V, 2 , i^o , et Valer. Flacco, I , aa ,
et aliis. Quod si pergeret , ergo frenare valetudines principis esi idem
quod regere valetudines principis apikd Tacit. Annal. VI, 5o, non admit-
terem nisi exemplis et auctoritatibus confirmaret. At qtiare non ? inquit.
Quia non visuro esc magnfle deir, co>»suctodini,mAtaphoram eo asque par-
tini^re. Similiter in bac voce prendere; oujus notio videtur peti debcre
a coactione, quic aKyiibciiir kis aninmlibus natura feri<i : cojun conse-
quentia tantum videtur subjugaitlo^ non ut pro primaria signfricSlitioac
sumi possit. Adeo ut, si recte et secundum consuetudinem dicere possis
equum vel bovem prendi vel /un^i , utpote occupatum ab homine ct coac-
tum subire jugum, quum tamen nihil tale competat bigue vel currui, noK
lem affirmarc bigam prendi dici posse, sine exertis et indubitatis vete-
rum testimoniis : praesertim quum contrarium potius verum videatur. Si
enim equus recte dicatur prensus^ certe biga seu currus, cui equus jun-
gitur, non itidem prensas recte dici potest : hoc enin» t^(f ciset ^ualc is-
lud VirgiL.^ieid. lib. VII, vers. 778 :

Uode etiam templo Trivia: lucitque sacraiis

Comipedes areenmr equi » quod litore curmm

Et juvenem monstris pavidi effudere mariDia.
llbi qusero si recte dicatur Juvmis effundi curruy quomodo eodem tem-
port currus ipse dici potest effundi? Si enim Iiquor, qui est in poculo,
effunditur, poculnm ipsum non dici potest effandi^ «ed everti: et ita hic
oportuit, evertere currum et effudere juvenem. Sed de hoc loco alias.
Pei«iC lamcn vir doetissimus; et ad finem Diatribes, in OAiissis et Erra-
tis, p. 401, dttO exempla addvcit ex Thebaide. Primum est IV, ai^, de
Attiphitfrao; de hoc ttox dicaiir. Alterutn est Theb. VifT, 56^ :

Ralc prlmis immtxtoi , et acmina Lern^e

Htate pedes «nc« vaga, prensis aanc celsas babaois ,

€e« spniecur» agit;
boc est, inquitOronovitis, niinc pedes, nttnc currujmneto pufpiat. Quid

LI6RI t>RIMt SlLvAhUM. 67

mt^o? prtnsis hahenis idein efltA jundo curru? rererk non ctedidissem
hoc a GfdnoTio profectum e^se, sno, et vigilanti : ^ b^ne ^nod inter
Erraia ponitar. Vir doctm hoc in animo fixum haboit , prenmm idem
esse qaad/uncftim; unde quaque occasione hocingerit. Quid sit pren^
sis haheniSytt nescis, di^ce ex hoc loco Talerii Flacci, lib. Vl, vers. aoo,
de Castore , postquam ei eqtto Gelam dejecerat :

Alipedemque
Constitic exctisso vector duee : risit ab alta
Nnbe pater^ prensisqae equiiem cOgnorit habenis;

ita restjtuit celeberr. Burinannus pro victor. Risit, inquit Flaccus, Ixta-
tus est Juppiter hoc fllii Sui pt-aeclaruni facinus cernens ; et s^atim co-
gnovit equitem eise, Oastorem (non Polliicem, ille enim caestu gaude-
bat), quiahab^nas^ prehenderat, frenum occupaverat equi; hoc enim
est ^renA$ habeniSy et in hoc, et in Statfi supf^a citato locb , prensis nunc
celsus habenis: niinc pedes, nunc cel^s in curru etfrena ienens^ P^.n-
ns habenis, non currujuncto. Nam de Thebaid. IV, 319 :
Arma simol prensasque jago moderatur habenas,

imposnit viro ezimio locus, ut mihi videtur, depravatissimus. Eli^e enim
quam vis verborum constructionem ; sive hanc , mo</eratur habenas pren-
sasju^o (i- e. , secunduda Grouovium, Junclos) falsnm continet : quippe
habenae non junguntnr jugo: sive illam, Ju^o moderatur prensas habc'
nasy absarda est ; jugum enim non potest moderari habenas. Nihil igi-
ttu* fainc probari potest, nisi loctim esse corruptissimum. Lege,
Arma simul pr^nsisque jugnm moderatur habenis.

Dieit Amphiaraum armatum pugnare e curru : sinistra manu «zrma, id
est, clipetim moaeratur, dextra prensis habenis^ tenens habenas, regit et
moderator eqi!i68 ieti currum. I^ihil jam intellectu facitius'. fit 1ii.s Ioci.h
maxime confirmatui', quod dizidfe notionevocis prenctere pro jungere^
quando de equis v^l bobus sermo est, aratro vel currui adhibitis : nempe
quia Occupantur et a feritate sua in mitiorem habitum.rediguntur : cui
conaequens est ut jun^antur a^atro vel cufrui. Esdtra hos nnes prendi
pro Jungi tecte dici posse non puto : nec in isto Glaudiani loco,fdmuli
curtum jmtxere volaritemj sobstituere pbtes prendere vei prendidere (ut
Sit. ftalicas effert), nec in isfo Gicei^onis, a Gronovio citato': « Ved(iu8
venit mihi 6bviam cum duobus essedis et fheda eqois jiincta,» aeque
beo^ dizisfe potuit rheda equis prensa. Prensus vero pro occupatus tra-
tatitinm est. Noster, Thebaid. VI, 479 ^t 54 '• Habeo et quod opponam
emendationi Gronovianjb in Tacito, et Ovidio ubi legit prensos pro pres-
sos. Veliit hoc Senecae Herc. Fur. 1019 : « Jugoque pressum libera turpi
Jovem : » obi, si legat prehsum^ ingeram illiboc Auctoris Octavias v. a5o :
• Orlns' tyrannus, quem premit turpi jugo; » et 4^3 : « premere subje-
i'tot jogo Taaros fero<^'es; n et alios aliorum locos. Vide Ovid. Met. Xlf,
77. Qttod vero contra Gronovium disputavi, nolo ita accipias, Lector,
dfftasr pnefracte affirmeAi; 6on di6o haec ita esse, sed videri. Ille enim,
n q^aisqaaili, Un|^ae' liatin» indolem pulchre perspcctam babiiit, et in

68 • NOT^ IN GARMEN SECUNDUM

penttissima ejus arcana penetravit; sed niinisi eniditione (audebo dicere)
in Statio explicando non raro peccayit, dum minus obvjas leccionea et
interpretationes sequutus est, et doctrinam intempestivam impihgendo,
enidiium potius quam bonum poetam Statium esse voluit, quod a me
suis locis notatum invenies. Ipse alias harum rerum judex erat et exactof
acerrimus. Lege modo hanc ejus observationem Notis in Senecs Contr.
XI, pag. 4^3 > ^^^ ^^ phrasi animam agere, id est, animam in discri^
mine habere contra Schottum disputat, his verbis : « Observa tamen deli-
cias veterum: quem animam agere usitate dixerunt, ejus, ut dicerent,
anima agitur, absurdum visum est: cujus contra capnt But fortunas agi
dixerant, eum caput aut fortunas agere ut dicerent induci non potue-
runt. » Humanissime deinde disputationem claudit hoc modo : « Nos ta-
men Schotti meritis et hos et alios errores facile condonamuS; ut alios
illis depravari et deduci pateremur haud visum est faciundum. Nam eC
nostros reprehendi malumns^ qnam illis et nos et alios decipi. » Pul-
chram hoc et landabile ; et ad hanc reg;ulam exigas peto, Lector, si un-
quam a Gronovio aut quoquam alio viro docto dissensero. Malo igitur
Parrhasii pressa higa : et eo magis quia h« voces perpetuo in MSS. com-
mntantur. Ita Vir^. iEneid. lib. X, vers. 97 : 1

Ceu flamiiu prima
Qnum deprensa fremuot tilyis et cacca Tolutant
Murmara ;

dudum videram legi oportcre depressa^ comparatione scilicet hoc postu-
lante, depressa fremere (more Graeco, participium pro adverbio) est hu-
mili et submisso sono murmurare, ut apud Lucret. IV, v. 545:

Quum luba deprcMO graviter sob murmare mugit.

Ita rauca gemere apud Lucan. V, 217. Et ita postea inveni inter varian-
tes lectiones codicis Markiani , licet Servius agnoscat deprensa. Pro/re-
mutit legendum quoque gemunt; prscessit enim cunctique fremebant.
Sed de his alibi fusius. Vide cl. Bentleinm ad Horat. Carm. I, i4- —
Marklandus quum multis verbis de usu verboram loquutus esset, et pren^
sam bi£;am non dici de jugis junctis docte exposnisset, ab eodem, quem
coar^erat, errore deceptus, contendit vehi pressa biga esse idem quod
vehi biga in terram demissa, ut aliquis excipiatur. Etenim si quis sen-
8U8 in his verbis inest, certe ea significant, Tithoniam cursum bigae
deorsum flexisse, et Cephalum per auras in terras vecturam fuisse. Igitar
aut hoc ineptum, aut corrigendum esset etiam vocabulum veheret. Ne-
que «o sensu cepisse videtur Parrhasius. Vulgaris autem lectio nulla ra-
tione defendi potest, sed verbum requiritur, quo exprimatur raptus esse
Cephalus, qui vulgo prceda Aurorte vocatur. Neque enim aliter vocabula
te potius ferri possunt. Quare scribere ausus sum prensum. Havo. —
Tithonia. Pro Tithonia N. Heinsius ad Ovid. Fast. IV, 9^1, legit Tita-
nia. Sed, licet non recte, minime tamen reprehendendus, quia ipse er-
rorem suum agnoscit not. ad Val. Fiacc. III, i, his verbis : « Ceteram
quod ad Nason., in Fastis IV, 943, monebaip, ubicumque apud poetas

LIBI^r PRIMI SILYARUM. 69

Tithonia simpliciter ponitur pro Aurora , non addito conjtinx vel quid
simile, ibi Titania Tideri repouendum, id nunc aliter videtur, quod fre-
qnenier Tithonia in scriptis poetarum Aurora nuucnpetur, nec sit vero
simile librarios tam pertinaciter impegisse. » Et hoc in universum ve-
rnm puto, ubicumque de Aurpra sermo est, legendum esse Tithonia;
ubi de Luna, Titania : licet etiam Latona liac appellatione occurrat
apud Ovid. Met. VI, 346, ut Titanius pro Sole apud Avien. Pha>nom.
Arat. V. io6a. Interpretes hunc locum intelligunt de Gephalo, quem,
itidem nt Tithonum, rapuit Aurora : vide Ovid. Met. VII, 701, et mytho-
logos. Doctissimus vero Bentleius ad Horat. Carm. I, 28, v. 8 : « 'Htho-
nosque remotns in auras, • ad hunc refert. Parum interest : sequor ta-
oien Bentleii expositionem , quia ad verba Horatii in aurasy forte respi-
cinnt ista Statii per auras.

49. Vacat apta movere colloquia. Pro colloquia legendum forte allo-
^uia : idem nempe quod allotjuutio Genethl. Lucan. v. 63. Et hoc innuit
epitheton yucun<fa; Hic Erato jucunda doce: et ^oxapta^ Alloquia apta
hoic tam festo diei. De alloquutione nuptiali consulas Salmasium ad
Hist. Aug. ScriptoreSj vol. II, p. ai4- Nisi per colloquia hoc loco intelli-
gas dialogum inter Venerem et natum ejus. Utcumque sit, pariter de-
piaTatns est locus Thebaid. lib. V, vers. 82 :

Snb nocte dieque
Assiduis xgnr lacrimis solantia mitcent
AUoquia;

ita legendnm; vulgo CoUoquia. Theb. VI, 46, et XI, 196. Supra citato
Tb^. loco pro sub nocte dietjuey MS. Petrensis habet nocteqjie dieque;
lege, noctesqtte diesque^ ut Achilleid. I, 687, Movere colloquia seu allo-
quia, ut movere carmen. Supra vs. a , « Cui, Psan, nova plectra mo-
ves ? » — Non est alloquutio nuptialis, qua sponsus et sponsa compella-
bantur, vemm poeta se cum ceteris spectatoribus in limine fingit col-
lo4|ui una cum Erato. Melius tamen fortasse vacet, i. e. tibi, o Musa. Lehz.

5g, Fessa jacet stratis. Lege , Fusa jacet stratis , etc. Quomodo enim
fessa^ quae perpetem noctem quieverat? Silv. H, carm. i, v. 170 :

Ta modo fusus humi lacem aversaris iniqnam.
Tbebaid. lib. I, vers. 407 :

Fusut humo gelida partem prior hotpes habebat.

Mox vers. 565, de Pythone serpente,

Casultis diun fontibns ore trisnlco
Fosus hiat.

Gbndianus, de Bello Gildon. vers. Sa^:

Tyrio qna fofus Honoriut ottro
Carpehat teneros Maria cum conjuge somnos.

Ovidias, Pontic. lib. HI, epist. 3, vers. 8 :

Fusaque erant toco bnguida membra toro.

70 NOT^S IN CARMEN SEOUNDUM

Vir^ilius, Culice, vers. |53 :

At circa passim futae cuhuere capeU« ;

iia legendmm ; vul^o ibi qaoque/esscp. Ezempla obique. — Nequehoc loco
Venu8 dicitur fessa labore^ neque exhausta libidine, sed quae membra
levat quiete, ut solent a somno excitati, cuique nondum animus erat
aliquid a^endi. Nos dicimus lass. Sic Ovidius Metam. II, 4^3 : « Jnppi-
ter ut vidit fessam et custode v^cantem, ■ i. e. negligenter recumben-
tom, qualem describit Amor. I, i^? ai* Hahd. — Ubi quondam con-

scia vincula lecto. Venus jacet fusa lecto, in quo lecto quondam

Lemnia vincula repserunt, deprehenso lecto. Nonne hoc mirum est?
dixisse debuit, deprenso adulterio vel Marte : ut Ausonius in Cnpid.
crucifix. V. 84; «t Idyll. IV, 27 ; Ovidius, Amor. I, 9, 89. Non lecto ; le-
ctus enim non deprchendebatur, sed Mars et Venus in lecto. Vide Ovid.
Trist. II, 377. Scripsit Statius, «... .Deprenso vincula furto; • id est ,
ndulterio,etfurtivo amore. Infra v. 191; Theb. lib. II, v. 369; AusonSus,
Idyll. V, 7; Ovid. Met. I, 6o5, et ID, 6; Viirgil. Georg. IV. 3^5; Sidon.
Apollinaris, Carm. XI, 33 , de Vulcano, huic Statii loco manifesto alln-
dens; suavissime Statius, Theb. X, 61 ; Sil. Italic. Xm, 61 5. Deprenso
furtOy ut apud Martial. Epi£pr. I, 88, licet alio sensu.^Ortus vero error ez
{;eminatione nhimse syllabae vocis vincula : la enim et lec ejusdem sunt
ductus in MSS. Hujus generis mendorum plurima exempla in his Silvis
deprehendimus. Adumbratus est hic locus ex Valer. Flacco, IV, 355 :

DomiDam Lyrceia tellus
Antraque deprcnsae tremuerunt consda cnlpae.

Quod Noster yurtum vocat, Valeriu« culpam. Haec scripseram quum de-
prcjiendi Cruceum in eadem conjectiira. Gronovius tamen, Diatr. cap. 9
et 53 , retinet lectOy et haec uotat : « Offensus repetitione vocis interdum
synonymae Cruceus reposuit, vincula furto ; sed nihil mutandum. Strata
enim pars lecti hic sunt, seu stragula vestis, quae lecto ingesta erat ad
cQmmoditat^m cubandi. » Et verum quidem est, quod observat vir do-
ctus de «r» strata pro parte lecti, seu quodcumque lecto instemitur. Ita
apnd Claudian- in Rufin. lib. l, vers. aio, et de Bell. Get. vers. 353, et
Ovid. Metam. Hb. V, vers. 34* Ita tectufn pro parte domus apnd S^.

Italic. Ub. VIII, vers. 33 1 , et Lucanum, lib. VII, vers. 4o3 : « Stat

tecto putris avito In nullos ruitura domus; ■ ita legendum, vulgo, tectis
putris avitis : qnod aures elegantes statim respuent. Nihilominus tamen
sensus imperfectus est, si retineas iecto^ ob supra dictam rationem ,
quia lectnm non deprehendebatur, sed adulterium. Praeterea, verba c/e-
prehenso lecto superflua sunt : priora cntm , « ubi quondam Lemnia vin-
cula repserunt, ■ deprehensionem lecti satis describunt. Imposuit Gro-
novio locus iste Thebaid. lib. VH, vers. 63, de hac re :

Nondum radiis monstratus aduller
Foeda catenato luerat connubia lecto.

Putavit idem esse catenatum et deprensum lectum. Catenatus lectus esi
catenis cinctus, clrcumcl^tus ; deprensi|S lectus quid sit nescio. In con-

LIBRI PRIMI SILVARUM. 71

Iffslujn iuqae idmmfurto^ pacrocinante necessitate. — MarklaDdiemen-
datio, Q0D 810« epa^ilio facta, preraitur aadacis repreheaaione, neque
ip«a se coovnaendat pr»i»issi« verbia contcia culpm. Haitd.

67. M quondam. Quondam nihil ad rom, lege $andem. Deinde, pro
virum lege viriy ita sensu postulante. Si enim virum sciipsit, dixisse dc-
huit supplicibus dextris^ non suppUce dextra. Firi, i. e. $1611.1;, ut v. io6:

• Et lacrime vigilesque viri prope limina questns. » Virg. Eclog. VI, 66:
« ITtqne viro Phoebi chorus assurrexerit omnis. » Et ita legit Bernartius.

74* Bunc e^omet tota <fuondam.... tibi dutce.... Pro quondam Parrha-
shu voloit {quoniam tibi dulce) pharetra; sed non opus est. Innuit enim
olim boo factum esse, unde mox v. 78 : « longos jussi sperare per an-
nos, ■ et 8a : « Ex illo quantos juvenis premat anxius ignes, Testis ego. «

80. Inermi strinximus arcu. N. Heinsius, Not. ad Claudian. de Mall.
Theod. Cons. v. 3a6, legit inerti arcu. Non eniui, inquit, vult Statius
nulla lagltta tactam fuisse Violantillam, se^ levi ^agitta. Optime quod
ad vocem ; non adeo exacte in ejus interpretatione. Sumtmn enim ex
Ovid. Metara. lib. I, vers. 468 :

Eqne sagittifera promsit duo tels pharetra
Diversorum opemm : fugat hoc, facit iUud amorem :
Quod fiicit, auratom est, et cuspide fulget acuu ;
Quod fugat, obtusum est, et babet sub arundine plombuni.
Hic igitur tners arcus^ i. e. sagitta de quo Statins, est plumbeum telum
Ovidii. Non vulneravi illam acuta raea cuspide, sed altera, o6(usa, scil.
et inerti. Verba etiam ex Ovidio sumta Heroid. XVI, 276.

86. Neesic meta paliebat in ipsa. Din snspicatus fneram Statinm scri-
ptiMe pallebat in ima : quippe extremam metam hio designari manifes-
tnm est; et hoc sensus postulat, at Gevartins, Elect. III, 9, egregie pro-
bat contra Cmcenm, qui de prima meta hcc interpretatns erat. Atqui
hoc non efficit tpsa meta, sed ima. Dura bnc meditabar, non parum de-
lectatns incidi io hnnc locum Sidonii ApoIJinar. Pnefat. Epithal. Polemii

et Araneobe, vers. la :

.... nec insequeptem
Pallens Hipporaenes ad ima metar
Tardat Schoenida ter cadente pomo.

Plane exscripsit Statii versum :

Hippomenem , nec sic poeta pallebat io ima.
lo coiitextiun itaque recipiatur tnia, dsqv^e fidenter ac si inventuip fhis^et
in MS. secnli quinti. Metam navissimam dicit Ovi4« Metam. X, S97, in
bac bistoria; uitimtfmsalutismetamy Apul^ius Mile^. IX (p. i85 Pricc]';

• primis roeus ecce metis bsret Achilles , « Noster Sily. IV, 7, 23 ; fxtremam
metam^ Propertius. — Hippomenes duplici ration^ dici poter^t, aut ad
imam metam palluisse, quum prope ad finem cursus pervenisset, aut in
«Itiaia meta eju$ cnrsns, qnem GrsBci /"MwXet vocabant. Qno sensu etiam
Sophoclas in Electr. v. 730, iexmni rrsxjii, i. e. metam in extremo su-

72 NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

dio positam, unde noyit^ instituebatur cursus. H»c yero nullo pacto ima
tneta Tocari potest, qus erat in fine curriculi, quamquam Ovid. Amor.
in, i5, a, ait : « raditur hic elegis uitima meta meis, » ubi intelligilur ul-
timus cursus, quem instituuot ab ima meta reyersi. In ima meta nemo
palluit de yictoria adhuc incerta. Qu» quum ita sint, Statius scripsit in
ipsa meta, pro in ipso cursu, aut metas flezu. Nam hoc sensu usurpant
illam yocem multi scriptores, et maxime poeue recentiores, ut ipse Si-
donius in yerbis supra aliatis. Hakd.

loo. Haud extrema revolvit vulnera. Editt. habent hestema. Quiyis
yideat legi debere jua^ue, haud extrema^ revolvit vulnera: cantat Stella
juyenum amores, et quae ipse passus est yulnera, non minima, nec ex-
tremo loco ponenda. Adumbratum ez Virg. XI, 700. Vetus etiam codez
liabuit aut extrema. Perpetuae yero yices yocum extremus et extemus \e\
hestemus. Ita apud Siiium Itaiicum, lib. V, yers. 273 :
Degatut cuspi» generosura externa cruorem ,
in optimaDrakenborchiieditioneinyeniesejctrema; quum tamen yox ejr-
trema modo praecesserit. « Necquidquam extremae longinquus cuitor are-
nae; * et sensus omnino postulet extema^ ut Val. Flaccus, VII, 4^3 :

Aq jacet externa quod nunc mihi cuspide Canthus?
Editiones Parmensis et Romana habent suaque aut extema revolvit,

io5. Vultu non aspemata rogari. Nimis sera haec, nec recte tempo-
poribus diyisa, o Slati, si nobis narres Venerem non aspernatam ro^
gari^ quum jam rogasset filius : dixisse hoc debuisti antequam ro(raretur,
yel qnum Cupido primum coepit rogare. Lege, « yultu non aspemata
rogantem. » Jam aiia res est. Hanc mihi emendationem suggessit Clau-
dian. de Cons. Mail. Theod. ys. 292, ubi yerba Statii suo more sublegit:

Non aspernata roganten
Amphitheatraii fayeat Latonia pompse.

Vir^l. Georg. lib. III , yers. 893 :

Pan , deus Arcadiae , captam te , Lnna , fef elUt

In nemora aita yocans; nec tu aspemata ypcanteni.

Propertius, iib. II, eleg. X, yers. 4' :

Interea cave sis nos aspemata sepoitos.
Scriptum erat rogate^ omissis, ut solet, literis n et m, qnae yirgulis ap-
pingebantur supra yocales ductis. Ez rogate^ quod non intelligebant,
facile erat recurrere ad rogart. — Ferri yulgata possunt. Vultu decia-
rans, se ea, qus rogabat Amor, non detrectare. Tamen Marklaitdi emen-
datio admodum probabiiis. Lehz. — Domitius ita : « innuens se non in-
yitam audiyisse preces. * Nec maie. Utrum yero iegeris rogantem^ an
rogari^ ad temporis rationem idem yalet. Nam infinitiyus praesentis saepe
liabet yim aoristi Graeci. Havd.

106. Grande quidem rarumque viris. Ita Propempt. Met. Cel. ys. 5 :
« Grandc tuo rammque damuS) Neptnne, profundo Depositum. •

LIBRI PRIMI SILVARCM. 73

107. Pierius votum Juvenis cupit. Vo tum cupere nnnqa^m ^ credo,
occiiiTit. Lege, votum capit : i. e. par est huic Toto, non inferior. SiIt.

lib. I, carm. 6, vers. 53 :

Stat sezut rudis iDsciusqne ferri ,

Et pngnas capit improbos Yiriles.
et lib. m, carm. i, vers. i6o :

Nam capit, et tantum non degener .imbit honorem;

id est, di^a est hoc honore. Ita capax invidias arXj Seneca Troad. 111,
478, cui jure quis et merito invideat. Expressit uri^do?o( Euripidis Hecuba,
de Truj. Anim<B moriis capacesy Lucan. I, 4^6, ubi tamen Heinsius sub-
stitoit rapaces. Noster, Theb. iib. X, vers. 634 9 ^^ Justitia :

Scn pater omnipotens tribuit , sive ipsa capaces

Elegtt penetrare animos;

ita legendum; tu%o viros. — Ut Marklandus , ita etiam Burmannus con-
jecit. Sed illum ipsa Terborum explicatio fefellit. Nam quod affert, ca^
pere pu^nas^ huc non pertinet, quum significet in se recipere, subire
pugnas. In allero Tcro loco honorem capere recte dicitur Polla, quae se
capacem honoris praestiterit. Nemo tamen hac quidem ratione scripsit
«ofum capercy quod si usus Latinus ferret, non in laudem Stellae dictum
esset. Nam expjicandum erat: magnum quidem votum cuncipit, ut Sil.
Ital. VII, 77. Si quid igitur mutandum, scripserim i» «Grande quidem....
Pierios Toto juTenis cupit. » Ita CatulJns, XV, 3 : « quidquam animo tuo
rupisti. • Sed ne hoc quidem necessarimn Tidetur. Votum proprie usur-
patur de amatoribus, qui amatis puelhs potiri cupiunt. Ita Ovid. Met.
IX, 463: ■ nullumque sub illo i^ne Totum facit. » Thebaid. IX, 711 :
« tacito ducunt suspiria Toto. » Hinc votum pro connubii aut nuptiarum
detiderio, ut infra ts. aio: « quanto salierunt pectora Toto; » et apud
recentiores pro ipso connubio. Quemadmodum igitur OTidius, Art. Am.
^t 1^1 1 t^o^o potiri, ita Statius dixit cupere votum. Hahd.

II a. Mihi dulcis imago prosiluit. Explicari possunt sic : curis et stu-
diis meis suavissima imago ex marmore quasi rudi prodiit, ut ex lapide
seu trunco ApoUo fingitur. Prosilire Tidetur imago sub manibus artificis.
Sed quia anCe formae ejus egregium decus laudatur, prseferas fortasse
explicationem hanc: incrementum cepit, crcTit ; Tel mihi prosiluit ex
meo sinu, in quo eam foW et comsi. Sic Graeci afaJ^n/jttti. Lenz. <— J. Par-
rhasius: « miAt dulcis imago, inquit, id est Violantillae facies, in qua
roihi placeo, quia de me plurimum salis habet et elegantiie, mtVii prosi-
imty id est mature adolerit, id est mihi incrementum tcIox accepit. •
Jmago et simulacrum eadem ratione ex artis operibus deducta dicuntur,
qua Graecum tijuff , ut significetur persona srve amabilis, sive odiosa.
Prosiluit dixit poeta, ut Grsci fxd^o^fr? de rc subito apparente usurpant,
f*t ridetur origini ac natalibus Violantillae aUquid divinum hoc ipso vo-
cabolo tribuisse. Hard.

11 4- Suggestumque comte. Quidnam hic comte suggestum appellet
poeta, quaemnt Tiri docti. Doroitius et Parrbasius aliique globum inter-

74 NOt^ IN CARMEN SECUNDUM

]i|*9faptur, quasi crioes in globQi|i coQvplutoS) quos Varro ttUulof «p-
ppUat. )Sgq cootra potiqs ^ntellexeriin crines in gradum fractos, qui ri-
lus diu post Varronem Roms ezortus est. Mos hic ez. suggestus Romam
tonna, qnem Ammianus elegantissime describit, clarus erit. Verbaejus
sunt lib. XVI, cap. lo : « Elatosque vertice scansili suggestus, consulum
et priorum principum imitamenta portantes. « Quemadmodum igitur
su£[gestus (rradibus quibusdam paulatim In altum surgebat, quod ille
scansilem verticem yocat, ita hi crines certis gradibns distincti, in altum
attollebantur. HiND.

II 4' Latias quifil ultra emineat matres. Pro quid fqrte legendum quod^
id est, quantum : cujus sigpificationis exempU obvia. Vide Theb. XI,
8i . — Immo si vulgo scriptum esset quod ultra^ iterum restituturus eram
q^id. Nam in v^rbis metiri quod emineat ipsam mensuram certam spe-
ctamus, aut i4 quod eminet; metiri vero, quid emineat signiticat, quan-
tum sit quod eminet , aut ut tantum sit. Alia est ratio in Thebaid. loco
XI, Bi, prqecedente hoc. Basd.

II 6. Quantum egomet Nereidas exsto. Forcellinus interpretatus est:
quantum procerior sum. Est vero idem quod emineo. HAnn.

lao. IpsierraretiSf Amores. Pro erraretis^ quod verissimnm est et ele-
gantissimum, vir dpctns conjicit arderetis, Notat etiam : errare ab iffW^
quod et deperire est : hino iUud, « Ut vidi, ut perii ! ut me malus abstn-
lit errorl » Mirifice. Sed et ejusdem est hoc ad Kal. decembr. vs. 44»
Piebsy eques, senatus i «o plebs notationem notionis indicem prae se
fert, a Gneca voce ^xi^, hoc est venay quse sanguinis alveus et canalis
•st, ut plebs uberior pars atque exundans populi fons. Proinde Mene-
nioi stomacho, qui venarum fontem habet, plebem comparavU. Hujut
modi gemmuiis plenc sunt notae ejns : quod sane non referrem nisi pu-
tarem e re literaria esse, ut hae nugae derisui et traductui exponerentur.

U8. Fincit opes animo, Alludit ad Vitigiliic « Regum aequabat opes
aoimo* >*

r a3. Querimurjatn Seras avaros augustum spoliare nemus. Sensus pos-
tulat spoliasse; queritur Violantilla sericum jam defecisse^ nec adhuc su-
peresse quo se ornet in gratiam Stelhe. — Quae verba omnes iuterpretes
ad summam divitiarum ac splendoris cupiditatem Violantillae referebant.
Aut ego totus fallor, aot seusus hnjus loci hic est : Quamvis Violantillae
tantam pulchritudinera totque corporis dotes largita sim, tamen eae non
asqnant animi virtutes et praestantiam. Dolendum igitur mihi, non satis
suppetere ornamenta, ut digno cultu eam exstruam. Ei, quamquam ne
tioc quidcm sufficit, aurum undique conquiri jussi. Hxc videtur Veneris
sententia satis commoda et eleganter verbis expressa. Quare certissi-
mam pntavi eam emendationem, quam in textum recepi, et quam ante
me jam Peyrarediis et Ueinsius proposuenint : « Querimur jam Seras
.ivaros spoliaro nemus. » Haiid.

tlBHI PRIMI SU.VABUM. 7$

t36. /n hanc vfro cecidisset Juppiter auro. Qoare vero auro^ qaum
faUus tii aethrae rector? imiQO ^otinsfalso auro, secnndiiin Pbinea apnd
OvidiuD) Met. V, 1 1. Qonjicio , « ip hanc alio cecidi«set Juppiter auro : »
praeeunte mihi 3id. ApoUin. notissimo Statii imitatore, Carm. XV, 177 :

« et hic alio stillabat Juppiter auro; » qui versus ex hoc Statii Yide-

tnr formatus. Alio aurOy id est, alio aureo imbre, i^t Com. Ear. v. 1 1 :

Atqae alio claasum tibi ponet in anro,

Id est, alia aurea pyxide. Nisi quis/u/t/o malit ex auctore Octavie, 772 :

Et tibi , quondaai cai miranti
Fulyo, Danae, fluxit in auro.

Sed hoc non placet ; est enim otiosum epitheton. Potes etiam pfyviq
auro ex OYid. Met. IV, 609:

Pertea, qneia pluvio Danae conceperat attfo.

Sed hoc etiam eodem vitio tenetur quQ fulvo. Idem de tu/e statnendum
c^t. Mihi adhuc placet a/io.

i^. Jam Tibridis arces Jliac4B, etc. Nihii deest, ut bene not^t Gevar^
tins : hac enim /^^«ptvxoyif gaqdet No^ter. Ita Sily. 111^4 » ^^ Venere itidem :
« . . . jam Latii montes, yeterisque penates Eyandri ; » sciL in tonsp^tu
atnt Tel apparent, Ita Oyid. Fast. lib. V, yers. 534 :

Jamqne decem menses : et paer ortas erat;

scil. transierant decem menses. Noster, Theb. X, 685 , de Meqoeceo :

Jamqne iter ad mnros ciu*9o festinns anhelq
Ohtinet , et miseros gandet yitasse parentet ;
Quum genitor : st^Bterantqne ambo et vox hxsit ntriqne.

Qni&m ^anitor, scil. oecurrehat. Sepe apud poctaa ioveBies, ubi descri-
bendiim est aUquid ut celeriter factum : scilioet ne mora lon^ior sit in
descriptionc rca, quam in re ipsa foit. Qnid yero est hoc quod sequitnr?
pasuiit nitidos domus alta penates. Domus enim et penates idem sant ;
adeo at dicat Siatias domum pandere domum. Nec dicere potes vo ^e*
tmUshic aami pro parte domus eodem n^odo quo feclum, de quo supra
.id ▼. Sg; Dcc te adjuyabit Iqous Flori III, ai, ubi Qcsar et fimbria m
pfnatibus domorum suarum truddari dicuntur; ibi enim sine dubio le*
fjeodom, iu penetralibus domomm. Quin ct si penates pro parto domus
mmi posset , non tamen ullo sensu diceretnr domus pandere penates ,
quum atriensis vel seryonim hoc officium esset, yel ipsius si forte Vio-
tantille , ut honorem haberet advenienti des. Practerea , qnaonam h«c con-
iiexio? ■ donius pandit penates et cyeni plauserunt limina. » Le(|e fidenter,

Pandit nitidos Venus alma penates ,
Claraque gaudentes plauserunt limina cycni.

Omnia jam facilia. Iia apud Claudian. de Bel. Get. y. 202, FiotQria di-
oitnr pandere tedes Stiliconi. Hunc |ocum deprayavit repetitio ultimap
^f llabar vocijt nitidos, nitidos domus; ut sxpc factum his Silvis. Deindc

76 " NOTJE IN CARMEN SECUNDUM

quia Don inteHigebant quid esset domus alnuiy pro ea substituenint
^ alta. Alma peq>etuum epitheton Veneris : snpra v. 52 , et mox. v. iSg,
et ita apud Lucretinm , Virgilium , Ovidium , omnes. Nec docendus es-
ses penates pro domo fere semper poni, nisi causa loci Virgilii Georg.
lib. II, vers. 5i3:

Hinc anni bbor ; hinc patriam parvotque nepotes
Sustinet.

Ubi mirari subit, quare nepotes potius quam liberos? Et qaid si non
habeat nepotes agricola ? non enim cuicumqne datum est agricolae ha*
bere nepotes. Lege, « . . . . Hinc patriam parvosque penates Sustinet; »
hoc omnibus ag^ricolis commune. Parvos penates ut apad Sil. Italicum,
lib. I, vers. 6i6:

Ad parvos curru remeabant saepe pen^tes.

Vide affatim exeraplorum in Not. Heinsii ad Ovid. Metam. VIII, 63g.
Hk vero voces penates et nepotes perpetuo commutantur in MSS. de qua
re plene Burmannus ad Val. Flacc. VII, 5o, ubi patriam et penates si-
militer conjunctos reperies ez Ovidio et Lucano. Insuper moneo pro
Hinc anni labor in isto Virgilii loco legendum esse Hic anni lahor; ut
Geor^. III, a88 : « Hic labor : hiuc laudem fortes sperate coloni. > Hanc
di^essionem facile mihi condonabis, Lector; si non mea, saltem Vir-
gilii causa.

■ 45. Pandit nitidos Venus alma penates. Marklandi emendacio pla-
cuitLenzio, non item Mitscherlichio in Tenfam. in Tibull. p. 8. £a ad-
missa Venus importune dicitur ipsa, quse intrat, pandere aedes. Nam
quod Claudianus Victoriam nurrat intranti Stiliconi domum aperuisse,
non alienum erat a numine hujus deae : non item , si ipsa salutanda fiiis-
set a domino. Nec quidquam mutari debebat in vulgata omnium libro*
rnni scriptura. Domus enim pandit nitida sua conclavia, et invitare vi-
detnr Venerem ad suos penates. Ita Statias suo mote de domo , quse pan-
ditur. Neque etiani displicet verbornm compositio. Virgil. ^neid. VIII,
39, conjunxit domus etpenatesj Martialis, IX, 63, 5, ades et penates.
Pandere ita occurrit Achill. I, loi, connubialia pandunt antra sinus.
Alta vero domus vocatur solemni ac proprio nomine. Florus, quem af-
fert Marklandus, ea ratione scripsit in penatibus domorum, qua Quinti-
lianus, Declam. I, a : « filium cai^cum in semota penatinm parte sepo-
suit. » Hawd.

146. Claraque gauJentes plauserunt limina. Pro clara Heins. ad Ovid.
Met. II, 867, mavult cara, Sed non opus est : immo verius clara limina^
utpote de domo magnifica et nitidis penatibusy quos hic describit poeta.

i47* Nitidis nec sordet ab astris. Id est, nec Venen contemnitur etiam
post celum, etiamsi ejus habitaiio sit in cslo. Ita Theb. IV, 84 :

Ab Jove primus honos , bcUis modo laetus ovantet
Accipias.

LIBRI PRIMI SILVARDM. 77

Id estj post Joyem tn «ecqndiu inTocaberis, ut bene s^holiastes Teti^s.
Ondias Ponticor. IV, 5, 26 : « a ma^is hnnc colit ille deis : n jpost ma-
^os deos. Non aatem placet nitidos penates^ et statim nitidis agtris,
Suspicor hoc deberi librario , qui ocnlos conjiciens in pnecedens nitidos^
hic denno repetiyit. Fortean fiierit, « summis nec sordet ab astris : » ut
Com. Earini Ters. 49 < " summis aequat Gefmanicus astris ; » et Thebaid.
lib. XII; vers. 138 : «summisque irascitur astris; » lib. X, vers. 782:
« . . . . Et summis apicem sibi poscit in astris. » Sed nihil affirmo.

148. Dum Laconum saxa. Otiosum yidetur istud dura : melius forta
eiaruy nisi quod praecessit ▼. 1499 claraque gaudentes.

i49' Concolor alto vena mari. Pro alto mari non male forte legi potest
atrOj ut exprimat Homericum istud oifo^i vorrai, et sane satis^fuit dixisse
Tena concolor mart, sine rS alto: et alibi, Epulo Domit. hoc marmor
Garystiuin \ocat glauca certantia Doride saxa, hoc est atro mari certan«
tia, potius quam alto. — Vocabulum alto mihi quidem videtur uon cor-
ruptum esse. Nam neque istius mannoris color talis erat, ut cum atro
mari comparari posset. Profundi enim roaris aqua ez propinquo appa-
ret atra et caerulea, et quum fluctus vehementius moventur, purpurea;
sed in alto viridem habet colorem, quem Lucretius, II, 1120, thaiassi-
num Tocat, et Ovidius in Art. Am. III, 117, describit. Hasd.

i5o. Quis purpura swpe OEbalis. Recte hunc locom interpretatur Ge*
vartiiu c. 18, Papin. Lect. contra Domitium qui mira commentns erat.
Moderator Tyrii aheni est tinctor purpnr» Tyrie : liuet est invidet. Sed
vitium occultissimum his verbis subest, ut mihi videtur. Priroum enim
Tox setpe abundat : omittas enim et nihil sensui deerit. Atqui non solet
Statius Tocem ullam adhibere otiosam, et versui taatum supplendo.
Deinde , non bene componuntur purpura Lacedasmonia et tinctor Tyrius,
Qt Toz Uvet utrique apphoetur. Porro, etsi soiam affectus irae, odii, in-
vidise, etc, rebos inanimis sajpe attribui a poetis, non tamen hoc capio,
purpura QEbaiis sape livet: quicquid enim sape tantum livet,^interdum
et non iivet : atqui ridiculum videtur supponere hanc purpuram hodie
liventem his rupibus, cras non liventem, quum causa invidia^ eadem
maneat. Quod si haec omnia nihili siot, aures tamen et mos Statii hanc
vocem rcdarguunt. Ille enim non solet versum claudere tam lan(ruido et
ezili et enervi vocabulo. Haec umnia eo tendunt, ut intelligas Stadam,
meojadirio, scripsisse

Queis porpara cedit
OEbalis» et Tyrii nioderaior livet abeni.

Miaima est differentia inter cedit et sepe (hoc enim modo scribitnr) quum
s et c propter simiUtudinem soui, pctd propter similitudioem ductuum
calami saepisse confundantur. Ita supra v. iSg, pro Soipe neget, vetus
codez habuit Sede. Recte vero cedit. Glaudianus in Eutrop. 11, 27», de
Phrygia; Ilorntius Senn. II, 4 > Decedci-e eodeni seusu idem Gaim. II, 6.

78 NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

Exemplsi ia qualibet pagina Nostri et aliorani. — OmDiuin sanissimam tit
vocabalumsie/ie, qaod non uno loco critici temere mutaraM. Sape enifd^
ut Graecnm vQJjJaitt asurpatar don tantbm de re non semei facta, sed
etiam roajorem vim rei indicat , ut sit id quod vMe, vehemenier, maqrt<h
pere. HAiim.

i5:i. Pendent innumeris,.,. eolumnis: Probe scto voeem pende^t d&-
tendi posse ex Marlial. Epf^. iib. II, i4; ^t Seneca Epist; 90^ et Pra-
dentio Apotbeosi, vers. 302 :

Cujds oDcra nuDn ficrKutn sfibUnfe colutDms
Fomiee curvnto temii stfper ^eepependit.

Ubi vides « onus fultum columnis pependit,» plane ut bic, «fasti^ia
nixa columnis pendent. » Haec, inquam, et alia scio hujusmodi : mibi ta-
raen ma^^is placet, splendent innumeris, etc. , ut respondeat t^ luceni
versu sequenti, Splendent fastigia, iucent robora. Major certe binc do-
rausf commendatio. Ita Tbeb. I, i45 : « Montibus aut alte Graiis effulta
nitebant Atria. » Catalecta Vet. Poet. « Aurea quod summo splendent
laquearia tecto. « Noster, Baln. Ctrusc. v. 4^ : « Vario fasti^ia vitro In
.«ipecies animosque nitent. » Innumeris columnis ferri potest. Sic Au-
sonius Mosell. vers. 336. Sed mellus respondisset sequens versus, si
in boc scripsisset:

Splendent Txnariit fattigia nixa columnit.

■ Fastigia splendent eolumnis Tsenariitff i^obora lucent Daimatico anro. »
Propert. Hb. UI^ ele^ a , vers. 9 :

QuoVl ^on Tae6ariit A)mus est milii foka tolnmnis.

lUuII, lib. Ill, eleg. 3, vers. i3 :

Quidve domus prodett Phrygiis inniza columnit ,
Taenare , sive tuis , sive , Carytte , tuit ?

i54> SUvis decusUL vetustis frigora. Ex Virgii. Georg. lib. II, vers. 4o4 :
fVigidas ct Silvis Aquilo decussit houorcm ;

ubi notat Servius Varronis bunc esse versum. Scd parum feliciter, ut
inibi videtur, bunc locum imitatns est Statibs : honores enim, id est, fo-
lia et fructus recte decuti silvis poetis passim dicuntur : frigora vero, <£e-
cuti nonne audacter nimis et dure ?

i55. Perspicui vivunt in matmore fontes. Heinsius not. ad Claadian.
in Rufin. I, i53, pro marmore legit murmura. Sed non opns est: immo
marmore buic loco necessarium. Ab boc enim pendet iaus et iautitia do-
nius, quod fontes in marmore vivebant ; quippe in paupenim domibus
vel abivis fontes possunt tivere in murmurOy non vero in marmore nisi
ih «dibus divrf am. Retinoi igitur vnl^atam. Vivere de fluminibus et fon-
tfbus etiam pueris notum. Ii^ra cartn. V, 5 1 ; ubi vimt niveo margine eo>
dem tlenstt quo liic vivuM in marmore: niveus enim Aiargo est ex mair-
more candido factus.

LlBftl PRIMI 8ILVARUM. 79

i58. Exmitat visu tectitque potentts Alwnnai. Forte ttctumque scil.
sulnU^ ez seqtienfe mbiret repetendum. Sic mutos suhire apud Vir^. TII,
161. Ita efciiin habent multa exemplaria retnstd; ta](ro muroy 6t Claud.
D, in Baf. 279: « Milrosqtie «tibibant, Thessaloni^a , tuo^. » Ytde Heiils.
ad Orki. Metam. XIII, 611. — Marklandi correctio locufti i>eddit ma-
(ps coDtortQm, quom difficultas fadle expediatur, si verba vlsu tectisqUe
accipiantnr pro visis tectis. Hard.

i6o. Idalimsve doAim Erycinave tethpUi subiret. Pru Idalitaque le^en-
dum Idtiliasve^ et Etycinave non ^Me. Eadem depraTtttio Theb. IV, 83 1 :

.... agraina bellam
Decertare pates, jnttaBave in eurgiie Marteai
Perfarere, aut captam tolli Ticiorikus arbem ;

ita legendum; yul^o^jiutum^ue^ et 6e//0) etpnefwrere^ captam,

i6a. Quonam hic usque s6por?^on video quem locum hic habeat sopor;
non enim dormirediciturViolantilla quando Venus tectum subiit. Lego:

Quonam kic usque pudor Tacuique modestia leoti.
Ita Silv. n, I, Y. 3g^pudor et modestia conjunguntur ; Lucan. VIII, i55:

Tanto deKinsit amore
Hos pador, hos probitas, castiq^e modestia culius :

ita legendnm; vulfro, modestia tmltus. Tacitus, Annal. HI, c. a6; Cic.
de Fin. II, aa. • — « Male. Sopor est desidia, ignavia. Terent. Adelph. IV,
5, 38 : ■ an sedere oportoit domi virginem tam grandem?» el v. 59,
dormire. Ipse Statius , infra v. i8a,otia. » Hsc Burmannus. Sed ipse Mar-
klandus rejecit suam conjecturam ad III, 4« 94» ^^ ^^^ pronominis
hic^ i. e. talis bene explicuit, et reliqua de viduo sopore. Atque hanc
praetulerim explicationi Burmanni. Hahd. — Vacuique modestia lecti.
Parrhastus monet M»^^o^vf»?., quam Cicero modestiam appellaverit , et
qnidem vidusp castitatem Intelli^ndam esse. Barthius interpretatur : pu-
didtia; ^orceUiniis : vita otel^bs, vel vidmtas sancfie custodita. Hand.

1 70. Bie tihi sMngftdne toto deditms*, N. Heinsiua delendnBk censnit kie.
Eqaidem id desiderarem. San^ine toto intellige omnibiis viribna ia-
tentit. Theb. II, 563^ ioio sdn^tUne iiisus, Vid. ad Theb. VI, €8or. HsA-Bn».

193. JVec me prohihente. Forte legeindum, me non prohibente: et ita
citatur hlc locus a summo Bentleio not. ad Horat. Carm. III, 3. Sed non
opus est: quippe nec me prohibente ^ idem est ac, etiam me non prohi-
bente; quod majus est et plus continet quam iliud simplex me non pro-
hibente.

196. Vigilesque viri prope limina questus. Ut Theb. Ub. tt, Vers. 336:

Nil transii amantes ;
Sentio : perTi^iles acaant saspiria quesius.

197. Asierh wt vmtit, Displicef repetitiiy syUab» ii : s'««l ft#c MMUt

«o NOT^ IN CARMEN SECDNDUM

recte se habet. Quem eoim hic vult Statius cantare Asterida? Populam?
Atqui quid popuio cumdapibus, quse ad lautiores tantum pertinent?
Stellam igitur inteliigit Statius; et Violantillam mitescere dicit quum se-
cnm reputaret, quantum pro ilia perpessus fuerat, et quantum honori
ejus adstruxerat, sub nomine Asteridis celebrando illam omnibos in lo-
cis (totam per urbem) et omnibus temporibus (ante dapes, nocte, orta)
leg;endum igitur vati cantatay i. e. Stelle.

aoa. Quod durum. . . . laboris. Prendere portum iaboris ineptam et ni-
hili est. Scio Statium scripsisse labores, at Epist. ad Macell. ▼. 88:

Jam Sidonios emeiua labores
Thebais , optato coUegit carbasa portn ;

ubi carbasa portu colllgere idem vult quod prendere portus. Glaudianus
Epithal. Pall. et Celer. v. 66; Seneca Medea, v. 610. Hoc igitur ex sensu
certum est. Kihil difficultatis in voce cceptiy quum obvium sit cceptos'
que labores^ ut apud Virg. VIII, 4^9; Claudian. in Eutr. 11 , 896; Ovid.
Fastor. IV, i5. Si quis malit scevosque laboreSf neqnaquam refragabor.
Juven. Sat. X, 36o; Plin. Paneg;. cap. i4, 5; Valer. Flacc. II, a85:

Visa ratis sxyse defecta lahoribus undae ;

Quam Thetidi lonf;inqua dies Gbucoque repostam

Solibut , et canis urebat luna pruiDis ;

defecta laboribus sava undas, i. e. deficiens saevis laboribus undae. Pro
luna urebat forte scripsit Flaccus bruma. Paene oblitus eram monere pro
Quod dururhy legendum esse Qui durum, ut lib. IV, carm. 8, vers. i4 :
« . . . . Macte , o juvenis , qui tanta merenti Lumina das patriae ; • et
lib. m, carm. i , vers. 166 :

Macte animis opibusque, meos imitate labores,
Qui rigidaa rupes , etc.

Non quin macte quod probum sit suo loco : sed non macte torts quod;
quia vox torisy sine quody assignat rationem quare mactum Stellam vult.
— Prehendere de iis dicitur, qul voti compotes fiunt , velut post longam
navigationem intrant optatum portam. Lewz. — Recte quidem dicitur
emensus labores et cotptos lahores auferrty sed quid coeptos labores per-
mensus? Hoc non minus ineptum Marklando videri debebat, quam cce-
pti laboris portum prendere, quod tamen a poeta positum puto pro :
finem imponere cotpto labori. Sic Longinus de Sublim. s. 9 : X(yu«y«t xojims
dixit. Neque in vocabulo quod admisi correctionem. Nam etiamsi ele-
Qantius scriBatur ^ut^ tamen utraque constructio exempla habet et cer-
lam rationem, quibus dcfendatur. Hand.

218. Quam segnis votis Aurora maritil Lef^e t;ofi5 maritis, id est, ma-
ritalibus : si enim legas maritiy falsum erit ; quippe nondum maritus
erat Stella quum haec dici supponuntur, et tantum annuerat Violanlilla
vs. aia. Pneterea, si jam maritus esset Slella, quare increparet Anroram
utpote se0nem? immo Auroram optat prozimi diei, ut fieret maritus.

LlfiRI PRIMI SILVARUM. 6i

Tota igitar ejas non erant yota maWtt, sed Yota marita^ id est, mari«-
talia. Noster, Theb. lib. XII, vers. 534 : « . . « patiensque mariti Foede-
ris; > lib. Vn, ys. 398 : « . . . . maritis Ignibns. » Itaijluctu marito ATien.
Descr. Orb. vers. 34^ : faces maritaSy sacris maritis, et innumera ejus-
dem form» apud Ovidium et alios. Vide notas ad Silium Italicum
lib. ni , vers. 387 : « . . . . jussis parere magistris. » Id est , ma(|;istra-
libas. Haec scripseram tjuum in eadem conjectura deprehendi N. Hein-
sham ad Ovidii Heroid.. XlVy 19. Nec te terreat s&ilus tot vocum in
tf exeuntium : ita enhn (ieri interdnm necesse est. Silvar. lib. II,
carm. 6, vers. i :

Saeve nimis ^isquis lacriinis discrimina ponis.

Valer. Flacc. lib. Vn, vers. 4o3 :

Ecce amem in mediis noctis nemorisqae tenebris.

Thebaid. lib. XI, vers. 19 : «*..... Jam finis votis finisque tupremis
Planctibos. >

aai. £fuic Lycii montes. ... et Pamuutus konos. Restitutio hujus loci

debetnr Heinsio, qui le(^t, Et Pamasse aonas. Volgatam tamen tuetur

Gronovins, Diatrib. cap. 44 > ^^ verbis : « vera est vulgaris scripcura^ sed

difficilior defectu verbi siibstant^i; qui frequens Papimo, ad obscnri*

tatem usqne. Huic Lycii montes, Thymbra, tPamassus suni honos; hic

ille praecipue colitur ; hec colit, ut Carthaginem Juno fertnr. Et haec de-

fendit Elench. Antidiatr. cap. a. » Et verum quidem est quod dicitde de-

feettt verbi substantivi est vel suht: ceque vetfe Parnassus dici potest esse

hona$ Apollini, lieet non exacte interpi^taiSbne Gronoviana. His tamen

concessis sensus et filnm narrationis ilon 'i^eCte procedunt. Vide enim

totom locum : ut vero Apollo et BacchUs sensere StellsR thalamos parari,

ille statim ciet agmina et comites suos a Delo ,' hic a Nysa : ille maxime co-

Ktar Pataris, et Tbymbra, et Pamasso ; hic Pangsa , et Ismaro, et Naxo.

Tmie intravere caras aedes,- etc. Sentis jdm isla, Huic Lycii montes, etc,

st admittatur lectio et interpretatio Grouovii , plane snpervacua esse :

qaid enim ^d Stell« nuptias, si Apollo etBacchus praecipue coluntur Par-

nasso et lamaro? Dicit vero Statius, Parnassum Apollini sonare, strepitu

scil. Musarnm parantium se profectui ad Stclla? aedes, ut his nuptiis ho-

norem haberent: vide initium carminis. Pangaea quoque, et Ismarus, et

Haxos iili (Baccfao) resultant, resiliunt ot resouant, motu et strepitu iti-

dem Maenadum et Bacchi comitum eidem expeditioni se accin{;entium.

I9ihil clarius. Legendum itaque Pamasse sonas, quemadmodum emen-

davit Heinsius; quod idem est ac Pamassus sonat.^ apostrophe Statio et

omnibos poetis familiarisstma. Ita Via Domit. v.'io5 1

Ceu fessis ubi remignm lacertis
Primae carbaaa ventilatis aurse.

Id ett, primA aufaa ventilant caii^asa : ubi vide Gronof^iuin, et qusa no-
tmri ad vs* iSy, ejusdem carmims. Parimendo pro Teyetee ionorts^nXn,

I. 6

«^ NOTiE IH GARMES SECUHDUM

IBtratc. V» 4 9 ^ ^^ Paras. lc|(ittir l^e^ettm htnwe: in Rooaiw Tl^cct
k&HOfe, Verb« Irajiii ioci mutuatus est fiicUii. A^oUinaa-. £pitt. U^ lo :
m Hiocaggor soaat, hiac Arar v^iUtat. • .

217. PUctra ferunt. Maoifeste vitiosum istud/ertt.* aemo eoim JEerit

plectrum,sedplectro. Seoec. Troad. 83^ Leg«9 ". Hic thyrsoSyiucplectna,

feruQt. • Ooascructio est, « tunc ioiere caras fores^ ei feront oomitt ca-

noro, hic ohelyn, kic nebrida, hic tfayrsos, hic plectra. » Ita anpna v. 17:

TU>i Pkobut et £m
Et de M aeoalia Tolucer Tegeaticus umbra
Serta ferunt.

Sil. Italic. lib. III, vers. 619, de Domitiano : « Uuic sua Musse Sacra fe-
rent. » £x quo loco forte snspicari potes in isto iStatii loeo pro eerta
le^endum esse sociu. Constructio vero notissiaa est. Vid. Tacit. Ann,
lib. II, et Hist. lib. II, cap. 3o.

aag. Socialia prcesto omina. Pro omina non invitus legerem agmina:
cui favent sequeutia, « jam festa fervet domus utraqne pompa;» et ita
aopra v. 47^ *> ^ meooai, diuD lament a^^uiine poMes ; » et nlfra ▼. a36 :
«linagnune plnres iovidane Tiro. » iia focia affmina Achtlleid. {, '3ot, et
Virgil. iEo. H, 371. ^oio qmd de OBtnibas-nnptiaKbos dict potest; sed
•hsBc non ad moo^ sed an^ioas peninent , pro votis vcro et faostis pre^
cationBhvB snmipoteat m crminay et id^ nihil mato. V^tus codex faabim
•oimiM, solcnm errova. '\ \

a3i. Etfervent compitafiart^mis. Nequaquam hoc a Statio, GiMn iversii
proxime prsecedenti dixera^ « j^m festa fervet domus ntriaqae ponipa^ »
Mitto inscitam repetitioujeip cofyunctionis^ « et fervent compita flaasaiis
et pars immensae. » Lege, « ^ffplgent coii^pita Aammis. » Claudiao. VJ
Cons. Hooor. vs. 178 : « D^us ^fful^ens^ n et ibid. S^tS : « altaa odes
efful^ere. « Virgil. VHI, 677; SU^ lulic. IM, G^S; Vii^. ^..11, 6i5;
Sidon. ApoU. Paneg. Anthem. v. a ; Taeit. ilist.1V, ^. Erroriade ONUil,
quod librarius oculoe coojecerat in veraum praBCodeatem, node haiK
vocem repetivit. Hoc titrinsque ^eoeris scriptoribus oeniies aiyidisae no-
runt et adnotarunt viH eruditi. Ita Silv. lib. V, cann.'5, vera. ig:

Primaque jacencis
Serpere croiielet vidit bnu^ine flammas ;
ro vidit vetus codex habet7>n'ina, quoniam prima iBKido prffoeMam.
ta etisim Theb. lib. V, vers. 490 :

Quin etiam occultse vulgo increbreiocre vocas :
Sobne fida suis? nos autem increbrescere voces?

Ita liabet codex Petrensis e manu prima , .pro « nos aalaBB in iQnofa
Isete; » punctis tamen subjectis, ut spurium dignoscas.

a35. Hic equeSy hicjuvenum ^uegtus: stola mixta lahorat. Ita editio-
nes ante Bernartium, qo&legity diflBdenter tMnen» « Hic Juvctinm-iialtu
stola' mixu labosat. m ^POMkovius, IKatr. c. 5a, tvlfMm raiintt «t iniw>-

LIBRI PRIMI SILYARUM. 8i

prfBUtar : « querebantur apt qaod ninus laborarent pressii:mollitttdinii,
aat qood iDConiniodo loco contemplari saiis recte novos sponsos non
possent. > Optimnm quidem vatem Gronovium fuisse facije concedo :
nnde tamen mentem horum juvenum hariolari potuit non coocipio ,
quom nihil tale innuat Statios ; et quare juvenes potius quam equites
qoerentur? Hsbc me movent ut Bernartii conjecturae assentiar, hac tamen
differeotia, « Hic juvenum coetus: stola mixta laborat. » £o magis quia
quesfits et ecftus io his SUvis non semei inter se commutaniur. Vide qoss
adnoto ad Soter. Gallic. v. ii5. Per stoia intelli^it matronas Romanas,
qoarom propria stola. Catus virorunif Theb. IX, 827; Sidon. Apollin.
Cann. XXIU, 3i3. Vide et livium ,1, 18. Melius tamen, meo judicio,
scripsisset Statiua « * Hic eques , hic patrum ccetus ; » quemadmodum
eos conjnogit Soter. Gallic. v. 39. Vult eoim oobilitatem desigoare : at-
qoi hoc noo exprimit vox juvenum. Potes etiam procerum ctetus.

338. Jntactum dicere carmen. Ibi intelligi debet novum carminum
^enus; sed hoc loco carmen non antea, neque in aliis nuptiis recita-
tum, ot a Juvenale, lib. VII, vers. 87, .dicitur intflcta Jgape. Hamo.

a^o. Insigni geminat Concordia twda. N. Heinsius ad Sil. Italicum,
VH, 447? P**^ Ueda legit nodo. Non sane intelligo, quo sensu vir magnos
snmsit vocem ^eminaf : sed quocunque sumserit, nihil frifpdius est isto
epitfaeto insigni, sive tceda sive nodo legeris ; et in hac voce deprava-
tionem iatere poto. Vide si quid effici potest ex Claudiano de Nupt.
Honor. et Mar. v. ao3 :

'Ta,*GraHa, flores
Elige ; la geminat , Goncordia , neete coronas ;

qoi locQS ex faoc Statii^detur expressus. Ubi tamen quxro, cui usui co-
ronas necteret Goncordia? Gratianim hoc fuit, versu praecedenti: Con-
cordise est nectere viocula, ut apud Nostrum, Siiv. Kb. V, carm. i, v. 45 ;

Juiudt inabrupta Concordia longa cateaa.
Legendum puto in loco Claudiani, » Tu geminas, Concordia, necte ca-
tenas. » Boxhoraias, Epist ad Gronov. legit, « £t insignes geminat Con-
cordia tiedas, ■ et nihil difficultaiis esse putat. Non iUi fbrte; alii autcm
morosiores erunt. Si enim per taedas voluit faces, primo, nihii Concor-
du!e cum facibus ; et qusro quidnam sit geminare faces > pracsertim tn-
signes? si vero per tsdas intelligi voluit naptias, ut Statius d^cat, Con-
cordia geminat^ seajungit insignes tadas, dico, aliam rem e$sejunger^
ttedas^ aham^emmare tcedas; illud est matrimonium inire; hoc, bis ma-
trimoninm ioire. $ed, ut dixi, depravatio videtur latere io voc^ insignis
et pro geminat non dubito quin Statii.ait ^emiiuu vel geminos, nt con-
cordet cnm teedas^ vel nodosj vel quodcuoque aliud scr^serit poeta : malo
,«aim tacejre qoam inanibus conjecturis et locum et meipsuai fatigare.
« ^minas juoxit Cpocoir^dia partes, » Sidon. ApoU. Paoe^. Anthem. 6a3.
— ParrKasias c^tigai:e existiouu: « iniignis gemina GoniMKrdiatseda;»
Bon ioelegantejr. Gjapxfii. «^ Forta^se : « et io#igi|em gemioat Concordia

84 NOTi£ IN CARMEN SEGUNDUM

fitcam. » NoB enim yideo, car GonROrdia non possit nectere]corona«
seu yittas. Aat legendam dextra pro twda, ex Thebaid. II, 388. Geminat
i. q. jan|;it, ut III, 4 ? 54; aut: « insignem gemmis Goncordia Tittam, •
ttt Virgil. ^neid. VII, ^5; « coronam insi^em gemmis. » Suspicabar
etiam : iano et incingit geminos concorde catena. Conf. Roeni^^. ad Glau-
dian. X, ao3. Lerz. — In edit. princ. legitur geniat, quod, ut referC
Parrhasius, Epist. Sy, p. 1 19, quibusdam placuit tamquam sacrum ver-
bam de geniali foedere sanciendo ; qoud tamen ab usu abhorret. Vulga-
ris iectio h»c est: « insigni geminat Goncordia taeda, » quam qui defen-
deruni, ut Bernartias, verbo geminare novam si^ificationem finnandi
tribuerunt,nec tamen, que insignis tada sic, docuerunt. Gronovius,quaiii
de Gonoordi» t»da geminante ioquitur, Diatrib. p. 186 ( io5), qaid sibi
voluerit , non patet. Guyetus igitur cum Parrhasio et Barthio conjecit
« insignis {;emina Goncordia taeda. » Sed pneterquam quod vocabulum
insignis frigidum sensum habet, poeta, ut solet, caique numini pro-
prinm negotium adscripsisse videtur, Uymenaeo cantum , Junoni conju-
galia vincla offerenda, Goncordiealiud quiddam. Quare Scalig.Lindenbr.
in notis ineditis, etN. Heinsius corrigendum censebant « insigni geminat
Concordia nodo; • qnorum hic in Syllog. tom. V, pag. 533: «nadus,
inquit, pro vinculo. Sic nodns amicitiae et talia compiura. Nodus Acid»-
iius pro cesto sive cingulo Veneris apud Martialem. • In ineditis com*
parat iocum V, i, 45> Quam in sententiam deductus, Drakenborchiua
Gonjecit insigni cestOy et Burmannus ad Glaudian. Epith. Honor. ao3,
ubi Marklandi correctionem optimo jure reprehendit, zonam virginaleni
gemmato nodo insignitam inteiligens : « et insigni gemmat Goncordia
nodo. • Quod non immerito habebit risores. Hopfius suspicatus est :
« insignit gemina G. tacda , • et alius quidam «Insignit geminas G. ta^-
das, • nimirum vittis et corollis. At optima et receptn digna videbatar
emendatio a Boxhornio in Epist. ad Gronov. p. 63 (84) proposita,
quam Marklandus non justo judicio aestimavit, sed falsa interpretatione
Wemsdorfius pervertit ad Poet. min. tom. IV, pag. 4^6, quum dnas vir^
gulas incoronam nezas tarda: nomine appeliatas vetlet. Ipsum enim con-
jugium sanciendum veteres aKo ritu singolari significabant in conjun-
gendis dnabus taedis; quo facto matrimonium pactum videbatur. Ita Stat.
m, 4> 53; quae etiamsi non primario sensu accipias, ritum aliquem, in
quo harum dicendi formularum origo semper posita est, legitimom fuisse
ostendont. Insignes vero recte vocantur ta&dae nnptiales, quae omata»
erant corollis aut vittis. Hand.

2^2, Sic vieta sopore doloso. Ovid. Metam. kb. XI, v. i38^ deThettde:

Illic te Peleas, ut somno vincta jacebss,
Occupat;

ita pro tncla ex MSS. edidit Heinsius , qui ibidem affatim exemplornm
adducit ad stabiliendam istam lectionem. Hoc vero loco vtcta sopore ve*
rum est; quippe Ilia non potuit esse vincta sgpore quum se ad fluvium
deposaic : hoc sibi ipsi contradicit. Recte igitur vtcfa sopore, ut Tibull.

LIBRI PRIMI SILVARUM. 8b

I, a; Propert. III, i5, et passim. Editio Parmensis juncto; Yolait opinor,
wincta. Nota vero, lector accurate, Tocem $ic hoc loco positam esse pro
taiis : talis foit Uia ; noo talis LaTinia , non taiis Giaadia , id est, non huic
comparandse Layinia et Claadia; Ita Siiv. II, i, 179, de Glaucia Atedii :

Talii in Isthmiacos proktus ab aequore portus
Naofra^us imposita jacuit sub matre Pakrmon :
Sic et in an|rnifer8e lodentem gramine Lenue
Pnedsnm sqnammis rabidns bibit anguis Ophelten.

Id est, talem Ophelten. AJiter enim, at et supra memorato loco, non
constat comparatio. Eodem Ubro, carm. 6, vers. 45, de Ursi puero :.

Talem Ledaro gurgiie pubeip
' Educat Enrotas ; teneri kic integer aevi

Elin adit, primos({ue Jovi puer approbat annos.

id est, talis Elin adit. Plara exempla non opus est ezscribere : vid^, si
veiis, Silv. IV, -j, v. 44 > Theb. IV, 794 et sqq. Ovid. Amor. I, 7, v. i3 ;
Vii^. Mn. X, 565: ic.£gaeon qualis, etc. Sic toto iEneas desaevit in
«qnore victor ; » i. e. taHs ^neas.

343- Martiajluminea posuit latus Ilia ripa, Usitatias est dicere gra'
mtnea €piam fiuminea ripa, Theb. IX, 493; Virgil. iEn. VII, io5:

Quum LaomedoDtia pubes
Gramineo ripe religavit ab aggere dassem.

Id est, ab a|;igere graminesB ripae. Ansonias Mosella, v. 26: «Gonsite
gramineas amnis viridissime ripas. • Quippe sab voce ripa continetar
saepe flaminis notio ; adeo at sapervacuum videatar dicerey^uminea ripa,
qonm satis sit rrpu. Ovidias, Fastor. lib. III, vers. i3, de hac Ilia; Tibull.
lib. n, deg. 5, vers. 53, de eadem. Nihil tamen mntandum esse docet
hic I0CIU Ovidii Heroid. V, a5 :

Popalus eat , memini , floviaH consita ripa .

— Sensns est: snccambens sopori deposnit artas. Pervigil. Vener. 81 :
« ezplicant tanri latns. » Lncret. I, a58 : « fesste pecud^s corpora depo-
uoDt. • Gf. Virg. ^neid. VII, 108. Dolosus sopor^ qoia per eum a Marte
comprimebatnr; nt fallax somnusy qai frandi faerat Ariailnae, apud Ca-
tnllom, carm. LXTV, vers. 56. Lehz.

a44- Niveos strinxit Lavinia vultus, Gesnerns in Thesaaro, pag. 574,
«splicat : strinxity mana fricait ad dissimalandum raborem. Quod ridi-
colum est. Forceilinus vero , quum reddit : « contrazit prae verecandia , »
non apto verbo atitnr : nam contracti vnhos aat iram , aut nioro^tatem
et tristitiam significant. Tertia illa Lenzii « slrinxit^ nl fallor, est idem
qaod retexit , nndavit , « ezplicatio neqoe com vevbi usu, neque cnm ipsa
poetae sententia convenit. Neque vero projecti pndoris, sed verecundiae
ima|^em reqoires. Qoare stringere vultus dictum puto de puella, quap
contracto velamine, yel iQann.admota vnltas tegat, aut oculis demissis
flt claoais vultam coatineat^ Altenun hoc voluit Statius. Atque ita dece-
bat Dovam noptan. H^Bm.

86 NOTjE IN CARMEN SECUNDUM

nSo tt ^St, Sed pnecipue qui greisu extremo ftaudatls opui. Sntis iif-
telligitttf quid velit per nobile opus; poesin nendpe heroicam. Sed verba
i^ta per se non istnd denotant; nobite enirfi opus tecte dicitnr de opere
qnopiam qnod siio ^nere excellit; ut > Libyci nobile dentis opus » , apud
Martial. Epigr. XIV, 3, et alios passim. Diu viderara legendum esse
nobile epos, ex Ovidio, Reiiied. Amor. v. 896, ubi Heinsium itidem hunc
Statii locum ita emeadasse senis deprehendo. Dubitat tamen vir ma-
gnus de tS epos Ovidianb, et nihil tfemere mutandum censet, quando
quideth omnes scripti codices retineant opus. Nec ego quidqnatn temere
mutatum velim et absque summa necessitate; quemadmodum in hoc
I0C0, ubi oppositio vocum elegi et epos necessario postulat ut ita lega-
rous; nisi probnri possit nobite opus absolute snmtum, idem esse quod
epos, quod non verum esse scio. De loco Nostri Silv. IV, 7, 3, quem ad
partes suas trahit Ueinsius , dicalb quando eo deventum est. tf^ile hoe
epos vocat nobUe carmen Geneth. Lucani, t. i i^; forteepos^ Horatius;
Fortem pedem Domitius Marsus Epi(^ammate de Tibulli morte; inde
fortis Erato, Nostro IV, 7, ob heroos sciliG. labores. Martialis qnidem
Epigramm. V, 5 :

Ad Capitolini caeleitia carmina belli ,
Grande cothurnati pone Maronit opus :

Sed nec ibi quidem simpliciter grande opus, aeA cothurnati Maronis
grande opus. — Date carmina festis digna toris. MaWemfaustis toris. Vide
adGeneth. Lucan. v. 88; Ovidius, Ponticor. lib. I, epist. a, vers. i33:

Ille ego, qni duxi veatros HymeDason ad ignes,
Et cecini fiinsto carmina digna toro.

£d ipsissima verba, nt de hac emendatione non sit dnbitandnm. Et sane
vix plura ex Virgilio quam ex Ovidio sumSit Statius.

a53. Hune ipse choro plaudente Philetas. Pro ^horo plaudente recte
Bemartius Coo: et ita editt. vetustse, Parmensis et.llomana. Priroa an-
tero in Cous recte corripitur, ut apnd Marcellum Empiricum de Medic.
V. 5 : « Quodque Cons docuit senior. • Vide Stephanum fiyzantinum de
Urbibus, in voce K«c. — Marcellum, cujus exeniplo correptam syllabaui
defendunt, pessimum esse prosodiae magistrum, quis nescit? Quod vero
Parrhasius et Bemartins existimarunt , nomen insul» longa syllaba,
brevi Tero non^en civibm IsfFerrl, id ab omni ratione atque usu abhor-
et. Coo plaudenti quis sensus affinj^ possit vel tolerabilis, cOmminisci
nequeo. Plenns est et optimiis in voce genuina, c^oro plaudentey choro
nimirum Apollinis et Musamm, quibus Ele(via se velnt derimam immi-
seuit. In Coo plaudente herentes obliii certe fhemnt eoram, quft lege-
rant initio carminis elabot-ati: « Cui, Pean, nova ptectra moves? Demi-
grant Ueticone deae, etc. « vs. 16 : «Te cbncinit iste (pande fores) te,
Stella, choriis; tibi Phcpbns, ett. • Nunc nemo, credo, dubitabit, quih
genuintiih sit choro plaudente; cni certe choro caelesti pet-plabuissent ork
qnondam Masamm, Cons Philetas et CallimftdiiU CyiriniheikS , t3hibeV

LlfiRI PRIMI SILVARUM. 87

VMpattiiu, ti hic iUne «d wHpioatittimas StsUa Biiptia» a VioT
lantiUB snis modalis redire potnissent celebrandas. Cois quidem plaii*
dentibiis in hac pompa nnllm oaoBino locns este polnit, Etiam Schra-
dems, nt ante enm ATantius, Cmce»», Barthiiys et Sorivarius, restitui
rolnerant cAorQ pUudmte.* lUirp.

364« Nee tibi SHtfureis , etc. It^ editjones plurimae, et pnecipuePar-
mensis. Domlti^s tameii Calderious et ex eo Berpartius substitunnt sibi,
faoc sensu: nec Lucrious lacus, nec Samus ma^s gloriari possunt suis
njmphiS) qnam Sebetns (fons apnd ^eapolim est) Violantilla sna ciyi
sen alnmna. Optime quidem et elegantissime^ si yerba ferrent. Vide
enim constractionem : « Nec Lucrinae Naides magis sibi placeant antris
snlfnreis;» bucusque recte et ordine omnia; jam pergas: « qec otia
Pompeiani Sarai; » qnid tum? nihi^ pisi «vo ««lyoc/ intelligas magis sibi
plaeeanL Qua re sibi placeant? an sulfureis antris? hoc enim solum re-
stat; qnod Tides quam absurdum sit. Mitto quod yersu priore diziss^
debnit, nec Lncrinus magis sibi placeat suis nymphist qnam Sebetos
sua alnmna : non, « nec Lucrine Naides magis sibi placeant suUbreis
antris. • Omnino yerum est, Nec tibi. Alloquitur Violantilhm Statius^
T. a6o. At te fiofcentem, etc. et admonet illam se esse Neapolitanam et
Sebeti alnmnam : Ne igiturj inquit, Lucrinus et Saraus magis tibi pla-
ceant quam popnlaris tnnsSebetus. Qnibus clam hortatnr eam, nt ad
gentile solum Neapolin redeat; vel certe ut memor sit illius, nec illi
praeferat alia loca, etiamsi amoeniora. Otia Sami, quia in ista amoen?
regione, Campaniam dico, secessus et viUas svas habueruQt Romani;
nbi maxime otiabantur, Similis huic locus Surrent. PqII. vs, 11 0« Vide
jmecedentia. -~ Cod. Urat. Leid. Paris. edit. princ. Rom. Vic^i^t. nfc^bif
et itade conje«tura, ant ez comm^ntariis Calderipi restituit Rern^rtiu^,
approbantibns G^yartio , GrQQorio et Quyeto, Septeptia, quam M^rUan-
dns efflagitat, prorsus absona yidetur, neque ipsa Violantilla cum nym-
phis Lncrinis comparatnr. Nam sensus Terboram, quem nemo accurate
espediit^ ita se habet : Gaudeat sua alumna Sebetus , nec minus hoc suo
decore snperhiat, quam Lucrinns lacus et Sarans sua amoenitate. Lu-
crino enim lacni snmma erat ^loria ab amoena regione, Pompeiano au-
tem ab otiis, qnibns Romani nti solebant. Hand.

267. Qui le^es, qui catim U§tmU Ila aditinnfs Romana, Aldina, Co<
lei, Gryphiana ; et hanc lectionem amplectitnr GronoTius, Diatr. c. 3 ,
nbi (e^es interpretatnr custodes legum , senatum; et castra^ milites. Legere
T^^FO senaium et legere milites recte dicitur. Ipsum etiam Tocabnlum /e-
gis a legendo dictum: quo pnlcherrime, inquit, allusit Statius. Hsc rir
ma^us, suo more, hoc est, eradite. At quodnam opus translau notione
Tocis leges pro senafu, quum usitata et primaria jeque commodum Tel
mdiorem sensnm reddat? Nimiran^ hoc Tult Statius : procreate liberos
qnoram posteri snmmnm locnm teneant in foro et in castris, pace et
bcllo, to^ et armis; hoc enim intelligendum est istis, «Qui leges, qui

88 NOTiE IN CARM. 11 LIB. I SILVARCM.

castra legant. • Simili seiuu coDJUDgit Snrreat. Poll. t. ia3; et Epiced.
in Patr. lib. V, carm. 3, vers. 189 :

Ui fora pacificis emendaiit fascibas , illi

Gastra pia scatione tenent;

hoc est leges et castra, Et Soter. GaUici, v. 71. Nihil hic de senatu; nec

Statius eo significatu unquam usurpavit vocem leges. Et forte defendi

potest phrasis iegere leges (Ucet nusquam alibi, credo, occurrat) loco

Virg. ^n. 1, 4^0. Mihi tamen minime dnbium est quin Statius scripserit,

« Qui legesy qui castra regant; » prout olim conjecerat Bernartius; qui

negat legere leges et castra Latinum esse. Regere leges est , principem

locum obtinere in jure dicundo; in concionibus, in foro dominari; ne-

gotiis civilibus praeesse : regere castra, exercitibus praeesse, et munia

imperatoria obire. Noster, Theb. XI, i65; Martial. Epigr. X, 87; Manil.

rv, 58, de Julio Gaesare; Sidon. ApoUin. Paneg. Aviti, vs. 296, et 3ia ;

KutiUus Itinerar. 1, 157; regere prcetoria^ idem vs. 273 ; Claudianus ia

Rufin. II, 8a; ieges tenere vocat hoc lib. I, in Eutrop. v. 497» j^^ '^

gerey II, 344* Castra regant^ id est, exercitus, Sii. Italic. IX, 17; idem

VI, 307 ; VII, 46, de Fabiis ; Plin. Epist. IV, 23 , et 24. Vide et II, i3 , ubi

eadem locutio. passim apud Tacitum invenies. Rector castrorum alicubi

apud eundem, si recte memini. Rector reipublictB apud Cicer. de Orat.

1, 48 9 et regendcs reipublica scientissimus , cap. 49* — Fortasse sensus hic

est : qui de rebus in pace et in betlo gestis legaht , et his exemplis di-

scant. Lenz. — In omnibus scriptis Ubris et primis editt. exstat leganU

Hsc via , qua jam Domitius ingressus erat , ad perversam subtilitatem

perducit, quum a miUtum eligendorum munere nemo designarit duces,

tieque ipsum nomen castrorum pro militibus usorpaverit. Quare neces-

saria mihi visa est mutatio, in his verbis saepe confusis facilius admit-

tenda; et Bemartio auctore ita placuit etiam Gevariio, Barlhio, Peyra-

redo et Hopfio, neque ipse Gronovius e textu removit voc. rtganu Haitd.

CARMEN III.

VILLA TIBURTINA MANLII VOPISCL*

LiERNERE facundi Tibur glaciale Vopisci
Si quis 9 et inserto geminos Aniene penates ,
Aut potuit sociae commercia noscere ripae ,
Gertantesque sibi dominum deFendere villas ;
Ulum nec calido latravit Sirius astro ,
Nec gravis aspexit Nemees frondentis alumnus :
Talis hiems tectis , frangunt sic improba solem
Frigora , Pisaeoque domus non sestuat anno.

Visa manu tenera tectum sqripsisse.Voluptas;
Tunc Venus Idaliis unxit fastigia succis ,
Permulsitque comis » blandumque reliquit honorem

VARIiE LECTIONES.

* Fiila Tilmrtina Manlii Fopisci,
Cod. Urat. Filla Tifmrtina M, mau-
fitU vopisei. Ed. pr. Manilii; Rom.
cnni reliqnis Tiburtinum Manlii
Fopisci. GroDO^us Tero edidit, ut
▼idetor, auctoritate librorum id,
<|aod nos qnoqne servaTimiu. H.

3. Imerto. Cod. Urat. insertos;
edd. Rom. Venet. in serto. Hard.

3. Ifoseere. Edit. pr. ponere.

4* Certantis, Ita scripsi auctori-
tate Godd. Urat. Voss. et editt. om-
iiiam antt. Aldos edidit certantes^
qaem omnes seqauti. Hard.

8. Pismoque. . . anno. Valgo Pir

sesum... annum. Havd. — -Ita God.
Paris. et Edit. pr. et scripsit rir cl.
Hand. Vid. not. ad hunc yers. A.

9. Fisa .... (ecfum, etc. Godd.
Urat. Voss. Vind. exhibent ipsa^ et
ita fiditt. antt. et Aldina secnnda,
nam visa ab Aldinae primae corre-
ctore illatum est. Hahd. — Ipsa....
fertury sic habet cl. Hand. God.
Paris. ipsa. Vid. notam. A.

10. Unxit fastigia. Edit. princ.
junxit fastidia; Farm.junxit; Vic,
unxit fastidia. Haitd.

11. PermulsiUjue eomis. QvLodia
God. Paris. legitorpermuiftf^iie co-

go P. P. STATII SILVAHUM

Sedibus , et volucres vetuit discedere natos.

O longum memoranda dies ! quae mente reporto
Gaudia ! quam lassos per tot mlracula visus !
IngeniuYn quam mite solo ! quas forma beatis
Arte manus concessa locis ! Non largius usquam
Indulsit natura sibi. Nemora alta citatis
Incubuere vadis ; fallax responsat imago
Frondibus , et longas eadem fugit unda per umbras.
Ipse Anien ( miranda (ides ) infraque superque

maSf a Domitio receptnm , per om*
nes editiones ttsque ad Grooovia-
nam propagatum est. Gronovius e
codice Florent. restitnit permutsit-
que comis quod etiam in Cod. Urat.
et edit. pr. exstat. Hand. — Reliquit.
Cod. Leid. a mann pr. relinquit.
HAin). — • Meliquit in Cod. Paris. A.

12. Discedere. Edd. pr. et Ven.
descendere; correxit Avantius.

i5, i6. Qua forma.;. arte ma'
nus eoneessa. Pro arte manus con-
cessa locis, edit. Parm. habet anti-
qua loeis : quod quid sibi velit ,
nesoio. Sniipicof bauo vooem de«
beri Domitio. Venet. enim habet,
arte manus artemque locis; Parm.
arte manus antiqua locis. Nec qui-
dem tam reete dici potest forma
eoncedi alicui loco pef artem ma-
nms. Potius esset , addita y imposita.
Tale aliqttid latere videtur.-*-God.
Urat. tm VaticaiH et edit. princ.
atte manusaitemque loeis. 3ed Leid.
arte manu coneessa locis; Vatican.
3695, arte manus eoncessa iocis*
Hoc primus edidit Domicius in ed.
Rom. et inde in reliqnis. Verba ar-
iique et antiqua fiacile coBfuiMle-
bantnry ««d qnid in his lateat, «t
nnde ea confeeta Mnt^ fimstra qu-
•iti, tfawKk tBterpolatiottb suspicio
•b «kcr* libromm atriptara «li«

qnantum remoTeri potaet. HAtn>.

18. fysponsat, Ed. pr. respondit,

19. L. eadem fugit unda p. um-
hras. In omnibus editionibus indc
a priacipe legitnr, « longas c^dem
fugit umbra per undas ; » quod sive
cum Domitio explicaveris, « eadem
nmbra protenditur per longnnspa-
tium Anienis,» sive cum Lenzio,
« esdem arbores in toto decursu, »
nec verbum,/t«^ity nec quie sit ea-
dem umbra , expeditum lud^ebis. —
Marklandus edidit : « longas eadem
fu(ptunda per umbras, • nulla mn-
tationis, ant anctoris mentiooe fa-
cta. Est vero haec ingeniosa corre-
ctio Bentleii, ad tlorat. Carm. IV,
a, 39 exposita, quam ab optimo
libro Uratislens. oonfirmatam , sei^
vmvi. CoDJungitur voc. idem eW-
ganter cnm verbis magnitndtnis vel
longicudinis, eorumque vim anget
ex oppoaitione. Hard. -«-Cod. Par.
pro eadem exhibet tandem^ ex
emendadone , et fugit umbra par
undas.

so. Ipse Anien, Pro ^fMen Do->
mitins in omnibns snn codicibns
invenit mcfem. Ec beoe quidem
«mendavit ; scd aliad suggerit cdi>
lio PamenBis, qnss plane habtc
Ipse amnis, Na dubitet qnin boc
iptins Statii ait. Ammn hua eat idem

L.IBER I, GARMEN IIL

Saxeus , bic tumidam rabiem , spumosaque ponit
MurmurSy ceu placidi veritus turbare Vopisci
Pieriosque dies , et habeutes carmina somnos.
Litus utrumque domi : nec te mitissimus amnis
Dividit ; altemas servant praetoria ripas
Non extema sibi , fluviumve obstare querantur.

Sestiacos nunc fama sinus , pelag^usque natatnm
Jactet, et audaci junctos delphinas ephebo :

qnod Deusjluvit. Thebaid. IX, 469;
iDfira hoc carm. ▼. 45 ; Ovid. Amor.
ni, 6, 81 Passim ezempla inve-
nies. In contezCum itaque recipia-
tnr Amnis : et ita sane fecissem ,
nisi typis excusa fuisset ista scheda
anteqoam in manus meAft teniret
editio Parmensis, qnam aut non
▼ideratDomitius, aut dissimulavit,
ut ingeniosae sua* conjecturae locum
faceret. — Cod. Urat. et edit. pr.
ipsa auttm miranda fides. TVomen
flnminis conjectura se restituisse
profitetur Domitius ; tamen , si si-
lentio fides , in Leidensi invenit
fiurmannus, et in Parisiensi Hasius.
lje|;itor etiam in Yicenlina. Havd.
- «— Cod. Par. Jpse Anien m. f.

aa. Murmura, £d. pr. munera.

a3. Pierios. Edd. Bom. et Ven.
Piereos. Hi5d. — Hahentes c. som'
nos. Recte edidi habentes , et ita
Tenet», non aventes, nec amantes.

— Codd. Leid. Paris. edd. Rom.
Vic. Tenet. Aldin. cum recentiori-
hoA^aventes; sed prapstat alia lectio
hahentes qoam nunc in Cod. ITrat.
et in ed. princ. aeprehendi. Haio).

— Vid. nof. crit.

a4- Amnis. Codd.Urat. etVind.
ahnus. Hastd. — Ed. pr. armis. A.

a5. Ed. pr. servat. A.

atS. JVdn extema «6t,J?ui;ittm-
ve, €%c. QuKtit BerAairtius : Cur

non audiamTeterem, « Non extre-
ma sibi fluviorum obstare querun-
tur? I» Dicam tlbi, Tir emdite : quia
nullus est in eo sensus. Nonne hoc
satis causae? Edit. Parm. exhibet:
« Non itxterna sibi fluriorum opta-
requerontnr; » Romana,J^Wttmne
ohstare: qnod vero proximum est.— -
Vetos editio extrema, quod verius.
GRinrER. — Cod. Urat. « Non ex-
terna sibi fluviorUm optare que-
runtur, » et ita edit. pr. nisi qnod
extrema hnbet. Cod. Leid. et edit.
bom. et Venet.y?uvmm ne ohstare.
Cum Gevartio, qui extema defen-
derat, reliqni consentiont. Parti-
culam ve restituerunt Domitius et
Avantius. In plurimis vero editio-
nibus verba leguntur ita interpun-
Cia : « Altemas servant praBtoria ri-
pas, Non extema sibi, fluviumve
obstare queruniur. • Grasser. com*
ma post sihi omisit, et Jos. R. Vul-
pius scripsit : « Non externa sihi
fluviumque optare queruntur. •
Quod Markl. ex Gevartii sententia
edidit , unum verom puto. Hand. —
In marg. Cod. Paris. Jluviorum. A.

a^. Sestiacos. Cod. Urat. sescia-
tos. HAm). — Ed. pr. sesiacos. A.

28. Audaci. Co^. Urat. audacis.
HAieiD. — Junctos. Parm. vinctas so-
lenni harum vocum commutatio-
ne yta et v. 45 , vinchtsfomacibus a.

ga P. P. STATII SILVARUM

Hic aetema quies , nullis hic jura procellis ,
Nusquam fervor aquis. Da tur hic transmittere visus , 3o
Et Yoces , et paene manus. Sic Chalcida fluctus
Expellunt fluvii : sic dissociata profundo
Bruttia Sicaniumcircumspicit ora Pelorum.

Quid primum , mediumve canam; quo fine quiescam ?
Auratasne trabes , an Mauros undique postes , 35

An picturata lucentia marmora vena
Mirer, an emissas per cuncta cubilia nymphas?
Huc oculis , huc mente trahor. Venerabile dicam
Lucorum senium? te , quae vada fluminis infra
Cemis ? an ad silvas quae respicis , aula , jacentes? 4«
Qua tibi tota quies , ofFensaque turbine nuUo
Nox silet, et teneros invitant mumiura somnos.

pro junctus. — Cod. Urat. et edit.
pr. victos. Hahd.

3o. Nusquam f. aquis. Edd. om-
nes : Nusquamf. aquisy praeter ed.
princ. quie cum Cod. Urat. pnebet
Numquam; koc restitui, quando
quidem poeta ad temporis varieta-
tem spectat. Cod. Urat. equis. HkJm.

3i. Chalcida. Codd. Vind. Cal-
ckida; ed. pr. colchida, Hand. —
Pro 5tc, Cod. Paris. kabet si. A. .

33. Fluvii. Cl. Haod. recepit re-
jluiy invitis omnibus libris qui pne-
hentjluuii. A.

33. Bruttia. Brutia legitur in om-
nibus libris et edd. ante GronoY.
qui edidit Bruttia. Hand.

35. Auratasne. Cod. Urat. Aura-
tasve. H. — Ed. princ. Auratasque.
Ibid. Ed. pr. Mavors. A.

36. Vena.^Ven. luna, quod pro-
bavit GronoTius. — Libri scripti
pneter Mediceum, nikil mntant;
sed edit. pr. et Parm. luna, Hard.

37. Emiis. p. c. c. iymphas. Le-

ctio bec a Joanne BritanicOy anno-
tante Gevartio, quum antea fuit
nymphasy quod verissimum est et
Statianum : et ita inveni in editt.
Parm. et Rom. Vide infra ad t. 64.
— Jo. Britanicus in annotationibas
commentario in Juvenalem prae-
missis scripsit lymphaSy quod in
Aldina receptum, servarunt Lin-
denbrogitts, Grasserus et Gronov.
quamquam hic in Diatr. pag. 1 79 ^
nymphas esse legcndum docuerat.
Correxit etiam N. Heinsins. HAriD.

39. Tcy qucB v. Edd. pr. Rom.
Ven. teque; correxit Avantius. H.

40. Jacentes. Cl. Hand. recepit
facenfts, ut kabet Cod. noster.
Vid. not. crit. Ed. pr. tacentis. A.

4a. Nox. Codd. Urat. et Vind.
mox. Hahd.

43. Tcncros invitant m. somnos.
Codd. Urat. et Vind. nigros mutan-
tia m. somnos ; Codd. Leid. Par. edd.
pr. Rom. Venet. et reliquae nigros
inutantia m. s. Havd. — Peyraredi

LIBER I, GARMEN III. 93

An quae graminea suscepta crepidine fiimant
Balnea , et impositum ripis algentibus ignem?
Quique vaporiferis junctus fornacibus amnis 45

Ridet anhelantes vicino flumine nymphas?

Vidi artes , veterumque manus , variisque metalla
Viva modis. Labor est auri memorare figuras ,
Aut ebur, aut dignas digitis contingere gemmas.
Quicquid et argento primnm vel in sere Myronis 5o
Lusity et enormes manus est experta colossos.
Dum vagor aspectu , visusque per omnia duco ,
Calcabam nec opinus opes : nam splendor ab alto
Defluus , et nitidum referentes aera tesise
Monstravere solum ; varias ubi picta per artes 55

Gaudet humus superare novis asarota figuris.
Expavere gradus. Quid nunc iugentia mirer,
Aut quid partitis distantia tecta trichoris?
Qttid te, quae mediis servata penatibus , arbor,
Tecta per et postes liquidas emergis in auras ? 60

Qno noa sub domino ssevas passura bipennes ?

correctionem pigros H. recepit. A. 56. Superare. Suberanique* —

45. Qui<}ii«. Quaque habeot Cod. £dcl. Rom. Vicent. Venet. habent

Paris. et cl. Hand. Vid. not. crit. « superantque noTas asarota fign-

Projunctus, ed. pr. unctis. A. ras ; » edit. princ. « speratque no-

5o. Mjrronis. Cod. Uratislens. vis asarata figuris; » sed quod op-

Minoris. Uihd. timum est, « superatque noTts asa-

5i. Lusit et enormes m. e. ex. rota figuris, » et quod Codd. Urat.

colossos^ ItQej « Zeuxidis aut vario Vind. firmant, primus commenda-

mann« e. e. colore. • — Vid. not. vit Salmasius , et probatum a G. I.

crit. — Enormes m. c. e. cqlossos, Vossio, recepit Grononus. Haad.

In editione Vic. legitur. et in Parm. — Cod. Pcuis. superaUjue novas

m enormi manus est ezperta co- taarota figuras. Vid. not. crit. A.
losso. » Hasd. 57. Quid nunc ingentia mirer.

5a. Fisusque. Edit. pr. vivusque. Ed. pr. qui nunc ingentia mittet.

53. Nec opinus. £d. pr. opimus; 58. Audquidpartitis.he^e,airia?
correxit Domitius. quidparibus. — Trichoris. Ed. pr.

54. iZe/ewnCescera. Cod.Uratisl. tritoris. Vid. not. crit. A.
deferentet aerea. Hakd. 60. Tecta. Ed. pr. testa. A.

94 P. P. STATJI SltVARUM

Et nunc ignarae forsaa viel lubrica Nais ,
Vel noQ abruptos tibi debet Hamadryas aniios.
Quid referam altemas geooiiuo super aggere nymphas ,
Albentesque lacijis , altosque in gurgite fontes ? 65

Teque per obliquum pejoitus quae laberis amnem ,
Marcia , et audaici transcurris flumina pliimbo?
Non soluffi loniis sub fluctibus Elidis amnem
Dulcis ^ Mtnadps deductt semita portus.
Illis ipse antris A^ieBUS fonte relicto , 70

63 et 63. Et nunc ignartB forsan
vel L Nm tf . n. 116. tibi debet. Pro
nunc edd. Parmeni. leC Rc^. habeot
non ; Parin. omittit tibi^ ct Bom.
demit non demet. >— In antiquis
iibris non «na^a deprehenditur
varietas. God. Leid. lubricaDryas;
idemcumedit. Rom. demit; ed. pr.
damnet; eademqneciunCod. Urac.
ubi pro tibi. ficfniartius e vetere^o-
dice, ut videtur Lips. attulerat et
nunc ignarte, Haitd. — God. Pans.
non ignaro , «t vers. soqueiitti demet
pro quo legitur donat in mar|^;ine.
£d. pr. nunc ignaro. Yid. not. A.

64. Nymphas. Mensas^ quodest
in-God. Paris. et Ed. pr. retinnit
el. Hand. Vid. not. crit. A.

65. /a gurgite. Ven. immergite.
Volnit, opinor, in margine, quod
-▼erum puto. — Ed. pr. immergite.

67. Marda. Pro Martia scriben-
dnm Marda, Est .enim a Marcio ,
noQ Marte; Mafou^i y^»fy non fAaf-
«Mf ; et ita legendum Baln. Etms^^.
V. a6 : « Marsaaque nives et frigora
dttccns Marcia ; » ubi vuigo Martia.
Vid. fironkhna. adPropert. lU, i >
V. 5a.--~Vocatnr a Strab. V, p. %^Oy
B. «« M«i^r i^mf. Hoc notavit jam
Morellus. Tamen omnes editiones
ante Mavkl. perbibent Martia. De
hac aqua per Anienem plumbeis

canalibns ducta vid. ad I9 5, 27.
Obiiquut amnis dicitur non , ut Par-
;*haiius emtimavit, de trAMverso
flumine, sed de obliquo aquarum
cursu, qncm Marcia sequebatur,
antequain per ipsum flumentradu-
cebatur. Uahd. — God. Paris. Mar^
tia. A.

68. Nonsolumy etc. Desnntvss.
^ et 63 io edit. pr. A. — Vicent.
Helidos pro Elidis. Hakd. *— An
sotum legitur in God. Paris. et in
ed. Hand. Vid. not. crit. A.

69. JEtnasos. God. Uratisl. «tlie-
rios; ed. pr. athreos; Wakefieldns
scripsit Hennaos. Hahd. — Dedu'^
cit. God. Paris. et edit. pr. eihibent
deducat; quod cl. Hand. recepit.
Vid. notam. A.

70. Anienus fonte relicto. Pro
Anienus in nonnuMis codicibus in«
venit Anien in Domitius ; unde iegit
Anieniy nuUa syntaxeos habita ra-
tione. Politian. Epist. VI, i. Anieti
et fonte; quod sane vix intelligo.
Solus verum vidit Bemart., Anie-
nuSf deus fluvii Anienis, ut Tibeti^
nus, Tiberis. Properlius, IV, 7,86,
« Accessitripaelaus, Aniene,iu8e. •
— Ed. pr. Aniene in fonte nticto ,
quod Domitius mutavit in Anieni
fonte retictOy ut ifue Tibumus, ne-
Ijlecto Aniene, delectari illo iacu

LIBEB I, GARMEl!^ III. 96

Nocte sub aarcmna ^iicos exatus amiotuii ,

Huc illac firagili prosterait pectoni museo :

Aut ingens ia stagna cadit, TitreaBque natatu

Plaudk aqaas : iUa recubat Tibumus in umbra ,

Illic sulfiireos capit Aibula mergere crines* 75

Haec domus, iEgerias nemoralem abjungere Pbodaen ,

£t Dryadum vidaare choris algentia possic

ligit quod Stativs per ista, «illa
recubat Tiburnas iu umbra. » Ita
Albulam et Anienum deos fecit,
paulo ante. Parmeiisis Anienis, et
Tibumusi ut et Bomana. — Tibe-
rinus , quod praetulit cum Poliiiiano
Gevartius , ex ed. pr. in qua lefp-
tur TiburinuSf reduxer^t Avantins-
in Aldinam, unde Bernart. et Lind.
Sed Tibumus, correctam a Galde-
rino et iacobo a Cruc^ , legiuar io
Cod. LJratisL Leid. Paris. et in ed.
Grasser. Gevart. GronoT. idemque
lurobaverunt Muretus ad Horatii
L c Lindenbrogins in notis , Glur
verius in Ital. antiq. ec Scriverius
in ineditis. Hahd.

76. ^gerite, Sic plurimi libri,
scd ed. pr. Egerug, guod .preestat,
nam non modo PJutarcbi tesUmo-
nium, sed etiam nominis explica-
liones quas Varro apud Au^iisti-
num , dc Giv. D. VII, 35, et Festos
facinnt, etsi ipsx faUiB fuecint,
scripturam tamen probant. .Hajid.
— > Abjun^eve. Codd. Urat. Vind*
Paris. edd. pr. Rom. Ven. a^un-
gere. Correzit Avautins, et in prima
Aldina ezbibuit. Haitd.

77. Viduare ehoris algentia pos-
sit Tajrgeta. Pro algentia, quod re-
cte restituit Domitius, in Parmensi
est algeona. — £dit. puunc. thor^s
pro chorisy et Taigeta, Eadem Ivi-
bet algentia;.miie Domitiua a«m->
sit. Cod. Paris. ehoris a. pr. n..

diceretnr. Quo totius sententie ra-
lio depravatur; quamquam ita le-
giturin codice Leidensi et in editt.
Bom. et Venetis. Vicentina habet
Anienis cum Paripenai, sed Aldinff?
Anieams^ qnod reliquie servamnt.
Primns correxisse videtur Jacobus
a Cmce Bonon. Xbes. crit. tom. J,
pag. 675. Cod. Uratiftl. et Vindob.
Anienem, Anien et fonte, Jegitor
ija codice Senenai. Quare nisi com-
peadia estremamm ayllabarum us
et «m aaspe in libris scr^piis confusa
oflienditsem, hac correctione, quam
reliqaispraestantiorem ego quoqne
retiBoi, an poet» manus non reh-
ratur, valde dnbitatums eram. I9e-
mo tamen verba etfonte relicto de-
£endet coUatis locis vel aliis vel
€»rm. V , V. 56. Fons, h. I. de aqua
siTC de alveo flumiois sin^pliciter
dicitor, ot Acbill. lib. I, vers. iSi ,
•t alibi. Hajw. — God. Paris. Anie-
nis fonte r. A.

73. Prosiemit. Editio priocepa^
^rostemunt,

74. iUa recubat Tibumus i, u.
Pro Tibumus nonnuilae editiones
habent Tiberinus, et hoc placet
Gevartio et Politiano : Mureto et
Calderino TibumuSy Genios soilic.
Tiburis : et hoc veram est, vel pro-
pter iUnm Horatii locnm^Cann. I,
7, «X qoo saom hausU JNoster, « tt
jmsceps Anio ot Tibomi lacns;'*
Ubi ner Tiburni lucum idem intel-

96 P. P. STATII SILVARUM

Taygeta , et silvis arcessere Pana Lycaeis.
Quod ni templa darent alias Tirynthia sortes,
Et Praenestinae poterant migrare sorores. So

Quid bifera Alcinoi laudem pomaria ? vosque ,
Qui nunquam vacui prodistis in sethera , rami?
Cedant Telegoni , cedant Laurentia Tumi
Jugera , Lucnnaeque domus , litusque cruenti
Antiphatae : cedant vitreae juga perfida Circes , 85

Dulichiis ululata lupis , arcesque superbi

choTos ex em. , et interpungit Dryo'
dum viduare choros : algent A.

78. <^i7t;t5 arcessere Pana fycoeis,
Pro Lycceis, ed. pr. et Ven. beatis,
Ortus error ex charactere Lonfyo-
bardico , in quo non multum diffe-
rentie est inter scripturam harum

vocum. Cod. Uratislens. acces-

sere; edit. pr. acersere; Venet. ac-
cersere; Ald. Lindenbr. Gevart. ar-
cescere; Grassen cum rccentiori-
bns arcessere. Hahd. — Cod. Paris.
accessere. A.

79. Quod ni templa darent^ etc.
Vetus lectio in marg. exempli Par-
mensis notata, quin templa; Cod.
Urat. quod in. De usn verborum
quod niy vid. Gasp. Scioppii Veri-
simil. I, 3, p. 10. Cortius ad Sal-
lustiiCatil. l8, 8; Cod. Leid. altas
sories. Editiones antiq. thirintia^
aut thyrintioy aut tyrinthia. Schra-
derus, quum crederet, non ab Her-
cule Tiburtinp sortes datas esse,
correxit, quod si templa darent;
itemque Hopfius. Haivd.

80. Poterant. Ed. pr. poterunt.
82. /» (Bthera. Cod. Paris. edit.

princ; etVicent. oii cptAera. Reliqui
Ubri in athera, ut v. 60, emeryis
in. aurasj et U, 3, 4^ : « iturus in
Kthera vertex. » Hand.

83. ^elegoni. Cod. Paris. et ed.
pr. thelegoni.

84* iMcrinaque domus. Pro Lu'
crina, vet. Cod. babet Lacinia,
et ita legit et interpretatur Domi-
tius, querente snper hac re Poli-
tiauo Epist. VI, i. Veruro est Lu"
crinos : alteri chorographia recla-
mat. LaeinuB, Cod. Leid. Paris.
margo Parm. edit. pr. Bom. Vic.
Venet. Lucrinceque, quod habet
Cod. Uratisl. praeeunte Politiano
Epist. VI, I, p. 2o3 , correxit Avan*
tius, et recepit AMin» corrector
cum rcliqnis, quamquam Bemar-
tius illam scripturam iterum defen-
dit. Poeta comparat amoenissima
Latii et Campanise loca , a Romanis
frcquentata et ad villas exstruen-
das maxime quesita. Hioc igitur
non ad Laciniam regionem, in pro*
montorio firnttiorum sitam et Jn-
nonis templo celebrem, aberratti-
rus erat. Ncc convenit vocabnlum
domus, nisi nympharum habita-
tioni. Heinsius conjecit Lavinaquep
et Lanuviique domus. Haitd.

85. Antiphatte. Cod. Leid. Anti-
phate. H. — Edit. pr, Antiphate. A.

8$. Arcesque superbee Anxuris.
Lege, superbi Anxuris. Virgilius,
VII , 63o : « Atina potens , Tibur-

LIBER I, CARMEN III.

ADXuris , et sedes Phrygio quas mitis alumno
Debet anus : cedant , quae te , jam solibus arctis ,
Antia nimbosa revocabunt litora bruma.
Scilicet hic illi meditantur pondera mores :
Hic premitur fecunda quies , virtusque serena
Fronte gra\is , sanusque decor, luxuque carentes
DeUciae , quas ipse suis digressus Athenis
Mallet deserto senior Gargettius horto.
Haec per et iEgeas hiemes , Pliadumque nivosum
Sidus , et Oleniis dignum petiisse sub astris.
Si Maleae credenda ratis , Siculosque per aestus
Sit via , cur ocuhs sordet vicina voluptas?
Hic tua Tiburtes Faunos chelys , et juvat ipsum
Alciden, dictumque lyra majore Catillum :

100

que snperbum ; n Martialis Epi^.
VI, 43 : «NonmoIIis Sinuessa, fer-
▼idive Fluctus Passeris, aut super-
bus Anzur, > Superbus nempe ob
sitnmexcelsiorem, quippe « Imposi-
tvmsazis late candentibus Anxur, »
Qt de eo Horadus, qui Tibur etiam
epttheto supini donat , i. e. superbi.
Vide cl. Bentleium ad Hor. Epod.
I, T. 29, ubi forte legendum su^
perbi pro mpemi. — Omnes libri
coDseodant in verbis vulgfatis, ne-
qiie emendadonem patiuntur. Ho-
ratii locum bene defendit Fea. Pro
Anxuris edit. Rom. aut curis. H.

S8. Anus. Cod. Uratisl. annus,
HiVD. — QuuB te,jam. Cod. Urat.
jasn te quse. Markl. posuit comma
ante jam quod sustuli , ne verba
perperam conjungerentur. Hahd.

89. ^nf la. Vnlgo avia. — Codd.
omnes , edam Vatican. et edd. ve-
teres pnebent avia; necessariam
pQtavi correctionem. Havd. — Re-
voeabunt. Codex Leid. habet revo-
eabant. Hakd.

90. Scil. h. illi meditantur pon^
dera m. Vid. not. ad b. v. A.

93. Sanusque decor. Pro sanus
Parmensis habet satius — Vadcani
Codd. 3285 et SSyS, prsebent so^
tiusque decor. Reliqui ut vulgo edi-
tum , sanusque decor. Quare potius
sequutus sum Cod. Urat. qui ha-
bet sanusque nitor^ quod Grono-
vius tacite ex aliis , ut videtur,
libris recepit. Sanus nitor dicitur
vitae splendor sana radone adhibi-
tus. H.

94. Gargettius horto. Cod. Urat.
gurgeticus orto; edit. princ. carthe^
tius; edd. Rom. Vicentina , Venet.
Ald. Gargetius. Gronovius correxit
Gargettius, Hard.

95. Hac per. Edit. pr. Nec par.
— Pliadumque. Ita omnes scripti
libri, edam Vaticani; edit. Parm.
Placidumque. Hahd.

97. Si MalecB, Edit. pr. similets,
et in V. sq. sorbet pro sordet.

100. Dictum. Edido princeps
habet doctum.

98 P. P. STAT. SILV. LIB. I, GARM. HI.

Seu tibi Pindaricis animus contendere plectris ,
Sive chelyn tollas heroa ad robora , sive
Liventem satiram nigra rtibigine turbes :
Seu tibi non aUa splendescat epistola cura.
Digne Midae, Croesique bonis , et Perside gaza ,
Macte bonis animi ! cujus stagnantia rura
Debuit et flavis Hermus transcurrere ripis ,
Et limo splendente Tagus. Sic docta frequentes
Otia; sic omni detersus pectora nube
Finem Nestoreae precor egrediare seneotse !

io5

I lO

loi. Seu tibi. Ed. pr. 51' tibi. A.

I03. Chelyn toUas. Cod. Urat.
I^i<l. Paris. et e<ld. usque ad Aldi-
nam orones chelym^ vel chelin tol-
lis, Lindenbr. annotavlt : rectius
toilas; quod Grut. voluit, et prx-
eunte Gevartio, omnes rqliqui re-
ceperunt. Idem in exemplo Parm.
notatum invenit Ileinsius. Hakd.

I o3. Turbes, Lege tingas, — Vid.
notam. — Omnes Ubri etiam Vat.
consentiuBt in voce turhes. Forcel-
linus, sub v. satira, affert turbas.
Vir cl. Hand. exhibet turpeSy ut
fiat hic sensus : &ive tu lividum co-
lorem satirae augeas inducta ni-
gra rubigine, eoque modo ipsam
mordacissimam rcddas, sive nitido
splendore epistoiam exhibeas. 7*ur-
harey inquit vir doctus , non ut aliis
videbatur, idem est ac tinguere,
sed nigro colore turpare si^nificat;
rei maculas nigras inducere, aut
eam maculnre. Vid. not. A.

io4> Tihi non alta. Cl. Iland. edi-
dit tua non alia. Ed. pr. seu tu non
alia. Vid. notam. A.

io5. Midie. Cod. I^id. Mida. H.

107. Hermus.^om.heremus\Vi-
cent. hermius. Hand. — Edit. pr.
hermis. A.

109. Sic omni detectus pectora
nube. Heinsius Not. ad Claudian.
Praefat. lib. I, in Rufinum legit de*
tersusi et ita olim emendaveram.
Satis exemplorum ibi habet; qui-
bus tanien boc addas iicet ez Si-»
donio Apollinari Carm. VII, i34:
■ Torpentia tolIeLumina, deteraam
mentem caligo relinquat; » hoc esc^
« Sis omni detersus pectora nube. ■
Eleganier Alcimus Avitus, lib. V,
4^6. Tergere alicubi eodem sensu*
— Infra U, i, vs. 198 : «similes
tergentem pectore curas. » £am-
dem emendationem fecerunt Lia-
denbrogius et Hopfius, uterque in
ineditis, et vir doctus in libro Got-
ting. qui aut dejectus aut detersus
legenduro esse censuit. Omnes li-
bri, etiam Vaticani et edit. princ.
detectuSy quod vix defensorem ha-
bebit. Dictioncm nu6e$ pectoris il-
lustravit Drakenborchius ad Silii
Italici, lib. VIII, vers. 61 3 quem
vide. Hakd.

NOT^

IN CARMEN TERTIUM LIBRI PRIMI

SILVARUM.

ViBS. a. luBaro Aniene. Ne quis iteram cum Barthio artificium quae-
rat in his Terbis, quasi amnis villis a natura factis accessisse dicatur,
id Boneo, poetam andacins yerbo nsam esse, quod proprie de flumini-
bus terras dividentibus ponebatur. Hard.

3. Aut j>oUdt.,. noscere. Gorruptissimum carmen. Hoc i^tur a^amus,
Lector. Recte autem omnia procedunt ad vs. 8, quippe nosceref vs. 3,
probum est, ut Tbeb. XI, 378. Ita co^noscere eodem sensu Sallustius
Bell. CatiL la; Senec. Herc. Fur. v. 1060. Cemere et cognoscere pariter
conjungit Propertius, I, 6, i3. Haec adnoto, ne cui adblandiatur visere,
ex fioetlui Gonsol. lib. IV, Bfetr. la, et Valer. Flacc. IV, 210. Cemere
eodem senso quo hic, utitur Thebsiid. I, 386, «actotum re^ia ceriiit
vestibola. •

4- Certantesque sibi dominum defendere viUas. Barthius intellexit,
aliam villam hieme, aliam aestate sibi defendere dominum. £t Lenzius
haec : • intelU^e, ab jsstu defendere, ut IH, i, 70, vid. Mitscherlich. ad
Uorat. Garm. 1, 17, 3. » Non ita recte; nam poeta dicit : villae amoenitate
saa certant, ut qu«qae sibi vindicet dominum, eumque morantem te-
neat. Hic vero verbi osos haud frequens , quem lexicographi non nisi
in Digestis observarunt , ad recentias aevnm pertinere videtur. Vopiscus
in Vita Probi, cap. 8 : « Sed quum quatuor illi milites inter se conten-
dercot, acsortem sibi qoisqae defenderet, jussit iterum agitari nrnam. »
Similiter Tbeb. IV, 402 : ■ communem petis defendere montem , » i. e.
vindicore. Haiiii.

B. Pis4gumque domus non isstuat annum. NoUus io his verbis sensas*
Concipe enim^ si potes, quomodo domus potest aestaare (i. e. aBStoare
^cere) annum Pissum (id est, sstatem). Immo contra «estas domom
«stoare facit, non domus sestatem. Gorn|[endus igitur locos, antequam
intdligendos. Lege, «Pisa;oqae domus non estoat aono. » Jam omnia
facilia. Sensos est : Haec Manlii viila adeo frigida est , et arboribus et
fontibus in cobicola admissis tam bene temperatur, ut etiam media sestas

loo NOTiE IN CARMEN TERTIUM

calore nimio illam non gravet; media lestate, Pltao anno^ non cstuat.
Verba jam videamus. Annus hoc loco pro parte anni ponitur : adeo ut
annus PisCBus sit ista pars anni , in qua ludi Olympici juxta Pisam cele-
brentur, hoc est, media aestas. Ita Thebaid. IV, i , horrens annus est ista
pars anni, qua cuncta horrent, id est, hiems:

Tertius horreDtcm Zephyris laxaverat annum

Phoebuf;

tertius Phoebus Zephyris laxaverat horrentem annum , seu hiemem , quae
proprio veri>o horrere dicitnr. Seneca, Medea, act. IV, v. 7^9, ubi Me-

dea de se loquitur:

Tempomm flexi vices ;
iEstiiM tellos horruit cantu meo ,
Messem coacia vidit hibemam ileres.

Iia legendus iste Senecae locus; vulgo yZoruit cantu meo^ qaod ex sensu
et oppositione absurdum est; sed hoc obiter. Ut horrens annus Statio,
ita hibemus annusy Hor. Epod. II, 29, pro hibema parte anni; quando
nempe hiems anni est, ut loquitur Apuleius. Frigidum annuni eodem
sensu vocat Virgilius , ^neid.VI, 3 11, loco corrupto, de quo alibi. Sic
pomifer annus, pro ea parl» anni, quae poma fert, id est, autnmnus, apud
eumdem Horat. Carm. III, a3, 7:

Aat dakes alamaj
Pomiferi grave tempus anni.

Ita legendnm puto pro Pomifero anno* Tempus pomiferi anni y ut tem-
pus teneri anni seu veris apud Martialem, Epigr. IX, i4i de Earino :
NoaBen habes, teneri quod tempora nuncupat anni.

Sic pigerannus Nostro, Silv. IV, 4? 40) P^ ^^ parte anni, in qua a li-
tibns et rebus judicandis cessabatur, quam nos vacationem dicimus :
Cerie jam Latiar non miscent jurgia leges»
Et pacem piger annos habct; metseique reversc
Dimisere foram.

Id est, ■ Julius mensis, quo maxime lites interquiescnnt,* ut ait Plin.

Epist. VIII, ai. Mira vero locutio est, quae occunrit Silv. III, i, v. |35:

Viz annat anhelat
Alter, et ingenti dives Tirynthias arcc
Despectat fluctas.-

hoc est, vix anhela pars anni rediit, seu ea pars anni, in qna anhela-
mus, id est, testas vix rediit altera. Annus etiam absolute pro mease,
seu proventu anni apud Tacitum de Morib. Germ. cap. i^* Vide que
dico ad Ral. Decembr. v. 4^. Frangunt solem, versu praecedenti, est mi-
nuunt calorem solis. Ita Seneca, Natur. Qu. V, 10: « Etesiarum flatus
aestfttem frangit , et a mensium ferventissimorum gravitate defendit ; >
quibns verbis intelligis quare, v. 7, Nemees alumnus, seu Leo dicitur
gravis. Calor se frangere dicitur Ciceroni, de Oratore I, ad finem libri. Se-
neca, Herc. OEt. v. i3G6, ubi queritur Hercules moriturus,

Non ipse terris major oeeanui meoi
Franget vapores.

LIBRI PRIMI SILVARUM. loi

Id est, mioaet, vel exstinguet; sed satis hec. Scio qnomodo huoc locum
esplicant Gevartius et Morellus ; sed duFe nimis et coacC9 mihi videntur
eornm interpretadones. Muita horum, que de voce annus adnotavi, jam
video oecupata esse a d. Broukhus. ad TibuU. Eleg. I, i. Et potui qui-
dem novis exemplis rem a^ere; sed plagii suspicionem nec metuo, nec
caro. — Antiquos libros integros ratus, annum Pisosum accipio de tem-
poris spatio, ul sil, per ferventissimura aestatis tempus. Graece enim red-
das : •wB-«u3^»r«i tni Hiwtu •/)«». Gaesar Bell. Gaii. III, la, 5: « Haic
magnam partem xstatis faciebant; » ubi nonnulli male exhibent, magna
parte. Tibull. II, 5, 109: « jaceo quum saucius annum. » Haitd.

9. Ipsa manu tenera iectum seripsisse Voluptas, Ito vetuste editiones,
teste Gronov. Diatr. c. 10, ubi laudat conjecturam Lindenbros. legentis,
Vi» manu tenera; et hoc omnino verum est, et editioiiibus Gryphiana ,
et Aldina, et Golinsi, et MS. Senenai^nfirmatur ; licet Gronovius postea
mentem mntasse videatur, quando quidem Observ. II, 14, retinet Ipsa;
et, moUius, inquit, intellezeris, videtur, aut credi potest. Prius verum
est; Visa scripsisse, non Ipsa scripsisse; quam constructionem seu elli-
psin in simplici narratione vix admittendam puto. Noster, Thebaid. IX,
379, et X, 211 ; Virgil. iEn. II, 270, et VII, 73. Quibus omnibus in lo-
cis verbiim substantivum esi vel erat intelligendum esf , ut in hoc loco.
Hoc non vidit qnisquis primus supposuit Ipsa pro Visa, Domitius, cu-
jus editio praefert Ipsa, mutilatum locum credidit: non ita crediturus,
si illi in meniem venisset Visa. — Marklandus, mutata sententia, correxit :
■ Ipsa mann fertur tectum scripsisse Voluptas; » in quibus taroen expo-
neodis non accurate perpendit verborum vim. Sed in proximis duae res
affemnt difficnltatem , ne dicam de falsa opinione, qua vocem tenera
otiosam esse existiment. At quis hoc sensu dixerit tectum scribere? Po-
mit autem verbum scribere absolute nsurpari, ut esset, descriptionem fa-
eerty $vrefonn(B nomen ex antecedenti senteotia inteliigi. Quare verbum
alio nomine necessarium restitui, quum cormptionis vestigia in Cod.
Uiat. vidissem. Ip eo enim et in edit. princ. legitur tecum, quod facile
eommaCari potnit cum voc. fertur. HAirn.

18. Failax responsat imago frondibus. Pulchramhanc poeta; imaginem
eertatim imitati postea sunt Sillus Ital. Ausonius aliiqne, quos laudant
Bachnems aliique commentatores ad Plin. Ep. 8, lib. VIII. Trilleii.

20. Infraque superque saxeus. Anien infraque superque saxeus, hic,
ad vtllam Manlii, non est saxeus, sed quietus. Quid, quaeso, est saxeus
flnvius, aut quaenam oppositio inter saxeum ct tacitumum amnem? Xa-
pidosas quidem JEsaris unc/a$ habes apud Ovidium , Metam. XV, 22, ct
lapidosus ritnis, Fastor. III, 273, hoc est calculis et lapidibus abundan-
les : ad quam formam Statius dixisse debuit Anien saxosus, ut Euphrales
saxttus, Piin. Hist. Nat. V, 24 ; Athesis saxis asper, incerto Auctori Pa-
neg. dict. Gonstant., c. 8, p. 169; Ovid. Amor. III, 6, 4^) ^^ Aniene:
Nec te praFtcreo qui per cava saxa Tolutans

loa NOTiE IN GABMEN TERTIUM

Tibaris Argei pomiferji «rva rigai ,

ui beae emendavit Bentleiufi pro pomi/er. Alia vero res est saxeus; nempe
e saxtsfttctus yei constans. Ita Thebaid. lib. VII, yers. 4o8 :
NoDc aaDguioeuf , nunc saxeiu imber ;

et ita passim apud Nostmm et alios, neque aliter quisqnam. Bemartius
ad explicandnm saxeum hunc Anienem, adducit locum Suetooii Gland.
c. 30: « simulque riyum Anienis novo (I. novi) lapideo opere in urbem
perduxit, divisitque in plurimos et omatissimos lacns. » Sed nuUo modo
nodnm solvit hic locus : licet enim Claudius Anienem in urbem per-
duxerit lapideo opere, non tamen ea de cansa recte dici potest saxeus
Anio; quum, ut snpra dixi, aliam rem denoiet tox saxeusi et ai reote
dici posset saxeus, deesset tamen aliquid qnod opponeretar nnt «kic
tumidam rabiem spumosaque ponit Mormura ; » dixisse enim debnit ,
Anien infra supraque turbidui yel tumidus^ vel prteceps (yel quid ejns-
modi, non lojreus), hic quietus est. Hoc modo scriptnm esse oportnit.
Sed yocem Statianam aliis indag^ndam relinquo : mihi enim omnia yer-
santi niliii occurrit quod terancio emerim. Turbidus quidem optime con-
graeret; hoc enim epitheton fluviis saepe triboitnr. Sed, prcterquam
quod sequitur turbare versu proximo, immanis est mutatio, et yix animo
roncipienda , nedum sano critico admittenda. Idem censeo de prmeens
et audaXy exspectanda igitur aiia exemplaria. Domitius interpretator^
« Saxeus : labens alioquin per saxa, et strepens. • Concedo huncaensnm
esse debere : sed quis mihi probabit, yel uno exemplo, hanc esse signi-
ficationem vocis saxeus? Oe cataracta Anienis ad urbem Tibnr yide Stra-
boncm, V, pag. i64; aed nihii inde huic loco restituendo colligi posse
puto. Aiicui forte non displicebit,

Ipse Anien ( miranda fidcs) iafinqtte snperqae
Viz saus, hic tumidam rabiem, etc.

Id est, furens et yiz sui compos : cnjus significationis vocis sttus multa
exempla adduci possent; et bene opponeretur sequentibns, tumidam
rabiemf etc. Sed aba notione sumittiryox suuSy qnando de fluyio sermo
est, utperspicere potes hoc loco Glaudiani in Entrop. 11, a66, de Mar-
sya et Mxandro fluyiis ; Pomp. Meia de Niio : « qiium diu simpiex suus-
qne descendit. » Ita optime restituit N. Heinsius pro s<evus.

a3. Habentes carmina somnos. Aventes carmina somnos; ita pieneque
editiones. Domitios ita explicat: Somnos aventes carmina^ i. e. placidam
quielem. Non inteltigo. AJius notat, « Est permntatio yicinaram vocom :
dicere enim debebat carmina somnos amantia. » Ille igitur iegebat et
amantes carmina somnos. Uterque eorum errabat, qnod non intellexit
stgnificationem yocis somnos, qus hoc loco ponitur pro noctes, ut apud
Virgilium, Georg. lib. I, y. 308 :

Libra die Mminiqac pares ubi fecerlt horas :

ad quae Scrvius : « Somni, id est, noctis : nam ab officio temporis ipsum
tcmpus ostendit. h Hunc Vir(;i1ii locum imitatur Ausonius, Idyll. XI, 3 1,

LIBRI PBIMI SILVARllM. io3

codem Mnra: «Libra die somnicpie pares determinat horas. « fd est,
diei et noctis. Sil. Ita]«cus> Ili, 300: « fitfiscuerat lucem somno Dens; »
ad <piem locum yide interpretes. Noster, Silv. Itb. 111, carro. a, v. 8a.
Hoc intellecto, faciii ne^otio prodit Statii manus,

Pieriotqae dies , et babentes cannina somnos.

Id est, noctes, qux habent carmina, exercentur carminibus scribendis.

Thebaid. XI, 608; MarUal. Epigr. VIII, 78; Ovid. Metam. I, 558; No-

ster, Sily. IV, 4? 4^ ' " ^^ pacem pi{;er annus babet. « Non male quidem

amantes earminai sed yerius habenteSy quia hae voces habent et avent

(qiue antiquo more scribebatur havent, vid. cl. Davisium ad Cic. de

Nat. Deor. II, i) perpetuo inter se commutantur. Ita apud Sil. Italicum,

XV, 577, pro hahet prcscedere f legendum havet, id est, avet — Somnum

pro nocte positum esse dicuot, quod nusquam ita factum video, ut diei

loci opponatur. Omnes enim, quos a£Ferunt, sciiptores hoc verbum de

noctis tempore, sed somni ratione babita , usurpant, neque huc pertinet

Silv. in, a, 8a, nbi proprie dicuntur somni, In uno ioco Silii III, aoo,

nbi /Kjr opponitur, etiam de dormiente , non de vi^lante sermo est. Quo

minns igitur in his Vopisci laudibus ambignam vocabuli signifioationem

Tindicemns, ajia meliorque explicatio in promptu est. Nam inter om-

nes constat quod cecinit Lucretius, IV, 968; Glaudianus, VI Gonsul.

Honor. Prvfet. v. i, et pergit post alia exempla v. 1 1. Adde Nonnii Dio-

nys. lib. XLII, 3a5, pag. 1096. Ergo qno studio Vopiscus vi^lans per

diem tenebatnr, id etiam noctu ejus somni habent. Usus verbi habere

comparari potest com Gneco ix^Ht quo significator proprinm faabere,

ant non expers esse rei. Fortasse tamen aUquis hic positum putet pro

exhiberef efficere, aut pr«bere, de qna re dixit Schieferus ad Gre^o*

nnm Gonoth. in defendenda sua sentantia contra Hermannum nimis se-

▼erns. Hahd.

a4* -litics tttnim^tte domi, etc. Becte bunc locom et hanc scriptnram
vindicat Gevartins contra Lipsium et eum secotnm Bemartiom, qoi sop*
posoerant ;

Littts ntrimqne, domus : ncc sc miiistamas anmit
Dividit.

Sentos est : otraqne ripa Anienis domi e$t, domestica , et non extema ;
nam in otroqoe litore domos erat quae fomice jungebatur : « nec te mi-
tisaimns amnis dividit; » dum in ona ripa versaris, non te impedit am-
nis intermedios, qno mini:te in alteram transire possis; nam utrseque do-
mus ponte sen fomice conjon^untur, et ita velut una domus sunt. Hec
Gevartios ; verissime.

a5. AUemas servant ptmtoria ripas. Imitator hunc locum Ausonius
Mosella, vs. a85, «et altemas comunt prsecoria ripas. n — Ubi vides
Aosonianom comunt pro Scatiano servant: ex quo snspicari forte pntes
Aasoniom legisse et Statium scripsisse altemas omant prtetoria ripas.

io4 NOT^ IN GABMEN TERTIUM

noD servant: et ita qaidein bene scripsiase potuit, et minima est mnta-
tio, ex ervant {Acere ornant; sed nonopus est; quicquid entm in aliquo
loco positum est, dicitur servare istum locum. Nost. Theb. IX, 4^7, « car-
pit putres servantia ripas Arbusta. « Vir^. Georg. IV, 458, de Eurjdice:

Imiiianem ante pedes hydrom inoritura pnella
Senrantem ripas alta non vidit in herba ;

et ita passim omnibus. — Praeterea notandus videtur usus verbi altemi
pro ambo et utert^ue, maxime apud recentiores scriptores Qbvius, nec
tamen a viris doctis satis perspectus. Ha5d.

39. Hic atema quies, etc. Hnnc etiam locum ezscribit Ausoniat
Mosella y. 293 :

'Non hic dira freti rabies , non ssva fureotum
Praelia Cauromm : licet hic commercia lingaae
Jnngere, et altemo sermonem tezere pnlsa.
Bkinda salutifcras permiscent litora voces,
Et voces et pvne manos.

Efvregie quidem, si sine mendis. Lege salutigeras voces^ ut Epist. XXV,
Salutigeri libelli; alia res est salutiferas. Deinde, et visus, etpane nta"
nus, patet ex sensu et locorum comparatione. Nec male si pro permi-
scent litora voces, legas permittunt, ex Statiano datur.

3t. Sic Chalcida Jhictus expellunt JluvH. TeDebricosus locus, inqnit
Bernartius , et addubito nnm sanus. Per^rit deinde , et confundit hanc
Chalcida Eubceae urbem, cnm Chalcedone ad Bosporum Thracium e re-
gione Byzantii : merito ob hoc notatus a Gevartio Lect. Papin. cap. 35 ,
qui tamen de mendo non suspicari yidetur, et exp1icat,yZiACfu5 expellunt
Chalcida, id est, divellunt et disjungnnt: et^Jiuctus hic adjfective y7u-
vios appellat, id est, qui septies de die ac nocte fluunt refluuntque. Sed
primum, expeilere non est divellere et disjungere, sed projicere et pro-
trudere. Plin. Hist. Nat. IV, la , de Creta loquens : « ad occidentem Criu
metopon (Kpiov /utrflr^rev) Cyrenas versns expellit; » id est, projicit, emit-
tit; non, separat: et ita passim in Geographicis Plinius. Proj icere yero
Chalcida non congrueuter dici potest sensui hujus loci, ubi de separa-
tione locorum interventu aqnarum sermo est. Nec melius Gevartius in
altera yoce ^Jluvii. Quis enim unquam usurpavit Yocem Jiuvius adjective
ct pro epitheto? et si exempla hujusce usus proferret, aures tamen era-
dits non ferrent istam conjunctionem,^ut;u Aictuj. Sensit hoc pra!cla-
rissimus N. Heinsias, qui ad Claudian. pag. 4^9 ^^^9 *^^^ Chalcida
flactus Dispescunt reflui; » probum quidem hoc, et nomine Heinsiano
dignum; licet ante eum Crnceus conjecerit reflui. Dispescunt est, sepa-
rant. Plin. Hist. Nat. V, 9, de Nilo : « Inde Africam ab ^thiopia dispe-
scens, etc. » Festus Avien. Orb. Descr. v. 1295, de Indo flumine. Bejiui
Jhtctus, ita Theb. VII, 334; Ansonius Epigram. III. £t tamen, ut verum
fatear, de utraque parte Heinsianaj emendationis addubito. Primum
enim levior niibi videtur medicina, si, miuori mutatione, legas, • Sic

LIBRI PRIMI SILVARDM. io5

Ghalcida flnctas DispeUunt. » Omissa prima versus litera d^ ex ispeilunt
feoemnt expellunt. Sensus est idem. Priscianus, Perie^. y. 666, dispulsi
ventiSf id esf, separati. Virgil. ^n. I, 5ii, turbo dispulerat^ nljluctus
dispellunU Utcunque sit, omniDO requiritur vox aliqua qua incipit a
syllaba Msy ad denotandam scilicet diyisionem; ut versu proxime se-
qnenti dissociata. Demde jfluctus rejiui vix videtur elegantiae Statianae,
qunm ntraque vox ab eodem verbo, quod esljiuoy derivetur: quam
compositionem maxime vitant scriptores eniditi. Lego, «Sic Chalcida
fluctus Dispellunt refiigi. n Lucan. I, 4io; Ovidius, Heroid. XVHI, i8i;
Alcimus Avitus, IV, 47I9 de Diluvio; idem tamen mox v. 544» Sidonius
quoque Apollinaris, Carm. VII, SpS :

Jamque ad populos ac mra feroci
Tema Getv protendit iter, qua pulsus ab aesta
Oceanos refluum spargit per culta-Garamnam, etc.

ubi tamen non rejluum Jluvium , sed Garumnam, Notanda vero et in-
crepanda Sidonii incuria, qui in eadem sententia utitur vocibus rejhiumy
Jbanen, Jluenta eljiuvii^ usque ad nauseam, et paene barbariem. RefugiB
Tethyos unda, Priscian. Perieg. v. 689; refugo Niio, Lucan. VIII, 5a6, '
et Plin. Panegyr.; refugum mare^ Auson. Epist.VII, 4^, et Mamertinus,
Paneg. Maximian. cap. la; refugus amnisy Prudent. adv. Symmach. II,
44i; ^f^gi^ vadis^ Auson. Epist. VIII, et similia passim. Heinsins quo-
que conjecerat refugi.

36. Picturata lucentia marmora vena. « MS. Medicaeus pro vena habet
iuna^ quod mihi spemere religio ; conjungit enim postes e Numidico et
Lunensi marmore, dequo Strabo. » IlscGronovius,Diatr. c. 10; addu-
cit deinde locum Strabonis, qui est lib. V, p. i53, edit. Casaub. et qui
lectionem Cod. Medicaei, ut mihi videtur, plane evertit. Dicit euim Geo-
graphus tantum esse proventum marmoris Lunensis, ut pleraque ele-
gantiorum operum Romae et aliis urbibus ex eo effecta essent. Atqui si
pleraque opera, absurde fecit Statius; si cum auratis trabibus et Mauris
postiiniSy rebus rarissirais, conjungeret marmor Lunensey rem vulgatis-
simi usus : et sane non in maximo pretio fuisse hoc marmor evincit lo-
cns Nostri in Eucharist. ad Domit. v. 39, ubi post enumerata alia mar-
momm pretiosissimorum (renera, addit

Lunaqne portandis tantum sufFecta columnis.

Id est, marmor Lunense tantum in pedes vel bases columnaram adhibi-
tnm esse in Domitiani palatio, quod ibi describic: licet alicujns esset
pretii, non tanti tamen ut dignum censeretur aliis usibus inservire. Non
igitnr bene conveniunt auratcs trabes et Mauri postes cum Lunensi mar-
more. Latinitas quidem patitnr marmora Luna pro a lAina ; et non male
diceretur /^icturata Luna propter /mtaxxa xl^w flrouuxot/ >>.Ai/xifom{, la-
pidis. varii ad cceruieum vergentisy ut de iis Strabo : sed nihil mutan-
dum auctoritate unius codicis, praesertim quum potior sit vulgata lectio.
Per venam intelligit fibras, et lineas, et strias, quae in marmore reperiun-
tur. Reguiam vocat Baln. Etrnsc. et gyrum^ Silv. II, a :

io6 NOT^ IN CARMEN TERTICM

Ubi mannore picto
Candida parpnreo dittiDQuimr area cyro;

ubi marmor Synnadicam describit : et idem hoc loco forte innutt. Hinc
yena pro ipso marmore : supra Epichal. Stel. v. i49* *> Hic concolor alto
Vena mari, n et ita passim. Vide Plin. Hist. Nat. XXXVII, 6, ad finem.

4o. Ad silvas qvue refpicis, auhf taeentes, Atqni qnomodo tacentes,
qaam atatim dicat murmura invitare somnos ? Ne dnbites, qain Stalios
scripseritjaceittesy id est, sabjacentes. Ita Snrrent. PoUii, v. 74 :

Traosqae jacentein
Nerca diversis servit sua terra fenestris.

Id est, sabjacentem pontam. Avienas, Orb. Descr. v. 339, ^® Nilo:

Inque jacentem
^yptnm fnsus fluctu premtt arva marito
Fecundatcpie solum.

Elegantissime. Hse vero voces perpetno commatantnr in MSS. Ita Theb.
X, 4^8 V pro «Rogat, en rogat ipse jacentis Vultas, » legendum tacen"
tif, eleganti oxymoro, quo etiam utitur Petronius Satyrico: « coeperat-
que etiam sine voce saevientes rogare. » — Bemartius, ne tirones ambi-
gui haererent, scripsit tacenteSy quod legitur in editt. Grasser. Oevart.
Gronov. Antiqui autem libri omnes facentts. Etiam Peyraredum maloisse
jacentesy miror; mmjacens dicitur re^po, quae late patet, aut per lon-
gum spatinm excurrit; utjacens jEgyptus apud Avienum, Oescript.Orb.
339, qua; a Lucano U, 4'^? dicit ur |9er ^/anayacens. Jacens mare, Silv.
II, 2, 74) pro immoto positum est. In hac vero sylvarom descriptione
nihil aptius verbo tacensy ut Virg. JEn. VI, 386 : « tacitum vocatum ne-
mus EJyfiiorum. » Ergo non sine causa vulgatam lectionem defendit
Wakefieldus ad Lucret. III, ^Sa. Havd.

41. Qua tihi tota quies, etc. Gonjicias muta quies; et sic Ovid. Met.
lib. XI, vs. 609 :

Muta quies habitat : sazo tamen exit ab imo
Rivns aqnse Lethes.

Certe hnnclocum Statius ante oculos habuisse videtur. Ovidios, iterum
VII , 1 84 : muta silentia noctis. Fortasae etiam pro aut legendum at, ut
Ovidius: saxo tamen, etc. Leitz.

^2. Et nigros imitantia murmura somnos. Gronovius, in Reliq. ad Silv.
Scat. suspicatur Statium scripsisse : « ni^os invitantmurmura somnos; »
optime et verissime : in altero nullas sensus. Ovid. Met. XI, 6o4 :
Invitat somnos crepitantibus unda lapilUs.

Horat. Epod. 11, vs. 27:

Somnot quod invitet leves.

Vir^l.Eclog. 1,54:

Hinc tibi qu« semper vicino ab limite sepes ,
Hyblaeis apibus florcm depasta salicti ,

LIBRI PRIMI SILVARUM. 107

Saepe levi 100101101 fuadebit inire tiisurro.

Quem locum excutiant velim Vii^Iii amatores ; ego eiiim nec sensum
nec constructionem primi versus intelligo. Turbat inepta voz semper,
sub qna latet verbum aliqaod substantivum. Servius notat, sepes su6-
audi,Jiet; nec adhuc intelligo. Sed pergo. Sine dubio igitur Statins scri-
psit inviiant. Pessimum vero et mali ominis epkheton istud nigros som-
nos: n^er enim somnus est mors. Sil. Ital. VU, G33. Nec multomelius,
si legas pigros cum Heinsio : somni enim pigri sunt desidiosorum, et in
viiio ponendi. Vere restitni,

Et teocros inviunt munnnra somnos.

Prima syllaba in voce teneros amissa erat in prapcedente et: unde ex tie-
Tos fecOTunt nigros. Recte vero feneroj somnos, ut Thebaid. t, 388. Ita
legendnm putO) et ita citat Gronovius ad hunc locum, de quo agimus,
sive sic legendum putabat y stve errore memorix ; vulgo enim tenues.
Oppositio autem videtur postulare teneros : invitat teneros somnos ad
dum cttbilia. Claudian. de Bello Gildon. v. 3^8; Ovidius, Heroid. XII,
170; Nosfer, Theb. X, 116:

Tenerosque hortantia somnoi
Langnida sncciduU exnpirant Inmina flammis.

Ica et ibi legendum credo; vulgo sine sensu primosque. Teneros hos
somnos facites vocat Horatius Carm. , III, v. 31; moUeSy Virgil. Georg. ,
lib. n, vers. 47^9 ct alii. Sed adhuc restat scnipulus de hoc loco;
vide cnim :

Qua tihi tota qoies » ofPe&saque tnrbine aullo

Nox ailet , et teneros invitant mnrmnra somnos.

Ubi egregie Gronovius tuetur tofa quies contra Behotium et Piccartom
substitueBtes tuta. Jam vero, si quies tota et integra est, et nox silet,
nuUa ex parte vel minntissimo turbarum strepitn interrupta , prout hanc
▼o<sem bene explicat Gronovius , qusero quem locum habere possnnt
murmura? hec enim contradictoria videntur, noctem ex toto silere et
simal murmura somnos invitare : et vel dicendum est murmura (flumi-
nis pota vel gilvarum subjacentinm ) non numerari inter res, que quie-
tem tnrbant , et ideo Statinm addere ista , « offensaque turbine nnllo
nox silet; « vel si hoc non admittendum sit (et revera quomodo admitti
potest vix concipio) omnino legendnm est, « et teneros invitant carmina
somnos; • ut supra v. 23, et ^a6enfes carmina somnosy seu noctes. Si
lcgas ouf pro ety evanescet omnis hujus loci difficultas. Hoc in contex-
tnm tato admittas. — Vid. Var. lect.

43. An qum graminea suscepta crepidine fumant balnea. Hunc quo-
que locnm exscribit Ausonius Mosella, v. 33^ :

Qnid qnae sulphurea snbstmcta crepidine fumant
Balnea ?

rbi , pro sidphurea , editio Ugoleti habet fulminea : un^e Jiuminea rcctc

io8 NOT^ IN GARMEN TERTIUM

legit Tollius. Suscepta idem ett qaod suspensay suffulta, ut ad Senecc
Epist. XG, optime docet Gronoyias.

45. Quaque vaporiferisjunctis, etc. Lege, Quique vaporiferis, scilic.
amnis: faoc postnlat sensus. Gonstructio est, an dicam ignem imposi-
tam ripis algentibus, amnemque, qui amnis juncttu vaporiferis fomaci-
bus ridet nymphaSy etc. Per amnem intelligit Anienem , in cujus margine
bafaiea exstruxerat Vopiscus , ad aqus commoditatem , que balneoram
usibus inserriret. Hujusmodi balneorum ssepe in his Silvis mentio. Dicit
Statius, Anienem, in cujus ripis fumant baloea, ridere nymphas (hoc
est aquas balneares) anhelantes, in balneo puta, quum tamen tam Tici-
num sit ipsis gelidum flumen , ut bene explicat Gronovius. Quique, ut
Silv. III, 3, V. 190, et V, 3, V. 193. — Ridet frigidus Anio nymphas,
quum eas videt in sua vicinia anhelare et sstu laborare. Nam, ut ez
proverbio Petronius ait in fragmento p. 683, hurm. flumine vicino stul"
tus sltit, Quare^N. Heinsius frustra conunendat correctionem vicino fri'
gore; nam quem in Adversariis, p. 548, codicem antiquum nominat,
est cujus lectiones in exemplo Parmensi adscriptae eranl. Nec cum M.ar-
klando mutaverim: quufue.,., amnis, qnia non aliud flumen, sed idem
alio loco cum balneis conjunctum describitur. HAnn.

5o, 5i. Quidquid et argento primum y etc. Gorraptissimus locns. To-
tus sic habet :

Quicquid et argento primam vel in aere Myronit

Lasit , et enorines manus ett ezperta colosios.
Gujus constructio haec est : « et quicquid primum manua Myronis luait
argento vel in aere. • Gui bono istud primum? aut qua notione sumen-
dum est? Si enim pnmum accipias de temporis ordine, hoc incommodi
sequetur, quod prima artificum opera imperfectissima sunt : ut absurde
fecerit Statius, si Vopiscum commendarit ez eo quod possederit prima,
rudia et imperfecta magnorom artificum tentamenta. Si vero pro praci'
puum sumas <ro primum^ non puto recte dici posse primum opus My-
ronis pro pnecipuum : quum hoc sit primarium, non primum, Scio qoid
ez Terentio et Sallustio opponi possit; et ideo huic siguificationi non
ulterius repugnabo , quum potiora argumenta habeam contra istud pri-
mum. Dicitur enim, manus Myronis lusit argento. Atqui Myron non ar-
gento, sed aere celebris fuit. Noster, Silv. IV, carm. 6, vers. a5 :

Hic tibi quae docto mullum vigilata Myroni

.£ra ....
scil. monstrabit. Petronius, Satirico cap. 88 : « Myron, qui pajne homi-
num animas ferarumque aere comprehenderat, non invenit heredem. »
Lege animos» Ausonius, Epigr.LVIU, in bucnlam eream Myronis :

Bucula tum caelo genitorit ficia Myronis

^ea.

Ita legit Vinetus pro facta. Plin. Hist. Nat. XXXTV, 2 , de aere JSginetico
et Deliaco : « illoque aere Myron usus est, hoc Polycletus, «quales atque
condiscipuli. » Gslavit quidem argentum Myron , ut ex diversis Martia»

LIBRI PRIMI SILVARUM. 109

lis locis apparet: sedpnecipuus illi hooor et laos ex alia arte. Plinios,
Hist. Nat. XXXIV, 8 : ■ Myrooem £leotheris oatuni , et ipsum Agelad»
discipulum, hocola oohililaTit: » erea, scilicet. Vide locum; ihi eoim
Myroois opera receoset. Ovid. Poot. IV, i, 33; Petrooius, ]oco citato :
a Verum ot ad plastas coovertar : Lysippum, statne uoios lioeamentis
inhaerentem, ioopia esstioxit : et Myroo, qui psne hominum aoimos, etc»
Preterea, <{uare uoius tantum Myroois opera meraorat Statius io amici
soi Blanlii mvbmXjok cooservata? Sioe duhio Vopiscus^ ut erat elegaos et
^iXomXoc, oon Myroois solios, sed et aliorum praestantium artificum la-
hores adservahat. Immo et hoc dicit poeta, versihus praecedentihus,

Yidi artes Tetemmque maous, variisque metaUa
Viva modis : labor est auri memorare figuras,
Aut ehur, aut dignas digitis contingere gemmas.

Vides veterum (numero multitudinis) manus, et laborem esse memorare
fi^ras propter multitudinem earum in auroy eborcy gemmis; addit de-
inde, argento et oire; Myronem in arey utpote omnium praestantissi-
ranm; et inargento, quem? primum. Suh hac voce, qoae nihili est, pro-
cnl duhio latet magnus aliquis artifex in argento, sive caelator, sive sta-
toarios. Et nonnemo forte sihi placeret, quum iavenissetPhradmooaiuter
claros statoarios memoratum Golomellae, lih. X, cap. 3o, et Paosaniae,
et Plin. Hist. Nat. XXXIV, 8, ut esset,

Qaicquid et argento Phradmon , vel in aere Myronis, etc.

Sed hoc Infortooio premitur Phradmony quod ooo compertom hahe-
mos veterum testimooiis illuni io argento potissimom praestitisse : hoe
vero loco requiritur aiiquis, qui io argento enituit pariter ac Myroii in
cre. Qoaerendns ilaque hic artifex : et quaerenti statim occorrit Meotor,
qoi in ar^^oto caelaodo omnium nohilissimos erat, poculis praesertim.
Martialis, Epigr. XIV, 93, cujus lemma pocula archetjrpa; IV, 39, et
IX, 60; ubi vides Myrooem quoque memorari ioter eos qoi ar^eoto cae*
lando clamerant : et hoc erat, qood sopra dixi, Myrooem argeotum etiam
Cftlasse, sed non iode tam magoum oomeo adeptom esse, quam ex aere
fnodendo. Sic ipse Meotor ioterdom aes fodit (vid. Sidoo. Apoliioarem
Gann. XXHI, 5o3, ohi cum Praxitele, Scopa, Polycleto et Phidia sta-
tnariisconjoogitur), non tamen ut exinde tantam famam coosecotos sit,
qnantam ex caelatura argeoti. Propert. I, i^? i :

Tu ficet abjectns Tiberioa molfiter unda
Lesbia Mentoreo vina bibas opere ;

obipro unda legeodom poto ulva. Juveoal. Sat. XHI, loa; sed omoiom
locoleatissime Plio. Hist. Nat. XXXIII, la. Hoc igitur ratum sit, ioquis,
Meotorem esse aeqoe clarum io argeoto ac Myrooem in aere : quaenam
vero similitodo inter to Mentor et primum? Ne minima qoidem : sed
curiosis ocolis relegamus versom :

Quicquid ct argento printum vel in sere Myronis.
Jaame sospicaris aliqoid ? Nimirom hic est , aot oosquam , qood qoc-
rimos : siroilitudo concorrentiom syllaharam extrosit oltimam vocem, et

iio NOTiE IN GARMEN TERTIUM

io saa materia peiiit artifez. Le(;e, Quicquid etargento Mentor. Fetti-
oaDS librarius scripserat Quicquid et targento gentor; quod pro Hbrarii
errato accipiens ezscriptor proximus, ez toto able^aWt vocem ^entor,
et pro ea de suo substituit primum; quod Tersum supplerit, et speciem
aliquam sensus babere Tidebatur. Vix aliter fieri potuit, et milHes hoc
accidisse Yeterum scriptis norunt eruditi , et in his SilWs non nnum ezem-
plum habebis. Ita apud Oridium, Fastor. I, 387, vulgo legitur,

Jane, face tetemos, pacem, pacisqae ministros.
Heinsius yero probat boc absurdum esse, et verissime substituit,

Jane , face aeteraos , pacem , pacisque sequesirum.

Nimirum primae duse syllabae in sequestrum amittebantur in pnecedente
sque, Vide notam ejus (longior enim est quam ut buc totam transferre
commodum sit) ubi multa et pneclara hujusmodi ezempla ez aliis av-
ctoribus profert; digrnam sane quse literis aureis scribatur. Manilios, V,
184, de Venatoribtts loquens,

Ducuntar et ipsi
Retibus, et claodont campos formidine mortis, etc.

Miraberisy nec unquam intelliges, quomodo venatores claudant campos
formidine mortis. Lege, claudunt campos formidine pinnte, Est imitatio
Virgil. Georg. III, 872; ubi more suo nugatur Servius, seu quicunque
est qnem sub Serrii nomine legimus. iEneid. XII, ySo; Lucan. IV, 4^7;
Apuleius, Apologia. Pinnas hoc modo scriptum erat in MSS. pine; unde
ob similitudinem coaluit cum praecedente dine; versus dein suppletus
ab ernditulo aliquo, qui noverat Ovidianum istud Met. XV, i53 :
O genas attoaitam gelidse formidine mortis.

Praeclara in hoc genere restitutio Bentleiana loci Vii^. iEneid. lib. X ,

vs. 702 , de Mimante :

Una quem nocte Theano
In lucem genitore Amyco dedit , et face praegnans
Cisseis regina Parim creat : urbe patema
Occubat; ignarnm L&urens habct ora Mimanu.

Ubi pro « Cisseis regina Parim creat ; » legit , « Cisseis regina Parim :
Paris urbe patema Occnbat, etc. • ^ihil verius aut elegantius dici po-
tnit. Itemm Manilius IV, 1 80 , de iis qui sub Leone nati sunt :

Hoc habet , hoc studium , postcs ornarc superbos
Pellibus, et captas domibos prsefigere prsedas,
Et pacare metn silvas, et vivere rapto;

nbi primnm pro superbos legendum ez Gemblacensi superbis^ quod ma-
gis poeiicum est et Virgilianum. Sed quis mihi ezplicabit, quid sit pa-
eare sHvas metUy quum de phrasi video dnbitantem summum Bentleium
ad Horat. Art. Poet. v. 197? Intellezissem si dizisset pacare silvas jacu/o,
vel sagitta, vel comu, ut Statius, Theb. IV, 7^S (qui locus a Scaligero
citatur) , de Atalanta Parthenopsei matre ; lege , et pacare arcu silvas.
Vides arcu absorptum a pr«cedente are vel care, Pene oblitus emm mo-
nere, in primo Manilii versu, pro Soc habei^ hoe ttudium, lefjendam

LIBRI PRIMI SILVARCM. iii

Tideri, Hic lahor^ hoc studium; et versa ulbmo, pro raptOf God. Gem-
blacensem liabere victor; unde Scaliger vtcto, scil. dotnitis feris. Ita apnd
Martialem, Epigr. XII, vs. 91 :

Si Scygias aeger non iret mistus ad andas ,
Ut caderet magno Tictima grata Jovi.

SenSQS omnino poatuiat victima magna; cujns prima syllaba amitteba-

tnr in precedente ma : deinde ex gna^ versui supplendo fecerunt grata.

Yide elegantissimum epi^amma. Sed nullus esset finis si singulas per-

seqnerer, quotquot observavi, bujuscemodi depravationes in veterum

smptis. Ut i^tur ad Statium revertar : Mentor (si modo hanc lectionem

admittas) et manu$ Myronis lusit, recte dicitur, nt apud Horat. Carm.

in, 6, licet aensu diverso, et Epod. XVI, 3; Lucan. II, 543* Nondnm

dimittendus es, lector; vix enim superato uno difficili loco, exsurgit al-

ter difficilior; adeo verum est quod dixit Politianus, referente Gevartio,

• Si quis Papinium pergat excutere, nnllum fore inquirendi finem; vix*

que absoluto superiore , statim scrupum alium occurrere. » Hoc verum

esse usu experior : nec tamen absterrebor, qno minus singula excutiam.

Constructio est: « Quicquid Mentor lusit argento; vel quicquid manus

Myronis lusit in jsre, et quicquid manus experta est enormes colossos. ■

Monstrosa ha?c, et tam procul a sensu quam Latinitate. Cujns enim ma-

nos experta est enormes colossos? an Myronis (ad faunc enim solum

luec referri poasunt) : atqui non legimus uspiam Myronem solere colos-

sos effingere; quod si concederetur, Latinitas tameo reclamaret 1 dixisse

enim debuit, quicquid manus Myronis experta est enormi6us colossisy ut

lusit aryento Mentor, lusit eere Myron. £t sane editio Parmensis babet

enormi colosso, quin et si dixisset enormibus colossis vel enormi colossOf

absurde tamen dixisset. NuUus enim locus enor^ibus colossis intra edes

Vopisci, ubi nunc versatur Statius; libernm hi et apertum (ethera postu*>

lant, in quo eoormitatem suam explicent. Vides qnot absurditatibus foe-

dus ett bic locus. Minime dubito, quin de pictnris bujua viUse aliquid

ho€ loco dixerit Statius : et hoc necessarium videtur, quippe inter arfes

et snanus veterum, et aurum^ et e6ur, et gemmas, et argentum Mento-

ris, et <es Myronis, non fieri potuit quin locum haberent tabuLs Zeoxi-

dis, vel Apellis, vel Parrhasii, vel alius cujuspiam prssclari pictoris. Ita

Silv. IV, carm. 6, vs. a5, loco hnic simillimo :

Hic tibi qoflB docto moicum vif^ilata Myrooi
iEra ; laboriferi rivant qu« nurmora caelo
Praiitelis; qood ebnr Pisoeo poUice rasumy etc.

et paolo ante , vs. 90 :

Mille ibi tunc species crisque eborisque vetasti ,
Atque locutnras mentito corpore ceras , etc.

Ubi per cenzs inteUi(^it colores^ ot recte interpretatur Barthius ad Hcrc.

Sarreot. vs. gS :

Tot saxa imitantia vultus,
iEraqoc 1 tot scripto rivrotes lumioe oeras ;

iia NOTiE IN CARMEN TERTIUM

ubi coDJangit marmonty asray et picturam; et ita Lacrim. Etnisci, v. 300,
et Pietat. Abasc. vs. i :

Si manus aut similes docilis mihi fingerc ceras »
Aat ebar, imprestis aorumTe animare figuris;

licet ibi forte per ceras innQat piasticen, ut apud Plinium Epist. IV, 7,
de Reguli filio. Sed omnium simillimus et plane huic geminus locus iu
Surrentino Pollii, v. 63, in pari descriptione. Ex his Statii locis (et in-
Dumera ex aliis auctoribus addi possunt) vides cum statuis, et auro,
argento, ebore, csre semper conjunctam esse picturam^ etita fieri opor-
tuit, praesertim in descriptione domini et villae ele^antis (unde pictam
villam vocat Martialis, IV, 58) quse sine optimorum pictorum tabulis
nequaqnam hoc nomen mereretur, et in potissima elegantiarum parte
deficeret. Nullusdubito quio sub voce colossos (quam muhis nominibus
absurdam esse probavi) lateat colore, quae picturam designet, et respon-
deat pnecedentibus argento et cere. Hoc invento, quserendus jam pictor
celebris. Et Dunquam mihi placuit istud lusit (sentis jam, cl. vir, Fran-
cisce Hare^ quid dicturus snm) pretium enim et dignitatem operis non
satis exprimit iata vox: et dixisse potios debuit Statius, « quicquid ma-
nus Myronis laboravit, » ut loco supra citato: « multumvigilata Myroni
^ra, et laboriferi vivuht qnae marmora caelo Praxitelis; » quse denotant
curas et diligentiam et laborem , quem in his operibus perficiendis in-
sumserant Myron et Praxiteles. hudere vero contrarium significat, scil.
leviter et sine cura effingere. Et si ita scripsit Statius, sibi ipsi etiam in
hoc versu contradicit. Ait enim, ■ quicquid manus Myronis lusit et ex-
perta est. » Atqui quomodo fieri potest ut eadem manus, et luderet, et
eacperirvtur idem opus? ludere opus, ut dixi, est quasi per ludum, et ne-
gligenter, et «c •» vafifiym fingere : experiri^ contra, multum experiendo,
et tentando, et diligentiam adhibcndo perficere : unde experientia docti
artificis, Silv. IV, 6. Sunt igitur AcCetana experta est et lusit; quae vox
destruit Statii propositum , quod est commendare hanc villam et Vopis-
cum ob rarissima et pretiosissima, et perfectissima, opera, quae Mentor et
manus Myronis, non lusit, sed experta est. His ita certissima, ut opinor,
ratiocinatione constitutis, et amota inepta voce lusity larvam ponat ce-
laberrimus pictor, et prodeat Zeuxis. Lego enim pro Lusit et, Zeuxid9
aut: nimirum syllaba is apice notabatur; quo amisso, pro Zettxu/fece-
runt Lusit; unde sequebatur, ut metri conservandi gratia reliquum ver-
sum depravarent. Jam igitur faabemus praeclarum triumviratum , Men-
toreni, Myronem et Zeuxidem , in suo quemque genere excellentissimum,
et constructio est; « quicquid Mentor expertus est argento, vel manua
Myronis in aere experta est, aut Zeuxidis manus colore, » id est, pictura
et coloribus, ut Silv. V^ carm. i, v. 4 :

Namqae egregia pietate meretur
Ut vel Apelleo vultas signata colore ,
Phidiaca vel nata mana , reddare dolcnti.

Id ett, Apelleis coloribas. Restat vox tnormes, quam «deo enormiter

LIBRI PRIMI SILVARUM. ii3

dtprayatam puto, m de ea nihi] probabile habeam dieere, nisi tub ea
latere epitheton «rov colore. Totum locum sic soleo legere :

Qnicquid et argento Mentor, vel in aere Myronis,
Zeazidis ant vario manos est experu colore.

De Zeuxidis aut minime dnbito : vario est ex mera conjectnra sine lite-
raram adminiculo; sensui tamen aptissimum epitheton. — Nusquam
Marklandus longior iiiit, quam ad hunc locum, sed speciosis ar^men-
tis adhibitis, per falsam ratiocinationem ad sententias deccurrit^ quae ne
aliis noras suspiciones injiciant, accurate exigi debent ; nam verba, qus
Tulgo et in antiquis libris legantur, nuUo modo laborare, mihi quidem
persnasum habeo. Primumy quod Heinsius ezplicuit per prcBcipuum,
hoc sensu superfluum vix ferri potest, quamquam elegantius referatur
ad ipsum artificem, ut ^cribatur, primi. . . Myronis ex ejusdem Tiri con-
jeetura. Sic Propertius I, 7, 3, primo contendis Homeroy quod alii male
de antiqnitate intellexerunt. Tunc autem proximo loco reqnireretnr no-
men proprium. Quare Heinsins Toluit aut argento primi Myos^ ut alibi
primus in arte, ant prisci Myos, ut infra IV, 6, 39^ vetusApelles, Atqni
Myro invenerat multas noyas formas, exhibneratque athletas et illum
celeberrimimi discobolum, in quo Quintilian. 11, i3, 10 : « laudabilem
novitatem et difficnhatem, » predicat. Quare ejus opera recte vocari
poterant prima. Quis yero intelligat ■ rudia et imperfecta tentamina?»
Vopiscus ▼iilam suam antiquis artis monumentis decoravit, neque ab-
snrda laude, ut Marklando videbatur, Statius eum cumulat. Quod vero
Biarklando visum est, nnllnm locum fuisse enormibus colossis intra aedes ,
sed picturas desiderari , in contrariam sententiam vertere licet , quum
picturamm mentio ab hac descriptionis parte prorsus abhorreat. Enor^
mes colossi opponuntur operibus minoribus , quae Myron in «re lusit ,
sicuti ingentibus colossis, IV, 6, 4^^ parva gestamina mensas. Vid. ad II,
I, i3i. INec tamen tales colossos intelligas, quales erant Rhodius et Ta-
rentinus, sed statuas humanam mensuram excedentes, quas multas fe-
cerat Myro; nam etiam hac re faUebatur Marklandus, qui id negaret.
Verbum bidere nullnm cure diligentiaeve defectum indicat, sed de qua*
ennqiie artis exercitatione dicitnr; experiri vero eo sensu, quo audere
supra carm. I, 85, de artific« proprie usurpatur, quamquam id pnster-
eunt lexicographi. Sic etiam experiri carmincy Virgil. Eclog. V, i5, et
hinc Statins, IV, 6, 44 * " experientia docti artificis. » Quocirca ne hec
qnidem emendatio Heinsii: « enormi manus explorata colosso, » quam
Grcvius probavit, necessaria fuit. Gomma posui, ut debebam, post voc.
gemmasy continuata oratione. Haad.

53. Nec opinus. Vocem nec opinus Statius saepius usurpavit pro fe-
merey aut imprudensj aut improtfidus; sed hoc loco eam viro in se habet,
ut errorem postea intellectum si^ificet. Me igitur quis mutet nam in
jam. Habd.

56. Superare novis asarota figuris. « Snberantqne novis asarota figu-

/. 8

ii4 NOT^ IN CARMEN TERTIUM

ris. » Ita editionefl. Pro qao alii le^Dt nipemRf^be; alii^ « 8iip6raiit^«
novas asarota fif^ras. ■ Parmensis, «BHperatqQe novas fi(piraft; » Ro»
mana, « superantque novis fi(;uri5. » Vulgata placet Gevartio, qui ez>
plicat, mberant, i. e. substrata erant pedibus meis asarota novis figuris.
Dicit Stadus, se, dum per omnia visos ferret, nec bpinum divitias cal*
care : quippe specula , quibus ornabantur parietes y representare ubi
seipsum arobulantem super pavimentum dives et tessellatum. Hic est
sensus hujus loci. £t licet recte dici possit gaudet humus, non tameb
tam bene et apte connectuntur «gaudet humus et suberant asarota;»
et multo melius foret, « gaudet humus, superatque novis asarota fi^-
ris. » Et hoc in editionem saam recepit Veenhiisius post Gronoviam.
Sed aliter scripsit Statius, nempe sic,

Varias ubi picta per artes
Gaudet huHras tuperare uovis asarota figoris ;

gaudet superare est guperat; qua phrasi Stditias admodom delectalMtiir.
Glaucia Atedii, vers. i3a :

Modo pnniceo velabac amictii,

Nnnc herbas imitante sinu, nonc dulce rubeliti

Murice ; nunc vivis digitos incendcre gemmis

Gaudebat.

Id est, nunc velabat^ nunc incendebat, Propempt. Met. Cel. vert. 19;

Quaerentes nbi celsa ratit qaam scandere gaadet
Nobilis Ausoniae Celer armipotentis aJammis.

Id est, qoAm scandit seu scansitrus est : vnlgo tfua. Silv. lib. il,c. a^ ▼. 64 :

Si qnid Apellei gaudent animatse colores;
id est, animarunt; vers. gS :

Et Chios, et gaudens flactu certare Carystos.
Id eat^Jluctu certans. Lacrim. Claudii Etrasci , Tera. ult.

Hoc etiam ^audens cinerem donasse sepukro.

I<1 BU^ thmans hoc honore «epulcrali : aliter eoim non ooiistat seam t
i|uippe absurdum est supponere Etrascom gaudere donasse fepulcmiA
pareoti. Thebaid. lib. UI, vers. 106 :

Et nenonim Dodona pareHs, CyrrhMqae virgo
Gaadd>it tacito populos svspendere Pfaeebo.

Id lesC) suspendei; vnlgo, Audehit; et ita palsii]^ per totuln opvl. Sic «t
aiii. Martial. Epigr. lib. I, 71 :

Nec te detineat miri ra^ata colotsi ,
Qns Rhodium moles vineeTe gaudet opus.

Id est, initcit. Sil. Italic. XIV, 49B; Propert. I, 3, s3; Lucan. VI, i5i,
de Scseva. Nimirum a Gra^cis hanc ele^antiam mutuati sunt Latini; iUi
enim dicnnt <r«t^« ^iku ^vv»t yiuff^au^ id est, *ruuTA evriic yinrr^; onde
eraditissimus Plin. Hist. Nat. lib. III , cap. i , ntitur <roic nasci gmidens
pro na%cens. Simile est Horatii istud ,

Aunni per •Bedtds ire sateDites

LIBBI PRIMl SILVARUM. ii5

El pemuDperc amat saxa.

Id e»t, if et pemtmpit. Idem :

Spargit agrestes tibi silra frondes ;
C^adet iATisam pepnHsie fo»or
Ter pede terram.

De asaroiis in hoc Statii loeo ride Plin. Hist. Nat. XXXVI, aS : Asaroiiei

lapilliy Sidon. Apollinar. Garm. XXIII, Sj. Non igitnr dicit Statius asa-

rotica paviinenta subesse pedibns suis, sed pavimeBtai qw» vincerenc

etiam asarotica , novis et innsitatis figuris : picto scilicet marmore , vei

disposito in varias formas. Apuleins Miles. V, « Pavimenta ipsa lapide

pretioso csesim diminuto in varia picturx genera discriminantur. » Que

Apuleii verba locum hunc egregie explicant et illustrant. — In hac re

vereor ne Marklandus suo sensu potius quam verbis deceptus fuerit.

Nam etiamsi absurdum esset, ut ait, si poeta dixisset, Etruscom ga«*

dere donasse sepulcnim parenti, tamen magis absurdum videtur, gaudii

Domen ibi poni, ubi aut contrarios animi affectu^, aut nihil signifleet.

Sed Statias non sine causa addidit gaudensy quando parentem mor-

tanm canninibus celebrari, ipso filio gaudio esse poterat. Plinius vero

in allato loco III, i, 2, amnem dicit scBpius nasci gaudentem ; neque in

rdiqnis locis, neque alibi usquam hoc veri)um significatione destitutum

est, sed usurpatur de re aut laeta sive grata, aut qua non gravamur sive

quam non detrectamus; quare conjungitur etiam cum verbis vincendi

et superandi. Hakd.

58. Qku/ nunc ingeniia Mirer, Mirer est idem qaod mirando laudem
et eelehrem, ut bene Domitius. Ita Pnef lib. IV, « Tertio Viam Domi-
tianam miratas sum, qu» gravissimam arenamm moram exemit; >• ubi
plnra adnotabo.

59. AuJt quid partitis distantia tecta trichoris. Trichora^ <ra t^i;^*^*,
Casanbonus ad Spartiani Pescenn. Nigmm, interpretatur, « aedes qu%
tribos partibas constant; qnaram una ingredientibns obvia est, du» ad
latera. » Nos vocamus alas, Salmasius, ad eundem locum Spart. p. 677,
ait trichora ease fasligia : et enidite^robat tecta veteram pluribus fasti-
giis fieri solere. Vide eum explicantem hunc Statii locum. Omnes latuit
mendum occnltissimnm. Vide enim constructionem : « quid nonc miref
ingentia, ant quid tecta distantia partitis trichoris? » ubi si dicas to te-
eta repetendnm esse ex versu sequenti, ut conjungatnr <rf ingentia, re-
spoodeo , hoc pocto voces aut quid abundare. Qnodnaro enim opus di-
cere, ■ qvid nanc mirev ingentia tecta , ant quid distantia partitis tri-
eboriSf » quom satis sit >iiigent]a tecta, distantia partitis trichoris?»
Ptwterea discretiva vox oiit, si sana esset, evidenter monstraret de duo-
bus rebns sermonem esse : nemo enim dtcit quid nunc mirer tectUy aut
quid tecta? atqni hoc modo loqnitnr Statius, si hec scripserit. Idem ve-
rum est de voce quid, qoA sententiam et aensaro novum et a praece-
dente diversum fere inchoat et inducit ; nt versn proximo , « qnid te ,

ii6 NOT^ IN CARMEN TERTIUM

qoe mediU senrata peoatibus, arbor; » v. 81 : « qoid bifeni Alcinoi Ua«
dem pomaria?» et ita semper aut plemmqae ; vix enim aliter patitar
sensus communis. Sine dabio igitur vox ingentia ad aliad qaidpiam re-
ferenda est, et sententia nova ordiri debet ab «Itero ^uid : faoc modo,

Quid nanc ingentia mirer,
Aut? qaid partitia distantia tecu trichoris?
Qoid te , qnc , etc.

hoc percepto , facile fait restituere ,

Qaid nunc ingentia mirer
Atria? quid paribut distantia tecta tricfaorit ?
Qnid te, qnae mediis, etc.

Vox atria compendiose scripta migravit in aut : ande sequebatary ot
quod deficeret m etro in prima versus parte in reliquo suppleret libra-
rius; nnde pro paribus fecit partitisy quod proximum erat. Recte vero
ingentia atria, Prudentius Peristepb. in Martyr. D. Laurent. vs. 174;
Viiigil. iEneid. lib. I, vers. yaS. Gontra, non ampla Catonis ati-ui, apud
Lucan. lib. II, vers. a38; longa atria, Martial. lib. XII, So ; ampla atria ,
Seneca , Gonsol. ad Marciam c. 10; Claadian. in Rufin. lib. 11, v. i35 :

Qoid nunc divitite , quid fulri vasta metalli
Congeries , quid pnrpureis effulta columnis
Atria , probtstTe javant ad sidera moles?

quem locum adduco , ut videas verum esse quod dixi de voce quid ini'
tio sententiae posita. Ausonius, qui plurima loca bujus carminis in Mo-
sellam suam transcripsit, hunc quoque videtur ante oculos babuisse
vs. 335. Disiantia tecta, parihus trichoris, id est, aedes licet distantes et
flumine divisas, tamen paribus trichorisy paria et similia habentes fri-
ehora seu fastigia : quibus verbis *ni 9v/u/usTpi«iy hujus vilhe designat Sta-
tius. Morellus notat v. c. adscripsisse , fortean leg. trigonis. Pro tecta
vet. Cod. habet testa.

59. Quid te, qwB mediis servata, etc. Ex Virg. iEn. lib. VII, vers. 5^:

Launu erat tecti medio, in penetralibus altis ,
&icra comam, mnltosque metu servata per annos.

Non igitur opus est ut legamus mediis enata penatihus. Deinde, tecta
per et postes. Ita conjungit Ovid. Trist. III, i, 34:

Conspiruos postes tecuque digna deo.

Sed non nimis placet hoc loco : pnecessit enim teeta triehoris., et peri-
eulum est ne bis idem dicat ; quid te , o arbor, quae servata mediis teetis,
in auras emergis per postes et tecta? An scripsit, « saxa per et postet. »
Sueton. Aug. cap. 92 : « Enatam inter juncturas lapidum ante domnm
suam palmam in compluvium deoram Penatinm transtnlit. » Vel potius,
ti^na per et postes; ut Lucret. lib. II, vers. 191 :

Mec quum sabsiUant ignes per tecta domorura ,
Ei celeri flanwia degasunt tigna trabesque.

LIBRI PRIMI SILVARUM. 117

Si neatnim placeat, et si mhil mataDdam censeas , non contendam. Vida
tamen Heinsiam ad Ovid. Fast. FV, 333 , abi fase de commatatione «r«f
teeta et tigna. Veram puto « tigna per et postes. » — Erat^ ni fallory ar-
bor penetrans per ipsum tricliniam ,* et inde tecta superans , ut illa ar-
bor, e qua fecit Ulyss. thalamum Odyss. XXIII, 190 s. Tamen ▼. postes
Don bene convenit boic explicationi. Itaque in impluvio stetisse vide-
lar, circamdata undique tectis et postibus. Lehz. — In margine Parm.
scripram erat secreta, quod praeferendum videbatur Heinsio Advers.
pag. 546, non item mibi; nam antiquam arborem sive ab ipsis sedibus,
sive potius a domino servatam dizeris, integra erit sententia. Tigna
etiam Bnrmann. conjecit , sed postea scripsit , « tecta super postesque
leves emergis in auras. » Per positum est pro intery de quo usa Macro-
bios, in Somn. Scip. II, 8. Male etiam Scriver. correxit « tecta per, ut
potes, liq. etc. » Haitd.

6a , 63. Et nunc ignaroforsan..., dentet Hamad. , etc. Non opus estat
alioram conjectaras in hunc locum refutemus : hoc pro seipso faciet
Statias, quem debes erudito amico meo Joanni Jortino Goll. Jesu Gant.
Socio, qoi ita restituit,

' Et nanc ignarae forsan vel lobrica Nais ,

Vel non abruptos tibi debet Hamadryas annos.

Nihil verias : et nunc (inquit Statius), o arbor, Nais aliqua forte vel
Ebmadryas conservationi tuae debet continuationem vitae suae, quamquam
tn hoc nescias. Veteribus enim persuasum fuit quod,

Hon sine Hamadryadis fato cadit arborea trabs,

nt loqoitor Aosonias, Idyll. V, yS. Non abruptos annos, id est, continua*
Ifis : de qao Statiano loquendi more supra fusius dixi ad Equum Domit.
V. 8a. — Debety ut infra v. 87; Ovid. Met. VII, 48; Virg. JEu. lib. XI,
▼ert. 5i ; Sil. Italic. tib. XII, vers. 633; Juvenal. sat. VIII, vers. 68 :

Primum aliqnid da ,
Quod possim titolis inddere praeter honores ,
Qnot Qlis damus et dabimas quibus omnia debes.

Ita legendam; vul^o absurde damus et dedimus. Mire Gronovium torsit
hic locus, Observat. I, 5, ubi pro ignaro conjicit intactce, et pro demet
anwuy comet. Vetus editio, Bemartio teste, habet ignarte. Literae m et 6
tam Latinis quam Graecis scriptoribus perpetuo commutantur. Hunc
bcam Statii similiter emendat Heins. ad Ovid. Fast. IV, a3i , ed. Burm.
nisi quod pro Et nunc legit jit nune. Verius alterom, ut Epicedion in
Patrem saam, vers. i85:

Et nunc ex ilio forsan grcge gentibas alter
Jara dat Eois , alter compescit Iberos.

Vii^lias , iEneid. lib. XI , vers. 5o : « Et nunc ille quidem , etc. • —
Meorsios in Gritic. Amob. 11, i, pag. 46, com Lindenbrogio necessa-
riam patarvit correctionem ignane, qua tamen parum proficitur. Gum

ii8 NOT* IN CARMEN TERTIUM

Jortino consenttt N. Heinsius, qui ad Otidii Fast. IV, 23 1, et in Adver-
sariis , pag. 5^7 emendat :

At nnnc ignarvforsan vd lubrica Nais ,

Vel non abmptos tihi d«bet Haniadryas annos.

In his plurima mirabilia apparent. Quid enim est, cnr Nais dicatur nunc
deraum arbori vitam debere? Quid illud forsan? quod infra V, 3, i85,
recte le^tur de existimatione , et de re exspectanda in Ovidii Metam.
XV, i5o. Tum vero quid ignara arhori? An ntpote trnnco? Poeta id
i^rnorare poterat, sed non ipsa arbor; neque aliunde notnm, quo modo
Nais ab arbore sumat vitae nntrimentum, vel etiam Hamadryas, cui ar-
bor vitam debere credebatar : nam qnod Nais, apud Ovidium Fast. IV,
332, dicitnr periisse una cnm arbore, et quas narrat schol. ad Apollon.
Rfaod. II, 47^9 ^ ^^^ ^^ accipi possunt, tamqnam ipsa nympba vitam
debuerit arbori. Immo Statius Theb. VI, gi, silvam describit, qva> su-
perstes nymphas mutaret. Prsterea non patet, quo pacto poeta ad ta-
]em sententiam in hac oratione aberrare potuerit. Quare unum Grono-
vium puto, quid in hoc loco requiratur, perspectum habuisse. Is enira
quum in Observat. 1,5, Gevartium sequutus, nihil nisi voc. etin ai
mutandnm censoisset, in altera hujus libri editione totins loci difficul-
tatem certo judicio ponderans, conjecit:

At nanc intactae forsan vel lubrica Nais,

Vel non abmptos tibi comet Hamadryas annos.

Nimirum poeta prospcram sortem arbori ominans dicere debebat : et
nunc ab hoc domino servata x'igebis infinitis annis, ut ipsam aquae pro-
ximse nympham , vel Uamadryada lon^^iasime vitte me tttrtricem creda-
mus. In ipso i^ptur carmioe nibil mutavi, ne defensoribus vuIq^Is lectio-
nis, qnos non defnturos augurabar, materiam detraherem; sed poelam
scripsisse existimo :

Et nnnc co^aue fonan ve/ lukrica Nais,

Vel non abruptos (ibi comet Hamadryas annos.

Et nuncforsan eo sensu positum est , quo supra demonstravimus. Non ah-
rupti anni sunt conxinui; de qua dicendi forma vid. ad I, i, 82. Cognata
vero arbor bene dicitur, siveipsam cognationem ad Hamadryada, sive ad
Naida, numcn propinqui fluminis referas, quo sensu Thebaid. V, 579.
Lerna vocatur co^nato. De nomine lubrica Nais, vid. Markland. ad 11, 2,
io5. Verba vero nuncignarte^ ut erant in Lipsii codice, facile commutari
poterant cum verbis nunc cognatce, et similiter demet et comet. Hand.

64. Quid referam altemas suh aggere mensas. De aquis hujus viTla:
iterum dicturus est; quem locum partira absolverat supra vs. 43. Sed
udum Tibur, ct qute Ttbur aqum fertile pnefluuni (ut de iis Horatius)
non leviter et semel tantom memorand» foerunt. Mirum vero (ut sane
miraculis refiMrtissimnm est totum hoc cittinen) quod initto occuiirit «le
waMsts in utraque ripa ; « akemas gemino super aggere mensaB. • Memi»
tnim non locari solent in rifyis flovionm; et, ai ita fieri soleret, knejptm

UBRI PBIMI SILVARUM. 119

taBM!D poD«rentBr hoc loco ubi de aquis ex toto agit, proat apparet se-

«pieDtibaf,

AlbeDtesque lacus, altosque in gorgite fbntes:
Teque per obliquum peniius quae laberis amnein ,
Marcia, et audaci transcurris flumina plumbo?

Tides nuUam esse connexioDem^ puUam similitudinem iuter men$as et
albentes lacus etfontes. Lege,

Qnid referam altecnas gemino super aggere ninfas.

Id est , uymphas seu aquas ; ita eoim antique scribebatur , ninfas
(unde ItaU bodie ninfa) ioter quam et mensas minima est differen-
tia. Per njrmphas yero seu aquas inteUigit bainea, qus in aggeribus
seu ripis fluviorum ezstrui solere ad commoditatem hauriendae aqua»
ea diversis harum SUvarum locis apparet. Supra vera. 4^> i^a VUIa
Smrrent. vers. 1 7 , ubi njrmpha y pariter atque hic , pro aqua : et ad
Buire haec vides balnea. Iterum Herc. Surrent. vers. 100:

Curvi tu litoris ora
Clausisti calidas genioa testudine lymphas.

Hasp loca aimiUima sont, et e^e£pe confinnant conjectaram meam; qu«
tamen ea sensu solo et minima differentia scripturae in vocibus mensas
et ninfas seipsam sustentare posset. Nymphas vero pro aquas ut supra
▼. ^, « an emissas per cuncta cubiUa nymphas? » ubi male substitue-
runt lymphasy quum ed. Rom. et Ven. disertim habcant njrmphas, Gron.
teste, Diatr. cap. 18, et ita ioveni in Parmensi. Iterum vs. ^6: «Ridet
anhelantes vicino flumine nymphas ; » id est, aquas. Vide quse ibi notavi.
Potes etiam legere, gemino super aggere lymphas pro mensas; sed nym-
phas magis figuratum est, et mori Statiano Con^ruum; et ita legit Gro-
novius in supra citato loco Herc. Surrentini, ubi vulgo lymphas; sed
Parmensia et Bomana clare habent nymphas. Omnino vide quae de his
vocibus annotavit cl. ^ntlcius ad Hor. Carm. III, i3, vs. 16» et Heins.
ad Ovid. Ueroid. Ep. V, 3 1 : « Xanthe , reiro propera ; veraaeque recur-
rite Dymplue. • Sed nec adhuc locunt e^ toto saniun puto ; et legenduui ,

illterno (;eminas super aggere nymphas;
noB, altemas gemino. d — « Super alterno aggere » est super utraque
ripa, ut V. aS : « alternas servant praetoria ripas; » et Theb. Hb. II, i8a:

Quas Doricus alligat undis
Isthmos, et ahemo quos margine submovet infra.

Id est, utroque margine. Geminas nymphasy ut geminh testudine, duo-
bus locis ante citatis. Sed hoc leve est, et quibusdam forte non adeo
oecessarium videbitur. Uimitto igitiv, quum supersint tot graviora : ve-
lot hoc quod sequitur, « albentesque lacus, altosque in gurgite fontes. >
— Scriptura omnium librorum : « quid referam alternas aub aggere
mensas, » aervanda erat. Cur enim wensae, si in ripis eaatructae eraot,
in hac descriptiooe non commemorari poterant? Kymphas vero itenun
hnc revocat^a, nemo pro balneis accipiet, quorum meniio ab hac parte
canoinis aUemsima. Atqui ponebanUir in ripis roensro et cubilia, s«pe

lao NOTiE IN GARMEN TERTIUM

ipBO flumiiie circam irrigata, ut Plin. Epist. FV, 3o, 2, ait : « fons oritur
in monte,'per saza decurrit, ezcipitur coenatiuncuia manu facta; » et
Seneca, Natur. Qoaest. UI, 17 : « in cubili natant pisces, et sub ipsa
mensa capitur, qni statim transferatur in mensam. » Quantara volupta-
tem yeteres quBesiyerint in coen^tione circa aquas et fontes , moltis au-
ctoribus, veluti Plinio , Epist. VI, 6, 87, notum est. Gemino aggere dizit
Statius, ut Tkeb. lib. V, vers. 5 16, geminw aggere ripcs, Hahd.

65. Alhentesque lacuSy altosque in gurgite fontes. Quinam hi alti fon'
tes, vel qns inde huic vilks commendatio quod Anio, qni illam aUuit,
habet altos fontes in gurgite suo? Nympha quidem, id est, balnea, vo-
loptati inserviunt hujus ville; alhentes lacus (id est, aque Albulas qus
juzta Ttbur et Anienem erant) utilitati et variis morbis medendis, ut ez
Strabonis loco moz videbimus : at cui bono alti fontes, non inteliigo :
et si dizisset non altos fontes, asqua fuisset, hoc est, nuUa, commen-
datio. Mihilo melius estBernartii alioSy ob easdem rationes. Unice nobis
hoc loco succurrit Strab. lib. V, p. 164 ^ ed. Gasaub. ubi postquam dc^
scripsit Tibur et planitiem juzta urbem, sic pergit : t? /t Tfli srtJ"/» to^m,
0 'Ayi«f /it^tirif , Mi T**AX^ovXA ««Xoi//uty« pti vJWrA -^XJ^a^ tx irsXAm jr«-
ySif «pof «roijuXAc lo^ovc mu «rifou^i mu t^^jutdnfctfoif vyitifA: « Planitiem
eam, per quam delabi Anienem dizimus, Albule etiam perfluunt aqus
frigidffi, mullis e fontibus prolapsap, ad varios morbo«, potae, aut pro
balneo usurpatae, remediom praebentes. » Hinc coUigo has Albulas (de
his enim sine dubio agit hoc loco Statius, utpote jozta villam Manlii)
frigidas fuisse, et multis e fontibus scaturiisse^ et juzta Anienem sitas
esse. His notatis, vide quid sequitur,

Albentesque lacni, gclidosqne in gurgite fiDntes.

Gelidos fontes in gurgite, id est, Aniene; Anio enim frigidissimos (unde
Aniena frigora , Silv. IV, 4) ^>i>c sine dubio frigoris causam habuit,
scil. ez hujusmodi fontibus, qui in eo erumpebant et oricbantur: nec
aliter fieri potait quum lam vicinse essent aqua> Albulae, que ez multis
fontihus (nonnullis certe in Aniene), ut notat Strabo, prolapsae erant.
Optime hoc modo sensus et <ro irp«rof procedit : jam enim villam laudat
Statius ob rem, qnae laude digna est, salubritatem sc. aquarum. Quod
si cui displiceat nimia mutatio ez altos in gelidos (et sane difficiles et
morosos lectores vellem), vide quam facili negotio tota difficuUas sol-
vatur, hoc modo,

Algenteiqoe lacus, albotque in gurgite fontet.

Algentes lacus {-^Xf^ S^avnfL Strabonis) ut supra, v. ^^ ^ ripis algentibus.
Fontes albos sulphure, ut sulphurea Nar albus aqua^ apud Virgil. unde
moz V. 75 : « sttlphureos crines donat Albulae. ■ Canam vocat Martiatis
Epigr. 1 , 1 3 ; idem VII , 98. Hoc , opinor, placebit. — AUifqntes dicuntur
qaibus aqua stagnorum e profundo profluebat, quique etiam in summa
aqua observabantur. Infra I, 5, 17, emergite altis fontibus;!!^ 3, 33,
stagna alta, Recte igitur ab \\i% pergit poeta ad descriptionem Marcie ,

LIBRI PRIMI SILVARUM. 121

oec qmsqaam malit : ■ altoque in gurgite fontes ; » nam servata yulgari
lectione, (^r^s pro stagnante aqua accipiatnr, in qua, utPIin. Epist.
VIII, 8, a, ait, ■ fons eluctatus facit gurgitem. » Vid. not. Scfasferi ad
h. 1. In edit. princ. scriptum : ■ altosque immergite fontes, » unde quo
seosu Blarklandus fecerit m marginey nescio. Hahd.

68, 69. An solum loniis sub Jiuctibus,... deducat s. p. Nimis abrupta
b«c interrogatio, et insuaris, et minime poetica. Lege, • Non solum lo-
niis, etc. » et cteJuat versujproximo, deleta interrogatione. Narrat enim
Statius, non qusrit. Horatius, « non sola crines arsit adulteros,» scil.
Helena. Petronius Satirico, c. iSg:

Non solam me napnen et implacabile Fatam
Perseqoitor : prius Inachia Tirynthius ira
Ezagitams onos c»li mlit.

Si malis Nee solum, vide Psittac. Ated. y. 10 (ubi tamen vetus Parmen-
sis habet non)^ et Ausonium Mosella v. 386, et alios passim. Sed IVon
ma^s placet, quia omissa prima litera, utpote versus initio, ex on fa-
cilior fuit lapsus in an; et ita legisse Domitium ex nota ejus suspicor;
qnam more suo exscribit Bemartius. — Etiam Wakefield. in Silv. cr.
t. IV, p. a35, conjecit, « haud solum loniis, etc. » sed tom. V, p. i56 :
■ ne solum.... deducat,» deleto interrogationis sig;no, quemadmodum
Heinsius quoqne. Marklandus non verba a librariis cormpta emendasse
videtur, sed sententiam a poeta negligenter expressam : is enim voluit
quaerere : num nunc una Sicilia tale miraculum sibi vindicare conabitar ?
Sed non in boc uno loco importnne admisit interrogationis schema, aut
non accurate ad proximas sententias aptavit. Hahd.

85. Viireajuga Circes. Hoc nomen Circes ex antiquorum poetarum
usn desumptum est, sed non cum pulcbritudinis aut fra^lis amoris si-
gnificatione, ut interpretibus visum est. Gircen enim, ut quae nympha
marina esset, vitream vocarunt, nomine ab aquis translate; quemad-
modum Thetin aeruleam. Statius vero quum Ulyssis^socios in lupos mu-
tatos dicit^ discedit ab Homeri narratione, in qua tamen etiam lupi circa
Circes domum fuisse traduntur.

89. Avia nimbosa revocabunt litora. Quaenam baec avia litora^ ad quae
Vopiscus hiberno tempore secessit? non certe in Italia; ibi enim nulla
avia litora; omnia quippe frequentata et bene cognita; et tamen in Ita-
lia et ad mare Tyrrhenum hsc litora esse oportet ex adjunctis. Vide enim :
cedant , inquit Statius , huic Tiburtina Tusculum et Ardea et villae ad
Incum Lucrinum, et Forroix; cedant etiam Circeii, et Anxur, et Caieta,
deinde haec avia litora cedere jubentur. Cedant sane per me; sed prius
noscamus qusnam sint; nec longa disquisitio; nulla enim alia esse pos-
mnt praeter Antia litora : haec igitur in sedem suam fidenter repono. Vi-
detur Statins hausissc haec ex Oridio Metam. XV, 716 :
Mtntumieqne gravet, ct quam tumalaTit alumnns.

133 NOTiE IN GARMEN TEBTIUM

AouplwiiBqttv Uomos » Tri|chaiMiu< obteMa palode,
£t teUM4 Qrcva, et spufi litom AQiiuni.

QpiiiU vidftfl fere eadein : quam iumulavit alumnus est GaieU , Mnem
nttCrui: Tracluu est Tarracina quae et Aaxur. Bene vero Antium litus,
ut Istrum latusy Silv. IV, 4; Partha monus, Ovid. Fast. (V, 58o, t. VI,
nostrae editionis, ubi vide notam. £d.); venena Cholca^ Horat. Carm. II,
i3, ubi vide Rentleium. Aix^oc aiif apnd ^scbylum Eumenid. et Suid«
Attur equus, Martial. XIV, 199. Miror unde interpretibus in mentem
vsnerit aiiquid hoc loco de Antio comminisci : nam apnd Domit. haec
invsnio : « Cedant que te ( Antium intelligit, quo hieme secedebant Ro-
mani. Litora avia). Sine portu: nam Antium portu caruit, ut scribit
Strabo. » Quem subsequitur Morellus, et ez Lucretio adducit, « avia
loca nullius ante trita solo; avia litora, «Xi^tr*. » Atqni ama litora non
magis denotant Antiana litora quam Tarentina, quam Asiatica, quam
Inda. Qualis haec est fortuna in veritatem incidere! qoalis, nescire abi
iaeideris 1 Pro litora in Parmensi estfrigora.

90» Scilicet hic ilU meelitantur pondera mores, Quis iaterpretum b«c
ioteliexit? non Domitins , qui explicat : « Per talem secessum et amceni-
tatem componis animum ad gravitatem. • Ceieri tacent. Atqui quomodo
mores meditantur pondera? num ergo reliqua parte anni levis erat M^n-
lius, gravitatem meditabatur aestate quum in Tiburtinam secederet? hoc
enim, si aliquid, innuere videntur voces, meditari pondera. Deinde,
qi|ar0 ilii, et non potius tibi? et infra enim 9t supra Manlium alloqui-
tor : cur non bic? nisi forte yo% ilii cum mores conjnngenda; quo facto,
quaero adhuc, qui mores? lulul enim, ne verbum quidem, de mort6us.
Inexplicabilia hec sunt, quia corruptissima. £x pulchra sequentium op-
positione, « fecunda quies, virtus (nravis fronte serena , sanus nitor, luza
carentes deliciae , » stalim suspicatus snm sub his etiam acuroen aliquod
latere; quod, puto, erui, hoc modo : « Seilicei hic hilari miscentur poa-
dere raores; » Elegontissima antithesis : kiiari pondert, qua alibi utitur
II, 3, V. 65, et V, 3, 73 ; 3, 34^; intelligit nempe istud quod hoc modo
eztuUt Ausonius Parental. II; Sil. Ital. VIII, 610, de Bruto. 3foivshoic
Nostro interdum animi indolem denotant, aliquando gravem et compo-
situm vitx cursum et tenorem. Facilis fuit lapsus e% ilari, i. e. hilari,
in t7/i; quo semel perpetrato pars reliqua versus periclitabatur. Contra
apud Senec. Consol. ad Marciam, cap. i3, pro, ■ ad Capitotinm hilari
rediit vultu, » Grooovius ex codice Jureti restituit, « ad Capitolinum il-
lum rediit vultum. » Totus hic locus pulcherrimus est. Plin. Epist. IV,
3 : * Nam severitatem istam pari jucunditate condire, summR>que gra-
vitati tantum comitatis adjungere, non minus difficile quam magnum
«•t. » — Miscentur pondere; ita ad uxorem vers. ^3 :

Libcrtatemque Menandri
Quam Romanus honos et Graia licentia roitcent.

94- Mallet deserto senior Gargettius horto. Senior Gargettius est Epi-

LIBKI PRIMI 8ILVAHUM. ia3

eurus; vide ad Eq. Maz. v. loi; Martial. Epigr. VU, 69, de Theopfaila :

Hanc afai jnre petat DMgni seoit Atticat hortus :
Nec miona eue snam Stoica tnrba velit.

Scaliger ad Cirin Virgilii hunc Statii heoiistichon ita citat, « Cultoque
aenex Gargetfius horto ; » memorise errore , cui nimis fidebat vir mazi-
■Bus. — Pncclare coroparat Epicurum , lum ut ostendat, maximas Tibore
easedelicrias, quia earum amantissimus Epicurus tamen eas facile Athe-
nis praetulerit, tum quoniam Epicurus sapientem voluptatem sectabatur,
ot Vopiscns. Lehz.

95. Htte per et JEgeat hiemes Plindumque, etc. Helnsius in Advers.
(ad lioem Tibulli edit. Broukhus.) legit Hyadumque, Prima enim in
PKadum semper prodocitnr, utpote a Grcco nxiiet/iic. Ovidius , Metam.
Xm, 393; Ausonius, E^ist. XVIII, a4i Noster, Ral. Decembr. v. ai. Sic
enim scribendum, non Piias: vide celeberr. Burmannom ad Ovid. Fast.
III, io5. Nihil tamen hoc loco mutandum temere. Primum enim, licet
obviam esset fitatio scrtbere Hyadum, vix tamen ita scripsisset, sed
Pliadumy ut vitaret M«e^«y>«f istam et liiatum concurrentium vocum,
■ iiiemes Hyadumque nivosnm. » Deinde, solenne illi est defraudare di>
phthoogum una littera. Ita Via Domit. v. 69, Lecheo pro Lechceo, cum
sit a Grvco xix*^^ ? ^^i fnsius dc faac re agam. Hic igitur Pliadum quasi
Graeefim esset TlMct^tc, nou nxficUiif. Et ita sentientem invenio Politian.
Epbtol. I, ao, Baptisto Guarino. — Rem dubiam bene composuit Mar-
klandns, in eo tamen falsus, quod Latinos P/etojduabus syllabis dixisse
arbiCrafaatur; nam aot Ptias, producta vocali, aut Pleias tribus syllabis
proauntiabant, sicoti in aliis omnibns nominibus Graecum n in i muta-
bant, qoo %itri potnit , ot metri necessitate coacti longam vocalem cor-
itpereat. Vid. ad lib. I, carm. 6, vers. 2a. Hand.

^. OUniit digmum petiisse sub iotris. Pro Oleniis attrit Heinsins ibi-
dem legit Olenii astri. Sed soi certe oblitus erat vir acotissimos, qoom
luec scriberet. Vide enim constmctionem : « per JE^km biemes et sidos
Pliadom, et snb Olenii astri scil. sidus. » Atqui primo dixisse debuit
m aob sidere (non sidus) Olenii astri; » istud enim usitatios. Deinde quid
est sidus astri? nonne idem quod sidus sideris? certe; astrum enim et sidus
poetis idem snnt. Tolerandum foret, si dixisset sub sidere Olenii htedi
vel CapelUe; sed non astAp quum sidus Olenium sit astmm Olenium.
Nihil igitor miitandum. Totus vero locus iu distinguendus esse vi-

detur :

Harc (per et !E^7tz% luemes Pliaduinqae nivosam
Sidut et Oteniis dignum pedisse tub astris ,
Si Maleac credenda ratit, Siculotque per aettut
Sat via ) cor oculis tordet vicina volupiat?

Uno spiritu continuanda sunt, quae in parenthesi posita vidcs. Dignum
petiisse, Graecismo eleganti, pro quum dignum sit petiisse : i^tn ov pro
«'(loar orrtc. Passim apud Platonem habes in Libris de Repub. et alibi ; ut

ia4 NOT^ IN CARMEN TERTIUM

et apud ceteros scriptores Graecos. Si plenam ffrtyiuaif ponas post vui^
reliqua nimis abrupta emnt et non coherentia: melias, credo, post ot-
tris : et ita edi curavi. Pro Pliadum in Parmensi invenio placidum,

I02. Sive liventem satiram nigra ruhigine turbes. Boxhomius, Epist.
ad Gronov. legit, ■ ni^rrse rubi^pne turba;, » voce tollas Avi mifov intel-
lecta, ut sit, «sive toUas chelyn ad heroa robora, sive tollas satiram
liventem rubigine nigrs turbe. • Male ; licet enim recte et proprie dicas
« tollere chelyn ad heroa robora, » poema epicum, grande et sublime
opus : non tamen ad satiram tollere chelyn eadem proprietate potes di-
cere. Gevartius afBrmat certo certius legendum esse turpes: ego certo
certius scio non ita esse legendum. Turpare enim satiram est dedecorare,
ut in isto loco Thebaid. lib. X, cap. 4^7, ubi hs voces pariter confbs»
erant ,

SummDmne hoc cbdibus, inqnit,
Deerat, nt afBictos turparem ego proditor Argos?

Ita ex MSS. recte emendat Gevartius. Quid vero? an probabile est Sta-
tium, dum amicum suum et patronum Manlium laudat ob muhifarias
in scribendo dotes, eo insolentise processuram esse, ut eodem tempore
illum satiram turpare et dedecus esse satiras diceret? certe politissimi in-
genii vir Gevartius nunquam tale quicquam adnlisisset in patronum snum
Auberium. Ne tamen frastra in hoc loco querat haram vocum comroa-
tationem, dabo illi illustre exemplum ex Apul. Met. I, p. i^? cd. Pricc:
« Sic denique eum vitalis color turbaverat, ut mihi prae metu, etc. > Ubi
Prica^us: «De voce turbaverat quserendum; ego hic me non expedio. »
Nec miram : non eniro in sola voce turbaverat latuit hujus loci difficul-
tas. Omnia tibi cxpedita spondeo, modo legas, • Sic denique enm leta-
lis color turpaverat, ut roihi prae metu, etc. » letalis color est quem paulo
ante dixerat 6ujceum pallorem: mortis coloremy Sil. Italic. lib. VI, v. 409 ;
Stjrgium coloremy XII, ^44; morft similis color, apud Senecam Hippol.
vers. 586; iteram Sil. Ital. lib. VII, vers. 63 1 :

Volvitnr ezanimis , tnrpatque decora juventa
Ora noviu pallor.

Vide et Lucan. VII, 139. Hnjus oppositum est vivus color, Claudian. de
Bell. Get. « vivusque redit color urbibns aegris. » Sed hoc obiter : majore
enim molimine nos vocat Gronovius, qui Diatr. cap. 11 et 5o, more suo,
hoc est erudite, defendit et explicat istud turhes, nempe ex nolione vo-
cis satirtJBy qux nihil aliud est, inquit, quam scriptum pro arbitrio varia
complectens : ila lex satira vel saturuy que una rogatione i^ulta et varia
comprehendebat, vo^toc Toxxa ^f^iu^^ttv, ut est in glossis. Ita per saturam
fieri dicitur fere quicquid confusanee, inordinate, multiplici reram et
operum mixtura conficitur. Satira carroen olim rade et histrionium , in
qno mnha variaque risus excitandi gratia miscebantur : cui primus Lu-
cilius dentem addidit et licentiam veteris comoediie. Duo igitur sunt qui-
bus constat satira Luciliana, ordo tnrbatus et confusaneus, et insecu-

LIBRI PRIMI SILVARUM. ia5

do vitionuii per sales et jocos acerbos : qu« smnma cum eruditione et
jndicio espressit hoc versu Statius,

liventeni satiram nigra rabigine tnrbes.

Qnnm enim satiram nigra liventem rubigine facit, posterius; quum tur-
iiari eam, prins innuit. Turhare enim miscere est, miscellum opusfacere;
adeo Qt recte dicatnr turbare satiram, quia in satira turbatur, seu tur-
bando, id est, miscendo fit opus confusanenm. Haec est Gronovii argu-
mentatio, b»c loci hujns explicatio; qu», sive vera, seu falsa, certe
emditissima est. Et quid aliis factura sit nescio : mihi quidem non pla-
eet, nisi probari posset Manlium hunc more Luciliano satiram scripsisse :
faoc enim pro concesso sibi snmit Gronorius. Lucilius forte recte dici
potnit turbare satiram, id est, turbando et miscendo varia, scribere sa-
tiram (licet hoc quoque subobscurum putem); satiroe vero facies Statii
tempore longe diversa fuit ab iila evi Luciliani, prout omnibus notum;
nnde sequitur, ut-, etiamsi Lucilius turbarit satiram, non tamen qui-
Cttnqne satiram scribit dici possit satiram turbare, nisi ad exemplar Lu-
dlianum se componat: quod de hoc Manlio probatum esse oportoit.
BChi mnlto ma^s arridet Scriveril vibres pro turbes, ut vibrare iambos
apnd Catnllnm. Sed qnid moror? Verum puto,

Liventem satiram nigra rubigiDe tingas;

eo magia qnod syllabae fur et ttn iisdenx. calami ductibus constant , et
literae beig saepiasime commutentur, ut supra albentes pro algentes, tur-
bidus et turgidus perpetuo in MSS. Proprie vero tingere rubigine, de
satira, ut toltere chefyn de carmine epico : Martial. Epi^r. lib. X, 33 :

Ut cu , si viridi tinctos aeragine versus
Forte maltu livor dixerit esse meos, etc.

Etlib.Vin,3:

At m Romano lepidos sale tinge libellos.

Ovid. Epist. ex Pont. lib. m, epist. 3, vers. io5:

Eigo alii noceant miseris, optentqne itmeri,
Tinctaque mordaci spicula feUe gerant.

Ita malignitas veneno tincta, apud Senecam, de Vita fieata, c. i8; sed
qood mihi maxime persuadet hunc versum antiqnitus ita lectum foisse,
est locos Alcimi Aviti, iib. de Laud. Yirginitat. v. 299, ubi Statium vi-
detur exscripsisse, « livida ne facies pulla rubigine tingat. » Vide qoam
similij est Aviti versns , et Statii , « Liventem satiram nigra rnbigine
tingas ; a cnjos conatructio est, tingasnigra rubigine, non liventem nigru
rubigine. Liventem satiram , malignam et invidam. Si adhuc adhereas
«niditae lectioni turbes, ablegandus es ad erudite obscoros scriptores
Alros, Tertnllianam, Arnobium, Apuleium et similes. Hnnc vero lo-
Cttm imitatnr Ansonius Professor. I, i3 :

Sive Panegyricis placeat contendere libris
In Panathenaicis tu numerandos eris;

,26 NOTiE IN GARMEN TERTIOM

Seu Ubcat fictM hidoniin eToWere litct, etc.

Volgo legitur Panegyricos libros; sed recte emenclaTit ToUlns, qaDm
manifesta sit hujus loci Statiani imitatio. — Turbes positum est propter
voc. nigra^ ut sit, fasco colore inducas. Sic dicitur comim|7cn?. Lesz. —
Si quo argumento antiqua scriptura defendatur, demoostrari debet,
quod vix poterit, Statium posuisse rur6are pro turbidam reddtrey nt im-
petum et turbidam orationem satine designaret. Sed obstant aliae quo-
que difficultates , et in verbis conjun{jendis, « satiram liventem nigra
rubifpne, ** et in totius sententiae ratione, quae ad fusci coloris proprie-
tatem spectat; nam verbum splendescat verbis antecedentibus opponi,
nemo non videt. Scribendum ergo est :

Liveotem satiram nigra mbiginc tnrpcs;

quo facto sensns existit hic : sive tu lividum colorem satirae augeas in-
ducta nigra rubigine, eoque modo ipsam mordacissimam reddas, sive
nttido splendore epistolam exhibeas. Turpare non, ut aliis videbatur,
idem est ac tinguere^ sed nt^ro colore turpare significat, rei raaculas ni-
gras inducere, aut eam maculare; nam verba turpare^ maculare et Gne-
cam /uifluffiridhabentcommuae, ut, absque foedae contaminationis sifpii-
ficatione, de colore fusco rebus puris vel candidis, vel liventibus addito
usurpentur.

io4< Seu tua non alia splendescat epistola cura. Recte Gevartias non
alta cura. Intelligit simplicitatem stili epistolaris. In hanc rem egregie
Seneca, Epist. yS : ■ Qualis sermo meus esset, si nna sederemas aut am-
bularemus, illaboratus et facilis; tales esse epistolas meas volo, qnae
nihil habeant accersitnm aut fictum. » Pro tua legendum ti6t, ut in
Soter. pro Gallic. v. 29 :

Scn qaam tibi dulcit in artcm
Frangitur ct nostras carat facundia legci.

OvidiuSy Remed. Amor. vers. 4o3 :

Quamlibct invenias, in qva tibi prima volaptat
Dcdnat.

Ita reete dedit Ueinsias pro tua. — Gevartio assentiti sunt Scriverius ,
Christius et vir doi^s in exempl. Gotting. nec Gronovius emendatio*
oem^ alta eura, cujus primas auctor est Lindenbrogius, in ediiione re-
jecit. At his verbis non simplicitas epistolarnm describitur, sed negligen-
tia poets, qoi raediocrem curam adhibeat. Omnes libri antiqui exhibent
mon aliay qnod non cam Barthio explicnerim, ■non alia cara, quam
qoA epistolarom itilam decet, » sed ita ut sententia in laudem Vopisci
dicta sit: si taa epistola, quamvis levius carmioam genus, eadem dili-
gentia quam in altiori genere miramur, adhibita splendescat. Sic voc.
aUu$ hoc sensu ponitur Thebaid. lib. I, vers. 4^ : * alio Gapaneus hor-
rore canendus. « ^cabulo tuay at videtnr, proprietas qnsdam indi-
cator. Hahd.

LIBRI PRIMI SILVARUM. 137

io5. Digne Midte Crasiquey etc. Vix fieri potest, ut bis eadem Toce
ita utatar Statias, et in diversa sigiii8catione : pKcsertim quum aullum
aciunen sit, nulla venustas in hac repetitione. Aut fallor aut ita scripsit,

Digne Mldst , Crcesiqae opibas , et Perside gasa ,
Macte bonis animi !

PropertioSy lib( III, ele(j. i8:

Nirea ttoa facies, non vis exemit AchiUeni»
Crcesaui aut PactoU qaas parit humor opca.

Ansoniiis, Epigr. LIV:

Nam quapcunqae habui mecum fero': quum nihil ipse
£z tBBtis tecau , Croesc , feras opibus.

Enmenins Orat. Pro Rest. Schol. cap. i6 : • Quid (mihi) cum ilUs opi-
bns aut Midae regis aut Croesi? etc. » Martial. Epigr. XI, 6 :

Ardua ret haec est opibus non tradere mores,
Et quum tot Crostos ▼icerii, esae Nnttaiki.

Nec metuas de uhiAa syflaba in voce opibus. Virg. Mn, lib. IV, V4n. 64:

PectorilMis fnhiaas spiraotia cAuaiiUt eiti.
Anctor Consol. ad Iay. Aug. t. i63 :

Miaoehor dneriquc einis acqne Oisibas ossa.
Inmmcni hoiiis geiMris ipiid poetas oecurreot.

CARMEN IV.

SOTERIA RUTILII GALLICL*

JtiSTis, io Superi » nec inexorabile Glotho
Volvit opus : videt alma pios Astraea , Jovique
Gonciliata redit ; dubitataque sidera cernit
Gallicus. Es caelo , dis es , Germanice , cordi ;
Quis neget? erubuit tanto spoliare ministro
Imperiiun Fortuna tuum. Stat proxima cervix
Ponderis immensi, damnosaque fila senectae
Exuit , atque alios melior revirescit in annos.
Ergo alacres , quse signa colunt urbana , cohortes ,
Inque sinum quae ssepe tuum fora turbida questu
Confiigiunt , legesque , urbesque ubicunque togatae

VABIA LECTIONES.

Vetcres edd. ct Gronoviana,
Soteria pro Rutilio Gallico ; C2od.
Paris. et cd. pr. inscribit Rutilio
Gallico, A.

3. Conciliata cadit, Optimc Bar-
thius redit : nihil vcrius ; notum
istud VirgpJii, « Jam redit et Vii^o,
redeunt Sacumia rcsna. • Noster
Silv. V, i^pietas redit ;C\siudiinns^
de Bello GUdon. v. 4» Concordia re-
<ftf ;Ga1phurnius Siculns, Eclog. I,
V. 43) redit Themis; Glaudianus in
Rufinum, I, Si, en proles antiqua
redit. Sequentia imitatur Ausonius ,
Idjll. 33, i4. — God. Par. Ed. pr.
et Ald. cadit. A.

4. Es ctelo, God. Paris. et calo.

Pro disy Gron. diis, ut God. Paris.
Ed. plinc. dives Germanice. Aldin.
Germanits. A.

10. Questu. Sic God. Paris. Ed.
pr. suum. Vide not. crit. A.

1 1 . Legesque , urbesque y ubicum»
que togatCB. Vetustae Venet. Parm.
et Rom. omittunt prius 9»«, ut jam
videam verissimum esse quod olim
suspicabar, nempe pro ^uesCu vcrsu
praecedcnte legendum essc ^ue-
stum : « fora turbida questum con-
fugiunt legeSy etc. • lege$ qua in
sinum tuum confugiunt questum
(ut querantur )/ora esse turbida^
et ideo locum et honorem illis non
esse. Tacitus, Annal. lib. I, cap. a :

P. P. STATII SILV. LIB. I, CARM. IV. 129

C^uae tua longinquis implorant jura querelis ,
Certent laetitia ; nosseque ex ordine coUis
Confremat, et sileant pejoris murmura famas :
Quippe manet , longumque aevo redeunte manebit , 1 5
Quem penes intrepidae mitis custodia Romae.
Nec tantum induerint fatis nova saecula cnnHen,
Aut instaurati peccaverit ara Terenti.

Ast ego nec Pboebum ( quanquam mibi surda sine illo
Plectra) nec Aonias decima cum Pallade divas, 20

Aut mitem Tegeae , Dircesve bortabor alumnum ;
Ipse veni , viresque novas animumque ministra ,
Qai caneris : dextro nec enim sine numine tantus
Au^oniae decora ampla togae, centumque dedisti
Judicium mentemque viris. Licet entbea vatis ^5

Excludat Pimplea sitim , nec conscia detur
Pirene , largos potior mibi gurges in baustus
Qui rapitur de fbnte tuo : seu plana solutis
Qnum struis 6rsa modis , seu quum tibi dulcis in artem

«inTalido legum anxilio, quaeyi,
ambita, postremo pecunia tnrba-
bantur. » — Cod. Paris. ct ed. pr.
omittuDt que po«t ieges. Vid. not.
crit. A.

12. Implorenty edit. pr. et mox
certant,

i3. Pro nosseque^ edit. pnDc. et
Venet. no$ ieqite. Aldin. nosterqtie.
Loctis desperatinsimns ; in qnem
▼id. not. God. Paris. nosterque^
et sic edideruut Domitius et 6e-
▼arthu. A.

17. Ed. pr. induerit; et mox eri-
Jiem, pro cntnen. A.

18. Terenti. Sic habct Cod. Par.
a manu prima, et Tarenti a se-
cunda. Geyartius edidit TarenHy
et exlubet Terenti in lect. Papin.
cap. 3i. £d. pr. Tarenti, A.

19. Sine ullo^ ed. princeps. A.

21. Edit. princ. mentem. . . hor-
tabatur. A.

a3. Dextro n. e. 5. numine. Cod.
Paris. edd. pr. et Aldin. docto n. e.
s. carmine. Vide not. crit. A.

26. Excludat. Sic Cod. Paris. a
prima manu, et excidat ex emen-
datione. Vid. not. crit. A.

27. Potior. Propotior, quodve-
rum est, oUm legebatur potius;
emendavit Nicolaus Faber. Nu-
gantur qui pro tanftu, qnod et in
Parm. invenimus, legunt cantus.
Domitii suspicor banc esse inter-
polationem. — Legitur potius in
Cod. Paris. A.

29. Cum siruis orsa modis seu cum
tihi. Heinsius ad Val. Flaccum, V,
85, ex vetusta Parmensi edit. legit :

i3o P. P. STATII SILVARUM

Frangitur, et nostras curat facundia leges. 3o

Quare age, si Gereri sua dona , menimque Lyaeo
Reddimus, et dives prsedse, tamen accipit oiBiii
Exuvias Diana tholo, captivaque tela
Bellipotens ; nec tu, quando tibi , Gallice, majus
Eloqniiim , fandique opibus sublimis abundas , 35

Sperne coli tenuiore lyra. Vaga cingitur astris
Luna , et in oceanum rivi cecidere minores.

Quae tibi soUicitus persoivit prsemia monim
Urbis amor? quee tum patrumque equitumque notavi
, Lumina,etignar89plebislugerepotente8? 40

Non labente Numa timuit sic curia felix,
Pompeio nec c(|^us eques , nec femina Bruto.
Hoc illud; tristes invitum audire catenas,
Parcere verberibus , nec qua jubet alta potestas
Ire, sed armatas multum sibi demere vires, 45

Dignarique manus huxniles , et verba precantuBi ;
Reddere jnra foro , nec proturbare curules ,
Et ferrum mulcere toga. Sic itur in alta
Pectora , sic mixto reverentia se dat amori.

Ipsa etiam cunctos gravis inclementia fati 5o

Terruit, et subiti praeceps juvenile pericli,
Nil cunctante malo. Non illud culpa senectae ,
(Quippe ea bissenis vix dum orsa excedere lustris)

M Qqa struit Orsa modis, teu qua
tibi, etc. » quam lectionem exem*
plin abuade confirmat ; addas hoc
Qf Pliu, £ipi«t. X , 18 : Gertatim- ci^
quA privatim > ^ua publice^ tesiimO'
nium retribnnmnt, — Qui dnuf ,
edit. pr. A*

3i. Ed. priucepS) ctf/m. A.

32. Eid. pr. pene pro prcejce^ A.

3(^. Tin^tur^ edtt. pr. pro cin-
gitur. A.

38. Crimina^ edit, priDceps. A-

39. Ead- amor^ue^ tamen^ e(c. A.
43. Invictuntj edit. pr. solemni

lapsu. A.

45. Sibi. Legitur tibi in marg.
Cod. Paris. A,

47. Perturbare» ed. pr. A.

49. Pro mixXo, ed. Rom. habet
miti. — God. Paria. et Aldin. fidit
pro se dat; edif . princ./ui«4tl. Yid.
not. A. ^

LIBER I, CARMEN IV. i3i

Sed labor intendens , aniiiiique in membra vigentis
Imperium , vigilesque suo pro Gaesare cui*ae , 55

Dulce opus. Hinc fessos penitus subrepsit in artus
Insidiosa quies, et pigra oblivia vitse.

Tunc Deus , Alpini qui juxta culmina dorsi
Signat Apollineo sanctos cognomine lucos ,
Respicit, heu tanti pridem securus alumni 60

Perpessusque moras : « Huc mecum , Epidauria proles ,
Huc , altis gaudens ; datur aggredienda facultas
Ingentem recreare virum : teneamus adorti
Tendentes jam fila colos : nec fulminis atri
Sit mecus ; has ultro laudabit Juppiter artes : 65

Nam neque plebeiam , aut dextro sine numine cretam
Servo animam ; atque adeo, breviter, dum tecta subimus,
Expediam. Genus ipse suis, prsemissaque retro

54. JfneendenS', ed. pr. pro in-
tendens. A.

57. Pro pigrts oblivia vitw, le-
gendam pigra ohlivia^ utTheb. X,
89. Vita non erat pigray sed ohli-
via : et si ohlivia pigrai vitwia arras
fubrepsUseDt, sanus fuisset : adeo
nt hsec lectio sensui contradicat.
Sic jucunda ohlivia yits Horatio
Epistolis. Inertia vitas pro somnoy
apnd ViTjgil. in Gulice, v. 384* —
Cod. Paris. et ed. pr. pigros oblivio
▼itae. AMm, pigne ohlivia. A.

58. Ed. pr. Tunc decet, . . justa
eacumina. A.

59. ApoUineo sanctos. God. Par.
edd. princ. et Ald. apollineo$ san-
cto, et sic edi£t Gevartius. Yid.
Qot. crit. A.

61. Per^pessu^ue. Aldina et eam
lecut» nonnullae habent progres'
susyCt teneamus pro tentemusj ed.
Parm. progressus moras; Rom. miy'

rans^ et hinc pro huc. — God. Par.
et edit. pr. proffressuspie* — Huc.
Idem God. hincy et in marg. huc;
in yersu seq. hinc alti^ et in marg.
huc altius. Ed. princeps, hunc;
Aldina, hic,

6a. Agg-nedienda. God. Paris. e^re-
dienda, a priroa manu^ et agre-
diendaex emendatione.Edd. princ.
et Ald. hincaltL Edit. princ. egre-
dienda. A.

63. Teneamus. Bemart et Ge-
vart. tentemus, A.

64- Tendentes. God. Paris. i/o-
natis ex emendatione. Edd. pr. et
Ald. tendatis; illa praeterea tejlu''
m-titis pro nec futminis, A.

65. Laudabit. Ed. pr. laudavit;
Ald. laudarit. A.

66. Dextro sine. Ed. pr. dextror-
swn. A.

67. Animam. Ed. princeps , ani-
mamque. A.

i32 P. P^. STATII SILVARUM

Nobilitas ; nec origo latet, sed luce sequente
Vincitury et magno gaudet cessisse nepoti. 70

Prima togae virtus : illa quoque clarus , et ingens
Eloquio : mox innumeris exercita castris ,
Occiduas, primasque domos, et sole siib omni
Promeruit jurata manus ; nec in otia pacis
Permissum laxare animos , ferrumque recingi : 75

Hunc Galatia vigens ausa est incessere bello :
Hunc quoque perque novem timuit Pamphylia messes,
Pannoniusque ferox, arcuque horrenda fugaci
Armenia, et patiens Latii jam pontis Araxes.
Quid geminos fasces , magnseque iterata revolvam 80
Jura Asiae? velit ilia quidem ter habere, quaterque
Hunc sibi^ sed revocant fasti majorque curulis,
Nec promissa semel. Libyci quid mira tributi
Obsequia, et missum media de pace triumphum
Laudem, et opes quantas nec qui mandaverat ausus .85
Exspectare fuit? Gaudet Trasimenus et Alpes
Cannensesque animae : primusque insigne tributum
Ipse palam lacera poscebat Regulus umbra.

69. Luce, Ed. princeps, dulce. gitur in nostro God. Galatkia m-

70. Oattdet. £d. pr. gaudent. gens a. e. accessere. Edit. pr. nunc

7 1 . Firtus : illa quoque. In Par- galathea ingens. A.

raensi est iile quoque cldrus; latet 77. Timuit. Edd. Parm. etRom.

aliquid. Ven. quoque illi; nescio tenuit. — Sic God. Paris. Ed. pr.

qnid velint. — Cod. Paris. et ed. me pro hunc. A.

pr. virtusilli: quoque. Vid. not. A. 79. Arcu. Ed. pr. arcum. A.

74* Promeruit. God. Paris. edd. 83. Promissa. Edit. princ. pne-

pr. et Ald. permeruit. Vid. not. A. missa. A.

75. Pro retingi scribendam esse 85. Quantas. jCod. Paris. ed. pr.
recingi quis non videt.^ — Ald. et et AJd. tantas, A.

Gevart. edidemnt retingi, et .«iic 86. Post hunc versam, sicntin

habet noster God. a prima manu , Parm. et Rom. ita in Venet. inse-

sed recingi ex emendatione. A. ritur iste : m AttoHam cantu gaudet

76. Galatia vigens a. e. inces* Trasimenus et Alpes. > — legitur
tere. Edd. Parm. et Rom. habent quoque in Gdd. Paris. et in ed. pr.
ingens; Venet. etiam tgens. — le- Vid. not. crit. A.

LIBER I, CARMEN IV. i33

« Non vacat Arctoas acies , Rhenumque rebellem,
Captivaeque preces Veledae , et ( quae maxima nuper 90
Gloria) depositam Dacis pereuntibus arcem
Pandere; quum tanti lectus rectoris habenas ,
GaUice, Fortuna non admirante, subisti.
Hunc igitur (si digna loquor) rapiamus iniquo
Nate, Jovi. Rogat hoc Latia^ pater inclytus urbis:
Et meruit; neque enim frustra mihi nuper honora
Carmina patritio pueri sonuistis in ostro :
Si qua salutifero gemini Chironis in antro
Herba, tholo quodcunque tibi Trojana recondit
Pergamus , aut medicis feUx Epidaurus arenis
Educat ; Idaea profert quam Creta sub umbra
Dictamni florentis opem , quoque anguis abundat
Spumatu. Jungam ipse manus, atque omnebenignum
Virus, odoriferis Arabum quod doctus in arvis,
Aut Amphrysiaco pastor de gramine carpsi . » io5

Dizerat : inveniunt positos jam segniter artus,
Pugnantemque animam ; ritu se cingit uterque
Pseonioy monstrantque simul , parentque volentes ;
Donec letiferas vario medicamine pestes ,
£t suspecta mali ruperunt nubila somni.
Adjuvat ipse Deus, morboque valentius omni
Ckxnipat auxUium. Citius non arte refectus

100

110

90. f^eledtt, euCod.Pans.omit'
tit et. Ed. pr. vel det quw. A.

91. Arcetn. God. Paris. ufbem.
Vid. Dot. crit. A.

94« Pro rapiamusj Cod. Paris.
£dd. princ. et Ald. rapiemus. Pro
Attfic,cd. pr. nimc. Vid. not. crit. A.

96. Honora, Ed. pr. honorem. A.

99. Ed. pr. veiha I. quidcunq. A.

loa. Ald. Dictami Jiorentis o-
pem^ eic. A.

io3. Benignum. Cod. Par. edd.
pr. et Ald. benigne. Vid. not. A.
.io5. Carpsi. Ed. pr. carpsit,

111. Deus , morboque valentiw»
Edd. Parm. Rom. et Ven. habent
deos; recte. — Cod. Paris. et ed.
prioceps , deos morboque valentior;
Ald. et Gevart. deus^ morhoque va-
lentior. A.

112. Aste refertus ^ro arte refe-
ctus in ed. pr. A.

i34 P. P. STAT. SILV. LIB. 1, GABM. IV.
Telephus j£moiiia ; nec qiuB metueDtis Atrid»
SaevaMachaoiiiocoienmt vulnerasucco. .

Quis mihi , tot qaestus iuter populiqne patrumque, i ■ 5
Sit curae , votique tocus? Tamea ardua testor
Sidera, teque,pater vatumThymbraee, quisomni
Luce mihi, qnis oocte timor ; dum postibus hferens
Assiduus, DUQC aure Vigil, nunc Ituaine, cuncta
Aucupor; immenste veluti connexa carinae no

Cymbaminor, quumsaevithyems, proparte, fureotes
Parva receptat aquas, et eodem volvitur Aostro.

Nectite nuncltetee candentia fila, sorores,
Nectite : nemo modum trausmissi computet «vi ,

lalis erit. Tu , Troica dignus ■ ^5

luboici transcendere pulveris annos ,
le situs. Qua nunc tibi pauper acerra
? nec si vacuet Mevania valles,
Aut praestent niveos Clitumna novalia tanros,
Sufficiam, sed saepe Deis hos inter honores i3o

Gespes , et exiguo piacuerunt farra salino.

■ 14. Pro RRia. Ed. priDC. jeno. iii.Eii.fT.t]rmbmpvacymba!

itS. Queibu. Cod. Parii. edd. &M.fureHtipTafurentei. A.
piiocepa el Aldina, ixftut, « «c ii3, ii^- Pranectile, ed.Rom.

Gevart. A. Mtile a neo, et hoc tueiur Domi-

1 1 S. Pro ttmor, cd. pr. el Ven. tius , led sine eieinplii. — Gd.

tenor. A. Ald. nettle. A.

II». Pro nuci^r, l^tur ou^- iiS. Ed. pr. uitie vita/if. A.

rDrinCod. Paril.elJDedd. pr. Ald. l3i. Pro /ami, Rom. babet la-

etGeTan. A, cm; perperam.

k'«/«/%.'^'V«

IN CARMEN QUARTUM LIBRI PRIMI

SILVAHUM.

^anoiu. E^egie lndunt interpretet tn hoc Papinii loco et Maniahi
iib. XII) epigr. 4^, dum soteria munera e9se aiunt, quK dabantur ami-
ci« a morbo conTaletcentibus, quemadmodnm die natali etiam varia
munef* miatttabantur; nam nihil aliud sunt soteria quam vota et sacrifr*
cia, qax ob principum et amicorum salutem diia instituebant. Quod
satis ipee Statins innuit, dum in fine Soteriorum ait, de sacrificiis, pro
impetrata Gallici salute solvendis , . . . . « qua nunc tibi , pauper acerra ,
Digna litem? etc. ; » et ideo etiam statim initio hujns carminis, a deo-
rum laude incipit, dum ait, ts. i : « Estis, io, Snperi, nec hiexorabife
Clotho, etc. » Getaht.

VBas. 7. Damnosaque fila senecUe Exuit, Sibi ipsi contradicere yidetur :
iofra enim, vs. 52, dicit hunc Gallici morbum non senectw deberi, sed
laboribus et negotiis civilibus et curis pro Gaesare : qnomod^ ergo hec
concilianda? dicam tibi; senecta hoc loco non prim^ia sua si^nifioa-
tione ponitnr pro eo quod in homioibus senectutem dicimus, (^raicis to
>irp«c» sed translata, pro membrana illa, seu vematione (ut eam voeat
Pliains) quam serpentes quotannis deponunt : ideo diic\lfila et exuit;
unde emdite Vii||il. ^neid. lib. II, vers. 47^ * * nunc positis novus exu-
viis: » et Noster, Theb. lib. IV, vers. 96, in eadem comparatione :

.... cen lufaricul alu
Aogais humo verni bLmda ad spiramina «oHs
Engitar, liber senio, ct tqtuUeDtibos anois ,

Exutus, laetiaque minax interviret herbi»;

obi vides seniumy idem quod senectam* Vide et Georof. III, 4^7^ ^bi
pweuta nitidum desgribit postquam has exuvias deposuerit. Piin. XXIX,
5: «Angoium adeps 'aerugini mistus ruptas oculorum partes sanat; et
membrana (inde^/a Statii), sive senectus vernatione exuta claritatem
facit. » Vide et lib. VIII, 3i, et IX, 3o, et passim; XibuUus, Eleg. I, 4>
eadem metaphora Martialis, Epigr. V, 7, de Roma ; Apuleius, Apologia.
Aimnosa fila senectae sunt, fiia Jamnoste seuectx, ut apud Ovid. Trist.
m, 7; etMetam. lU, S17. Vide auiom proprietatem et eruditionem
^tii in voce melior^ qu« denotat idem quod junlor : juventam enim

i36 NOTiE IN CARMEN QUARTDM

etatem bonam dicebant antiqui. Ovidius, Art. Amat. II , 665 , et UI, 65 ,
hac alladit ; Prudentius, Gathemer. in Exeq. defunct. vs. 93, Gaudiamis,
de Beli. Gild. ts. ao8 ; et hoc sensu intellif^endum istud Martialis Epi-
grasnm. IX , xii , i , de Earino :

Nomen cnm yiolis rosisipie nataai ,

Quo pars optima noncupamr anni.

f^er, sciticet^EAf , ver enim anni quasi juventus: ideo optima. Seneca,
Herc. Fur. ys. 849; Ovidius, ibid. vs. 44' • Haic contrarium mala cstas
seu senectns, AfraniusVopisco apud Noniom, in voce senium :

Mala Ktas nulla delioimeata invenit.
Sed «atis faorum.

10. Fora turbida questu Confugiunt. Mallem, «.. .. questum confu-
giunt. « Confugiunt questum , ut dormitum dimittitur, Horat. Epist. 1,7.
« Ire dejectum monumenta regis, » carm.1, 3. Nost. Theb. YI,657 * " ^^
jectum vaditis arces. » ita « ultum insurgunt, « Theb. IX, 9; Hygin. fab.
63. Fora turhida ut loca turbida , Virg. YI , 534 •» ^^^ substantivo cause , ttt
loquuDtur grammatici. Sed Pietat. Abascant. occorrit, ex Heinsii emen-
datione. • iGgra domus questu, « pro Nigra: nihil igitnr mutandum.

i3. Nosterque ex ordine colUs Confremat. Ita edidit Domitius quum
in suis codicibus iovenerat nosseque. Male tamen ; quum hec de imo
colle non posse intelligi, satis indicant illa ex ordine, quae (ut bene notat
Salmasius, Epist. loi ad Gronovium) « in rebus numeri oontiguis et
« quasi in ordine euntibus tantum poni licet. Sic apud illum (Virgitiura)
« septem totos ex ordine menses : item, quinetiam veterum effigies ex
« ordine awrum, Legebatur fortean antiquitus in libro vitiose descripto
« se nosifue : unde sequentes per transpositionem scripsere nos seque et
« nosseque. Omnino a tnauu poetae fnisse putem , senusqne ex ordine coUis
« Confrematy id est, seni colles urbis ex ordine confremant. Sed quare
« senusy inquies , quum sint septem ? immo sent tantum erant intra Ur-
« bem : nam Faticanus coUis trans Tiberim , nec olim habitatus erat ,
« nec ad urbem pertinebat , nt inter omnes convenit , et clare id docuit
« Onuphrius in nrbis Romse descriptione. Senus ergo collis Confrematy
« qui intra urbem scilicet: ex ordine^ id est, contigue et sine uUa inter-
« ruptione. Alias si admittere et illum voluisset , poeta potuisset dicere ,
9 septenusque ordine collis. » Haec vir summus, ingeniosa quidem, sed
nequaquam vera : redarguitur enim a perpetuo more Statii et omninm
aliorum scriptorum, qui nmnquam (quod sciam, etnulla exempla attu-
lit Salmasius) sex^ semper septem montium, seu coltium mentionem
faciunt. Sicin Equo Max. ex conjectura mea : « Septem per culmina, etc. »
Silv. IV, 1 : « Et septemgemino jugo. » Via Domit. vs. a6 : « Septem
montibns. • Geneth. Lucan. vs. 45 : « Septem juga. • Et ita semper et hic
et alii poeta?, quorum loca adducere non necesse est. Septenusque or-
dine eollis huic incommodo mederetur ; sed nimis longe recedit a vul-
gata scriptura, ut ipse fatetm epistola proxima. Nam quod alibi, ep. 96«

LIBRI PRIMI SILVARDM. 187

conjecerat nasseque ex ordine , mentione dignum non pntarem , nisi esset
Salmasii. Latet aliquid quod conjectura non possum assequi. Antiqui-
tati autem concedamus , ut ex duobus falsis lectionibus yetustior pr«-
leratnr : et ideo in contextum ego admisi nosseque : quod et habet edit.
Parmensis. Supra ts. i i, pro urbesque ufricunque togatte^ Gronovius ad
Plauti ilulular. II, a, vs. ai, legit, ubi quceque : recte, credo, propter
locum Vir^lii iEneid. VII , 400, quem imitatur Statius. Vide Gronovium
ad locum Piauti ; et ita Theb. XII , 22 :

Itur Id exsanfi^ein populum bellique jaceum
Relliquiat , qua quemque dolor luctnsque , cruenti
Exegere duces.

nbi MS. Petrensis habet qtuicuque: male. Oaudianus, de Nupt. llonor.
et Mar. vs. 204 :

Vos, pennata cohoni, qao qttemque vocaverit utus,
Divisa properate manu.

ita.recte emendat Heinsius pro ^ uocun^ue. Vide eum ad locum.

a3. Docto nec enim sine carmine tantus. NonnulUe edit. numine pro
carmiue: recte. Sed quid eiidoetum numen ?Non, inquit Statius, Phce^
bum aut Mnsas invocabo, sed te, Gallice : tu sis propitius: numinis
eoim instar habes ; et hoc propitium experti sant centumviri. Scripsit
Statius : « dextro nec enim sine numine tantus. » Infra vs. 66 ; Silv. I ,
2, vs. 3a : « Numine dextro Vota paves. » Thebaid, II , i52 :

Egregii juvenum, quos non «ine numme regnis
Invexit nox dextra meis ;

nbi nonnuili Codices pro dextra legunt atra , et ita editiones pierasque ,
non bene : nox dextra invexit non sine numine, est nox invexit dextro
numine, more Statiano. Iterum Theb. VI, 49>

26. Excludat Pimpiea sitim. Excludat sitim est non admittat vatis
jifim vej vatem sitientem. Heins. ad Ovid. Metam. I, So^^ scribi vult,
Exchidas^ Pimplei, sitim; et ita Surrent. Poll. vs. 3^, pro Et superet
Pimptea sitim , superes Pimplei, Sed non opus est. Pimplea enim IIi/u-
trkiM^fbns est hoc loco, non Musa. Vide satis exemplorum hujus vocis
apnd clar. Bentleium ad Horat. Carm. I, 26, vs. 9. Veneta autem edit.
non Pimplea, sed Piplea habet : ut et in supra citato loco Surrent. Poll.
Etsuperet Piplea sitim, non Pimplea. Sic in Epigram. Gatulli, io5, i :

Mentula conacur Pimplseum scandere montem.

Eadem edit. hahet pipellum , pro Pimplmmt, Vide Vnrronem et Hesy-
chium, citatos a Bentleio. £t huic forte scriptura? alludit locus ille
Apnieii Metam. H : « Sic in modum superbi juvenis Adoni , vel muste-
ioatis pipletis laceratus atque discerptus, domo proturbor. » Hec est
lectio vitiosa antiquissimorum librorum. Heinsius vero ad Ovid. Met. 1 ,
5o4, iegit, juvenis Aonii, vel Musts nati Pimpleidis, et interpretatur de

i38 NOTiE IN CARMEN QUABTUM

Pentheo et Orpheo dUcerptis a BacchU. Lagendam patojWenif Edhni,
td est, Orpheos : et sub voce pipUtis forte latet nomen EupoUdis: mi$eUi
vatis Eupolidis, pro musteluatis pipUtis: vel tale aliqoid* NoU mort
EupoUdiA. Sed vide ElmeDhorst. pag. 126, uhi mustelads pepiis^ etc. sive
Edit. Bipont. tora. II, pag. 43) uhi juvenis Adoneiy vel Muetei vaiis, pi^
pulis laceratusy eto. £d.

3o. Et nostras curat facundia leges : id est, ut optime Domitius, ser-
vat ieges poetarum. Non igitur audiendus Tollius, cujus (utipse ait)
M nolente fere animo properans lingua legebat : Nostra currit facundia
lege. » Not. ad Auson. Professor. III, licet maxime faveat hnic conje-
cturs Parmensis edit. quoe habet nostra currat facundia ieges.

41. JVon iabente Numa. Quomodo felicem Curiam vocat moriente
Numa ? inquit Gevartius, cui perplacet Heinsii conjectura haec,

NoD labente Numa timuit tic cwia , vel sic
Pompeio ; nec celsus eqaes nec femtna Bruto.

Non recte, opioor. Quippe procul dubio to ceisus eques referendum est,
non ad fimtum, sed Pompeium, qui equestris ordinis erfit, eC proinde
ab iis semper fovebatur. Recte se habet vnl^ata lectio : feiix enim pro-
prium ec perpetuum epitheton Curlce, Noster, Silv. IV, 4i ▼>. 76:

Jam te bUnda sinn Tyrio sibi cotuifelix
Edttcat ;

ita enim legendum esse pro y/orta felix, ad locum probabo. Hoc
iiiudy vers. 43, est ex Virgil. iEneid. lib. TV, vers. 676 : « Hoc illud,
(^ermana , fuit ? »

49. <^tc mixto reverentia ftdit amori. Inntilis prorsus et nullius sen-
sus sententia. Hoc voluit : sic amor et reverentia mUcetitur. Scripsit
igitur, « Sic mixto reverentia se dat amore. • Se dat^ ut in Equo Max.
vers. 43; Silv. lib. II, carm. a, vers. 37; lib. V, carm. 3, vs. 71. Amat
hanc phrasin Statius, a quo eam mutuatus est Auson. Mosella, vs. 44^-
Vid. Plin. epist. VIII, 20; Sil. Italic. III, 149; Noster, Silv. IV, 8; Se-
neca de Ira , III , 7 ; ex Virgilio sumpsit Noster , Georg. 1 , 287 ; Ovidius,
Fastor. I ; Gicero de Oratore, 11, 44- Reverentia se dat mixto amore, est
reverentia mixta amori seipsam prcebet : qnam etiam verborum constru-
ctionero amat Noster, et ceteri omnes poetap. Vide Bentleium ad Horat.
Girm. IV, I.

50. Ipsa etiam cuncios gravis inciementia fati Terruit. Non video quare
ip€ay tam emphatice. Forte scripsit , Quinetiam cunctosgraviSy etc. IVie*
ctf^s juveniU y hoc est, magnum precipitium ; a Grsecis sumptum, qni
ponunt «ro f«Afiaof pro vo fMya^ ut bene Gevartins. Pmeceps immane Jn-
venalU, sat. X, 106.

.'>5. yigiiesquie siio pro Oriarv curiVy Duice opus. Ita omnes editio-

LIBRI PRIMI SILVARUM. 139

nes : recte; nec minimnin est difficnltntis. Qno ma^rifl miror quando lego
apnd Gronoviom, Diatr. cap. ta : Perspicnnm est scripsisse poetam,
■ ▼i^ilisqne tno pro Gaesare cnrae dnlce opns. » Ut sit , dnlce opus vigili
emrtt, Nihil mimis FigHes curm annt casns recti, Dulce ajms einsdem
eatna, per epezegeain , sen appositionem. Nihil freqnentins. Surrent.
PoIUi , TS. 3o ; Theb. XI , 98; Seneoa, Gonsol. ad Polybtnm , c. 27 ; Pli-
nins, Nat. Hist. lib. XXXIV, cap. 8; Gratins, Gyne^et. vers. 186 :

At clamore citat, qnos nonchiin conspicit, apros ,
^tola qaaecvuiqne canis de stirpe ; malignan

• Offieiiim.

Ita legendum ; Tulgo clangore. Yerum est clamore, ut ora ciamosa Mo-
lossi , apnd Lucan. IV, 44^ ; et Ovid. Halieutico , ▼. 79 : « Et produnt cla-
mort feram, ■ de canibus. Tibnll. Eleg. II , 6,t. 3 5, de prsdatore loqnens :

Coi bipis citermis curtt est , uiitiqne ttimaltns
Portatar Talidis mille cohimna jugis.

Ita le(^ndnm : depravavit politissimus Broukhusius legens et edens:
« Qnid lapis extemus curcs est? • abrnpte et nulla connexione. Scriptum
erat quoi, antiquo more pro cui : nnde fecerunt quid. Vide locnm
et mecnm senties. Sed nimius sum in re clara. Snpra, imperium animi
in anenibra, nt apnd Sallust. de Bell. Gatil. initio : animi imperio, cot'
poris9ermtio magis utimnt. ElegaDter M. S^neca, Pnef. Gontrov. I, de
Porcio Latrone : « Neseiebat dispensare vires tuasy sed immoderati adver-
snm se imperii^if. •

56. Pro subrepsii N. Heinsius ad Ovid. Metam. VII, i55, citat 5u6re-
pit: memoriae, opinor, errore.

59. Signat jipollineos sancto. Hoc omnem raufrcxoylAf superat : si enim
Apollinei sunt Inci, a quo, qnaeso , nisi ab Apolline cognomen istud ha-
bere potuemnt? idem est ac si dixisset, Deus qui signat ApoUineos
Incos cognomine Apollinis : qnod certus sum Statinm nunqnam dictu-
mm fnisse. Lege,

Tonc deas Alpini qai joxta culauna dorsi
Signat ApoUineo sanctoi cognomine lucos.

Jam vero yides nacessitatem vocis ApoUineo : si enim solnm dixitset
deus qui tignat lucos suo cognomine^ uon omnes intellexissent quemnam
deonun designare voluit : hsec vero vox significationera determinat.
ApoUo Vercellis (ex quo oppido, opin.or, ortus Gallicus) colebatur : inde
ilpo/(us«iirVercellae Martial. Epigramm. X, la.

6i — 65. Preegressusque moras, etc. In toto Statio vix unus et alter hoc
inqninatior locns. Totum apponam, sicut in vulgatis lefritnr :

Respicit, heu tanti pridens secoras ahunni ,

• Pnrgressusque moras : huc mecmn •EpJd.'Ania proies
Hinc alti gaodei^ datur adgredicnda facaltas.

i4o NOTiE IN CARMEN QUARTUM

iBgenteni recreare virum tentemiu adorti.
Tcadatis jam fila colos, ncc fulmiiiit atri
Sit metus : has oltro laiidarit Juppiter artes.

Editiones miilue ita legnnt et distin^ont hnnc locam, nisi qnod Aldina
et eam secatae nonnallae habent Progressus, et teneamta pro Cenfcmia.
Parmensu, Prognssus moras : Romana , morans : et , hinc mecam. MoUam
sadabit qaisqais faKC interpretari conabitar. Alii legant Progressutqme
morans, alii Pnegressusque moras; quod explicant, statim, sine mora.
Et hoc retinet Geyartius ; non male ad sensnm , sed phraseos desant
ezempla, et deerant si recte angaror. Qaid multc ? scriptit Statias^

Bespicit, heu pridem tand secanu alunmi
Perpessusque moras : Huc mecum , etc.

Pati etperpeti moras pro morari probam est. Noster, Achill. I, ia6:
« Nec perpessa moras. ■ Tacitas, Annal. II : «Moram perpessas. » Plin.
Panegyr. « Perpessus es longum illud comitiorom carmcn , nec jam irri-
dendam moram. « Hanc Statii locum imitatur Glaadiaaas, Epithalam.
Pallad. et Geler. vs. 55. Deinde legit Gevartius,

Huc mecum, Epidauria proles,
Huc oltis gaudens; (datur aggredienda facultts. )

Probum Hue pro Hinc, Silias Italicus, lib. X, vers. 87, et lib. XV,
vers. 359; GJaudian. in Rufin. lib. 11, 49B; Nemesianus, Gyneget. vs. 99 :

Huc igitur mecum, quisquis percnssus amore
Venandi, damnas lites;

ubi pariter omnes Godd. habent Hinc igitur. Probum etiam alHs gau-
dens, id est, magnis et arduis, ut Virgil. Georg. III, 4^ ; Seneca,'de Pro-
vident. cap. 5; Tacitus, Annal. IV; Livius, I, 34* Ita, gaudet patientia
ifttmapud Lucan. IX, 4o3; fidere Uetit^ Tfaeb. XI, 55 r. Aspera amans
Scaevola , Sil. Itai. lib. IX , 3; 1 : aegra Uetis Invidia , Theb. I , i a6 ; et ubi-
que exempla in utriusque generis scriptoribus. Nec exempla adduxisse
opus fuisset, nisi Gronovius , Diatr. capp. a et 38, defendisset a/ttgau-
deus : quod quidem Lalinum est (sive Graecum mavis) miDime tamen
huic loco congruum. Deinde distinguendum , « Datur adgredienda fa-
cultas Ingentem recreare virum : » Per se patet : et si non pateret , ho.c
tamen postularet vox facultas, quae verbum infinitivum post se fere
trahit. Ita Silv. II, i; Theb. IV, 5i3 ; XH, 36; passim invenies. hucusque
progressis, facile fuit ista restituere: «Tentemus adorti. Tendatis jam
fila colos : n praesertim quum pro tentemus (quod Bernartii est) antiquiores
Parm. et Rom. habeant teneamus. Lege, « Teneamus adorti Tendentes
jam fila colos. » Teneamus colos, ut Siiv. III , 1, vs. 17 1 : « Parcarum fila
tenebo, extendamque colos: » id est, inhibebo, Lucan. III, ^92 : « Qoan-
tum est quod fata tenentur ! » Idem , II , 299 :

juvat ignibtts atris

Inseruisse moras, constradoqac aggere busti

Fnnereas tenuisse feces.

Ita legendum puto ; vulgo sine sensu : Inserutsse maitus, et Ipsum atras

LIBRI PRIMI SILVARUM. i^i

tenuisse.faces. Vide elegantissimum locum. Huic contrarium pngeipiiare
eo/oj, Tlieb.y, i5o, etRuti). Itin. II, 56. IVfic/entes jamfila, id est, dum
adhnc vivit, dnm superest Lachen quod torqueat, ut eleganter Juyenalis
Sat. IIL Si hoc sensisset Gronoyius, nnnquam defendisset Tulgatam,
qnemadmodum facit Diatr. cap. 35 , ubi ait : « Statius alloquitur ipsa
fila , ut alibi carincu. Fila autem dicuntur tendere coios , qnamdiu ten-
duntur, ▼«! tensa suut a colis, non abrupta. » Si hoc admittimus, quid-
▼is defendi potest : et exspectabo ut pro Parca nentfila aliquis A\caxfila
nentParcas: xque probum utrumTis. Sequitur, « has ultro laudarit Jup-
piter artes : Domitius in suis Godicibus invenit latidavity unde fecit (au-
darit. Verins erat laudahit, quum propter perpetuas Tiees literarum v et
hy tum qnia ApoUo, qui deorum menfes praenoscit, melius inducitur
ezerte affirmans Joyem laudaturum esse has artes. Totum igitur locum
sic lege eC distingue :

Tnnc Deus , Alpini qni jaxta calmina dorsi
Signat ApoUineo sanctos cognoiDine lucot,
Respidt , hea pridem tand secoras alamni
Perpessasqoe moras : Hac mecum , Epidauria proles ,
Hne , altis fpudens : datar adgredienda facoltas
Ingentem recreare rirum : teneamas adorti
Tendentes jam fila colos : nec fatminis atri
Sit metas; has nltro laadabit Juppiter artes.

Ilihi] jam qnod Momus ipse queat reprehendere. Nec metuas ab exordio
abrupto orationis ApoUinete, Huc mecum, Epidauria proleSy sine att,
▼ei inquit: hoc enim omnibus usitatum. Ita Equo Max. ts. ^3 :

.... Isetas moz praeside viso,
Salve, magnoram proles genitorqae Deornm, etc.

SciHcet, dixitSaivCy etc. Vide Achill. 11, 54; Theb. X, ts. ai , 66a, 762,
336; Tacit. Ann. I : « Quousque filium imperatoris obsidebimus? etc. »
Virgii. lib. X, ▼ers. 278; Theb. lib. VI, Terg. 656. Cruceus hoc loco
mire tnrbat, et pro aggredienda legit aggrediendoy et pro Hue altis,
HeBc altis : et quid non ?

«71. lUa tjuoque clarus et ingensEloquio. Dispiicet frigidum istud ilia,
An tcripsit Statius, Hngua quoque ? Atqui, inquis, sequitur, ingens elo-
quio. Quis Tero nescit poetas rem eamdem bis Tel ssepius, mutatis tan-
tnm Teri>is, efferre ? Ita snpra, ts. xo :

Inqae sinom qoae saepe tuam fohi tnrbida qaesta
Confagiant, legesqae.
Immo de hac ipsa re, ts. 34 •

nec m, qoando tibi , GalUce , majas

Boqaiimi , fiindique opibus sablimis abnndas
Speme coU tenoiore lyra.

Ec ita ManUins, IV, 194 ; Pmdentius, adv. Symmach. Ub. I , ad finem ;
Sidonius ApoUinaris, carm. II, 188, de Demosthene : « ^oqniis plus

i4a NOTiE IN CARMEN QUARTUM

Ungua fhil. » Siiius Italiciis, lib. VIII , Tersu 4io, de CSceroiie :

.... lariaKa bclla
Falmine compcsoet liDgfne , nec deiacle relioquct
Par dccas cloqaio caiquam tperare ncpotun.

Vide et 262 ejusdem libri; Paulin. Epist. I, 94) Aasonio, nbi lingua
et togoe conjungit. In Parmensi est illi quoque clarus. Latet aliquid.

74. Permeruit jurata manus. Domitii Codd. habebant Permetuit, Le-
gendum Promeruit^ ui SiK. III, 3, vs. 79 :

Quis Superos metaens , pariter tot tcmpU , tot aras
Promeruisse datur?

Idem quod inservirey administrare, Apuleius Miles, V. }?ro jurata tub-
stituunt quidam durata; non inepte, inquit Gruceus : immo ineptissime,
nisi Statium ineptieritem facere velis. Ejusdem farinae est Morelli rigens
Galatia, pro vigens^ quod bene defendit Barthius, et ezplicat potens,
bellicosa,

84* Missum media de pace triumphum, Intelligisne quid sit triumphns
missus de media pace? missum quo? et quomodo mittitur triumphus?
Conjicio Statium scripsisse, « Justum media de pace triumphum; • non
solum triumphum de pace, quod quidem mirum est ; sed etiBmjustum
triumphum; quod miraculum et landes Gallici anget, triumpkum de
media pace; elefpns oppositio, qua etiam utitur JuTenalis, Sat. VDI,

▼ers. 106: '

.... refercbaot Davibas altis
Occulta spolia , et plures de pace triumphos :

non yero justos qualis hic Gallici fuit. Justum triumphumy ut apud Hor.
Carm. I, la : «Justo domitos triumpho. » Eutrop. lib. VII , de Ventidio :
« de Parthis justissiroum triumphum Romae egit. » Suet. Calig. cap. 4^ -
« Querens inter cetera fraudatnm se justo triumpho. » Qaudian. de Bell.
Gild. : « Justo magnoque triumpho Civiles abolete notas : » licet duobos
his locis yu5(u; triumphus forte opponator ovationiy utjustum flumen,
torren^y apnd Senec. NaL Quaest. V, a : « Justai libertas, inter amicos
datae. > De Beat.Vit. cap. 24 : « Justa clementia, fortuit» facilitaliy*
apod Eumenium, Grat. Act. cap. a, ubi vulgo legitur /e/tctCalx. Potes
etia*n jiissum triumphum de media pace : vktjubere tributa apud Fiorum,
n, 6. Sed hoc nimis insolens esset in Gallico, quumjti^ere triumphos
sit solius imperatoris. Mihi placet yustum , sive opponatur ovationiy
sive injusto; sed huic potius. Potes etiam, meritum triumphnin, ut apud
Claudian. III Cons. Honor. vs. 146 : « Quem memi, te non sudante,
triumphum ? »

85. Et opes tantas? etc. Abrupta sententia et in medio tenore con-
scissa. Lege, « et opes, quantas nec qui mandaverat ausus Exspectare
fuit. * Per se patet emendatio. Non intellexit , quisquis hunc tocum

, LIBRI PBIMI SILVARUM. i43

primiiB depraTMt , vocem tantas eleganter omitti : inde prsTa lectio et
distinctio. Noater, SiW. lib. II, carm. 6, Ters. 35, seqq. :

.... iUius unas
Ante deror, qojintain pnecedit clara minores
Uina £ices, quantomque alios preaait Hespcms ignes.

id ett , tmntum ante tfuantum , etc. ATienus, Orb. Descr. vers. 469 :

.... hic et laspis
Fnlva micat steilis quanmm conTeza per «thrap
l^ea perpetuis ardescunt sidera flammis.

laspis micat quantum sidera, est, tantum micat quantum sidera. Senec.
GontroT. III, Praefat. de Albucio : « Splendor orationis quantu^ nescio
an in uUo alio fuerit. » Horat. Epod. X :

Insnr^t Aquilo quantns altis montibus
Fraa^t trementes iKces.

inTenal. Set. IH, v. a23:

Si potes avelK Circensibns , opcTma Sorae

Aut Fabraieriae donras , ant Frusinone paratur ,

Quanti nunc tenefaraa unan conducis in annum.

ita distinguendnm : paratur tanti quanti nanc conducis locum aliquem
tenebricosnm. Clandianus, de Laud. Stilic. lib. 11, Ters. 3o5:

Publicus ille fnror quantnm tua cura pcregit
Secretum meruit.

Id est, « tantum secretum qnantnm tna cnra pereg;it; • Tolgo inepte di*
atin^tnr, « foror (quantnm tua cura peregit!) Secretnm. » Ita quot apj
ViiTg. iEDeid. II, ts. 33o :

Portts aKi bipatentibns adsmit ,
Millia qmt na^nis «nqmum venere Mycenis.

Id est, tot millia quot Tenere. Inscriptio Tetus apud Reinesium, p. 681 :

Edto^tts litbbb Grabcis qtam kt Lativis ;
Id est, ■ tam GrsBcis quam et Latinis. »

SS. Ipsepalam lacera poscebat Regulus umhra. Quomodo Begulus qui
apud inferos erat poscebat tributum? 1k»c enim vivorum est, non mor-
tuorum; loge, ex emendatione amici mei Joannis Jortini :

Ipse pabm lacera plaudebat Regulnf nmbra.
Claudian. de Bello Get.; SiW. V, 3; Gtaud. Fescennin. de Nupt. Hon.
et Mar. t. •jy.'Sed mire concipitnr totus hic locus iu ed. Parm. et Rom.
ad banc nempe formam :

.... gaudet Trasimenus et Alpes ,

Anollam cantu : gaudet Trasimenus et Alpes

Cannensesqne animae : primnsque insi^e cribaiom

Ipse palam laeta poscebat Regalus nmbra.

Romana inclndit parenthesi Tcrba Mtoltam cantu; melins, si ex toto
exdnsisset : non enim Statii est Tersus, sed librarii, qui praecedens he-
mistieluon iteraTit. Et Toluit, opinor, Attolitsm cantut; sed anne hoc est

i44 NOT^ IN CARMEN QUARTUM

attollere cantus, itcrare versam praecedentem? Mitto qnod Apollo hic
narrat tantum, non canit: quod bonus interpolator non animadTertit.
Istud autem lcBta Statianum puto. Lacera quidem umbra recte diceretur,
ut Deiphobum apud inferos lacerum crudeliter ora agnovit ^neas : et
hse voces pro se invicem substituuntur, ut Silv. V, i, pro idetat frondes
fae dus editt. habent laceras. Sed seque probum lana; ut dicat Apollo
Regulum plausisse tributum umbra palam lceta, non furtim et dissimu-
lanter ct tacito sinu condens gaudia, sed palam exsultans.

89. Captiweque preces FeledcB; quae virgo fuit in summa aucCoritate
apud Germanos, ct instar numinis habita. Vid. Tacit. edit. nost. tom. IV,
pag. 20, et ibi not. Vid. etiam notas Doctiss. viri'C. L. F. PAHCKorCKB ,
in opere ezunio quod nuper edidit de Taciti Germania, pag. ^1. Ed.

91. Depositam, Dacis pereuntibus urbem, Castellum faoc Dacomm wr^
bis nomine nusquam alibi insignitur; sed montis vel vertieisy ulpote in
editiore loco situm. Supra in Equo Max. v. 80 : « Tu tardum in foedera
montem Longo Marte domas. » Ibidem v. 7 :

Rheuas et attoniti vidit domns ardoa Daci.

Silv. lib. ffl, carm. 3, vers. 169 :

Qoaeqae snnm Dacis donal clementia montem.

Thebaid. lib.ljvers. 17:

.... qnando Itala nondum

Signa , nec Arctoos anshn sperare trinmphos,

Bisqne jugo Bhennin , bis adactum legihus Istmm,

Et conjurato dejectos verticc Dacos;
ubi pro sperare triumphos legendum spirare. Flor. IV, la : « Daci mon-
tibus inhasrent. » Ex his locis patet Sutium scripsisse :

Deposium, Dacis pereuntibus, arcem,
non ur6em. Par vitium infeceifat Horatium, Carm. I, 7 :

Sunt qnibns unum opns est intactae Palladis nrbem
Garmine perpemo celebrare ;
ubi pro urhem legendum esse arcem, erudite probat R. Bentleius; vide
et Heins. ad Ovid. Met. V, 644.

93 Fortuna non admirante subisti. Scio quomodo hunc locum expU-
-cat Thomas Stephanus in editione sua harum SUvar. Cantabr. an. i65i,
non admirante. . Siquidem pro meritis tuis electus es. • Sed mihi nequa-
quam satisfacrt h«c interpretatio , et majus-aUquid postulare videtur
sensus; quale est consentiente ct approbante Tortnr^^.non opponente
se huic electioni, non aspernante, non indignante, ut Thebaid. II, 741;
V, 434, et IX, 469; Oaudian. dc Uud. StiUc. I et III. Noster, Sdv. V,

I, vers. a34:

Accipinnt vultus hand indignata decoros

Nnmina.
Hoc modo exsurgil sensus Statio dignus : nihU 4nim Fortuna cum arf-

LIBRI PRIMI SILVARUM. 145

mimtione; oec dicitur haec dea admirari hoc Tel illud eyenisge; sed yel
eomprobare^ yel se opponere et indignari, Et vide quanta sit yis yerita-
tis et sensas commuDis : baec enim lectio Gronovio aliud agenti se ob-
tmsit : ita qnippe citari yideo Diatr. c. i a , ubi alia causa hunc locum
adfert; necvel ibi, yel alibi uspiam, quod scio, mentionem facit se hunc
locum ita legere sorere : nec aliam cansam , opinor, habuit ita legendi
(quum editiones et MSS. in har voce adtnirante consentiant), nisi quod
sensas sua sponte illum eo ducebat : quod et de me ipso affirmare pos-
sum ; omnia enim loca quae citayf adnotayeram, antequam in hoc fortuitum
Gronoyii inciderem. Licet yero ad hunc sensum scripsisse Statium mi-
nime dubitem, hac tamen yoce usum fuigse non credo, quum proximior
sit, et cque proba, « Fortuna non adversante, subisti > Notum yero est
literas v et m, » et e perpetuo inter se inyicem commutari, non adver^
sanie^ nt Tacitus , Annal. XIII, amicis adversantibus ; idem Hist. III. ia :
adversante vento; Gicer. Offic. III, 19 : adversante et repugnante natura.
Similiter de Senect. cap. 19. Hoc igitur maxime placet. Eadem diyersi-
tas apad Ovid. Fast. I^ 5 : aversatus honorem, ubi qnataor Godd. habent
dedignatuSf unus aspematius^ notante Burmanno. Nihil tamen in con-
textu mntare audeo propter locum Propertii, Eleg. lib. U, i3, ys. 67:

Quem nodo feUcem* inyidia admirante, ferebaDt,
Nmic decimo admittor Ytx ego quoqne dje ;

qaem tamen locom depravatum esse non dubito : certe enim dixisse de-
bnit, inyidia ringentey yel/remenfe, yel tale quidpiam. Versuproxime
praecedente, pro iectus, lipsius et Bemartius legunt lectu; male: non
enim constmenda sont yerba, leetu tanti rectoris, sed, habenas tanti
lectorts.

94—96. Rapiemus iniqito Nate Jovi, Nimis audax hoc, rapiemus;
lege, rapiamuSy at supra teneamus colos, non tenebimus; iniquusJup"
piteTy hoc loco est Pluto, non coelestis Juppiter : supra enim dixit, y. 65,
Joyem hoc factum eorum approbaturum esse, « has ultro laudabit Jup
piter artes; » summus scilic. et deum rex. Nigrum Joyem yocat Theb.
11, 49> injernum Tonantemy XI, ao^. Mox, ys. 96, constructio est, et
meruit herbam, si qua herba sit m antroy ecc. intermediis in parenthesi
iBcIosis. Lipsiilferfra et Ao/us, id est, olus, dndum et merito explosum foit.

i§3. Atque omne benigne Firus. Lege, 6efi^num Firus; yox enim vt-
Tus est Tttvfcmv, et tam in bonam quam malam partem sumitur. Inde
maium virus, Virg. Georg. I, la^; cnjus oppositnm est hoc beniqnum
vtrus. Senec. de Benef. I, i3, de Alexandro : « Qui summum bonum du-
ceret terrori essc cunctis mortalibus; oblitus, non ferocissima tantum,
sed ignayissima quoque animalia timeri ob yirus malum. » Qusb tamen
oltima yerba, si quidquam sapio, glossa sunt: ineptissimam enim et
minime necessariam explicationem continent, et sententiam ultra pei^
lectam trahunt. Idem Nat. Quaest. V, i5, aurum yocat malum virus,
Sanetum virus, Epidaur. angni attribuit Sidon. ApoIIin. Carm. XXII, 80.

/• 10

i46 NOTiE IN GARMEM QUARTUM

107. Ritu te eingit utenjue Pteonio, Inter ceteras conditiones quat
Hippocrates reqoirit in chinir^ro , inprimis haec erat, nt veste esset astri*^
cta et succincta, non laxa vel dupUcata, in humeris et cubitis. Hujus-'
modi habitum etiam descripsit poeta , Vil JEa, quum loquitur de lapide
chimr0o « ....ille retorto Faeonium in morem senior succinctus amictu,
Multb manu medica, Phoebique potentibus herbis. » Et ad hos Tersns
Statinm respezisse crediderim. Getahtius.

tii. Morboque valentior omni Occupat auxilium, Lege, vaientius,
sc. auxiHum ; non enim dicere voluit ApolUnem omni morbo valentio^
rem faisse ; nihil quippe mirum, quoniam deui; sed hoc vult, auxilium
sen remedium quod ApoUo intulit omni morbo valentius fuisse. De me-
tuente Atrida, vide Homer. lUad. j^y i5o. Pro DeuSy versu prscedenti,
Pann. et Rom. habent Deos : ut ro ipse non ad ApoUinem, sed GaUicum
referatur. Et sane hoc verum est : de ApoUine enim adjuvante modo di-
xerat : jam narrat GaUicum pro sua parte ApoUinem et JEsculapium ad~
juvasse, paratum et habilem se praestando, et medicamenta eorum li-
benter sumendo et occupando. In contextum itaque recipiatur « Adjnvat
ipse deos, morboque valentius omiii Occupat auziUum. » Versu proxi-
mo, pio arte iEmonia, Bernartius sperat placituram esse conjecturam
suam, are ^monio ; non mihi : potius enim dixisse debuit cerugine quam
wre, PUn. XXV, 5 , de Achilie loquens : • AUi primum «ru^nem inve-
ttisse utiUasimam emplastris : ideoque pingitur ex cuspide decutiens eam
^dio in vuLius Telephi. >

1. »5. Quis mihi tot castus inter, etc. Male : dixisse enim debuit tantas
cmtus veL tantum coetum popuUque patrumque, non fot coetus; quippe
abaurdiun est supponere multos fuissc coUus popuU, et muitos patnim ,
qnerentium de Rutilii vaietudine. Lege, « Qnis mihi tot qnestaa inter; »
qnis locns sit soUicitudini et votis meis inter tot questus popuU et patmm?
quis locus meis questibus inter tot questus aliorum? non ccetusf cajua ab*
surditatem vides; quesms-i ut Theb. UI, 704; VII, 460; X, 66; Tacitus
Annal. I. Hi questus popuU et patrum sunt inteUi£[endi querentium Diis
vel de />iit, ob adversam GaUici valetudinem. Ita apud Val. Flaccum,
n, 167. He vero vooes costus et quastus scpa commutantur; ita Epiihal.
Stell. vs. a35, pro castu vel coBtus ante Bernartium erat in editionibus
questus; sic etiam Protrept. ad Grispin. v. 160, pro ^ue5tu5 solitos, Acte
Gronovius ccstus. Gausa eruditis nota; nempe quia c et qu ejusdem po-
testatis et sonus veteribus ftierunt, ut in vocibus quod et cod, quoque et
coce; de quo notus Giceronis jocus. apud Quintilianum , VI, 3, § 4^*
Vide notasy p. 496 tora. U nostri QuintiUani. Ita condam pro quondatn
inscriptione vet. apud Reines. p. 5^3.

119. Nune lumine cuneta Auguror. Bnrmann. ad Val. Flace. II, 44»
litfpt A.utupor; recte. Ovid. Heroid. IX, 4i :

Aiinipor infieUz incertv mormun fam».

LIBRI PRIMI SILVARDM. 147

etHeroid. XIII, 107:

Attcnpor in leoCo mettd«cet eaei]i»e •omnos ;
Dam careo irerls, gaodiA filsa juvant.

Seoeca , Thebaid. v. 36i :

Hic ancnpabor verba ramoris Tagi.
quod active protulit Herc. OEt. v. 482 :

Circmnspice , agedum, neqait arcana aacapet.

Et sane, si noil ita legerit Domhins, optime tamen interpretatus est,
■ subausculto et coUigo omnia. » Scio quomodo hunc Statii locum expli-
cet Neapolis ad Ovid. Fast. 1, 180; sed onmino verum est Aucupor,

123. « rVectite nunc laete , etc. > hunc versum imitatur Prudentiufl Apo-
theos. contra Homuncionistas , v. 206.

138. Nee si vacuet Mevania vailes, Autpnestent niveos Clitumna nO'
valia tauroi, Vel legendum Non si vacuet, vel si retineas Nec^ scriben-
dnm, Et pnestent ; et hoc verum. Nec resolvendum est in et nony hoc
modo : Non sufficiam si et Mevania vacuet vaUes, et Clitumna novalia
prcstent niveos tauros : non aut. Nivei tauri Clitumni fontis omnibus
noti; adeo ut nihil fbrte in hac voce mutandum : non tamen excusandus
Statiusi acripsisse enim debuit cunclos vel oimnes tauros^ si accurate ar-
Qamentari voluisset : Non sufficiam si Mevania vacuet valles, nec si Cli-
tnmnus pnCstet otnnes tauros ; non niveos tauros.

10.

CARMEN V.

BALNEUM CLAUDII ETRUSCL

JNoN Helicona gravi pulsat chelys enthea plectro,
Nec lassata voco toties mihi numina Musas.
Et te, Phoebe , choris , et te dimittimus Evan :
Tuque inimica ferae, volucer Tegeaee, sonorse
Terga premas : alios poscunt mea carmina coetus.
Naidas undarum dominas, regemque corusd
Ignis , adhuc fessum , Siculaque incude rubentem
Eiicuisse satis. Paulum arma nocentia, Thebae,
Ponite; dilecto volo lascivire sodali.
Junge puer cyathos, sed ne numerare labora,

VARIiE LECTIONES.

4* Tuque inimica ferte. Politia-
nus emendayerat Tu quoque muta
feixB; nescivi tnnc temporis unde
haoc lectionem habuerit, et ideo
ex contextu ejeci; sed quum jam
Yideam Veuetam quoqne hanc ser-
Tare, ro^o nt in textnm reetpias:
Tu quoque mutaferte. — Sic ha-
bet Gevart. Cod. Paris. edit. Ald.
Tuque inimica ferce ^ et sonore pro
sonorte. Ed. pr. « Tu qnoque muta
ferae. . . tegees honore. » Vid. not.
crit. A.

lo. Junge puer (^athos, et enu'
merare labora. Ita editiones vete-
res (et ita inveni in Parm. et Rom.)
teste P. Scriverio ad Martial. lY,

4o, unde legit ■ Junge, pner, cya-
thos, set ne numerare labora: « id
eity sed; hoc enim modo fere scri-
bitur in MSS. et hanc lectionem
approbat Gevartius , Papin. Lect.
c. 36. «Vult enim, iuquit, Poeta
largius sese invitare et nnmemm
cyathorum confundere, ideoque
non vult nllum arbitrnm esse qnam
multos ezhauriat. • Aliter Grono-
vius Observ. D, 3. «-Continua, in-
quit, cyathos, pner, aliosque su-
per alios porrige, et ipse laborem
sume enumerandi: mihi non va-
cat, qui inter bibendnm Etrasci
cano balnea. » lUe igitur vnlgatam
retinet, atque enumerare labora.

P. P. STAT. SILV. LIB. I, CARM. V. 149

Cunctantemque intende chelyn : discede, laborque,
Guraque, dum nitidis canimus gemmantia saxis
Balnea; dumque procax, myrtis hederisque soluta
Fronte , verecundo Clio mea ludit Etrusco.
Ite , deae virides , liquidosque advertite vultus , 1 5

Et vitreum teneris crinem redimite corymbis,
Vcste nihil tectae : quales emergitis altis
Fontibus, et visu Satyros torquetis amantes.
Non vos quae culpa decus infamastis aquarum
Sollicitare juvat : procul hinc , et fonte doloso ao

Salmaci.s , et viduae Cebrenidos arida luctu
Flumina, et Herculei prsedatrixcedat akimni.

Vos mihi quse^Latium, septenaque eulmina Nymphae
Incolitis, Tybrimque novis attollitis undis,
Quas prseceps Anien, atque exceptura natatus
Virgo juvat , Marsasque niyes et frigora ducens
Marda, praecetsis quarum vaga molibus unda
Crescit , et innumero pendens transmittitur arcu ,

Mihi Terior et eleganiior ridetnr
Gerartiaiia interpretatio : altera
frigidior; cni enim bono hiimeni-
ret cyatho$ puer ? — God. Paris. et
ne enmmerufe;^eti. pr. et enumerare;
Ald. aique enumerare, ^

i5. Pro advertite qnod probnm
est et Politiano debetnr, BiSS. Do-
mitii habent a vertice, Male Crucens
aoertite tnetnr. Si sensum spectes,
non aHnd qnam advertite scribere
potnit Statins, et ita inyeni in Par~
mensi; quas etiam habet nitidot
pro tiquidos, et Fronde pro Fronte,
— Cod. Paris. advertite ex emen-
datione ; ed. pr. liquidos a vertice;
AUL avertite. A.

31. Cebrenidos. £dd. pr. et Ald.
Crebrenidos; moz^ pro /ucfu, Cod.
Paris. vuUu. A.

97. Vnlf^o AfarfM;snpramonui
scribendum esse JMarcia ad Tibnrt.
Manlii, 64- — Cod. Paris. , edd. pr.
et Ald. Martia , et sic edidit Geyart.
Preterea edit. princ. juqa mobilis
unda. A.

28. Crescit. Diu snspectam ha-
bueram ultimam vocem; gratias
ago optimfle Venet. qne hnnc mihi
scmpulnm exemit, snppeditando

« quamm vaga molibus unda

Cessit; » nnda antea yaga nnnc ces-
sU molibus, in ordinem et modnm
redacta : eleganiissime. Sic Via Do-
mit. V. 81 , nbi Vuhnraos amnis lo-
quitur, « Sed grates ago strictus,
atque tanti est, Quodsnb tednce,
te jubente, cessi; » Sic etiam Snr-
rent. PoU. v. 5a. « His fayit Na-
tura locis; his victa, colenti. Ces-

i5o P. P. STATII SILVARUM

Vestrum opus aggredimur ; vestra est quam carmme molli
Paudo domas. Non unquam aliis habita&tis in antris 3o
Ditius : ipsa manus tenuit Cytherea mariti ,
MoQstravitque artes : neu vilis flamma caminos
Ureret, ipsa faoes volucrum suocendit Amonun»
Non huc admissae ThaSos^ aut ondosa Garystos;
Mceret onyx ionge , queriturque exclusus ophites :
Sola nitet flavis Nomadum decisa metallis
Purpura, sola cavo Phrygiae quam Synnados antro
Ipse cruentavit maculis liventihus Attys :
Quasque Tyrus niveas secat, et Sidoni^ rupos.
Vix locus Eurotaa, viridi^ quum regula loago
Synnada distinctu variat. Non Umina oessaot,
EfRilgent cameras, vario fostigia vitro
In spedes animosque nitent. Stupet ipse beatas

sit; » ita ex antiqnissimis editt. le-
gendum, pro hic victa, — God.
Paris. Crescit; quod recepit Gevaiv
tias. Ed. pr. cessit. A.

39. Pro moHi , ed. pr. nii//i. A.

3o. Ed. prioc. tionnunquani' A.

33. Pro artH, ed. pr. iiYce$, A«

36. Vro Nomadummetallis.ye»
net. nomasis; qnod, opinor, vult
Nomasin: et boc forte nonnallis
non diapUcebit.

3S. Liventibus. Ged. Parii. et ed.
Gerart. btcentibui, Cod. Paris. scri*
bit Atys, Ed. pr. lucentilnu actisf
Ald. luoentikus Atys. A.

39. Quasque Tyru». Cod. Parif .
quMfua tyri; ed. pr. quoque tyri, A.

40. f^ix loeus Eurotaiy viridi»
quum vegula longo Synnada distin^
cftt variat, Ita recte httnc locnm
distinxitOeTartins, qnum antea le*
geretur, Fijc iocus Eurotte vindis:
quum^ etc. vel viridi. Sennis est:
marmorLacedaemoniamviride non
adhibetur hisBalneis; nec quidem

opus est, quandoquidem r$yula
viridis, i. e. crustae marmoris viH"
dis iDsemntttr Synnadico. 6ed non
adhuc pro sanitate hujus loci res-
pondebo. Vetua Godex habet ionga
ot distinetum i etpanlo anteSynna^
dos mentionem ieoerat^ v. 37. Ut-
cunque sit, mire dineatit Statiua a
Pliaio de valore marmoris Lace-
dsmonii ; ISoster enim ait vix lo-
cum illi esse in his Balnew,propter
vilitatem, opinor: Plinios vero,
Nat. Hist. XXXVI, 7, pretiosissi-
mum facit Lacedamonium. — • Le*
gitur et interpungitur in God. Par.
■ Viz locus Eurothse vtridis cuaa
re^Fa longa : Synada distinctaa
variat. > Gevartins praebet quoqne
Synada. A.

4i . Lxmina. Sio God. Paris. Vid.
not. crit. Ald. iumina; edit. princ.
« Simnada discir.ctum v. modo lu-
mina cessant. • A.

43. In species animosqna niteni.
Venet. animoque: forte, «... vario

ityi

LIBER I , CARMEN V.

Gircuinplexus opes, et parcius imperat ignis^
Multus ubique dies , radiis ubi culmina totis 45

Perforat, atque alio sol improbus uritur aestu.
I^il ibi plebeium : nusquam Temesaea notabis
£ra; sed argento felix propeiiitur unda,
Argentoque cadit, labrisque nitentibus instat
Delicias mirata suas , et abire recusait. 5o

Extra autem niveo qui margine caerulus amnis
Vivity et in summum fundo patet omnis ab imo ,
Cui non ire lacu, pigrosque exsolvere amictus
Suadeat? hoc mallet nasci Gytherea profundo ;
Hic te perspicuum melius , Narcisse , videres ; 55

Hic velox Hecate velit et deprensa lavari.

Quid nune strata 90I0 referam t^bulata , crepantes
Auditura pilas, ubi languidus ignis inerrat
^Edibus, et tenuem volvunt hypocausta v{q)orem?
Sec si Baianis veniat novus hospes ab oris , 60

Talia despiciat; fas sit compodere cpagnis
Parva , Neroaea nec qoi modo lotus in unda ,
Hic iterum sudare neget Macte, oro, nitenti
Ingenio, curaque, puer : tecum ista senescant,
Et tua jam melior discat fortuna renasci. 65

fa5tigia Titro In species «niinata ni*
tent;» Noster,Theb.Vi,a68. « Extn
ma^animnRk series antiqua paren*
nim Invebitnr, miris inTshiim ani-
mata fi(piris. n Vid. not. ad Arb.
Ated. V. 53. — Ed. yr.animoque.A.
47' Nusquam Temetea notabis
lera. Ita con«tanter editiones. Usas
tamen postnlat Temescea. Ovidias,
Met« VII, 307, Temeteea «eru; Fa-
stor. y, 44^7 Temesaatiue eoncre-
patiera; Stephantis Byzantinas : TIh
fU0n «rtXic '^«fJ«c. 0 4rAXlr»c, Ti/u*-
mW. Romana eJUt. habet Temesia.

^God. Paris. themesea. Ed. princ.
tiln pro't6i, el tkemesea; Ald. 7V-
mesea, A.

da. In smmmum fimda. God.
Paria. Edd. pr. et Ald. iit fundum
summo. A.

56. Ed. pr. deprehensa; Ald. de-
pnehensa, A.

61. Despiciat. God. Paris. et e<l.
pr. despiciet. A*

63. Pro hic, ed. pr. hac. A.

65. Me/ior. Cod. Paris.Edd. pr.
et Ald. metius. Ed. pr. pro discat
habet distat. VSd. not. crir. A.

IN CARMEN QUINTUM LIBRI PRIMI

SILVARUM.

* JjALREUM Claudii Etrusci. Istud nomen Claudii^ qaod in editionibus
desiderabatur, ex MSS. recte addidit Gronoyius : et faoc confirmat Prse-
fatio libri : «Nam Claudii Etnisci testimonium exstat, qni Balneo-
lum, etc; » et mos Romanorum: « nam quia Claudius eum primus pro-
▼exit, nomen ab illo patrono accepit. » Verba sunt Gronovii, qui tamen
in eo errat quod confundat fannc Etmscnm filium cum patre : non eum
enim, sedpatrem ejy^ provexit Claudius. Edit. quoque Parm. clare faa-
bet, Claudii Etrusci Baineum. Non multum vero molestiae nobis exfai-
bebit faoc Balneum : et bene sane; non enim inter Scalii optima. Sed
non venia tantum, verum etiam laude dig;nus censendus est, qui inge-
nio tam parato fuit,ut intra ccenm tempus faoc poema, qualecunque est^
excudere potuerit; in quo quamquam non Omnia ciara nitent, tamen
gemma untca inest , splendore et elegantia Statii diynissima ; ea est v. 3 1 ,
de fabrica faomm Balneoram :

.... Ipsa maniu teonit Cytherea mariti

Bf onstravitqne artes : ntn vilis flainma camiBos

Ureret, i|Ma faces volocmm succendit Amoram.

Non temnendum et istud v. 48 :

.... argeoto feUs propcllitnr unda
Argentoqae cadit, labrisque oitentibns instat
Delicias mirata suas , et abire recus^t.

De reliquo, in faoc peccat poeta qnod dimidium poematis absumitnr in
Apparatu. PFsfatur enim usque ad ▼. 3o. Quo pacto , atrium «quat ip^
sam domum.

4. Tuque inimica ferm, volucer Tegeaee^ sonorte Terga premas. Ita
Domitii codices. Politianus tamen Epist. VI, 1, legit, Tu quoque muU
fertg; et de faac emendatione non est dubitandum , inquit Gevartins.
Mifai tamen mnltp magis arridet Moreili, Tu quoque amica/cr<r; minor
enim est mutatio in verbis, sensus aeque probus : et multo facilius pro-
cedere potuit faa?c quam altera depravatio ; quippe vox quoque ita scrir
bitur qq, virgulis per mediam literam transductis : unde, omissa altera
9 , faciie et obvium erat librario pro Tuq amic/ supponere Tuq inimica.

NOT. IN GARM. V LIB. I SILV. i53

at ▼ertom nempe soppleret; facUius hoc, inqaam, qnam ex Tu quoqtte
muta facere Tuque inimica, Oppositio est inter amtca etfene; licet/env
ter^^, tamen amica; et qnod non minimum est, videtur somsisse hoc
epitheton ez Horatio :

Nec loqaax olim neqne ^ta : nunc et
DiTitum menaifl et amica templis;

de testudine; premere idem est qaod repnmere^ inhiherey at t«pe. In
contextom itaqne admisi Teterem, licet depravatam lectionem, Tuque
inimiea; ot aliorum conjectnris pateat iocns. Politiani qnidem lectio non
mala est : melior tamen, at mihi videtor, Morelli : et tertios aliquis forte
adhac meliorem inve^iet : cur igitur excluderem? Scaliger in soo exem-
plari approbarat conjecturam Politiani : sed illins auctoritas in re poe-
tica tanti mihi non est ut ea sola fretns aliquid in contextu mutare sus-
tineam : praesertim quum non auctoritatibus magnis , sed rei ratione ge-
renda sit faaec vfxyfutntia. Si qnis tamen vocem muta omnino retinendam
censeat, vide quanto melius legetur,

Tuque o » mnu fene , volacer Tegcare , tonone

Terga prcmaa.

Hoc enim poeticam magis, et in invocationihus solenne. yirgil. Georg.

lib. I, vers. la:

.... Tuqae o , coi prima frementem
Fadit eqnnm magno tellus percnssa tridenti,
Neptnne.

Noster, Theb.I, aa, Domitiano; Claudian.ni, Gons. Honor. v. 7; Val.
Flacc. I9 7 ; Sidonius ApoIIinar. Garm. H, 8 :

Tuque o, cni laurea, Jane,
Annna debetnr, religa torpore tolutas
Quavis fronde comas.

ita lef^endnm; vulgo, torpore toluto ; constructio est, religa quavis
Ironde comas solutas torpore. Optime igitnr scripsisse potuit Tti^ue o
mutaferfBy si vox muta necessaria sit huic loco. Sed quid est qood in-
venio in edit. Parmensi?

Tu qooque terga fer», Yolucer Tegexe, tonorae
Terga premas.

An volnit Tu quoque tardafene^ ut hac naturali nota innuatur tesfuc^
sea ;tfX«T»? Quicquid sit, probabile est neque muta, neque inimica Sta-
^ esse, sed aliad quid latere.

34. Undosa Carystos» Qusrit Morellas quare undosa Carystos praeei-
pne, qunm omnes insnlse undosm sint, utpote salo circumdatae: an, in-
qtlit, ob aquas calentes, quibus mire salubribus eam abundare testis
est Solinas? Non : sed quia Carystos hoc loco ponitur pro marmore Ca-
tytHo^ nt 7*^0505 pro marmore ThasiOy Synnas pro SynnadicOy Eutotas
pro Laeedeemonio marmore. Notum vero est marmor Carystium aquis
maiinis esse concolor. Martian. Gapella^ lib. VI:

Carptof marmore fluctibtts concoloro.

i54 NOT^ IN GARMEN QUINTUM

unde Epi^al. Stell. y. i49> Tocatar « concolor «Ito Yena mari; » et n,
2, «gaudleDS floctus aequare Carystos,» id e$t^ (gquansJUictus, colore
scilicet. Recte i^itur undosum marroor Carystium , sen undosa Garystos.
De marmonim speciebus quse boc loco memorantur, vid. Sidon. Apol-
liuarem, Carm. XXII, i36.

38. Pro lucentibus Cruceus hunc locum citans habet liventibus : ne-
•cio an errore memori»; non male tamen s immo forte r«cUiis; itft enim
Sidoiiius looo ante memorato, v. i38; ubi hunc Skatii locum manifasto
imitatur; et sahe Tvrum est liuentibus: gutta» enim sanguinis noAi tM
bene dici possunt lucere qnam liverey seu purpurei ooloris esse, qualet
erant hm macnln tn lapide Synnadicoc unde in Snnrenl* Poltiiy ▼•. 86»

de hoc marmore,

.... ubt narmpre picto
Candida purpnreo distiogaitttr area gyro.

hoc est, liuenti non lucenti gyro. Xitientes racemif Prop. lYy s, ^od
explicat Horat. Carm. II, 5.

4i. Non limina cessant; ita editiones plerasque, et hanc lectionem
sequuntur Domitius et Gevartius. Politianus et Cruceus malunt lumina,
et ita habet CoUnfei edttio, et toctnr Gronoyius, et interpretatur ^en^
stras, Et verum ost hoc sensu invcniri apud Ciceronem de Orat. I, 3^,
et alios. NihilomiDUS tamen roinime poietica vox videtur, nec apud eos
hoc sensu facile reperias. Nam quod Gronovius Elench. Antidatr. c. a ,
^ity « Lumina ipiro fenestris adeo yuIgareesseyUtetiamtranslatione ele-
ganti Val. Flaccus rimas navis ita signaverit, et tenues subiere latentia
cerce Lumina; » respondeo, ob hanc ipsam rationem rejiciendum esse
hoc exemplum; nempe quia non denotat^enestras^ cujus significationis
eiemplnm ex aliquo poeta adhuc requiro. Quod si afFerretur, retiiierem
tamen limina , si ita haberent plures editiones ; quum seusus aeque bo-
nus sit in hoc quam in illo. £t ita quidem habent vetustissimae cditt.
Parro. et Komana. Emphatice hic sumendum est to limina, quasi dixis-
set, etiam vilissimis partibus horum BalDeorum suus splendor inest. Si-
don. Apollinar. Carm. XI, 25; Plin. XXXVI, 6, a Gevartio citatus. Ez
quo Plinii loco Isidor. XVI, 5, dicit marmor Numidicnm liminum usni
aptum. Prudentius Psychomach. y. 835, pulchre describit quod innuit
Statius.

44* St parcius imperat ignis. Id est, vires suas teniperat et minorem
calorem emittit; cx Virg. Georg. I, 99. Quem locum imitatur Seneca de
Tranquil. Animi c. i5 : « ut ferttlibus agris non est imperandum, etc. >
Hinc intelligendum istud Senecie OCdip. 89S; de Icaro : « nimis imperat
pennis,« id est, nimis exercet et utitor.

63. MactCy orOf nitenti Ingenio, curaquej puer, Ad bnnc locum et
tres praecedentes versus alludit Ausonius Moselia y. 345. Sed verbis Sta-
tii mendum subesse opinor ; qnippe vos cura non satis ezprimit ele-
ganciam illam et splendorem quem in Etrusco laudat Noster. Lege, ck

LIBRI PRIMI 8ILVARUM. i55

Aiuonii adnmbratione, « nitenti Ingenio cultuqne, puer. » Scilicet hic
Ansonii mos est, interdum plura Statii yerba contexere, interdum unum
aliquod yel dno sublegere ; Ita tamen ut Statinm faciilime deptehendas ;
hoc pcr totum istud pulcherrimum poema observaTi. Bene vero cu/fu,
nC Sily. II, a ; cultus enim non de vestibus solum, sed de omni cujuscnn-
qne generis elegantiore apparatu, Eutropins, lib. VIII : « Instrumentum
regii cultns distrazit; » Oyid. Heroid. XVIII, aai :

At fraar Iliacis opibos cultnque beato ;

et ica passim. itemm Auson. hsc yerba rcspicere videtur, Mosell. y. i8.

65. Et tuajam melius discat fortuna renasci. Editiones habent melius;
nnde non nemini forte placeret ,

Et tua jam in meUus discat fortuna renasci,

nt apnd Virgil. JEn, I, a85, et X, 4^6; Seneca, Hippol. v. 4o8. Ubique
exempla, et facile exridere potuit in inter duo m. Mihi tamen non ar-
ridet hoc , quia pronuntiationem ▼ersns dif&oihorct|i roddit qliam pati-
tnr Ijevitas Statiana. Verum est ;

Et tna jam meUx>r discat fortuna renasci.

£t ita cital Gronov. Diatr. cap. 12, et Gevarlius, Papin. Lect. cap. 3g,
qnum tamen eorum ediciones pneferant mellus^ tt uterque slleat de uUa
mntatione: melior fortnnat ut S«Be<. Thabaid. y. a5; idfem Herc. OEt.
▼. 603; Ovid. Heroid. XI, io5 ; Inscriptio antiqua apud Gruter. p. 1 11 :

Jovi. o. M.

FOHTVHAEQVE

MELioni. Avo.
De fignificatione vQci» discat vide Bentl. ad Horat. Carm. IH, 3» ▼• 34-
/«m melioTf ut Epithal. Stell. mota jam yir^^Q carina'

CARMEN VL

•KALENDiE DECEMBRES

(SATURNALES).

JCjt Phoebus pater, et severa Pallas ,
Et Musae procul ite feriatae :
Jani vos revocabimus Kalendis.
Satumus mihi compede exsoluta,
Et multo gravidus mero December,
£t ridens Jocus , et Sales protervi
Adsint, dum refero diem beatam

VAHIiC LECTIONES.

* Kal, Decembres Satumales, Ne-
•cio qaidem unde ultima vox huic
loco irrepserit : abundare certe Ti-
detur. Nec in Prsefatione seu Epist.
adStellam, ubi tifculos singulorum
carminum recenset, invenitur vox
Satumales; et Bernartius testatar
librum (Lipsii, opinor) non a^o-
scere. Mitto quod Satumalia non
incipiebant Kal. Decembribus, sed
XVI ante Kal. Januarias. Error vi-
detur ortus a maFe intellecto versu
8a ; « ToUnnt innumeras ad astra
voces Satumalia principis sonan-
tes ; » ubi non dicit populnm cla-
masse Satumalia seu io Satumalia
( quod istis diebus fieri solcbat) sed
principis Satumalia; quasi dixis-
sent, « Domitianus nobis fecit a/-
temSatornalia; h»c sunt Saturna-

lia Principis : O nos felices quibuf
duo Saturnalia contingent; hec
Kalendis Decembribus, principis;
illa, vetere instituto, mediomen-
sis. » Hoc male accipiens aliquis, et
putans de veris Satumalibushic agi,
addidisse videtur hanc vocem ti-
tulo carminis. Certe eam non agno-
scit optima editio' Pormensis, qu«
habet Decemhris Calendw. Primua
eam forte invexit Domitius: in
Bomana enim primum, opinor,
comparet. — God. Paris. et ed.
pr. habent quoque Decembris Cs-
lendoBy absqne voc. Satumales. A.
a. FeriaUB, Sant qui legendum
censent : ite feriatum ; sed nihil
mutandum in redara; nam /pria-
tus idem hic quod otiosus. Gev. lect.
Pap. cap. 4o*

P. P. STAT. SILV. LIB. I, CARM. VL

L^ Gaesaris, ebriamque noctem.

Vix Aurora noYOS movebat ortuSy
Jam bellaiia adorea pluebant.
*Hunc rorem veniens profudit Eos.
(^cquid nobile Ponticis nucetiSy
Fecundis cadit aut jugis Idumes,
Quod ramis pia germinat Damascus,
Et quod percoquit Ebosia caunis ,
I^gis gratuitum cadit rapinis.
Molles caseoli , lucunculique,
Et massis Amerina non perustis ,

8. Nocienit yiilgo partem. Ed.
Parm. parcam. — God. Med. Par^
then; edd. Rom. et Venetas pando ;
Cod. Sen. pacem; God.Thomsoiu,
maittm. Gbohoy. — Cod. Paris.
pamlo; ed. pr. parthen; Ald. par^
tem. Vid. not. crit. A.

10. BeUaria. In ed. Parm. pro
heilaria, inTenio velaria. — Ed.
pr. velaria borga. Vid. not. crit. A.

11. Eot. God. Paris. Edd. pr. et
Ald. euruf. A.

12. Pro nueetiSf ed. pr. MicetiSf
etv. teq. idumnes pro Idumes, A.

i4- IVo Damascus^ God. Paris.
et ed. pr. damascos. A.

i5. Quod percoquit E. caunis.
Ven. (jnoqne liabet quod, qnemad-
modnm conjeceram. Sed jam du-
bito de cauniSf postqnam legi ea
qnccontra hanc Salmasii conjecta-
ram dispntat Palmerius, Eiercitat.
in Gnec. Anctor. p. 491 ^ et in con-
textnm reponas toIo cannis. —
Cod. Paris. et Aldin. quas prtecoquit
ehona eannas^ nisi quod ille pre-
bet ^iioJ in margine. Gerartins,
quas prmeoquit ehusia cannas, et
•z Tet. God. scribendnm censet:
Et quas prmcoquit Ehosita eannas.

Ed. pr. quod pnecoquit cthosia can-
nas. Vid. not. crit. A.

16. Pro cadity ed. pr. cadet. A.

17. Molles caioli lagunculique.
Probo caseoli pro caioliy quooiam
caseus inter dona Saturnailitia re-
fertnr a Nostro, Silv. IV, 9, et ita
habnit vetus Godex. Edit. Parm.
gaioli; Rom. Caieoli. Deinde pro
lagunculi admisi lucunculiy bella-
riorum speciem ab Apuleio memo-
ratam, p. 219, Met. lib. X. vide et
Turneb. Adv. XVIII, ao, et itaih
scripto God. inveniri testatur Ber-
nartius. — God. Paris. gallioli lu-
gunculique. Ed. pr. gaioli lugun^
culique; Ald. Caioli Langunculi-
que. A.

18. Massis Jmerina noit peru^
stis; ^ro massis non perustis Hein-
sius legit passis cum perustis; uvam
enim passam veteres adustam vo-
cant, inquit Gevart. Sed vulfptam
bene tuetur Gronov. Diatr. c. i4y
et interpretatur non perustisy non
in sole siceatis; solebant enim ve-
teres scindere in massas cujnsvis
generis pira, et ad solem siccare.
Vide Varronem de R. R. I, 5^;
Plininm, XXm, 7« et Palladiiun in

58 P. P. STATII SILVARUM

Et mustaceus , et lateute palma
Praegrandes caryotides cadebant.
Non tantis Hyas inserena nimbis
Terras obruit , aiit soluta Pleiad ,
Quali per cuneod hiems Latinos
Plebem grandine concutit sedentem.
Ducat nubila Juppiter per orbem,
Et laetis pluvias minetur agridi
Dum nostri Jovis hi ferantur imbres.

Ecce autem caveas subit per omnes,
Insignis specie, decora cultu
Plebes altera, non minor sedente.
Hi panaria, candidasque mappas
Subvectant, epulasquelautiores;
Illi marcida vina largiuntur :

Februario. — * Ed. pr. Ametut. A«
30. Pragrandet, Pro pnBgnan^
U$ MS. Flor. edit. Rom. tt Veo.
habent pmgrandes , quod forte
meliiis, quoniam simplicins, inqoit
GronoT.Cui assentior,non ob hanc
solam rationem, sed quia in altero
nullum sensnm inrenire possum.
Si enim palma hoc loco significat
spathalion teu ramum arboris, ca-
ryotides (qufee sunt frucias) non
dici possunt esse praB(^nantes pal-
nuiy quum palma potius debuit
esse praegnans earyotidibus ; fru-
etut non est pi:a»gnani arhQtey sed
arbor fructu; nisi ad hypfllla^n
recurras , omninm absurditatum
communem locum ; sed non opus
e^ , quum Pragrandes optimum sit.
Vult dactylos ita ^^randes esse, ut
termitos teu ramt qmbns haerebant
Uterent stib iis et tegerentnr. •— -
Oevart. tn ^ap. leet. atlatis Martial.
VHI, 35, et XII, 26, mdrem et-

ponit, quo Tetebm temites caryo-
tidibas onoatos aoreo raeeo ohda-
eebant, eosqoe ita eoiiditos matao
tibi dodo mittebant; neqoe alio
modo Statii ^erba expUcari pos-
sunt. H. — Cod. Paris. babet prm-
grandet ; Ald. et GeTart. edidenmt
pne^nantes. Ed. pr. pretgrandef oe-
reotides. A.

aa. Edd. pr. et Ald. Plias. A.

23. Quali. God. Paris. Edd. pr.
Ald. Gev. qualis. A.

a4- Sedentem. Cod. Parit. Bdd.
pr. Ald. Gev. serenam. Ed. Parm.
eihibet severam. Yid. not. ent. A.

25. LoBtis. God. Paris. edd. pr.
Ald. Gev. latis, Ed. pr. merentur
pro minetur. A.

29. Pro speciey edit. princeps ha-
bet5/>ecies. A.

32. Pro subtmetant^ ed. pr. ni^
nectant. A.

33. Marcida. Ed. Gev. Matsica.
▼id. not. crit. A.

LIBEH I, CARMEN VI.

Idaeos totidem putes ministros.
Orbem , qua melior severiorque est ,
Et gentes alis insimul togatas ;
Et quum tot populo9 beata pascas ,
Hunc, Annona, diem superba nesci«.
I nunc saecula compara , Vetustas ,
Andqui Jovis , aureumque tempus :
Non sic libera vina tunc fluebant,
Nec tardum seges occupabat annum.
Una vescitur omnis ordo mensa,
Parvi, femina, plebs, eques, senat^s.
Libertas reverentiam remisit;
Et tu quin etiam (quis hoc rogare
Quis promittere posset hoc Deorum?)
Nobiscum socias dapes inisti.
Jam se (quisquis is est) inops, beatus
Convivam ducis esse gloiiatur.

Hos inter fremitus, novosque luxua,
Spectandi levis effugit voluptas.
Stat sexus rudis , insciusque ferri ,

35. £d. pr. omittit ^st, A.

36. Ed. pr. aliissemel togatis, A.

37. Pascas. Sic cod. Paris. a
prima maiiOy pascat ex emenda*

36. Nescis. God. Parit. nescit ex
eneDdaUooe. Sit ed. pr. A.

43. Fescitur, £d. Ven. nascimur,
«iide conficitur certis«ima emeo-
datio, vescimur; omnis ordo vesci"
flHcr^ «t Herc. Surrent. ▼. 85 : huc
omnis turba coimus: exempla nbi-
91U. » Cod. Pair> habet vfiscimur.
Ed. pr. fteMtmur. A.

4S. Edit. princ. Libertus. A.

46* Quis huc vocare. Scal^er ex
MS. Senenfti legit qws hoc rogare:

recte; et Editt. Parm. et Rom. re-
tincDt hoc. Mox pro possit legen-
dam posset, ex sensu et Virgilio
IX, 6; ex quo hoc adombratum
est i « Tume, quod optanti Divum
promitlere nemo Auderct; » aude-
ret promittere; ergo, posset pro-
mittere. Voces rogare et vocare^
pari quo hic modo, commutantur
apud Ovidium, Heroid. XX, 193.
— Edd. Ven. Parm. Rom. hoe,
Cod. Medic. hoc vocare. Gron. —
Cod. Paris.* hoc vocare; Ald. Ger.
/luc vocare. £d. pr. « Et tu quando
etiam quis hoc Tocare. » £t versu
seq. possit in codice Parisiensi •!>
edd. pr. et Ald. A.

,6o P. P. STATII SILVARUM

Et pugnas capit improbus viriles.
Creda^ ad Tstnaim, ferumque Phasin,
Thermodontiacas calere turmas.

Hic audax subit ordo pumilonum ,
•Quos Natura brevi statu peractos
Nodosum semel in globum ligavit.
Edunt vulnera, conseruntque dextras,
Et mortem sibi (qua manu ! ) minantur.
Ridet Mars pater, et cruenta Virtus :
Casuraeque vagis grues rapinis,
Mirantur pumilos ferociores.

Jam noctis propioribus sub umbris

' Di ves sparsio quos agit tumul tus I

Huc intrant faciles emi puellae :
Hic agnoscitur omne quod theatris
Aut forma placet , aut probatur arte.
Hoc plaudunt grege Lydia3 tumentes ,
Illo cymbala, tinnulaeque Gades :
Illic agmina confremunt Syrorum ,

54* £<i' princ. habet ut pugnea
eupit. A.

57. Hic, Ed. Rom. hinc. Gkov.

58. Brevi statu pemctas. Godd.
Sen. Mcd. cdd; Rom. et Vcncl.
statim, et ita legisse Domitium ap-
paret ex commentariis ; statim enim
intcrpretatnr, simul ac nati sunt:
sed accipicndom paulo laxius :
moz, haud ita multo post quam
csse coepcrunt, quam natura eos
elaborarc orsa est. Gnon. — Cod.-
Paris. edd. pr. Parm. et Rom. 6re-
vis statim peracta ; Ald. Gev. brevi
statu peracto. Vid. not. A.

59. ^eme/. Lege «mu/. Gbvart.

60. Conserunt. Vcnet. eonferunt;
ntmmvis probum, conserere ma-

nns, vel conferre, Ed. princ. eonfe-

runt. A.

61. Pro (jfua, ed. pr. quam> m.
m. Ald. minentur. A.

66. Sparsio. Pro sparsio Parm.
habct Spassio; Rom. spasio; de
quo, si riderevciis, lcge Domitii
annotationem.

67. Huc. Pro hue intrant, mal-
lem hic^ ut v. 57, « hie audax su-
hit ordo pumilonum,» ubi male
Remartius hism

70. Pro tumentesy cd. princ. fi-

mentef. A.

71. Hlo. Cod. Parisin. et Aldin.
illic. Vid. not. critic. Editio prin-

ceps praebet Hlie tinnicuUt^

que. A.

LIBER I, CARMEN VI.

Hic plebs scenica, quaeque comminutis
Permutat Yitreis gregale sulfur.
Inter quae, subito cadunt volatu
Immensse volucrum per astra nubes ,
Quas Kilus sacer, horridusque Phasis,
Quas udo Numidae legunt sub Austro.
Desunt qui rapiant ; sinusque pleni '
Gaudent, dum nova lucra comparantur.
ToIIunt innumeras ad astra voces,
Saturnaui principis sonantes ;
Et dulci DOMiNUM favore clamant :
Hoc solum vetuit licere Gaesar.

Vixdum caerula nox subibat orbem,
Descendit media nitens arena
Densas flammeus orbis inter umbras,
Vincens Gnosiacae facem coronae.
Collucet polus ignibus, nihilque
Obscurae patitur licere nocti.
Fugit pigra Quies; inersque Somnus
Haec cemens , alias adivit urbes.

Quis spectacula , quis jocos licentes ,.
Quis convivia , quis dapes inemptas ,
Largi flumina quis canat Lyaei?
Jamjam deficio, tuoque Baccho

9«

73. QiuBque. Cod. Paris. Ald.
tfuuiue. Ed. pr. quinque, A.

74. Permutat. Edd. pr. Parm. et
Ven. permutant; recte. — Cod.
Paris. permutat. A.

78. Austro, Sic Cod. Paris. a
prima mann , et eistro in margine.
Ed..pr. astro. A.

80. Pro comparantur^ edd. pr.
Ven. temperantur. — Cod. Paris.
eomperantur. A.

84- Licere. Editio Parmensis ha-
bet nocere.

93. Adivit Ven. et Parm. abit
in urbes^ quod verisftimum est; mu-
tatum ah aliquo qui metro timebat.
— Cod. Par. adivit^ a prima manu,
ahit in margine. Ed. pr. ahit in ur-
hes. A.

96. Deficio. Heins. ad Or. Her.
V, 1 5o , ■ ex Parmensi yult deficior.
Recte quidem dicimus, deficior vt*

1 1

i63 P. P. STAT. SILV. LIB. I, GARM. VI.

In serum trahor ebrius soporem.
Quos ibit procul hic dies per annosl
Quam nullo sacer ex<4escet sero I
DumnMmtesLatiiypaterqueTybriSy loo

Dum stabit tua Boma , dumque terris
Quod reddis Gapitolium maaebit.

n6ii5, Tel animO} velpecttnia; sed sius non probant hoc. Noster,

adhuc qoaero exemplum ubi <ro de- Epic. Puer. v. 4^ : « Deficio , medi-

fidor sine ablatiyo ponitnr pro easqaemannslbmentaqpiequ»ro.»

deficio. Quae enim ibi attnbt Hein- Nihil isitor mnto. .

IN CAHMEN SEXTUM LIBRI PRIMI

SILVARUM.

Vebs. 4* ^ATVBHUS compede exsoluta^ etc. Scribit ApoUodoinS) Satur-
nui Tinciri per aiuaiim laneo vincQlO) et solvi ad diem sibLfactnm^hoc
est, ia Saiumalibus, Domiti€8.

7. JDum refero diem heatam IabH QBsaris^ ehriamque partem, Mirum
est quantum in hoc loco ezplicando sstuarunt viri doctissimi, et quam
Tariaj (ne pejus dicam) lectiones et interpretationes commenti sunt;
et tamen longe meliora eos primum docuerat vir doctns Bichardus
Tbomsonus nostraS) qui in lateris ad Petmm Scriverium le^t ebriamaue
noetem : quod adeo verum est, ut non potuerit aliter scribere Statius; et
ti aliter SGripserit ( audacter affirmo ), male scripsit. Quippe non dies tan-
tum, sed etiam rojc in hoc convivio absumebatur; adeo ut nulla diei
mentione factsi , noctis tantum meminerit in Prologo bujus libri : • In
iine, inquit, sunt Kal. Decembr. quibus utique credetur : noctem enim
Hlam feticissimam habent, et voluptatibus publicis inexpertam. » Prae-
terea, duas partes continet hoc Carmen; descriptionem scilicet diei a
T. 9 : ■ Vix dum Aurora novos movebat ortus ; » deinde noctis a v. 85 :

Vix dum caerab Nox subibat orbem.

PorrOf ipse Statiits in hoc ludo pemoctavit; dicit eniih , vs. 96 :

Jamjam deficio , tuoque Baocho
In serum crahor ebrius •oporem.

Vere igitur ebriam noctem ezpertus est Statius. In quodam Codice in-
Tenit ^niamquB mteram idem vir doctus ; quod a vero non multum ab-
Indit. In contextum igitur recipiatur noctem^ et si qua in his rebus exi-
guis laus sit, ea tota Thomsono referatur; ebriam vero noctem ut apud
Martial. Epigr. X, 4? 9 ^^ ^7 ejusdem libri; noctem in contextu editionis
Thome Stephani reperio. Lege tamen eruditi Gronovii Diatr. cap. i3,
quod de hac re totum est. Hli placet ebriamque partem; et ita legit Reliq.
sA Slat. SilTas. Non me movet; et adhuc edico verum esse, ebriamque
noetem. Parmens. habet parcam^ Rom. pando; quod, opinor, est Do-
mitii, qai has Silvas suis lectionibus passim interpolavit.

I I.

i64 NOT^ IN CARMEN SEXTDM

lO. Jam bellaria adorea pluehant. In MS. Florent. erat velaria Borea,
iD Senensi velaria linea; qnam scripturam saniorem pntat Salmasius
]Epist. 88, et interpretatar funem e quo forte vela seu velaria pende-
bant, quae tegerent et a populi aspectu arcerent eos qui in populum
' missilia spargebant; ut et res ipsas quae spai^gebai^tur : hinc divitem hanc
lineam appellasse Martialem, Epigram. VIII, 78. Hunc igitur locnm sic

constituit :

ViiE Aurora nuTOS movebat ortus
Jam Telaria lineae ; et pluebat
(Honc rorem ▼emens profudit Eorus )
Quicqnid nobile Ponticis nucetis , etc.

« Vix, inquit ille, Aurora illucescebat, et jam velaria iineae, vel linea
cum velaribus praetenta ; et piuebat statim quicquid nobile, etc. • Haec
vir maximus, festinanter et minus accurate. Primo enim, scio Statium
non admissurum fuisse tam rudem et duram eiisionem in versu, lineue;
etpluebat. Deinde, quid volunt ista, Hunc rorem veniens profudit Eu-
rus? Haec significant, inquit Saimasius, pleraque eorum quae tunc sparsa
erant ex Oriente venisse : qiiid audio? an Pontus in Oriente ? an Ebusus,
insula in mari Baiearico, juxta Hispaniam ; istam Hispaniam, quae (ut
alibi Statius ) stridorem rotoe cadentis audit? Sed et hoc concedamus, ut
porro quaeramus quid sit veniens Eurus. Veniens quidem sol et veniens
dieSy pro oriens sol et dies, passim occurmnt apud poetas : sed locus ipse a
quo veniunt, seu oriuntur, non nisi absurde dici potest venire, seu oriri:
Eurus enim veniens esset oriens Oriens. Tantum contra Saimasium. Gro-
novius enim prudenter hunc locum transmisit, sive quod niliii de eo
dicere faabuit, seu forte veritus offendere amicum Saimasium, cujus
conjecturas sine dubio approbare non potuit. Et sane, ut dicam quod
sentio, frustra est omnis labor in perditissimo, et, ut mihi videtur, mu-
tiio loco. Unum hoc tamen possum dicere, Statium , scil. scripsisse,
Hunc rorem veniens profudit Eos;

ut apud Ovid. Fast. IH , 877 : « Tres ubi Luciferos veniens praemiserit
Eos. n Metam. V, 44^ ' " veniens aurora. » Virgil. X, a4< • * aarora ve-
niente. » Ita veniens soi, Horatius, Epist. I, 16. Feniens dies, Viiigiiius,
Georg. de Orpheo ,

Te , venientc die , te , decedente , canel»at.
iinde erudite Lucanus , 1 , 1 5 :

Unde venit Titan, et nox nbi sidera condit.
id est, Oriente et Occidente. Eos, prima producta , utpote a Graeco *H«c :
et iia Lucanus , IX , 5^9 ; Ovid. Heroid. UI , 67, et alii. Post versum ,
Jam hellaria adorea p/ue6ant (quocunque modo iste scribendus sit, quod
sane jnxta cum ignarissimis scio), excidisse puto tres vel quatuor, qni-
bus enumerabantur missilia et bellaria qux prima prolusione sparge-
bantur in popuium : post quos addit , Hunc rorem veniens profudit Eos,
haec sparsio erat prima et matutina. Atqui absurdum esset dicere hunc
rorem, nisi ante narrasset quis vel qualis essct hic ro5 seu nimbus; nec

LIBRI PRIMI SILVARUM. i65

unqaam peritissimus et decori obsenantissimus poeta tam prope collo-
casset Fix Aurora novos movebat ortus^ et Hunc rorem veniens profudit
Eoiy sensu tam simiii, siue intermediis quinque vel qnatuor saltem ver-
sibas. Procul dubio aliquid excidit ante versum Hunc rorem, etc, quod
et aliis barum Siivarum locis accidit, ut praefat. lib. I, initio : praefat.
lib. V; Epiced. in Patr. vs. i3o; Epiced. in Puerum, ad finem; et alibi
forte ubi nunc frustra nosmet torquemus : quod ne in posterum fiat ,
astericis hos locos notavi.

i5. Et quiis prcBcoquit Ebusia cannas. Totam sententiam'videamus :

Quicquid nobile Ponticis Dncetis ,
Fecuudis cadit aut jugis Idumes,
Quod ramis pia germinat Damascus ,
Et qoas praecoquit Ebusia cannas ,
Largis gramimm cadit rapinis.

ubi onmia faciiia sunt ad versum quartum ; in quo , pro pmecoquity Sal-
masius ad Solinum recte legit percoquit, et illustrat Gronovius, Diatrib.
cap. 14) et pro Ebusia legit Ebosea^ quasi esset 'hComi« vm^oc. Recte
etiam hoc : et ita editiones aliquot. Ebusam vocat Servius ad Virg. VII ,
662. Deinde pro cannas erudite probat legendum esse caunaSy id est,
ficos siccatas : nam sicut Caricis, id est, ficis e Caria accidit ut nomen
fierent generale et commune omnium ficorum siccatarum, hoc est,
iV;i^«i/«v ; ita et Cauneis ex ejusdem Carise oppido Cauno allatis postea
usuvenit. Unde cauneis Chias dixit Columella pro caricis Chiis; et caunas
Ebasi Noster, pro caricis^ vel siccisficis Ebusi, quas commendat Pliniu&.
Unde totum versum sic legit ,

Et qnas percoqnit Khosia caunas;

cai succinit Gronovius : ■ his certiora frustra ab ipso Phoebi operto pe-
tas. > Hls igitur tam certo fundamento constitutis, jam videamus loci
constmctionem , qux haec est: « Quicquid nobile cadit nucetis Ponticis
aut fecandis ju^is Idumes ; quod , id est , quicquid pia Damascus Qer^
minat ramis, et caunai quas caunas Ebosia percoquit, cadit gratuitum
largis rapinis. » Quid stupes, lector? quid miraris? exspectabas, opiuor,
Statiam scripsisse gratuitce cadunt caunaSy non gratuihim cadit cauna:
et ita sane mallem : sed summis viris aliter visum. Vix oculis animoque
fides: et omnes strophas verto, si possim invenire quo eorum ciCxi^/tv
excusem, et stnporem uieum excutiam : sed nihil occurrit. Vide,. lector,
si qnid ta potes. Interea , Salmasii ope, Statium tibi facile restituo,

Quod ramis pia germinat Damascuf ,
Et quod percoquii Ebo8'a caunis ,
Largis gratuitnm cadit rapinis;

<fuod Ebosia percoquit, ut, quod Damascus germinat; caunis percoquit,
ut, ramis germinat : omnia similia. Intelligit totnm proventum caunarum
hujus insulae : quod enim cst quicquidy vcl quantum : et ita plane habet
editiu Parmensis. Gevarttus per cannas intelligit istud quod nos voca-
mus saccharum; pt veteribus non incognitum esse ex horloco adstruii.

i66 ISOTi£ IN GARMEN SEXTUM

Perieulosa ar(pimeiitatio , qaum adeo probabile sit Statiumi scripaisM
catmiiy non eannis. De seqaenti ▼ecsu, LaryU ^mtuitKm eadit rupiniSf
muka suspicidnem raihi movent non Statii eney sed lodikwicli alicujns
qui seotentiam nimis lon^am (a vs. la ad ts. ao) puta^t, et ideo hac
mora et respiratione interstinguebat. Primo enim vox eadit paulo ante
occunrh, et statim sequitur cadehant. Deinde, caune, pruna, palBM& et
similia non dici possunt cadere laiigis mpinii^ sed mwis; ut ruina poli,
passim apod poetas. Dices forte rapinis cadera signiiicare in rafinaSy
ut ▼. 63 : Caswneque vagis grues rapinis, id est, ^asurtB in rapinas, Recte ,
inquam, vagis rapinis; sed quo sensu lartjis? vagcs rapinm sunt qus a
vagis rapiuntur : an ideo largos rapinas quae a largis rapii^ntur? ineptum
hoc. Saltem scripsisse debuit, Lcetis gratuitum cadit rapinis : id est, que
a Uetis rapiantur : vel , Largis gratuitum cadit ruinis, Sed remove pau*
lispcr versum hunc , et vide quanto melius prooedat oratio :

Qnicqaid Bobile Pomiuas nncetis
FecuDdis cadit aut ju|ps Idnmes ;
Qood ramis pia {jermiDat Damatcus',
^ Et quod percoquit Ebosia caunis ;

MoUes caseoli , lucunculique ,
Et massifl Amerina Don penistis ,
Et mastaceus , et latenie pakaa
Pnegnantes caryotidea, oulcbaat.

Sentis jam nullum opus esse versiculo isto aut inepto aut depravato : et
cursus narrationis hoc pacto non frangitur vel impedituf, sed ponun-
tur omniasimul, et coacervatim, et quemadmodum cadebant. Sed haec
suspicio tantum est : certius istud , vei ineptum esse versum vel depra-
vatum : quod et ultra probat Parmensis, qus habet
<* Largis gratnitum calet rapinis.

^4* Plebem grandine concutit sereuam. Nic. Heinsius ad Claudian.
pag. 742, pro serenam legit serena, sciiicet grandine. Apponamus to-
tum locum :

Non taotis Uyas inserena nimbis

Terras obmit , aut soluta PKas ,

Qoalis pcr cnneos hiems Latinos

Plabem grandiDe ooncutit serenaiB.

Ubi primum pro Plias scribendum esse Pleias supra monui ad Tiburt.
Manl. vs. 95. Deinde oculis incurrit pauperies sermonis Hyas inserena^
grandine ^renamy seu, ut mavult Heinsius, serena: quod quidem ferri
posset, nisi aliud obstaret. Tide enim. Infra vs. 38, dicit poeta ,

Ecce autem cayeas subit per omnes
Iniiignis spccie , decora ctdtu
iHebes altera , non minor sedente.

.\(^ui nuUa in praecedentibus mentio plebis sedentis, quod tamen fieri
oportet ut haec cohsreant et respondeant superioribus. Le^e,

Plebcm grandmc concutit scdentem.

LIBRI PRIMI SILVARUM. 167

Jan iedetUem habes Imdc plebom, et alterim ministrantem plebem,
noa miooreni sedente, Et taDe tettatw Dio, lib. LXXVU, Domitianiim
solere laifjiri muha ipeotanti popolOf et Goiitivia nomHwqaam facere
eodem loco sedentibus. Originem erroris teti^i in Praefat. nempe ex
eoalitione «roir te in a : ande pro Medenam fecerunt terenam, Seatu reftti-.
tnto, laboranti Latinitati suocurranMis. Bjrai non ebruU Urrue tantis
nimint^ qiuLlU hiemsplebem coficufit grandine. Nalla in bis conatraotio^
deest enim aliqoid qaod respondeat nS ianti$4 Lege,

Qaali per coneos faMms Ltdnot
Plebem gnndHne concotit sedentem ;

non taniis nimbis, ^iialt grandine. Citios intellexisses si dixisifet quanta
grandine : sed poetis solenne nomina quantiiatis et quxilitatis confiin-
derey et pro se inTicem usurpare. Virgilius Giri) ts. ai :

Sed nufpo intezens ( si fas est dicere ) pcplo >
QualU Erectbeif olim porutur Athenis ,
Dcbita qimm castae solvuitur tou Bfinervx.

Dicit i^tur Vir|plius , se , si permitterent vires , MessaUae bistoriam et
pneclara facta velle intexere fBm magno peplo, quantus (pro quo dicit
qtuUis) portatnr Atbenis in pompa Panatbenaifca.

36. Et latis pluvias minetur agris. Legendum l^etis afris : nisi enim stc
le|;aSy deficit argnmentatio. Quippe nulbim forte incommodnm seqoetur,
si Juppiter minetur pluvias latis agris, qnoniam iati agri possunt esse
vaiti et ineulti : aliter vero se res babebit, si plovias minetnr agris lettisf
id est, fecundis, feracibus» Nonius lliarceHus : lettumy ferax. Vif^lius,
Georg. I , Latus ager, fiilius Italicus , IV, 39 :

Sed libys dnctor tnto fovet agaiina tbIIo
Fessa gradnm, maltoque gela torpentia nervos :
8ohindir|ue genot , tietos oatentat ad nrbem
Per campos taperesse viam.

Ita fego : tulgo, Itetis ostentat; male : milites enim Hannibalis eo tem-
pore non lati erant , sed fessi et aelu torpentes, Recte igitur lietos cam-
pos; ut apad Festum Avienum , Descr. Orb. vs. 996 : « L<ttis adsurgnnt
gramina campis. » Ovidius , Past. lib. I, vs. 5^6 : « • . . .vagantur Incu-
stoditse i^eta per arva boves ; » ubi pari errore scriptum erat lata. Vide
Heinsium. Morellus etiam boc loeo legit loftis agris.

33. Illi marcida vina subministrant. Ita constanter editiones : maliem
tamen Massica : nisi Confngias ad Gevartii hypallagen , ut marcida vina
aint qofe bomines marcentes reddunt. Marcidus qnidem dicitur BacchuSy
Theb. rV. Sed ibi Bacchus est «-^«aMvror , non vinum. Nam in altero
ezemplo qaod ex Sihis , IV, 6 : •> Tenet haec marcentia fratris Pocula , •
addocit Gevartius , marrenfia pocnla f ratris sunt pocula marcentis fi'a-
tris, sen Baechiy qui marcidus dicitar. Martiea vina Golamellat, XD, 10,
minns nota sant. Mibi adbuc arridct Massica. Atqui , dices , unde tanta

i68 NOTjE IN CARMEN SEXTUM

vini Massici copia , ut tanto coetui sufficeret ? respondeo verbis Plinii
Nat. Histor. XIV, 17 : « Quid ? non et Gnsar dictator triumphi sui coena
vini Falemi amphoras, Ghii cados in convivia distribuit ? » Videreliqua.

4^- Nec tardum seges occupabat annum, T^ullus in his sensus : vina
non adeo libere tunc fluebant, nec seges occupabat tardum annum :
immo tantum, id est, tam magnum, Magnus et bonus annus a veteribus
dicebatur, quando lar^s erat frugum proventus : Noster, Theb. lib. IX,
▼ers. 4^4 • * l^ynos meHor venit annus in agros. » Suaviter idem ,
lib. rV , vers. joS :

.... donec Phariis alimenta rogatus
Donet agris, ina|^aiiique indacat messibus annum.

Lucanus, lib. III, vs. 70 :

Effiasis magnum libye tulit imbribus annnm.

Vide supra ad carm. 3, vs. 8. Sic major autumnus, Martial. Epi^amm.
XII, 57. Felicior annus provenit, Ovid. Fast. IV, vs. 671. Sensus est :
O Vetustas, compara secuia antiqua et aureum tempus cum hoc nostro ;
non majorem vini copiam aut largiores frugum proventus invenies.

5i. Hosinterfremitus, etc. Lipsius , Satumal Serm. II, 4 9 hunc locum
citans , omittit versum proxime sequentem , « Spectandi levis efFugit vo-
luptas : n utrum ex sui codicis auctoritate, an quia non intellexit, nescio.
Posterius verum crederem , si de meipso jndicium facere liceret. Mihi
enim ineptissimum videtur hoc loco, utpote narrationem interrumpens;
quod facile perspicies si eum omittas. Gredo eum vel non esse Statia-
num, vel certe non hujus loci. Non opus est ut cum eodem Lipsio lega-
mns lusus pro luxus, quum de convivio Domitiani hec vox bene intel*
li^ possit.

58. Quos natura brevi statim peracto, etc. Gronovius le^t, Quos na-
tum brevis statim peractos. Natura brevis, inquit ille, est haud longius
indulgens, non larga. Et quidem editt. Parm. et Roman. habent natura
brevis statim, et peracta, non peracto. Sed, si statim peractos, quare
semel ligavit? horum enim utramvis supervacuum est; prout patebit si
alteram omittas. Scripsit Statius :

Qaos natara brevi statu peractos
Nodosum semel in globum ligavit.

peractos brevi statu, id est yabsolutosstatura brevi; in altiorem staturam
nunquam evasuros, quoniam peracti sunt brevi statu a natura ; ut recte
Barthius. Propertius, lib. IV, 8, 4t :

Nanas et ipse suos breviter concrettis in artus
Jactabat truncas ad cava buza manus.

Ovidias, Trist. lib. O, vs. 53 1, de seipso :

Invida me spatio natura coercuit arcto.

LIBRI PRIMI SILVARUM. 169

Giaodiaiius, de Bell. Get. vs. 584 '

Cui natura breves animU ingentibus artus
Fiiixerat.

rfondnm famen mihi ad plenum satisfacio de hoc loco, et suspicor sub
-voce peractos latere per artuSf ut alibi in his Silvis depravatae fuerunt
hae voces : « Quos natura breves statim per artus Nodoso similes globo
ligavit ; » vei quid tale.

61. Et mortem sibi (^ua manu!) minantur. Id est, quali manu; per
parenthesin. Thebaid. lib. IX , vs. 809 :

.... trajectus pectora ferro
VolTitur in fluctus : heu cnjus naufragus undae !

AiMODius, Gratiar. Act. pro consulatu : « Ipsa autem sedes honoris
sella cttrulis, gioriosa pompis imperialis officii, in cujus me fasti^o (ex
qua mediocritate!) posuisti , etc. »

62. Cruenta virtus. BeUica scilicet, quae san^piine gaudet et cruore. A.

70. LydicB tumentes. Feminas Lydias indicat> quas tumentes et obe-
las fuisse e Juvenale accipimns, sat. II, v. i^i :

Tur^da non prodest condita pyxide fytle.

71. lUie cjmbala. Lego, Illo, ut respondeat pnecedenti hoc. Lydi«
pJaudnnt hoc grege ; illo cymbalistrise et mulieres Gaditan». litera
prima in voce cymbaia adhaesit ^S illo; illoc: unde iilic fecerunt. Per
tinnuias Gades intellige mulieres Gaditanas , qu» cum crotalis et cymba-
lis saltabant. Juvenal. XI^ i6a : « Forsitan exspectes utGaditana canoro
Incipiat prurire choro. • Ubi pro prurire^ lego praire ex sensu et Amo-
bio, lib. li, pag. ^3 : « Cantionibus ut praeirent obscenis, etc. » Vide
iocnm, ex hoc Jnvenaiis desumptum.

74* Gregale sulphur. Quod vuigo et a mercatornm grege vendebatur
gregariee plebi. Judaeos ezsules inteiligit Bernartius^ et Romse meudi-
cantes. A.

79. Desunt qui rapiant. Ea fuit missilium copia ! Quis jejnnas genia-
iium apud nos diemm sparsiones , et siccas compotationes , cum tanto
snmptn , et fastn vere regio , non sine pudore aliquo contulerit ? Quis
vero non piuris emi crediderit , largiente Domitiano ! — Saepissime
occorsat apud Blartialem publicarum iargitionum mentio. Sic ille
epigr. Lxzvni, lib. VIII, « Omnis habet sua dona dies, etc. >» Vid«
edition. nost. voi. II, pag. 367.

83, 84> Dulci dominumf. clamant; h. solum vetuit licere CcBsar, Sen-
sus est, piebem Romanam Domitianum Saturnaiia celebrantem elata et

170 NOT. IN CARM. VI LIB. I SILV.

clara voce dominum appellasse , ipsum vero vetaisse ne domimu Uuic
vocaretar; Saeton. in Domitiano, cap. i3 : « Acclamari etiam in amphi-
theatro epnlari die libenter aadivit, domino et domincBfeliciter. » Ezistimo
Domitiannm quam sese dominum appellari vetait, temporis rationem
habaisse, Satumaliam, inqaam. Moris enim erat ut in Satamalibos servi
sederent ad imperatoriam mensam; immo et ipsi dominl servis seden-
tibas ministrarent. Gevabt.

86, 87. Descendit flammeus orbis. Lychnachas ingens, malt«s

facesy aut funalia plarima m orbem distribata ferens. Tales plares faisse
oportet , aat tantae amplitadinis hanc , at amphitheatram aniversam illa-
strare valaerit , qaae sane res artificiosissima et samtaosissima. Barth.

88. Fineens Gnosicefacem coroius. Hoc est, sno splendore, vel iptiim
AriadnM coronas splendorem vincit, saperat. Sic apad Virf^. JBneid. I ,
737, Lychni incensi noctem Jlammis vineunt. A.

PINIS LlBill PRIMI.

SILVARUM

LIBER SEGUNDUS.

EPISTOLA RP. STATII

AD MELIOREM ATEDIUM.

JjiT fiiDUiaritas nastra , qua gaudeo , Melior vir optime , i
nec loiuus ia judicio literarum, quam in omui vitae colore
tersia^ime, et ipsa opuscuiorum quae tibi trado couditio
sic posita est, ut totus hic alter liber meus etiam sine epi-
stola exspectetur . Primum enim habet Glauciam uostrum , 5
€»}ua gratissimam iufautiam, et qualem plerumque infe-
lices sorduntur, apud te complexus amabam. Jam vero
tibi hajus amissi recens vulnus (ut scis) epicedio prose-
cutns sum, adeo festinanter, ut excusandam habuerim
afifectibus tuis celeritatem. Nec nunc eam apud te jacto, 10
qui nosti y sed et ceteris indico ; ne quis asperiore Jima
carmen examinet , et a confuso scriptum , et dolenti da-

VARIiE LECTIONES.

7« Amabam. Ed. pr. habet ama* fantia^ et quarum phrumque. A.
bart. Vid. Dot. crit. A. 8. Pro tihiy ed. pr. non. A.

a. Ed. pr. ijuam ocU vita cohre 9. Pro adeOy ed. pr. ad te. A.

ierttmmte. A. 11. Judico in ed. princ. pro in-

6. Ed. princ. cui gratissima in- dico. A.

172 EPISTOLA AD MELIOREM ATEDIUM.

tum, quum pene supervacua sint tarda solatia. Pollii mei
Villa Surrentina cjuae sequitur, debuit a me vel in honorem

i5 eloquentiae ejus diligentius dici : sed amicus ignovit. In
arborem certe tuam , Melior, et psittacum , scis a me leves
libeUos quasi epigrammatis loco scriptos. Eandem exige-
bat stili facilitatem Leo mansuetus, quem in amphitheatro
prostratum, frigidum erat sacratissimo imperatoritii sta-

20 tim traderem. Ad Ursum quoque nosti*um , juvenem can-
didissimum, et sine jactura desidiae doctissimum, scriptam
de puero amisso consolationem, super ea, quae ipsi de-
beo, huic libro libenter inserui, quia honorem ejus tibi la-
turus acceptum. Excludit volumen GenethUacon Lucani ,

a5 quod PoUa Argentaria canssima uxorum , quum hunc
diem forte consecraremus , imputari sibi voluit. Ego
non potui majorem tanti auctoris habere reverentiam,
quam quod laudes ejus dicturus hexametros meos timui.
Haec qualiacunque sunt, Melior carissime, si tibi non dis-

3o plicuerint, a te publicum accipiant; sin minus, ad me
revertantur.

i3. Ed. pr. sint corda : Sollatia
Pollii, etc. A.

i5, 16. Gd. pr. sedamicu^ igno^
ravit icerte tuaniy etc. A.

18. Pto facilitatem y ed. 'pr. fa-
cultatem; mox^ ao, pro ad Ursumy
eadem, acft;mum. A.

31. ^Ed. iprinc. scriptum. A.

a3. Ipsi debeo, huic lihro lihen-
ter inserui. Parm. ipsi de hoc lihroy
huic inserui^ etc. Omisso rm lihen-'
ter^ quod et facitRomana. — Cod.
Paris. ed. princ. ipse de hochuic
lih. inserui. A. — Vocem lihenter
nesciunt veteres editioncs; ideo
ckcludatur.

34- £d. princ. tibi laturus acce-
pto excluditvolumen : Genothiacon
Lucani. A.

a5. Carissima uxorum. Edd. Rom .
et Pann. clarissima. Ed. pr. caris-
sima uxor. — Cod. Par. clarissima
uxorumy et in margine, carissima
uxor. Vid. not. A.

a6. Consecraremus. Edit. Parm.
consideremus , Rom. considerare-
mus. — Cod. Par. consideraremusj
ed. pr, consideremus. A.

37. Ed. pr. omitlit ma/orem. A.

39 seq. Edl. pr. qualicunque . . .
displicuerit ad te p. a. Summi ad
me revert. A.

NOT^

IN EPISTOLAM P. P. STATII

AD MELIOREM ATEDIUM.'

* i^uu fuerit Atedius ille Melior , vix satis constat : id unum patet e
I9ostro, virum fnisse ditissimum, comi praesertim animo ac benevolo.
Statio snccinit Martialis , qui non semel de Atedio Meliore loquitnr. Illias
nomine inscripsit epi^amma xxviii libri VII, ubi laudat pietatem ejus
erga Blssum scribam , cujus defuncti quotannis natalem revocabat , et
festum Blssiannm appellabat. ( Vide Martialem editionis hujus, vol. II,
pag. 325.) Immo, cum Atedio fusius gemit ipse Martialis de interempto
Glaucia, epigr. xxyiii, et xxrx lib. VI (tom. II, pag. i3i sqq. ) quem-
admodum ibi Statius , sicut antea videre est in epistola , et infra in
carmine. A.

LiHSA 7. Apud te complexus amabam, Prosam non sapit boc, nec «en-
sni satisfacit. Lege, apud te complexus admirahar; scriptum erat ammi^
rahar; quod non intelligentes fecerunt amaham; intelligit istnd quod
PUnius vocat eum admiratione diligere; Epist. III, 11, ex admiratione
diligere, IV, 17.

9. Excusandam hahuerim affectibus tuis ceUritatem. Tacitus , Histor.
I, in orat. Galbae ad Pison. : a Ea aetas tua qu» cupiditates adolescen-
tiae jam effngerit; ea vita, in qua nibil prsteritum excusandum habeas. «
Sic prohandum haheo, Prefat. lib. III SUvar. ; iterum Tacitus , Histor. IV,
77 : « NuUa hic proditio ; neque aliud excusandum habeo quam quod
vos, etc. ■

19. Fri^idum; carmen intellige, de Leone, quod friguisset sane apud
sacretissimum imperatorem, nisi in ipso extemporalitatis calore tradi^
tum fuisset. Vel id nnum habet pretii , quod extemporaneum. A.

33. Qtda honorem ejus tibi laturus acceptum. Excidit verbum substan-
tivnm: repone, tibi laturus est acceptum. Scriptum erat, tihi laturus e
aceeptum, undc facile excidere potuit est. Sequitur, Polla Argentaria

174 NOT. IN EPIST. AD MELIOR. ATED.

carissima uxorum, Plinius Epist. VI, 34* Indeetiam nxorem carissimam
tibi et prohatissimam habuistit S^i yerius ^t quod in edit. Rom. inyemt
Lindenbr., clarissima uxoitMH: et hoc {>fobat Barthius, et retinet edit.
Parmensis. Yult exemplo darissima : aliter posses rarissima uxonimy ut
Pietat. Abascant. « Nos tibi, laudati juvenis rarissima conjuz; » et IV,
8 : « Sed queror baud faciles, jayenum rarissime, questus. » Suspicor
tamen Sidonium ApoUinarem legisse hoc loco carissimay et hinc erro-
rem hausisse, quasi Statius loqueretur de stuiy non de Lucani uzore:
Garm. XXm, i65:

Qliid , quot dupUcibus jngata tcdit

Argentaria PoUa dat poetat?

Et ita fere sensisse Gronoriun^ jam inteUi|ro, Diatr. cap. 35. Gonfimdit
forte Sidonius Pollam hanc cum Claudia Statii uxore; cujus priorem
maritum canorum vocat Noster ad uxorem , v. 5a et v. 64 9 loquens de fiiia
ejus quam ex priore marito tulerat, dioit, « Sive chelyn complexa petit,
seu voce patema Discendum Musis sonat ; » Hinc forte colligebat Sido-
nios iUum poetam fuisse, quum revera esset tibicen. Nisi potius Sidon.
Pollam hanc eandem intelligat, quae PoUa uxor Pollii, qui et ipse fnit
poeta; vide II, 3, v. x la ; quod si verum sit, scU. Lucanum et Poliium
eandem uxorem habuisse, omnis erroris liberatur Sidonius.

a8. . TVinti auctoris habere reverentiam. Phrasis usitatissima istius SBvi
scriptoribus. Plinins Epist. IV, 17 : « Adolescentulus eram : et jam mihi
ab illo honor, atque etiam (audebo dicere) reverentia, ut aequali, habe-
batur; « vide et II, 7 ; Seneca , Consol. ad Helv. c. i3 : « Ignominia illa
pneturse et consnlatus fuit, quibus ex Gatone honor habebatur; ■ ita pas-
sim Suetonio; vide Calig. cap. 33, et Neron. cap. 9: habere di^piitatem
sapietitite docUnibuSy Plin. Panegyr. perhibere honorem, eodem sensu,
Plinins avunculus, Uist. Nat. XXXV, 17, prastare honorem alicui, Juve-
nalis V, « O nummi, vobis hunc praestat honorem, Vos estis Frater; «
ita legendum; vulgo, /mtnes. VideetTacitum, Annal.lV, 44? P^blicum
aocipiant, id est, prodeant, Seneca, delra, 11, 10 : « Democritum contra
aiunt, nunquam sine risu in publico fuisse. «

3o. Publicum accipiant. Hoo est, puhlid fiant jnris. A.

CARMEN I.

GLAUCIAS ATEDII MELIORIS DELICATUS.*

i^uoD tibi praerepti, Melior, solamen alunmi,
Improbus ante rogos , et adbuc vivente favilla
Ordiar? Abruptis etiamnum flebile venis
Vubius biat, magnaeque patet via lubrica plagas.
Quum ]am egomet cantus et verba medentia saevis
Confero , tu planctus , lamentaque fortia mavis ,
Odistique cbelyn, surdaque averteris aure.
Intempesta cano : citius me tigiis abactis
Fetibus, orbatique velint audire leones.
Nec si tergeminum Sicula de virgine carmen
Affluat, aut silvis cbelys intellecta, ferisque,
Mulceat insanos gemitus. Stat pectore demens

VARIA LEGTIONES.

Epifnplkm hvjas carmiiiis
k qaeiMMbiiodvai OronOT. in
dac^Nifl Godicibas reperiebat : Vt-
49ct PsroMiMit habeac Bpieedmfn
Glaumw Melicris; qaod ScatianoiB
«SM lere pcrsoadeor. Vide qoa» no-
tvri ad COT». VI liujo» libri. —
God^Paris. od. fr.Effieediwm GUu-
ciw Meliorits Ald. Spieddion m
Oiamdm Meiioris. A.

S. Sinmt ccmsero, Edideram ex
eoDJectnra «rvir eonfero, et ita to-
lidtia Uterb Veneta. — God. Par.
^UL edit. Ceran. $tevm eon$ero.

Ed. pr. madentia «Bvis eonfero.
Vid. not. A.

7. Pro sardaif utf ovtfrfmt anre,
BBwUem surdas aurts rel swrdam au-
retn, Orid. Faflt. I, 179: «Ad pri-
mam vocem timidas advertimnr
aares. • ita emendat Heins. , qnem
tide et ad Met. VI, 180 ; et Amor.
B, 6, T. 9. Boethiaa tamen fib. I,
Metr. I, V. i5 : « Ehea quam 9urda
miseroa avertifor anre : • nihil igi-
tar moto.

10. Ed. pr. nec nc, et y. 9> et s^
pro «oct s, A.

176 P. P. STATIl SILVARUM

Luctus , et admoto lati^nt praecordia tactu.
Nemo vetat , satiare malis ;. segrumque dolorem
Libertate doma. Jam flendi expleta voluptas?
Jamne preces fessus non indignaris amicas?
Jamne canam? Lacrimis en et mea carmina in ipso
Ore natant, tristesque cadunt in verba liturae.
Ipse etenim tecum nigrae solennia pompae,
Spectatumque urbi scelus, et puerile feretrum
Produxi; et saevos damnati thuris acervos,
Plorantemque animam supra sua funera vidi :
Teque patrum gemitus superantem, et brachia matrum ,
Complexumque rogos , ignemque haurire parantem
Vix tenui simiUs comes, offendique tenendo. aS

£t nunc (heu) vittis , et frontis honore soluto,
Infaustus vates, vexo mea pectora tecum :
Plango lyra. En! duri comitem sociumque doloris
(Si merui, luctusque tui consortia sensi)
Jam lenis patiare precor. Me fulmine in ipso 3o

Audivere patres : ego juxta busta profusis

i3. Pro latrant. Ed. Venet. /u-
crant; an voluit, laceraty scil. iu-
ctus? Heinsitis ad Ovid. Trist. II,
459, mayult latrans; sed non opns
est. Theb. II , SSy : « quoties h»c ora
natare Fletibns, et magnas latran-
tta pectoracurasAdmotadeprendo
manu ? m ubi pectora latrant seu e/a-
tranty ut hic , pracordia latranU —
Ed. pr. lucrant pr. tractu. A.

26. £d. pr. jamque pro jamne
quod habet v. s. » Amicas. God.
Paris. amicdf et in margine ami-
cQ. A.

1 9. iS^o/ennia. Edd . Pa rm . et Rom .
iolatia; male. — God. Paris. habet
quoque solatia. A.

ai. Produxi: et savos. God. Pa-

ris. omittit conj. et. £d. princ. pro-
duxi senos, A.

a a . Plorantem. Recte tuetur Ge-
vartius plorantem aniuiam contra
Scaligeri et Tiliobroge ploratam ;
praeter loca ab illo adducta , vid.
Theb. IX, 399; Xn, 56; etiu in-
veni in edd. Parm. et Rom. — God.
Paris. piorantem. A.

aS. Et br. £d. pr. omtttit et. A.

37. Fexo. Edd. Parm. et Rom.
verso. — God. Paris. ed. pr. verso.
Vid. not. ad v. a6. A.

a8. En duri. Vulgo et diri. —
God. Paris. edd. pr. Ald. et diri.
Vid. not. ad v. a6. A.

3o. Ed. pr. tam pTojam, etjam.
pro me, et v. b, precespro patres. A.

LIBER II, CARMEN l/ ,77

Matribus, atque piis cecini solatia natis,
Et mihi ; quum proprios gemerem defectus ad ignes
(Quem , Natura ! ) patrem. Nec te lugere severus
Arceo , sed confer gemitus , pariterque fleamus. 35

Jamdudum dignos aditus , laudumque tuarum ,
O merito dilecte puer, primordia quasrens '
EMstrahor. Hinc anni stantes in limine yitae,
Hinc me forma rapit , rapit inde modestia praecox ,
Et pudor, et tenero probitas maturior aevo. 40

O ubi purpureo sufiusus sanguine candor,
Sidereique orbes, radiataque lumina caelo,
Et castigatae collecta modestia frontis,
Ingenuique super crines , mollisque decorae
MargQ comae? blandis ubinam ora arguta querelis , 45
Osculaque impliciti vemos redolentia flores,
Et mixtae risu lacrimae , penitusque loquentis
Hyblaeis vox tincta favis? cui sibila serpens
Poneret, et saevae vellent servire novercae.-
Nil veris affingo bonis. Ubi lactea colla , 5o

38. Anni. Sic Cod. Par. in mar- mista joco; » ubi pro mtf to Godices

^ne cnjas legiuir) al. animi, £d. habejitinncCayeljuncto/ezqnibus

pr. lumine vitw. 'A. optime Heinsius tinetajoco; ohlita

4a. £d. pr. Sydereosque ^etc. A. Tuliiano mellefestivitaSy ap. Sym-

44- ^ro ingenm<^ue^ ed. pr. in- mach. epist. I, a5 : Sermonis mella

^eniumque. A. politi CJaudian. de Mall. Theod.

48. Hyhlceisy etc. Hyblseis vox v. a5i. Pleni hac metaphora anti-

mixta favis? lege, «Hyblaeis vox qui, ex quo Homerus de Nestore

tiacta favis; » Lucr. IV, 9 : « Mu- dixerat, Toc7 xa) «tflro yKtivm fxixmt

leo contio^ens cnncta lepore; i» in- yxuKimi fin aui^i, « Melleus vocui»

ini V. 23 : « Et quasi museo dulci modulator Anti^enidas tibicen, »

contingeremelle ; » Yide et YI, 97 1 ; apud Apuleium Floridis. Heinsius

Manil. IV, 537 : « Nec triste inge- in Adversar. ad fin. Tibulli , edit.

Diam; sed dulci tinctaleporeCorda Brockhus. legit pasta favis pro mi'

creat. » Cbi vides corda tincta duici sta. Voces mista et tincta confun-

iepore y ut vox tincta HyhlcBis fa^ duntur etiain apud Ovid. Metam.

vts; ita sales tincti lepore Attico, IV, 5o3. — Cod. Paris. edd. princ.

Alartial. Epigr. Ill , 30 ; Ovid. Trist. Ald . mixta. A.
U, 566 : h Nulla venenato litera 5o. Heu lactea cotla. heQendum

I. ja

,78 P. P STATII SILVAHUM

Brachiaque, et nunquam domini sine pondere cervix?
O ubi venturae spes non longinqua juvent£e,
Atque genis optatos honos , jurataque n:iultum
Barbatibi? cuncta in cineres gravis intulit hora ,
Hostilisque dies : nobis meminisse relictum.
Quis tua coUoquiis hilaris mulcebit amatis
Pectora? quis curas, mentisque arcana remittet?
Accensum quis bile fera , famuhsque tumentem
Leniet, ardentique in se deflectet ab ira?
Inceptas quis ab ore dapes , libataque vina
Auferet, et dulci turbabit cuncta rapina?
Quis matutinos abrumpet murmure somnos
Impositus stratis, abitusque morabitur arctis
Nexibus, aque ipso revocabit ad oscula poste?

affirmo, ubi lactea colla; c^arum
hoc ex iis quae praeceilunt et s^
quuntur: «ubicandorsuffususpur-
pureo sanguine?'ttbinam ora qup-
relis arguta? ubi lactea coUa? ubj
spes juventae? » — Cod. Paris. edd.
pr. Ald. Gevart. heu. A.

5i. Ed. pr. omittit et ante nun'
quam. A.

53. Pro spesnon longinquaf ed.
pr. species longintfua. A.

56. Pro amatis cd. Parm. habet
amati t tua pectora amati, ut no~
stros vidisti flentis oceHos.

68. Aceensitm quh hile feret? fa-
mulisquetumentem leniet? Veisima
sive nulla potius connexio : Quis
fettt? farauii ferent; sive justis de
causis, sive inique iratum domi-
num ^ferent tamen. Dixisse debuit^
quis mitifjahit, vel qutd tale; sed
hoc Qomprehenditur in sequenti
voce leniet. Legeigitur, « Accensum
quis bile fera, famulisque tumen-
tem Leniet? n natus error ex simili-

tudine <rof a et et, quae eodem fere
modo scribuntnr; hiXefetq^ ut ra-
h\e fera Gatullo, carmine de Aty,
v. 57. Sed, quod summum est, mu-
tuatns ent hoc epiiheton ex Homer.
lliad. A, 23 : X0A02 <li fui ArPIOI
nfpfi , i. e rahies seu hilisfera eam oe-
cupavit. Hanc emendationem con-
iirmat Parmensis, quB habet ^5? »■»«.
— Cod. Paris. editt. Ald. Gevart.
feret. Ed. pr. Accessum q. h. ferat
f timentem; el v. s. deflectat. A.
64. Pro aque ipso, plurimas edi-
ttones insedit atque ipso : panim
Latine ; emcndavit Bernart. aque
ut apud Ovid. Heroid. XXI, 180:
« Aque tua est nostra spreta pa-
rentc parens?» et Ponticor. I, ^:
« Aque tuis toto dividor orbe ro-
gis;» Manil. V, 4^4 • «Par ex ^i-
verso studium; et sociatur ntram-
que In g^enns, aque uno digestqs
semine surgit. « Ita legendum pu-
to ; vutgo studet ; et atque uno
fiigestum. — Ald. atqueipso; edir.

UBKR U, QARMEN l. 179

Obvwft mtfsv^ti r-ur^u» qiiis in qra, manusque 65

Prosillet, bj^Yibu^que bumeroa eirauadahit ulniB?
Muta doiinu& pariter descilalique penates,
Et situ6 i^ tb^^iuois > et mffiata &ilentia meusis.

Quid mirmsi, tmtQ si te pius altor honcirat
Funere? Tu dowiio requie^ , portusque s^neetae ; 70
Tu modo deUiiii^, dulces modo peotore curse.
Non te h^hari(;^ veraabat turho catastae ,
Nec mixtu^ Ph^rii^ yenalia mercibus infano,
Ck>mpositosque sales , meditataque \er)^^ locutus '
Quaesisti la^civus herum , t^rdeque parasti ; 75

Huip flomuQ, hio<) ortua; dominique pen^tibus oliip
Garus utejpquQ parena, atque in tua gaudia )iber,
Ne quiarer^re geniJL^ , raptum te protinus alvo
Sustiilit ^ic^ultfilis, ae pripa lucida voce
Astra salutautem dominua sibi mente dioavit, 80

Ampl^U^qufi sinu tulit, et genuisse putavit.

Fas mihi sanctorum venia dixisse parentum,

pripc. f«(9f^ ifB^pqi^. . . . po^tes. A.

tis. A.

67. Muta domm j fatear, 4^o(^'

Bus \o^ i^t^ ff^^Ti fi e^im 4oV(^W
mtfiae^€f if^\qti p^ai^, ^^ro
a f^y SmM , qflid fi4 fenj ps% ^Jve \}i
h^f^tfi^rui^li^nqfifift^risd lflg<^,
f ]lf f^ ^oiQUS parit^r ^^^QlaUqqe

P9qateS;i ^ ut inlr^ A^lofOfe A^«^"i
T: 3^ : f Hla 4^^^^ pJiriler s^r^jens

pl^ ia ^niguli^ feire PMfiui» ; infifi
▼• >7I : f> ^^m: tonriif pjiril^r ver
fte^ et pectpfft r^fjapi^. * r— Cod.
P^. fdit^. pr, Ajd. Gev^rt. /«-

7;^, Kfri|a caU^q^. fro vema,
qnod PoUtfiini erat, Gronovius ei^

edd. Vett. et l^S. ^ei^easi elega^^s-
«im^ re^tifuitfff r6o cata«t«p: qvqppe
maacipia yenaiia ii^ c^ta«ta vel fo-
ro, dum prae^onium fifba^ cpgpr
))flP^ur fi| oji\m «rp, cHwr», aon-
nunquam saltarcy ut adstqntos ai>t
eipptqre«i aocuf atiu^ ]io.c ^pdp ^pe-
cularentur corpora, illi^ue ^ADi^-
tem,sv|{tui prpb^rei^t. ]£aB^ pircgm-
actioneif^ ^arvorcim pu)ch|*e p^rlfi-
netn catfistae vocat. Yi^^ (B|i^ erfi-
^itisftiine 4^ h^c re ^^^f^^o^
Di^Xj. cap. i6. Ef «^ne ^dd. Pan».
et flop». h^jbeuf tfirba. — Cqd- Pa-
Fis. £d. pqi^9- turft^. Ed. Gevart.
v^rn(^. A.

78. 7e. Cofl. Ppris. £d. pr. sed.

81. pod. P^n^. j}coui<$<? lex emen-
dntione ; ed. pr. ^eiffiiisfc. 4-

12.

P. P. STATII SILVARUM

Tuque, oro, Natura, sinas, cui prima per orbem
Jura animis sociare datum : non omnia sanguis
Proximus , aut serie generis demissa propago 85

Alligat: interius nova ssepe, adscitaque serpunt
Pignora connexis. Natos genuisse necesse est,
At legisse juvat Tenero sic blandus Achilli
Semifer iEmonium vincebat Pelea Ghiron.
Nec genitor Peleus natum comitatus in arma 90

Troica, sed caro Phcenix ha&rebat alumno.
Optabat longe reditus Pallantis ovantes
Evander, fibus pugnas spectabat Acoetes.
Quumque procul nitidis genitor cessaret ab astris ,
Fluctivagus volucrem comebat Persea Dictys. 95

Quid referam altricum victos pietate parentes?
Quid te post cineres , deceptaque fidmina matris ,
Tutius Inoo reptantem pectore, Baccbe?
Jam secura parens Thuscis regnabat in undis

88. Legisse. Sic Cod. Paris. at in
-margine legitur/avisje. A.

90. Oenttor. Cod. Paris. Edd.
princ. Gron. senior^ quod recepit
Gev. Vid. not. cr. A.

91. Caro. Cod. Paris. Ed. princ.

alaro. A.

91. Ovantes. Cod. Paris. Ed. pr.

ovantis. A.

95. Ed. princ. Dyctes^ ut Cod.
Pam. a pr. manu; scd hic habet
Dictys ex emendationc. A.

96. Victos pietate parentes. De
matribus loquitur, unde, opinor,
ed. Venet. habet victas; sed non
opus est. Sosipater Charisius , Inst.
Gramm. lib. I, p. 79 : « haeres , pa-
rens, homo, clsi in communi sexu
inteliigantur, tamen masculino ge-
nere semper dicuntur; » citatdein-
de Virg. JSneid. lib. III , v. S^i , ubi

Andromache de Creusa loqnitur :
« Ecqua tamen puero est amtssi cu-
ra parentis? » ubi tamen vide Pie-
rium. — God. Paris. edit. princ.
victas. A.

97. Fulmina. Cod. Paris. edd.
princ. Gron. Gevart. /imena. A.

99. Parens. Vetus editio Parm.
pro parens habet patris; et ita legi
vult Heinsius ad Ovid. Met. VII,
335. Sed aiiud agens , et phrasi tan-
tum delinitus ; quare enim secura
patris^ seu non tnetuens patrem di-
citur Ilia? a patre nihil metuere
habebat , sed Sipatruo Amulio , qui
eam indi^rnis modis tractabat, et
vinctam in carcerem dabat: vide
Livium I, 4- Si i|^itur quicquam
mutandum esset, dici oporteret
securapatrui non patris. Verum est
parens , id esi, mater; et hoc postu-

LIBER 11, CARMEN I. i8i

Ilia , portantem lassabat Romulus Accam. i oo

Vidi ego transertos aliena in robora ramos ,

Altius ire suis. Et te jam fecerat illi

Mens, animusque patrem; necdum moresve, decorve:

Tu tamen et motas etiam tum in murmura voces,

Vagitumcjue rudem, fletusque infantis amabas. io5

Ille, velut primos exspiraturus ad Austros

MoUibus in pratis alte flos improbus exstat;

Sic tener ante diem, vultu, gressuque superbo,

Vicerat aequales; multumque reliquerat annos.

Sive catenatis nudatus membra palaestris 1 1 o

Staret, Amyclaea conceptum matre putares.

OEbaliden illo praeceps mutaret Apollo,

Alddes pensaret Hylan: seu Graius amictu

Attica facundi decurreret orsa Menandri ,

Laudaret gavisa sonum , crinemque decorum 1 1 5

Pressisset rosea lasciva Thalia corona :

lat sensas et argamentatio : loqni' Vagitupique rudem, fletumque in-

tor enim de matribus qn» a nutri- fantis amabas ; « ita ed. Parm. non

cibus Tictse fuemnt pietate erga JUtus. Lucan. VIII , 68a , de Pom-

natos ipsarum : «Quid referam al- peio : «tuIius, atque os in mur*

tricumTictaspietateparentes?Quid mura pulsant Sin^ltus animae. ■

te, post cineres deceptaque fulmi- Noster, Carm. ad uxorem, ts. 33 :

na matris Tatius Inoo reptantem •> motasqueinmurmuravocesAure

pecCore, Bacche? Jam secura pa- rapis vigili; » ita optime emendat

rens Thoscis regnabat in undis Ilia : Heinsius ad Claudian. in Rufin. I ,

portantem lassabat Romnlus Ac- i5a. Plura ad istum locum dice-

cam. » mus. — Cod. Paris. ed. pr. Gron.

loi. Aliena in rohora. Cod. Pa- mutas etiam tum murmure, A.

ris.edd. pr. Gron. alieno in robore, io5. Fietus. God. Paris. ed. pr.

Vid. not. A. fletum. A.

io3. Nec dum. Cod. Paris. ed. iio. Nudatus. Cod. Paris. edd.

pr. omittnnt cfum. pr. Gron. curvatus. Vid. notani. A.

lo4' Tu tamen et mutas etiam ii3. Graiws. Cod. Paris. ed. pr.

fum murmure voces. NuUus in his gratus; sed ille pra^bet Graius in

sensus : si enim mutaSy quomo<1o marg. A.

murmure? Lege , «Tu tamen et mo- 1 16. Pressisset. Cod. Paris. /re-

las etiam tum in mnrmura voces, ^tW(,el in mar f^ine frenasset ; edd.

i82 P. P. STATII SlLVAftUM

Mdeonium sive ilie setiem^ Trbj^qiK^ lclbdfiss
Diceret, aut casiis tartle remeantis Ulixi;
Ipse pater sensus , i^si smptiere magistH.

Sdlicet infauBta Lachesis cunabuladexthat
Attigit) et gremio pueruiii dompleica fovebat
Invidia : iUa genas , et adultunk comi^ne mnem^
Et monstrare«irt^s, et verba refringfere^ qtf^ nUnt
Plangimus. Hercul^s annis a^qikteire labdres
Coeperat assurgens , et adbuc infantia juMi :
Jam tamen et validi gressus , mensumque nlajol'
Gultibus , et visae {^uero deci^scere "^st^B :
Quum tibi, quas vestesv quee non ge6t@Linini knitis
Festi nabat herus ? br^vibus cotistri&gfere laeliid
Pectora, et angusta tdlas arctare lacema.
Enormi non iile sinens , sed sempet^ ad ^toho)»
Texta legens, modo Puiii(c5eo vekbalamicbi,
Nunc herbas imitante sinu , nunc duke rubenli
Murice, nunc vivis digitos incendere gemmis

lao

iiS

i3o

pr. Gron. fregisget. Vhi. notam. A.

II 8. Ulixi. God. Paris. ed. pr\
^ Ulyssis. A.

i«3. Refringere. Edd. Ven. et
Pjtrm-. ir^gete. Forte infringere. —
6dd. Par. habet qVib^ae infigere. A.

i-iS. S^d ndhetic infaniia mixta.
Pl-iiAo le^endtiih et atfhuc^ propter
seqti^ns jam tarHen et validi gres-
sks; deihde-, quid est Vnixta infitn"
tia?\e^ 'rt a^mc tnfanfia jnxta ,
scfl. tt^t. Theb.l. Vl, v. SSa, ^ Tibi
nulla supersuht Gaudia; jain Tfie-
bAp juiifta , et tenebrosa voragd. »
— C<yd. Paris. edd. pr. Gron. sed
ndhuc... mixta.

1 3o. Angusta tiHas^f&tare lacema.
Merito locum hunc pro rorrup^iis-
Mfcio ndtavi. V«neta habei telasja-
ctm^y |n*o tn^tare^ iinJe mihi ctin-

firmatur qnod dadnta siisprcatus
eram, nempe 'vt^cem artare (mtc
h)co irrepsisse formatam ez aha si-
mili Voce , nem^^e ex voce ^rtus ;
« bt^evibns constring^ laenisPectO'
ra,et angustos artns jictarehicerna .
EhOrtoi hon ille sinens, etc. • VMe
notas , ubi jpa^tim emendaVi ^t esc-
pRcavi. Jactare ato^^stos itttAs etidr-
mi lacema, est, imponendo lakas
et enormres vtJsTes angnstis artnbus ,
fac^re ut artus maffores apipaream,
quam revera sunt ; et hoc Opponi'>
turprsecedenti, « brevibus constrin-
(^cre Ixnis pectora. « Neutktim h6-
rum, inquit Suitius, Fecit Mclior;
f?ed semper ad annosteXt^ tegebat.
i3i. Enormi.., shiens. Cod. Pa-
ri<<. edd. princ. Gron. TSnorffies. . .
sinus. Vid. not. ad v. li^ s^q. A.

LIBBR n, CARMEN I. i83

Gaudebat : non turba comes , non munera census , 1 35
Sola verecundo deerat praetexta decori.

Haec fortuna domus : subitas inimica levavit
Parca manus : quo diva feros gravis exseris ungues !
Non te forma movet? non te lacrimabilis setas?
Hunc nec sasva viro potuisset carpere Procne, 1 40

Nec fera crudeles Colchis durasset in iras^
Editus iGolia nec si foret iste Creusa;
Torvus ab hoc Atfaamas insanos flecteret arcus.
Himc , quamquam Hectoreos dneres Trojamque perosus ,
Turribus e Phrygiis flesset missurus Ulixes. i45

Septima lux : et jam frigentia lumina torpent ,
Jam complexa mdnu crinem tenet infera Juno.
Ille tamen, Parcis fragiles urgentibus annos,
Te vultu moriente videt , linguaque cadente
Murmurat : in te omnes vacui jam pectoris efflat 1 5o
Relliquias : solnm meminit, solumque vocantem
Exaudit, tibique ora movet^ tibi yerba relinquit,
Et prohibet gemitus, consolaturque dolentem.
Gratum est, iata, tamen, qaod hon mors lenta jacentis
Exedit puerile decus, manesque SMbiyit 1 55

1 35 Census. Cod. Pari^ edd . pr.
Groa. cessaut, Vid. not. A.

jBft. Qiio fUvayfirot gmvis exe-
rit 4mfues. Ita i^arin. et Rom. Sed
▼anim est ungues. Thebaid. VUI ,
38o, de Morte : « prscitpuos aimis
aiiiHU9qtie cnteDto Unfrae notat; ■
ita legwItHB vul^o -et ibi quo<|ue
Migue. TibuUufi, lib. I, cL 3 : « Ab-
«tuieas avidas ^ Mors , precor , at ra ,
maati». » Seueca, Uippol. v. 4^5:
• Qtttiin tam rapaces cernerat Fati
ManDs; » ita I^enduia,, aofi miuas,
— Ged. Paris. ed. princ. dira... an-

i^, Torims <id Uunc Athamas

insan osfitcteretaapcm, Leg« r^b hoc ,
ex aenfeu,^ «t ut vitetur ambiguuoi.
Editt. Parm. et Rom. adhuc. —
God. Paris. ed. •Grou. ad hunc. Ed.
GroB. adhuc.

iSo. Omnes. Pro omnis lege om-
nes; relliquias sctlicet ; hujus non
nonendus esses »isi editiones plu-
rimap qux ubique alias retinent oni'
nes in quarto casu plurali, liic hu*
bejcnt omnis; quasi esset omnts in
te, pro totus. — Cod. Paris. edd.
prinv. Gron. omnis.

i55. Exrdit.Co(\..Pari6. cd. pr.
Kxttdis.

i84 P. P. STATII SILVARDM

Integer, et nullo temeratus corpora damno :
Qualis erat ! Quid ego exsequias, et prodiga flanunis
Dona loquar, maestoque ardeutia fiinera luxu?
Quod tibi purpureo tristis rogus aggere crevit :
Quod Cilicum flores , quod munera graminis Indi , i6o
Quodque Arabes, Phariique, Palaestinique liquores
Arsuram lavere comam. Gupit omnia ferre
Prodigus, et totos Melior succendere census,
Desertas exosus opes ; sed non capit ignis
Invidus , atque arctae desunt in munera flammae. i65
Horror habet sensus : qualem te funere summo , .
Atque rogum juxta, Melior placidissime quondam,
Extimui! tune ille hilaris, comisque videri?

i58. Loquar. God. Paris. ed. pr.
loijitor. A.

1 59. Tristis rogtu. MS. Senensiset
Rom. et Venet. editt. (et Parmen-
sis) habent tristis torus, notante
Grooovio Diatr. c. 1 7, et iirmante
hanc lectionem loco Theb. VI, 54 ;
et y. 69; qaibus addas licet hoc ex
Pietat. Abasc. y. ai^^ de Prisciflae
funere, «Ipsa toris Serum Tyrio-
que umbrata recumbit Te^mine. »
Oyid. Metam. IX , 5oa : « Toroqne ,
Mortua compoiiar; » lectum vocat
Persius : « alto Gompositus lecto. »
Martial. YIII, 44 • * ^^^ **^' torus
crescit. » Torus hic comburebatur
cum corpore: unde damnatumjiam'
mat torum vocat loco supra citato.
— Cod. Paris. rogus. A.

160. Indi. God. Paris. ed. princ.
uiU. A.

161. Phariique (^paiam est vidi^
que) liquores. Egregia restitutio est
summi yiri Joan. Seldeni nostra-
tis; qui Prolegom. ad Syntagma de
Dls Syris pag. 7, legit, Phariique
PaltBstinique liquores. Nihil verius :

et ita Pietat. Abasc. v. aia : « prae-
reptaque templis Tora, Palasstini
simul Hebraeique liquores Arsaram
lavere comam. » Vide totom locnm,
huic simillimum. — Cod. Par. edit.
princ. (paiam est vidique) uncis in-
clusum. A.

i6a. Lavere, God. Par. ievare. A.

164. Exosus. Edd. Ven. et Rom.
exufus; forte rectius; ita carm. 6
hujus libri, v. 60, in re simili : « O
quam divitiis censuque exutus opi>
mo Fortior, Urse, fores ! »

168. Tune ilie hiiaris comisque
videris. RecteGronov. exMS. Sen.
et editt. Rom. et Venet. restituit
comisque videri; ut, parvusque vi-
deri, Sentirique ingens., Herc. Epi-
trapez. v. 37, et Thebaid. VI, 731.
Constitit immanis cemi , innnanis-
que tueri Argoiicus Capaneus; ita
enim lcgcnd. cx MS. Petrensi, et ita
ex alio Godice et vet. edit. legit
Gronovius , Diatr. c. 16. Res per se
clara est : ideo exemplis , quap obvia
sunt, non abutar. Ita etiam Parmeii-
sis. — God. Paris. tu ne hiiaris. A.

LIBER II, CARMEN I. i8S

Unde animi, saevaeque manus, et barbarus ho^Tor?
Tu modo fusus humi , lucem aversaris iniquam ; 170
Nunc torvus , pariter vestes et pectora rumpis ,
Dilectosque premis visus, et (rigida libas
Oscula : erant illic genitor, materque jacentis
Maesta; sed attoniti te spectavere parentes.

Quid mirum ? plebs cuncta ne£eis , et prsBvia flerunt 1 75
Agmina , Flaminio quae limite Milvius agger
Transvehit, inuneritus flammis dum tristibus inians
Traditur, et gemitum formaque aevoque meretur.
Tahs in Isdimiacos prolatus ab aequore portus .
Naufragus imposita jacuit sub matre Palaemon : 1 80
Sic et in anguiferae ludentem gramine LernaD

171. Nunc. God. Paris. ed. pr.
tune. A.

173. Lambis Oscula. Verissiina
emendatio magni Rentl., pro lam-
bU legentis libas. Noster Theb. X,
63, oseula iibat Vide eum Not. ad
Uorat. Serm. II , 6 , nbi plura exem-
pla. Posses etiamfrigida carpis Os-
euta , nt apud Ovidium Heroid. XI,
1 1 7, de re simili : « non oscula firi-
gida carpsi. » Thebaid. III, 711:
« carpens pater oscnla vultu. » Pro-
pert. Eleg. I, ao, de Zethe et Galai :
« Qscula carpere pennis ; » ita le-
gendum ; Tulgu plumis , inepte. Sed
verior est emendatio Bentleiana;
et hanc in Gontextum recepi. —
Cod. Paris. edd. princ. Gron. lam-
bU. A.

176. Milvius. God. Par. Molvius.
Ed. princ. qua pro quas. A.

178. JEvoque. Debetur hoc Jano
Golielmio Qnaest. Plautin. Ante fuit
formaque ac voce meretur. Supra
notavi literas c et qu saepe confundi,
nt in eatus pro questus : ita hic voce
pro voijue; immo simplex q pro c;

ita pequnia pro pecunia, Inscript.
vet. apud Reinesium : quam tamen
scriptionem improbat Sosipater
Gharisins, p. 83 his yerbis: « Pe-
cunia per c non per qu scribenda
est , quoniam a pecore dicta : et
quoniam q literam nosquam volunt
poni alias nisi ut dus vocales se-
quantur , quamm prior sit u. » Ma-

rius Victorinus p. a4^9 ' * ^^^ '^^^
g quidem nec q Latinus sermo in-
troduxit : ex quibus q et fuisse apud
Graecos; et quare desiderat fungi
vice.literie c, cognoscere potestis
si Pontificum libros legeretis; » ita
scribendum; yul|ro, literas cogno^
scercy omissa c. — God. Paris. ed.
pr. ac voce. A-

1 79. Prolatus. Ed. Rom. plora-
tus; Parm. delatuSy bene. Horat.
Epist. II, a, ad finem, Deferar in
vicum, etc. — God. Paris. ed. princ.
pioratus. A.

• 181. Atiguifercs. In Parm. legi-
tur angurifertB, et vs. sq. rescisum
pro pnecisum. — Ed. pr. omitiit
in. A.

i88 P. P. STATII SILVARUM

Ut sileam morbos : hos ora rigentia Brumae , 2 1 5

lUos implacido letalis Sirius igni,

Hos manet imbrifero pallens Autumnus hiatu.

Quicquid habent ortus , finem timet. Ibimus omnes,

Ibimus : immensis urnam quatit £acus ulnis.

. Asthicquemgemimus,fehx,hominesque,deosque,2ao

Et dubibs casus et caecse lubrica vitae

Effugit, immunis fati : non iUe rogayit,

Non timuit, meruitve mori. Nos anxia plebes,

Nos miseri, quibus unde dies suprema, quis aevi

Exitus , incertum ; quibus instet fuhnen ab astris , 22S

Quae nubes fatale sonent. NU flecteris istis?

Sed flectere hbens. Ades huc emissus ab atro

Limine ; cui soh cuncta impetrare facultas ,

Glaucia; nam insontes animas, nec portitor arcet,

Nec dirse comes ille ferae : tu pectora mulce, 23o

Tu prohibe manare genas; noctesque beatas

Dulcibus alloquiis, et vivis vultibus imple;

217. Pro AoJ, ed. pr. nos. A.

218. Profinem timet, ed. Ven.
pnem dahit. — In codice pereru-
diti Tarnebi adscriptam erat : « Or»
tus qoicquid habet, fioem timet. »
Hanc lectionem malim , quia si
quicquid adducit pluralem nume-
rum habenty necessario scriben-
dum sit timent : sed tunc Tersus
tollitur : itaque Turnebo libenter
adsentiar. A.

219. Ulnis. Vulgo umhris, Ck>d.
MS. quem couiulit N. Heinsius ha-
buit idnis, teste Burmanno ad Va].
Flaccum I, 658: «Et Tethys, et
magnis Nereus socer erigit ulnis; m
scil. navem. Recte : et ita Parmen-
sis. Immensis ulnis, id est, magnis

hrachiis seu manUfus, Passim in his
Silv. tmmensiaponiturproma^nuj;
ita tmmenstfcarins, Soter. Gallic.
ys. 120; immensus Auster, Pietat.
AJbasc. V. 246; ulnis pro manibus
apud Ovid. Met. IX, 65i : « S»pe
etiam Nymphae teneris LelegeKdes
ulnis Tollere conantur. » Quatit
idem quod movet Horatio , « omne
capax movet uma nomen ; » et
Virgilio iEneid. lib. VI, vers. 433,
« Qussitor Minos umam movet. »
— God. Paris. edit. princ. Gron*
umhris. A.

220. Ast, Edd. Rom. et Parm.
est. — Cod. Paris. ed. pr. est. A.

23o. Dine. God. P&ris. ed. pr.
f/uftr. Vid. not. A.

LIBER II, GARMEN I.

Et periisse nega, desolatamque sororem,

Qui potes, et miseros perge insinuare parentes.

i8g

a34> Qui* Pro ^tia pates, Parm.
et Venet. habeDt qui potes. Recte.
Valer. Flacc, Vill, 379 : « primas
celebro dotalia sacra, Qoi potoi. »
Idem est qaod supra dixit, Cui soli
euncta impetrare facoltas, Glau-
da; obi TCtaa Parmensis habet

Glaudas insontes animas ; qnam
scriptnram Heinsius ad dictnm Si-
lii locam probare Tidetar, male :
qaippe yoz tules yocandi casam
omnino postalat y Glaucia , non
Glaucias. — Cod. Paris. ed. princ.
qua potesy et miseroSf etc. A.

^V«iV«^«'«<^'«'*^'V«'x/«^«/«f«/«/VW^'V*'^'*^*^'^^^'*

NOT^

IN CARMEN PRmUBf Umi SlQVmi

SILVARDM.

Vers. 5. JCiT verba medentia sctvus Consero. Quomodo savuSy qui homa-
nitatis ofBcio fun^^itur in consoiandis amicis, qui verba medentia admi-
nistrat? lege, verba medentia soivisy tui ^tivoiir, ita Thebaid. IV, ^44 -
« Regales tamen ore notae, nec mersus acerbis Elzstat honos; ■ 11, 4<^7
Pone modum laetis. Sil. Italicus, I, 169:

At Pceni tucccnsi ira , turbataqae luctu

Et taeyis gcns heu , rnuDt, tormencaqae porunt.

Vide qus supra notavi ad Soter. Gailici, v. 61 . Deinde pro Consero plane
legendum Coiifero. Lacrim. £trusc. v. 4^ : « Et ipse tu)i quos nunc tibi
nonfero questus; » verbum Ainebre confero; vide ad III, 3, vers. i34;
ubi fusius ago. Hos cantus et verba medentia ssevis, medicabiie carmen
eleganter vocat Val. Flacc. IV, 87.

9. Orhatique velint audire leones. Non leoneSy sed lewruB a poetis in
hanc comparationem adhiberi fere solit». Vai. Fiacc. III , 7^7 : « Non
aliter gemitum quondam lea prolis ademtae .£gra dedit ; * ita legit Hein-
sios; vulgo gemitu^ et Terga dedit. Noster, Theb. X, 4i4*

Ut lea y quam sspvo fetara pretsere cubili
Venantes Numida; , Datos erecta superstat
Mente sub incerta.

Ovidius, Fastor. lib. V, vers. 177:

Oiimque petit latebras fetae catulosque leaena;
Ipse fuit libycae pneda cruenu ferae.

Silius Italicus, lib. X, vers. ia5:

Hand secos ac libyca fetam tellure le«nam
Venator premit obsesso quum Maunis in antro , etc.

Ex his iocis legendum videtur, « orbataequa velint audire lesnae, » nempc
catulis orbatae, absoiute, ut ap. Val. Flacc. VIII, 4^7: ■ orbatac trahe-
rent suspiria vaccae; n appositissime Ovidius, Metam. XIH^ 547 * "Utque
furit catulo iactente orbata leaena. » Non tamen in contextum audeo
admittere hanc lectionem, propter ea qu« annotavit cl. Burmannus ad
Valer. Flacc. VI, 347.

LIBRI SJECUNDI SILVARUM. 191

17. tocrimis en ^t mea carmina in ipto Ore natant. Non opas e$t ut
legaiDiu mai^ml pro wtant t UmeUi hao phrasi «irpe uTotur Statius; ut
Theb. XI, 17: «Guocta madeBt iacrimi^ et ab omui piangitur aroe;>i
Silr. lib. V, cann. IIJ, y. 58 : «• Ipsq madena lacrimis umbrarum anima^-
<!«« sao«rdo9 ; • ita legepdum wq pro maden« oculisy plnribut ad loeum
exemplis adfitruam. Becte se habet natantf Theb. 11, 337 :

.... quoties haec ora natare
Fletibus, et magnas latrantia pectora curas
Admota deprendo mann ?

Thebaid. iib. X, vers. 298 : « sta(jnant ni^rantia tahq Gramina, ^ao^ui-
neisque natant tentoria rivis; * ita legendum} vulgo, sangqinei^ ni/itant.
Thebaid. V, a55 : « Grateras pronos epula9<|ue in csede Dataptes Gemere
erat; ■ Sidonins ApolUoaris, Gann. VII, 377 ; « natat obruta tellus San-
^ine;a Glaudian. de IV Gons. Honorii : « Piau^tra cruore natant;»
plura ad manum sunt; sed non opus est. Ters. a^, Recte tuetur Qevar-
tius />/orant«m animam, contra Scali^eri et Tiliobrogae ploratam^ prsE?-
ter loca ab ilio adducta, vide Thebaid. IX, 399; XHf 56.

36. Et nunc heu ! vittis. Totum hunc (ocum ita legendum et distin-
gnendum puto :

Ec nunc heu ! vittis et froutis bonore soluto
Infanstus vatesr vexans nea pfctpra tecum
Plango lyra. £n ! diri • etq.

sed vitium majus subesse iecundo versni opinor; nee mihimet satiafa-
cio. En vero pro el verissimum est. Similis coraes, quoad luctum simi-
lis; ut ele^anter apud Petronium:

Grandine (|ui segetes et totum perdidit annum
In simili deflet tristia fiita sinu.

Pro diri praestat duri^ ot Vir^. ^n. V, 4 ^ " duri ma^no sed ampre do>
lore3, ctc. n Hsc scripseram ; post^a nactus oditt. Parm. et Eomanam,
alia rerum facies sese aperuit. Il)ae (*nim habent, « Infau^tup vates verso
mea pectora tecura ; » non vejco. Statim vidi legendum es^e : « lofapstua
vates verso mea pectora febo Plango lyrfi; « Ita enim scribere solebant
quod nos vulgo concipimus Phoebo. Veno Phoebo , i. e. averso ; ut Epi-
oad. ia Patvem v. i3 , in re aimili :

Qols sterJU mea oorda sita , quis Apollhie ven<i
Fri^ida damnatac prvduiit nahila mend?

vti reete emendarit Heinslns, pro merso. Vlde eum ad Ovid. Herold. VII,
4, nbi fnsius agit de hac phrasi averso Deo: et IhrouUrasium ad Ttbnni
ni, 3, V. a8 1 « Andiat aver$a non ^nc»s aww» Psits- » Prop^r. IV, i :

Aversi« Cbarisio cantas ; l^versus ApoUo
Ppaqtiur ifiyita verba pig^nda lyT? ;

ex optiaaa eoMMlBtioM ejutdem Heinsii ; qtli , sat f oio » conjecturam
memn ap^obassat , si in vivts esset.

192 NOTjE in carmen primum

41. O ubi purpureo. Molto melias si scribas Heu! ubi; m Thebaid.
V, 6i3 : K Heu ! ubi siderei Tahas, ubi verba ligatis Imperfecta sonis? »
Et ita forte infra, v. 5a : • Heu ! ubi venturae spes, etc. b Ovidius, Fast.
ni, 4^5 : « Hen ! ubi pacta fides? ubi, quae jurare solebas? » itemm No-
ster, Tbebaid. V, 35o : « Hen ! nbi nnnc fariae? » VIII, 174 : « Heu ! nbi
laurigeri currus solenniaque arma?» Silv. III, 5: «Heu! ubi notafides?»
Ita apud Valer. Flacc. IV, 469, pro ■ O ubi nunc regni generisque ubi
gloria, » mavuh Heinsius Heu ubi.

4a. Sidereique orbes radiaiaque lumina calo, Agnosco radiata lumina
ez Ovidii Metam. IV, 193 : «Forma, calorque tibi, radiataque lumina
prosnnt; » sed qno modo lumina radiantur aeloy non inteUigo. An vo-
Init radiatatjue lumina luce, vei sole? bae enim voces in BiSS. cum obIo
commutantur. Sed mihi minime placet exihtas ista in fine versns ; nec
enim Statium sapit..An denique, radiataque lumina Pboebo: quo sensu
Seneca, Hippol. v. 377 :

Et qoi tenebant ligna Phcebeae facia

Ocoh, nihil gentiie nec patrium micant.

Et, « facies igne sidereo nitens, » v; ia65; sed nec hoc perplaceL Quic-
quid sit, orbes et lumina conjunguntur ut apud Lucanum II, 184, et
V, 312, et Sil. Itahc. IX, 401.

43. CastigaKB coUeeta modestia frontis. Frontem castigatam dicit in
qua Dulhe rugae, nullus tnmor, nihii denique apparet, quod reprehendi
posset. Sic Ovid. Am. I, El. V, v. 21 ; castigatum pectus. Gbv.

47. Et mixUie risu lacrima penitusque loquentis Hyblceis vox mixta
favis. Bene lacrim^B mixtw rbn. Thebaid. VI, 164 eleganter,

Illa tuoi questas lacrimososque impia risus
Audiit; et vocis decerpsit murmura primae;

et DC, 820 : « Audiit, et mixto risit Latonia fletu. » Vdum gaudium vo^
catMartiaUs Epigr. X, 78; Petronins in Trojs Halosi: «Fletibus ma-
nant genae Mentisque pavidae gaudium lacrimas habet. ■ Qaudianus de
Bell. Getico : « Singuhns varios lacrimosaque gaudia miscent; » et alibi,
« Permisto tremuerunt gaudia fletu. »

48. Cui sibila serpens ponerety etc. Ait hoc ioco Domitias Papininm
ad historiam HercuUs aliudere , cui infanti duo angues a Junone noverca
immissi dicuntur : qua interpretatione nihil alienius dici potesl ; nam
poeta sine dubio ad incantationem respexit, cui illam vim tribuunt nu|gi,
ut etiam serpentes occidere^ossit. Gevaht.

56. Quis iua coUoquiis hilaris mulcebit amatis pectora? DispHcet sjl-
laba finalis is toties repetita : nec piacet vox hitaris, inutilis prorsum et
superflua; conjicio, « Quis tua coiloquiis, Melior, muJcebit amatis Pe-
ctora? » ut versu primo, « Quod tibi praerepti, Mehor, solamen alamni. •
Sed vide porro : tua pectora : cujus? Glauciae? atqui hoc absurdum

LIBRI SECDNDI SILVARUM. 193

est de mortuo dicere; ergo Melions? atqui tox tibi quse modo prccessit
ad Glaaciam pertinet, ut bene probat Gronovius. Pessime igitnr et more
minime suo fecit Statius, si voces tihi et tua diversis personis assiima-
verit , absque uUa transitionis nota : et hinb maxime confirmatur suspi-
cio mea vocem Melior latere sub ista hilaris; nec ablodnnt Hterae.

90. Nec senior Peleus. Non aliud verbum comminisci potes, quod ar-
^umentationi et sententiss magis obstet quam istud senior. Probaturus
est Statins parentes in amore erga natos sepe ab alienis et sanguine non
jonctis superari: ita Peleus a Chirone et Phoenice; qnippe, inquit Pe-
leus senior filinm Achillem non comicabatur ad bellom Trojanum sed
Pboeniz. Et quid mirum si Peleus senior non comitabatur? immo ob hanc
ipsam rationem non comitabatur quoniam erat senior; hoc est excusare
dum accnsat. Achilieid. I, 4^8, ubi tota Graecia profectionem ad Tro-
jam parat, ait Statius,

Hos inter momt pigram gemit ora quietem
Thessalis, ct geminis incusat fata querelis,
Qaod senior Peieus , nec adhac matoraa Achilles.

Vides ipsam hanc esse rationem, quod ad bellum proficisci non potuit
Peleus, quia erat semor; apposite et quasi dedita opera locus iste Achil-
leidos lectionem hanc refellit. Lege vero , « Nec genitor Peleus natum
comitatuSy etc. ■ Jam servatur argumentum. Peleus, quanquam pater
AchiUis, illum non comiubatur, sed Phoeniz aiienus et extemus. Hs
vero voces genitoret senior interdum commutantnr, ut Silv. III, 3, ao8,
pro gemtor mitissime patrum , Codex Florent. recte habet senior; vide
Gron. ad Senec. Herc. Fur. v. 3a. Ita Lacrim. Etruso. v. 77, pro senior
Parm. edit. habet genitor.

9$. Fludivagus volucrem coxnehat Persea Dictys. Nota historia Per«
•eos, quemcnm matre Danae Acrisius in mare projici imperabat. Dictys
veropiscator Seriphius retibus cepit arcam in qua clausi erant, domum-
qne retuiit, et educavit Persea. Hinc vides quam parum sensni satisfa-
cit vox comebaty quse nihil significat praeter omabat. Atqui parum est
omare aliquem puerum, nisi institutioni vel cducationi curam simul im-
pendas; et hoc sensus loci postnlat et comparatio; dixisse deboit, ■ vo-
increm curabat Persea Dictys ; » hoc enim totum exprimit et comprehen-
dit. Qandianus, de Cons. Mall. v. i^a : « Himianum curare genns quis
terminus unqnam Prsescripsit? » Idem, Laud. Stil. II, 53 , apposite magis,

.... nec pignora caras
Plus taa , quam natos dederat qaos iUe moDcndos
Tutandosqne tibi. *"

$ed mihi magis adhuc placet altera vox : ea est , « Fluctivagus volucrem
toiiebat Persea Dictys ; » sive de suhlatione Perseos ex arca intelligas ,
•eu de edueatione; utrique enim accommodari potest; sed iUi potius.
Apollodor. II , 4j in hac historia : ^f 0Mvt;i^6timf ^t tSc xa^tmcsc 'Xtfif^ ,
Aunvt "APAS , «vf^f«4* «rovroT : « arca vero in Seriphum delata , Dictya

/. i3

194 NOT£ IN CABMEN PRIMUM

tolleHS puenua educftTJt. » Facilia inero la^ut etL tallAat m eomekM^:
c eaim et ( tam aimiles sunt, ut vix digoosci qneant : diiplaz^viero / eepe
matatar iu m ia M6S.

97. Quid te post dnereSy deceptaque funera matris. De fiaceho loqui*
tur, cujus mater SemelQ, suasu et dolo Junonis, petiit a Jove ut veni-
ret ad se eodem modo <]Uo ad JuDonem Teaire soliuis erat : qua re eon-
fla^«¥it, ut narrat Hy^^ut, Fabul. 179, et mytholo^ paMim. Funera
igitnr decepta matris, sunt funera deceptm matriii, trauidaco epitheto, ut
onwiihafi poetis fien solet, et plenius aotayi ad lY, 1, ys. 45. 6ed aliud
suadet perpetua tam flTostri , tnm aliorwa consuetudo in deiicriptiooe
ioteritus Semeles : nempe siffaaaCtus diquid, et qaod proprins et prapius
eapnmat causam mortis ilikis ; iciiioet, « deceptaque fuioiiBa «latris, j»
ut Thfib. IX, 4>^9 <^^ ^^ '^9 * deceptaque fulroina vidi ; » (uhi decepUz
fulmina sunt decipientia^ ut apnd Ovid. Her. IV, 57, deoepto tauro, deci'-
pienti vel simulatOy de Pasiphae : et Art. Am.I, 690, « dissimulatus ri-
rnm, » pro dissimulans : arma expre$sa casus, pro exprimentia^ Valer.
Flacc.I, 398; et, pocula expressa casus bellomm , simiHter, 11, i55; et
defectus annis pro deficiens , passim). Ita et l^h. H , 7 1 ; X , 846 , «bi Bae-
chus loquitur; Sidoa. ApoUin. oarm. XXU, a6, de Bacchot «UKii^nam
jaculantur fohninis ignem. a Senec. Herc. For. t. 456: « E matris «tero
fulmine ejectus puer? » Ausooius, Gupid. Crao. v, 16 : « Fulmineot Se-
mele decepta puerpera paruis Deflet. » Manilius, hb. in, ven. 6: ■ Fal-
roinis et flammas, partusque in matre sepultoa; » lieet hoe de gi^anti*
bus potius intel%endum , non de Baccho , qui non sepultus fuit in matre ,
sed patre potius ; nec in hoc tamen sepultus. Scali(|;er de Semaie inter-
pretatur; quamvis et gigantum mentionem faciaf. Arnob. lib. I, p. ao:
« iEscuIapius et Liber pater, Coronide ille natus , et ex genitalibus ma-
tfis alter fahniae pr<ecipitatus. » Propertius, III, i5 : « Dicam «(jfo, ma-
teroos £tnieo fnlmine partos. » Ex his locis , et multo plura adferre
possem, vides perpetaam /tt/mtiitf mentionem in hac historia; yutt^a
quiden probum est, sed non aatis est; potes etiam legere ^^jrur» ma-
tris, eodem sensu quo^/mtna (vide Betitl. ad Horat. Carm. &, 10) et
propins ad vocem funera. Sed prestat fulmina propter frequentiorem
cfQs in hac fabula usum : et unice ob sttpra citatam Thebaidos locvn,
« deceptaque falmina vidi. »

101. Transertos alieno in rohore ramos. Sensus et Latioitas posUiiant
aliena in robora; per se patet.

io3. Necdum moresve decorve^ scil. apparuerunt: non adhuc conji-
cere potuisti qualibus futnrns erat moyi6itf , quali decore: fifAp^vxryiit
Stat., ut infra ys. 146 : « Septima lux, et jam frigentia lumina torpent; »
scil. aderat septima luz. Vide qu» notavi ad Epithal. Stell. v. i44«

1 10. Sive catenati$ eurvatus membra pakBstris. Attende seneoi t sive
cunratus membra staret , seu Graius amictu Menatidri ersa deeurreret.

LIBBI SECUNDI SILVARCM. igi

Qiueoam hic oppositio inter eurvaUu menibra et Graius amictu? et ta-
«en reqairitur. Le^, « Sive catenatis nudatus membra. » Jam yides,
sive nudusy seu Graio more amictus. Virgil. Georg. 11, 53i : > Gorpora-
qne agresti nndant pnedura pakestra; >• iEneid. m, a8i : « Exercent pa-
trias oleo labente pakestras ISfudati socii; » Ovid. Hei-oid. XVI, 1^9 :

More tiue gentis nitida dura nuda pahntra
Ladit, et es nadis femiDa mixta viris.

Inde nudas palestras Noster, Silv^IlI, i : orsa Menandri^ ut apud Auso-
nium y Protrep. v. 4^-

116. Fre^isset rosea lasciva Thalia corona. Scio qnomodo haec ezpli-
cat Gronovius, Observat. IV, ai, cujus verba haec sunt : «Frangi vult
crinenl ezstructum, quum superimposita corona deprimitur, et sic quasi
destruitiir. Virgilius , tonsa coma pressa corona : ut frangere toros pro
deprimere. v Hec vir summus. Sed alio sensu dicitur /ran^erv toros^ alio
frangere crinem; ez Virgilii loco citato veram ante oculos habuit lectio-
nem, quam hanc csse autamo: « crinemque decorum Pressisset rosea
lasciva Thalia corona; » Noster, Silv. I, 2 : « Minoa crinem premit ille
corona. " Vides eadem verba; infra, Silvar. V, 3: «Heu quod me raizta
quercus non pressit oliva ! » Virgilius (praeter locum a Gronovio addu-
ctum) i£neid. IV, 147: «Ipsejugis Gynthi graditur, mollique fluentem
Fronde premit crinem fingens : » ad qu£ Servius : Premit crinem^ id est,
comprehenso crine efficit ne Jiuat; lege , compresso crine efficity etc.
Ovid. Fast. IV, 655 : « Bis sua faginea tempora fronde premit; » ita ez
MSS. edidit Heinsins j^rofronde tegit, Lucanus, V, 60: « pressos diade-
mate crines ; » Senec. Hippol. v. 649 : « presserant vittas comam; » plara
ezempla in promtu habeo : sed haec sufficionL Mox , casus tarde remean*
tis Ulizi: aUudit forte ad ista Horat. Garm. I, 6: «Nec cursus duplicis
per mare Ulizei; » adeo nt hic etiam forte scribendum sic cursus.

1 a8 seq. Quum tibi 91105 vestes , quce non gestamina mitis Festinabat Ae-
rus? Praecedentia verba sunt, « et visae paero decrescere vestes. » Hec
paoperies sermonis non Statiana est, sed alins cujuspiam, qui in mar*
gine libri sni hane Tocem seripserat ad explicandam aliam quae in con»
teztn erat, et qaae difficilior ilii ridebatur; inde in ipsnm corpus poe-
matis adscita erat hasc voz notha, ejecta genuina et Statiana; qua», ut
mihi videtiir, viz aha esse potnit qnam cinctus : « Quum tibi qnos cin-
ctns, qaae nen, elc. » cultibus enim et vestes modo prflM^esserunt. Admo-
«hno veroaimile est ita hic factnm fuisse, qnod et innumeris vetenim
aaetomm loois aocidisse nomnt eradiii; et ita baec quatuor dnctuSy ve-
tUSf euituSy et ^tamina conjunguntur^ Theb. VI, 76, et seqq. « Quas
n<m m nomen credula vestes nrgebat studio? » ez quo loco, hnic simil-
limo, forte retinendnm est quas vestes, et legendnm versu praecedenti,
et visi puero decrescere cinctus : « Quum tibi quas vestes , quae non, etc. »
Verissimnm hoc pnto. Sed quid de verbo laboramus, quum sensus tam
male affecttw sit? totnm locum apponamus :

i3.

196 NOT^ IN CARMEN PRIMUM

Qaam tibi, qiiM Tcstet, qaae non gesUmiD« mitit
Festinabat berus? brevibus coDsiriDgerc lcois
Pcctora , et aDgusta telas arctare laccraa.
Enormes noo ille siaus , sed scmper ad annos
Tcxta le(*eDS , modo paaicco vclabat amicta ,
NuDc herbas imiunte siau , nanc dulcc rtibcnii
Murice.

Ita lesunt omnes qnotquot ridi editiones .* et, quasi omnia facilia essent,
prseterennt interpretes. Primum igitur quasro, quodnam verbum praece-
dit infinitivum istud constringere? dicent, opinor, festinahai; nullom
enim aliud est; herus i^iViXT festinahat constringere pectora pueri brevi-
bus ienis; nihil minus : nunquam enim hoc faceret si uUam salutis pnert
curam haberet; haec enim constriciio in morbos pectorales puerum con-
jiceret et auctum impediret; et hoc in Nanis faciehant Veteres >x«it7s-
«oftoK suis, ut testatur Longinus, libro 9rtfi (/4- cap. 44* Dixisse igitur de-
buit, non constringehat pectora brevibus laenis; ct ita sane dixit, ut mox
videbimus. Sed quid est quod sequitur, festinabat arciare telas angusta
lacema? quid est arctare telas, aut qua notione sumendum? revera non
intelligo; et si intelligerem quid esset arctare telas, scirem tamen inep-
tissimum esse arctare telas angusta lacema. Si enim telae arctantur^ mi-
rum ni tacema (seu quodcunque texitur) angusta sit: adeo ut plane abun-
det et superfluum sit istud angusta, quum prius dixeris arctare. Sequilur
porro, Enormes non ille sinus legens : atqui boc ante dixerat, quum no-
bis narravit herum festinasse constringere pectus pueri hrevihus Imnis:
quodoam opus hoc iterum ingerere? milio enormes sinus^ et nunc heT'
bas imitante sinu. Vides quot difficultatibus et absurditatibus laborat
locus : cujus ex parte restitutionem tibi spondeo, si amoveas distinctio-
oem post lacemay et pro sinus legas sineiu:

.... brevibas coDStriDgere beuis
Pcctora, et aof^usta tebs arctare laccroa
£Dormes dod iUe siocns , sed sempcr ad aonos
Texu legeos, modoi etc.

Hoc modo noTa rerum facies nasci incipit. £t jam video legendam esse
lacema enormi , ut opponatur bretdbus lcsnis : nec brevibus Itenis^ nec la-
cema enormi, Hoc, quasi filo, ad sensum loci deducit, qui hic est: Nec
permittens Uenis nimium 6ret;i6ti5 et arctis pectas constrin(^ere, nec con-
tra lacema enormi membra puerilia gravare ; sed prout incrementum
pueri et aetas postulabat, ita aemper adaptans et legens vestimenta, in-
terdum puniceo amictu, interdum «'iridi stnu vel thorace vestiebat. Hsec
videtur eBSe mens hujus loci, elegans et concinna. Viam tibi aperui: si
Qculatas sis, per te videbis quid faciendum stt istis angusta telas arctare;
Ri non, diceniem ant irridebis, aut fidem non habebis. Tantam moneo,
ne legas aptare, quod primo intaita forte adblandietur.

l35. Ngn turba comes^ non munera cessant, Qaaenam hssc muneru
neroo ezplicavit;, et mirnm qnidem est, si vox cujus si^ificatio tam late

LIBRI SECUNDI SILVARUM. 197

patet, absolute etper seponatur, qunm ex circumstaDtiis non colli^ pos-
tit , qoo sensu intelligi oporteat. Sed et quare cessant in presenti tem-
pore y qnarn et praecedentia et subsequentia in prxterito efFerantur, ve-
iahaty ^audebat y deeratPhcQey « non tnrba comes, non munera census,
Sola Yerecnndo deerat prsetexta decori. » Nibil certius ; ante oculos ha-
bnit Horatium, Serm. 1, 6. Ita et hic Glaucias describitur omnes Jngenui
notas habens, vestes, gemmasy servos sequentesy et cetera census et pa-
trimonii signa et muneray Tprmter pratextatn : munera censusy ut munera
pulverisy Horat. Carm. I, 4^; muneru tumuli^ Sabin. Epist. I, 36; mu-
nere claviy Propemp. Met. Cel. yers. la^^ inf. lib. III, silv. a; munera
scientMP, Amobius, lib. II, p. 55; munera lucis, Sedulus, V, 55, qui
moltns est in boc vocis usu. Symposius iEnig. 95 de umbra :

Nam Deiu atoibait nobis haec munera formae ,
Qaod me nemo movet nisi qui priut ipse moveiur :

ita legeDdum : in editione qua ntor mendose est quod prius. Munera
dextne Daedaleae, Columella, X, 39, et similia ubique.

14S. Fragiles argentUms annos. Anni fragites qui sint dicet Ovidius
Trist. IV, 8, V. 3 : « subeunt anni fragiles et inertior stas, * de se se-
nescente. Sil. Italic. XIV, 85 , de Hierone : ■ fragili senecta. * Ita muri
fragiles tevOy Tbeb. H, 70. Nisi multum fallor, scripsit Statius, « Parcis
faciles nrgentibus annos ; » hoc exqutsitam illius elegantiam decet. The-
baid. Xn, 786 : « nec facilem dignatur dextra cruorem; » itSLfaciles tur-
mas, Thebaid. YIII, 571, qu»/aci7*Veretnullo laborevincuntur; eadem
elegaotia. Valer. Flacc. I, i5i : « animae faciles; » Senec. de Benef. IV,
18 : imbeciilitsimus ac facillimus sanfpiis. Sic faciles herbas, Theb. IV,
787; facilis nnda Propertio ; quse faciliter cedit et non resistit. Quintil.
Declaro. I, injuriaB facilem. Hse vero voces perpetuo commutantur; ita
Theb. 11, 664) ^to fragiles thyrsos, MS. Petrensis habet /aci/es.

x8i. /n anguiferas ludentem gramine Lemts. Quid narras, Papini?
Ophehen occisum esse in gramine Lema? adeone oblitus historiae ve-
leris, et libri qninti to» Thebaidos, et quarti etiam et sexti, ut confon-
deres Nemeam et Lemam ? quum etiam pueris notnm sit Ophelten peri-
isse in sitva Nemea (et inde Ludos Nemeteos in ejns honorem institutos
fnisse) non in palude Lema, Quid dicemus? festinanter et celeritate non
excusanda hsec scripsisti : et jam verum esse video quod dicis, Epist. ad
Meliorem, hanc Consotationem a confuso scriptam. Inspiciamus tamen
qnid affert ; et primum condono illi ^ramina Lem<e : quura enim paludem
pro silva semel posnisset, conseqnens erat ut quod pertinet ad silvam
attribueret paludi : et sic gramina lAsma patudis habemus pro gramina
Nemew silvte: hoc quidem est « Dclphinum silvis appingere, fluctibus
aprum; » licet forte defendi possit si dicas gramina Lcmce esse qu» na-
acuntur in ripis Lemae paludis; ut pascua Lemce^ Ovid. Metam. I^ ^97,
qnae rirca Lernam sunt. Quomodo vero amolieris istam sordem, anguis
in graminean^nt^erof Lernae? si enim dicas anguem esse in loco aliquo^

198 NOT* IN CARMEN PBIMUM

cam fatais rem habeas oportet, vel ipse sis fatuas, si statim opos sit
sobdere istam locam esse angmfemm, Lege, « Sic et in umbriierae la-
dentem gramine Lenue. » Memineris tamen, qaod de Lema predicat ad
Nemeam pertinere : ea vero umhrosa^ testeipso^Tbeb. IV, 82$ : « Silva*
Iram, Nemea, longe regina Tirentam. » £t Theb. V, 4^, abi Adrastus
Hypsipylen alloqaitar : « Nec facilis Nemea liaitas evolvere vires Qaippe
obtenta comis et iaelactabilis umbra; i Martialis de Spectac. XXVlIt
« Nemee frondosa. « Ophelten vero in gramine {apium dicit HygiMis
Fab. 74) Nemea deposait Hypsipyle dum Argivis aqaam monstrabaCt
teste iterum ipso contra seipsumt Theb. IV, 786:

At puer in gremio venue uUiiris et alto
Gramine, nanc facUei sternit procursibat herbM
In vultiun niteiu, etc.
nbi habes Ophelten ludentem in gramine Nemeas (ibi enim hasc facta
snnt), atque iterum graviter errantem et sui oblitum Statium; modo
enim dixerat ingentem esse siccitatem , adeo ut magna flumina fyrcius
^t ingens Inachus, et Erasinus, et cequus fluctibus marinis Asterion ex*
haurirentur et arerent: et paulo ante vs. 702 : « .£gra soio macies, te-
nerique in origine culmi Inclinata seges. a Atqoi quomodo fieri potest
ut in tanta siccitote et ca^ore alfum gramen esset; et vema teUus, quando
ipgra solo maeies? sed hoc obiter. Recte igilur umbriferm, id est, um"
hrostB, ut nemus umhriferum^ Virg. JSn. VI, 47^9 ^i notat Servius,
umbriferum, umhrosum, frondosum. Aeademia umbrifera, Gc. de Divi*
nat. I9 i3, quam silvas Academi vocat Horatius« Idem Gicero, eodem
opere, II, 3o : ■ Sub platano ombrifera fons unde emanat aquai; » um'
briferos iucos^ Prudentius, Hamartig. v. a^o.

1 83 . Rahidus tulit anguis Ophelten. Alii , Avidus bibit ; Avidus autem an-
guis est, jejunus, impastus; ut apud Ovid. Ib. v. 290. Sic avidusleo , Mar-
tial. Ep. 1 , 1 5. Atqui anguis qui Ophelten interemit , uon fame percitus hoc
facinus patravit, sed calore illo nimio efferatus etfurens; etiam ignartis
quid fecerat : ita enim Noster , Theb. lib. V, vers. 538 : « Occidis extremsB
destrictus verbere caude, Ignaro serpente^ paer. » l£t ob banc rationen^
non stare potest vox bibit, quae, opinor, idem denotare vult quod come^
dit, hausit. Falsum hoc : ApoUodorus, III, 6: Auxnunc /« <nlf x.^nnip e
ToiV ««-oxtifd-tic Cxo J^faU^floc Jia^^tifwrof «r«v fttv m/v i^fOM^a tVi^ «utvltc 01
ftto-A *A^ct9<rov Mfnmuat , TON A£ IIAIAA GAIITOTZI : « interea dum Hy-
psipyle monstrat fontem, relictus puer a dracone occiditur: draconem
vero Adrasti apparitores interimunt, ac puerum sepeliunt. » Nihil hic
de esu pueri : nec quidem fieri potuit, quum defuncti corpus sepuharx
maudarent Argivi, et exequias fuse describat Statius^ Thebaid. VI, 54,
et seqq. Hyginus quidem tradit serpentem exedisse puerum, Fab. 74 ^
verba sunt : « IUa (Hypsipyle) timens puerum in terram deponere, apium
aUissimum erat ad fontem, in quo puerum deposuit: quae dum aquam
eb tradit, draco fontis custos puerum exedit. b Vides ingenium et Lati-
nitatem scriptoris barbari^ addo etiam et corrupti; nam sine dubio le-

LIBRI 8ECUNDI SILVARUM. igy

Ijeodum est^ > draco foBtis custos pveram occidit. » Vide Servitim ad
Vii)gil. Eclog. VI, 68, et totum locnm hnoc Statii ita lege :

Slc et m vaatritent hulenteiii gramtne Lernae
PrKcitttm-tqaBaMUM rabidat mUt angiiis 0)phehen:

robkhts atigais, optime : describitar enim ut rabiosus et caloris^mpatiens
et farens a J^ostro, Theb. V, 5o5, et seqq. et v. 5ai : « siccique Docens
furic %iie yeneni. » Voces vero avidus et rahidus in scriptis codicibns
perpetno commutantur, cnjus rei multa ezempla proferre possem, si
vacaret. Vide Lucan. VI, 4^7- Recte etiam tulit pro hilit; quarum vo-
com dncttts in MS8. psne iidem sunt, ut in Prsfat. dixi. Virgil. Eclog.
V, 34 : « postquam te fata tulerunt ; » et ^neid. II, 599 : « flammae tu-
lennt, » et ita alibi. Noster, Silv. III, 3 : • ferat ignis opes hseredis : »
Theb. V, 685, « Templa Jovis ferat impius iguis; » Avien. Arat. v. 372 :
« Castora Gecropu tulit inclementia belli ; * id est, abstulit. Et jam om-
nia saaa puto pneter inezsupevid)ilem istum nodum de Lema pro Nemea ;
cajiia Tide an aliqua sohitio dnci potest ex hac observatieDe. Notat Strah.
Geo^. Ub. VIII, pag. a6a, ed. Gasaub. veteres poetas Tragicos, et no-
miDatim Eoripidem in Iphigenia et Oreste, coafudisse nrbes Argos et
MyeemUy propter earam vieiniiatem. Et hinc obiter explicari possunt
aliqaoC loca in Tbyeste Senece, qui eos imitatus est in hac eadem re ;
et locns iste Lucan. VII, v. 45i, nhi patraum Senecam imitatur : « astra
Thyests ^LbstuUt , et subitis damnavit noctibus Argos ; » quum tamen My-
C€ms non .^r^iJ hoe factom esse perpetoo poetaram testimonio constet :
nnde ca&gantes abrupio soU Mycenas vocat Noster, Theb. I, 3a5. An
i(piQr bac libertate nsns Statins (et plura ejnsmbdi exempla forte inve*
niri poMent) coaf nndit ^ronMiMi Lemm cum gnaninibua Neme<By qoinm
lenia elNem^a non km^ dissitse essent? Dispice an ferri potest: boc
enim ukimum mibi saffn^um : nec tamen Cale ut Statinm sub hoc pro-
te^ posse existimem. Vernm est quod suspicabar, nempe to Lernam
positiun esse pro iVemea propter vicinitatem fecoram; sic Epieed. Patr.,
lib. V, silv. 3, V. i^2^germine Lemct pro Nemeae, seu corona qa» ludis
Neaaeaeis conferebatur victori; et ita aHbi factam.

i^. Neque enim magis ille traHentem Spemit. Vox enini huic loco
minimeaccommoda, utpote rationem reddens sine causa; lege, nequ^
jam magis. Deinde, ille trahentem spemit: trahentem quid? utrum BI<b^
sum vel amictus ejus? at utramvis rusticitatis esset intolerandse. Lege,
« Inde magis sequitnr ; neque jam magis ille sequentem Spernit ; » repe-
titione eleganti et poetis usitatissima. Vii^r. Georg. III, 3^2 :

Pan Dens Arcadiae captam te , Luna , fefeOit

In nemora alta vocans; neqae m aspemata vocanteni.

Ovid. Metatt.XV, i43; Fastor. IV; 369; Virg. XI, 6^5; Manil. I, 3o3;
Ovid. Meum. VI, a34; idem, Amor. III, 9; et Art. Amat. II, 509; sed
nimins snm. Pcobabile est primam syliabam se amissam esse in pnece-
dente le: uade pro ^uentem, supplendo versui fecerunt Xw^hentem.

300 NOTiE IN GARMEN PRIMUM

2o5. Et obtiuo pallentes ^ermine flore$. Obtuso eit hebete^ miaus «jr-
citato: at Thebaid. X, i35 : « ezceait ^rraYior nigrantibas antrit Irit, e(
obtusam malto jubar excitat imbri; » obtusum jubar, lan^uens et mar^
cens; contusa eodem sensu Claudianus, de Bell. Gild. Et retuso sole, d«
Cous. Prob. et Olybr. t. ai, ubi videndus Heinsius. Bene igitur et pro-
prie hsc vox hoc sensu usurpatur quando de coloribus, aut luce^ aat
rebus lucidis sermo fit, ut in hoc loco. Longe diversa res est, si ad alia
fransferas; non enim potes dicere /errum obtusum velfalx obtusa eodem
iiensu, quo soi obtusus etjubar obtusum^^ seu parum splendens, Hsc ad-
noto, ut videas non recte conjungi obtuso germine^ quum de colore hoc
loco agi appareat ex voce pallentes. Lege , « et obtuso pallentes lumine
flores ; » Ausonius , Cupid. Crucif . v. 8 :

Qaorum per ripas neboloso lumiDe marcent
Fled olim regum et puerorum nomina flores :

abi flores marcent nebuioso lumine^ ut hic flores pallent obtuso iumine.
Plin. Epist. V, 6 : « Lectns hic , et andiqae fenestne , et tamen lumen
obscurum umbra premente. » Versu prsecedenti, steriies ramos : audi
glossatorem ad Theb. II, I3 , « Tum steriles luci, possessaque Manibas
arva : » Apud inferos credibile est nihil gigni , quia iUic sunt habitationes
Tita fnnetorum. Et si quid gigneretur, necesse esset imaginari aKos in-
feros, quo postmDrtem istud recideret.

1 1 4* S<Bva cupido. Lege , aeca cupido. Lucret. III ,59:« honomm
ceca cupido; » Ovid. Metam. Ilt, 6ao : « Pncd» tam cjeca cupido est; »
Manil. IV, i : « caecaqne capidine reram? » Mamertinas, Grat. Act. pro
Consul. cap. i3 : « propter caecam imperandi cupidinem in femim rue-
ront; » Juvenal. X, 35i : « caecaqae cupidine ducti; » idem tamen,XrV,
175 : « saeva cnpido Immodici census; » ubi .tamen prsestare puto ceeca.

31 5. Hos ora rigentia Bruma. Id est, ora rigentis Bnime, translato
epitheto, ut pnssim; ora BrumnB rigentisy pro Bruma rigenSf ut Qesaris
ora tetigit jactura leouis, Silv. II, 5, pro Caisarem tetigit; unde redar-
guitur Domitius, qui dicit Ccesarem flesse : quod ex lioc loco colligi non
potest. Lucaous, X, vers. i44*

.... caesosque Atlantide silva
Imposuere orbes , quales ad CapMris cra
Nec capto venere Juba.

Ila legendum; vulgo, sectosque. Sil. Italic. IX, v. i3o : • Ad vos et carar
properabam conjugis ora; » Senec. OEd. act. II, ad fin. « Candida for>
mosi venerabimur ora Lysi; » id est, I^csum. Audacter idem ora bigm
pro bigam^ Herc. OEt. v. 5 18. Etiam ipse Virgil. .£n. XII, v. 335, dicit
ora Formidinis pro Formido; ita enim scribendum et intelligendam , ex
Lucretio lib. VI : « Impendent atrae formidinis ora supeme. » Formidinis
oruy id est, Formido, Irae^ et Insidiaque pro Personis suraendx sunt;
«jood non intellexit Servius, uicx obscura ejas adnotatione patet. Val.

LIBRI SECUNDI SILVARDM. 201

Fla<x. V, 388 : « Duc, precor, ad vestri, qmcunque ett, ora tyranni; m
id est, ad vestram tjrrannumj seu regem.

317. Ho9 manet imbrifero pallens Autumnus kiatu. Nemo explicat
qnare Autumnus hic dicitur pallens imbrifero hiatu : Autumnus emvfi
non ma^s hiat quam Fer, quam jEstas ye\ Hiems. Et sciendum est ,
imaginem hanc desumtam esse ez tabola aliqna, in qaa pingebatur
Aatnmnus ore hiante et patuiis rictibus, efflans morbos, quibus mazime
obnozia est ea anni tempestas : unde gravis Autumnus labitinw qutestus
4teeHHBy Horatio, Satir: II, Ti) 19, et poetis passim. Hinc intelligendus
locas Thebaid. VlU, vers. 377 :

Mors fruitnr carlo , bellatoremqae votando
Campum opcrit, nigroqae viros invitat hiatu ;

orv acil. patulo, ut innuatur capacitas excipiendi totnm genus huma-
nam : et hoc sine dubio ez Pictura aliqna. SU. Italic. II, v. 5^8 : «< Mors
Ipraditar vasto pandens cava guttura rictu , Gasuroque inhians popnlo. »
HinG etiam intelligantur phrases iste hiatus et fauces Bore» vel Aquilo-
iiis. Noster, Theb. VII, 35, de Mercurio descendente in terram a csbIo :

Atque illnm Arctoae labentera cardine portae
Tempettas «tema plagae , prartentaqne ciclo.
A^ina nimbomm , primiqae Aquilonis hiatus
la diverta ferunt :

ubivetns scholiastes Lactantios : « Hiatas, pnncipium flatux, quia Venti
pingantar hiantes; » Amobius, lib. VI , pag. 196 : « Intelligimns omnes
ventos aeris esse fluorem pulsi, et mundanis rationibas concitati; per
bos hominvm forma sant , 6uccimirum antmantes tortus intestinis et do-
mesticis Jlatibus. » Itemm Stat. Theb. 1 , 3^6 : « venturaque rauco Ore
minatnr biems; » Sidon. ApoUinar. carm. H, 48 : « Aquilonis Hiatus; »
Martial. epigr. VII, 37 : « Quum flaret madida fauce December atroz. »
Hinc etiam patet, cnr orafrementum dixit Val. Flacc. I, SgS^ de Ventis;

.... regemque dedit, qaem jussa vereri
Sanra cohon : immensa chalybs itcrataque moris
Saxa domaot Euros ; qunm jam prohibere furentum
Ora neqnit, rez tunc aditus et danstra refringit
Ipse volens, placatqne data fera mnrmura porta.

Ita legeqdom ; vulgo inconcinne, « Saeva cohors : in monte chalybs,ete. »
CSandian. de Bapt. Proserp. I, vers. 237, ezscribit hunc Flacci locnm;
• stant ardua ferro Moenia ; ferrati postes ; immensaque nectit Claustra
chalybs ; ■ unde adstruitnr nostra emendatio. Sed hoc obiter. Huju d-
modi allosioni referendns est iste Tibulli versus, eleg. I, 1, vers. 84 :
« Jara veniet tenebris Mors adoperta caput; » quem quuro scripsit, sine
dttbioobversabatar, aut ocuHsy aut animo^TaboIa aliqua, in qua Mortem
ad hanc modum repraesentatam viderat. Quod etiam affirmare licet de
AocSore elegise in Mort. Dmai, v. 373, obi de Fortuna ita loquitur :

Qnaque rait, furibunda mit, totumquc per orbem
Fnhninat , ct easci» cvca triurophat equii .

!k03 NOT. IN CARM. I LIK. II SILV.

Ele(||Bati8siiiie, hoc a»pecta; si aliter somas, paeae absarde, et non in-
telligibile : quid enini Fortunce cttn CMts equU? Std «Undtt notse alicwi
Picturx cujus propositum sive titulus erat Fortunw Tfiumphus : in qao,
opinor, Dea caca vehebatnr corra jnncto aecis equis. Sed satis harum
amoenitatnm.

193. Meruitve moit* Nott optime scripsit Statiiu, st ita seripsit; ^fuippe
pro faistcNrioo staftias judex factns eat* Nartat qnaro prodenter in altkma
iUavaletopdine «e gesaeritGIauciasf «on, inquit, mdri rogavit nec tinwit;
recte hnciwqQet et«l Aarratorem decait; aveitit sobito orationem, et
in se recipit judicium ferro audax, ne dicam impiifm; non meruity in-
quit, mori. Impudehs vateB l Tune igitur providentiam divinam incusare
audes? tu quod diis placitom est improbare? Sed absolvo te impietatis;
scripsisti enim , « Noa timait renuitve mori. » Tria hic nbtat Stailius per
qo» ostendat Glanci» prddentiam et pudentiam : non rp^avaf , non m«-
fuit, non recuia^it. Non rogavity utpote diis permitteD» statuere prout
iis visum est. Noa mehdti hoc enim esset animi de^neris et parum vi-
rihs. Non reiiiuit seo recusavif; hoc enim esset frostra contumacis, et
divinis legibus et decretis sine fructu recalcitrantis. Videtur Statius hoc
loco ezscripsisse Senec. Nat. Quasst. VI, 3a, de eadem re, scil. morte:
« Nec rogaveris, nec timueris, nec te velut in aliquod malum exiturum
tuleris retro ; » vides sensum eumdem et psene verba : parom distat inter
retroferre et renuere. HenUit mori ut renuitis confiteriy apud Amobium,
lib. III init. desimulacris Gentilium. Vide Heinsium ad Ovid. Met. IX,
5o6, obi pro timUere scribi vult renuere : rectio» tamen Burmann. ^ qui
ibi legtt tei^uere,

33o. Nec. dirtB comes ille fera. Mirus est hoc in loco Barthius, qai
legit, Nec tnW canis ille ferae. Si dixisset, canis trino ca^tfe vel ene, in-
tellexissem; sed canis trinae/enr tam monstrosum est, quam ipse Gerbe-
rus; recte se habet vul(rata lectio, doctissime explicata a Nic. Heinsio
ad Sil. Italic. Xllly Sil5. Opene pretium est locum adire. — ( Vid. Edition.
nostram, tom. II, p. i38. £n.) — Supra v. aaj ,a</es huc emissus ab atro
Limine. Gronovius, ad Senec. Gontrov. IV, 24 9 citans hunc locum ha-
bet ah atro Garcere : memoriae, opinor, errore.

a34* Miseros perge insinuare parentes. Jubet Glauciam, dum in so-
mnis domino patronoque apparet, commendare ei parentes suos ct soro-
rem , qui quum unius Glauciae gratia niterentur, defunclo illo metus erat ,
ne patrono Meliori minus nunc curae essent. Groh.

CARMEN II.

VILLA SURRENTINA POLLII FELICIS/

JtiST inter notod SiFenum nomine muros,

Scoaque Tyrrhenffi templis onerata Minervse,

Gelsa Dicarchei speculatrix villa profundi,

Qua Bromio dilectus ager, coUesque per altos

Uritur, et praelis non invidet uva Falemis. 5

Huc me post patrii l^etum quinquennia lustri ,
Quum stadio jam pigra quies , canusque sederet
Pulvis, ad Ambradas conversa gymnade fix>iides,
Trans gentile fretum placidi &cundia Polli
Detulit, et nitidae juveniUs gratia Pollae « lo

Flectere jam cupidum gressus, qua hmite noto
Appia longarum teritur regina viamm.
Sed juvere morae. Placido lunata recessu
Hinc atque hinc curvas perrumpunt aequora rupes :
Dat Natura locum ; montique intervenit udum 1 5

Litus, et in terras, soopuUs pendentibus, exit.

VARIiE LEGTIONES.

* Filla Surrentina PoUii FeU' rumpunty qaod etbabeced. pr. A.
cu. Cod. Par. PoUii vUla surren' i5. (/(/um. Cod.SeneDsisimum.

tina. A. Cod. Paris. et edit. princ. unum

7. Figra quies. Lege jnirta quiei. Vid. not. A.
Vid. not. Maitiand. A. 16. In terras. Lege ulterius. Ed

I». Longarum. In Geyart. le^« Parm. in terris. Vid. not. — Exit.

tar tersarum, A. Sic Cod. Par. qui inter lineas ezhi-

14. Pmumpcinf. God. Par. prie- bet tntreU. A.

2oi P. P. STATII SILVARUM

Gratia prima loci , gemina testudine fumant
Balnea, et e terris occurrit dulcis amaro
Nympha mari : levis hic Phorci chorus, udaque crines
Cymodoce, viridisque cupit Galatea lavari. 30

Ante domum tumidae moderator caerulus und»
Excubat, innocui custos laris : hujus amico
Spumant templa salo : feUcia rura tuetur
Alcides ; gaudet gemino sub numine portus.
Hic servat terras , hic sasvis fluctibus obstat. aS

Mira quies pelagi : ponunt hic lassa furorem
£quora, et insani spirant clementius Austri.
Hic praeceps minus audet hyems , nulloque tumultu
Stagna modesta jacent, dominique imitanda mores.
Inde per obUquas erepit porticus arces , 3o

Urbis opus; longoque domat saxa aspera dorso.
Qua prius obscuro permixti pulvere soles,
Et feritas inamoena vise, nunc ire voluptas :
Qualis , si subeas Ephyres Baccheiados altum
Gulmen, ab Inoo fert semita tecta Lechaeo. 35

Non, mihi si cunctos Helicon indulgeat amnes,
Et superet Pimplea sitim, largeque volantis
Ungula se det equi, reseretque arcana pudicos
Phcemonoe fontes, vel quos meus , auspice Phoebo,
Altius immersa turbavit Pollius urna ; 4^

Innumeras valeam spedes, cultusque locorum
Pieriis aequare modis. Vix ordine longo
SufFecere oculi, vix, dum per singula ducor,
Su£Pecere gradus. Quae rerum turba! locine
Ingenium, an domini mirer prius? haec domus ortus 4^
Prospicit, et Phoebi tenerum jubar; illa cadentem

37. Pimplea. Ed. pr. piplea. A. Cod. Par. edii. princ. referet ar-

38. Se det, God. Paris. et edit. cana. A.

pnnc sey/e<. — lU^^etetque atcana. 4^ Proipicit. Valgo aspicii —

LIBER II, CARMEN IL aoS

Detinet , exactamque negat dimittere luceic ,
Quum jam fessa dies , et in aequora montis opaci
Umbra cadit, vitreoque natant prsetoria ponto.
Hasc pelagi damore fremunt; hsec tects^ sonoros 5o
Ignorant fluctus, terraeque silentia malunt.

His &vit Natura locis : hic victa, colenti
Cessit, et ignotos docilis mansuevit in usus.
Mons emt hic, ubi plana vides : haec lustra fuerunt,
Quae nunc tecta subis : ubi nunc nemora ardoa cemis , 55
Hic nec terra fuit : domuit possessor, et illum
Formantem rupes, expugnantemque secuta
Gaudet humus. Nunc ceme jugum discentia saxa,
Intrantesque domos, jussumque recedere montem.
Jam Methymnaei vatis manus , et chelys una 60

Thebais , et Getici cedat tibi gloria plectri.
Et tu saxa moves , et te nemora alta sequuntur.

Quid referam veteres ceraeque aerisque figuras?
Si quid Apellei gaudent animasse colores ;
Si quid adhuc vacua tamen admirabile Pisa 65

Phidiacae rasere manus : quod ab arte Myronis ,
Aut Polydetaeo jussum est quod vivere caelo ,

God. Parii. ed. prioc. aspicit. Vid.
not. A.

5a. Pro hie uicta. edd. Parm. et
Rom. hist forte recte. — His legi-
mr in Cod. Paris. et ed. pr. A.

53. Mansuevit, God. Par. edit.
priDC. mansuescit. A.

54. HcBC lustru. Edd. Parm. et
Rom. et lustra; opinor, • at lustra
inenmt Qae nuiic tecta subis. n "-
Cod. Paris. ed. pr. et lustra, A.

60. Pro Methymncn, edd. Ven.
MjtOenei; de qna scriptura vide
Vosaiiim ad Melam, O, 7, p. 201.

65. Adhuc vacua Pita^ etc. Id

est, « nondam posito simulacro Jo-
▼is Olympii ad Pisam, » ut bene
Domitius. Sed tamen corruptus est
locus , et yalde suspicor, sub voci-
bus adhuc vactutj latere olQpiacaf
id est, Olympiaca, « Si quid 01 jm-
piaca famae admii^abile Pisa Phi-
diacae rasere manus, » pro adhuc
vacua tamen ; Pisa Olympiacay pro-
pter certamen Olympium. Vid. Apu-
leium, initio Flor. II. FamcB admi-
rahUef ut/amo? obscuru^ Epiced.
Patr. y. 1 09 , ubi yide quse notayi.
66. Phidiaew, God. Paris. edit.
princ. Phidaicte. A.

2o6 P. P. STATIl SILVARUM

^raque ab Isthmiaci& auro potiora &YilIis ;
Ora ducQiay et vatum, sapientumque ora prioram,
Quos tibi cora sequi , quos toto pectore seutis
Expers turbarum , atque animum virtute quiela
(}ompositas, semperque tuus. Quid miUe revolvajDi
Gulmina, visendique vices? sua cuique voluptas,
Atque omni proprium tbalamo mare : transque jteeiif£m
Nerea diversis servit sua terra fenestris. 7^

Haec videt Inarimen, iUi Prochyta aspera paret:
Armiger hinc magni patet Hectoris : inde maHgnnm
Aera respirat pelago drcumflua Nesis :
f nde vagis omen feUb^ Euplcea carinis ,
QusBque ferit curvos exerta Megalia fluctus.
Angitur et domino contra recubante procul qui
Surrentina tuus spectat prastoria limon.
Ante tamen cuiuctas procul eminet una diestas
Qoffi tibi Parthenopen directo limite ponti
Ingerit. Hic Graiis panitus desecta metaUic
Saxa : quod E08B respergit vena Syenes :

68. jEraque ab Jathmuieis, Vo*
ah deest in God. Paris. et ed. pr. A.

71. Turbarum. God. Paris. ed.
pr. eurantm, Gf. noc. ad ys. 70. A.

76. Hli, God. Paris. ed. princ.
iUine. A.

77. Hine. Vnlfpo kac. Lege hinc
nt rotpondeat vS inde; hinc patet
Miienum^ inde Nesis. —^ God. Par.
haCy scil. fenettra, Ed. pr. ac. A.

78. Nem. Cod. Paris. Nessis. A.

79. Pro Euplcta , edit. Parm.
EuboiM.

So. QutHfue ferit e. exerta Afe*
galim JL Cormptus locus ; diusse
debmt Me^liam /erin a fluccibiis,
non ipsam ferire flaotns. Ven. ha-
bet : « Qnseque serit onnros eaerta

Megalia ftnctns;» force : « QQaecpe
premit curvos ezserta M. fl. • Ru-
tilius, Itin. I, 3i5: «Tenditnr in
medias mons Argentarins undat
Ancipitique jugo casrula rui^ prv^
mit. N Ed. Parm. navalia pro Me-
galia.

81. Procul qui. Cod. Paris. prth-
cul que. Vid. not. A.

82. Tuus... Lim&n. Bdit. Pnrm.
fuum... limen.

S3. Ante, . . . cunctas. . . . diatas,
Cod. Paris. ed. prino. Una... cufi-
ctis... ditetis. Vid. not. A.

85. deseota. Edd. Parm. et Rom.
delecta. — God. Paris. delecta. A.

86. Pro quotSoa et quotftmta,
edit. Rom. habet qnod; reete. Ita

aoj

LIBEB II, CARMEN II.

Synnade quod nMesta Phrygiae fodere secures

Per Gybeles lugentis agros , ubi marmore pieto

Gandida purpureo distinguitur area gyro.

Hic et Amyciaei caesum de monte Lycurgi

Quod viret, et radies imitatur rupibus herbas.

Hic Nmnadum iucent flayentia saxa, lliasosque ,

Et Ghios 9 et gaudens fluctu certare Garystos.

Omnia Chalcidicas turres obversa salutant.

Macte animo, quodOraia probas, quod Graia frequentas

Arva ; nec invideant qusB te genuere Dicarchi

Moenia : nos docto melius potiemur alumno.

Quid nunc ruris opes , pontoque novalia dicam

Injecta , et madidas Bacchaso nectare mpes?

Ssepe per autumnum , jam pubescente Lyaso ,

GoDBcendit scopulos» noctisque occulta sub umbia

Pftlmite maturo rorantia lumina tersit

Nereis 9 et dulces rapuit de coUibus uvas.

Saepe et vidno sparsa est vindemia flaetu;

Et Satyri c^cidere vadis , nudamque per undas

Dorida jBMMitani cupierunt prendere Panes.

Sis felix, tellus, dominis ambobus in anitos
Mygdonii, Pyliique senis; nec nobile mutes ^

100

io5

B»ax, veiv. 91, quod viwty id ^,
fukquid,^ qutmJtfmu; Kal. Peceaib.
• Qop4 xnwM pf a (^ermiosp Dm^r
JCtti. • -r- Cod» Piaris. habet ^«a*,
et iu i» vj. $q. quot mmtta* ftm^
terea» t. 87, toroJOBS X^^pxwt m 9o4.
Co4f et 9etmw in mavgine,

89. Piiirpum)^ X^d. Par. iater
lio. utufuineQ,

f3. /ZuctM certate. CodL Paris.
e<L pr.fiuistu$ fp^ctar^t Vid. i|ot A.

95. Graioe,, Graia. It» recce re-
stitoit Gevartias pro grata. Neapo-

lim GrpBCip esse ongipii omnibQf
Dotom ' ▼i^ Strab. lib, y, p. 170^
«bi oarrat i^tiam a4 soa tfmpora
<Wa««e plorima Gnecorum iaeii^
tiii^nim ▼«fftisia : unde Qraiam
Parthenopen Toeat Siil« Ital. VJIi^
$34* P^ri «^4o depravataiR puto
Virgil. Culic. Ts. 65 : « nec pocuU
gratum Aleonis reffrent, Bpetiqua
toreum;» i » iiJh legendqm putu
Graium iifreumay et referuntf ut
paulo ante tan^it ^tmanet. — Cod.
Paris. grata... grata. A.

ao8 * P. P. STATII SILVARDM

Servitium; nec te cultu Tirynthia viacat
Aula, Dicarcheique sinus : nec saepius istis
Blanda Therapnaei placeant vineta Galesi.
Hic seu siderias exercet Pollius artes,
Seu volvit monitus , quos dat Gargettius auctor ,
Seu nostram quatit ille chelyn , seu dissona nectit
Garmina, sive minax ultorem stringit iambon ;
Hinc levis escopulis meliora ad carmina Siren
Advolat; hinc motis audit Tritonia cristis.
Tunc rabidi ponunt flatus , maria ipsa vetantur

ito

ii5

1 lo. Pro istis. Ed. Parm. isti. —
Cod. Parit. isH. A.

III. Blanda Therapnmpiaceant
vineta Galesi. Therapncei Galesi,
id est, Lacedosmonii i qao epitheto
hanc JSlaTiuin donat Martial. Epi^r.
n , 4^ • " '^^ Lacedsmonio velat
toga lota Galeso ; » et Noster , Silv.
ni, vs. 93. Recte igitur Therapncei
Galesi; et ita habent omnes quot-
quot vidi editiones, praeter unicam
Parmensem , quae exhibet vineta
Tarenti. Sensus idem est in utro-
que. Et fieri potest ut voz Tarenti
glossa sit seu explicatio margina-
lis Tov Galesi^ in contextum postea
adroissa : multum tamen vetustis-
sima ediiioni deferendum est, nisi
aliud suadeant Godd. MSS. De Thc
rapnceo vero (ita enim scribendum,
non Theramnteo , monuit Berkelius
ad Stephanum) seu Lacedcemonio
Tarento, vide Justinam, lib. 01,
edit. nost. pag. i38; Stmbon. VI,
pag. 192 ; Servium ad Virg. Georg.
rV,.ia6y edit. nost. vol. I, p. 619;
Horat. carm. III, 5, tx alios.

iia. Seu. God. Paris. ubiy et in
marg. Hhi. A.

ii3. Gar^ettius. Cod. Par. Gar-
^eticus. A.

1 16. Hine l. e sc... siren. God.
Paris. kiic l. et sc... syren. A.

117. Binc: God. Paris. et in con-
textu, huc in margine. A.

118. Rahidi. Pro rahidi JiatuSy
Parm. et Rom. rapidi. Utrumvis pro-
bum suo loco : sed hoc loco mdius
rahidi; ita rahiosa murmura Anieni
attribuit Tiburtin. Manl. vers. ai;
Lucan. X, aii, rabidos qua Sirius
ignes Exerit; ubi etiam nonnallar
editiones rapidos. Hs voces semp^
commutantur iu BiSS. Vide Hein-
sium ad Glaudian. Fescen. in Nupt.
Uonor. et Mar. v. 83 , ■ Rabidi ta-
cete Cori ; « ita enim legit ex Codd.
pro Jiapidi. Sil. Italic. XTV, i3i :
« Sternuntur passim ; pedibusque
evadere letnm Eripuit rahidns Ma-
vors ; w ita legondum puto ; vulgo
minus concinne, Eripuit rapidus.
Avienus Arat. Phaenom. vs. 67$:
« Exitiumque sali rabidique pert'
cula ponti Anteveni. ■ — God. Pa-
ris. rapidi. A. — Fetantur. Non
male legas , verentur ohslrepere ,
qnod majorem reverentiam mon-
strat cum timore juncUm ; sicThe-
baid. Vni, 391:« Snmere tunc at^
cus, ipsumqae onerare verrtur Pa-
tris equum. »

LIBER II, CARMEN 11. 209

Obstrepere: emerguht pelago, doctamque trahantur
Ad chelyn , et blandi scopuHs delphines aderrant. 1 20

Vive , Midae gazis et Lydo ditior auro,
Troica et Euphratsea supef diademata fehx :
Quem non ambigui fasces, non mobile vulgus,
Non leges , non castra tenent : qui pectore magno
Spemque metumque domas , vitio sublimior omni , i aS
Exemptus fatis, indignantemque refellens

119. Emergunt, God. Par. mer"
^unt. A.

lao. Pro blandidelphineSf Hein>
sius, referente Burmanno ad Ovid.
Heroid. XVHI, i3i, in ora codicis
sni notarathoc loco legendum esse
pandi delphines. Verius hlandi^ et
multo elegantius. Oandian. de rV
Cons. Honorii: irentblandisuA vin-
cula tigres. Dicit Slatins delphinas
hlandos aderrare scopulis, delecta-
tos et quasi Pollio adulantes. Ovid.
Met. XIV j a54, de lupis et ursis
qui erant in domo Circes : « Quin-
etiam blandas morere per aera
caudaSyNostraque adulantes comi-
tant vestigia. «

lai. Ditior. Forte legendura di-
^nioTy ut Tiburt. Manl. vers. io5,
« digne Mida Croesique opibus, et
Perside jaza,» nbi eadem omnia
vides.

I aa. Euphrate supra. Itn plurims
edidones; unde Gronovius, Diatr.
rap. ao, minima mutatione legit
Euphralaa supra diademata. Bene
quidem; sed contra morem Statii.
Ille enim primam in supra semel
tantum , opinor, corripit , Theb.
IX, ii4: « circumque supraque
Vertitur. ■ £t hoc ex imitatione
Virg. .£neid. VII , 3a , magis quaui
judicio suo; unde in Tiburt. Manl.
▼. ao: « Ipse Amnis (miranda fides)

infraque superque, ■ quum obvium
esset et psne necessarium ut dice-
ret infraque supraque, vitavit, et
pro eo substituit superque. I.e^^n-
dum, ■ Troica et Eupliratsa super
diademata felix ; » quo pacto vita-
tur etiam imbecilliias tot vocum in
a exeuntium ; Euphratiea supra dia-
dematB. Sensus idem est. Super pro
ultra, vel magis quam, ut Silv. 111,
a , 81, N Teque super reliquos , te
nostri pignus amoris. » Editio Par-
mensis habet Euphratis supra : non
male; sed verius est quod dixi, et
ma^s Statianum, utpole concita"
tius et dactylis currens. Sxpe com-
mutantur hap voces. Theb. X, 787 :
« Concinitur vulgo Cadmum atque
Amphiona supra Conditor. « Codex
Petrensis male habet super. — Cod.
Paris. Euphratis supra. A.

I a6. Indignantemque refellis For-
tunam. Requiritur participium quod
respondeat tS Exemptus. LeQe ,
« Exemptus fatis , indignantemque
reiellens Fortunam. ■ Perse patei.
Nonnulla; editt. habent repellis. Ve-
net. refelleSy amisso apice qui su-
per e appingebatur. Sed probum
alterum : quod et antiquissimis edi-
tionibus confirmatur. Virg. Mn.lVy
38o : « neque te teneo , neque dicta
refello. • Heinsius , ad ClaudiaD.
Epith. Pall. etCeler. v. 79, tnavult

2IO

P. P. STATII SILVARUM

Fortunam : dubium quem non in tarfauie rerum
bcprendet suprema dies; sed abire paratum,
Ac plennm vita. Nos, vilis turba, caducis
Deservire bonis, semperque optare parati,
Spargimur in casus : celsa tu mentis ab arce
Despicis errantes , humanaque gaudia r ides.

Tempus erat , quum te geminae suffragia tenrae
Diriperent, celsusque duas veherere per urbes :
Inde Dicarcheis multum venerande colonis,
HijDC ascite meis ; pariterque his largus , et ilUs ,
Ac juvenile calens, plectrique errore superbus.
At nunc ^iscussa rerum caligine, verum

i3o

i35

repellisf et Favec Stat. Silv. V, 4*
« oltro te, lomne , repellit. » Utcan-
que sit , requiritur partictpium. —
God. Paris. babet refeilis ki con-
tbxtu, et repellis in Biargine. A.

137. Dubio quemnon in turbine
rerum Depreniki suprema dies, sed
abife paratum, Locus mendosug;
attende enim sensni et constru-
ciioni : • quem in dnbio rerum tur^
bivie suprema diea non deprendet^
sed abire paratum ; » deprendet
qualem? manifesto deest aliquid
quod respondeat voci paratum.
Lege , ■ Dubium quem non in tur^
bine rerum Deprendet suprema
dies, sed abire paratum. » Kon in-
veniet dubium, sed paratum. Per
se patet ; scio vocem deprendere ab-
sobite aliquando sumi pro eo quod
est impamtwn inveniref inopinanti
supervenire; sed oppositio bic po-
stulat ut legamiu ita ut edidi. —
God. Paris. et edic. princ. dvbio q,
n. 1. 1. r. Deprendety etc. A.

i34< Duas, Sic God. Paris. qui
enhibet tuas in roarg.

i36. Aseite. Edit. princ. malei
asciUe. A.

i3S. Diseussa rerum cali^e, ve-
rum Aspids. Ad quem locum ita
Gronov. Diatr. c. aa: « Levis cor-
rectio est, sed quam me vix spero
ma^stris probaturom, quibus pa-
ronomasia blandietur : discussa ve-
rum caligine verum Aspids. « Mihi
certe, virdoctissime , nnnquMu pro-
babis : non quodblandiatiir parono-
masia, sed quod scio haac vocem
i^entm frequenlissime abnndare ,
pariter ac in hoc loco. Propertius,
in, 8 : • Omnia non pariter rerum
sunt omnibus apta. » Noster, Theb.
U : « cunctos tamen omina rerom
Dira movent?» carm. VI, vers. 8,
hujus libri : « quoniam rerum om'
nia cxca Sic miscet Fortuna ma-
nu. ■ Prudentius Gathem. Uymn.
Octav. Kal. Jan. v. 5^ ; Tertulliaii.
de Judic. Dom. vs. 49* Quibus lo-
cis , et multo plura possem addere 1
si omittas ri rerum , sensua perfe-
ctus eril. Nulla i|;itur mntatione
opus.

LIBER II, CAKMEN 11.

Aspicis : illo alii rarsus jactentur in alto;
At tua seqMros portus , blandamque qnietem
Intravit non qua^ ratis. Sic perge; nec unquam
Emeritam in nostras puppem dimitte procelkis.

Vivite securi, quorum de pectore nuxtce
In longum coiere faces, sanctusquc pudicee
Servat amicitifiB leges amol*. Ite per annoe
Saeculaque, et priscae titulos praecedite (amae.
Tuque, nurus inter longe pulcberrima, cnjus

at I

i4o

145

iSQi AlUruTSutjwtantm-inaU
to. Quhis Tidet legeodam eueja*
ctentur; et ita Barihius. Senec. Nat.
Qmest. rV, init. « TQrbam rerum
bominuoiqiie desiderent , qui se
pati nescaant: tibi tecum optimr
convenit. ■ Noster, Geueth. Lucan.
TS. 4^ • * Noctumas alii Phry^m
ruinas , Trita Tatibus orbita , se-
qnantur : Tu cams Latio , etc. »
Joyena]. DI, 45 : « ferre ad nuptam
qnx mittit adulter, Quae mandat ,
norint aiii : me nemo ministro Fur
erit: atqueideo nuUi comes exeo,
tanqnam Mancns, et exstincta cor-
pns non utile dextra. • Ita le^en-
dum ; Yulgo , exstinctce dextns. Mar-
tial. lib. Uly ep. y, ▼. II : « alios com-
mendat epistola ; » nbi Tulgo legi-
tur eommendat. — God. Paris.ya-
etantuT; et seq. vers. £f pro At. A.

i4a> Emeritam in nostras pup'

pem demitte procellas. Demittere

aliqnid est ex superiore in inferio-

rem locum mittere; ut demittere

ocnlos in terras ex caelo,,Plin. Pa-

negyr. Atqui hoc de nave dici non

potest : non enim demittitur^ sed

dimittitur in procellas : puppem di-

mitte procellas; et ita vetus Parm.

Silv. V, I, vs. 86: «magnum latc

dimittere in orbem Rorikulei man-
data ducis. » Fnsius agan ad lU,
3 ^ vs. 77 ^ nbi eadem depravatio.
Pro nostnu prooeUas sensus videtur
postoiare noyts; priieeUaa ^uaa car-
pertus es» Ua apnd Valen Flacc. I,
3^7^ pro notag vooes Codex Barm.
Jiabuit nras.t id est, nostras. Clan-
dian.deMall.Theod. Cons. ▼. 3io:
« Nec molles cgeantnota dulcedine
ludi ; • ita recleediditHeins. pro no-
stra. Emeritam puppem , utMartial.
Epigr. X, Lxxxv^ 5; et Lucan. III,
5i5 : « emeritas repetunt navalibus
alnos. » — Cod. Paris. demitte. A.

143. Vivite. Cod. Paris. discite
in contextu , vivite in margin. Cf.
not. A.

147. Propu/c/ierrimaedit. Parm.
habet prcecordia ; unde patet hanc
vocem non esse figmentom Domitii
et nusquam alibi lectam, quod vo-
luitGronovius.Totum veroversum
sic concipit Pdrmens. , « Tuque nu-
rus inter longe prscordia cure Non
fontem visere minse ; » Romana ,
prcecordia cujus. Heinsius ad Ovid.
Heroid. XXI , i65 , pro vertere cx
vetusto Codice legit traxere : bene.
Ita Ovid. loco illic adducto , Amor.
II, 11 , 33 : « Quum bene vir traxit

14.

212 p. p: stat. silv. lib. ii, carm. ii.

Non frontem vertere minae, sed candida semper
Gaudia, et in vultu curaram ignara voluptas :
Non tibi sepositas infelix strangulat arca
Divitias , avidique animum dispendia torquent
Foenoris : expositi census , et docta fruendi
Temperies. Non ulla Deo meliore cohaerent
Pectora, non alias decuit Concordia mentes.

i5o

vultum f rugasqae coe^t ; • idem
quod contraxit; cujus oppositum
solvere frontem . Deinde , Tersu pro-
xime sequenti pro curarum Toluit
rugdrum. Sed nimis ambigua vide-
tur Tox rugarum ; et paulo ante di-
xerat non frontem vertere mimg;
qu» qnum idem exprimant , in
Tcu/TOXe^MCf poetam conjicient. —
Cod. Paris. 'm(er cujus prtecordia

(in marg. plaeidissima) cura, A.

149. Pro Gaudia optime potes
legere Gratia : et fere persuadeor
Statium ita scripsisse. Passim hanc
Yocem de re eadem usurpat : y. lO:
« nitidfle juvenilis gratia Polhe. •
Vid. Lacr. Etrusc. v. 114. — Cod.
Paris. ed. pr. Gaudia tuentur. A.

i54* Decuir. God.'Paris. (/ocuit,
et in margine decuit. A.

k-V^^V*'^^''^^^'*^'*''*'^*''*'^ *^\

NOTiE

IN CARMEN SECUNDUM LIBRI SECUNDI

SILVARUM.

Vebs. 6. tluc me post patrii latum quin<iuennia lusiri. Laudanda Statii
inodestia; innuit enim se victorem esse in a(rone Neapolitano; sed no-
luit plenius efferre ne jactantior vidcrretur. Loetum , scilic. victoria : ut
apnd Valer. Flacc. 11, vers. io8 :

Dax Lemni y pnppes lenui contexere canna
Ausas , et inducto cratem defendere tergo ,
La^ta mari tunc signa refert ;

lata^ ob victoriani quam de Thracibus obtinuerat. Sed mendum huic
loro subesse puto : non enim salis est dicere cratem defendere tergo,
nisi addas aliquid quo intclligatur cujus animalis ter{;o defenditur. Hoc
vero ab antiquis fiebat taurina pelle; legendum igitur, « Et inducto cra-
tera defendere tauro,» id est, pcUe taurina. Sil. Italic. de Didone, I,
aS: « Cingere qua secto permissnm litora tauro,» hoc est, pelie tau-*
rina : nota hisloria Ipse Flacc. IV, a5o, dc cxstibus : « Adspice et haec
crudis duratn volumina tauris; 9 juvencis eodem sensu Statius, Achilleid.
1 , 4 > 7 : ■ Lerna graves clipeos capsis vcstire juvencis ; » et Lucanus , IV,
1.3 1, de harum puppium fabrica:

Priroum cana salix madefacto vimine parvam
Texitur in puppim y cxsoque inducta juvenco
Vectoris patiens tumidnm suprrenatat amnem.

Ex quo loco sna hausit Valer. Flacc. ut notaturo ab aliis : et binc stabi-
litur nostra emendatio. Plene Ovidius, Fast. IV, 34^ : « Ht feriunt molles
taurea terga manus. »

7. Quum stadio jam pigra quies. Pessime hic inseritur vox pi^ra ; quare
enim pigra potissimum, quum placida vel lceta vel quodvis aliud epi-
iheton melius conveniret? pigra quies in malam fere partem sumitur:
infra , Arbore Atedii : • Cui nec pigra quies , nec iniqua potentia , nec spes
Improba; » supra, Ral. Decembr. vers. 91 : • Fngit pigra Quies, etc. »
Achilleid. I, v. 438 : « pigram (rpmit ora quictem Thessalis; » Apuleius,

at4 NOT^ IN GARMEN SEGUNDUM

Miles. XI : « Confestimque discussa pigra quiete , alacer exsurgo. » Quare
igitur ^i^ra de stadio? yel denique quodnam opus uUo epitheto, qnum
satis fuisset dizisse, ^uum stadiojam ^uiesessetPlege, « Quum stadiojam
parta quies;» Virgil. ^neid. lib. III, vers. 49^ ' « Vobis parta quies;
nuUum maris aequor arandum; » et Ub. VH, vers. SgS; « tam diro foe-
deria icta Parta qviet ; » et vers. 5o5 : « Parta quies miaeris ; » Quinti-
Uanus, Instit. Ub. I, cap. i : « Post impetratam studiis meis quietem; »
Glaudian. de Cons. MaU. Theod. vers. 6i :

Postqaam parta quies , et saiBiniim nacta cacumen
Jam secura petit privatam {•loria portum.

Germanicns, Arateis : « Si aon parta quies, te praeside, puppibus aequor
Cultorique daret terras ; » Virgil. VII , 598 : « Nam mihi parU ^uies ,
omnisque in Umine portus. Funere feUci spoUor;» ubi obiter moneo
ineptissimum istud et sine sensu hemistichon , « omnisque iu limine
portus, » mihi comiptissimum videri. Servius tamen, suo more, inter-
pii<etatur, qnaai inteUexisset : «Securitas omnis, inquit, in portn est. »
Seeundum hunc igitur portus est secaritasy et limen est porhis; quid fa»
cias hufc interpreti, ant qno nodo teneas? Alibi de hoc loco dicam.

i5. Unum Litus, Ita pturimae editiones. Gronov. Diatr. cap. i5, frigi-
ditate epitheti unum offensus, primo legebat uncum Litus, pro unum:
quam sententiam postea mutavit; et affirmat Statium scripsisse imum
Litus : prssertim quum ita habeat etiam MS. Senensis. Sed mihi nequa-
quam persuadet : licet hoc quoque ingerat Elench. Antidiatr. cap. 3.
Adhnc enim dico epitheton imum frigidnm esse et otiosum ; quippe si
aliquod est tmum Utns, quarro quid sit summum Utus? ad lioc ille re-
spondet, « snmmum litus sunt scopuli pendentes. » Hoc igitur si verum
sit, jam sensus secundum Gronovium hic est: i^feriorpars litoris inter-
venit monti; superior pars litoris (i. e. scopuli) impendent litori, Hinc
necessario sequitur, ut aut duo Utora fingenda sint, aut ut idem Utus
impcndeat sibi ipsi; quorum utrumvis primo intuitu absurdum est. Ite-
rum dico istud tmum otiosum esse: non enim verendum erat ne quis
putaret summum litus intervcnturum esse monti: hoc enim essct mon-
tem intervenire seu intrare et subire sibi ipsi^ seu monti. Voluit Statius
dicere litus simpUciter (sine distinctione minime necessaria summi et
imi) subire montem. Noluit vero hanc vocem litus epithcto nudam re-
Unquere : scripsit, « montique interveni^udum LituS; » ct hoc non ine-
legans est et paene necessarium : affectat enim antitheton, opponendo
montem et litus udum; et recte addit udum^ ut ostendat spatium istud
quod fluctus maris interdum occupant , qnum vox litus aliquando signi-
ficet solum quod vicinum mari est, non tanlum quod a fluctibus alluitur :
vide Virg. iEneid. IV, 212, et Servium, et Horat. carm. DI, 4 : « arentes
arenas Litoris Assyrii; » quum tamen Assyria non sit rcgio maritima;
vide Bentleium ad locum, et Virg. JEn. III, i35. Bene igitur, litus udum .
ct hoc perpotuum cst litdris marini epitheton. Noster, Silv. fll, 1, 68 ■

LIBRI SECDNDI SILVARDM. 21'.

• licore dociiDas udo; ■ Ovid. Met. VIII, 176 : • comitemqve SQam cra-
delis in udo litore desernit; * ita ei Godice LeideBsi restituit Heinsitis
pro illo lAtore, Horat. carmv I, 3a; Neniesiaii. Eclog. II, si ; PnideDt.
Praefat. lib. I, contra Symmachum , v. 1 3. Passim j?xempla invenies. Ha"
vero Toces untis et tu/us saepe invicem commutantur; ita via Domit.

V. 27, pro axe vectus uno^ Heinstus restituit udo; et udo frigore pro uno ,
Ovid. Pouticor. 11, 9. Vide eum ad Valer. Flacc. VII, v. 229. Sic Pleias
uda Ovidio restitutum vult Bentleins^ ad Borat. carm. I, 10; ubi vulgo
legitur una,

16. St tn terras tcopulis pendentibus exit. Gronovrus, loco citato, ait
kanc esse verissimam Statii scripturam. Et ferri forte potest : suspicio-
neffl tamen roendi incntit versus abhinc secundus , « et e tertis occurrit
dulcis amaro Nympha mari. » Et sensus aliud quid postulare videtnr;
vix enim dici potuit, litus exire in terras, quum inter terras et litus sco-
puU intermedii essentj distin^it enim Statius . /itus a terris; per istud
udum solum, per has, siccum intelligens. Voluit poeta dicere « litiis in-
tervenire monti, et longius exire, scopulis impendentibus. » Scripsit,
credo, « et ulterius, scopuJis pendcntibus, exit; » lon^ius excurrere di-
ceret Cicero, nt de Orat. III, 49 > Senec. NaL QuaesC. III, a8 .* « Deinde
ttbi litufl bis terque prolaturo est, et pela^jus in alieno coustitit. » Optime
explicat Festus Avienus , Descr. Orb. v. 685.. Ita litora in portum rece^
dentia, Senec. Gonsol. ad Marciam, cap. 18; quando nempe seslns ei
aqme roarinae longius evehuntnr, et recedunt terrx. Parum vero diffe>
reutic inter scriptnram vqu ulterius et in terras. Exit litus, ut Tlicbaifi.

VI, a56. Scopulis pendenlibus est ex Virgilio, iEneid. 1, 170.

tio. Cymodoce. Haic cst pra^clara illa concionatrix Virgiliana, /um/i
doctissima.^ nt ille ait, iEneid. X, saS; ubi loquitur de Nymphis qutT e
navilius factx fuerant :

Quvaoi , quae fajidi doctissina Cymodorea

Pooe sequeos deztra puppim tenet, ipsaqoe <brso

&niDet, ac larva tacitis sul>remi(;at andis.

Sed pace tua, ma|^a Dea Gymodoce, et nisi roolestus sim, libenter a le
quaererem (ita tamen ut ne marinam tuam eloquentiam in me acuam)
quid tibi cum fando? an ut iu Concionibus Squammeis domineris, et
piscibus SAlenlium indicas, phocarum cymbalum? Sed serio : scripsit
Vir^lins, «Quarum, quae n^ndi doctissima Gymodocea. » Jam vides
qaare « dextra puppira tenct et dorso eminet, etlxva undis subrcmigat ; •>
scilic. « peritia natantis ostenditur, » ut ait Servius; unde patPt, illuin
quoque ita legisse. Suaviter in hanc rem Sil. Italic. III, 4*^ '

Non aiiter , quoties pcrlaljitur aequora currii
Rxlrenamqae pctit , Phc£hca cobilia y Tetliyn
Freoatis Nepluous equis, fluitomni» ab antris
Nereidum choriis; et , spreto certamine nandi ,
Candida prrspicuo conncctunt hrarhia ponto.

ii6 NOTJ: IS CARMEN SECUNDUM

Ita legeiidom puto ; vulgo , tueto : quod absurdum ett : si enim certani
nando, quomodo dici possunt connectere brachia? talis enim eonnexio
omne certamen nandi tollit; spreto igitur certamine, omisso^ posthabito.

a6. Mira quies pelagi. Quies pelagi, et qus sequuntur, «ponunt hic
lassa furorem .£quora, ■ idem sunt. Magis poeticum facies, si mecum
legas, « Mira fides pelagi; » ita Silv. III, i, 8i : « lcsique fides reditora
sereni; » Virg. .£neid. III, 69 : ■ Inde obi prima fides pelago; » Clan-
dian. de Del. Gildon. yers. 499' " Ceru fides celi; » Petronius Arbiter,
Satyrico : « maris fidem inspicere. n Non quin probum sit quies pelagi ,
soo loco : Lucan. V, 44^ 9 " Saeva quies pelagi. » Praestaret tamen hoc
Statii locofides^ si codex aliquis addiceret. Ita commutantur lue voces,
Tbeb. V, 330: «ut falsi criminis astu Parta fides; » ubi MS. Petrensis
habet quies,

3o. Arces sunt scopuU , jn{;a ; ut apod Valer. Flaccum, III, vers. 565 :
« Jam pater umbrosis Tirynthius arcibus ornos Depulerat;» ubi vide
icterpretes.

45. Heec domus ortus Aspicity et Phoebi tenerum juhar. Legendom ,
« ortus Prospicit, et Phcebi etc. » haec pars domus prospectum habet
versus Orientem ; illa , versus Occidentem. Alia res est adspicere; nempe ,
ahqoidyujcfa videre. Ovid. Mctam. II, 188, de Phaethonte: « Prospicit
occasus; » Sidon. ApoUinar. Epist. II, v. 10 : « ortum prospicit; » Plin.
Cpist. II, 17, in descriptione Laurentini sui: « quasi tria maria prospe-
ctat;» paulo infra : « villas prospicit;» Claudian. in pr. Cons. Stilir.
lib. II, vers. 355 : « Prospicercm dubiis venturum Saxona ventis; » ita
bcne edidit Ueinsins pro Aspicerem. Vide eum. Non male etiam legas
« ortus Accipit et Phcebi, etc. » ez loco ejusdem epist. Plin. : « Hujus a
laeva retractius paulo cubiculum est amplum : deinde aliud minus, quod
altera fenestra admittit Orientem, Occidentem altera retinet. ■ Qui lo-
cus huic Stafiano simillimus est. Sed mihi magis placet Prospicit; quae
vox in MSS. ita scribitur,;9s/7ictt • unde, ooiissa prima litera, utpote ini-
tio versus, ex spicit fecerunt AspiciL Pariter commutantur hae voces apud
Ovid. Fast. IV, vs. 290. Vide cl. Burmann. ad Ovid. Heroid. V, vs. 63,
ubi probat o-o prospicere esse ex alto videre. Hinc emendare potes Tibul-
lum, Eleg. III, 4) ^ers. 31 :

TaDdem quam sammo Phosbus prospexit ab ortu ,
Prcfsit iao^eDtii lumina sera sopor.

Intelligit ortum solis. Sed qoid est summus ortus? si enim dicas idem esse
quod primus ortos, falsum continet : sol enim non prospicit primo ortii ,
nec anteqoam in altitodinem aliquam evectus sit. Lege, « Tandeiu quum
summo Phoebus prospexit ab OEu. » Ilospes es in antiquorum lectione,
si nescis veteres credidisse aut finzisse solem a monte OEta oriri. Summo
OEta,ut auratus Qfi^ta, Virg. Cuhce ; ^e/iVf U5 OEta, idem Ciri. Vide lleins.
ad Ovid. Metam. IX, i65, et Bunnann. ad Mrt. V, 35a; Senec. Herc.

LIBRI SECUNDI SILVAUUM. 217

Fur. V. i33: «Tican sammo prospicit OEta; » ita eDim Godex optimus
Mogantinus , teste Heinsio ad Oyidium et Glaudianum ; non summam
OEtam : hsc est ipsa res quam probare volui. Lucanus, X, 4^4 : « Luci-
fer a Gasia prospeiit rupe. » Mons enim Casius pariter ac OEtay ob hoc
notabilis. Seqnentia, « ezactamque negat dimittere lucem, etc. • mu-
tuatur Glaudianus, Laud. Serene, vers. 5a, de Hispania loquens : « Tu
fessos, exacta luce, jugales Proluis. »

59. Intranies domos, Interpretes aiunt intrantes domos hic esse recon-
ditas suh saxis. Quin potias poetice dizit Papinius domos recenter ex-
scructas ^ jam quasi intrare et migrare ad hunc locam , qui ante oronino
iocultus erat : opponit enim illa duo , montem recedercy et domos intrare.
Gevart.

60. Et chelys una Thehais. Otiosa videtur vox una; mallem, et che^
lys illa Thehais. Chelys iila^ emphatice et J^ttmixSt. Paulin. Natali IX,
■ inter opes inopes, quasi Tantalus ille, Inter aquas sitiunt, nec habent
quod habere videntur. » Ita passim apud omnes. Gontra, Lucano, IV,
4 9 ubi vulgo legitur, ■ Jure pari rector castris Afranius illis Ac Petreins
erat, » scribendum est unisf approbante summo Bentleio : et pro erat
malim erant: vlde qnae notavi ad Kpithal. Stell. v. 227.

70. Quos tibi cura sequi, quos toto pectore sentis Expers curarum^ Uo-
spes est iji poetarum lectione, qui non sentit quain insuavis sit haec re-
petitio cura et curarum in eadem sententia, ct diversa signiticatione.
Absque duhiu scripsit Statius, Expers turbarum, Infra, Arbore Atedii,
vs. 68 : « Incorrupte fidem noliosque experte tumultus. » Turbamm est
t£i <r«cp<t;^af : ut Silv. III, 5 : « Aut intrat sensus clanio^i turba theatri; »
turbellas dare, Plautus, Pseud. 1, 1 : Sil. It^lic. XII, 5oi : « Turbarum ex-
pertein. » Auson. Villula, vers. 29 :

H«c mihi nec procul urbe siia est , nec prortas ad urbem ;
Ne patiar turbas, utque boDis (lotiar :

et Epist. XXIII, 90, Horatium imitatus, « Mc juga Burdigalae, trino me
inmina coetu Secernont turbis popolaribus. » Tacit. Annal. I, « nullis
novis causis, nisi quod mutatus princeps liceniiam turbarum et ex civili
bello spem praemiorum ostendebat. » Similiier commutantur hae voces
apad CKidium, Art. Amat. III, 4t7-

75. Seruit sua ten-a fenestris. Plin. Epist. V, 6 : « piscinam quae fene-
stris servit ac subjacet. » Quem locum Gevartius , sed depravatissime , ad-
ducit, Papni. Lect. 11,9. Senec. Herc. OEt. 776: «Phryxeum mare scan-
dit Gaphareus': servit hoc Aostro latus. »

81. ringitur et domino contra recubante proculque. Iterum lege hinc:
inde Euploca, hinc Linion. Sed quid hoc, « Linion angitur spectatque
Sarrentina prsptoria? • quaenam haec connexio? Saltem dehuit scrip.Hisse,

ai8 NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

• LdinoD speetans Sarrentina pnutoria angitur; » hoc sensus postulat.

AoQilur hioc dominQ coiUra recnhaote procul qai
Kurrentina taus spectat prstoria LimoD :

per ae patet emendatio. Qui spectat, ut mox, ipue ingtnt, Exerapia hu-
jttsniodi temuaationis Tersus petas ex Bentleio ad Horat. Serm. I, 4?

V. iio, ubi pro utque legit ut qui,

83. Una tanken cunctis procul eminet una dicetis. Eleganter quidem
repetitur vox quaodo cum indigpaatione vel graviori aliquo animi motn
qyidquam pro^rtur; ut apud Vaier. Flace. ViU, 44 > ^^ ^ostrum, Tfaeb.
II, 6ao. Sed hoe io ioco nuUo majore animi aCfectn opus est utpote in
simplici narratione. Preterea, Latinitas postulat eminet ante cunctas^
uon cunctis eminet, quod nemo unquam dixit. Theb. VII, 690: « Emi ■
net ante alios; » lege igitur, « Ante tamen cunctas procul eminet una
disetas Qu« tibi, etc; » nihil Yerins, procul eminet, ut Theb. fV, aai :
m procul ipse graTi metuendus in hasta Eminet ; « Virgil. ^iu JII , 3ai :
■ O feVix una anle alias Priameia Tirgo! » Iterat faoc hemisticnon,Theb.

VI, 43i : « Ante tamen cunctos sequitur,; » SiW. III, 3 , 3^, « Tn tamen
ante omnes diva cum matre Palaemon, Annne. «*

93. Et gaudensjluctus spectare Carystos. Carystos hoc loco ponitur pro
marmore Carystio; vide quae notavi ad Baln. Etrusc. vers. 34* Sed quo-
modo Carystiom marmor gandet speetare flnctus? quis in his sensns?
Diu est quod conjeci le(i[eodnm esse, et gaudens fiuctus^vtf^Ave Cary^
stos; subnigrum enimmarmorCarystium. Vide supracitatum locum Baln.
Etrusc. Et ita hunc locom legit Salmasius, ad Capitol. p. 139. Gaudens
(Bquare est cequans, ut fusius notavi ad Tiburtin. Vopisc. v. 56; «quans
flnctus sc. marinoSy ut eequus Jluctibus Asterion, Theb. IV, 714» Vir]g.
X", 348 : « Ocior et jaculo et ventos asquante sagitta; » ventos aeqnante,
scil. celeritate. Potes tamen melius legere, ^ucfu certare; et ita ibidem
legit idem Salmasius; ut Silv. IV, 3 : « et glanca certantia Doridi saxa, »
de hoc marmore. Utrumvis probum est, et utriusque exempla obvia.
Mihi tamen magis plocet yiuclu cemlare quam yJucCusffyunre, quia minor
est mutatio in illa quam in hac scriptura. Theb. II, 3i6: « vivis certan-
tia vultibus acra ; • Silv. IV, 6 : « Vinaque centenis «vo eertantia fastis ; »
ita lc£;endum essc, non perpetuis, ad locum probabo. SiL Ital. XVil,
V. 3^3 : « vidi, ccriantia cxlo Quum juga calcastis, summas volitare per
Alpes. • Exempla ubique.

96. Nec iAvideant quce te genuere JDicarchi Mcenia. Puteolos iotelligit,
qui olim dicti erant Dicaarchia , Grmcis AutamfX*** ^^ ^tuuofX**- Festus:
« Dicxarchia vocabatur qu» nunc Puteoli; quod ea civitas quondam ju-
stissime regebatur. • Statius, more poetarum in propriis nominlbus lo-
comm , ehdit diphthongum cb , quasi esset Dicarehia. Unde vero IH"
carrhi? hor cnim omni analo{)[i9P repu(;nRt : nisi prohari possel a Dicarcho

LIBRI SEGUNDI SILVABUM. 319

aliquo hanc urbem nomen sumsisae : vel nisi luec nrbs yocaretur Dicar-
chium; qno pacto Dicarchi poni posset pro Diearchii, nt Virigil. dixit
urhem Patavi pro Patavii. Minime dnbito qnin Statins scripserit Dicar'
ckm matnia, elisis dnabns diphtbongis, qnasi esset Dicarcha, ^MLfXa.
vel ^x*fV 9 ^^^ AtJuuJifX***' Petronins vocat Dicarchida^ eadem elisione :
« Parthenopen inter ma^nseqne IKcarchidos arva , » non Diccsarchidos;
notam est qnantnm in his rebus sibi permittant poetae; et plenins de hoc
ajram ad Viam Domitianam. Lncilius apud Festnm, voce Minor Delosi
« inde Dicaearchum populos, Delumqne minorem; » nbi plane Tides Di^
ceearekum pro DiceBarehorum , a Toce primaria Dicwarcha, hoc est,
more 8catiano, Dicarcha.

100. Seepe per autumnum^ etc. Imitatur seu exscribit potius hunc lo-
cnm Ansonitts, Mosell. t. i^S.

io5. Nudamque per undas Dorida montani cupierunt prendere Panes,
Si proprius spectes suborietur mendi suspicio : vox enim nudam super-
flua videtur, quum nemo in animum inducere possit ut credat vestibus
indutam \}onAvi per undas ludibundam. Videamus quomodo hunc locuoi
expressit Auson. Mosell. t. i8a :

Tunc insultantes sua per Ireta ludere Nympbas

£t Satyros meraare vadis, rudibiisque oatandi

Per medias exire manus, dam labrica falsi

Memhra petunt , liquidosqae fovcnt pro corpore fluctus.

Nihil hic de nuditate Nympharum; nec enim opus fnit, utpote quae ex
ipsa re intelligi potuit ; sine dubio Anson. le£;it et Stat. scripsit : « Udaro-
que pcr undas Dorida montani cupiemnt prendere Panes;« udam^ id
est , hdmcam ; unde Ausonii ista , per medias exire manus ^ et , lubrica
membra. Lubrica Nais, Silv. I, 3, t. 62; Glaudian. de Nopt. Honor. et

Mar. TS. i36:

Pelagi sub flactibus ibat
Carjiatliii Triton , oblactantemqae petcbat
Gymothoen : timet iUa ferani , seseque sequenti
Sorripit, et daris clabitar uda laecrtis.

Hoic Statii loco nihil magis accommodum esse potuit. Ovidius, Heroid.
XV,Ters. 161 ^ Naias uda ; Claudian. de Rapt. Proserp. lib. in,vers. 16,
udte Naiades; Calpurn. Eccl. 11, i^: * Adfuerunt sicco Dryades pede,
Najfdes odo. •

107. Dominis mnhobus. Culpat Gevartins Domitium, qni per ista do^
minis ambobus inteUi^it Pollium et Julium quemdam Meneeraten : ipse
culpandns, qui Herculem et Neptunum indncit. Nonne enim absurdus
est Statins si precetnr ut domini ambo, Hercules et Neptunusj Dii im-
mortaUsy viTant in 0111105 Tithoni et Nestoris? sic enim intelligendus lo-
cus : ande etiam palet per ambo$ dominos designari Pollium et PoHam ;
abstemiit , opinor, Gevartinm vox domini , de mare etfemina , sive uxore
ei vim. Ne metuat; adeat modo Claudianifin , dc Rapt. Pros. II, 3i4:

aao !S0'1\E IN CARMEN SECUNDUM

« Dominis iiitrnniibus ingens Assurgit Phlegethon ; » id est , Plulone et
Proserpina. Noster , Theb. IV, SsS : « In specalis Mors atra sedet, domi-
nisque silentes Adnumerat populos ; • id est , Plutoni et Proserpin^e.
Serv. ad Virg. Eolog. UI, 34 : alter et hados; « male quidam priTignum
accipiunt : alter enim de duobus dicimus , non de tribus : unde alter de
noverca inteliigamns. Nec uos moveat, quod a/cer dixit de femina; nam
et in subauditione ponuntur ea quie non possumus dicere , et scimus
(1. sentimus): quia, quoties luec duo genera junguntnr, masculinum
praeponderat feminino. » Ovid. Mctanj. VIII, vs. 700 : « Ilia vetus do-
minis etiam casa parva duobus Vertitur in templum ; » id est, Baucidi et
Philemoni. Senec. Herc. Fur. vs. 8o4 : ■ extimuit sedens Uterque solio
dominus, et duci jubet; » de Plutone et Proserpina.

124. Non legesy non castra tenent. ]Nisi«inteiiigas signifirationem vo-
cis tenenty miraberis quomodo hoc inter laudes Pollii ponitur, quod il-
lum leges non tenent. Tenent hic idem est quod « detinent, totum sibi
habeut, cum admiratione vel stupore defixum et hianlem. » Val. Flacc.
lib. I, vers. a6o:

lUum nec valido spumantia pocula Baccho
Sollicitant ; veteri nec contpicienda metallo
Si^a teneut : ttupet in ducibus , magDumque sonantes
Uaurit, et Herculeo fert cominus ora Iconi.

Gicer. de Orat. lib. I, cap. 61 : « In eloquentia autem muita sunt, qu»
teneant. » Plinius, Hist. Nat. iib. XXXV, cap. 9, de ApoUodoro pi-
ctore : « neque anle eum tabula uUius ostenditur, quae teneat oculos. »
Passim exempla.

i3i. Humanaqxic gaudia rides. Humana gaudioy i. e. res quibus ho-
mines delectantur et gaudent: ut timore^^ 1^,3, res pro quibus (tme-
mus: amoresy III, 5, res quas amamus. Et hoc quidem pacto exsurgit
sensus optimus; sed majus aliquid a Papinio exspecto, scil. humanaque
grandia rides: omne istud quod nos magnum vocamus. Egregie Senec.
Praef. Nat. Qoxst. « Tunc juvat inter sidera ipsa vagantem, divitum pa-
vimenta ridere, et totam cum auro suo terram, etc. » Vide locum, et
Consol. ad Marciam cap. 23. Pleni his sunt moralium scriptores. fmi^
tatur Lucretium, init. lib. II.

187. Plectrique errore superhus. Plectrum eieganter dici potest errare^
quiini lyr» chordas percurrit. EodemsensudigituserransapudCIaudian.
Consulat. Mall. Theod. v. 827 ; et Nostrum, Silv. V, 5. Si igitur sic scri-
pserit Statius, dicit PoUium olim superbum fuisse errore plectri. Atqui
primum, licet non negem recte dici posse plectrum errurc quando chor-
das percurril, non tamcn possum concedere hanc percursionem recte
dici posse errorem plectri^ nisi exempia hujusce usus proferantur. Quippe
analogia non satis est sine testimoniis et auctoritatibus usum phraseos
ronfirniar.tibus. Vide qua> dixi supra, ad Kpithal. Stell. vs. 4^^} <*< quap

LIBRI SECUNDI SILVARUM. 221

dxco ad Epiced. in Patr. vs. ga. Sed et si concedamus phrasio^ sensui
tamen non satisfactnm erit. Stnltnm enim et ridicnlnm faceret Poliium ,
si describeret eum superbum errore plectri simpliciter : error enim ple-
etri caivis contigtt , etiam AfMv^a , et illi qni lyram in manus primnm
sumit, et chordas tentat et percurrit. Atqui ineptus esses, si diceres ta-
lem snperbum esse hoc plectri errore; et ob hanc rationem non satis-
facit GronoviuSi, qni Eiench. Antidiatr. c. 2 , dicit errorem plectri esse
motum plectri. Mon enim satis est motus plectri; sed decenti et artifi-
cioso et perito motu plectri superbns esse debuit et se jactare Pollius.
Miram et enormem hujnsce loci interpretationem commentus est Gevar-
tias, Papin. Lect. II, 11, his verbis : « Existimo poetam hic errorem ple-
ctri dixisse ob lyricomm gestnm et canendi modum. Nam quemadmo-
dom errantium yertigo cst ab Occasu in Ortum, ita lyrici, dum a leeva
in deztram obvertebantar, antistropha uti dioebantur; stropka vero, nbi
a dextris in Isevam fiebat conversio. Itaque lyram pulsantes ab uno la-
tere in altemm se vertebant et qnasi errahant : nnde suavissime poeta
plectri errorem dixit. » Vide quantnm fallitur vir eruditus, dnm vagas et
avias explicationes consectatur. Haec enim canversio, seii strophe et
antistrophe, seu plectri error (ut vult Gevartios) locum tantum habuit
in hymnis sacris et choris tragoedoram et odis iViTMuoi;; non in quoti-
diano cantu et vulgari usu lyrae, de quo solo hic agere potest Statius.
Marius Yictorinus, Art. Grammat. lib. I, pag. 260 1 : « Antiqui Deorum
landes carminibns comprehensas circum aras eomm enntes canebant;
cujus primnm ambitum qnem ingrediebantnr ex parte dextra, 0t^o^nt
vocabant : reversionem autem sinistrorsum factam , completo priore
oibe, antistrophon appeilabant; dein in conspectu Deoram soliti con-
sistere, cantici reliqua consequebantnr, appellantes id epodon. » Jam
haec applica ad Gevartii interpretationem , et videbis quam male cohae-
reant : Ucet enim hae strophae et antistropha observarentur in reous sa-
cris, non tamen sequitur ut quicunque lyram in manus sumserit animi
vel exercitationia gratia, illi continuo assignetur plectri error; et si ple^
etri error denotet lyricum carraen ex eo quod in hoc genere carminis
lyram pnJsantes se vertebant et 4^1405» errahanty eadem argumentatione
dico, pedum errorem significare posse Ijrricum carmen : pedes enim in
antistrophis vertebantur et revera errahant. Sed nullus hic error plectri,
sed Gevartii : aliud enim sine dubio dizit Statius, ut ex sensu patet. Lege^
« Ac jnvenile calens , plectrique decore superbus. » Jam ahquid habet
ob quod merito superbus esse potuit Pollins. Utitur eadem locutione ,
Epiced. in Patr. v. ai3 : « Tu decus hoc quodcunque lyrae. » Potes etiam
plectfique canore superhus, ex Ovid. Heroid. XVI, 180. Tale aliquid de-
siderat sensus. Mihi placet prior conjectura : nisi forte depravatio lateat
in voce piectri non in errore : quo casu non male legas, « Ac juvenile
calens, aevique errore snperbus; » ut apud Ausonium, Profess. VIII. Sed
mthi adhuc placet piectriffue decore, propter sensum, et minimam mu-
cationem, et similem alibi locum.

»22 NOTiE IN GARM. II LIB. H SILV.

143. Discite securi. Sine nUa hfleiiutione lege, • Vivite securi ; » Vuqg.
^iHsid. m, 49^ : «Vivite feliceg;* 8U|Mr«,Tt. iai,luiiu8 carm. «Viye
Midae ^ui^ et Lydo ditior auro ; » iufray Arb. Ated. vcrs. 4^ : « Vive diu
D08tri pignus meniorabiie voti; » Claudianus, Epithal. Pallad. et Celer.
V. 129 : « Vivite concordes; ■ Tibull. III, 5 : « Vivite felice», meokores
et vivite nostri; » Ovid. Heroid. VI, 164 : « Vivite devoto nuptaque vir-
que toro. » Solennis h«c formula in votis : vide Gevartium, Elect. III, B.
Nullus in his Silvis locus magit eaiercuit Gronovium quam hic^ ut ipse
fatetur, Diatr. c. 19, ubi transpositionem versunm fin^rit, et pro JHteite
legit Dieite: quod expUc4it et defendiiy Elench* Antidiatr. cap. 3, pro-
latis aliquot Ovidii locis ; qui tamen , ut mihi videtur, minime hnic loco
quadrant, nec eodem modo«t more dicuntur. Mostra simplicissina est
raedicina, et mutatio minima. Optime vero coluercnt hcc. Nam inilio
carminis, PoUii et PoUsb conjunctim mentionem fecerat, vers. 9 : et 107 ,
« 8is feUx teUns dominis ambobus. • Jam iterum eonjuni^it, Fitnle se-
curi, etc. £t mox PoUam separatim laudat, «Tuque nurus inter longe
pulcherrima, etc. » qaoniam imnqaam anle fecerat.

GARMEN IIL

ARBOR ATEDII MELIORIS.

OTAT, quae perspicuas nitidi Melions opacat
Arbor aquas, complexa lacus : ea robore ab imo
Curvatay enodis redit iude, cacumiiie recto
Ardua ; ceu mediis iterum nasGaUir ab undis, ^

Atque habitet vitreum tacitis radicibus amnem. 5

Quid Phoebum tam parva rogem? vos dicite causas
ISaides, et faciles (satis est) date carmiua Fauni.
Nympharum teneree jFugiebant Pana catervse :
Ille quidem it, cunctas tanquam velit; it tamen unam

VARIiB LECTIONES.

I. Stat, qu48 perspicuas nitidi
Melioris c/paeat Arbor aquaSf com^
plexa Imcus; «pus robore ab imo CuT-
vaia, elc. Attende constructioDi
h«|us loci : « Arbor qve opacat per-
spicnas a<pas nitidi Melioris stat
coBplesa lacuB ; qn« cnrvata ro*
bore ab imo, etcJ Qois ferre potest
banciBcnriaBi compositionis ? Lege
et distingoe, Stat, quat perspicoas
nitidi Melioris opacat Arbor atpiaS)
complexa lacus : ea robore ab imo
Curvata , eCc. » Jam evnnescit ob-
scwitas orta eoL doplici quw, Ita
infra ▼. lo : « sahris ea, finminibufr-
qne #eqnentis Ntmc hirtos gressus,
nnnc improba cornua vitat ; ■ ita
enim Jegendum ex edit. Parmcnsi ,

pro silvis hoBC, — God. Paris. opa-
cet a primamanu, opacat ex emen-
datione. Cruc. et Gct. opaeeU A.

3. Lacus : ea. Cod. Par. lacus:
qucfy et ita Cnieeus. A.

3. Enodis redit inde c. Edidi ex
conjectura , curvata^ enodis redit in-
de, etc. ; firmat Veneta quse habet
in nodis. Cod. Paris. babet in mo-
dos r. m c. a prima manu ; at exhi-
bet in mar^ne m nodis. . . . inde.
Cruc et Gron. in nodos, Vid. no-
tam. A.

6. Cattsas. £dit. Parm. habet car-
men; perperaniL -— Cod. Paris. in
contextu prsebet carmen , et in mar-
gine causas. A.

9. Ille quidem ity cunetas tan-

224 P. P. STATII SILVARUM

In Pholoen : silvis haec fluminibusque sequentis
Nunc hirtos gressus, nunc improba cornua vitat.
Jamque et beUigerum Jani nemus, atraque Caci
Rura, Quirinalesque fuga suspensa per agros
CkeUca tecta subit : tum demum victa labore,
Fessa metu , qua nunc placidi Melioris aperti
Stant sine fraude lares, fluidos collegit amictus
Arctius, et niveae posuit se margine ripae.
Insequitur velox pecorum Deus , et sua credens
Connubia, ardenti jamjam suspiria librat
Pectore, jam praedae levis imminet. Ecce citatos
Advertit Diana gradus, dum per juga septem
Errat, Aventinaeque legit vestigia cervae.
Poenituit vidisse Deam; conversaque fidas

quam velit; it tamen unam In Pho-
loen. Olim conjeceram, « Ille qui-
dem , cunctas quamquam yclit , it
tamen unam In Pholoen. » Atque
huic conjecturae maxime favet edit.
Parm. quae omittit vocem it : « Ille
quidem cunctas tanquam velit. » —
Pro it tamen unam^ God. Paris. et
t. u. A.

lo. Silvis h<ec. Cod. Paris. haic
syluis.

I a . Belligerum. Sic Cod. Paris. in
contextu : legitur belligeri in mar-
gine.

i4* Ihi demum victa labore. Ita
Theb.11,473: « JamTelamonasoio,
jam stratum Ixiona linquens, Te,
Meleagre, subit : ibi demum cuspide
lata Haesit. » Sed aliud suadent ed.
Parm. et Rom. quae exhibent,jam
demum victa labore. Lege , tum de-
mum. Virgil. XII, 6 : Tnm demum
movet arma leo ; passim exempia. —
Cod. Par. jam d. Cruceus jam de-
mum ; Gronov. t6i d.

'16. Fluidos. God. Paris. yZavos,
quod retinuit Cruceus. Vid. not. A.

18. Pro credit ratio constructio-
nis pustulat credens : ■ Insequitnr
velox pecorum Deus; et sua cre-
dens Conoubia , ardenti jamjam su-
spiria librat Pectore, jam prasdae le-
vis imminet. » Pro levis imminet
Domitius notat inemendatos Codi-
ces babere suus invenit. Ardentipe-
ctore, scil. amore ardenti. Apuleins,
Miles. V, p. 1 1 7 Bip. : • At illa , Op-
portune, inquit, ardenti prorsus
isti meo pectori volentiam scilicet
perpetrare venitis ; » ita legendum ;
vulgo inepte violentiam, PricKus
conjecit, volentia pectorimeo : pro-
xime veritatem. Voleniiam perpe^
trare estfacere rem gratam. Utitur
hac voce Soiinus. Vide Nonium
Marcellum. — Cod. Paris. credit,
et sic Cruceus et Gron. A.

22. Orwp.God. Paris. fenw; ira
Cruceus ei Gron. Vid. not. A.

a3. Fidas. Ed. ^r, fidos, A.

LIBER II, CARMEN III. 29.5

Ad comites : « Nunquamne avidis arcebo rapinis
Hoc petulans , foedumque pecus? sempeme pudici iH
Decrescet mihi turba chori? » Sic deinde locuta
Depromit pharetra telum breve, quod neque flexis
Gomibus, aut solito torquet stridore; sed una
Emisit contenta manu , laevumque soporem
Naidos aversa fertur tetigisse sagitta. 3o

lUa Deam pariter surgens hostemque protervum
Vidit, et in fontem, niveos ne panderet artus, *
Sicut erat cum veste, ruit; stagnisque sub altis ,
Pana sequi credens, ima latus implicat alga.

Quid faceret subito deceptus prsEKlo? nec altis 35
Gredere corpus aquis hirtae sibi conscius audet
Pellis , et a tenero nandi radis; omnia questus ,
Inunitem Brimo, stagna invida, et invida tela;
Primaevam visu platanum, cui longa propago
Innumeraeque manus , et iturus in aethera vertex , 4o
Deposuit juxta, vivamque aggessit arenam,
Optatisque aspergit aquis , et talia mandat :

« VivE diu , nostri pignus memorabile voti,
Arbor; et haec durae latebrosa cubiUa nymphae
Tu saltem decHnis ama, et preme frondibus undam. 45

25. Sempeme, Edd. Parm. et 4^' '^spergit, God. Paris. habet

RoiD. semperquey et istnd melias. aspexit in conteitii, et inspenit in

— Cod. Paris. sempeniue, quod re> margine. A.
tionit Gmceos. A. ^S. Tusaitemdeclivisamaypre-

a6. Deerescet. God. Paris. decre- mefrondibus undam. Primo legen-

sdi. A. dum declinisy id est, obliquo pen^

3o. Ndidos. God. Paris. Naia" dula truuco, nt mox dicit; et ita

doS' A. conjecerat Tiliobroga ; alia res est

33. Sicut erat, Vnlgo stc tota. — declivis. Hae vpro voces perpetuo
Cod. Paris. edd. Gruc. et Gronov. ^ commntantur. Deiode, interpone

sie Unta, Vid. not. A. conjuDctionem , quae excidit : « Tu

38. Brimo. God. Par. Bromium saltem declinis ama , et preme fron-

quod legitnr in edit. Gnic. Vid. dibus undam. » Notum hoc iis qui

not. A. poetas vel roinimnm intelligunt.

226 P. P. STATII SILVARUM

Illa quidem meniit; sed ne, precor, igae supemo
iEstuet, aut dura feriatur grandine; tautmn
Spargere tu laticem, et foliis turbare memento.
Tunc^go teque diu recolabUy dominamcpie benignfle
Sedis , et iUadsk tutabor utramque senecta. 5o

, £t Jovis , et Pbcebi frondes , et discolor mnbra
Popuius, et nostrae stupeam tua germina pinus. »

Sic ait. lUa Dei veteres imitata calores,
Uberibus stagnis obliquo penduia trunco
Incubat , atque uiBbris aorutatur amantibus undas. 55

Ita Theb. IV, 5ai : « telluris opeiiae
Dissilit umbo capax, silTaeque et
ni^ra patescimt Fiutnina, liventes-
que Acheron ejectatarenas ; » itale-
gendum : vulgo omittitar que ante
Acheron; et utnbra male pro umbo,
— Cod. Paris. ecld. Cruc. et Oron.
dedlivis ama : preme. Vid. not. A.

53. Imitata. Vulgo animata. —
Cod. Paris. edd. Crac. et GroDOV.
animata. Vid. not. A.

55. Atqueumbrisscrutaturaman-
tibus undas. Ita invenit in scripto
Codice Beroariius, a qao in «di-
tiones h»c lectio propag^ta est :
antiquiores enim Parmensis et Ro-
mana, habent sinuatur, ut et Al-
dina an. 1 5oi , et aliae quas inspexi.
Domitius ootat ioemendatos Codi-
ces habere sertMilur. Oainia leque
mendosa ; tinuatur et servotur nui-
lum habent aenaum ; fcnitefurma*
lum; quippe scmtari est penHus et
sollicite ezcQtere et inqmrerey eC
in secreta rei alicujns penetrara.
Item Ceosorin. de Die Natali, C. X :
« Nunc vero^ ut liquido appareat
quemadmodum voces nec aub oc«i-
los nec sub tactum cadeates habere
possint mensuraSy admimbile Py-
thagorB referam cummentum; qui,

secreta Naturae scrutaiAlo , reperit ,
phthongos mnsiconim convenire
ad rationem numeromm. » ha le-
l^endiun : volgo, ulufmi appareat.
Hinc fere hxc vox usurpatur, qnan-
do de rebus latentibus sermo fit.
Oirtina, lU, 4 9 ^ 3 : « Thl-aeas leviter
armatos prscedere juaserat, seru-
tarique cailes , ne occuitus hostis in
snbenntes erumperet. > Horatius ,
epist. I, i^, 3^; « Arcaaum neqne tu
scnitaberis ; » Curt. VUI, 3, « scru-
tantibns , quid occuleret > osten-
dit. » Bimilias , IV, a46 x « Scratari
caeca metalla Depositas «c opes,
terramque exurere venis, Materiam-
que manus certam duplicare per
artem ; » ita legendwn puto ; vu]0o ,
manu oeita 4uplicaner eerte; quod
Soaiigenim adeo ofifendh, ut pro-
clamet versum esAe ab hominte iJ*
chymista infractnm : ^dupUtdire tna-
teriam per artem manus ele^nttt
dicitur. Salmasius ad Hist. Angust.
pag. 919, legit ut in vulgatis est,
et Blaniiio di^saimum judicat.
Nollem ^fiictum; sed per^o. H»c
vero «roi/ scrutaii significatio • «m*
6fwnon convenit, s«d piscatoribus
potius, qui scmtari stagua et seru-
tatores maris passim dicuntur. Vide

LIBEB II^ GARMEN IIL 227

Sperat eiaoiplexus; sed aquaorum spintus arcet,
Nec patitur tactua* Taudeni eluctata sub auras
Libratur funde^ rursusque enodecacumen
Ingeniosa levat, veluti descendat in imos
Stirpe iacus alia. Jam nec PhGebeKa Najfs 60

Odit,etexclu9osinVitaLt(pirgite.ramois

Haec tibi, parva quidem , genitali Ince paramus
Dona, sed ingenti fbrsan victura sub aevo :
Tu , cujus placido posuere in pectoi^e sedem 64

Blandus Honos, hilarisque (tam^n cum.pondere) Virtus
Cui ne<i pigra quies, nec iniqua potentia , nec spes
Improba; sed medius per honesta , et diilcia limes :
lacornipte fidem, nullosque experte tumnltus ,
Et secrete palam : qui digeris ordine vitam ; ^

Idem anri facilis contemptor, et optimus idem 70

autem majorem abtarditatem ; se-
qnitiir enim , « Sperat et ampleztis ;
sed aqaamm spiritus aroet, Nec
patitor tactos ; » quomodo fieri po-
test at scrutetur undas arbor, et si-
mnl Ron tangat? ridiculum hoc.
Le^e , « atque umbris tutatur aman-
tibus ondas;» defendit nempe ab
igne fuperno et dtun grandine ,
quemadmodum mandaverat Pan ,
anpra vs. 4^ • ^^^o recte dicuutur
anibre amantes; umbng sunt folia
eC comae, ut Thebaid. 11, vs. 4oi :
« amiMw redierunt montibus uro-
brae; • quod non recte capiens Ber-
nartius , ez Lipsii codice male sub-
stitoit , redierunt yallibus umhrce :
qul enim, inquit, umbrce in monti-
iu$? Dic^im tibi ex Virgil. Georg.
I, 34a : « Tunc soi;nni duices den-
s«qaeis montibus umbre ; • ad quae
notatSerriust «Quiatuncincipiunt
arbores frondescere. • Vide et cor-
rupcusimum istnro locum ^neid.

I, 607, dum montibus umbro! Im-
stmbunt convexa etc. qui similiter
intelligendus est, quocunque modo
legendus sit : nec audiendi Ser-
yius et Donatus nugantes de solis
et lune urobra. Senec. in OEdipo,
vs. i55 : « Non siiva sua decorata
coma Fundit opacis montibus um-
bras. » Piuribus possem , si opus
esset. Recte igitur : tutatur undas :
et hoc in contextum admitti me-
retur. — Scrutatur legitur in mar^
gine God. Paris. qui habet sinuatur
in conteztu. Cruc. edidit smuofur:
Gronov. scrutatur. A.

61. Pro ^enitali edd. Gruc. et
Gronov. geniali, God. Paris. edd.
Parm. et Ven. ^entta/i, quodetha-
bet ed. pr. Vid. not. A.

69. Secrete. Sic God. Paris. a pri-
ma manu, satiaie in mai^ne ex
emend. et pro qui exhibet quod a
priroa manu, quo ex emendatioae.
Vid. not. A.

i5.

2a8 P. P. STAT. SILV. LIB. II, GARM. III.

Comere divitias, opibusque immittere lucem.

Hac longum florens animi morumque juventa,

Uiacos aequare senes , et vincere persta

Quos pater Elysio, genitrix quos detulit annos.

Hoc illi duras exoravere sorores :

Hoc, quae te sub teste, situm fugitura tacentem

Ardua magnanimi revirescit gloria Blaesi.

•j I . Pro Condere divitias MS. Se-
neBsis, editt. Parm. Rom. et Ven.
habent Comere, quodGronoyio no-
tatum, etillastratnm, Diatr. c. 27,
mnltis exemplis; et inter cetera hoc
ez Claodiano, de VI Gons. Honor.
¥S. 5a3 : « Ac velut officiis trepi-
dantibus ora puelbe Spe propiore
tori mater sollertior omat Adve-
niente proco , vestesque et cingula
comit Sspe manu, viridique an^^-

stat iaspide pectus , etc. ■ Ubi qu»-
ro, quare mater dicitar « Sspe co-
mere vestes et cingula,* quum
unus tantum proci adventus hic
describatur ? Lege, Ipsa ntanu : non
permittit ancillis et omatricibus,
sed ipsa oraat et comit vestes et
cingula ; quibus cura et soUicitudo
matris optime exprimuntur. — God.
Paris. comere; et seq. vers. hac^ a
sec. manu factum exac. \,

mjM

IN CARMEN TERTIUM LIBRISECUNDI

SILVARUM.

Vbbs. a. JtvoBOBE ab imo Curvata in nodosy etc. Robur boc loco idem
est qaod truncus: at Glaacia Atedii vs. loi, et Theb. IX, 585. Nodi qai
siat io arhoribas qoiyis iotelligat vel ex hoc loco Plio. XVI, 38 : « unde
deprehenditar, an torta sit materies, nodisque concisa. » Arbor curvaia
in nodos est quae euruatura nodos efficity ut digiti eurvantur in ungues
apad Ovid. Met. X, 699; luna eurvata in comuoy Piin. Hist. Nat. II,
3, et XXXVII, 10; Virg. iEneid. III, 533 : « curvatus in arcum. » Hoc
vero pacto abundat aliquid ; quippe satis erat dixisse « quae ab imo trunco
curvata, exinde surgit recta. » Lege et distingue, « Ea robore ab imo
Cnrvata, enodis redit inde, cacumine recto Ardtia. » Jam duo vides ob
quae hanc arborem laudat, quod recta et quod enodis. Glare confirma-
tur haec restitutio vers. 5 7 :

.... tandein eluctau tn}> auras
Librator fando, nirsusqac enode cacumen
Ingeniota levat, veluti descendat in imos
Scirpe lacoj alia.

Qoo loco idem dicit quod hic, mutatis tantum verbis. Reetam hanc et
sine nodis elevationem , enodem tenorem eleganter vocat Plin. Hist.
Nat. V, I, de monte Atlante: « proceritatem spectabilem esse enodi te-
nore; > ita omnino legendum puto pro efiodi nitore^ quod vulgo obtinet.
Glaadian. Rapt. Pros. 111, 35^ :

.... succidere pinos ,

Et magis enodes properat prosternere cedros ,

Exploratqne obiens truncos , rectique tenorem

Stipitis.

14. Cwliea tecta subit: ibi demum vieta labore, Pro Ccelioa tecla N.
Heinsius ad Ovid. Fast. IV, 3^5, mavult CoBlia tecta, ut vitetur ambi-
goitas. Sed ne metuat : primum enim Caslicus pro Oelestis non est atvi
Statiani , sed mnlto inferioris. Deinde Mons Coelius per o fere scribitur ;
atium vero per a quemadmodum in Virgilio suo semper Heinsias : unde
sequitur has vore.<« coelicus et aelicus confundi non potuiHSc. Mnjor mihi

a3o NOT^ IN GAKMEN TERTIUM

videCur difficulus in voce tecta; quomoclo enim dici poluit Pholoe 5u6-
iisse tecta, qunm statim itequatur iilam deposnisse se margine ripcBy et
eo loco ubi nune sunt aedes Melioris? quin et Diana eam cubantem vidit,
dum crrat per septem juga. Non igitur intra tecta tunc fuit Pholoe, sed
suh dioy nudoque sub aetheris axe. Lege, « CkKlica tesca subit. » Tesca
s«u tetqus sunt loca aspem et inctUta, qaalia fere sunt monief. Horat.
Epist. I , i4> 19 : 0 nani quae deserta et inhospita tesqua Gredis, amoena vo-
cat mecum qui sentit; » unde nemorosa tesquaf Lucan. VI, 40. Glossse :
Tesca y luvtattf^jutnt , mu fax^tf , mu Ifvfit^t towoi. Festus : « Tesca , loca augu'
rio designata. Cicero aspera ait esse et difficilia. > Ubi vide Scaligernm et
interpretes.

1 6. Flavos coUegit amictus Arctius. Pro Jlavot editio prima Veneta

habuit fluvidos : unde Gronovius optime, fluidos collegit amictus, Sen.

OE^dip. vs. ^22 1

Uode uni moUes placocre cultoSf
Ua sintts laxi» fluidnmqve tyrmJi 7

Ovid. Art. Am. III, 3oi : « tumcisque flaentibus auras Excipit. » Apnleiut^
io Floridis, de Indis loquens : « primi aidenhas, oltioii teiris , super ^Egy-
ptios eruditoSy et Judseos superstitiosos , et Nabatheos mercatoret, et
fluxos vestium Arsacidas; >• ita legendum; volgopnmiset ultimis. Araob.
1. III , p. 108 : « fliiidarum vestium saperjectiouA perfusos ; « Tacit. de Mlor.
Germ. 17 : « Locupletissimi veste disiinguuntar, non fluitante sicot Sar*
matae ac Parthi, sed stricta et singulos artus exprimente ; • Val. Fl. III, 1 S7 :

Hiiic Halyn, binc rigido traucurreiis demetit ense
Prothin , et intignem cithara cincmqoc fluenti
Dorcea :

ita omnino legendum puto pro cantu^ue fluenti. Et scio qnidem recte dict
posse cantus jfluens (vide Gl. Drakenborch. ad Sil. Italic. XI, 4^^)» ^^
si hoc loco retineas cantu, bis idem dicentem poetam facies. Cinctus
Jluens est pallay perpetuum citharoedorum gBStamen. Tibvlliu, UI, 4^
de ApoUine citharcedo : « Ima videbatur talis adludere palla; » ubi vide
BrQukh. Si de hoc Flacci loco aiiter sentiant GI. viri Burmann. et DrakQob.
non conteadam. — Nos confu. Vid. nostr. Val. Flacc. tom. I, p. 191. £».

17. Nive(B posuit se margine ripcB. Quid sit nivea ripa non intelligo ;
roagis forte placebit niveo margine : ut Balu. Etnisc. v. 5i ; sed ibi nt-
veus mai^ est ex marmore candido factus : qoae interpretatio huic loco
non quadrat. Suspicari potes vocem viridis vel viridi latere sub ista
nivecB; hae enim voces saepe inter se commutantur in MSS. viridis ripw^
ut Ausonius, Mosella, v. i^i; Gicer. de Legg. 1,5: « in viridi opacaqne
ripa inambulantes; • Noster Theb. IX, Sai :

CreNPOS, cui prima dics io ^rgite fido ,
£t natale vadua, et viridas cunahula ripar.

Val. Flacr. V, 217: « viridesque premunt longo ordine ripas. » Vel c»i«
ndi margtne. Pliii. Epist. VIII, 8, 4? de Glitumno : « Ripe fraxino multay

LIBRI SECUNDI SILVARUM. aSi

mulca populo yestiantur : qnas pexspicuus anmia, velut mersat, viridi
mar^ioi adnumerat; » ita legeadum alicubi monui^ (Nos, viridi ima-
gine. Eo. ) — Margituf ripa probum est , ut apud Ovid. Her. V, 37 : « con-
«ta mar^ne ripae; ■ et ita Biet. I, 729, et V, 698, et Apul. Mil. I, p. i4 ,
et alibL Aliter non male l^ere posses, « vitrei posuit se nuirgine rivi; *»
Toces enim vttreus et niveus, ripa et rivus pariner in codicibus confnn-
duntar. Silius Italic. IV, 534 •

Monle proceUoso Murramun miserat Anxtir,
Triumic oiveo te sacra , Phahnte , proAmdo :

ubi pro niveo Heinsius mavult Libyco : ego non dubito, quin Silius scri-
pserit vitreo, Piin. Epist. YUI, 8, de eodem Clitumno : « fons... qui lato
(p-esiio patescit purus et ritreus, ut nuraerare jactas stipes et rclucen-
tes calculos possis. » Noster, Propempt. Met. Celer. y. 16 : « Surgite dc
ritreis spnmosae Doridos antris. » Vide Heinsium ad Claudiani Fescen-
nina in Kupl. Honorii €t Maris. De comroutatione tov ripa et rtvui yide
Beotleiom ad Horat. Carm. HI, a5, y. i3 ; et IV, 2, v. 3i. Malo tamen
viridis ripte, T« ripa absolnte, mejluvii vel aquarum mentione, ut Ti-
buH. n, Eleg. 5y vs. 53, de INaz

Goncubilasqne tuos fiirtim , vittasque jacenteR ,
Et copidS ad ripas arma relieta Dei :

nbi nuUa vel in prscedentibus vel subsequentibus aqimriun mentio. Ita
Manilius, lib.IV, vocat Illyricum vicinum ripis: quodiScaliger interpre*
tatur 'lXAv^i/« ^afoUhaf : ripa enim et de mari dicuntur, eodem libro :
« Magna jacet tellus, magnis circumdata ripis Partbis; n et ita lib. V,

Quiiqais erit taU capiens sob tempore vitam ,
Liloribus ripisqne raos circumferet annos.

19. Jrdenti jamjam suspiria librat Pectore. Barlhius interpretatur,
« anhelitum ex cursu vehementem compescere nititur. » Sed boc noii
videtur esse It6rarv suspiria^ et potius videretur suspiria vibrat, id est,
emittitf ut apad Gratium, Cyneget. vs. 388, de cane rabido: «^tivis
vibrans accensos febribus ignes; » ita legendum : vulgo <estivoSf et ac-
eensis. Pmdent. Apotbeos. v. 49 ^

Hoc verbam est quod vibratam patris ore bcnifno
^umsit virgineo fragilem de corporc formam.

Sed vide quid sequatur, « jam pred» levis imminet. » Oppositio videtur
postnlare, « ardf nti jamjam vesii^a librat Pectore ; jam pr»d» levia im-
minet; » sua eredfos connnbia, boc est, certus omomm, ne^li0enttus in-
trrdom agit^ et vestigia libraty sistit s^, cursum sostinet: statim tamen
pued4B levis imminety cursum repetit. Sic librare cursus, Ovid. Amor. II,
6y II ; librare pennas , Quintil. Deciam. XIII, de apibus; Ubrare volatum ,
Siiius, XV, 436; librare brachia, Apulei. Miles. UI. Recte vero librat ve-
stigia Pan, cursum sustentums : nisi enim ita fecisset, aut procidisset,
aut in ter(pim lapsus fuisset ; quum snperiora corporis adeo graviora es-
sent inferioribus; libint igitur, in ceqmlibrio tenet.

232 NOTiE IN GABMEN TERTIUM

32. Aveniiiueque legit vestigia temg: Non miror interpretes hunc lo-
cam praeterire; quomodo enim explicarent quod non intellexerunt, nec
unquam intellectum erit; nempe, quid sit legere vestigia terrce? an igi»
tnr terra aufugere solet, et Diana yestigia ejus legere seu sequi? agno-
sco quidem ma^am venatricem Dianam /eramm vestigia legentem; unde
beluarum agitatrix dicitur Amobio, lib. IV, pag. aJ^i (ubi ynlgO male
leQixnr silvarum agitatrix) et, saevis inimtca virgo beluis^ Horat. carm. I,
1 a , aa. Sed ferne vestigia quienam sint,ignoro. Agnosco etiam Aventinum
montem et collem et silvam Aventinam ; sed de terra Aventina nunquam
ante inaudivi. Quid multa? lege, minima mutatione, « Aventineque le-
(][it vestigia cerv«; » Seneca, Uippolyto, de Diana v. i6o: « tua Getulos
Dextra leones, tua Cretaeas Sequitur cervas; » Vestigia cervcBy ut Tibull.
IV, 3, i3 ; Ovid. Trist. V, 9 , 37 ; CatuU. de Nupt. Thetid. etPelei, v. 338;
Gratius, Cyneget. v. aoi : « sequi leporis vestigia parvi;» id est, legere
testi^ia leporis. Aventina cerva ut Osscea ursay Ovid. Metam. XII, 319.
Legere vestigia phrasis bene nota; vide Theb. IX, 171; XII, 37 a; Ovid.
Metam. III, 17; Lucan. VIII, aio. Recte vero et ex decoro facit Dia-
nam errautem per septemjuga; illa enim, utpote venatriz, montibus
loaxime ^randebat (unde montivaga Dea appellatur, Achill. I, 4^)?
prssertim Aventino, ubi templum illi et pran^ipuus cultns: unde Ovid.
Fast. III, 884 : * Aventino Luna colenda jugo. » Festus : « Servorum dies
festus vulgo existimatur Idibus Augusti, quod eo die Servius TuIIius na«
tus serva edem Dianae dedioaverit in Aventino : cujus tutebe sunt cervi;
a quorum celeritate fugitivos vocant cervos; » ita legendum pro vocent
servos : quod et partim monuit Dacierius. Hic autem vides cervos sub
Dianae tutela : longe aliter Horatius, carm. IV, 6, 33 :

Deliae tutela Dcx , fugaces
Lyucas et cervos cohibentis arcu.

a4' Numquamne aviJis arcebo rapinisy etc. Ne dubites de epitheio
avidis facit locus Prop. I, ao, 1 1 : « Nympliarum semper cupidas defende
rnpinas; » et Nostri, Thcb. IV, 695 : « noctumaque fuita licentum Cor>
nipedum et cupidas Fauuorum arcebo rapinas. »

33. ^^ic tota cum veste ruit. Sic ruit: quomodo ruiC? nnlla enim bic
comparatio. Deiiide, tota cum veste: iuepte: quis enim supponere po>
test eam cum parte vestis in fontem ruituram esse? Lege, certissima
emendatione, « Sicut erat cum veste, niit ; » Thebaid. HI, 680; IV, 8oa ;
VII, 819, de Amphiarao nd inferos descendente; Ovid. Metam. XUI,
584; Si^on. ApoUinar. carm. 11, 4o5; Noster, Tlieb. IX, 36:

. . . . juvat exh.^tastos iterare labores
Sicat erant : polvis sudorqoe cruorqae per artus
Miztos adhuc : vertere gradum vix, etc.

ita legendus et distinguendus iste locus, vulgo pessime habens. Contra-
rium passa est Arethusa apud Ovid. Mrt. V, 601 , « Sicut eram^ fugio sine

LIBRI SECUNDI SILVARUM. 233

Yestibus: • Nostra, cum veste. Sueton. Glaudio^ c. 34 : « Induzit et unum
ex nomenculatoribus suis, sicut erat togatum. » Plura eiempla ad ma-
num sunt, si hec non sufficiant.

38. Ifnmitem Bromitim ^ etc. Gronov. Diatr. cap. 20 : « Auctor sum
edituris Statium, ut sine ulla haesitatione in textum recipiant palmariam
iilustrissimi viri conjecturam, Invitam Brimo. » Is est Scaliger, Not. ad
Propert. U, 2, 1 2 : « Virgineum Brimo composuisse latus. » Quod vero Sta-
tius Dianam vocat ^rimo, in diversum abeunt ceteri scriptores, qui
Cereremy non Dianam, Brimo appellant; causam hujusce appellationis
narrat Arnobius, lib. V,p. 170. Jupiter enim incestis libidinibus iu ma-
trem.Cererem aestuans, quum non auderet vi petere quod procaci ap-
pelitione conceperat, fit taurus, et ita cupita potitur, « ardescit furiis
atque indignationibus mater (verba sunt Amobii), spumat, anhelat,
euestuat, nec fremitum continere tempestatemque irarnm valens , ex
continnn passione Brimo deinceps ut appelletur, assumsit. » £t ita quu-
que dem. Alexandrin. Admonit. ad 6entes,'pag. 11, ed. Paris. ^ouc ii
fiUfmfut luu Aiof ^^oc /uuni^A AM/MTpav tt^f^nM nf*9rK9iutUy tuu juSrts (oi)»
m/' »ri ^« Xoi;rov, fiwfli n yuiAiJiCf) nrSf Ajiow' »c ^» X^H"^* BPIMO Tpoace^o-
fut&wa* xiryvtsu : « Cereris vero mysteria , et Jovis cum matre veneres
conjunctiones, et ira Cereris (nescio an dicam matris vel iixoris), ob
quam iram Brimo appellatam csse dicitur. » Est enim Bpiftoc/^flU idem
quoddfi/<oi7^Ai, ifyi^taSAtyfremerey irasci. Hesychius: Bpi/x», eiriiXji' xtu
yvv4u*uA iLffwMrwiL' quae ultima verba explicanda sunt ex istis Hesychii :
Bf yicA^ii, ifyS, tK 9uiw9i%fy Kv^pioi. Sed haec obiter. Nequaquam igitur
Staiio et auctoribns citatis convenit: nisi dicas Cererem seu BrimOy et
Dianam seu Lnnam, easdem esse : de qua re vide Macrobium, Saturn.
I, 18 ad finem. Sed tota Veterum MudoXoyiA tenebris et contradictioni-
bus obvoluta. Memoriae vero falsus fuit Grono vius , quum Invitam Brimo
Scaligero impntaret: ille enim non Invitam sed Immitem Brimo, ut in
vulgaiis est, legebat.

41. Depasuit juxta. Id est, plantavit: ex Virg. Georg. II, 23: « Hic
plantas tenero abscidens de corpore matrum Deposuit sulcis. n Senec.
Consol. ad Marciam. cap. 16: « A(pricola, eversis arboribus, quas aut
ventus radicitus evulsit, aut contortus repentino impetu turbo perfire-
git, subolem ex illis residuam fovet, et amissarum semina statim plan-
tasque deponit;* ita legendum; vulgo tiisponit, male; quum de planta-
tione non ordinaUone et dispositione e& sensu liqueat eum agere. Vide
GronoviumadEpist. 86, ubisimile mendum sustulit. PUnius, Hist. Nat.
XIX, 6, de caepis : « Ascaloniarum propria natura: etenim velut steri-
les snnt ab radice; et ob id semine seri illas, non deponi, jussere Graeci. »

52. Stupeant tua germina; id est, colant, venerentur, cnm stupore
quodam seu admiratione. AchilSid. I, v. i4* ad Domitianum : « At tu,
<|nem primum longe stupet Itala virtus ; * Clandian. in Prob. et Olybr.

334 NOTiS IN GARMEN TERTIUM

CoDS. Y8. 163 : « Medisque snlMbCtit Mo<tra Semiraimae •tupeant insignia
turre« ; » ita inveiut Heiu^ias in Pulmanni Godice ( Nos Yero , timeani, En. )
ybique exempU.

53. lUa. Dei veteres animaia calores. Latinitatem in kis quaero : dixisse
enim debuit vel animata in calores^ vel animata caloribus. Moster, The-
baid. lib. VI, vers. 268:

^in nuigiuiiiiinum series antiqua parentiiai
Invefaiior , miria in vnltum animau figarit.

Ovid. Metam. IV, vers. G17:

Gorgonei capitis gattar cedderc cmentae :
Qnas humut exceptas varios animavit in angues ;

et XIV^ 566 : «In nymphas animata classe mariaas; » Sedul. V, a66:
« Gorpora Sanctorum fractis abiere sepulchns, In cineres animata suos. •
Vel animata caloribus. Glaudian. IV^ Cons. Boaor. ys. 691 : • muhaqae
animantur iaspide cultus ; » quem locum adduxi et emendavi sapra ad
£q. Max. vs. ao, quo tempore editio Heinsii ad manns non erat; hac
inspecta , vldeo eum annotantem y « iMiriaaCui' unus Mediceus ; hortatur in
nonnuUis; forte animtUur. » Ne dubites quin scripserit Glaudian. ita at
emendavi, animantur: quae vox in MSS. hoc modo scribitor aiolw:
unde ista variantur et hortatur et vulgata omantur. Nost. Pietat. Abasc.
vs. 3 : « Aut ebur, impressis aurumve animare figuris; » Theb. III, aaS 3
« urmaque in auro Tristia^ terrificis monstrorum animata fi(pris. » Plara
exempla utriusque generis vide apad Heins. ad Glaadiaa. in Rapt. Pros.
III, 386, et passim in Statio reperies. Jam vero qua analogia, quo senao
interpretabimur istud animatacalores? quippe notuaille Grsecismaa quo
subinteliigitur prsepositio «ata, hic locum non potest habere; nec enim
potes dicere, arbor animata calofes^ eo modo qao dtpeus ccslatus pugnas
apad Nostrum, AchiUeid. II, 178; et, aama exptessa castis, Valer. Flacc.
I, 398; et, flores inscripti nomina regum, apud Virgilium ; in illis eoim
iocis idem est ac si dixissent, clipeus qui pu^nas caslatas habet; et arma
quse casus expressos habent seu exprimunt; et flores qui nomina re^tm
imcripta habenti nuUo vero sensu potes dioere, arbor quae calores Dei
animatos habet. Domitius interpretatur, animata , tfute concepit : more
suo verba detorqaendi ad sensum quem animo conceperat, securos
utrum ea sit eomm significatio, neone. Lege, « illa Dei veteres imitata
calores. » Sensu optimo , matatione minima. De rebus inanimis hanc
vocem usurpari notum est. Manilius, I, aoi : « Terra quoque aerias le-
fj^s imitata pependit; » Ovid. Met. IX, 34o: «Tyrios imitata colores;»
Martial. I , iliy , 6 : • Aut imitata breves punica mala rosas ; • Horat.
ep. 11 , 1 , vs. 207 : « Lana Tarentino violas imitata veneno ; » ita legendnm
puto pro lana : alibi dixi. Plin. Histor. Nat. XIV, 3 : « caudas vulpium
imitata aiopecis; » viiis ea species. In contextum itaque admisi tmtlafa.
Qttod si quis audaciam hanc damnet , tantum peto , at exemplo uno ha-
jusce constructiani» me refutet. Aliquis forte cotijiciat, « illa Dei to

LIBRI SECUNDI SILVARUM. a35

veteres animata ealores. » Sed probe scio Statinm non ita scripturum
fviMe.

6a. Hmc tibiy jparva <pndem, ^eniaU hme paramus Dona. Ita omnes,

qiMS inspezi, editiones^ pnster nnicam Parmensem, ex optimis codici-

im espreasam, proot teiUtur N. Heinsius alicnbi ad Clandianum. Ea

hi^ec iftnitali luce. Nihil yerins : hix genitalis idem est qnod dies nata'

ia » in qua ^eatmtir, seu na»eimur. Orid. Trist. III , 1 3 9 1 8 , que est de iVo-

tali suo,vocat tempus genitale; qam ibi est indqbitatascriptura. Noster,

GenetbliacoLucani, y. i3i : «Procul hinc abite mortes : Haec vitae geni-

talis est origo; » ita enim et illic ex eadem Parmensi scribendum pro

fettialis; allndit ad titulum eclogae quae est Genethliacon seu proprius dies

sen nataiis Lucani : et simul opponit mortem et genitalem originem yiue :

qaasi dizisset, Quid morti cum die natali? abeas, o Mors ; nihil tibi cum

hac luce : hsec enim est natalis Lucani. Miror igitur Salmasium, qui ad

Gapitolini Pertinacem, cap. i5, scribit genitales dies pro nataliciis non

esse termonis aut consuetudinis Latins; nec audiendus Gronoyius, qui

legit, Hae vii<B genialisj pro hac; nesciit yir summus lectionem edit.

Parm. qnam nnnquam viderat. Hie yero voces saepissime commutantur

inCodd. MSS. Ovid. Art. Amat. I, 136, de virginibus Sabinis: «geni-

talis pneda, • que estelegans Burmanni restitutio, pro genialis. (Nos t

omisimns. Bn. ) Sciunt pueri quare^^entta/em pnedam vocet Sabinas Ovid.

quia nempe rapiebantur Kberorum gignendorum et snscipieDdorom gra-

tia. In contextum itaque recepi genitali luce : idem factums etiamsi in

Parmensi non invenisaem. Aliud est geniaHs luz; nempe festa, hilaris,

Itetay qna Genio indulgemus. Juven. aat. IV, 66, • genialis agatur Ista

dies; « nnde genialis hiems, Virgilio. Optime autem conveniunt Dona;

ea enim nala/t6tt5 mittebantnr amieis , ut ex Martiale et aliis notum. Ita

Censonnns librnm snum deDieNatali misit Q. Cerellio, iVata/ittt titolo,

Qt ipse ait, cap. i , ubi vide notas lindenbrogii. Sic etiam Antholog. I,

3o : 'AfTiVtirrf 9c ntf0«ivi FENEeAlON airan BIBAON.

68. Et secrete palam. Domitius : « Inemendati Godices habent , ef sa"
tiate palam; nos secrete legimus, ut dicat, Qut non minits continenter
secretus visus (opinor vivis) quam si publice ageres. » Hinc apparet, vel
Domitinm non bona fide et ingenue agere, vel eum non vidisse edit.
Parmensem, que clare habet Et secrete palam. Et hoic lectioni dcquie-
seic GroBov. Diatr. cap. ao, me non renaente, modo intelligerem quid
sit virseoretusy ant qua laudis parte afBciendus. Secretus quidem turbis
popuiaribus aut negotiis recte dicitur aliquis ; sed exemplum desidero
nbi laodatur quxspiam eo quod sit secretus aBsolute : et magis quia tani
in malam qnam bonam partem secretus quis esse potest. Multo minus
admitto interpretationem et conjecturam Gevartii , Exsatiate palam ; hoc
esc, inqnic ille, pienus vita, Quid? an exsatiatus significat plenus vita?
non certe magis quam pienus vino; et quid est paiam pienus vita? Quod

236 NOTiE IN GARMEN TERTIUM

si (licat <ro viUB repetendam esse a fine versus et voce vitiMniy respondeo,
tunc scribi oportnisse Exsatiate palam quam digeris ordine vitam : pa-
lam exsatiate vitse quam vitam digens ordine ; non qui. Hjc sunt allaci-
nationes doctorum virorum quum fateri nolint se non intelli^re quod
non intelUgunt. Sub vocibns satiate palam latere puto epitheton aliquod
vov vitam ; quaerant acutiores : mihi simplicius videtur fateri nescire quod
nescio. Scio quidem voces secrete et secure a librariis saepe confiindi:
vide cl. Drakenborch. ad Sil. Italic. XI, 324* Sed si Statius scripsisset
Et secure palam, vix explicare potuissem.

73. Vincere persta Quos pater Elysio^ genitrix quos detulit annos. Id
est, superes «etate patrem et matrem tuam mortuos: vincas annos quos
illi ad caropos Elysios detulerunt. Ita , Silv. V, 269, de JBnea,

TentanteiD et vivos molitam in Tartara gressixt
Detulic iiiferoc vaies Iongaev:i Dianar.

75. Hoc illi duras exoravere sorores, Illi, id est, pater et mater tua
boc Parcas tibi ezorarunt, hoc impetraverunt a Parcis, ut eorum an-
nos superes; hoc etiam exoravit f^lorisi Blsesi, quam non sinis interire.
Haec explicanda erant, quoniam interpretes non intellexerunt vocem earo-
ravit repetendam esse in ultima parie sententi», ut Theb. VI, v. i44 ^
« At tua nondum , Cadme, domus ; nuUus Tyrio (pnege plangitor infans; •
ubi yojL plaijigitur «Vo «oivov utrique parli sententice appUcanda est. Ovid.
Metam. Xv, vers. i56:

Corpora Mve rogus flanuua , sen tabe vetustas
Abstulerit, mala posse pati non olb putetis.
Morte carent animae :

ita distingruendum ; vulgo <r«Xfi« 0ti)/m ponitur post to putetis; quo pa-
cto pars ultima sententise, quae pendet a voce animay corrumpitur. Gon>
structio est : neputetis animas possepati mala ulla; quippe morte carent
animce. Juvenal. VI, vers. 162:

Sit formosa, decens^ dives, fecunda , vetustos
Porticibus disponat avos , intactior omni
Crinibus effnsis beUum dirimente Sabina
(Bara avis in terris , nigroque simillima cycno) :
Qais fcret uxorem cui constant omnia ? . . . .

ita distio£[uendum. Sit VLTorformosa, decens^ diveSy e.tc. quis ferat uxo-
rem cui omnia conslant? Locum adduco^ ut mecum mireris istam vocem
intactior, quae mibi absurdissima videtur: non enim uxores (de quibas
hic a^it Juvenalis) sed viryines dicuntur intactof; vide Virg. .£neid. I,
349) ^* poetas passim : intactCB quidem recte dicerentur Sabinae anie>
quam a Romanis raperentur; et ita eas appellat Propcrtius, lib. 11; sed
non ita quum hellum dirimebant; tunc enim matres eraMt; vide Liv. K
i3.-JViitlo vocem intactior^ novam, nec alibi, credo, inveniendam. Leg^^

Porticibus tlisponat avos , sit c.istior omni

LIBRI SECUNDI SILVARUM. aSy

Grmibaa effosis bellain dirimeDte Sabina.

Notabiles castitate Sabin»; vide Horat. epod. 11, v. ^i. Ita emendave-
ram , <]aam inspecto vetere scholiaste illum quoque ita legisse depre*
hendi. Sic enim habet : « Bellum. Sit castior Sabinis, quse foedera inter
Tatiam et Romulum fecerunt. » Vides ipsa verba, hoc est, rem ipsam.
Prima litera *nd sit amittebatur in ultima pnecedentis avos: unde ex
iteastior fecerunt intaetior^ minima mutatione. « Ezoravere hoc duras
sorores, • ut carm. VII, vers. lai : « Unnm quseso diem Deos silentum
Ezores. » Hoc, Hoc , ut apud Virg. Georg. 11, 35a : « Hoc effusos mu-
nimen ad imbres; Hoc, ubi hiulca siti findit canis sestifer arva. •

CARMEN IV.

PSITTACtS MELIORIS. *

Jr siTTAGE, dux volucrum, domini facunda volnplaft,
Humanae solers imitator, Psittace, linguae,
Quis tua tam subito praedusit murmura fato?
Hestemas, miserande, dapes moriturus inisti
Nobiscum; et gratae carpentem munera mensae,
Errantemque toris mediae plus tempore noctis
Vidimus : af&tus etiam meditataque verba
Reddideras; at nunc aeterna silentia Lethes
Ille canorus habes. Gedat Phaetontia vulgi
Fabula ; nec soli celebrant sua funera cycni. i

At tibi quanta domus rutila testudine fiilgens ,
Connexusque ebori virgarum argenteus ordo,

VARI^ LECTIONES.

* Psitta4:us Melioris. God. Paris.
Psitacus Atedii Melioris; qaod et
habet ed. pr. A.

3. Pro murmura ed. Parm. /u^
mina; perperam. Vide qvub dixi
in pnefatione, de commntatione
vocum trisyllabarum.

4. Hestemas. Edd. Rom. et Ven.
extemaSy forte exfremos, et hoc ve-
mm puto : hae tres voces perpetuo
confunduntur in libris. — God. Par.
extemas.

9. Hahes. Heins. ad Ovid. Herr.
XrV, 9$ , « pro haheSy forte , inquit ,
reponendum 0615. » Non opus est:

Noster, Protrept. Crisp. vers. i36:
■ an te septenns hahebit Ister? «
Ovid. R. Am. vs. 63o : « Alter, si
possis, orbis hahendus erit; » ubi
hahere alterum orhem, ut habere
silentiaLethes. Genethl. Luc. v. 1 1 1 :
«Seu pacis merito nemus recia-
sae Felix Elysiis tenes in oris. » Idem
ergo : « tu habes silentia Lethes , »
et « silentia Lethes te habent; » et
proinde nihil mutandum. — Ha"
hes. Sic God. Par. ex emendatione :
habet a prima manu. A.

10. Edit. Parmen. exhibet non
pro nee.

P. P. STAT. SILV. LIB. II, CARM. IV. aSg

Argutiunque tilo stridefttia limma corda !

En queruke j&m sponte fore^ ! vaoat ille beatus

Garcer, et )Eingusti nusquam conTicia tecti. 1 5

Huc doctse stipentur aves , quls nobile iandi
Jus Natura dedit : plangat Phoebeius ales ;
Auditasque memor penitus demittere voces
Stumus , et Aonio Versi» certaDUoe picae ;
Quique refert j ungens iterata vocabula perdix ; ao

£t qute Bistonio queritur soror orba cubili;
Ferte simul gemituSy cognataque ducite fiammis
Funera, et hoc cunctse miserandumaddiscitecanneii :

« OcciDiT aeriae celeberrima gloria gehtis
Psittacus, ille plagae viridis regnator Eoae; a5

Quem non gemmata volucris Junonia cauda
Vinceret, aspectu gelidi non Phasidis ales,
Nec quas humenti Numidae rapuere sub Austro.
lUe salutator regum, nomenque locutus
Gaesareum , et queruli quondam vice fiinctus amici : 3o

i4< En. Vnlgo el. — Cod. Par.
et : sic edd. Crac. ec Gronov. Vid.
not. A.

i5. Ed. Parm. augusti tecti, non
angusti : et ita in saa editione Gro-
noTiua. Snpra quid^m dizerat, 1 1 :
■ At tibi qaantadomns ratila testa-
dine fiil^ens. • Nihilominas tamen
▼iz fieri potest ut augustum tectum
diceret quod raodo vocaverat car"
eer: vel ut eadem appellatione af-
ficeret imperatoris palatium et avi'
cuUb eaveam : illud enim augustum
tectum Tocat, Eucharistico, v. i8.
— Cod. Paris. augusti n. convicia ;
in margine convivia legitur pro con-
vieia. Ed. pr. convitia. A.

16. Nohile. Cod. Par. mohile. A.

18. Pro demittere Biultse edi-
dones perperam habent dimitte'

re. — Cod. Paris. dimittere. A.

19. EtAonio versa certamine pi-
cte. Omnino legendum vidaB certa*
mine : non enim vertebantur certa-
mine, sed vincebantur. Ovid. Met.
V, 3oo, de hac re : « Nuper et istae
Auxerant volucrem victae certami-
ne turbam; » idem Met. Xm, 19;
Noster Theb. VIII, 61 5; Ovidios,
Heroid. XVI, 359; >dem Met. VI,
91; Lavius I, a4 • * Priusquara di-
micarent , foedus ictum inter Ro-
manos et Albanos est his le^pbus,
tit, cujusque populi cives eo ccrta-
mine vicissent, isalteri populo cum
bona pace imperitaret. »

39. i^e^fum nomen^ue. Cod. Par.
nomen regumque. Edit. princ. llle
salutator nomenque regum locu'
tus. A.

24o P. P. STATII SILV. LIB. II, GARM. IV.

Nunc conviva levis, tnonstrataque reddere verba
Tam facilis : quo tu, Melior difecte, recluso,
Nunquam solus eras : at non inglorius umbris
Mittitur : Assyrio cineres adolentur amomo,
£t tenues Arabum respirant gramina plumse,
Sicaniosque crocos : senio nec fessus inerti
Scandit odoratos Phcenix felicMor ignes.

35. Gramina. Vulgo germine.
Edd. Parm. et Rom. et Ven. habent
gramine. — God. ParU. et ed. Grac.
gramine. Ed. Gron. germine. Vid.
not. A.

36. Sieaniasque crocos. God. Par.

sicaniisque crocis; ita le(^tar in ed.
Gruc. et GronoT. A. — Prm fessus
senioy edd. Parmensis et Ven. ha-
heutfusus; perperam.

37. Pro Phaenix^ ed. Vesi./elix:
pessime.

^^^^^^/^/^^^ft/^M^^'*!^/^ <W»/«^V«/«'W«/V'«M«<% %/»<'«i>V««.'«/V^«<«/«/WVWWW^WWW*/%^/%'« % i

IN CARMEN QUARTUM LIBRI SECUNDI

SILVARUM.

* r siTTACUs MELiORis. Ecce occurrit adhuc Atedius ille Melior, cui
novnm offert carminis soi tributum Statius. Nuper (hnj. lib. carm. I,
pag. 1^5 sqq.) cum illo lugebat poeta de Claucia interempto; nuncy
plectro leviore, Psittaco, domini deliciis, delicate simul et poetice nie-
nias canit. A.

Veiis. I. Pnttace, dux volucrum. In Gloss. Cyrill. scribitur unico t
"fnmt, Psitacus. Plinius, lib. X, cap. ^2, ait avem banc vocari in In-
dia Sitacem. A.

1 4- £t queruUe jam sponte fores. Oper» pretium sit ezscribere no>
tulam viri de Statio bene meriti. « Ingeniose (inquit ille) Politianus
(epist. VI, i) hnnc locum interpretatns est ; Queruite, inqait, jam sponte
jfores videnturj quoniam quidem queruhe antea*quoque, sed non sponte;
qaia bmtoram yoces etiam interdum querulte dicunlur. Ita questus avium
dndt IV SiW. , ad Sever. Ait itaqne poeta caveam Psittaci jam conqueri
qood desolata sit. Eodem modo, Tfaeb. V, nidum avis quem serpens ra-
pnerat queruiam domum vocat. * Revera vix intelligo, quid velit vir do>
ctus : puto tamen contraria omnia a Statio dici debuisse; quomodo enim
queruhe esse possunt fores quum tacet cavea? hoc enim inteUigendum
est istis, « et an^sti nusquam convicia tecti. n Contrarium, inquam,
oportuit, hoc modo:

En ! mutse non sponte fores ! vacat iUe beatus
Carcer , et an^ti nusquani convicia tecti«

Jam oninia beUe cohaerent: limina olimtuo rostro stridebanty ounc mut(e
aant; sed non sponte; invito, et quasi hoc silentium dolentes. Ita Achill.
I^ a37 : « spehincaque docti Muta senis; • docti se^us, Chironis. Alibi ,
Tbeb. lib. VIII , vers. 196 : « Mutisque diu plorabere Delphis. » Non
gponte, ut Virgil. ^neid. Hb. XI, vers. 837: « Simul his dictis linque-
bat habenas, Ad terram non sponte fluens; * alibi, ^neid. IV, 36 1 ,
m f f aliam non sponte sequor. » Tale quippiam sensus videtur requirere :
«ed inultum abest, ut affirmem Statium ita scripsisse.

/. 16

a42 NOTiE IN CARMEN QUARTUM

20 Quique refert jungens iterata vacabula perdix. Vir doctus Jaco-
bus Dalechamp. not. ad Plin. Hist. Nat. lib. X, cap. la, citot hunc
versum, ut probet cornices vocales essc • « Quique refert jungeua iter-
ata vocahula cornix. » Memoriaj errore. Vide tamcn erroris inconstan-
tiam : quippe ad cap. 42 ejusdem Ubri, hunc ipsum vcrsum adducit
ui probct perdices vocales esse, «Quique refert jungens iterata voca-
bula perdix. ■

32. Quo tuy Melior dilecte, recluso Nunquam solus eras. Quero quo
sensn Psitlacus reclusus dici potcst, id est, apertus. Cavea quidcm recbi'
ditur, sed non Psittacus, nisi culiro chirurgico. Lege, « quo tu, Melior
dilecte, relicto, Nunquam solus eras; • si omnes alii convivae abierint,
hoc tamen relicto, non solus eras; hic ubi erat pro turba ct sodaHbus.
Ncc metuas a sono vocum dilecte^ relicto : parilcr enim optimi po«tae.
Ovid Amor. 11, 7, v. 10, « dicor amorc moriy » et Metam. VII, v. 538 :
« rniratur arator; . Virgil. JEn. XI, 552 : . Telum immane nianu, ctc .
Manilius, II : « Sic mihi cuncfanti tento succedere moli , ctc. j • msi ibi
legendum sit conanti; quod verum puto.

35. Et tenues Arabum respirant germine plumcs Sicaniisque crocis.
Edition. Parm. et Roman. pro germine habent ^ramiW. Lega, « Et te-
nucs Arabum rcspirant gramina plumae Sicaniosque crocos;- Propert.

lib. II,aa:

Afflabant tibi non AraJi»Dm de gramine odores ,
Sed qiios ipse sais fecit Amor manibus.

Apuleius tamen , Miles. XI ;• « Talis ac tanu , sptrant Arabt» FeliSi ger-
mina, divina me voce dignaU eat. » Utroque modo rectc dici potest !
xeqnor taitoen vetustUsimas. Bcne vcro respirani ftamina non grafkime;
iu H, 2, V». 77: « inde malignum Aera respirat pelago circumflua Ne-
sia; »'non Jere. Respirant idem quod spirant, extpiranL Silint lulkms,
lib. III , vers. 7o3 :

Ib Isms Hesperium flammam exspirare fhrentet

Gornipedes, multoque fluentia sanenine lora ,

scll. eemo. Suspirare hoc sensu utitur alibi Silius; et Lucan. lib. VI,

vers. 369:

Quiqite dec hamentes nebiius , nec rope madantem

Aem , nec tcnues ventos auspirat Anaums.
Inspirare pro eodem utitur Ammian. MarceUinus; sed non occurrit lo-
cus; ita spirare cum quarto casu: de qno vide Heintium ad Claudian.
IV, Gona. Honor. v. Sgi. Non vero dimittendum hoc cantten anteqaam
in integrum restitnamus insignem locum Ovidii ca Elefpa a qna mnlta
mutuatus est Sutius. Ea est Amorr. II, 6, a5, ubi mortem Paitteci de-
flet, et hoc elogio decorat:

Rapnu es invfdia ; non tu fera bella movebat :
Garmlns, et placid» pacis amator eras.

LIBRI SECUNDI SILVARUM. a^S

Ecce , cotnrnicefl intcr tua praplia ▼iTuiit ;

ForuUD et fiont inde frequenier aniu.
Plenua eras miaiaio: n«e, prae •eriaonis amore,

In multos poteras ora vacarc cibos.
Nnx erat esca ttbi, caussque papayera aomni;

Pellebatque sitim simplicis humor aquae.
Vivit edax vultur , ducensque per aera gyros

Miluns, et pluTiae graculus anctor aqnse :
Vivitet,«U:.

Ita omnes, opinor, editioDes et codices. Sed parum accaratns lector
est qai non statim videt quam inepte inseratur secuDdum distich. Ece^
eotumiceSf etc. qnod narrationem inopportaoe admodum abnmipit,
qaum jam in eo esset poeta , at Titam et mores Psittaci describeret. Detra-
deadum dico istnd distichon in qaartnm locom, et totnm sie le^endum :
«RaptQa es invidia, etc.; Garrulus et, eto.; Flenu« eraa miBimo, etc;
In multos, etc.; Nux erat esca, etc; Pellebatqae, etc. » £t jam locum
kabet: « Ecce, coturoices ioter soa praelia viyuot, fortitan et, etc; Vi-
Tift odax Yoltnr, cto. » Res per ae patet.

— Onwibns inootescit concessa avibas aliquot et pratsertim Psittaco
Iscnltas bnm^nam vocem reddendi. De illa fus3 Plinius, Hist. Natur.
bb. X y cap. 4^ ' * Super onmia hnmanas voces reddonf Pi&ttaiii , et
qaidem sermociMwtca. India avt«m bi«c cnittil . . . r Imporatares salu-
tat : et qaae accipit verba pronuotiat in yino praecipue lasciva . . . . • Ad
hatc postrema alludere possunt ver^ba poetse :

Nnnc comnva leufs, monstrataque reditnv vc^
Tam fiicUts «...

Di^a fnit avis illa, qnae poetarum ingenia certatim s^ceoderet| et sic-
nti immort;.lem fecit Gatullus Lesbiae Passerem , ita et Psittacum cele-
braveroot Ovldins, tfoem jam citavimns; Fers.-Vrok»^. Sali^. ver». 8 :
Martial. X, iii, vs. 7 9 et XIV, lzxiii. Non tacendum est ioprimis exi-
minm poema, quod taota lepiditate^ et tot amoeois carminum floribns
respersit Cl. Giessbt , cui nomen dedit Fert-i;ert. Multa in hon occnr-
roat fere Statio similia :

.... Gratat carpeataDB munem meDfie.

GBHMiT,«AantI*':

« Admls partoat , si Fon en croit fhistpire ,
• L'afDant cii^ri mangeait «n rtfeetolre. •

' .... monstraoique reddere verba
Tam fscilb

« Par phislenrs voix inierrog^ sans cetse ,
« 11 i^pondait k tont avcc jnstevse. »

Sic est de ploribas aliis , quse hic referre oon vacat, ne<)ae nAMVtrtH est. A .

16.

CARMEN V.

LEO MANSUETUS IMP.

QuiD tibi constrata maasuescei^e profuit ira?
Quid scelus , humanasque animo dediscere casdes ,
Imperiumque pati, et domino parere minori?
Quid, quod abire domo, rursusque in claustra reverti
Suetus , et a capta jam sponte recedere praeda , 5

Insertasque manus laxo dimittere morsu?

Occidis , altarum vastator saeve ferarum ,
Non grege Massylp, curvaque indagine clausus,
Non formidato sqpra venabula saltu
Incitus , aut caeco fovese deceptus hiatu , lo

Sed victus fugiente fera; stat cardine aperto
InfeUx cavea , et clausis circum undique portis

VARI^ LECTIONES.

7. Scsve. Vulgo docte. — Cod.
Paris. ed Gron. doete. Vid. not. A.

la. C(auft5... porfts. Edd. Parm.
et Rom. habent clausas portas; ab-
rupta luec videotur ; et suspicor ali-
qnid deesse, nisi scribendnm et
di3tinguendnm sit, • Stat cardine
aperto Infelix cavea, ocdusis cir-
cum nndique portis. Hoc licuisse
nefa^ pavido Q^emuere leones. » Ctr-
cum undiquey ut Silv. V, i, «mise-
ram circum undique leti Vallavere
plagx. • Restitue hanc vocem Vir-
gilio , ^neid, IV, 4 « 6 : « Anna , vi-

des toto properari litore : circnm
(Jndique convenere : vocat jam car-
basus auras. ■ Ita distingueDdum ;
vulgo male divellitur hec vox, et
ponitur distinclio postcincum : «An-
na, vides toto properari litore cir-
cum : ■ quae in errorem induxit Ser-
vium , ul putaret circum esse adver-^
bium loci: quod quidem interdum
verum est, sed non hoc loco. —
God. Paris. habet et interpungit,
clausas... portas. Hoc I. n. p. t. leo-
nes, T. etc. Gron. poriis. Hoc I. n.
p. I. leones, T. etc. A.

P. P. STAT. SILV. LIB II, CARM. V. 245

Hoc licuisse nefas pavidi timuere leones.
Tunc cuDCtis cecidere jubae, puduitque relatum
Aspicere, et torvas duxere in lumina frontes. 1 5

At te non primo fusum novus obruit ictu
lUe pudor; mansere animi, virtusque cadenti
A media jam morte redit : nec protinus omnes
Terga dedere minae : sicut sibi conscius alti
Vulneris, adversum moriens it miles in hostem , ao
Attollitque manum , et ferro labente minatur :
Sic piger ille gradu, solitoque exsutus honore
Firmat hians oculos animumque, hostemque requirit.

Magna tamen subiti tecum solatia leti ,
Victe , feres , quod te moesti populusque Patresque , 3 5
Geu notus caderes tristi gladiator arena,
Ingemuere mori : magni quod Gaesaris ora
Inter tpt Scythicas, Libycasque, et litore Rheni,
Et Pharia de gente feras, quas perdere vile est,
Unius amissi tetigit jactu ra leonis. 3o

i5. Torvas. Cod. Paris. et edit. Pjinius, epist. VII, 27 : « lile 000

GroD. totas. Vid. Dot. A. tollere oculos , noo remittere sti-

16. At te non. God. I^aris. At Inm, sed obKrmare animuia^acri-

non te. A. usque pertendere ; n ita legendum

33. Solitoque exsutus honore. So- puto ;(Nos,aun6usgue^ftrfem/ere,

no eteJegaDtiae consulueris si legas, ' scilic. animum ; licet pergat Markl.

so/itoi^ueeJCSufu$Aonorps;DODquin « pbrasi vix poetis concedenda ,

altenuD probumsit,sedboc magis Dedum scriptori prosajfco, et iu

StatiaDum videtur. — God. Paris. simpliciDarratione. »ED.)Tacitus,

prxbet excitus in mar^ne. A. Ann. XV, Sg : « animum firmabat. »

33. Firmat hians oculos ani' Ovid. Met. IX, ^44 '• * animum fir-

mumque. Omnino legendum ani- mas. » Passim ezempla invenies. —

mumque. Tbebaid. FV, 494) " ^^' God. Paris. ed. Gronov. animam.
mans animum ; » Epitbal. Stell. et 36. Notus in mar<jine God. Par.

ViolaDt. vs. 93 : « Firmavique aoi- qui Iiabet noctes in conteztu. A. —

mos; m Tacit. Annal. I, 6, de Cen- Pro gladiatoiy ed. Ven. Germanm ^

turione quodam : firmatns animo. quod glossatoris est.

NOTiE

IN CARMEN QUINTUM LIBRI SECUNDI

SILVARUM.

Vers. 7. TABTATOR doctt fetarum. Sic vulgo. At mimm epitheton
istud docte vastatort putares leonem hnne feras fire^mMeimiftim artem.
Olim coojeceraiA vagtator torve; quod de leonibns hanc vocem nstnrpari
ez multis poetarum locis obserraveram. Sed aliud me docuit Parmensis,
que habet vastator ctede ferarum: nnde nollo negotio elicitar vera le-
ctio , vastator sctve feratum ; et hoc ieonibus conveDie&tifliinam ec tisita-
tissimum epitheton. Viro;i1. GeorQ, II, i5i : «saeTa leonum Semina. »
Noster, Thebaid. IX, i5 : « saevos Libyae contra ire leones? 0 Manilius,
lib. rV, de Africa : « ssvosqne leonea ; » Ovid. Met. IV, 102 : «lea 8a»Ta ; •
Martial. epigr. II, lxxv, 7, de leojie : « Sevus et infelix furiali dente pere-
mit, « sc. duos pueros. Ubique invenies. * Erunt fortasse, quibus mi*
rum et incredibile videbitur vocabulum tam notum et obvium sic cor-
rnmpi potuisse. Verum qui veteres codices tractanint, sciunt nihil esse
tam monstrosum, utin illud non paullatim abeant verba etiam vulga-
tissima, postquam semel male legi et reddi coeperunt. » Verba snnt Frid.
Gronovii ad Plinii Hist. Nat. XXXIII, 1, ubi pro consertoris, vel, ut in
aliis codicibas legitar, sartoris, legit armorum. Vide locum.

i3. Hoc licuisse nefas pavidi timuere leones. Hanc lectionem fnlsi ar-
^it sensus communis : nemo enim timere potest aliquid iicuisse; quippe
timor locnm habet ubi in incerto res sunt , non ubi pneteriit quod ti-
muimus ; tunc enim succedit dolor, vel desperatio , vel talis allquis aF-
fectus. Si igitur pro timuere licuisse scripsisset doluere licuisse, recte et
secnndom natnram scripsisset : ut apud Lucan. IX, io55 : « captique in
viscera Ma£;ni Hoc aliis licuisse doles; » Procol dobio a Stalio foit, « Hoc
licnisse nefas pavidi gemuere leones. » Ita Theb. I, 8t4* «et longom
si^is conctantibus annum Stare gemit ; • VII ^ 82 1 , de Amphiarao :
« campumque coire Ingemuit;» Sil. Italic. H, 335: «portaque atque
agijere toto Erupisse gemunt; • Ovid. Metam. III, 94 : • Parte flagel-
lari gemuit soa robora caad«; » Horatius, epist. I, i5 , 5 :

, .... sanc myrtcta relinqai ,

NOT^ IN CARM. V LIB. II SILV. 247

Dictaqae cefMntem Q«rvU elidwe morbnoi
Snlfara contemni vicus gcmit.

Sed nco adlmc reote habet mubus : noii enia leanes ^emtiere hoc liouisse ,
«beolate, sed « fioc lionisee nefes pevido gemuere leones. » Si alius et
fortior leo koe facinus perpetvasset ^ mhil adeo dolendnm foret : quum
vero pamdo tigridi (quem supra Tocat/eram fugientem) tantum licuity
hoc qoidem gentundam erat; compar sentefttia apud Glaudian. in Hufin.
fl) 1981 « ignavo tantum licuisse nocenti Miratur. » Sil. Italic. XIV, 671 :
• In^cmuit nimium jnris, tantumque licere Horruit; > Avien. Fab. II,
« ingemuit votis faaso liouisse suis. » De re vtde Martial. lib. de Spectac.
epi^r. sVni. Gemere vero de leonibus recte dici notnm ex isto Virgil.
Eelog. V, vers. 27 :

Daphni , tuum Poenos etiam ingemuisse leones
InteTitum , montesque feros siWasqne loqunntur :

ita legendus iste uunquam adhuc intellectus locus, pro/m etsilva. Or-
tns error ez eo quod non intelli^ebant to loquuntur idem esse ac /emn<,
dicuntf ut^n.I, 'j^i:^ Jnppiter (hospitibus nam te dare jura loquuntur),
Honc lastom, etc. » id est, dicunt te dare jura. Uorat. epist. I, ao :

Me libertino ttetnm fMCre , et In cenui re
Biajorei pennas nido extendisse loqucris :

ubi eadem verborum constmctio , loqueris me extendisse penncu, ut lo-
ifuuntur ieones ingemuisse interitum, Jam vero sensu et constructione
loci Virgiliaui nihil facilius: « Daphni, dicunt leonea et feros montes et
silvas ingemuisse tuuro interitum. » Pro/eroserrorclibrariiscriptum erat
/erif; inde,ultima hterasa proxime sequenti absorpta ,/ert: dehinc factum
siluiB pro silvas, ut ejusdem casus esset acferi; millies hoc veterum scri-
ptis accidit. (Nos, hic etiam Markl. repugnantes, montesferi, silva, in
nostra Vir^l. editione retinuimus. Videvar. lect. etnotas, p. 1^3 , vol. I,
et p. a83 , vol. V, ubi fusius nostram explicuimus sententiam. Ed. )

i5. Tot€tt duxere in lumina frontes, NuIIius usus vox ista totas; nun-
qnam enim, opinor, partem frontis in lumina ducere solent leones. Ju-
venal. sat. IX, i :

Scire velim qaare toties mihi , Nxvole , tristis
Occurras fronte obducta , ceu Marsya victus :

vides/ronfe obducta, non tota fronte obducta. Scripsit Statius : «Torvas
duxere in lumina frontes; » Virgil. ^Eneid. III, 635 : « Telo lumen tere-
bramus acuto In^^ens, quod torva solum »ub fronte latebat; » Martialis,
Epigr. rV, xiT, II :

Nec torva lege fronte , sed remissa ,
Lascivis madidos jocis liheUos.

Sil. Ital. III, 75: «Ora parentis A^osco, torvaqae oculos sub fronte
minaces. >» Et ita passiro apud poetas.

»48 NOT. IN GARM. V LIB. II SILV.

So. Unius atnissi tetigit jaetura Uanis, Mimm sane est qnod oocnrrit
▼eriu ultimo hnjns carminis , « magni qnod Gesaris ora Unins amissi
tetigit jactnra leonis; <• quippe joctum iunissi leonis paene idem est ac si
diceres amissio amissi leonis ; non tamen adeo absimile istud Oridii^ Met.
DC, 98, de Acheloo amne : « Huic tantum ablati doluit jactnra deeoris;
Csetera sospes erat; » ita enim legendnm; vulgo, « Hunc tamen ablad do-
mnit, etc. » Gomparat poeta sortem Acheloi cum sorte Nessi, qui ambo
Dejaniram amarunt: Achelous^ inqnit, ez amore Dejanirs tantum do-
iuitf nullum aliud malum assecutus est praeter dohrem (ob amissom
scilic. alterum comu); at tu, Nesse, exztmm. Anctor tibi som Oridinm
ita scripsisse, et tute fateberis si locum spectes. Naugerius inyenit in
nonnullis codicibus fanfiim, et ita Heinsius in quinque : domuit pro do-
iuity freqnenti vice literamm / et m : de qua ad SUv. V, 3. Pro sospes
erat codex nnns Heinsii habuit, sospes abit : quod defendit rir summus.
— Nos, ad Ovid. tom. IV, pag. 87 : « Haud tamen ablati. . . » Caetemm,
quia scpo nostris ab editionibiis variat Markl. non operae pretium esse
jndicamusy hanc discrepantiam in opere deinceps indicare. Non equi-
dem omittemns annotationes Markland. de varietate lectionnm. Sed hoc
semel lectorem admonitum Tolumus, ut recurrat ad locos citatos , qoales
in nostra editionef non sine cansa et maturo jndicio^ relati fnemnt. Eo.

CARMEN VI.

CONSOLATIO AD FLAVIUM URSDM,

DE AMISSIONE PUERI DELICATI.*

^JEVE nimis, lacrimis quisquis disciimina ponis,
Lugendique modos ! Miserum est primaeva parenti
Pignora, surgentesque (nefeis) accendere natos :
Durum et deserti, praerepta conjuge, partem

VARIiE LECTIONES.

Consolatio ad Flavium Ur-

sum, etc. Ica edidi, secutua Gro-

noFinm, qui iii duobus codicibus

pari fere modo hauc epigraphen

iDTenit : nisi qnod in nno Fiavium

Buffitm de morte puerL Verum est

amissUme^ ut epist. ad Meliorem,

libro buic prefixa ; « icriptam de

pneroamissoConsolacionem; » ubi

titulo carminis hujus alludit ; quod

et ahas facit. Eadem epistola : « Jam

vero tibi hnjus amissi recens yul-

nns, ut scis, epicedio prosecnCus

snm;> de Glaucia Mehoris; ubi

pariter carminis lenunati allndit,

^od fuit, EpiceJium GlaucieB Me-

l£oWs(non, m Glaueiam Melioris);

et ita ibi habet vetusta Parmensis:

kic Tero , « Ad Ursum juvenem ami-

cisstmnm; « quod etiam habuit ex

eadem epistola; licet ibi paullo ali- '

ter sit, « AdUrsum quoque nostmm,

joTenemcandidissimum,etc. » non

amicissimttm . Pro PUetus legendnm

Philetus, a >Craeco •IAHT02 : et
ita apud Martialem , II, xlit , 8, et
vet. Inscript. apudHeines. pag. aSg
et 766; ita etiam scriptus codex,
notante Gronovio. Vide Marq. Gu-
dium ad Phaedrum, V, 10: « Haec
cnr, Philete , scripserim , pulchre vi-
des. » Vetus apitaphium, Romae re-
pertum : ^IAHTH, to^i cm/jul, juut^t-
XV**^? ffVTc/«f v?ai , A^a^nartU yafA^fttL
fjaf»fAocvf»t «ft«f. Gitatur in not. Sir-
mondi, ad Sidon. ApoUinar. epist.
IX, 16, et a Grevio, in Spicileg.
Notar. in Rutilii Itinerar. vs. 419;
ubi probat primam syllabam hnjus
vocis communem esse. — Cod. Par.
ad Ursum Juvenem Epicedion Pi-
leti; edit. pr, ad'Ursum Juvenem
Amidssimum; Ald. etveteres, Epi'
cedion Pileti Ursi. A.

1, £d. pr. modoy pro modos. A.

3. Accendere. Cod. Par. praebet
suceendere in margine : v. not. A.

4> In ed. pr. est:.. patrem, A.

aSo P. P. STATII SILVARUM

Conclamare tori : mcesta et lamenta sororum , 5

Et fratrum gemitus. Arcte tamen, et procul intrat
Altius in sensus, majoraque vulnera vincit
Plaga minor. Famulum (quoniam rerum omnia caeca
Sic miscet Fortuna manu, nec pectora novit)
Sed fatnulum gemis , Urse , pium : $ed amore , fideque lo
Has meritum lacrimas; cui major stemmate juncto
Nobilitas ex mente fuit. Ne comprime fletus,
Ne pudeat: rumpat frenos dolor iste (Deisque
Si tam dura placent) , hominem gemis (hei mihi! subdo
Ipse faces ) hominem , Urse , tuum , cui dulce volenti 1 5
Servitium, cui triste nihil; qui sponte, sibique
Imperiosus erat. Quisnam haec in funera missos
Castiget luctus? gemit inter bella peremptum
Parthus equum, fidosque canes flevere Molossi,
Et volucres habuere rogum, cervusque Maronis.
Quid si nec famulus? vidi ipse animosque notavi

5. Pro ecnclamarey ed. pr. cla"
maimv. A.

6. Arcte, Ed. pr. ad te : t. not. A.

8. Ed. pr. habet quia rerwn om'
ntum egena; Ald. quoniam r. om^
nia cieca. A.

9. Nec peetora novit. Ita recte
Bernartiaa et Gevartias pro mo*
vit. Fortana non novit^ non inspi-
cit , et recte OBStimat animos et pe»
etora hominum : qnod si fecisset,
di^us foisset Philetns nasci liber.
Pari sensu Herc. Epitrap. V, 89 :
« 6i mores hnmanaqae pectora cu-
rsB Nosse Deis. » Male Gronovius
sinceram corrumpit leupendo et de-
fendendo (Diatr. o. ai): «Simiscet
Fortunamanu, nec pectoramorit ; »
licQt Elench. Antidiatr. c. 3, dicat
se ideo tantum protnlisse banc con-
jectararo, utejus occasioneSilium,

Statiam alibi, Lucanam et Voler.
Flaccam emendaret et illustraret.
— Cod. Par. edd. pr. Ald. moptt. A.
10. Urse, Cod. Paris. uj^ue. Ed.
pr. habet Necfamulumgenusei^e'
pium. A.

13. Nobilitat, Cod. Paris. edd.
pr. Ald. lAberiat. Vid. not. A.

'3. Pro Deisque, ed. pr. dies^Ktf.
Vid. not. A.

14. Hominem gemis. Ed. priDC.
hominum genus^ et v. s. hominum
pro hominem. A.

31. Vidi iptey habitusque notor-
viy etc. Ita plurimae editiones. Bod-
tleius tamen ad Horat. Sermon. II ^
▼II , 83 y citat , « vidi ipse animoaqtie
notavi ; • et ita inveni in Parmenti;
in Romana, animo<jue : et Craeei
editio habet animosque; omniQO
Terum animos, id est, spiritwm ,

LIBER II, CARMEN VI.

Te tantum capientis herum : sed major in ore
Spiritus, et tenero manifesti in sanguine mores.
Optarent multum Graiae, cuperentque LatinsB
Sic peperisse nurus. Non talem Gressa superbum
Callida sollicito revocavit Thesea filo :
Nec Paris OEbaHos talis visurus amores
Rusticus invisas dejecit in aequora pinus.
Non fiiUo, aut cantus assueta licentia ducit :
Vidi , et adhuc video, qualem nec bella caventem

35l

generosaemdolisindiceoi. Virgtliiis,
^Eo. VII, 42 : «Dicam acieS) actos-
que animis in funera re(];es. > Se-
neca , Troad. t. 34o : « Hos Scyros
animos?» nbi Agamemnon Pyr-
rfanm alloquitur, et illi exprobrat
natalis sni ignobilitatem. Sily. TV,
4 : • niic egregium formaque ani-
misque Tidebis Marcellum. — Pro
animosque Cod. Paris. affert habi"
tusifue in margine; edit. pr. Ald.
babent habitusque,

aa. Te tantum cupientit herum.

Qaisquit bemm cupii neceste est

iervili sit animo ; ferre quidem </a-

minwan necessitate adactns inter-

dnm potest maf^ns animns; nnn-

quam Tcro cupere: lege igitnr, «Te

tantnm capientis bernm. • Vide an-

nouu ad Silv. I, a, t. 107, ubi de

Jbac Toe« fnsius; statim etiam se-

«fiiitar, « cuperentque Latine Sic

peperisse nurus; • quod ultra men-

dam ar^uic. Sed contra me movet,

qnod snmmns fientleius in sua hu-

jua loci ezplieatione legit cupienti$;

et huic aliqnatenus favent prsce-

«ientia , « tunm cui dulce volenti

Serritiam. • Melius itaque forte ni-

hil in conteatn mutasse. — Cod.

Parsi. ed. pr. Ald. et omnes TCtt.

eupientis, A.

37. Pro ftt/if, God. Paria. habet
tales.

a8. Pro invisas nonnullae edd^
perperam habent invttes. — God.
Paris. edd. pr. Ald. et onua. Tett
invitas. Vid. not. A.

3o. Qualem nec bella caventem.
Bella caventem, id est, nt bella ea-
veret, seu vitaret, ut recte Domi-
tins : nec andiendns Gevartius, qui
canentem legit. Sensus est : non
tam formosns erat Achilles , qnem
mater inter Tirgines occoltaTit, at
bella vitaret; non , nt bella eaneret;
cavere in hoc sensn Statio familiare :
Theb. VI, 769: • Sed proridns astu
Et patria Tigil arte Lacon hos reji-
cit ictoi, Hos caTet;» ibid. 780:
« ninm rigida arma caTentem Ato-
cat; n iterum, t. 793 : • motnSpar-
tanus acuto Mille caTet lapsas cir^
cnm caTa tempora mortet; » i. e.
vitat. Verum quidem est quod di-
cit Oerartius, Achillem mnsicnm
fuisse et solitum esse bella eanere^
a Ghironepreceptore edoctnm ; sed
hoc non satis est; requiritur enim
causa propter qnam mater enm 00-
cnltaTit : h«c Tero non fait, ut bella
oanerety sed caveret seu Titaret : et
ita pnefernnt antiquissim* editio-
nes Parmensis et Roroana. Grooo-

252 P. P. STATII SILVARUM

Litore virgineo Thetis occultavit Achillem :
Nec circum saevi fugientem moenia Phoebi
Trdilon iEmoniae deprendit lancea dextrae.

Quahs eras, procul heu ! cunctis puerisque virisque
Pulchrior, et tantum domino minor ! illius unus 35

Ante decor, quantum praecedit clara minores
Luna feces, quantumque alios premit Hesperus ignes.
Non tibi femineum vultu decus , oraque supra
IVfoUis honos (quales dubiae discrimioa formse
De sexu transire jubent); parvoque virilis 40

Gratia, nec petulans acies, blandique severo
Igne oculi (qualis bellis jam casside missa
Parthenopaeus erat); simplexque horrore decoro
Crinis, et obsessae nondum , primoque micantes
Flore genae. Talem Ledeo gurgite pubem 45

Educat Eurotas; teneri sic integer aevi
Elin adit, primosque Jovi puer approbat annos.

vius edidit caventem : in erratis ta-
men reponi valt canentem. — God.
Par. ed. pr. canentem. A.

33. Pro deprendity ed. pr. tro-
jeciu A.

34. Qualis eratprocul heu! cun^
ctis puerisque virisque Pulchrior!
Parmensis, Talis eras procul En:
Romana, Qualis eras procul heu;
et hoc veram, eras oon erat: pue-
rum enim jam alloquitar, ut mox,
« Non tibi femineum vu]tu decus. »
Notanda vero voxproculy quae cum
comparativo significat longe : prO'
cul pulchrior pro lon^e pulchrior;
ita supra vers. 6 : « arcte taraen et
procul intrat Allins in sensus ; » pro
ionge altius. Etiam sine compara-
tivo in Surrent. PoUii , v. 83 : « Ante
tamen cunctas procul eminet una
diaeta? ; ■ id est, /ort^c antc runrf as.

— Pro eras, Ald. erat; edit. princ.
e cunctis» A.

36. PrcBcedit. Ed. pr. procedit. A.

39. Quales dubite discrimina.
Cod. Paris. edd. princ. Ald. et
vet. qualis duhite post crimina.
Vid. not. A.

40. Pro parvoque Parmensis ha-
bet torvaque; Romana, forvo^ue:
perperam. — Cod. Par. iorvoquey
et omat in margine. Edit. pr. tor-
vaque. A.

4a. Parmens. et Rom. pro helli
habent hellis; missa eiiam casside,
pro visa^ ex MS. Senensi reponen>
dum. — Missa est in marg. Cod.
Paris. qui cum Cruc'. habet visa.
Ed. pr. visu, Ald. visa. Prsterea
helli pro hellis in Ald. A.

43. Horrore. Sic Cod. Pari». in
marg. cnjws legiiur crrore^

LIBER II, GARMEN VI. a53

Nam pudor ingenuae mentis, tranquillaque morum
Temperies, teneroque animus maturior aevo,
Carmina quae donasse queant? Saepe ille volentem 5o

Castigabat herum, studioque altisque juvabat
Gonsiliis ; tecum tristisque, hilarisque, nec unquam
Ille suus , vultumque tuo sumebat ab ore :
Dignus et iEmonium Pyladen praecedere fama,

48. Nam pudor inde nova men"
tis. Qtumain hxc nova mens, et
qiiem sensuin habet ista tox inde?
lege minima matatione, « Nam pn-
dor ingenuae mentis ; > nihil verins.
Seneca, Hippol. v. sSo : « Non om-
nis animo cessit ingenno pudor. »
Plin. epist. VUI , 6, 17 : « Scio quam
sit tibi Tivus et ingenuus animus. »
Aoctor de Cansis corrapt. eloquen-
tis, cap. 6 : « Quid enim dnlcius
libero et ingenuo animo, et ad to-
Inptates honestas nato , quam vi-
dere pienam semper et frequentem
domum concursn splendidissimo-
rum homiuum ? » obiter emenda
Oaudianum in hac voce , Nupt.
Honor. et Mar. vers. 3i3: « Quis
consitio, qois juris et sequi Nosse
modum melior? quod semper dis-
sidet, in te ConTenit, ingenuo ro-
bur, prudentia forti; » vulgo, in^
genio robur; sine sensu : ingenuus
es, sed non sine robore;fortiSy sed
non sine prudenHa. Pro inde nowe^
Parmensis habet, unde nowe men«
tis? Romana, inde nota. — God.
Paris. inde notee; ed. pr. inde notm
menii; Cruc. cnm Aid. inde novw
mentis. A.

5o. Carminaqueedonassequeant?
Diflicillimas locus; ad quem h«c
notat Barthius : « In yeteri Linden-
brogiiano libro foit, « Garmina qua;
donasse queant ; » meo animo re-

liqnit Papinins, « Nam pudor inde
nove mentis tranquillaque morum
Temperies, teneroque animus ma-
turior aevo , Carmina quas non fessa
premant? » Recepit Lindenbro«;ia-
nam scripturam in contextum ser-
monis doctissimus Gevartius; sed
ea nihil dicit : si vero recipienda
esset, accusandi casu priores duo
isii versus forent concipiendi, qaae
absnrda sit mutatio : hac autem
emendatione omnia suo pede ingre-
diuntur. » Viderint alii quali pede
hsec ingrediantur; ego quidem nec
sensum nec verbomm constrnctio-
nem intelligo : sed si nihil excidit,
scio ad hanc formam concipi hec
oportere , « Nam pudor ingenuse
raentis, tranquillaque morum Tem-
peries , teneroqne animus matu-
rior svo, Carmine quo nota esse
queant?» ad hanc, inquam, for-
mam ; hipc enim pro veris Statianis
venditare uolo ; minima vero diffe-
rentia inter nota esse et donasee : et
conjecturse meffi favet Parmensis
qua> ezhibet, «Carmine quo potasse
queam ; » ut jam pmem hanc esse
scripturam Statianam , « Carmine
quo nota esse queant?» — Car-
mine..., (fueam legitur in Cod. Par.
et in ed. Cruc. Edit. princ. carmine
qux> potasse queam. A.

53. Pro suus, edit. princ. 5M(5 ;
Cod. Paris. suus. A.

a54 P. P. STATII SILVARUM

CSecropiamque fidem ; sed laudum terminus esto , 55

Quem fortuna sinit. Non mente fidelior aegra
Speravit tardi reditus Eumaeus Ulixi.

Quis Deus, aut quisnam tam tristia vulnera casus
Eligit? unde manus Fatis tam certa nocendi?
O quam divitiis censuque exutus opimo 6«

Fortior, Urse, fores ! si vel fumante ruina
Ructassent dites Vesu>rina incendia Locros,
Seu Pollentinos mersissent flumina saltus :
Seu Lucanus ager, seu Tybridis impetus, altas
In dextram torsisset aquas , paterere serena 65

Fronte Deos : sive alma fidem , messesque negasset
Cretaque, Cyreneque, et qua tibi cumque beato
Larga redit Fortuna sinu: sed gnara dolorum
Invidia infelix animi vitalia vidit,

Laedendique vias. Vitae modo limine adultae 70

Nectere tendebat juvenum pulcherrimus ille
Cum tribus Eleis unam trieterida lustris.
Attendit torvo tristis Rhamnusia vultu :
Ac primum implevitque toros , oculisque nitorem
Addidit , et solito sublimius ora levavit 75

(Heu ! misero letale favens), seseque videndo
Torsit, et invitam Mortem complexa, jacenti

57. Pro Ulixi, God. Piirit. et
Grac. UlissiSy vel Ufysns; ed. prioc.
Eumelus Ulyxis. A.

58. Pro camSy ed. pr. oreasy et
▼ers. seq. jam pro fam. A.

65. Pro serenay edit. pr. serenos.

70. Pro liminey Cod. Par. edd.
pr. Ald. et Tett. omnes, earmen.
Vid. iiot. A.

71. Tend^taU God. Parit. tenta»
hatm margine; Ald. ttntahat. Vid.
finem not. ad vert. 70. A.

73. EUis u. t iuahris, Heinriat,

ad Oyid. Metam. XIV, 3^5, pto
iMtstris conjicit luctis; nihil matan-
dum : Elea lustnty ot CapiioUstM
lustra , ad Uxor. y. 91 ; patrnmt wtm
Seapolitanum lustrum , SinreBt.
PoU. T. 6, e€ tinilia pattiro.

74. Pro impUvity ed. pr. impU-
cuit. A.

77. Invitam Mortem eompUxa.
Vnlgo invidiam mortemtfw ampU'
xa, — * God. Parit. edd. pr. Ald. «t
Tet. invidia mortemtfue ampiaxa.
Vid. not. A.

LIBER II, CARMEN VI. ^55

iDjecit nexus, carpsitque immiti^ aduQGa

Qra verenda manu. Quinta vix Phospfaorus hora

Rorantem sternehat equum , jam litora duri So

Sffiva, Philete, senis, dirumque Acheronta videbas,

Quo domini clamate sono ! non Sd^vius atros

Nigrasset planctu genitrix tibi saeva lacertos ,

Nec pater : et certe qui vidit funera frater

Erubuit vinci. Sed nec servilis adempto S5

Ignis : odoriferos exhausit flamma Sabdeos

Et Cilicum messes , Phariaeque exempta volucri

Cinnama , et Assyrio manantes gramine succos,

Et domini fietus : hos tantum hausere favillae,

Hos bibit usque rogus : nec quod tibi Setia canos 90

Restinxit cineres, gremio nec iubricus ossa

Quod vallavit onyx , miseris acceptius umbris

Quam gemitus; sed et ipse juvat. Quid terga dolori,

Urse, damus? quid damna foves ; et pectore iniquo

Vulnus amas? ubi nota reis facundia raptis? 95

Qoid caram crucias tam ssDvis luctibus umbram?

79. Pro vmmiay God. Paris. ed.
pnD€. fertmda , et phosphoros pro
phosphorus, AJdua . verenda, . . . phos-
phoros» A.

81. Pro scBva Parm. $€9sva Qt et
moa , saevius > et , tibi scmva. -^
PhiUU.,.. dirum, Cod. ParU. edd.
pr. AJd. Pilete.... durum : io versQ
«eqaeoti iidem elamante pro cla"
mate. Vid. not. A.

83. Tibi, Sic Cod. Par. et Crac
ntergiie sibi ez emendauoDe. Vid.
not. ad. V. 82.

84. Pr ofrater^ ed. pr« /ratru.
88. Gnnama, e. A, m. gramine

MUiCeoi. Heins. ad Ovid. Ueroid. XV,
76, ita citat hnnc Tersum : ■ Bal^
\, €. A. m. germine sucei; non

gramine qnod nanc legitur; mjr^
rham enim innuit , qnoe arbor. •
Meiponse nimis fideb«it vir summns.
Veram antem videtnr quod dicitde
germine pro gramine, licet in hoc
consentiant editionee. Vide eam ibi
fnse agentem.

89. Atdominijietus, hostantum
hamere favUUe* Pro a(, ex codice
Senensi recte legi et, notat Gevar-
tins : et ita inveni in Parm. et Rom.
qna habent y Et domini flectus , hos
tantum ausere/avi7/<r.

90. Quod: edit. pr. quo, Eadem
reftrinxit. pro restinxit, vs. seq. et
acceptmia pro acceptius, v. 93. A.

93. Quid. Ed. pr. quod. A.
95. Pro vuinus , ed. pr. uinut. A.

256 P. P. STAT, SILV. LIB. II, GARM. VI.

Eximius licet ille animi , meritusque dolorem ,
Solvisti; subit ille pios, carpitque quietem
Elysiam, carosque illic fortasfse parentes
luvenit : aut illi per amoena silentia Lethes
Forsan Avernales alludunt undique mixtse
Naides, obliquoque notat Proserpina vultu.
Pone , precor , questus : alium tibi Fata Phileton ,
Forsan et ipse dabit, moresque habitumque decoris
Monstrabit gaudens, similemque docebit amari.

lOO

io5

97. Meritusque dolorem. Ita plu-
res editiones ; recte. Gronov. edidit
doleriy ct in Parmensi dolerri; sed
alterum yerius. — Pro merituSy ed.
pr. meritit, A.

98. Carpsitque quietem. Immo
jam carpity jam fruitur quiete Ely-
sia, ut subit pios^ non subiit, et in-
venitparentes in priesenti tempore :
ita mox alludunt et notat : et huc
facit lectio edit. Parm. quae habet
capit. — Cod. Paris. edd. pr. Ald.
carpsit. A.

99. Pro carosparentes^ male edd.
Parm. Rom. et Venet. claros: quo«
modo enim clati parentes Phileti,
quum ipse famulus fuerit? — Cla-
ros invenitur in Cod. Paris. edd.
pr. Ald. et vett. A.

100. Illi. Cod. Paris. edd. pr.
Ald. et vett. illic.

10 1. Pro Avemaies, edit. princ.
vernales. A.

102. Naiades in God. Par. et ed.
pr. quae habet rotat pro notat. A.

104* Moresque kabitumque de~
coris Monstrabit gaudens. MS. Flor.
Rom. Venet. codexhabent decoros,
notanteGronovio : dare legendum,
etiam sine his auctoritatibus, mo-
resque habitusquedecoros: vox enim
habituSy quando de animo usurpa-

tur, nomero muititudinis plerum>
que effertur; ita Silv. V, 3, v. 61 ,
H Meqne habitus moresque tuos et
facta canentem Fors et magniloquo
non posthabuisset Uomero,Tende-
ret et docto pietas aequare Maroni ; ■
ita legendum esse ad locum pro-
babo ; vulgo , Atque' tibi moresque
tuos; et torvo Maroni. Theb. VI,
26 a : « ibi corpore mizto Metiri nu-
merum vultusque habitusque «uo-
rum Dulce viris; • Ovid. Met. IV,
767 : « Narrat Lyncides moresque
habitusque virorum ; « ubi tamen
vide Heinsium. Martial. epigr. IX ,
Lxviy 3 1 « Si tihi tunc isti vultusque
habitusque fuissent. > Pro habitus^
que Parmensis praefert habitare :
et ita Romana : et decoros non c/e-
coris , eaedem : ut et amari pro amo'
rem ; et istud probat Gronov. Diatr.
c. 21, et Elench. Antidiatr. cap. 3.
Mihi amorem et verius et simplicius
videtur : recepi tamen in contextum
70 amari propter summam Grono-
vii et editt. Parm. et Venet. aucto-
ritatem : licet ipse in sua editione
praeferat amorem : quod omnino
verum est. — Cod. Paris. et Cruc.
habitumquey et in vs. praeced. jPi-
leton. lidem amorem pro amari ^
V. io5. A.

«* '%^^/'m/^%^'*^^^^*/*^'*/%/\^%^*^'^f*/^'%^'^/%/^%'%f^f%/\^^'^/%^'^/^\rmt%0^^0%r%,^/%r^'\/%/% ■%/%/%-%/%/%,■%/%/%

NOT^

IN CARMEN SEXTUM LIBRI SECUNDI

SILVARUM.

Vkb«. 3. &U1IGBIITB8QCB (nefas!) accendere natos. Ita distuiguendum :
Tulgo omittitur parenthesis, quasi constructio esset, « nefas est accen-
dere snrgentes natos; » vitiose. Tbeb. VI, ad finem: « Monstratumque
(nefas!) uni remeabile bellum; • XII, 83 : • Meque super, cui Tita (ne-
fas!), cui sanguine nati Partus honos;* ita optime codex Petrensit;
Yulgo, et sanguine. Virgii. ^neid. VIII, 685 :

Hinc ope barl>arica , variiBqne Aiitoiiias armis ,
Dnctor ab Aurorap populis et Htore rubro ,
^Egyptum, ▼iresqifc Orientis, et ultima secum
Bactra Tehit ; sequimrque (nefas !) jE^jptia conjuz :

ita legendum ; vulgo Victor ab Auroras populis : quod multis nominibus
isti loco non convenire facile esset probare. Ducem Tocat Horat. epod.
IX, in eadem descriptione : et Qvid. Met. XV, 826: «Romanique ducis
conjux iEgyptia, taedae Non bene fisa, cadet; > ubi hunc Virgilii locnm
in animo habuit. Ductor ah Auroras populis^ ut, Pastor ab Amphryso:
et per contemptum haec dicuntur et indignationem , quod ductor ah im-
bellis AurortB populis arma adversus Augustum, Agrippam, et nomen
Romanum sumere auderet. Vide pag. 4^6, tom. III Virgil. nostri^ ubi
confntatur hec MarUandi opinio. Ed.

6. Arcte tamen , etprocul intrat Altius in sensus. Haec est lectio onmium
qootquot vidi editionum , preter Parmensem , qoae habet ad te tamen ; an
Toluit, • alte tamen , et procul intrat Altius in sensus? > Q. Gurtius, IV,
6, 18 : ■ omnibus territu, quia nunquam tam alte penetrasse telum, lo^^
rica obstante, cognoTcrant; » nbi pariter in uno codice scriptum erat
ad te pro alte. Domitius explicat , arcte , « quamvis nnlla sit necessitudo : »
quod sane non capio. Nec puto plagam recte dici posse arcte seo arfe
mlnifv, qnsB per ardum seu tenue foramen intrat. Latet, optnor, Terbum
atiquod snhstantiTum ; optime congmeret, proarfe, transpositisliteris,
envt, id est hwret: « lueret tamen , et procul intrat Altius io sensus, ma-
joraque vulnera Tincit Plaga minor; » Lucan. VIH, ^iy : • Hereat Eom
Tnlnos miserabile sortis; » Virgil. iEneid. VII, 533: « hesit enim sub
gottore Tnlnus, et udae Vocis iter, tenuemque inclusit sanguine vitam; »
abt vulnus pro sa^itta qu» infert vulnus ; et ita forte capiendum to plaga
hoc Statii loco. Auson. epitaph. XXVII, de riiobe : « Sed dolor, obstru-

/. 17

258 NOTJS IN CARMEN SEXTUM

ctis quamqaam yitalibushaeret; • Javen. U, iBy : •> Interea tormentom in-
gens nubentibus hasret ; > Plin. epist. 1 , 5, 1 1 : « Ait, timere se, ne animo
meo penitus hiereret, quodin Centumvirali judicio aliquando dixisset; •
ita gaudium karcat animo dicit idem, in Panegyrico.

1 1 . Cui tnajor siemmate juncto Libertas ex mente fuit. Qaam male
hic argumentatur Statius, et res diversas et uihil commune habentes
conjungit! Libertas, inquit, majorjuncto stemmate; quid libertati cum
juncto, iongo, et continuato stemmate? dixissc debuit lihertas omni vin'
dicta, omni manumissione major; nonjuncto stemmate major: quippe
junctum stemma non ad libertatem facit, sed nobilitatem, Vides jam
Sutinm scripsisse, «cui major stemmate joncto NobilitBi ex mente Mt ;»
Ovid. Pontic. I, s , initio :

Maximie , qai tanti tnensuram nominis imples,
Et geminas animi nobilitate gemit.

Noster, Theb. H^ 43^ ' * tibilarga (Pelops etTantalns auctor) N(^ilitas ,
propiorque fluat de san^juine juncto Juppiter; • IV, 6oo: «huic ampla
quidem de sanguine prisco Nobilitas. » Yides nobilitatem , non /t6erta-
tem de sanguine prisco et genere acquiri. Juvenalis, sat. VIII» i : «Stem»
mata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo Sanguine censeri?»
concludit deinde, vs. ao : • Nobilitas sola est atque unica virtus; » non
libertas. Infra , eadem satir. v. 4o : * tumies aito Drusorom stemmate ,
tanquam Feceris ipse aliquid, propter quod nobilis esses. » Alcim. Avit.
lib. tV, 179, de Noacho :

Stemmatia hic sancti ; nam claro nobilis ibat
A proavo , qnem prisca fides et conscia virtus
In caelum sine morte tulit.

Auson. Profess. ^ILXIV, « Stemmate nobilium deductum nomen avomm; »
Senec. de Benef. III, a8 : « Qai imagines io atrio expoount, et nomina
familiap sue longo ordine ac multis stemmatum illi£[ata flexuris in prima
parte edinm coUocant, noti raagis quam nobiles sunt. • Huic Statii sen-
tenti» similis ista Auctoris Panegyr. ad Pisonem , v. 5 :

Hinc tua me virtos rapit, ct uiraoda pcr omoes
Vita modos; qoae, •■ deesset tibi forte creato
Nobilius , eadem pro oobilitale fuisset.

Male vero Gevartias legitybut pro fuit : n enim qoid^«im motaiidoro ,
scriptiste d^uit fkuit no^Jiuit; recte hahetfuit, ot mox, imperios«s
eral. £t si sanguis vel stemma fiuere dicitar, Bon «ameo UbertaSy quem»
admodum legebat Oevartios : adeo ut bis peccet. Has vero voces Uher^
tas et nebUitas conmiutatas observavi alic«bi apod veterem Horatu soho-
liastem; sed locos 000 nouc memoriA occurric

i3. Rumpatfrenos dolor iste {deis^ue Si tam dura placent) hominem
gemis, etc. Nihil hic matant cditiones , praeter Parmensem , qsae pro
deisquehBhetdiesque , transpositisliteris. Gevartius, Papin. Lect. U, iS,

LIBRI SECCNDI SILVARDM. aSg

luBCBOtat : « Itaqne qoQm ait deisque^ snbaudi, convicia inferas^ aut quid
ttBiile. Vel lege Jeosquej « rampat frenos dolor iste, deosque: • deos
mmpey id eat, deorom invidiara contemoe, Tel fortiter feras. » Quam
mnltipliciter peccat Tir politissimus ! Primnm rumpere deos pro invidiam
deornm contemnere vel fortiterferre; qnod si sensus et phrasif admit-
terent, quo tamen referenda essent ista Si iam dura piacent? Deinde,
deis, pro convicia inferas deis. Si kajutinodi ellipses admittantur, quid-
yii ex quovis probari potest. OUm conjeceram, «(deisne Hei tam dura
placent?) hominem gemis (l\ei milii ! subdo Ipae facet), homiDem, Ur-
se, etc. » Non male, opinor, quia idem coojectantem postea deprehendi
GronoTium, Diatr. cap. ai , qoi ob^ervat, « Summa ars exceUentiisimi
poetae est quod periodos breve» velot siogultibus ioterstio^it. Ei in
Tett. iibr. scriptom foerat, ot assolet, pro Hei: id in Si degeneraTit. >
Et hoc sane placeret, nisi honc iocom, rctenta veteri lectione, ezpUca-
ret doctiss. Bentieios, not. ad Horat. Satir. 11, 7, vers. 83, his Terbis:
« Excosat Ursom poeta , qood in famuli morte tam acerbe logeret : « Fa-
molom, inqoit, gemis, sed piom, sed mente ingenoom. » Elsto igitor
famolos (fi deisque tam dura placent; hoc est, ot tam Hberalis pner in-
dolis Tcl nascendi conditione Tel captiTitatis sorte foret servos); at Ao-
minem gemis : qoid hic podendum? qoanto hoc jostios qoam qood
«Persae eqoom fortem, Molossi cancm fidom logent exstinctum? • Hcc
Tir sommos; et hoc qoidem pacto optimos exsorait sensos; adhoc ta-
men, ot mihi Tidetor, torbat istod quCy quod soperfloum est, nec ali-
qoid connectit ; proot Tidere potes etiam in explicatione Bentleiana :
qoam etiam si admittas , alieno tamen loco ponontttr ista « deisqtte Si
tam dora placent : » deboeront enim seqoi Tocem famulum : « gemis
qoidem famolom (Si deis tam dora placent) sed piom, etc. » ita paollo
ante, « famolom (qooniam reram omnia csca Sic miscet Fortuna manu
nec pectora noTit} gemis. » ReTera Tix aliter scribere potuit Statius ac
conjecerat GronoTius, « rampat frenos dolor iste (deisne Hei tam dura
plaeenC?), hominem gemis ,etc. » Omninohuic similis apostrophe, Theb.
X, 799, vbi mater Mencecei queritor,

.... not sava piacola beUo

Demas, at ahemis (pbcet hoc tibi, fulminis auctor?)

OEdipodioaii muceai diademau frstres?

Recte Tero idem Tir magnos distingoit, tuMn servitiumy non tuum homi-
nem, Seqoitor, « qoi sponte, sibi^ue Imperiosos erat; » iterom Tidetor
atmndare qne : satis enim erat dixisse, « qui sponte sibi imperiosos erat, »
omisso vrf que; an scripsit, « qoi sponte sibi qoi Imperiosus erat? • ut
in isto Horatii, II, Sat. 7^ 83 ; « sibi qui imperiosus. » Vel, « qui sponie
sibimet Imperiosus erat; » qusre an haec tox unquam Tersom finiat.

38. Jlnsfscus imvisas dejeoit in iBtiuora pinus. Qoilius invisas pinus di-
cit? non eoim absolute invism dici possnnt; quippe Helenie non invisee,
Paridi noo inviste : non igitor simpliciter tnviste. Sospicari posses ince-
stas pinus, ex loco Achilleid. II, 363. Sed majos aliqoid latet: qoare

'7-

26o NOT^ IN CARMEN SEXTUM

enim rusticus Paris? Terum quidem est olivi rusticiun fuisse Paridem,
quando scilicet pastorem ageret, et antequam regisjilius agDOsceretur :
sed uon rusticus>f quando dejecit in csquora pinus : quippe in aulam Tro-
janam receptus fuerat, et rusticitatem procul dubio exuerar. Audi Ovi-
dium^ Art. Am. II, 369, de Paride et Helena:

Quid faciat? vir abest, et adest non rasiicas bospes;
£t timet in ▼acuo sob cubare toro.

Agnoscis Paridem non rusticum. Prsterea, vix est ut rusticum diceret
quando propter /ormam laudare instituisset : ■ nec tam formosus fuit
Paris rnsticus; » ha&c enim aliquatenus se mntuo tollunt. Satis, opinor,
patet depravatio ; non adeo facilis medicina. Et dixisse quidem potuit
matribus invisas pinus : ut apud Horatium, bella matribus detestata: et,
Hannibal patvnft6u5 abominatus: et ita apud Sil. Ital. III, 70, ubi idem
Hannibal naturo infantcm alloquitur,

.... amplior , oro ,
Sis patrio decore , et factis tibi Domina condas,
Queis snperes bellator avum , janique aegra timoris
Roma tuos nameret lacrimandos matribas aanos.

Sed hoc non satis fuisset: quippe ambiguum foret utrum matribus 7*ro-
janis^n Lactenis has puppcs invisas designare yoluerit^ quum ad utrasque
cx xquo pertinerent. Sine dubio intelligit/emiim^ Trojanas, quibus me-
rito inviste eranths puppes, utpote mulierem peregrinam in opprobrium
ipsarum invecturae, et frustraturse spem quam ipss liabere poterant de
matrimonio formosi sui popularis Paridis ; et ob multas alias rationes.
Pmne certus sum Statium scripsisse,

Nec Paris OEbalios talis visurus amores
Troasin invisas dejecit in aequora pinus.

Sensus, ut mihi videtur, hoc postulat; nec aliam comminisci potes vo-
cem, quse per omnia tam bene conveniat. Gausam immanis hujusce mu-
tationis in Prsfat. aperui: nempe ullima syilaba in amissa erat in sub-
sequente invisaSy ut ssepe fit. Deinde pro tr6as fecerunt ticus, quum
inter hoc et illud parum sit differentiae in minuto charactere. Et jam
obvium erat exscriptori vel lectori eruditulo addere syllabam rusy ut
integram vocem rusticus faceret; qua pejor, et sensui magis opposita^
vix inveniri potuit. Pariter et in eadem voce depravatum Ovidii locum
feliclter restituit Salmasius, teste Gronov. Observ. III, 3. Verba Ovidii
sunt, Heroid. XIII, i^y, epist. Laodami» Protesilao, « Troadas invideo:
que si lacrimosa suorum Funera conspicient, etc. » ubi vulgatam lectio-
aem Troadas invideo tf-oxoix/^jiiT probat Heinsius: in Godice Puteaneo erat
Troas invideo : unde, rS in geminato, Salmasius reponebat Troasin tn-
video. Nihil verius , aut magis appositum huic meae emendationi esse
potuit. Troasin vero ut Ifydryasin et Uamadryasin apud Propert. I, ao,
vss. la, 33; Lemniasin seu Lemniasiy Ovid. Art. Amat. III, 673, ex
emendatione Heinsii pro Lemnias. Vide locum : ibi enim plura exempla.
iVo invisas^ uonnullse editiones perperam habent invitas.

LIBRI SECUNDI SILVARUM. a6i

39. Quaies dubite post crimina form<B De sexu trunsirejubent. Nullum
ex his sensum efHcere possum : « jubent de sexu transire post crimina
dobiae formse: « qui jubent? deest enim casus rectns. Sed majus quod
sequitar, « post crimina dubis formx : » qusnam hsec crimina inteUigit?
qnodDam in te crimeny si

Dom dabitat Natara marem faceretne pueliara ,
Factas es o pulcher psene poella puer ?

ut eleganter Ausonius : non tuum hoc, sed Naturos; nec tamen crimen.
Vide quam levi mutatione eyanescunt hae absurditates ; lege modo , « qua-
les dubiae discrimina formie De sexu transire jubent ; » « discrimina du-
bise formae de sezu Iransire jubent : « notum enim pueros formosissimos
in hanc rem eli{p solitos; quippe « nnllum Deformem s»va castravit in
arce tyrannus. • Bene vero discrimina : Horatius, lib. II, Od. 5, 21, d«
poero formoso,

Qnem si puellarum insereres choro , ^

Mire lagaces &Ueret hospites
Discrimen obscurum , solutis
Crinibus, ambiguoqae valtu ;

quem Horatii locum in animo videtur habuisse Statias, Achilleid. 1 , 332 ,
ubi describitur Thetis natum cultu maliebri ornans : deinde addit «U-
gantissima haec,

Qualiter artificis victurc poUice cerae

Accipiunt formas, ignemque manumqne Mquuntur;

Talis erat Divae namm muunlis imago.

Nec luctata diu : superest nam plurimus UU

Invicta virtotedecor; faUitqae meutes

Ambiguus, tenuique latens discrimine sezus;

vertn quinto, pro Invicta virtute lege Invita virtute; ut apud Sidonium
ApoUinarem qui hoc mutuatiis est a Statio, carm. V, vers. 17: «Invita
saperat Tirtute venustas. • Claudian. de Bapt. Proserp. II, 29 : « solus-
qoe dahat discrimina sezus. » Ovid. Met. IV, 280 : « Ambiguus fuerit ,
modo vir, modo femina, Scython;* Noster, Theb. V, «ambiguo visus
errore lacessunt OEbahdie gemini; • ambigui mares de eunuchis Glaud.
in Eatrop. Ausonius, epi^. 69 : « Ambifjuoque fuit corpore Tiresias; »
JuYeiial. XV, i35 :

Pupillum ad jura vocantem

Circumscriptorem, cujus manantia fletu

Ora puellares fadunt incerta capiUi.

Senec. de Provid. cap. 3 : « Exoletus omnia pati doctns, ezsectse virilt-
latis aot dubise. » Recte vero , discrimina juhent^ id t^xfaciunt : ita apud
Juvenal. VI, 6ao : • boletus tremulum (C/aM</ii) caput in coilum descen-
dere jassit; » id est,/ecit. Passim apud poetas invenies.

54. Dignus et Mmonium Pyladen pracedere fama. Heinsius ad Ovid.
Trist. I, 9, V. 27, h»c notai : « Htemomum Pyladen facil Statius in Sil-

26» NOTiE J[N CARMEN SEXTUM

vis sed librariomm, nt opinor, calpa. » Quippe Pylades erat Pk^ceus.
Id. Ovid. Amor. II , 6 ^ 1 5 : « Quod fuit Argolico juvenis Phoc^uft Orestas ; •
id est, Pylades; et Ponlicor. II, 3 : ■ Adfuit insano juvenis Phocens Ore-
sts. » E Phocide nempe , Graeciae regione , Boeotiae contigua : ita enim
dicit pater ejus Slrophius apud Senecam, Agamemn. act. V, vera. 918 :
« Phocide relicta Strophius , Elea inclytus Palma revertor. ■ Non igitur
jEmonius seu Thessalus Pylades. An scripsit « Dignus et Aonium Pyla-
den prscederc fama? » ut contiguas regiones Bceotiam seu Aoniam et
Phodda forte confuderit: vide qn» notavi ad carmen I, hujus libri,
Tcrs. t8i. Conjungit alibi has regiones, Achilleid. Ii « Phocis et Aoniae
jaculis rarescitis nmbrs. »

58. Qius Deus<f aut quisnam tam tristia vulnera casus Eligit7 Non op-
timnm videtur istud, Deus eligit vuinera : melius exigit; ita Theb. VIII,
"58 : « plus exigit ultrix Tisiphone, » de Tydeo mandente capvt Mena-
iippi. Thebaid. XI, vers. 167 : « Sed exige tandem Supplicia;» Ovidius,
Metam. IV v. igo : « Exigit indicii memorem Cythereia poenam; • clare
Fastor. V, vers. 3i3 :

Quid f acerem , per qaod fierem manifetta doloris ?
Ezigerem nostne qmlia dsinaa noue?

Noster, Silv. V, a, v. 91 : • Exegit poenas hominmn cm cttfa saoriim; «
Lucanus, VIII, vers. 701 :

Hac Fortana fide Magni tam prospera fata

Pertalit ; hac illam wmmo de cnhnine rerom

Sorte dedit ; cladesque onmes exegic in «no

Saeva die , qaibas immuaes tot prKstitit annos :

ita legendum puto ; vulgo Morte petit; imitatur Virgilinm^ de Priamo ,
iEneid. II, 554- Expetere potnas Auson. Caesaribus : « Expetiit poenas de
Caio Cherea mollis ; > ita emendo pro , de Cmare Chserea moUis : in MS.
conceptum erat de C. Chnerea mollis; qu«e litera et Oesarem «t Qiium,
denotaft : Caligulam vero vocari Caium omnibus notnm: Qesare nimis ge-
nerale est. Vide tamen Theb. I , a^g : « FacU luant Thebse : ewr hostes
eligis Argos? » Senec. Medea, V, 534 •

Nec difigenti tela hbrentar mann :

lo me , vel istam : qttis<|uis e nobis cadit ,

Noceos peribit.

et Hippol. vers. ao8, de Amore :

Cur io penates rarios tenaes sobit
Hrc delicatas eligeos pestis domos?

CEdipo, vers. io36 :

ntrumne pectori infigam meo

Telum, an patenti conditnm jagulo imprimam ?

Eligere ocscis Talnas ? hunc , dextra , hanc pete

Uterum capaceuu

Niosler, Theb. VII, 175 : « Quin ctiam invisos (sic bostis defnit?) Ar^gos

LIBRI SEGUNDI SILVARUM. 263

Eli|^ ; » ita optime Codes Petrensis : yulgo ElicU, Hinc patet nihil mu-
tandum esse loco Curtii IV, i , ai : «hortum intrant^ quem forte steriles
herbas eli^ens Abdalonymns reporgabat; » ibi enim N. Heinsius maluic
exigens; eligere steriles herbas est notare eas que steriles erant, ut evel-
kret et abjicerat.

63. Buctassent elites Fesuvina inoendia Locros, Scio quomodo hanc
locum explicatGronovius, Diatr. c, 5o : Incendia ructassent dilesLocros ,
id est, inquit, ructando ignem Locros vexassent: ita nodare palastrus,
Herc. Surrent. quia in palaestris nodi ligantur: plaudere choreas Maroni
et aliis, quia saltando terra plauditur; yide locum: plurima enim ejus-
modi exempla ibi addncit. Mihi tamen non satisfacit in hac phrasi; nec
simili modo dici posse videntur no</are palastras^ plaudere choreasy et
ructare Locros , seu ructando ignem vexare Locros : quod affectatum ,
juuofbxov , et longe accersitum mihi ridetur. Et si hec admittatur inter-
pretatio , Tide quid sequitur : « Vesuyina incendia ructando incendia
▼exassent Locros. » Quid? an incendia possnnt ructare seu evomere m-
eendia? certe non hoc dixisset Groaovins, licet ejus interpretatio boc
dicat. Biihi minime dnbium est hanc vocem ructassent depravatam esse;
et medicinam videor invenisse, « si vel fumante ruina Undassent dites
VesuTina incendia Locros; « ex Achilleid. I, 86 : « Quum tuus .£acides
tepido modo san^ine Teucros Undabit campos ; • ubi undabit campos
sanguine, uf hoc loco undtissent Locros ruina, Undare vero Aejiammis
usitatum poetis. Silius, IX, 44^* «Undantes Tolvit flammas ad sidera
vertez. • Vide Heinsinm ad ejusdem VH, 355, ubi satis exemplorum.
Gonstmctio est, « si Vesuvina incendia fumante ruina undassent (i. e.
nndare fecissent) dites Locros, » fundos et praedia tua circa Locros,
Bmttiorum urbem. Posses etiam, Nudassent dites, etc. sed istud ahe-
mm placet ma^^is ; et yeram puto , nisi malis , « Rnctassent dites Vesu-
vina incendia Locri ; » quod etiam faciie dcfendi potest.

64* S^ Lucanus ager, etc. Fidi et boni interpretis esse puto, non
solnm explicar^ qna adii vel non, vel male, inteilexerint; sed etiam mo-
nere, ai quid occurrat quod ipse non intelligat. Qnod mihi hoc loco eve-
niss« nltro fateor :

9cn lAcanus ager , tea Tybridis impetas altas
In dextrum torsi^set aqaas , paterere serena
Fronta Deos : tive alma, etc.

Ubi Gonstmctio est , « Seu Lucanus ager torsisset in dextrum ahas aqnas ,
sea Tibridis impetus torsisset in dextram ahas aquas. > Nisi ita con-
straas, non video quo referri possunt verba Seu Lucanus ager: per se
eoim nihil efficiunt. Jam vero miram est quod dicit de Lucano agro
aqnas torquente : non enim agrorum est, sedjiuviorum , aquas torquere;
provt ex innumeris poetarum locis liquet. Nocmutationedistinctionis,
aut aMo quopiam pacto possum huic loco opitulari : nam quod in men-

364 NOTiE IN GARMEN SEXTUM

tem veoiebat,

Sea PoHendiii meni esieoc flumiDe »1(0« ,
Sen Lacaniu aQer : seu Tybridii impeins alus
In deztmm tonistet aquas, etc.

pro PoUentinos mersissent Jlumina ; statim abjeci, gnams haoc laxam
compositionem oon e»se Statii. Aut igitur excidisse videtur versus, aut
mira est eliipsis, « Seu Lucanns ager admisisset aquas, seu Tybridis im-
petus torsisset aqnas in dextrum. > Sed quid Tyhridi cnm agro Lucano,
tam longe dissito ? Despero igitur, et supra captnm meum esse haec con-
fiteor. Recte vero ez duobus Godicibus edidit Gronovius /n dextrum ,
scil. latns; non dextram; ita Theb. II, « in l«vum prona jacet Inachns
nma;» et X: «huic languida cervix, In Isvum cogente Deo, etc. •
Q. Gurtius, IV, i3, i6: « interdnm haesitare, an potins in Isvnm tor-
queret agmen. » Passim exempla.

70. Lwdendique vias, etc. Totus hic locus vulgo ita legitnr et distin-

{[uitur :

Latdendique vias vitae modo carmen adultar
Nectere tentabat juvenom pulcherrimns iUe
Cum tribus Eleu anam trieterida luetris
Attendit torvo tristis Rhamnusia yultu.

Nihil fcedius, aut minus intelligibiie his verbis. Sensus quidem facile
perspicitur, nempe, Philetum jam annorum esse quindecim : quiodecim,
inquam, non octodecim, ut falso Bernartius et Gevartius, Elect. III, 10,
decepti significatione vocum trihus Eleis lustris^ quae duodeeim tantum,
non quindecim annos efficiunt : qnum lustra Elea idem sint quod Olym'
piadesy hoc est, ^tmrfotiTiifii^tt^ non ^iyT«fa>«^i/ii(. Ad sensnm i^tnr atten-
denti statim patebat Statium scripsisse, « vitse modo limine adultc; ■
id est, in ipso limine adoiescenticp^ ubi concessit iempus puerili juventm ^
ut eleganter Ovidius, Metam. VI, 719 ubi: « ter quinos adoleverat an-
nos, n ut de Romulo et Ilemo idem, Fast. III, 69, nisi quod ibi sit ter
tenos, JBtatem adultam vocat Lucretius, lib. II, et rohur adultum^ ibi-
dem. Idem, III, 4^09 «< 1^9 loBa; Virgil. Geoiig. II, 362 ; et iEn. XII,
V. 438 : ■ Tu facito, mox quum matura adoleverit aetas, Sis memor ; • id
rst, « quum adulta letas maturavent, » vel, « adolescendo matura e%%e
cceperit, » ut bene Servius. Sic prima vita pro pueritia passim apud poe-
tas : primam tetatem vocat Noster, Theb. VI, aSa, et Achilleid. I, i63.
Sic puher <evum -pro puhertas Ausonius, Profess. XVII, vs. 10 : « pneros
grandi mercede docendi Formasti rhetor, metam prope puberis evi ; ■
id est, « pueros pubcrtatem jamjam ingressuros. » Idemy Protrep. V, ^3:

Idem vestidpes motu jam puberis levt

Ad mores artesque bonas fandique vigorem

Prodnxi :

ubi forte praestat/an</i^iie decorem : motus puberis avi est progressus pU'
bertatis: el ita iteram, Genethliaco , v. 8. Primam hanc atatem^ de qtio
raodo dixi, s\d annos tfuatuordecim ad minimum pertigisse colligo ex

LIBKI SEGUNDI SILVARUM. a65

loGoTSenec», Goosolat. ad Marciam, cap. ao. Appositissime Vanro, apiid
Censorioiim, de Die Matal. cap. i^* Recte i^tur Philetus dicitur fuisse
in limine vite adultce seu initio adolescentias ^ utpote qui jam decimum
quintum «tatis annum ingressus fuerat. Ut Yero adulta vita pro adole»
scentia, seu ea pars Yitte in qua adoUscimus, ita matura vita Manilio,
lib. II, quae « ad florem juYentse penrenit, » ut ait Florus : robustam ata-
tem Yocat idem, ibidem, Pro<£m. lib. I : maturos annos Horatius, Art.
Poetica. Sic anni domiti Tbeb. IX , 210: de equo loquitur : domitis ab
annis, ab ea parte Yit» in qua primum domabatur : domitam vitam di-
xisse potuit. Recte etiam limine vitte, ut epiced. Glauc. ; Tbeb. V, 535 ;
et supra y. s6o; Noster» Eucbarist. y. i3. Vetus inscriptio, citata a Jos.
Castalione, Not. in Rutil. Itiner. p. a8 : « Annus erat natae primus; mox
deinde secundi Liminibus rapuit me sibi Persepbone; « id est, initio se^
cundi. Passim occurrit apud Statium et ceteros poetas. GronoY. Reliq.
ad Scatii SiW. et Elencb. Antidiatr. cap. 3, aliud Yult; et notat, « Scimus
Statinm reliquisse viUe modo cardine adulta Nectere tendebat. Fita adulta
est ctas in qua adolescimus, aut adulti redditi sumus; ut alibi vita labo'
rataj in qua laboratum est. Merito igitur et cardines illas Yitae partes ,
inftintiam, pueritiam, adolescentiam , etc. » Haec Yir summus : non recte
tamen, opinor, in ista Yoce cardine; hec enim yox non denotat initiwn
rei (qnod sensus loci hujus requirit), sed contra, notionem extremita'
tis fere continet : saltem ambi^um est, nisi.addatur epitheton quod si-
|;nificatiooem ejns determinet. Sil. Italic. IX, i^o, ubi Satricus moritu-
rus loquitur : « Sat magnum hoc miserae fuerit mihi cardine Yitae Sola-
men, carisse meis; » Senec. de Benef. IV, 33. Ob banc rationem, nempe
quia Yox est dubise significationis , saepe iuYenitur additum epitbeton
summum ycI extremum ; ita exemplo illo quod GronoYius adducit ex
Thebaid. X, Yers. 853 : «Tum Yero attoniti fatorum cardine summo; »
Senec. Troad. Yers. 5a : « Mortalis asYi cardinem extremum premens ; »
Lucan. VII, 38 1. Si igitur scripsit cardine boc loco Statius, addidisse
debnit Yocem primo, ut notum esset illom innuisse initium adolescen-
tiae Phileti. Rectius idem GronoYius in Yoce tendebat; quam, praeter sen-
sum loci, conflrmant MS. Senens. et edit. Romana: et ita ex conjectura
emendaYeram priusquam uUam Yariantem lectionem Yideram; nectere
tendebat idem est quod pergebat nectere seu nectebat; ita SilY. V, ys. 3 :
• Tenderet et torvo pietas aequare Maroni; » id est, aquaret Maroni; ita
tendit diveilere nodoSy Vir{;. ^oeid. II, aao; tendit convineere pro con-
vincit, Lncret. V; atiua tendet rumpere plumbum , Horat. Epist. I) 10,
ao; Tacit. Ann. 1, 19 : « Si tamen tenderent in pace tentare, quae ne ciri-
Uum quidem bellorum rictores expostulaverint, etc. » Claudian. in Eu-
trop. I, 3oo. Eodem libro, Yers. i^: *t Nilnsne meatu Devius, et nostri
tendat jam transfu^a mundi Se Rubro miscere mari? » ita ex duobus li-
bris MSS. legit Heinsius pro tentat. Pari modo depraYatnm Oridii locum
ex optimis membranis restituit idem , Metam. XI , y. 533 : « Pars igitnr
tendebat adhuc iuYadere pinum ; » yuI^o erat tentabat. Infeliciter vero
OronoYius, quum ilistinguit, « Invidia, infelix, animi vitalia vidit, • et

266 NOTJS IN GARMEN SEXTUM

ad Ursmn pertinare lacit infelixy Tocandi oasu. Sanptum eniin boc epi*
theton InviduB ex Virg. Geoi^. III, 3^ : « Invidia infetix Furias amnem-
que severum Gocyti metuet; » ubi notat Servius, « Qo» infidentee efli-
cit infeHces ; » cui interpretationi pulcbre convenit quod de bac dcA
mox dicit poeta, teseque videndo Torgit. Ovidius, Met. II, 780, de Invi-
dia : « intabeecitque videndo Successus bominum; carpitqne, et carpi-
tur una, Snppliciumqae suum est; • unde pulcbemma Alexandri magni
▼ox, « invidos homines nibil aliud quam ipsorum esse tormenta; a refe-
rente Q. Curtio , lib. VIII , cap. 1 3 , 1 8. Recte igitur , Invidia infeiix. Multa
de hoc Statii loco Salmasius , epist. 86 ad Gronovium : quae <Hnnia re-
texit, epist. 88, et demum legit, « vitae modo limen adult» Nectere teo-
tabat : » proxime veram. Nostram correctionem «va^*«^<r«Tef pnto.
Nectere vero trieterida ut apud Ausonium, Epi^ramm. « Undecies nnam-
qne super trieterida necte. »

77. Torsity ef InvidiMn Mortenufue amplexa. Totum locum libet ap-
ponere, «t videas quam negligenter bic egerant interpretes :

Atieadii lorvo trisdt Rbamoaiui vulm:

Ac prinam impfevitqne toros» oculisqae nitorem

Addidit : et soUto sublimiiu ora lcvavii ,

( Heu misero letale faveiu ! ) seseque videndo

Tortit , et InvidiaiD Mortemqae arapleza jacenti

Injecit nezus :

ubi Rhamnuiia eadem est quK JYetnesis seu Invidia (nt pauUo ante dixit
vs. 69, Invidia infelix); Dea nempe quae nimiis mortalinm successibus
et rebus laetis invidet: unde agram lcetis Invidiam dicit, Theb. I, 136.
Quintil. Proaem. lib. VI, 10 : « Observatum fere est, celerius occidere fe-
stinatam maturitaiem ; et es^e nescio quam , quae apes tantas decerpal ,
invidiam; ne videlicet, ultra quam homini datum est nostra proveban-
tur. » Hanc Glancije Nutricem assii^nat Statius, in ejus Epiced. v. 130 :

Scilicet infausta Lacfaetis cunabula deztra
Atti^t , et grcinio pueriuD complexa fovebat
Invidia :

quem locum explioans GevartiuSy Elector. m, lo, bsec notat : « Invidia
bic auferendi casus oon est, sed noroinandi. Statius enim pbilosopbice
luvidiam seii Nemesin velut altricem et nutricem Glancise asai({nat, qoe
in primo pueritise flore, omnia iJli elegantiae ac venuatatis dona, omnes
Veneram Gratiarumqne dotes liberali^sime concesserit , sed nt postea
Qravius illi nocerety et vita vix salutata iUum eriperet. Interpretationem
banc meam lirmavi simillimo loco Statii, qui exstat boc eodem lib. 0,
Silvar. in Epieedio Piletif juvenis formosissimi ; cui quum omnes animi
corporisque dotes etiamnnm puero a Nemesi Dea, quam ibi Hhamnu-
tiam appellat, coUatas esse poeta cecinisset; boc ab iila factum ait, nt
deinde acerbins juvenem afflifferet; etlnvidiam ac Mortem^ aocias sttas
secum adducens, eum annos vix duodevigintiliatam e medio tolleret.
Locus ita babet: • Vita* modo carmen adultse Nectere tentabat, etc. ■

LIBRI SEGUNDI SILVARUM. 367

Errorem Genirtu sopra notaTi, qao Phileton duodeviginti annos natnm
factt, qaom quindeeim tantom Statius Yoluerit. Sed grarins adhuc errat
▼ir politns » dicit enim ■ Rhanurasiam secmn addncere socias suas Invi-
diam ac Mortem. » Qnid? an Rkamnusia secnm addncit soctam JHhttm^
fiwiam, Invidia. Intfidiam? easdem enim esse Invidiam et Rhamnusiam^
nisi jam scias, disce ex Glandiano, de Bell. Get. ven. 63 1, ubi postqnara
Alarici successnra et conjngis ejns fastum descripsit, addit, « Sed Dea
qmt nimiis obstat Rhamnusia TOtis Intnmuit, flexitque rotam; » ita le-
gendnm; Talfro inepte Ingemuit. Dea qne ebtiat nimiis wtis qnaroam
alia est prcter Invidiam? ApaleinSy Miles. IV: « Nec ille tam clarus ,
tamqne splendidas publicsB voluptatis apparatns, Invidiap noxios effugit
ocnlos. » Ex qno Apuleii loco intelligitur Statii Attendit; scilicet eenje^
dt in cnm noxios illos oculos suos Rlkamnasia : ut oarm. ad Uxor. init.
« Andiat infesto licet hoc Rhamnnsia ynltn. » Q. Gurt. X, 9, 6 : « Absit
raodo invidia, excipiet hnjns saMsnli tempora ejusdem domus ntinam
perpetna , certe diutuma posteritas. » Audi Nostrum saaTissime qae-
rentem, Pietat. Abasc. y. iBy:

Qaisnam impacata eonsaDgoiiiitate K^aYic
Fortunam InTi4iamque , Deus ? qui janit iniqnas
iElemum bellare Deai? noUaouie notaYit
nia domum , tonro qoam non haec Inmine figat.
Protenns, et saera perturbet gandia dextra ?

Etinm ipse Gevartius , loco supra citato , Invidiam et Nemesin unam
eamdemque facit : Nemesin vero et Rhamnusiam eamdem esse norunt
omnes. Hesychius : *P«(fCfM/ray, N«/u«mf. Alibi : N^imc, vffti^ /<^u4k>
#00N02. Mira hapc viri docti oblivio , in eadem sententia unam persp-
nam duas facientis. Sed sensui et verborum significationi non satis hoc
loco attendit Gevartius : quod si fecisset , facile vidisset Statium scri-
psisse, «et invitam Mortem complexa, jacenii Injecit nexus. » Nihil ve-
nnstius dici potuit : Mors, etiamsi blanditiis Dese InvidicB allecta, invita
tamen, praeter morem, opus suum peregit : tanta amabilitas Phileti fuit.
Mors invita aliquid facere eleganter dicitur , quando contra leges natune
vim suam exerit: quando rapit yuvenem ^ qui secundum vitae humanae
Gonditiones dintius vixisse sperare potuit. Lucanus, VI, Sag, de saga
Thessala :

Viventet animas et adhac sua membra regentet

Infodit busto : fatis debentibus annos

Mors invita tubit :

imafa^ utpote ante tempus^ et quom fata adhuc annos deberenU Manil.
IV, ver». 86 :

Quod Decios non omne tuUt, non onuie Cainillos
Tempus» et invictom devicta morte Catonem ,
Materies in rem snperat, ted lege repugnat.

Ubi nescio quid sibi velit. Scaliger, qui hos tres versns ita ut hic vides
ex optimo Godice Gemblacensi adducit, nota tamen proxime sequentc

a68 NOTiE IIS CARMEN SEXTUM

dicit, « Male Gemblacensis ; et iniricta devictam morte Gatonem. • Ul'
cunque sibi contradicat Scaliger, ne dubites quin elegantissimi scripto-
ris sit, « et invita devictum morte Catonem. « Qui bistoriam letbi Gato-
nis legerunt) facile intelligeni quare invita Morie devictus ille dicitur.
Noster, Tbebaid. X, 809, nbi mater Menoecei queritur, « sponte en ul-
iroque peremptus Irrumpis moestas, fatis nolentibus, umbras; » noien'
tifnis fatis^ « quia ante diem periit; > ut bene Lutatiua scholiastes. Ita
Cantbus, apud Valer. Flacc. VJ, 3 17, tela rapit ab i^rgus navis carina
inuita, quia sc. Argo fatorudk prxscia novit illum periturum esse; ideo
invita administravit iili tela; Manil. V, « glebas inter deprendere gazam,
Invitamque novo tandem producere cselo. » Ita , « mors juveni accldere
adversante et repugnante Natura, « alicubi apud Gic.^de Senectute^ di-
citur. Pro que ampiexa edidi compiexa; supra notavi de qu pro c, et
vice versa; ita apud Manil. V, «Mazimus Orion, magnum complezus
Olympum ; « pro complexus optimus Gemblacensis habet que amplexus.

80. Jam litora duri Sceva^ Philete, senis, durumtjue Acheronta vide-
bas, Quo domini clamante sono ! Non ferri potest duri senis et statim
durum Acheronta; lege, « jam litora duri Seva, Philete, senis, dirum-
que Acberonta videbas; « durisenis, ut apud Senecam, OEdip. vs. 166,
de Gbaronte:

Quique capaci turbida cymba
Flumina tervat durus senio
Navita crudo.

Hercule tamen Furente, v. 771 : « dirus exclamat Cbaron, Quo pergis,
audax ? » Apulcius , Apolog. « Igitur agnomenta ei duo indita ; Charon ,
ut jam dixi, ob oris et animi diritatem; sed alterum, quod libentius au-
dit, ob Deorum contemptum, Mezentius. » Utrovis modo rccte dici po-
test : mihi tamen magis placet duri senrs, quia dirum est perpetnum
Acherontis epitheton. Dira Furiarum ioca, Senec. Herc. Fur. vs. laai ;
Charontem navitam tristem vocat Virgil. JEneld. VI, 3i5; tetrum por-
thmea, Juven. III, a66; torvum senem, Propert. III, 18: hoc vero est du-
rum potius quam dirum senem. Hs autem voces durus et dirus in MSS.
perpetuo confonduntnr ; vide fientleium ad Horat. carm. II, la, 2; Dra-
kenborch. ad Sil. Italic. XIV, 126, ubi diro Laslrygone edidit pro duro.
Contra duri Ditis seu Plutonis apud Virgil. JSneid. XII, 199, uti recte
cx Codicibus Pierius, pro diri. Sequitur, « Quo Domioi clamante sono ! »
pro quo bene Gronovius ex duobus Codicibus ciamate; ita Theb. IX,
476: « Unde hafc, Ismene, repente Ira tibi? quove has traxisti gurgite
vires Imbelli famulate Deo?» ubi pari errore in nonnullis editionibus
legitur /amu(anle. Tbebaid. III, 201 :

.... nec qnod te , Delia , casto»
Probpsum ad fonies specub temerare profana
Heu dominum insani non agnovere Molossi ,
ncflerim maQis :

LIBRI SECUNDI SILVARVM. 169

ita legendus iste locus: valgo tibi et temerante. Gonstnictio est, « nec
magis defleiirn qaod insani Molossi non a^overe dominom Actaeonem
prolapsum ad castos fontes temerare specula profana te, Delia. »

83. Non iievius atros Nigrasset planctu genitrix tibi swva lacertos. Qajs-
rit Barthius quomodo Atri lacerti nigrari possunt ; et cur stevius et steva
de eadem re dicuntur? pro swvius itaque legit scepius; de ceteris, nihil
mutat. Ego adhuc quaero quare sceva litora et siBva genitrix tam proprt
posita; et, quod majns est, quomodo genitriz sceva fuit haic pnero mor-
tuoy quum suos lacertos nigraret» et plangeret? propius ad rem fuisset si
dizisset sibi saeva, non tibi. Sed nec ita dixisse puto : adhuc enim siieva
et steva nimis vicina sunt ; et subfrigidum est istud sibi steva : cui enim
nisi sibi s«ya esse potuit quae suos lacertos verberarit? sensum igitur non
promovet sibi sceva. Ego non dubito a Statio fuisse « non secius atros
I9i^asset planctu genitrix insana lacertos;» non secius, id est, pari
modoy non aliter. Sosipater Gharisius, lib. I, p. 6i: «Fit secus et ad-
verbium, qnod significat aliter; unde nascitur «egutui, A^Xoie<r«^»(. n Me-
ministi vero quae supra dixi de promiscuo usu literarum qu et c : unde
idem sunt ^ecius et sequius. Virgil. Georg. III, 36^: a Interea toto non
secius aere nio(;uit; » idem, JEneid. VII, 781 : « Filius ardentes haud se-
cius aequore campi Exercebat equos; » IX, 44' * " instat non secius, ac
rotat ensem Fulminenm; » Ovid. Metam. II, 809 : «Felicisque bonis non
secius uritur Herses, etc. » ita edidit Heinsins, quum in quibusdam
exeroplaribus invenisset non Uevius, in aliis, noit ieniuSy in quatuor non
aiiter. Vide eum plena manu exempla congerentem. Noster, Thebaid. V,
361 : « gelida non saevius Ossa Luxuriant Lapitharnm epulae , si quando
profundo Nubigenae caluere mero ; » ubi pro non stevius "MS. Petrensis
babet non segnius : lege, non secius. Hoc verissimum puto. Deinde,
« Nigrasset atros lacertos ; » probum hoc : ita apud Lucan. II, 87 : « ictu
liventes atra lacertos. » Notum vero est vocem insanus usurpari de iis
qoi magno aliquo luctn afficiuntur. Noster, Silv. V, 5 : « Tanta- miki fe-
rilas , tanta est insania luctus ; » II , i : « Mulceat insanos gemitus ; »
Thebaid. VI, vers. 303 :

JaiD face subjecta primis in frondibus ignis
Gxchniat : labor insanos arcere parentea.

Xn, 374) ^^ Gerere Proserpinam lugente, « Illius insanis ululatibus ipse
remngit Enceladus; » Ovid. Metam. IV, 690, de Andromeda: «genitor
lugubris, et amens Mater adest; ambo miseri, sed juatius ilia ; ■ Pro-
pertius, f, 6:

Ut miki deducta faciat coDYicia puppi
Cynthia , et insania ora notei manibus :

Ovid. Amor. III 9 6, vers. 57 :

Qnid fles , et madidot lacrimis comnnpis ocellos ,
Peciomque insana plangis ^erta manu ?

Plin. epiat. IV, 3 ; « amissum tamen higet insane. » Potet etiam legere ,

a^o NOT^ IN CARMEN SEXTUM

genitrix ve$anay ex Propertio, II, 9:

Nec non eunimem anpleocen» Biiteif AchiHon
Candi4a TCMna yerberat ora aana :

Senec. Herc. OEt. v. igSo, ubi AlcmeDa de seipsa loquitnr :

Fallor , fallor , Tesaiia parens ;

Nec te manes umbra*qae timent, etc.

Et hoc forte veriiu , propter perpetuam fere mutationem literarum B et
y : tivisfgva, pro tibi sceva, parum differt a vesana. Ita vene merenti
pro 6eiie^ apud Reines. Inscript. p. 543, bixit et biginti pro vixit et
vigintiy p. 901.

93. Sed et ipse juvat. Hsc verba , quoram sensum et connexionem
cum pnecedentibus aut subsequentibus nullatenus video, corruptissima
puto. Fniatur iis Gruceus, qui pro juvat Xe^iijuva: et addit, « Sensus
apertus: nihil quidem acceptius umbris quam gemitus, sed tamen tu
eas, Urse, pro virili juva, i. e. subleva, dolori resistendo, ne caram
Pileti umbram nimio luctu offendas. Huic lectioni favent sequentia,
Quid terga dolori, Urse, damus? etc. n Mihilo melios adhuc intelligo.
Diu me torsit hic locus, et desperaveram ; sed jara verum inveni) ot
opinor. Prsecedit :

Et domini fletos : hos tantom hausere faTiUsB,
Ho» bibit usque rogus ; nec quod tibi Setia canos
Restinxit cincres, gremio nec lubricus ossa
Quod vallavit ooyx, miseris acceptius umbris.

Hnc nsqiie luctum et lacrymas Ursi describit : horiatur dehinc illom, at
seipsum erigat et dolorem excqtiat :

QuiA gemitns sedaase ( vel sedare } jnvat? qnid tcrga dolori ,
Vne^ damus? quad damna foves? etpectore iniqao
Vulnos amas ?

Qkms est hortantis cum iiKerrogatioD«, idem quod atcurmm, vel eur
uotu VirQ. ecl. II, 71:

Quin tu aliquid saltem , potior quorum indiget nsofl,
Viminibus mollique paras detexere junco?

Ita legendum puto pro potim. Gellius, N. A. H, si: «Quin, inquam,
▼o», Opiciy dicitis mihi, quare, etc. n ita legendum, vu%o : Quidy eic.
Qmin dicitis est cMr non dicitisy exprobratorie ; sed admodam probabilem
facit hanc conjecturam locus simiiis in Glaucia Mel. v. 208 , in re nempe
simili : «Qtiin tu jam vcdnera sedaSy Et tollis mersum loctu caput?»
Omiiia fere eadem vides.

95. Ubi nota reis facundia raptis? Non explicant interpretes qoinam
sint hi rei rapti; intelliges vero ex loco Senecc de Brevitat. vite, cap. 6^
de Livio Dmso : « Aotus enim et popillos adhuc et pnstexutos jodici-
bus reos commendare, et gratiam suan foro interponare tam eflicaciter,
ttt ^assdam iodicia canstet ab iUo rapu. » Hijudkia^ iu rti rapi dioun-

LIBRI SECUNDI SILVARUM. 271

tar, qui contra onmium spem et exspectationem, sola patroni facundia,
causa vincunt ; eripere et extorquere hoc sensu passim utitur Gicero ;
cawLsam auferre eleganter L. Senec. Gontrov. II, 9, pag. i3o. Audacter
Alcimus Avitus, lib. V, aa^, de latrone crucifixo : « Abstulit ille suis cae-
lomm regna rapinis; » nempe quia dizerat Evangelista Matthseus, XI,
la : « fia^ikM. vmi wfaw BIASETAIy tuu /iut9fttu 'APIIAZOTSIN amv nec
minus Noster, Pietat. Abasc. y. 7 : « Sic auferre rogis umbram conatur,
€t in^ns Gertamen cum Morte gerit. » Quintilianus, Instit. lib. II, 16 :
«Nam et M. A<|ailium defendens Antonius, quum scissa veste cicatri-
ces, quas is pro patria pectore adverso suscepisset, ostendit, non ora-
tionis habuit fiduciam, sed oculis populi Romani vim attulit : quem illo
ipso atpectu maxime motum in hoc, ut reum absolveret, creditum est. »

96. Quid caram crucias tam scevis iuctibus umbram ? Probum forte
suo loco epitheton istiid iimt; sed non hic : nifaii enun sensni addit.
' Lege , « Quid caram crucias tam seris luctibns umbram ? « luctibus seris,
et nihil profuturis; vel veteribus, et in longum tempus continuatis :
utrovis enim modo optime sensui congnut. Pari modo, et in eadem voce
depravatus Lucaous, VII, 43o : « Quod aamper aeras debet tibi Parthia
poenas: » ita legendum pro satvas, Vide not. ad Valer. Flacc. V, 26i,ubi
idem mendum ; et SenecMedea , v. 686, ubi idem.

CARMEN VII.

GENETHLIACON LDCANL*

LiUGANi proprium diem frequentet,

Quisquis coUibus Isthmiae Diones

Docto pectora concitatus oestro

Pendentis bibit ungulae liquorem.

Ipsi , quos penes est hbnor canendi , 5

Vocalis citharae repertor Arcas ,

Et tu Bassaridum rotator Evan ,

Et Pa^an , et Hyantiae sorores ,

Laetae purpureas novate vittas :

Grioem comite , candidamque vestem lo

Perfiindant ederae recentiores.

Docti largius evagentur amnes ,

Et plus Aoniae virete silvae :

Et si qua patet , aut diem recepit ,

Sertis moUibus expleatur umbra. i S

Gentiim Thespiacis odora lucis

Stent altaria , victimaeque centum ,

VARIA LECTIONES.

Genethliacon Lucani, Editto 5. Pro Ipsi, ed. princ. ipsis. A.

Parmensis addit , ad Pollam .- non 8. Hyantics» Cod. Paris. euhan^

male , propter ea Praefat. : « Exclu- iiee ; et vers. 7 y euhan pro Evan . A .

dit volamen GenetUiaconLacani, i^* Et si qua patet, aut dietn

<|nod Polla Argentaria, clarissima recepiu God. Paris. edit. pr. Et si

uxonim,qaamhancdiemfortecon- qua pateram et diem recepit. Vide

secraremus, imputari sibi yoluit. » not. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. II, CARM. yiL ayS

Quas Dirce lavat, aut alit Cithaeron.

Lucanum canimus : favete linguis :

Vestra est ista dies ; favete , Musae , ao

Dum qui vos geminas tulit per artes

Et vinctae pede vocis , et solutae ,

Romani colitur chori sacerdos.

Felix heu nimis , et beata tellus ,
Quae pronos Hyperionis meatus a5

Summis Oceani vides in undis ,
Stridoremque rotae cadentis audis :
Quae Tritonide fertiles Athenas
Unctis , Baetica , provocas trapetis !
Lucanum potes imputare terris ; 3o

Hoc plus quam Senecam dedisse mundo ,
Aut dulcem generasse Gallionem.
Attollat refluos in astra fontes
Graio nobilior Melete Baeds.
Baetin , Mantua , provocare noli. 35

Natum protenus , atque humum per ipsam
Primo murmure dulce vagientem
Blando Calliope sinu recepit.
Tum primum posito remissa luctu
Longos Orpheos exsuit dolores ; 40

£t dixit : « Puer o dicate Musis ,
Longaevos cito transiture vates , '
Non tu flumina , nec greges ferarum ,
Nec plectro Geticas movebis omos ;
Sed Septem juga , Martiumque Tybrim , 45

Et doctos Equites , et eloquente

as. Vinctm. Cod. Paris. a priina margine , nvmium. Ed. pr. nimis. A.

naiiii, vincto?; a secanda^yunctis: a8. Tritonide. Sic Paris. cod.

hoc retinet edit. pr. A. Ed. princ. Tritonida. A.

a4- Nimis. God. Par. nimis^ et in 4^* ^octot Equites. Lege ceUoi^

I. i8

^74 P P STATII SILVARUM

Cantu purpureum trahes SeAatuin.
Nocturnas alii Phrygum ruinas ,
Et tarde reducis vias Ulixi ,
Et puppem temerariam Minervae ,
Trita vatibus orbita , sequantur :
Tu carus Latio , memorque gentis
Garmen fortior exeres togatum :
Ac primum , teneris adhnc in annis ,
Ludes Hectora , Thessalosque cumis ,
Et supplex Priami potentis aurum.
Tu sedes reserabis inferorum ;
Ingratus Nero dulcibus theatris
Et noster dbi proferetur Orpheus.
Dices Guhninibus Remi vagantes ,
Infandos domini nocentis ignes.
Tu castae titulum decnsque iPoUse
Jucunda dabis Allocutione.

eC vide not. God. Paris. tloctas. A.

49. Tarde, Cod. Paru. edit. pr.
et Gronov. tardi. A.

53. Carmen fortior exeris toga^-
tum. Supra dixit mov<6is, trake$i
infra , ludes^ reserabiSf etc. hic ita-
qae reponatur exeres. Hoc non ad-
▼ertens Heinsius, hunc locum ita
legebat : « Tu par es Latio, memor-
que gentis Carmen fortius exeris
togatae ; » male : dixiste enim debuit
par erts non es , ut respondeat <r^ ex-
eres^ quod sine dubio Statianum est.
Nec opus est ut legamus togatoB pro
togatum ; togatum enim cannen est
earmen argumenti Romani : ita pax
togata, pro Romana apud Calpuiv
nium Siculum , eclog. IV, 8 : « Qui
populosurbesqueregit, pacemque
togaiam. » Diomed. lib. ttl : « To-
gattt f^buls dicuntur, quse scripte

suBt Bacandmn Kitni ct habitus ho-
minum togatorum , id est , Roma-
norum. • Unde togatumforum pro
Bomano, Protrep. ad Oispinum,
V. 108. --* God. Paris. et Gronov.
ejceris : idem Gronov. nescio an ty-
porum vitio, pro togatum scribit
rogatuwi. A.

54- /» annis. Ed. princ inanis :
absurde. A.

57. Tu sedes. Cod. Par. et Gron.
Et sedes. Vid* »ot. A.

59. Proferetur. Sic Cod. Par. et
Groo. ApudCruc. praferetur. Yid.
not. A.

60. Vagantes. Cod. Par. et Cruc.
vagantis. Vers. seq. cod. Paris. et
ed. princ. pro dominiy habent do»
minis. A.

62. Tu. Cod. Paris. edit. princ.
Huc. A.

LIBER U, CABMEN VU.

Mox , coepta generosior juvanta ,
Albos ossibus Italis Philippos ,
Et Pharsalica bella deconabis ,
£t fulmen ducis inter arm^ Drvi ;
Libertate graven^ pia C$itonem ,
Et gratum popularitate Magnum.
Tu Pelusiaci scelue Ganopi
Deflebis pius ; et Pharo crujenta
Pompeio dabis altius sepulcrum.

Haec primo juvenis canes sub sevo,
Ante annos Gulicis Maroniani.
Cedet Musa rudis ferocis Enni
Et docti furor arduus Lucreti ,
Et qui per freta ducit Argonautas ,
Et qui corpora prima transfigurat.
Quin majus loquor ; ipsa te Latinis
JEneis venerabitur canentem.
Nec solum dabo carminis nitorem ,
Sed taedis genialibus dicabo
Doctam , atque ingenio suo decoram ;
Qualem blanda Venus , daretque Juno ;

%fS

67. Et fulmen ducis inter arma
Divi. Venet. et Parm. Quofulmen.
Scripsit : 9 Qnod fulmen dncis in-
ter arma Diyi ; » id est , tfuale vel
quantum fulmen; nt passim his
Silyis. Dux Divus, emphatice , Jn-
lins Gaesar. — Ducis. Edit. pr. dul-
as; (piod et habet Ck>d. Par. ; idem
a secunda mann , ducis. A.

69. Magnum. Paris. cod. Ma~
^num : ed. pr. magum. A.

77 . Et qui per freta duxit Aryo^
nautas. Sequitur, « £t qui corpora
prima transfigurat; » hic igitur lege
dueit Argonautas. — Cod. Par. ed.
pr. Cruc. Gron. duxit. Vid. not. A.

79. Quin. Cod. Paris. edit. pr.
Quid. A.

81. Carminis. Cod. Par. ed. pr.
carminum. A.

83. Doctam , atque ingenio tuo
decoram. Polla quidem uxor Lncani
decora seu decorata fuit ingenio
mariti, utpote qni titulum decusque
ilH dedisset jucunda allocutionCy ut
supra vs. 6a; sed majus quiddam
hic Yoluit Galliope, nempe «Do-
ctam atque ingenio suo decoram ; w
majoris quippe glori» est suo quam
alieno ingenio eminere. — Cod.
Paris. edit. princ. Cmc. OronoT.
tuo. A.

18.

^76 P. P. STATII SILVARUM

Forma, simplicitate , comitate,
Censu , sanguine , gratia, decore.
Et vestros Hymenaeon ante postes
Faustis cantibus ipsa personabo.

O saevae nimium , grayesque Parcae !
O nimquam data festa longa summis !
Cur plus , ardua , casibus pateds ?
Cur saeva vice magna non senescunt?
Sic natum Nasamonii Tonantis
Post ortus obitusque fuiminatos
Angusto Babylon premit sepulcro :
Sic fixum Paridis manu trementi
Peliden Thetis horruit cadentem :
Sic ripis ego murmurantis Hebri
Non mutum caput Orpheos sequebar:
Sic et tu ( rabidi nefas tyranni ! )

100

BS.Deduobushisvers. cf.not. A.

88. Festiscantibusipsapenonabo.
Lege Faustis cantibus; quippe sta-
tim sequitur festa longa; faustu
vero proprium in hac re verbum.
Glaudianus , epithal. Pal. et Celer.
V. 22 : « Quum subito varius vicina
clamor ab urbe Et fausli juvenum
plausus , mistasque choreis Auditae
per rura lyr». » Idem , de Nupt.
Honor. et Mar. v. igS : « Tibia pro
lituis , et pro clangore tubarum
Molle lyree faustumque canant ; •
ubi pariter erat fesUimque. Vide
Heinsium ad locum. Noster, Theb.
lil, 691 : iiEx quo primus Hymen,
movitque infausta sinistram Juno
facem. » Ob eamdem rationem pro
scBva vice, v. 92 , mallem liBva vice ,
propter pnecedentem , O stewB ni-
mium, etc. vide Burmanni not. ad
Val. Flacc. 1, 870; ubi pro face

stBva^ Heinsius 4n Oson. cod. io-
venit loBva. Claudianus, Idyll. VI,
92 : « nec sevo Sirius igne nocet;«
ubi qnatuordecim libri habent Uevo^
testaute Heinsio. Vide Drakenb.
ad Sii. Italicum, V, 660. — Cod.
Paris. Cruc. Gron. festis. A.

91. Patetis. God. Paris. in texta,
petatis; ad marginem patetis. Ed^
princ. et Cruc. petatis : Gronovius,
patetis. A.

96. Sicjixum Paridis manu tre-
mentis. Aures exigunt trementi
manu, id est, trepida: hoc multo
suavius quam Paridis trementis.
Seneca, Troad. v. 967 : « O manum
Paridis levem ! » Edit. Parm. habet
prementis : Romana, potentis; et
obruit pro horruit. — Cod. Paris.
ed. pr. potentis. A.^

97. Horruit. Cod. Paris. ed. pr.
ohruit. A.

LIBER II, CARMEN VII.

Jussus praecipitem subire Lethea ,
Dum pugnas canis , arduaque vooe
Das solatia grandibus sepulcris ;
( O dirum scelus ! o scelus ! ) tacebis. w

Sic fata est , leviterque decidentes
Abrasit lacrimas nitente plectro.

At tu , seu rapidum poli per axem
Famae curribus arduis levatus ,
Qua surgunt animse potentiores ,
Terras despicis , et sepulcra rides ;
Seu pacis merito nemus reclusae
Felix Elysiis tenes in oris ,
Quo Pharsalica turba congregatur ;
Et te nobile carmen insonantem
Pompeii comitantur , et Gatones : .
Seu magna saCer et superbus umbra
Nescis Tartaron , et procul nocentum
Audis verbera , pallidumque visa
Matris lampade respicis Neronem ;
Adsis lucidus ; et, vocante Polla ,
Unum , quaeso , diem Deos silentum
Exores : solet hoc patere limen
Ad nuptas redeuntibus maritis.

Haec te non thiasis procax dolosis
Falsi numinis induit figuras ;
Ipsum sed colit , et frequentat ipsum

277

io5

110

ii5

iio

135

III. Merito, 8ic cod. Paris. ed.
pr. et Gruc. Apod Gronov. meri"
tum. Vide not. A.

1 16. Tu magna sacer, Sensas et
constmctio postnlant Seu magna
$aeer: hoc nt percipias necesse est
nt recarras ad ▼. 107 : qnippe longa
cst periodns, nec iinitnr ante ver-

sum 1 20 : « At tii adsis lucidus , seu
terras despicis, seu pacis nemus
tenes, seu nescis Tartaron. » Uno
spiritucontinuasententiam av. 107
ad YS. lao, et statim Tidebis. —
God. Paris. ed. pr. Tu magna, A.
1 a5. Figuras, \u\qo figura; quod
et habet cod. Paris. et ed. pr. A.

atyS P. P. STAT. SILV. LIB. II, GABM. Vli.
Imis altius imitaiu medullis ;
Ac solatia vana sabministrat
Vultus , qui simili notatus auro
Stratis prsBoitet , excubatque somno 1 3o

Securas. Procul hino abite , mortes ;
Haec vitae genitatis est origo ^
Gedat luotud atrotx: ^ genisque manent
Jam dulces lacrimsD ; dolorque festus
Quidquid fleverat ante i nuno adoret. 1 35

i3o. Excuhakfue tomno. Vulgo
incubatque t. Sic et Par. cod. Vid.
not. A.

i3a. Pro genialisy PannsDtis ha-
bet genitalis : recte. Vide qnae no-
tavi ad Arb. Ated. ▼. 6a .* genitaiis
4ingo idem est qaod iiiUxttm, 8m<-

fiit Noflter ex Lncretio 9 cesli geni-
talis origo : et alibi, mundi temjnu
ghiiHdle; 2d est Milfctcm teu nata-
Um mumli \ diewi g^italem Yocat
Tacitus, AnnaK XVI, i^. — Cod.
Paris. gemaiis. A.

t34* ^ptifemuftofestus.A.

>^^

NOTiE

IN CARMEN SEPTIMUM LIBRI SECUNDI

SILVARUM.

Vbbs. io. vjaiNEM comitef candidemuiue vestem Petfundant ederte recen"
tiores^ Cujasnam usus sit edera in vestibus perfundendis^ vel quid sitper-
fundere ^estem edera omnino tacent interpretes ; et perdoctus sit oportet
qui haec ezplicare possit. Colligere quidem sinus edera inTenio^ Achilleid.
lib. I, vers. 609: « Ut vero a tereti demisit jyebrida coUo Errantesque .
linus edera collegit, etc. » £t ligare sinus edera Val. Flacc. lib. II, a68,
de Hypsipyle patretn Hioanta omante in speciem Bacchi. Ex quibus lo-
cis ptimnm stispicabar de cinctu (non perfusione) vestis hxc Statii intel-
ligeada esse : omnem mox scrupulum remoirit Sidonius ApolUnaris,
perpetuos Statii imitator, epist. VIII, 1 1 :

Spanam striogc coinam ▼ireme vitta :^
£t rugas tibi syrmatis profaDdi
Succingaat edcrx expeditiores.

Hkc ad verbum iStatii quasi filo ducunt, « Crinem oomite, candidamque
vestem Praecin^ant edere recentiores: » non perfundant. Preecingere
pro vincire seu ligare centies occurnt «pud Ovidium ^et alios. Prsposi-
tiones per^ prm et pro, eodem modo in MSS. signantBr ; unde siepissime
confunduntttr.

i4* El si qua patet, aut diem recepit Sertis mollibus expleatur umbra.
Nnlhim opus disjunctiva particula dut, quum res eadem fexprimatur ;
qujppe ^a(ere et diem recipere idem snnt ; quum umbra quae pateat neces-
sario etiam diem recipiat. Melius itaque si dixisset patet et diem recepit:
qno pacto, to fltc/ro bis tantum diceretur ; quod poetae sil>i interdum in-
dnlgent. Istb Vero modo, patH aut diem recepit^ disjunctivum aut vitiose
usurpatttr : uunquam enim diajunguntur nisi verba aut res divers% signi*
fieationis : ridicufe cnim diceres , non possum , aut bibere, aut liquorem
haurire. Domitius satis absurde edidit , « Et si qua paterara diem rece-
pit : 9 quod tamen magis absurde interpretatur, « Si aUquis se contulit
in umbram in diem ut pateram daret volnptati. • Ex MSS. vero hanr
lectioncm hansisse Domitium hinc coUigo , quod editio Parmensis , qua>
duobus annis editionem Domitii praicessit , habet patet aut : quam

28o NOTiE IN CARMEN SEPTIMUM

lectionem si vidisset Domitius, avide, sat scio, arripaisset; et binc pro-
babile fit illum nunquam inspexisse istam editionem. Quid i^tur, in-
quis , facies isti voci pateram ? ecce tibi ,

Et si qoa pamlain diem recepit
Sertis moUibus expleatur umbra.

Jam numeros Statianos agnoscis. Pro patulam errore librarii scriptum
erat patelam : nnde , mntata una litera , fecerunt pateram. Bene vmto
diem patulam : ita aerpatuius Avieno, Pbcenom. Arat. t. i i i3; aprieam
diem vocat Val. Flaccus , I, 8^5 ; aprica saxa Virgil. Georg. 1. II , v. 5a2 ;
abbi^ eodem libro, v. iia , aperlos colles^ eodem sensu : id est, patw
los. Appositissime Ovid. Art. Amat. II, 619:

Et si non tenebras, at «piiddam nubis opacc
Quaerimns , atque aliquid luce pateute minus :

id est, die patula. Dies enim boc Statii loco idem est quod calum^ lux,
Noster, Tbebaid. lib. I, vers. 199,

Interiore polo : spatiis hnic omnia juxta ,
Primaeque occiduaeque domus , et fnsa sub omni
Terra atque unda die.

Ita legendus iste locus : vulgo, hinc, et effusa. Vetus interpres : sub
omni die^ id est, sub omni ccelo. Lucanus, III, 44^9 ^^ caesis arboribiu
loquens : « Tunc primum posuere comas , et fronde carentes Admi^ere
diem : » id est, lucem recepere.

a4* Felix heu! nimis. Prsestat, Felix o, nimis. Seneca, Herc. OEt.
V. 1778 : « O nimis felix, nimis, Thebane conjux ! » Quippe heu viz lo-'
cum habet nisi in re lugubri ; ut in ista Didus apud Virg. iEneid. lib. IV,
vers. 667:

Fdix , hen nimium feUx , si litora tantum

Nunquam Dardanise tetigissent nostra carinte !

Noster, Lacrim. Etrusc. v. a5: « Felix , heu nimium felix , plorataque
nato Umbra venit. » Hic vero exsultandi potius quam dolendi datur

occasio. Supra , Silv. I , a : « satis o nimiumque priores De~

spexisse procos. » De his vocibus dixi ad Carm. primum bujus libri v. 4> •
Tbebaid. lib. IV, vers. 761 : .... tantum reduces det fleciere gressus
Juppiter , o quanta belli donabere preda ! » ubi male codex Petrensis
habet , heu quanta. Lucanus tamen in re simili VIII , 189 : « Heu nimiuua
felix Ktemo nomine Lesbos. * Charisius, lib. II, p. ai3, notat o etianm
dolentis esse : « O dolentis est, ut Maro, O terque quaterque beati : Afra-
nius in Emancipato : O quid clamas? » et ita Semus ad Maeid. iib. XI ,
vers. 4i5.

36. Natum protenus^ atque humum peripsam^ etc. Imitatur Sidon.
Apollinaris , carm. XXIII , ao^ :

Jaro primum tenero calcntem ab ortu
Kxcepere sinu novcm sorores.

(

LIBRI SECUNDI SILVARUM. 281

46. Et doctos Eifuites, Quare Equites potissimnm hoc epitheto do-
nat ? nisi illi pre Senatoribm et ceteris Romanis docti fnerint : qood
non memini me legisse; et Senatores quidem proprio et perpetno epi-
theto designat , purputfum trahes Senatum : eodem modo cam Equiti-
bus actnm esse oportait, Et celsos Equites ; hoc enim Equitibus pro-
priom : Silv. III, 3 : «... . lieyaeqae ignobile ferrum Exsait, et ceUe na-
toram apqaa-rit honori : » celse nati sant Equites, Horatias , Art. Poet.
Ters. 34^ : « Gelsi pnetereant aastera poemata Rhamnes. » Noster, Silv. I,
4 : <* Pompeio nec celsas Eqaes, nec femina Bnito. » Potes etiam ad vnl-
gatam propius le^fere claros Equites; quippe cl in d siepe coalescit; ita ,
dura pro clara Theb. IV , 827 , de quo supra monui ; et tandem pro
xanclem vel zanclen apud Silium Italicum , libro primo. Coride apud
Martial. Epigr. lib. III, xcin, a^» ?■*<> H^^ restituit Coricle Scaliger,
Aason. Lection. 11 , 4* Clari vero Equites interdum dicuntur : vide Bent-
leium ad Horat. carm. I, 20^ 5. Sed hoc particnlare est, nec omntbus
Eqnitibns convenit : maneamus itaque in priori conjeetnra.

58. Ingratus Nero duldbus theatris Et noster tibi proferetur Orpheus»
Vera est lectio quam hic posui; et ita censuit GronoviuSy Diatr. c. 29.
GoDStrnctio est, proferetur dulcibus theatris , non ingratus dulcibus
theatris : id est , « tu proferes , exbibebis theatro poemata Neronem et
Orphea. i> De verbo proferre dixi aliquid in not. p. 3o4 ; ubi monui
verbum esse artificum. Cicero, Academic. II, i , de Themistocle : « Qui
quidem etiam pollicenti cuidam se artem ei memorise quae tum primum
proferebatur, traditurum , respondisse dicitur, oblivisci se malle di-
scere. » Stare i^^tur potest versus ille Ingratus Nero dulcibus theatfis;
licet epitheton dulcibus non adhuc nimis arrideat. Auctor Vita; Lucani :
• Prima ingenii ezperimenta in Neronis laudibus dedit , quinquennali
certamine. » Hic tertio loco ponitur Nero. — Pro Et sedes (v. 67) lego
Tu sedes; qnum ut vitetur insuavis repetitio conjunctionis , et supplex^
et sedesy et noster : tum ut servetnr emphatica iteratio pronomini3 9 tu
carus LatiOy tu sedes reserabis, tu castm titulum, tu Pelusiaei : ut in £q.
Maz. vers. 79 : « tu belia Jovis, tu praelia Rhediy Tu Givile nefas, ta tar-
dnm in foedera montem Longo Marte domas, etc. » Et saepe hae voces inr-
vicem commutantnr. Titulus autem hojus poematii in quo de Orpheos
descensn ad inferos egit Lucanus, fuit, credo, K»ra,x^iff^i') Subterror
neus; seu plenius, Orpheus Catacthonius ; hoomihi sn^essit Lutatias,
vetus scholiastes Statii; qui ad Theb. lib. IX, vers. aa^? duos versus
citat ex Lucani Catagonio; quam vocem intelligere hactenus non value-
mnt viri eruditi : sed si legas Catacthonioy et de Orpheo apud Inferos
accipias, evanescet obscuritas : nisi raalis Catonio; eodem sensu : de
quo adeundus Salmasius, adSpartianum Adriano, p. 171 : ethoc forte
verias. Vid. Gic. Epist. Famil. VII, a5.

63. De Allocutione consule Sahnasium , ad Trebel. Pollionis Galfie-
nos, p. a 1 4 9 vbi ex vetustissimo Godice Epigrammatnm profert Allocutio-

a8a NOTiE IN CABMEN SEPTIMUM

nem Sponaalem Ahiti vel Aviti cujusdam, ad hunc modum :

linea constricto de pcctore vinooki sohre ,
£t doDUDo te crede tuo : neo cmdida laedaa
Id quibui ora vide , vel ne cooticta rqnignet.
E»t io nocte timor , oon est io nocte peridum.
Nec volo contendas : vioces quum vicerit ille.

lu etiam citantur hi veraua aTheod. jaos. AlmeloveeniO, in Kpif^rara. et
Foem. Vett. Mimm neutri eorum suboiuitse mendnm aperiissimam in
vertu tertiot lef^odum nempef « nec candida Ifedas Ungiubits ora Wde: •
Bon In ifuibus ; qnod settsum nuUum babel.

69. Et ^ratum popularitate Magnum. iterum alludit Sidonius, car-
men IX ^ v. 397 : « Et canis popularitate princeps. m PopuLantate gra-
tum, id est, oh popularitatem. Plinius, Epist. H, i , de Virginio Ruifo :
« Caesares, quibus suspectos atque etiam invisus virtntibus fuerat, eva-
sit. n Tacitus^ Annal. IV, 19 : « Erat uxor Silio Sosia Galla, caritate
A^ippinae invisa principi. » Et Annal. XIV, 5^ : « Octaviamque conju-
gem amoliri, qoamvis modeste a^t, et nomine patris, et studiis po-
puli ^ravem?» id est, ob studia populi invisam.

70. Tu felnsiaci scelus Canopi. Quintilianus , Instit. I, 5, de Barba-
rismo : « Scd in prosa qnoque est quxdam jam recepta immutatio : nam
Cicero Canopitarum exercitum dicit, ipsi Canobon vocant. » Servius, ad
Virgil. Ceorg. TV, 287 : « Pelloei Canopi; Canopus autem dicta est quasi
Canobus, a Canobo Menelai gubernatore illic sepulto. » KavmCov etiam
non Xfltva»^ov semper appellat Strabo, Geogr. lib. XVn,pp. 55o, 55i. Sed
nibll mCitandum.

^. Fofma ^ simpiiiHf&te , eoMftoe^ , Cmiu , Mrit^utft^ , grdtia , decore.
De versu priori» noiat Cevartius : « Versus hic trivialis et insititius e
^nvi^lie vid^ufirrepridse, ob siimHtadinem s^qnentis, tfni sine dnbto
8tatianuft «st. « Ai»enlior d« priMo ; et idetifi etiftm censeo de altero ;
nempe nedtmm Sintii csm, sed facbti alieojns, qui p6r luetmi dirobtis
versi«ults e« Blngall» vefbi^ compa^tis PoHatn nostram omnibtis pr«cla-
ris dotiba» oii|a«« «t qttu^i ciMrperire volait; et de primo c^aidem cer-
tum-ett \ 91 emni admit«aiB , cum C«vartio , eeniti , sanguine^ gratia , deeare ;
-tmn e^rie f»mui loeam habere, ttisi samwa Cunh ^taanhkt^dL , n6ta potest.
Ad faime igitvr modtnn paolisper cam virt>tlocto locum concipiamas ,

Doclam atque iogenio suo decoram ,
^dYem bUnda Venus daretque Jono
Censo , Mnguine , i^rMia , decore :

ubi primum oculis incurrii inscita repetitio decoram et decore. Deinde ,
grammaticorum iilios intcrrogarem , quare in ablativo casu Wc conci-
piantur, et a quo verbo regantur. Porro, quaero, qu»nam sit difFerentia
inler gratiam «t decorem. Aufer ita^e versus m^e n<atos.j et sinr qui-
bus opcime procedit sensus ; et roonachus s>uam Gratiofn sibi habcat.

LtBRI SECUNDI SILVABUM. a83

I to. Ttnrai despicis et tepulcra tides^ Alludit ad Terba ipsias Lttcani ,
initio lyt». IX , de Pouipeiot Seqtiitar, Seu pacii mefitam iieancs reclusm,
Helnsfcis malebat paueis et reeludis yulgatAm optime taetnt GronoTiua ,
fHatr. c. 9S, «ft elpliciit, * Seu tenes beatum in Gampis Eljsiit et bene
liieritttm nennlM <|uil»tis, quam (voluit^ opitior, qutkl, so. nemus) tn. in-
daeto et redueto Orphet> reehcisisti. •

AcquieVeraAi in OronoYii eitplioatione. Sed t|attm jam Tidcam aBti4>
qaiores Ven. Parm. et Rom. uno consensu (et ita MS. Florent. teste
eodem) habere meritOy cur dubitem quiu ^tatios ita seripserit? seu te-
nes nemuS pacis^ reclusufn tneriio tibiy Vel metito tuo.

lag. Fultus (jui simili notatus auro Stratis prcenitet. Hygin. Fab. CIV,
de Laodamia : « itaque fecit simulacrum cereum simile Protesilai con-
jaf|;i8, et in thalamis posuit sub simulatione sacrorum, et eum colere coe-
pit. ■ Apuleius ., Miles. VIII : « Imaginem defuncti , quam ad habitum
dei Liberi formaverat, affixo servitio divinis percolens honoribus, ipso
tese solatio cruciabat. » Hoc ezemplum explicat prsecedentia , Falsi nu-
minis induit figuras : ita enim ex Rom. et Venet. editt. le^^t Gronovius ,
Diatr. c. C, -profigura; ubi etiam hunc Apuleii locum adducit : figuras
Parmensis quoque.

i3o. Stratis pnenitet incubatque somno. Scio quid sic ineubare ovis vel
divitiis; sed quomodo aliquis somno incubat non possum animo conci-
pere. Lege, certissima emendatione, excubatque somno Secura : elegan-
ter; quasi Bonus Genius excubias agit et somnum tutatur uzoris, securce
ideo quia ille exeubat. Eamdem constructionem habes apud Lucan. IX,
912, de Psyllis : « Nec solum gens illa sua contenta salute, Excubat ho-
spitibus. • Ita in Surrent. Pollii, v. ai , Neptunus excubare dicitur. Et
AmoT pulchrisexcubatingenis CAuFapud Horat. carm. IV, i3, 8, quihoc
mataatas est ex Sophocle, Antig. v. 794 ( prout et ab aliis notatum video ) ,

sc. "'Efmt' servare somnum vocat Sidon. Apollinaris, carm. V, 3o. Sueto-
nias, Glaudio, 0.37:« Nec dubitavit postero die Claudius ordinem rei
geste perferre ad Senatum , ac liberto gratias agere quod pro salute sua
etiam dormiens excubaret. » Seneca , epistola 102:« ubi disposita tot
numina in actus suos ezcubant. « Plinius, Hist. Nat. XXXV : « Nondum
Bbebat parietes totos pingere : omnis eorum ars urbibus excubabat:
pictorque res communis terrarum erat. » Apuleius, Miles. V : « Nos aa-
tem que pervigili cura rebus tnis excubamus , cladibus tuis misere cru-
ciamar. » Non igitur audiendns Gevartius legens., incuhatque somno
Seeure : nec Heinsius, « Sint cune procul : hinc abite, mortes. » — Ma-
nes delnnctoram ex opinione veterum nocte errare, satis expositum est
a doctis viris. Vid. Meursius, ad Lycophron. v. laaS ; Burmannus, ad
Propert. lib. IV, el. 7, v. S9 ; ubi etiam affert Lucretii IV, v. 794 : « Sci-
iicet arte madent simulacra et docta vagantnr ; » in quibus desidero

a84 NOT. IN GARM. VII LIB. II SILV.

ciiraiii novissimi editoris diu ezspectatam. Nam Tarnebi emendationi
inhaeret , qaod displiceat. Pneterea mortaomm animae ita vagantes tni^
bare et illudere dicebantur homines, qui iis vivis odiosi essent. Vid.
Broakhus. ad Tibull. 1, 6, i5, et interprr. ad Ibin, i^i seq. Hinc Tertnl-
lianus, de Resurrect. cam. c. i6 med. illudia aaimarum. £t inveniun-
tur in plurimis sepulcris antiquis foramina media, per qoae nmbns
mortuorum nocte voiare et amicos put^bantur visere , etc. H. .

i34* Dolorqne festus, Itafurorfestus Sidon. Apollinari, carm. IX, 3o5.
Qui locus et phrasis egregie refutat Cruceam, qui aliquid mutire voluit
contra Oronovianam istorum Statii verboram explicationem.

FINIS LIBRl SECUNDI.

SILVARUM

LIBER TERTIUS.

STATIUS POLLIO SUO

SAL.

1 iBi certe , PoUi dulcissime , et hac , cai tam fideliter
inhaeres , quiete dignissime , non habeo probandam diu
libellorum istorum temeritatem , quum scias multos ex
illis in sinu tuo subito natos, et hanc audaciam stili nostri
frequenter expaveas , quoties in illius facundiae tuae pene- 5
trale seductus, altius literas intro, et in omnes a te stu- .
diorum sinus ducor. Securus itaque tertius hic Silvarnm
nostrarum Uber ad te mittitur. Habuerat quidem et se-
cundus testem; sed hic habet auctorem. Nam primum
limen ejus Hercules Surrentinus aperit , quem in litore lo

VARIiB LECTIONES.

I. FideUter. God. Par. in marg.
fodieittr, A.

3. LiheUtmim, Edit. princ. hel-
lomm. A.

5. Quotiet in illiusfaeundiw tute
peneinUe 9^iuctus. Editio Romaoa
pro peneiraie habet penetrasti: a
qoa lectione merito diiMentit Poli-
lianiis, epiat. VI, i, et le^it pene-
traie. ParmensU exhibet penetra-

lia; qaod ▼erinsputo. £t hioc qao-
qne probabile est Domitium nun-
quam yidisse ezemplar Parmense :
melios enim de eo opinor qnam
ut pntem illum receptumm fuisse
ineptum \A\.vApenetrasti^ siusquam
invenisset penetraiia. — God. Par.
in teztu habet, penetrasti; ad mar-
ginem , penettale. Ed. princ. pene^
trasti. A.

286 EP18T0LA P. P. STATII

tuo consecratum , statim ut videram, his verMbus ado-
ravi. Sequitur libellus, quo splendidissimum et mihi ju-
cundissimumjuveuem, Metium Celerem » a sacratissimo
Imperatore missum ad legionem Syriacam , quia sequi

i5 non poteramus , sic prosecutus sum. Merebatur et Clau-
dii Etrusci mei pietas aliquod ex studiis nostris solatium ,
quum lugeret veris (quod amarissimum est) lacrimis se-
nem patrem« Earinus pr93terea , Germ^nici nostri liber-
tus , scit quamdiu desiderium ejus moratus sim , quum

3o petisset, ut capillos suos, quos cum gemmata pyxide et
speculo ad Pergamenum Asclepium mittebat , versibus
dedicarem. Summa est Ecloga , qua mecum secedere Nea-
polim Claudiam meam exhortor. Hic, si verum dicimus ,

i3. Metium. OoA. Parii. et ed.
pt. N^vium. A.

i5. Quia sequi non poteramuSy
sic prosecutus sum. NHiil frecjueii-
tjus bae nvmeri «uitacioQe; ita
Lacrtm. £tru5c« ys. 37 : « nos hob
arsura feremus Munera , yenturos-
que tuus <hirabit in anuo^, Me
inopptr^n(«) dolor. » £t ila pa«9iiQ.
Parmensis vero praefert, « quia se-
qui Qon poteram, sic prosecutus
mm ; m quod qaarQ tpenMrw ?
prssertim quwn per totam hanc
epistolam (unico excepto loco in
quo nostri pro mei) numero singu-
lari agat. Hoc i{;itur in contextum
recipi velim. — God. Paris. ed. pr.
{fuia sequi non poteram A.

17. Pro amarissimum non opus
est ut legamus rarissimum. — Go<l.
Paris. superscriptam habet Tocem
quodante amarissimum; ed. princ.
plane omtttit : sed vitio , ut appa-
ret, librarii et typorum paulo post
exhibent : quod Earinus (Carinus
ed. ^r.) prtBterea, etc. A.

iS. Grnnaniet dei ndftri ii6er-
tuS' Vox dei additamentum est Do»
mitii, ut ipse fatetur : nec a^^no-
scit Panneiisis : ejeei itaq«e. -^
Ood. Paris. vocem dei nostri rsti-
net , sed ad mar^rinem quasi emen-
datio annotatur, ut nosti. A. — ■
Quanuiiu, id est^ gt^m W9n diu,
quam brevi tempore carmen istad
scripsi ; per contraria loquitur : fft
Earinum testem advoeac temerita-
tlf iatius Ubelli.

21. Mittebat. Cod. Faris. micte-
bat; ed. pr. mitebar. A.

23. Hic, si verum dicimusy sermo
est qyiidem securusy ut cum ujcore.
Olim emendaveram, sermo est, et
quidem securus, ut cnm uxore; et
quiy etc. Confirmat Parm. quae ka-
bet, equidem pro et quidem : et
Rom. e quidem. Notum quid sis
^ermo ex Horatio. Apuleius, IVtiles.
Ilf , de simulacro Epona : « qaod
aoowate coroilis roseis et qnidein
recentibus fnerat ornatum. Tum
deniqoe, etc. » Italegeadam; vul^o

AD POLLIDM. 287

sermo est ; et quidem securus , ut cum uxore , et qui per-
suadere malit quam placere. Huic praecipue libello fave- ^5
bis, quum scias habere destinationem quieds meae, et tibi
maxime intendere : meque non tam in patriam quam ad
te secedere.

equidem : et omittitiir Tum^ a voce
praecedente absorptum : qnaliter
factam est etiam lin. a6 hnjus
epistols : « Hnic praecipne libello
favebis, qnnm scias hanc destiiMr
lionem qnietis me« tibi maxime
intendere ; > ita valgo legitnr. Par-
mensis : « cnacias habea!9 destina-
tionem quietis mese tibi mazime in-

tendere; » lege : « Huic praecipue
libello favebis tu, cu scias habere
destinationem quietis mese , et tibi
maxime intendere. i> Duas Toces,
tu, ^qna et^ a simiUbua literls ex-
trusas Tides. — Cod. Paris. ed. pr.
sermo est equidem secutus : mox ,
q umn fciaf ha9o indm^knmm ^uie-
tis meo! tibi muxime intisndere, A.

CARMEN I.

HERCULES SURRENTINUS
POLLII FELICIS.

Intermissa tibi renovat , Tirynthie, sacra
Pollius ; et causas designat desidis anni
Quod ooleris majore tholo ; nec litora pauper
Nuda tenes , tectumque vagis habitabile nautis ,
Sed nitidos postes , Graiiscpie effiilta itaetallis 5

Gulmina; ceu taedis iterum lustratus honesti
Ignis , ab OEtaea conscenderis aethera flamma.
Vix oculis , animoque fides : tune ille reclusi
Liminis, et parvae custos inglorius arae?
Unde haec aula recens , fulgorque inopinus agresti lo
Alcidae? sunt fata Deum , sunt fata locorum.
O velox pietas ! steriles hic nuper arenas ,
Aspersum pelago montis latus, hirtaque dumis
Saxa , nec ulla pati faciles vestigia terras
Cemere erat. Quaenam subito fortuna rigentes i5

Divisit scopulos ? Tyrione haec moenia plectro ,
An getica venere lyra? stupet ipse iabores
Annus , et angusto bisseni limite menses

VARI^ LECTIONES.

i6. DiTnsit scopulos. God. Pari.1. nt et istud quod sequitur : Deus ad-

ed.pr. Gruc. GronoY. duetavit. \id. fuit, arces erexitque suas: pro quo

not. A. Parm. et Rom. attulit : alie affluit :

17. Pro lahores Parmensis habet verum est adfuit^ ut v. i la , « ipse

laborans : et angusti bisseno pro an- adero , et coDanima tanta juvabo ; »

^ujfo hisseni; utrumque perperam ; ita Virgilius, Ciri, v. io5 , in re si-

P. P. STAT. SILV. LIB. III, CARM. I. aSg

Longaevum mirantur opus. Deus adfuit , arces
Erexitque suas , atque obluctantia saxa lo

Summovit nitens, et magno pectore montem
Reppulit ; immitem credas jussisse novercam.

Ergo age ; seu patrios , liber jam legibus , Argos
Incolis , et mersum tumulis Eurysthea calcas ;
Sivc tui solium Jovis , et virtute parata ^5

Astra tenes, haustumque tibi succincta beati
Nectaris , excluso melior Phryge, porrigit Hebe ;
Huc ades, et genium templis nascentibus infer.
Non te Lema nocens , nec pauperis arva Molorchi ,
Nec formidatus Nemees ager, antrave poscunt 3o

Thracia , nec Pharii poUuta altaria regis ;
Sed feiix , simplexque domus , fraudumque malarum
Insda , et hospitibus Superis dignissima sedes.
Pone truces arcus , agmenque immite pharetrse ,
Et regum muho perfusum sanguine robur , 35

Instratumque humeris dimitte gerentibus hostem.

miU : « Stat Megara , Actaei quon-
dam munita labore Alcathoi, Phoe-
bique : Deus namque adfuit illi :
Unde etiam cithare Yoces imitan-
tnr acntas; » lege « Unde etiam ci-
thane roces mittnntnr acntae ; » nnU
Ins in alte^o sensus idonens; mit"
iantur pro emittuntur. Val. Flacc.
IV, 65a : « stetimus tamen , et Deus
adfuit ausis. » Claudianus, Idyll.
VII , TS. 35 : 0 Sensemnt elementa
fidem : pater adfuit iEther, Terra-
que matemum seduia juTit onus. »
LiYias, I, 9 : « Satis scire, origini
RomansB et Deos adfuisse, et non
defatoram virtntem. » — God. Pa«
ria. deus «tfu/it arceSy et in marg.
aries. Ed. pnnc. « dens attulit arce
Erexitque saas. » A.

3o. Pro antmque, legendum an-
troYe : ut Pietat. Abascant. v. Sy :
«Illnm nec Phrygius vitiasset ra-
ptor amorem Dulichiive proci; nec
qui fraternus adulter Gasta Myce-
nxo connubia poUuit auro. » £t ita
passim. — Cod. Par. antrtuiue, A.

35. Perfusum. God. Paris. edit.
pr. profusum, A.

36. Instratumque humeris dimit-
tegerentibus hostem. Edd. Parm. et
Rom. pro Instratum habent Lustru"
tum : quod Domitius ita explicat :
« dimitte pellem leonis qno lustra-
sti et purgasti a^frum Memeum : »
festinanter, et nnlla aut sensns aut
Latinitatis ratione habita : et tamen
hanc lectionem multae sequuntur
editiones ; optime vero Godex Se-

ago P. P. STATII SILVARUM

Hic tibi Sidonio celsum pulvinar acantho
Texitur, et sigais crescit torus asper ebumis.
Pacatus, initisque veni ; uec turbidus ira ,
Nec famulare timeus ; sed quem te Masnalis Auge
Gonfectum thiasis, et multo fratre madentem
Detinuit; qualemque vagse post crimina noctis
Thestius obstupuit, toties socer : hic tibi festa
Gymnas , et insontes juvenum sine caostibus irao

nensisy Instratumque humeris: et
hoc approbat 6«vart. Papin. Lect.
III y I ; et loco Virgilii confirmat,
JEn. n, V. yai : « Uaecfatas, latos
humeros sabjectaque coUa Veste
super, fulviqne instemor pelle leo-
nis: » nihil verius. Deinde, pro ^e-
rentibus^ mavult Gevartius, Hteris
transpositiS) rigentibuss ante enim
omnia ut borrida et aspera descri-
psit Statins, « truces arcus agmen-
que immite pharetrae. » Gronovius,
Diatr. c. a3, pro vulgata contendit :
« Et potest et debet, inquit, iegi
gerentibus, non rigeniibus; gerenti-
bus humeris ost non jam luctanti-
bus, sed (festantibus modo, et jaro
victoribus humeris. » Mihi tamen
adbuc superflua videtur luec voz t
« dimitte hostem instratnm hume-
ris : » quodnam opus vZ gerentibus
(Gevartii enim rigeniibus nihil mo>
ror)? quippe si hostis (i. e. pellis
leonis ) instratus sit hnraerta, mifum
ni eum gvrant humeri : abundare
i^tur vidotur vox gerentibus; licet
ftciam hoc etiam apud alios inter*
dum inveniri : ita Valer. Flacous j
II , 543 : « Emioat Alcides^ vinclis*
que tenentibus aufert Virg^iueas de
rupe manus ; » et VU , 898 : ■ A^
quehic se profugam volucri Than-
mantias al.i Sustulit : inde Veoaa
dextne dilapsa tenenti ; » qutbus

locis voces tenentibus et tenenii
omitti possent absque ullo incom-
modo. Hic vero ) ut mibi videtur,
requiritur aliquid signantius etHer-
culi magis proprium; hoc vero est,
« Instratumque humerii dimitte in-
gentibus hostem ; » nimirum ante
oculos habuit supra citatum Virgi-
liilocum, « Hsec fatns, latos hume-
ros insternor pelle leonis ; » ita
Theb. IV, a34: « Frena tenent, du-
plexque inserto missile nodoExser-
ti ingentes humeroi}» Tal. Flacc.
IV, a44 * " Ingentes humeros spa-
tiosaque pectoris ossa Protulit; •
Ovid. Met. XIII, 961 : « In(;ente9-
que humeros et c»rula brachia
vidi. » Inter pr«oipua Herculii ym-
ftejfuQ* namerabantur humeri in^
gentes : nnde Amphitryon apud 8«^
nec. Hercal. Far. post filii reditam
ex inferis dubias utrum is ipte ea-
set , necne , taodemeix toris et hu*
meris agnoscit. Noster, Theb. VT ,
836 : « levat ardua contra Membra
GieoiMDK stirpis jactator Agylleiu,
Heroulea nec mole minor ! tic graQ*
dibas alle Insargens homeris , ho-
minem super improbus exit. ■

43. T^^esCiuf. Cod» Paris. ed. pr.

Gmc. Gron. Thetpius. Vid. not. A.

44* ^^t insontesju^enmn sine ett^

stihus in*. Domttius iavenit in SQis

Codicibus testiims: unde feeit emtii*

LIBER III, GARMEN I. 391

Annua veloci peragant ceitamina lustro. 45

Hic templis inscriptas , avo gaudente, sacerdos
Parvus adhuc , similisque tui , quum prima novercse
Bfonstra raanu premeres, atque exaiumata doleres.

Sed quaBuam subiti veneranda exordia templi-,
Dic age , Galliope : socius tibi grande sonabit 5o

Alcides , tensoque modos imitabitur arcu.

Tempus erat, oaBli quum torrentiseimus axis
Incumbit terris , ictusque Hyperione multo
Acer anhelantes incendit Sirius agros.
Jamque dies aderat , profiigis quum regibus aptum 55
Fumat Aricinum Trivi» nemus , et face multa
Ck>nsciu8 Hippolyti splendet lacus : ipsa coronat
Emeritos Diana canes, et spicula tergit ,

hus; qnod ante illum habnit editiD

Pannensis, Et ferri quidera potest

haec lectio : mihi tamen subfrigi-

dom Tidetnr : quafe enim eaistUnu

potissimum ? quasi ideo solum tit-

sonies essent hs juvenum irae, quia

ctestus non adhibebantur his ludis !

quasi nuUum esset aliimdfl pericii«-

Uim nisi a ctBstibm ! qnasi non m

iueta qnoque crus aut brachium

aaepe frangeretur, aat talus iir?er>

teretur! Non i^tiir ideo insontes

irae qnia sine castibus^ sed quia sine

etedibus: « Et insontes juTenum , et

«iiie csdibas, irae, ibinua veloci

p«r«gnnt ocrtiinuQa lustro ; » hoc

maxime placet; inermes pugnas vo-

Mt, TlMbaid. VI, a49, et VII, 90.

m Insontes et sine csdibus , <» ut

apisdOvid.Amor, 1^7,51 : « Adstitit

aim amens , albo « et «ine sangnine ,

YnJm.* Si quis pro vulgata con-

een^t^ ^ueile inyeiwt speciosa sa-

tim qnibws eam tveatnr. Cave vero

7« in» hic aliiid quid deno-

tare qafun animoa , ipiritusy forti-
tudinis et virtutis indices ; utTheb.
IV, aa8, de Laconibus : «Oeus ipse
viros in pnlv«re cmdo Aroas alit ;
nnds^que modos virtntis, et iras
In^enerat ; » de palcBStra loquitnr ;
ut et VI, V. 83o : « sic otia Martis
De^pore, et armiforas laxare adsue-
verat iras Ingentes contra ille vi-
ros, Acheloia circum litora, feli-
cesque Deo monstrante pa liestras : »
passim invenies, <-^ Cod* Paris. ed.
pr. jtne cestibus ira. A.

53. Incumbit. Ck>d. Paris. edit.
pr. inctt6iitt. A.

55. Pfofugi$ qwvrn regitnis ap-
tum Fumat Aricinvm TrivicB ne-
mus* Parmensis, Aricinn Trivia:
alterum poetis usitatiqs, etauribus
l^ratius. Pro aptum nescio unde in
Gronovii editionem irrepserit al-
tum : quam sequitur Veenhusius ,
errorum etiam fidus exscriptor :
ceterae omoes quas vidi, habent
aptum.

'9-

392 P. P. STATII SILVARUM

Et tutas sinit ire feras ; omnisque pudicis

Itala terra focis Hecateias excolit idus. 60

Ast ego, Dardaniae quamvis sub coUibus Albse
Rus proprium , magnique ducis mihi munere currens
Unda domi , curas mulcere aestusque levare
Sufficerent; notas Sirenum nomine rupes,
Facundique larem PoUi non hospes habebam ; 65

Assidue moresque viri pacemque novosque
Pieridum flores , intactaque carmina discens.

Forte diem Tnviae dum litore ducimus udo ,
Angustasque fores assuetaque tecta gravati
Frondibus et patula defendimus arbore soles ; 70

Delituit caelum , et subitis lux candida cessit
Nubibus, et tenuis graviore Favonius Austro
Immaduit; qualem Libyae Saturnia nimbum
Attulit , Iliaco dum dives Elissa marito
Donatur, testesque ululant per devia Nymphae. 75

Diffiigimus; festasque dapes, redimitaque vina
Abripiunt famuli : nec quo convivia migrent;
(Quamvis innumerae gaudentia rura superne
Insedere domus , et multo culmine dives
Mons nitet) instantes sed proxima quaerere nimbi 80
Suadebant, laesique fides reditura sereni.

Stabat dicta sacris tenuis casa , nomine templi ;

65. Habebam. Sic ed. princ. et
cod. Paris. qui ad marginem ha-
bet adibam. A.

69. Angustasque fores. God. Pa-
ris. a mana prima, angustas; a se-
cunda, augustas. Mox gravamus,
•t ad mar(r. gravati. Edit. pr. An*

gustas gravamus; et assuta pro

assueta. Vide not. A.

71. Pro /ujc, Harm. habet nox:
€t Tersu 73 astro pro Austro.

77. In Parm. et Rom. deest tox
qw)^ elisa a similitadine sequeti-
tis co.

78. Pro supeme, ed. princ. su^
pemcB. A.

8a. Stabat dicta saeri tenuis casoy
nomine templi. NuUus in his sen-
sus : lege , « Stabat dicta sacris te^
nuis casa; » dicta sacrisy id est, re^
bus sacris dicata : dicere propriunk
consecrationibns verbum : Serrii&s

LIBER III, CARMEN I. 293

Et magnum Alciden humili lare parva premebat ,

Fluctivagos nautas, scrutatoresque profundi

Vix operire capax : huc omnis turba coimus ; 85

Huc epulae, ditesque tori , coetusque ministrum

Stipantur, nitidaeque cohoi^s gratissima PoUae.

Non cepere fores^ angustaque deficit aedes.

Erubuit , risitque Deus, dilectaque Polli

Corda subit, blandisque animum complectitur ulnis : 90

ad Virg. JEo. VI, i38, ubi dictus
interpretatari/icatus. Vide eumdem
ad JEa, Vni, 344. Noster, Tl^eb.
V, 5i I, pleDius, «iDachio saoctum
dixere ToDanti A^fricolae ; » Persius,
Sat. II, 63 : « Et bona Dis ex hac sce-
lerata dicere pulpa ; » ita legendum
puto; Tulgo, ducere : nullo apto
sensu. — Cod. Par. ed. pr. sacri, A.
86. Ditesque tori. Cod. Paris. in
textu, chori; ad marg. thori. Edit.
princ. chori. A.

89. Erubuit^ risitque Deus. Non
▼ideo quam risus causam hic ha-
buit Hercules ; irw potius et indi-
^nationis^ quod tanto numini tam
angusta esset sedes. Conjicio , « Eru-
boit Tidisse Deus , » id est , visu ;
Orid. Metam. U , 49 ^ « PceDituit
jurasse patrem ; * id est ^juramenti
poenitnit; verbum infinitivum pro
snbftantivo, ut pueri sciunt. No-
ster, Silv. II, O, « et certe qui vi-
dit fhnera frater Erubuit vinci ; »
Virgi). Ecl. HI , 78 : « Phyllida amo
ante alias; nam me discedere fle-
▼it ; » i. e. meo discessu flevit. —
God. Paris. ed. pr. Cruc. Gronov.
JEnibuity ri»tque deu^. A.

90. Blandisque virum comple-
ciitur ulnis. Quomodo potuit virum
complecti? non enim in propria
specie apparuitHercules; sed corda
PoUii suhiity et menti has cogita-

tiones iufudit: patet hoc ez v. 1 16,
« dixit, mentemque reliquit. » Lege :
« Corda subit , blaDdisque animum
complectitur ulnis ; » Corda et ani-
mum passim conjnncta reperies.
Saepe vero h» voces commutantnr.
Ita Lucan. IV, ^ya : ■ mox robora
nervis Et vires rediere auimis ; » ita
legeudum sensus et oppositio po-
stulaot: vulgo, viris: sic et Theb.
X, 635 , pro Elegit penetrare virosy
scribeudum esse animos monui su-
pra, ad Epithal. Stel. v. 107 : eo-
dem libro, vs. 9^7, de Capaneo
morituro : « Sed membra virum ter-
rena relioquuDt, Exuitnrque aui-
mus ; » pro virum , legendum esse
animam ex vet. scholiaste putat
BurmaDDUS, ad Ovid. Metam. II,
3 1 a : verba scholiastis suDt : « Extu-
turque animus. Mire ejcutfurdixit,
quia anima exuitur corpore : idco
metaphoram a vestibus posuit : »
sine seDSU hec : Ieg[e, quia anima
induilurcorpore; potuit «que bene
dixisse quia animus induitur cor-
pore: quippe animam et animum
pro eodem posuit : unde patet ui-
hil mutaudum esse in voce virum ,
quum verba scholiastis pertiueant
ad <r« Exuiturque animuSf noD ad
praecedeDtia , sed membra virum
terrena reiinquunt. — • Cod. Paris.
ed. pr. Cruc. Gronov. virum. A.

394 P P STATII SILVARUM

«c Tune y inquit , largitor opum , qui mente profusa
Tecta Dicarchese pariter, juvenemque replesti
Parthenopen? nostro qui tot fastigia monti y
Tot virides lucos, tot saxa imitantia vultus,
.£raque, tot scripto viventes lumine ceras 9$

Fixisti? quid enim ista domus, quid terra, priusquam
Te gauderet, erant? longo tu tramite nudos
Texisti scopulos , fiieratque ubi semita tantum ,
Nunc ibi distinctis stat porticus alta columnis ,
Ne sorderet iter : curvi tu litoris ora
Glausisti calidas gemina testudine nymphas :
Vix opera enumerem : mihi pauper, et indigus uni
Pollius ? et tales hilaris tamen intro penates ,
Et litus, quod pandis, amo : sed proxima sedem
Despicit , et tacite ridet mea numina Juno.
Da templum, dignasque tuis conatibus aras,
Quas puppes velis nolint transire secundis :
Quo pater aetherius, mensisque accita deorum
Turba , et ab excelso veniat soror hospita tecto.

lob

io5

91. Tunty myial. Cod. Paris.
tunc^ et ad marg. tun€^ inquiL Ed.
pn Tuno. A.

96. Quid €nim itia dcmus, tfuid
terra,*» erant? Ven. Parm. etRom.
erant; quod veram eitt. Vide ad
EpithaJ. StelK t. aay. Quid eranty
at ap«d Properf . IV, 4 • * Qnid tom
Roma foit, tttbicen yiciiia Core-
tia Qatim quateret iento marmare
saza Jovis ? • ; forma loqaendi qaam
comparatur praeteritaa statos rei
alicujus, cum ejusdem prBsenti
8tatu. -^ Cod. Paris. ed. princ. et
Oac erant: Gronov. enrt. Mox
pro Ungo tu tramite , cod. Paris.
cd. pr. Imgoque in tramite. A.

I o I . Gemina testudint lymphas.

Pantt. et Rom. diaertim habent
nymphast recte. Vide qosB notaivi
ad Tiburtin. Vopisci, vs. 64* ^"
Cod. Paris. teneru (a seoonda mann,
^emina) .,.nymphas: ed. princ. to-
nera... nymphas t Gron. et Gr«e.
gemina... lymphas. A.

io3. Tales... penates. God. Par.
ed. pr. fa/is... penatis. A.

io5. Numina. Cod. Paris. edit.
pr. lumina. A.

109. Et ab exeelso ueniat sotvr
hospita templo. Pneotssit , anitio
sententia , « Da tempinm, dignas-
qae tuis conatibns arns. » Grednt,
qoi vult, Statium ita scripsisse:
e|^ non dabitavi in conteitnm ad-
mittere> « et ab escdso veniat so-

LIBER III, CARMEM I. 296

Nec te , quod solidus contra liget umbo maligni 1 10
MoDtis , et immenso non unquam excisus ab aevo
Terreat ; ipse adero, et conamina tanta juvabo,
Asperaque invitae perfHugam viscera terras.
Incipe, et Herculeis fidens hortatibus aude.
Mon Amphionise steterint velocius arces , 1 1 5

Pergameusve labor. » Dixit, mentemque reliquit.

Nec mora; conscripta fbrmantur imagine templa :
Innumeres coiere manus : his caedere silvas ,
£t levare trabes : iliis immergere curae
Fundamenta solo. Goquitur pars uvida terrsB

I30

ror hospita tecto ; » senra eodem ,
Toce tanlam diversa : ita. supra,
V. 4 : * tectum habitabile nautis ; »
id est templum : pariter utrumque
conjun£ptinfra,T. 1^7 : «etjunot»
tecta noTercsB ProYOcat etdignis in-
▼iucPallada templis. » Tecta Deum
pro tempUs «biqne occurric. fle
▼ero Toces teeta eC templa siBpis*-
sime a librariis confunduntur c ita
Eq. Maz. pro Julia templa CodeK
lipsii habnit teeta} quod Terum
eat, et in conteztum meum admi»-
«am : et jam addo , me ita in Par»>
menai qnoqaeinTenisse. 8ic et apnd
Chrid. Met. 1 , 1 70 , « magni tecta
Tonantis, * eadem est diTcrsitas in
libris SGriptis : ut et Nostro , Theb.
If ao8, • Anrea templa replent,»
im nonnullis codicibus tecta, Versv
pr«c^ente, pro accita Heins. Not.
ad Chiudian. de Bel. Gild. t. 171,
jnavnlt a$eita sea adseita : bene ;
sed Tix opus est ulla motatione,
propter excmplum qnod addncit
ex Ausonio, Perioch. Odyss. VIII,
m accitoque ad eouTiTiuro Ulize,
citharam jubet pulsare Demodo-
cassn. 9 UtriMiTis probum est , <io-

dfi mendSy et adsetsd seu adsciri;
eadem diTersitas apud Viiigilium ,
^n. Xn, 38, « Si Turno ezstincto
socios sum adscire paratus, » ubi
nonnuUi codices le^unt adcire; no-
tante Pierio. — Cod. Par. ed. pr.
GronoT. Gruc. templo,' A.

III. JVan unqwMm excisus. Cod.
Par. nonnuntjuam exesus^ et a manu
sec. non unquam exesus y quod ha-
bent edit^r. Cruc. et GronoT. Vid.
not. A.

117. Formaniur. . . templa. Cod .
Par. ed. pr. Cmc. GronoT. formor-
tur... tela. Vide not. A.

119. Et relevare trabes. Ita plu-
rimae editiones. Parmensis tamen
et Romana lemre; quod Terum est :
idem scil. quod lcevare tcI lesvigare :
mutalum ab aliquo qui quantitati
prims» syllabe *rw levare metuebat.
Via Domit. ▼. 5i , « Hi ferro sco-
pulos trabesque levant ; » ubi ite-
rum ob eamdem, opinor, rationem,
sttbstituerunt OBdunt. Thebaid. I ,
5ia, a Pars teretes levare manu,
ac disponere roensas. — Cod. Par.
ed. pr. levare. A.

lao. Pro uviduy Doroitius nofat

296 P. P. STATII SILVARUM

Protectura hiemes , atque exclusura pruinas ;
Indomitusque silex curva fomace liquescit.
Praecipuus sed enim labor est exscindere dextra
Oppositas rupes, et saxa negantia ferro.
Hic pater ipse loci , positis Tirynthius armis 1 a5

Insudat , validaque solum defbrme bipenni ,
Quum grave nocturna cselum subtexitur umbra ,
Ipse fodit : dites Gapreae, viridesque resultant
Taurubulae, et terris ingens redit aequoris echo.

Non tam grande sonat motis incudibus j£tna , i3o
Quum Brontes Steropesquie ferit : nec major ab antris
Lemniacis fragor est, ubi flammeus aegida caelat
Mulciber , et castis exornat Pailada donis.

Decrescunt scopuli , et rosea sub luce reversi
Artifices mirantur opus : vix annus anhelat i35

inemendatos Codices habere tn-
vida; se ▼ero fecisse uvida. Recte
fecit Domitius , et bene interpre-
tatus est; per partem uvidam tems
intelli^it arenam, ez qua fiebant
teguUgy protecturae hiemes, et prui-
nas exclusurae. — God. Par. vivida
in contextu; ad marginem, invida.
Edit. princ. vivida; quod et habet
Grnc. A.

1 33. Pro exscindere dextra Op^
positas rupesy Crucei et Tho. Ste-
phan. editt. exhibent dextrce Oppo-
sitas : forte non male : oppositas
dextrmy ut, negantiaferro ; ita enim
in Parmensi et Aldina invenitor,
non rigentia; et Statio vindicavit
Gronovius, Diatr. cap. 4^, multis
exemplis ; saxa negantia ferro sunt
non cedentia^ inexpugnabiUa, Lu-
can. VIII , 3 , de Pompeio : « Cor-
nipedem exhaustum cursu, stimu-
lisqoe negantem Magnus agens,
i ncerta fugae vestigia turbat ; » quem

locum adduxit Gronovius; ut et
hunc ex Nosiro , Theb. IV, « dexter
laccho CoIIis, at Ennaee Cereri ne-
gat; » id est, non admittit segetemy
non ferax est segetis. Sed nota snnt
haec cruditis; et exempla obvia. -—
Cod. Paris. ed. pr. Gron. excindere
dextra; Cruc. dextra. Seq. versu,
cod. Paris. saxa rigentia ferroy et
in marg. negantia ferrum : ed. pr.
et Cruc. rigentia ferro. A.

i3o. Pro jEtnaj Parm. et Rom.
JEtnas: forte ^tne^ terminatione
Graeca , ut Nemee infra v. 1 43 , pro
quo Rom. Nemea, Parm. Nemees.
Vide quae dico ad V, 3, 93. — Cod.
Par. JEtne : ed. pr. JEtnw. A.

i35. Vix annus anhelat Mtery
ety etc. Parmensis, ut notavi, habet
anhelans : quod non est de nihilo :
immo Statianum hoc esse persua-
deor. Annm ponitur pro parsanni;
annus igitur anhelans est ea pars
anni in qua anhelamus seu CBshta'

LIBER III, GARMEN I. 297

Alter, et ingenti dives Tirynthius arce
Despectat fluctus , et junctee tecta novercae
Provocat , et dignis invitat Pallada templis.

Jam placidae dant signa tubae ; jam fortibus ardens
Fumat arena sacris : hos nec Pisaeus honores i4o

Juppiter , aut Cyrrhae pater aspemetur opacae.
Nil his triste locis : cedat lacrymabiUs Isthmos,
Cedat atrox Nemee : litat hic felicior infans.
Ipsae pumiceis virides Nereides antris
Exsiliunt ultro , et scopulis uventibus haerent ; 14^

Nec pudet occulte nudas spectare palaestras.
Spectat et Icario nemorosus palmite Gaurus ,
Silvaque quae fixam pelago Nesida coronat ;
Et pladdus Limon , omenque Euploea carinis.

mus; lioc est, testas; viz rediit
tesUu altera , et Hercules templam
habuit. Sic horrens annttf Thebaid.
IV, 1; ea pars anni in qua horre^
mus, id est, hiems. Ita vemantia
tempora pro vere Virg. Cul. v. 409 ;
ubi aeque bene dizisse poterat ver-
nans annu$. Vide qun notavi ad
Tiburt. Manlii, ys. 8 : Fix annus
anhelans altery sc. aderat; ut Ov.
Fast. V, vs. 534 : « Jamque decem
menses ; et puer ortus erat. » Vide
ad Epithal. Stell. v. 144. — God.
Par. ed. pr. anhelat. A.

i36. Pro arce Parm. arte; et pro
junelir Parm. etRom. victce: perpe-
ram : si enim vicUBt quodnam opus
provocare? tecta novercai junctce
sunt templa Junonis in proximo^
juxta. — God. Par. ed. pr. arce,
et vers. seq. vtcte tecta n. A.

i44> ^p^ pumiceis. Cod. Paris.
•d. pr. Ipse puniceis. A.

145. JSt seopulis humentibus has'
rent. Ita editiones plereque : anti-

qniores tamen Rom. et Venet.^MS.
Flor. et Parm. habent vtventi6uj :
unde Gronovius, Diatr. cap. a^?
fecit uvenfi6u5, id est, ;Sff;tV*ivoi(-
Recte : significatio utriusque verbi
eadem fere ; licet aliqnam diffe-
rentiam statuat Salmasius , Epist.
85. Vide cl. Drakenborch. ad Si-
lium Italicum , IX , 3o , et alios
ejusdem poets locos. — God. Par.
viventibus, et ad marg. Aumenti6ia:
ed. pr. vtventi6us. A.

149. Numenque Euploea cari-
nis. Snpra in Surrent. Pollii, v. 79,
• Inde vagis omen felix Euploea
carinis ; » ex quo loco corrigendus
hic , « omenque Euploea carinis ; ■
non enim numen erat carinis Eu-
plcea (qui potuit?) sed omen^ ut*
pote prosperam navigationem de-
nouns. Homerus , Iliad. e , Bi H
jtfv ETnAOiHN ^tf» MXme *Effo«-
y<t<oc. Ultima litera vocis Limon
adhesit insequenti omen ; Limo no-
men : unde fecerunt numen; et ila

agS P. P. STATII SILVARUM

Et Lucrina Venus ; Phrygioque e vertioe Graias 1 5o
Adsciscis, Misene, tubas ; ridetque benigna
Parthenope gentile sacrum , nudosque virorum
CertatuSy et parva sutt simulacra coronse.

Quin age, et ipse libens proprii certaminis actus
Invicta dignare manu : seu nubila disco 1 55

inTeiii in Parm. « fitplaoidmii Linio
numenqae : » Romana Limen. Moi
hic sive superstitio yeteram eK re-
bos fortoitis 6tnina capiendi, satis
notas. Saeton. Au^. c. 94 1 • Apod
Mundam Divus Julins castris lo-
cum capiens , quum silvam caed^
ret, arborem palm« repertam con-
servari ut omen Tictorise jossit. »
Seneca, Agamemn. 938 : « Et ista
donum palma Pissi Jovis Velamen
eadem praestet atque omen tibi. »
Tale omen Augasto ante pu(rnam
Actiacam erat aseltns cum asina**
• Eutychns homini , bestiar

Nicon erat nomen : » verba sunt
Suetonii, Aug. c. 96. -^ God. Par.
Et placidus Lifnon (ad marg. li*
men) numenque Euplea, Edit. pr.
Limon numenqtkt. Ita quoque Croo.
etGronoT. A.

1 5o. Pkrygioque e vertiee Omittt
Addiscisy Misene^ tahas, Immo ad
Trojam satis</ui»e«mtOraias tubas
Misenus : non itaque opus erat ut
hic iMisoeret, sed ut agnoseeret:
m Agnoscis , Misene , tubas. « Theb.
XI, sai : « auditos proayts agno'*
vimos ignes ; • Silios , XII , 660 :
«Agoovit tenebris celestia beila
Typhoeus. • Exempla ubique. £t in
hftc coDJectora acquievi ante in-'
spectam editionem Parmensem : ea
vero exhibet, « Adscises, Misene^
tubas. • Atqoe hinc de pra^stantisi
istius editionis conjecturam facere

lioet e hmo enim lectio, qoanquam
depravata , ad varam noUo nego-
tio dacit , « Phrygioque • vertice
Graias Adsciscis , Misene, tubas : »
qna nihil ele^ntios.'.^d!ictsoene di-
cimnr quidqnid naiivum et de pro-
prio non habemus; ita quum in
Fhrygio laonte Graia tobe nata-
raliter ene non possint, Misenos
dicitur illas adsciseete, id est adop-
tare^ et admittere: in quo etiam
lueo oppositio et acumen est, qood
dicit Graiag tobas Phrygio Miseno
^atas esse ; qoum inter istas gen-
teg, Oratos et Phryg;ios, maximse
alias essent inimicitie. Graias vero
tuhas dloit, qoSa omnis joventos et
turba que ad hos ludos eonfluebat
ez opptdis proximis, Gneem fere
erat originis ; qoum ista pars Gam-
paniae Graecis coloniis maxime et-
set referta. Idem sensus et eadem
oppositio Epiced. Patr. v. 1 16 : « Te
de ({ente suom Latiis adseita colo-
nis Graia refert Selle; • Ov. Met.
XV) 6aa : « Pandite nunc, M09»,
praesentia nomina vatom^UndeGo^
roniden circumflua Thybridis alveo
Insola Romole« sacris adsciverit
urbis ; » oti recte emendavit Heiii-
sius pro adjecerit vel accesserit. Vide
eam de hae voce plena manu ibi
agentem. ^ God. Paris. ed. princ.
Gronov. Gruc. Addiscis..,. tuhas.
Pro Misene^ ed. pr. Miseene, A.
1 5 2 . Pro gen tUe , Parm . jenitale.

LIBER III, GARMEN I. 299

Finderey seu volucres zephyros prsevertere telo,
Seu tibi dulce manu liqnidas nodare palaestras;
Indulge his sacris : et si tibi poma supersunt
Hesperidum , gremio venerabilis ingere PoUse ;
Nam capit , et tantum non degener ambitlionorem. 1 60
Quod si dulce decus viridesque resumeret annos
( Da veniam , Aldde) , fbrs huic et pensa tulisses.

Haec ego nascentes laetum bacchatus ad aras
Libamenta tuli. Nunc ipsum in limine cemo
Sol ventem voces , et taUa dicta ferentem : 1 65

1 56. Pro Findere DOnnulkB ediu.
Fingere : Rom. Fidere : perperam.
Epiced. Patr. y. 53 : n niio OKbalio
Don finderet aera diico Graionun
yis nlla ▼imm : » Parmens. Findere.

iSj, liquidas nodare paLjestras.
Vnlgo Ubycas nudarepal, Ita God.
Paiis. et ed. pr. Vide not. A.

i58. Induiye his sacris* Vnlgo
Indulye sacrisy pro qno Tiliobroga
in OlMerttttionibns ita : • Indui^e
m Mcru. Al. deast in^ eed fors sic
an lagendnm ki$ sacris. « Bane nok
lam adbnc iridi editionem qnss «ro
in fetineret : Romana tamen plane ,
Indul^e his sacris , prout conjecerat
Tiliobroga, et tensns postulat : iu
Thebaid. II, 719, kuic annue sa-
cro, -*- God. Par. ed. pr. Indulge
kis sacris : Grnc. m focrif . A.

160. iVofi de^ener ambit kono^
Tnm, Vttlgo , non dedignatury fe\
degenenbii k, God. Par. dedigna^
tur^ et ad marg. degenerabitf edit.
pr« dedignatur. Vide noL A.

161. ifuod, God. Par. et ed. pr.
fmd. A.

i6a. Huie. God. Par. ed. princ.
hine, A.

i63. HiBc ego nascentes iaius
bacekatus ad aras. Qnem non of-

fendit Bibiius tot syllabarum in s
exenntium , necesse est duras aures
habeat. Hoc modo emollias Ter-

snm I « Eato ego nasoentes IsBtnm
bacchatus ad aras. « Jam nibil est
de quo queraris : lcetum bacchatus,
ut Theb. ni, 618, Uetumfremit;
Achilleid. I, 333, «Mnlcetur, lae-
tumque mbet ; » Virgilius , Gulice ,
V. 71, «Atque illumcalamo Ia:tum
reeinejite palustri, etc. • Sic fui^t-
dum lcBtari, Horat. Garm. II , 1 9, 1 7:
inexpletum lacrimans^ ^■■'Cil* ^°*
Vlll, 559 ; (fuerulum spirare et acer-
bum tussire^ Mart. Epigr. II, xxvi ,
I. Auctor JEtntt,T. 35, « Quitanto
motus operi , qus causa perennes
ExpHcet immensum flammas, quss
ructet ab imo Ingeuti sonitn mo-
les, etc. » ita legendom puto ; Tulgo,
in densumjtammas, eruttes : sic /on-
gum tenebo, Theb. H, 4^9; ^ ^'
nnmera ejusdem formie. Qnie se-
qttuntur, « nune ipsom in Umine
cemo , etc* « hoc modo citat N .
Heinsius, ad 8il. Ital. VHI, 366:
• nunc ipso in limtne ceroo Sol-
▼entem curas, et talia dicta seren-
tem: » memorie, opinor, calpa. —
God. Par. edit. pr. Grac. Gronov.
loftus bacchatus. A.

3oo P. P. STATII SILVARUM

« Macte animis opibusque, meos imitate laboreSt '
Qui rigidas rupes , infecundaeque pudenda
Naturae deserta domas, et vertis in usum
Lustra habitata feris, foedeque latentia profers
Numina. Quae tibi nunc meritorum praemia sol vam? 1 70
Quas referam grates ? Parcarum fila tenebo ,
Extendamque colus : duram scio vincere mortem :
Avertam luctus , et tristia damna vetabo ,
Teque nibil laesum viridi renovabo senecta ;
G>ncedamque diu juvenes spectare nepotes , 1 75

Donec et hic sponsae maturus , et illa marito :
Rursus et ex illis soboles nova ; grexque protervus
Nunc humeris irreptet avi , nunc agmine blando
Certatim placidae concurrat ad oscula PoUae.
Nam templis nunquam statuetur terminus aevi , 180
Dum me flammigeri portabit machina caeli.
Nec mihi plus Niemee, priscumve habitabitur Argos ,

166. Jmitate. Ed. princ. etCruc.
imitare, A.

169. Fcedeque. Ed. pr./bec/dP^ue.

173. N. Heinsius, not. ad Eleg.
in Mort. Drosi, ts. 444? dubitat
annon legi debeat fila renebo pro
tenebo. Non opns est : tenebo est
inhibebo , ut Soter. Gailic. ys. 6o ,
• teneamus adorti Tendentes jam
fila colos ; » teneamus coloSf ut hic ,
tenebofila. Vide quae ibi notavi. Se-
quitur, Extendamque colos, Parm.
et Rom. colus: et ita Ven. an. 1 5o2 ;
et Rothomagi an. i6i3. Parum in-
jierest : ha*c enim vox tam quarte
quam secundae declinationis est :
Tide Priscianum, lib. V, p. 654*
Noster, Theb. IX, 838, de Parthe-
nopso : > premit hinc Mavortia
cuspis , Hinc plenae tibi , parve ,

colus ; » et X , 6^9 : « ^t turbare
colus , et tympana rumpere dez-
tra. » Sic laurus pro lauros ez BiSS.
Claudiano restituit Heins. VI Gons.
Honor. v. 38. — Cod. Paris. edit.
pr. colos. A.

175. Juvenes, Ita cod. Paris. ct
a manu secjuvenem. A.

179. Certatim. Sic cod. Par. et
in margine, certamen. A.

i8a. Priscumque habitabitur Ar'
gos. Lege , priscumve ; et versQ
proume seq. solisve^ non que. Ita
snpra , ▼. 3o , eadem depravatio :
« Nec formidatus Nemees ager, an-
trave poscunt Thracia, nec Pharii
polluta altaria regis; » ubi vulga
antmque. •» Cod. Paris. ed. princ.
Cruc. Gronov. priscumque... soiis^
que. A.

LIBER III, CARMEN I. 3oi

Nec Tiburna domus , solisve cubilia Gades. »

Sic ait , et tangens surgentem altaribus ignem ,
Populeaque movens albentia tempora silva , i85

Et Styga , et aetherei juravit fiilmina patris.

t83. Pro solisve cubilia Gades,
Parmensu habet cunabula : perpe-
raun : et contra legem Pediam. Ho-
ratius , Garm. IV, 1 5, i : • f amaqne et
imperi Porrecta majestas ad ortum
Solis ab Hesperio cubili ; » Valer.
Flacc. m, 37 : « Ipse diem longe,
solisque cubilia Tiphys Gonsulit. »
Sil. Ital. m, 41 1 : «Extremamque
petit, Phoebea cubilit, Tethyn. —

Cod. Paris. ed. princ. cubilia. A.
1 84* Sic aitj etc. Tres ultimi ver-
sus hujus carminis editioni Ro-
manaedesunt; typothetarum, puto,
incuria : nam in commentario eos
a{p[ioscit Domitins. — Locnm etiam
habent in cod. Paris. et edit. pr. ;
sed haec pro fulmina scribit Jlu^
mina; ille a prima manu /?umina;
ex emepdatione,/u/mifui. A.

^^^<l/%/v<^%<</V%;^/%/W%/%^^*»^V»<VW^'^^«%%^^ '%^*i^^^t^/^0M^^%f9t*/^%/%^>%^%^V%/%f^fm^Mn^*^

NOTiE

IN CARMEN PRIMUM LIBRI TERTII

SILVARUM.

Vkbs. 9. £T;7am? austos inglonusane, Parvte arvs^ ut opponatar Maxinm
illi qoie Uerculi saora erat. Ovidios, Fastor. 1, 58i : « Constitnitqve sibi,
qiue Maxima diciturf aram : » ubi vide qns coUegit de hac re Heipsius in
notis edit. Barman. Virgilias, ^neid. lib. VIII, vers. 371 :

Hanc aram luco statiiit, qwe Mazima semper
Dicetur nobis , et erit qoae maxima semper.

Qaod hemistichion, et erit qwg maxima semper^ qui non odit, necesse
est is amet Ovidianam istud « Omnia pontus erat : deerant quoque litora
ponto. » Putasne Virgiliam ita scribere potuisse?

10. Agresti Alddte. Qui et Rusticus dicebatur. Lampridius, Gommod.
c. X : « Habuit et hominem quem Onoo appellabat , sibi carissimum ;
quem , et ditavit , et sacerdotio Herculis Rustici pneposuit. » Ubi vide
Salmasium.

i5. Quoenam subito fortuna rigentes Ductavit scopulos. Diu est qnod
hanc Tocem Ductavit snspectam habui , propter ea qaae notat Quintilian.
Instit. VIII , 3 9 44 ' " ^^^ quoniam yitia prius demonstrare aggressi sn-
mus , vel hoc vitium sit , quod K«uK^^«Tev vocatur : sive mala consue-
tudine in obscGenam intellectum sermo detortus est, ut duciare exercituSy
etpatrare hellum^ apud Sallustium dicta sancte et antique, ridentibus
si dii^tplacet. » Et Sosipater Gharisius, lib. IV, p. 342 : « YMMifju^anvt ett
compositio verborum obscoenae significationis, aut unius verbi obscoena
pronnntiatio ; fit et in uno verbo , ut apud Sallustium ductabat exerct-
tum , et , arrexit animos militnm. » Nimirum ductare est verbum leno-
nium et obscoennm (vide cl. Bnrmannnm, ad locum Quintiliani; et
Muretum, Var. Lect. VI, 7 ) ; et in lasciviori sensu eo usi sunt Plautus et
Terentius : honestiori demnm Sallustins, Catilin. c. XI, tamen propter
ambiguitatem vocis derisns et male acceptus; post hunc, opinor, hoc
verbnm a lingua Latina exsulavit; neque alibi, credo, reperies, nisi in
unico hoc Statii loco : hinc quoque ejiciendum : nam optima Parmensi<(
editio clare habct « quaenam subito fortnna rigentes Divisit scopulos : ■

NOTiE IN CARM. I LIB. III SILV. 3o3

hoc est qiiod mox dioit « oblnotantia saxa Sammovit nitens, et magno
pectore raontem Reppulit ; » et Ters. io4» Htus pandere : clarius adhnc
▼er«. iioi

Nec te ({uod solidus coutra rlget umbo naligni
Montis, et immenso non unquam excisos ab sevo
Terreat ; i|»se adero , et conamina tanta juvabo,
Asperaque ioTitae parfringam viscera temi s

hoG et t « dividam seopulas. Vide etiam ▼. i ad ; et SorreBtiii. PoHii, ▼. 54 :
H Mona erat hic , nbi plana ▼idea : • et 56 :

.... llIUBi

Formantem mpes expugnantemque secuta
Gaudet humus : nnnc ceme jngnm diKentia laxa
Intrantesque domos, jttssnmque recedsre roontem.

Diducere scapulos vocat JuTenalis, aat. X ^ i53 , de Hannibale m ,.. op-
posuit Natura Alpemqoe niyemque : Didacit acopuloa et montem rum-
pit aoeto. » Seqoitur apnd Statium, « , . . . Tyrionebasc mosnia plectro
A.n Getica vcnere lyra ? » recte venere i iu Tbeb« Ub, VII, ▼era. 663, ubi
Euosua Tbebanus dicit ,

prohibete manns : hsc omine dextro

Moniia Qrrhaa moostraTit ApoUo juvcnoa i
Pardte : in hste ukro seopnli venere volentes»

43. QuaUmque vagm post erimina nootis Thespius obstupuit^ toties
socer. Non Thespius sed Thestius vocatur hic Thespiensium rex qui tam
genialiter Herculem excepit, Apollodoro, Bibliothec. lib. II, 3, sec. 9,
nbi ioquitur de leone Gith«ronio : •S^h if/mfA%nt •aTo? Ki^nfsvsc, (I. Ki6«ci-
/•Wi^TsU *Aft^(lfv»vct i^9uf$ /^m^ xdu Tfltc QESTI^OT. Be^tksvt /1 »v sSr»(
Btetrmf : « Hic e Cithflsrone impetu facto 1 Amphitryonis et Thestii bovea
occidebat : erat autem Thestiu^ rex Theapiarum. « Reliqua vide, de filia-
bus ejus quinquagipta ; et ita vocatur pauilo poat, sec. la. ArnobiuB,
lib. IV 9 Pt t4^ : • lUe ( Jupiter ) noctibus vix oovem unam potuit prolem
extundwv cpncinnare» compingere 1 at Herouleg, sancius Deus, natas
qoinquaginta de Thextio nocte uoa perdocnit et oomen virgioitatis ex-
ponere, et geoitricnm poodera austioerek » Hiuo intelligia quare vagam
noctem et toties socerum Thestii Heroulem vocat elegantisaimus poeta.
Vide Obsorvat. Elraeahorstii ad Arnobii locuin : ubi mnlta auctomm te-
stimonia de hoc Thestio adfert.

45. Per lustrum intelUgitur aliquod tempus seu temporis periodus
quae statis vicibus recurrit; ita Eleum lustrum in Phileto Ursi^ idem
quod olympias , quatuor annomm , seu quod quinto quoque anno re-
vuttebatnr ; ita Eucharist. v. 6s : ■ fiiepe coronatis iteres Quinquennia
lusiris! « Tacitus, Annal. XVI, 1 * • Ac forte quinquennale ludicmm
secundo lustro celebrabatur. <• 3eneoa, Agamemn. v. 4^ :

Post dena Phcebi lustra , posc captuni Hium ,
Adeit damrus eoDJngi j«f akMH SUSb ;

3o4 NOT^ IN CARMEN PAIMUM

post dena Phcebi lustra^ id est, annos decem : bene igitur veloci , « An-
noa veloci peragunt certamina lustro ; » contra , in^ens iustrum vocat
Martialis spatium centum annorum : quo completo ezhibebantur Lu<K
Saeculares : « Hic colat ingenti redeuntia ssecula lustro. »

46. Hic templis inscriptus, avo gaudentey sacerdos. Minime dubito
quin Statii manus fuerit Hic templis adscriptus^ avo gaudente : nisi
probari potest nomina sacerdotum in aliqua tempiiparte tnscu/pisolere:
hoc enim vult to inscriptus templis; aiia res est adscripttis templis sacer-
dos ; nempe assignatus, numeratus inter sacerdotes, Horat. cann. III, 3 :

.... dacere nectarii
Saccot, et adscrtbi quietis
Ordinibus patiar Deoram.

Gapitolinus , in Antonino Philosopho , c. VII : • Ob hanc conjunctio-
nem pueros et puellas novorum hominum frumentariae perceptioni ad-
scnbi praeceperunt. » Adsumi eodem sensu Noster, Thebaid. VIII, 9.
Vers. 4? • " cfaum prima novercae Monstra manu premeres, atque exa-
nimata doleres. » Ez hoc loco sua hausit Sidon. Apollin. cann.]!CV, i35:

Amphitryoniadi snrgebat terda vestis.
Parvulm hic gemino cinctus serpente novercx
Inscios arridet nionstris , ladnmque putando
Insidias, dum netcit, amat ; vultuque dolentis
Ezstingui deflet quos ipse interficit angaes.

Si quis haec digna ezscribi non putat^ nae illum non amant Musae.

53. Ictusque Hyperione muito. Recte : Lucretius, VI : oNubila sol-
yuntnr soUs super icta calore. » Tacitus , Ann. II, 61 : • Ceterum Germa-
nicus aliis quoque miraculis intendit animum ; quonim precipna fuere
Memnonis sazea effi^es , ubi radiis solis icta est , vocalem sonum red-
dens. • Tubero apud Gellium y Noct. Attic. VI, 4 : « In atras, inquit , et
profundas tenebras eum claudebant; ac die post, ubi erat visus sol ar^
dentissimusy repente educebant, et adversus ictus solis oppositum con-
tinebant. ■ Ita legendum ; vulgo, diu post. Vide Heinsium ad Ovid. Met.
V, 389; et Bentieium, ad Horat. carm. II, 1 5, 10. Non igitur opus est ut
legamus • auctusque Hyperione muito : » licet hoc quoque probum sit.
Ausonius, Precatione , vers. 16 : « Sirius ardentem non augeat igne leo-
nem. » Seneca, OEdip. vers. 38 :

Non Zephyri leves

Spirant; sed ignes anget aestifieri Cania

Titan , Leonis terga Nemeaei premens.

60. Hecateias idus^ id est, idus Augusti mensis, quse sacrae erant
Hecata keu Dianae. Ausonius, Eclogario:

Et medias Idus , Maii , Aagasdque recorsa ,
Qaas sibi Mercorius quasque Diana dicat :

ubi Vtentus dicit se non meminisse aliud legisse de Diante sacris Jdihus

LIBRI TERTII SILVARUM. - 3o5

AuguiH. Exciderat memorue hic Statii locas, et Martialis Epi^. XII,
1.XTII , I > sq.

Maiae , Mercariom creaiti* , Idiis :

Angnstit redit Idibus Diana.

vide et Festum in toc. Servorum diesfestus. Hunc-Statii locum explicat
Ovidias , Fast. III, 269, de hoc sacro die Dian» :

Saepe potens yoti , firoDtem redimita coronis ,
Femina lucentes porut ab Urhe faces.

Vides qaare /ace multa splendet Hippolyti lacus; et quare pudicifoci di-
cuntur ; nempe a Matronis faces portatae.

63« JBstusque levare : ex Virgil. iEn. VII , 4^4 : « • • • flnvio qanm forte
secundo Defloeret, ripaque aestus viridante levaret : » abi pleriqae Codd.
antiqui habent iavaret, notante Pierio : alterum confirmat hic Statii locus.

64> Notas Sirenum nomine rupes Facundique larem Polli non hospes
habeham. Locus notabilis ob errores Salmasii in Plinian. Exercitat. p. 58
edit. optimae. Sed prius videamus de situ hujus Villee Pollii ; ea locaba-
tnr in montibus Surrentinis. Noster , ad Uxor. vers. loa :

Caraqne non moUi juga Surreniina Lyseo ,

Quse mens ante alios habitator Pollius auget;

inter Surrentum et promontorium seu templum Minerva : ita enira in

Surrent. Pollii affirmat , v. i :

Est inter notos Sirennm nomine muros ,
Saxaqne Tyrrhenae templis onerata Minervse,
Celsa Dicarchei speculatrix viUa profundi.

Muri isti noti Sirenum nomine nulli alii esse possunt prseter Surrentum :
unde redarguitor Morellus, qai negat Surrentum a Sirenibus dici posse^
quia Graecis Z(/^/tv7ov et Zc/^ajov per u non per u scribitnr; contrarium
plane affirmat hoc loco Statius; utri creditis, Quirites? Nisi per notos
Sirenum nomine muros intelli^^endum sit fanum Sirenum : quod in istis
montibus positum esse narrat Strabo, lib. I, p. i5. Porro , ex his Statii
locis patet montes Surrentinos elSirenianos eosdem esse : quippe in carm.
ad Uxorem, Villam Pollii ia ju^is Surrentinis locat; hic vero, in rupibus
notis Sirenum nomine : ut necesse sit eadem esse juga Surrentina et
rupes notas Sirenum nomine; nimirum, dicebantur Sirenes tenuisse sco-
pulos circa Sarrentum et Promontorium Minervae : unde utrovis nomine
recte dici possent , sive Surrentinosy sive Sirenianos malles. Plinius, Hist.
Nat. m, 5 : « Surrentum cum promontorio Minervae, Sirenum quondam
sede ; » vel, ot alii legunt, sedes, Froniinos, libro de Goloniis : « Surren-
tom oppidum : ager ejus ex occupatione tenebaiur a Grsecis ob conse-
crationem Minervae : sed et circa montes Sirenianos militibus pro parte
Aogostanis est assignatos : » ita legendtun, non limitibus. His ita consti-
totis, jam videamus quid de hoc loco adferat Salmasius : « Surrentini
montes diversi a Sirenianis, quos male quidam confundunt, nec quic-
qoam eos joverit Mela vel Plinias. » Atqui Statius juvabit : ille enim
eosdem facit , ut plane docuimus : ei vaide sufFragatur Plinius ; saltem

/. ao

3o6 NOTiE IN CARMEN PRIMUM

Salmasio refragatur. Pergit : * Surrentini tnontes circa Sorrencam j at
Sireniani scopuli sive montes tres parvae insalae desert» , wnftUin qiue
et 1tifww9iu dlcebantar, de qaibus Strabo, lib. I. » Immo eiSireniani
montes erant circa Surrentam j ut ex Frontini loco supra addacto clare
patet : narrat enim agrum Surrentinum , qui jacebat circa montes Sin-
nianos, militibus Au^ustanis pro parte assignatum fuisse : et plane do-
cet Strabo, lib. I, p. i5^ si verbis ejus attendas : sed in hoc totus viri
maximi errorvertitur, quod non distinguit Sirenusas insulas a Sirenit^
nis montibus^ qui quidem diversi erant^ ut luculenter ibidem monstrat
'Strabo : unde^ quum voces scopulos et saxa et rupes Sirenum tam de
insulit Sirenusis quam de monUbuM Sirenianis usurpaUs obacrvasset vir
doctissimus , male oonfadit; et qaod daorum erat, in unum compegit.
Sequitur : «jStattat Sucreaiinam Villam PoUii inter Sirenum mantes ot
promontorium Minervs sitam fuisse docet, in montibus nimirum Snr-
rentinis. » Non inter Sirenum> montes et promontoriam Minerv» sitam
hanc Tillam docet Statius^ sed inter notos Sirenum nomine muros et
promontorium Minervae. Pergit : « Sic ille :

Est inter notos Sirenum nomine muros ,

Saxatjue Tyrrhena tempUs onerata Mfnervee
Celsa Dicarchei speculatrix vilta profundi.

Per muros Sirenum nomine notos intelligi debere certum est Sirenianos
montes : alibi rupes vocat, in Herc. Surrent. notas Sirenum nomine ru'-
pes. » Quid audio? per muros intelli^ debere montes? et, quod eque in-
commodum est^ si Pollii Villa sita fuit inter ^irenuinos monfes (hoc esty
secundum Salmasium , Sirenusas insulas ) et promontorium Minervw ,
necessario sequitur eam in mari sitam fuisse : quippe promontorium
istud ad mare pertin^ebat^ ut inter illud et Sirenusas nihil esse potuerit
praeter aquas : quod satis mirnm est^ sive Villae fundamentum, sive Sal-
masii commentum.

69. Augustasque fores assuetaque tecta gravamus. Domitins : « Ine*
mendati Godd. habent assuetas et gravatis : nos vero leg;imas, assutaque
tecta gravamus F^ndibus : ut sit sensus, Dum tegimas tecta assuta ma<»
leque heerentia hiantibus rimis, atque ita solem arcemus. » HaacDotai*
t:i interpretationem merito rejicit Gevartius ; ipse tamen errans, qauiii
dicit, Statium hoc loco describere augustissimum et magnificam tem*
plum Diante Arieinas. Nihit hic , ne verbam qoidem , de templo Dianae
Ariciwg; quum he augustte fores , de quibas Statias loqoitur, non Ari^
cue essent, sed VHles Surrentince PoUii, ubi tunc versabatur poeta.
Gevartinm decepit voz Trivias^ qu» conjun^enda erat cum diem, non
cum udo litore, aut augustas fores : dies TrivuB ett festus eUes Trivim^
Idus scil. Augusti mensis : ut Theb. VI :«.... da, parve, tuom triate-
ride multa Instaurare diem , » id est, tunm festum diem , de Archemoro :
ita Lucani proprius dies^ Genethl. v. i ; et Casaris alma dies, apud Blar»
tialem. De reliquo, in verbis hujus loei nihil ftiutat Gevartius, nisi quod
pro Angustas, qaod typographis imputat, vult Augustus : de quo moz

LIBR! TERTII SILVAROM. Joy

▼idebinnit. Salmasius, Erero. Plinian. p. a65, legit

AttgdStaKpie fbrei flitneuiqae tecta gravamor ,
FroDdibos et patala defendinms Arbore solef :

et hoc Ttrom esse pronnntiat Gronoviut , Diatr. c. a3 ; immeaor to-
cem vero Tel autem hoc pacto desiderari : dixisse enim debuit, « graTa-
mnr assneCa tecta> frondibus vero et arbore defendimus aoles : » aliter
enlm non connectuntur h«c. Quemadmodttm in suis Godicibut invanit
Domitins, ita etiam est in vetusta Parmensi, gravatk : unde nulio ne-
gotio eonfici potest

Augnsttaqne fores assneuque tecca gravati ,
Frondiboi et patula de£BDdiniaB arbore loles :

constmctione ita postulante : et ita tandem Gronov. m Errat et Omiss.
ad finem Diatr. p. 4o6, cz MS. Senensi. GrAwui idem qvod odUte^ uv€t^
tarii tam qnarto catn : Lucanus^ lib. VII , Ters. s84 : « Romonos oder*
onoea, dominosque (j^aTantur, Qnos noTcre, magis. n Suetonins, Aa>
^Mo : « ampla eC operosa praeloria gravabatvr! » qni locna a Grodo-
TiO addncitiir. Apnleius, Apolog. : « recitari ipsa hee jnbebo; qnoniam
•stendia hnmanissimo Tnltu auditionem te istam non ^aTari : * ita le-
gendnm; tuI^o, amJitiane isia; passim ezempla. Pro augusiag mults
editiones babent angustas ; quod mihi verius videtor t in hac enira veoe
continetur ratio quare convive gravabantur fores seu domum , nempe
quia angusUB erant ; et ideo aperto lethere frigus captabant , frondibns
arbornm nmbram concinnantes. Vei^m quidem est, bas^oref seu sdes
augustas fuisse : sed non erat hitjns loci hoc innuere : non enim arava-
bantur eaa utpote augustas^ sed angustas : et ita jam sentire video Heins.
ad Ovid. Heroid. V, i6, ubi notat, « Angustas fores, ob immensnm
fngns, non Augustas. » Voluit, opinor, 06 immensum calorem; non 06
immensum frigus. Pro fores etiam optime legere potes lares : tares et
tecta ssepe conjunguntnr : infra tamen occurrit rot,fores eodem sensn,
vefs. 88 : nihil igitur in hac voce innovandum.

71. Ddkuii eeskutii et suhitis lux eandiia cessit Nubibus, ht non*
mttaa edhioBibiia deeat copula et : scd eam retinent Prinn. fiom. et
VmM, et ita edi Cttravl. Pro eandida lux HeiAaiits ibideiB geifibi vtfk
cemdim ; a ^oniam «andida Inx plemimqtie ftnttmata. • Non «pos eit :
oandidb enim iux idem qnod eiara ; et nubiU «pponifn'. Oriditii, Tri^r.
H, r^i : « Nnhe tolet ptdsa candidtis ii« dle«. » Idem, Heroid. IVI^
317, nbi hidit ia duplid hajns Tods tigtUicaliMnke :

Te aiihi , onqae tlbi eottniMiia gSadia jnngam ;
Camlidlor medio not erit iHa dle.

Ici eandidussol^ Mctam. KV, 3o. fnde albtt lucesy Martial. Epigr. X^
Lzn, 6. PlautuSy Amphitr. I, 3:

Nanc te , nos j qiue aae manaiafi , niittOf m ccdas die ;
Ut mortalibus illttcescat Ince dara et candida.

ita, opinor, lcfpcndQBB ; non iJ/iiOfScas; c« pro Ut forte legeiKhMn /5,

20.

3o8 NOTiE IN CARMEN PRIMUM

.cil. dUs, n^ortalibu, iHace*cat. L.ctantiu,, VI 2 : .Ip.e in ««.m h^
minU taiii claram, ttm candidam lucem dedit. . Multo plora colligi
poMunt : sed h«c «atis ad vnlgatam candida tuendam.

ni Dives Elissa ; ex Virg. .«neid. IV , »63 , desnmptum epitheton ; ut
et ?.« .equuntur, « testesque uluUnt per devia N,mph« , " « «°;>«^
libro IV 168 , « summoque uiuJarunt vertice Nymphas. . Ibidem pro
Jttulit rei-endum esse DetuUt persuasissimum habeo : . qualem IJbjf»
Lrnu1in.b«m Detulit. . Nos.er, Theb XI, .76 : - hos JnU e^entt.
Fert humus, hos pelago patrios jam detuht anuus. . Val. Flacc. IV, i5 .
Dixit et arcano redolentcoi nectare rorem,
Qaem penei aUa quies liquidiqne potentia sonmi
Detnlit, inque vagi Ubavit tempora naii ;
MHemsinseon^icitDepluit: merito reprehensu» a Barmanno, qui
notat proprie deferri dici qu» ex alto (eruntur : ut mfra v. 80 ejusd. lA.:
.Diva volat, defertqae viro celeranda parentis Imper.a. . VirgU. XII,
i,6 • . Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo Detulit. • Scio
quidem locum istum Thebaid. VIII, 4ii, -Quam liby» Boreas Italos
2i«er attuUt imbres : . sed diversa ratio est istius et hujus loci : qu«
euim ex lo>iginquo veniunt recte afferri dicuntur, ut imbres ex Italia m
Africam : qua vero ex alto, melius deferri,

77 Nec quo convivia miarent. Ita recie Parm. ei Rom. , et in vet. ed.
Paris! leRi testatur Morellis, qui ila interpretatur : - nec tamen locus
idoneus occurrebat, quo transferrent epulas ; . et ita fere Adr. Behouus
et Salmasius, epist. 92. Aliam viam insistit Gronovius, ReUq. ad S)taL
SUv his vcrbis : - Nec quo convivia migrent. Vere sic legitur, non tamen
eo sensu quem dant Morellus et Behotius, « nec tamen occurrebat ido-
neus lecus quo transferrent epulas: . «c enim quidvis in quovis intel-
liFcre posses : sed et occurrebat satis locorum , ut exponit ipse staUm.
Proximum verbum repetendum inteUectu : ahripiunt, nec tamen eo oA^
rimunt quo possint aut soleant convivia migrare : scihcet 111 sacellum
vel «diculam HercuUs. - Hoc modo pulcher quidem exsurgit sensus ;
sed verior aUera distinctio de qua jam dicturus sum. Adversativa parto-
eula serf in sequenti sentenUaB membro, . instantes sed proxima quierere
nimbi Suadebant, . necessario denotat aUquam oppositionem inter banc
et priorem sententi» partem. Sic igitur construendus locus, voce itec
resoluta in et non, ut passim : - et iustante» nimbi suadebant quanrere
non quo convivia migrent, sed proxima: . reUquis parenthesi indusis:
et ita edi curavi : repentinus,inquU,imber famuUs non permittebat con-
suleref5«-/>i«-om,sedcommoditati : cogebat eos peterenon quo epute
in taU casu transferri solent , privatam aUquam domum ; sed proxuna :
scU. saceUum HercuUs.

Q2 Tecta Dicarchem pariter, juvenem<jue replesH Parthenopen. Men-
dose fere h«c vox scrihitur, Dicarchm et Dicarchei, quum opoiteat
Dicarehea, penuUima producta : est enim a Gr«co Ai«u«f^.it vel A.-

LIBRI TERTII SILVARUM. Sog

MMUkfX^^j Don ^uuugLfX"^* ^cl Aix«i«cp;t**' lcge igitur , Tecta Dicarchete
pariter : et infra , y. i io, Aulay Dicarcheique sinus : noD Dicarchceique.
Vide qux sapra notavi ad II, a, v. gS. Sed quid sequentibus faciemus,
juvenemque replesti Parthenopen? infra enim, SiW. IV, 8, v. 55, hanc
eamdem Parthenopen vocat fessam cbvo. Quomodo igitur haec conci-
lianda? nullo modo : sed sanari possunt, si legas^ mitemque replesti
Parthcnopen, pro juvenemque replesti, Ductus calami in vocibus mitem
etjuvenem non adeo dissident : epitheton vero mitis Neapoli optime
con^mit : ita infra carm. V hujus libri, vers. 79:

Parthenope , cai mite tolam trant cquora vects
Ipte DioDKa monstravit Apollo columha.

$ilias[Italicus^ XII ^ 27 : «Prima instaurantem sensit certamina mitis
Parthenope. » Dulcem vocat Virgilius , Georg. IV , ad finem : benignam
Noster, infra, hoc carmine, v. i5i : Campaniam, in qua Neapolis, mi-
tem appellat idem Silius, VI, 65i. Dicarcheam ^ id est, Puteolos in Cam-
pania, Noster, IV, 8 : « et socii portus dilectaque mitis Terra Dicar-
cheae : » ubi etiam'male legitur Terra Dicarchei. Florus, I) 16 : « Omnium
non modo Italia, sed toto orbe terrarum pulcherrima Campaniae plaga
est. Nihil mollius cxlo : denique bis floribus vernat. » Mitis TaraSy id est,
IJarentum, in Eqno Maz. v. 103 : mttem Corinthon, Thebaid. I : mitis
Hyhlay Achilleid. I, 557.

1 10. iVec tequod solidus contra riget umbo maliyni Montis, et immenso
non unquam exesus ab tevo, Pro quod non male legas qui : « umbo mon-
tis qui soliduSy et ab immenso aevo non unqnam exesus, contra ri^et. »
Pro Nec te etiam non male Neu te : • neve te terreat mons rigidus, ipse
adero. ■ Sed non opus est; ut perspicere potes ez loco Propert. IV, 6:

Nec le , quod classis centeDit remiget alit,
Terreat : iovito labitor iUa mari.

Deinde^ non unquam exesus : vox un^imm nihil ad rem; non enim bis-
aat ter exedi tevo potuit mons ; quarc igifur noa un^iuzm exesus? pra»-
Cerea, dixisse debuit <rt;o exesus-, non ab cbvo-: diversas enim notiones
ezpnmnnC hae duae phrases : qnam enim dicimus, « aliquid aevo imraenso
non exeditury » vox <rvo instrumentnm seu causam denotat : quum vero
dicimus, ab eevo immenso non exeditur, non instruraentum, sed dura-
, tionem longi temporis ex quo aliquid non exeditury exprimimus ; ut
qmun dicimns, « a viginti annis hoc non accidit. » Lucanus, III, 899 :
« Lncas erat longo nunquam violatns ab aevo : » recte ; vult enim dicere ,
• per longum aevum ab hominibns non caesus ; » (Ovid. dixisset^ « Silva
IreqntDS trabibus, qnam nulla ceciderat aetas » ) vitiose, si idem expri-
merevoiuisset omissa prappositionea6; « longo aevo nunquam violatus : »
saltem, aliam rem dixisset : quippe, in priori Ibquendi modo, homines
sont instmmentum per quod lucos violatur; in posteriori , wvum : quani
disiinctionem servat , Achilleid. I , de monte loquens , « Pars exhausta
manu, partem sua raperat aeCas. » Hanc observationem ad hunc Staiii

3io NOTJE IN GARMEN PRIMUM

locum appUca , et videbU iUuin •cripfUse, « imwifiiio aon uDqwm
cuns ab «evo. » Exscindm Yocat, infra y. laS ;

PradpQUi sad eDioi Itbor est exfcindere deztn
Oppotitas mpet , ct nza negeDOa ferro (

▼ir||[i1ins, VI, 4' , •Excisam Enboic» latas ingeDS rapis in antrum. 9
Idem, ^neid.Iy 4^9? ' immanesqae colamnas Bapibas ezcidant. 9 Sae-
tonias , Calig. c. 87 , ■ ezcisae rupes darissimi sUicis ; » et Glaadio , 30 :
«Per tria aatem patsaum millia, partim effosso monte, partim exciso,
canalem absolyit. » Vooem umbo amat Statius; Achilleid. I, 4^7:

Nec taDmm exoiri blmari qnos Istlimia ▼aDo
ClaDStra, nec undisooae quos circnit nmbo Malec,
Sed procni amoiK, ete-

Hiebaid. VI, 35i:

Metanim instar erapt hiqc ondo robore qaercus
OHm omnes exnta comas; hinc saxeus nmbo,
ArMter a^ricoUs.

Restituenda haec rox Thebaid. IV, Sao : « Panditur Elyaiam chaos , et
telluris opertse DissiUt umbra capax.- » legendum dicO| umbQ capox
dissillt^ id est, dividitur .* umbra telluris disnlit nallum habet sensum.
Iterum , Thehaid. VII, i5 : « omne qaod Isthmiua umho Diadnet. • No-
tanda vero in hoc Statii loco^ quem jam explicamus, vox unquam
irxioy«f«(/^« : quippe non unquam excisus, idero esty nms a»pUQS« q«am
non exdsus : ita Theb. IV, 340 :

Qui |e , iave » natam terris Alphee , Sioanis
Advena um iougo non unqoam inlecte profnndo :

id ett, nan infeett, Here. Epitrapes. ▼. 106 :

Nec te regnator MacetnBi , aec barliamt nnqaam
AoDibal, ant sKYi postet yox borrida BjUsb
His celebrare modis;

obi nque bene omitti potuit to unquam, In qnalibec Statii pa^inA inw-
niet. VirgiUus, <£neid. Q, 33 1 1 « Millia quot magnit unqaam TeDere
Mjcenii. • Ubi ti omittat to unquam^ nihil perdet. Val. Flacc. IV, 167 :

Fnbninca frontcm dexira, diijectaqne (udit
Lnmina» me Dnnqnam leto dignatut et aimit ;

nunquam dignatus, id est, non unqucan, id ett, non dignatas.

117. Nee mora, eonscripta formatur imagine teUu Domitins 1 « 8ca-
lim detignatum est pictum sedificium in teU ; ut ea timilitadiae crige-
retar. » Male : formse enim cpdificiorum non in iela, aed eharta deacribi
solent : pneterea, non /ormari, sed texi dioitar le/o. Cruceos ita : « No-
tatur ^Xxj^f^*» id ett, tenait et prima delineatio operit teu aedilicii
exsCruendi , quam redemptorei yelut exemplar tibi proponere aolent in
teia vol charta exprestam. » Eamdem cantilenam de tela oanit : et ita
quoque Buchnerus ad Plinii Epist. IXy3g, hit ▼erbis : • sigoificat Sta-

LIBRI TERTII SILVARUM. 3ii

tins striMiidi templi speciem in tela sen iinteo picta imagine ezpressam
fnisse ; » nt^ quod mireris et indigneris simal , in eumdem errorem ab-
ripuerant politissimom Broukhusium ; qui not. ad Tibull. II ^ 5, ys. a3)
citato hoc Statii loco, addit, ■ vides ichnographiam in linteo coloribus
depictam. » Atqui^ o boni^ ipsa tela hoc locofbrmari dicitur, non tem*
pli species in tela. At cui bono formaretur tela ? an tam ineptus fuerit
PoUius, ni formaret telam seu Unteum huic tantum fini, utin ea postea
foraam aedilicii describeret, qnura ad manum esset charta Tel membrana,
qnm huic usoi melius inserviret ? Mitto qnod formare non est teztorium
sed architectonicum YcH^um; idem nempe quod describere, delinearei
nec Yoz tela simplidter et sine adjuncto denotat linteam teUan ; non
hercle magis quam laneanij «ut sericam, Dizisse i^tur debnit mdesfor-
matur, non tela ; et sane ita dizit : scripsit enim , « Nec mora , con-
scripta formatur ima^e tepla. • Yeritatem et erroris orif^em simul
▼ides ; seriptum erat, nt fere jformatur ipto formantur^ et pro templa^
tepla (ut supra y. 109, pro templo edit. Parm. habet teplo); unde^
omissa p^ tela. Recte Yero templay pro templum, ut inlra y. i38, d«
hoc templo ; ec 18O9 de eodem. Surrent. PoU. y. a , « Sazaqne Tyrrhe-
nsB temptis onerata Minervae. » OYidios, Fast. V , 677 : « Templa feres,
et me Yictore Yocaberis Ultor : » ubi , pariter atque hic , in tredecim
BISS. erat telaferes. Bene etiam imagine .* eadem nerape quam /brmam
Yocant architecti; imitationes tedificiorumy itrnviuSy notante Buchnero;
qoem Yide ad supra ipemoratam Plinii epistolam ; tfestigia ac lineamenta
Auctor de Gaus. corrnpt. eloquentic Plinins, Hist. Nat. XXVIII, 3:
« scipione prius determioata templi imagine, etc. » Yide totnm locum.
Qnintilianus, Instit. lY, a : « Ubi Yero major res erit, et atrocia invi-
diose, et tristia miserabiliter dicere decebit ; non ut consumantur affe-
ctns, sed ut tantom Yelut primis lineis desi^entur; ut plane, qualis fu-
tura sit imago rei , statim appareat. «

las. Jndomitusque silex curva fomace liquescit. Parodia, seu potius
hemistichion Virgilianum , ez ^neid. VIII , 44^ ' * Vulnificusque cha-
lybs vasta fornace Hquescit.'» Hic igitur reponendum videtur vastafor-
nace : curva enim nequaquam convenit fomaci. Sumsit forte Virgilius
cz Lacretio , VI , 680 :

Nunc tamen illa modis quibus irritata repente
Flainma foras vastis ^in» forDacibus efBat,
Eipediam.

Laoaoas» VI, 4o5 : * immensis cozit fomacibus asra. •

ia8. Dites Capreai, viridesque resultant TaurubuUe. Domitius notat
hoc nomen Taurubulee a cosmographis praetermissum esse , atque ita
appeUari Viam Herculeam seu aggerem iUum quem inter lacnm Lucri-
nnm et mare fecit Hercules , ad traduccndos boves Geryonis : nempe a
taZf^y et lla>}Myjacio seu trajicio; unde Taurubula. Non potest vera esse
h«c Domitii iictio : primum enim^ dicendus foret hic locus , Tauroboles^

3i2 NOT^ IN CARMEN PRIMUM

non TaurubuliJB : TtLufofitKAi , con TAv^v/Sc/Xat). Deinde , ignobilU bcc «t
perexigua terrs lingua (qaippe longitudinis unius tantum fniliiaris^ la-
titudinis plaustri erat) non bene cum ditibus Capreis componereinr :
mitto epitheton virides, isti aggeri minime congmum^ prout exStrabone
discere potes, lib. V, p. 169. Alii pro Taurubultg legunt TeUbotB : qoc
Joan. Scopie, Fr. Tiliobrogae, et Fred. Lindenbrogii erat conjectura : et
faanc in Godicem suum retulerat vir summus Adr. Tumebus, referente
et approbante Morello : et Barthius dicit, non dnbinm esse quin Tele-
boee sit yera lectio. Rem confeciam putant loco Virgilii, JEn, VII, 734»
ubi Capreas vocat Teleboum regna : « qucm generasse Telon Sebcthide
nympha Fertur, Teleboum Gapreas quum regna teneret. » Nemo dubi-
tat , quin Caprea recte appellari possint Teleboum regna ; et ita appel-
lat Sil. Ital. VII, 4iB : domos Teleboum Noster, carm. ad Uxor. v. 100.
Gapreis vero pharon fuisse notum ex Suetonio, Tiber. cap. 74* Addere
etiam potuissent Tacitum, Annal. IV, 67 : « Grscos ea tenuisse, Ga-
preasque Telebois habitatas fama tradit: * ubi pariter errantem vi-
deo Lipsinm , his verbis : « Tfaelebois habitatas. Ideo Theleboe pro ipsii
Gapreis, Ausonio : viridesque resuhant Theleboie. » Voluit dicere Sta'
tioy non Ausonio : et locum citat quasi nulla esset de lcctione dnbita-
tio. Secundum hos igitur dicit Statius^ « dites Gapreae et virides Capreae
resultant; » quod primo intuitu absurdum est; nec minus istud, qnod
Teleboas vocat virides. An si Capreas virides recte dixeris, ideo sequitur
incolas quoque Gapreamm virides recte dici posse ? hoc modo incoUe
Gauri montis vocari possunt nemorosi; hoc enim epitheto donatnr ipse
Gauras, infra v. '47 * '^•i'> probare posses Telebotu solere viridi aliquo
medicamento cutem pingere : tunc enim virides recte dicerentur^ nt vi-
rides Britanni apud Ovid. Am. II, 16, 89, ob hanc rationem. Quum itaque
manifesto vitiosum sit «re Teleboa^ nec quidquam mutent editiones, in
contextu retinui Taurubulce; de iis prorsum ignarns : censeo tamen cum
Scaligero vn^i/^oi aliquod esse ignobile istius tractus , ut Nesis et Euploea,
quorum nomina vix alibi exstant. Dites vero Caprem propter sdificia
Tiberii Gesaris, et cetera oroamenta ; ut bene Domitius : licet aliternon
male legi posset mttes CaprecB, ex Tacito , Ann. IV, 67, de hac insula :
« celi temperies hieme mitis, objectu montis, quo saeva ventorum ar^
centur. »

139. Jamfortibus ardens Fumat arena sacris. Justus Lipsius, Satnra.
Serm. II, 14, Tpro fortibus legit sortibus y assentientibus Beniartio et
Gruceo, quia sorfe utebantur in his certaminibus. Male : precessit enim,
« Jam placidae dant signa tubae : » ergo ludi commissi erant, ut sortibus
jam non locus fuerit : nec in his ludis omnino usurpari sortes putat Gro-
novius, Diatr. c. 24 ; ubi contra Lipsium dispntat, et defendit /orti6tts
sacris : « Elegantissime , inquit, Statius fortia sacra dixit certamina haec
palaestrica, quae in honorem Herculis exercebantur : quod nomen dari
potest omnibbs virilibus ludis, ut decursibus equestribus^ etc. Gontra,
moljia sacra sunt thiasi, epul.T^ ludi Florales, pervigilia Veneris. Et sic

LIBBI TERTII SILVARUM. 3i3

cnidelia sacra , qa» fiebant Diane Tauricie , Latlari Jovi , Cslesti Gar-
tha^iBiensi. In Hercnle Vindicis ipsnm fortem Deum et fortissimam Di-
vtim appellat ; cnjns merito sacra fortia. H«c sacra sunt palaestrse; qa«
etiam fortes : Manilius, IV, ^ai :

Perqae colontas sobtflis Graeda gentet

Gymiiasimn pnefert Taku , fortesqae palcstras.

Ita fortia lamenta vocat Statius afflictiones corporis in lucta, ut quum
plangitor pectas, secantur genae, crines rumpuniur. a Hec vir doctissi-
mns; nec de phrasi /ortta sacra dubitandum est, nec palmstras recte dici
posse fortes : tantum restat qusestio , utrum sensui loci conyeniat vox
fortihus ; et mibi secus videtur : Statii enim propositum est commen-
dare bos ludos non ez eo quod erant fortesy sed quia innocentes : patet
hoc ez verbis praecedentibus , « Jam placidae dant signa tube : » non
ferales illae, quae in ludis £^ladiatoriis sanguini et morti pnscinebant, sed
« placidae tubae dant signa ; * et mox , a Nil bis triste locis : cedat lacri-
mabilis Istbmos, Cedat atrox Nemee : • ita supra , v. 43 , « bic tibi festa
Gynmas et insontes juvenum sine oaestibus irae : » omnia vides non forti-
tudinemy sed pacenty quietemy et innocentiam exprimentia. Optime igi-
tur scripsisse potuit , ■ Jam placidae dant signa tubae , jam mitibus ardens
Fumat arena sacris : » cui oppositum esset triste sacrum apud Pruden-
tium contra Symmacb. II , 1 1 iB^ de gladiatoriis muneribus :

Qaod geDiis ut sceleris jam nesciat anrea Roma ,

Te.precor , Ausonii Dux augustissime regni;

Et um triste sacmra jabeaa , ut cetera , tolli.

Hoc modo cogitabam : confirmavit inspecta vetus editio Parmensis , quae
habet jam frontibus ardens; statim vidi legendum esse, « Jam placida
ilant signa tubae, jam insontibus ardens Fumat arena sacris : » ut supra,
insontesjuvenum sine castibus ircBy vel ccedibus. Eleganter Acbill. I, 1 1 a ,

.... hic hominum naHos cxperta cruores

Spicola , oec truncc bellis genialthus omi ....

Sed pharetrae insontes, et inania terga feraram.

Bfinime dabito quin istud fortibus sit ab interpolatore Domatio , qui has
^iivas innumeris locis, ubi non intellexit, ad libitum depravarit : unde
in insequentes editiones propagatae sunt lectiones non Statii y sed Do-
mitii. Prima syllaba tov insontibus absorpta erat a praecedente m : de-
hinc ex sonttfms fecerant Iibrarii/it>nti6us, Domitius /orttfrus.

143. Litat hic felicior infans, Intelligit nepotem Pollii, filium Julii
Menecratis; eumdem quem supra memoravit, v. 46^ templis adscnptum^
et sacerdotem Herculis : felicior hic puer quam Archemorus, qui in Ne-
mea occisus ludis Nemeaeis originem dedit.

1 49« Silvaque quafixam pelago Nesida coronat, Non placet voj.fixam ,
et Latinitatem desidero : nisi dicas^am pelago esse affixam ; qno facto ,
rsensiim desidero: insala enim non affigitur pelago y sed solo. Gonjicio,
« Silvaque qaae cinctam pelago Nesida coronat. « Haurio hanc conjectu-

3i4 NOTiE IN GARMEN PRIMUM

ram ex Saif«ntui. PoUii, vs. 78 , ubi hic locos dicitar pela^o dramfim
Nesis; id ett cincta pelagoi ut iqnuatar msuimn esfe m Nesida- Scit*
ptum erat ciQtam : vaide fictam ^fixam, Ovid. Heroidd. XX, 332; Met.
X , 53o , et alibi passim. Hunc vero locum Tidetur Statius liau«isae ex
Met. y, 388 : « Siiva coronat aquas, cin|;en» latus omne. » Hujus Nesidot
mentionem facit Seneca, Epist. LUI. Ut vero coronare pro cingere Lati-
ms, sic rtftm^tf Graecis. Yide Callimach. Hyma. in Del. ▼. 93. Coronai
est clauditf cingit, ut apud Virgiiiumf-fin. IX| 3do, « omaemque abicom
cnstode coronant, »

157. Seu tibl dulce manu Libycas nudare palastras, Indulge sacris.
Gertissima emendatio Gronovii pro nudare legentis nodare, Diatr. c. a5:
et ita postea invenit in prima Tenet. et Membranis Salisburgensibus.
Nodare et nodus propria luctae ^erba. Lucanus, IV, 63i , de Antseo :

Intumuere tori, totoftqne mdorait arm>,
Herculeosijue novo laxaTit robore nodos.

Noster, Acbilteid. II, 4^9,

Nmd procal OEbaiios in nnbila condere discos ,
Et liquidam nodare palen, et apargere cjettoti
Ludus erat reqaiesqae mihi.

Ita recte emendavit idem Gronovius, quum ec ibi male esset nudare.
Vide eum in dicto Diatribes loco. Fallitur vero vir magnus in eo quod
pntat emendalionem suam confirmari a voce Libycas^ quia scilicet Her-
cules Antaeum Libyn elisit nodis et manu ; non defensoribus istis eget
prseclara emendatio ; et si isto tantum fundamento niteretur, faJsa esset;
omnino enim prava est voz Libycas : quomodo enim possunt Lihycm
paUfstrae nodari ad Surrentum in Italia ? hoc primo intmtu absurdum.
Quod si dicat Libycas palmstras denotare non pahestras quas exercebat,
sed quales exercebat Hercoles cum Anteo in Libya; (ut apud Silium
Itaiicum, Vetuvius mons dicitur contorquere JEtnmos ignes ^ id est,
tales quales iEtna contorquere solet ; et multa ejasroodi ezempla adferri
possent : ) respondeo ^ hoc pacto Statiam sibi ipsi contradicere et de»
struere propositnm suum : quippe hse Hbyas paUestrae stBViB erant ac
sanguinolentcs^ utpote in quibus occisus erat Antieus : hic vero invita-
tns est Hercules ad insontes juvenum , et sine ccedibus iraSy et insontia
sacra, de quibus supra, ad v. 139. Ifullo igitur apto sensu stare potesC
vox Libycas : plane legendnm , « Seu tibi dulce manu liquidas nodare
palestras : » ut loco AchiJL supra citato, a Et liouidam nodare palen , *
quod est licfuidas nodare paUestras^ quia palen aucit e Grseco vocabuJo
ir«x«, luctatio : Lucan. in Phars. lib. IX, 661 , « Arcados auctoris cithare
liquidaeque palasstne. » Glaudian. de Mal. Theod. Gf. v. 387, « Calliope
liquidas Alciden posce palaestras. » Unctas luctas vocat Sidon. Apotlin.,
carm. IX ^ i84; uncfam palen Noster, Th^. VI, 83a ; etpinguespaidB--
stras. Putris paligstra Martial. Epigr. VU, Lxvn, 7 ; et lubricus palastritm
ni , 58. Ita Gneci TFPAS waXMevfat^ et AHIAPAS : propter o/eccm sciiioeC :
unde nitidus magister vocator Polluz , Tbebaide : et nitidis palmstris Bfar-

LIBRI TERTII SILVARUM. 3i5

lial. Epigr. IV, viu, 5. Acamen vero 9t ozynioroB Affecut Noster in vo*
«ibu« lujuidas et nocfaiv ; Uqnida wim non poeswit nodari.

160. ifam capitj et tantum non dedignatur honorem, Ita e<litioDe«.
Polidanus tamen , Epist. VI , i , monuit se restituisse verbum degenerw
vit in suum locam, in qnem subierat dedignatur; procul dubio ex MS.
inqnit GronoTias , Diatr. c. 36. Haec enim talia sunt, ut ab ingenio nudo
proficisci non possint. Et quidem degenerare Cttm qoaito casu probnm
est : Oyidiiu, Pontic. m, i ,

lla^na tibi impotiui eit nostris persooa libellis»

CoDJngis exempluin diceris esse bonai ;
Hanc ca?e dcgeneres.

St M«ta«). VI2 , 543 f «( Acer eqaos qnondam , mafpseqQ* in pnhrere fa-
wtm^ Dogvnerat paboas : • ita libri meliores, testante Heinsio, non De^
§en^ ad palmas .* lioet boc qnoque probum ; ot degener ad perieula
Tacit. Ann. I, ^o, Noster, Tbeb. IV, 149, de Tirynthe urbe : « non fof^
tibns iila Infecunda yiris 9 famamye immanis alumni Degenerat ; » ita
le|raidam ; vnlgo famaque. Sed alia ratio hujus et istorum locorum :
qnippe ridicnlnm esset dicere Pollam non degenerare honorem quem illi
«ptat poeta ; et consequenter illa nondum accepit. Praeterea , vox capit
iMm pr«teritnm , sed pnesens tempns secum connecti requirit ; capit et
non degenerat. Verissima restitutio Gronovii , qui putat to degeneravit
positnm esse pro degenerabit; (frequenti vice literarum v et 6) hOc
vero pro degener amhit, litera m non adscripta, sed nota ejus super a
posiia : ■ Nam capit , et tantum non degener ambit honorem. » Nihii
verius : et MS. Flor. habet degenerahit; et ita in Parmensi ego inveni*
Boethins , Gonsol. Philos. III , Metr. 8 :

Qiud digniup stolidis mentibos impreocr ?
Opes, hooores aobiant.

Beoto etinm noM degener : Aosenias, Mosell. v. 355, « Snra tuas prope-
rat nosi dcKener ire snb nndas. » Tacitns, Annal. IV, 61 t ■ Pine anni
emiteu%re insifpes viri , Asinius Afprippa , daris majoribus qnam vetn*
slis, vitaque non degener; et Q. Hateriasy familia senatoria. » Noster,
Theb. IX, 619, do Parthenopsso :

.... nec degener ille
Sangniiiis ; ioqae meos repurit protenos arcns ,
Telaqoe per Ucrimas et prima Toce poposdt :

ita legendum ; vulgo sine sensa , Tela puer lacrimis. Heinsius , ad Ovid.
Pontic. ni , I , assentitur Gronovio de if degener amhit : et locum The-
baidos IV, 1^9, mecum emendat; nisi qaod ^rofamamve citat/amam-
que : verius alterum. De significatione verbi capere supra egi , Epithal.
Stellae, v. 107. Quod vero optat Statius, ut Hercules poma in(;erat in
gremium Poll», pndice innuit Pollam desiderio liberorum teneri : poma
enim veteribus credebantur conceptum adjuvare , et erat lascivum ali-
quod in istins vocis notione : nnde istud Propert. 1 , 3, a4 • " ^^*^^ fartiva

3i6 NOT. IN CARM. I LIB. III SILV.

cavis poma dabam manibus : ■ qunm Gjnthiam inyiseret dormienteu:
et Virgilius , Eclog. III , 64 , « Malo me Galatea petit, lasciva paella ; • et
Eclog. II, 5i , « Ipse ego cana legam tenera lanugine mala : » ad qu«
Senrius : «Terecunde rem inhonestam supprimit, qnam Theocritus
aperte commemorat ; a vide praecedentia. Vetus Epigramma a Scaligero

editum:

QaaUbns Hippomenet rapuit Schoenelda pomia ,
Qualibus Hesperidam nobilis hortui erat.

Hujusmodi igitur poma , inquit Statius , ingere in gremium Pollafr : Nam
eapit; capaz est propter aetatem , non vetula nimis, ( unde in Surrentin.
V. 10, «nitids juvenilis gratia Polbes) et cupit; tantum ambit honO'
rem : et meretur; non degener ambit. Hanc Pollam eamdem fuisse qose
PoUa Argentaria, Lucani uzor, jam fere persuadeor ; et erroris imputa*
tione liberandum esse Sidoninm Apollinarem , qui duobus poetis juga-
tam eam facit ^ scil. Lucano et buic Po//to, mon Statio. Vide quas notavi
ad Pnefat. lib. U.

1^3. Duram scio vincere mortem, Cum Morte enim Inctatus est Hercu-
les, et ei eripuit Alcestidem Admeti uzorem : qnod ad medicinae peritiam
refert Plutarchns. Noster, Herc. Epitrapes. v. lo^: ■ Hic penetrata tibi
spoliataque limina Mortis Concinet : » de Hercule loquitur. Sic Abascan»
tius, V^ I y dicitur « ingens certamen cum Morte gerere. •

i85. Populeaque movens albentia tempora silva, Populeasilva idem
qaoA popuiuSf quse AlcidiB grntissimay ut ait Virgilius : et ideo ez hac
arbore coronam gestabat. Vide Broukb. ad Tibull. I, 4, 3o. Senec., Herc.
OEt. vers. 1640 : « contexit pyram Populea silva, frondis Herculeae ne*
mus : » ubi pro contextt pyram optimus codez Florent. habet se complet
rogo : nnde Gronovius dnbitanter, se confert rogo. Sed qnare nemus^
quum ii/vam Jam dixerat; et quid est nemus frondis? lege certissima
emendatione, « se confert rogo Populea silva, frontis Herculee decns : »
hoc est Statii populea albentia tempora silva. Confert proprium in re
funebri verbum , ut pluribus dicemus ad Lacrim. Etrusc. v. 1 34 : ffo^
nor et decus frontis vocatnr corona seu serfum. Glaucia Melioris, v. 36,
« Et nunc heu 1 vitiis et frontis honore solnto. ■ Thebaid. X , a54 :

Ponit adoratas Phoebea insignia firondes ,
Longaevique ducis gremio commendat honorem
Frontis :

idest, coronam lanream. Appositissime, Epiced. in Puer. v. a8: « sed
nec solitse mihi vertice laums, Nec fronti vittatus honos : en tazea mar-
cet Silva comis. » Taxea silva pro taxus.

CARMEN 11.

PROPEMPTICON METIO CELERI.

l)l y quibus audaces amor est servare carinas ,
Saevaque ventosi mulcere pericula ponti ,
Sternite moUe fretum , placidumque advertice votis
Concilium , et lenis non obstrepat unda precanti.

« Grande tuo rarumque damus , Neptune, profundo 5
Depositum : juvenis dubiae committitur alno
Mettus , atque animae partem super aequora nostrae
Majorem transferre parat; proferte benigna
Sidera , et antiennae gemino considite comu ,

VARIiE LEGTIONES.

* Propempticon Metio Celeri. Ita
inTenit in Godicibns Rhod. «t Sa-
Uab. GronoTias, non Metii Celeris,
Et ita editio Parmensis ; nisi qnod
pro Ceieri habet Celere. Pro Metio
uon opus est ut legamns Mettio;
qiinm illud in inscriptionibos anti-
qois frequenter occurrat, et apud
Donatum, Vit. Terentii. Vide Gru-
terum passim in ma^o opere. —
Cod. Paris. ed. pr. PropemticonMe'
tii Ceieris. A.

6. Dubiw alno. God. Paris. edit.
pr. Cruc. duhio alto. Vid. not. A.

9. Antenn€B gemino eonsistite
eomu. Ita editiones : Romana ta«-
men consite; Parmensis contidite:
recte : Hor. Serm. I , S , 6 : ■ Af t im-

portunas yolucres inTertice amndo
Terret fixa, vetatque novis consi-
dere in hortis ; * Ovid. Metam. H,
63a , « Inter aves albas vetuit con-
sidere corvum ; » ubi eadem seri-
pturae diversitas in codicibns. Cui^
tius , lib. in , 1 , 4 9 ^® Marsya amne :
« quippe traditum est , Nymphas
amore aiflnis retentas in illa mpe
considere. » Aoctor Panegyr. ad
Me8sallam,v. i5i : • Nam circum*
fuso considit in aere tellus; » ut
bene emendat Heinsius, pro consi-
stit. Ita insidere rtnnis apud Lucan.
lib. ni, vers. 407» "^* vulgo insi»
stere; vide Burmann. ad Quintil.
Declarm. XIII , 4- Suhsidere vocat
idem , V, 316, de Appio. • — Cod.

3i8 P. P. STATII SILVARUM

OElbalii firatres : vobis pontusque polusque
Luceat : Iliaca; longe nimbosa sororis
Astra fugate, precor, totoque excludite caelo.

Vos quoque cderuleum , divae Nereides , agmen ^
Quts honor, et regni cessit fortuna secundi ,
( Dicere quas magni f as sit mihi sidera ponti ) 1 5

Surgite de vitreis spumosae Doridos antriS',
Baianosque sinus, et feta tepentibus undis
Litora tranquillo certatim ambite natatu ,
Quaerentes ubi ceka ratis , quam scandere gatidet
Nobilis Ausoni» Celer armipotentis alnmnus. lo

Nec qu»renda din : modo nam trans SBquora terris
Prima Dicarcheis Pharium gravis intulit annum :
Prima salutavit Capreas , et mai^gine dextro
Sparsit TyrrhenaB Mareottca vina MinervflB.
Hojoa utrumque latos moUi prsecingite gjro ; a5

Partitaeque vices, voa stuppea tendite mali

Paris. edit. princ. et Gronov. scri-
bunt considite; Grnc. consistite. A.

lo. Pro vobispontusquepolusque
Jjuceai, TiUobroga notat uk veteri
Godice esse fia;t pontusque serentM
Luceat; ego in Parm. et Rom. in*
T«ni poiUusquepoUuque serenus Im*
ceat : quod iflto altero meline esf i
noo tamen 8tatii : optima eet fnl-
f^atAf qaam ^raeboit Venet. -^ God.
Pari». p6ntu§que polus^e serenus
iMceat^ et ex emendatione^ vohii
pontusifue polusque Luceai. Edit.
prine, serenus pontusque poiueque
Luoeat, A.

iX Divm^ Sic o«d. Par. qm ad
maiig. habet, ponii, A.

i5. IXwrequwmagnifmssitmihi
siderttpomti, « Voa quoqae^ Nem-
dea, qiftv mihi fat sit dkere pontt
; » immo qmas ; ita «fiim po»

stulat £;rammatica. — God. Paris.
ed. pr. Gruc. Gronov. qum. A.

19. Matis qua scandere gaudet
Celer* IidnM quam. Horau Carm.
n, 16, 21 1 «ScaddiCerttaBTitioM
iiaT«sGiinr|« GatuU. Garm. GH,
• Pimplaenm aeaBdere montem}»
Vir|pliu8 , ^tt. n , »27 : « Scandii
fatalis uiaokina mtiro9 ; » Swiqcn ,
Hippol. r. 7, • Scandlte eolles Sem-
per canoa nire Riph»« : » setmdere
puppetn idem, Herc Fur. r. 77S.
— God. Paris. ed. pr. Cnii^ Gron.
qua. A.

a6. Pro Et partite vioes, Parm.
et Rom. Partiteque viceSf id Oftt ,
Partiitmqme. Recte : et ita edidi. -^
God. Par. Partiteque, et super-
•cript. pmrtiamini. Bd. prine. pssT'
titeque : Gnic. Ei partiie; Oronor.
ParttiTfii^. A.

LIBER III, GARMEN II. 319

Vincula , tos sumniis antiectite suppara velis ,
Yos Zephyris apeiite sinus : pars transtra reponat ,
Pars demittat aquis curvsa moderamina puppis.
Sim quibus exploret rupes gravis arte molybdis , 3o
Quaeque secuturam religent post terga phaselon ,
Uncaque submersae penitus retinacula vellant.
Temperet hsBC aratus, pelagusque indinet ad ortus :
OfBcio careat glaucarum nulla sororum.

Huic multo Proteus, geminoque huic corpore Triton 35
Praenatet; et subitis qui perdidit inguina monstris
Glaucus , adhuc quoties patriis allatMtur oris
Litoream blanda feriens Anthedona cauda.

Tu tamen ante omnes, diva cum matre Pakemon ,
Annue , si vestras amor est mihi pandere Thebas , 40
Nec cano degeneri Phoebeum Amphiona plectro.

Et pater , ^lio frangit qui carcere ventos ,
Cui varii flatus , omnisque per aequora ponti

do. SintifuilmSfttc.Cod.Ptais.
ediit. pr. Grac. Sint tfuilms expiofti
vufe» (cod. Pam. ad mftrg. Jeopu-
los ) ^mMs arie molorehua. Grono v.
Autt.... Meloehus» Vid. DOt. A.

33. Pro vellantj miilta editt. u^
ienty sine Mnni. f^eilant uned re^
Unmeuia eet aveUttnt^ extrahantan-
t&ram e% niari : fide Lucan. II, 694;
«t ita ParmeBsis. — God. Par. vei»
imi; td, pr. veians, A.

S3. Pela^uspteineiinetadortus.
FvBi. M(hrtus, ana voce : male :
incUnare peia^us adoftusetitjhtxum
maris impeUere versus Orientemy
efu> mm^tumt est Geter. Siimait
boe, vt multa aKa in hoc earm. ex
Orid. Attor. H, if, ▼. ^t «Tnm
mare in hKc magnua proclinet li-
tora Nerens ; Tane reoti splrent ;
IMM a||M tntna aqiias? > ita legen*

duCn puto; non Hue venti^ et Aiie
affmt. Idem , Metam. XI, aoy : « Non
Impune fcree, reetor maris inqnili
et omnes Inclinavit aquas ad avar»
litora Troj». » ^ God. Paris. ed.
pr. adortui pro ad ortus. A.

35. Huiemulio Protem^ ^emmo
hinc et eorpore Triton Pranatei. ha
editiones. Parmensls , Hie muHo ,
et geminoque iUe eorpore: kffas
■ Huic multo Pfotens, gemiBoqae
hoie corpore Triton z • quod mnlto
suayias est altero; etita ediditGro-
norlus.^God. Paris. J^uic (a sec.

manu, Ifine) eemino^ue hin6

eorpore Triton. Edit« pr. Huie. . . • .
feminoque hine e. T. Gme. Hine.,..
ffemino hine et e, A.

41. P^«6eiim. God. Paris. PImv>
beiumj et ad morg. ;>MiMiOT. A.

43. Omnif^av periaf uera m«ndS

3ao P. P. STATII SILVARUM

Spiritus, atque hiemes nimbosaque nubila parent ,
Arctius objecto Borean , Eurumque , Notumque 45
Monte premat : soli Zephyro sit copia caeli ,
Solus agat puppes ; summasque supernatet undas
Assiduus pelago ; donec tua , turbine nuUo ,
Laeta Paretoniis assignet carbasa ripis. »

Audimur : vocat ipse ratem , nautasque morantes 5o
Increpat : inde meum timido jam frigore pectus
Labitur , et nequeo , quamvis movet ominis horror ,
Glaudere suspensos oculorum in margine fletus.

Jamque ratem terris divisit fiine soluto
Navita , et angustum dejecit in aequora pontem ; 55
Ssevus et e puppi longo clamore magister

Spiritus. Becte Heinsios ad Valer.
Flaccum, I, 5oi, pro mundi legit
ponti. Lucretius, I9 8; Ovid. Met.
n, 873 ; Avien. Orb. Descr. vs. 78
et 964. Freta ponti, et marmora
ponti passim apud eumdem occur-
rout: wquora maris ^Hor. Garm. IV,
5, 10; et ita legendom notissimo
illo Lucretii yersu , initio Ub. II :
■ Suave maris magni turbantibus
«quora ventis E terra magnnm al-
terins speclare laborem : » vulgo
mari magno} quod redundat : satis
enim fnerat dixisse, «suave est,
▼enlis turbantibns aequora , e terra
spectare, etc. » Mutatum ab aliquo
qui nescivit aquora maris recte dici
posse. — Cod. Paris. ed. pr. Gruc.
Gronov. mundi. A.

44* ^^ hiemes nimbosaque nubila
parent. Intolerandus hic cullis au-
ribus hiatus : fidenter edidi, contra
omnes quas vidi editiones , atque
AiVmes: raro invenies ac^ quando
sobsequeni voz a vocali incipiat.
Noster,Epithal. Stell. v. 3^8 ; Theb.
X, 787 ; Lyrico ad Maximum, v. 3 ,

« ^ortis heroos Erato labores Dif-
fer, atque ingens opus in minores
Gontrahe gyros ; » ubi si vulgo le-
ctum fuisset ac ingens ^ iine nlla
hesitatione in contextum admisis*
sem atque, Silius Ilalic. VIU, 36o :

■ Quos celso devexa jugo Juncmia
sedes Lanuvium , atque altrix casti
Gollatia Bruti ; n ita ex scriptis de-
dit N. Heinsius pro ac altrix. —
God. Par. ed. pr. Gmc. Gronov. etc
hyemes, A.

5i. Ecce meum timido. Pro eeee
MS. Senens. Bom. et Venet. codeK
habent inde: perquam elegans nsiu
particule, inquitGronovius,c. 26,
pro «nunc vero, ab hoc momento,
enimvero jam; » ita IV, 4» vs. a6,

■ Gertum est : indo sonns ^eminat
joiihi circuit aures. ■ Vid. 'Hieb. I,
3o3 ; Virgil. iEneid. IH, 663; Val.
Flacc. V, aa5 ; et ita edit. Bomaaa.:
Parmensis unde, — God. Par. tiufe,
et in marg. ecee : edit. princ. inde,
Gruc. et Gronov. ecce. A.

56. Longo clamore non plaoet^
propter seqnens Nec longtim cawaz

LIBER III, GARMEN IL 3^1

Dissipat amplezus, atque oscula fida revellit,

Nec longum cara licet ia cervice morari.

Attamen in terras e plebe novissimus omni

Ibo f nec egrediar nisi jam cedente carina. 60

Quis rude, et abscissum miseris animantibus aequor
Fecit iter? solidaeque pios telluris alumnos
Expulit in fluctus, pelagoque immisit hiantes?
Audax ingenii ; nec enim temeraria virtus
lUa magis , summae gelidum quae Pelion Ossae 65

Junxit j anhelantemque jugis bis pressit Olympum.
Usque adeone parum lentas transire paludes,
Stagnaque et angustos submittere pontibus amnes?
Imus in abruptum , gentilesque undique terras
Fugimus f exigua clausi trabe , et aere nudo. 70

Inde furor ventis, indignataeque procellae,
Et caeli fremitus , et fubnina plui*a Tonanti.

Ante rates , pigro torpebant aequora somno ;
Nec spumare Thetis , nec spargere nubila fluctus

lege, tnagno clamore, Sil. Italicus;
XVn , a6 : «Tum puppe e media ma-
gno clamore sacerdos, etc. > tam-
etsi occurrat longo elamore^ Theb.
V, 55a, et alibi passim. Eodem
versa : « Savus nbi e puppi , etc. »
CoDJeceram , « Sevus et e puppi... »
sensu ita postulante : Rom. et Parm.
« Serius e puppi. » — God. Par. ed.
pr. « Serius e puppi. » A.

58. Pro lieti Parro. valet; quod
non intelligo. — God. Par. ed. pr.
Ueet, A.

60. Cedenie, Sic edit. princ. et
Cod. Par. qui ad marg. habet cur-
Tente, A.

61. Animantibus» God. Paris. ad
■aari;. monalibus; in conteztu ani-
mantibus; ed. pr. animaniibus* Vid.
not. ad hunc yers. A.

63. Expuliu God. Paris. expuliiy
et inter lin. compuUi : edit. pr. ex-
pulit. Moz pro pelagoque immisit
hiantesj cod. Paris. qui vulgatam
in contextu retinet, ad roarg. scri-
bit : pelagoque immisit hiantiy su-
perscript. aperto, Vid. not. ad ver-
sum 61. A.

66. Pro bispressitf Parm. bisprc'
sit. — God. Paris. ed. pr. bis pres^
sit Vid. not. A.

7 1 . Pro indignatte<fue mallem m-
dignaniesque y ex Virgil. iEneid. I ,
55 , de ventis : « Uli indignantes
magno cum murmure montis Gir-
cum clanstra fremunt ; » et Ovid.
Metam. XU, 353: «Tereaque, Hae-
moniis qui prensos montibus ursos
Ferre domum vivos, indignantes-
que solebat. »

322 P. P. STATII SILVARUM

Audebant : viais tamiierunt piappibus uiiddSy 7$

Inque hominem surrexit hiem^. Tunc nubila Pleias,
Oleniumque pecus ; solito tunc pejor Orion.

Justa queror : iugit ecce vagas ratis acta per undas
Paulatim minor , et longe servantia vincit
Lumina , tot graciU ligno complexa timores , 80

Teque super reliquos , te, nostri pignns amoris
Portatura , Celer. Quos nunc ego peotore somnos ,
Quosve queam perferre dies? quis cuncta paventi
Nuntius, an fadli te praetermiserit unda
Lucani rahida ora maris : num torva CharylxKs

75. AudehanU Qaare vero Don
audebat spumare Theiis ante rates
inYentas ? an visae puppes audaciatn
illi indidenjnt? non certe, ted iram
potins et tumorem; visis tumuerunt
puppibus unda , non audaciores
erant, Lege omniBO , ^udebant
spargerCy id est, spargebant: ante
rates sequora torpebant, nec spU"
mahat Thetis , nec iluctus sparge-
bant nubila : nihil verius. Gaude~
bant spargere est spargebant; ut
supra ▼. 19, ratis quam scandere
gaudet Celer: id est, scandity seu
scansurns est. Fusius dizi ad Ti-
burtin. Vopisc. ▼. 67.

76. Pleias* Edit. pr. plias. A.
79. Minor, God. Paris. in con-

teztu, miror: ad marg. minor. A.

8 1 . Tetj ue super reliquos. Vulgo ,
Qumque s. r. Hunc versum in suis
codicibns ita conceptum invenit
Domitius : ■ Quamquv super reli-
quos et nostfi pignus amoris; » unde
fecit Quaque et te. Parmensis , Qua'
<fue et te, non et. — God. Par. ed.
pr. Qjuteque.... te. Vid. not. A.

Sa. Somnos. Ita cod. Paris. qui
inter lin. habet, noctes. A.

83. Quis cuncta pqvenii Nun»
ciet, anfacill, etc. Ita plures edi-
tiones : vetusdores rero Rom. et
Venet. et M$. Fiov. habent AVcn-
cius; quod impendio el«gancius et
Sfatio di^^nius judicat Gronovius,
DSatr. 0. ng : veriasiBie. Ita Theb.
III, 590, «Cedere nec validas san-
ctis e stirpibus hastas, Nec pudor
emerito clipeum vestisse juvenco : ■
sic potius dicit, quam pudet. IV,
263 , de Parthenopso : « ta>det ne-
morum , titulumque nocentem San-
guinis humani pudor, et nescire sa-
gittas ; » ita legendum ; vulgo sine
sensu, pudor est nescire sagittas.
Constrnctio est : pudorque est (i. e.
pudet) se nescire titulum nocentem
humani sanguinis f etsagittas: boc
est, se humanam caedem nondam
perpetrasse , tsta setate adolescen-
tem. Iterum, VHIy S^^i : «Tnnc
magis atque magis vires animusqne
recedunt, Nec pudor ii*e retro ; >• ubi
MS. Petrensis pudet; sed altemm
elegantius. Vide Gronovium ad Li-
vium XXXVn ,10. Pro/ar<A'Parm.
facilis: perperam. — Cod. Par. ed.
pr . Nuncius. . . . facili. A .

LIBER III, GABMEN II. 3a3

Fluctuet, aut Siculi populatrix Tirgo proiundi :
Quos tibi currenti praeoeps ferat Adria mores :
Quae pax Garpathio : quali te subvehat aura
Doris Agenorei furtis blandita juvenci?

Sed merui questus : quid enim , te castra petente, 90
Non vel ad ignotos ibam comes impiger Indos
Cimmeriumque Ghaos? starem prope bellica regis
Signa mei » seu tela manu , seu frena teneres ,
Armatis seu jura dares; operumqne tuorum
Etsi non socius , certe mirator adessem. 95

Si quondam magno Phoenix reverendus AchiUi
Litus ad lUacum , Thymbraeaque Pergama venit
Imbellis, tumidoque nihil juratus Atridae,
Gur nobis ignavus amor? sed pectore fido

86. Aut Siculi. Cod. Paris. edit.
pr. an Sicidi, A.

87. In Pannensi et Romatia pro
femt mores invenio ^erat; sed fru-
^ra; matatnm, opinor, ab aliquo
qui noTit morem (ferere idem esM
qnod obsequi : quod tamen hujus
loci constructio non admittet. Ve-
rom est ferat et recte a Gronovio
explicatmn , Diatr. c. 79. — Cod.
Paris. ed. pr. gerit, Conf. not. ad
Ters. 85. A.

94* ^^* Cod. Paris. sive: ddit.
princ. seu. A.

96. Sic quondam magno. Totum
hunc locum ita lege et distingue :
■ Si quondam magno PhGenix re-
verendus Achilli Litus ad Iliacnm
Tjmbrsaque Perg^ama venit Imbel-
]is , tnmidoque nihil juratus Atrids,
Cur nobis i(|rnavus amor ? » ante ,
plena «7i>/<if posita erat post vocem
Atrida; quo pacto sententia nova
abmpte ordiebatur ab istis, Cur
nobis , etc. Claudian. de T9upt. Ho-

nor. et Mar. vs. 271 : « Si Bacchus
alnetorDotalipotnitcxlnm si^are
C^rona, Gur nulUs vir^ redimitur
pulchrior astris ? » Silv. V, 3 : « Si
chelyn Odrysiam pigro transmisit
Avemo Gausa minor ; si Thessali-
cas Admeton in oras Si ronjuz re-
tro Phylaceida rettulit umbram;
Cur nihil exoret, genitor, chelys
aut tua manes Aut mea ? » ita le-
gendum esse corruptissiroum istum
locum probabo. Valer. Flacc. VII,
376 : « Si Pelopis dnros prior Ilip-
podamia labores Expediit.... Si de-
dit ipsa neci fratrem Minoia virgo ,
Cur non hospitibus fas sit succur-
rere di(][nis Te qnoque?» Similis
forma apud Sil. Italic. XII, 674
sqq. Ut conjeceram ita in editt.
Parm. et Rom. inveni : illae enim
plane habent , « Si quondam ma-
gno, etc. » — Cod. Paris. edit. pr.
Si quondamm Cruc. et Gronov. Sic.
Pro Phoenix , ed. pr. phoeoix. A.
98. Atndai. Ed. pr. Atride. A.

21.

io5

324 P. P. 6TATII SILVARUM

Nusquam abero , longisqae sequar tua carbasa votis. loo

Isi y Phoroneis quondam stabulata sub antris,
Nunc regina Phari , numenque Orientis anheli ,
Excipe multisono puppem Mareotida sistro;
Ac juvenem egregium , Latius cui ductor Eoa
Signa , Palaestinasque dedit frenare cohortes ,
Ipsa manu placida per limina festa , sacrosque
Duc portus , urbesque tua3 : te prseside, noscat
Unde paludosi fbecunda licentia Nili :
Cur vada desidant, et ripa coeroeat undas
Cecropio stagnata luto : cur invida Memphis,
Curve Therapnsei lasciviat ora Canopi :
Cur servet Pharias Letha^us janitor aras :
Vilia cur magnos aequent aniipaha Divos :
Quae sibi praestemat vivax altaria Phoenix :
Quos dignetur agros, aut quo se gurgite Nili
Mergat adoratus trepidis pastoribus Apis.

Duc et ad iEmathios manes , ubi belliger urbis
Conditor Hyblaeo perfusus nectare durat ;
Anguiferamque domum , blando qua mersa veneno

IIO

ii5

loo. ProiVus^uam^ Ven.etPariD.
Nunquam, — Cod. Paris. Nus»
quam. A.

lo3. Multisono sistro. Aaream
lectionem servat Vcneta ; nempe
mulcisono sistro; de qua non est
dubitandum quin Statii sit : quippe
non satis erat precari Isidem ut ex-
ciperet puppem multisono sistro,
quia multisonum sistrum potuit esse
signum Isidis fremebundse et iratcs;
sed optatpoeta ut illa ezcipiat pup-
yemplacido et mulcente sistri sono,
aujrrfm 7xia> xaj iu/jiiu7, A mulceo et
sonia fit mulcisonus; ut ab horreo
et sonus, horrisonus. — God. Par.
ed. pr. muUisono. A.

iio. Stagnata. Ita cod. Paris.
qui ad mai^. signata. Edit. princ.
stagnata. Vide not. ad vs. 109. A.

III. Curve Therapwei, Edit. pr.
Curva teramnei. A.

114. Quw sibi pnestemaL Cod.
Paris. prostemat; ed. pr. Qucb tibi
prostemat. A.

1 16. Adoratus. Cod. Par. odoru"
tus; ed. pr. adoratus. A.

1 1 9. Pro qua mersa plurimas edi-
tiones insedit qua; pessime. Par-
mensis habet qua; et ita edid«rat
Gronovius. Niliil autem hoic loco
attinet quaestio , quo g«nere venem
perierit Gleopatra; utrum delibu-
torio, an pancto acus comatoriae

LIBER III, CARMEN II. 3^5

Actias Ansonias fiigit Gleopatra catenas. 1 30

Usque et in Assyrias sedes, mandataque castra
Prosequere, et Marti juvenem , Dea , trade Latino.
Nec novus hospes erit : puer hic sudavit in araus
Botus adhue tantum majoris munere clavi ;
Jam tamen et turmas facili praevertere gyro 125

Fortis , et Eoas jaculo damnare sagittas.

Ergo erit illa dies, qua te majora daturus
Gaesar ab emerito jubeat discedere bello?
At nos y hoc iterum stantes in litore, vastos
Cememus fluctus , aliasque rogabimus auras. i3o

O tum quantus ego ! aut quanta votiva movebo
Plectra lyra ! quum me magna cervice ligatum
Attolies humeris , atque in mea pectora primum
Incumbes e puppe novus, servataque reddes
CoUoquia , inque vicem medios narrabimus annos , i35

Teneno iDfects ; quam ▼ox angui^
ftram plaoe ostendat Statium im-
pQtasse mortem ejua morsui aspi-
dum aomniferarum ; unde hypo-
theai suae serrieDS recte addidit
mersa vetemo: qnod, ut certissi-
mum, in cootextum admitti Telim.
Vide not.

131. Pro Usqtte et in Assyrias se*
desy quod Terum est, Domitii co*
dices habebant, « Usque ad Masu-
rias aedes ; » unde fecit ille , « Usque
in Assyrias. » Parmensis, > Usque
ad Massyrias sedes; » obvium erat,
« Usque et in Assyrias sedes. •

135. Pro pranfertere, Parm. per^
vertere: male. — God. Paris. pre»
verterei ed. pr. pervertere. A.

1 39. Pro At nos hoc iterum y etc.
Ven. « Hac nos hoc iterum ; » Rom.
JBToe; quod ▼ernm est : « Hoc nos ,
hoc itenun stantes in htore; » quo

pacto augetur affectus. Virg. XH ,
359: « Hoc erat, hoc votis, inquit,
quod Sicpe petiri i » Glaudianus in
Hufinum , H , 4o3 , « Hac petit , hac
Stilico, quemjactaspellere, dextra
Te ferit; » ubi ride Heinsium. Val.
Flacc. y,.i 7, « Ardpotens adyerte,
precor, nuncjdenique, Apollo ; Hoc,
pater, hoc nubis refove caput. » —
Ck>d. Par. « Hoc (ad marg. Ac) nos

hoc iterum. » Edit. pr. « Hoc

hoc. > A. — Fastos^ Lege versos ;
et conf. not.

1 35. Inque vicem medios namt"
bimtis annos. Tres ultimas voces
omittunt editt. Parm. et Rom. Prior
hoc modo : « inque ricem Euphra-
ten et batra sacraque ; » Romana
sic : « Euphraten bactra sacrasque. »
Nescio quidem in qua editione pri-
mum comparuerint ista « medioa
narrabimus anoos ; » sed optima

326 P. P. STAT. SILV, LIB. III, CARM. IL

Tu y rapidum Euphraten , et regia Bactra , sacrasque
Antiquse Babylonis opes, et Zeugma, Latinae
Pads iter ; qua dulce nemus florentis Idumes ;
Quo pretiosa Tyros rubeat, quo purpura fuco
Sidoniis iterata cadis ; quo germine primum t^o

Candida felices sudent opobalsama virgae :
Ast ego, deviqtis dederim quse justa PeLasgis,
Quaeque kboratas daudat mihi pagina Thebas.

sant et Statiana. Pro Zeugma Parm.
Zeuma; Rom. Zaugma. — Ed. pr.
■ Colloquia inque yicem fiaphniten
et Bactra sacrasque Antiquae B. o. »
Idem in cod. Paris. qui ad marg^.
▼ulgatam reponit. Hic autem et ilia,
Zeugma. A.

iSg. Vulgo: Qua,.^ qua purpura
succo ; ita etiam cod. Paris. et ed.
pr. Vid. not. A.

140. Pro cadis^ aliquot editiones ,
et ee plares, inepte habent vadis;
mox aatem, pro tjuo germinevul^
le^ttur ubi germine. -^ God. Paiis.
edit. princ. vadis et vbi germine.
Gonf. not. A.

i4i. Pro sudent Parm. etHom.
sudant : perperam ; sudent, ut rW'
beat, dederim , et clattdat; pro quo
Parm . claudit; Rom. claadet, — God.
Par. ed. pr. sudant. A.

i4a. N. Heinsias ad Orid. Trist.

IV, 10, V. 80, « matri proxima jasu
tuli , n pro busta Pelasgis leQit justa;
nihil Terius i justa dare frequens
phrasis. Noster, Theb. K, 5i8:
■ certe tumulos supremaque Tictis
Justa dabas ; n ubi male Busta nunc
legitar. Lucanus, IX , 67, ubi que- '
ritur Cornelia Pompeii: « nunquam
darejusta licebitConjufpbus?» ita
veterrimus Cod. Vossianas; non
busta. Vide plura exempla ibidem;
justa solvere et persolvere et pnr-
state idem Q. Gurtlo. Flor. IV, a,
de Julio Ca^sare : « Tandem rece-
ptus a dassicis suis.... justa generi
manibus dedit. n — God. Par. ed.
pr. Gronov. Grac. busta. A.

143. Pro QwjBve leg^endam Qiue-
^ue; et ita Parm. et Rom. editiones.
— Cod. Paris. edit. princ. GronoT.
et Gruc. Quave. Pro daxidaty cod.
Paris. et ed. pr. claudit, JL,

NOT^

IN CARMEN SECUNDUM LIBRI TERTII

SILVARUM.

Vbb9. 6. Jdykbis dubio cammittitur alto Metius* Hanc leetionem tnetar
GroDOT. ObseiT. II, 1 1, cootra eos qai alveo rel alno iegnnt. Percur-
ramnfl sex yel septem ▼ersns, nt meJius jndiciam feramos : « Di qoi gaa-
delis marit pericvla malcere, stemite mare; et mate non obstrepat pre-
cantL Grande depositom damas tao mari, o Neptune : qaippe Metias
comnuttitar dabio mari , et partem majorem anime me« super mare
transferre parat. » Dadum, opinor, tedet ingratas repetitionis : ievemas
igitar aliqua parte, scnbendo, > dubie committitar alno; » qaamquam
ne sic quidem omnem T^urroxo^iAc reprehensionem vitabit. Ladunt ^oi-
dem et interdum plarimum sibi permiuunt in his repetitionibus poetae;
eomdem vero sensum in se^ Tersibus continuis ingerere , omnem om-
ninm morem et licentiam saperat. Ita Tcro Nostnim scripsisse, non altOy
cUrius patebity si conferas nnnc locum cam isto unde bsec desnropsit;
is est Eorat. carm* I^ 3 9 in Propemptieo Virgilii : t. 5 :

NaTis , qoae tibi creditnm
Debet Virgiliam , finibat Atticit
' B^ddatittcoliinem, precor,
Et tcrret animte dioidiom mese I

idem est ac si dixtsset , « Aine coi commitdtar Virgilias , etc. » reliqua
confer, si Tacat ; per totum enim boc carmen Horatii oden ante oculos
habak Noster. Recte Tcro dubiee alno. JuTenabs , sat. XII, 3i : « Alter-
iram puppis latas eTcrtentibus nndis Arboris incertae ; » id est , dvhios
aini. Stattns , Theb. V, t. 370 : « incertae nec jam prior impetus alno ; »
Bilr. IV, 3: «ViK passus dubias ptias carinas; » Theb. IV, aa^: «Qaas
Pylos et dubiis Malea Thata cannia; » Glaudian. Praef. Hb. I, 3, de Rapt.
Pros. « Qut dubiis aasus committere flatibus alnum ; » id est dubiam al-
nam eommittere flatibus , translato epitheto ^ de quo alibi. Ovid. Art.
Am. II, 5 14 : «Nec semper dabias adjuTat aura rates.» Puppem timen-
dam Tocat Noster, carm. IV hujus libri.

3o. Sint quibm exploret rupes gravis arte molyhdis. Non operae pre-

3a8 NOTiE IN GARMEN SEGUNDUM

tium est exscribere quae interpretes io difBcillimuin hnnc locum com-
menti sunt: minimo negotio vagae eorum conjectune redarg^ui possunt;
sed nihil interim de meo afferre valeo. Audtamus tamen quid de eo
8ummu6 GroDovius, Diatr. cap. a6 : « Scripsit Statius, inquit illOf Sint
quibus exploret lino gravis alta molybdis; dictio rupes semper suspecta
fuit ; nec enim rupes ezplorantur, sed fundus maris et ipsius altitndo ;
pro ea in Florentioo leg^itur primo ; sed hanc mutari malim in Uno y
quo sc. molybdis in mare demittitur. Arta pro alta deinde arte corre-
ctum est. Vocaront olim instrumentnm mari explorando fMxMi^tty qnia
plumbum habebat assutum in extremo. c Haec ille, ex Salmas. epist. 88;
primo quidem iotoitu speciosa , et ceterorum somniis longe saniora ;
cpiae tamen et ipsa examen ferre non valent; elige enim quamvis ver- .
borum constructionem , vox lino abundat. Sahnasius, epist. 88, legit,
«Siot quibus exploret plumbo gravis alta molybdis;» speciosum qui-
dem et hoc, sed forte nihilo verins : quippe no/i opns est dicere molyb-
dis plumbo gravis; hoc enim continetur «ub notione Tocis molybdis,
quae per se significat linum seu funem plumbo gravem. Idem io Plinian.
Exercit. p. 712 , huoc versum ita citat, « Sint quibus exploret mpes gra-
vitate molybdus. » In Parmensi ita concipitur : « Sint quibus exploret
prios gravis arte molucros; » in Romana, « exploret rupes molorchns. »
Domitii video manum interpolatricem in vocibus rupes et molorchus;
qui y inquit ille , « est instrumentum nauticum ad latentia saxa inda-
(janda ; quod miror et a nostris et a Graecis, Julioque PoUuce inprimb,
praetermissum fuisse. • Nil mirum praetermissum fuisse, quum nec ana-
logia , nec veterum aUorum testimoniis appareat hoc verbum usquam
exstitisse, nisi in Domitii oommentariis. Pro eo minime dubium scribl
oportere molubdis seu mofybdis; fMKuCSify plumbeum instrumentum ad
hnnc usum ; quod et 0^t et tuurturttfMmf seu lunmsrufannfia, vocabatur.
De ceteris tacendum puto , doneo ex codice aliquo aut felici conjectnra
liquidius aliquid effulgeat.

46. SoliZephyro sit copia cali, Ex Ovid. Amor. II , 11 ,t. 4 1 : « 'psA rogea
Zepliyri veniaut in lintea soli; » ita Puteaneus et quatnor alii codices,
non pleni; quod licet probum sit, Statium tameu legisse soli vel ex hac
imitatione patet.

5a. Quamvis movet ominis horror. Gronovius pro movet legit moneC;
sed quoniam monere et monitus propria sunt verba de fuguriiS) or»-
culis, prodigiis, ominibus, somniis; parum accurate argumentatur; tam
enim movemur ominibus quam monemur; et hoc loco nulium opns est
monitu; movet idem est quod turbat, terret, anxium reddit. Lege modo
haec ex Thebaid. 11, 363: « cunctos tamen omina rerum Dira movmt,
variisque metum sermonibns augent; » Sil. Ital. IX 9 a58 : « tnm triste
movebat Augurinm ; » Virgil. IX, 471 : *> simul ora virum praefiza mo«-
vebant, Nota nimis miseris ; » Ovid. Met. I, v. 55 : « humanas motara
tonitrua mentes ; • Heroid. IX , 89 ;

LIBRI TERTIISILVARUM. 329

Me pecadum fibne, timubcraqoe inania somni ,
Ominaque areana nocte petita moTent.

Passim apud Senecam haec vox occnrrit hoc sensa. Si hsc in mentem
venlssent, nihil rooTisset acerrimi judicii vir.

61. Quis rude, et abscissum miseris animantibus cequor Fecit iter? Ita
omnes quas vidi ediliones. Heinsius vero ad Valer. Flacc. 1 , 827, citat
abscisum, absque uUa diversitatis nota , et quasi in omnibus libris ita
legeretur. De differentia verborum abscindere et abscidere ( quorum al-
temm ^abscinderey praeteritum facit abscidi, media brevi, et participium
abscissus; alterum, abscidercy a praepositione abs et casdo y in praeterito
abscidiy media longa , participio abscisus) et quam frequenler oommu-
tentur, vide cl. Drakenborchium y ad Sil. Italic. XV, ^'jo. Hoc tamen
]oco nihil mutandum esi^e , prater consensum editionum , docet Hora-
tias, carm. I, 3, ai :

Neqoicqnam Dent abscidit
Pmdens Oceano dissociabilea

Tenras, si tamen itnpiae
Non tangenda rates trantiliont vada;

cai loco palam alladit Noster. Qaudian. de Bapt. Pros. I) i^s : * '^P'*
confinia Nereus Victor, et abscissos interluit aequore montes ; » ubi nihil
variant codices. Plin. Hist. Nat. IV, i : « Dein sinus ac Leucadia : ipsa
peninsala, quondam Neritis appeliata , opere accolarum abscissa a con-
tinenti. » Vir^. JEn. m, 417: « venit medio vi poiitus, et undis Hespe-
rium Siculo ]atus abscidit. » Indignandum sane hane voeem a^sctssiis
ubique fere a viris doctis repadiatam esse, ut locum faciat *tm abscisus;
etiaro sioe causa , et ubi praestaret abscissus; ut facile possem monstrare:
praesertim in locis ubi requiritur divisio ; quam scindo et composita ejus
melias certe ezprimunt quam ctedo et ejus composita : scindere enim pro
ditndere tralatitium est , et primitivae significationis ; ctedere nonnisi in
compositis , et per consequens. Sed pergo. Gronovius , Diatr. cap. 27,
miratur emditionem Statii in voce animantibus; et,culpat doctos, quod
non viderint hanc vocem usurpari hoc loco pro terrestribus tantum aiti-
malibus, utpote quae anima seu respiratione utantur, quae piscibus seu
jyv^oif (W«ic non competere noverat , inquit , ex Aristotele poeta do-
ctisaimas. Acuta sane haec observatio : et multum in Statio intelligendo
profecerit, qui taKa antitheta notare poterit ; 8ed nirais acuta hoc loco
videtar : quod enim fundamenti loco ex Aristotele sumit , pisces non
spirare, l|oc ilJi negabit Pltnius , Hist. Nat. IX , 7 ; et qnod dicit terre-'
stria tantam animalia hac voce designari, interdum verum est, inter-
dam non; quod videbis ex loco Giceron. de Amicit. cap. ai : «Quod
si hoc apparet in bestiis, volucribas , nantibus , 'a^estibus , cicaribus ,
ferts, primom ut se diligant ipsae (id enim pariter cnm omni animante
nascitar) deinde at requirant atque appetant ad quas se applieent ejns-
dem gcneris animantes ; qnanto id magis in homine sit natura, etc. » Vi-

33o NOTiE IN GARMEN SEGUNDUM

iles riMUes sea pisces inter animantes plane namerari. NiminuD per ista
miseris animantihus Statius intelli^t non omnia terrtstria animalia^ aed
homines simpliciter;. non ullo palmonum aut resplrationis respectu, sed
quod anima id est vita utuntur; patet hoc ex epitheto miseris, quod
cum T^ animantibus conjunctum significationem ad homines restringit:
misera enim animantia x«bt' ff|o;|^MiF homines poetis passim dicuntur. No-
ster, Thebaid. III , 55 1 : « unde iste per orbem Primus venturi miseris
animantibns XQer Crerit amor?» ad qux ▼etus Scholiastes : miseris ani-
mantibus i « Flominibus , qui fere miserrimi inter animalia super ter-
ram. » Infinita tum Nostri tum aliorum loca adduci possunt, ubi tox
animantilms per se significat homirtihus; non ut opponantur aquatili'
busy sed quia animas habent, ut bene Lutatius scholiastes , quem vide
ad Theb. XI , 465 :

Quid me , ait, ut saevis animanmm , ac saepe Deoram
Obetatnrum ammis, princeps Natvn , creabas ?

ubi plane opponit animantum id est hominum, et Deorum, mhil igitor
«X intima philosophia et de respiratioM in hoo loco qusras ; sed sim-
pliciter sume miseris animantibus pro hominibus. Sic in eo quod sequi-
tur, pelagoque immisit hiantes : « Eadem ratione , inquit Gronovios ,
hiantes est respirantes : antecedens positum pro consequenti ; est enim
hiart proprie redndere os ad respirandum. » Itenun nimio acnmtne
peccat vir eraditissimus : qoippe hiare non magis proprie est reclodere
os ad respirandum quam ad edendum vel sorbendum aliqoid; in re^t-
rando quidem interdiim hiamus seu os redadimas ; et ita in edendo vel
torbendof male tamen inde cooduBeris propriam verbi sigoifieationem
esae edere vel sorbere; et quod snmmam est, si to hiantes denotat ter^
retiria tantum animalia ex eo quod hianty id est, secandam Grono-
vinm, respitfunt; ef^a dico pisees quoqae hiare (qaod docet ««v*4^«),
koc est, secoBdam consequentiam Gronovianam, respirare; lege modo
kos ele^ntissimos Aosonii versos y Moaalhi , v. a63 , abi describantnr
pisces capti et in ripa moritori :

'Jtm pi^er «walido ribratiir eorpore plausns»

Torpida svpreaiios patitv jan cauda cremores:

Nec coeum rictus^ haiuus ted hiatibus aiiras

Reddit mortiferos exspirans braochia flatas ;

aJbs maJim hausia auru^ M^t alt^rnm per appositionem sure potsit.
UlAC vides t» hiare pon satis esse ad terrtstria deaotandai» nisi iimal
probetur aqaatili^ non hiare ; qaod ex hoc Ausonii ioco falsam esse
ooAviaGitur ; quid eaim est reddere haustas aurasy nisi respirare, vel re>
mittero.auras hiatibus acceptas? Qmd rnnha? hiantes est cupidos, ava^
ros, ut recte explioavit Domitios. Tacit. Uist. I, la : « Qaippe bianteii»
io magna fortnaa., amicoram capiditates ipsa GalbsB facilitas ioteode-
bajl; » et lY, ^3 i « libidine sao^uinis et hiatn pnemionim, etc. » Amo-
bias^ lib. I, pag, 39 : « non libidinum exstinxit flammas? oon hiatam
coi*pre«sit avidilatis? » Apposiu FesCas Avieo. Arat. Pkeoom. ▼. 663,
de oautis:

LIBRI TEBTII SILVARUM. 33 1

.... umen Uci s«pe malonuii
Imnemoret, agiunt toto« in flnctibus annos
Mergorum et pbocis similes : trabit unda paventes
Ac retrabit : quaerant oculis distantia sempcr
litora , et in pontum cogunt lucra semper biantes :

eleganter Lacfetios , lib. III , ad finem : « Et sitis sequa teoet yitai sem-
per hiaotes. » Tirgii. Georg. II , 5o8 :

Hic stnpet attonitus rostris : bunc plausus biantem
Per cuneos (geminatus enim ) plebisque patrnmque
Corripit : bi gandent perfusi sanguine fratrum :

ita scripsic TirgiUus ; vulgo : « Corripuit : gaudeot , etc. » vide locnm et
fateberis. Seoec. de Benef. Vn, a6 : « Aspice quemadmodum immensa
homionm cupiditates hieot semper, et poscant. » Recte igitur hiantes,
id esty cupidos seu avaros; et ezprimit Propertianum istud, eleg. III,
7 : « Natura insidias pontum substravit avaris. » Recte etiam immisit
pelagoy ot apud Val. Flacc. VII , 53 : « Rex suus immisit pelago ; » ubi
male leg;itur illisit pelago; quod alia res est: misit in cequora, eodem
sensu, idem, I, 81 5. Hec ad ezplicationem hujusce loci Statiani : et
fateor quidem plus acurainis subesse interpretationi Gronoviane; com-
pertnm tamen habeo plus veritatis alteri.

66. Anhelantemquejugis bis pressit Olympum. Quare his pressit? nus-
quam enim alibi legitur, nec quidem opus foit ut Olympus Pelio et Ossse
6is imponeretur. Mira comminiscitur vir doctus, qui ad ista bis pressit
Olympunty hec notat : « quia mons ille altissimus, duplicibus eum aliis
comulatum dicit , ut eo nempe citius sic in cslum penetraretur. » Qnasi
non eodem recideret, utrum Pelion et Ossa imponerentur Olympo, sive
Oiympns Pelio et Osse t 6» igitur ju^is pro binis jugis accepit. Quid
multa ? corroptus est locus , sic restituendns , « anhelantemque jugU
impressit Olympum. » Exprimit Virgilianum istud, Georg. I, a85 :

Tcr sont conati imponere Pelio Ossam

Sdlicet, atque Ossae firondosnm involvere Olympnm.

Panllo aliter Ovidius, Amor. II, i , i3 sq. :

Qnnm male se tellus ulta est, ingesuqae Olympo
Ardna devexnm Pelion Ossa tulit ;

ex quo loco optime legeres ingessit Olympum; vide cl. Rurmannum ad
Ovid. Met. V, 346. Sed mihi magis placet impressit, tum quia vulgata;
lectioni propins est , tum etiam quia Statius alibi hac voce utitur eodem
sensn , Theb. XI , 8 , ubi post f ulminatum Gapanea , Jovi

Gratantnr Snperi , Pblegrae cen f essus anbelet
Praelia, et Encelado fumantem impresserit iEtnam.

Seneca , A^amemn. v. 33^ :

.... stetit imposita
Peli<m Ossa : pinifer ambos
Prcssit Olympns.

333 NOTiE IN GARMEN SEGUNDUM

Alio ordine idem, Qerc. OEt. t. i i52 :

Jam Thessalicam Pelion Otsam
Premet ; et Pindo congestus Athos
Nemus «Tthereis inseret astris.

Qaamqaam ferri potest vulgata^ si constructio sit, « Lis pressit Olym-
pum anhelaniem ju^is. • Bis, scil. Pelio et Ossa. -— Hanc interpretatio-
nem ipse cod. Paris. innuit, qui ad yocem biSf superscriptum habet,
« propter Pelion et Ossam. » Ed.

69. Gentiies terras non sunt natale solunij sed terras quas proprie per-
tinent ad ^entem nostram , id est hontines^ seu kumanum genus; optime
explicat Lucanns , VI , 4^ •

Prima fretum scindens Pagasspo litore pinos
Terrenum ignotas hominem projecit in undas.

Inde hominem terrenum animal vocat Golumella, Praefat. lib. I, R. R.

80. Tot gracili ligno complexa timores. Heinsius ad Ovid. Pontic. I ,
10, V. 39, post citatum bunc locum, « prsestiterit fortasse, inquit,/Wi^
gili quam gracili, quod nunc circumfertur : quum hae duae voces pro-
miscue in vetustis codicibus confundantur : quamquam et scriptura vul-
gata satis comroode se habet. • Huic conjecturae favere videbitur forte
Uoratianum istud , carm. 1,1,9:

lUi robur et aes triplez
Circa pectus erat, qni fragilem tmci

Commisit pelago ratem
Primus.

Sed nibil mutandum. Recie enim Horati us /ra^tVem nitem opponit truei
et navifrago pelago; et asque recte Statius tot timores gracili ligno^ tam
multos timores tam parvo navigio ; quam oppositionem Statio amatam
perdideris, si admiseris /ni^i7i. Graciii ligno pro parvOy ut gracilis lar
sevL parva domus Apuleio , Apolog. gracilis iibellus Martial. Epi^am.
Vni, XXIV, I.

81. Quir^iie super reiiquoSy te^ etc. Timores versn praecedcnti sant
amici pro qwbut timemus; hoc intellecto , jam scies Statium scripsisse,
« Teque super reliquos , te , uostri pi^rnus amoris , Portatura , Celer ; »
eleganti et affectuosa iteratione; ita Silv. I, 9, « te concinit iste (Pande
fores) te, Stella, chorus ; » IV, a :

Tene ego , regnator terramm , orbisqne snbacti
Blagne parens , te , spes hominum , te , cura Deorum ,
Cerno jace ns 7

Virgil. JEn, VII, 596, et Eclog. IV, 11 ; Noster, Theb. IX, 160 : «ipse
manu Tyria tibi captus Adrastus Raptatur, teqne ante alios , te voce
manaque Invocat; » Virg. .£neid. X, 81 ,

Tu potes Anean manibos snbdacere Grtiom ,

LIBRI TERTII SILVARUM. 333

Proqae wiro nebulam et Tentos obtendere inanet ; ,
Ta pote8 in totidem cbssem conTertere Nymphas.

Ica legendnin ; tuI^o fri^de , ■ £t potes in totidem. »

85. Pro torva Charyhdis Heinsina ad Orid. Amor. II, i6,v. a5, ]egit
torta^ ez eo, opinor, quod ita in edit. Parm. invenerat; et ita qnidem
recte dici potnisse nemo neget ; rectius tamen hoc loco , ut mihi vide-
tur, torva Charyhdis : quippe Charyhdis hic pro Dea aeu persona acci-
pienda est, ntScylla versu prozimo , « Siculi populatrix virgo profnndi ; »
huic vero epitheton lorva magis convenit quam torta. Per totam hanc
aententiam affectat opposita Statios : Quis mihi nuncius erit an Luca-
num mare, alias rahidum, praetermiserit te faciii unda: an Deae illas
Scylla et Gharybdis , alias torvcsy tui gratia y?ucment tantum, hoc est
moveant modo fluctus , flustris temperatae sint : an mare Adriaticum ,
alias prwcepSf tibi currenti ferat tnores^ hoc est gratia tui navigantis
componat se , legem patiatur, modeste ei tranquille se gerat ; hoc enim
eal ferre mores; Plinius eodem sensu pati mores: « quid ferri duritia
pngnacins? sed cedit» et patitur mores. » Accipere mores Noster, Achil-
leid. n, i83:

Ut leo matemo qaam raptas ab ubere mores

Accepity pectique jubas, bominemqae vereri

Edidicit.

109. Cur vada desidant, et ripa coerceat undas Cecropio Stagnata luto,
Intelligendus hic locns ez Plinio, Hist. Nat. X, 33, de hirundinibus lo-
quente : « In .£gypti Heracleotico ostio , molem continuatione nidorum
evaganti Nilo inexpugnabilem opponunt, stadii fere unius spatio : quod
humano opere perfici non posset. In eadem .£gypto juxta oppidom
Copton insula est sacra Isidi , qnam ne laceret amnis esdem muniunt
opere, incipientibus vernis diebus, palea et stramento rostrum ejus fir-
mantes , continuatis per triduum noctibus ; tanto labore , ut multas in
opere emori constet. Ea militia illis cum anno redit semper. » Paria re-
fert Plntarchus, libro de Fluviis. Cecropio luto^ quia Procne quae in
himndinem versa fnit, Atheniensis seu Cecropia erat. « Ergo rrpa sta-
gnata coercet undas Cecropio lutOf est vel, quae modo turbida et limosa
aqua superfusa fuerat , jam coercet ripas hirundineo opere ; vel , sta-
ffnata ripa est qnam stagnando fecit , induxit , limo auxit Nilus. » Sic
vir clarissimus, Diatr. cap. aS, quasi constructio esset, « ripa stagnata
coerceat undas Gecropio luto ; » a qua merito dissentit Salmas. Ep. io8;
et ostendit stagnatam ripam sensu Gronoviano dici non posse. GoDStm-
ctio est: « ripa stagnata Gecropio luto coerceat undas, id est, firmata,
mnnita Cecropio Into ; » a Grseca voce o^afS^gu fit Latina stagnare,
idem qnod munire. Justin. XXXVII, i, 6, de Mithridate: « Quod me-i
tnens , antidota saepius bibit , et ita se adversus insidias exquisitioribus
remedits stagnavit, ut ne volens quidem senex veneno mori potuerit; »
et XXXVI , 3, 7 , de lacu Aspbaltite : « nam neqne ventit movetur, resi-

334 NOTiE IN GARMEH SECUNDUM

stente tnrbizubtu bittiniiiie, qno aqna onniis «tagprratar; neqne naviga-
tionis patiens est; • id est^ densatur, firmatur solidatur. H«c fere Sal-
masins ; qnae Terissinia snnt ; et his aildas licet locnm Vegetii, Art. Ve*
terin. iib. DI, cap. 2 : « Quod si toto anno adversns omnes egritudines
desperatas botas stagnaire volueris, incipiente vere, id est, ab idibaa
Febrnarii , quindecim diebns continnis faanc potionem dabis ; » nbi in^
ter Tariantes leotiones in margine edit. Joan. Sambnci legitur prmer^
vare; cpiod glossatoris est; Vegetii stagnare* «^ Hdec atitem alta Maricl.
in Addendis deinde subjicit : « Ceeropio HA^nata luto, De hac iectione
jam dnlMto , postqaam in Venet. comperi , Ceeropio signata iuto; quod
omnino vemm pnto. Duobus vel tribus mcNlis ezplicari potest voz si"
gnata; et omnibua eleganter. * En.

II o. Cur invida Memphis, Cur»e Therapnm Uueimat ora Canopi. Non
satis ezplicatur qnare Mempliis invida cUcitur. Domitii ratio adeo ofo-
scnra est , nt vix inteiligi qneat ^ nedum ut ttiemocari mereatur. Beroal-
dns existimat oausam esse, quod Sacerdotes iEgyptii,'tanquam Hvore
et invidia agttati, nollent rerum csriestium scieniiam ac dogmata sna
cum extemis gentibus communicari. Hanc rationemnon omnino reji-
ciendam putat Gevartins, Papin. Lect. III , 7,^ Ezistinat Camen Memphin
hic invidam dici propter snttmnm odinm ac simtdtatem duam iEgyptii
inter sese mutno exercebant , ortam ob diversitatem Deorum quos quis-
que locus colebat ; et huc trahit notissimam illam historiam Ombitarum
ac Tentyritarum, quam narrat Juven.XV, 33 sqq. Non potest vera esse
hs?c ratio; qnippe non invidia erat, sed Immortale odium intcr hos po-
pnios, pront refert idem Jovenalis; et, qnod prd?cipuum est, et a Ge-
vartio non animadversum , Memphis hoc loco non pro tota JSgypto po-
nttnr, sed pro uno tantnm oppiJo : cur Canopus laseiva , cur Memphis
invida. Jam vero qui fieri potest ut Memphis invida dicatur propter ri-
diculom prelintn inter Ombitas et Tentyritas? Aliam igitur hujusce vo-
cis (si sana sit) rationem exspecto : hatc enim nequaquam satisfacit.
Qnerite , studiosi , si qnibus tanti videbitur.

1 1 a. Cur. servet Phariai, LethcBus janiior aras. Lethentsjanitar est Orw
berus : qno i^tur sensn dicitur Gerbems s^rvare Pharias aras? Grono-
vins, Diatr. cap. 39, post rejectas aiiomm sententias, sic rem solvit :
« Papinins hio ^^^ahtyi^tTM * quia enim Anubie efat facie camina, canis
antem Romanorum vnlgo inter Deos nnllus msi CerheruSy Lethteus sen
Orm janitor, ideo calnmniatnr .£gyptios Cerherum colere, et Denm il-
inui latratorem (Anubin) Cerherum appellat. • £t mox: « Annbis aris
colitnry Anubis facie canina : cannm proprium servare ; hinc Anubis
servataras, id est, aris, quibus colitur, nt canis observans impositns
est , aras Pharias cnstodis ritn obsidet. » Hsec vir emditissimns. Atqni
si Cerberas inter Deos Romanornm vnlgo coleretur ( quod tamen ibi non
prol>ataf), qosenafn ca/umnui, qut' 9fltp«xo^»0jttoc , si idem facientes
.fi^fyptii indaetiiitiir 7 Mitto qnod Cerberum ponere pro Jnubide dnris-

LIBRI TEHTII SILVARUM. Hi

siinam Tidetvr, et hbIIo ^itfaMyiffftf ezciisanidaai. Latet dlhid qitid, de
qao qiuerajit emditiQres.

119. Jnguiferamque domumy hlando qua mersa veneno Actias Au$o-
niasfuffk Cleopatra catenas. Loqvitur de sepulcro et morte Cleopaftrae,
qa« morsn aspidutar absnmta fuit, secundtnn pfnres:. Aspidum vero tre-
nenam torpore et somno eonfieiebatr unde bianihim, utpote sbmnum
indaceatf.) non male dtct potuit, niisi obataret vox mersa. Somno qui-
dem (qoi litfUidus et irriguns pbetfs passim- dlcitur) Cteopafra mersa^.
id est obruUty per metaphoram dtcr potuit : et mersa veneno tuxurice
vel defidisei ete. per eatndem metapftoram ; sed non simpticiter meria
venenoy ubi de morte ejus ag;itur, nisi in doKum tef lacum veF fale ali-
quod veneni receptaculwn eoiijecia foisaet : non enim mersa fuit , sed
absumta et occisa venan&, lia ^fladio seipsanviaterfieif , non dici po-
test metyigladioy sedf occidi' hif^cu^i^iiii^s Statiwa 8cnp«i88«, « Uando
qua mersa veterno Actias Ausonias fu^t Cleopa^ra ealewis;:» valenMcl
vel veCemumest torpor, pigritiafS^mnus. Yijrgil., Gseurg*. I, la^y «Nef
torpere gravi passos sua regna vetemo; » ubi vide Sepvium^ Ptin. Hiaii
Nat. VIII, 36, de ursis loquens : «Prin^is diebus bi^septehis lam gtai«
somno premuntnr, ut ne vulneribus quidem excilari queant : tunc mi-
rum in modum vetemo pinguescunt. » £xempla ubique. Bene vero blando
veterao : blandus veternus est torpor iners et mors imitam quietem, ut
Noster, Epiced. Patr. v. 269, ubi mortem qoietam /a/flum somnum vo-
cat. Optime czplicat Florus, IV, 11, de roorte Cleopatne: « in Qilaudo*
leum se (sepulcra re^um sic vocant) recipit: ibi maximos, ut solebat,
induta cultns , in differto' odoribus Solio , juxta stium' se collocavit Au-
tonium: admotisque ad venas serpentibus, ^lc. morte quasi somno so-
Inta. » Nimiram istud Ciceronis, de Senect. cap. 32, « nihil est morti
tam simile qnam somnus, » invertere potuit Cleopatra, « nihil est somno
tam eimile quam mors. » Cora. Nepo3, Didn. cap. a , « Quo ille coih-
moios , ne agendi cum eo esset Dioni potestas , patri soporem medicos
dare coe(pt: hoc e^er sumto, somno sopitus, diem obiit supremum. »
Talem somnum seu vetemum inducebat morsus aspidis^uiide aspida
somniferam Lucan. IX, jo^. Plinius, Hist. Nat. XXI, 3i: «Nec illud
pnBteriboi, aspidvm natva^ kalieacabam in tdntum adversam, nt radice
ejos proptns admota aoporetar ilia •opore enecans vis ^anmi. • PVropert.
10 9 9 9 ▼• 53 , de Qeopatra :

Brachfai spectavi sacris admorsa colabris ;
Et trahere occuhmn membra soporis hcr.

Recte etiam mersa vetemo seu somno; ut apud Valer. Flaccum, Vllf,
65 : « an lumina sonmo Merg^us ; >• qus vera ibi scriptura est ; non
Heinsii Vergitur. Eleganter somno mergimus, quia somnus poetis /i^ut-
dus appeUatur, at tapra notavi ; unde intelligitor ittnd Lucret. Kb. III,
de anima loqoentis : « Adde quod in p%ras Lctliar^ mer|;it«ff' imdas ; •
ita leyendofli pato pta ni^raf .

336 NOTiE IN CABMEN SEGUNDUM

ia6. Eoasjaculo damoare iogittas, id egt, superare; per coafeqQen-
tiam : qui enim superatur seu vincitur, damno afficitor. Alibi hac Toee
eodem sigDificata atitar Noster.

1 39. Fastot Cememus Jiuctus. loeptissimam hoic loco epitheton :
qaippe vastijluctus tempestatem efficiont : et si non efFecerint tempe-
statem , tamen tam contra Metiam in Italiam navigantem , qaam pro
illo esse possant. Dizisse debait , Gememas flactas in Italiam qui bene
velaferantf at Propert. IV, 3. Nimiram qaam in Syriam nayigataros
esset Metius, oravit Nereidas Statias, at inclinarent Jluctus ad OrtuSt
T. 33 : jam in Italiam redeonti optat aliosjtuctus et alias iOtraSf diversas
a prioribus. Scripsit Statius ,

Hoc not, hoc iteram stantet in litore» Tertos
Cememiis flactos , aliasqae rogabimns aoras ?

nihil certins ; et hoc quoque in conteatom ex ima pa^na adroittas tc-
lim, lector. Ita verso velo OTidius, Heroid. X, t. 1^9 : « Flecte ratem,
Theseu , Tersoqoe relabere tcIo ; » ita optime Burmannas pro venlo :
nisi dicas verso vento esse , quando ventus vertit, Adumbrata sant h»c
Statii ea Orad. Amor. n, 1 1, io Propemptico CorinnaB, t. 37 :

Vade memor nottri, ▼eoto reditura secondo;

Impleat illa tuos fortior aora sinus !
Tom mare in haec ma^as proclinet litora Nerens:

Tunc Tenti tpirent; hnc agat aestus aquas !

Deinde , t. 43 :

Primus ego aspidam noum de litore pinom ,

Et dicam : Nostros advehit iUa Deos :
Eicipiamque humeris , el mnlta tine ordine carpam

OscuU : pro redicu Ticlima vacca cadei ;

ita legendum : Tulgo , victima vota : pro quo Francofort. habet vaca :
prozime Terum. Horat. Epist. 1 , 3 , 36 : ■ Pascitur in Testrom reditom to*
tiTa juvenca ; « sed hoc obiter. Confer totam Ovidii Elegiam com hoc
Propemptico.

139. Quo pretiosa Tyros rubeat, tfuo purpura fuco SidonOs iterata
cadis, Ita legendnm esse dudum Tideram; non Qua et succo; et ita Gro-
novius, Diatr. cap. 34; tibi tamen citat succo; postea Tcro edidit/itco;
tta etiam Heinsios ad Claodian. in Rufin. I, 207 : « rapiunt Tyrios ibi
Tellera fucos ; » obi pariter ac hic erat succos. Vide illic multa exempla
«jusdem motationis. TibuUus, IV, a, i5:

Sola puellarum digna est , cui moUia caris •
Tellera det fucis bis madefacu Tyros :

ita recte edidit Brookhasios pro succis. Piinios, Hist. Nat. XXXIU, 5:
« natara est quae lino lanaeTC ad snccum bibendam; » obi pro succiim
God. Vossian. habuit sucum : unde recte GronoTins fucum. Praiien-

LIBRI TERTII SILVARUM. 33;

tias, Hamartig. vs. ii4) « aoguino medicans nova semina fuco;» sic
Heinsias ex MS. Thuaneo, pro succo. Seneca , Hippol. v. lo^S : « Lon"
gum rubenti spargitur fuco latus ; » ita recte Lipsius , et Gronovius ex
cod. Mediceo : vulgo et ibi succo. Multo plura ejusdem diversitatis
esCempla proferre possem ; sed ha?c satis docent vices vocum succus et
fiicus in MSS.

i4o. Tjrrii eadi sunt quos Epithal. Stell. vocat Tyrium ahenum; et
ita pasiim poetas. Sidonia vero et Tyria purpura dibapha omnibus
nota. Petronins, Satirico : «Yestimenta mea accubitoria perdidit, qus
mihi nataii meo ctiens quidam donaverat, Tyria sane dibapba, sed jum
semel lota; • ita legendum puto; vulgo inepte, « Tyria sine dubio, sed
jam, elc. » Tyriam et Sidoniam purpuram dibapham similiter conjungit
Alcimus Avitus , de Laud. Virgiuitat. v. 38 :

Nec te Sidoninm bis cocti muriris ostrum
Induit, am mtilo perlncens parpora fuco :

nbi pro aut rutilo legendum aut tirioy id est Tyrio; si enim retineas ru-
Hloy bis idem dixeris : quippe Sidonium ostrwrn bis cocti muricis quid
alind est, nisi jmrpura perlucens rutilo fuco? omnino verum est Tyrio
luco. Sequitur in Statio , « nbi germine primum Candida felices sudent
opobalsama virgae ; » legendum quo germine; per se patet : et in altero
nullns sensus. Plin. H. N. XH , a5 seu 54 9 de balsami aribore : « Succus
e plaga manat, quem opobalsamum vocant, saavitatis eximiae, sed te-
nui gntts ploratu : lanis parva colligitur in comua ; ex iis novo fictili
conditnr, crassiori similis oleo, et in musto candida. » Vides quare can-
dida opobalsama; et hinc redarguitnr Heinsius, qui, referente Burmann.
ad Ovid. Fast. I, 186, pro Candida malebat Condita opobalsama; quod
sane Hetnsio indignum est. In hac voce pariter erravit vir praestantis'
simus, supra , Herc. Surrent. v. 71, ubi pro candida lux voluit condita.
Quo germine est quali germine : Tu , inquit Statins , narrabis mihi qua-
lis sic arbor balsami, ex qua fluunt opobalsama. Quare vero hoc nar-
raret Statio Metius? quia dissensus erat inter scriptores de hac arbore.
Disco hoc ex eodem Plinii loco : « Servit nunc haec (arbor), et tributa
pendit cum sua gente : in totum alia natnra quam nostri externique
prodiderant ; quippe viti similior est quam royrto. » Vides quam nihil
otiosum sit in Statio.

:s=^

I 'i I

CARMEN IIL

LACRIMiE CLAUDII ETRUSCL *

ouMMA Deum Pietas , cujus gratissima caelo
Rara profanatas inspectant numina terras ,
Huc vittata comam niveoque insignis amictn ,
Qaalis adhac prassens nullaque expulsa nocentum
Fraude, rudes populos atque aurea regna oolebas.

VARI£ LEGTIONES.

* Vnlgo , Lacrimcd Etrusci. Notat
GronoTius in MSS. Rhod. et Saltz-
burg. titulum hujus carminis con-
cipi , « Consolatio ad Claudium
Etruscum ; » et ita sane iuTeni in
editione principe ( sive temporis
sive bonitatis ordinem spectes) Par-
mensi : et verum puto , propter
ea praefat. « Merebatur et Claudii
Etrusci niei pietas aliquod ex stu-
diis nostris solatium ; quum lugeret
veris (quod amarissimum est) la-
crimis senem patrem. * Scio alte-
ram epigraphen e\ hoc loco sBque
defendi posse ; sed mihi non sper-
oendus videtur librorum consen-
8U8. Utcunque sit , certe voz Ciau-
dii addenda est titulo carminis;
et ita edidi , « Lacrinue Clandii
Etmsci. « — Cod. Paris. edit. pr.
Lachrymae Etrusci^ omissa voce
Claudii. A.

3. Huc vittata comam . Parmens.
Nunc vittata comas ; Romana : Nunc

vittata comai venim est Huc^ ut
Herc. Surrent. : « Huc ades, et ge-
nium iemplis nascentibus infer. •
Parum interestutrum eomas vel co-
mam legas, quura utroque modo
Noster efFerre soleat. Infra, v. i4)
« fessique senectus Longa patris; •
ele(janter et proprie : senectutem
enim fessam «tatem vocabant. Ta-
citus , Hist. 1 , 12: « Non sane cre-
brior tota civitate sermo per illos
menses fuerat ; primum licentia ac
libidine talia loquendi ; dein fessa
jam aetate Galbae ; • ubi si qnid ma-
tandum, potius esset, « fesso jam
aetate Galba ; » ut apud Senecam ,
Herc. Fur.v. i3o8 : «hanc animam
levem Fessamque senio ; • Ovidioa ,
Met. IX , V. 439 : « Quum videant
fessos Rhadamanthon et ^Eacon
annis. » Et ita passim Ovidias et
alii. — Cod. Paris. edit. pr. Nunc
vittata comas. Cruc. et Gron. vul-
gatam exhibeut. A.

P, P. STAT. SILV. LIB. III, CARM. III. 339

Mitibus exsequiis ades;. et lujgentis Etrusci
Gerne pios fletus, huilataque lumina terge.

Nam quis inexpleto Fumpentem pectora questu,
Gomplexumque rogos, incumbentemque favillis
Aspiciens , non aut primaevae fiinera plangi 10

Conjugis , aut nati modo pubescentia credat
Ora rapi flammis? Pater est, qui fletup : adeste,
Dlque hominesque, sacris : procul hinc , procul ite, nocentes;
Si cui corde nefias tacitum, fessique senectus
Longa patris ; si quis pubatse conscius umbram
Matris , et inferna rigidum timet ^con urna :
Insontes, castosque voco. Tenet ecce seniles
Leniter adplicitos vultus, sanctamque parentis
Canitiem spargit lacrimis, animaeque supremum
Frigus amat : celeres genitoris filius annos ,
(Mira fides) nigrasque putat properasse sorores.
Exsultent placidi Lethaea ad flumina manes ;
Elysiae gaudete domus ; date serta per aras ,
Festaque pallentes hilarent altaria lucos.

Felix , heu ! nimium felix , plorataque nato
Umbra venit. Longe Furiarum sibila , longe
Tergeminus custos : penltus via longa patescat
Manibus egregiis : eat, horrendumque silentis
Accedat domini solium , gratesque supremas
Perferat , et totidem juveni roget anxius annos. 3o

i5. Umbratn. Vulgo, tm^iuim.
God. Pari». ed. pr. unquam, Vide
not. A.

16. Migidum. Parmensu, refjfi"
dmm ; Romana , re^im^n. — Cod.
Paris. ed. pr. riginkan, A.

1 8. AdpUcitM vu/lia. V ol^o , tm-
^Ueitog. God. Par. ed. pr. implici"
tat, Vide noi. ad Ters. 17. A.

11. Vtoputaty Venei. ferat. —

God. Pana* edit. princ. putat, A.

a3. Aras* God. Paris. auras; ex
emendatione, ams. A.

a5. EeliXy heu! nimium felix.
GronoT. « f^lix, et nimiam felisc •
God. Paris. Aeu, saperscript. et;
ed. pr. et Gruc. heu. Vide not. A.

3o. ProP6i;]|l?rat, Parm.etRom.
PrmferaL — Cod. Paris. edit. pr.
Praferat. A.

22.

34o P. P. STATII SILVARUM

Macte pio gemitu ! dabimus solatia cUgnis
Luctibus , Aoniasque tuo sacrabimus ultro
Inferias, Etrusce, seni. Tu largus Eoa
Germina , tu messes Cilicumque Arabumque superbis
Merge rogis : ferat ignis opes haeredis , et alto 35

Aggere missuri nitido pia nubila caelo
Stipentur cineres : nos non arsura feremus
Munera; venturosque tuus durabit in annos ,
Me monstrante, dolor : neque enim mihi flere parentem
Iguotum , et similes gemui projectus ad ignes. 4*>

3i. Pro dijnis luctibus mallem
magnis, ut Silv. V, 3 : « Da vocem
raagno', pater, ingeniumque do-
lori ; » saepe commutantur hae vo-
ces; vide Heins. ad Ovid. Fast. III,
9. Sed forte nihil mntandum.

3a. Pro wtemasque^ pecte Gro-
novius ex libris Aoniasque\ et tuo
sacrabimus ultro seni , pro ultro sa-
crabimus umbrissenisy ex codicibus
idem: recte. In Parm. est, « aeter-
nasque ultro sacrabimus umbras
Inferias , Hetrusce , seni ; » et ita
Romana. Aoniw inferice sunt car-
mina exsequialiay Epicedia. Aoni~
des sorores , Musce ; ab Aonia seu
Bceotia. — £d. princ. « Luctibus
aetemasque ultro sacrabimus um-
bras fnf. Etr. s. » Sic. et cod. Par.
qni ad marg. vulgatam restiluit. A.

34* Superbis. God. Paris. ed. pr.
Gruc. superbas. Gron. superbis. A.

35. Merge rogis. Heins. ad Ovid.
Ponlic. 1 , 9 , v. 5a , legit Verge ro'
gis; et ita ego dndum conjeceram ;
ned monere insuper habui , propter
lueum Theb. Vf , 2a5 : « sen frena
libet , seu cingula flammis Mer-
{]ere. » Et Epiced. Puer. vers. 19,
« Immersit cineii juvcnem. » Nihil
iyiior muto. — Ferat. Sic Par. cod.

qui inter lin. exhibet, voret. A.
40. Similis gemui projectus ad
ignem. £x aure et Statianis numeris
et scribendi more certus sum eum
hod loco dedisse , « neque enim
mihi flere parentem f gnotum ; et si-
miles gemui projectus ad ignes ; »
ita in Glaucia Melioris, vers. 33:
« quum proprios gemerem defectus
ad i|;nes Quem, Natura, patrem ! »
Theb. m, 193, de Niobe: «Tan-
tahs , innumeris quum circumfusa
ruinis Gorpora quot raperet terra
tot qusereret i^es ; » ita legendum ;
vulgo, tot raperet; Xfl, 3^8: «pro-
les ego regis Adrast\ ( Hei mihi !
num qiiis adest!) cari Polynicis ad
ignes , Etsi regna vetant ; » eodem
libro, vs. 779: « Jamne dare ex-
stinctis justos, ait, hostibus ignes. »
Potes etiam legere similem ignem ;
hac enim voce, hoc sensu, in siii>
gulari numero interdnm utitur; sed
melins alterum ; et eo ducit vox si-
milis y id est, similes. Uinc patet
carmen hoc scriptum fuisse post
mortem Statii patris ; eC consequen-
ter post carmen 3 lib. V Silvarum ;
siquidem tres tantum menses inter-
cessemnt inter roortem patris et
scriptionera isfius Epicedii. Pro

:^i

LIBER III, CARMEN lil.

lUe mihi tua damna dies compescere cantu

Suadet ; et ipse tuli , quos nunc tibi confero, questus.

Non tibi clara quidem , senior placidissime , gentis
Linea , nec proavis demissum stemma; sed ingens
Supplevit fortuna genus, culpamque parentum
Occuluit : neque enim dominos de plebe tulisti ;
Sed quibus occasus pariter famulantur et ortus.

Nec pudor iste tibi lAjaid enim terrisque poloque
Parendi sine lege manet? vice cuncta reguntur,
Alteruisque regunt : propriis sub regibus omnis
Terra : premit felix regum diademata Roma ;
Hanc ducibus frenare datum : mox crescit in illos
Imperium Superis ; sed habent et numina legem :
Servit et astrorum velox choms , et vaga servit
Lune , nec injussi toties redit orbita solis.
Et (modo si fas est aequare jacentia summis )
Pertulit et saevi Tirynthius horrida regis
Pacta, nec erubuit famulantis fistula Phoebi.

Sed neque barbaricis Latio transmissus ab oris :
Smyrna tibi gentile solum , potusque verendo
Fonte Meles, Hermique vadum ; quo Lydius intrat
Bacchus , et aurato reficit sua comua limo.
Laeta dehinc series , variisque ex ordine curis

gemui^ Parm. geminutn ; Bom. ge~
minunnfue. — Cod. Paris. «similis
^eminamque (ad mar^.gemui) pro-
jectus ad ignem. n £d. pr. « similis
geminum projectas ad ignem. »
Crac. et Gronoy. « similis gemai
projectus ad ignem. » A.

44* Pro stemmay Parm. stegma.

49' f^ice cuncta, etc. Gronov.
« irice cuncta ref>[antur, Alternisque
premunt. » Cod. Paris. cd. pr. et
Cruc. « vice cuncta geruntur Alter-
nisque premunt. • Vid. not. A.

5i . Vulgatam ed. pr. luetur, ut et
cod. Par. qui cx emendatione alic-
rum hoc adjicit : « omnis Terra pa-
tet. Felix regum dlademate Roma. »

55. Injussi solis. Vulgo , injusste
lucis; quod retinent Paris. cod. et
ed. pr. Vide not. A. — Pro injussce,
Parm. invisscs.

57. Forte legendum ; Pertulit
Eurysthei, etc. et mox Jussa pro
Pacta. Vide not. ad vers. 56.

61. Hermi. Parm. heremi.

63. Variisque. Cod. Paris. et

342 P. P. STATII SILVARUM

Auctus honos ; seiQperque g^radus prepe numiiia, semper

Cdesareum coluisse latus , sacrisque Deonum 65

Arcanis haBrere dalum. Tibereia primum

Aula tihi , vixdum ora nova mutante juvenCa ,

Panditur : hic, annis multa super iudole victis,

Libertas oblata venit : nec proximus hsBres

Immitis qumiquam et furiis agitaius , abegii. 70

Hunc et in Arctoas tenuis comes usque pruioas
Terribilemafiatu passus visuque tyranaum
Immanemque suis, ut qui metuenda ferarum
Corda domant^iBieraafiquejubeiit jama^nguinetaoto

Reddere ah ore manus , et nuUa vivere pradda. 7^

Praecipuos sed enim merito subvexit in actus
Nondum steUigerum senior dimissus in axem

edit. princ. variisy omisso que, A.
64. Pro graduSy Parm. et Rom.
gradu, — Gradu etiam in cod. Par.
et ed. pr. A. *

67. Ora. Cod. Paris. ridicule ,
hora. A.

68. Multa. Forte leg^ndum, frta-
gna, Vide not.

71. Pro Bunc, Parm. et Rom.
Hinc. — Hinc etiam in cod. Par.
et cd. pr. A.

72. Pro affatUy Rom. effatu. —
Cod. Paris. edit. pr. affatu. A.

76. Subrexit in actus. Heinsius
^d Claudian. Epithal. Pall. et Celer.
V. 83 , Jegit subvexit. Recte : idem
.ic evehere. Eutropius, lib. VU, de
Ai^sto loquens : « in cunctos li-
beralissimus , in amicos fi(lelis«i-
mus; quos tantis evexit opibus, qt
.paene sequaret fasti|;io suo. • Juve-
nalis, sat. f : « in caelum quos evehit
optima summi Nunc via proces-
su8. » Ezempla ubique. IVec me
movet Gropovius , Diatr. cap. 38 ,

ubi hanc vocem d<*fendit ez eo
quod Lucilius, Virgilius, Livius,
Seneca, Plinius ssepe, aliiqne usi
fuerint. Verum quidem est «os banc
vocem usurpasse, sed numquam
eo sensn quem postulat hic locus,
pro evehere, Subrigi monsyeA insula
dicitur quum e plano exstat^ emi'
nety surgit. Homines vero subrigi in
honores vel actus dici posse, non
credam^ antequam ezempla inve-
nero. Parm. tamen et Rom. retinent
surrexit; et pro actus, Rom. arcus.
— £d. pr. surrexit in arcus .* idem
apud cod. Paris. cum notula, in
triumphos. A.

77. Demis^us in axem. Recte Gro-
novins c£imi5su5; nec te moveat no-
tissimus ille Juvenal. locus, sat. VI,
6a X , ubi Claudius dicitur <£esceR«fere
in caelum ; Juvenal. enim ibi ridet
et satirice agit ; Noster bic serios
est , et narrat ta«(um ; ut bene ob-
servat idem vir clariss^imus. Qnid
igitur passus est , quando postea ,

LIBER III, CARMEN III. 343

ClaudiuSy et longo traDsmiait habere Neroni.
Quis Superoa metuens pariter tot templa , tot aras
Prom^ruisse datur ? summi Jovis aliger Arcas &•

Nuntius : imbrifera potitur Thaumantide Juno :
Stat celer obsequio jussa ad Neptunia Triton :
Tu toties mutata ducum juga rite tuUsti
Inte^er, inque omni felix tua cymba profiindo.

Jamque piam lux alta domum , praecelsaque toto 85
Intrayit Fortuna gradu. Jam creditur uni
Sanctarum digestus opum , sparsaeque per omnes
Divitiae populos , magnique impendia mundi ;
Quicguid ab auriferis ejectat Iberia fossis,
Dalmatico quod monte nitet , quod messibus Afris 90
Verritur , aestiferi quicquid terit area Nili ,
Quodque legit mersus pelagi scrutator Eoi ,
Et Lacedaemonii pecuaria culta Galesi ,
Perspicuaeque nives, Massylaque robora, et Indi
Dentis honos : uni parent commissa ministro , 95

Quae Boreas , quaeque Eurus atrox , quae nubilus Auster
luvehit. Hibernos citius numeravoris imbres,
Silvaromque comas. Vigil iste animique sagacis

Beliq. ad Silv. snspicaretnr Statium
jcripsisse senior emissus? Verissi-
mam est dimissus; JtiveD. VI , 469 ;
Locan. 1,44^; vbi eadem diversitas
ser^nr». No6ter,Surr. Poll. y. 1 4);
bIm ila restitui dimitte pro demitte;
itcmm, Pietat. Abasc. v.S6; Valer.
Flaoc. VII, 44? • * atias «Hmittet ad
arbet ; i ita iegeudfum ; non alias'
ipte immittet. Senec. Cons. ad Helv.
cap. 6 : « cogitationes saas in omnia
Bota aKjae ignota cKmittit. » Idem,
deBenef. V, 16 : « interfectores ejas
in proTiooias et iroperia dimisit. »
Std satis bsec. — God. Paris. edit.
princ. et Crnc. demissits. A.

78. Transmisit.... Neroni. Cod.
Paris. ed. pr. Croc. Gronov. tranP'
mittit,... nepoti. Vid. not. A.

87 . Sparsceque. Vulgo partasque ;
Ven. parce, unde confirmatur con-
jectura mea sparsce. — Cod. Paris.
pai^csque; ed. pr. parcwque. Vide
not. A.

95. Uni. Cod. Paris. ed. princ.
unique. A.

96. Nubilus. Cod. Paris. et ed.
pr. nubibus. A.

98. yigit iste. Cod. Paris. edit.
pr. Cruc. GronoT. vigilis te. Seq.
vers. pro Exitus, cd. pr. Excitus..
Vide not. A.

344 P- I' STATII SILVARUM

Exitus evolvit , quantum Romana sub omni
Pila die, quantumque Tiibus : quid templa : quid alti loo
Undaram cursus, quid propugnacula poscant
iEquoris , aut longe series porrecta viarum :
Quod domini celsis niteat laquearibus aurum ,
.Quae Divum in vultus igni formanda liquescat
Massa ; quid Ausoniae scriptum crepet igne moneta;. i o5

Hinc tibi rara quies, animoque exclusa voluptas,
Exigua^que dapes , et nunquam Idesa profundo
Cura mero ; sed jura tamen genialia cordi ,
Et mentem vincire toris , et jungere festa
Ck)nnubia , et fidos domino genuisse clientes. •
Quis sublime decus formamque insignis Etrusca)

IIO

io3. Pro Quod domini celsis tti-
teat iaquearibus aurum , ParmensU
habet, « Quodque bonum celsis ni-
let, etc. » Romana , Quoddomuum ;
ct ita Aldina i5oa, Grasseri, Cru-
cei, et alifle. Verum est domini, sc.
Domitiani , qoi passim Dominus
vocatur. Ductu& calami in domini
et domuum fere iidem sunt. — Cod.
Paris. domini; qui ex emendatione
scribit domuum, Ed. pr. vulgalam
retinet,'(/om(ni. A.

107. L(Bsa, Sic Par, cod. qui in-
ter lin., sed a manu glossatoris non
rorrectoris, mma. Vide not. A.

109. Vincire. T^^e mulcere et
conf. not.

III. Quis sublime genus formam-
que, etc. Hic/ormamEtruscspra;-
dicaturus est Statius ; sed quid ad
hanc facit^enii^.'^ preeserlim quum
de genere sigillatim dicturus est
mox, V. Ii5. fn sedem igiiur non
suam irrepsit ha;c vox. Conjicio,
« Quis sublime decus formam-
que, etc. » Sil. Ital. Xlir, 436, «In

decns egregium vultas intenta ju<-
ventap ; » sublimem formam vocat
Auctor Elegiar. sub nomine Maxi-
miani. Claudian. de Nupt. Honor.
et Mar. v. 4o : ■ sublime decus toi^
rentis fberi. » Verum, inquies, sta-
tim sequitur « Sed decus eximium
forme ; » ita quidem est ; hsreo igi-
tnr; interim pro certo habe vocem
genus in mendo esse : si enim ncmo
nesciit sublime genus Etrusc» ,
quam inepta erat tMntKvyiK statim
subnectero « Nec vulgare genus? ■
pJaceat igitur, snblime decus; et ve-
nim est ; Theb. VI , 563 : * Quis
Ma>nali» Atalantes Nesciat egre-
gium decus? » decus hoc sensu Sta-
tio familiare ; Silv. III , i : « Qnod
si dulce decus viridesque resume-
ret annos. • Et ita passim. Pro fot'
mamque , potes eiiam famamque ;
ethocverius puto , proptersequens
formw. Vide ad Valer. Flacc. II,
148; ubi eadem diversitas. — Cod.
Paris. edit. princ. Gronov. Cruc.
genus. A.

LIBER III, CARMEN III. 345

Nesciat? haud quamquam proprio mihi cognita visu ,
Sed decus eximium formae par reddit imago
Vulcibus y et similis n&torum gratia monstrat.
Nec vuigare genus : fasces , summamque curulem 1 1 5
Frater , et Ausonios enses, mandataque fidus
Signa tulit, quum prima truces amentia Dacos
Impulit , et magno gens est damnata triumpho.

Sic quicquid patrio cessatum est sanguine, mater
Reddidit ; obscurumque latus clarescere vidit
Connubio gavisa domus. Nec pignora longe :
Quippe bis ad partus venit Lucina , manuque
Ipsa levi gravidos tetigit fecunda labores.
Felix ah ! si longa dies , si cemere vultus
Natorum viridesque genas tibi justa dedissent
Stamina ! sed media cecidere abrupta juventa
Gaudia , florentesque manu scidit Atropos annos \
Qualia pallentes declinant lilia cuhnos ,
Pubentesve rosse primos moriuntur ad Austros ,

I20

I2S

112. Haud quamquam. Sic, pro
haud quaquam , Gronovins ; Par-
metiftu , haud quaquan^; Rom. hatid
nunqman; Venet. aut unquam, id
est , h€ttid unquam : recte. To un~
quam irat^i^xti, m sepe. — God.
Par. « prima manu (qtiantum per-
•picere Iicet)auf unquam : ez emen-
datione , haud quamquam , cum
ezpUcatione : « licec tuam uxorem
non Tiderim. » Ed. pr. aut unquam ;
Cmc. haudquaquam. A.

1 13. Pro decus eximium formte ^
Venet. decu9 exiguum famte. Rom.
rf«if pro decus. — Cod. Paris. ed.
pr. mlgatam reiinent. A.

1 19. Pro ceisatum est sanguine,
Venet. eessatum a sanguine; non
male: mater explevit quicquid dee-

rat a partc patrls. Alterum defen-
ditur loco Virgilii, Mn. XI, 288 :
« Quicquid apud durae cessatnm est
moenia Trojae. ■ — Cod. Paris. ed.
pr. cessatum est^ et paulo ante, Si
pro Sic. A.

' 121. Longe. Sic Paris. cod. ei ex
emendatione^ longa. A.

122. Pro manuqucy Rom. ma-
nusque. — Cod. Paris. edic. princ.
manuque* A.

124. Felix ah! Cod. Paris. Felix
o , superscript. a ; ed. pr. el Cruc.
Felix o. A.

125. Firidesque. Cod. Par. edit.
pr. Cruc. viridisque. A.

129. Pro Puhentesqucy Romana
Hubcntesque ; verum erai Puben'
tesve, non que. Et hic imitatur Vir-

346 P. P. STATII SILVARUM

Aut ubi verna Dovis exspirat purpura pratis.

Illa sagittiferi circumvolitastis, Amores,
Fnnera , maternoque rogos unxistis amomo :
Nec modus aut pennis laceris aut crinibus ignem
Spargere, coUataBque pyram struxere pharetras.
Quas tunc inferias , aut quse lamenta dedisses
Maternis, Etrusce, rogis, qui funera patris
Haud matura putas, atque hos pius ingemis annos?

Illum et, qui nutu superas nunc temperat arces
Progeniem claram terris partitus et astris,

i3o

i35

gil. JEn. XII, 68 : « «nt mixu rnbent
ubi lilia multa Alba rosa. » — Cod.
Paris. Rubentesque , et ad mar^.
jmbentes. Ed. pr. Jhibentesq. Cme.
Gronov. pubentesque, A.

t3a. Pro matemoque , quod pro-
bam est , Parmens. et Rom. minus
benje matemosque. ~« God. PartS.
matemosque; ez emendatione, ma-
temoque. Ed. pr. matemosque. A.

■ 34. CoUectwque pyram struxere
pharetrw^ Olim emendaveram col-'
laUgque; jam video Gronovium oc»
capatt9e , Diair. cap, 3a. Conferre
verbum funebre : Lucanus , VIII ,
755, de Codro combusturo trun-
cum Poropeii : « collata ro(;o lacerae
fragmenia carios Exigua trepidus
posuit scrobe ; » ita le^endumputo ;
vulgo collecta procul lacerte, etc.
coUata rogo, i. e. tn rogum; locum
imitatur Manilii , IV, 55 , de eodem
Pompeio : « Qectceque ro(rum fa-
cercnt fragmenta carinae ; • utrum-
que simul exhibet Seneca, Hipp.
V. 1111:« Passim ad supremos ille
colligitur ro^os Et funeri confer-
tur. » Idem, Consol. ad Helv. c. la :
« Menenius Agrippa.... aere collato
funeratus es|. • Aarelius Victor, de

eod«m : « Meneiiiiit aaten tanu
paupertate decessit, ut eam po-
pulus collatis quadrantibus sepeli-
ret. n Similiter deprayatas idem hac
▼oce in M. Valer. PopUc. : « . • . adeo
paoper exstitit , ut collatisa popalo
nummis publice sepultas sit ; •▼algo
CQUectis. Gattsa omiiiam homm er-
rorura y quod litene a et ec iiadem
calami ductibus constant. I^can.
IX , 6a : « sine faneris allo Ardet
honore rogus : manus hoc £gyptia
forsan Contulit ofBcium grave Ma*
nibus ; • kta iegendum pro 06tu^t
^fjicium, PUn. Hifit. INat. XXX III,
10 ; « Nam quod A^rippn Menenio
sextantes aeria io fuous concu-
lit, etc. • Senec. Herc. OEt. ▼. 1640 .
« se confert rogo Popaiea siiva,
fcontis Herculeae decas. • De quo
loco supra dixi. Ferre eodem seDSU
Pedo Albinovanus, de Mort. Drasi,
V. 188; et Noster supra ,¥.37; et
Val. Flacc. V, 3i ; ei alii. — Cod.
Paris. ed. pr. Cruc. cQUectmq%»e. A.

137. Piua, Edit. pr. prius; idem
apud cod. Paris. qui ex emeada-
tione, pius, A.

i38. lUum. Cod. Pari». IIU; ad
marg. lUum. EdiC pr. /i/e. A.

LIBER III, GARMEN III. 34;

Laetus Idumaei donavit bonore triumphi : 1 40

Dignatusque loco victricis et ordine pompas
Non vetuit, tenuesque nihil minuere parentes.
Atque idem in cuneos populum quum duxit equestres ,
Mutavitque genus, laevaeque ignobile ferrum
Exui t , et celse natorum aequavit bonori. 1 iS

Dextra bis octonis fluxerunt saecula lustris ,
Atque aDvi sine nube tenor. Quam dives in usus
Natorum, totoque volens excedere censu,
Testis adbuc largi nitor inde assuetus Etrusci ,

143. Attjueidemy etc. Mira p^r-
tioacia vetostae Va». Ptrm. et Do-
mitii Godd. habent deduxit pro
ifuum duxity quod Domitii est. La-

tet aliquid. Forte , Vtque idem

deduxit, idem qood Quujnque idem
deduxit; nisi sic potius legendum.
Potest etiam servari yetustarum le-
ctio , et per populmn iateUigi £tra-
scus; deduxit populum , pro Etru-
scom qui ante erat e populo ; ut
apud Horatinm, P/065 eris, pro e
piebe; et molta hujusmodi sunt
exempla. Sed nihil aflGrmo. Popu-
los etiam omnes editt. preeter Par-
mens. qn» habet populus : veroBi
est popuium ; et ita edidit Grono-
vins , qni tamen nnllam diversae
scriptnrap mentionem facit.-Alia res
esset si scripsisset populos : hoc
enim ^entes, nationes, denotasset;
qnod fieri non potest. — Cod. Par.
populos cum duxkf et ad mar^. de^
duxit; ed. princ. et Cruc. populos
quum duxit, A.

745. Celso natorum <pquavit ho"
nore, Recte Salmasius celse natO'
rum , id est Equitum , qnibns epi-
tbeton ceisus est proprium et per-
petanm. Vide quae notavi ad Silv.
'^ 9 7f ^> 4^ » ct Heinsinm , not. in

Eleg. in Mort. Dmsi, v. 1 1 1, et 379.

Jta eUtre natus apud Eutropium ,

]ib. VII , de Vitellio Imp. , > Nam

pater ejus non admodum clare na*

tus , etc. « CnjQS eontrarinm 06-

scure natuSy paulo infra de Vespa-

siano: eto65Curi!»imena(um,]ib. IX,

de Diocletiano; et vilissime natuSy

de Caravsio. Seoec. Epist. 4? » " ^^

riana clade quam multos splendi-

dissime natos , etc. » Iia sordide et

abjeete muiapnd Auctorem Dialogi

de Oratoribus. Plinius^ Epist. VI ^

33 : « Nam femina sp^endide nata^

nupta Prsetorio viro , etc. n Feticiter

ntUuSf Seneca, de Benef. HI , aa ;

ubi opponit servum etfelicius na-

tum. Recte etiam honori^ non Ao-

nore legit idem Salmasius, ibidem,

not. ad Hist. Aug. Script. p. 761 ,

vol. I. jEquavit honori celse nato-

rum, est, ex Liberiino Eqiiitem fe-

cit; pro ferreis anoulis quales li-

bertini generis homines gerebant,

aureos dedit, qui Equitum proprii.

Hnic emendationi frusira ohlatrat

Cruceus ; esc enim certissima. Pro

Exuit Parm. Exivit. — Cod. Paris.

celso.... h onori {si bene scripturam

video); initio vers. Exuit. Edit. pr.

Exivit et celso... honore. A.

348 P. P. STATII SILVARUM

Cui tua non humiles dedit indulgentia mores. i5o

Hunc siquidem amplexu semper revocante tenebas
Blandus, et imperio nunquam pater : hujus honori
Pronior ipse etiam gaudebat cedere frater.

Quas tibi devoti juvenes pro patre rebato,
Sumrae ducum , grates , aut quae pia vota rependant ? 1 55
Tu (seu tarda situ , rebusque exhausta senectus
Erravit ; seu blanda diu Fortuna regressum
Maluit) attonitum et venturi fuhninis ictus
Horrentem , tonitru tantum lenique procella
Con tentus monuisse senem : quumque horrida supm 1 60
iEquora , curarum socius procul Itala rura
Linqueret, hic moUes Campani litoris oras ,
£t Diomedeas concedere jussus in arces ,
Atque hospes, non exsul erat. Nec plura moratus
Romuleum reseras iterum , Germanice, limen , i65
Mcerentemque foves, incU^atosque penates
Erigis. Haud mirum , ductor placidissime ; quando
Hsec est quae victis parcentia fbedera Cattis ,
Quaeque suum Dacis donat clementia montem : 169
Quae modo Marcomanos post horrida bella, vagosque
Sauromatas Latio non est dignata triumpho.

Jamque in fine dies , et inexorabile pensum
Deficit. Hic moesti pietas me poscit Etrusci
QuaUa nec Siculae moderantur caimina rupes ,
Nec fati jam certus olor , saevique marita 1 75

Tereos. Heu quantis lassantem brachia vidi

i5o. Pro Cui, qiiod probum est, Cod. Paris. ed. princ. Hunc, Vide

multie editt. habent Cum; Parm. not. A.

Cui. — Cod. Paris. a manu prima, i64- EraU Sic edkt. pr. et cod.

Cui, a secnnda, Cum; ed. pr. CuL Paris. qui a secunda manu scribil,

Mox hec et ille , humilis pro hu~ era$. Mox idem cod. nec plura mo-

miles. A. ratury et ad maiig. longa moratus.

i5i. Pro Hunc^Varm.Nunc. — Ed. pr. mQratur. A.

LIBER III, CARMEN III. 349

Planctibus , et prono fusum super oscula vultu !
Vix famuli , comitesque tenent , vix arduus ignis
Submovet. Haud aliter gemuit perjuria Tneseus
Litore quo falsis deceperat iEgea velis. 180

Tunc immane gemens , foedatusque ora, tepentes
AfFatur cineres : n Cur nos, fidissime, linquis
Fortuna redeunte, pater? modo numina magni
Praesidis , atque breves Superum pacavimus iras ,
Nec frueris ; tantique orbatus muneris usu 1 85

Ad manes , ingrate , fugis. Nec flectere Parcas ,

179. Valgo: « haud aliter^emmt

perjaria Theseas Litore , qui falsis

deceperat iEgea velis. Tanc im-

maoe gemens^ etc. » Primo legen-

dam « Litore quo falsis , » non qui.

Deinde displicet ^emuit et gemens.

Lego : « Tunc immane fremens. »

Thebaid. XU, 684: « Grande fre-

mens ; » Vfl , 584 • " immane fre-

mentes ; » Claudianns , de Cons.

Mallii, V. 237 : « immane fremant; «

Sil. Italicus, XI, 146 : « victorqae

immane sub ira Infremuit leo ; »

Virgiliu«, XII, 535: « animisque

immane frementi. » Sspe vero ha

voces confanduntar ; ita apud Ju-

venal. VI, a6o, -pro fretniiu sensus

postulat gemitu; vide cl. Draken-

borchium, ad Sil. Italic. I, 435.

Sed forte nihil hoc loco mutandum :

fremere enim iratorum potius quam

tMtstorumy quahs hiceratEtruscus.

Pro Litore^ Parm. et Bom. Littora.

— Ed. pr. Littora qui. Idem apud

cod. Paris. a prima manu; a se-

cnnda , Littora, A.

i8a. Cur. God. Paris. ed. pr. et
Gruc. Cui. Gronov. Cur, A.

184. Piacavimus. Itaomnes quas
vidi editiones; parum tamen accu*
raie Statius, si sic scripserit; se-

quitur enim versu abhinc tertio :
« Aut placare mabe datur aspera
numina Lethes. » Edidi igitur pa-
cavimusirasproplacavimuSf sensu
eodem, verbo tan tum mu ta to ; qu od
in secundo loco, si malis, facere
potes ; et , retento nrS placavimus ,
legere , « Aut pacare maUe , etc »
Parum interest, quum utrumvis
probum sit. Hae vero voces placare
et pacare adeo sspe in Codicibus
commutantur, ut vix locum invene-
ris in quo hoc sit, quin illud quo-
qUe pro varia lectione repereris. Ita
Theb. IV, 25o, pro Pacahat comu
codex Petr. habet Placabat; Pietat.
Abasc. ad fin. pro Pacantem terras,
editt. Parm. et Rom^ Placantem ;
male , quia preecedebat Placat. Pa-
cavimw iras^ ut Horat. Art. Poet.
V. 197 : « Et regat iratos, et amet
pacare tumente^ ; » ubi vide cl.
fientleium ; et Drakenborth. ad Sil.
Italic. II, 483. Placare iras quoque
passim occurrit. — God. Par. edit.
princ. placavimus, A.

186. Pro ignare, legendum in-

grate; quod et monuit Gronovius,

.Diatr. c. 33, ex MS. Senens. editt.

Rom, et Ven. Et ita quoque Par-

mensis; altera lectio ignare falaa

35o P. P. STATII SILVAHDM

Aut placare mal8& datur aspera numina Lethes ?
Felix , cai magna patrem cenrice vebenti
Sacra Mycenaeae patuit reveretttia flammae !
Quique tener saevis genitOFem Scipio Poenis
Abstulit , et Lydi pietas temeraria Lausi !
Ergo et Thessalici conjux pensare mariti
Funus , et immitem potuit Styga vincere supplex
Thracius? ah quanto melius pro patre liceret !
Non totus rapiere tamen , nec funera mittam
Longius : hic manes, hic intra tecta tenebo.
Tu custos, dominusque laris; tibi cuncta tuorum
Parebunt : ego rite minor, semperque secundus
Assiduas libabo dapes et pocula sacris
Manibus, effigiesque colam : te lucida saxa ,

190

195

aoo

est; Etrnscns enim filiuj patri rele*
gato restitQtionem ab Imper. Domi-
tiano impetravit (unde ista, « modo
numina magni Praesidis , efc.»);
atqui quomodo hujus rei ignarus
esse potuit Etruscus pater? ingratus
igitur, qui non osus est hoc bene-
ficio Caesaris et filii sui. — Cod.
I^aris. et edit. princ. ingrate. A.

192. JEr^o Thessaliciy etc. Par-
mensis , auctius , Ergo et Thessa-
licif etc. quod ▼erum ost : etconjux
Thessalici mariti et supplex Thra^
cius, seu Orpheus. Et conjux est
etiam conjux, perfitlmmf; Potuitne
mulier pensare funus mariti; ego
non possim patrisf ita in ahero
ezemplo ; Potuitne supplez Thra'
dus ezorare Styga pro conjuge; ego
Bomanus non possim pro patre?
Similiter conjonguntur Orpheus et
AlcesHs in re simili , Epiced. Patr.
▼.271. ^ToPhryga^ versu proxime
sequenti, optime Cruceus Styga:
vineere Styga est impetrare a Styge,

ezorare Styga , nt transmitteret et
remitteret Orpkea. Hanc Cmcei
conjectaram probant Oronovias,
Diatr. c. 33 , et Ueinsius ad Orid.
Heroid. XVm, 11 ; abi pro oA
iluAnto melius pro patrt iuiret (▼.
194) mavalt af ^tuinto meliMS, etc.
Non opas est; et alterum taetarlo-
eos Tbeb. m, a86 : • ah mea quanto
Sithonia mallem napsiaset Tirgo
sob Arcto t a Parmensis tamen , at
▼erum fateamur, habet at tfuanto
melius. — Cod. Paris. ed. pr. Ergo
ei; mox autem, pro^ir^a, phiyga ;
et Ts. 194 9 ah ^uanfo, etc. A.

19S. Parmensis pro min&r habet
memor; perperam. "^de noc

199. Assidue. Melias Patmensis,
« Assiduas libabo dapes. » Similit
locus Piet. Abasc. t. 335 sqq. ; ita
et ibi Parmensis Assidum, non As-
sidue. — Cod. Paris. in contezta ,
Atsidue; ad marg. Amduas. Edit.
pr. Assidue. A.

300. Pro tmcida saxa^ Rom. i&if-

ao5

LIBER III, CARMEN III. 35i

Te similem doctae referet mihi linea cerae :
Nunc ebm* , et fiilvum vultus imitabitur aurum.
Inde viam morum , longaeque examina vitae,
AflBtusque pios, moniuiraque somnia poscam. »

Talia dicentem genitor dulcedine laeta
Audit , et immites lente descendit ad umbras ,
Verbaque dilectae fert narraturus Etruscae.

Salve supremum , senior mitissime patrum ,
Supremumque vale : qui nunquam , sospite nato ,
Triste Chaos, moestique situs patiere sepulcri.
Semper odoratis spirabunt floribus arae,
Semper et Assyrios felix bibet urna liquores ,
Et lacrimas , qui major honos. Hic sacra litabit
Manibus, inque tua tumulum tellure levabit.
Nostra quoque , exemplo meritus , libi carmina sanxit ,
Hoc etiam gaudens cinerem donasse sepulcro.

tio

ai4

cia^ literis transpositis : perperam ;
lucida saxa sunt ^emmoB. — Cod.
I^ar. a mana prima, dulcia; a se-
canda, lucida. Ed. pr. dulcia. A.

aoi. Pro linea, cod. Paris. ed.
princ. lintea, Vide noL ad hunc
vcrs. A.

ap3. Longceque, Forte legen-
dam y sancueque. Tide not.

ao4> Pro monitura somnia^ Ko-
mana et Bemartii editt. perperam
moritura.

ao8. Senior. Vulgo^enttor; qaod
et habent cod. Paris. ed. pr. Vide
not. A.

2IO. Pro mcestis sepulchris j Gro-

noy. Reliq. ad Silv. notat in MSS.
Rhod. et Salisb. et edit. Ven. esse
mcesti sepulchri; et ita Parmensis
quoque : omnino vere. — Cod. Par.
mosstis sepulchrisy et a manu prima
patiare; a secunda, patiere. Edit.
pr. mnsstis,; patiare sepuichrit A.

ai4. Inque. Vulgo eque; Parm.
et Rom. atque ; verum pulo inque.
— Cod. Paris. et ed. princ. atque.
Vid. not. A.

21 5. Vulgo : meritis,.. sancit. —
Cod. Par. a manu prima, meritis;
ex emendatione, meritus; iternm
ez emendatione , sancit. Ed. princ.
meritis,.. sancis. Coaf. not. A.

'%/%/%.'\/%/%%i^t^'%/%/%^'mii%/^'^%/\.%/%/\.-%/\/\,'%/^/^^/%/^'%/\^'^f\^*''*^'*/'^^'\/^^'*/^^ tfx/^i^/f*/^/^/^'^/*/*^^^^*^^

mTM

IN CARMEN TERTIUM LIBRI TERTII

SILVARDM.

* ijACBiMiB GLArim ETmusci. Qandins Etruscas Smyriueus servUi con-
ditione, Bomam translatus in imperatornm aula servivit, Tiberii pri-
mum, a quo libertate est donatus. Mox in aula Caligule mansit; et
Glaudii qui snccessit; et Neronis. A Domitiano in ezsiiium missus est,
quum in re eerarii administranda levi quodam errore lapsus esset : la-
crimis et pietate filii reditu impetrato , rcvocatus est. Quum ad nona-
gesimum letatis annum pervenisset, mortuus iliatu^est tumnlo uxoris,
defletus mira pietate filii. I>omit.

Vers. 1 5. i^t quis pulsatte eonscius un<juam Matris, et infema ti^idu^
timet JEacon uma, If a omnes quas vidi editiones. Et supra , ad Herc.
Surrent. notavi vocem unquam saepe otiosam esse, et «rA^tXjcti?. Remo-
veamus igitur eam parumper; et constructio erit, «Si quis conscius pul-
satai matris et timet iEacon rigidum infema urna. » Qnare et timet?
oportuit, 51 quis conscius pulsata matris timet jEacon^ non et timet;
nisi dicas verbum substantivum intelligi in priori membro , « Si quis
conscius est pulsabs matris, et timet ^acon. » Sed omnino frigidum est
istud unquam ; scripsit Statius , « si qnis pulsatae conscins umbram Ma-
tris, et infema rigidum timet iEacon uraa;» quanto elegantius boc?
ut de ejus ^ra^i^TiiTi dubitare paene malignum foret : « umbram pulsatae
matris , • vel « conscius pulsatae matris ; » utrovis enim modo ad idem
fere recidit. Hnjusmodi conscii fuerunt NffoiT, 'O^tcnc, *AXjyMiuiT, ^dH-
1TOKTONOI. Suetonius , Nerone , c. 34 , « Ssepe confessus exagitari se
materna specie, verberibus Furiarum, ac faedis ardentibus; quin et fa-
cto per magos sacro evocare manes, et exorare tentavit. » Noster, Gfr-
neth. Lucani, v. ii8: « pallidumque visa fiiatris lampade respicis Ne-
ronem. » Ovid. Metam. IX, 4io, de Alcmaeone: «matrisque agitabitur
umbris ; » Virgil. ^n. IV, 47 1 :

Aut Agamemnoniua Poenis agitatua Orestes,
Armatam facibaa matrem et aerpeDtibos atria
Quum fugit, ultriceaquc sedent in limine Dinr ;

ita legendum easc alio opusculo docui, Epist. Gritic. pag. ia3 (vid. Vir^
nost. edit. vol. II , p. 5s8. Eo. ); et firmavi iraitationeVal. Flacci, VII, i47 =

NOT. IN CARM. III LIB. III SILV. 353

Turbidas ut Poenis caecisque pavoribiu, enseni
Corripii, et taevae ferit agmina matris Orettes.

Pcewe sunt Furiw; vulgo apud Virg. legitur seenis agitatus Ortstes. Pul-
sattg matris ex Virgil. VI, 609: « Pulsatnst;^ parens, aut fraus ionexa
clienti; a ita lege ; non, etfraus.

17. Tenet ecce seniles Leniter implicitos vultus, Qninam sunt hi im-
plieiti vultus? quomodo aut cui impliciti? Lege, « Leniter adplicitos vul-
tus; »ud eity admotos, appositos; leniter tenet seniles vultus suis arf-
motos. Ovidius, Fastor. IV, 85i : « Osculaque adplicuit posito suprema
feretro ; • ubi in tribus Godicibns pari errore scriptum erat impHcuit.
Virgil. ^n. I, 619:

Qnis te, nate Dea , per tanta pericala casus
Inseqoitnr? qnae vis immanibas appHcat ansis ?

ita legendum puto ; vulgo frigidissime, immanibus oris; ad qns verba
▼ide Servium palantem; pro auds scriptum erat osu, antiqito more; ut
aula et oUay aura et ora (unde iuminis auras passim Virgilio pro oras)
Paulla et Polla; ez osis, quod non intelligebant , fecerunt oris, et I)i-
donem induxemnt vocantem sua regna immanes oras; in^ptissime et
contra decorura ; dizit illa, quar vis major admovet te tam immanibus
ansis, tam ingentibus eceptis? nihil faciUus , aut magis proprium.

31. Nigrasque putat properasse sorores. Nic. Heinsins ad Sil. Ital. 111
96, et Ovid. Met. IV, 470, pro nigras legit pigras; ut sensus sit, quam-
vis pigra fnerint Parcae, tamen ea est filii pietas, ut eas properasse putet.
Recte : ac^men enim captat Statius, ut ex antithetis potes videre, « Fi-
lius puf at annos genitoris celeres , et pigras sorores properasse. » Nihil
eximium esset si nignjB sorores properasse viderentur; hoc enim et aliis
accidit qni amicos caros perdiderunt ; sed quando , licet pigrce fuerint,
tamen videntnr properasse; nec hoc solum, sed et ^1/10 videntur pro-
perasse; ea demum est mirafides. De his Martialis, Epigr. VII, 4o:

Hic prope ter senas vixit Olympiadas :
8ed festinatis raptam tibi credidit annis
Aspezit lacriroas qnisqais, Etrosce, taas.

aa. Exsultent placidi Lethtea ad flumina Manes. Solita numeromm et
poeseos elegantia Statinm expressit hnjus Editionis magister cultissimus,
N. E. Lemahik , in carmine quo tragicum nostrnm Ducis quondam al-
loquebatnr : « Exsultate pii gelido sub marmore Manes. » A.

a5. Pro et nimiumfelix, lege, heu nimiumfelix; supra monui. Scri-
ptnm erat eu pro heu , ut ei pro hei passim in MSS. nnde nihil proclivius
quam ex eu facere ef ; qui error frequentissimus est , et insignem Vir-
gilii locum insedit, .£n. VII, 778 , de Hippolyto ab equis distracto :

Unde etiam templo Triviae lucisquc tacraiit

/. a3

354 NOT;E IN GARMEN TERTIUM

Comiptfdet arceiitur eqni , <{aod titore cnmim
Et juTeaem monstns pa^idt effudere marinis.

Supra ad Epitbal. Scell. v. 30, notavi hunc locum corraptum es$t; si
enim effundere juvenetn recte dicas, certe curras qui continet jnvenem
non effundi, sed everti dici oportuit. Lege, « quod Htora circnm Heo!
juvenem monstris pavidi effudere mariuis ; » circum litora nt vs. ^63 ,
« humentia circum Litora ; • J£neid. 1 , 667 : « FraCer ut iEneas pelago
tnus omnia circum Litora jactetnr ; » III , 76 : « Quam pius arcitenens
oras et litora circum Errantem; » VI, 3ik9 : « Centnm errant annos, vo-
licantque hiec litora circnm.w Amat faanc verborvm positionetn Virgi-
lius ; sic tempora circum , attaria circum , Jbtmina drcum y compitu cir-
cum, ovilia circum; et innumera ejusmodl. Vox circum minima muta-
tione abiit in currum{ dcinde pro Heu sive Eu fecerunt Et : « currum
Et juvenem ; » et jam necesse erat ut iitora mntaretor in litore ; et sic
unus error duos alioS) ut fit, procreavit.

49« yice cuncta reguntur Altemisque premunL Quis non staiim videt
Papinium scripsisse Alternisque regunt? Librarius cunjet^erat oculos in
Yersum proxime sequentera , premit felix , etc. unde hanc vocem repe-
tivit. Seneca, Medea, v. ai8: « peiebant tunc meos tbalamos viri Qui
nunc petuntur ; » idem, Tbyest. vers. io5i : « genitor en gnatos premo
Premorque gnatis; » Lucrct. II, « Nunc hic, nunc illic superant vitalia
i*erum, Et superantur item; » Laberius,apudSenec. delra,ll, ii : «Ne-
cesse est muitos timeat quem multi timent; ** id est, vice timetur alter-
nisque timet; Auctor Panegyr. ad Pisonem, v. 112 :

Nec qnisqnani vero pretium br|[itur aorico,
Quem regat ex aequo vicibusque regaiur ab iUo;

Martian. Oapella, lib. IX, « Ahernisqnc regit ct regitur polis. • Crono-
vitts ad Livium, XXXIV, 3i, nihil hoc loco mutatum vult: et explicat
premunt, « piotentiora et soperiora snnt, incumfount, urgent. « Non de
sensn verbi premunt (is enim obvins est) sed de ipso verbo dubitamns;
et si quid eiegantiae sermonis et nitori dictionis concedendum est poe-
tis, affirmamus Statium scripsisse regunt, non premunt; quod vcrbum
prae altero languidum est , lorpens ; et , nt ait Martialis , « Vatreno Eri-
danoque pigrius. »

55. Nec injussas toties redit oHiita lucis, Notabilis tiujus sententise cli*
max : Omnia alternis reguntur et regunt ; totos terrarum orbis est sub
propriis regibus; reges sob Boma ; Roma sub dueibm sen imperatoribus ;
imperatores sub numinibus; ipsa numina sub legibus suis ; quippc astra,
lima , et iux sorviunt , et non nisi prvscripio agunt ; eiiam ipse Ber-
cuies et Apollo dominos pcrtulerunt. Hoc est artifi^rnm Papinii in ele-
vanda Etrusci sorte, nc cuiquam pudcnda vidcretur. Unde vero tux
inter numina? Astra quidem et luna innumeris vetemm lestimonis lo-
cum suum facilc tuebuntur; scd de iuce, vereor nc Statio dicam sori-

LIBRI TERTII SILVARUM. 355

|)«t Areopjigufi , ut olim Socrati , ob introduotoB lUunuf efot)^. Se^l ecri-
p«it Statios, «nec injuisi toties redit orbila soli^;» orbitasolisM <>rbi/i
soii$ 9eu soi. Valer. Flacc. Vl , 44> ^

lUioa ad fremims •parsosqae per avia saccoa

8idera fixa pavenc, et avi ittipet orbita Solii;

Pmdentius, Gathemer. III, 66 :

Te , pater optime , mane dovo
Solis et orbita quum media est, etc.

Hotam solis vocant alii; de quo vide Broukhus. ad TibuII. I, lo, v. 62 ;
et rotam simpliciter; sic orbita Titania pro luna Sil. Italic. X, 539;
Anctor Mxxkdd , vs. 229 : » Solis scire modum , et quanto roinor orbita
lun» cst ; • licet ibi sumi possit pro circulo ouem luna conficit : ut or-
hita solis passim pro Ecliptica. Plinius , Hist. Nat. II , 68 : « Media vero
terrarum, qua solis orbita est, exusta flammis et cremata, cominus va-
pore torretur. » Avien. Phaenom. Arat. v. 6^9 :

Imus ubi Australi dcscendit cjrculns axe
Si^roifer, inque Notum rutili cadit orbita solis;

Lucan. IX, 691 : « premit orbita aolis Exuritque «olnm. n Claudian. in
Rnfin, II, V. i55: «non orbita solis, Non illum Natura capit. » Multo
plwra proferre po^sepi ; sed ex his vides legendum esse ofhita folis, non
lit4:isi <p]« voces a librariis s^pe in MSS. confunduotur. Claudian. de
Hapt. Pro8. I9 1 15 : « Obducam tenebris lucem; » ita edidit ex scriptis
Heinsiusy dojb solem. Eodem opere, Ub. II, 263 : « Eripitur cuw sole
pudor; s ubi quoqu^ ex conjectura idem edidit lure, quia sole mado
pneeess;erat. Noster, Theb. II, 120, « Dixit, et abscedens (etenim jam
pallida turbant Sidera Lucis equi), etc. ; » pro Lucis equiy codex Petren-
ug babet Solis. Auctor Octavie, v. 385^ ubi loquitur Seneca •

O ^am Jurabac ( qno nibil jnajus jiare^s
Natura |^auit, operis immcosi artifex )
Cselum intucri , solis ct cursus sacros ,
Mundiqae motus , solis alternas vices ;

ubi pro soiis aitemas vices, sine dnbio legendum, iucif aitemas vices;
quia solis cursus praecedebat. Manilius, V, 456 : «Buctantemque patrem
natos, soIemqu£ reversum, Et csecum sine solc diem; » quis ferre po-
test? iterum lege, «Et caecum sine luce dieui. » Axuon. Ephem. v. 10,

Et locum roentis sopor allus urget ,
Nec coruscaotis oculos laccssunt
Fulguralucis:

scribendum ibi quoque Fuigura soiis; seqoitur enim versu abhinc se-
cundo, Noctis et iucis vicibus manentem. fiene v^jo astra, iunam, et
soiem conjungit Statins, et eo ordine ponit ut servietur gradatio et pro-
^TtMtmo « raitioribus ad majora; quem pe^didisset «i aslra, /wiam, et
lurem dixiaset. SimiliXer Lucret. lib. II, io3o :

Quemqse in se cohibcDt |Hd«Dtia sideia passim ,
Limspquc ct lol^s prxclara lu^c aUorero-

23.

356 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

Et passim invenies. Obiter solem rcstituam obscurissimo loco Clandii
Mamertini, Geneihliac. Maximian. c. 6 : « Vobis Rbenus et Istcr et Ni-
Ids, et cum gemino Tigris Eupbrate , et uterque qualem accepit et red-
ditOceanus, et quicquid est inter isia terrarum et flumiiium et litomm
tam facili sunt jBquanimitate communia , quantum sibi gandent esse
communem oculi diem ; . ubi pro qualem aecepit Lirineius legit, quam
iatecedit; Gruterus, veritalem propius, qua lucem accipit; verum erat,
«uierque qua {vel qui) solem accipit et reddit Oceanus ; . manifesu
imitatio Virgil. iEn. VII , loo :

Omnia «uli pedibu» , qua sol atrumqae recurrcni

Aspicit Oceanum, vertiquc regique vidcbunt.

56. Et (niodo si fas est csquare jacentia summis) Pertulit etsavi Tiiyn-
thius hortida regis Pacta. Notanda primum gemioatio conjunctionis ei
minime necessaria : « et et Tirynihius pertulit, elc. » Deinde, stevi regis
pacta • quisnam bic rejc scbvus? Eutystheus, opinor; sed et Laomedonus
' to pertulit Hercules; et iUe quoque rex savus dici potest. Non igitur
satis exprimit, et nimis ambiguum est istud safvi regis. Depravatio latet
sub TOK et soivi; forte scripsit, « Pertulit Eurystbei Tiryntbius borrida
reftis- . ex Virgilio , VIIl, 291 : • ut duros mille labore» Rege sub Eu-
rystbeo , fatis Junonis iniquaj, Pertulerit. . Placet boc, et ▼erum puto;
est enim manifesta allusio ad locum Virgilii. Hyginus, Fab. 3o, dc
Hercule : « Cervum velocem in Arcadia cum cornibus aurefs vivum in
conspectum Eui^stbei regis adduxit. » Et mox : « Eurystbeo regi mala
altulit. - Posses etiam legere et facile defendere Afgivi pro et scvi; sed
mihi alterum multo impensius placet, propter locum VirgQii. Scio Gro-
novium , Diatr. cap. ao , defendere repetitionem conjunctionis in hoc
loco. Sed si boc admittaiur, quomodo defendetur ambiguum isind w?w
reqis^ nisi probari possit to savi regis necessario designare Eurysthea ;
quod quis dixerit? Sed falsum videtur quod sequitur, horrida regis pa-
cta : non enim Eurystbeus ad pacta descendebat ; non tam benc cum
Hercule actum fuit ; sed merus rex fuit , et jubebat, Valer. Flaccus , I ,
j i3 ubi Juno boc modo queritur :

O utiDam Graiat rncret non omne jnvcntai
In nova fata dccus ; nostriqtic Eury»thco» h«c nunc
Jussa forcnt 1
Senec. Herc. Furente, v. 4o, Juno dicit,

.... monstra jam detunt mihi ,
Minorque labor cst HcrcuH jussa ezcqui
Quam mihi jubcre : Isetns impcria cxcipit.
Quae fcra tyranni jusia violcnto qucant
Noccrc jnveni?
ubi tamen alteram ex istis vocibus utpote tam juxta se collocatis merito
suspicari potes ; ibidem , infra , vs. 78 : « Ipse imperando fessus Eury-
stbeus vacet ; » et 479 : « Hoc nulla Juno , nullus Eurystbeus jubet ; •
Justinus, n , 4 , de Oritbya Amasonum regina : • Hujus virtute tantam

LIBRI TERTII SILVARUM. 35;

«dditum glorue et famae AmazonQm est , at Herculi rex, cui XII stipeii-
dia debebat, quaai impossibile, imperaverit, ut arma regiiue Amazonum
sibi afferret. » Glaudianus, de Bell. Get. y. 377 : « Qualis in Uercnleo ,
^noties infanda jubebat Eurystheus , fuit ore dolor. » Martialis , epiQrr.
IX , 66 , ad Uerculem , de Statua Domitiani : « Sed tu jussisses Eury-
stbea. » Ex his locis non pacta, sed jus$a Enrystheos a^oscis. Totum
igitur locnm sic lege ,

£t ( modo ti hM ett Kqnare jacentia suiniiiis )
Permlit Euryttbei TiryDthiiis horrida rcgis
Jnssa.

Nihil tamen in contextu muto , propter istud initio Thebaidos , « Sido-
nios raptns , et inexorabile pactum Legis Agenoreae ; » et Valer. Flacc.
VI , V. 4 • * Sternere si Minyas , magnoque rependere luctu Regis pacta
queat; » Ucet ibi qnidem proprie pactum esset : non ita in Hercnle. Recte
▼ero horridajussa, ut Silv. IV, 2 : « Sic gravis Alcides post horrida jussa
noyercae, etc. » ita legendnm esse locum docebo ; vulgo, « post horrida
jussa reversus, »

61. Quo LyMus intrat Bacchus, et aurato reficit sua comua limo.
Diodorus haec scribit : « Sunt , qui Hammonem affirment natura in
ntroque tempore parva habuisse cornua : propterea filium ejus Diony-
stnm eodem fuisse aspectu ; posterisque traditum Deum hnnc cornua
gestasse. » Domit.

68. Hic annis multa super indole victis. Sed quali indole? multa enim
imdoies tam m^ila quam 6ofia esse potest : quippe indoles est t«? /utMif ,
et ex adjunctis in hanc vel illam partem determinatur ; unde dubia in^
dolesy Senec. de Clem. I, i4* Lege, « magna super indoie victis; » AchiU.
1 , 376 : ■ crada exordia magnae Indolis ; » Sil. Ital. XI , 3o8 : « Quam*
qnam imperfectis , magnae tamen indolis , ausis ; » Florus , IV, 8 : « nisi
quod magnae indolis signum est sperare semper. » Glandian. IV Gons.
Honor. ▼. S^S, «vestigia magnx Indolis agnosco. » Ita recta indolesy
Seneca, Hippol. t. 453 ^/e/iJf, Troad. ▼. 702 ; plenay Auson. Parental.
X; bonay Senec. Epist. XI; segnis, Sil. Ital. U, 347) et innumera ejus-
modi. Potes etiam , « pulchra super indole victis. » Sed mihi magis pla-
cet magna , propter frequentes vices Tocum multus et magnus, Orid.
Amor. 1 9 i5, yers. ult. , « parsqne mei multa superstes erit ; » ubi noo-
nnlla exemplaria habent magna ; vide cl. Bnrmannum. Ita Metam. V,
81, pro mtdtcB masste y Thuanens codex habet magnoB. TibuIIus, Eleg. I^
I9 V. 3 : «Et teneat culti jugera multa soli ; libri scripti , monente Brou-
khusio, fere habuemnt magna. Lucanus, III, 44^9 «^^i* irreligiose:
■ servat mnltos fortnna nocentes, Et tantum miseris irasci nuroina pos-
sont; • sensus omnino postulat magnos nocentes; patet hoc ex oppo-
sito miseris. Irasci possunt est troscunlur; nt s«pe Propertio et emditio-
ribns poetis.

358 NOT^ IN CARMEN TERTIUM

71. Hune et itt Aretoai, «tc. Difliciliorem senientiaiu ita construas:
n tenuis COI1169 ttsque ei in Arctoas prainas passus es hunc tyrannaui
lerribilem affatu yt^uqae ; » passus es , inqaam , « ut qut (id est, eodem
tnodo quo Hli qui) domant metuenda corda ferarum , jubenique, etc. «
Per qu« dstendit Statius qaanta auctoritate apud Gali($alam fuerit
Etroscus.

78. Et longo transmittit habere nepoti. Pro transmittitj primo legendum
est transmisity ut supra subtfexit; sumptum nempe ei Virg. iEneid. III,
339 : ■ Me famulo famulamque Ueleno transmisit habendam. » Sed quis
est hic iongus nepos Glaudii, cui iransmittebatur Etiruscus? nuUos enim,
quos scio) nepotes habuit Glaudius; nisi si filia Antonia qus Gn. Pom>
peio , deindo Fausto Syllas nupta erat , aliquos tulerit : Octavia enim ,
quam Nero in matrimouio httbuit, ab eodem ut sterilis dimittcbalur, de
quo vide Sueton. Ner. c. 35; et Tac. Annal. XIV, 60. Lege, • £t longo
transmisit habere Neroni; » et de Nerone quidem certi sumus ex scnsu
et ordine narrationis : primum, inquit, Tiberii aula tibi patuit; nec
»be{];it Caligula proximus heres ; sed iu actus prsecipuos subvexit Ciau-
diuSf et transmisit te successori Neroni. Nihil certius : et eodem ordine
cos recenset Tacit. Ann. I, init. «Tiberii, Caiique et Claudii et Nero-
nis res, florentibus ipsis, ob mctnm falsaa, etc. » Sidonius Apollinaris,
carm. V, Saa :

Post Capreas Tiberi , post turpia numina Caii ,
Ccnsurani Claudi , citLaram thalamosque NeroDis , etc.

qnem ordin^m servat^ carm. VI! , lo^: «Gepreasque Tiberi Et caligas
Caii , Claudi censnra secuta est , £t vir morte Mero. » Ne igitur sata^
{vant posthac ostendere qnomodo Nero dici potuit nepos Glaudii, quum
nepoB fuerit Germanici , fratris Glaudii : tiunquam assentiar. Si enim
lioc admittatur, perierunt consan^initatis nomina , et nihil certi habe-
bimus. Nepos Glaudii debuit esse filius filii vel filis Claudii; pro qno
tilius filiae Germanici , fratris Glaudii , hic dicitur nepos Glaudii ; cujus
roi ai>«urditat6m multis nominibna ostendere possem , si opus essct; sed
pet-j^o. Hino patet epitheton ioHgo depravatum esse. Gevartius , Elect.
lil , 9 ^ volutt ^ iongum transmisit habere nepvtiy « eo qucd Nero ditt ac
longo lemporis spatio (aonis enim quindecim imperavit) Etruscum
hUni) in famulatu habUerit ; » dixisse debuit quatuordedm pauUo rainus,
non tfulndecim. Gronovius, Diatr» cap. 3o, tutius putat retinere vulga*
tam^ eodem sensu qno Gevartius; nepos habet iongus idem est, inquit,
qiiod nepos habet longum , usitatissiroo Griecismo ; et hoc tuetur, Eleoch.
Antidiatr. cap. 4? contra ineptientem Gruceum , et exemplis illustrat et
cotifirmat. Sed ut fcrri posset hoc scnsu iongo nepoti , minime tamen
cpiiheton ionjo convenit Neroni^ quae vera est Statii scriptura. Latet
aliquod Neroni pix>prium , et quod mores ejas exprimit; torvo, vel talc
(piidpiam ; de quo tacendum usque dum exemplaria aliquid submint-
sirent; /cro Neroui^ Protrep. Grisp. v. 33.

LIBRI TERTII SILVARUM. 35g

79. Quis superoM metuens pariter tot templa , tot arqs Pitimeruisse da»
tur? Comp^ratar hie sors Etrusci cum sorte ministrorum c«leitium , et
praefertur : Quis y inquit , qui Diis miuistrat , fertur inserviisse tot heris
quot tu , Etrusce, inserviisti? non Mercurius, non Iris, non Triton; illi
enim singulis tantum inserviebaot ; ta quatuor dominis. Hic est sensus
hujus loci ; nec aiius esse potest ; datur est dicitury fertur^ ut Thebaid.
VII, 3i5, de Hypseo: « Asopos genuisse datur; * Claudian. de Rapt.
Pros. III , V. 336 : « pater post prsUa praedam Advexisse datur ; » id est ,
narratur; exempla obvia. Jam vero metuere Superos pro inservire Su-
peris quemadmodum famulus hero inservit , quis unquam dizit? alia res
est metuere Superos; scil. colere, venerari; unde metuens Deorum pro
religiosoy Ovid. Met. 1 , 323 , de Pyrrha ; et metus pro religioney Virgil.
iEn. VII, 60, et ita aliis. Ilic igitur verbi sensus huic loco non com-
petit (non enim de religione^ sed de ministerio agitur) et necessario rc-
qniritur serviens vel ministrans vel aHquod ejusmodi. Conjicio , « Quis
Superom faraulus pariter tot templa , tot aras Promeruisse datur? » Pro
Superdm scriptum erat Superom , antiqua scribendi ratione : inde istud
Superos, Potes etiam , « Quis Superis famulans , etc. » sed hoc , nescio
qut , minus Statianura videlur ; omniura optiroe hoc modo scripsisset ,
« Coi Super6m faraulo pariter tot templa, tot aras Promeruisse datur?»
ubi To dalur poneretur pro concessum est, ut s«epe. Hoc modo, inquam,
scriptum esse oportnit, et aliquid ejusmodi sinc dubio scripsit Statius.
Sed quia nil mutant codiccs, quantura novi, raeo periculo non placct
mihi tam ingenioso esse ut in contextu quidquam rautera; raeliora excra-
plaria hunc nodum olim forte solvent : meum erat monere. De verbo
promereo dixi aliquid ad Soter. Gallici, snpra p. i^a.

86. Jam creditur uni Sanctarum digestus opum^ etc. (usque ad, quas
nubilus Auster Invehit ; ts. 97). Qusrunt interpretes, quo nomine mu-
nns hoc appellatum sit , quod tam late hic desrripsit Statius. Sunt qui
prwfectumm ararii intelli(][ant : sed eos refntat vel solum epitheton san-
ctarum; illud enim proprie ad Iroperatorem spcctat, cujus res omncs
familiares solenni titulo sacrte dicebantnr. Hinc sacram domum^ saerum
latus , sacros vultus , alibi dicit Noster , abi de Domitiaoo a(|[it. Itaqoe
Dispensatoris moous bic notari censeo ; sic enim in Constituttonibus
Tocantur, qui principum pecunias curant, thesaurommque administra-
tiooem gerunt. Labente imperio , hujusroodi muneribus priefecti dicti
SQot Comites sacmrum largitionumy sub quibos erant Pnefecti the^
smurorttmy Camites mmtaUorum^ aliique. Erat et Comes rei privatcs dietus.

GlYABT.

^7. Partfxque per omnes Divitia populos. Divitiai partcs per omnes
popuios sant divitiae quas omoes popaU pepererunt; ut apud Ovid.* Am.
lU , 8 , partus per vuluera census, est census queto vuinera pepereruui ;
ita parium per soelus regnum est regnum quod scelus peperit seu acqm-
sivit , apud Curtium , VII , 4- Quibus in locis dcnotalar ifislramentttm

36o NOT^ IN CARMEN TERTIUM

•

sen eausa baram acqaisitionum. Hic vero sensus huic loco non congrait;
non enim Yult Statins Etrusco mandatas esse divitias quas omties papuli
acquisiverant (quomodo enim fieri potnit?) sed quas Romani per om-
nes terras possidebant. Scripsit igitur « sparsaeque per omnes DiTitis
populos. » Vid. OTid. Fast. II, aio, et IV, 760; Valer. Flacc. I, 293.
Hyfrinus, Fab. laS , « cujus ossa per fines Ambraciae sparsa sunt. » Lu-

canus , Vn , 649 :

.... stetit aggere campi
Eminus ande omnes sparsas per Thessala rura
Aspiceret clades, quae bello siante kitebant:

ita legendum; vuliro, bello obstante, minus recte si locum cnriosius in-
spicias. Virgil. Georg. IV, 5ao , de csede Orphei :

.... Spret2 Ciconiun qao monere manre*
Inter sacra De&m nocturnique orfpa Bacchi ,
Discerptom latos jaTenem sparsere per agros ;

in quibus verbis frustra sensum quaesiveris ; nihil enim est ad quod re-
feras ista quo munere. Deinde, qifid est munere? nupiialiy inquit Ser-
vius ; eu0e , grammatice , agnosco tuum judicium ; aeqoe vere dixisse
potuisses munere ibi esse munere centumvirali. Aliquot antiqui codices,
testante Pierio, le(junt spreto quo munere; aeqne mendose: adhuc enim
turbat quo relativum sine relatione, et munere pro munere nuptiali.
Solns sensum vidit Asper grammaticus, qui, ut ait Philargyrius ^ ^uo
munere^ « ob qnam rem , n vult accipi ; nihil verius : « ob quam rem (scil.
quia Nulla Venus , non ulli animum flexere Hymcnaei , et quia Solus
Hyperboreas glacies lustrabat, raptam Eurydicen qoerens) spretae Ci-
conum matres illum discerpserunt. » Sed hoc non efficit quo munere^
sed quo nomirie, « Spretae Giconum quo nomine matres, » id est, « qua
causa, quam ob rem. • Catullus, carm. XX VII, 1 1, de Mamurra :

Eone nomine , Imperator nnice ,
Fuisti in uldma Occidentis insula ,
TJt , etc.

Varro , de Re Rust. I , a : « Hoc nomine etiam Athenis , elc. • id est ,
fcoc causa, Vide PUn. Hist. Nat. II, a5; et exempki ubiqne. Vidfe autem
originem erroris ; prima syllaba in nomine absorpta erat in ultimis duo-
bus literis vocis praecedentis quo, ut esset quo mine; hoc non intellecto,
addebant syllabam re versui supplendo, sensus securi; sezcenties hoc
accidisse facile probare possem , nisi eraditis notum esset. In syllabis
uomune vocem nomine qnivis videat. Confunduntur vero has voces mu'
nera et nomina in MSS. ; vide Scaligerum ad Manil. IV, 207. Ita apud
Ovid. Met. XV, 819, pro nominis heres^ codex Zinzerling. et Leidensis
habant muneris^ teste Heinsio. Claudian. de VI Cons. Honor. vs. 17,
« Url>is et Au(vusti geminato nomine felix ; • et ibi Codices nonntilii ha-
buerunt munere, In scriptis criticorum passim invenies. Propertius, II,
11, «Taleque sab nostro nomine carmen erit; • in suo libro invenit
Scaliger munere; quod probat.

LIBRI TERTII SILVARUM. 36i

90. Dalmatieo quod monte nitet, Aanim sigtiificat , quod e Dalmatia
mittebatnr ; et Plinius ita scribit , lib. XXXIII, 21 , edit. Bipont. : « inve-
nitur aliquaudo in sumraa tellure protinus rara felicitate , ut nuper in
Dalmatia , principatu Neronis , singulis diebus etiam quinquagenas li-
bras fondens ; gummi inventum est in summo cespite. » Domit.

94. Penpicutsque nives. Oystallina pocula. Plin. Hist. Nat. XXXVII,
9 : «Gontraria huic causa crystallum facit, gelu Yeheroentiore con-
creto; nec aliubi certe reperitur, qnam ubi maxime hiberne nives rigent ;
glaciemque esse certum est , unde et nomen Graeci dedere. • — Massy-
laque rohoray et Indi Dentis honos, Mensie citreae , cujus pedes ex ebore.
Behhart.

98. Vigilis te animique sagacis Exitus evolvit quantum Romana. Sal-

mas. Epist. 86 , quie est ad Gronovium , hunc locum ita legit : « Silva-

rumque comas, vel aquas quot in amne sequaces Exitns evolvit; » « Scis,

inquit ille , exitiu amnium dici ostia eorum , quibus in mare se exone-

rant. Evolvi etiam in mare dicuntur, quum in mareexeunt per istaostia.

Memini ita locutum politum scriptorem Gurtium ; sed nunc loccs ad

manum non est. Aquas sequaces in amne eleganter appellat , quia unda

sequitur undam. Posset tamen etiam leQifuqaces; lympham /u^ere dixit

Horatius. » Non exagitanda haec Salmasii conjectura (licet longe infra

Salmasium sit), quia ipse alibi eam damnat, Epistola qua! pnefigitur

Gronovianx Elencho Antidiatr. p. 37, ubi demum legit^ « Vi^il-usque,

animique sagacis Et citu» evolvis quantum , etc. • Tria , inquit , in eo

conunendat, vigilantiam, sagacitatem^ et celeritatem in illis evolvendis

et expediendis, de quibns sequilur. Hiec quidem superioribns longe

prestantiora ; sed adhuc Statium quapro, et spiritum illum et majesta-

tem que nun)]oam serpit humi. Evolvis vero , non evolvit, certissimum

est : Etruscum enim alloquitur poeta, ut snpra, v. 83, et infra, v. 106.

Pro vigilis te, Parmensis aliter dispescit voces, vigil iste; quod admisi

in contextum , non quia intelligerem , sed qnod aliquid necessario esset

admittendum. Possem infinitas conjectnras disperdere in hunc locum ;

sed nulla earum mihimet satisfacio; nedum ut aliis sperem. Animi vero

sagacis proba est et usitata phrasis. Lucretius , 1 , 4^3 ; U , 839 ; Plin.

Hist. Nat. U, 31 : «Pythagoras vero, vir sagacis animi, etc. ; • Manil.

II, i56; in, 3 76. Plura exempla possem proferre; sed quorsum haec,

inquies ? Ut mecum mireris quid sibi velit Gicero , qui ob usnrpatam

hanc phrasin veniam petit, De Fin. Bon. et Mal. 11, i^) ubi de mente

seu animo loquitur : « Homines enim , etsi aliis multis , tamen hoc uno

a bestiis diflPerunt, quod rationem habeant a natura datam, mentemque

et acrem et vi^entem, celerrimeque molfa simul agitantem, et, ut ita

dicam, sagacem: quae et causas rerum et consecotiones videat, et si-

militudines transferat , et disjuncta conjungat , et cum praesentibus fu-

tura copulet, omoemque complectatur vitae consequentis statum. » Nota-

bis ista , « mentem , ut ita dicam , sagacem ; « qnae verba , « ut ita dicam , »

36a NOTiE IN CARMEN TERTIUM

ipse, De Oratore, III, 4^) usurpanda esse docet quando trajDjatio du-
rior videtur : « Si vereare ne panllo durior translatio esse videatur, mol-
lienda est pneposito scpe verbo : ut si olim , M. Gatone mortuo , Pupil>
lum Scnatum quis relictum diceret, pauUo durius; sin, ut ita dicam,
Pupillum, aliquanto mitius. * Jam vero mens seu animus sagax non est
durior translatio , sed usitata locutio ; ut ex Lucrctio et exemplis allatis
vides ; et proinde non opus fuit ut bac excusationis formula uteretur
Cicero. Sed aliud latet; et scripsit Tullius, « celerrimeque multa simul
agitaniem, et, ut ita dicam, sata^^acem. » £n tibi novam vocem celo
Latino donatam : quam introducturus Cicero pnefatione se munit. Sa^
tagax cst quicquid multo discursu, et anxietate, et omnes stropbas ver-
tcns, aliquid agit : eleganter et analogice formata vox : ut enim a spemOf
nis, fit spemax; a stemoy nis^ stemax; ab emo, emax; a vendoy vendax;
a tago (antique pro tango), tagax; ^fallo^ fallax^ et similia ; ita a «a-
tagOy gisy satagax, Notus ille Doroitii Afri in bac voce jocus, quem re-
fert Quintilianus , Instit. VI , 3 : « Afer enim venuste Manlium Suram ,
multum in agendo discursantem , salientem, manus jactantem, togam
dejicientem et reponentem, uon agere dixit, sed satagere; est cnim
dictum per se urbanum , satagere , etiam si nulla subsit alterius verbi
similitudo. » Ciceronis sensum in nova hac voce nihil melius explicare
potuit quam iste Quintiliani locus.

Tandem in conjecturam incidi, qnam pro roanu Statii pa*ne ausim
venditare. £a est: « Vigil ipse, animoque sagaci Excitus, evolvis quan-
tum , etc. n Vulgata est : « Vigil iste animique sagacis Gxitus evolvit
quantum, etc. » quae est Parmensis lectio. Tu, Etrusce (inquit Statius;
senem enim alioquitur et supra et infra), vigil et excitus sagaci animoy
evolvis quantumy etc. Ipse pro t5te, quae minima est mutatio. Excitus
animo tagaciy ut apud Senec. tiippol. v. 1082 : «Tum vero pavida so-
nipedes mente exciti Imperia solvunt ; n qui locus mihi hanc correctio»
nem primus firmavit, licet dudum ita conjecissem. Vide Stat. Thebaid.
III, 598. Ovid. Metam. II, 779, « Nec fruitur somno, vigilacibus excita
cttris. n £x hoc versu sensum snum Noeter videtur surosisse. Poies etiani ,
vigilans, vel vigilax animoque sagaci Excitus; sed magis placet prior
conjectura. Et sane Venet. habet Excitus^ et vigil ite,

io4* Qute Diuikm in vuUus igni fomianda liqueseat Massa: quid Au-
sonite scriptum crepet igne moneta, In priore versu igni ponitur pro
igncy antiquorum more. Snmsit Noster ex Virg. eclc^j. VUI , 80 :

Limns at bic dnrctcit, et hnc nt cera liquescit
Uno eodemque i^i ; sic nostro Daphnis amore ;

Virg. ex Lucretio, VI, 5i4 :

MiUaiii humorem pliivium , stillaQt(|ae quasi igni
Cera supcr calido tabesceos multa liqueKcat.

Wvcic i{;itur igni liquescat iu primo Statii versu ; undc uiagi!» su>p«cl<i
redditur vox igncy in scqucuti; abundat etiam ti igne; sati> cmiiui crat

LIBRI TERTII SILVARUM. 363

cUxisse, (juid (i. e. quantufn) AusonicB monetnB scriptum crepet , non iync
srriptum: scriptum eoim est signatum, inscriptione notatum. Prudent.
Peri Steph. II, 117:

Is ipse tatitum dod habet
Argeuteomm apaigmatum
AugustaSy arccm possideas ,
Cui nummus omnis scribitur :

i. c. signatury ;^Apatf0W«ti. Scripsit, opinor, Statius : « quid Ausoni^e scri-
ptutn crepet ore Monetae ; » « quid scriptum ore Ausoniae Monetac cre-
pet , » id est , quantum nummorum , Romana nota si{jnatorum , in mo-
netis et ofBcinis Imperatoris pcrcussum sit. Moneta est Dea nummOnim ;
unde beoe, ut de persona , addit ore. Insignis de hac Dea locus Marlia-
h's, qui criticorum ingenia suromopere esercuit, epigr. I, 77, ubi Val.
Flaccum a studio poetices dehortatur :

Pierios difler cautusque cfaorosque soronim ;

IEa dabit ex iiiis aulla puella tibi.
Qaid petis a Phcebo ? oummos habet arca Mioerva: :

Hsec Mipit , hxc omnes fcenerat una Deos.

Uaec omniam MSS. et editt. lectio, testante Scriverio ; et, quasi satis
saiva omnia , arcam MinervtB aut praetereunt iuterpretes , aut jurisprw
dentiam intelli£[endam esse dicunt. Atqui primum , quis eos docuit Mi'-
nervam esse peculiarem jurisconsultorum prsesidem? omnium quideni
liberalium et ingeniosarum artium fautrix iila Dea; sed non iude sequi-
tur arcam Minervee denotsire Jurisprudentiam magis quam textrinam; et
quare arca Minervmy si de jurisperitis sermo sit? sed, quod prscipuum
est, quomodo Minerv^ foenerat omnes Deos? hoc /i*fjittfi^tty inquit Sca-
liger, et legit Deisy mirante Scriverio , qui vulgata; adhaeret et explicat
fcenerat pro defoenerat sive fosnore exhaurit Deos. Itcrum quaero , quo
sensn Minerva , jurisprudentiw secundnm eos Dea , foenore exhaurit om-
nes Deos ? ioeptissima haec mihi videntur. Tu lege ,

Quid petis a Phoebo ? nummos habet arca Mooetae ;
Haec sapit, haec omoes temperat uoa Deot:

seoflu pertptcuo : « Qaare petia a Phcebo ? Moneta pouns tibi roganda
foic : baec enim , non Phoebus , sapientiam donat : hec , licet una tantum
sit, tamen omnes Deos moderatur et regit; » hoc enim est temperaty ut
sepe. Scriptum erat teperat; unde, frequenti vice literarum t ei f, p
et n,fenerat; quod Latioom non est, com vm Deos conjunctiun. Sed
haec obiter ; licet non prorsus aliena huic Statii loco. Heins. ad Glaud.
Rapt. Pros. III, 386, ita citat: « Quae Divum in vulius igni formata li-
quescat Machina : * memoriae lapsu.

107. Et nunquam Uesa profundo Cura mero. Merum profundum non
dici potest iadere curas; quippe Dissipat Evius curas etlaces; et, Cura
fugit muito diiuiturque merOy ut canit Ovid. Art. Amat. I, 238. Conje-
ceram , nunquam lcsta profundo Cura mm), id est, itietata et icetafacta ;

364 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

ut apud PetroDiam , carm. de Bell. Giv. ▼. i56, « Juppiter omiiipoteDS,
et tu , Satnrnia tellns , Armis laeta meis. » Sed cura hic non pro angon
et soUicitudine animi , sed pro tViyuUtiA et Bde quam Domino et Impe-
ratori debebat ; ut alibi , vigilesque suo pro Ccesare cunB; et ita passim:
recle igitur nunqiuim Itesa nimio mero haec cura dicitur : et nihil mu-
taodnm.

109. Et mentem vindre toris. Scio qnidem istud Propertii, Eleg. III,
4, «Me juvat et muho mentem Tincire Lyaeo. » Sed hoc loco, si quid
video, scripsit Statius, « Et mentem mulcere toris ; « id est soiari^ et
delectare. Supra , Silv. 11, i, «Quis tua colloquiis hilaris mulcebit ama-
tis Pectora?» infra, V, 3, « Qualis eras Latios qnoties ego carmine
Patres Mulcerem ! » Valer. Flacc. II , 1 39 : « lougo mnlcens insomnia
penso ; » idem IV, 44^ : * ^oc animum solamine mulcens ; » et ita pas-
sim apud eumdem. Ovidius,Remed. Amor. ▼. 197; et Metam. X, 3oi ;
Arnobius , VII , p. 2^0 : « putant et caelitum mentes ludorum delecta-
tione mulceri. • Levamen mentis appellat Vitellius , apud Tacit. Annal.
XII : « Quid porro honestius censoriae mentis levamen quam assnmere
conjugem prosperis dubiisque sociam? » Muleere etiam absolute Noster,
carm. V, i5 , ad Uxorem , « nec aut rapidi mulcent te pnelia Girci. • Pro
jura genialia j versu praecedente, quaere an non scribendum sit ^entra-
lia; ut perjura gefiitalia designet matrimonium. Vide quae de his vo-
cibus disi ad Arb. Ated. v. 63. Carmen genitale idem quod ^enetA/iacofi ,
Epiced. Pueri, v. 70.

1 13. Sed pro tamen ut apud Ovid. Met. V, 54 :

Ille quidem jacalo qaarovis distantia misso
Figere doctas erat , sed tendere doctior arcus ;

et alios passiro. Horatius, carm. 11, 19, vs. a5 :

Qaamquam clioreis aptior et jocis
Lodoque dictus, non sai idoneas
Pagnae ferebaris , sed idem
Pacis eras mediusqoe bcUi.

Noster, Achilleid. I , init. « Quanquam acta viri multum incly ta cantn
Moeonio, sed plura vacant. » Symposius, ^ni(pn. XGIV, cujus lemma,
Fwiambulus : « Semita si brevis est , pedibus sed sufBcit ipsis ; • ita le^n-
dum; vnl(ro, « sed brevis est, pedibus nec sufBcit;» inepte et contra
mentem aeni^atis: /ccet semita sit brevis, tamen pedibus snfficit. Ju-

venalis, Sat. I, io3:

.... qoarovis
Natas ad Euphratem ( moUes qaod in aure fenestne
Arguerim , licet ipse negem ) sed quinque tabeatue
Quadringenta parant.

Voces vero decus et genus in MSS. commntanlur. Ita apud Ovidium ,
l^eroid. XVII, v. 54, pro « Tantahdae Pelopis Tyndareiqtie genus , •
rodex Puteanus habct decus: recte; naro ^enu^ paulo ante praeccsserat,

LIBRI TERTII SILVARUM. 365

notante Heinsio. Vide cl. BurmaDnum ad Val. Flaccum, VI, Sg^. Male
autem Gronovins , qui monet distinctionem ponendam esse post imago ,
non post tniltibus, Conslructio est , « sed par Tultibus ima^o reddit exi-
mium decus formae. »

i5i. liic rem roiram tibi narro, lector; perversus continuos triginta
quatuor, a v. i/^S ad 180, Statium integrnm te habere puto, et nuUo
mendo foedatum ; quod alibi in his Silvis, nisi unico tantum loco, Lyric.
ad Max. Juniuro , a v. 11 ad 5i, frustra, opinor, quaesiveris: de hoc et
tibi et mihi gratulor. Variantes quidem lectiones sunt tres vel quatuor
in Parmensi , sed non megni momenti.

171. Scturomatas Latio non est dignata triumpho. Domitianus de Sar-
matis a se devictis triumphare recusavit, et lauream tantum Jovi Capi-
tolino intnlit , teste Sueton. Huc oculos habuit Moster, Silv. IV, Consul.
Domitiani : « Miile tropaea feres^ tantum/permitte triumphos. n Martial.
£pi^. VIII , XV, vs. 4 9 ub^ de Victoria Sarmatica :

Hot quoqae secretos memorabil Roma triumphos ,
Nec minor ista tuae borea pads erit.

Gevaht.

198. Ego rite minor, semperque secundus^ etc. Minor, id est, ut mi-
nistrum decet , inferiorem se ferendo et fatendo ; Horatius , Od. III ,
6, vs. 5 : «Diis te minorem quod geris, imperas; « Tacitus, de Morib.
Germ. cap. 89 : « Nemo nisi vinculo ligatus ingrcditur, ut minor, et po-
testatem numinis prae se ferens. »

30I. Te similem doetas^ etc. Heinsius in ora sui exemplaris corrige-
bat ductCB pro doctte, referente cl. Burmanno ad Ovid. Heroid. XX, aio;
ubi recte putat nihil hoc loco innovandum esse. Doctum bene dicitur
quicquid suo modo ingeniosum est , et id quod velit efficit. Propert. II , 1 5 ,

lUic assidue tanroi spectabis arantes ,
Et Titem docta ponere fiilce comas ;

doctafalx, ut docta cera. Vide eruditissimum Burmann. ad Val. Flacc.
I, 122; et ad memoratum Qvidii locum.

2o3. Inde viam morum, longcsqiue examina vitce, etc. Multo melius
fecisset Etruscus , si a patre poposcisset t;iam morum sanctaque examina
vitigy potius quam longee. l^amina vitdBy ut legum examina Ovidio,
Met. IX , 55o :

Jura senes norint , et, quid liceatque, nefasqne ,
Fasque sit, inquirant ; le^mque examina senrent.

208. Genitor mitissime patrum. Gronovins, Diatr. c. 33, conjecerat
senior mitissime patrum ; recte : Statins enim jam loquitnr, non Etm-
scus ; et in MS. Florent. invenit senior. H» voces saepe commutantur.

366 NOT. IN CARM. III LIB. III SILV.

Ica ^upra , v. 77, pro senior dimissus in €ucemy Parm. faabet genitor, Dixi
supra, ad Glauc. Atedii, ▼•90, ubi pro tenior Pelem^ probavi legendnm
et»se genitof Peleus.

2i3ki Hic sacra litabit Manibus; eque tua tumulum tellure leuabit.
Lege, « inque tua tumulum, etc. ^* Sensua est : hic, in Italia, litabit
Manibus tuis ; et cenotaphium tibi eutruet in tua tellurey Srayma, tno
gentili solo. Notus veterum mos cenotaphia constituendi amicis defnn-
ctis ; ita ^neas Deiphobo , Virgil. JEn. VI , 5o5 : «' Tunc egomet tumu-
lum Bhoeteo in litore inanem Gonstitai;* Andromache Hectori, .£n.
ni , 3o4 ; Procne Philomela; , Ovid. Metam. VI , 568 :

Ut Ucrimae fecere fidem , Telamina Procne
Deripit ex faoiaeris auro falgentia lato,
Indaiturque acras TesCes , et inane sepalcram
Gonstituit, falstsque piacnla lianibus inferc:

ita le(^dam et disting;nendam ; yvX^o , « Et lacrim» fecere (idem : vc-
lamina, etc. » sed jam video Heinsinm caris secnndis hoc occupasse:
Priamus iEsaco, Met. XII, 3. Vide Nostrum, Theb. XII, 160. Elegans
in hanc rem Epi^ramma exstat Antholofpa, DI, la : N«i iJn^fAtu 4r«fe-
/iT«, etc.

31 5. Nostra quoque exempio meritis tibi carmina sanciu Nullus in liis
sensus. Gronovius, Diatr. c. 33, conjecerat, exemplo meritus, id est,
carmina quae exeroplo pietatis sua> meruit, a nobis elicuit; recte: et ita
inveni in Parmensi. Sic in Phileto Ursi , v. 97^ « Eximius licet ille animi,
meritusque dolorem, Solvisti. * Pro sancit^ ego conjeceram sanxity ut
ejusdem sit temporis quo <ro donasse versu sequenti; et hoc quoque con-
firmat Parmensis, qive clare habet sanxit. Si scripsisset sancity debnit
etiam donarcy non donasse. Hoc sepulcroy id est, hoc honore sepulcraU.
Sepulcrum vocat Statius quicquid in honorcm mortui perficitur; ita
Theb. IX, 563:

.... veniei cincrl decus , et suus ordo
Manibus : iDterea justos dum reddimus ignes ,
Hoe nkor Capaneiu opcrit taa membra sepolcro ;

nbi faoc sepuicrum nihil aliud fuit quam arma Hypseos qnae Capaiiens
tenebat supcr occisum Hippomedonta. Sic Geneth. Lucan. v. 70 :

Tn Pelusiaci scelus Caoopi
Deflebis pius , et Pharo cruenta
Pompeio dabis altius sepurcrum ;

Lncani Pharsaiiam 70C9t sepuicrum PompeiL GJaudian. Epist. nd Adrian.
V. 1 7, de Alexandro :

.... Darium famulis manibus doluisse peremtum
Fertur', etnigenti solatvs fata sepuloro.

^^^»""*"

CARMEN IV.

CAPILLI FLAVII EARINI.

Ite , coroae, facilemque, precor, transcurrite pontum :
Ite, coronato recubantes molliter auro :
Ite, dabit cursus mitis Cytherea secundos ,
Placalntque Notws : fors et de puppe timenda
Transferet , inque sua ducet super a^quora conclia. 5
Accipe laudatos , juvenis Phoebeie , crines
Quos tibi Caesareus donat puer : accipe laetus ,
Intonsoque ostende patri : sine dulce nitentes
Comparet , atque diu fratris putet esse Lyaei.
Forsan et ipse comas nunquam iabentis honorem ic

VAaiA LECTIONEtf.

* Vu1{»o, Cema Earini. Snspiea*
tus eram epigrapfaen hn}«i8 carmi-
nis faisse Capilli Earini , ut Praefat.
seu Epist. ad Pollinm : « Earinus
prapterea , Germaniei nostri liber^
tus , scit qnamdiu desiderium ejns
moratus sim , quum petiisset nt
C^illos snos. . . . versibus dedica-
rem ; » solet cnim Statius in epis-
toKs praefatoriis alludere titulis cu-
jusque carmiuis. Et ita In MSS.
inrenit Gronovius : codex enim
Rfaodianns liabuit , « Capilli Flavii
lerini ; » Saltzburgensis , « Capilli
Flavi lerini. » tn Parmensi ego in-
veni aAiquanlo auctius , « Capilli
Flavii Earini Doroiiiani Liborti. »
Edidi igitur,« Capilli FlaviiEarini. >>

Nec me mnvet locni Sidon. Apol-
linaris, tibi titulos oonattUorum
carminum recenseos , ait , « istum
liquido patet neque Balncnm Etrn-
sei, oeqse IlercaleoiSarrenciaam,
neque Gomas Flavii Earini , neque

TiburVopisci lectitasse ; • (ita

enim recte emendant viri docti pro
Cunas Fl. Sabini) qutppe Sidonius
sensum potius tituli quam verba
respexit; iia Tibur Vopisci vocat,
quod esse debuit Tiburtinum seu
yiUa Tiburtina Mantii Fopisci : sic
enim omnia exemplaria, et ipse
Statius , epist. ad Stellam ; sed Si-
donius alliisit primo versui istius
carminis , « Cemere facnndi Tibur
glaciale Vopisci, etc. ■ — Cod.

368 P. P. STATII SILVARUM

Proferet , atque alio clausum tibi pouet in auro.
Pergame , pinifera multum felicior Ida !
IUa licet sacrse placeat sibi laude rapinas ;
(Nempe dedit Superis illum , quem turbida semper
Juno videt , refugitque manum , nectarque recusat ) i5
At tu grata Deis , pulchroque insignis alumno ,
Misisti Latio , placida quem fronte ministrum
Juppiter Ausonius pariter, Bomanaque Juno
Aspiciunt , et uterque probant. Nec tanta potenti
Terrarum domino Divum sine mente voluptas. ao

Didtur Idalios Erycis de vertice lucos
Dum petit , et molles agitat Yenus aurea cycnos ,
Pergameas intrasse domos, ubi maximus aegris
Auxiliator adest, et festinantia sistens
Fata salutifero mitis Deus incubat angui. a5

Hic puerum egregiae praeclarum sidere formae
Ipsius ante Dei ludentem conspicit aram.
Ac primum subita paulum decepta figura
Natorum de plebe putat : sed non erat illi
Arcus, et ex humeris nuUae fulgentibus umbrae. 3o

Miratur puerile decus ; vultumque comasque
Aspiciens, « Tune Ausonias, ait, ibis ad arces,
Neglectus Yeneri? tu sordida tecta , jugumque
Servitii vulgare feres? procul absit : ego isti 34

Par. et edit. princ. Coma Earini. A.

II. Clausum. Cod. Paris. et ed.
pr. clusum, A.

i3. Laude rapinas: vnlgo nube
rap. — God. Paris. et edit. pnnc.
nube; et pro si6i, tihi; Par. tamen
cod. ex emendatione , sibi. Vide
not. A.

i5. Juno videt: edit. pr. dedit;
cod. Paris. dedity et ad marg. vi-
dei. A.

27. Aram, Ita omnes quas Tidi
editiones prster Parmensem, que
aras habet , non aram : recte. Sic
infra , y. 8i, « patrias nunc Tertez
solus ad aras Naviget ; » et gS :
« patriis nec gratius nllum Munus
erit templis. • Majus et auguetius
aliquid in plnrali nnmero : et hoc
pacto vitatur ambiguitas composi-
tionis in <rerc ludentem aram, —
God. Paris. et ed. pr. aram. A.

LIBER III, CARMEN IV. 369

Quem meruit , formae dominutn dabo. Vade age meaim ,
Vade , puer ; dilcam volucri per sidera curru
Donum immane duci : nec te plebeia manebunt
Jura ; Palatino famulus deberis amori.
Nil ego, nil , fateor , toto tam dulce sub orbe
Aut vidi , aut genui. Cedat tibi Latmius ultro 40

Sangariusque puer ; quemque irrita fontis imago
Et sterilis consumpsit amor : te caerula Nais
Mallet , et apprensa traxisset fortius uma.
' Tu , puer , ante omnes ; solus formosior ille
Cui daberis. » Sic orsa , leves secum ipsa per auraj^ 45
ToUit , olorinaque jubet considere biga.

Nec mora : jam Latii montes , veterisque penates
Evandri , quos mole nova pater inclytus urbis
Excolit , et summis aequat Germanicus astris.
Tunc propior jam cura De® , quae forma capiUis 5o
Optima , quae vestis roseos accendere vultus

38. Deheris, God. Pam. debebis; i a , 9 ; Virgiiius, VIl , a54 ; Vtler.
ed. pr. deberis. A. Flaccns, II, 4?^ et 58i. Hocetiam

39. Jam dulce, Hic quoqne op- modo Titatur concursus triom to-
tima' ParmeDsis tam dulee , non cum in es eiemitium, rhontes ve-
jam ; yere. Perperam eadem eedet tere% penateB. Seq, Ters. pro Evan-
procedafyversuproximesequefiti; drif quos, etc. Parm. habet Evan-
Yemm est eedat^ nt ▼. 84? « Huic et dris quo ; et pro pater urbis, eadem
pnrparei cedat coma sanciaNisi; » or6tS) ut iib. IV, l, « Salve, magn6
«t £q. Mazim. Yers. 84 : « Gedat parens mundi; » et Enchar. ▼. i4,
equQS., Lati» qui contra templa « Teneego,re0natorterrarnm,or-
DioDes , etc. ; » et ita passim. — bisque subacti Magne parens ; • et
Cod. Paris. et ed. pr. jom pro fam ita passim poetis. Sed Terius hoc
retinent ; Yersu sequenti, hsc et loco urftts, idest, i^omce; agitenim
ille cedat. A. Statius de edificiis quibus Romam

46. OmsM^ere. Ed. pr.consec/ere ; excohierat Oomitianus; et Pala-

cod. Paris. ez emendatione, consi- tium intelligit. Notnm istud Hora*

dere. A. tii, Garm. III , a4 ' * ^i quieret Pa-

47- Veteresque Petiutes Evandri. ter urbium Subscribi statuis. » —

Lege veterisque Penates Evandri; God. Paris. edit. pr. Gruc. Gronov.

snavins hoc , et magis poeticnm , veteres. Deinde , cod. Par. et edrl.

et nsitatios. Horatins, Garm. II, pr. pater urbii. A.

370 P. P. STATII SILYARUM

Apta ; quod in digitis , Gollo cjuod dignius aunun.
Norat caelestes oculos ducis, ipsaque tsedas
Junxerat , et plena dederat connubia deztca.
Sic omat crines , Tyrios sic f undit amictus ; 55

Dat radios, ignemque suum. Cessere priores
Delicise, famuliimque greges : hic pocula magno
Prima dud , murrasque graves , crystallaque portat
Candidiore manu : crescit nova gratia Baccho.

Care puer, Superis qui praslibare verendum 60

Nectar , et ingentem toties contingere dextram
Electus , quam nosse Getse , quam tangere Persae ,
Armeniique, Indique petunt ! o sidere dextro
Edite, multa tibi Diviim indulgentia favit!
Olim etiam , ne prima genas lanugo nitentes 65

Spargeret , et, pulchraa fuscaret gratia formae ,
Ipse Deus patriae, celsam trans sequora liquit
Pergamon : haud ulli puerum moUire potiestaa
Credita; sed tacita juvenis Phoebeius arte
Leniter , haud uUo concussum vulnere corpus 70

5 2. Pro di^nim^ Bom . pi^tuusf
male : dignitu est nptius^ coAtw-
nientius. Auct. ^Cn. v. a6a z « hsBC
heii)u disnissima tellusj» qaem
locam non nunc vacat oxcutere.
Parm. omittit in aote digitis. -— Ed.
princ. quid pignius : cod. Paris. in
texta, pinguius ; ad maiigio. ^i-
gnius, A.

55. jFWu2tt amfctus. Veneta,/iA-
git <nnictus 3 an volait , fingit ami^
ctus? — God. Paiis. edit. princ
fundiL A.

58. LesCf tnumuque puer. —
Et puer pro graves habent cod.
Paris. et ed. pr. A« — Male Parm.
portet, — Cod. Par. ed. pr. portai.
Vide not. A.

60. Carepuer^SuperisMAmm»
potias Clare puer, ntpote cni per»
missum est prmUbare nectar venst-
dum Superis (non antem nrmiiban
Superis)y et dextram Domini con^
tingere : ita Silvar. Y, a : • Sic te,
clare poer ; * siq»ra ^ eodem carm.
V. 8 y « Qaod si miliciae jam te , paer
indite, etc » Raete i^tor ctare:
istud altemnk nimia familiare. Hm
yero voces pcrpetno confundantmr.
Vide fieatletam ad Horaf . carm. III,

14, V. 7-

66. Spargeret. Vnlgo, Carpereii
ita quoque cod. PirU. et edit. pr.
Vide Dot A. — Moz Ibite le^endnm
gaudiafarmw^ pre gratia. Cf. not.

70. Haud mUa cencmmtm. Vei».

LIBER III, GABMEN IV. 871

De sexu transire jubet* Tamea auxia curis
Mordetur y puerique timet Gytkerea dolores.
Nondum pulcbra ducis dementiatXBperat ortu
Intactos servare marea ; nimc frangere sexum ,
Atque bominem mutare nefas ; gavisaque solos 75

Quos genuit Natura videt ; nec lege smistra
Ferre timent fiEunulffi natorum pondera matres.

Tu quoque, nunc juvenis, genitns si tardios esses ,
Umbratusque genas, et adultos fortior artus ,
Non nnum gaudens Pboebea ad limina mmius 80

Misisses : patrias nunc vertex solus ad aras
Naviget ; bunc multo Papbie saturabat amomo ,
Hunc noya tergemina repetebat Gratia dextra.

aut fitt//o. Scribe : « Leniter, eC nallo
concasniiii Toliiere corpos. » Pro
ctffjfm», Rom. iorpensf qydDomi*
Ms iiii«r|Nretatiur tatis ridicole. —
Cod. Par. in cootexta tbrpens; ad
naii^. corpmt ed. pr. torp«fU. A»

74« Pro frangere texwn , oomes
Domilii eodicea habcbant taxo t
perptram* Miroirom in aoribas li*-
bffwii qoi primas oorrapit, tiuiie-
bat ittad Yii^l. £n. L, iS3} «Et
torrert parant flammis , et franf^ere
aaso. m Parmansia qaoqae scuco.
Ista, nume frungere sexunty etc.
palcbftrrima aont 1 nemo poetaram
potoit melios. — * God. Par. texwnf
OflL pr. ssrHni. A*

S I . Pro veriex uUus^ m omnibas
oodd. erat u4u» victor:
ille dfloriatar se Tal^tam fo>
cisse usita* toius» Parmensis quo*
qae eeUu wietor ad eem, Bernartios
BOlat in Bf8. fnitse nune erinU:
qaod glocsa sen esplicatio videtar
T*v vertex, Veram poto Domitii
aaaosidatioMm veriex tohts; certe

i(pa fifpmtDm et poeticum est

vertex qoam crinit; licet hoc malit
Politian. Epist. VI, i, forte ex scri-
ptis. — God. Paris. in texta verfex
toluiy et ad mar^. pro vertex, cyr-
rut; mox , ad finem yers. oras a sec.
mana. Ed. pr. vertex tolut ad arat.

S3. Tergemina peetebat Gratia

dextra. Rom. et Venet. editiones

repetebat, probante Gronov. Diatr.

cap. 34, recte. Ovid. Met. VI, 30,

« repetita vellera ; » Noster, Theb.

VI, 5417 «cblamys repetita ma-

rice ; 9 Orid. Metam. V, 4^3 ' « Et

repetita snis percassit pectora pal-

mis ; » eleganter idem , Amor. m,

6 ^ de tanro , « revocatas rnmioat

heri)as ; • reeocatas ibi idem quod

repetitM : qoem locum imitator

Galporn. edog. III, 17, de taaro:

« gelidaqoe jacet spatiatus in um-

bra , Et matntinas revocat palea-

ribus herbas. » Probum quidem suo

loco pectehat; sed hic muko ele-

gantins et magis poeticom repete-

baty vel propter ista tergemina dex-

tra, -^ God. Paris. et edit. princ

repetebat. A.

a4-

37a P. P. STATII SILVARUM

Huic et purpurei cedat coma saucia Nisi ,
Et quam Sperchio tumidus servabat Achilles.

Ipsi , quum primum niveam praecerpere frontem
Decretum est , humerosque manu nudare nitentes,
Accurrunt teneri Paphia cum matre volucres ,
Expediuntque comas, et serica pectore ponunl
Pallia : tunc junctis crinem incidere sagittis,
Atque auro, gemmisque locant : rapit ipsa cadentes
Mater , et arcanos iterat Cytherea liquores.

Tunc puer e turba, manibus qui forte supinis
Nobile gemmato speculum portaverat auro,
« Hoc quoque demus, ait; patriis nec gratius ullum 95
Munus erit tempUs , ipsoque potentius auro.
Tu modo fige aciem , et vultus hos usque rehnque. »

84« Pro cedat^ Parmens. cedet :
mendose. — Cod. Par. edit. princ.
cedat. A.

87. Humerosque modo nudare
nitentes. Dan. Heinsius, Grepnn-
diis Silianis ad XV, 674, ez eo qnod
erat in editionibns « hnmerosque
modo nndare nitentes, » transponit
et iegit « nodoqne humerQS nudare
nitentes. • Sed non opns est ; ve^
ram enim lectionem senrant Parm.
Rom. et Venet. editt. « humerosqne
manu nudare ; » ita carm. praece-
dente, ▼. 137 : « florentesque manu
scidit Atropos annos ; » vide Theb.
IV, V. 189 ; III , 348 : « Ipse manu
Thebas correptaque moenia fnndo
Ezcutiam , versasque solo super
Inacha tecta Effundam turres, ac
stagna in caerula vertam , etc. ; »
nbi dispUcet versas et vertam ; lege,
sta^na in carula mergam , ut infra
eodem libro, v. 3oa : « prius in pa-
tmi deus infera mergar Stagna ; »
XI , 6a8 : ■ occulte telum, nisi nata

▼etaret , Qoerebat ; sed canta manu
subdnxerat enses Antigone ; » ita
legendum ; vulgo , casta Antigone,
epitheto huic loco alieno. Clandia-
nus, de Bell. Getic. v. 274, « Nunc
instare mann, toto nunc robore
niti Gommuni pro puppe decet ; »
ita legendum esse apparet ex prse-
cedentibus et sequentibus: vnlgo,
communipro luce^ frigide : vide lo-
cum. Nvveam frontem nt apud Sil.
Italic. VII, 446: « Ast alins nivea
comebat fronte capillos ; ■ nbi ta-
men , nisi omnia me fallunt , scri-
psit Siiins niveo dente. — Cod. Par.
ed. pr. mantju A.

88. Teneri. Forte legendnm ,
pueri. — Cod. Par. ed. pr. Cmc.
Gronov. teneru Vide not. A.

90. Fro sagittis^ Parm. laeertis;
et pro futic, cum; verior vn%ata.
— Cod. Paris. edit. priDC. tunc. . .
sagittis. A.

97. Fultus kos usque retin^pte'.
Vulgo, hue usquej et sic etiam ed.

LIBER III, CARMEN IV. 373

Sic ait , et speculum seclusit imagine rapta.

At puer egregias tendens ad sidera palmas,
« His mihi pro donis , hominum mitissime custos , 1 00
Si merui , longa dominum renovare juventa ,
Atque orbi servare velis ! hoc sidera mecum ,
Hoc undse, terraeque rogant : eat , oro, per annos
Uiacos, Pyliosque situs ; propriosque penates
Gaudeat, et secum Tarpeia senescere templa. » io5

Sic ait , et motas miratur Pergamos aras.

prtnc. et cod. Paris. Vide not. A. palmas. ••^Cod. Paris. edit. princ.

98. Pro reclusit^ recte Gronovius reclusits et seq. vers. egregiiks; qnod

seelusit;recludereemmestaperire; ynlgo scribitur. A.
qaod sensui hujus loci contrarium io4- Situs. Vulgo , simuL Cod.

est. Deinde pro egregius , aures Paris. edit. pr. simuL Vide not. ad

poeticae ezigunt egregias, ut Vii^, ys. io3. Mox penatis pro penates,

iEn. n,«geminastendensadsidera iniisdem. A.

■varfci^-w^ffc*>'ii^^">^^^^" ^■^^n^^i^^^^'»^^ ^"■'t^^v^ir^-i^ptj^n^rt^»^^'^'^^'^^'^!'!»'»'»^-»'^^^^^

NOTiE

IN CARMEN QUARTUM LIBRI TERTII

SILVARUM.

* APif.u F1.ATII EuMvi. Antiijau mo« hdt^ iit, qunm primain baibam
deponer^Dty et tonderent cnne», nnmini dicarent, exhilararentqqe diem
sacris et conTivus ; et) ut ex TranquiUo dUcimufi • Nero barbam pci»
mam conditam in aurea pixide, et pretioaissimis mai|pritif adomatam
Jovi Capttoliao conaecravit. > £t alibi : • Caiuf princeps barbam depo»
suit aine ullo honore. w Eodem instituto Earinas, Domiiiam libartns,
jam forme gratia languentey crines dicat iEsculapio Petigameo; aam
Pergamon liabuit patriam in Asia, imperatorique Domitiano pocnla mi-
scuit. Nomen a vere sumsit, quod numeris Latinis comprehendi non
posse jocatur Martialis. Domit.

Vers. 1 3 . Sacra placeat sibi nube rapinof. Quis mihi ezplicabit quid sit
nubes rapinw? et scio quidem hunc locum adduci a doctissimo Heinsio,
ad Val. Flacci I, 706 : « Nube nova linquente domos; » sed alia ratio
istius ac hujus loci : ut enim Daedalus et Icarus poetice vocari possent
Nubes^ non tamen explicari potest ex sensu communi, quomodo Ida
sibi placere potuit nube rapince. Ne dubites quin scripserit Statius, «sa-
crae placeat sibi laudc rapinae ; » Val. Flacc. II, 148 : ■ non laude pu-
doris Par tibi ; ■ Noster, Theb. IX , 704 9 dc Parthenopeo , « Nec foraue
sibi laude placet ; » et VI , 5^4 9 de eodem : ■ Ipse tamen formae laudem
aspernatur;» Maroertin. Grat. Act. pro Consulatu, cap. a5: «Si qnis
prsstat virtntibns bellicis et laude militiae, in amicis habetnr; • Amo-
bius , III : « Quum enim in singulis singulos anteire interioris contendi-
tis scientj» laude, etc. » Thebaid. II , v. ao3 : « Egregiam Argiam, nec
formae laude secundam Deiphilen ; » Priscianus , Perieg. 44^ • * J£tole
gentis sunt belli laude potentis Campi. ■ Eutropius y lib. IX , de Qoin-
tilio Impcratore : « Vir unica moderationis et civilitatis laude aequandns
fratri , vel pneponendus ; » AureUus Victor , in Cicerone : « post, Rhodum
petiit , ubi Molonem Graecum , rhetomm tum disertissimum, roagistrum
habuit ; qui flesse dicitur, quod per hunc Grecia eloqnentiae laude pri-
varetur ; • quo loco mallemy « ubi Molonem, Graecoram rhetonun tnm
dismrtissimum , etc. » quod vernm est. Val. Flacc. VI, 5^4 : « Nec nunc

NOT. IN GABM. IV LIR III SILV. S^S

bade prior generif. • Laude ingemiy Umde eloqueniite fiorere passim
apud GiceroDem. Nemo conjiciat labe rapinae pro nube; iaude enim ^e-
nun est.

i8. Romanaque Juno. Domitiam intelli^t, ex qna secnndo consnlatn
filinm foscepit Domitianns. Altero anno salutavit nt Anfputam. Eamdem
Paridis histrionis amore depcrditam repudiarit ; intraqne breve tempiis
discidii impatiens rednsit, Domit.

4o. Latmius puer. Endymion , (pi obdormiTit in Latmo monte lonia»,
a Lnnaque ob formse praestantiam amatus ; sed (ut bistoria babet) pigl- '
mus Lune cursum percepit , unde fabulaB locus datus est. •-▼- Sangarius
yuer; Atis , dilectus Gybele. Sangams , Phryf^ flurius. Domit.

4). Te (uerula Nais Mallety et apprensa traxiaset foriius uma. De Hyla
pnero intellige, a Nymphis rapto, dum pronus aquam baurire parat.
Fabnlam adfert Propertius, Eleg. I , ao, iibi yide nos. Ed.

48. (^uos moU nova pater ineiytus urbis BxcoUt. Domitianns plurima
ct amplissima opera incendio absunipta restituit, et Gapitolium qnod
mrsns arserat : prseterea novam sdem Jovi Capitolino erezit : forum
transitorinm, Isinm et Serapicum stadinm , Micam auream, Flariae gen-
tis temphim , Minervam Ghalcidicam , Metodium forum , quod postea
Trajani dictmn est. Hec antem omnia decimo sui imperii anno , ut Eu-
sebins colligit, confecit. Dohit.

53. Norat aelestes oeulos Duds. Id est yjudicium et a»fifittai Domi-
tiani norit, et qnam elegans formarum spectator iUe esset; hoc enim
vnlt per oeulos. Ita Herc. Epitrap. v. aa , « qnis namque ocnilis certave-
rit nsqnam Vindicis , artificum veteres cognoscere dnctns ? « Et eodem
carm. vers. nlt. • eerte tu ORnneris anctor Non aliis malles oculis, Ly-
sippe, probari • IndejiMficium oculormm Plin. Epist. I, 21 : ■ Ut animi
toi jndicio , sic ocvlomm plnrimnm tribno ; > et IIl , 6 : « Talia deniqne
omnia , nt possint artificum etiam ocnlos tenere , delectare imperito-
mm. ■ Qu« praecedunt in Statio , « qne vestis roseos accendere vultus
Apta, etc. > ex Oridio snmta snnt, Heroid. XXI, 89:

Ipu dcdit geminas digitis, et crinibiu aimim,
Et vestes humeris indnit ipsa roeit.

54- Plena dextra^ ut apnd Sil. luUc. XV, 56, • plenaqne dedit bona
gandia dextra ; ■ Valer. Flaccus , VII , 608 : « Plena sic semina dextra
Spargere gaudet agris. » Vide Broukbus. ad Tibull. 1 , 6 , v. 3a. Sed ut
yemm fatear, non recte capio quo sensu connubia dici possint dari plena
dextra; et aliquid Sirwhof suspicor latere. Forte legendum prona^ id est,
facili, fayente.

58. Myfrkaiqme grauei cfyttalUufue portat, Pro ntyrrhms, Salmasius,

376 NOTiE IN CARMEN QUARTUM

Plinian. Exercit. p. 1^3 9 probat scribendum esse murrasy a Graeca voce
)Mo^^«; ea erat lapis e^ qao vasa murrina coDficiebantur; et ita semper
scribi yult hanc Tocem , murra , non myrrha. Verum videtnr quod dicit
vir maximus , et ideo in contextn meo secutus sum ; sed parum apte
puero dantur gruves murrcs^ qu« robustiori «tati magis convenirent.
Huic incommodo sobveniunt Parm. et Rom. qu» habent , « myrrhasque
puer crystallaque ; « quod qunm expressum fuerit ex diversis et non-
nullis eorum optimis codicibus , nescio sane quare mutarint in graves;
forte ex eo quod versu abhinc secundo sequitur Care puer, Sttperis etc.
qnod quidem me moveret, nisi scirem hoc carm. paene e^temporancum
fuisse, et minimum temporis ei impensum esse, prout ipse, Pnefat.
testatur ; praeterea , etiam exactissimi poets interdum hoc sibi permit-
tnnt , ut eadem voce utantur non ionge dbsita , quando sensus et sen-
tentia nova orditnr, ut in hoc loco : quod plnribus testimoniis, si opns
esset, probare possem.In cootextum itaque recipiatur « murrasque puer
crystallaque portat. »

65. Olim etiam ne prima genas lanugo nitentes Carperet. Non intel-
ligo quo sensn lanugo carpit genas; vestit quidem et obumbrat genas;
sed carpere genas alia omnino res est, etfebris vel pthisios potius quam
lanuginis. Noster, II , 6 : «jacenti Injecit nexus, carpsitque immitis
adunca Ora verenda manu ; » Lucan. IX, 744 : « Ecce subit virus taci-
tnm carpitque meduHas Ig^nis edax ; » Prudentius, Hymn. in Exseq. de*
fanct. V. 101,

Nam nalla deinde senectas

Frontit decus invida carpet.

Sic i^arpere vires pro iniminuere et exhaurire^ apud Vii|(. Goot^. m, et
alios. Scripsit Statius , « ne prima genas lanugo nitentes Spar^ret ; ■
nibil certius. Gonf. Sil. Ital. VII, 691, et XVI, 469. ^jpar^ere proprium
• in hac re verbum ; vid. Ovid. Metam. VIII , 567 ; Art. Amat. IH , 76 ;
Epist. ex Ponto^ I « 4> ' » ^s^- Flacc. IV, a33. Pingere malas eodem sensa
Auctor Pane^rici ad Galp. Pisonem, v. a48 ; et Ausonius in Epitaph.

GlaucisB :

Laeu bia octoDO tibi jam sub consulc pobes
Pingebat teneras , Glaucia adulte, genas :

iia legendum ; vulg o cingebat; licet alibi eamdem vocem usurpet eodem
sensu , nempe Parental. XXIII :

Tn tener et primo, nove flo», decerperis aevo,
Nondum purpureas dnctns , Ephebe , genat :

ubi vulgo, Quam tener; sine sensu. Apuleius, Miles. V, « Jam medium
cursum statis agere, interspersum rara canitie. » Mox pro fuscaret gra-
tia forma, Gronovius mavult ^aui/fa/orma?; bene ; Ond. Met. XIV, 65i :

Deniqne per multas adilum sibi sirpe figuras
nepperit, ut caperet speratse gaudia formx ;

Noster, Thebaid. X , 6a8 : « Nunc age quis stimulos et pulchrae gaudia

HBRI TERTII SILVARUM. 877

mortis Addiderit javeni , etc. • Silv. IV, 7 : « Tentat andaci fide Idan-
tuanse Gandia famae ; » et carm. IV ejusd. lib. « yentosaque gaudia famfle
Qnaerimus. « Fuscaret gaudia : Symmacb. Epist. edita a Lud. €2arrione ,
Emendat. lib. I , cap. 1 1 : « Baiis remotus ab arbitris otiabar. Eo post-
qaam mmor allatus est terre filios convenire , oppido cavemus ne so-
briam solitudinem nostram solitas plebeia fuscaret ; » ubi pro solitas ,
Carrio conjicit ebrietas^ longe nimis a vulgatte scriptura : legendum clare,
iodalitas piebeia ; at opponatar solitudini, Lucan. X, i34: * stat contra
fortior setas Vix ulla fnscante tamen lanugine malas. » Qnomodo buic
hirsutis obviam ibant mangones disce ex Plinio , Hist. Nat. XXX , 5 :
« Ne sint male hirsutae, fbrmicarum ova pueris infricata praestant; item
mangonibus , ut lanngo tardior sit pnbescentium , sanguis e testiculis
agnomm qni castrantur. » Recte vero pulchne formcB ^ ut Via Dom. v. i5.
Saeton. Vita Persii poetse : ■ Fnit momm lenissimorum , verecundiae
virginalis, fomue pulcbrae. »

74* Nune Jrangere sexum , Atque hominem mutare nefas. Domitianos
legem tulit , qua castrari mares prohibuit. Tranqnillus : « Castrare ma-
res vetuit : spadonom pretia , quae apud Mangones erant , moderatns
«st. m Martialis :

Non paer avari secras arte Mangoiiis

Virilitatis damna mGeret ereptx.

DOMIT.

— Quibns obstitit Domitianus crimina nunc per Divinae Beligionis Pon-
tifices licent ; neque in Italia sua lans theatro , quin feminea voce aures
demalceant isti (an istae dicami , nescio) cantatores, quibus ab ignomi-
nia sna nomen inditum. A.

84* ffmc et purpurei cedat coma saucia Nisi» Gronov. Diatr. cap. 34 :
« Sauciam comam interpretatur Domitius que decerpta a filia erat. Sed
saucia nihil alind est quam purpurea, sanguineuy saucii colorem lefe^
rens.m Hanc Gronovii ezplicationem merito rejicit Salm. Epist. 108,
qnum ob alias rationes, tnm qnia si saucia accipiamns pro purpurea,
erit purpurea coma Nisi purpurei, Ipse nihil statuit , sed aUam inter-
pretationem qnaerendam putat. Et quaerenti in promptn est; qnippe
coma sauda purpurei Nisi est coma purpurea saucii Nisi; qna hypallage
nihU frequentins omnibns poetis , et exempla dabimus ad Silvar. IV, i ,
V. 45. Coma purpurea , ut Virg. Georg. 1 , 4o5 : « Et pro purpnreo pce-
nas dat Scylla capillo. » Hyginus , Fab. 198 , « Nisns Martis filius, sive,
ut alii dicunt, Deionis filius, rex Megarensium, in capite crinem pur-
pof eam habuisse dicitur ; » unde purpureus senex dicitur Nostro , Theb.
J, 334.

88. Accurrunt teneri Paphia ewm matre volucres, Per teneros volu^
cres inteliigit Cupidines; sed mihi vix credibile est S^atium duo adjectiva
•ine sobstantivo adhibaisse. Vide qaibos rationibtu indnctua lego pueri,

378 NOT^ IN GARMEN QUARTUM

Ron teneri Toloeres. Ofid. Eput. ex Pont. III , 3 : « Hbc cf^ Tisua
pnero dizisse Tolocri ; » AiDor. II , 7 : * Per Venerem jaro pneriqtie
latiltf arciis ; « i. e. voluerit. Idem, Bfelam. V, 364 : > ^idet honc Ery-
cina Tagantem Monte suo residens; natnmqne amplexa TolAcrem; «
Glaodian. Epithal. Pallad. et Ceier. t. g , « Pennati passim pueri , qno
qnemqve Tocarit Umbra , jaoent ; » Noeter, infra , carm. V, 68, • Nonne
lcTes pneros, non te, Gytherea , pndebat Hoc cessare decns? » id est,
puerot volueres. Thebaid. IV, 794 1 « Sic tener Odrjsia BlaTors niTc, sic
pner ales Vertice Mssnalio , ete. » Dudom , opinor, agnoscis puems to-
hicres ; ales puer Horat. Carm. UI , I3.

94. Nohile gemmato speeulum portaverai auro. Modo dixerat, « At-
que auro gemmisque locant ; » statim dictums est, « ipsoqoe potentius
auro ; • haec mendi suspicionem incutiunt. Le^^o , ■ Nobile gemraato
speculum portaTerat orbe ; » « specuium nobile gemmato orbe. » Mar-
tial. Epigr. IX , xTin , de hac re :

Hos tibi landatot domioo , sna toU , capiQos

Ille taus Latia misit ab urbe pucr;
Addidit et nitidam sacratis criBibas oibeu ,

Qao felix fedes jndice cnka fiut ;

ita legit Heins. ad Ovid. Amor. I, i4> P^^ ^o^ ^^^* ^^^^ phira ejus-
dem ar^meoti apud Martialem, loco indicato. Orbis gemmatus est m*-
ft^ifu* spcculi, gemmis interstincta. Senec. Nat. Qu. I, 17: net mox
propnus huic ministerio preparatus est orbis ; » de speculis.

97. Et vultus huc usque relinque. Barthius gloriatur neminem ante se
Tidisse legendum esse hic usque. E^o lippus rideo Stalium scripsisse ,
« Et Tullus hos usque relinque ; » dicit Cupido : speculum quoque una
cum Gomis demus: nec ullum munus gratius erit .£sculapio; immo
gratius erit aurea pyzide , modo tu in iUo figas aciem , et relinquas iUic
in perpetuum bos vultus , taUs Tultus , talem formam, qualem nnnc ha*
bes: elegantissime : scriptum erat pro hos, hoc; unde fecemnt kuc.
Hos est iaUsf ut Herc. Surrent. t. i^o : « hos nec Piseus honores Jup-
piter^ aut Cirrhae pater aspemetur opacae. » Herc. Epitrap. t. 106, « nec
barbarus unquam Annibal , aut saeri posset tox horrida SuUce His cele-
brare modis; » id est tales bonores, talibus modis. Thebaid. III, 229:
« taUs mihi , nate , per Argos Talis abi ; sic ense madens , hao nubilus
ira; » ita legendum ; Tulgo ac nubilus; hac ira est tali ira. EpithaL SteU.
T. 162, «Quonam hic usque sopor, Tacuique modestia lecti?» Venus
Violantillam aUoquitur: Quousque talis sopor, tii^us et sine conju((e?
ubi male conjectabam pudor pro sopor, non tunc percipiens significa-
tionem <rov hic in isto loco. Dele igitur pudor in ima pagina , et totam
notam p. 79, nisi ob lcTem Lncani emendationem aerrari tcUs.

io3. Eatj on9, perannos lUaeos Pyliotque simuL Stultum nimis ei

LIBRI TERTII 8ILVARDM. 379

pnerile boc Totsm tmini , o EariDe ; si enim aKqiiit eat per annos Ilia-
ees, teo astatem Tithom, ifaodnam opos ut simul eat per antios Netto-
ris ? Tohiiati , opinor, dicere , jmigat aetatem Nettoris vuti Titkoni ; m
apnd Martialem , epi^p*. VIII , a , in rc simili ,

Terranmi Domino Deoqae nottro
Promuic Pyliani qaater teBectam :
Addat, iaae peter, toani ro^mot.

Sed ho€ non ett simul ire per annos Pylios, Bed posiea; eat primnm
per annos Tithoni, deinde Tel postea (non iimul) per annos Nestoris :
si enim nmul eat , nihil annis Domitiani per hoc Totnm tuum addetur.
Hoc modo optasti, « eat, oro, per annos Iliacos Pyliosqne situs; ■ i. e.
feneefutem; probo hoc ex SilTSr. I, 4) ▼> isS: «Tn Troica di^ns Soe-
cnla, et Enboici transcendere pnlTeris annos, Nestoreosque situs;»
hcc est res ipsa. Virg. iEn. Vn, ^o , « Sed te Ticta sitn Terique efFceta
senectns ; » ad qiue Serrius : > Vieta situ senectus, Temporis longinqni-
tate , ex qna nascitnr situs. « Hnnc locum imitatnr Statius , SilT. III, 3 :
«Tq, eeu tarda sitn, rebnsqne exhansta senectns ErraTit, sen, etc. •
Thel>aid.Vn,744:

Sic nbl nabiferi montit latas aat Doya yentis
Sohrfa hiems , ant Tfcta sim non pertnHt aetas ; /

ita legendnm; Tulgo, nubiferum, Seneca, OEdip. t. 8i8, «prima lan-
gnescit senum Memoria, long^o lassa sublabens sitn. » Orid. Metam. VII,
a85, de iEsone recocto , « abeunt pallorque situsqne; » et mox t. 3oa,
• Dnmque refert inter meritomm maxima demtos ^onis esse situs. ■
PyUas dies OTidins, Trist. V, 5. Vir|rilius, Catalectis :

Carmina , qaae Pyliom , saeclit accepta futnrisy
Carmina, qiue Pyliom Tincere di^a seoem ;

qms ferre potest Pjlium et Pjrlium senem? lege, « Carmina qnae Phry-
0inm , saeclis accepta fnturis ; ■ Phrygius senex sen PriamuSp et Pylius^
scpissime conjnnguutnr, ut in loco Statii jam citando ^ et passim his
SilTis, et alibi. Pylite senecUe Noster, Theb. V, 761: « Pyliae nec fata
senectae Maluerit, Pbrygiis aut degere longins annis ; > ad quse Lutatius
Tetus Scholiastes : « Pylias senex, jam annos Nestoris dicit ; » lege, « Py-
liam senectam annos Nestoris dicit. » Pari modo depraTatus forte OTid.
locns , Metam. IX, a53 : « aetemum est a me quod traxit, et expers At-
qne immnne necis, nullique domabile flammae; • ubi pro neeis, codex
habet simuly notanle Heinsio; qni conjicit^ « Atqne immune sitns: »
bene. Verhorum situs Senec. Epist. 58 ; veferem istatem Terboram to-
cat Horatins, Art. Poet. Est Tero situs «proprie lanugo qnaedam ex
hnmore procreata , » nt ait SerTios , ad Virg. lEa. VI , 46a : pro tetate
simpliciter eam luurpat Serenus Sammonicus, lib. de Medicina, c. 36 :

Praeterea qaascnnqoe ▼otes aTcrtere setat,
Atque in perpemnm rediviTa ocdadere tela ,
Gorporibas Tulsis saniem perdacito ranae,
Sed qnae panra sita est, et ranco gamda qnesto.

38o NOT. IN GARM. IV LIB. III SILV.

De Nestoris iitu seu aetate insignis est Propertii locns, Ele(f. 11, lo,
insigniter depravatns. Loquitur poeta de incommodis longae vitae, et
quanto melius Nestori fnisset , si communem et nsitatnm vivendi ter-
minum non ezcessisset:

Nam qno um dabiae terremr •piritni horae ?

Nettorit ett visus pott tria sccla cinis.
Qait tam loDgKva: nemioissct fata seoectK

GaUicas Hiacit mUes in aggeribos ?
Non iHe Antilochi vidissct corpas humati ;

Diceret aut, O Mort, cur mihi tera venit?

Ita ediderunt Scaliger et Broukhusius ; et piget sane referre eorum ex-
pUcationes falsas 9 qnum adeo in propinquo sit veritas :

Nestoris ett vitus post tria ssda cinis ;
Qoi si tam longae minaittet iata senectae

GaUicat Iliacit milet in aggcrihut ,
Non iUe Antilochi vidittct corpat humati ;

explicatione non eget locns jam facillimus. Simile est istud Vdl. Pater-
culi ,11, 48 9 de Pompeio : « Qui si ante biennium qaam ad arma itum
est , gravissima tentatns valetudine decessisset in Campania , defnissec
Fortunae destmendi (f. destituendi) ejus locus; et quam apud superos
habuerat magnitudinem , inlibatam detulisset ad inferos. » Et eod. lib.
cap. 7, de Gracchis : « Qui si civilem dignitatis concupissent modum ,
quicquid tumultuando adipiscigestierunt, quietis obtulisset respublica.»
Restat scrupulus , quare Nestor vocatur Gallicus miUs : vide , si tanti
est y Scaliger. et Broukhus. : ego vero conjicio :

Qtti ti tam longae minaittet fata senectae

Saaciut lliadt roilet in aggeribat ,
Non ille Antilochi , etc.

Si vitam, inquit, finisset eo tempore quo vulneratus erat pugnans ad
Trojam, non vidisset funns Antilochi. Haurio hoc ex sensu, et simili
loco lib. 1 , 31 : « Miles ab Etrnscis sancius aggeribus. • Possem tibi di-
cere parum differentiae esse in scriptura Tocum Saucius et GaUicut in
minuto charactere; sed satis haec.

>^m -l—

CARMEN V.

AD CLAUDIAM UXOREM.*

QuiD mihi maesta die, sociis quid noctibas, uxor,

Anxia^pervigili ducis suspiria cura?

Non metuo ne laesa fides , aut pectore in isto

Alter amor : nullis in te datur ire sagittis,

Audiat infesto licet haec Rhamnusia vultu , 5

Non datur; et si egomet patrio de Utore raptus

Quatuor emeritis per bella , per aequora y lustris

Errarem , tu mille procos intacta^fugares;

Non intersectas commenta retexere telas ,

Sed sine fraude palam y thalamisque orbata negasses. 10

VAtilM LECTIONES.

* M Claudiatn u^orem. Parmen-
Stt addit , ut secum Neapolim lece-
dat. Itennn ez Prsefat. « samma est
Eclo^a, qua mecnm secedere Nea-
polim Claadiam meam exhortor. «
— God. Par. ed» pr. nil mutant. A.

3. Ne, Cod. Par. a manv prima
nec; ex emend. ne, Ed. pr. nec, A.

9. Valgo : Non intertextas, Cod.
Paris. edit. princ. non intersectas,
Conf. not. A.

10. Thalamosque armata nega»-
ses. Non yideo qaem locam hic ha-
bere potest tox armata; nzsi virt»-
tis adeo Amazonicc faerit Claadia,
ut ad depellendos procos arma su-
meret : certe hoc non voloit Sta--

tias ; lege orbata : etiamsi marito
orbata et desolata esses, tamen
tantae ea fidei et probitatis, ut nuU
los procos , nullas novas conditio-
nes admitteres. Bene vero orbatay
ut apudClaudian. de fiello Gildon.
« Orbatas jubet ire nuras , nuper-
que peremtis Arridere viris ; » No*
ster, Glauc. Melior. vs. 8 : ■ citius
me tigris abactis Fcetibus, orbata^-
que velint audire letenae : » ubi vide
quae notavi. Est autem Grapcae ele-
gantiae quod verbum nego dativum
casum post se trahit. Noster, Silv.
UI, 1, 134 : « saxa negantiaferro, »
id est, non admittentia ferrum ; sic
Theb. IV, la^) Cereri negatDymey

38a P. P. STATII SILVARUM

Dic tamen unde alia mihi fronte, et nubila vultu?
Anne quod Eubo'icos fessus remeare penates
Auguror, et patria senium componere terra?
Cur hoc triste tibi ? ceite lascivia cordi
Nulla , nec aut rapidi mulcent te praelia Circi ,
Aut intrat sensus clamosi turba theatri :
Sed probitas , et opaca quies, et sordida nunquam
Gaudia. Quas autem comitem te rapto per undas?
Quamquam , et si gelidas irem mansurus ad Arctos,
Yel super Hesperise vada caligantia Thules ,
Aut septemgemini caput haud penetrabile Nili ,
Hortarere vias : etenim tua, (nempe benigna

id est, infoeeunda est fmgihutf ut
bene schoUastes. Thebaid. UI, 69 :
■ jamqae ut mihi prodiga vits Pe-
ctora et eztremam nihil horrescen*
tia sortem Aspicuis , helhim infon-
dnm, ominibusque negantem Movi»
sti, fnneste, aciem ; » italegendum,
'vnlgo , extremam mortem et omt-
nihus negatam; IV, 4^7, « jam tnm
pavidis maculosa bidentnm Gorda
nejjant, diraque nefas minitantia
vena ; » ita etiam paM&m apnd hane
et aUos ; vide ad Herc. Suit. v. i 33.
I«cge igitor, « thalamisque orbau
ne^sses ; » non admitteres novas
naptias. — Cod. Paris. edit. princ
thalamoiqiie atmata, A.

1 X . Pro alia frontef Parm. alta;
et pro vultu, Rom. vultuti bene;
ut mitis vultus Herc. Epitrap. v. 55 ;
ubiintelli^itur quoad; ut et Euch»-
rist. V. 4I9 « Tranquiihun valtus et
majestate serena Muloentem ra-
dios ; » ubi parilier erat wdtu^ sed,
— Cod. Par. ed. pr. alta frmUe,.,.
vuUus, A.

16. Ciamosi turha theatrL Snsp^
cor Statinm scripsisse cura themtri;

ex PMperlio, H, 16^ 33 (GoUect.
nost. Ed.) : « Tot jam abiere dies,
quum me nec cura theatri Nec te-
tigit Gampi ; nec mea Mnsa jnvat. »
Vide ad II , 3 , V. 70, ubi he voces
commatantur.

ai. Haud penetrahiie, Sic edit.
pr. et cod. Paris. qni ex emenda-
tione habet inpenetrahile. A.

22 . B(BC mens tua nempe henigna
Quam mihi sorte Venus junetam
fiorentihu* annis Servat ef m se-
ntttm, H»c est editionum plerarum-
qae lectio et distinctio, aine seasu
aut ezitu. Gronovius vero , Rcli<|.
ad Silv. monet le in membranis
Salisbur0.inveiiisseatefitm tua; ia
BiS. Rhod. et editt. Yenet. eteatm
tua; et ita e^^o in editt. Parmensi;
Romaiui enim, esi menstma; qnam
lectionem a mala manu Douutii esst
opinor, et inde in sequeiiteaedili»>
nes propaf^aAam ^ mutau voce est
in hmc, Omnino verum est elritim
tua, etc. cum interpuoctione qnam
in conteztu meo habes; sine qaa
aullus esset sensus. Politianfts qno»
qne, Epist. VI, 1, si verba ejus

LIBER ni, CARMEN V. 383

Quam mihi sorte Yenus junctam florentibus annis
Servet ei in senium ; ) tua , ( quae me vulnere primo
[ntactum thalamis , et adhuc juvenile vagantem a5
Fixisti) tua frena libens, docilisque recepi;
Et semel insertas non mutaturus habenas
Usque premo. Ter me nitidis Albana ferentem
Dona comis , sanctoque indutum Caesaris auro
Visceribus complexa tuis ; sertisque dedisti 3o

Oscula anhela meis : tu , quum Gapitolia nostrae

recte capio , 1«^C eienim tua, non
est mens tua, Pro forte, nonnuUae
editiones, et inter eas Panneniis,
habeat/brCe; perperam; son pro-
priom iB hae re Terbnra ; vide que
dixi a^ fipithal. Stell. v. Sa. Deinde,
tervatetinsenium; ita Parm. Rom.
et Venet. non servet; sed servet ve-
rioa eat et elesantiof ; certe enim
teoeriona esc affectns optare ut Ve
inu istnd conjnginra aervaret io
tenium ntrittsque, quam narrare
tanCnm hoc ita esse : praesertim
qunm ista narratio non adeo vera
iit ; qnippe Stx^ins non erat senex
qnaado haec tcripsit, prout discere
petssia y si inspicias DodwcUi AnnaL
Statian. cap. 47« Alibi quidem di-
city • nos fortior stas jam fugit; »
et alibi, « nos facta aUena caoeodo
viaqpraor in senium; » sed non i»
senium seruatus fuit , qid vergit i»
senium tantum. £t qood summum
•st^ probabale admodam «si Sut.
flon eaceasisae tricesimnm sextum
vit« annnm : qnomodoigitar dioere
potait Venerem iUom sexvare m le-
nnan? FaUatur i^tnr oecease est
sommna Gronovios, ^nt DiatribL
ca|i. 35 1 prsefert servmt, H Statium
jam aejiem £acit ex eo qnod v. la
diacrat , « Anoe qu<Ni bboioos

£esvJL$ remeare penates Auguror,
et^patria seninm componere terra ? •
Atqui Statius non ibi dicit se jam
compositurum esse senium patria
terra , sed auguratur se olim factu-
rum esse. AUter si snraas, ineptum
erit istud Auguror : non enim de
pnfsentibusy sed futuris soiemos
augurari, Recte igitur servet; nt sit
optantis ; et ita postea edidit Gra-
OBOvius. Gevartius et Isaacus Pon-
tanus hnnc locom infeliciter ten-
taruot, ut necesse erat nescienti-
bus antiquam et veram lectionem
et enim pro hmc mens. — Edit. pr.
esi mens tua^ etc. et moz servat.
Idem apud cod. Par. a manu prima;
41 secunda, eteiitm... servat, Hic
autem et Ula, sorte, A.

27. Insertas, Ck>d. Paris. a prima
raano tocerfos; ex emendatione m-
«erfiu. £d. pr. incertas» A.

28. 7er me niiidis , etc. God.
Par. a mano prima , nitidis.,, Dono
eomis: a seconda, nitiJta,., Dona
eomas, Edit. pr. nitidis,,, Domo co~
msis. Groo. nitidas,., Dona comms;
Croc. nitidis^. Dona oemes. Vide

BOt. Jkm

3o. Visceribus, Sie ed. prioc. et
ood. Parie. qni ad mar|;inem , pe^
cteribus. A.

384 P- P- STATII SILVARUM

Inficiata lyrae, saevum ingratumque dolebas
Mecum victa Jovem : tu procurrentia primis
Carmina nostra sonis, motasque in murmura voces
Aure rapis vigiii : longi tu sola laboris 35

Conscia , cumque tuis crevit mea Thebais annis.
Qualem te nuper Stygias prope raptus ad undas.

3a. Pro stevuni etdolebas^ Pami.
saum et dolores; Bomi sctsvum, —
God. Par. ed. pr. saevum in^ratum-
que dolehas. A.

34* Totiutfue tfi mturmure noetes
'Jlure rapis viffili. Heinsius , ad
Glaudianam , in Rufin. 1 , 1 5a , leffit
motttsqHe in murmura voces; Teris-
sime : alterum absurdum est. Quid
enim est rapere noctes aure? « Scio>
]u8 aliquis, inquit Heinsius, qui
ignorabat aurem vigilem poetis pro
attenta frequenter poni, illic loci
refinxit, totasque in carmine no^
ctes; quomodo nunc legitur : quasi
Statins totis noctibus aliud nihil
egisset. « Iterum mala memoria viro
eximio imponit : non enim vulgo
legitur, tottuifue in carmine nocteSy
sed in murmure; quod omnes quas
ego vidi editiones habent. Sed hoc
nihil est. Similiter dcpravatum lo-
cum restituisupra, GlauciaMelior.
V. 104» «Tu tamen et motas etiam
tam in murmura voces y etc. » ubi
ante erat, mutas etiam tum mut'
mure voces; quod miror efFu^sse
Heinsium, vel ab eo ferri potuisse;
ita enim citantem video ad dictum
Glaudiani locam ; quem omnino
adeas ; ibi enim multa invenies hunc
Statii locum illustrantia ; et ego
aliquid dixi ad locum Giauciae ; cui
addas licet hoc Auctor. Gonsol. ad
Liviam , v. 307 , « Te raoriens per
verba novissima questus abesse,

Et mota in nomen frigida lingua
tuum est; » Sabin. Epist. O, v. 3^,
« Saepe abitura tuo ponentem bra-
chia collo , Gavisum in fluctos
aequora mota truces ; » Propertins,
1 , 10, V. 5 : « Quum te complexa
morientem , Galle , puella Vidimus
in lon^m ducere verba moram ; •
ita omnino legendum, vel longas
moras; non , ot edidit BrouUiosias,
« et lon^ ducere verba mora ; »
quod prae altero inficetum pnto.
iVox vero et vox in libris sspe
commutantar ; ita Sil. Ital. VUI ,
a I o : « Anxia ducebat vigiii snspiria
voce ; » Heinsius maluit nocte; qnod
verum videtur ; vide Drakenborcb.
ad locum. Valer. Flacc. II, aiS,
ubi norratarus est scelas Lemni*
dum : « o qni me vera canentem
Sistat, et hac nostras exsolvat ima-
gine voces ! » ita omnino legendum ;
vulgo noctes. Quisy inquitFIaccas^
exsolvat nostras voces hac imagine,
id est , excusabit me a necessitate
narrandi hoc crudele facinus, «li-
berabit vocem meam ab hac de-
scriptione. » Nihil certius. — God.
Paris. edit. pr. « totasque in mar-
more noctes. » A.

37. Nuper Stygias modo raptus
ad undas. Quid est hoc , nuper modo
raptus? nonne nuper et modo idem
sunt? Vide supra, Lacrim. Etrnsc.
vs. 170; et mox, vs. i83, «modo
numina magni Pnes idii, atque bre-

LIBER III, CARMEN V. 38s

Quum jam Lethaeos audirem oomminus amnes ,
Aspexi , tenuique oculos jam morte cadentes.
Scilicet exhausti Lachesis mihi tempora fati 40

Te tantum miserata dedit , Superique potentes
Invidiam timuere tuam. Post ista , propinquum
Nunc iter , optatosque sinus comes ire moraris?

Heu ! ubi nota fides , totque explorata per usus ,
Qua veteres Latias , Graiasque Heroidas sequas ? 45

yes Saperum pacaTimas iras ; » id
est , nuper p€u:avimus. Se J pndet
hoc probare velie. Bene notat Ber^
nartitts veterem codicem pro modo
habere/m>pe;qaodveri8simam est.
Horat. Carm. UI, 8, 6, « Voveram
dalces epalas, et album Libero ca-
prum , prope funeratus Arboris
ictu. v — God. Par. in textu , modo;
ad marg. prope. Ed. pr. modo. A.

4^- Timuere. Sic edit. princ. et
cod. Par. qoi ad marg. babet me-
tuere. A.

43. Pro optatossinus^ quanto me-
lius (inquit Bemart. ) seriptus, op-
tandos? Non melius, sed pejus;
verum est optatos sinus^ ut optata
eonjux y non optanda, Epithal.
Stelle ; et petita conjux , ibidem ,
non petenda.

45. Qua veteres Laiias, etc. Su-
spectns mendi versus propter tot
voces in oi exeuntes , qus vitiosum
ac ingratum sonant, ut bene notat
Heins. ad Ovid. Trist. V, 5, v. 43 :
unde , inquit , Statius reliquisse
possit videri, « Qua veteris Latii,
Graiisque Heroisin sequa es. » Satis
cante agit vir magnus. Singula vi-
deamos. Probum est veteres Heroi-
dasy vX Pietat. Abasc. v. 355; et
Ovid. Art. Am. T, 713. Veieres He-
roidas aquas est ex Ovid. Amor. II,

4) V. 33 : « Tu , quia tam longa es ,
veteres Heroidas sequas. » Nihil igi-
tur in his vocibus innovandam,
quum satis clara sitOvidii imitatio.
De ceteris, mihi videtur legendum ,
« Qua veteres Latias, Graiumque
Heroidas eequas. » Graium Heroi-
dasy ut Graium murus Achilies, Ov.
Metam. XHI, 281 ; Graium poette,
Lucretius, II, 600. Latias Graium-
<jue HeroidaSy pro Graias, ut No-
ster, Thebaid. X , 838 , « exhanstis
olim Graiumque suisque Missili-
bus , V pro Graiis; et simiha pas-
sim. Sic puellas JUbyte pro LibycaSy
Herc. Epitrap. vs. io5. Jam vero
tres voces in as desinentes ferri pos-
sunt, ex his exemplis; Propemp.
Met. Celer. v. lao, « Actiox Auso-
nias fugit Gleopatra catenas; « Pro-
pertius, II, a, 7, « Aut quum Mn-
nichios Pallos spatiatur ad aros; »
ita omnino legendum puto pro Du-
lichias. Auctor Consolat. ad Liv.
Aug. vs. 4>9» «Vix etiam faeras
paucos vitalis in horos. » Et plura
talia inveniri possunt. Insignis hu-
jusmodi terminatio per quinque vo-
ces continuas , in Epigrammate
Antipatri, citato ab Heins. ad Ov.
Amor. II, 18, V. a6, de Sapphone:
•nif fjfnri MoS^AN ' Afl«f *tAN ^t^tA^N
MoDaAN «cf i/c^tvAN • sed ibi omntnu

386 P. P. STATII SILVARDM

Isset ad Iliacas (quid enim deterret amantes?)
Penelope gavisa domos , si passus Ulixes.
Questa est ^giale , questa est Meliboea reltnqui ,
£t quamquam ssevi fecerunt Masnada planctus.
Nec minor his tu nosse fidem , firmamque maritis
Reddere : sic certe cineres, umbramque priorem
QusBris adhuc ; sic exsequias amplexa canori
Gonjugis, ingentes iteras de pectore ptanctus,
Jam mea : nec pietas alia est tibi , curaque natas :
Sic ut mater amas, sic nunquam corde recedit
Nata tuo ; fixamque animi penetralibus imis
Nocte , dieque tenes : non sic Trachinia nidos

scribendum , TNf /Ata-tc Moi7^c 'aSa-
yctT«cc, ex sensu.

49. Corruptus Tersus, de quo
vld. not. Cod. Paris. a manu prima
vulgatam habuit ; nunc autem ex
emendatione aliud innuit , sed vix
perspicuum ; ni fallor, « Et quam
que saevi , etc. » vel , « Et quae
quaro. > A.

50. Pro firmam , Partn, fictam ;
et pro Reddere y Dedere. — Pro
nosscy ed. pr. nosce. Mox Par. cod.
in textu ^rmam que et ad marg.
vitam; idem, seq. versu, Reddere^
et ad marg. Dedere.

53. Vulgo : iterasii pectore: et
sic edit. pr. et cod. Paris. qui ad
luarg. reponit iteras in. Pro tngen-
tesy ed. pr. ingentis. Vide not. ad
vs. 53. A.

54. Pro natas^ Venet. note; et
mox Nota pro Nata. — Cod. Par.
ed. pr. vulgatam exhibent. A.

55. Pro ut, Parm. et Rom. et. —
Cod. Paris. ed. pr. et. A.

56. Nata tuo. Forte le^endum ,
fila tuo. Conf. not.

5;. Non sic Trachinia nidos Al-

cyone vemosy ut plurimi. Qninam
autem hi vemi Halcyones nidi ?
Plin. Hist. Nat. X, 3a s. 47) * faciunt
autem septem antebrumam diebos
nidos , et totidem sequentibus pa-
riunt. » Ovid. Met. Xi, 7^5 , de iis-
dem : « Perque dies placidos, hiber-
no tempore, septem IncubaC Hal-
cyone pendentibus apqaore nidis. «
Lactantius, vetus scholiastes ad
Stat. Thebaid. IX, 36i , « aves ma-
rinae, quae hieme in mari nidificant,
et pullos nutrire dicuntar qui dies
septem tranquillissimnm facinat
pelagus. » Vide et Hygin. Fab. 65,
et Servium ad Virg. Georg. I, 399.
Non igttur vemi Halcyones nidi;
et si essent, nihil hoc ad rem, nrsi
probari posset Halcyonen vetnos
magis quam hrumales nidos dili-
gere et amplecti soler^. Lege, « non
sic Trachinia nidos Halcyone ve*
ros , etc. • nidi sunt puHi ; rid.
Claud. Praef. deUI Cons. Hon. v. 5;
Virgil. ^n. XH, 4^5 » et Geoiig.
IV, 1 7 ; et ita passim apud po^tas.
Hoc non intellectum errori ansam
dedit. Vides jam quamobrem veros

LIBER III, CARMEN V. 387

Alcyone veros , non sic Pfailomela pesates
Gircuit amplectens, animaiDque in pignora transfert.
Et nune ilia terit viduo quod sola cnbili , 60

Otia tam pulchrae terit infecnnda juventse :
Sed venient plenis, venient connubia , taedis.
Sic certe, formseque bonis , animique meretur :
Sive chelyn complexa ferit ; seu voce patema
Oiacendum Musis sonat , et mea carmina flectit ; 65
Candida seu moUi diducit brachia motu ;

pulios sea nidos; quasi dixisseC,
Alcjone non magis fovet suos, pro'
prioSy et verospullos, quam tu hanc
defuncti mariti filiam ; quae quidem
sanguine non vere tua est, indueti-
tia scilicet, etabaliena quasimanu ;
tu tamen, qua es pietate, eam ve-
lut verom tuam 8oi>olem amore et
cnra proseqneris. Bene autem ve-
ros nidos; sic Ovid. Met. JI, 38,
vera propago; et mox , veros ortus.
Virg. ^n. VUI, 3oi , « salve, vera
Jovis proles. > Hujus contrarium
dubius partus y Lucaq. IX, 902, de
FsjUis; dubia soboieSf Sil. Ital. I,
4i3 , d« iisdem ; et infinica ejua-
modi. — Cod. Paris. edit. princ.
«tniof. A.

59. AmpUeUnSy aninumufue in
pi^nom tfansfert, Parm. ample^
«tvnsfife aninuam^ue; Venet. am^
pUxuqua auinuan in pignora, Cer-
tJMima eaieDdati* , ampiexutque
mmmumufua in pignmru tramfert,
^ God. Ptois. edit. pr. vul^atam
rctmetit. A»

60. Vnlgo, Btu wune; otinn in
ced. Psaris. et ed. pr. Vers. seq. iuee
et flle^jdm pro tam, Vide not. A.

6a. Sed vement pienisy venient
eomtuhia, tttdis* Non intelUgo has
pienas Uedas; forte scriptum erat

phettisy id estjfesiis, pli pro/, ut
in libris MS8. miJlies fit : hoc non
intellectum in pienis degeneravit.
ita apud Symposinm , ^nigm. 83;
Maium : « Est mihi nomen ovis ,
contentio magna Dearum^ Fraus
juvenis Phrygii , pulchrarum cura
sorornm , Excidinm Troja ; » vulgo
le^tur juvenis functi pro Phrygii ;
quae vox in libris MSS. scribitur
frigii; itidefuncti; et pro puiehra-
rum vulgo male muitatum. Juvenis
Phrygius est Paris; nota historia
aurei maii; puichrte sorores^ Juno,
Venns, Minerva. Bene avLtemfestis
tmdisy ut moz v. 70, « festascpie ac-
cendere taedas; » conf. et Claudian.
de Rapi. Pros. 11 , 3^7 ; idem , de
Nupt. Hon. et Mar. «Tu festas,
Hymenaee faces , tu , Gratia , llo-
res Elige ; » et fV Cons. Uonor.
« Quum tibi prodiderit festas nox
pronuba taedas. »

64. Ferit. SxS^o petit; qiiod et
habent cod. Paris. et edii. pr. Vid.
not. A.

66. Pro didueit brachia , Heine.
ad Ovid. Rem. Amor. v. 334, ^6^*
dedueity quod idem esse ait ac mo-
vet; et ita Parm. Male ; quippe di-
spantio illa brachiorum, qmc in
saltatione Ht, non at deductio bra-

25.

388 P. P. STATII SILVARDM

Ingenium probitas , artemque modestia vincit.

Nonne leves pueros , non te , Gytherea , pudebat
Hoc cessare decus ? Nec tantum Roma jugales
Conciliare toros , festasque accendere taedas 70

Fertilis ; et nostra generi tellure dabuntur.
Non adeo Yesuvinus apex , et flammea diri
Montis hiems trepidas exhausit civibus urbes :
Stant , populisque vigent : hic auspice condita Phcebo
Tecta , Dicarchei portus , et litora mundi 7$

Hospita ; et hic magnae tractus imitantia Romai
Quae Capys advectis implevit mcenia Teucris.
Nostra quoque haud propriis tenuis , nec rara colonis
Parthenope ; cui mite solum trans asquora vectae
Ipse Dionaea monstravit Apollo columba. 80

Has ego te sedes ( nam nec mihi barbara Thrace
Nec Libye natale solum ) transferre laboro ;
Quas et moUis hiems , et frigida temperat aestas ;
Quas imbelle fretum torpentibus alluit undis.
Pax secura locis , et desidis otia vitas , 85

chioram , sed diduciio ; et ita le-
genduni, isto qnem adducic loco
Propert. II, i8, ex quo hoc Stat.
mutuatus est , « Sive aliquis molli
diducit candida ^cstu Brachia, seu
varios inciniC ore roodos. » Ita di-
ducet palmasy de natatore, apud
Manil. V, ^22 ; ubi yulgo male le-
fritur deducet, Nollem Broukhusius
defendisset «ro deducet in loco Pro-
pertii. Pro Candida VBrm. Grandia;
absurde. — Ed. pr. Grandia didu-
cit. Idem apud cod. Paris. qui ad
marg. reponit Candida. A.

76. Vulgo : at hic. God. Paris. a
manu prima, at kic; a secunda ,
ac hic. Ed. pr. at hic. Vide not. ad
vers. 75. A.

78. Vulgo, etpropnis; quod et
habent cod. Paris. edit. pr. Conf.
not. A.

80. Pro Dionoea columha, qnae
est omnium editionam inepta le-
otio, recte Gevartius Diontea co-
lumba ; quod confirmavit simiUloco
ex Theb. VII , 663 , ■ htec omine
dexiro Moenia Girrhaea monstravit
Apollo juvenca. » Addas locum
Vell. Paterculi, 1, 4 • " Hujus clas-
sis cursum esse directum alii co-
lumbae antecedentis volatu femnt ;
alii noctumo aeris sono , qaalis Ge-
realibus sacris cieri solet ; pars ho-
rum civium magno post intervallo
Neapolim condidit. » — Cod. Par.
ed. pr. Dionane columbw. A.

LIBER III, GARMEN Y. 389

Et nunquam turbata quies, somnique peracti.

Nulla fbro rabies, aut strictae jurgia leges

Norunt : jura viris solum , et sine fascibus, aequum.

Quid nunc magnificas species , cultusque locorum , 89
Templaque , et innumeris spatia interstincta columnis ;
Et geminam molem nudi tectique theatri ,
Et Capitolinis Quinquennia proxima lustris ;
Quid laudem risus, libertatemque Menandri ,
Quam Romanus honos et Graia licentia miscent?

86. Pro peracH , Rom. paruti .*
non male ; sed alterum melius. —
God. Paris. et edit. pr. parati. A.

87. In ed. Parm. pro strictaBJur'
gia^ invenio scita Lycurgia; et leges
non legis; et ila se invenisse testa-
tur Heinsius ad Glaudian. p. 55a ,
nisi qnod pro aut citat neCy me-
moriae culpa. Rom. scita Licugia.
— Gronov. « aut strictx jurgia le-
gis. V Gruc. ■ Nulla foro rabies ,
aot scita Lycorgia : leges Nferum
jura viris , etc. ■ (vide not. ad v. 88).
God. Paris. « aut scita Lycurgia le-
ges ; » qui ad marg. reponit , « aut
scriptx in jurgia leges. » Edit. pr.
« aut scita lycugia leges. » A.

88. Norunt : jura viris^ ctc. Vul-
go : • Morom jura viris; » nt et cod.
Par. et ed. pr. Gonf. not. A.

93. Quid laudem risus liberta"
temque Menandri. N. Heinsius ad
Sil. Italic. Xn, 3i, pro risus legit
ritus; et ita editiones nonnullae :
bene ; licet alterum defendi possit.
Parm. et Rom. litus; unde Ueins.
ritus. Silius , loco notato , de Nea-
poti loquens : « Nunc moUes urbi
ritus, atque bospita Musis Otia, et
eKemtum curis gravioribus levum. »
Taoit. Ilist. V, 5 : « Quippe Libcr
lestos Ixtosque ritus posuit ; Ju-

dseorum mos absurdus sordidus-
que. » Deinde pro Menandri legit
theatri; et ila olim ego conjeceram :
non bene : quippe praK:edit vox
theatri, v. 91 ; praeterea, non adeo
sui oblitus esse potuit Statius , ut
uxorem ad Neapolim allicere ten-
taret mentione facta libertatis thea-
tralis; quandoquidem ipse, supra,
V. 16, ait illam ex bis ludicrisnul-
lam capere voluptatem : « certe la-
scivia cordi Nolla ; nec aut rapidi
mulcent te praelia Circi , etc. » uam
quod memorat geminam moiem
nudi tectique theatriy non istud fa-
clt tudorum qui in iis fiebant , sed
solummudo eedijiciorum causa , et
ut Neapolin commendaret ob ma~
gnijicas species cultusque locorum;
nt ex sensu patet. Non igitur thea-
tri huic loco convenit ; molto mi-
nus Menandri^ ob easdem et alias
rationes.Later gerundium aliquod,
ttt dicunt grammatici ; quale est ,
libertatemquejocandif vel tale ali-
quid. Statianum hoc esse non puto,
vel potius scio : placuit tamen ideo
proferre , ut ad hanc formam acu-
tiores vocem veram eruant sub tS
Menandri latentem. — Cod. Paris.
ed. pr. littus Menandri. A.

94* Pro grata licentia bcne Ber-

390 P. P. STAT. SILV. LIB. III, CARM. V.

Nec desunt variae circuin oblectamiiia vilae :
Sive Vaporiferas , blahdissiina litora , BEuas ,
Enthea fatidicae seu visere tecta Sibyllae
Dulce sit , Uiacoque jugum memorabile remo ;
Seu tibi Bacchei vineta madeotia Gauri
Teleboumque domos , trepidis ubi dulcia nautis
Lumina noctivagse tollit Pharus aemula lunse ;
Garaque non moUi juga Surrentina Lyaeo ,
Quee meus ante alios habitator Pollius auget ;
^nariaeque lacus medicos, Statinasque renatas.

Miile tibi nostrae referam telluris amores :
Sed satis hoc, conjux , satis hoc dixisse, creavit
Me tibi , me socium longos adstrinxit in annos :
Nonne haec amborum genitrix , altrixque videri
Digna? sed ingratus qui plura adnecto , tuisque
Moribus indubito : venies, carissima conjux,
Praeveniesque etiam : sine me tibi ductor aquarum
Tybris , et armiferi sordebunt tecta Quirini.

100

io5

110

niMlius Graia ; patet ex opposilione.
Similiter Sidon. Apollinaris, carm.
XXin, 99, « rigorque Romanus
fuit Attico in lepore. » De commu-
tatione barum vocum dixi aliquid
ad Silv. II , 3 , V. 96 , ubi par cr-
ror, supra , pag. 218. — God. Par.
edit. princ. grata licentta miscet. A.
104. Pro JEnaricBque y Domitii
cod. habebant Tanarumque; Parm.
Penarumque. Emendationem Do-
mirii confirmat Plinius, Hist. Nat.
XXX, 3 : « In iEnaria insula calcu-
losis mederi produntur aquac. « Bene
igitiir lacus medicos. Auctor tamen
^ttUe, V. 4^8) producit secundam
^naricB syllabam : « Dicitur indi-
ciis flagrans ^naria quondam. n —
Cod. Paris. in contextu , JEnarice-

que^ et ad marg. Termarum. Edit.
pr. JEnariasque. A.

106. Sed satis hoe^ conjux , satis
hoc dixisse. Ita vulgo legitur. Parm.
K Sed satis baec conjux satis est
dixisse. » Bom. « Sed satis hoc con-
jux satis dixisse. » Vulgata optima
est ; ita , Propemp. Celer. v. 1 29 ,
« Hoc nos , hoc iteruip stantes in
litore versos Cernemus fluctus ; »
ubi vide qUtT notavi. — Cod. Par.
ed. pr. « Sed satis haec conjunx satis
est. n A.

iio. Pro carissimay cod. Paris.
et ed. pr. gratissima. A.

III. Pro pjxjeveniesque etiam ;
sineme, etc. Partn. pen/enies et sine
me; Rom. pervenies. — Cod. Par.
et ed. pr. Perveniesque e. s. m. A.

NOT.E

IN CARMEN QUINTUM LIBRI TERTII

SILVARDM.

* Ah CLkVMkM vxottKu. iEgrotayerat Papinins in arbe : jamque conva-
leieeDS de secessa in patriam cogitabat, afFectas rerum urbanarum sa-
tietate et tsedio. Glaodia uxor invita migrabat , desertura urbem et suos :
eaaa hortatur et rogat , ut secnm discedat ; amoenitatem Campani» pro>
poait, deniqiie nallam manendi cansam esse docet, quum ipse proficl-
•catur. DoMiT.

7. QuMtiuor emeritit p€r hella^ per tetfuora lustris, Ita editiones; et
fofte defendi potest ; mihi tamen Terius yidetar, Quattuor emensis per
Mia; certe multo usitatiua est. Ovid. Met. XV, aa6 : « et , emeritis mc-
dii quoqae teniporia anots, etc. • abi in tribas eiemplaribas Heinsius
iavenit ementis ; qaod illi placuit ; ( et ita edidimas. A. ) Eodem Hbro ,
rers. 186, « Cemis et emensas in lucem tendere noctes ; » quo tamen
loco major est diyersitas ; vi^nti enim circiter libri habent emeritas ;
octo immensas; ut difficile sit aliquid certi stataere. Heinsio placuit
emersas, et ita edidit; non probante Burmanno, qui videtur maloisse
emeritas. Videamus igitur an aliis exeinplis rem conficere possimus. Vir-
gilius , Georg. 1 , 45o , de sole : « Hoc eliam eroenso quum jam decedet
Olympo, Profuerit meminisse magis ; » Glaadian. XXIX Laud. Serena»,
T. 26 , de Ulixe : « terrae pelagique labores , Et totidem sevi bellis quot
fluctibus anni Conjugii docuere fidem ; » ubi anni sssvi hellis frigidum
est, et longe infra Claudianum : dixisse debuit anni exacti vel exhausti
hellis; ex syllabis em savi lego, « Et totidem emensi bellis quot fla-
ctibus anni ; * Sil. Italic. III, 898 , de Argantbonio , « Ter denos decies
emensus belliger annos ; » Tibullus, m, 4 ^

Jam noz atberiiun nigris emcota quadrifis
MuQdum , cxruleas bverat amne rotas ;

Qaudian. IV Cons. Uonor. v. 373 , « necdum decimas emensus aristas
Agpederis metuenda viris ; » licet tribus his exemplis active , non pas-
mrt aamatur vox; ut et hoc Sabini, Epist. 1, v. gS, Ulixis Peneiope

£t terra , et pelago , quidquid mihi triste canebat ,
Emeosus fato jam meliore vagor ;

392 NOTiE IN CARMEN QUINTUM

Alcim. Avitus , IV, 585 , « lateger emensam vertebat circinus annani; »
Manil. IV, 5i , de Pompeio ,

Post victas Mithridatis opes , pelagusqne receptam ,
Et tres emenso meritos ex orbe triampbos.

9. yon intertextas commenta retexere telas. Ita omnes editiones, ve-
tustissimis exceptis : perperam ; quippe deest aliquid cui intertextee sint
hae telae , auro puta vel argentc , vel tde quidpiam : <ro intertextas enim
tluas res postulat : nec potes dicere tela intertexitur^ sensu salvo , nisi
simul dicas rem cui intertexatur tela. Et vide quam facile sit criticam
agere, et quam multis conjecturis pateat hic locus. Potes enim legere,
« Non imperfectas commenta retexere telas , » ex Glaudian. de Rapt.
Pros. 1 , 269 , in re simili : « Sensit adesse Deas , imperfectamqae labo-
rem Deserit ; » potes quoqae interceptaSy ex eodem, lib. II, i56; et ibi
quoque in re simUi , « Atque injerceptas agnoscit pectinis artes ; • potes
etiam impertextas telas, non pertextas, non ad finem perductas ; et hoc
Barthio placuit; potes adhuc intercisas; utTheb. 11, i84) ivx intercisa:
a Mon fugeret diras lux intercisa Mycenas ; » ne qaidquam dicam de vm
Beroaldi interfectas. Sed bene quod nulla harum egemus ; quippe Par^
mensis et Romana editt. dare habent , ■ Non intersectas commenta re-
texere telas ; » « non commenta retexere intersectas telas , sed , etc. ■
retexere hoc loco est iterum texere , ut Ovidio , Met. X, 3i : « Earydices,
oro, properata retexile fila ; » ubi Ueinsius memoriae lapsu hunc Statii
locum de Parcis interpretatur. Retexere intersectas ttlas est iterum nere,
redordiri telas, quas noctu intersecuisset. Elegantissime Propertius, II,
9, 5 (Ediiionis nosr. pag. 168, Eo.), de Penelope,

Conjagiam falsa poterat diCFerre Miaerva ,
Nocturno solvens tezta diarna dolo.
Telam hanc fallacem vocat Sil. Italic. II, 181 ; tardam Sidon. ApolUn.
Garm. XV, 160; mendacem Sabinus , Epist. I, v. 53. Si to retexere sumas
pro dissolvere^ «cv«tX(^if , oronino legendum est imperfectas pro interse-
ctas; sed vetustissimaram lectioni tutius est adhosrere. Atque hinc de
misera Statii in his Silvis sorte jestimationem facere potes ; quippe ex
quatuor yel quinque vocibus , quarum qusvis si ex conjectura librarii
contextui inserta fuisset, ferri posset ; sola locum obtiuuit pessima, et
nullo modo toleranda.

a8. Ter me vidisti Alhana ferentem Dona comes. N. Heinsias, Not.
ad Claudian. in Rufin. I, 37, hxc habet: ■ Apud Statium , Silv. lib. III,
ad Uxorem , « ter me victrici Albana ferentem Serta coma , sanctoque
indutum CKsaris auro Visceribus complexa tuis ; » quomodo restitaen-
dus ilie locus. Vulgo scribitur, « ter me vidisti Albana ferentem Serta
comes; » iii aliis codicibus est nitidis comes; sed victrici coma Statiam
scripsisse sum certus. ■ Huin Ilcinsii conjecturac favel Nosier, Epiced^
Palr. v. i44 ?

LIBRI TERTII SILVARUM. HgS

Qaam toties lauata , tamen nnsqaam avia frondet
Abstnlit , ant alinm tetigit Victoria crinem :

et plnra hujasmodi coUigi possent. Sed prima editio Parmensis habet
nitidas comas; Romana, nitidis comis. Quse quum MSS. sint lectiones,
nec absurdi aliquid aut f alsi in se habeant , non audeo mutare. Niiidcs
conue satis usitata locutio ; Ovid. Fastor. III, a : « Mars ades, et nitidas
casside solve comas ; » conf. et Heroid. XXI , i66 : nitido capillo TibuD.
1 , 8 , 5i : adde Horat. Epist. I, i4, 3a. Et ita passim poeta?, ne omnia
exempla corradam. Retineo igfitur,

. . . . ter me niiidis Albana feientem
Dona comis, sanctoqne indumm Caesarit anro
Visceribns compleza tais ; sertitqne dedisti
Oscnla anbela meis.

Quicunque primus mutavit nitidis in vidistiy non intellezit , opinor, ver-
bnm substantivnm subaudiri , complexa es; cui respondet dedisti. Scio
quidem nitidas comas plerumque sig;nificare unguento delibutas; sed
non semper ita esse evincit primus ex Ovidio citatus locus. Faveo qui-
dem conjecture Heinsianae , et vulgata eJegantiorem puto : sed non au-
deo in contextum recipere. Quod vero pro dona citat sertaf lapsui me-
moris imputo. — Ter me nitidis, elc. Ter Papinius coronatus est in
certamine Albano , instituto a Doinitiano : id erat ubi poetae certatim
Minervae laudes canebant : auctor Sueton. Victus autem idem est, ut
bic fatctur, in certamine Capitolino , ubi Jovis CapitoUni laudes perpe-
tua certantinm erat materia et argumentum. Domit.

39. Tenuique oculos jam morte cadentes. Usitatius est , oculos morte
natantes quam cadentes; Auctor Consolat. ad Liv. Aug. v. 93 sq. ; Ovid.
Metam. V, 71 ; Noster, Theb. II , 638, « ille oculos etiamnum luce na-
tantes Sistit; » ubi forte scripsit extrema luce natantes, i. e. morie; ut
parva Uice natantes apud Sil. Ital. II, 133. Et sane ocnli luce natantes
sine ullo epitheto vix mortem denotant. Nost. Theb. XI , 55^ : « Cerno
0raves oculos atque ora natantia leto ; » alibi , Theb. VIII , 767, vocat
lumina dubitantia figi, id est, natantiay et trahi oculos, de re eadem
Theb. Vm, ad finem. Plura e poetis possem afferre, nisi sanam puta-
rem vtilgatam l^ectionem. Vir^. iSneid. XI, 818 : « Labitur exsanguis;
labuntnr frigida leto Lumina ; » Ovid. Trist. III, 3, 44? " Labentes ocnlos
condet amica manus ; » ita pro languentes ex MSS. edidit Ueinsius , qui
huncStatii locum addncit; eom vide. Senec. Epist. VIII, « oculos vigilia
fetigatos cadentesqne; » Lucan. II, sS : « Vultusque exanimes oculosque
in morte jacentes; » ubi tamen dubito, an non scripserit-Lucanus cU"
dentes, Haec igitur adnoto, ne quis diligentiam meam desideret, aut
putet se veram lectionem invenisse , his et aliis poetarum locis inductus.
Ob hanc rationem porro moneo versum proximum , « Scilicet exhausti
Lachesis mihi tempora fati , » mihi sandm videri ; argutari enim potes
exactofiio^ ut Silv. V, 1, « exacti superest pars ultima fili; » vel, « exhau-
stae tempora vitie ; » quae phrasis ssepenuinero apuil poctns occurrit. Scd

3^4 NOT^ IN CARMEN QUINTUM

tempora fati pnnUt Valer. Fi«£C. IH ^ 379 : • Sortitas^e breves , et
parri tempora fati Perpetimur. >•

49* Et quan<judun smvi feeerunt Mcmada planctus, Hic eac aaiia €&
locis de quibos in Pcaefat. questus s«m ; adeo immaniter, si quid Tideo,
depravatus, at sioe codicis alicajus vel variantis lectioiiis adnuiiacalo
impossiUle sit eom in aanitatem asserere. Loquitur Statias de fidis ozo-
ribasy et quae conjuges suos per omnes casus comitari veiAent : kEgiale,
inquit , questa est relinqui, roallet comitari maritum suum Dioraedem ad
bellum Trojanum; et ita Meliboea Pbiloctetem: et planctus^ quanquam
s4Bvi, fecerunt Manada, Quam fecerunt Mainada ? et quare, et quomodoy
et quando? Et si hsc omnia probaveris , quaenam connexio inter hanc
et pnecedentem versum ? quid enim Mtenas aliqoa fiaoohi furiosa cum
uxoribus iE^iale et MeJiboea ? quare tam emphatice ^/anctus quanquam
savi? quasi hxc, quaecunque sit, de qoa sermo est, magis Mtenas facta
fuissct, si planctus ejus minus stevi fuissent. Sed tempus est audire
Gronovium , Diatr. c. 35 , ubi post citatos duos hos versus , ita loqui-
tur: «Varie posteriorem versum torseront interpretes. Gevartius dis-
jungit ri quamquam : Et quam quam scBvi; uti et Domitius, quando
notat innsitate <ro quam cum positivo junctum ; frequentius addi parti-
culam per, ut sit perquam scevi. Quem merito reprehendit ille, quod
haec adLaodaroiam referat. Cruceus supponit: Et quam tam sffvt.Na^.
Vera est volgata , et ita ezplicanda ; ,£giale relinqui se questa est :
questa est etiam Meliboea: etplanctus ob desertionem, quamquam tri*
stes «Fvique ( quia illa impia , immerita , iniqua ; non quales istae quas
causa publica et di|;aitas GraBciae decusque regium imperabat, jaocta
spe reditus) /ecerunt Manada aliquam, nempe Ariadnen. Inter plan*
ctus et Iu0ubrem ejulatum deprehensa a Libero patre Goossis Mmaf
facta est, hoc est, in comitatum et torum Liberi adscita ; hoc evenit in»
ter istiusmodi flebiLes ritus et doloris insaaiam ; ideo planetm id feeme
dicantur, more famiiiarissirao poetis fio^endi lurioy ro /m «moy. » Htt&-
osqae Gronovius ; et defendit hanc eipUcationem , Elencli. Anlidiatr.
oap. 5 ; ubt dicit de auUa alia quam de Ariadne Stattaa capi posae.
Kescio quomodo tecum agatur, lector; ego qoidem*iiikilo magis adhoe
video, quo sensu haec connecti possint. Qoid enim si Ariadne iiiler
pianctus recepta fuerit in torum et comitatum Bacohi? qaid hoc ad
oxempla uxorum , qusB conju({es aniarunt ^ et pro illis et cum illis qaid-
vis perpeti pamts faerunt? de talibus enim agit Staftius; noa ea fabaUs^
aed historia. Mitto quod Ariadne non dioi potait/acta efte Mmnas^ ex
eo qnod in torum Bacchi (lUttdit enim vir doctas addendo, et comtfa-
fom) recepta fuit; alia.eoim res eat Mmnas, Scd «t compendii faciam
(nMilto enim plara contra hanc interpretationem adferri possant), cor»
mptissimus est locus, et forte routilas ; sapra enim , v. 4^ , dizii , • Qaa
veteres Latias , Graiasque Heroidas aMfoas ; » et de Graiis tribas eaem-
pUs absolvit : aM{aom erat ut ono saltem Lsiims demereretur. Utoanqae
sity sine dubio scrip^t Et quam : dSgiaUf Melibasay eC iUa quam, etc.

LIBRI TERTII SILVARUM. 3^5

ut GapilL Ear. «• c«dat coma saucia Nud, Et <|uaiii Sperchio tnmidus
aervabat Achilles ; » et ita passim ; sed ultra oon possum. Editiones ve-
tustae nihil mutant hoc loco : nisi quod pro stevi Rom. sctevi.

Jn Addendis autem postea aliud hoc snbjecit eruditissimus Markland. :
Dia suspicatus eram partem hujns Tersus formatam esse ex Senec. Herc.
QEt. V. 1 886 : « Feriantque graves Maenala planctus- » Obstupui qunm
in Venet. pro Mtenada inveni p)ane Menala; unde pronum fuit facere^
«questa est Melibaea relinqui, Et cujus saeri ferierunt Maenala planctus ; »
jEgiaUf Melibceay et illa cujus planctus ferierunt Momala. Quaenam fue-
rit haec Herois Arcadica memoriae non nunc occurrit, nec vacat disqui-
rere: non tamen dubito quin aliqua sit, cnjus maritus ad bellum Tro-
janum profectus est. A.

53. Sic exsequias amplexa canori Conjugisy ingentes iterasti pectore
planctus, Jam mea, Ita distinxi : male Ttxtia a*ri^fii in vulgatis ponitur
post planctuSf et sententia nova orditur ab istis : « Jam mea , nec pie-
tas, etc. » qua re oppositionis elegantia pcrditur. Nemo vero mutet vo-
cem exse<juias in relliquiasp utcunque adblandiatur. Exsequias amplecii
est idem quod aJibi vocat colere exse<juitts, Pietat. Abasc. v. 39 : « lecti-
que arcana ministri Hinc etiam documenta capit, quod dili{ps umbram
Et colis easequias ; » funus amare Tbeb. XII, 198 , de Ar^pia , Polynicis
uxore : • his anxia mentem ^grescit caris , et , qui castissimus ardor,
Funus amat; » Herc. Epitrap. v. 9$ , de Vindice colenle amicnm snnm
Vestinum , etiam post mortem : « quem nocte dieque Spirat^ et in care
vivit complexibus umbrae. ■ Similis hujus vocis significatio apud Entro-
pium, lib. Vn , de Vitellio : « Hic qunm Neroni similis esse vellet, atqoe
id adeo prae se ferret , ut etiam exsequias Neronis , qne humiliter se-
pnltse foeramt , honoraret , a Vespasiani ducibus occisus est. » fit ita
loquitnr, lib. IX, de Gordiano : « miles ei tumulum XX roilUario a Gir-
cesso , quod castrum nunc Romanorum est Euphrati immineas , aedifi-
cavit ; exsequias Romam revexit ; ipsum Divum appeUavil. » Quibus in
locis Tan. Faber, nova vocis notione offensns , utrobique errorem eaae
arbitratur, et pro exsequias reponi vult reliqmas; quae, inquit, sunt ossa
seu cineres: at exsequue longe aliud; neque ita loqui mos esL Atqui
Statins ita loquitur, Et colis exsequias; ubi nihil mutari patitur vemn.
Immo ipse Eutropius pariter loquitur, lib. VII , ad fin. de Domitiano :
■ Funns ejus cum in(renti dedecore per vespillones exportatum, et i((no-
bititer est sepuhum. » Eodem sensu vocem funus usurpat Ausonius ,
Epitaph. de Priamo; nempe pro corpore defuncti. Bustum vocat Noster,
Theb. XII , 348 : ■ egena sepulcri busta. » Nihil igitur aut in Eutropio
aut Statio mutandum. Sequitur, « ingentes ilerasti pectore plancfus. »
Ante dixit qweris et adhuc; infra, amas et tenes^ in praesenti tempore ;
quare igitur iierasti? mitto quod parum Latine dictum videtur iterasti
peetore. Lege, « ingentei iteras de pectore planctus Jam mea; » adhuc,
jam mea , tamen fidem servas memoriae prioris mariti , et quando ille in
mentem venit, repeli^ planctns , non fictos, sed ex animo, de pectore;

396 NOTiE IN GARMEN QDINTDM

ut Surrent. PoU. vs. i43, « VWite securi! quorum de pecfore mixts In
lon^m coiere faces ; » Herc. Epitrap. v. 55 , ■ Sic mitis vultus veluti de
pectore gaudens Hortetur mensas ; » de pectore gaudens, non simwJatOy
sed vero et ex itno eorde gaudio. Eleganter vero , v. 5a , Queeris adhuo;
quasrere enira dicimur defunctos , quorum desiderio tenemur. Noster,

Theb. XI , a63 :

.... ardens
Ecce aderat hicta , dictunisqae «Mnnia belli
Libertate, Greon : urit fera corda Meooecens :
Nulla paui requiec : illaai quarritqae tenetqoe ;

Menoeceus enim , Creontis filius , seipsimi occiderat. Martial. X, lxxi, de
Rabirio qui parentes composuerat :

Hos tamen at primis raptos sibi quirrit in annis:
Improbius nihil his fleiibos essc potest.

Distinguit Plinius , Epist. VI , a , « Soleo nonnunquam in judiciis quc-
rere M. Regolnm; nolo enim dicere desiderare. Gur ergo qucro? Habe-
bat studiis bonorem , timebat , pallebat , scribebat. »

56. Nata tuo. Totus locus sic habet : ■ Nec pietas alia est tibi cura»
qae natse ; Sic ut mater amas , sic nunquam corde recedit Nata tuo. •
Sed quis ferre potest hane barbaram positionem vocum naUe et nata ?
Conjicio, « sic nunquam corde recedit Illa tuo ; » <ro nata videtur esse exr
pUcatio marginalis «rov illay in contextum, ut saepe fit, postea ad-
missa ; nisi sub voce Naia lateat proprium nomen hujus pueliae , Caia ,
vel tale quidpiam. Sed hoc incertissimum est; certius illud, hanc natam
non esse ipsius Claudiae filiam, sed filiam prioris mariti Ciaudis ex
priore uxore ; adeo ut Claudia nouerca tantum huic puellae fnerit. Quum
igitur Statius dicit , « Nec pietas alia est tibi curaque natae , » intellige
natae iUius, seu prioris mariti,de quo loquebatur verbis prsecedentibus ;
patet hoc ex istis, « Sic ut mater amas; » quidnam enim eximium essec,
si Qaudia amaret suam filiam ut mater? nonne omnes matres hoc fa-
ciunt ? Sed dicit Statius , Tu , licet noverca tantum , amas filiam prioris
mariti ut mater^ quasi mater esses , non not^rca. Ita Plinius , Epist. IV,
19: « Quum sis pietatis exemplum, fratremque optimum et amantissi-
mum tui pari caritate dilexeris, filiamque ejus ut tuam diligas , etc. » da-
rius hoc apparcbit ex nota subsequente (vide etiam Var. Lect. vs. 5^ ); et
notandum erat, quia a nemine adhuc observatum, aut intellectum.

60. Heu nunc illa terit viduo quod sola cubUi Otia^ jam puickrw terit
infecunda juventas l Mendosissimus locns, quem Gevartius, Papin. Le-
ction. III, 14, ita refin£[ebat,

Hea nunc iUa teric viduum qaod sola cttbile !
Otia tam pulchnr terit iafecunda javentv.

Gruterus in Schedis, quibus utebatur Gronovius , «terit viduo quod sola
cubili Olia tam pulclinc vere infecunda juventae. • Gronov. Diatr. c. 35 ,
et Elench. Antidiatr. c. 5 , legit ,

LIBRl TERTII SILVARUM. 397

Hen ! nunc iUa tem Tiduo qnod sola cubili
Otia ! tam pnlchra; perit infecunda juTenta; :

et non dubitat Papinium ita reliquisse. Postquam tamen inspezisset
codd. Rhod. et Salisb. et edit. Venet. qui omnes in priori versu pro
terit habent tenet (et ita Parmensis quoque), in Reliq. ad Silv. ambi^it
an fuerit,

Heu nunc illa tenens vidoum qaod sola cnbile
Otia tam pulchne terit infecunda juventae !

Et sane hoc speciosum satis videtur : et sectmdus versus , « Otia tam
pnlchne terit infecunda juventae, » sine dubio ita a Statio profectus est :
licet ibi quoque Parmensis habeat fenet; quod librarius a priore versu,
ut sa?pe fit, repetivit. Tam pulchrajuvenUB ut tom tenero collo Protrept.
Grispini, v. i3o. Otia terit, ut Herc. Epitrap. v. a , « quum patulis tere-
rem vagus otia Septis;* Vir^l. ^n. IV, 271 : « Quid struis? aut qua
spe Libycis teris otia terris?» Tacit. Hist. II, 34: «transitum Padi si-
mnlantes, adversus opposttam gladiatorum manum, ac ne ipsorum
miles segne otium tereret ; » Senec. Epist. 1 13 , ■ Hac subtilitate effici-
mus, Lucili carissime, ut exercere ingenium inter irrita videamur, et
dispntationibus nihil profuturis otium' terere; » Lucan. II, 4^8 : « hac
hostis lenta terat otia ripa. » Recte igitur terit otia ; et otia pulchrceju-
venta ut inf ra , vers. 85 , otia desidis viue. In priore versu paullum ad-
dubito an tenere cubile bene dici posset haec Glaudiae filia , quae sola
cubabat, et rounia comparis nondum sustinuerat ; aliam enim notionem
veteribus videtnr expressisse haec phrasis tenere thaiamum seu cuhile ;
nempe de ea quse, alia expulsaf ipsa in locum ejus successerat. Ovid.
Metam. IX, i45 :

Qoae qnoniam adventat » properandom aliqnidque novandnm e*t ,
Dum licet, et nondum thalamos tenet altera nostros.

Val. Flacc. II, iSg: « sed me quoque pulsam Fama viro: nostrosque
toros viiigata tenebit Et plaustro derepta nurus. » Nescio an suspicioni-
btts nimium inquieter, quum credsmti a Statio fuisse ,

Heu nunc illa jacent viduo qnod cola cnbili
Otia tam pulchrae terit infecunda jnventc !

Vide tamen quibus auctoritatibus me defendam. Ovidius, Heroid. III,
117: «Tutius est jacuisse toro, tenuisse puellam; » V, 106: « Nunc
jacet in viduo credulus ille toro;» XVI, 3i5, ex quo loco hic Statii
forte expressus ,

Sola jacet vidno tam Ion(p nocte cnbili;
In vidno jaceo solut et ipse toro ;

Art. Amat. H, ^70, «Et timet in vacuo sola cubare toro;» Reraed.
Amor. V. 770 , ■ Inque stio solam crede jacere toro ; » Martial. XI, lxxxii :
• Et jacet in medio sicca pnella toro ; » Lucan. VIU , 4o4 9 ^^ Parthis :
«jacuere sorores In firatrum thalamis, sacrataque pectora matrum;»
ita legendam pro pignora matrum ; patet ex sensu et secpientibas. Se-

39« NOTiE IN CARMEN QUINTUM

necB, Hippol. v. 44?) * <^ ^^^ vidQo jaces?» Noster, Spithal. Stdl.
▼. 59 , « Fusa jacet stratis nbi qnondam , etc. • Pluribas possem ; sed
hee satis de suspicione tantunu

I>einde autem cpium pro Meu terit Venet. et Pann. lMd>ere Et tetut
eoBperissec Marklandos , nnlla psene mntatione legic :

Et nuDc illa , tenet Tiduum quod tola culMle ,
Oda tam pulchr» terit infecinida juTentae :
Sed Tenieiit , ctc.

et aic, aic illet olaresoit locas ante obscuriMimus. £n.

64- Slve cheljm compUxa petitf seu voce patema Diaeendum, Mutis
SQnat, Suspectum milii istud petit. Si enim compltxa est chelyn , jam in
manibus habet; ergo quodnam opus est ut petat? nisi dicatur peten
idem esse quod pulsare; quod, opinor, vix conoedetnr. Lege^ «Sive
chelyn compleza ferit ; • vides jam statum rit ai6«^«vmc * ferire ec pn/-
sare chelyn tralaticium. Sil. Itaiic. V, 4^^ * * OEagrioa pulsabat pecti|ie
nervos; » Juvenal. Sat. YI, 38a : «crispo pulsantur pectine chord»,
Quo tener Hedymeles operam dedit ; » ita legendum puto iscum locum;
vulgo ntimerantur^ sine sensu ; et operas; nisi mavis vtfrnnUur, propte»
cognationem literarum m et 6. Senec. Hero» OEt. v. io6a , de Orjpbeo:

Manes quum tacitos s.diit
MoBrentem feriens chelyn ;

Propert. II , i : « Sive lyrae carmen digitis percussit eburnift ; ■ Catalecta
Scali^eri, « melius personet icta chelys ; » Virgil. VI , 6^7 : « Jamqne fidem
digitis, jam pectine pulsat ebumo ; » ita legendum ; vul^o sine sensu , ea-
dem digitis : ( Vid. nost. Virgil. Edit. vol. III, p. 17$. Ed. ) Hnnc VirgiKi
locum exscribit Auctor Paneg. ad Pisonem , v. i54, « Sive cfaelyn digitis
et ebQmo verbere pulsas ; ■ unde adstraitur nostra emendatto , per se satis
manifesta. Auctor Eleg. in Obit. Mecenat, v. 5i, « Actius ipse lyram ple-
ctro percussit ebumo ; a Senec. Troad. v. 834 9 " Tiiinulas plecCro ferienie
chordas; » Orid. Trist^ II, de Horat. « Dum fent Ausonia carmina culta
lyra ; » i. e. dum/ertem£o ijrram exprimit carmina. Exempla ubique. Iterum
forte scriptum fmt pherit ^roferit;indepetit. Ita apud Val. Fl. II, 272 , pro
scyphus codex Burmanni habet scyfus. Vide Lucan. IX, 865; ubivoces
ferit,tt petit commutantur. Scquitur, seu voce patema sonat; voxpatema
est t;oJC patrisy ut i;ojr patema apud Horat. Art. Poet. v. 366, et Silv.
IV, 4) ot monita paterna Ovid. Met. U, ta6, sunt vox et monita patris ;
hoc vero subabsurdum videtur ; non enim patris voce, sed sua eantarit.
Suspicor Statium scripsiase, seu vooe eanona , nt Epieed. patris, v. 80,
«Non ego quas fati certus sibi voce canora Inferias pnemittit olor; »
Petron. Satir. « Ipse Trimalchio in puhrino consedit; et quuaa Hom^
ristsi Grveis versibus coUoquerentur, ut insolenter solent, ille canora
voce Latine legebac librum;» idem: «servus qui ad pedcs Habimut
sedebat, jussus^ credo, a domino $uo, proelamavit subito canora
voee , etc. • Phnius, Hiat. Nat. XXXTV, ad fin. de Sandaradia : « voeem

LIBRI TERTH SILVARUM. 399

limpidam et canoram laeit. » Vid. et Ovid. Art. Amat. III, 3ii ; Plaat.
Prolog. Poenal. v. 34* Sed nihit temere mutandnm ; vox enim patema
est quam a patre habuit; ita anguitics patemae apud Tacit. Annal. I; et
spiritus patemi ^ Ann. II; similes iis, quos pater habuit. Sequitur, l>i-
scendum Musis sonat; fieri potest ut ita scripserit Statius; sed dod
credo; est enim nimis frigidum, et humile, et genio Statiano inferius.
Erigo boc modo, « Livendum Musis sonat; » id est, invidendum; Horat.
Sat. I, 9, Sk5 : « Invideatquod et Hermogenes ego canto ; » Phcebo mirandm
loquetur Sil. Italic. IH, 631, de Domitiano. Livere pro mvu/ere Statio
familiare ; conf. Epithal. Stell. et Violant. v. i5i ; Theb. XI, ai i; Tacit.
Ann. XIII , « Simul studiis inertibus et juvenum imperitiae suetum , li-
vwe iis qai vividam et incorniptam eloquetitram tuendis civibus exer*
eeiwnt. • Nisi mavit, IKcendum Mtmssonat; ex Horat. Carm. IV, 9, ar.
8ed boo nequaquam |rfac«t. Omnino verum pnto livendum Musis^ quod
ekffantissimiam esi.

68. Nonne levespueree^ non te, Cytherea, pudehat Hoc eessare deeusf
Elegans exclamatio ad Amores et Venerem : nonne vos pndet , o Venus
et Amores, tam formosam et decoram vii^nem otiosam esse et florem
aetatis perdere? Simili exposttikitioiM Vir^. Georg. I9 49' •

Nec f«it indi^WEn , S«peri , bis aaDgaine ii«>suro
£tfBatbiam , et latos H«su pio|{nescere campos ?

ita le^ndum et distin^foendum ; vulgo, «Nec fuit indignum Sope»
ris , ete. •> sine interrogatione ; quo nihil frigidins. Ita etiam le^^ebat Ser*
vius, ttff ex adnotatione ejus patet> •Neofuit indignum superis; qnasi
«aelamatio esset ad Deos. » Atqui nvlla , ne quidem qaasi-^xclamatio eat
in wlgata; lege verba Servii hoo modo: » Aec fuit indignum^ superi,
bis. Eselamatio est ad Deos. » Dtcamque verba Servii disponenda sint ,
patet fllam le^se Superi, vel ex sola mentione exclamationis : ( Vid. notc.
Vif|;fl. Edit. vol. I, pag 3^7. Eo. ) Parher Lucan: VII , 58 s

Hoc placet , o Superi , quum vobis vertere cuncta
Pkt>positfim , nosfris errorlbos addeM crimen ?

vulgo et ibi deest interrogationis nota. Infra, v. 3oi ^

Qoeiie peli motu , qno caeli sidere verso
Thessalic» lantnn , Supari 1 permitlitis orc ?

TiMl. i>4yv. 3i:

Crodelet Diti ! Serpens ncmis eiiuaf smios ,
Formae Mn uUam Faia dedera iMram ?

squumne est , o di? , serpentes quof annis elsuere senectam , formosis
pajorem esse oondiftionem ?

J%. Ncfn adeo Fesmvinus apexj etfiammea diri Monttis hiems, Elegan-
liMinie ylammeam kiemem appelhnrit incendivm cjfia montis. Totidea
verbis Valer. Flacc. FV, Soy :

4oo NOT^ IN GARMEN QUINTDM

Sic ubi ptxrapu tonnit qnom forte Vcseri
Hesperise lethalis apex , tix tlura ignea moDtem
Torsit hiems , jamqae Eoas cinis induit urbes.

Getabt.

j5. Dicarchei porttts, et iitora mundi Hospita. Noster potius scri-
psisset mundoy ut Titaret ambiguitatem constructionis ; mundo hospitaj
que excipiunt totum mundum ; potius quam litora mundi, Ita Tliebaid.
XII, vers. 6i8:

Mittit in arma mauus , genialibus hospita divis
Icarii Geleique domus , viridesque Melaenae.

Gonf. et Achilleid. I, 206 sq. ; Valer. Flacc. IV, 1^5 ; Propert. III, ai,
37. Bene igitur et melius mundo hospita, qaam mundi, Pneterea mundo
hospita est que recipit mundum ; at mundi hospita esset que redpitur
a mundo; quod priori contrarium est, et hoc loco absurdum. Pmden-
tius , Apotheos. de Natur. Animae , v. 47) « limique recentis Hospita ; »
id est , « que ezcipitur limo recente ; » de anima loquitur. filartialis ,
Epigr. X, xzv:

At nnnc , Ausoniv» frustra promisse Quirino ,
Hospita Lagiei litoris umbra jaces :

Ovid. Fast. VI , Sag : « Hospita Garmentis fidos intrasse penates Dice-
ris ; » licet ibi construere possis penates Carmentis non Hospita Carmen^
tis. Noster, Epiced. Patr. v. 168, « Ausonii pridem laris hospitaCyme;»
id est , Gyme quae excipiebatur Ausonio lare. Si haec observatio vera sit
(et vera mihi adhuc videtur) non potuit scribere mundi hospita, Sed
vide porro : .quippe lector suspiciosus et sagax turbatum aliquid hio
odorabit. Inspice enim totam Xmfvyfit^Uf hujus loci; Vesuvius, inquit
Sutfus , licet plurimum damni nobis intulerit , non tamen ezhausit ur-
hes civibus suis; stant enim adhuc, florent, et populis vi^ent; hie eoim
sunt ur6es florentes et popuio refertse, Cum€B et PuteoU^ et lHora
mundo hospita^ et Capua et nostra Neapolis. Vides, opinor, qnam pa-
rum apte litora mundo hospita inserantur inter tot propria nomina lo-
corum; quippe litoray utcunque mundo hospita^ nullo pacto referri pos-
sunt inter urhes; de quibus hoc loco agit Statius. Diu itaque suspicatus
snm proprium ur6is alicujus nomen hic delitescere; et Gampanis oram
et urbes peragranti bccurrebat, viz fieri posse quin Baia sit locus quem
quierimus, ita appellatae a Baio^ Ulizis gubernatore, illic sepulto; unde
Baiov Tct^o? Baias vocat Lycophron , Gassandra , v. 694 :

• Praeterens vero Baii gubematoris sepnlcmm : »

comitem Ulixis vocat Servius ad ^n. m, 44^ > et IX, 710 ; et SU. Ital.
XU, II 4- Idem, VIII, 54o: «Misenus, et ardens Ore gi^anteo sedes
Ithacesia Baii; » id est sepulcrum Baiiy i. e. Baice. Strabo, lib. V, p. 169:
Tac ii BaitLt iwmyufiiWf ti?«ti Xt^-ovm B«io« roZ 'O^mme tTctips»? •rt?e{ - tU juti

LIBBI TEBTirSILVABUM. 401

Mi09fw vi MiMror * « Baias nomen babere perhibent a Baio qnodam
vno ex Ulixis sociis ; sicat Misenum a Miseno. n Ita legendus iste Stra-

bonis locus ; vulgo , «rim ' mxu <r«r Mmirvr : unde male supplet Ca •

saubonus , luu to MiM?e? «tsro Mtmnou * quippe tV«?v/«oc «t«-o Mi^»?oS non
Gnecum est , sed t «r«?f/yuoc Mm?o& ■ excidit particnla mc , quam reposui ,
absorpta a pnecedenfi sjUaba oc. Sed hoc obiter. Hunc igitur Statii lo-
cum sic lego: «hic auspice condita Phoebo, Tecta, Dicarchei portus,
et litora Baii Hospita. a Pro baii scriptum erat maii, perpetua yice lite-
rarum 6 et m; unde ez maii fecerunt mundiy quod sensum aliquem ha-
bere yidebatur. Huic simillimus locus, Epiced. Patr. v. 167 :

Quos propiore sinu lituo remoqne Dotatas
CoQis, et Autonii pridem bris hospita Gyinc :
Quosqne Dicarchei portui , Baianaque mitmnt
Litora.

Vides enmdem locorum ordinem , et eadem yerba in utroqne loco ; et
nobilitas Baiarum facit ut in recensendis celebribus Campanise urbibus ,
hse omitti non possint. Bene autem hospita litora propter concnrsnm
hominum qui yoluptatis et yaletndinis cansa illuc confluebant. Nescio
quomodo hanc conjecturam ^xcepturi sint yiri eruditi; mihi quidem,
forte utpote mea , maxime placet. Hoc saltem , opinor, obtinebo , Sta-
tium non scripsisse mundi hospitay sed mundo; quam differentiam non
ante observatam memini. Sequitur, at hic magna^ etc. nulla oppositio
inter hanc et priorem sententiae partem ; quare ig;itur adversatiy^ at ?
lege , et hic magncB\ etc. sed constanter retinent at editiones ; ut forte
scriMerit Statius : hinc auspice condita Phceho tecta... athinc magncBy etc.
BOi^ Aic auspice, et, hic magna,

'78. Nostra quoque et propriis tenuis, nec rara colonis Parthenope.
Absurdum hoc ; si enim Parthenope seu Neapolis esset fetiuts seu angu-
sta propriis incolis , qnomodo potuit eadem esse non rara seu frequens
colonis et adyenis ? Dices forte Statinm volnisse, paucos esse indigenas,
mnltos advenas. Atqui hoc contrariatur proposito ejus , quod fiiit lau-
dare Neapolim oh frequentiam civium : Staty populisque viget; ut insci-
tissime fecerit, si paudtatem indigenarum memoraverit, ubi ob contra-
rinm urbem laudare voluerit. Qno magis miror, quando video Gronov.
Elench. Antidiatr. c. 3, culpantem Cruceum quod hunc locum (qnem
eleganiem vocat) depravarat; et vnlgatam «Nostra quoque et pro-
priis etc. » sic explicantem : « Hoc est , et nostra Neapolis qnse et indi-
genis angnsta est, et non paucos habet advenas sen colonos ; ubi iste
(Crucens) absurdissime , et propriis tenuit qiuB rura; vel , tenuit nec rara
eolonis. » Verum, ut ante dixi, si angugta esset indigenis, unde locus
esse potnit aUenigenis? si civibus referta, quod voluit Statius, unde
propriis tenuis? moUire quidem potuisset, si dizisset, ■ Nostra quoqne
ut propriis tennis , non rara colonis Parthenope ; » licet propriis tenuis
sit , tamen multos habet adyenas ; sed utroqne genere abundantem

/. 26

4oa JHOTJE IN GARMEN QUINTUM

moiistrare debuit et voloit Statiiu ; et scripsit y « Nostra qaoqoe hAnd
propriis tenois , nec rara colonis Parthenope ; » qnod explicatione non
indi^et. Apuleius , Floridis , de Samo insula : « Geterom et incolis fre^
quens , et hospitibus celebrata. > Scriptum erat aut pro haut yel haud;
unde istud et, Omnes fere editiones ita distinguunt , m Jiostra quoqoe
et propriis , tenuis nec rara colonis Parthenope ; » quod altero , si fieri
potest , absurdius est.

88. Morutnjura viris: soium et sine fascibus «s^utcm. Tuam opem, o
grammatica , ut hec intelligam ! Sensum quidem teneo , nempe , bonos
mores pro legibus esse; sed eo casu scribi oportet Moresjura viris, non
Morum ; jura enim morum absurdum est. Putavi aHquando yerum esse
morum cura viris, ut cunz pudoris apud Ausonium, Idyll. VII, a5; cura
juriSf Senec. Thjest. II, y. ai6; cura legum, Lucan. VIII, 76; ubi pari
modo corrupte legitur jura legum, Sed nec hoc satisfacit; quippe se-
quentia, « solum et sine fascibus nquum, • postulant ahquid cui adjun-
eantur, utpote per se sententiam non efficientia. His omnibus incom-'
modis tandem subvenio mutatione unius litemls et distinctionis; ecce,

NoUb foro rabies , ant suictae jorgia leges
Nornnt : jura Tiris solam et sine fasdbos aequum ;

egregia et perspicua sententia : « leges non norunt jurgia , » ut Sily. IV,
4, «Certs jam Latite non miscent jurgia leges. > Noscere hoc sensu per-
quam vulgare : Noster, Silv. IV, 4 - * fluctus an sueta minores Nosse
ratis, nondum loniis credenda periclis?» Senec. Thyeste, v. 5^4 > ubi
cborus senum Mycenxorum loquitur :

Obscuro positus loco
Leoi perlruar otio ;
Nollis Dotaque litibus
JEtas per tacitum fluat !

ita legendum ; vulgo absurde , nota Quiritibm, Propert. 1,6, 1 :

Non ego aunc Hadriae vereor mare noicere tecum ,
Tolle, neqne ^aeo ducerc veU salo;

Theb. VII, 168:

Adde , quod imbelUs, rarisqne exerciu castris
Turba meas acies , mea tantnm pnelia norunt ,

Virgil. Gri: « Nulla colum novit, carum nec respicit aunim ; » frustra
est N. Heinsius, qui ad Giaudian. in Eutrop. I, 3^4 f Toluit navit. Sic
alibi passim. Strictw leges, metaphora a gladiis sumta. Deinde, « jora
viris solum et sine fascibus sequum , » id est , « a^quitas nuda et •ola
sine ope fori et tribunalis est idem quod jura et leges alibi ; » uC de tuis
praedicat Latinus , apud Virgil. VII , 203 :

Ne fugite hospitium , neve ignonte Latinoi ,
Satumi gentem , haud vindo ncc legibus aequam ,

LIBRI TERTII SILVAHUM. 4o3

SpODte taa , yeterisqne Dei w more tenentem.

Ubi Seirins hsec interpretatur qua«i le^sset veterti^ue tevi pro dd, Au-
son. Epiced. ys. 34) « Atque bonos mores, legibus antetuli; » Curtius,
IX, ly a4 : «■ Gens, ut barbari, sapientia exceUit, bonisque moribus re^i-
tsr. M ^quum estjuray hoc est, idem quodjura; ut apud Plia. Epist.
IV, 37, 4 • * tJnus Plinins est mihi priores ; » id est, idem quod priores,
senproprioribus. Antholog. IIJ,*£I2 ifui i^fmrH TPJZMl^PIOX; id ett,

98. Ilitieoquejugum memorabile remo. Intelli^^ proraoBtorium GnBp»-
aiae, in quo Misenus, magister navia JEnee sapultns est, •epokroque
qus remua tubaque insculpta. Virg. iEneid. YI, a32 :

At ptus iBncas ingeiiti mole sepaleram
Impoiiity fuaqiie araui Tire, remumtfae, taJbMnqne,
Monte tttb aeiio, qai nanc Biifenos ab iHo
Dicitur , «temninque tenet per laecali nemen^

Nec mimm est Papinium toties Miseni , ut loci amoenissimi mentionem
fttcere. In eo enim adhno apparent layationum solia , balnea , lacus et
ad ocenat £aciendas triclinia ; nam cn^tis , Yiis , aedificiisque femicatis
iatns pleiMM est, qiias er^ris hinc et inde eoloninis incumbunt, partim
lateritiis, partim ea ipso montis sazocqesis. VideCjprianum Lichofium,
in DeUciis Italifle. Quin et Miseni classis collocata ad tutelam inferi ma-
ris ^ ut et altera Ravennae ad tutelam superi maris.

10 1. Lumina nocHvagcs tollit Pharus ismula lunce. Papinione mens
ant manus aberravit , an Suetonio ? qui exerte inter omina Tiberianae
mortis « Et ante paucos , inquit , quam obiret dies , turris Phari terrae
motu Capreis concidit. • Si concidit Tiberio imperante , qoi sub Domi-
tiano dirigere nautas potuit? iterumne exstructa? magis est ut hoc cre-
damus. BEr.nAiiT.

I03. dru^ue non molli juga jSurrentina Lyao. Heinsius ad Sil.
Ital. Vm, 38o, pro mo//t legit 50/1. Cara non soli Lymo^ quia illic Mi-
nerra et Hercuies et Neptunus (addere etiam ex Strabone potuisset Si-
renei) coiebantur. Non sine ratione de voce moUi dubitat vir acutissi-
mus: quippe non moUia vina sunt austeray fortia; atqui Surrentinum
erat « tenue et lene, et convalescentibus maxime probatum propter te-
nuitatem salubritatemque , > ut ait Plin. Hist. Nut. XTV, 6 ; nnde ille
apud Persium , Sat. 111,93:

.... postquam
Tertia compositas vidit nox currere venas»

Lenia loturo sibi Sarrentina rogavit.
Tiberius quidem Cxsar, referente Plinio , ibidem , vocare consucvit ^e-

a6.

4o4 NOT. IN GARM. V LIB. III SILV.

nerwum atetumf «t Galigola nohilem vappam; sed haec ilti noD <jaia
autierum erat, sed qnia tenue^ et consequenter cito acesce6af et evane-
scebat; licet hoc vinum setatem quoque ferre , et id nuper experimentis
inventum scril>at Strabo, lib. V, p. i68. Si]. Ital. V, 465 , > felicia Bac-
cho JSqnana, et Zephyro Surrentum molle salubri; » Ovid. Metam. XV,
710 : • Et Surrentino generosos palmite coUes. » Vides Surrentum moUe
Zephyro salubri, et generosos colles : generosum vero et lene conjungit
Horat. Epist. I , de yino loquens : « Ad mare quum yenio , generosum
et lene requiro. i> Ex his apparet, verius fore si Statius dizisset^ ju^tf
Surrentina cara molli lyaso potius quam non mollu '£t , quod pneci-
pnum est , si legas non molliy necesse est ut <re Lyieo sumas non pro
Deo Baeeho, sed pro vino; et tunc erit ^juga Surrentina cara non moOi
vtno; quod absurdum erit; quo enim sensu dici possnnt juga esse eara
vino, et non molli vino? Adhaereo igitur Heinsiane conjecturas, donec
melius aliquid contingat et auctius. Similis est locus Siiy. IV, 8 : « nec-
non plaga cara madenti Surrentina Deo, sertis altaria cingat ; • madenti
Deo, Baccho ; ut hic, cara fyaoy Baccho^ non vino,

io4* Statinasque renatas, Statina insula in litore Gampano. BenaUis:
nam nno terrae motu oppidum haustum est, aitero Statina emersit. Plin.
Ilist. Nat. II, 88: «In eadem (Gampania) et oppidum haustom pro-
fnndo , alioque motu terr» Statinas emersisse. » Domit.

FINIS LIBRI TERTII.

SILTARUM

LIBER QUARTUS.

AD MABGELLUM

Inveni libnim, Marcelle carissimey quem pietati tuas
dedicarem. Reor equidem aliter quam invocato numine
maximi Imperatoris nuUum opusculum meum coepisse.
Sed hic liber tres habet. Sequitur quarta , quse ad honorem
tuum pertinet. Primo autem septimum dedmum Germa^^

VARIiE LECTIONES.

3. Bear quidem aliter quam. Ita
plares. Parraens. ■ Reor eqnidem
aliter qnam, etc. » qnod admisi.-—
God. Paris. a prima mann quiJem;
ez emendatione, equidem; edit.
pr. ifuidem, A.

3. Nuilumopuseulummeumcoe'
pisse. Ita omnes editt. praeter Parm.
et Rom. qnae habent , « opnsculnm
inveniri coepisse. > Atqni utmmTis
£>]snm continet ; qnippe nec libc^
secnndns nec tertius nec qnintns
Silvarnm incipiunt ab iuYOcaiione
nnminis imperatorii ; nisi per epur-
seulum inteUigat totnm systema li-
bromm quinqne Silvanim; qno
qnidem sensu vemm est ; incipit
enim ab Eqno Maz. Domitiani ; et
ita in Thebaid. et Achill. Sed vix

est, ut hos Silvaram libros, nedum
Thebaida et Achilleida, oputculi
nomine diminntum iret. Latet ali-
quid quod non possum eraere. —
Cod. Par. ed. pr. nuttum opuscu-
lum inveniri coepisse, A.

4. Sed kie liber tres habet, Tres
quas ? nihil enim praecedit cui jungi
possit voz tres. Patet qnid veiit Sta-
tius , nempe tres Eclogas. Sed quis
hoc audebit substitucre sine Hbris?
Barthius aliquid notat in hunc lo-
cum ; sed obscure et minus vere ,
ut faciie possem ostendere , si va-
caret.

5. Primo autem septimum deci^
mum^ etc. immo prima , sc. Ecloga;
et prsecessit, m quarta, quae ad ho
norem tnnm pertinet. » Eode

4o6 EPISTOLA P. P. STATII

nici nostri consulatum adoravi : secundo , gratias egi sa-
cratissimis ejus Epulis honoratus : tertio , Viam Domitia-
nam miratus sum , qua gravissimam arenarum inoram
exemit; cujus beneficio tu quoque maturius epistolam

lo eam accipies, quam tibi in hoc libro a Neapoli scribo.
Proximum est Lyricum carmen ad Septimium Severum ,
juvenem, uti scis, inter omatissimos secundi ordinis,
tuum quidem etiam condiscipulum ; sed mihi contra hoc
quoque jus y arctissime carum : nam Vindicis nostri Her-

i5 culem Epitrapezion, secundum honorem quem de me, et
de ipsis studiis meretur, imputare etiam tibi possum.
Maximum Junium dignitatis et eloquentiae nomine a no-
bis diligi, satis eram testatus epistola , quam ad illum de

modo feeuneUt et tertU , non «e-
eundo et tertio ; nisi aliud quid la-
teat. — Cod. Par. et edit. pr. cum
eaeteria, prinio, A.

7. Pro epulisy Domitius notat in
omnibus aliis codicibns legi episto-
iis : perperam ; Parmensis clare
epulis; nnde patet Domitium non
vidisse utam editionero. — God.
Par. ed. pr. epulis, A.

8. Pro ntoram arewtrum y Rom.
molem. Just. I, 9, 3 : «Ad Hammo-
ais quoque nobilissimum templum
exposnandum exercitummittit; qui
tempcstatibus et arenarum molibus
oppressus interiit; • et IV, 1,6: «ubi
acrior per spiramenta cavemarum
▼entus incubuit, arenamm moles
egeruntur. • £t ita alibi idem , et
alii. Sed perperam istnd molem;
dixisse enim debuit moles arena-'
rum ; non enim unus erat arenae
cumulus , sed per totam viam con-
tinuata. Recte moram arenarum^
id est, arenas quae morabantur et
tmpediebant iter facientes ; ita ve-

prum nemorumqnemorms , Protrep.
Grispin. v. 44/ portarum moruSf
Thehaid. XI ; fossarum morcs, ap.
Virgil. .£neid. IX, vers. i43. —
God. Paris. moiem ; edit. princ.
male, mollem. A.

10. Epistolam nkeam accipies etc.
epistola mea ^uam tibi scribo ioe-
ptum est; scribe epistolam eam ac-
cipies; per te vides causam mendi,
et lectionis veritatem. — God. Par.
ed. pr. meam. A.

i4> Pro nam^ yn\^ojam; quod
et habent cod. Paris. et ad« prioc.
Vid. not. A.

i5. Pro quem de me et de ipsis
studiis meretur, Parm. quum me et
ipsis studiis miratur, Rom. omittit
ultimnm de; ut et cod. Paris. et
edit. princ. A.

1 7 . Pro Meiximum Junium , etc.
Parm. « Maximum virum et digni-
tatis eloquentiae nomine;« lege,
« et dignitatis et eloquentia! no-
mine. » — Cod. Paris. cd. pr. « et
dignitatis et el. « A.

AD MABGELLUM. 407

editioDQ Thebaidos meae publicavi ; sed nunc quoque euih
reverti maturius e Dalmatia rogo. Juncta est Ecloga ad ao
municipem meum Julium Menecratem , splendidum ju-
venem , et PoUii mei generum ; cui gratulor quod Neapo-
lim nostram numero liberorum honestaverit. Plotio Gry-
pho, majoris gradus juveni y dignius opusculum reddam:
sed interim Hendecasyllabos , quos Satumalibus una risi- a5
mus , huic volumini inserui. Quare ergo plura in quarto
Silvarum , quam in prioribus? Ne se putent aliquid egisse ,
qui reprehenderunt, ut audio^ quod hoc stili genus edi-
dissem. Primum, supervacuum est dissuadere rem fa-
ctam : deinde , multa ex illis jam Domino Caesari dede* 3o
ram ; et quanto hoc plus est , quam edere? Exercere autem
jocosnon licet? si secreto; inquit. Sed et sphaeromachias
spectamus, et pilaris lusio admittitur : novissime, quis-
quis ex meis invidus aliquid legit, statim se profitetur
adversum : itaque consilio ejus accedam ? In summa , 35
nempe ego sum qui tradiicor : taceat, et gaudeat. Hunc
tamen librum tu , Marcelle , defendes. Et , si videtur , ha-
ctenus : sin minus » reprehendemur.

19. Thehaidos metB, God. Paris.
ed. princ. mem Thebaidos. A.

ao. Pro maturius, etc. Parm.
matmm e Dalmatia ; ¥oluit y opi-
nor, matuT rime. — God. Par. ed.
pr. maturius. A.

24* Pro dignius, Parin. dignum.
— Cod. Paris. edit. pr. dignius, A.

aS. Proquireprehenderuntf Parm.
aut reprehedere. — God. Par. edit.
pr. vnlgatam retinent. A.

3o. Domino» Cod. Par. in teztu ,
dno; ad mar^. domiiiano; edit. pr.
donuo, A. — Pro et quanto^ potes
legere at.

3 a . Vulgo , sic secreto ; hoc etiam
habent cod. Paris. et ed. pr. Yide
not. A.

34* Qiiuqfuii ex meis invitus ali-
quid legity etc. Quare invitus? quift
enim eos eogeret? le(|;e, invidus;
per se patet. — God. Par. ed. pr.
invitus, A. — Pro projttetur Psirm.
profiteatur; quod ferri forte potest.
— God. Paris. ed. pr. profiteatur.
A. — Sequentia, itaque consilio
ejus accedam interrogationis nota
animavi; Parm. et Rom. ita quare,
«odem sensu. — God. Par. ed. pr.
ita quare. A.

'%/%0*^%f*0m,'%/v*i%/%/%^n/^-%/**%'V%r».'vm/%^%0%f%/'v%*%i%/%/%^%n/%^^/%/%,^/%/%.^^%/*,'*^/mt'%ft^%/%f%^^

NOT^

IN EPISTOLAM P. P. STATII

AD MARGELLUM.

LiEiEA 7. 1 fiHTiOy Fiam Domitianafn miratus sum, qua gravissimam
arenarum moram exemit. Nemo legat veneratus sum^ iDdactus istoVirg.
JEn. III , 84 9 « Templa' Dei sazo venerabar structa vetusto , % et simi-
libus; Terum enim est miratus; mirari est cum admiratione canere,'yel
admiratione prosequi. Tiburt. Vopisc. y. 67, « Quid nunc ingentia mirer
Atria ? » Acfailleid. II , 44^ •

.... nec nMJor in istii
Sudor, Apollineo qaim fila lODantia plectro
Quum qoaterem , priscotque Tirom mirarer honores.

Virgilius , Georg. 1 9 38 , « Quamyis Elysios miretur Grsecia campos ; ■
Auctor iEtne, ▼. 639, de piis fratribus, «illos mirantur carmina yatum; •
Ausonius, Mosella, t. Si, « Naturse mirabor opus; » conjnngit Plinius,
Panegyrico : « Quasi vero jam tatis Teneratus miratusque sim quod tan-
tam pecuniam profudisti ! »

i4- Jam Findicis nostri Hereulemj etc. Domitius dotat inemendatos
codices habere ntan ; sed male , inquit ; immo , optime ; et ita Parmen-
sis. Quis vero nescit hauc particulam res dissimillimas saepe connectere?
Ita Praef. lib. I^ « De quo nibil dico, ne videar defuncti testis occasione
mentiri : nam cl. Etrusci testimonium exstat. » Epithal. Stell. v. 171 :

.... unam omnet inter miratur amatque
Nec formc , nec stirpis egens : nam doct-i per urbem
Carmina qoi jnvenes , quae non «iidicere pueUc ?

Plin. Hist.'Nat. XIV, i, ad fin. • Necnon vineae oppugnationum dedere
rationem : nam in medicaminibus adeo magnum obtinent iocumy ut per
se vina ipsa remedia sint. » In quibus locis «ro nam non est eausaie, nec
rationem reddit pnecedentium ; sed orationem transfert ad rem omnino
diversam. O quantas turbas dedit commutatio harum vocum in loco
Plori , rV, 3 : ■ Quippe dum Sextus patema repetit , trepidatum toto
mari; dum Octavius mortem patris ulciscitur, iterum fuit movenda
Thessalia ; dum Antoniut varius ingenio , ant successorem Gsesaris in-

NOT. IN EPIST. P. P. STAT. AD MARC. 409

di(s;natiir Octavium , ant amore Gleopatrae desciBcit in regem : nam ali-
ter saivus esse non potuit , nisi confugisset ad serritutem. » Ita edidit
doctissimns Dukerus, in nitida editione Lugd. Bat. 1723. Freinshemins
mancum locum putat, et qnatuorverba inserit; Gnevius ejicit nam; et
ita Lipsius et GronoTius. Anna Fabri pro nam legit p. rom. Rupertus
et Boeclems cum Freinsbemio sentiunt ; Salmasius , Rjckius et Perizo-
nins delent nam; et huc propendet ipse cl. Dukerus. Vides quanti fln-
ctns in boc simpnlo ezcitentur ; simul yide quam facile sit bos sedare :
«dum Antonius yarius ingenio, ant successorem Gssaris indignatur
Octannm , aut amore Gleopatra desciscit in regem , jam aliter salyus
esse non potuit nisi confu^sset ad servitutem. » Per se patet : jam saU
vus esse non potuity sdl. Pop» Romanus, ab initio sententise repetendus;
nt bene yidit GraeTins.

3i. Exercere autem jocos non licet? sic secretOy inquit In priore sen-
tentie parte loquitur Statins ; in posteriore respondet Maevius , vel Ti-
tius , vel quemcunque alium Telis. Pro sic legendum, est si : immo licet ,
inquit adversarius , modo id secreto fiat : cur enim res ludicras et leves
orbi exhiberes? Atqui, per^t Statins, refellens banc objectionem, non
pudet nos in publico spectare etiam levissimos lusns.

35. In summay nempe ego sum qui traducor: taceat, et gaudeat. Ita
distinxi, et sic interpretor; Denique^ si reprehensione dignus sum ob
hoc leve genns scriptiopis, quid hoc ad illum? quum ego sim^ qui tra^
ducor, non ille ; quum hoc pericnlo meo fiat , non illius ; itaque ille ta-
ceaty utpote in re quae ad eum minime pertineat ; et gaudeat meo de-
decore , si ita velit. Hic est sensns hujus loci. In summa est denique;
Maniliusy IV, ■ Italia in summa, quam rerum maxima Roma Imposuit
terris, etc. » Galpnmius Flaccus, Declam. XI ^ p. 8o5 edit. Bnrmann.
■ In summa , pernicies , vel velle ad me redire y vel noUe. » Vide Justin.
XXXVI, I.

37. Ety si videtury hactenus : sin minuSy reprehendemur, Sensus est:
Ety 51 ita tibi indebituTy hactenuSy nec ultra, hujnsmodi scripta edam:
5in minuSy id est, si volneris me pergere, reprehendamur (ita enim le-
gendum, non reprehendemur)^ non ego invidos et malevolos curabo;
reprehendant , si velint ; ego pergam. Vide Praefot. lib. II ad finem.

CARMEN I.

XVII CONSDLATDS IMP. ADG. GERMANICI

DOMITIANL*

Li MTA bis octonis accedit purpura (astis
Caesaris , insignemque aperit Germauicus annum ,
Atque oritur cum sole novo , cum grandibus astris ,
Glarius ipse nitens , et primo major Eoo.

Exsultent leges Latiae : gaudete , curules ;
Et septemgemino jactantior aethera pulset
Roma jugo ; plusque ante alias Evandrius aixses
Collis ovet. Subiere novi Palatia fasces ,
Et requiem bis sextus honos y precibusque receptis
Curia Csesareum gaudet vicisse pudorem.
Ipse etiam immensi reparator maximus aevi
AttoIIit vultus , et utroque a limine grates
Janus agit; quem tu , vicina Pace ligatum.

VAIII^ LECTIONES.

* Xril Consulams Imp, Ita vul-
gatte. GronoTius ex MSS. plenius ;
XVII Consulatus Imp, Aug, Ger-
manici. Cui ez Parm. addidi Domi-
tiani, — God. Par. et ed. pr. Ger'
manici Consutatus. A.

5. GaudetCy curules. Nihil muto :
lesi tamen posset, gaudete, Quiri-
tesy ut in yet. lapide Albe Julije
reperto. Aspic^. Romuli. pater.

6iLT]DETB.Qt}niTES.TBSTRA. IBTA. UT.

GLORiA. Gitatur a Johann. LdYineio ,
not. ad Mamertini Pane^. Maxi-
miano Auq. cap. i3.

9. Et requiemy etc. Forte legen>
dum : « Et rediit bis seztas honos. ■
Vide not.

i3. Janus agit. Cod. Paris. in
teztu, ait: ad marg. agit. Ed. pr.
ait. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, GARM. 1. 4ii

Omnia jussisti Gomponere bella , novique

In leges jurare fori : levat ecce supinas 1 5

Hinc atque inde manus , geminaque hac voce profiatur :

c Salve, magne parens mundi ; qui saecula mecum
Instaurare paras : talem te cernere semper
Mense meo tua Roma cupit ; sic tempora nasci,
Sic annos intrare decet : da gaudia fastis ao

Gontinua ; hos humeros multo sinus ambiat ostro »
£t properata tuae manibus prsetexta Minervae.
Aspids ut templis alius nitor , altior aris
Ignis , et ipsa meae tepeant tibi sidera brumae.
Moribus atque tuis gaudent turmaeque , tribusque , a5

i6. Pro hacy cod. Parifl. et edit
pr. htec, A.

19. Mense meo tua Roma cupit.
Pro meOf MS. Flor. editt. Rom. et
Venet. habent novo; quod non ira-
probatGronov. Diatr. c. 36, prolato
!ioc Glaudiani loco, « Jamque no-
vura fastis aperit felicibus annum.»
Ju<iicio tamen cujusque liberum re-
linquit. Utor permisso , et hoc fre-
tus dico Statium scripsisse, ■ Mense
meo tua Roma cupit; a non novo;
mense meo id est Januario, qui
Jano sacer, ut pueris notum. Mar-
tialis Epi^. Vlllyvui, 5, de reditn
Gaesaris , ad Janum , « Tu tamen
hoc mavis , Latiae quod contigit
urbi, Mense tuo reducem, Jane,
videre Deum ; ■ qui locus movit
GroDovium utdevm novo dubita*
ret. Ma^ movisset vimm egre-
ginm, st coQsiderasset mensem no-
vum nibil essc praster initium men"
sis, et de quovis mense dici posse;
hoc vero loco reqnintur mensis
/anuanus; ut jam oranino falsum
sit Mense novo. Martial. Epigr. X,
zLi, I : « Mense novo Jani veterem,

Proculeia , maritum Deseris ; atque
jubes res sibi habere suas ; » clare
vides Ar«n«em novum /antdenotare
initium Januarii; ita annia novus^
initium anni, seu kalenda Januar
rie , in isto loco Glaudiani a Gro-
novio citato, et Suetonio, Tiber.
c. 6i, et alibi passim. Recte igitur
Mense meo; et ita Pannensis^ ct
plurime ali^. — God. Par. in teatu ,
Mense novo^ et ad marg. meo; ed.
pr. novo. A.

a3. Aris. Ita cod. Paris. in con-
textu ; qui ad marg. ojfru. Ed. pr.
aris ; et initio versus y Apicis pro
Aspicis, A.

a4* Pro tibif cod. Paris. et edit.
pr. mihi. A.

a5. Jlfori6Ksal^itefuu,etc. Gor-
ruptus locus , qnidquad contra di-
cat Gronovius, Diatr. c. d^.Quid
enim est istud atque; Moribusatqwte
tuis? quis unquam hoc modo col*
locavit <r« atque? praesertim qunm
nulla sit connesio inter hanc et
pracedentem sententiam, neque
httc ab illa aliqnatenus pendeat.
Pro aique non dnbito quin Statius

4i2 P. P. STATII SILVARUM

Purpureique Patres ; lucemque a consule ducit
Omnis honos. Quid tale, precor, prior annus habebat?
Dic age , Boma potens , et mecum , longa Vetustas ,
Dinumera fastos ; nec parva exempla recense j
Sed quae sola meus dignetur viacere Csesar. 3o

Ter Latio deciesque tulit , labentibus annis,
Augustus fasces ; sed coepit sero mereri :
Tu juvenis prsegressus avos. Enl quanta recusas ,
Quanta vetas ! flectere tamen; precibusque senatus
Permittes hanc saepe diem : manet insuper ordo 35
Longior, et totidem felix tibi Boma curules
Terque quaterque dabit : mecum altera scecula condes ,

ftcripserit ecce; Moribus ecce tuis;
et hae voces alias a librariis com-
matatae fiieniQt. Sed nec Moribus
saoior videtvr; nullas enim hic
Moribus locas, quam per totom
carmen de Consulatu tantum , non
de vita privata, aut Censorio offi"
eio Domitiani agat Statius. Dixisse
potius debuit Honoribus tuis , si per
versom Hcuisset, quam Moribus.
Verum puto , « Fascibns ecce tuis
gaudent turmaeque , tribusque. •
Sensns hoc postulat; et evincunt
sequentia , • lucemque a Console
ducit Omnis honos. » Fasces pro
(7on5u/afu poni omnibus notum, et
bis in hoc carmine occurrit. Natus
error ex omissa prima versus litera,
ascibus, oribus. Nec melius ezpli-
cat Gronoyius ista lucem ducit^ per,
omnes Magistratus vivunt sanctis
moribus principis. Non istudvoluit
Statius , sed hoc : « Omnes magi-
stratus et honores illustrantur a
Gonsulatu tuo ; > hoc enim est /u-
cem ducere seu accipere ab aliquo ;
nempe illustrari ab illo , quemad-
modum luna et stellae minores a

sole. Hsec est Statii metaphora , hoc
artificiam in adulando. — God.Par.
et ed. pr. ynlgatam tuentur. A.

38. Forte legendum : Roma pa-
rens. Vide not.

* 29. Fastos. God. Paris. in textn,
fasces ; ad mai^. fastos. Ed. princ.
fasces. A.

3i. Ter Latio deciesque tulit,
labentibus annisy Augustus fasces.
Hsec est omninm editionum lectio :
prava, quacumque constructione
ponas. Gronovius quieHt, quidni
Latios? Bon aliter scribere potuit
Statius. Lucan. VII, ^2y, de die
Pharsalico : ■ hac Ince cruenta Ef-
fectam , ut Latios non horreat In-
dia fasces. »

33. Tu juvenis pnBgressus avos.
En! quanta recustUy ^^nta vetast
Jlectere tamen^ pretcibusque etc. ita
legendum et distinguendam ; noo,
et guanta recusas. — God. Par. ed.
pr. et quanta. A.

35. Pro Permittesy Parm. i*ro-
mittes. — God. Pa'f . a manu prima
Permittes; ex emendatione Pro^
mittes. Ed. pr. Permittes. A.

LIBER IV, GARMEN I. 4i3

Et tibi longsevi revocabitur ara Terenti.
Mille trophaea feres ; tantom permitte triumphos.
Restat Bactra novis , restat Babylona tributis 40

Frenari : nondum in gremio Jovis Indica laurus ,
Nondum Arabes , Seresque rogant ; nondum omnis honorem
Annus habet, cupiuntque decem tua nomina menses. »

Sic Janus , clausoque libens se poste recepit.
Tunc omnes patuere fbres , laetoque dederunt 45

Signa polo ; longamque tibi , dux magne , juventam
Annuit, atque suos promisit Juppiter annos.

38. Pro Terenti^ ediit. parentis ;
perperam. Emendayit primas Tux^
nebas in ora codidfl sui; deinde
delerit, et aliter hunc locom ez-
plicavit , dnbitante M orello coi le-
ctioni adhaereat. Omnem scmpn-
Inm adimit Geyartins, Papin. Lect.
IV, 2 ; nbi optime ezplicat, et pro-
bat ez simili loco Soter. Gall. v. 1 8>
« Aut instanrati peccaVerit ara Te-
renti ; • ita enim scribenda haec toz,
non Tarenti; vide Heinsium ad
Ond. Fast. 1 , 5oi ; ubi etiam notat
lectionem edit. Parmensis, qun pro
TevoeabiturhBhetrenovabitur; quod
defendi potest ezTOce inttaumti in
loco modo citato; et multis aliis

ezemplis. Vide not. — God.Paris. et
ed. pr. revocabiiur.,.. parentis. A.

40. Pro Itestat Bactra, Parm. et
Rom. Restat. — Idem apnd cod.
Paris. qui ez emendatione, Restat.
Edit. pr. Bestant. A.

41 • Pro nondum gremio Jovisy
recte Liyineius et Barthius , non~
dum in gremio Jovis. — God. Par.
ed. pr. praepositionem omittunt. A.

45. Lege : Tune omen plausere
fores. — Ed. pr. Tulgatam retinet^
ut et cod. Paris. qui ad marg. scri-
bit, plausere dei. Gonf. not. A.

46. Vnlgo^ rex magne; quod et
habent cod. Paris. et edit. princ.
Vide not. A.

^/^^'%/v%,'»/*/90/%*%^/^^ >^*/*/^%/m^^%/9M^j^^^^%/%^'^^^n/*MM/%f%^^*M^%^^/%/%^/%/%/^,i%^t^^^^^/%j%f^%,/^^

NOT^

IN CARMEN PRIMUM LIBRI QUARTI

SILVARUM.

* XVn GONS. etc. JJoMinAiiT]8 decem et septem aceepit consolatus ,
quod ante eum nemo : ex qnibns septem medios coniiouaTit : omnes
autem paene titnlo tenus gessit ; nec qoemqnam nltra Kal. Maii , pln-
res ad Idns «sque Januarii. Domit.

Vers. 9. Et requiem bis sextus honos; precibusque receptis Curia Ceesa-
reum gaudet vicisse pudorem. Gonstructio est : « Et bis sextus honos
gaudet yicisse requiem; et Curia, precibus receptis, ^udet vicisse
Gaesareum pudorem. » Bis sextus honos gaudet vicisse reqtUemy est, conf
sulatus vieit requiem. Sed cujus requiem vicit? C^esaream, opinor, di-
cent, repetendam ex versu proximo. Dumm quidem hoc, nec tolera-
bile iis qui numeros et compositionem Statianam callent; secnndum
quam sentantia perfecta esse debet post Tocem hQnos; et ita quidem
est : ausim enim polliceri Statium scripsisse^

.... sabiere noifi palatis ftsces,
Et rediit bis sestos bonot : prccibniquc recepds
Cnris CaeMreum gandet Ticisse puderem.

Vides quam plena et rotunda omnia, et quam emphaticum istud rediit;
quasi dixisset , prioris quidem anni consulatus yix consulatus dici me-
ruit; jam vero postquam Gesar fasces suscepit, rediit tibi, o Roma, ue-
rus consulattis. Martial. Epi^rr. VIII, lxt, de Gonsulatu filii Sil. Italici :

Bitsenos jobet en redire fascet ,
Nato Gontnle , nobiiique TUt^a
VatU Castaliam domum sonare.

Hunc Statii locum sublegit Glaudian. de IV Gonsulatu Honorii, v. 4,
« Exsultant reduces Augusto consule fasces. » Litene det q sspe inter
se commutantur ; quippe q est d inversa : hinc natus error ; requie pro
rediit; ut apud Valer. Fiaccum , IV, 5a5, quesrent pro deerunt: « Har-
pyiis nunquam noya pabula deerunt; > ita legendum (non Harpyiee qum-
rent)^ ex Ovid. Metam. Vffl, 87$, de Erisicthone :

NOT. IN CARM. I LIR IV SILV. 4,5

Vis tMmtn iUa niaU postquaiii coofnmMfnt oniiem
Bfateriam , deeiantqtte fravi nova pabnla moriM» :

sie et ibi legendnm ; ▼nlgo ineptissime, dedmtque; sed l^oc a Bunnanno
jom Tideo occapatara. Mnlta de hoc Statii loco GronoV. Diatr. c. 36
at probet a manu poetae fuisse his Uxtus honosy id est, toga prwtexta
Gonsalura indumentum; bis textus, quia duplicem texturam habuit, la^Js
qua toga, purpuras qaa pretexta; is honos bis textw gaudet, inquit,
qaod requiem vicerit, qnod de Palatinis pressoriis prolatus et Csesari
injectus sit. Et haiic interpretationem multis defendit et nimis acriter
Elench. Antidiatr. cap. 5. Postea tamen, in ReJiquiis adStat. Silv. quas
ttoa cam Statio edidit circiter quatuordecim annis post, resipnit et er-
rorem sunm agnovit his verbis; « Pndet in re facili tantopere sudasse.
Bis sextus Aonos ,est dnodecim fascium et lictorum honos, proprium
consulatus insigne; ut qaum Juvenalis : ■ quum jam sezta cervice fera-
tur, » i. e. sex lecticariorum cervicibus. Is honos requievit Imperatori,
qaamdia eam non usurpavit, admisso consulatn; requiem apudiilum
vicit^ postqnam adhibitns est suscepto consula|d. »

i4- Omniajtusisti componere bella, Inntile et oallias pretii istud om*'
nia : dobito etiam an verum ; non enira legimos Domitianam claasisse
templom Jani : quo solo sensu vere dici posset composuitse omnia beiLu
IlegOy • Orrida jussisti, etc. » i. e. horrida. Vides cansam erroris, omissa
sciL prima litera. Horrida perpetaura bellorum epitheton ; vix opns est
poeurum loca exscribere ; vide , si velis , Nostr. Silv. III , 3, ▼. 1 70 ; Theb.
VI, 457 et 865; Viqjil. j£neid. VH, 4i ; Sil. Ital. I, 63o, et Xffl, 45i;
Aactorem Octavise, r, 776; Ausonium, Epigram. I; Juvenal. XIV, a^a;
et olios passim. Gommatantur interdnm hae voces; Noster, Thebaid. X,
94 V d« antro Somni, « noB hic pelagi, hcet omnia clament Litora, noa
iUic aeji liragor; » pro omnia MS. Petrensis habet horrida: pro non iliic
cmlij lege, non ullus emlL Itemm, Theb. VIII, 44 9 ^i Plato post obi*
tom Amphiarai, de Jove ita queritur et minator,

.... qnid me otia mcesta
Saevtu , et implacidam prohibet perferre quietem?
Amifiomque odisse diem ? pandam omma regoa ,
Si placet , et Stygio praetezam Hyperiona caelo :

qavnam haec cmnta regna? ex sensu manifestum est Plutona de Tartaro
hic loqoi; lege igitor orrida, i. e. horrida regna: palUda regnm vocat
Virgil. iEneid. VIII, a4^y regna opaca Noster, Theb. I, 3^4; hornfera
regna Seneca, Hippol. v. gSa ; vel saltem int;ui regna, pro omnia, Hnnc
Statii locum Omniajussisti, etc. pessime iuterpretatur Gronovins, Diatr.
eap. 37; post lectam illius expositionem » vide hujus libri carm. ffl,
V. 9, 10 et 17. Hunc etiam locum tacite soblegit Qaudian. in pr. Cons.
Stilich« n , a86 : « cecidit Maurus , Germania cessit , Et Janum pax alta
[at. »

38. Dic age^ Moma potens, et mecumy ionga f^etustas, Dinumem

4i6 NOT^ IN CARMEN PRIMUM

fasios. Probnm suo loco Roma potens; Horatius, Epist. 11, i, ts. 60:
«ho9 arcto stipata theatro Spectat Roma potens;» Afison. Moselia,
▼. 378 , « Da ▼eniam mihi, Roma poteos : • Sic de Atina Vii^. .£neid.
Vn , 63o : « Tela novant , Atina potens , Tiborqoe superbom ; » et aUis
nrbibas donatum hoc epitheton invenias. Non igitur de Toce, sed de
sensu Tocis quaerendum ; utram scil. huic loco aptus sit ; qnod nega-
mus ; nihil enim facit potentia Romae ad istud de qno hoc loco agit poeta,
scil. ad recensionem Fastonim ut inde repetantur exempla eorum qui
multos consulatus gesserunt , et qui cum Domitiano in hac re compa-
rentur : nihil, inquam , huc facit Roma potens, sed Homa antiquuj et
longa vetustas : non enim ex eo quod potens sit , proferre apta exempla
potest, sed quod antiquael longcsva et multorum sseculorum exemplis
et experimentis erudita et instmcta. Lege, « Dic age, Roma parens, et
mecum, longa Vetustas, Dinumera fastos; » que tox honorem et reve-
rentiam et antiquitatem simul denotat; adeo ut bene conjungatur cum
longa vetustas. Quintilian. Dedam. III , a : « Sed neque hoc Roma pa-
rens, nec signa militaria aquiheque yictrices, nec tua, summe Impera-
tor, divina Tirtns sinat; > Sidonius Apollinaris, Garm. VII, 5^: «pri-
sca Deorum Roma parens , attolle genas ; » Sil. (Italic. IV, 81 1 : « qwe
prsemia digna InTeniam , Carthago parens ? » Voces Tero potens et pa^
rens commutantur a librariis; ita Senec. Herc. Fur. y. 3oo, ^vofrugum
parenSy optimi codices habent potens; quod admisit Gronovins; sic
Qaudian. in pr. Gons. Stilich. lib. II, 44^' « Accurrit Natura potens,
seniorque superbis Ganitiem inclinat radiis ; • pro potens, Moreti codex
parens. Vide autem in quantam sui oblirionem induxerit Statium calor
extemporaneus ; invocat enim lofigam vetustatem ut Fastos excotiat
et exempla digna proferat^ putarcs statim cum Fabriciis et Gonin-
caniis te rem habitumm esse; horum oblitus,* immani saltu descendit
ad Augtistumy qui mentibns hominum pame recens, et memoria non-
nuUomm haerere potuit; et post tantam invocationis pompam, etpetitio-
nem ut recenseret Vetustas non parva exempia, unius tantum mentio*
nem facit. O judicinm, qnale te dicam bonum!

38. Revocahitur ara Terenti. DoiAitianus paullo ante Indos sseculares
celebraverat. Janus hic adhnc altero toto saeculo Domitianum Ticturam
spondet , ita nt denuo ludos sseculares in Terento sit celebratums : ideo
enim dicit : « Mecum altera saecula condes. » Martialis eodem modo lo-
cutus est lib. IV, Epigr. i :

Hic coht ingenti redenntia saecnla lustro,
fn qoae Romoleos •acra Terentos habet.

Valde miror, e»M quosdam qui, inventis fmgibus, adhuc malunt fimxtt'
T*^>iiT, et Tulgatam lectionem retinent, et de templo Flaviae gentis
quod Domitianus Vespasiano parenti suo, etc. erexerat, intelligendum
putant. At illos refutat , vel solnm verbom revocafrifur. Nam illa sacra
dicnntur tantnm solemni verbo revocari, quse jam diu instituta et inter-

LIBRI QUARTI SILVARUM. 4,7

missa faemnt : uncle Noster Achill. 1 , 5^4 , de Orgiis Baccbi : • .... hnjus
in uoibra Alternum revocare |pia Trieterica matires Gonsuerant. • Et
constat illam Ditis et Proserpinse aram , qu» in campo Martio , in eo
loco qui Terentus dicebatur, sub terra latebat , sin^ulis centnm annis
effodi, novisque sacrificis colisolitam. Gonsnle Valer. Maximum lib. II,
cap. 4 ; Politianum Miscel. cap. 58 ; D. Augustinum de Givit. Dei lib. IV ,
cap. i8; et Gedsorinum de Die Natali. Getart.

43. Decem tua nomina menses. Nam duo menses jam sortiti erant
nomina Domitiani : septembrem enim Germanicum nominaverat, quia
eo snscepisset imperium ; et Octobrem Domitianum , quia eo esset na-
tus. Utrumque nomen abolitum est eo mortuo ; tanta illius in^dia , ut
postea nullus mensis nomen Imperatoris acceperit. DoMrr.

45. Tune omnes patuere fores y lcstoque dederunt Signa polo, Non in-
telligo quenam fiierint hxfores quse patuere; non Jani; ille enim clauso
se poste recepit : • Deorum fores , inquiunt , quae in singulas Deorum
domos dncebant. » Atqui omnesfores sunt tam hominum quam Deorum
fores. Praterea , qubmodo omnes fores patent quum Jani clausce sint ?
Deinde , cui bono patuerunt? quippe fores sua sponte patere mali erat
et infansti ominis, ut ex pluribus antiquorum locis quos ante oculos
jam habeo, probare possem; vide Sueton. Jul. c. 81; Ner. c. 46; TiL
c. a4; Tacitum, Hist. V, i3; Vopiscum in Floriano, cap. 4- Piget his
absurditatibus immorari. Bonis aribus critics litavi quum hunc locnm
ita restitui : « Tunc omen plansere fores, Ixtique dederunt Signa poli; »
dicit Jani fores plangore dedisse signum et omen haec quae praedixerat
eventura esse. Glaudian. de Rapt. Pros. • ter cardine verso Prsesafium
cecinere fores; » Ovidius, Metam. IX, 782 : «Et templi tremuere fo-
res;» pnesentis scilicet numinis si^um. Virgilius, iEneid. DI, 90:

Vix ea fatos eram ; tremere onmia vita repente ,
Liminaqae , laorutque Dei ; totnsque moveri
MoDS circom ,

Vide lllustr. Ezech. Spanhemium, ad Gallimach. Hymn. in ApoIIinem.
Bene vcro omen plausercy id est, plaudendo dedere; Theb. III , 5oa :

NoDDe sab exceko spirantis limite caeli ,
Amphiarae , vides , cursus ut DuUa sereocs
Ales agat? liqnidoque polum complexa meatu
Pendeat ? aut fa^ens placabile planserit omcD ?

ubi tamen codices habent planxerit omen ; quod eodem recidit. Glau-
dian. de Bello Getic. • laetisque Quirites Vocibus auspicium certi plau-
sere triumphi; » Noster, Thebaid. III , vers. 4^3 : « tnnc omnis in astris
Gonsonet arcana volucris bona mnrmura lingua; » id est, consonando et
plandendo det bona murmura seu omina. Sic sternuit omen Amor, et ,
dexlram stemuit approbationem , apud Propertium et Gatullum, est ster-
nuendo dedit omen et approbationem. Glaudian. de Gons. Prob. et Olyb.

/. 27

4i8 NOT^ IN GABMEN PRIMUM

T. 207, » Proapera vibrata tonnQniojt omina nimbi. • Vide {Mr«ce4e&tia.
Propert. III , « Et manibus faostos ter crepuere sonos. » Sed jam viJLeo
alium etse et elegantiorem in his Statii verbis sensum. Versu precedenti
dixerat, « Sic Janus : clausoq^e libens se poste recepil ; » h«« dizit Ja-
nus , et finita oratione recessit et foref clausit Scis vero quid denotent
clausa Jani/oref, scil. pac^mi ^ddit igitur, « Tunc omen piausere fi>-
res ; » hoc Jani factum, utpote ome»i pacis, comprobanuu fores , ingenti
plausu Terberantes postes, et, ut ait Qaudianus (ex hoc fbrte Statii
loco), pnesagum canentes, Vides proprietatem yejrbi plauderey quod est
comprobantium ; ex sonitu vero omina captandi mos notior quam ut
ezemplis adstrui necesse sit. £legantissimifs est hic locus, e| Teiha se&-
sibus referta. Deinde, Iwtique dederunt Signa poli, Oyid. Fast. IV, 833,

Il|e precabatur : topitru dedii omiiia Isero
Juppiter, et hevo fuhnina missa polo ;

Sta;tii;if , loco supra citalA,

8i datnr et duris scdet haec septentia Parcia
$oUere Cohiopias Lenuea cuipide porlas ,
Signa feras , hcTusqvA tones.

Sed hsc nota satis; ut et istud, ItetipoU dederunt iigna^ pro, poli de-
derunt Ueta signa; qua epitheti transposilione nihil frequentius. Horat.
Epist. I , I : « cui si vitiosa libido Fecerit auspicium ; n id est , si libido
fecerit vitiosum auspicium: nec enim opus est ut legamus ventosa libido,
prout ego alio Opusculo legendum olim putavi ; ita Noster, SiW- IV, 6,
/ poeula marcentia fratris pro pocula marcentis fratris ^ id est, Bacchi, qui
proprije marcidus dicitur; Theb. FV, 65a : « Marcidus Edono bellum re-
ferebat ab ifimo Liber; m ita legendum pro edomito, Sic Capill. Earin.
« Huic et purpurei cedat coma saucia Nisi, » pro purpurea coma sau^
di Nisiy seu Nisi qui a filia sauciabatur et capillo spoliabatur. Viigii.
J£neid. VIII, 5a6, « Tyrrhenusque tubs mugire per aeihera dangor, »
i. e. clangor Tyrrhfif^ tuiw. Sic ct veteres ductut artijicum, pro vete-
rum artificumy carm. VI hojus libri. Stare tamen potest Iteto polo; nt
dicat, fores dedisse signa polo^ quae polus sequeretur, etfidmine com-
probaret; unde statim sequiti^r, Jovem afinuis$9 e% hoc Jani votnm el
omen confirmasse et sanzisse ; et ▼erui^ est /aip polo. U^ederuut styfM
polo ut apud Virgilium, Gulice, v- 344) * Nereides undis Signa dabant; »
qus est verissima emendatio magni Scaligeri^ pro Nereis ad undas. Ovi-
dius, Heroid. VII, 96, «Eumenides fati^ signu^ dederp ineis;» si ea
▼era scriptura sit.

misit

46. Longamque tibi, rex magnCf juventam Annuity aique suo$ pfp^
isii Juppiter annof. Notabilis hic locus, utpo(e ez qup, si ^na si(
vulgata lectio, pendeat insignis innov^tio in consiietudine Romana-
Quid enim audimus? Domitianus rex magnus? perte hoc non pateren-
tnr Roraani, quibus ?iomen regium post ezactos Tarquinios odiosum
et aborainandum seroper fuii: « Begi^m nomen p ^libi magi|um, Poiujp

LIBRI QDARTI SILVARUM. 419

iAtokraBdam «tt, » in^t Scipio, apad Liyi«iii , XXVII ,19. Noc qus-
qMm eorum qni imperatonbas maiime «dalati suot, hoc nomen iis
anqaam iwrio impe^it : onde Qaindlian. lostit. IH 9 7, obi sotis artifi-
ciose et adulatorie Domitiaoi gnidam oaptat, noa regem eam aodet
▼ooare , sed fmneipem. Nam qnod de Ti^erio pnedictom fnit, « regna*-
bit soDgaiae molto Ad regnom qaisqois Tenit ab ezsilio, » aon de reyno
aat regio namine proprie dicto intelli|;endam est^ sed de summa pote^
sfate, quocanqae nomine distinota« plane at apad Saetonium, in Vjta
cjos, c. 14 9 « Ac de infante Scribonias matfaematicas prasclara ^pon-
dUt ; etiam regnatanim qaandoqae , sed «ine regio insigni ; ignota scili-
eet tnnc adhnc Csesaram poteetate. » Itn Casarem et Pompeinm reget
Tocat Val. Fiaoc. VI, 4029 «Romanas Telati sserissima quom legiones
Tisiphone regesque movec ; » Hcet alii de regibus auxiliaribm hoc ca-
piant. £t hoc sensa abasivo frequenter occamt*vox regnum^ tam ante,
qoam snb imperatoryi>us ; ut de SyllsB imperio Martialis, IX, 44? " ^^'
terat hic Syllam ponere regna trocem; « Salluat. Gatilin. • At Lentulam
dissimulantem coargoai^t prcter literas^ sermonibus, quos iUe habere
solitas erat ex Libris Sibyllinis , regnum Romae tribus Gorneliis por-
tendi : Ginaam atque SyUam antea; se tertium esse coi fatum foret ui^
bis potiri. » Notum yeto est, nec Ginnam nec Syllam Reges Rome fuisse;
onde non regnum^ aed domiaotioiiem potestatem hanc Tocat Quintil.
V, 10, de faif tribns Gomeliis ioquens. Ita Gassar, apud Lucanum, I,
334 9 * «x hoc jam te , impmbe , regno Ille tuus saitem doceat decedere
SyUa : » artificiose ambigna voce utitur Gesar ad inridiam Pompeio fa-
cieadam. Ansonins, de XII Gesaribas,

Caetareos proceres, in qnorum regna tecundis
Contuiibas , dudnm Roniana potentia cessit ,
Acripc bts senot.

Hinc Eutropius, lib. I, affirmat «Juiium et Octavianum Gsesares suli
Dictatune nomine et honore regnasse; » falso, nisi de potestate summa
tantam accipias; quum ipse, lib. VI , clare dicat hanc necis Julio cau-
sam fuisse, quod regia et pcsne tjrrannica faceret^ unde lib. IX, dc
Diocletiano , distinguit inter « regiam consu^tudinem et Romanam liher-
tatem : « Diligentissimus tamen et solertissimus princeps; et qui in
Imperio Romano primos regiai consuetudinis formam, magis quam Ro-
manse libertatis , invexit ; adorarique se jussit , quum ante eum cuncti
salntarentur. • Qoam distinctionem servat Plinius , Epist. X , 58 , Tra-
jano : « Sed hoc ipso (feres enim me ambitiosum pro tua gloria) incitor
et accendor, ut cupiam peragi a te quae tantum coeperant reges. » Idem ,
Panegyrico : ■ Visuntur eadem e materia Csesaris statuae, qua Brutorum,
qua Camillorum nec discrepat causa : illi enim rie^es hostemqne victo-
rem moembus depulemnt : hic regnum ipsum , qu^que alia captivitas
gignit , arcet ac submovet , sedemque obtinet principis , nc sit domino
locus. » Vides qaam cautus sit Plinius in amoliendo invidioso nomiue
regis a Trajano suo, et assignando principis; quo titulo gaudehant im-

27.

420 NOT^ IN CARMEN PRIMUM

peratores usquc ab Augusto , « qui ouncu disoordiis civaibns fessa no-
miDe principis sub imperium accepit,*. ut de eo Tacitus, initio An-
nal 1 MaruHus quidem Epidius et Flavus Caesetius tribuni plebis in eo
arpueiiant regni voluntatem, nt narrat Vell. Patercul. H, 68; sed im-
merito, ut vidctur; et hac tantum cansa ut invidiam illi conBarent. Nec
quidquam, quod ad nomen repum attinet, in hac parte innovatnm,
ante insanum Caligulae conatum, de quo Suetonius, cap. 22: «Qunm
andiret forte n?^cf , qui officu causa in urf>em advenerant, concertan-
tes apud se super ccenam de nobilitate generis, exclamavit, ETc u^i^iot
im A lUt^Mot' nec multum abfuit, qnin statim diadema snmeret,
speciemque principatus in regni formam converteret. Vemm admonitns
et principum ct regum se excessUse f astigium , divinam ex eo majcsta-
tem asserere sibi coepit. . Nec ab inscqucntibus impcratoribus qnid-
quam mutatum fuit usque ad Domitianum ; nec ab ipso Domitiano; qni
licet Dominus et Deus hoster appeUari volucrit, nusquam tamen legi-
mus eum regis nomen Affcctassc : nec in tota antiquitate testmioninm
aliud huiusce appeUationis Domitianea inveniri posse pnto , prKtcr
hunc StatU locum ; hunc quoque cormptum : scripsit enmi StoUns,
«looFamque tibi, dux magnc, juventam Annuit. » Faroilians hec et
frequens KomanU impcratoribus appellatio. Horatins, ad Angustum:
« Lucem rcdde tnic , dux bone , patriae ; . luculcntcr Noster, Lacnm.
Etmsc. V. 5o: « propriis sub regibus omnis Terra; premit regum felix
diademata Roma; Hanc ducibus frenare datum. - Vides quam clarc di-
stincuat inter reges aliamm gentium , et duces Koma;. Phanlras, Fab.
n 5 de Tiberio, « Tnnc sic jocata cst tanti majestas ducis. . Magnus
vero 'dux Domitianus in his Silvis non semel vocatur. Hcrc. Snrrent.
V 6a; Capill. Earin. v. 67 sq.; Protrept. Crispini, v. laS. lu Juvcnal.
IV 145, de Domitiano, ironice illudens huic titulo, « quos Albanam
dux magnns in arcem Traxerat attonitos et festinare coactos; . summus
dux, idem. Martialis, Epigr. I, 7^ • • P*""^» <!"» «'^™'^ ^°'««« ^'"^^
ducis- » et VI, 91. « Sanoia ducis summi prohibct censura vctatque
MoBchari. . Ita sanctus dux, de eodem, IV, a; Ausonius dux, Vm, ai ,
et alibi. Non igitur rex magnus Domitianus, sed dux magnus: quoram
nominum differentiam scire poles ex Justino, H , i5 : « Ducem suo sno-
ramque cxercilui deUgunt Pausaniam; qui pro ducatu tegnum Grwcias
affecrans , proditionis praemium cum Xcntc nuptias filiae ejus pacisci-
tur. . Cora. Nepos : « Hi ferc fuerunt Graeciae gentis duces, qni memo-
ria digni videantur, praeter reges, » Clare et apposite Tacit. Annal. XU,
23, de augendo pomoerio urbis loquens: «Ncc tamen dncesllomam,
quanquam magnis nationibus ^ubactis, usurpaverant, nisi L. SuHa, et
Divus Augustus: regum in eo ambitio vel gloria varie vulgata. » Saepe
vcro voces rex et dux a Ubrariis inviccm commutatae fuerunt ; ita Ovid.
Fastor. IV, 884, pro dux Thuscus, Morcti codcx habuit rex. Contra,
Horat. Carm. IV, 5, v. 3^, pro «Longas o utinam, dux bone, ferias
Praslcs Hesperiae,. nonnulli codices oplimaj notas habent rex bone;

LIBRI QUARTI SILVARUM. 4ai

quod tamen si admittatur, non potentue , sed familiaritatis eue appel-
lationem censet summus Bentleius ; quemadmodum Mecenatem alibi
rtgem vocat Flaccus; sed omnino non admittendum videtur; non enim
fieri potest ut tam ambigua et suspicionibus obnoxia voce uteretur Ho-
ratius ; nec permitteret Augustus , memor scilicet offensionum in hac re
et necis Divi Julii. Ex his exemplis et rationibus cuivis, opinor, patet
legendum esse dux magne in hoc Statii ioco; et consequenter falsum
esse Gronovium, qui Oratione de Lege Regia, babita Lugd. Batav. ann.
1671, sic loquitnr: « Et initium quidem imperatores numero regum
habendi facile crediderim a Gnecis manasse : mox adsuevemnt et La*
tini ; quonim primus P. Papinius Statius in carmine quo septimum de-
(umum Gonsulatum Domitiani decoravit, konoris eum causa regem
magnum salutat. » Et Diatr. c. 3 : « Nec puduit eum (Statium) in AVII
Gonsnlatu Domitiani, Gaesarem titulo regis magni incidere : in invidiam
scilicet Barbarorum regum , qui proprie reges magni et reges regum sa-
Intabantur. » Atqui, praeter rationes modo adductas, quare aliis in lo-
cis semper ducem et magnum ducemy nunquam regem appellat? pne-
sertim quum ibi multo aptius facere potuisset quam hic : certe enim
incondpruum est vocare aliquem regem eo loco ubi illum laudare insti-
ineris ex eo quod sit consuL Et, quod non minimum est, reges et regium
nomen passim in Thebaide perstringit; ita 11 , iSO^ de Eteocle vf Tydei
insidiatnro : « sanctum populis per saecula nomen Legatum insidiis ta-
citoque invadere ferro (Quid regnis non vile?) cupit; » id est, regibus.
Vide et Theb. XII, 5o5 et 591. Non igitur ausus esset regem Domitia-
num appellare, quum de regio nomine tam iibere sentiret et iocutus
esset; quod et faciunt ceteri istius sevi scriptores, Sii. Italicus, Tacitus,
Snetonins et aiii: minime ausuri hoc facere^ si sensissent imperatores
hoc nomen affectasse. Notabiiis est locus Silii, XVI, 534:

Hos inter gemini ( qnid jam Don regibus aniom ?
Aut quod jam re(piis restat sceius ? ) impia Circo
Inamnero fratres , cavea damname farorcm ,
Pro sceptro armatis inierunt pralia deztris.

Hic tamen Siiius inter Domitiani adulatores erat; istius Domitiani, qnem
regem vocat Statius.

»«•<

CARMEN II.

EUCHARISTICON

IMP. ADGUST. GERMANIGUM DOMITIANUM.

Jliegia Sidoniae convivia laudat Elisse

Qui magnum iEueam Laurentibus ilitulit arvis ;

Alcinoique dapes mansuro carmine monstrat

^quore qui multo reducem consumpsit Ulixen ;

Ast ego , cui sacrae Gddsar nova gaudia coense

Nunc primum , dominaque dedit consurgere mensa ,

VARIiB LECTIONES.

* Epulum Domitiani Euckaristi"
eon, Ita editiones ; duplici leinmate ;
quoram utramYis satis esset. Sed
verum est Eucharisticon; quippe
materia hajus carminis non est
Epulum Domitiani^ sed sua Gra'
tiarum Actioy ul ex Prasfat. disci-
mus : « secunda Gratias egi, sacra-
tissimis ejus epulis honoratus. »
Bene igiturGronovius, et ex libris,
opinor, edidit « Eucharisticon ad
Imp. Aug. Germanicum Domitia-
num. » In Parmensi erat angustins ,
« Eucharisticon ad Domitianum; «
nimis familiariter et sine honore
verborum. — Cod. Paris. edit. pr.
« Gratias agitDomitiano opulis cjus
honoratus. « A.

4. Multo. Cod. Paris. in tcxtu,
lento; ad roai^. multo: edit. princ.
lento. Vide not. A.

6. Dominaque dedit consurgere
mensa. Supra, ad Eq. Max. v. 8a ,
monui forte legendum esse non
surgere mensa, i. e. assidere mensie,
ut mox, V. 179 > datur haec juxta,
datur ora tueri Vina inter mensas-
que, et non assurgere fas est?»
datur mihi sedere, prcesente Impe-
mtore ? Vide qus annotavi ad istum
locum £q. Max. ubi exemplis hoc
loquendi genus illastravi. Eodem
modo non tacta Bentleius restitnit
Horatio, Epist. II, a, v. 80, pro
contacta. Sed verius forte est, « do-
rainaque dedit considere mensa ; ■

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. H. 423

Qua cel^brem mea vola )yra? quas solvere grates
SufEciam? tton , si pariter mihi vertice Iseto
Nectat adoratas et Smyrna et Mantua lauros ,
Digna loquar. Mediis videor discumbere ih astris 10
Gum Jove j et Iliaca po^ectum suinere dextra
Immortale merum. Steriles transmisimus annos ;
Haec aevi mihi prima dies , haec limina vitde.
Tene ego j regnator terrarum orbisque subacti
Magne parens , te , spes hominum , te , cura Deorum , 1 5
Gemo jacens ? datur hac juxta , datur ora tueri
Vina inter , mensasque , et non assurgere fas est?
Tectum augustum , ingens j non centum insigne columnis ,
Sed quantae Superos caelumque, Atlantle remisso ,
Sustentare queant : stupet hoc vicina Tonantis
Regia, teque pari laetantur sede locatum

Qt apnd Virgil. JEnM, VII, 176:
«Perpetais soliti patres eonsidere
mensis. » Sio considerescamnisOvi-'
dins, Fast. VI, 3b5.

9. Pro adoratasy Parm. odoratas.
— God. Paria. odoratas; ed. princ.
adoratas; mox hiec et ille laxirus pro
iauTos. A.

10. Loquar. God. Paris. et edit.
]^r. loquor. A.

13. Pro tra^ismisimusj Ven. tran-
sivimus. — Cod. Paris. transmisi'-
mus; qiii ad marg. transivimus. Ed.
pr. transmissimus. A.

i3. Pro kafc limina y Ven. Pann.
etRom. hic. — God. Par. ha!c; ed.
pr. hic. A.

i5. 7e, spes hominuro, Ce, eurd
Deorum; Parm'. omittit Tocem ho-
minum; Rom. te spes et te cura
Deorum. Latetne aliquid ? non ,
opinor ; vix enim aliter scribere po-
tuit qilain Tulgo le^ptur; hominum
et Deorum millies opponuntur :

Theb. I , a3o : « Erroresque feros
hominum , et reticenda Deorum
Grimina; » ubi vulgo inepte legitur
nemorum pro hominum; Thebaid.
111, 641 : « Vidi hominum, Divum*
que nefas, tristemque Megxram ; »
qiii locus emendationem meam in
ahero confirmat. — God. Par. ed.
pr. TersuVn ita concipiunt; M. p.
et te spes et te cura d. A.

16. Pro hacy cod. Par. edit. pr.
hwc. A.

19. Pro quantWy Rom. quam te.
— God. Par. edit. princ. vulgatam
exhibent. A.

aO. Pro stUpety Parm. et Rom
si^er : perperam ; stupet est mira-
tury veneratur; vide ad Arb. Ated.
V. 4i- — God. Paris. in contextu,
super; ad maiig. stupet. Ed. prino.
super. A.

ai. Latantur. Sic ed. princ. et
cod. Paris. qui ad marg. scribit,
mirantur. A.

4^4 P. P. STATII SILVARUM

Numina^ ne magnum properes escendere caelum :
Tanta patet moles , efFusaeque impetus aulae
^berior campi , multumque amplexus aperti
iEtheros , et tantum domino minor : ille penates
Implet , et ingenti Genio juvat. .£mulus illic
Mons Libys , Iliacusque nitent , et multa Syene ^
Et Chios , et glauca certantia Doride saxa ,
Lunaque portandis tantum sufFecta columnis.
Longa super species : fessis vix culmina prendas
Visibus, auratique putes laquearia caeli.

Hic quum Romuleos proceres trabeataque Caesar

22. Ne magnum properes ascen^
Jere cceium. Gronovius , Beliq. ad
Scat. Silv. notat MSS. Rhod. et Sa-
lisb. hahereexcedere; ergo, iaquit,
escendere. Verissime : et ita Parm.
et Rom. quae etiam necpro ne eidii-
bent. Gicer. Tusculan. Disput. I^
29 , de Socrate , « . . . . locutus ita
cst, ut non ad mortem trudi, Terum
ih caelum videtur escendere. » Se-
neca , Herc. Fur. v. ai, « escendat
iicet Meumque victrix teneat Alc-
mene locum ; a ita optimus Godex
Etruscus, non tacendat. Idem, Pboe-
niss. V. III, « in altos ipse me im-
mittam rogos , Erepam ad igroes ,
Funebrem escendam struem; a ut
bene conjicit Gronovius , pro ere-
ctam; quem vide ad Livium, II,
28, de voce escendere fuse agen-
tem ; et Muret. Var. Lect. XTV, 3,
ubi Giceronis locum in hac voce de-
pravatum eraendat. Magnum vero
cwium adulatorie; innuit enim hac
oppositione Domitiani palatium
esse alterum et parvum quasi cte-
ium ; quomodtf vocat Templum
Flaviae gentis a Domitiano condi-
tum, Pietat Abasc. « xternie modo

qui sacraria genti Gondidit , inque
alio posuit sua sidera caelo. » Ni-
mirum , « Invicta quidquid condi-
dit manus , caelum est, » ut de boc
Templo Martialisy IX, 2. — God.
Par. ed. pr. nec magnum properes
(cod. Paris. a manu secunda, pro-
peras) excedere ccslum. A.

23. Impetus. Ita cod. Paris. qui
ad marg. ambitus, Ed. pr. vul(ratam
retinet , sed pro molesy male »cri-
bit moiies. A.

24. Forte legendum , Uberior
spatii. — God. Paris. campi ; ex
emendat. campis. Pro aperti^ edit.
pr. operti ; et ita cod. Paris. qui a
manu secunda, aperti. Seq. vers.
edit. pr. ^thereos tantumy et sic
etiam cod. Paris. qui ad marg. re-
ponit, ^theris et t. Gonf. not. ad
h. J. A.

27. Pro nitent, Parm. nitet. —
God. Par. edit. pr. nket. Mox ille
in contextu, et muita S. ; ad marj^.
autem stat pro et. A.

3o. Pro Longasuper, Parm. L^H'
gaque super. — God. Paris. Longa
super, et ad marg. supra. Edit. pr.
super. A.

LIBER IV, CARMEN II. 4^5

Agmina mille simul jussit discumbere mensis ,
Ipsa sinus accincta Ceres , Bacchusque laborant
SufiBcere : aetherei fehx sic orbita fluxit 35

Triptolemi ; sic vitifero sub palmite nudos
Umbravit coUes , et sobria rura Lyaeus.]
Sed mihi non epulas , Indisve innixa colunmis
Robora Maurorum , famulasve ex ordine turmas ;
Ipsum , ipsum cupido tantum spectare vacavit 40

Tranquillum vultus , et majestate serena
Mulcentem radios , summittentemque modeste
Fortunae vexilla suae ; tamen ore nitebat
Dissimulatus honos : talem quoque barbanis hostis
Posset , et ignotae conspectum agnoscere gentes. 45

Non aliter gelida Rhodopes in valle recumbit
Dimissis Gradivus equis : sic lubrica ponit

38. Indistfue innixa columnis.
Clarelegendom Indisve; epula enim
et robora Maurorum innixa Indis
columnis nihil simile habent ; dis-
jnngenda igitor, non conjungenda.
SicLacrim, Etrusc. v. lag, restitui
pubentesve rosa pro pubentesque;
et Uerc. Snrrent. ad fin. priscumve
et Solisve pro prtscumque et Solis-
que, Javenal. Sat. XV, 1 a4 : « Qaa
nec terribiles Gimbri, nec Britones
unq[aam, Sauromataeve truces, aut
immanes Agathyrsi; • ita legendum
pro SauromaUgque ; et versu primo
pro Britones lege Teutones, Cimbri
et Teutones perpetuo conjunffun-
tur; vide Vell. Patercul. II, 8 et
la; Flomm, III, 3, et alios pas-
sim. — Cod. Par. ed. pr. Indisque,
ct seq. vers. famulasque. A.

4i' Tranquillum vultu, sedma-

jestate serena Mulcentem radios,

Olim emendaveram «Tranquillum

vultus et majestate , etc. » et ita

Behotius , testante Gronov. Diatr.
cap.' 38. Vultus vero est accusati-
vus pluralis ; quo numero fere uti-
tar Statius quando de numine ali-
quo aut illustriori persona sermo
sit : ita mox, v. 5a, •> Nec dumaequo
tuos, Germanice, vultus;» carm.
VI, V. 55, de Hercule, « Sic mitis
vultus , etc. » SiJv. lU , 3 : « Sed
decus eximium formie par reddit
imago Vuhibus ; » V, i , v. 1 89 , « Da
C^pitolinis aetemum sedibns aurum
Quo niteant sacri centeno pondere
vultusCaesaris; » italegendumputo;
vulgo niteat. Vide quae moz anno-
tabimus ad vers. 54' Claudianus ,
de Laud. Stilicon. II, vers. i35,
«Blanda quidem vultus; sed qua
non tetrius ulla; » ita bene exlibb..
edidit Heinsius pro vultu ; vide eum
ad locum.

43. Pro tamen^ Parm. tatU, id
est, tantum; perperam. — Cod,
Paris. ed. pr. tamen. A.

426 P. P. STATII SILVARUM

Membra Therapnaeaf resolatus ^miiade Pollhx :
Sic ja^et ad GaDgen , Indis ultdantibus , Evan :
Sic gravis Alcides , post horrida jussa novercae ,
Gaudebat strato latus accKnare leoni.

Parva loquor, nec dum aequo tuos, Germanice, vattus :
Talis ubi Oceani finem , mensasque revisit
^thiopnm , sacros di£Fusus nectare vultus
Dux supenxm , secreta jubet dare carmina Musas , 55
Et Pallenaeos Phcebum laudare triumphoe.

49- Evan. God. Par. edit. princ.
euhan, A.

5o. Sic gravis AlcideSy post hor-
tida jussa rtversus, etc. Reversus
qtw? aat pcst cujus horrida jussa?
haec enim dicta fuisse oportuit ;
multorum qnippe yussa patiebatur
Hercules. Lege , ut supra moDui ad
III , 3 , V. 56 , « po8t horrida jussa
noTerce ; • nihil ▼erius. Cf. Achil-
leid. I, 189; Ovid. Metam. IX, i5;
Sil. Ital. II , 478 ; Anctor Octariae,
V. aa. Sed hec satis; qtlippe pueri
sciunt Junonem Alcidis notfercam,
Gaudebat acciinare latus est accli'
rmhat latus; de qua phrasi plenius
iii superioribus. Notandum veru
vocem 5te in his comparationibns
idem esse ac talis; de quo etiam
snpra. Pro gravisy Panfa. graitis. —
Cod. Paris. edit. pr. gravis. . . . rtf-
tHntus: A.

5ft. Pro nee dum, Parm. non-'
dwn. — Cod. Paris. edit. pr. n^
dum. A.

54* Sticro diffimis nttiare tmf-
tu^s. Modo prflMiessit, «nec dum
aM|Oo tUos , Germanice vnltus ; »
nec tamen quidquam mntare aii-
deo : optime enim utrique loco con-
venit vultuSy nec in meHus refor-
mare potes : nisi mavis in loco su*

perit)re, « necdnm «qao tnos, Ger-
manice, visus;" ut Thebaid. IX,
879, de Parthenopa?o, « cecidit la-
xata casfeide vultus , .£graque per
trepidos exSpirat gratia visus ; • et
hoG verum puto : vistis est speciesy
et de toto homine, nonfacie so-
lum , sumendus. Vell. Paterculus ,
II , 94) de Tiberio : « qui protenus
qnantus est sperari potuerat, vislK
que pnetulerat principem ; » ita le-
gendum ; non visusque. Porro, scri-
bendum hoc loco sacros tm/(uf , non
jacro nectare. Martial. Epigr. Vlll ,
a4 • « Q^ fingit sacros auro vel
marmore vnhus, etc. » Nemesian.
Cyneget. v. 76; Lucan. Vlll, 669.
Mamertin. Geneth: Maxim. c. 11:
« quale pietas vestra spedacnlam
dedit, qnum,.. admissis qui sacros
vultus adoraturi erant, etc. » et ita
passim. Diffustis vultus itcctaiv, ol
Achilleid. 1 , 53 : « spquoreo diffti-
sus nectare vultns; » Ovtd. Metam.
ni', 3i8 : «Porte Jovem memorant
diffbsum nectare, ctiras Seposuisse
graves. » Ooeanifinem est ex Vir»
gil. iEneid. IV, 480. — Cod. Par.
ed. pr. sacro... vultus. A.

55. Musas. Edit. pr. mensis; et
hoc in textu habet ood. Paris. qui
admhrg. Mtuas. A.

LIBER IV, GARMEN II. 427

Di tibi y namque animas saspe exaudire minores
Dicuntur, patriae bis terque exire senectae
Annuerint fines ! rata numina miseris astns , 59

Templaque des , habilesque domos ! saepe annua pandas
Limifna ; siaepe novo Janum lictore salutes ;
Saepe coronatis iteres Quinquennia lustris !
Qua mihi felices epulas mensaeque dedisti
Sacra tuae, talis longo post tempore venit
Lux mihi , Trojanae qualis sub coUibus Albae 65

Quum modo Germanas acies , modo Daca sonantem
Praelia, Palladio tua me manus induit auro.

58. PatritB Ins terque exire $ene-
cue Annuerint fines I Nihil audeo
matare, licet mire adblandiatur
PyHof senectm pro patria; ad hanc
enim formam fere semper vota soa
cODeipit, ({ukindo longoevitatem cui-
piam optat; ut Ifl, ^: « eat, oro,
per annps Iliacos Pyliosque situs; »
1 , 4 : " Euboici transcendere pul-
verb onnos Nestoreosque situs ; »
et ita alibi his Silvis. PylUn senectts
m Thtob. Vy 75t; Martial. Epigr.
Vmva; SU. Ital. XY, 456, et alios.
Ita apnd Ovidium , Met. XV, 836,
pro eo qood erat in MSS. patrios
annosy rastituit Heiosius ' Pylios.
Sed hoc loco nihil mutare audeo :
Vespasianus enim, Domitiant pa»
ter, vizit annis sexaginta novem.

60. Pro ^a^ifes^uec/omos, recte
Barthius habilesque. Nemesianus,

Gyne^ret. vs. 148, «Quin et flam-
mato dncaturlinea longe Gircuitu,
signetque habilem vapor igneus or-
bem. n — God. Paris. edit. princ.
habitesque. A.

6 1 . Pro Lim ina , Parm. Lumina ;
etpro lictore, Rom. littore. — Cod.
Par. ed. pr. Limina... littore. A.

63. Pro Qua, Parm. QMfls;male.
Goiistructio est: « Lux ea, qua de-
disti mihi felices epu|as et sacra
mensffi tuae , talis mihi longo post
temnore venit, qualis ea fuit quum
tua manus induit Palladio auro me
sonantem modo Germanas acies,
modo Daca pnelia. » — Cod. Par.
ed. pr. Qua, A.

65. Pro 7Vo;afi<v^/6<e,nonnu1]i
Romante; perperam. — God. Par.
ed. princ. Romance; ille tamen ad
marg. Troyanc A.

w %»%f%/%^9ft,/%^^%/%^v%/%^/%/%/%/%/%^^/%/%/%/s/*/^%fV*.'%^f\^*/*f^j***^'*'%^^%*%/%^%M*\^%/^^/^m^mj%n*»^^%/%^^%,

notj:

IN CARMEN SECUNDUM LIBRI QUARTI

SILVARUM.

* lliUCHARiSTicoR , etc. Doinitianus epulum largissimum dedit seDatori-
bus et equitibus : in quo laudando Martialis et epigramma exstat, et haec
Papinii Silva , ubi gratias agit imperatori , quod illic fuerit ipse quoque
acceptus tam honorifice. Domit.

Vbrs. 4* ^quore qui multo reducem consumsit Ulixem. Id est, Home>
rus, qui consumsity vel exhausit, yeX fatigavit Ulizem (hoc est, consum"
tum et exhaustum descripsit) reducem multo tequore, permultum aquor,
VoeUtfacere dicuntur quae/acto describunty ut alibi notavi : ita Virgilios
intulit jEneam Laurentibus arvis ^ hoc est, illatum arvis Laurentibus de^
scripsit vel cecinit, Exempla obvia. Potes etiam construere, qui multo
asquore consumsit reducem Ulixem, Utcunque sumas, hec iectio est
omnium editionum praeter Romanam, quae pro multo habet lenio^ hy-
pallage forte non contemnenda , ut lentum tequor vocetur, in quo Ulixes
lentus vagabatur. Notns ille Ovidii versus, « Hanc tua Peneiope lento
tibi mittit, Ulixe ; » et huic forte alludit Statius, ut et Sabinus, Epist. 1 ,
seu Ulixis Penelopse, « Arguis ut lentum : mallem quoque forsitan tsae, »
Ovid. Rem. Amor. v. 778,

Quid , Menelae , doles ? ibas sine conjuge Creten :
Et potens nupta lentos abesse tna.

Potes etiam legere, lente reducem consumsit Ulixemy nt Glanc. Melior.
V. 1 id, « casus tarde remeantis Ulixei : » et Genethl. Lucan. v. 49 9 * «t
tarde reducis vias Ulixis. » Sed hoc non placet quia deerit epitheton t»
aquore. Misi ferri posset multo^ in contextum admisissem lentOy quod
admodum arridet , et Statianum esse fere persuadeor.

In Addendis Markland. postea subjecit : « Quemadmodum Rom. ita
Venet. habet lento pro multo : quod in contextum statim adnkitta-
tur. n Ed.

a3. Effusaque impetus aula. Gronovius, Diatr. c. 38 : « Scribe, effustt
qua impetus auloi : notandus i/iaiTi^ec Statii , qui molem illam aedificii

NOT. IN CARM. II LIB. IV SILV. ^ag

Oesarei alte assargentem ^ lateque se efferentem extendentemque , tm-
petum dixit. • Sed primum, quare mutandum est <re que in qiui^ quura
que multo pnestet , sive sensui sive numeris consulas ? qua est ubi : di-
cit igitur Statius , secundum Gronoyium , « tanta patet moles ubi aula
est. a Quonam alio , quseso , loco patere potuit nisi eo tibi esset ? moles
enim et aula idem exprimunt, diversis tantum verbis : adeo ut hsBc
emendatio dicat , tanta patet aula ubi aula est. Deinde : nuUus hic Uim-'
vtffjutic Statii : habuit enim ex Lucretio, lib. V, • quantum^caeli tegit im«
petus ingens ; >* ubi impetus ccbU est ccBlumy ut hic , impetus aulas est aula ;
cum tacita significatione magnitudinis vel immanitatis.

a4> Liberior campiy multumifue amplexus apertiy jEthereo et tantum
domino minor. Iterum Gronovius : « Non praetereundum , Rom. et Venet.
editt. legere et distinguere , « Liberior campi , multumque amplexus
operti, M pro aperti , et sane ita scripsit Statius. Liberior campi^ id est ,
quod ad campum. Dicit domum Domitiani cinctam esse longo lequore
seu capaeissimo atrio , et vastum tectum continere : opertum , quod
tecto inclusum est. » Haec nihilo saniora : primum enim , quis unquam
diiit campum pro atrio? praesertim ubi de edificio urbano, nou rustico
sermo sit. Unde campus in urbe ? Martius enim campus locum hic nul-
lum habet, ubi de Palatio loquitur. Martialis^ ^pigr* IU9 lviii,

Baiana nosiri villa , Basse , Fauttini
Ingrata bti spatia detinet Gampi :

an ibi quoque campi explicabis atrii? ne feceri^ : non enim ita volnit
Martialis : sed spatia campi dicit, quia de villaf non de aedificio urbano
loquitur. Deinde, si recte dici posset campi pro atrii, non tamen sensui
satisfactum esset; quippe quaelibet, etiam parua domus, habere potest
liberum et magnum campum; id est, sensu Gronoviano atrium; Statius
vero domum hanc a magnitudine commendat , et dicit eam in liberam
et magnam iaxitudinem porrectam esse, et multum, sbii structionibus
suis detinere : hoc vero non est Liberior campiy sed Liberior spatii ; et
ita Statium scripsisse minime dubito : « Tanta patet moles , effnsaeque
impetus aulae Liberior spatii. » Q. Curtius, VII, 4? " protenus certe re*
cesserunt dato libero spatio ; » Seneca, Natur. Quaest. V, iS, « deinde
longa via fatigatos, vidisse flumina ingentia et conceptus aquarum iner^
tium vastos, pares nostris ;,nec compressos quidem terra supereminente
( L superimminente ) , sed liberae laxitatis ; » Quintilianus, Instit. n , 6,
de avibus loquens^ «tum expertas vires libero caeJo, etc. » Lucanus,
IX , 4^^ 9 ^6 vento : « petit omne solum ; liberque meatn .£oliam rabiem
totis exercet arenis : » ita legendum : vulgo, patet omne solum : perpe-
ram. Liv. XXIIl , 47 9 * Dein libero spatio inter se ludificantes sine vul-
nere pugnam extrahebant. » Notus vero Graecismus Liberior spatii. Ita
liber teme hostis apud Lucan. VI, 106,

At liber terrae apatiosis coUibns hostis

Aere non pigro , ncc inertibas angitur undis :

43o NOT^ IN GARMEN SEGUNDCll

licet Gr^BOTias, Diatr. c. a , «n Cerrar npii ad/i6tfry sed ad coUibus per-
tinflre dic^t : « hostis Liber, coUibas cpai^osis terrae : » et hoc persiiutt
d. Drekenborchio («d Sil. Italicom, 11, 44>); ^''i niiDqiiam, modo
sawn cnique in his rebns sit jndicinm. SiKus , eo loco : * It iiber campi
pastor , etc. » Uber campi pasior est qui libertatem habet quoqno yetit
per campnm eva^andi. Nec Statii Liberior campi ex hoc Silii loco de-
fendi potest : immo eTerlitur; Silins enim de rure loquitnr, It liber
campi pastor^ Statius in media tuthe versatur : differenda inter scripCu-
ram capi et spaiii |ioa adeo magna est, literis transpositis. Sequitur,
m ^therio et tantum domino minor. « Male Domitian^s dicitur tetherius
dominus ; hoc enim est epitheton Jovis, quem supra , Herc. Surrent. io8 ,
Tocat <rcAeruim patrem : et ita MartiaUs, £pigr. IX, xzxvi et xxxvn ; et
Noster , Theb. XI , 207. Recte quidem Triptolemus, infra, ▼. 35, dicitor
wtherius ob notam ejus per aethera ezpeditionem : hoc vero nuUo modo
con^p^nit Domitiano. Mutatione n^us iitene tota hsec res expeditnr :
le^e modo :

Lii>erior spatii , malaunqae «mplcxos aperti

>Etlierot , et «anmm Donupo miapr ;

ita ex anribus et intellectis nnmeris Statianis oiim emendaveram ; me-
mor etiam istius loci in Phileto Ursi , v. 34 9

Qualis erat procal ( hea ) cunccii paerisque virisque
Pulclirior , et tanttim domino minor ;

nbi idem hemistichion , et eadera versus modulatio : confirmat edit.
Parm. quse vocem jEtheros clare exhibet ; Bpm. nsthereos. Jiene vero
aperti atlieros : conf. Virgiiius, .£neid. I, 591 ; Seneoa, Hippol. v. 499;
Noster , Theb. 11, 4^^ , « et te jam t^pus aperto Sub Jove ferre dies : »
id est , wthere aperto. JEtheros vero (. non JEtheris ) terminatione Gneca ,
quam, utpote sonantiorem , amat Statius : vide Theb. II, 6^3 ; etlll, 5a5 ;
TI, 369, « Et jam sortitus Prothoos versarat aheca Gasside; » ita legen-
dum pro Prothous, quod ingratum auribus accidit propter praecedens
sortitus : anribus, inquaipy quarum in his rebus magna habenda est ra-
tio. Et jam tandem Domitiani domum habes iatam et altam y qnod voloit
Statins : latam^ utpote qu» Liberior spatii; «dtam , et magnam simul ,
quia mvdtum aperti tstherum compiexa^ hoc est, implens^ ambitu suo oe-
cupanSf ut ^d Bq, Max. v. a, annotavi. N. Heinsius ad Glandian. Rapt.
Pros. I, 173 9 legit operti ^theros ex edit. Parmensi; et ex conjectura
campis pro campi : quae, quando intelligo, facile possum refutare. Ve-
rum est aperti JStheros contra centum Godices : et ita conjecisse jam
video emditissimum Petrum Scnverium.

27. Multa Syene. Kon admodum pkicet <r«^ multa; et latere sub ea voce
puto epitheton aiiquod marmori Syeniti proprium, et quod colorem ejus
denotet; ut versu proxime seq. glctuca certantia Doridesaxa, de Garystio
marmore. De Syenite iapide vide Plin. XXXVI, 8.

LIBRI QUARTI SILVARUM. 43i

3j . dunaiqm /nUe$ Uquema tmii. Recte omm ; moc ^dquaa, an-
taBdjun : murati cmliy ut apud daudiaii. UI Gons. Honor. « wiratas aatro-
inm panAoret arces; » Blanilw, Y, a35 : • Crater anratii surgit c«ftatns
ab ai^is. » Laqtieuria tstKli, bene : nnde filaiiilina, lib. I, 53a :

Harc i^tur texnnt aeqnali sidera fractn
I|;iiil>us iii variat cvlani laqueantb formas.

denacula maxima cceli ▼ocat Ennius, in Fragm. pag. 1 46 ; OBli ingentes
fomices^ alibi, (quam metapboram exagitat Gicero, de Orator. III, 4o)
et aglipaiatum , pa0. 3^7 ; convetitatem scilicet respiciens. De hac voce
laquearia inaignis est locus Servii ad Virgil. .£neid. TIII, 'j5, « summi-
que ferit laquearia tecti. » « Laquearia ; multi lacunaria legunt : nam
lacus dicuntur ; nnde est in Hor. Od. 11, 1 8, a, mea renidet in domo lacunar.
Non enim a laqueb dicitur, sed ab eo qiiod sunt lacus. » Ubi miratur
Pierius Servium non neglezisse eos qui lacunaria legunt, quum vel ex
Horatii exemplo, quod apposuit, syllabas repugnantiam viderit. Recte
kec PieriuSy siita scripserit Servius ; sed aliter scripsit, nempe, Multi
tacuaria Ugunt, Dicit Servius multos legere lacuaria hoc loco, a lacu;
unde et lacunar: clarum ex alio loco ^ueid. I, 7^0, « dependent lycbni
laquearibus aureis; » ad quem Servius : Legituret lacuaribus. Tota an-
notatio sic habet : « Principaliter lacus dicitur, ut Lucilius : resultant
(edesque lacusque. Diminutio lacunar facit; Horatius : Nec mea reni-
det in domo lacunar. Inde fit alia diminutio lacunarium^ et per antisltoe-
cbon laquearium. Legitur et lacuaribus. » Fallitur vero grammaticus :
non enim per antistoechon fit iaquearium pro lacunarium y sed laquea"
rium ponitur pro iaeuariumy hoc pro iacunanum^ elisa litera n, et pro-
miscuo nsn literarum ^u et c, de quo plus semel monui. Progressus hoc
modo fit ; itxusy laeunar, iacunariufnyiaeuariumy iaquearium. Hanc vero
domum Domitiani struxit Rabirius quidam, ut ex Martiali disco , Epigr.

VU,LVI,

Attra polomqne tua cepitti mente , Rabiri ,
Parrfaatiam mira qui ttmit arte domnm :

qui I0CUS egregie illustrat hunc Papinii ; et pro tua mente legendum forte
pia mente.

35. JEtheriifeiix sie orbitajhxit Triptoiemi. N. Heinsius adTal. Flacc.
IV, 654, pro eetherii vult Acteei Triptolemi , sine causa : immo perperam ;
tBtiierii enim hoc loco necessario requiritur : talis, inquit Statius, fuit
Triptolemusy qui per eethera voians orbem terrarum frugibus obseruit,
ut ait ServiuSy ad Georg. I, 19. Vides quare fluxit; nisi enim cetherius
fnisset Triptolemns, orbita ejusjiuere non adeo recte dici potuit ijiuere
enim de rebus qu» a loco superiore veniunt, ut Eq. Max. v. a, « ctelone
peractum Fluxit opus ? » hic vero yox Jiuxit alludit ad sparsionem semi-
nis quod e curru setherio in terras subjacentes dejecit Triptolemus : et
verba boc ordine ponenda sunt, « sic orbita tetherii Triptolemi fluxit fe-

43a NOT. IN CARM. II LIB. IV SILV.

Ux. » Felix estfmgifera; utfelix annusy qui lafyosfragum proventus'ad-
fert^ poetispassim. Nihil igitur matanduin. Eodem modo Persens aerim
^ocatnr Val. Flacco, I) 67 ; ob eamdem fere rationem. Sic Plato eetherivs
apnd Manilium, I, 771 , utpote qui aerias tentavit domos animoque ro-
tundum percucurrit polum, « .£theriusqne Platon, et qui fabricaverat
illum; » qui fahricavetat illum est Socrates, ex cujus quasi officina pro-
diit Plato : unde intelligitur istud D. Pauli, ad Ephes. II, 10, 'Atf*nvyaf
ifffAW nOlHMA. Pari sensu Plautus parentes vocat liberorum fabros.

53. Talis ubi oceani finem y mensasque revisit JEthiopumy etc. Nihil
hoc loco sollicitandum esset , nisi novam lectionem praebnisset Parmen-
sis, mensasque reliquit Mthiopum ; cui favet simillimus locus Achilleid.
ly 5a, de Neptuno, « Oceano veuiebat ab hospite, mensis Laitus, et
lequoreo diffusus nectare vultus. » De hac igitur cogitandum censeo : le-
ctiones enim prims editionis uon temere abjiciendae sunt , nisi manifesto
vitiosae et absurdae ; nt v. 55, ubi pro Dux eadem habet Dum : eodem
versu pro Musas Rom. mensis, De Jove ad afiwfM^ac ^thiopas profid-
scente videudus Uomerusy Iliad. «t, 4^^> ^^ Arnobius, VI, p. 192, abi
consulas Observat. Elmenhorstii.

55. Secreta carmina sunt carmina reconditiora , non quotidiani can-
tus; ut vestis seposita apnd Tibullum. Deinde, pro laudare triumphosy
potas legere cantare, ut Theb. VI, 359; Horatius , Carm. II, 9, 19. Sed
laudare recte habet : idem enim est quod cum laude cantare, Cf. Theb.
Vm y a34 ; Silv. IV, 3, i ; Calpumius, Eclog. VI, 75 : Sidon. Appollin.
Carm. IV, de Virgilio et Augusto,

Sed rus concestum dum largo in princi|)e laudat ,
CaeLum pro terris rusdca musa dedit.

6a. SiBpe coronatis iteres Quinquennia lustris! Intelligit quinqaennale
certamen institutum Jovi Capitolino , ubi mnsica, equestri, cursu, gym-
nicis ludis certabatur, et plures aliquanto erant coronati , ut ait Sueton.
quam nunc sunt. Domit.

GARMEN IIL

VIA DOMITIANA.

\juis duri silicis gravisque ferri
Immaois sonus sequori propinquum
Saxosae latus Appiae replevit?
Certe non Libycae sonant catervae »
Nec dux ad vena , pejerate bello ,
Campanos quatis inquietus agros ;
Nec frangit vada , montibusque caesis

\kRlJk Lectiones.

a. Pro Immanisy PAnn. Immani;
etpro cequoriy Parm. et Rom. {equo'
ris : frnstra. — Cod. Paris. ed. pr.
Immanis,,., tequoris. A.

5. Nec dux advena pejeranie belh
Campanos quatit inquietus agros.
Qnid est pejerante bello ? an bellum
pejerare dicitur? Non certe; sed
dux y qui contra foedera et pacem
joratam beilam infert, pejerat seu
pejeratus est. Lege et distingue ,
« Nec dnx advena , pejerate bello,
Gampanos qnatis inquietns agpros ; n
apostrophe poetis usitatissima ; ut
infra , ▼. iS^, « Lar^s , India , nubi-
bus maderes ; « ubi plnra ezempla
proferam; Domitius ducem hunc
advenam Spartacum interpretatur,
qni erat, inquit, Thmcius ; sed non
dicit qno sensn bellum ^artaci pe-
jerans dici potuit. Gruceus de An^

nibale hed capit, non obstante
mentione Libycarum catervarum
▼ersu superiore; est enim, inquit,
dilatatio poetis et oratoribus usi-
tatissima. Gerte iiotissimum est An-
nibalis perjurium ; unde Noster,
Herc. Epitrapez. « perjnroque ense
superbus Annibal : » et Martialis ,
Epigr. VI, XIX : «perjuria Punici
furoris Magna voce sonas. » Sed
disjunctivum nec aliam interpreta-
tionem videtur postulare, et diver-
sum a priore bellum innuere. Quid-
quid sit , certissima puto pejeratey
et quatis, quod absolute ponitur,
utProtr. Grispin. v. i35, «Anjuga
Pannonin, mutatoresque domorum
Sauromatas quaties?» id est, bello
quatiesy turbabis. Exempla obvia.
— God. Par. et ed. pr. pejerante...
quatit. A.

434 P. P. STATII SILVARUM

Inducit Nero sordidas paludes.
Sed qui limina belUoosa Jani
Justis legibus , et foro coronat ;
Qui castae Cereri diu negata
Reddit jugera, sobriasque terras;
Qui fortem vetat interire sexum ,
Et Censor probibet mares adultos
Pulchrae supplicium timere formae ;
Qui reddit Capitolio Tonantem y
Et Pacem propria domo reponit ;
Qui genti patriae futura semper
Sancit limina , Flaviumque culmen ;
Hic y coeno bibulo viam gravante ,
Et campis iter amne detinente ,
Longos eximit ambitus , novoque

1 1 . Qui. Cofl. Par. a prima manu
Quis; ex emendatione Qut. Ed. pr.
Quts, et cceteri pro Cereri. A.

i3. Qttt. Iterum cod. Par« a maDu
prima Quts; ex emendatione Qut;
ed. pr. Quit, A.

19. Fl^viwnque culmen* God.
Palris. ed. pr. fUtviumfue ca/tnim.
Vids not. A.

>0. Vulgo : « flic scenis populi
Tias ^avataa , Et campis iter omne
detinentes. » Cod. Paris. Como hic
popuUo (pro qao ad marg. Hic te-
^ts populi) vias gravatas Et (in
nai^. Hic) campis iter omne deti»
Hentes. Edit. princ. juxia co<licem :
« Gorno hio populeo y. g. £t c. i.
o. d. > Vid. not. A.

aa. Novoqme In^ctu tolidat gra*
vet arenas, Theod. Gorallas, seu
Joannei Glericus , not. ad Ancto*
rem^tnae, Tert. 906, « Gongeries
operis saxonun et putris arenae, «
citat hunc Statii locum ; et pro grar

ves arenas ex antiquis editionibus
reponit putres arenas. ^ane omnes
quas ego inspeii retinent graves;
neque hanc diacrepantiam a quo-
quam alio notatam inyenio : ex quft-
cunque Tero editione hauserit Tir
doctus , verissimam puto , et sensni
necessariam ; quippe si gravet aint
arena, panim opus est ut toliden^
tur^ gravLtate sua paene jam tolidet;
Ovid. Mei. XI , a32 : « litus habec
solidum, quod neo vesti^ servet,
Nec remoretur iter ; > et contrarium
dizisse debuit Statius, « novoque
Injectu solidat leves arenas, » hoc
est molletf putret^ tt)/»«ix»Tov( , ut
iofra V. 1 26 ; Auctor ^tntt, v. 4^3,
B In cinerem, putresquejacet dila-
psus arenas. » Vides quid sit putnt
arena , nempe cedent, aorhent roCos ,
ut mox dicit. Hanc iedionem dace
oonBrmat locus carminis prozime
seqnentis , vers. 2 , « Hac ingressa
vias, qua nobiiis Appia crescit In

LIBER IV, GARMEN IIL

Injectu solidat graves arenas ;
Gaudens Euboicae domum Sibyllas ,
Gauranosqne sinus , et destuantes
Septem montibus admoyere Baias.

Hic quondam piger axe vectus udo
Nutabat cruce pendula viator ,
Sorbebatque rotas maligha tellus ;
Et plebs in mediis Latina campis
Horrebat mala navigationis ;
Nec cursus agiles , et impeditum
Tardabant iter orbitse tacentes ,

435

latus , et molles solidus premit ag-
ger arenas ; » agger solidus premit
moUes arenas, non graves arenas.
Scio qaid objici possic ex Epist.
Praefat. hujoa libri: « Tertio, yiam
Domitianam miratn» snm, quae gra-
yissimam arenarum moram eze-'
mit. 9 Hlic Tero gravissiTnam est
molestissimam. Pro injectu optime
]e|p poteet ingestu; <iui contraritom
egestus ▼. 4^ ; et ita Theb. VI, SyS :
m «egroque efimtus hiatu Exsuit in-
festas fluyio sudoris arenas; • et sic
poetaepassim. Sed nihil mutandum
contra editiones : pnesertim quum
Liyius, VII , 169 dixerit conjectus
temgy eodem sensu. Yersu prox.
seq. gaudens admovere est admo^
vensf de quo alibi diu. -^ God.
Paris. edit. pr. ▼ulgatam tuentur.
Paulo ante ^ cod« Par. in textu exi-
mit; ad marg. exmt, Edit. pr. exi"
mii, A«

2j, Axe vectus uno. N. Heinsius
ad Tal. Flaccum, TII,. 229, pro
uno recte legit udo, Vide qne no-
tavi ad II , a^ T. i5, .J)i pro untim
litus rettitui udum. •» God. Paris.
ci. pr. uno, A.

29. Pro sorbebaty mnlta editio-
nes rodehat : inepte. Resiituit Ber-
nartius ex libris, ut ille ait; ita
certe inveni in Parm. et Rom. Vere
sine dubio. — God. Par. Sordebat;
ed. pr. Sorhebat. A.

30. Latina, Ita cod. Paris. in
textn ; ad marg. Larinay c^m nota :
« Larinates in Gampania sunt. »
£d. pr. Latina. A.

32. Nec cuYsus agiles, sed impe'
ditum Tardabant iter orbitw iacen^
tes. Primo legendum : « Nec cursus
agiles; et impeditum etc. » ita I,
4 : « Reddere jura foro ; nec protiir-
bare curules , £t ferrum mulcere
toga ; > infra , hoc libro , carm. VII^
V. 10 : « Nunc ab intonsa capienda
mjrto Serta : nec major sitis ; et
bibendus Gastior amais ; • ita le*
gendum esse ad looum probabo;
ubi f usius agam. Deinde , pro or-
bitaa tacentes, msMm jacentes , id
est, depressm et profundw. Martia-
iis quidem, Epig. IV, lxit : « easedo
tacente Ne blando rota sit molesta
somno ; » nihilominus tamea yerius
]^uio jacentes; aitenim enim oamr
s€mfi hojus tarditatis non cxprimit;

28.

436 P. P. STATII SILVARUM

Dum pondus nimiiim querens sub alta

Repit languida quadrapes statera ; 35

At nunc , quae solidum dieni terebat ,

Horarum via facta vix duarum :

Non tensae volucrum per astra penna? y

Nec velocius ibitis , carinse.

Hic primus labor inchoare sulcos , 4o

. Et rescindere limites , et aito
Egestu penitus cavare terras :
Mocc , haustas aliter replere fbssas ,
Et summo gremium parare dorso ,
Ne nutent sola , ne maligna sedes , 45

Et pressis dubium cubile saxis :
Tunc umbonibus hinc et hinc coactis ,
Et crebris iter alligare gomphis.
O quantae pariter manus laborant !
Hi caedunt nemus , exsuuntque montes y 5o

Hi ferro scopulos trabesquelevant;

qaippe orhitce noA tardabant iterex 4^* ^*'^ crebriSf Rom. crihris, —

eo quod tacentes erant, sed quia God. Par. ed. pr. crebris. A.

jacentesy et depressce. De commuta- 5o. Exsuuntque montes; Hiferro

tione harum ▼ocum dixi supra , I , scopulos trabes^fue aedtmt, Heinsias

3 , ▼. 4o , ubi vide. — Cod. Paris. ad Ovid. Fast. fV, 9 1 a ^ pro exsuunt

ed. pr. sed... tacentes. A. rescribi vult efttunt, quiaagitur de

35. Repit. Ita cod. Par. in con- saxis ad viam Stemetidam efFossis.
textu ; ad marg. Perit. Edit. princ. Non opus est : agit eidm Statias de
Repit. A. silva seu materia et tfabibuSy quae

36. Pro My Parm. E^; mftie. decisae et levi{rat« et in terram de-
Diemterebat; recte; Apultti. Apo- pact« continebant csementum, ct
log. «Sed non est opene in istis firmitatem operi addebant; prout
diem terere, ut sit mihi tempus quotidie f actum videmus. Recte igi-
aggredi ad cetera. » Sic otium et tur exsuunf, idest, nuc/ant. Noster,
tempus terere^ passim. Hiec noto, AcbiU.I,437:«exstttividerantaera
ne cui adblandiatur diem^nebat. montes. » Huic contrarium amicim
— Cod. Par. ed. pr. At. A. etinduereetvestirecoUessena^ros,

45. Cod. Par. edit. pr. « Ne nu- passim poetis. Bectius idem pro
tentsola: maligna sedes;* altero fm^es^ue ccecfunt, exParmensimo-
ne omisso . A . net 1 egendum esse levant ( i ta eiuia

LIBER IV, CARMEN III.

Illi saxa ligant, opusque texunt
Gocto pulvere sordidoque topho ;
Hi siccant bibulas manu lacunas ,
£t longe fluvios aguntminores.
Hae possent et Athon cavare dextrae y
£t mcestum pelagus gementis Helles
Interdudere ponte non natanti :
His parvus y Lechio nihil vetante »
Inous freta miscuisset Isthmos.
Fervent litora , mbbilesque silvae ;

437

scribendam esse hanc ▼ocem, non
Itevanty quam sit a Graeca \u^^
docet BarmaDnns); quod et ex Ro-
mana edit. ante notaverat Grono-
▼ias, Diatr. cap. 40. Noster, Herc.
Sorrent^ ts. 118, loco simillimo :
« Iiis caedere silvas £t leTare tra-
bes , etc. • ubi vide notas. — God*
Par* ed^ pr. « Hii cedunt n. exuunt-
qne m. Hii f. s. t. levant. • A.

53. CoctopulvereySordidoffitetO'
pho, Idem Heinsius ad Orid. Fast.
n , a4 9 pro sordido topho legit tor-
rido ; admodum probabile hoc , sive
pro arido sive pro tosto sumas ; sed
de boc potius, propter «re cocto
jndvere. Hujus significationis vocis
torridus vide multa exempla isto
loco. Gerte sordldo topho nihili
est. Verissim.am puto hanc Heinsii
emendationem , et quse in contex-
tum tutQ recipi possit. Nam quod
mox dicit, posse etiam legi lurido
tophoy quum Vitruvius tria tophi
genera recenseat, album, rubrum ,
et ni^prum ; possemus hac conje-
ctura.carere. — God. P.ar. ed. pr.
ikihil mutant. A>

54- Hi. Coi. PsMriSr edit. princ.
Hii. A.

56. Pro.posfeitty Pa)rm. postunt;

et pro Athony Parm. et Rom. atoii.
— Cod. Paris. edit. pr. vulgatam
tuentur. A.

59. Vulgo : H. p» LechicB nisi
vetarent; et pro vetarenty Parm.
natarent. — God. Paris. edit. pr.
H. p. nisi lechug vetarent; sed pro
lechitBy cod. in marg. devits. Gonf.
not. A.

61. Nohilesque silvm. Horatius,
carm. I, i4 • «Quamvis Pontica
pinus Silvas filia nobilis Jactes et
genus et nomen inutile ; » recte ibi
Silva nobilis; sed hoc loco ridicu-
lum est epitheton ; quid enim silve
nobHitas ad echo quam remittit?
quasi nohiles tantum silvae, non
ignobiles etiam (si qus sint) soni-
tum remittant. Pronum erat, «Fer-
vent litora mobilesque siive. » £t
ita postea inveni.in Parmensi; qt
ex ea Heinsius ad Ovid* Ifast. U^
2^y ubi ait, uMobiles; quia loco
moventur incistae. » Ego non hoc
sensu capio hunc locum ; sed puto
<ro mobiles esse generale epitheton
omnium nemorum et silvarum (non
harum tantum quas Domi^ani ma-
nus csed«(bant) quae magno quo-
^iAmfragorey veletiam vento con-
Guss« , agitantur et moventur. Yirg.

438 P. P. STATII SILVARDM

It longus medias fragor per urbes ;
Atque Echo siinul hinc et inde fractam
Gauro Massicus uvifer remittit.
Miratur sonitum quieta Gyme y
Et Literna palus , pigerque Savo.

At flavum caput , uvidumque late
Grinem mollibus impeditus ulvis

Ma. V, 14B : « Tum plaasu freim-
toque viriiin , studiisque faTentum
Gonsonat omne nemus , Tocemque
inclusa Tolutant Litora ; n Auson.
Mosell. V. 167, « adstrepit ollis Et
rupeS) et silva tremens; > Seneca,
Troad. t. 173, «Movere silvae ca-
pita, et ezcelsum nemus Fragore
vasto tonuit ; » et Hippol. t. 5o7,
« Bamique ventis lene percussi tre-
munt;> Ausonius, Epist. XXIV,
93 : « tnm nemns umbris Mobili-
bus , etc. » Ovidius, Amor. HI , 5 :
« Quem tu mobilibus foliis Titare
volebas. » Sic tremula arundines
idem, Met. XI, 190; et passim. ^
God. Par. ed. pr. nobiiesque. A.

6a* Pro /f, Parm. Et. — Cod.
Paris. ed. pr. /f. A.

v63. Atque Echo simul htnc et
inde fractam. Pro Echo, in Parm.
est Echon. Sic Ovid. Amor. II, 16,
V. 3i, « Sa?pe petens Hero juvenis
tranaverat nndas , » codex Potea-
nus et omnes fere scripti, cum prima
edit. habent Heron, monente Bnr-
manno. Sic et Heroid. VH, i33,
■ Forsitan et graTidam Dido , sce-
lerate, relinquas, » in multis codi-
cibns erat Didon ; ut et Argon , non
Argoy Epist. XU, 9. .— God. Par.
ed. pr. echo. A.

65. Pro Cyme, Domitii codd.
Grine; Parm. cyme. Verum eai
Cyme (id est, Cumee)^ ut Epiced.

Pfttr. V. 168. ^Cod. Par. ed. pr.
Cyme. A.

66. EtLintemapaius,pigerque
Savo. Nic. Heinsius ad Sil. Italic.
VI , 654 9 et ad Ovid. Metam. XV,
^i^ylegendum esse docctXiferna
noo Lintema; qnfa Graecis est Att-
«rf^fo? , non AiTTf^TO?. Et ita GluTer.
Italia, lib. IV, 2; Silins, VII, 277,
« A tergo mpes , undosis squallida
terris Hinc Litema palus ; » nbi pro
undosis terriSf forte leg^endum ul-
vosis ripis. Pro Savo^ Domitins in
suis codicibus invetutSason; unde
vnlgatam fecit, Savo; bene: Plin.
Hist. Mat. ni , 5 , de Gampania I0-
quena , « In ora SaTO fluTius; Vul-
tumum oppidnm cum amne; Li-
ternum ; Gnmffi Ghalcidensinm. »
— > God. Par. Lintema... Sdvg ; et
ad marg. Sason. Ed. pr. Idntema...
Savo. A.

67. Vulgo : humidumque : hoc
et habent cod. Par. et ed. pr. Tum
pro Atjlavumy h»c et ille Et. A.

68. Crinem moiiilms impeditus
ulmis. Enst. Swartius, Analect. II ^
a , recte legit uivis : alteram absar-
dum; Noster, Theb. IX, 4>99 ^^
Ismeno flumine, « nexa virentibns
uItis Gomua concutiens; » ubi co-
dez Petrensis habet ulmis. Uiva
proprie fluTioram. Propertins, I,
i4) I : « Tu licet abjectus Tiberina
molliter ulva ; » ita le^^dnm esse ,

LIBER IV, GARMEN III.

Vultumus levat ora , maximoque
Pontis Caesarei redinis arcu
Raucis talia faucibus redundat :

« Camporum bone conditor meorum,
Qui me vallibus avlis refiisum
Et ripas habitare nescientem
Recti legibus alvei ligasti ;
Et nunc ille ego turbidus , minaxque ,
Vix passus dubias prius carinas ,
Jam pontem fero-, perviusque calcor ;
Qui terras rapere , et rotare silvas
Assueram (pudet), Amnis esse ocepi ;
£t grates ago , servitusque tanti est ,

439

non undaj snpra, ni fallor, mouui.
Pro moUibus, Parm. eolUbus, —
God. Par. in teztu, ultnis; ad raai^^
ulnis. Ed. princ. uimis. Haec et ille
moliibus. A.

70. Pro reeliniSf ood. Paris. ed.
pr. reclivis. A.

71. Pandisitdiafaueibusredun-'
daf. Olim conjeceram , BlandisfaU'
et6us, qnod optime ccnvenit Vnl-
turno adbitmdienti y adulanti, et
l^ratiam Imperatoris captanlL Sed
Pannens. liabet|Mittcis; unde Hein-
sius ad Ovid. Met. XV, 397, conji-
cit raucis; ne dnbitea qnin vere ;
hmc enim toz aquis et ^isjtuvia"
iibus optime convenit. VirgU. Mn.
IX, 135; Ovid. MetanuV, 600;
idem , Fast. V, 638 ; Amor. III , 6,
5a. Elegans istud redundat, de
Amne locuturo. Vt vero raucasfau-
ces Vulturno attribnit Noster, ita
siccamfaucem Terrs Ovidius , Met.
II, 278, in incendio PIu^oDteo,
« siccaque ita f auce locuta est ; »
ubi' vuIqo perperam sieca voce. ^

God. Paris. a manu prima Pandis;
ex emendat. Pansis^ «uperscript.
apertis. Ed.pr. Pandis. A.

73. Ed. princ. « Qujs me valUs
aviibus refosum. a Et sic etiam cod.
Par. qui ex emendatione vul^ataaa
restitnit. A.

74* Vtf^Etripas, Parm. In ripis;
et ita Rom. t— God. Par. ed. princ.
In ripis. A.

76. Legt, At nwnc y vel En.
nunCy etc. et conf. not. A.

8 1 . Sed ^rates ago strictus , atque
tanti est. Ua edit. Bomana. Parm.
« Sed grates ago stmotus quia tanti
est. » Veneta, strictus atque; qaod
GroBovio placuit, Diatr. c. ^Jo; oC
firmat ez -versn jS , Recti legibus
alvei ligasti. Lege primom, Etgror
tes ago : deinde, miki nunquam ar-
risit scabrities ista versus, 5<rtcfus
aique. fit bene quod in suis exem-
plaribus PoUtianns- invenit, « Sed
grates ago, servitusque tanti est;^
bumilUmeetservititeradulatnrVul-
turans, et quasi beiio captus Do-

44o P. P. STATII SILVARUM

Qaod siib te duce y te jubente , cessi ;
Quod tu maximus arbiter , meascpe
Victor perpetuus legere ripae.
Et nunc limite me colis beato ,
Nec sordere sinis y malumque late
Deterges sterilis soli pudorem ,
Nec me pulvereum gravemque coeno
Tyrrheni sinus obruet profundi ;
Qualis Ginyphius tacente ripa
Poenos Bagrad^ serpit inter^gros ;
Sed talis ferar, ut nitente cursu
Tranquillum mare proximumque possim
Puro gurgite provocare Lirim. »
. Haec Amnis ; pariterque se levabat

mitiano se sabmittit. Clare confir-
rnant hoc ista, « Quod sub te duce ; »
et , « Victor perpetnna le{][ere ripe ; »
8umta a re bellioa, Ipsi numeri et
modulatioTersusprobanthanc esse
manum Statii. — £d. pr. « Sed g.
a. strictus tanti est; » ita etiam cod.
Par. qui ad marg. fortiutque tantOy
pro strictus t. e. A.

8a. Parmens. omittitpriorem te;
Bomana , « Quod sub te duce jam
jubente cessi; » non nuncjubente,
quemadmodum scribi voluit Gro-
novius ; minus concinne. Verum
est : « Qoodsub te duce , te jubente ,
cessi. n •— Ed. ^r.jamjubente; ita
etiam cod. Paris. qui ex emenda-
tione, tej. A.

87. SfteriUs soli putorem. Ita Bo-
mana, Aldi, Bernartii, et ali» edi-
tiones : perperam. In Parmensi in-
▼eni pudonem; et ita edidit GcYar-
tius, et post enm Gronovius : eni
lectioni commentarii vicem prae-
«tabit lovus Nostri, Herc. Surrent.

▼s. 167, « Qui rigidas mpesy infe-
cundieque pudenda Natnre deserta
domas ; etc. « — Cod. Par. et ed.
pr. putorem. A.

88. Ne me pulvereum.,.. obruat
profundu Lege, posita«riXii« vniyfAZ
post pudorem y « Nec me pulvereum
gravemque coeno Tyrrheni sinus
obroet profundi, etc. Sed talis fe-
rar, ut, etc. « Et hoc sensos postu-
lat, et adversativum sed. Gerte Ve*
netahabet, iVec obruit. De Bagrade
tacente ripa luculenter Silius Italic.
YI, i4o sqq. Tacente ripa^ quietat^
utpolc qui lento pede sulcat arenas,
et cum paccy ut de flumine Hora»
tius. Non opus igitur ut leg^amus
jacente. ripa. — Cod. Par. edit. pr.
Ne..,. obruat. A.

94. Pro Puroy Parm. Duro, —
Cod. Paris. et edit. princ. recte
Puro. A.

95. PaTiterqueselevarat.lnPat-
roens. et Roman. invenio ievabat;
quod quare mutarunt? Ita etiam

I.IBER IV, GARMEN III.

Ingenti plaga inarmQrata dorso :
Hujus janua , prosperunique limeo
Arcus y belligeri DiiciB trophaeis
£t totis Ligurum nitens metallis ,
Quantus nubila qui coronat imbri.
lUic flectitur exitus viarum ;
lUic Appia se dolet relinqui :
Tunc velocior acriorque cursus ,
Tunc ipsos juvat impetus jugales,
Geu fessis ubi remigum lacertis
Primae , carbasa ventilatis , aurae.

Ergo omnes , age , qu8B sub axe primo
Romani colitis fidem parentis ,
Prono limite commeate gentes :
Eoae citius venite laurus ,
Nil obstat cupidis , nihil moratur.
[ Qui primo Tyberim reliquit ortu ,
Primo yespere navigat Lucrinum. ]

Sed quam fine vias recentis imo ,
Qua monstrat veteres Apollo Gumas ^^
Albam crinibus , infiilisque cemo ?

44i

lOt

io5

110

ii5

edidit Graceiu. — God. Paris. ed.
pr. levarat. A.

100. Lese, quo coronat Jris^ et
vide not. ad ts. 99.

101. Exitus viarum, Valgo, ex-
citus viator; Heins. exitus viarum :
Veoeta, exitus viator. — Cod. Par.
ed. pr. excitus viator, Gonf. not. ad
▼». 99. A.

io5. Fessis. God. Paris. a manu
prima,/essiis; ex emendatione/es-
sis : lioc habet cd. pr. A.

106. Prima earbasa ventilantur
aura. Ita edidit seu corrupit Domi-
tios , quam in suis codicihus inve-

aisset, • Primae carbasa Tentilantis
aurse. » Et ita est in Parmensi, et
in MS. Rhod. ; ridit GronoT. ; unde ,
Reliq. ad Sut. Sily. legit, «Primae,
carbasa ventilatis , aurs ; > ut plane
cod. Salisb. et excerpta Lindenbr.
Mihil verius. Sensus idem est, sed
▼ersus multo melior, quain si tot
voces in a exissent. — Edit. princ.
Prima.... ventilantur aura; et sic,
ni fallor, cod. Par. a manu prima;
qui ex emendatione vulgatam exhi-
bet. A.

113. De hoc et sequenti versu
conf. not. A.

442 P. P. STATII SILV4RDJVI

Visu fellimur? an sacris ab antris
Profert Chalcidicas Sibylla laurus ?
Gedamus ; chely , jam repone cantus ;
Vates sanctior incipit ; tacendum est.
En ! et colla rotat , novisque late
Bacchatur spatiis , viamque replet.
Tunc sic virgineo profatur ore :

u Dicebam , veniet ( manete campi
Atque amnis ) veniet , fiivente caelo ,
Qui fcedum nemus et putres arenas
Gelsis pontibus , et via levabit.
En ! hic est Deus ; hunc jubet beatis
Pro se Juppiter imperare terris :
Quo non dignior ha3 subtt habenas
Ex quo , me duce , prdescios Avemi
^neas avide futura quserens
Lucos et penetravit , et reliquit.
Hic paci bonus , hic timendus arn)is >
Natura melior, potentiorque :
Hic si flammiferos teneret axes ,
Largis , India , nubibus maderes ,
Undariet Libye , teperet .£mus.

« Salve , dux hominum , et parens Deonim ,

I20

ta5

l3o

i35

laS. Pro amnisy cod. Par. qui
hoc ipsam a manu prima habait,
a secanfla scribit annos; pro quo
ad mar(^. annus. £d. pr. amnix. A.

ia6. Qui. God. Parig. a prima
manii Qiiis; ex emendatione, Qta.
Ed. pr. Quis. A.

iSa. Qucerens. Cod. Par. ed. pr.
querens* A.

1 37. Largis India nubibus niade-
ret. Gronov. Reliq. ad Silv. monet
se in MSS. Rhod. et Salisb. inve-

nisse « Largis , India , nubibns
deres ; » et ita in Parmensi conci-
pitnr; verissime^etele^antiasquam
ut a librario indbcco proficiscere-
tar. — £dit. princ. maderet; et sic
etiam cod. Paris. qui juxCa Uteram
t addidisse videtur s, ut «it ma-
deres. A.

139. Mallem, «Salve, dux ho-
minum , parens Deomm , » omissa
conjunctione ef , quein^atam ver-
sui moram injieit.

LIBER IV, CARMEN III.

Praevisum mihi ^ cognitumque numen.
Nec jam putribus evoluta chartis
Solemni prece Quindecim virorum
Perlustra mea dicta ; sed canentem
Ipsam cominus , ut mereris , audi :

« Vidi quam seriem morantis aevi
Pronectant tibi candidae sorores :
Magnus te manet ordo saeculorum :
Natis longior abnepotibusque ,
Annos perpetua geres juventa ,
Quos fertur placidos obisse Nestor,
Quos Tithonia computat senectus ,
£t quantos ego Delium poposci.

« Juravit tibi jam nivalis Arctos ;
Nunc magnos Oriens dabit triumphos :
Ibis qua vagus Hercules , et Evan ,
Ultra sidera , flammeumque solem ,
Et Nih caput , et nives Atiantis ;
£t laudum cumulo beatus omni
Scandes belliger , abnuesque currus ;

443

145

i5o

i55

i4o* Prwvisum. Ita cod. Paris.
ex emendatione ; a manu prima,
Provisum ; quod habet etiam edit.
princ. A.

145. Pro morantis, Parm. me-
rentis; et seq. yersu, Provectant
pro Pronectant: utrumque perpe-
ram. — Cod. Par. ed. pr. meren-
tis.., Pronectant. A.

1 5o. Lege , Quot fertur. . . Quot
Tithonia; et vide not. Pro placidos
ohissey Parm. placidus odisse; et
pro computat^ Rom. competat. —
Cod. Paris. placidos odisse^ et in
marg. ohisse. Edit. princ. placidos
odisse. Haec et ille computat. A.

i53. Jam. Cod. Paris. in teztu

nam (ut et edit. princ); ad marg.
jam. A.

159. Scandes belliger obviosque
currus. Ita plures editiones. Parm.
tamen obviusque ; cod. Salisb. 061-
mesque; edit. Venet. annuesque;
quod amplexus est Heinsius, ad
Sil. Ital. VI, 545. Mihi magis pla-
cet , cum Gronoyio , ahnuesque ;
propter loca quae ille adduxit ex
Nostro, Lacrim. Elrusc. ^s. 170,
« Qu» modo Marcomanos post
liorrida bella, vagosque ^auroma-
tas Latio non est di^nata trium-
pho ; » sc. clementia ; et in XVII
Gonsulat. ▼. 89, «MiUe tropaea fe-
res , tantum permitte triumphos. »

444 P- P- STAT. SILV. LIB. IV, CARM. III.
Donec Troicus ignis , et renatas.
Tarpeius Pater intooabit auke ;
Hsec donec via, te regente terras,
Annosa magis Appia senescat » .

160

Nam , ut notat Gronovius , et hoc
iD laudem trahebat Domitianus,
fastidisse, quum posset jure trium-
phare ; unde istud Martial. Epigr.
IX y cii, T. 19, « Saepe recusatos
parcus duxisse triumphos Tictor

Hyperboreo nomen ah orbe tiijit. •
Cuniis pro triumphis poni notum
est: vide Grsev. ad Cic. Ep. Fam.
XV, 6, et Heins. ad dictam Silii lo-
cum. — God. Par. obinusque e. ad
marg. tulnues, Ed. pr. obviusqufic. A.

%^ ^/vm^^^^w^w^x^v^^w^^^^^^^t^A^^^it^^^vtt-i/i/v^A^^i^^a^^^^^^vi^^V^^^^/v^^ww»^^!!

NOTiE

IN CARMEN TERTIUM LIBRI QlJARTl

SILVARUM.

ViaDomitiaiia. Appia Via ex Urbe Brandasiuin nsqae strata erat;
juxta Theracinam vero ad latos fossae eranC palnstribos aquis i^letae ;
per qoas qui primis tenebris nayem conscenderat reliquum Appiae spa-
tiom ea nocte conficiebat. Tem^oYis Vetnstate fossis fere repletis , na-
vi||;atio incommodissima erat, n^c minor difficultas, si curru per Appiam
viatores uterentur ; donec Domitianus arenis congestis fossas replevit ,
et silice via\u sternere a^igressus est. BKBHAaT.

II. Qui casUB Cereri diu negata^ etc. Respicit ad edictum Domitiani
de exscindendis vineis. Sueton. Domitian. cap. 7 : ■ Ad summam quon-
dam ubertatem vini , frumenti vero inopiam , existimans nimio vinea-
rum studio negligi arva, edixit ne quis in Italia novellaret; atque in
provinciis vineta succiderentur, relicta , ubi plurimum , dimidia parte. •

Bbbnabt.

16. Qui reddit Capitolio Tonantem, Idem fere est ac Capitolium To-
nanti; nec opus est mntatione : qui enim reddit Gapitolium Jovi, ilU
reddit Jovem Gapitolio : ut apud Aurel. Yictorem, in Camillo : « sic et
oppidum civibus , et cives oppido reddidit ; » ita versu prox. seq. > Pa-
cem propria domo reponit. • Usitatior fbrte altera loquendi forma :
Tacitus, Hist. III, 84, «Urbem Senatni ac Populo Romano, templa
Diis reddita ; » licet alterius non desint exempla : Annal. I , « multas il-
lic utrinque lacrimas et signa caritatis , spemque ex eo , fore , ut juve-
nis penatibus avi redderetur ; » de Agrippa , Augusti nepote. Noster ,
Thebaid. XI , a8o, ■ Redde arvis domibusque viros. » Et sane majus est
reddere Jovem Capitolioy quam Capitoiium Jovi^ si propius inspicias:
in priore enim casu , Jupiter est , Deorum Pater , de quo deliberatur seu
statuitur : in altero , templum tantum praedicatur : tanto igitur istud
majus hoc , quanto Jupiter major est templo, Sequitur , > Et Pacem pro-
pria domo reponit. » Yespasianus exstruxit Templum Pacity testibus
Saeton. Vespas. c. 9 ; Plin. Hist. Nat. XXXIV, 8 ; et alib. Qosritur ita-

446 NOTiE IN CARMEN-TERTIUM

qne quid Domitiano cum hoc templo ? E(|[o ceoseo per Ptmem hic ia-
telli(];i debere statuam hujus Deae , quam in templo a patre exstructo forte
reposuit Domitianus.

19. Sancit /imina, Flaviumque culmen. Haec per editiones re^at le-
ctio; et quasi nulla esset diversitas in libris, ab omnibus transmittitur
hic locus. Atqui Domitius in codicibus suis invenit et edidit , > Sancit
limina , Flaviumque calvum ; n qnod ita exponit : « Alludit ad Domitia-
num qui calvus erat : immo et calvitio offendebatur, quamvis librum
scripsit de Gura Gapillorum ad amicum. Illum seque consolans Jnvena-
lis , Et calvo serviret Roma Neroni. » Vix vidi quidquam magis ridicu-
lum. Hanc etiam lectionem in prima edit. Parm. inveni , calvum , non
culmen ; unde patet diversorum codicum hanc e^&e scripturam ; unde
eliam patet Statium scripsisse ,

Qui geoti patriae futura semper
Sancit liiaina , Fiaviomque caelom :

ita alibi vocat hoc templum Flaviae gentis ; Pietat. Abasc.

. . . . est hic , agnosco , minister
lUias , aetemae modo qui sacraria genti
Condidit , inque alio posuit aua sidera caelo.

Et ita Martialis, Epigr. IX , u , de eodem templo , ^

Manebit altum Flaviae decus gentis

Cum Sole et astris, cumque luce Romana.

Invieta quidquid condidit manus» caelam est;

et IV ejusdem lib. de operibus Domitiani ,

Quid loquar Alcidcn , Phoebumque , piosque Laconas ?
Addita quid Latio Flavia templa polo ?

et ita forte capiendum istud Eq. Max. ▼• 94 9 * ^QC et sub nocte silenti
Quum Superis terrena placent, tua turba relicto Labetur csbIo : » nempe
relicto suo ceBlo , seu isto quod tu iliis fecisti. Ne dobites de hac restitn-
tione : et ita in Tumebi exemplari adnotatum erat ^ Morello teste.

ao. Hic scenis populi vias gravatas Et campis iter omne detinenies
Longos eximit amlntus, In scriptis veterum vix locum vidi hoc inquina-
tiorem ; ex decem enim vocibus quse duos priores versiculos efficiunt ,
sexy et in nonnullis edilionibus septem depravatas puto. Historiam ei
rationem hujus carminis paucis habe , nt de tr«?of 0« #ti nostra meliiu
jndicium feras. Fia puhlica ad Gumas y sinum Gauranum 9 et Baias ,
pessime affecta erat; quippe obsessa profunda et gravi arena; adeo ut
« piger axe vectns udo nutaret cruce pendula viator, sorberetqae rotat
mali^na tellus. • Nec quidquam proficeres , si t^tam publicam evitare
velles, et per campos circumjacentes iter facere : quippe Yultiimiw am-
nis eos tenebat ; ada^ ut « plebs in mediis Latina campis horreret mala
navigatioiiis. • Dnplici huic incommodo occurrebat Domitianus ; nam-

LI3RI QUARTI SILVARUM. 447

que , effossa veteri materia , caementis et novo injectu viam solidabat :
campos vero resutuit siccando lacunas, et, ponte facto, Valturnum in
ordinem et alveum suum redigendo. Haec est historiola hujus carminis,
ez Statii yerbis coUecta : jam vero yerba ipsa videamus , quibus ( quod
post Gevartii et Gronovii conatus mireris ) sensus nullus subest. Et pri-
mo , (transeo enim Domitii Coeno hic populeo, et Crucei, Hic coeno po-
puli vias gravatas) Gevartius, Papin. Lect. IV, 5, non dubitat quin rem
ipsam repererit (verba ipsius sunt) legendo, « Hic sccenb populi vias
gravatas, etc. » scoenis id estjuncisy a Graeco ^x^^^fi ^t hac voce utun-
turPlautus, Cato, etColumella. Quomodo y ero junci in via puhlica?
bac praesertim , quae gravi arena oppleta fuit : in qua si junci omnino
nascuntur, certe non possunt viamgravare in tantum, ut opus sit novo
injectu et penitus cavare terras. Sed et si admittas Gevartii sccenis^ quid
fiet de hujus loci constructione ? qnae aut nuUa est, aut sensum nul-
lum reddit; prout mox dicemus contra Gronotium, qui, Diatr. c. 4^9

legit :

Hic scenis popnli vias gravatas
Et caropis iter omne detinentes
LoDgos eximit ambitus ;

ubi scencB, inquit, suntafhusta implicata immissis in alios ramis. Et hoc
defendit, Elench. Antidiatr. c. 5; ita tamen quasi eruditioni potius quam
veritati istiusbezplicationis confideret : nam , Reliq. ad Silv. quas longo
post tempore edidit^ l^git, « Hic coenis popuii vias gravatas, etc. » ex
eo quod edit. Venet. et MS. Bhod. habuerunt swvis et senis; qnod et
ego fh Parmensi invenio. De his igitur ^wTiftu^ ^^orriat jam videamus.
Et primum^ constructio haec est : « Hic (Domitianus) eximit vias po-
puli, gravatas coBnis; et eximit longos ambitus detinentes iter omne cam-
pis, seu per campos. n Atqui Domitianus non exemit vias : immo con-
trarium, redonavit et restituit; tantum abest ut exemerit. Nec melius
procedit alterum sententiae membrum , « et ezimit longos ambitus deti-
nentes iter omne campis , » si istud quoquc examini subjicere velis. Sed
quare vias^ in plurali? una enim tantum erat, et ita semper dicitur, via
Domitiana, non via Domitiante; nt in praefat. hujus libri : « Tertio viam
Domitianam miratus sum : » et ita quinquies in hoc carmine , v. 3^^ > ^4)
132, 127, 163 ; nunquam vero vias. Deinde, quaenam snnt hae vitepopuli?
anne alia est via populi, alia pecorisetjnmentorum? ineptahaec distin-
ctio, et superflua vox populi : omnis enim via est via populi, sine po-
puli mentione facta ; nt omnes ur6e5 sunt hominum , licet non opus sit
ut dicamus ur6es hominum : nam locus ille Sulpitiae , in Satira , v. Bg ,
nbi haec locutio occurrit , « Quid facimus ? Graios , hominumque reliqui-
mus urbes , » corruptissimus est. Gronovius quidem veterem lapidem ad
partes snas vocat ; in quo erat , redonatori vioe populi : et ita citat cl.
Salmasins , Epist. de Region. et Eccles. Saburbicarii8,p. 4> «t ita apud
Gruterum invenio, p. 1096, 8. Sed ezscriptorem hujus inscriptionis
mittime dnbito errasse , et pro populo legisse populi : redonatori via po^
pulo, est, qui redonavit viam populo. Sed et hoc Gronovio donabimus :

448 NOT^ IN GARMEN TERTIUM

quid vero faciet «r» ccsnis? coenum enim plarali namero careC Phocas,
Arte, p. 1708, > praeter haec, alia snnt qnae plorali nomero deficiunt?
^eneris neutri , hoc ccmum , foenam , jus , lutum , etc. » Adeo ut yera
esse non posat haeb Gronovii emendatio ; nec Geyartii , ob e^sdem fvre
rationes. Pro gravHtas BiSS. habuemnt gravantes : ita enim editt. Parm.
et Bom. ex MSS. ezpressae : et ita edidenint Bemartius , Aldos, Grasse^
ras , et alii. Attende i{jitar sensui , et verba facili negotio ad veritatem
dncent ; memineris modo , duo fuisse incommoda qnae sustoiit I>omitia-
nus, nempe, profundam arenam ex via publica , et inundationem Vul-
turni amnis tx. campis circumjacentibus. Haec duo hoc modo extulit Sta-

tius :

Hic , cceno bibolo Tiam grarante ,
£t campis iter amne detinente ,
Longoi eximit ambitas ;

« Hic ( Domitianus ) quum arena viam gravaret , et Vnltarans detineret
iter per campos , eximit longos ambitns : » nihii facilias , aut verius pa-
to ; et hanc restitutionem confirmat totius carminis tenor, et verba. Ele*
ganter vero arena dicitur coenum bibulum ; cui diversum est ccentun te-
nax sen lutum, apud Glaudian. in Eutrop. 11 ^ 44^* ^ibula arena poe-
tis frequentissimum est. Minimum mihi permisi pro populi scribeni
bibulo y quum sensus et literae eo ducenent : b enim et p saepissime invi-
cem commntantur in libris. lier campis est per campos : NdSter, Achiil.
1 , 1 54 9 ' campis semet fluviisque fugari ; > id est , per campos etjbtvi^s,
Silius Italicus, XV, 562 , «Tellurem Noctemque et caelo sparsa preca-
tur Astra ; » Ovidius , Amor. III , 6 ,

Quid ? non Alpbeon diversis currcre terris
Virginis Arcadiae certns adegit amor ?

licet ibi quidem legendum sit , diversas qwsrere terrasy ex sensn, et Vir-
gilio , JEn, III , 4 » *> Diversa exsilia , et diversas quaerere terras. » Ser-
vius , ad JEneid. XI , 142 , post alia , sic scribit : > It ni^rram campis ag-
men, pro, per campos; et, It portis jubare', per portas, » Amne vero
pro omnCy certissimum est. Pariter in bis vocibus peccatum apud Sil.
Italicum , III , 4^ t ubi pro omnis Acaman , recte Heinsius amnis substi-
tuit. Vide Val. Flaccum , I, 23 , ubi idem mendum. Contra Ovid. Poot.
IV, 10, V. 57, pro omnesy Mureti codex habet amnes. Amnis est Vul-
tumus; et ita v. 80, 96 et I25. Fia vero Domitiana (de qua re oblitus
eram supra monere ) recte dicitur ; licet , si analogiam spectes , dicen-
dum esset Domitianea; sed aliter usus obtinuit. Sic f7a Appia^ Fia
Trajana , aqua Marcia , et similia ; de quibns vide Heinsium , ad Ovid.
Fast. II, 491*

3i . Horrebat mala navigatiotiis, Ita Seneca , Epist. 67 , initio : « Qaum
Baiis deberem Neapolim repetere, facile credidi tempestatem esse, ne
iteram navem experirer. Sed tantum luti tota via f oit , nt possem viden
nihilominos navigasse. »

LIBRI QUARTI SILVARUM. 449

S6.Athon cavart, AUadit ad operas Xerxis , qnibus mons Athos ex-
cavattts est , et discissns a continenti. Domit.

59. His parvus^ Lechia nisi vetarenty Inousfreta miscuisset hthmos.
Lectio vetustissimoram codicom, testante Domitio, erat; bis parvus
(nisi deTis vetarent) ; unde ille fecit, nisi Lechug vetarent. Hoc Hermo-
lao et Politiano improbatum , et pro eo lectnm Scaligero , nisi Cenchrece
vetarent. Sed et boc spongie incubuit , et successit M. Musuri , nisi res
novcB vetassent. Gelius Rbodiginus scriptam lectionem retinuit , et per
devias intelli|;;i voluit ambages, quibns nantae necessario circamagi de-
buerunt ad rapidum illum maris fluxum vitandum. Deinde Alciatus le^it ,
nisi DelitB vetarent y subintellecta voce sortes; Tumebus, His palmis^
nisi Delius vetaret; Gevartius, trajectis verbis, Lechia nisi vetarent.
Tandem Gronovius cnm maxima omnium verisimilitudine, His parvus
(^LechuB nihil vetarent, etc.) Heinsius enim, Adversar. in TibuU. edit.
Broukhus. infelicitertentaverat , « His par vix ( Lechiae nihil vetarent) •
rely His impar; vel, Fix par his; omnia longe infra genium Heinsianum.
Tentemus et nos. Primum igitur, his parvus Inous Isthmos probum est ;
Glaudianus , IV Gons. Honor. v. 4^4 9

Geos , qaa non Scythicot diffusior aUa Trionefl
iDColuit , cni panroj Athoi , angastaqae Thracc ;

Ovidius, Met. VIII, 699, «lUa vetus dominis etiam casa parva duobus
Vertitur in templum;» sic, locus exiguus populo ; Metam. IV, 44^ >
arctam dvibus urbemy Noster, Theb. XI, ayS; angustum tibi nemus ,
IX , 7 1 8 ; angusta Tartara posnis , 1 , 56 ; Tityojugera pauca novem , Pro-
pertius, 01, 5, 44 ( ®^* K.ain. ) ; numerus angustus dolon^ Seneca, Med.
V. loi I ; Herculi angustum rogum, idem, Herc. OEt. v. i638. NihiJ igi-
tnr hic mutandum. Jam ad alterum membmm , Lechiie nisi vitarent. Hoc
placuit Gevartio, Papin. Lect. IV, 6 ; sed absurditatem bene monstravit
Gronovins, Diatr. c. 4o : « Quid enim? inquit : hae tot manus perfodis-
sent Isthmon , nisi Ulis obstaret idem quod anterioribus qui earodem rem
tentanmt? Quid ergo magnum hic de Domitiani manibns dicitur, si nihil
eas supra priores potuisse audio ? Apage tam ineptum sensum : majus
dici debuit. Scripsit Papinins, si quid video ,

Hifl parvofl (Lechise nihil Tetarent)
Idous freu miscaiflflet Iflthmofl ;

hoc est, si tu veUes^ Gesar, has manus facile Isthmom, parvum jam ,
nec magni operis censendum , perfoderent ; nec obstarent ipsis Lechiae ,
qaae ceteris inexpngnabiles fuere , aut quae maximum negotium facerent.
Ortnm vitium ex scribendi compendio , quod SBcpissime in vett. libris
nisi et nihil confudisse ipsi observavimus. » Optima quidem haec , et
Statio, et Gronovio digna; nec dubito quin ad hunc sensum scrip.serit
Noster. Restat tamen mihi scrapulus non parvi momenti in voce Lechite;
in qna retinenda vidco omnes consentire , praeter unicnm Marcum Mu-
surum ; qui in Orthographia Statiana , « Notandum , inquit , Lechoim

L 29

45a ^OTJE IN GABMEN TERTIUM

esse noa poM propter.meCiittii : Le enmi brevis , et ehm lom^ , repa-
{roant : ttim Don Lechcecs^ setl Leehma neatro genere dicendam. « Et saae
vemm dicit : Grsecis enim perpetao vocatur hic portus, sive promonto-
rium, Ai^Aioy, non Ai;^aii«ti : ita Strabo, Ptolemaeus, Pbilostratus , La-
cianas, omnes. Sic etiam Latini Lech<eum , non Lechwte, excepto Pli-
nio , qai Nat. Hist. IV , 4 9 « Lechea hinc , Cenchrea? ilUnc , angustiaram
termini ; » et c. 5, « primae ibi quas diximus Lechea , Gorinthiorum por-
tus ; » qnibus tamcn in locis Lechteum est in margine editionis qua utor;
nescio an ex Kbris. Geteri omnes , opinor , constanter Lechman : ita
certe Noster, Theb. II, 38oy « irataque terrae Gorva Pahenonxo secki-
ditur unda Lechaeo ; » ne referam innumeros poetarum et historicorom
kicos , in quibos haec vox Lechteum invenitar. Bfinime dubito quin Shi-
tias scripsertt ,

His panms, Lecheo nthil yetante ,

Inoas ttet» miseaisset btbnos ;

Lecheo seu Lechio, (param enim interest) qaasi Grecam esset A«;tm
seu Af;ti«y. Notum est quantam in his vocabalis Gr aeeis sibi iiida%eaiit
poetae Latini, elidendo literamvel syllabam, longam corripiendo, hn^
vem producendo. Ita Ral. Decemb. V. i5, Ebwea^ qnum Graeee sif *£C»v-
«>oc vel I2C0VMC. Gontra I, 4 9 ^* 7^9 « Hiuic Galatia vigens ansa est in-
cessere bello ; • quasi esset TMiJmiAj non r^xwRMu Iterom Achilleid. I,
408 y « undisonae quos continet umbo Maleae : » at Silv. I, 3, v. 97^ di-
cit , « Si Maleae credenda ratis , Siculosque per aestus Sit via : ■ quasi
utroque modo Graeci dicerent M«Xf« et McextiA. Sic apud Val. Flaccum ,
m, 36, Heinsius le^t « fracta Scylaceon anda, » quomGraecum sitSnr-
>MJuu9i. £t hac libertate excusari potest Noster, Silv. I, 3^ T. 95, « Ua»c
per et iEgaeas hiemes Pliadamque nivosum Sidus , etc. > qaasi esset
tI\Mi/<K vel nxt«^tc , non Ilxiicb^fc : vide quae ibi adnotavL Ita Tf ics? Ho-
merus , Iliad. (T» v. ao3 , quam tamen catalogo navium , v. ^36 , vocat
T^uuuf?. Gontra 9f»^iXf pro 0fo^iXf Antholog. I, a5, p. ^3, ubi vulgo
male legiiur ^tf ^ixi, voce diyisa. Marcomani Noatro sunt, Lacrim.
Etrusc. V. 1^0, qtki aliis Marcomanni; vide Strabon. lib. VD, initio.
Mceander prima correpta apud Prudentium, Gathem. VII, ia4» ^^ P<^
lyclitus pro Polycletus iidem Peri Steph. X, 269; quibas locts vide
Heinsinm. Ovidius , Met. VUI y 3^4 > « Hunc pariter vidit , pariter Galy-'
donins heros Optavit : » recte : a K«eX(/JVJy enim fit XAXv/a»yioc* at hoc
non obstitit, quo minus Manilius^ lib. V^ 180, diceret, « Et Galydonea
beUantem rope puellam. » Silins Italicus , Vin, 58o, « Leacosiae e sco-
pulis, etc. » quum Graecis sif Awttm^uiy non Afv«««^ : vid. cl. Draken*
borchium. Jona pro kmia Propertius, II9 ^i ; Polymesior ^ro Polym-
nestor idem, IH, ri ; et Ovidius, Met. XIII, 4^<^> ^' vid^tdas Hein-
sius. S^raeosius pro Supflwo&^oc Virgilius ; Theu^sius pto Thtodoshts
Glaudian. in Rufin. I, 5i ; Cheragra, prima eorrepta, Horathis ecalii,
qnnm Graecis sit x**t^t*' Ad hanc igitar fbrmam Noster disit, vel Le-
chioy Atx*^y pro A*;^», elisa alpha; vel Leeheo pro LeehefOy elisft li^-
tera Latina a ; eodem prorsus mode, quoSenec. TVoad. v. 9^3 , « All«m

LIBRI QUARTI SILVARDM. 4S1

vadoios SigeoD spectans aiiras ; » pro Sigaon; qmun Gneee sk Xlyum.
Conteirtus iuqoc erraUcus et flodvaiis , et Teatis crttids hvo iHve 6k--
polsos, hoc modo tindem ststatur:

His pMmB , Lecheo nikil yetante ,
Inoos freta «iscaittct hdnnM ;

ohi nihil vetanU est non vetante, ut Lacrim. Etrusc. v. i^a 9 • tenues-
que nihil minuere parentes ; » Pietat. Ahasc. t. 229, « nil longior aetas
Carpere , nil aeyi poterunt Titiare lahores Siccatam membris ; » id est ,
nonpoterunt carpere, non vitiare : in quayb pagina occurrent ezempla.

60. Reta miscuisset ; ntrumque mare , iEgaeum et looium. Dohit.

66. Litema palus. Litemum post Suessam ad mare , cum fluTio ejus-
dem nominis. Illic erat monumenttim Scipionis Africani, qui ihi con-
sumsit ultimam setatem , quum seditiones et invidiam declinaret. Domit.

76. Pro turhidus minaxque^ Heins. alicnhi ad Fast. I, citat turbidus
minarum; memoris, opinor, errore. Pro Et nunc ille egoy etc. Turae-
hns in ora codicis sui adnotarat at nunc, vel en nunc; quod ultimum
approhat MoreDus. Et sane nisi ita legas , vix video quomodo sententi»
ultima pars cohaereat priori. Alio ordine hos qainque versns exhihet
edit. Rom. sed mendose.

94* Lirim, tiris Minturnas praeterlahitur : ad eum Latii olim fines
erant : antea Glanim dizerunt. liris aquis , si Qceroni credimus , nullae
sunt frigidiores. Domit.

99. Et totis Ligurum nitens metallis. Hunc et duos sequentes versus
ita legit Heinsius, not. in Auctor. carminis de Phoenice , qui Claudiano
subjungitur, p. 9i3 :

Et totis liguram nitet metallis :
Qaaotns nohila qoo coronat Iris.
lUic flectitar ezitos viaram ;

vulgo legitor nitenSf et 4jui eoronat im6rt, et exUttsviator : in primo
yersu nihil mutandom , modo praecedentas recte distingiias, hoc modo :

H^m JMHia jMspermque limen
Arcos f heUigeri Bocis tropasis
Et totis Ligunam mctns mecallis ;

^rcifs itifens tropais eet jtmua et limen hujus plaga seo viw , etc. id est ,
per arcum triumphidem hsec via intratur. In secnndo, omnino assentior
HetosiaiMe emendatieni ; et ita ego coDJeoeram longe priosquam notam
Heinsii vidissem. Sensum quidem efficit, • tantus arcus qoantos tile est
qoicoronatnobilaimhri,» se%, quum pluit; sed seosom tantummodo,
et frigidissimum , et poeta indigoum, prepter «ro imbri, quod imhecilli-
mm e»t. Multo elegantios iiidocitor Iha his cingens et corDtians no-

»9-

452 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

bila , solito auo officio. Manilins , lib. I , > Utque suos arcas per nabila
circinat Iris. » Vulgatam imhri ex multis poeUmm locis defendere po-
test, si quis torpore delectatur. Memoriae vero falsos fdit HeinsiaSy
quum existimaret vul^atam Statii lectionem fiiisse, « Qnantns nnbila
qui coronat arcus : » ita enim illum existimasse ex nota ejns video. Exi^
tus vero viarum pro excitus viator certissimum puto : patet ex sequenti
versu y > Illic Appia se dolet relinqui ; » et Epist. ad Marcell. v. 2 ,
« Hac in£[ressa vias qua nobilis Appia crescit In latus ; » et init. hujoa
carminis , v. 3 9 « Saxosae latns Appi» replevit. » Dicit igitur ab isto
arcn initium sumpsisse Viam Domitianam ; quae per aliquod spatium
continuabatur juxta latua viae Appie.

rio. EocB laurus; triumphi Orientales; nam Septemtrionales ei dati
sunt, et ex Occidente. Supra, XVII Gons. carm. I huj. hbri, vs. 4i>
« nondnm gremio Jovis Indica laurus. » Domit.

II a. Qtu primo Tiberim, etc. Hnnc et sequentem versum uncinis in-
clusi, certus eos non esse hujusce loci, aut uilo modo cum prseceden-
tibus aut subseqnentibus connectendos. Quid enim? anne haec est ratio
quare ultimi Orientis gentes venirent Romam , et se Domitiano snbmit-
terent , « quia aliquis qui Romam reliquit mane , vesperi navigat Lacri-
nimi lacum? » Invitat eos ab Oriente ad Romam; deinde illis narrat ora-
nia jam facilia esse a Roma ad lacum Lucrinum ; contrario modo dictum
oportuit, nempe, Omnia jam facilia esse a Lucrino ad Romam. Sed quid
moramur? non sunt Statii, sed ludibund» manus; ejusdem forte quc
semel in Ral. Decembr. v. 16, et bis in Genethliaco Lucani, v. 58, et
85 — 86« nobis palpum obtrusit. Neve hoc gratis dictam putes, recurras
ad V. 36, hujus carminis,

At nanc , qaae solidum diem terebat
Horarum via £[icta viz daarum.

Jam igitur nebulonem obliviosum tenemus : si enim duabus horis hoc
iter perfici posset, quodnam opus, ut totum diem huic assignaret, a
primo ortu ad primum vesperem?

137. Largisy India^ nuhihus maderes. Hae apostrophse poetis ositatis-
simae. Val. Flacc. V, 78 , de Raccho, « hic resides thiasos , hic aera mo-
ventem, Udaque pampinea nectentem cornua mitra Nonc etiam memi-
nistis, aquae; » ita legendum; vulgo, comua vitta; Noster, Theb. IX,
818, qui locus a Gronovio quoque adducitur,

Frena regam ; coltas Triviae pendebitis alto

limine ; captivis matrem donabo pharetris ;

ubi pro Limine mallem CulminCy ut eodem lib. vers. 194 culmine est
tholo; Rutilius, Itinerar. I, 381 :

Inde Graviacanmi fastigia rara videmus ,
Quas premit a*stivae saeve paludis odor ;

ita legendum; vulgo, premit scepe; frigidissime. Observavi autem ha*

LIBRI QUARTI SILVARUM. 453

apostrophas freqaentiasimas esse, nbi de fluviis sermo est; et ob hanc,
opinor, rationem , qoia pro numinibus sive personis ii sumendi sunt ;
unde hie ^fonyofit^ illis aptissimae sunt. Lucan. rV, ao :

.... campoiqne coercet ,
Gnga npax , yetitas flactus ec litora cnrso
Oceani pepulitse tuo : Dam gurgite mizto
Qoi prssut terris anfert tibi nomen Iberus ;

ita legendnm; Tnlgo coercee et suo; Viiig. JEd. VII, 684: « quos divus
Anagnia pascis, Quos, Amasene pater; » Ovid. Pontic. IV, lo^ v. 5i ,

Et ta , femineae , Thermodon , cognite turmae ,
Et qaoodam Graiis , Phati , petita yiru.

Plurimos in hujasmodi appellationibns Ovidius ; sed et omnes pariter
poetae. Utuntur hac fignra etiam oratores; vide Quintilian. Declamat.

II, 17.

i5o. Qtuisfertur placidos obisse Nestor. Plane legendum , Quotfertur;
. quos est qutdes^ ut sepe; quum igitur jam dixerit geres annos ijuales
Nestor gessisse didtury non opus est ut addatur, immo absurde addere-
tar piaeidos; hoc enim pacto quaiitas annorum bis exprimeretur; quam
satis denotat voz placidos. Sic et versu proxime sequenti, Quot Tithonia
eamputat senectus^ non Quos. Pariter commutabantur hss voces apud
Ovid. Amor. I, i3, v. 4^, « Adspice qnot somnos juveni donarit amico
Lnna; » ita ex libris Heinsins pro quos,' et apnd Propertium, I, 2, quot
colores idem restituit pro quos. Gonjun^^ntur vero quot et quanta^ ut
Yaler. Flacc. II , 563 : > Quot mihi post lacrimas , post quanta piacula
patmm Serus ades I » et alibi passim.

i55. Ibis 4jua vagus Hereules^ Herculem in India foisse scribit Plin.
qnnm de Macedonia ita ait . « Hsec est Indie victriz , per vestigia Liberi
patris atque Hercnlis evagate. » Nisi malis Golumnas Herculis intelli-
gere; quod non placet. Domit.

i63. Annosa magis Appia senescat. Hinc explicandns Propertii locus,
lib. n, a3, V. 43:

Garve te in Herculettm deportant esseda Tibur ?
Appia cor toties te via dacit annm ?

nbi iotoleranda esset msticitas Propertii, si amicam suam Gynthiam
anum vocaret. Et hoc adeo offiendebat politissimum Broukhusium, ut
Jocam mendosnm esse non sine ratione credcret. In libris omnibos in-
venitin' vel anum vel anus; nimimm hic est quod quaerimus, «Appia
enr toties te via ducit anus? » Appia via anus Propertii, est Appia an-
nosa Statii ; anus pro annosa^ ut fama anus apud Gatullum ; testa anus
apnd Bfartialem. Sic antiqua Latina via, carm. proxime sequenli, v. 60,
nbi Tulgo legitur ohliqua.

■VMiv— ii*-

CARMEN IV.

AD VICTORIUM MARCELLUM
EPISTOLA*

Vjurre per Euboicos non segnis , epistola , campos ;
Hac ingressa vias , qua nobilis Appia crescit
In latus , et molles solidus premit agger arenas.
Atque ubi Romuleas velox penetraveris arces ,
Continuo dextras flavi pete Tybridis oras ,
Lydia qua penitus stagnum navale coercet
Ripa, suburbanisque vadum praetexitur hortis.
lUic egregium formaque animisque videbis
Maroellum , et celso praesignem vertice nosces r
Cui primum solito vulgi de more salutem , i

Mox inclusa modis haec reddere verba, memento :

« Jam terras volucremque polum fuga veris aquosi
Laxat, et Icariis caelum latratibus urit;

VARIiB LECTIONES.

* Ad Marcellum, Ita editiones.
CronoY. in codd. Rhod. et SaU«b.
inyenit ad yictorium Mareellum;
qood et ego in Parmeusi. Rhod.
addit Tocem Epistola : sine dubio
recte^ ita enim voluit Noster; et
ita dixit Epist. ipsa , « Cujue bene-
ficio ta quoque maturius Episto*
lam eam accipies, quam tibi in hoc
libro a Neapoli scribo. » Edidi igi*
lur ad Ftctorium Marcellum Epi-
ttola, Uic est ille Yictorius ^tarcel-
Ins, cni Institutiones suas inscripsit

Quintiiian. ut be&e obsenrat Gro-
noTias. — - God. Paris. ed. pr. At^
Maroellum, A.

3. A^ger. Cod. Paris. ed« princ.
t^er; %eA. male. A,.

lo. Cui primum §olito. Pfq cui,
Parm« Quoiy antiquo raore; Gatul-
ius y I , I : « Quoi dono le^pidiua
noTum libellura?» Primamy scil.
salutem^ eadem ex Rouu et VeoeL
non primum; sed verius hoc, pro-
pter scquens mox. — God. Paris.
ed. pr. Cui primam. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. IV. 45.5

Ardua jam deiisae rarescunt moenia Rom» :
Hos Praeneste sacrum , nemus hos ^aciale Dianae , 1 5
Algidus aut horrens , aut Tuscula protegit umbra ;
Tiburis hi lucos , Anienaque frigora captant.

« Te quoque damosae quaenam plaga mitior urbi
Subtrahit? sestivos quo decipis aere soles ?
Quid , tuus ante omnes , tua cura potissima Gallus , ao
Nec non noster amor , ( dubium morumne probandus
Ingeniine bonis ) Latiis sestivat in oris ?
Anne metalliferae repetit jam moenia Lunse ,
Tyrrhenasque domos? quod si tibi proximus haeret ,
Non ego nunc vestro pix>cul a sermone reoedo : 25

Gertum est; inde sonus geminas mihi drcuit aures.
Sed tu , dum nimio possessa Hyperione flagrat
Torva Cleonaei juba sideris , exsue curis
Pectus , et assiduo temet furare labori.
Et sontes operit pharetras , arcumque retendit 3o

Parthus ; et Eleos auriga , laboribus actis ,

ao. Omnes. Cod. Paris. ed. |^r.
omnis. A.

21. Dtibiumf morumne proban'

dus Ingeniive bonis- Panrum hic

mendam , emaculandum tamen.

Le^e, Ingeniine bonis, Ovid. Met.

XV, 5oo : « Indiciine metu ma^id

ofFensaae repulsae ; » nbi eleganter

reticetur vox dubiwn; Virg.^neid.

II , 73S : > Heu misero conjnx fa*

tone erepta Creuaa Substilii, erra-

vitne Tia ; I» y, 95 : « lacertos Ge-

ninmne loci famuiumne pareotis

Esse putet; > Lacanns , YUy 172 :

« Jam, dubium monstrisne Deum,

nimione paTori Crediderint ; • In-

certus apud Charis. lib. IV, p. a4i,

a Horum aliquis mavis stultusne

malusne videri. • — Cod. Par. ed.

pr. Ingeniive. A.

37. Pro possesaa, edit. pr. pos^
sessoi et sic etiam cod. Paris. qui
es emendatione possessa. A.

3o. Operit. Cod. Par. ed. princ.
aperiU A.

3i. Et EUis auriga laboribus
actos jilpheo permulcet equos. Con-
structio est , « et auri^ Alpheo
permulcet equos actos Eleis labo-
ribus. n Intelligisne quid sit equus
Mctus laboribus? Lege , ■ et EJeotf
auriga, laboribus actis, Alpheo
permolcet equos ; • Eteos etfuos, ut
Lncanus , 1 , 393 , « qnantum cla-
more juvatur Eleus sonipes. » Xa-
boribus actisy ut Virgil. Georg. I,
41 3, « ju¥at, imbribufl actis, Pro-
geniem parvam , etc. » vel , Eleis
laborihus aetisy ut Ovid. Metam.
Xin , 753 : « Octonis iterum nata-

456 P. P. STATII SILVARUM

Alpheo permulcet equos ; et nostra fatiscit
Laxaturque chelys : vires instigat , alitque
Tempestiva quies ; major post otia virtus.
Talis cantata Briseide venit Achilles 35

Acrior, et positis erupit in Hectora plectris.
Te quoque flammabit tacite repetita parumper
Desidia , et solitos novus exsultabis in actus.
Certe jam Latiae non miscent jurgia leges ,
Et pacem piger annus habet; messesque reversas Ho
Dimisere forum : nec jam tibi turba reorum
Vestibulo, querulive rogant exire clientes :
Cessat Centeni moderatrix Judicis hasta ,
Qua tibi subUmi jam nunc celeberrima fema
Eminet , et juvenes facundia praeterit annos. 45

a Fehx curarum ! cui non UeUconia cordi

iibus actis , etc. » Sed prius verum
est. Tacit. Annal. III, « fessamque
etatem et actos labores pratende-
ret. • Pro AlpheOy Parm. Alpheos,
— God. Par. ed. pr. eleis a. L ac-
tos. Umc et ille Aipheo. A.

36. Pro Hectoraj edit. princ.
«equorai ita etiam cod. Paris. in
teKtu , qui ad marg. Hectora, A.

37. Te quoque Jlammabit tacite
repetita parumper Desidiaj et soli-
dos novus exsuUabis in actus. Fieri
potest , ut ita scripserit Statius ; non
tamen video , cujus usus sit istnd
tacite, et valde suRpicor Marcelli
noroen latere sub istis syllabis mo'
bit tacite re : « Te quoque flamma-
bit, Marcelle, petita parumper
Desidia ; ■ at infra , v. 78 , et 99.
Sed hoc , utpote suspicionem tan-
tum, dimitto; de illo certus, Sta-
tium scripsisse solitos inactus, non
solidos; notms accedes adso/ifa mu-
nia. Seneca, Consol. ad Marciam^y

d. 14? > Bibulus tamen.... proces-
sit ad solita et publica officia. •
Solitos ho8 actns assiduum laborem
supra vocavit. Gratius Gyneget.
V. a86, « Da requiem gravidae, 8o>
litosque remitte labores; » Noster,
Silv. V, a , v. 160 , « Hei miht ! sed
coetus solitos si forte ciebo. » Com-
mntantur he voces in scriptis co-
dicibus ; ita Seneca, Medea, v. 97,
pro solitum orhemy optimus FIo-
rentinus habet solidum, Vide ad
Ovid. Fast. III, 44a, et Trist. I,
a , V. 54* Gevartius quoque conje-
cerat solitos. Pro novus, Parm. vo-
mis. — God. Paris. a manu prima ,
solidos; a secunda, solitos. Ed. pr.
solidos. Haec et ille , novus. A.

41* Tibi. Sic ed. princ. et cod.
Paris. qui ad marg. reponit te. A.

42. Vul(ro, querulitiue; quod el
habent cod. Par. ed. pr. A.

45. Vrojuvenes, cod. Paris. ed.
ftr.juvcnis. A.

LIBER IV, CARMEN IV. 467

Serta , nec imbelles Parnasi e vertice laurus ;
Sed viget iDgenium , et mag^os accinctus in usus
Fert animus quascumque vices : nos otia vitae
Solamur cantu , ventosaque gaudia £Eimde 5o

Quaerimus. En egomet somnum , et geniale secutus
Litus , ubi Ausonio se condidit hospita portu
Parthenope , tenues ignavo pollice chordas
Pulso , Maroneique sedens in margine templi
Sumo animum , et magni tumuhs adcanto magistri. 55

« At tu , si longi cursum dabit Atropos aevi ,
Detque precor, Latiique ducis si numina pergent,
Quem tibi posthabito studium est coluisse Tonante,
Quique tuos aUo subtexit munere fasces ,
£t spatia antiquae mandat renovare Latina&, 60

47. Pamasi e vertice. God. Par.
ed. pr. omittunt e, A. •

48. Pro aceinctus in ums, Parm.
^uxin^it in visus. — Cod. Par. ed.
pr. ▼ulgatam tuentar. A.

49. Lege , otia miti S. e. — God.
Paris. edit. pr. cam csteris, vita.
Gonf. not. A.

5i . Pro somnum et, Rom. somno.
Somnum seeulus ett ex Tibnll. I ,
I : «SecammsomnosimbrejnTante
seqni. » — Cod. Par. a manu prima,
samno geniaie s.; a secunda, si bene
▼ideo , somnum g. s. Edit. princ.
somno g. A.

57. Latiique ducis sic numina
pergant. Prscessit, « At tu, si longi
enrtom dabit Atropos aevi ; » unde
patet hic qnoque Jegendum, « (Det-
que precor!) Latiique ducis si au-
mina pergent , Forsitan Ausonias
ibis frenare cohortes ; » tribus me«
diis versiboB parenthesi inclusis. Si
peryent, ut respondeat ttiit si dabit.
Ita carm. Vni, 61 : « Si modo prona

bonis invicti Gssaris adsint Nu-
mina. • Scio quid objici possit ex
Epithal. Stell. ▼. 174? « «c indul-
gentia pergat Prssidis Ausonii ; •
sed sensus hujus loci postulat has
dnas conditiones, « si vivas, et si
Csesar faveat, ibis frenarc elc. » —
Ed. pr. « Latiique ducis sic numina
pergant. » Idem apud cod. Par. at
ex emendatione , nomina pro nu-
mina. A.

60. Et spatia Miqua mandat
renovare Latina. Ita omnes prseter
Rom. quffi pro obliqua habet anti-
qtue ; et hoc in notis agnoscit Do-
mitins. Non dobito quin haec sit
▼era Statii manus : unde enim li-
brario tam elegans lectio? quam
etiam oonfirmat oppositio inter an-
tiqwje et renovare; qualia antitheta
perpetuo captat Statins ; ita , Gon-
sulat. Domit. v. 38 , « Et tibi lon-
gsevi renovabituraraTerenti; » qax
est lectio edit. Parm. non revocabi-
tur; et veram puto. Obiiqua La^

458 P. P. STATII SILVARUM

Forsitan Ausonias ibis frenare cohoites ,
Aut Rheni populos , aut nigrs litora Thules ,
Aut Istrum servare latus , metuendaque port»
Limina Caspiacae : nec enim tibi sola potentis
Eloquii virtus ; sunt membra accommoda bellis ,
Quique gravem tardi subeant tboraca lacerti.
Seu campo pedes ire paras , est agmina supra
Nutaturus apex ; seu firena sonantia flectes ,
Serviet asper equus. Nos &cta aliena canendo
Vergimur in senium : propriis ta pulcher in armis
Ipse canenda geres, patriaxjue exempla parabis.
Magna pater, dignosque etiamnum belliger actns
Poscit avus , prasstatque domi novisse triumphos.
Surge agedum , juvenemque puer deprende parentem ,
Stemmate materno felix , virtute paterna. yS

Jam te blanda sinu Tyrio sibi Curia felix

7°

(ificr frigiduni «gt. Eadem oppo«i-
tio Propertio, III, lo, de Ulixe:
«£t veteres arcus leto renovasse
procorum; • et aliis passim. • Anr
tiqua Latina , ut annosa Appia
cann. prjeced. ubi vide. Sic antitfua
Calydon et antiqua Tyros Viiifplio ;
<int(^uii5/tip^UtfrNo8tro,Kal. Dec.;
antiquam Tiryntka Theb. IV; lacus
afi<i^uiireler»tOvid.F«st.VI, io5;
et similia iDPttmera. — God. Par.
ed. pr. aHtiqu4g, A.

63. Pro Thulet, Pann. tile$. *^
God. Par. thiUs; ed. pr. thyies, A.
66. Quiqutgnuremtardisubetmt
thoraca laoerti. Mirom tardos Ucer-
los censeri ioter membra acoom^
moda bellis, Lege , « Quique |»ravem
▼alidi subeaat thoraca lacertL •
Miilti suot in hoc epitbeto poetae;
Ovidius, Heroid. III, laS; IV^ 8i ;
SU. Ita). X, 53a; Noster, Thebaid.
V, i4i. Mvlto plurn ezempla in

parato habeo , ai cai hiec non sa-
tisfaciant. Non audiendos Bartbius
cum sao haud tarde subeamty ▼el
intarde subeant. Parm. et Rom. ha-
bent tarde. Potes etiam/Drfet pro
tardi; ut Theb. VI, 708; Lacaa.
1 , 364 1 ^ sMis. Sed alteram pre-
stare puto. ^Cod. Par. tanfs; ed.
pr. tafda. A.

71. Jpse^ etc. Cod. Paris. « Ipsa
c. g. patrivqne (ad maiig;. parvoq.)
e. p. Ma(^ gente es («» es postea
deletum fuisse videtmr ) di^os
qoem jam nonc b. a. Noacit (ad
marg. poscii) aTVS. • Edit. pruM!.
m Ipsa c. ^ patriaeq. e. p. Ma|j;na
(rente es di^os : qoem jam nuac
b. a. Noadt a. » A. -^ Vvl^, ts. 72,
Magna ^eres; dignosque^ etc. Vide
not. ad YS. 70.

74. God. Parii. edit. princ. male
deptehende. A.

76. Curia. Val^o, yibrm; quod

LIBER IV, CARMEN IV. 469

Educat 9 et conctad gaadet spondere cumles. »

Haec ego Chaicidicis ad te , Marcelle , sonabam
Litoribus , fractas ubi Vesbius erigit iras ,
iEmula Triuacriis volvens incendia flammis. 80

Mira fides ! credetne virum ventura propago ,
Quum segetes iterum , quum jam hsec deserta virebun t ,
Infra urbes populosque premi , proavitaque toto
Rura abiisse mari? nec dum letale minari
Cessat apex : procul istst tuis , Tifata , Teate , 85

Nec Marrucinos agat haec insania montes.

« Nunc si forte meis quae sint exordia Musis
Scire petis , jam Sidonios emensa labores
Thebais optato collegit carbasa portu ;
Pamasique jugis , silvaque Heliconide festis 90

Tura dedit flammis , et virginis exta juvencae ,
Votiferaqne meas suspendit ab arbore vittas.
Nunc vacuos crines alio subit infula nexu :

et habent cod. Paria. ed. pr. Vide
not. A.

79. Fraetas ubi fes6iitt egerit iras.
Gr^oovias, Diatr. c. 4I9 ex Rom.
Veoetoque codd. legit erigii ims^
at EpiiCed. in patrero, Ters. 307,
« «xemptnm terris ad sidera mon-
tem Sastulit ; » coof- et Vii^. JS^.
m^ 576; et IX, a4i ; Sil. Ilaiicas,
U , 658; XIII, 198 ; Auct. ^tna,
vers. ao8 , « orbis Erigitur, verrit
saza obvia vortice saevo ; » ita le-
^endum puto : vulgo , omnis Exi'
gitury vertii vasa omnia; vide prae-
cedentia;Lncan. VI, 29$. Probum
etiam egerit; Sil. Italio. XIII, 887,
« Fons rapidus fnrit , atque ustas
suh gurgite cautes Egerit ; » vide
ct XV, haS; Plinius, Hist. Nat. U,
106 : « mazimo tamen ardet incen-
Hio Theon Ochema dictnm, JEthio-

pnm juguro; torrentesque solis ar-
doribns flammas egerit. » Sed reti-
nendum erigit; quod et in Parm.
inveni. — Cod. Paris. edit. princ
erigit. A.

84- Pfo abiisse, Ven. deesae. —
God. Par. ed. pr. nil mutant. Vide
not ad vs. 83. A.

85. Forte : « procul ista tibi sint
faCa, Teate. » — God. Par. in textu :
«p. i. tuis tipfaata teate; « ad marg.
« tno sint fata. » Ed. pr. « p. i. tais
tiphata trate. » Vide not. A.

92. Pro Votiferuy inepte lege-
batur Pomifera. Restituit ex MS.
Bernartius, et illustravit Gevart.
Papin. Lect. IV, 7. Venet. quoque
Votifera. — God. Paris. in textu ,
Pomifera; ad marg. Votifera. Ed.
pr. Pomifera. A.

93. Pro vacuos crines , Ven. atios

46o P. P. STATII SILV. LIB. IV, CARM. IV.

Troja quidem , magnusque mihi tentatur AchiUes ;

Sed vocat arcitenens alio pater , armaque monstrat 95

Ausonii majora ducis : trahit impetus illo

Jam pridem, retrahitque timor : stabuntne sub illa

Mole humeri? an magno vincetur pondere cervix?

Dic, Marcelle , feret? fluctus an sueta minores

Nosse ratfs , nondum loniis credenda periclis ? 100

Jamque vale , et penitus noti tibi vatis amorem
Ck)rde exire veta : nec enim Tirynthius ahnae
Pectus amidtiae : cedit tibi gloria fidi
Theseos , et lacerum qiii circa moenia Trojae
Prfamidem , caeso solatia traxit amico. io5

cuteres. — Cod. Par. eC edit. pr. vul-
fjatam tneiitor. A.

94* Pro tentatufy Romana can-
tatur; fnistra : tmtare proprium
proludentibus et eiperientibus.
Thebaid. I, 33, Nunc tento chc'
fyn; ut bene GronoYius pro tendo;
▼ide eum. — C!od. Paris. et edit.
princ. eantatur. A.

99. yn\QO : ferat fiictus adsue^
fa, etc. — Cod. Paris. edit. princ.
feram... assueta. Tide not. A.

lot. Et penitus noti tibi vatis
amorem. Ita invenio in omnibus,
ante Gronovii, editionibus; nott
non voti; nec uspiam, quod scio,
monet ille quare mutaverit. Puta-

rem esse errorem operamm; nisi
quod in Erratis de hoc silctur; et
tamen sic quoque inter Errata forte
reponendum fuit. i^oti probum est;
Horatius, Epist. 1, 18: « Atpeni-
tus notam si tentent crimina, ser-
yes ; » alibi idem , « Si bene te novi,
metues, liberrime LoUi ; • Catull.
carm. C , vs. a : « Cujus sit peni-
tus nota fides animi. • Et ita pas-
stm alii. Pro «morem, Parm. hono*
rem, solemni harum Tocum muta-
tione. — Postea Markland. in Ven.
comperit, voti tibi vatis honorem.
Ed. princ. not^i... amorem; faoc et
habet ccd. Par. qui ad marg. votL..
honorem. A*

>COi

^■v»/^.^/*/^^<m/%/%^^^^i^^«<^^^^%,%»^^^/%^>/%^-%/»<»v%f<%/v^<%<^c%^w^i^^^

NOT^

IN CARMEN QUARTUM LIBRI QUARTI

SILVARUM.

* An V. MAncELLUM, etc. Ex Gampania, qtio per estatem secesserat
ladens, carmen ad Victorium Marcellnm mitrit,'quem discedens in urbe
reliquerat. Sed jam putat eum quoque secessisse aliquem in locum cum
Gallo amico. Hio, imperatori Domitiano carus , Latine Vise stemen^
coram spsceperat. Papinius opes ejus laudat, et rires aptas bellis. Poe-
tamm vero inertiam miseratur ; cui facinora militaria longe anteponit ,
ut blandiatur Marcello : denique ait se pervenisse ad ezitum Thebaidis,
et meditari Achilleidem ; sibi esse in animo scribere gesta Imperatoris ;
sed Marcellum consulit, an sit par tanto honori. Dohit.

Vers. I. f^u^icos campos.Virgil. ^n.VI, a; Euboicis oris Cumarum y
quia Gumani ab Euboica Ghalcide originem trahunt. Vid. tom. III,
pag. 101 , Editionis nostrae. £d.

6. I^dia ripa. Designat domum Marcelli, que juzta nanmachiam
erat Domitiani : ea autem erat juzta Tiberim. I)ohit.

a3. MetallifercB Lunw. Luna, Etruris oppidum , ingenti portu, in quo
erat receptaculum omnium ferme qui mare Ligusticum nayigabant ; co'
pia marmoris candidissimi , ingentibus saxis inte^ris, unde tabuke et
columns solidse fiebant. Dovrr.

a6. Inde sonus geminas mihi drcuit aures. Insignis hic locus de stulta
vetemm opinione, qua ezistimabant aures iis tinnire, de quibus alibi
mentio fiebat. Vetus poeta inter Gatalecta Virgilii :

Garmla , qnid totis reionas mihi noctibns auris ?

Nescio qnem dicU nonc meminiaae mei.
Hic quis sit qavris? resonant tibi noctibus aures ?

Et resonam totis ? Delia te loqoitnr.

Gbtaht.

43. Cessat Centeni moderatrix Judicis hasta, Qua tihi sublimi, etc.
Nam Marcellus fnit patronus in causis apud GentumTiros 9 quoram ju-

46a NOTiE IN GARMEN QUARTUM

dicia nQiic cessabant. Hi hasta utebantiir, erantqae centuin et qQinqae,
ut docet Festus; sed tamen cenuun dicti. Dowt.

49. Nos otia viUB SoUanur canfu. Ita omnes, opinor, editiones. Et
hec lectio forte se tueri possit loco carm. ad Uxor. ▼. 85 ,

Pax secara locis , et desidis ocia viue ,

Et nunqaam tarbata qaiet , somnique peracti :

ubi tamen non simpliciter otia vittBy sed oiia desidis vidr, hoc e$ty de^
sidiosa vita. Sic, otiutn temporis oblectamus, Plin. Epist. lY, 14 ; otia
Martisy Noster, Theb. IV, pro, tempus in quo a bello cessabatur; quo
sensu Claudianus quoque in Eutrop. II, lai, dixit otiaferri; otia somni
idem, Laud. Seren. y. i45; et Noster, Theb. III, 3; otia juventte , ad
Uxor. V. 61. His, inquam, forte se tueri posset otia vita. Aliud tamen
suadet poetarum mos fere perpetuus, qui otia simpliciter ponunt sine
Tf» vitte, minime necessario ; notam istud Virgilii, • O MeUboee, Deas
nobis hsBC otia feoit} • Conf. Orid. Trist. IV, 10, ▼. 4o; et I, i, ▼. J^i ;
Horatias, Serm. U, 7, 107 ; et I, 4 9 ▼• i38, • obi quid dator oti, lUodo
chartis; » non dieit uhi quid datur otii vtt«, sed simphciter oiiL 8il.
Itallc. Xn, 3i, de Neapoli,

Nuiic nwlles m-bi ritus , stqae hospita M nsis
Otia f et esemtnm caris gnrioribas ammi.

f^iUjd ig;itar minime necessarium. Sed nec artificii Statiani erat relin-
quere to cantu sine epitheto. Scripsit : « nos otia miti Solamur cantu. v
Afttij proprium poetis, Noster, Epithal. Stell. ▼. 98 ; Epiced. in Puer.
▼. 4^; Manil. V, 4^^; Claudian. Napt. Hon. et Mar. ▼. a36; Noster,
Theb. y, 341; Ovidius, Pontic. H, 9, 5o; molle carmen Noster, Baln.
Elrusc. ▼s. 29 , eodem sensu. Scriptum erat vitt pro miti; inde istud
vtUr. Sio viiis pro mollis Propert* III, i,

Reddiie corpos homo; positviDqae in aMrgine rips
Paetam sponte toa , moUis arena , tegas :

ita legendum esse pro positaque in gurgite vita^ et vHis arma, in notis
ad istum aactorem brevi probabo.

58. Quem tibi posthabito studium est coluitte Tommte, Notadtnlit hme
er^ Jo^em hbertas, quam etiam apud alios observare licet. Ovidius,
Pontic. U, a,

Verbaqae nostra faTena Romana ad numioa perfer,
Non tibi Toipeio caka Tonante minos ;

Plautus , Pseudolo ,1,3,

Pseodole , arcesse hottias ,
Victimas , laniM , ut ego haic sacrificem summo Jori ;
Nam hic mihi nanc est multo polior Juppiter, quam Jappitcr.

Hic tamen summm Juppiter erai Ballio, leno.
69. if^ne Thules; cali(]^aiitis. Doaaitiamis habait Orcadas insuUs

LIBRI QUARTI SILVARUM. 463

Oceam Briunnici ia ditione, (pianiin nltima est Thiile. Vespasianns
pater espeditione sna temporibns Glaudii eas dericerat, redactaVecte,
isna ex iltis, in potestatea. Jmren. sac. II^ vs. i6i, « et modo captas
Orcadas. • Dohit.

63. Metiitndaque paricB lamina CaspUieig. «Gaspiae port« in Ponto snnt
quadam aogusti» ^ ita appellata a mari Caspio proximo : popnli illic
sttot Caspii : » qoo loco mnltos redar|(nit Plin. qui Caspias portas puta-
runt esse easdem, que sunt in Hiberta Ponti provincia prozima Caspiis :
nam hs alis sunt, emitruntque in Sarmatas. Via uUo aditur propter
appositos montes ; et quum Nero ad Hiberiae portas parasset expeditio-
nem, per errorem multorum dicebatur petere Caspias. Portae Hiberie
eaedem Caucasie dicuntur. DoMrr.

70. Propriis tu ptUcher in armis Ipse canenda gereSf patriaque exem-
pla parabis. Magna geresy dignosque etiamnwn belliger actus Poscit
avus. Quum dixerat, Ipse canenda geresy cnr statim idem ingerit, Ma-
gna geres? Deinde qualisnam h»c connexio, «Magfna geres, et avus
etiamnum poscit di^^os actus? » Parmensis habet : • Ma^na Getae dignos
quem jam nunc belliger actus Noscit avos. » Romana : « Magna gente
es dignos quem jam beliiger actus 11 oscit avus : » monstrosa haec. Lege
ez sensu et vestigiis Parmensis, «Magna pater, dignosque etiamnum
belliger actus Poscit avus ; « prima syllaba in pater absorpta erat in
nltima vocis praecedeotis; hoc modo, magna ter pro magna pater; hoc
non intellecto , librarii arcessiverunt vocem geres ex Versn pnecedenti.
Nihil verius puto hac emendalione. Ita infra carm. VII, v. 4i :

Dnret in lengiun ^nerotos iaPans :
Perqae non moltis iter txpeditom
Crescst ia nMires patrios, avmnqne
Provocet aclis ;

et Vm , V. 57, • His placidos genilor mores largumque nitorem Mon-
itret avus;» Sil. Italic. UI, 70, «amplior, oro, Sis patrio decore^ et
Aictia tibt nomina oondas Queia SQperes bellator avum;« Senec. Troad.
▼ers. 7o3, « iEtaie avum transcendat, ingenio patrem. » Mallem etiam
m€iffnos<fue aeta$ ffo digno»pte; has enim voces ss?pe confundi scio.
Hiinc locum videtur Scatiua expressisse ex Tal. Flacc. I, 769, « magnos
ohitus natUB»que, domiunque, Et geHus JSolinm^ pugnataque poscere
bella. » Sequitnr iu Statio , « praestatque domi novisse triumphos; » qnae
•qoidem non intelligo. An scrlpsit , • vetariaque domus renovare trium-
pkoa? » id est , « avus te poscit renovare triomphos antiquae vestne fa«'
miliae. » Sed hoc non placet ; #t tamen tale aliquid latefe snspicor.
Deindcr: « juvenenkque puer deprende parentem; » ita Thehaid. XI, 35,
M juvenemque patrem puer aequat Alatreus. »

76. Jaa» te bianda sinu Tyrio tibi gloriafelix Edueat. Probum qui-
dem ei usstatum giofiee epitheton fe^ix; sed huic loco noB cOBgmit;

464 NOTiE IN CARMEN QUARTDM

ul enim satis poetice dicere possis Gloria ^dufuem sibi edueat, vix U-
men felix ob hoc gloria; sed ilie potius quem educat Gloria , jfelix dici
meretur. Sed et si hoc concedatur, tamen quod sequitur non yerum est,
«et cunctas ^^audct spondere curules,« (i. e. spondet curu.le$)\ quippe
spondere curules non est Gloriee; sed Fortunce potius vel Imperatoris;
et hoc sequitur Gloria, non antecedit. Verba ista sinu Tyrioy qu« ad
Gloriam non possunt pertinere, yeram indigitant hujus loci lectionem:
« Jam te blanda sinu Tyrio sibi curia felii Edncat ; » curiam pro summo
ordine sive senatu poni, nemo, qui aliquem ez yeteribus semel le^rit,
est docendus. Dicit igitur Marcellum curiw alumnum esse, ut de Crit-
pino , infra ^ V, a :

Sic te , cUire paer , genituin sibi curia sensit
Primaqne patrida clansit veitigia Luna :
Moz Tyrios ex more linus tunicamqae potentem
AgnoTere humeri :

Vides omnia eadem ; ita carm. proxime sequenti, ad Sept. Seyer. v. 4*9

Hic parmi inter pignora curi«
ConteDtas arcto lumine porpurae
Crescis ;

Glaudian. de VI Gons. Honor. ad fin. « cujus cunabula foyit Gnria. »
Becte y ero felix curia; hoc enim yidetur perpetuum curim epilheton;
unde explicandus locus ille Sily. I, 4? ^* 4'>

NoD labente Numa timuit lic caria felix ,
Pompcio nec cebus Eques, nec femina Bruto ;

qui torsit Geyartium; quomodo enim, quaerit ille, • felix curia, labente
Nimia? » et ego itidem queero , quomodo « celsus Eques, labente Pom-
peio?» Nimirum epithetorum alia (ut ait Senrius) sunt perpetua^ alia
ad tempus; prioris generis est istud/e/tx; nec si curia amittat egregium
aliquem senatorem, ideo non est/e/ur, non magis quam si Eques ali-
quis exiguas sit staturoe ideo non est celsus, It^ felix purpura^ consuli^
' tus, apud Martialem, Epigr. VIII, Lxyi; licet fieri possit ut ille qui hanc
felicem purpuram nactus est , infelicem annum agat ; non minus tamen
felix purpura. Huic curi<e epitheto alludere puto Senecam , de Tran-
quill. An. c. 3, de tri^nta tyramiis Atheniens. : « coibat quotidie caroi-
ficum triste collegium , et infelix curia tyrannis an||[usta ; • et Galpam.
Ecl. 1 , 6i , a nec carcere pleno Infelix raros numerabit curia patres. •

83. Proavitaque toto Rura abiisse meari, GronoyinSy Diatr. cap. 4^9
notat in BIS. Flor. pro abHsse, inyeniri deesse; « quod, inquit, siye quis
probabit, sive retinebit yulgatum (ut faciendum putamus) hic senaus
est : Biirabitnr posteritas et yix credet omnia illa proayita rura , qu«
tunc forte restituta erunt et arabuntur, mari Vesuyioque adjacentia ,
periisse, abiisse, inyisa nostro aeyo facta esse. Quomodo? nempe quse
cineribus lapidibnsque et aliis reliquiis incendii obtecta, latissimum
yeioti et perpetaam bustum erant , non rara. » Et hic quidem est sen-

LIBRI QUARTI SILVARUM. 465

«as Yerborum proavita rura ahiisse; sed quis ezpHcabit ista , toto mari?
quod enim ait GronoTias, tnari Vemvioque adjacentia, et his verbis
niinquam effici potest. Hoc monere nec neglexi; nihil enim aliad potai.
Gorruptissima esse suspicor.

85. Procul ista tuis Tifataj Teate, Nec Marrucinos agat h^ec insania
montes, Ita plereqoe editiones : nec quidquam mutandum censet 6e-
vartius, Pap. Lect. IV, 7. Videamus quo jure hec se tueantur. « Ista tam
gravia procul sint tuis, o Tifata, o Teate. » Quid? tuis? immo certe
vestris; ita enim postuLint duo nomina Tifata et Teate, Ob hanc, opi-
nor, rationem alii legunt, «procul ista tuis sint fata, Teate;» melius
hoc quam illud ; nec tamen ex toto probum ; qoippe to «u^to bis dicit :
« ista insania sit procul a tnis montibus, o Teate; nec agat Marrucinos
montes;-» atqui Teate erat oppidnm Marrucinorum ; Sil. Ital. YIII, Siq:

Marracina tiinal Frentanis aemula pobes
Corfini popolos , magnamqae Teate trahebat :

adeo ut nihil promoveat sensum dupiex ejusdem rei mentio. In Domitii
codicibus erat tumfata^ uode ille fecit Tifata; in Parmensi est, « tuos
iofata theane ; » Venet. « procul ista tuos infata reate. • Lege , « procul
ista tibi sint fata, Teate. » Procul tibi ut Theb. lib. III, v. 666, «pro-
cul haec tibi niollis Infula, torrificique aberit dementia Phoebi; • Auso-
nius, Epist. XXI V, 60, «Romana procul tibi nomina sunto. » Bene
autem observat Gevartius , Statium optare ut a Marrucinis potissimum
campis hac pestis avertatur, quia ibi Marcellus possessiones habuit.
GoUigit hoc ex Plinio, Hist. Nat. XVII ^ a5, ubi miram historiam re-
fert, quam etiam narrat lib. II , c. 83 , his verbis : « Non minus mirum
ostentum et nostra cognovit stas, anno Neronis principis supremo (si-
cut in rebus ejus exposuimus), pratis oleisque, intercedente via pu-
blica, in contrarias sedes transgressis, in agro Marrucino^ prsediis Ve-
ctii Marcelli , Equitis Romani , res Meronis procurantis. » Jam altenim
locum videamus Ub. XVII, a5, « Super omnia qae unqnam audita sunt,
erit prodiginm in nostro aevo Neronis principis rnina factam in agro
Marrucino; Vectii Marcelli e primis eqnestris ordinis olhreto universo
viam publicam transgresso^ arvisque inde e contrario in locum oliveti
profectis. • Utmmque locnm adduxi , ut alter inqninatissimus ex altero
emendaretur : quippe pro ,«10 nostro evo Neronis principis ruina fa-
ctnm , » quod nihiU est, plane legendum, « in nostro »vo, anno Neronis
prittcipis supremo, fectum in agro Marrucino. » Patet hoc ex sensu, et
loco prius adducto ; nimimm vox anno exciderat vel absorpta erat in
praecedente cevo; et prima litera<ro£p supremo amittebatur in praecedente
principis; unde ex upremo feoerunt absurdum istud ruina. Non bene
vero, opinor, hunc Vectium MarceUum patrem Victorii MarcelU nostri
facit Gevartius : qoippe pater Victorii llfarceUi juvenis erat qaando hoc
carmen scriptom fuit; v. 7^9 «Surge agedum, juvenemque puer de-
jprende parentem ; • atqui si Neronis procurator fuisset, temporis raf io
/. 3o

466 NOTiE IN GAHMEN QDABTUM

non pathnr, ut ille jam ju¥«ms dicerotur. Verotimiliiu est avttln ftutse
Vietorii Marcelli.

09. Dicy MarceUe , ferat,Jbictus adsueia min^res N6s$e nrftf , mmAan
Joniis credenda periclis? Ita plorimae editiooes; Parm. tamen Venet. et
Rom. woferatyferam; et ita conjecerat Gmtenis in «chedis : ego raal-
lem, feret; scilic. ratis» (Postea resumi/eram in contextom jiMsit Mar-
kland. Ed.)« Idem Gmtems an sueta pro tuisueta : vere; et ita edidi 9
sensn postulante. SimiHter fere Propertins, Il^ti, v. 39»

Nunc ad te , mea luk : venict mea Ktore naTit
Senrata , «n mediit Mdet omma vadis ?

Ita leerendnm et distingnendnm pnto , Tulgro veniat et sidat , sine inter-
rogatione. Pro loniis periclis fere persuadeor Statium scripsisse loniis
procellis, ut Theb. II, 728 :

Anrea tanc mediis orbis tibi templa dicabo
GoUibiu , lonias qoa despcctare proceUat
Duloetiti

Glandian. PrsBfat. Rapt. Pros. v. 1 1,

Jam Tagut exsultat pebgo, cdumque secums
iCgaeas biemes loniaique domat :

sic procelUe vexant Caspium mare, Horat. Carm. 11, 9; et Africispro-
cellisy ni, 29; ^gais procellis, Nost. AchiU. I. Sed omnium maxime
moYet me locus Nemesiani, Gyneg. v. $9, ez hoc plane desumtus:

Dnm noa magna ratis vioims loeta moreri
Litoribus , tntosque sinos percunrere remis ,
Nunc primum dat Tela noiis, portnsqne fideles
linquit , et Adriacas andet tentare proceUas.

Scio periclis ferri posae; nt Pietat. Abasc. y. 6S, « Fufanineos<pM ignes,
mediique pericula ponti; » et Propert. IV, i, y. 73 , « Ec maris, ec temr
longa pericla canam; » quemadmodura nos istnra locnm editnri snmiis;
quum sit manifesta imitatio Viz^g^ilii, iEn. X, 67; sed nunc vulgo ioep»
tissime legitur lon^a sepulcra canam. Haec, inquan, scio:
tamen non dnbito quin Statius scripserit loniis proceilis^ Recte
Nosse; Pi-opertius, I> 6, «Non ego nunc Adrise Yereor raare noi
lecnm ; » quod et videre dicebant antiqui; etiaro de rebus quibtts •nbe*
rat periadum aliquod; ut fusius docebimus ad iatud Propeitii, I, i,
« Ibat et hirsutas ille videre feras ; » ubi Broukhusias adidit in oontesni
Heinsii coiiyecturam /erire/eras.

loa. Nec enim Tirynthius almm Peetus emickice t eedii tibi ^iorim
fidi Tkeseos, etc. Nihil mntaot libri; et tamen, ai reete angnror, sliquad
motandum eat, antequam ad sensum hujus loci per hmc Ycrba poesimas
venire. Aliter tamea seutit Gerartiaa, Papin. LecC. IV, ft, obi hsc no-
tat : K plane abrupta sunt; el suspiearer aliquid hic detsae, imb mows

LIBRI QUARTI SILVARUM. 467

Papinii observassem ezsilire aliquando, et, ubi minime quis exspectet,
lectorem relinquere. » Refert deinde conjectnram Tiri amplissimi, qni
pro almw legebat tul mef et ingtoiosisiiniam Hug. Grotii, « nec enim
retinentias almae Pectns amicitis; » cui inquit se accessurum esse, nisi
▼ulgata lectio commode explicari posset. Et ita etiam sensit Gronov.
Diatr. c. J^ii « Vulgata sanissima est, tantum obscurior defectu verbi
substantivi ; quem frequentem Nostro alibi quoque notamus. Summos
viros impedivit, quod non videbant, cur Statius Herculem a pectore ami-
eiHte exduderet, qimm intelKgefreAt absoliite Sdtsi verba iUa, nec enim
Tirynthius alma pectus amiciti^g, quae comparate accipienda sunt. » Et
mox: «Optime omnia ^Sbi feipoifdent: Vate, ei nostri amorem corde
exire veta, neque enim Tirynthius jam £ama amiciti» est, postquam
tecum comparari coepit; Tbeseos quoque cedit tibi gloria, etc. » Si
ita scripsisset Statius^ nihil bsrerem; sed ubinam est in Statii verbis
fama amieitiay et, postquam tecum comparari caspit? video quidem pe-
etus amicitiiB; sed de cetetk, iiecvala nec vtesff^um; nf de suo nimis
liberalis fnisse vidMtur vir Mg;nns(. Si enim boc^ tpum seDtui necessa-
rinm est, intelligi possit; auidvis ubivis intelligi potest. Variis conjectu-
ris hnnc locum possem sollicitare ; veluti hac, « mihi enim Tirynthius,
alma» Pectus amicitis, cedif) tibi, gldria fidi TheMOs, ete. » et hoc ve-
rnm esset, nisi nimis arrogans vidcretnr seipaum comparare Herculi ,
Bfarcellum minori, Theseo ; minima enim est differentia inter mtcAi (sic
enim in MSS. sepissime coticipitur) et nee. Si minus placet almce pectus
amicitite, nulla pene niitatmie lcgerc potea «/m<t Fktks amicitia :
«mihi enim Tirjnthius almaVictut amicitia ccdit^ tibi, gloria, etc. »
Sed omnino optime procederet sensUs, si pro nec codex aliquis exhi-
beret Hhi; quod si fceewt, sttfCka in contextuiir: admitterem, « tibi enim
Tirynthius, alm» Pectus amicitiae, cedit ; tibi, gloria 6di Theseos, etc. »
Interea mutilum locum potay et versn uno defectum ; ( et ideo asteriscum
apposuerat Markl. Ed.) quem libenter tollam quando aliqnis certiora do-
Mierit. De hoc loco video Heinsium dubitantem , not. ad Ovid. Heroid.
ffl, 60, ubi post citata verba Tirynthius ahnte pedus amtcitiie^ addit,
« si loctw santis est. • Pectui -nro amieituB est idem quod amicusy ut ex
tocts Martialis et Manifii montdt Gevartius. Idem Manil. Gb. 0 ,

Hcc ad amidtias imitaates jura gnidaiiique
Sangainis , atqne animis hnreitda pecUNn dacnot ;

nbi tamen opinor Maniliwn scripsisss fotdera non peeiofu : fouku dle
omiettia nsitatissimum est. Gmcei conjetftnra ^ « tfac enim te rectiua
alnMB , «tc » obMvione tantua digna est.

■iM*M..Arfi*.

3o.

CARMEN V-

GARMEN LYRICUM

AD SEPT. SEVfiRUM.*

Parv I beatus ruris honoribus ,
Qua prisca Teucros Alba colit lares >
Fortem atque facundum Severum
Non solitis fidibus saluto.
lam trux ad Arctos Parrhasias hiems
Concessit altis obruta solibus ;
•Jam pontus , ac tellus renident ;
Jam Zephyris Aquilo refractus.
Nunc cuncta vemans frondibus annuis

VARIA LEGTIONES.

^ Lyrieum ad Sept, Severum. Sic
omnes editiones; et ita hac voce
fyricum utitur Plinius , in episto-
lis ; et alii. Parmensis tamen habet
carmen Ljricum, quod confirmat
Prsfat. hujus libri : « Proximum
est Ljricum carmcn ad Sisptimium
Seyenim, jurenemetc. « etitaedidi.
— * God. Par. et edit. pr. Tulgatam
tuentur. A.

6. Ohruta, God. Paris. edit. pr.
ohrupta. A.

8. Pro Zephyris Aquiio refra-
ctu$, Parmens. et Rom. Zephyrus
Aquilone fractus. — Edit. pr. ze-
phyrus Aquilone fraetus : sic etiara

cod. Paris. a manu prima , qui ex
emendatione, zephiris(%npencii^V
spirantihus) aquiUne fracto. A.

9. Nunc cuncta veris frondibus
annuis, etc. Frondihus annuis ve~
ris ferri non potest; qnom salis
fuisset dixisse/rom/i6us annuiscri'
nitur arhoSf omisso «ri» veris. Ver-
nis frondihus optimum esset; ut
vemw rosuBy Ovid. Fast. V, 194 ;
vema silva, Valer. Flacc. IV, 4o3;
sed quid tunc fieret tf onnius/ ita
hac nrget lupus , hac canis. Le^e :
«Nunc cuncta yemans frondibiu
annuis Crinitur arbos. » Scriptnm
erat per compendinm vtras; inde,

P. P. STAT- SILV. LIB. IV, CARM. V. 469

Grinitur arbos ; nunc volucrum novi
Questus 9 inexpertumque carmen ,
Quod tadta statuere bruma.
Nos parca tellus , pervigil et focus ,
Gulmenque multo lumine sordidum
Solantur, exemptusque testa
Qua modo ferbuerat Lyseus.
Non mille balant lanigeri greges ,
Nec vacca dulci mugit adultero :
Unique si quando canenti
Mutus ager domino reclamat.
Sed terra primis post patriam mihi
Dilecta curis : hic mea carmina
Regina bellorum virago
Gaesareo decoravit auro :
Quum tu sodalis dulce periculum
Gonnisus omni pectore toUeres ;
Ut Gastor ad cunctos tremebat
Bebryciae strepitus arenae.
Tene in remotis Syrtibus avia

amisso apke, veris. Gonf. Pniden-
tlns, Psychom. t. 355 ; Ovid. Met.
X, i66; Senec. Herc. CEt. v. 454;
Flonis, I, i6, de Campania : « De-
oiqne, bis floribus yernat. » — Cod.
Paris. et edit. princ. cnm caeteris,
veris, A.

i5. Pro Solantufy cod. Paris. et
ed. pr. soUttur. A.

i6. Pro Qua modo ferhuerat^
Parm. Quomodoferuerit ;'Rom. Qui
tncdo ferverat. — Cod. Paris. ed.
pr. Qui m. ferverat, A.

17. Pro lanigeriy Parm. et Rom.
lapigeri. — Edit. pr. lapigeri; sic
etiam cod. Paris. qui ad marg. /o-
nigeri. A.

18. Pro duleiy Rom. dulce; et
pro canenti (ts. 19) camenti; quae
omnia nibili sunt. — Cod. Paris.
ed. pr. dulci... canenti. A.

22. Pro Wc, vulgo huic; quod
et babent cpd. Par. edit. pr. Vide
not. ad TS. 24. A.

24. Vulgo, peraravit. — Cod.
Par. in teztu, perannavit; ad marg.
peramavit. Ed. princ. perannavit,
Vide not. A.

26. Pro Connisus, Parm. Con-
nixus. Dulce periculum est cx Ho-
rat. Carm. m, 25. — Cod. Paris.
ed. pr. Connisus. A.

27. Cod. Par. et ed. pr. trema-
bat. A.

470 P. P. STATII SILVARDM

Leptis ereavit? jam feret Indicas
Messes , odoratisque rara
Cinnama prseripiet Sabaeis.
Quis non in omni vertice Romuli
Reptasse dulcem Septimium putet?
Quis font^ Jutum», reltctis
Uberibus , neget esse pastum?
Haec mira virtut : protenus Ausonum
Portus , dolosae nescius Africae ,
Intras y adoptatusque Tuscis
Gurgitibus puer innatasti.
Hic parvus , inter pignora Curiae ,
Contentus arcto Iiunine purpune ,
Grescis ; sed immensos labores
Indole patricia secutus.
Non sermo Poenus , non habitns tibi ,
Extema non mens : Italus , Italus.
Sunt Urbe Romanisque turmis

38. Dolosa. Vulgo, vadoste ; etiam
apud cod. Paris. et edit. pr. Vide
not. A. — Pro n«sctW, Pann. ne-
sciot; Rom. neseUt — God. Paris.
neseiety et ad marg. nescius. Edit.
pr. nesciet. A.

3^. Pro Intrasy qaod erat in
onmibns codieibus, Domitias f ate-
tur se fecisse Lutras; nt neseiit Lur
tras sit , « oblitus erat immunda-
rom aquarum Libyae, et innatarit
Tiberi. n Nihil vidi magis ridicu-
lum aut spurcum. — €od. Par. in
textu, Lutms; ad marg. Intras. Ed.
pr. Lutras, A.

4 1 . Pro Hic, Ven. ct Parm . ffinc ;
id est, postea, moz. — Cod. Par.
Hinc; ed. pr. Hic. A.

4a- Contenius alto lumine pttT'
purar. Ita pleneque editiones; pro
quo recte TVimebus eC Lipsins re-
posQenmt areto lumine; id est , an-
gusto clavo : pauperem clavum to-
cat, Protr. ad Grisp. t. 18; dams
nempe qui filiis Equttum qui non
erant splendidi et illnstres compete-
bat. (Vid. Masson.Vit. Orid. p. 1 38,
vol. Vni , ed. nost. A.) Parm. omittit
vocem arfo yel alto; Roman. mrt».
— Ed. pr. raro lumine p, Ita etiam
cod. Paris. a manu prima, qui ex
emendat C. ample luminap. A.

43. Pro immensosy cod. Par. et
ed. pr. unii^mof. A.

47. Sunt urhe Romanistfue fnr-
mis Qui Libyam deceant aiumni.

LIBER IV, CARMEN V.
Qui Libyain decorant alumni.
Est et frequenti vox habilis foro ,
Venale sed non eloquium tibi ,
Ensisque vagina quiescit ,
Stringere ni jubeant amici.
Sed rura cordi s^pius et quies ,
Nunc in paternis sedibus et solo
Veiente , nunc frondosa supra
Hernica , nunc Guribus vetustis.
Hic plura pones vodbus et modis

471

Frigidiim hoc : erigo, « Sant Urbe
Romaniflqtie tarmis Qai Libyam
decorant alamni. » Nonne hoc mi-
mm esty inter equite« Jtomanos in-
ventam esse aliquem qai decori et
honori sit Africa , i]li Teteri et per*
petao hosti Romani nominis ; qais
hoG unquam erentarum esse puta-
ret ? De verbo decorare sapra, v. aa ;
Sidonius Apoliinaris, Carm. XV,
46 , « Tu meditans totum decoras ^
Periandre, Gorinthon. * Pleraeque
recentiores editt. habent deceanty
et ita voluit Politianas , Epist. VI ,
I ; Parm. vero et Rom. doceant,
quod «tf decorant propius est ; et
hoc sensus omnino postulat. Pro
urhey Rom. turba. — Ed. pr. Sunt
turbtB; sic etiam cod. Paris. et ad
marg. urhe; hic et illa seq. versu,
docetmt. A.

49. Est et frementi vox hilaris
foro. Hic etiam peccatum : primo
enim, ^Tofrementiforo, legendum
frequenti : plenum forum vocat
Ovidius , Ponticor. III , 5 , « Legi-
mus, o javenis^ patrii non degener
oris, Dittta tibi pleno verba diserta
foro. • De harum vocum commu-

tatione vide Bentleium ad Horai.
Garm. 1, 35. Pessima vero hoc loco
voz hilaris, pnesertim foro frC'
menti; quidvis enim tunc temporis
magis convenit quam voz hilaris,
Hoc voluit Statius : Apta etiam est
voz tua. foro et causis agendis ; non
tamen ideo Deorum munera cor-
rumpis, et vendis eloquentiam ; non
« clamosi rabiosa fori jurgia ven-
dens improbus iras et verba locas , »
ut eleganter Seneca, Herc. Fur.
V. 173. Glare scribendum, «Est et
frequenti voz habilis foro ; » habilis
/oro, utTheb. VII, 366, « thalamis
habilem ; • Virgilius , Georg. U, 92 ,
« vites terris habiles. » Si sensum
et oppositionem propius spectes,
fateberisStatiumnonaliud scribere
potuisse quam fretfuenti et habilis.

— God. Paris. ed. ^r. frementi

hilaris. A.

57. Pro poneSy Rom. ponis. Forie
scripsit Statius ponas. Ponere vero
idem quod condere; struere vocat,
Sote^ Gall. v. 29; stoluere^ supra,
V. la. Sequenti versu, pro Passu,
vulgo Passim. — God. Paris. edit.
pr. ponis... Passim. Vide not. A.

47a P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. V.

Passu solutis : sed memor interim
Nostri , verecundo latentem
Barbiton iqigemina sub antro. 60

60. In plerisque editionibiu , pro ds sub male adhfleserat precedenti.
in^emina, perperam legitiir inge" — God. Paris. et edit. princ. inge-
mifias;literaprimayocisinseqiien- minas. A.

^M/W^f^^^^^m^^^^^fWW^^M^ '%^/%>*i^^*^\/^f%r*f%/%'^/*/^%^imf>/^^'%/^%.^^/yt-%j%/%/%^%/%/%f^/v%0*/v%/9/%^»/^

IN CARMEN QUINTUM LIBRI QUARTI

SILVARUM.

* VJAHMBH Ltbiccm, etc. Ad Septimiom Sereram Libyciim scribit ez
pnedio Albano ; carmineque lyrico ei blanditur : nam et ille boc genere
poematis oblectabatnr, nt in fine aperte scribit. Primnm antem Veris
adventnm designat , et otinm snnm qno fruitur in Albano ; admiratur-
que Septimiom, qnod peregrinus et natus in Libya, tam Romane loqua-
tur et scribat. Domit.

i8. Nee vacca dulei mugit adultero. Heinsius ad Ovid. Fast. V, 400,
« Adgemit Alcides, Haemoniusque puer, v yult faic qnoque legi admugit
adultero; nt alibi apud Nostmm adstridere, adstupere, adsibilare, adtte^
merCy adcantare, etc. cum casu dativo. Et quidem optime ita scribi po-
tuisse, et Ucentiam hanc cesurae excusari potuisse nemo neget, propter
istud Horatii, Carm. II, la, « Dum flag;rantia de | torquet ad oscula; ■
de quo yide e^regie docentem Bentleium, ad Carm. IV, 8, v. 17. Sed
non opus est ulla mutatione : mugit enim idem est quod admugit^ sim-
plex pro composito. Ovidius, Art. Am. 10, 5i3, « Spectantem specta;
ridenti mollia ride: » quod plane est adride. Propertius, I, ia,V8. iS,
« Feliz qul potuit prsesenti flere puellae ! « id est, adfiere; idem, II, 11,

Nec mihi jam £utns opponere qnaerit iniqaos ,
Nec mihi j^ranti loDta sedere potest ;

kl est, lenta adsidere mihi ploranti; itA' alicubi Thebaide, gremio^ue
Pai^emona presnt; pro adpressit gremio, Sic laturus pro adlaturus Glau-
<dianus, in Rufin. 1 , 3a3 , ubi vide Heinsinm, et, latung prosperu eateruB
pro adiaturtBf de IV Gons. Honor. v. 117, nbi iterum videndns Hein-
aias. Apnleius, Apolog. « meminerat Homemm... vim omnem medica-
miiinm non mari, sed terrae scripsisse. » Nigil i^tnr invitts libris mu-
tandum.

a4« CcBsareo deeoravit auro. Venimus ad locum notabilem, et qui vi-
ros emditos insigniter exercuit. Totus sic habet :

474 NOTiE IN GARMEN QUINTUM

Sed tem primis pott patriam mihi
Dilecta curis ; haic mea carmina
Regina beUorom TiFago
Caesareo perararit aaro.

Loqaitor de Alba, in qua ter coronatiu foerat, victor in certamine
qood in honorem Palladis DomiUanus UUc instituerat. Turbat autem
voz peraravii^ qus nihil aliod esse potest quam fcripsit; qoo sensu ea
utuntur Ovidius non«semel, et Sidon. Apoliinar. Garm. V, a^B^ et VII,
a34- Jani vero, quomodo hssc cannina scnpta essent Gcsareo auro, aut
quo sensu Palla» scrihere hec carmina Gssareo auro dicatnr, nunqnam
concipi potuiL Bemartins quidem et Morellus desperant; Barthius vero,
Adversar. XX VD, 7, autumat legendum esse, hinc mea carmina, i. e.
ab kac ierra; et, Ccssarea penetravit auri; ex eo quod in libro suo in-
venerat panetrabit auro» Sed, ut bene notat Gronovins , Diatr. c. 4^ ,
antequam juvare locum ag^deretur Barthius, sententiam sibi finxit a
mente poetse alienissimam, et ad eam postea verba contorsit. Videamus
quid ipse adferat Gronovius : ■ Sarta tecta, inquit, habenda est vnlga-
ris lectio ; hoc dixit Sutius : Huic Alb» PaJlas carmina mea anro , co-
rona oieagina anrea seripsity pinxit, exomavit. In verbo peraravit me-
talepsis difficilior est : scribere solemne est poni pro pingere; quia ergo
peramre sepe usurpatur pro scrihere in significatione simplici , usus li-
bertate sua Statius posuit perarare pro scribere^ quod est pingere: pin-
gere antem omare est. Ergo , hmc Albae carmtmi mea Pallas Ceesareo
auro scripsit sen peraravit^ est, inliac, quinquatribus me propter vi-
ctoriam in certamine poetarum Gesar aurea corona induit. • Dolef sane
hanc argnmentationem a tanto viro profectam : peraravit est scripsit;
seripsit est pinxit; pinxit est omavit : ergo , peraravit est omavit. Si mihi
hanc licentiam parumper concedas, totam rem Latinam turbabo, et
probabo pingere essefiedare (ex Petronio: « ancilla totam fociem ejus
fuligine longa perfricuit , et non sentientis labra humerosque... pinxit ■* ),
et ideo Statium dixisse , /n hac Alba Minerva mea carmina dedecora-
vit, dehonestavit Cassareo auro; quod proposito ejus ex dtiametro oppo-
situm est. Non dico hanc meam interpretationem verbi pingere veram
esse; sed aeque vera est ac Gronovii interpretatio el argumentatio. Sed
manedum, lector, et majora miraeula teoam habe: ea sunt viri docti^
qui , Annal. Statian. c. 49 •> hsec notat : « Pro voce peraravity reponnnt
MSS. peramavii^ nnllo aensu. Grediderim ego Statinm scripsisse peroT'
rhavit: quod auro Giesareo quasi arrha quadam nupUali vel tege pigno-
ratitiaf loco illi devinctus ft&erit; admodum eleganter: cwrmina saa>
qnnm primo poeticam profiteretur, pro ^ponsa hahet, cujus ilia arrha
fiierit; veL carminum nomine ipsam potius carminum conditricem poe-
ticam. ■ Uaec sane sunt mirahilta. Lege cetera, his similia; in quihus
contra leges metri, senstu, et Latinitatis, simul peccatiu-. Quid igiuar
faciendum? breviter dicam. Primo legendum, hic mea carmina^ id est,
in hac terra, ut ssepe; Lacrim. Etrnsc. ad fin. 9 hic sa^ Utabit Mani-

LIBRI QUARTI SILVARUM. 47$

hm; id ett^ h^ terra; Propempt. Ifet. Gel. vs. ia3, « paer hic sadavit
ia mrna» , » et ita passim ; vt mirer hoc tam parvam et ohviom viros
perspicaces fu^se; prssertim, quam in altero hinc vel huic nuUas es-
set idoneas sensas. Deinde, pro peramvit^ sensas necessario postulat
aliquid quod idem sit quod honoravit, ^mavit; ut hene vidit Grooo-
vius , sed ex voce peruravit frustra efficere voluit. Literae autem de% p
infinitSs numero locis commutantur, seu invertnntur^ ita poma pro dona
aepe apud Ovidium; peeus et decus; donat pro ponit apud Horat. Epist.
1,16; pinguius pro dignius Nostro , Gapill. Ear. v. 5a ; duello defunctum
Ovid. Amor. II , 9 , v. a3 , uhi nunc vu]((o le^tur puelloi :

Me qaoqae qai toties merai snb Amore , dueUo
Defunctam placide vivere temput erat ;

ita scribendom, non, sub amore puelUs; et innumera ejosmodi qu»
uhique occnrrunt. Ita et hic factnm pro decoravity pecoravit; inde, pe»
taravit, peramavit^ quae prozima erant, et seninm hphere videhaatur :
mox peramnavitf peramanit, panetrabitf et cet^ra monstra> quie ahundA
pullnlant, nhi a recto semel deerratom est. Ne dohitey igitWT <|tuD JSu*
dos scripserit,

Hic mea Ganni»*

Regina belloram virago

Caesareo decoravit aoro ;

qua voce nihil aptius esse potuit. Ovid. Amor. 10, I9 63; AoAOiiiiUf
Mosella , v. 45i; oil. Ital. XVII , 645 , Priscian. Perieg, 934 ; «( v, ig34t

Psitcacos hic viridit decojratus torque rabeoti
Nasciiur , humanae timulat qui muimara UngniB :

ita l^enduBD ; ooii verhera Unguw, qa» alind denotant. Plaatos, Tri-
nninmo , 1 , 9 , « Larem corona nostrum decorari volo; • Plinius , Hist.
I9at. JLXZHJ 9 I» « Necnon et servitia jam ferrum anro cin^nt : alia
per se^ mero aaro decorant ; « et XXXVII, 8 , de Gallaidihus , ^enmas
•pecie, «indnsss deconuatpr Baro> amnimqae nullfle ma^ deoent. »
Plunihtll pp99em; ^ed hcc satis sint in re, nt mihi videtor, certissima.

27. IJt Castor ad cunctQS tremebat Bebrycim strepitm arenm. Bebrys
filiam Pyrenem hahuit ; a (pia, compressa ah GkrcQley PyrenaM>s montes
potat dictos Silius , qui dividunt Galliam ah Hispania* Diodorus fiiiam
re^s in montihus Pyrenaeis ah Hercule compres^am tradit; sed nec Be-
brjcem nominavit, nec Pyrenem. Behryces item populi in Bithynia, qui
Teluti Lele^es perierunt , ut tradit Eratosthenes. Apud hos erat Nico-
polis, aula Amyci re^^ qui caestihus pu^navit cum PoUuce et victus
est ; ttt canitur apud ApoUonium et Valer. Flacc. Domit. ^ Gastor ad-
atahat pugme metuens et fratii carissimo invigilans. Eo.

39. Tene m remotis Syrtibus avia Leptis creavit? Leptis, colonia Ty-
ripram |tt Oartha(|[o; at Utica in Lihya est. (Vide Sil. Italic. III, a56,
ibiqoe not.; Ed. nostr. vol. I, p. 178. ED.)Eadem Neapolis dicebatur, si

476 NOT^ IN GABMEN QUINTDM

Straboni credimus : Plioius certo distinguit Leptim a NeapoU, qnnm
tamen utramque fateatur esse inter Syrtes. Patria haec fdit Septimii.

DOMIT.

35. Relictis Uberihus. Lacte depulsum vocat Horatius, Carm. IV, 4;
e% Snetonius, Tiber. c. 43 ; et Pmdentius, Peri Steph. martyrio Romani,
▼. 664 ; lacte relicto Sidon. Apollinar. Garm. 11 , 39 ; matre relicta Gal-
purnius, Eclog. Vly 5i. Defonte Juturrug Tide Servium ad Viiigil. JEn.
Xn, 139. Sequitur, y. 3^, hasc mira virtus; hoc connectendum antece*
dentibus: «Qnis neget Septimium esse vere Romanum? talis est mira
ejus virtus. » fta, Protrept. Grisp. v. i57, «quippe hsec concordia vobis,
Hic amor est; » id est, talis. Aliter iegere posses, « Nec mira virtus:
protenus Ausonum Portus, etc. » Nec est, quod miremur hanc in te vir-
tutem: quippe protenuSy staHm ab infantia ftaliam intrasti, et Thuscts
0urgitibus puer innatasti. Sed nihii variant editiones ; et tamen onmino
verum puto Nec. (Quod Markland. conjecerat, postea in Ven. invenit,
Nec mira virtus. £d.) Pastum, ut de Massico Silius, IV, 3^7 y « Vitiferi
sacro generatus vertice montis, Et Liris nutritus aquis. •

38. Vadosa nescius Jlfricas. Qnid est vadosa Africa ? vadosas quidem
Syrtes et mare vadosum apud Lucanum , Senecam et Tacitnm invenio ;
sed quid sit regio vadosa nnnquam condpiam. Morellus haec notat :
« vadosa Afriea, quia , ut SaUustius in Jug;urth. de Syrtibus notat , ubi
mare magnum esse et scevire ventus caepit, limum arenamque et saxa in-
gentia fluctus trahunt, » Atqui, o bone, hic limus et saxa facinnt forte
mare Africum vadosum, sed non faciunt ipsam Africam vadosam; nisi
Africwn mare et Africa terra idem sint. Sed et si ita recte dici potnerit
(quod certus sum non posse), qnid hoc ad virtutem Septimii, quod
nescius erat Africae vadosoB? quid vadis cum virtute? eque bene dixisse
potuit , nescins Africae quas est tertia pars mundi , vel qutB serpentibus
abundaty vel quid aliud quod leque nihil est ad rem. Lege, « protenns
Ausonum Portus , dolos» nescius Africse Intrlis. » Jam intelligis quare
tam magna virtus in Septimio fuerit, utpote qui Romam in pueritia
profectus esset, antequam artes et astutitis et dolosos Africae mores im-
bibisset. Nota ommbus fides Punica. Sil. Italic. I, 219, de Africa:

Altriz bcUomm beUatonunque viroram
TeUos, nec fidens nudo sine firaudibut ensi ;

idem,in, a3i:

Princeps «igpna taUt Tyria Carthagiiie pubet ,
Membra ievis, celsique decus fraudata tnpcrbom
Corporis ; at docilia faUendi , et nectere tectos
Nunquam tarda dolot ;

Lucanus , IV, ^35 : « multum frustraque rogatus Ut Libycas metuat
fraudes , infectaque semper Punica bella dolis. » Exempia ubique. Ap-
positissime ad sensum hujus ioci Ausonius in Tetrast. de aitero Severo,
Pertinace ,

LIBRI QUARTI SILVARUM. 477

Pimica origo illi : ted qui virtnte prokaret
NoD obttare iocimi, qunm Talet ingenium ;

ubi malim cui valet.

5i . Ensisque vagina ifuieseit, Stringere nijubeant amici. VeFprinceps
infi£rni« pietate et senraiitissimiis aequi, ut Trajanus strictum ensem
coram proceribns Prsfecto Praetorii tradens , ■ Gape hunc ensem , in-
quit , et , si quidem recte fecero , pro me ; sin minus , in me utitor. »

MOBELL.

57. Hic plura pones vocibus et modis Passim solutis. Sensns est :
« Quando in rure fueris, panges, sat scio, multa prosa oratione ; interim
Tero, memor sodalis et amici tui Statii, sume lyram, et mihi in hoc
genere rescribas. » Hinc patet pro passim, quod nihili est, legendum
esse passu. Modi passu soluti sunt prosa oratio ; qui et absolute dicontur
modi soluti et voces solutte. Noster, Soter. Gall. v. a8 , elegantissime,

.... seu piana solatis
Qua struis orsa modit , teu qna tibi dulcit in artem
Frangitnr , ct nottras curat facundia leget ;

Geneth. Lucati. t. a i ,

Dum qui tos geminas tulit per artef
Et vinctae pede vocit, et tolutae,
Romani coUtnr chori tacerdot :

vox soluta pede est soluta passu; Ovid. Trist. IV, 11:« Scribere conabar
verba soluta modis; » quibus contraria inclusa modis; ad Marcellum,
V. 11,« Moz inclusa modis h«ec reddere verba memento; » Epiced. Patr.
V. loi, « siTC orsa libebat Aoniis vincire modis, seu Toce soluta Spar-
gere. ■ Unde patet in alio k>co Epicedii istius, v. 161, legendum esse,

. . . . tu par assuetut Homero
Ferre jngum , tenotqae pedet aeqnare tolutit
Vocibut, et nnnquam patsn breTiore relinqni :

volgo, solutis Versibus. Has passu solutas voces Apuleius Tocat passa
verha, Floridis, p. a3i, ed. Golv. « Quinetiam Pherecydes, Syro ex in-
snla orinndus, qui primus, versuumnexu repudiato, conscribere ausus
est passis verbis, soluto locutu , libera ofutione; » ubi in MS. pro pap-
sisy erat, pariter ac in hoc Statii loco, passim, Tibullus (seu quisquis
est Auctor Carm. ad Messalam), IV, 1, ■ Undique, qnique canent vin-
cto pede, quique soluto;» Persius, Sat. I^ i3, «Scribimus, inclusus
numeris ille, hic pede liber^ Grande aliquid ; » ita certissime legendum,
non inclusi; quod cum vulgatis voluit Gronovius, Diatr. cap. a^, hoc
modo distinguens, « Scribimus inclusi numeros ille^ hic pede liber;»
quo pacto nihil est quod respondeat tf illej eo raodo quo liber responr
det TM Atc; ille igitur inclusus nwneris, hic liberpede.

CARMEN VI.

HERCULES EPITHAPEZIOS

NONII VINDICIS/

r ORTE remittentem curas , Phfleboque levatiUD
Pectora , quum patulis tererem vagus otia Septis
Jam moriente die , rapuit me ccena benigni
Vindicis : haec imos animi perlapsa recessus
Inconsumpta manet ; neque enim ludibria ventris
Hausimus , aut epulas diverso e sole petitas 9
Vinaque perpetuis aevo certantia fastis*

Ah miseri I quois nosse juvat , qnid Phasidis ales
Distet ab hibema Rhodopes grue; quis magis anser
Exta ferat ; cur Thuscus aper generosiojr Umbro ;
Lubrica qua recubent conchylia mollius alga.

ffO

VARI^ UCTIONBS.

• FindicisffeftuUsEpitrapexios»
Sic edhiones. Gronovins yero mo-
netin ood. Satisb. fuisge, « Hercu-
lir ep. novi vindicis ; » in Rkod.
« Herc. Epitr. Nonii yindicis ; » et
ita edidi , illam secntns y ficet in
Prsfat. E^ist. sic tantum Findicis
sine vf Nonii : « Nam Vindicis no-
9tn HercnYem Epitrapezion , etc. ■
P^trmensis , Epitrapesion. — Cod.
Par. ed. pr. HercuUs Bpitrapezio$
Vindicis. A.
5. Fentris. God. Paris. in tezto

tfentis; ad marg. ventris» Edk. pr.
ventis, A.

6. Petitas. God. Paris. a mann
prima potitas} ex emeadat. petitas»
Ed. pr. potitas. A.

7. Perpetuis. Forte legmdam
centenis. Vide not.

9. Pro At&enuiy VeneC. hieterica;
forte , l)istet ah karctoa R. g. , id
est , Arctoa. — Cod. Par. e«t. pr.
hyhema. Moz, cod. Paris. a mano
prima^mve; ex emendat. gruc. Ed.
pr. grave. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. VI. 479

Nobis verus amor , medioque Helicone petitns
Sermo , hilaresque jod brumalem absumere noctem
Suaserunt , moliemque oculis expellere somnum ;
Donec ab Elysiis prospexit sedibus alter i5

Gastor, et hestemas risit Titbonia mensas.

O bona nox ! junctaque utinam Hryntbia luna !
Nox , et ETytbraed& Tbetidis signanda lapillis ,
Et memoranda din , geniumque babitnra perennem.
Mille ibi tunc spedes serisqne eborisque vetnsti , ao
Atque locntnras mentito corpore ceras
Edidici : quis namque oculis certaverit usquam
Vindids , artificum veteres oognoscere ductu^ ,

i3w Pro absumeref Plurm. ajn**
fRcre. «-• God. Paris. et ed. prmc.
amimere, A.

16. IHsit TVtottia mensas. Ita om-
nes, ezcepfa PanneDsi, pertiiiaci
errore pro Tithonia sea Attrorm;
vide qu» notavi ad Epithal. Stell.
▼. 45. Parmensia Tero habet Trito-
nia ; qnale ■ieDdin& insedit Avso*
niiiin, Perioch. XVH Odyss. « Jam
c»lum rofeifi rutitatTritonia bigis ; »
qatim le^ndnm sit Titkemay sen
Avrora ; • qneraadmodnm dixerat
•opra, Perioch. YlJI Odyss. «Jam
caelum mtilat roaeis Aurora qua-
drigin ; » et Perioch. Iliad. XI, ■ IV
thoni crocenm linquens Aurora
cubile ; » unde patet Tithonia sem-
per legendom ease y ubi de Aaxora

«ermo est ; non Tf teftio, vel Titmday
qum eet Luna. ^ Ed. pr. ticenM ,
et aie etiam cod. Par. qui cx emen-
dat. attonta. A.

18. Vulgo Srytkrasis^ quod et
habent cod. Paris. ed. prin<^. Vide
not. A.

19. P^o hahkuruy Parmens. et
RoJ&atta habitumiim' — Cod. P^-

rh. et edit. princ. habitanujue. A,
ao. Mille ubi tune species. Ita
omnes editiones ; perperam ; plane
enim legendiim, «Mille t6t tunc
qwcies, » ut Batn. Etrusc. yers. 47?
« MH ibi plebeinm : nnsqnam Te-
mesea notabis JBra , sed , etc. »
inelpte dixisset Nil ubi piebeiwn ;
nisi immediatepraecesserat locusde
qnomfjit; etiu bie. Pro tune, Rom.
nauic. ^ Cod. Par. et eilit. pr. ubi
nune. A.

23. yeteresagn&teere duetus. Pa»
rum differentiae insensu ; sedtamen
Parm. et Rom. babent cognoscere;
quod admisL Cognostete pro agnxh
seere usitatisBimiim est; vid. Sil.
Italicns, IX, 163. Plautns, Pseu-
dole, «Gedo mihi epistolam: ac-
cipe, cog[no«ce signum ; » OWdius,
Fast. IV, 371, « Gandidta elis» mi-
scetur caeeus hevbe, Gbgnoscat
priscee ut Dea prisca cibos ; » id
eet, d^oiciif, quod et in multis
exemplaribus inr?enitur ; et ita Ftet.
ID , 795 , pro n vis eo^oscere, tres
libri habeut ofnoseere; et ita cen-
tiea Ovidio et aMis. Vide Gronor.

48o P. P. STATII SILVARUM

Et non inscriptis auctorem reddere signis ?
Hic tibi quae docto multum vigilata Myroni 25

£ra y laboriferi yi vant quae ikiarmora cselo
Praxitelis , quod ebur Pisaeo pollice rasum ,
Quod Polycleteis jussum est spirare caminis ^
Linea quae veterem longe fateatur Apellem ,
Monstrabit : namque haec , quoties chelyn exsuit ille , 3o
Desidia est ; hic Aoniis amor avocat antris.

HdBC inter, castae Genius tutelaque mensae
Amphitryoniades , multo mea cepit amore
Pectora , nec longo satiavit lumina visu :
Tantus honos operi , finesque indusa per arctos 35

Diatr. c. 1. — God. Par. ed. princ.
cognoscen. A.

a5. Pro Hic, Parm. Htec; et pro
vigilata^ laborata; qaod glossatO'^
ris est, in contextum postea ad-
missom, metro reclamante. — God.
Par. a mana prima Hic; ex emen-
dat. Hcec. £d. pr. Hic, et vigilata
ut et cod. Paris. A.

a6. Pro vivant, Parm. juvant?
et pro cwlo^ Parm. etRom. cali.'^
God. Par. a manu prima, juvant...
cali; ex emendat. vivant, Edit. pr.
juvant,.. aeU. A.

a8. Quod Polycleteis visum est
spirare caminis. Gevartias, Papin.
Lect. IV, 9 , pro visum le^t jussum;
ut ex MS. Senensi adnotarat in suo
codice Scaliger. Recte : et hoc con-
firmat loco Surrent. PolJ. vers. 67,
prorsus simili , « Aot Polycleteo
jussum est quod vivere caelo ; * sic
semper scribendum, non Pofycte^
Ubo. Hoc etiam probatGronovius,
Diatr. c. 43 1 et ita ille invenerat
in Rom. et Venet. et ego in Parm.
Gontra, apud Auctor. Gonsolat. ad
Liviam Auf[ast. v. 3o4 , pro , opn-

jugejussaJovis^ viri docti reponont
visa; et hae voces sepissime com-
mutantur. Gevartius tamen in aoa
editione retinuit visum; Gronovius
in sua omisit est : neutrum factum
oportait. — God. Paris. et ed. pr.
jussum. A.

ag. Pro veterem Apellem, noa
male legi posset verwn; sed vix
opos.

3o. Pro monstrabit, Parm. et
Rom. monstravit, et ita onmes edi-
tiones ; perperam. Gevartius , opi-
nor, primus mutavit; sed monoiase
oportuit. — God. Paris. et ed. pr.
Monstruvit. A.

3i. Desidia est. God. Paris. edit.
pr. omittunt est. A.

35. flrmosque inclusa per artus
Mtyestas. Ita editiones ante Grono-
vium; qui, Reliq. ad Silv. notat in
cod. Salisb. esse finesque inclusa
per artus; in Excerpt. Lindenbro§.
et prima Venet. finesque inclusa
peractos. Sed si ista EzcerpU sint
tantum varietates editionis Roma-
na; , ut alibi monet Gronov. vereor
ut Lindenbrof^iam oculi decepe-

LIBEB IV, GARMEN VI. 481

Majestas ! Deus ille , Deus ; seseque videndum

Indulsit, Lysippe, tibi, parvusque videri

Sentirique ingens : et quum mirabilb intra

Stet mensura pedem , tamen exclamare. libebit ,

Si visus per membra feras , « Hoc pectore pressus 40

Vastator Nemees; bsec exitiale ferebant

Bobur , et Argoos frangebant brachia remos.

Hoc spatio tam magna brevi mendada fbrmae !

Quis modus in dextra , quanta experientia docti

Artificis curis , pariter gestamina mensse 45

Fingere , et ingentes animo versare colossos !

Tale nec Idaeis quidquam Telchines in antris ,

Nec solidus Brontes , nec qui polit arma Deorum

Lemnius , exigua potuisset ludere massa. v

Nec torva effigies epulisque aliena remissis ; 5o

Sed qualem parci domus admirata Molorchi ,

rint; quippe in Rom. dare legitur
firmos inclusa per arctusy omisso
rf que; Parm. firmosque inclusa
per arctus. Verissiraa tamen et ele-
gaDtissima Gronovii emendatio ,
« finesqne inclnsa per arctos Ma-
jestas ; » angtuti-iliijinesy pes nnus;
unde mozy « et quum mirabilis intra
Stet mensurapedem, tamen, etc. •
(nbi Parm. pedum; et ita legebat
Domitius , et satis male explicabat) ;
et ▼. 43 f « Hoc spatio tam magna
brevi mendacia forma: ! » et t. 49y
exigua massa. — Cod. Par. a manu
prima ^firmos inclusa per artus; ex
emendai.fines i. p. artos. Edit. pr.
firmos... artus. A.

37. Indulsit. Sic cod. Paris. in
textn ; qni ad marg. Inclusit. Edit.
pr. Induisit. A.

39. Pedem. Ita ex emendatione
cod. Paris. qui primum habuit

pedum; posterius hoc retinet edit.
princ. A.

40. Pro ferasy Parm. fores. —
Ed. pr. ferasy et ita cod. Par. qni
ex emendat. feres. A.

4i . Hac. Ed. pr. hoc; ut et eod.
Paris. qui ex emendat. luBe. A.

4a. Pro frangehant^ Parmensis
frangebat. — - God. Paris. in textu,
frangehanty et ad marginem, ilriii-
gehant. £d. princ. typorum ritio,
fragehant. A.

43. Pro Hoc spatio^ Parm. Ac;
Rom. An : omnia male. — Cod.
Par.et ed. pr. .^n. A.

45. Forte legendum, ArtificiSy
curia.... mensts. Vide not.

48. Pro solidus, Parm. et Rom.
stolidus; solidus eat fortiSf rohustus,
ut solidi tori seu lacerti poetis pas-
sim. — God. Paris. et edit. princ.
stolidus. A.

483 P. P. STATII SILVARUM

Aut AiesG lucis vidit Tegeasa sacerdos :

Qualis ab OEtieis emissus in astra fayillis

Nectar adhuc torva Isetus Junone bibebat :

Sic mitis vultus , veluti de pectore gaudens 55

Hortetur mensas : tenet haec marcentia fratris

Pocula , at ha9C davse meminit manus : aspera sedes

Sustinet , occultum Nemeaeo tegmine saxum.

Digna operi fortuna sacro : PellsBus habebat
Regnator Isetis numen venerabile mensis , 60

Et comitem Occasus secum portabat et Ortus ;
Prensabat<pie libens , modo qua diademata dextra
Abstulerat dederatque , et magnas verterat uii>es.
Semper ab hoc animos in crastina bella petebat ,
Huic acies victor semper narrabat opimas , 65

5a. Pro Aleaty cod. Par. et ed.
pr. elea, Vide not. A.

53. Qualis et OEtais. Sensus re-
quirit, Qualisab OEUeisy id est, />osf
OEtceasfavillas; utTheb. IV, S^i,
« Ab JoYe primus honos; » post
Jovetn; et ita passim; vel simpli-
citer emissus a favillisy ut Epiced.
Glaac. V. 327, « ades huc emissus
ab atro limine ; » itu enim legen-
dum , non Limite. In aniino vide-
tur habuisse Propertium , 1 , 1 3 ,
« Non sic cselesti flagrans amor
HercuHs Hebe Sensit ab OEtaeis
gaudia prima jugis ; » ita legendum
esse alias probabo, hon calestem
Heben, Gaudia prima ab OEtcsisjur
gis, suDt, post OEtmajugay post-
quam arsisset in monte OEaa ; ita
optime correxit Scaliger, pro m
OEtais. Pro QEtteis, Parmensis
OEtheis; Romana Otheis. — Cod.
Paris. et editio princeps , Qualis et
(^theis. A.

56. Hortetur, Parra. Hortatur.'—

Cod. Paris. edit. pr. Horietur, A.

57. Vulgo : « adhuc saevae me-
minit manus altera csedis. » — Ip-
sum hoc habet edit. pr. ut et cod.
Par. in textu ; qui ad marg. « Po-
cula: at haec levae meruit manos
aspera sedis. » Vide not. ad ver-
sum 56. A.

58. Occultum. Sic ed. princ. eC
cod. Paris. a manu prima; qoi ex
emendat. et cultum, A.

60. Pro venerabiU, Parm. me-
morabile ^ f requenti errore. — Cod.
Par. ed. pr. vulgatam tuentur. A.

61. Portabat. Edit. pr. portabit;
et sic a manu prima cod. Par. qui
ex emendat. occasu secum portabat
et ortu. Gonf. not. ■ A.

6a. Pro Prensabaty Parm. Prce-
stabat. — Cod. Paris. edit. princ
Prensahat. A.

64. Pro ab h€>c, Parm. ad hoc.
— Cod. Paris. ed. pr. ab. A,

65. Forte legendum , referebat
opimas. — Cod. Paris. edit. princ.

LIBER IV, GARMEN VI. 483

Sive catenatos Bromio detraxerat Indos ,
Seu clausam magna Babylona refregerat hasta ,
Seu Pelopis terras libertatemque Pelasgam
Obruerat bello ; magnoque ex agmine laudum
Fertur Thebanos tantum excusasse triumphos. 70

lUe etiam , magnos fatis rumpentibus actus ,
Quum traheret letale merum , jam mortis opaca
Nube gravis , vultus ahos in numine caro
iEraque supremis tenuit sudantia mensis.

M ox Nasamoniaco decus admirabile regi yS

Possessum ; f ortique Deo Ubavit honores
Semper atrox dextra, perjuroque ense superbus
Annibal. Italicse perfnsum sanguine gentis ,
Diraque Romuleis portantem incendia tectis
Oderat , et quum epulas , et quum Lensea dicaret 80

cnm cseteris, narrabat,Yid. not. A.
66. Sive eatenatos Brcmio de~
traxerat Indos. Nescio qaid sit de^
trahere Indos. Unde detraxit? hoc
enim dictum faisse oportuit. Con-
jicio : « Sive catenatos Bromio de-
▼icerat Indos. ■ Conf . Anctor Ele^;.
in Obit. filaecen. ▼. 5^ ; Orid. Fast.
ni, 4^5 sq. ; idem, Met. IV, ao,
de Baccho , « Oriens tibi yictns
ad nsqne Decoloreztremo qnse cin-
(ptnr India Gange ; n Jnstinns ^
XXVm, a, de iBtoHs: «qni Ale-
zandriBfagnipost Persas Indosqne
devictos, quum omnes nomen ejus
horrerent, edicta spreverint. • Vide
et Ovid. Art. Am. I, 189, et Pon-
ticor. IV, 8, ▼. 61. Potes etiam le-
gere dejecerat; ex Glaudiano, de
BeU. Get. vers. i64- Tale aliqnod
verbnm requiritur ; nisi proferri
possint exempla hujusce significa-
tionis ToD detrahere ; qualia non
adliuc inveni.

69. Magno, Forte legendnm ,
iongo. Vide not.

74. ^raque supremis timwt su-
dantia ntensis. Qaid ais, Papini?
Itmuffne Alezander Magnus ? at hoe
negabunt qnotqtiot de eo scripse-
mnt. Gurtins ( ne referam ceteros ) ,
X, 5, « mortis, cnjQs metns cete-
ros ezanimat, perpetna dontem-
ptio. ■ Qnod si alias timere potnit,
certe timori locns non linit eo tem-
pore qunm jam mortis opaea nube
yravis Init. Lege, « iEraqQe sopre-
mis tennit sndantia mensis ; » ez-
primitistndTibaUi,!, 1,60: «Tete-
neam moriens defidente mann j »
quod imitatur Oridius, in Epiced.
TibnUi, « Me tenuit moriens defi-
ciente mana. » Noster, Lacrim.
Etrusc. ▼.17, «tenet ecce seniles
Leniter adpUcitos vQltus. » Perpe-
tuo confandniitur hae voces. Vide
Protrcp. Grisp. v. 74. — Cod. Par.
ed. pr. timuit. A.

3i.

484 P. P. STATII SILVARUM

Dona , Deus castris moereus comes isse ne£uidis ;
Praecipue quum sacrilega face miscuit arces
Ipsius , inuneritaeque domos ac templa Sagund
PoUuit , et populis fiirias iminisit honestas.
Nec post Sidonii lethum ducis aere potita
Egregio piebeia domus : convivia Syllse

82. Sacrilegus faee. In MS. Sa-
lisb. et Ezcerpt. Linden. erat saeru
legas; unde Gronovius, Reliq. ad
Silv. \efj,it saerilega; yerissime. Ita,
Epiced. Patr. vs. 197, « sacrilegis
Ineent Capitolia tsedis ; » Sil. Italic.
UI, 610, de Domitiano, « Sacrile-
gas inter fiammas servabere ter-
ris; » Tibnll. m, 5 , « Nec nos sacri-
legfos templis admovimus i^es. •
Mire vero concipitur hic et ante-
cedens versus in Parmensi : « Dona
decns moerens comes esse nefan-
dis. Praecipue castris sacrilegasface
miscuit artes. » Vox castris e versu
suo mota extrusit vi cum, Rom.
pro essey habet isse; potes legere
ire, ni apud Horat. Serm. 11, 5 ,
« ne tamen illi Tu comes exterior,
si postulet, ire recuses; » sed non
opus est. — God. Paris. ed. princ.
sacrilegas. De caeteris , hec et ille
vulgatam retinent. A.

83. Ipsius, immeritasque domos
ac templa Sagunti. Idem codex Sa-
lisburgensis et Excerpt. Undenbr.
et ed. Ven. pro immeritasque ha-
hent meriUeque, notante ibid. Gro-
novio (et ita Parmensis quoque);
unde legit immeritte Saguntiy non
immeritas; «t hoc recte, etpro more
poetarum. Immeritee Saguntiy ut
Graia Saguntos Sil. Italic. : « Quod
tanto cecidit molimine Graia Sa-
guntos. » Pro Sagunti, Parm. et
Hom. tonantis; qunm tamen Dorai-

tius in notis agnoscat Saguntu —
Cod. Paris. et edit. princ. immeri"
tasque... tonantis. A.

85.- Lethum, God. Par. edit. pr.
loftum. A. — Pro potita, Parm. pe»
tita. — God. Paris. edit. princ. /mh
tita. A.

86. Pro Egregio. . . domus , Parm.

Egregias domos. • — God. Par. edit.

princ. Egregio... domus. — Convivia

Sylla Omahat. In Parmensi est,

eonviva sibylUB Caenabit; et ita in

suis inrenerat Domitius, qui nn-

gatur nescio quid de vf Sibylla pro

Sylla; et gloriatur se fecisse Cos^

nabat pro Ceenabit; quasi ullo to-

lerabili sensu hspc icuncula dici

posset casnare. Gronovius , Diatr.

cap. 27, notat in MS. Senensi legi

Canebat; unde Scaliger fecit Come-

hat; quod ille probat, et exemplis

confirmat : quibns addas haec ; Ao-

sonius, Precat. v. 34) « Jam venit

Augustns nostros ut comat hono-

res; » Prudentius, Peri Steph. II,

307, « Hoc est monile Ecclesis ;

His illa gemmis comitur; » Noster,

Theb. VIII, 166, «Nec laudavit

equnm, nitidae nec cassidis altam

Gompsit adomavitque jubam. »Gro-

novius dicit <ro Omabat esse Aldi

glossam ; non mala illa quidem ;

notum istud Jnvenalis, ITI, ao3,

« Lectus' erat Godro Procula minor,

urceoli sex Ornamentum abaci;» et

Horafii, «Et nux omabat mensas

9«

LIBER IV, CARMEN VI. 485

Gomebat , semper claros inti^are p^nates
Assuetum , et felix dominorum stemimate signum.

Nunc quoque, si mores humanaque pectora curae
Nosse Deis , non aula quidem , Tirynthie , nec te
Regius ambit honos ; sed casta , ignaraque culpae
Mens domini , cui prisca fides , coeptseque perenne
Foedus amicitise : scit adhuc florente sub aevo
Par magnis Vestinus avis , quem nocte dieque
Spirat , et in carse vivit complexibus umbrse.

Hic igitur tibi Iseta quies , fortissune Divillm ,
Alcide ; nec bella vides pugnasque feroces ,
Sed chelyn , et vittas , et amantes carmina laurus.
Hic tibi solemni memorabit carmine , quantus
Iliacas Geticasque domos , quantusque nivalem
Stymphalon , quantusque jugis Erimanthon aquosis
Terrueris ; quem te pecoris possessor Iberi ,
Quem tulerit saevae Mareoticus arbiter arae.
Hic penetrata tibi spoliataque limina Mortis
Concinet , et flentes Libyae , Scythiaeque puellas. io5

lOO

cum duplice ficu. » Retineo tamen
Comebat, quia Statio in deliciis ea
iFOX, — Edit. pr. comntfa Sibjrllie
Comabat; et sic etiam cod. Paris.
qui ad marig. convivia SylUs Oma-
vit. A.

87. Pro penateSf cod. Paris. et
ed. pr. penatis, A.

90. Pro Titynthie, Parm. Tiiyn-
thia. — Cod. Paris. cd. pr. Tyrin'
thia..A.

93. Pro scit, Parm. sit. — God.
Par. ed. pr. scit. A.

94. Pro par magnis avis^ Parm.
j>ermagnis aquis. Domitii libri, per
magnis aquas; unde ille fecit par
magnisaquis; quod explicat, « qui
quamyis mergeretur, moriturusnon

cessit, nec victus est ut ullam vo-
cem emiserit indignam viro. » Bli-
rifice. — Edit. priuc. Par magnis
V. aquis; sic etiam cod. Par. qui
ad marg. pro aquis reponit avis, A.

97. Pro Alddcy Parm. Alddes.
— God. Par. ed. pr. Alcides. A.

98. Forte legendum, amantes
tempora laurus. Vide not. — Pro
vittaSy cod. Par. ed. pr. victas. A.

101. Pro Stymphalon y Parm.
Stymphalion. — Cod. Par. ed. pr.
Stymphalon, A.

loa. Quem te pecoris. Cod. Par.
ed. pr. quem et p. A.

io5. Pro Concinet^ Parm. Con-
citet; et pro Scythiave, Scythiee-
que; quod verum est : et ila edidi ;

486 P. P. STAT; SILV. LIB. IV, GARM. VL

Nec te i*egnator MacetOun , nec barbarus unquaai
Annibal , aut saevi posset vox borrida Syllae
His celebrare modis. Oerte tu muueris auctor
Non aliis malles oculis , Lysippe , probari.

ut et Maeetvm non Macedum ^ t^ueue. SequentiTersuYhaecetille,

Y. io6; de quo vide Drakenborch. Macedum. A.
ad Sil. Ital. XVII, 63a , nbi inve- io8. Certe tu, Apnd cod. Paris.

nies quos super hac re consulaa. — et ed. pr. tu certe, Tocibns trans-

Cod. Par. ed. pr. Concinet,,, Scy- positis. A.

*<% ■«CV^^VMWWVM^A^i^Ay^i^/VMrVM^^V^W^f^MiiWm^^^W^^^^MV^i^WV^^A/^^*^^-^/»»^''^^^'*/»*^'^^

NOT^

IN CARMEN SEXTUM LIBRI QUARTI

SILVARUM.

* IIebcdlbs Ehteapcuos, etc. Nonias Vindeji, ima^ani aotiqaaram
stadiosas et spectator egregivs, ad ccenam acceperatPapiniam : ubi iuter
caetera si^^a praecipue admirationi fnit Hercoles aereas a Lysippo effi-
ctnf 9 dextra pateram sostinente, smistra claTam : ipse sedebat snbstrata
leonis pelle , supino ore in celum. In quo id potissimum laudabatur ,
qnod exi^a mensura singula non minus spectabantnr, quam si ingens
Aiisset. Epitrapezius dicitur, qaod omnia yasa mens« destinata ita ap-
pellantar : «ir« , ad ; t^ «esn^* , mensa. Don it.

a. Quum patulis tererem tfagrts otia Septis, Septa loca jnzta Gampum
Martium ; abi si^naL antiquorum artificum erant Tenalia» et pueri, et res
pretiosiores. Martial. Epigr. IX, lx, i :

In teptit Mamurra din , mahamqae Tagaou ,

Hic ubi fionu toas aorea Tezat opei.

Donrr.

7. Vinaque perpetuis avo certantia fastis. Probum quidem suo loco
epitheton perpetuis; ut apud Sidon. Apollinarem , Garm. XIII ,

Qaod ti coDmlerit tuo poetae ,
Mandem perpetuit legeuda £ittit
Qnaecomqae efregiis gerit triumphit ;

et Glaudianam y de Gons. Prob. et Olybr. yers. ult.

. . . . Tc Tariis acribent in floribut Hotk ,
Longaque perpetui ducent in taecola fatti :

lefeniif )^tts Ausonius. Recte baec, inqoamf quando de astemitaie vel
perpetuitate factorum laudabilium vel gloriae sermo sit ; ridicule yero ^
•i ad vinum transferas. MuUis quidem/astts (id est, consutatibus seu
oitnts) ▼ina certare possnnt; cenfMfn puta , Tel etiam ducenis^ ut de yino
Opiraiano refert Plinius, Hist. Mat. XIV, 4; sed nimis absnrdnm est
et faisnm dicere, ea cerfaiv posse perpetuis fastis, Lege, « Vinaqne cente-
iiia asTO certantia lastis: ■ eentenis fastis est centum fastis; ita eenteno
mUnerej Theb. V, 533; cenfenos manus, X, agS; Genfena mesnia, XII,
667 ; cenfefui woce, ▼. 797 ; centena arhore^ VirgU. iEneid. X, 207 ; cen-

486 NOT£ IN GARMEN SEXTUM

tenas voceSf Siiius Italicas, IV, 5a6; etiimiunera ejusmodi. Bene yero
fastUf id est , consulatihus seu annis : a consuUbus enim aetatem vino-
rum numerabant Romani, addito amphone consuJis nomine, ut paeris
notum ez Juvenale^ Sat. V, 3o, « Ipse capillato diffasnm consule po-
tat , » sc. vinum ; et Horatio, «Vina bibes iterum Tauro diffnsa : ■ unde
istud Petronii in convivio Trimalchionis : « Falemum Opimianum cen-
tum annorum; • de quo vide observationem Vell. Paterculi, lib. 11, 7 ;
Martialis, Epigr.VIII, XLV, 4t « Amphora centeno consule factaminor; »
id est , centenis fastis, Jamne placet hsec conjectura ?

8. Quid Phasidis ales Disteu Huc pertinet Martialis •xtyuo? (wof , XIII,
Lxxvi , cujus lemma , Perdix; quod sic emendandum diximus ex Gnjacio :

Rostica tim an Perdix , quid refert , si tapor idem est ? '
Carior est perdiz ; hinc sapit illa magis.

MOXBLL.

-— Plura de hoc loco vide apud Horat. Serm. II , vin , 3i sqq. ; 43 9if{.
et passim. A.

1 7. Junetaque uiinam Tirynthia luna / Utinam nox geminata fuisset!
qualis fuit, quum Hercules conceptus est, compressa Alcmena a Jove;
tunc enim nox geminata est , ut est apud Plautnm. Domit. — Adde
MoLiiUiE , Amphitiyon^ Prolog. ubi quaerente Nocte ^ quid ab ipsa Jupi-
ter poscat , respondet Mercurius :

■ Qae Tot cheTanz par voos an petit pas r^niu ,

« Poor satisfaire auz tq!uz de son Ame amoureuse ,

■ l)*ane nuit ti ddlicieate

* Fattent ia piut longae det nnits ;

■ Qu*a tet tnntportt voat donDies plut d'espace ;

■ Et retardiec la naistance du joar

■ Qoi doit avancer le retour

« De celui dont il tient la pbce. »

Eodem sensu Nasonis aemulus , Berrard , in Artc sua amatoria :

■ 11 faut un dieu pour une nuit d'Alcniine. «

£i>.

1 8. Nox et Erythneis Thetidis signanda lapUlis. Parvum mendum , et
quod sibilus etiam prodit ; legendum nempe , « Nox et Erythrseae Theti-
dis signanda lapiUis ; * Erythrmm Thetidis, non Erythrms lajnUis. Avie-
nus, Descr. Orb. 783 , «fervent Erythrsei marmora ponti Tota feris;»
Noster, Theb. IV^ 387, « Aut tumidum Gangen, aut claostra novissima
rabrae Tethjos. » Sic Erythngw nebridis Sid. Apoll. carm. V, 49^* Pro^
pertius^ niy 1 1 ^ « Et venit e rubro concha Erycina salo ; » ubi nemo con*
jiciat Erythrasa. Parmensis habet heritreis tethidis^ Immerito vero , ut
mihi videtur, Gronovius, Diatr. c. 43, culpat Gruceam, qui versu an-
tecedente ^njuncta luna explicat tripUcata; ipse voluit duplicatay qaem-
admodum etiam interpretatur hunc locum^ not. ad Senec. Thyest.

LIBRI QUAB^Ti SILVARUM. 489

V. 4^7 1 ' Bacchoque nox jiui^eDda pervigili datar. • Rectias hoc loco
GniceuSf utpote secundum ipsius Statii 9eDtentiam,Thebaid.VI, 289,
et XII , 3oi y a qua uon opus est recedere, pnesertim qunm hanc ez-
plicationem passura sit vox cuncta, quae sifpuficat eontintuiCa, in quam-
vis longiiudinem proveeta : ita II, Syjunctum ttemma, longnm^ conti-
nuatnm , a proauis demissum , nt alibi loquitur : yide ipsum Gronoy. ad
Senecae locum. Et inde haec nox Hercuh impensa a quodam dicitnr 'rpi-
Wxsm fv(* novem noctes huic operi assignat AmobiuSf lib. IV^p. i^S.

a4* ^* ^n. inscriptis auctorem reddere signis ? Refert Plin. in Prefat.
Hist. Nat. pictores ac statuarios veteres operibus a se factis nomen suum
inscripsisse y titulo appenso in hunc modum : Apelles faciehat : Potycle-
tus faciehat^ etc. Quin hnic Herculi Epitrapezio, quem hic describit
Statius, Lysippi nomen inscriptum erat. Martial. lib. IX, Epigr. xlv,
de illo ipso :

Akiden modo ViDdicit , rogaham
Eitet cujas opas, lahorque felix.
Risit ; nam lolet boG , leviqne nntu ,
Grcce DBmqoid , ait , ,poeu , neicit ?
iDScriptA est basis , indicatque nomen.
Ai/m9rov lego ; Pbidise putavi.

Ait vero Statius Vindicem amicum suum in picturis ac statuis veterum
artificum dijudicandis adeo fuisse versatnm , ut tametsi nomen anctoris
non esset adscriptum, posset tamen ex ipsis ductibus ac colorum tem-
peramentis auctores operis agnoscere. Gevart.

a5. i7ic tihi qua docto multum vigilata Myroniy etc. Parodia est versus
CiDnae poets, « Hsc tjbi Arateis muhum vigilata lucemis Carmina, etc. *
Gitatur a Scaligero, Castig. in CatuU. p. i^? ^* Patisson.

27. Piseeo polliee. Phidiam inteHigit, qui Jovem Pisaeum seu Olympi-
cum fecit. DoMiT.

ag. JLinea qwe vetertm , etc. Hoc est ex historia ; nam Apelles cnm
Pk^otogene certavit , ductis lineis snbtilissimis in tabula , quae postea in
palatio diu fnit magna admiratione, pnesertim oliis pictoribus. Con-
aamta est priore incendio domus Gsesaris. Denique Apelles nulldm diem
egit tam occupatam^ quin lineam duceret artem exercendo : inde natnm
ab eo proverbium. Domit.

3o. Namque htscj quoties chelyn exsuit ille^ Desidia est. Gevartius ma-
▼ult legi et distingui^ « namque haec, quoties chelyn exsnit, iJIi Desidia
est, hic Aoniis, etc. » namque h<ec illi desidia est, quoties chelyn exsuit
aeu deponit : parum interest; sed tamen Gevartianam lectionem elegan-
tiorem puto. Notabis vero vocem Desidia sensu bono , pro eo quod re-
tfuiem dicit Horatins , Epist. 1 , 7 9 « Ac sibi dum requiem , dum risus
Modique quaerit; ■ et iu daiidianus, Rapt. Pros. III, 3o5 ; et Sil. Itali-

490 NOTiE IN GARMEN SEXTUM

CU8 , III y 349 > « H«c requiet Induscpie ▼iris ; au sacra ▼oluptaa ; • et iu
Gicero, de Senect. c. i5. (Gallice dkeremus divertian, A.) Alibi Noater
hac Toce desidia sensn pauUum diTerso utitnr, pro qvittt , Pr«f. lib. II ,
« Ad Ursum i|Uoqne nostmm, juvenem candiditsimnm, et dne jactura
desidiae doctissimnm , etc. » et ita , ad Marcellum , ▼. 38 , « Te quoque
flaramabit, Marcelle, petita pammper Desidia;« ita enim omnino puto
Nostrum scripsisse, non ylamma6it focife repedta, Plin. Epist. VII, i3,
« aut es tu super omnes beatns, si talia per desidiam et otitim perficis. «
Priore sensu ▼ocis desidia sumenda est etiam mora apud (Md. Amor.
II, II, ▼. i3,

Nec medias tennes concluis, pictoiTe lapillcs
Pontos habet : bibuli litoris illa mora est ;

id est, ludus et requies; nempe in coUigendo istas conchas et lapillos
litorales : et ita PropertiuSy IV, 8, ▼. 3 ,

LsnaTiam annosi Tetus est mtela draconis ,
Hic obi tam rarse non perit hora mone ;

ubi vide Broukhusium. H«c noto, quia non alibi observata memini; et
exempla hujus significationis vou mora rariora esse credo.

3a. Hac inter, casUe Genius tuteiaifue mensse Amphitryoniades, Par*
mensis, castaque genus tutelaque menste, Nimirum scriptum erat casl/ce
aenus tuteiaque pro genius; unde aUquis metro metuens intrusit que:
hoc aliis poetis accidisse monstrare possem ; et ex insigni loco Virgilii
alias docebo. Sed nunc ▼ocat Statius. Et valde mihi suspecta est vox
eastw : casta quidem conjux^ et castuni cubile, et cosfa domus, ei simi-
lia ubique occnnmnt , et bene inteUiguntur ; sed non ▼ideo quid sit oo-
sta mensa^ aut quid mensa cum castitofe : cosfa pro religiosa interdnm
ponitur (Wde Grie^ium ad Qcer. Epist. Fam. XTV, 4) * ™^^^ autem
religiosa habebatur ; sed haec interpretatio non congniit huic loco ;
quippe hic Hercules non erat (^enius menses^ quatenns religiosa erat;
sed iaut€B et epulis abundantis, etferculis instructCB : et ita describitnr
per totum carmen. Infra , ▼. 5o , « Nec torra effigies , epulis^e aUena
remissis : » ▼ide seqoentes septem ▼ersus , in qnibns dicitur eo esse ▼«kn
quo fuit, quum bibebat neetar; et statim,

Sic mitis Taltus velati de pectore gaudens
Hortetor mensas : tenet haec marcentia fratris
PoCttb , etc.

et ▼. 59, « Pellaeus habebat Regnator Isetis numen ▼enerabile mensis. •
Haec omnia non depingunt Genium ca^fir mensa;, sed/estie : « Haec in-
ter, festae Genius tuteiaqne mensae Amphitryoniades. n Nota ▼ero Her-
cuMs ai^h^ayU, et quantus erat ^ei/^Ayoc. Bene autem festas mensas:
Noster, Thebaid. IV, 840; et II, 88 ; Martialis , Epigr XI, lx^, ▼s. 5:

Postera sed festae reddes soleauiia mensc.

Val. Flaccus, III, iS^; Autonins, Epist. IX, 4^^

Ut solitnm , qaoties festae iavittiio mensc

LIBRI QDARTI SILVARUM. 491 .

Sollidtat leiieai comi temoDe LjKain :

ita legendam puto pro dextrte mens4B. Ne omnia transcribam , vide plura
esempla, si veKs, apnd Sil. Ital. VII, 198; VIII, 137 ; Ovid. Pootic. I,
a ; Tiballum non semel , et Propertiam. Gonfirmat banc mihi conjectu-
ram qaod sspissime observavi literas c et / inter se commutatas. Ita
Ovid. Fast. V, 5a5, «Gara fnit conjux, primse mibi cara juventae Co-
^ita , • pro cura , Barmannus conjicit fhre ; nec dabito quin ita scri-
pserit Ovidius. Ecce aliad ezemplam ex eodem, TrisC. IV, 10, v. 19,
obi Naso loqoknr de sua ad studiam poetices 9 etiain a pneritia , pro«
> peositate :

At mihi jam puero caeleitia sacra placebant ,
Inqne sunm lurtim Mnsa trahebat opus.

Vidit acutissimus Heinsius aglestia illa sacra non convenire huic loco
ubi de poetica agitur : ideo notat, « An, Permessia sacra? tale aliquid
latet. n Lege , « At mihi jam puero Phoebeia sacra placebant : » scriptum
erat, ut saepe in labriBffoebeia; unde/in c mulatay ccebeia; ez quo fe-
cerunt cotUstia.

45. Artificis curis. Totus locus ita habet :

Qui modos in deztm , qoanta ezperientia docti
Artificis cnris , pariter gestamina mensae
Fingere , et ingentes animo versare colossos ?

ubi artificis curis ut Pietat. Abasc. vs. 8 , « curasque fatigat Artificum ,
inque omni te quaerit amare metallo ; » et Plin. Hist. Nat. XXXVI , 3 >
« quo majns periculum eura artificum denuntiaret. » Nihilominus tamen
▼ix fieri potest, ut ita scripserit Statius ; qnippe deesl epitheton <r^i/ men-
tte quod respondeat et opponatur *rS ingentes colossos in altero seoten-
tise membro : hoc modo , « pariter fin^ere gestamina parvas mensae , et
versare animo ingentes colossos : » ita postulat elegantia, et mos perpe-

tuua Statii. Lege :

.... quanta expcrienUa docti
Artificis, cnrtsB pariter gestamina mens«
Fingere, et ingeates aninso versare colossos?

ita tupra , v. 37 , parvustiue tfideri sentirique ingens ; et Martialis , IX ,
XLiv, a, de hac stataa, «Exiguo ma^us iii sere Deus. » Curfa mensa est
parva mensa : ut eurtasupeliex Pertio, IV, 5« ; curia tabelia Ovid. Fast.
n, 4o®9 ^^ ^^ Heinsiom ; cttria peculia Amor. H, a : bssc enim vox non
s«mper denotat rem <fua aliqua parie defieU ; sed simpUciter parvam : ut
eurtus mulus, et curtus lar seu parva domus Horat. Epist. I, 7 9 nbi vi-
dendus Bentleiiu. Licet tamen certissimam puto hanc emendationem ,
in contextum non admiai , qaia sensus sine illa constat.

46. Ingentes animo versare eolossos? Nam Lysippus colossos oailavit ;
unnm prsecipue quadraginta cubitorum Tarenti , quem Fabius Veruco-
sns Romam transferre non aosas est , ob difficultatem moliendi , quum
tamen inde Herculem transtulerit. DoMrr.

492 NOTJS IN CARMEN SEXTUM

5a. Aut AUce. Domitias invenit in omnibus •nis Ut Tilue; unde edi-
dit, Aut EUtt, reclamante Politiano, Epist. VI) 1 9 propter metrum rio-
latum. In Parm. est , Aut teUe ; ▼emm ett , Aut Alees lucis : iotelligit
Augen , AUi filiam , ab HercuJe compressam ; vide Hyginum , Fab. 99.
Tangit hanc fabulam Noster, Herc. Surrent. ▼. 40 9 et hnnc locum ex-
plicat alter, Theb. IV , 387,

Non Tegea , non ipsa Deo vacat alite fclii
Cyllenc , templouqae Aleae nemorale BCinenrc

Hinc vides quare Tegea sacerdot Ange, nempe quia Arcadica erat, «t
sacerdos Biinervae AUig : vides etiam quare lucisp quia templum hoc
erat nemoraU. Mmnalis Auge vocatur, Herc. Snrrent. v. 4^^ id est,
Arcadiea. Hiec praetermisemnt interpretes.

56. Tenet hac marcentia fratris PocuUy adhuc stBvce meminit manus
aitera ccedis. Din hunc locum suspectum habui; quippe ctedes quas
Hercules perpetrabat non s(ev<B fuerunt, sed generi humano utiles ple-
raeque et necessarios , et quidvis potius quam scbvhb, Preterea , ex istis
verbis, adhuc shbvib meminit manus altera cwdisj non colligere potes
quodnam fuit, quod in altera manu tenebat hsc statua; verba enim^fa-
dio vel sagittm , vel cuivis alii mortis instrumento conveniunt : Dextra ,
inquit , tenet pocuium; laeva instrumentum alujuod letaie. Majps signate
loqni oportuit , quando descripturas erat Herculem istum , « Cujus laeva
calet robore, dextra mero, « ut de eo Martial. IX, xliv, 4« In codicibus
antiquis invenit Domitius, «Et haec leve roerait manus aspera sedis; »
pro qua , ut ipse fatetur, vulgatam dedit, « adhuc saevs meminit manus
altera caedis; » ingeniose quidem, si quadraret cum veritate; quam trinm
literarum mutatione en tibi, lector, exhibeo, « at haec clavae meminit
nianus : aspera sedes Sustinet, occnltum Nemeaeo tegmine saxum. ■
Prima litera in ciave coaluit cum ultima vocis praecedentis ; inde iaife, et
quia hoc non intelligpbatur, ieve; ad ultimum , Domitii sttwe; vides er-
roris originem et progressum. Elegantcr vero memintt ciava, id est,
tenety in parato habet clavam. Val. Flacc. V, 583 :

Qoem rogitas, Carmeius , ait : mos comminos arma
k Semper habere viro, semper mcminisae pharetrae ;

ubi vide doctissimum Burmannum hanc phrasin explicantem, et exem-
pla profcreotem. Noster, Theb. VI, 710, de disco in sublime ma^nis
viribus misso , « fugit horrendo per inania saltu ; Jamque procul meni-
nit dextrae;» quod explicat verbis proxime sequeutibus, «servatque
tenorem Discus; • ManUius, V, 3i, « Heniochusque memor curras, plan-
strique Bootes. » Recte etiam et necessario sedes; habilu enim sedentis
fingebatur haec icuncula, prout illam detcribit Martial. IX, xuv, jam
saepe citaf . :

Hic qai dara sedens porrecto saxa leooc
Mitigat , exi^o magnus io rrc deas,

Non ett fama recens , nec nostri gloria cxli :

LIBRI QUARTI SILVARUM. 4^3

Nobile Lytippi manut opuiqiie Tidet.

Vide reliqaa hujas epigrammatU, et cam Nostro confer (Nost. Martial.
Tol. II , pag. HiS. Ed.) omnla eadem in atroque invenies; ut necesse sit
aat Statiam ez Rfartiale , Tel Martialem es Statio mutao samsisse. Pro
et hetCf feci at hwCf ut denotetur oppositio. Theb. I, iia : • hec igne
rogali Fulgurat, hec Tivo manus aera Tedi>erat hydro; » Auson. Cupid.
cruc. T. 39 , « Gonjugis h»c, haec patris, at haec gerit hospitis ensem ; «
ita legendum pro et httcgerit^ simili depravatione. Propert. III, a, t. 35 :
Hkc hcderas legit in thyrtot, haec cannina nervis
Aptat , ac iUa mana teiit utraque rosam :

Tulgo etiam ihi et illa manu. Atpera sedes; saxo enim sedebat; nnde
Martial. dura tedens saxa miti^at, Parmensis hahet : « at hoc laeTse me-
minit manus aspa aetis, » Tirgula per caudam <rov p ducta. Gertissima
h«c emendatio.

6i. £f comitem oecasus secum portabat et ortus, Sagax lector inter-
polatricem manum hic deprehendet ; ride enim constructionem : « Ale-
xander secnm portabat hanc statuam comitem occasus et ortus; » ergo
hec sutna comes erat non Mexandri sed occasus et ortus; ergo ^run-
disium eomes aut Surrentum ductus amcsnumy ut loquitur Horatius, non
est tuus comes, licet tu istuc illum ducas , sed comes Brundisii vel Sur-
renti; eodem prorsus Joquendi genere quo hiec statua comes erat occor
suSy quia Alezandmm ad vel per occasum comitabatur. Dixisse debuit
eomitem per occasum et ortum, ut V, i, « tecum gelidas comes illa per
Arctos; » Tel ad occasum^ ut Sueton. Neron. c. 5, « comes ad orientem
G. Gesaris juTents. » DiTersa ratio est SilT. V, a , t. 35 , nbi Bolanus
dicitur comes belli Gorbuloi^, id est, in bello; ibi enim octio denota>
tar ; hic loeus tantum. Ita comes BhodU secessus apud Tacit. Annal. IV,
id est, in Bhodio secessu; de Lucillio Longo : comes omnium expeditio^
numy Suetonius, de fllustr. Grammat. de Lenseo Pompeii liberto. Suspi-
cor a Statio foisse , « Et comitem casus secum portabat in omnes ; » ex
Virgil. IX, 277 : « Et comitem casns complector in onmes; » quem imi-
tatur Sil. Italicus , 1 , 76 : « Et se participem casus sociarat ia omnes ; »
et V, Ters. 1^7 :

Nobile Gargeni tpoliom » qaod rege saperbus
Boiorum cieso capiti illacerabile victor
Apurat , pugnatqne decut portabat in omnet.

Errore librarii scriptum erat , « Et comitem occasus secum , etc. ■
deinde , quia non intelligebatur occasus in omnesy pronum fuit facere
occasus et ortus. Quemadmodum Tcro Alexander hunc Herculem , ita
Nero Amazonem circumtulit : Plinius , Hist. Nat. XXXIV, 8 : • circum-
tnlit et Nero princeps Amazonem de qua dicemns , et paulo ante G. Ge-
atias consularis signum , quod secum etiam in praelio habuit. Alexandri
quoque Magni tabernaculum sustinere traduntur solitae statnae. » Hein-
siu^, not. ad Ovid. Met. IV, 762, totum locum sic legit,

Pellcas habebat

494 NOT£ IN GARMEN SEXTUM

Regnator Uatit iWBien Tencnbile mtmtm ,
Et comitem occmu tecam portabat et orta :

sed UhU retineri potett ex looo Sii. Italic. X, 3^5 : « Hnic dactor letas
Tarpeio verlice mensas SpoQdenti, etc. » LttUB men$m aont qam cele-
brantnr po$i metoriam; tide qiw ootavi ad SorreDt. PoU. v. 6 ; qnibiu
addere poMem innumera esempla yocis Lhus hoc sensn. Alteri parti
Heinsians emendationis assentior; nt ortu et oecom stt per orUan et
oceasum; de qno dizi ad Viam Domit. ▼• ao.

• ■

65. Huic aciet vietor semper narrabat opUnas. Finge Alezandmm Ma-

gnnm statne hnjns anricolis insosnrrantemy «Ego detraxi Indosyego

hasta refre|$i Babylona, etc. » Qnam ridicula Hsbc repnesentatio Alezan-

drif snrdo fabnlam narrantis! Lege : « Hnio acies semper rictor refere-

bat opimas ; » semper tnctor^ ita enim ezhibet Pannensas ; sensns est t

m Ab hoc petebat animos in bella ; et rictory hnic referebat yictorias , »

hoic impntabat qnod ricerat. Mamertinns, Paneg. Mazim. c. 9, « adeo

numini illins simpliciter amanterque quidquid pro hisce terris feceras

retulisti; » ita bene emendarit Pnteanus, pro his ceieris. Enmen. Orat.

pro Restaur. Scfaol. c. 4 9 " Dirinae Imperatomm Csesammqne Dostromm

providentitty singnlarique in nos benevolentise , hnjus quoqne operis

instauratio referenda est; » ita legendum; vulgo, instaumtione paren'

dum «ft, sine sensu. Ekciderat , opinor, huic Statii loco prima syllaba

re : deinde pro ftrehat, quod metram non pateretur^ peritior aJiqnis

intrusit narrabaty quod prozimom erat. Bene vero opimas ades; nt

opima paXy Sil. Ital. XVI , 6S3 ; opima cmdesy IX, 43o ; triumphus api'

musy Horat. Garm. IV, 4» e^ seyetes opimasy I, 3i; ubi minus coneinne

vulgo legitur opimay et ad <ro Sardinies refertnr; vietimm opimeey Se-

neca, de Benef. I, 6; ubi male legitur optimie; spolia opima^ Vtrgilio

et aius. Si tamen codez aKquis addiceret, libenter hunc Tersum ita le*

gerem: «Huic epuias semper victor sacrabat opimas; » ut infra, v. So,

« et quum epulas , et quum Lenea dicaret Dona. » Sic sacrmre iaribms

diem, Valer. Fhcc. III, 176; sacrare honoremy Virgil. XII, i^o, et

PradentiuSy Psychom. v. 891. Sed quum haec conjectura a vulgatis ni-

mis longe abeat, retineo in conteztu aeies namtbat; ita tamen ut mazime

placeat referebat.

69. Magnoque ex agndne iaudum. Praecessit, v. 63, «magnas verterat
nrbes;» v. 67, « magna Babylona refregerat hasta;» v. 71, « magnos
fatis rampentibus aetus. » Haec omnia tam brevi intervallo locata nan-
seanf movent. Optime conveniret tantoque ex a^mine, utTheb. XI, 720:

.... hic quondam solio sablimis et armis
Septoa opem miaerit et jara , potentibaa arqatu
Sapplicibasqne , dabat ; cui nanc ei a^tne tanto
Una comes :

ita legendum; vulgo, petentibus csquus. Optime, inquam, conveniret

UBRI QUARTI SILVARUM. 4gS

tantOy nisi qaod toz tanium saquitQr versu proximo. Dispiciant acuti,
quid repooendum sit pro tnagno; ibi enim latet deprayatio. Toto nimis
longe recedit a Yulgata ; propius est et meo jndicio verius, «longoque ez
agmine laudum. » Tacit. Annal. II, « fessas Gallias ministrandis equis :
longum impedimentum agmen , opportunum ad insidias , defensantibus
iniqunm. » Ooeupationum agmen apud Plininm, Epist. II, 8. Oridius,
Met. VII, 6a4 :

Hic nos fragilegas adspeximns, a^ine longo,
Grande onns eziguo formicas ore gerentes.

Commutantur hte voces apud eumdem, Met. XIV, So8, ubi pro /uiu/a-
mine magno, duo libri habent iongo^

70. Excusasse triumphos, id est, deprecari, veniam petere ob victo-
riam Thebanam; quia Hercules Thebanus fuit. Hanc phrasin unice illu-
strat Oyid. Heroid. II, 77, ubi Phyllis Demophoonti dicit, « Quod so-
lum ezcusat, solum miraris in illo; » quod solum pater tuus Theseus
culpabile ducit, et ob quod veniam petit (sc. perfidiam), tu miraris et
imitaris. — Fertur T^banos tantum excusasse triumphos. Alezander
Bllagnus Teniam ab Hercule petiit, ob eaptas et erersas Tliebas Wlasri^
Xoc/c, quibus orinndus erat heros, earumque praesidium et decus. Mobbix.

75. Mox Nasamoniaeo , etc. Signum istud Herculis post Alezandrum
tandem ad Annibalem Tcnisse etiam Martialis tradit, dum de hac ea-
dem statua scribit, IX, zlit : « Hunc puer ad Libycas juraTerat Anni-
bal aras. » Nasamones Libye populi. Bkhnart.

91. Sed casta ignaraque culpos Mens dominiy cui, etc. PutaTi aii-
quando Statium scripsisse Mens Nonii cui^ etc. quia, in recensendls
hujns statuae possessoribus , Tel certa descriptione Tel propriis eoram
nominibus utitur. Primum, inquit, PelUsus regnator hxnc habuit; de-
inde rex Nasamoniacusj Annihat; post ejus letum, OTtk^h^xSyllcBconvi"
via; nunc eam habet DominuSy cui fides prisca^ etc. Nirois Taga esset
Imbc deseriptio, nisi ez supradietis sciremus quemnam intelligit per
hune Dominumy quem nunquam Noniwn^ sed Findieem appeUat, ut
▼. 4) «t a3; et iu Martial. IX, zlit, i^^ «t xlt, i. Utcwnque ait hoc,
mens D&mini^ est , dominus. Thebaid. 1 , 85 :

. . . . da , Tartarei regina barathri ,
Qaod cupiam Tidisse nefas ; nec tarda seqnecnr
Mens JaTeBnn ; modo digna Teni , mea pjfnora noioes :

mens juvenumy id ettjjuvenes. Horatins, Garm. IH, 5: «Hoc caTcrat
mens proTida Reguli; » id est, Regulus. Glaudian. Laud. Serenv, t. 19,
« Anne aliud toto molitur carminis actu Bfeonii mens alta senis? » id
est, MtBonius senex y Homerus. Ausonius, Epigr. 129, «Medeam Tellet
quum pingere Timomachi mcns; « td est, TimomacAta;Virgil. iEneid.
VIII, Tcrs. 2o5:

496 NOT^ IN GARMEN SEXTUM

At furif Gaci mens e£Ferai , ne quid inaasaai
Ant intentatttm icelerisve doUve fuijtet ,
Quatttor a stabulis pnestanti corpcAre iattros
Ayertit :

ita legendum, nonfuriis. Mens Cacifurisavertity id est, Cacus fur avet'
ttt. Mens CuBsarea pro Cossary Ovid. Pontic. 11, i, ▼. 17; ita quorum
menti pro quibus apnd Virgil. JBn. 11, 35, « At Gapys et quonim melior
sententia menti,a id est, quibus melior sententia. Ita illorum mentet
pro t//t ap. Maniliam, H, 6a6; quibus tnentibus pro ^ui6tts apad Valer.
Flaccam, VI, Ters. 181. Mens enim simpliciter pro persona; Gradas,
Gyneg. vers. 96,

.... Dens ille , an proxima Divis
Mens fnit , in cccas aciem qnr magna tenebras
Egit , et ignamm perfudit lumine vulgus ?

Javenal. VI, 3i6: «O quantas tunc illis mentibos ardor Goncabitas!
qoae vox saliente libidine ! » ita legendum; vulgo, saltante libidine. Ma-
nilias, II, « Aat qaae fessa sedent pigras referentia mentes; » ita legen-
dam, non Ut : signa referentia pigras mentesy id est, quae similia simt
desidiosis et pigris hominibusy quatenus sedent. Ovidias, Art. Am. 111,
aS : « Nec tamen hae mentes nostra poscantur ab arte. » Mens igitur
domini pro dominus^ ut aeli lumen pro ccslum, Phcsbi nom^ pro
Phosbtu,

94« Vesiinus* Gui amicus fuit extrema etiam fortana; et nonc illias
nomen mortui recolit. Vestinus interfectus est jussa Neronis in consa-
latu : odium in eimi conceperat princeps ob nimiam sodalitatem ; nam
Vestinus ejus ignaviam deviociebat; ille metuebat amici ferociam. Misit
igitar Generatum tribanom cum cohorte , ut eum necaret ; nam tonc
epulabatar cum juventute delecta pari astate. Primo adventa triboni
statim venae abscissae sunt, medico accito : vivens adhac balneo mersa-
tas est , nulla edita voce qua se miseraretur. Dom IT.

98. Fittas, et amiuites carmina laurus, Hic tibi solemni memorabit
carmine^ quantus, etc. Inscita haec repetitio vocam carmina et carmine,
tam nullo intervallo, vix potuit a Statio proficisci; in secundo rero loco,
To carmine recte habere evincit locus Thebaid. VII, 289: «BeUaqoe
perpetuo memorabunt carmine Muss. » Mihi non dubium est Statium
scripsisse, « vittas, et amantes tempora laurus. n Vide quae dizi Praefat.
de commutatione vocum trisyllabarum. Ita Ovid. Art. Amat. O, 3,
« Laetus amans donet viridi mea carmina palma ; » in quatuordecim
MSS. erat tempora; et in octo lauro pro palma. Laurus vero et tempora
perpetuo conjunguntur ; Auctor Eleg. in Mort. Drusi, v. 4^9, «Cingor
ApoUinea victricia tempora lauro; » Anonymus in Laud. Herculis,

linque nemus, moUique exsutus tcmpora laoro
Populea mecum carmen luctare sub umbra;

LIBRI QUARTI SILVARDM. 497

Val. Flacc. IV, 334 : • viridi connectit tempora laoro ; » iTibQlL HI^ 4 '
« Hic juvenis casta redimitus tempora lauro; » Ovid. Amor. 11, la : « Ite
triumphales circum mea tempora lauri ; » Virgil. V, 53^ , « Sic fatus ,
cingit viridanti tempora lauro;» Noster, Epithal. Stell. v. aay, «hic
enthea lauro Tempora, Minoa crinem premit ille corona. » Sed nul-
lus esset ezemplorum finis. Posset qnidem in secundo versu legi solenini
pectine; sed alterum multo magis mihi placet.

99 sqq. Sequitur ennmeratio laborum Herculis, obscnrior fortasse,
quam qua; ab omnibus primo intuitu possit a^osci. Scilicet tfSt lUacas
Geticasque domos Statius intelligit , et Trojam quam Hercules vi ezpu-
gnavit , et Diomedem , Thracum , sive Getarum regem , quem propriis
equis qnos ille humana carne alebat, epulandum tradidit.

lOi. Nihil dicam de Stymphalicis avibus, aut de apro Erymanthaeo,
quos memorat hic Noster; sed. vid. Pausan. Arcad. pp. 3^9 et a53,
Wech. y Gatull. LXIX , 1 1 a ; Ovid. Fast. II , 373 ; Plin. II , 37. En.

loa — io3. Pecoris possessor Iberi. Geryo Hispani» rez, qui tricorpor
fingitur, quia tribus insulis, Balearicae majori et minori ac Ebuss? prae-
fuit ; hujns victi et occisi boves abduzit Hercules. — ScsviB Mareoticus
arbiter arcB. Busiris hic intelligitur; Mareoticus, iEgyptius, a Mareotide,
regione JBgypti. Super aras, quas advenaram sanguine foedabat, ab
Alcide fuit immolatus.

io4' Spoliata limina Mortis; abducto scilicet ab inferisGerbero.

io5. Flentes ScythUg lihycBque puellas. Scythia puelUe snnt Amazo-
nes, qnae ab Alcide devictae fnerant. Hesperidas indicat <ro LibytB; quia
famosus ille Hesperidum hortus, cujus aurea poma abstulit Hereules,
in Libya situs erat. Ed.

106. Regnator Macetum. Alezander rez Macedonnm, qui dicebantur
etiam MaceUe.

I. 3a

CARMEN VII

LYRICUM

AD MAXIMUM JUNIUM.*

J A M D I u la to spatiata campo ,

Fortis heroos £lrato labores

iKffery atque ingens opus in minores

Contrahegyros;
Tuque , regnator LyricdB cohortis ,
Da novi paulum mihi jura plectri y
Si tuas cantu Latio sacravi ,

Pindare , Thebas.
Maximo carmen tenuare tento :
Nunc ab intonsa capienda myrto
Serta ; nec major sitis ; et bibendus

Castior amnis.

VARIA LECTIONES.

* Pro Lyricum , Pann. Ode Zy-
rica. — God. Paris. edit. princ.
fyrieum, A.

I . Jamdiu lato satiata eampo, Ita
omnes vetastiores. Optime vero
restituit Morellus spatiata; quod
confirmat sensus , et tox iato , et
fniiiores ^yros. — God. Paris. edit.
pr. saciata. A.

a. Pro herooSy plerteijae editt.
herois; male; Ovid. Amor. U, 17,
«Jungitur Herous cum breviore
modo; » et ita alibi ille, et alii. —

God. Par. edit. princ. hewois, A.

9. Pro Maximoy Parm. Maxi'-
mum. — God. Par. ( a manu prima)
et ed. pr. Maximo. A.

1 1 . Nunc major sitis et bibendus
Castior amnis. Sic alii ; at si Maximo
carmen tenuare tentat, quodnam
opus, quseso, siti mngori? si per ver>
snm licuisset, dixisse potius debuit
minor sitisy ut castior €annis. Nunc
opus est leviore fyra^ Ovid. Met.
X, 1 5a ; Martial. Epigr.Vm , lzx, 3,
de Nerva : • Quum siccare sacram

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. VIL 499

Quando te duld Latio renuttent
Dalmatae montes ? ubi Dite viso
Pallidus fossor redit , erutoque 1 5

Concolor auro.
Ecce me natum propiore terra
Non tamen portu retinent amoeno
Desides Baiae , lidcenve notus

Hectoris armis. 30.

Torpor est nostris sine te Gamoenis ;
Tardius sueto venit ipse Thymbrae
Rector , et primis meus ecce metis

Haeret Achilles.
Quippe , te fido monitore , nostra 2 5

Thebais multa cruciata Uma

largo Permessida posset Ore, Tere-
cnndam malait esse sitim. » Magna
enim sitis locum habet, ubi de re-
bus magnis ageodum est, non ubi
carmen tenuandum; ita, Thebaid.
Vm, 373, bella dicturus et prslia,
majorem ApolUnem optat : « Sed
jam bella vocant : alias nova sug-
gere vires Galliope, majorque che-
]yn mihi tendat Apollo ; » Propert.
II, 10: «Snrge, anime, ez hnmiti
jam carmine snmite vires y Pierides,
•magni nunc erit oris opus; « et ita
roilUes apud omnes poetas. Le^^e ,
« Nunc ab intonsa capienda myrto
Serta ; nec major sitis ; et bibendus
Gastior amnis;» quasi dixisset,

• oec opus est majori siti, et mo-
dicus haustus sufJBciet. » Ita Silv.
1^4** tiec proturbare curules Et
ferrum mulcere to|^a ; » sic et car-
mine proximo , ad Menecr. vs. 6 ,

• Nec solum festas secreta Neapolis
aras Ambiat; etsocii portus, etc. n
Martial. Epigr.X, ii, 1 1 : «At chartis

nec furta nocent, et secnla pro-
sunt ;» idem,X, zix,i : «Necdoctum
satis, et parum severam^ etc. »
Noster, E^iced. in Patrem , « Nec
simplex patrise decus; et natalis
origo Pendet. » Tenuarecarmen est
ex Propertio, Ul , i : « Dicite quo
pariter carmen tennastis in antro. «
— Cod. Par. ed. pr. nunc m. s. A.

17. Pro natumy Parmensis va-
tem. — r-God. Paris. et edit. princ.
natum. A.

19. Pro liticen notus^ Parm. la-
ticen motus; Rom. laticem motus,
InGronov. edit. male est liricen; et
hoc seqnitur Veenhusias. — Edit.
pr. laticumve motus, ut et cod. Par.
qui ex emendatione, laticemve m.
Nulli tibiceny quod sit simplicius. A.

ao. Pro annis, Parm. et Roro.
amntj. — Cod. Paris* edit. princ.
amnis. A.

aa. Pro ThymhrcBy Parm. tym-
brte. — Cod. Paris. edit. pr. f/m-
brte. A.

32.

5oo P. P. STATII SILVARUM

Tentataudaci fide MantuaDse

Gaudia famse.
Sed damus lento veniam , quod alma
Prole fimdasti vacuos penates.
O.diem laetum ! venit ecce nobis

Maximus alter.
Orbitas omni fiigienda nisu ,
Quam premit votis inimicus hseres ,
Optimo poscens , pudet heu ! propinquum

Funus amico.
Orbitas nullo tumulata fletu :
Stat domo capta cupidus superstes
Inuninens leti spoliis , et ipsum

Gomputat ignem.
Duret in longum generosus infans ;
Perque non multis iter expeditum
Crescat in mores patrios , avumque

Provocet actis !
Tu tuos parvo memorabis enses ,
Quos ad Eoum tuleris Orontem ,
SignaTrenatde moderatus alae

Castore dextro :
lUe , ut invicti rapidum secutus

3o. Penates. Cod. Paiis. et ed.
pr. p^natis. A.

35. Pro propinquum y Parm. et
Aom. propinqui; et pro amico ,
Parm. antici, — Cod. Par. propin-
quo.,. amico-; at ex emendat. amici.
Ed. pr. propinquo,.. amico. A.

37. Pro tumuiata, Parro. cumu"
lata; Rom. timulata. — Cod. Par.
ez emendat. cumulata. Edit. princ.
tumulata. A.

39. Leti. Cod. Paris. ed. princ.
Iteti. A.

44- P«*o actiSf Parm. artis. —
Ed. pr. dctisy et sic etiam in textu
cod. Paris. qni ad marg. arfe. A.

46. Pro tuleris, Parm. et Rom.
tuleras; perperam : metuehant,
opinor, metro; sed non opQS erat;
vide 0?id. Fastor. I, 17, et pas-
sim. — Cod. Par. edit. princ. tu-
leras. A.

47. Pro aia, Parm. et Rom. auitt.
Sed tiedet hanim ineptiaram. —
£d. pr. auieSy et sic a manu prima
cod. Paris. qni ex emendat. a(<e. A.

LIBEB IV, CABMEN VII.

Gsesaris fiilmen, refugis amaram
Sarmatis legem dederit , sub uno

Viverecaelo.'
Sed tuas artes puer ante discat ,
Omne quts mundi senium remensus
Orsa Sallusti brevis , et Timavi

Beddis alumnum.

5oi
5o

5i . Sub imo Vivert calo. Sic alii ;
sed Gron. Reliq. ad SiW. ootat Petr.
ScriTerium legere sub uno aglo;
qnodyerissimiiiD est, etParm. con-
firmatQm. Ante hanc legem erant
mutatoresdomorumy nt de iis No-
ster, Protrept. Grispini, rs. i35,
• An jaga Pannonie, mntatoresqae
domorom Saoromatas qnaties?»
Vagos Sauromaias Tocat , Lacrim.
Etmsc. V. 170 ; et Seneca, Hippol.
T. 72 , « Vacuisqne Tagns Sarmata
campis ; a idem, Troad. t. i a , « Et
qa« Tagos Ticina prospiciens Scy-
thas Ripam caterTis Ponticam vi-

dnis terit; • ita legendam ; Talgo
ferit. Voces imtts et unus perpetao
commatantar, quam calami ductus
in utraque iidem sint. — God. Par.
ezemendatione, uno; ed. pr. ttno.A.
55. Et Timavi Beddis alumnum.
Ita recte pleneqae editiones; et in-
telligitur T. liTius, PataTinas. Par-
mens. tamen tomm; Rom. Trojani;
quod satis obscare ezplicat Domi-
tius. Timaui qaoque Politianas le-
git, Epist VI, I. — Edit. princ. et
torani. . . . abunne; et sic a manu
prima cod. Paris. qni ad marg. (i«
,mavt... alumnum» A.

»t^-\^tm^\n/^v»ftt%t%f\,t/%f^%i%f^%f\'^^^^'^^t^'%^'^'^^^ «^»^»»«i^»i»^^ ■)^»^^.^.i^..^^^,^i^^.^ii^.^^.^^

IN CARMEN SEPTIMUM LIBRI QU^RTI

8ILVARUM.

* l^YlKDii, «lc. Hioivium Janinm ahMntem in Daknatia reTocat ia
urbtn) oi<|iie QOOfratnUtur ob fifium nvip» fnsceptum. Qaan antem
diMediii}» ab AehiUeide quam inchoaverat, musam ra^t, nt numerof
heroicoa contrahat in minores ffyros , et lyiieoa. Domit.

3u Jtque in^ens opus in wunoMi contnaks gyroe, tion male liie ie(p9
ta^tfiif epo§, ut fipithaL Stell. ▼. ^Si , no6Jle epos, «bi wtde ^u» notavi.
fiion tamen omnino ^eceeaarium e$t epot hoic loco, quia pneeesalt Ae-
«ooj lab^retf adea nt quivis iQtel)%at ^d ▼elit per in^eiif opuf : aliter
ieto looo Epithal. Steil. 4ihi •ensus et oppositio ponulant nobiie epof,
^si^noldy opus noii neoewario ^not^t poenut ep*OH>ny qnum de aliii
quoque rehus dicatnr , ut ihi diai ; dnde patet le(^endran apud Ond.
Heroed. Amor. t. 896, « Quantum Vir^plio nobile debet epos^n non
opus ; et Giofanus in vet. lih. invenit opos : et facile sane fuit librariis
iodoctiS) qui non inteUigebant vocem epos, mutare illam in opt&s. Hein-
sius tamen et Bnrmannus nihil mutandum censent isto Ovidii loco ,
quia opus saepe dicitnr de poemate epico. Sed hoc argumentum nihil
prohat, quia optis etiam de elegis et scriptis leviorihus usnrpatur pas-
sim apud Ovidium; ut Heroid. XV, 3, de carmine Sappho,

An , nisi legisscs aactoris nomina SapphCts ,
Hoc breve nescires nnde venlsset opiu ?

Fastor. H, 3,

Nunc primtui velis, Elegi , majoribos itis :
Exi^wn ( memini ) nnper eratis opns ;

Trist. n, 436 y « Et leve comifici, parque Gatonis opus. » Nihil igitnr ex
hac voce, ut mihi videtury concludi potest ; et probandiun erat nobile
opus ahsolute et per se positnm, denotare poema epicum. Non dnbito
quin et elegi recte dici possint nohile opus, si suo genere prsstantei
sint : et ita urbem Gyzicon vocat Ovidius, Trist. I, 10, « Gyzicon, Ha:-
monise nobile gentis opu$;n et valvas Prbpertins, U, a3, «Et valv»,
Libyci fio6t7e dentis opus. n Si Statius, eo Epithalamti ioco, uti voluis-

NOT. IN CARM. VII LIB. IV SILV. 5o3

set Toce opus^ dixisset, opinor, forU opus; hoc enim proprinm est
epicas poesi^ nt grande opu* tragoedis. NohiU opus nimis ambigQam
videtnr.

5. Tuqu0^ regnator fyriem cohorHs. PindaniS) Scopelimi fiiias, Tbe-
banas ; cnjus laribas et famili» parci jassit Alexander ; morte quoqae
nobilis : nam in gremio paeri dilecti in gymnasio mortaas inTentns est :
noTem lyricorom, ot ait Fabins, licile princeps : noTem autem lyrici
fai sant, Alceas, Sappho^ Stesichoras, Anacreon, Bycos, Baccfaylides,
Alcman 9 Simonides 9 et nonos Pindarns. Doicit.

. i5. Pallidus fossor redit^ erutoque Concolor auro. Hanc locam ez-
pressit Sil. Italicas, I, a3i ,

.... Astnr ayanis
Visceribos faicene tennris mergitor iinis , ^
Et redit infeliz efifouo cotacolor anro<

Notaverat boc Nic. Heinsias ad Glaadian. p. 9, et Dan. Heinsius' ad
Sitiam. Notabilis Tero et Statto innsitata aaoitas in faoe carmine a Ters.
II, ad Ters. 5i, de qoa monai ad Lacrim. Etroac. t. i45.

19. Idticenve notus Bectoris armis. Bfisenum promontorfum Gumis
Ticinum denotat, quod a Miseno • seternom teaet per ssBcuia nomen ; •
Virgil. ^eid. VI, a35. Morell. — Propertius^ III, 18, 3, Tocat faunc
Iu6tcifiem y sed Nostro ma^s placuit liticen , i lituo , quo circum He-
ctora insignis pu^as obibat, at ait Yiri^us, .£neid. VI, 197 : qtiem
Tide pag. lao, tom. III editionis nostrse, u^ notas et Ezcarsas IV et
VII, ibid. pa^. aaa et aa6. Ed.

39. Ei ipsum Computat ignem. Avide inTefahur in captatores orbo-
rum ^quoram mnltitudine temporibus suis offendebatur. Gomputat etiam
impensam pyrse, tanquam id ipse solTat. Lege autem duodecim tabula-
mm, ligna ad rogum indolata csse oportebat; quod a Solonis legibus
manaTit, ad coercendam funertiin impensam. Domit.

^^*"*'*^^

CARMEN VIII.

AD JULIUM MENEGRATEM

OB PROLEM.*

r ANDE fores'Supenim , vittataque templa Sabseis
Nubibus et pecudum fibris spirantibus imple,
Parthenope : clari genus ecce Menecratis auget
Tertia jam soboles : procerum tibi nobile vulgus
Crescit , et insani.solatur damna Vesevi.
Nec solum festassecreta Neapolis aras
Ambiat : et socii portus , dilectaque mitis
Terra Dicarcheae , nec non plaga cara madenti
Surrentina Deo sertis altaria cingat ;

VARIiE LECTI0NE8.

* In Parmensi, epigraphe hujus
cai*minU est Juiio Menecrati con'
gratulatio : forte Terius; yide Pnef.
hujus libri. — God. Paris. eA, pr.
AdJulium M, congratuiatio o. p. A.

I. Pro vittata^ Parm. vwita. —
Cod. Par. ed. pr. vittata. A.

6. Nec solum festtu secreta Nea-
polis aras Ambiat, Quis mihi dicet
quare Neapolis hoc loco secreta di-
citur? Ego nihil hoc loco possum :
nisi Statius scripserit Uetata Nea-^
polis; idem quod lata facta; ut
apud Glaudianum, in Sec. Gous.
Stilich. V. 177, de re simiH, « pue-

rumque ferens hic regia mater Au-
gusto monstravit avo : lanatus at
ilJe Sustulit in Tyria reptantem ve-
ste nepotem; » et hoc sensu pas-
sim occurrit haec voz. Sed hoc non
admodum placet. Ven. secrata Nea-
po/is. Quidnam est monstri, quod
sub hac voce latet?

7. Pro mitis, Parm. mifi. — Ood.
Paris. ed. pr. mitis. A.

8. Parm. JHcarchei^ ut seroper;
ego edidi DicarchetBy et de ea le-
ctione dixi ad II , 3 , v. 93 ; et III, i,
V. 92.— God. Paris. ed. pr. JHchar^
chei, Gruc. Gronov. Dicarchei. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. IV, CARM. VIII. 5o5

Materni qua litus avi , quem turba nepotum
Gircuit, et similes contendit reddere vultus.

Gaudeat et Libyca prsesignis avunculus hasta ;
Quaeque sibi genitos putat, attollitque benigno
Polla sinu. Macte , o juvenis , qui tanta merenti
Lumina das patrise. Dulci fremit ecce tumultu
Tot dominis clamata domus : procul atra recedat
Invidia , atque alio liventia pectora flectat.
His senium , longaeque decus virtutis , et alba
Atropos , et patrius lauros promittit ApoUo.

Ergo quod Ausoniae pater augustissimus urbis
Jus tibi tergeminae dederat laetabile prolis ,
Omen erat : venit toties Lucina , piumque
Intravit repetita larem : sic fertilis , oro ,
Stet domus , et donis nunquam nudata sacratis.
Macte , quod et proles tibi saepius aucta virili
Robore : se juveni laetam dat virgo parenti :

lo. Pro queniy Parm. et Rom.
ifua. — Ed. pr. qua; et sic etiam
cod. Paris. qui ex emeDdattone^
quem, A.

i5. Dulci tremit ecce tumultu
clamata domus. Sic alii ; at quo-
modo tremit? tremit est quatitur;
atqui clamor infantium non potest
quatere domnm; unde patet veris-
simam esse emendalionem Heinsii 9
qui ad Ovid. Met. IX , 307, le^pt ,
« dulci fremit ecce tamultu , etc. »
Fremit est strepity resonat; et hoc
confirmat voz clamata, Gonf. No-
ster, Surrent. Poll. v. 5o; Seneca,
Tliyest. 180; Noster, Thebaid. V,
692; Virgil. GuHc. v. i5i, « Argu-
tis et cuncta fremunt ardore cica-
dis ; • ubi pro ardore, mallem ar-
busta, ut Eclog. II, i3, et Georg.
III, 328. Recte vero Tot dominis

clamata domuSy id est, in qua tot
domini clamant; ut Theb. V, 58 1 ;
Nemees reptatus ager est ager JVe-
mece m quo reptavit^ scil. serpens.
Pro dulci tumultu, Parm. dulcis
tumultus. Ex hoc vero loco et his
ezemplis patet, Tofremere non sem-
per esse iratorum et indignantium
(quod et ad Ovidii locum notave-
rat Heinsius) et ideo me recte re-
stituisse, Lacrim. Etrusc. vs. 18 19
Tunc immanefremenSf ^ro gemens ;
de quo tuncdubitavi. — Cod. Par.
ed. pr. didci tremit e. tumultu. A.

19. Vulgo, promisit, quod et
habent cod. Paris. et ed. pr. Vide
notam. A.

a4- Vu]0o , mutata ; quod et exhi-
bent cod. Paris. edit. princ. Vide
not. A.

26. Sejuveni. Ven. Parm. Rom.

5o6 P. P. STATII SILVARDM

[ Aptior his viitus , citius dabit illa nepotes. ]

Qualis materDis Heleue jam digna palaestris

Inter Amyclieos reptabat candida firatres ;

Vel qualis csBli facies , ubi nocte serena 3o

Admovere jubar medise duo sidera LunsB.

Sed queror haud fadles , juvenum rarissim^, questus,
Irascorque etiam , quantum irascuntur amantes.
Tantane me decuit vulgari gaudia (ama
Noscere ? quumque tibi vagiret tertius infans , 35

Protinus ingenti non yenit nuntia cursn
Litera , quae festos cumulare altai*ibus ignes ,
Et redimire chelyn , postesque omare juberet ,
Albanoque cadum sordentem promere fiuno ,
Et creta signare diem ? sed tardus inersque 4»

Nunc demum mea vota cano? tua culpa , tuusque
Hic pudor : ulterius sed enim producere questus
Non licet ; en hilaris circumstat turba tuorum ,
Defensatque patrem : quem non hoc agmine vincas?

Di patrii , quos auguriis super aequora magnis 4^
Litas ad Ausonium devexit Abantia classis;

(etiam cod. Paris. et edit. pr. A.)
sed. Mox pro lcstaniy forte legen-
dtim mediam. Conf. not. ad ▼. 37.

37. Jptior, Sic edit. pr. et cod.
Paris. in textu, qui ad marg. Am^
pllor. A.

35. Pro va^irety Qonnullae editt.
vagitet; male ; dixisse enim debuit
vagitaret. Recte Morellus restituit
vagiret. — Cod. Paris. edit princ.
vagiret. A.

39. Pro promere , Rom. premere.
— Cod. Par. ed. pr. promere. A.

40. Et cantu signare dimn. Re-
rle Bentleius, not. in Horat. Carm.
1 , 36 , « Et creta si{piarc dicm ; »
quippe pra?cc<«sit chelyn , et scqui-

tur vota C€a\o. Vide eum. Nec me
movet istud Ovidu, Amor. m, 10 :
« Festa dies Veneremque vocat can*
tusque merumque ; ■ quippe vox
signare absurditatem alterius le-
ctionis plane demonstrat; nemo
enim signare potest diem canta,
sed cretay candida et Ista nota«
cujus contrarium meesta nota apud
Lucan. V, 390 , de Ges. « si^avic
tempora digna Moesta nota; • Ca-
tollus , LXVII , 1 48 : « Qaem lapide
illa diem candidiore notat. » — Cod.
Paris. ed. pr. cantu. A.

44- Pro Defensaty Rom. Defen-
sas. — Cod. Paris. odir. prinr. De-
fensat. A. ,

LIBER IV, GARMEN VIII. 5o

Tu , ductor populi longe emigrantis , Apollo ,
Gujus adhuc volttcrem Iffiva carvice sedentem
Respiciens blande felix Eumelis adorat ;
Tuque , Actaea Ceres > cursu cui semper anheio
Votivam taciti qqassamus lampada mystas ;
Et vos , Tyndaridae , quos non horrenda Lycurgi
Taygeta , iimbrosaeque magis coluere Therapnae ;
Hos cum plebe sua patrii servate Penates.
Sint qui fessaiif aevo crehrisque laboribus urbem
Voce opibusque juvent , viridique in nomine servent :
His placidos genitor mores , largumque nitorem
Monstret avus ; pulchne studium virtutis uterque.
Quipfl et opes, et origo sinunt, hanc, lampade prima

47* Pro longe eniigrantisy Parm.
et Rom. longe migmntis: saavias
altenim. — God. Par. ed. pr. longe
migrantis, A.

48. Pro sedentem^ Rom. seren'
tem; eodem errore quo Kal. Dec.
V. 24« ^^ P'*^ serenam restitai se^
dentem, — God. Paris. edit. prioc.
sedentem. A.

50. Pro ActoBay Parm. acea, —
Cod. Par. ed. pr. actea. A.

5 1 . Pro taciti mysUCy Parm. tan*i
mixUBy solemni errore in utraque
▼oce; Rom. mesUgy et lampade pro
lampada, — God. Paris. ed. princ.
valgatam taentur. A.

53. Pro umhrostBque y opinor scri-
bendum esse umhroscBve. — Pro
Therapna, cod. Par. teranne; ed.
pr. terannoB. A.

54- Pro patrii servate penateSy
Gronovius, Diatr. c. 44) ^^^'^ ^^~
quem snspicari posse Statium scri-
psisse patrUe servate penates, ad
evitandam vaxflQKvyia.f ^ qoum su-
pra , vcrs. 4^ , dixerit IH patrii ,

quoSy etc. Acute quidem et, credo,
vere ; Servate hos patrioBy id est, m
honum patricSy seu Neapoleos.

57. Placidos. God. Par. ed. pr.
placidus. A.

58. Pro Monstrety Parm. etRoro.
Monstrat. — God. Paris. ed. princ.
Monstrat. A.

59. Uac lampade prima Patri-
tias intrare foresy hocpuhe; ut scri-
bunt veteres Ed. Sed opinor nihil
esse verius emendatione Gevar-
tiana hujus loci, Papin. Lect. IV,
1 1 : « Quippe et opes et origo si-
nunt, hanc, lampade prima Patri-
tias intrare fores; hos, pube sub

ipsa Romulei Hmen pulsare

Senatns. » Et hoc probavit Grono-
vins, Diatr. cap. 44» ^^ ^^ nanc
primus firmo, auctoritate edit. Par-
mens. in qua clare legitur hac in
priore versu, et hos in altero. Hanc,
scil. puellam. De lampade prima
vide Gronorium , loco memorato ;
ubi putat Statiara simpHciter dicerr
laropadc prima, sine rcspertu ad

5o8 P. P. STAT. SILV. LIB. IV, GARM. VIII.

Patritias intrare fores ; hos , pube sob ipsa
Si modo prona bonis iovicti Caesaris adsint
Numina , Romulei limen pulsare Senatos.

secundasnviptjaB ; quod yerissimnm
est, et exemplis aptissimis ibi illu-
stratum. — God. Paris. et ed. pr.
hac /.; sequenti yerso, ed. pr. his
p. Qt et cod. Par. qui a manu se-
cnnda, hos. A.

61. Pro prona, Parm. et Rom.
plena ; qnalis diversitas estPropert.
1 , 16 , y. a3, nbi pro sidera prona

mnlta exemplaria habent plena;
quod placuit Gronoyio, Obsenrat.
ni, 3; sed non persuadere potnit
Broukfausio ; nec cuiquam alii. —
God. Paris. et ed. pr.p/eno. A.

6a. Numina, Edit. pr. Limina;
et sic etiam cod. Par. qui ad mai^g.
Nomina. Mox autem hic et illa ptU-
sate. A.

NOTiE.

IN CARMEN OCTAVUM LIBRI QUARTI

SILVARDM,

* A.D JuLiUM Mehbcratbm , etc. Gonipratiilatnr Julio Menecrati Neapo-
litano, qni ez filia PoUii Felicig, de qno ante est dictum, tres snscepe*
rat liberos. Parthenopen antcm patriam alloqnitur, qu», qunm ancta
sit prole Jnlii, debet sacra diit reddere. Domit.

5. Et insani sQiatur damna Fesevi. Vesevi prodigiosnm incendium
snb Tito respicit , qnod Plinins jnnior, lib. VI, Epist. i6 et ao, ad Taci-
tum, accurate describit: (i6,§ i3) « interim e Vesuyio monte pluribns
locis latissimie flammae altaque incendia relucebant, qnomm fnlgor et
daritas tenebris noctis excitabatnr. ...«(ao^Ji^)* Vix consedera-
mns, et noz, non qnasi illnnis aut nubila, sed qnalis in locis clansis In-
mine exstiocto : audires ulnlatus f(^minamm, infantinm qniritatns, cla-
mores Yiromm. . . . > Vid. ninium nostrse editionis , Tol. I, pa^. 353
et 363. Ed.

i6. Proeul atra reeedat Invidiaf atque alio liventia pectora fiectat.
Nihil mutant editiones ; et tamen , nisi omnia me fallnnt , insignis hoc
in loco est deprayatio; qnippe apnd poetas et alios ubi indncitur Dea
Invidia alicui nocitnra, non dicitur nocere pectorey sed oculis et ohtutu
et vultum figendo in illam rem ; ut mihi non dubium sit Statiam hoc
loco scripsisse, « atque alio liventia lumina flectat. » Et yide qnare ita
putem; infira, Pietat. Abasc. y. 138, de Fortuna etlnyidia,

.... qnis jttsnc ioiqaas
/Btemmn bellare Deas ? nailamne notaTit
IlUi domnm , torro qoam non luec lamine figat
PmtcDas, et s»Ta pertarbet |;aadia deztra ?

Epiced. Phileti, y. 72 , « Attendit torvo tristis Rhamnusia yultu; • ubi
vide qnse notavi; Apnleins^ Miles. IV, pag. 73, «Nec ille tam clarus
tamque splendidns pnblicse yoluptatis apparatus Inyidite noxios efiugit
ocnlos; » Ovid. Metam. 11, 777 : « Illa Deam obliqtio fngientem' lumine
cemens Mnrmnra parva dedit ; » loquitur de Invidia yidente Minenram
abenntero. Et huc referendum istud Virg. Ecl. III , 3o3, «Nescio quis

5io NOT^ IN GARMEN OCTAVUM

teneros oculus mihi faacinat a^os ; » credebant nimirum veteres , in
oculis invidentium aliqnid esse nocivum; nnde istud Horat. Epist. I, i^?
« Non istic obliquo oculo mea commoda quisquam Limat; » et Vir|plii
ohliqua invidia, Mn. XI, 337. Facile yero fieri potuit, ut yox Ivvenda
propter similitudinem ductuum calami, eztruderet sequentem lumina;
cujos rei extfmpla aliquot dedi ad Tibuitin/Vopisc. v. 5o. Et hae voces
peciora et hmina alibi commutat» fiienint ; memini hoc ez libris anno-
tasse Burmann. ad Ovid. Trist. II ; sed versas non nunc occurrit. Glarom
tamen exemplum habes apud Senec. Herc. Fur. vs. aiQ, ubi pro remisso
lumincy substituerunt pectore; quod merito damnavit Gronovius.

19. Et patrius lauros promisit Apoilo. Ita recte editiones, patriuSy
non patrias laurosy quemadmodum edidit Gronovins. Patrius Apollo
est toTMfn^^ ' patet ez v. ifiy et sqq.

Di patrii , quos aaguriis , etc.

Tu, ductor populi longe emigmntis, ApoUo,

Tnque f Actsca Geres, etc*

Hos cnm plebe sua patrii servate Peoates.

Unde etiam patet legendum esse prornittity non promisit; si enimjom
promisit ApoVo sentum et deius virtutiSf qaodnam opns hac precatione,
ut servaret? Mamertinus, Geneth. Mazim. cap. tgt) «uascentes vos ad
opem generis humani bona sidera et amica viderunt, quaei voHs con-
cordiam sempitemam, et vestrorum geuerum caritatem, et fovendc
retpublicaer studia conciliant; itemque, praeter victoriss toto orbe terra-
ram partas, etiann narvalia tropasa promittunt; » Tiballus, lU, 4 •' « Hoc
tibi coujugium promittit Delius ijpse. • Recte vero longa deeus viffuiis^
ut Lucan. II, 358 , * Hoc solum longa» |>reticim virtutis habebis. » Hoc
moneo, ne quis longum conjiciat.

21. Jus tibi tergeminoB dederat Idetahile prolis. fcitelligit celebre jus
trium liberorum, qtiod orbis, pro ma^o benefido, dum esset Kbem
republica, senatus, postea principes dabant. Plin. Epist. X, 3, i, ad
Trajanum: «Exprimere, I>omine, verfois non possnm, quantum mihi
gaudium attuleris, quod me dignum putasti jure trimn liberoram. •
Adde Martial. Epigr. HI, zcv, vs. 5:

Prxmia laudato u*ibuit mihi Cteiar uterque ,
NatonMnqoe dedk jura patema trium.

BiiurART.

34- Et donis nunquam mulata sacratis. Saerata haec dona sunt jus
tfium liberorum, quod Menecrati iodulserat Geesar, aatequaoi ex uxore
liberas susceperat : bono omine , inquit Statius ; nam statim totidon
suscepisti, o Menecrates; et sic utinam maneat tua domua, /ertiiis^ et
nunqaam mutata donis sacratis. Sed nuUu» in hac ?oce mutata sensus;
saltem knic loco non congrous; quomodo enim luec dona mutasent
Menecratis domiun? tolerabili forte sensu dici posset fasec domos mu'

LIBRI QUARTI SILVARCM. 5ii

lari, si antea sterili et sine Uberis domino Gaesar concesnsset Jti5 trium
liberprum; tunc enim ez sterili mfertiUm qnodammodo esset mutata;
sed quando haec optat Statina, Menecrates habet tres liberos, et ex suo,
non indul^entia tantum Imperatoris. Hsc qunm ita sint, optat, ut do-
mns maneat quenuidmodum nunc eat^fertHis, et nunquam mutata dch
nis saenais. Inepta dieo httc, et Stadum soripsiue, «sic fertilis, oro,
fitet domns, et donis mnquam nudata sacratis; » stet fertiiis^ et twh
uudata donis saefatis, id est, viduata, vacua, sine donis saeratisy seu
tribus liberisf qnos adidatorie Tocat domum Imperatoris, quia statim
seqwebaDtnr jus trium liberorum Menecrati concessvm ; nudata dowis,
ut Ovidius, Met. XII, 4^9 ' ^^^ parat hunc armis nudare jacentem; »
Pmdentins, Psyehom. Syg,

Omtie odus tx hxmieris rejeceraC ; onmibui ibat
Nudata indimis , mdto et se fiiice leTsritt ;

Gicero, Arateis, «Denudat foliis ramos, et cortice truncos;» Ctesar
Bell. Gall. lib. 11 : « Hi , ubi circumjecta mnltitudine hominum totis
moenibus, undique in murum Japides jaci coepti sunt, murusque defen-
soribus nudatus est, testudine facta, portis succedunt, murumque sub-
ruunt; » et lib. III, «Ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus
premi yidebatur, eo occurrere et auxilium ferre. ■ Vide et (Sceronem ,
de Orator. I, 38; et Bentleinm ad Horat. Art. Poet. v. 60, ubi pro mu-
tantur primo conjicit nudantur, quod exemplis adstruit ; vel vtduantur,
quod et in hoc Statii loco ego dudum conjeceram , tlonis viduata sacra-
tis; sed preestat - nu</atoy q^aia voz seque proba, minor mutatio; quum
notum sit literas dett psne ejnsdem esse sonAs et potestatis ; unde pro
nudata scriptum erat nutata, et deinde mutata; quale mendum, ut
mihi Tidetur, adhuc insidet eumdem Horatium^ Art. Poet. ▼. 4o,

Sumitc materiam vestris, qni scribitis, aeqoam
Viribtts ) et versate din , qaid ferre recuaent ,
Quid valeant humeri : cui lecta potemer erit res,
^ec facundia deseret hunc , nec lacidus ordo :

nisi fallor, scripsit Flaccus, « cui lecta pudenter erit res; » id est, mo-
destgj et ratione habita virium suariun, et quid ferre recusenty quid va-
leant humeri; ita, v. 5i^ « dabiturque licentia sumta pudenter; » et
Epist. I) 17, « distat, sumasne pudenter An rapias; » pro pudenter^ scri-
ptum forte fuit putenter, mutata d in t; unde nullo ne^otio fecerunt
potenter, Gonfirmat hanc emendationem ipse, Epist. I, 1 : « nec meus
audet Rem tentare pudor, quam vires ferre recasent. »

37. Aptior ku FirtuSf citius dabit Ula nepotes. Vereor, n« et hic qno-
que manua Uberalia nobia iUuserit , «t pro thesauro carboiiem obtru-
serit. Totum loeum videamus ,

Macte , qnod et proles tihi sspiQi ancta virili
Robore : se juveni laetam du virgo parenti :
Apcier his virtua, citins dahit ilta nepotes.

5ia ^OTJE IN GARMEN OCTAVUM

Qualit matarxiiB Helene jam digna palantris
. Intcr Amydsos repubat candida fratret ;
Vel qualis c»U iades , ubi nocte sercna
AdmoTcre jobar mediae dno sidera Lonse ;

abi primiim consentiunt interpretes , hanc gratulationem Menecrati
scriptam esse ob natam^/tam ; et patere yidetur ez versu secundo hujus
loci^ sejuveni latam dai virgo parenti; post dwnfilios; unde, « Macte
qnod et proles tibi saepius ancta ▼irili Robore; se juveni, etc. a Jam
ergo, si hec puella Junior esset ceteris, et tertto loco nata, quomodo,
quseso, verum esse potest quod dicit, citius dabit illa nepotes? quomodo
eitius, si natu minor? ut bene quaerit Gruceus ; quem hic locus adeo
movit, ut putaret non defiliay sedfilio hanc scriptam gratulationem ;
cui et aiio argumento propugnare nititur, ex versu 35, « qnumque tibi
vagiret tertius infans; • ubi si puella edita fiiisset, longe magis, inquit,
decuisset Statium scribere, vagiret tertia proles. Futile hoc argumen-
tum ; et quid respondebit Gruceus ad hunc locum Glauc. Melior. v. ^,
« Quid referam altricum victos pietate parentes?» ubi isti t;tcli parentes
sunt matreSj sensu et sequentibus exemplis ita postulantibus. Adhuc
igitur verum esse potest ferCiam hanc sobolem fuisse pueilam; et tan-
dem concedit ipse Gruceus. Sed frustra; quippe supra, in Herc. Sur^
rent. locus est, qui clare probat duos priores Menecratis liberos fuisse
filium et filiam; et consequenter tertiam hanc soboUiny quae causam
dedit huic carmini, fuisse itidemyt/ium. Locus est, ▼. i^S, ubi Hercules
grates agit Pollio ob exstructum templum, et haec illi pollicetur,

Avertam lactos et tristia damna vetabo,
Teqae nibil hesum viridi renovabo senecta ,
'GoDcedamqae dia juvenes spcctare nepotes ,
Donec et hic sponsae matorus, et illa marito,
Rarsus et ex illis soboles nova.

Hic et illay nepotes Pollii, liberi erant Julii hujus Menecratis, filius et
filia; tertia igitur proles erat filius, Hoc certum est. Restat difficultas
de nrS citius; quod cl. Dodwellus explicat , propter pubertatem in fe~
mellis qnam in maribus maturiorem, quum mares matrimonium inirent
anno aetatis i^) feminae|ia ; unde colligit, duobus annis minorem yC/iom
non esse potuisse fitio Menecratis primogenito. Sed non recte argu-
mentari videtur vir clarissimus; sumit enim pro concesso quod erat
probandum. Mihi omnino spurius et insititius videtur versus, « Aptior
his Virtns, citius dabi tilla nepotes; • quod et clarius patebit, si spectes
totius sententiae connexionem , quam hic Tersus foede interrumpit :
«Fortnnate quoque (vel, Sisfolix) quod duos virilis sexus habes, et
quod tibi edita est filia ; pulchra illa , et talis qualis Helene inter duos
fratres, vel qualis i|octe serena Luna inter duo minora sidera. » Omnia
hic plena vides; nec interseri aliquid potest, nisi ut nexum disjungat.
Uncinis igitur excipiatur iste versus, Aptior his VirtuSy etc. Mihi quidem
ita videtur. De phrasi se dat dixi ad Soter. Gallic. v. 49» LBStam parenti
est qwB facit latitiam seu gaudium parenti; ut Theb. V, 656: «lUa

LIBRI QUARTI SILVARDM. 5i3

autem ubinam, cui panra craorig LaetaTO damna mei? » « ubinam autem
illa est, cui damna mei craoris panra sunt aut keta, >• id est, « cui lae-
titiam facinnt damna mei craoris; » dixisse potuit grata, Tacit. Annal.
11, ad fin. «Geteram recenti adhuc moestitia, soror Germanici livia,
nupta Druso, duos virilis sexus simul enixa est; quod raram, laetumque
etiam modicis penatibus, tanto gaudio princfpem adfecit, ut, etc. »
Idem, Annal. in, « aberat quippe adulatio, gnaris omnibus Istam Ti-
berio Germanici mortem male dissimulari; » et ita alibi. — In Addendis
antem Marklandus subjicit : Eiplicavi phrasin , lietam parenti, Sed nisi
▼alde fallor, scripsit Statius, « Se juveni mediam dat virgo parenti. »
Supra probavi hanc filiam natam esse secundo loco, et hanc gratulatio-
nem scriptam esse Menecrati, ob nuper naturoyi/ium, qui erat tertius
infans. Jam igitur totum locum relegaraus :

Macte f quod et proles tibi saepios aucta virili
Robore : se javeoi mediam dat virgo parenti ,
[ Aptior hit rirtns , citius dabit illa nepot^ ]
Qualis maternis Helene jam di^na palaestris
Inter Amyclseos reptabat candida fratres ;
Vel qualis caeli facies , ubi noctc serena
Admovere jubar mediae duo sidera Luoae.

Vides hanc fiham , quae mediam se dedit , comparari Helencs inter duos
ft-atres, et LuniS inter ddo sidera; quse comparatio ineptissiraa est, nisi
legas mediam; non enim similis erat Helenae tnCer Gastorem et PoUu-
cem ex eo quod dedit se leetam parenti, sed ex eo quod dedit se me-
diam. Gertissimum hoc videtur. De versu illo, Aptior his virtus^ etc. jam
dixi ; si Statii sit , de quo tamen ji|re dubites , ponendus videtur post
istum, Admovere juhary etc.

36. Protinus ingenti , etc. Ex Ovidio , Heroid. VI , 9 : « Gur mihi
fama prior quam nuncia litera venit ? »

46. Abantia classis; id est, Euboica. Garystus ante Ghalcodetis di-
cebatur, vel Macris , ut Dionysius putat et Eaphorus tradit : Aristides
Macram ait : Ghalcidemus Ghalcidem, a x*^'^* >bs, quod ibi primum
ai^nt repertum ; Menechmus eamdem Abantiam ait appellatam. Home-
nis nunquam Euboicos , semper Abantes appellat , eorumque laudat
robor. Aristoteles ex Aba oppido Phocidis Thraces venisse scribit, qni
Euboeam tenuerunt : alii ab Al^ante heroe appellatam putant ; ut etiam
Euboeam ab Euboea, muliere indolis heroics : hoc autem ait Papinius;
quoniam ex Ghalcide Euboeae venerunt, qui tennerunt NeapoUm; ut
etiam qui condiderunt Gumas; quoram fuerant duces Hippocles Gu-
masus et Megasthenes Ghalcideosis. Domit.

49- Eumelis, id est, Parthenope, Eumeli fiUa; nam Parthenope, ut
poeta sentit, Eumeli filia, coloniae Ghalcidensis dux, solum NeapoHta-
num elegit , secuta augurium columbae , in cujus rei monumentum

/. 33

5i4 NOT. IN GARM. VIII LIB. IV SILV.

ApoUinis statua effecta est, colaniba m k»TO bnmero msidcBte; iia ot
eam respiceret Parthenope, et adorare Tideretnr. Eomelos Thettolui
popolos habnit, fiaitiiboe Phthioticss, at Homer. scribic, et refert Strabb.
DomT.

5o. Actaa Ceres; cujos sacra talia celebramiiSy qoalia sont in Attiea
ad Eleosinem insdtuta ab Eumolpo, ut ApoUodoros refert; «nde En*
molpia dicuntur a Sophocle. Doiut.

5i. Fotivatn taclH quassamus lampada mysUg. Nam facibos discur^
rentes sacra Cereris operabaotur, repnesentantes illius errores et inda*
gationem fili» , quam perrestigasse fertur facibus adhibitis. Currebant
autem usque ad extremam lassalionem silentes, multa bacchantibus
similia meditantes ; nam Bacchi sacra cum Cerere erant conjnncta.

DOMIT.

54. ^os cum plebe sua patrii servate penates. De penatUnts et patriis
deis haec profert emditns Hand. : Ut rem paucis comprehendam , dii
patrii, 4r«Tf0»oi vei «rdM-^iei, prssides putabanlur Tel loci, Yel ciTitatis,
yel gentis, unde iyx^fWj «-oxiei/p^oi , iyy^fttf dicti. Vid. Spanhem. ad
Callimach. p. 3o8. Publici erant dii, sed non commnnes: (cf. Servium
ad Tirg. ^n. XII, 118). Atheniensibus tutelares dei habebantur ApoUo
et Jnpiter (vid. Albert. ad Hesych. ▼. n«T^a»oc Zivp), maxime et tragi-
corum sententia (vid. Porson. ad Eurip; Medeam, i3i4» p* 4^4« I^ips.}.
Penates vero utrum in numero patriorum deorum fuerint, nec ne, docti
viri non sine cansa dubitarunt. Junius in nomenclat. c. i^^ pag. Ba^?
disjangit Penates a patriis diis; unos esse contendit Gevartius. Sed
utriusque sententiam yeram putabis, modo Penates saepe patriorum
deorum nomine generali appellatos acceperis. Penates igitur t^I pobUci
vel privati dieebantar (vid. interpr. adLiv. Ilf, 17; SeUii obserr. c. 9);
patrii dii semper pablici , i. e. commnniter culti. Hinc explicandos Ne-
pos , Themist. VII , 4 • " Athenienses suo consUio deos publicos suos-
que patrios ac penates muris sepsisse ; » quem male capiunt, quam deos
privatos intelligunt nomine patrioram appeUatos. A.

55. Sint pii fessdm mvo erehristfue bstorlbm urfem Foee bpihustfue
juvent. Nic. Heinsius ad Sftl. Ital. XIV, 563 , pro erebrisqut iab&rUms,
legit FeAitfue vaporilms; tel, erehrisque vaporihus. Ingettlose quidem;
sed nihil mman^m pnto. Te lahor^s optime denotat ihMMmadd coja^
camqae generis^ perieulay et damna. Monitti ApoUibarik, Paniieg. ad
Majorian. Ang. ▼. 677,

Lngdunnmque tuam, dnm pneteris, atpice victor;
Ocia post nimios poscit te firacta labores ;

Virgil. JEsi, II , 383 , « ut te post multa tuorum Funera , post varios
hominumque urbisque labores Defessi aspicimus ! »

11 I nan

CARMEN IX.

HISUS SATURNALITIUS

AJi^ PLOTIUM GRYPaUM.*

JtiST sane jocus iste^ quod
Misisti mihi, Gryphe, pro libello.
Urbanum tameQ hoc potest videri ,
Si post hoc aliquid mihi reniittas ;
Nam si ludere , Gryphe y porscrveras ,
Non ludis : licet , ecce , computemus ;
Noster purpureus ne^^usque qhana ,
Et binis decoratus umbilicis y
Prseter me , mihi constitit decussis.

TARIf LEGTIONES.

* RinuSatujnuUidusadPloHum.
Ita concipitarepifvaphebujas car*
miiiis in ediuonibus; ged «emper
sospicatns sum deesse cofpiomen
liajas PUiii; et confirmanjlParm*;
illa enim habet PlQtio Grijppo; boc
tantom : ceteram vero partem tituli
recte halnere non duluta, propter
ista Pr^efat. « Plotio Gripbo ma^
ris gradas javeni di^us pposca-
lom veddam ; sed interim Hende-
cas jUabos , quos Satarnalibus una
risimus, hoic Dolamini inserui. »
Nic. Heinsins ad Ovid. Trist. I^ i,
V. 5 , et ad Pradentium , Gathea.

V^ 33, et aKbi, ciut Statinm Lu$u
SatumaJUtio ; nescio enlpa memo-
ri», an «imilisuduie ▼ocnm et sen-
sua. — God. Par. Bisut SalumaH'-
tius ad Plotium,^ Edit. pr. Plotio
Grippo. A.

3. Gtyphe. God. Paris. edit. pr.
Grippe; et ita passim. A.

9. MikicoMititdeam, ^lefgo*
bant ; at Gronov. de Pecan.Tet. I, S,
probat le^rendnm esse decumis; viz
opus erat; nam et ita habent ple-
rasqae editionee ante Gevartian. et
suara. — Gixi. Paris. edit. priac. de-
eusiis. A.

33.

5i6 P. P. STATII SILVARDM

Tu rosum tineis situque putrem ,
Quales aut Libycis madent olivis ,
Aut tus Niliacum , piperve servant,
Aut Byzantiacos olent lacertos ;
Nec saltem tua dicta continentem,
Quae trino juvenis foro tonabas ,
Aut centum prope judices , prius quam
Te Germanicus arbitrum sequenti
Annonae dedit, omniumque late
Praefecit stationibus viarum ;
Sed Bruti senis oscitationes ,
De capsa miseri libellionis ,
Emptum plus minus asse Gaiano ,
Donas : usque adeone defuerunt
Scissis pilea suta de lacernis?
Vel manlilia , luridaeve mappae?
Ghartee, Thebaicaeve, caricaeve?
Nusquam turbine conditus ruenti

i3. 0(enf. Vulgo , co/unt; qDod
et retioent cod. Paris. et edit. pr.
Vide not. A.

17. Pro sequentiy cod. Par. ed.
pr. sequentis. Vide not. A.

23. Pro asse Caiano, Domitins
ad Kal. Decembr. v. 17, legit asse
Gaiolo; et notat, Gaiorum numis'
mata in arte erant; et deinde citat
hnnc versum : non intelligo. —
Cod. Paris. edit. princ. Yui^atam
exhibent. A.

24. Scissispilea suta, etc. Sic scri-
psit Stat. non Casispileasuta de la-
cemis. Conf. Virgil. JEn. VIII, 702 ;
Juvenal.III, i48,et354;Virg. iEn.
Xn, 609 ; Prndent. Psychom. v. 685.
Apuleius, Miles. IX, p. i85, ed.
IVicxi : « Dii boni ! quales illi ho-
manculi vibicibus lividulis totam

cutem depictiy dorsumqoe plago-
sum scissUi centunculo magjis ita-
umbrati quam obtecti; » ita legen-
dum ^ vulgo sine sensu , vibieibus /i-
veMnis; Plin. Epist. IV, iS: ■ Ad
hoc quidam omntus adolescens
scissis tunicis, ut in frequentia so-
let, sola velatus toga perstitit, et
quidem horis septem. » Ubi roirari
soleo quomodo scinderentur tw
nicce ^ toga integra; tunica enim
toga est propior. Conciliate haec,
o isti , qni de re Vestiaria scripsi-
stis : si enim quidquam inteI(igo,
scripsisse debuit Plinius, sctisa toga
sota velatus tunica perstitit. Voces
scindunt et casdunt commutsntur
apud Ovid. Fast. FV, 273. Prosuta,
Parm. supta. — Cod. Par. ed. pr.
Casis... suta. A.

LIBER IV, CARMEN IX.

Prunorum globus , atque coctanorum?
Non ellychnia sicca , non replictae
Bulborum tunicse , nec ova tantum?
Non leves alicae , nec asperum far ?
Nusquam Cinyphiis vagata campis
Curvarum domus uda cochleanmi?
Non lardum breve , debilisve perna?
Non Lucanica , non graves Phalisci ,
Non sal , oxygarumve , caseusve ,
Aut panes viridantis aphronitri ,
Vel passum psythiis suis recoctum ,
Dulci defruta vel lutosa coeno?
Quantum vel dare cereos oletites ,

- 4o

38. Prunorum globus, etc. Omit-
tit hunc Yersum Romana editio. —
God. Par. ed. pr. exhibent. A.

ag. Pro ellychniay Parm. euli-
chnia. — £d. pr. et cod. Paris. in
textu ynlgatam tuentar, nisi quod
pro ellychnia scribunt elychnia;
at in margine idem cod. reponit :
fl N. euHchina s. n. repletae Pullo-
rum t. n A.

3o. Pro ova tonftim, Tumebus
conjecerat ova tota; quod probare
videtur Morellus. Non opus ulla
mutatioAe.

34* Breve, Vnlgo , grave; et hoc
habent cod. Paris. et ed. pr. Vide
not. A.

36. Non sal , oxiporumve, Ita
editiones : Parmensis tamen Oxi-
garumve ; quod admisi, propter
auctoritatem istius editionis ; sensn
ceque commodo. Differentiam inter
oxyporon et oxygarum petere po-
tes ex Apicio, I, 33, et 34 9 ubi
eorum compositionem habes; et
▼ide C2olume1lam, deReRust. XII,
57, et doctissimum Listerum ad

locam Apicii. — Ed. princ. oxipo-
rumve; et sic in textu cod. Paris.
qui ad marg. oxigaron. A.

37. Viridantis. Sic etiam ed. pr.
et cod. Par. in textu, qui ad marg.
nitidantis, A.

38. Psythiis suis. Cod. Paris. P.
uvis^ et ad marg. viis. Edit. princ.
uvis. A.

40. Cereos olentes. Heinsius ad
Pnident. Cathemer.V, 33 , ex Parm.
restituit o/ente5> prontte«te9;Domi-
tius in suis invenit aventes; unde
ille fecit arentes; « nam, inquit, ab .
arido et paupere cUente mittuntur ;
Murtialis : Cesset cereus aridi clienr
tis. 9 An vero si cliens aridus sit ,
ideo cereus recte dicatur aridus?
nugae. Verum est olen tes; cerei enim
ex cera odorata fiebant ; vide Gro -
noY. Obterv. in Script. Ecclesiast.
c. 5, et Heinsium ad Prudentii lo-
cum. Turnebus legebat cereos erat
tres; Morellus, aratos; frustra. Ven.
alentes; id esset, olentes. — Cod.
Par. in textu, arentesy et ad marg.
olentes. Ed. pr. arentes. A.

5i8 P. P. STAT. 8ILV. LIB. IV, CARM. IX

Gultellom, tenuesve codiciUoe?
OUares , rogo , non Ucebat uvas ,
Cumano patinas vel orbe tortas ,
Aut unam dare syBthesin ( quid horres ? )
Alborum caUcum , atque caccaborum?

Sed certa velut sBquus in statera ,
Nil mutas , sed idem mihi rependis.
Quid? si quum bene mane semicrudus
lilatam tibi dixero salutem ,
Et tu me vicibus domi salutes ?
Aut quum me dape juveris opima »
Exspectes similes et ipse coanas ?
Irascor tibi , Gryphe : sed vakbis ;
Tantum ne mihi , quo soies lepore ,
Et nunc hendecasyllabos remittas.

4a. OUares uuas. Harkim memi-
nit Martial. Vll, xx, 9: « lllic et
QTIe collocantur ollares. >

43. Patinas vel orbe tortas, Sic
recta scriben^ ratio postulat; non
Cumano jmtinas in 6rbe tortas, Non
enim m or6e tortt dicuntur, sed orbe,
id est, rota. Apul. Apolo^. « Etiam
oi*bis a figulo circumactus , etc. •
Tibtill. II, 6 : «Flctaque Cumana
1a'bri6a terra rota; • non, in rota;
PfiV). Hist. Nat. XXltV, 12 : « yel
ad tecta coctilibus latercuKs fron-
talisque, aut qus rota fiunt;» Pe-
t^nius , Satirico : « et nova teme
Pbcula , qus facili vilis rota finxe-
rat actu. n Nec metuas a positione
Tov vel; ita enim locatur vers. 3^ ,
• Dnlci defruta vel lutosa cceno. •
— Cod. Par. ed. pr. in oihe, A.

46. JEquus. Cod. Paris. ed. pr.
t<iuus. A.

47. Nil mutos, sed idem miAi
rependis, Diversam iectionem ex-
bibet Parmensis, «Nil mittis, sed
idem nibil rependis ; » Roouuia
quoque idem nihil rependis. Acute :
« ego tibi nibil misi ; tu idem nihil
mibi remittis. » Nescio an ita scii-
pserit Statius , sed defendipossetex
loco Persii, I, laa : « Hoc ridere
meum, tam nil, nuUa tibi vendo
Iliade; • et Juvenal. Sat. ill, 308 :
« Nil babuit Codrus : quis enim
negat? et tamen illud Perdidit in*
felix totum nibil. » Mittis vero pro
mutas nibili est. — > In Addendis
Marklandus : Veneta qnoqae, idem
nihil rependis; et vtrum est. A. —
Cod. Par. a manu prima, « Nii mit-
tis , sed idem nibil rependis ; • ex
emendatione : « N. mittis s. i. mibi
r. s Prios illud babct ed. pr. A.

48. Ven. omittit vocem mon^.

<W%^/W«Af^<«^^%*<^^^^«A ^W%^/^«>^/W^-««V^ ^%»>»'%/%>^>"VW»'V%^W%<%'%/V%'»/W»/%/»'WVm<»<%^»<,'^ %/%,

mTJE

IN CARMEN NONUM LIBRI QUARTI

SIliVARUM.

* 1x18178 SATUBHALrrius , etc. In Saturnalibns Xenia mittebantnr et apo-
phoreta. Papimat i(|;itar Plotio amico libellam miserat pro Xenio : Plo-
tios jocans ei alterom librom remisit scriptum de pbilosopbia a Bruto,
codice Yetosto et corroso. Papinius cavillando jocatur, recensetque
apophoreta satumalitia , qase ille mittere debuisset quum accepisset
Xeniom. Mihi sane ridetur smulatio Gatulliana ; nam et Catullus eodem
argumento in GalTum conqueritur, quod sibi libram miserit in Satur^
nalibus pro munere ; carm. XIV, i a :

Ui macDi I hombaeni et saerann libeUnaii ,
Qaem tu scilicec ad tuam Gatattum
Misti contiauo, at die periret
Satamslibos optimo dieram.

DOMIT.

-*- Hic Piotius GryphuM (sen Grippus, seu Gr^Aus, seu quocnmque
oognomine gaudet) yix idem esse potest, qui apud Tacitum, Hist. £11,
et IV, occurrit : qaippe iste Gryphus honores sub Vespasiano gesserat;
hic fttojuvenis erat, quando Uendecasyllabos cnm Statio risit. Noster
forte erat filius istius ; et ita sentire jam video Dodwellum, Aonal. Stat.
cap. 54* Marklaitd.

▼■u. §. Heeussts. Assipondium, dupondinm, tressis, quatressis, ita
tiaqae od decem, qnod dicitor decustisy hoe est, decem Jibrarom, ot
eat a4 Gentam, centassis. Persios, sat. ▼, vs. 191 : ■ Et centom Gnecos
ctirto centosse licetor. » Doiot.

|3. Jlui Bytantiacos eolunt lacertos. Qoomodo iibelii re\ charUB dici
potsont col£re Bysantiacos lacertos? Domitios notat, colunty regunt;
non intelligo , nisi voloit tegunt; qood seqoe yerom est, hoc est, nqoe
falsom. Lege, «Aot Byiantiacos olent lacertos;« clarum hoc primo
iatiatu. Horat. V/piBt, O, i, ad iin.

Cam scriptore meo capsa porrectiu aperta
Deferar in ricom Tendentem tos , et odores ,

5ao NOT^ IN GARMEN NONUM

Et piper y et quidqiiid chartis amicitur ineptis ;

Pers. sat. 1)4^9 «nec scombros metuemia carmina, nec tas;* quem
imitatur Sidon. ApoUinaris, carm. X, 3i5:

Nos Talde steriliB modos Camopnae
Rarae credimus hos brcTJque chartae
Qaar scombrus merito pipcrque portet ;

pergit facete ,

Nam qoisnam Deiu hoc dabit rejectae ;
Ut vel suscipiens bonos odores ,
Nardnm , ac pinguia Nicerotianis
Quae fragrant aiabastra tincta succis ,
Indo cinnamon ez rogo petitum ,
Quo Phoentx juvenescit occidendo ,
Costum , malobathrum , rosas , amomum ,
Myrram , tus , opobalsamumqne servet?

Mariialis , Epigr. III , l , 9 , « Quod si non scombris scelerata poemata
donas; » et IV, lxxxvi, 8 :

Nec ronchos metnes maUgniorum
Nec scombris tnnicas dabis raolestas ;

Gatullus , Garm. xciii , vs. 7 :

At Volnsi Annaies apuam porgentnr ad ipsam y
Et hizas scombris saepe dabunt tunicas.

Bene vero olent Byzantiacos lacertos. Horat. Serm. II, 4 9 65 ; de olivo,
Quod pingui miscere mero muriaque decebic ,
Non alia quam qua Byzantia pulnit orca.

17. Arhitrum sequenti Annoncs dedit. To dedit postulat sequend^ hoc
est ^facili^ obsequenti^ obedienti Plotio procuratori; ut bene GronoTias,
Diatr. c. 4^^ ^^^ refellit eos qui voluemnt/re^iientt, et erudite et co-
piose hanc vocem iilustrat. Inter alia exempla hoc Manilii profert,

lib. V, 658 :

Hoc trahit in pelagi csedes et vulnera natos
Squammigeri gregis ; eztentis laqueare profundum
Retibns , et pontum vinclis armare sequentem ;

quod ita explicat: •sequentem pontnm est cedententy patientem^ non
reluctanteniy nec dedignantem piscatoria arma. Pontum armare vinclis,
est , retibus ac ceteris armis piscatoriis velut induere pontum , pisci-
busque infestum reddere. » At quis nnquam ita locutus est, armart
pontum vinclis pro induere pontum retibus? anne aliquid armari potest
vinclis? festinanter nimis scripsit yir magnus. Lege, « et pontum vinclis
artare frequcnlem; » hoc est, totum mare occupare et angustum red-
dere, oppletum retibus et vinclis ejus. Frequentem vinclis est densumf
pUnum vinclis; ut Silva frequens trabibus, Ovidio; frequens arboribus
iucuSf Senec. Epist. 4i; scopulos frequentes exsulibuSf Juvenal. Xl^,
a46 ; et innumera ejusmodi. Artare seu arcfare pontum ut apad Lucan.
IX, 35, et Senec. Herc. Fur. v. 1210. Sed jam video Scaligerum conje-

LIBRI QUARTI SILVABUM. 5ai

cisse arclafe, In MS. Gemblacensi pro sequentem est furentetn ; unde
adstruitur aliquatenus mea conjectura ; nisi malis frementem , id est ,
indignantem. Hunc Manilii locum, ita ut hic, ezplicat alibi GronoTius,
ad Plauti Pers. I, a. -— Markland. in Addendis suis : Pro sequenti, Ven.
Parm. Rom. sequentis; ut constructio sit, dedit te arbitrum iequentis
annoncBy id esi^fecit, constituit te arbitrum. A.

ao. Sed Bruti senis oscitationes. Vel Brutum intelligit, qui in philoso-
phia secutus est Antiochum Ascalonitam et veterem Academiam, An-
tiochique firatrem Emphiliam, quod placet; tcI Brutum senem male
scribentera notat, suorum temporum hominem. Domit.

ag. Non ellychnia sicca. EUychnium est quod lacemas adhibetur et
flammam nutrit , fnniculns scilicet ex stupa , et , ut Plinius scribit , ex
alia etiam materie aliquando. — Sicca^ etiam sine oleo. Domit.

33. Nusquam Cinyphiis vagata campis, etc. Id est, non habebas
testudinem, quam mitteres mihi. Nam excogitatum est putamina testu-
dinum in laminas secare, lectosque et repositoria his vestire; quod Ar-
▼ilius PoUio primns docuit, sagacis ingenii ad luxuriae instrumenta.
Angustatoriam intelligit, quod ex putamioe testudinum constabat, mit-
tebaturque in Saturndibus. Domit.

34. Non lardum grave debilisve pema? Non L non graves phalisci , ut
quidam, sed non ferri potest ^rave eXgraves. Lege, ■ Non lardum breTC,
debiKsTe perna. • Probathoc tox debilis, ejusdem fere hoc loco sensus.
Per lardum breve iotelligit minutam lardi portionem ; et bene exprimit
eziguitatem muneris : lardum breve ^rofrustum lardi, ut minor altilis
JuTenal. V, 168, pro pars altilisy non tota altilis: « Ad tos jam Teniet
minor altilis ; » ita legendum , non Ad nos ; de clientibus enim , non de
seipso tfgit. Sic debilis holetus apud Martial. VII, xx:^«Et lippa ficns,
debihsqne boletus ; » curtus centussis Persio , Sat. V ; non totus centussis,
cui aliquid frangitur^ ut loquitur JuTenalis. Pariter commutantur he
Toces brevis et gravis Claudiano, IV Cons. Honor. t. Sio, «Que sub
te Tel caussa breris, Tel judicis error Negligitur? » ita recte edidit Hein-
sius, pro caussa gravis. Vide locum.

35. iMcanica. Farcimen iuTentnm primum in Lucanis populis, unde
est ei nomen. Ab Apicio conditur pipere, cimino, satureia. Domit.

4a. Ollares uvas; in ollis senratas; quod fieri docet Columella in
bumastis duraturis purpureis, ut pediculi impicentur, dura pice Tas
fictile condiatur, paleb quam siccissimis cribratis et substratis ; altero
Tasculo adhibito cooperiatur, circumlito luto paleato, et ponantur etiam
in tabulato quam siccissimo , obrutis Tasis palea. Eae ollares uts dice-
bantur. Domit.

Saa NOT. IN GAilM. IX LIB. IV SILV.

44* ^«^ unam dare tynthefm {quid homs?) Atborum talieHm, aiqme
caooahorum? Reoco kttc capuuit interpretes; et esc m^afa ^rfoeiiuU» ^
qauido seOicet almd ezipeatatiir, aliud dicltar* Similiter Marlialis , D ,
XLTi, ia re timili^

Qiiaiittan erat infeliz pannit frtadare cluobaB
( Quid renui* ? ) Boa te , Nsrole , i ed tineas ;

Seaec. de Vit. Beat. cap. a3 : « Donabit (qoid erezistis aares? quid ex-
peditis siaam?) donabiL... aat boais, aut eis quos facere poterit bo-
Qos. • Suspeadeoda est oratio post secuadam donahiu Ita in islo Ho-
ratiiy «Di te, Damasippe, Deeque Veram ob coasiliom doneot. ...
toasore, 1 exspectare potuit Damasippas, at diceret Flaccusy « Dii Des-
qae doneat te omoibus bonis et optatis; » pro quo iUe facete substi-
tuit tonsore, Torsit vero eruditos yiros istud Alhorumf pro quo Salmas.
ad Hist. August. Soript. vol. 11, p. 773, legit : « Alvorum, calicam, ai-
que caccaborum ; » et boc comprobare videtur Marq. Gudias ad Pbaedr.
UI, i3. Heinsius vero ad Ovid. Art. Am. lU, s44> '^tf Ohharwny ea-
licumf quod saoe probabile videtur ex loco Varroois, quem ibi addu-
citc «Dolia atque apothecas triclioiares , melicas, caleoas, obbas eC
Comaoos calices. • Vide locum, ubi plura et eradita de boc vase.

48. Quid? si quum hene mane semicrudus Illatam tibi dixero so/ulem.
P. Scriverins legit Illotam sa/ufem, id est, t7/oto gutture et semierudus;
eC it» Taraebus; ma^is hoc ta|;eoiosam qoam necessarium puto; Sta-
tius an»m lioo volt, « Si ego tibi porco matatinum ^ve^, «qaamne ast te,
tanto aupenorem» sabsitationis vicem mibi reddeve? absorda Jmbc oatoi
talio. • Exlra propositnm ^ttur videtur Illotum; mihi ma§ps placet AI*
latam; lUatam defendit GronoviuS) Diatrib. cap. 4^» ^ ^<^ potast.
Bene mane, hoc est, voJde mana; ita Gic. ad Attieam, « bene maae faaec
soripsi, » Bene naviter Seneoa, de Otio Sapieat. cap. i. Vide bsoript.
vettrem apnd Reineaium, p. 34o.

FINIS LIBRI QUAATI.

SILVARUM

LIBER QUINTUS.

AD ABASCANTIDM*

Ummibus afFectibus prosequenda sunt bona exempla,
quum publice prosint. Pietas , quam Priscillde tuae prae-
stas y et morum tuorum pars est , et nuUi non conciliare
te, praecipue marito, potest. Uxorem enim vivam amare
voluptas est, defunctam religio. Ego tamen huic operi non s
ut unus e turba , nec tantum quasi officiosus assilui : ama-
vit enim uxorem meam Priscilla , et amando fecit mihi il-

VARI£ LEGTIONES.

* Ad Abascantium, Parm. addit
PriseHlw virum; Veneta Epistola
ad Virum PriscillcB, sioe ulla men-
tione qmnti libri. Et hinc confir-
matnr snspicio mea ( vide not. ult. )
Statinm emisisse quatuor tantum
libros Silvamm; et titulum ^umfi
additum esse ab aliis , non ex ipsius
auctoris divisione ; quippe haec ed.
Veneta statim ezpressa fuit ex libris
BISS. , in quibus, absque dubio,
nuUa fuit mentio quinti libri. Vide
qne de bac re dizi ad Prsef. lib. IV.
•— God. Paris. Ad Ahascantum ;
cdic. princ. Abascantium; hnc au-

tem et ille quintum librum incipere
monent. A.

3. Vulgo, pars f nulli; et sic
etiam cod. Paris. et edit. pr. Gonf.
not. A.

4. Marito. God. Paris. edit. pr.
merito. A.

6. Vulgo, sed tamen tum quasi
officiosus, — God. Paris. edit. pr.
Tulgatam serrant. Vid. not. A.

7. Amando fecit miki Ulam pro-
batiorem, Parmensis alio et meliore
ordine 9 y«cit illam mihi probatio^
rem. — God. Paris. edit. princ. nil
mutant. A.

5a4 EPISTOLA AD ABASCANTIUM.

lam probatiorem : post hoc ingratus sum, si lacrimas tuas
transeo. Praeterea , latus omjie divinse domus semper de-
lo mereri pro mea mediocritate connitor ; nam qui bona fide
Deos colity amat et sacerdotes. Sed quamvid propiorem
nexum amicitiae tuae jampridem cuperem , mallem tamen
nondum intervenisse materiam. **' {Reliqua desunt)

8. Pro fum , Gronovii editio sitn ;
noD opns est. — God. Paris. edit.
pr. sum. A.

9. Pro divinasy Parm. divitia;
et demeriti pro demereri. — God.
Par. ed. pr. yalgatam habent. A.

II. Propiorem nexum. Ven. et
Parm. propiorem visum ; Tolaenuit ,

opinor, propiorem usum a. t. qaod
veram yidetur. — God. Paris. in
textUy nexum et ad marg. umm.
Ed. pr. nexum. A.

la. Forte^ mallem talem non^
dum. Vide not. Pro intervenisse ,
Parm. invenisse. — God. Par. ed.
pr. nil mntant. A.

«^ ^^^^^^«'i^/^i^^^^wa^^^^^^^^^^^v^^/^-^^^^vm^^^^^^^^^m^^^/^^^w^vw^i^^^,.^^/^/^»^^

NOT^

IN EPISTOLAM P. P. STATII

AD ABASCANTIUM.

Lm. 3'. JiiT morum tuorum pars, nulli non^ etc. Ita editioues; unde
GronoTins, Diatr. c. 469 miratur tam parvnm vitinm tot sagaces ocnlos
fefellisse, et legit morum tuorum paXy nuUi non, etc. Postea tamen,
Relii]. ad Silv. notat MS. Salisb. et primam Venet. habere , morum (uo*
rum pars, et nuUi non; unde scribit, morum tuorum pars est, et nulli
non ; quod verissimnm est : et ita citat hunc locum , not. ad Senec. de
Benef. 1,8. Sensns est : pietas , quam Priscillffi uxori tn» mortue exbi-
bes, ad mores et naturam, et indolem tuam bonam pertinet^ est quod
a te et moribus tuis exspectaremus : et ideo scriptionem hanc y et com-
probationem meam publicam meruit, duas ob causas; primum, quia
publioe prodest hoc pietatis exemplum : deindey quia ego quoque ma-
ritus snm , et proinde maricalis pietatis exemplum in alio snspicere de-
beo. H»c est Statii mens. Pars morum^ ut Virgil. .£n. VII , a66, « Pars
mihi pacis erit dextram tetigisse tyranni; • et XI, ai3,

Jain vero in tectit praedivitis nrbe Latini
Praecipaas fragor, et longi pars mazima Inctns ;

qni locus magno mendo laborat. Ovidius , Metam. Xm , ao^ 9 « Prima-
que pars nostri tecum fuit illa pericli : <» ita legendum puto ; vel laus ;
vulgo , ^nma^ue lux; quod sane non intelligo. Idem, Heroid. XII, 91,
« Vidi etiam lacrimas : an pars et fraudis in iUis ? » Auctor Eleg. ad
Liv. Aug. V. aGy,

Pars eris historise , totoqae legeris in sevo ,
Teque opus isgeniis carminibasqae dabis :

ita legendnm opinor ; vulgo, ertt, «t legetur, et Seque dabit : sed sequi-
tnr, Stabis et in rostris; unde conjicio hsBC quoque in secunda persQQa
concipienda esse. Senecfl> Phoeniss. v. aa^, « jam sensnm tui Qubb pars
meorum es criminum, infelix pater Fugissem. » Amat hanc locutionem
Tacitus : Hist. lU , « additis copus e Vicelhano exercitu ; quem spargi
per provincias et extemo bello illigari , pars consilii pacisque erat ; »
alibi : H precipua sub Domitiano miseriamm pars erat videre et aspici. a
Et ita passim. De «rf publice vide Gronovium ad Liv. IV., i3, quod mo-
neo , ne quis iegat publico.

CARMEN I.

ABASCANTII IN PRISCILLAM PIETAS.*

di manus aut similes docilis mihi fingere ceras,
Aut ebur, impressis aurumve animare figuris ;
Hinc, Priscilla, tuo solatia grata marito
Conciperem ; namque egregia pietate meretur
Ut vel Apelleo vultus signata colore,
Phidiaca vel nata manu, reddare dolenti :
Sic auferre rogis umbram conatur, et ingens
Certamen cum morte gerit, curasque fetigat
Artificum, inque omni te quaerit amare metallo.
Sed mortalis honos, agilis quem dextra laborat.

Nos tibi, laudati juvenis rarissima conjux,
Longa, nec obscurum finem latura, perenni
Tentamus dare justa lyra; modo dexter ApoUo,
Quique venit junctp mihi semper Apolline Gaesar,
Annuat: haud aUo meUus condere sepulcro.

VARIM LECTIONES.

* Ahaseanta in PrisciUam pietas,
Ita omnes pncterParmeDsem, que
habet , « Epicedion in Priscillam
Abascantii uxorem. » Alterum con-
firmat Prsefatio : « Pietas quam Pri>
scillx tuae prsstas, etc. « Tiliobroga
hoc nomen scribi vult Jbascantum
(non Abascantium) ex ratione et
fide vett. Inscriptionum. Sane ana-

logia pro illo facit; sed aliud di-
cunt Inscriptiones ; vide Reines.
p. 879, et 599; etGruter. p. g6a,
num. 9. Non quin Abascantm plu-
ries occurrat ; sed Abascantius ali-
quoties ; quod huic loco satis est.
— Cod. Par. edit. pr. De Priscilla
uxore castissima. A.

1 5. Pro haudy Parmens. mU. —

P. P. STAT. SILV. LIB. V, CARM. I. Sag

Sera quidem tanto struitur medicina dolori ,
Altera qunm volucris Phoebi rota torqueat annum :
Sed quum plaga recens, et adhuc in vulnere primo
^gra domus questu, miseramque accessus ad aurem
C2onjugis orbati, tunc flere et scindere vestes
Et iamulos lassare greges, et vincere planctus,
Fataque, et injustos rabidis pulsare querelis
Cselicolas , solamen erat : licet ipse levandos

God. Par. et edit. pr. haud, Mox ed.
pr. eondedere, et sic etiam cod. Par.
qni ez eroendatione condere. A.

1 7. Altera quum volucris Phcebi
rota torqueat annum. Nibil mutant
editiones : nihilominus tamen scri-
psit Statius, « Altera quum voln-
crem Pboebi rota torqueat annum ; »
non altera volueris rota^ nec volur
cris Phoebiy quorum utrumvis Sta-
tio indignum. Volucrem annum ut
volucris dies Horatio, carm. m,
a8, et IV, i3; prwcipitem annum
Seneca , Herc. Fur. 180, «volucri-
que pede Rota pnecipitis vertitnr
anni ; » ita lef^endnm ; vul^^o volu-
crique die; nisi malis vice pro die.
Ovid. Met. X, 5ao: « Labitur oc-
culte, fallitque voiatilis et.is, Et
nibil est annis velocius ; • Noster,
Lacrim. Etrusc. vs. ao, « celeres
genitoris iilius annos , Mira fides !
pigrasque putat properasse soro-
res; » ut ibi iegendum , pro nigras;
Martialifl, Vin, vn, « Principium
des, Jane, licet velocibus annis. »

18. Sed quum plaga recens et
adhue in vulnere primo Nigra do-
musauestu. Nic. Heinsins, not. ad
Valer. Flaccum, I, i47» piro Nigra
legit JEgra , ut « .£gra lacrimis
Thetis , » Acbilleid. II , 11; bene :
Tbeb. V, 83 : « Assidnis te^gem lacri-

mis, solantia miscent AUoquia;» ita
legendum pro Colloquia alibi mo-
nui ; Senec. Thyest. v. a^o , « Do-
mus xgra , dubios sanguis. » Pro
vulnere primo , optime legere po-
iesfunere primo; ita Lucanus, II,
ai , et Noster, Theb. V, Sg3. Hanc
conjecturam adjuvat vox prece-
dens plaga; quippe plaga recens et
vulnus primum idem sunt. Hse vero
voces perpetuo commutantur; ita
Lucan. IV, 54^ , de Vulteio, « Ec-
quis, ait, juvenum est, cujussit
dextra cruore Digna meo , certaque
fide per vulnera nostra Testetur, se
velle mori? » nbi certns sum legi de-
heriperfunera nostra^ tum ex sensu,
tum qnia statim sequitur, « sed eum
cui vulnera prima debebat ; » Nost.
Thebaid. IX, 566 , « mutua Graiis
Sidoniisque simnl nectebat vul-
nera Mavors ; » legendum funera ;
ut apud Valer. Flaccum, VI, 4a8:
« Funera miscebant campis ; » et
63 1 : «Ille volat campis immensa-
qne fonera miscet; » sed quod sum-
mum est, ex Virgil. hic locus Statii
desumptus, £n. X, ^55: «Jam
gravis «quabat luctus et mutua
Mavors Funera. » — God. Par. ed.
pr. Nigra. A.

20. Pro tuncy Parm. nune. —
Cod. Par. ed. pr. nunc. A.

53o - P. P. STATII SILViKUM

Ad g^mitus sUvis ccmiitatas et aninibus Orphdus.
Afforet , atque amnis pariter matertera vattad , a5

Omnis ApoUiueus tegeret Baochique saoerdos;
Nil oautus f ail fila» Deis pallentis Averm
Eumenidumque audita comis y mulcere Taleraiit :
Tantus in attonito regnabat pectore luctus !

Nunc etiam ad planctus refugit jam plana dcatrix 3o
Dum canimus , gravibusque oculis uxorius instat
Imber : habentne pios etiamnum haec lumina fletus?
Mira fides! citius genitrix Sipylea feretur
Exhausisae genas; dtius Tithonida mcesti
Deficient rores , aut exsiccata fatiscet * 35

Mater Achilleis hiemes affrangere bustis«
Macte animi ! notat ista Deus , qui flectit habenas
Orbis , et humanos propior Jove digerit actus ;
Moereatemque videt, leotique arcana ministri
Hinc etiam documenta capit, quod diligis umbram, 4^
£t colis exsequias : hic est castissimus ardor;
Hic amor a domino meritus censore probari.

Nec mirum, si vos coUato pectore mixtos
Junxit iaahrupta concordia longa catena.
Illa quidem , nuptuque prior, taedasque marito 45

a8. Pro Eumenulum c<mis, Ti'-
Uobroga conjicit ckoris ; ttiale :
oblitus erat Epiced. Patr. vft. 278 «
«Si laudanda precor, ttedaa a«-
ferte , comaaqne Eomenidttni. »

33. Pro etiamnum hoBC kunina,
Parm. et Rom. etitunnw%e lumina.
Scriptum erat etiamnuni ecy pro
hec seu httc : ixiAe istud etitannunC*
— Cod. Paria. ed. pr. etiam nunc
L f. A.

33. Vulgo, SipyUia fertuf. Cod*
Paris. Sipyleia; edit. pr. Sipyiciay
lyporum, ut apparet, errore. H«c

autem et ille fertur. Vide not. A.

35. God. Paris. io testu^ exsi^
cata; ad aiarg. «xjociate. Edii. pr.
exsiecata, Gonf. not. A.

36. Pro MateTy Rom. AfaneL — >
Cod. Par. ed. pr. Jtfaifr. A.

37» God. Pajf* ed. pr. notet ists
deus. A.

44* ■^Offftf. Sic edic pn et ood.
Paris« in teztu, qui ad mmr^. dat,
nuda, A.

45. Vtt%o , nuptum^ut : ho«
eiiam retinent cod. Par. ot ed. pr.
Vid. not. A.

•>»

UBEB V, CARMEI^ I. 53 1

Paflsa alio; sed te eeu virginitate jugatam

Visceribus totis , aAimoque amplexa fovebat

Qualiter aequaeyo sociatam palmite vitem

Ulmus amat, misoetque nemus, ditemque precatur

A utumnum , et caris gaudet redimita racemis . 5o

Laudentur proavis, seu pulchrae munere ibrmse»

Quae morum caruere bonis , £adsaque poteutes

Laudis ege&t verse : dbi, quanquam et origo niteret

£t felix species , multumque optanda maritis ,

Ex te major honos , unum novisse cubile , 55

47* Pro fovebat^ Bom. favebat.
— God. Par. ad. pr. fovtbtU. A.

49. MisceUiue nemus. la Rom.
miseetque venus; qualis diversitas
et Ovidio, Met. 11, 4^^) ^^i pro
nemus est, duo libii venus est, Yide
Burmannum, qui eamdem et in
Virgilio notat. Sequitur; et caris
^audet redimita raeemis, Nod ao-
curate scripsit si ita 8crip$erit Sta-
tius ; (juid enim eximium , si aliquid
gaudet rebus earis? Suspieor ab tllo
fuisse, ■ et crebrift gaudet redinBita
racemis ; « boc videtur postulare
argnmentatio , et voz ditem, Eodem
modo corruptum puto Ovidium,
PoQtic. I, 4^ '^fl- 5o, nbi nxori di-
clt : « O ego , Di fadant, talem te
cemere possim, Oebraque muta-
lis oscula ferre genis ! > ita legen-
dnm puto, non (kauque* Crebris
4uatem raoemis u% cr^ber liuais Ovid*
Blet. XI , 190 ;rre6n amplexus Mel.
IZ, 537 ; crebn horti Propert. U, a3,
V. 479 * ^^ crebri pl^tauis pariter
•urgentibas horti ; « sic enim lc^en-
4um; vii%o crpber ordo; inteliigit
platanos sott voi^ quffi in hortiserant
Botii«norum veterum. — Cod. Par.
ed. pr. miscetque nemus. A.

5i. Pro Laudentur, et pulchrtBy
Parm. et Bom. Laudatur et pul-
chro ; perper^iU' — Cod. Par. ed.
pr. Laudentur,., pulchro, A.

5a. Falsoque potentes Laudis
egmst vercs, Oppoyitio plaae indicat
legendum esse, «faisaque potentes
Laudis egent vene : • simUiter Se-
neca , Thyest. v. 91 1 , « Lans vera
et humili saepe contingit yiro, Non
nisi potenti falsa ; » Ovid. , Heroid.
Xin, 108, « Dnm careo veris, gau-
dia-falsa juyant; • Seneea^Controv.
n, 10, «pttue dum falsae mortis
nuntium misit , verae recepit ; a ita
legendum, pro ver^ recipit. Gon-
stroctio esi : « qui potentes falsa
lande, e^^nt ver« laudis. « Poten-
tes laude, ut natis potens, Ovid.
Met. Xin, 509; auro potens, Plant.
Epidic. I, a, 5o; voluptatibus ^au-
diisqueantepotensy idem,Trinnm.V,
1,1.— God.Par.ed.pr./a/so^ue. A-
— Pro caruerey Parm. cauere. —
God. Paris. ed. pr, earuere, A.

55. Exte.h(m*Eette.-^Cod.
Paris. ed. pr. Ex te, Mox, pro «o-
visse, ed. pr. noouisse; et sic eliam
cod. Paris. qui a manu secunda,
novisse. A.

34.

534 P- P- STATII SILVARUM

Nullaque famosa signatur laiiicea pinna.

Praeterea, fidos doininus si dividat enses,
Pandere quis centum valeat frenare maniplis
Intermixtus equos; quis pnccepisee cohorti;
Quem deceat dari praestantior ordo tribuni ;
Quisnam frenigersB signum dare dignior dae.
Mille etiam prasnosse vices : an merserit agros
Nilus, an imbrifero Libye sudaverit Austro :
Cunctaqne si numerem , non plura interprete virga
Nuntiat e celsis ide%Tegeaticus astris;
Quaeque cadit liquidas Junonia virgo per auras ,
Et picturato plu vium Itgat aera gyro ;
Quaeque tuas laurus volucri , Germatiice , curru io5

lOO

93. Vnlgo, Mult&que fumosa...
penna : boc ipsum habent ed. pr.
et cod. Par. ia texta; qoi ad marg.
pro Multa^ Nmlla. Vid. oot. A.

95. Pandere <jtds eentum vaieat
frenare maniplo$ Intermissus eques.
Ita otnnes editiones^ sioe sensu.
Salroasius vero, ap. GrttnoT. Diatr.
capk 4?) ct Epist. quse prsefi|;ita[r
Elendi. Antidiatr» p. aS^ ita rest»-
tuit, ■ quis ceotum valeat frenare
manipUB IntennuLtus equos ^ » vel
tf^ttes : ft quis , intermixtas mani-
piis, valeat frenare centum equos. »
l>a illo loquitur Statius, qui prsee-
rut centum equitibus le^onariis.
Frenare tentum etfuos est thieere
vel pttbes» centum e€/uitAus : tnteK
mixtas maniplis, quia hi equites
pei' manipuios (qui erant legionis)
erant disbributi ita nt qusqae co-
horssuos eqaites haberet. Eo vero
tempore cohortes sin^uke legiona-
nsi eqaitt!s habuere adjunctos le-
gionarios centura et viginti ( tamen,
Epist. 89, dicit centum et trr^^inta).

O^utoni tefo rorundo noinero dixit
Statius; de quo genere loquendi
plara exempla ibi profert Grono-
vtus. HsBC verissima fere videntnr.
SalmHsius retinct e^ueSy quia ho^
jusmodi praefecti ssepe eraUt E^ui"
tes Romnni. Sed verius puto e^uos.
— God. Paris. edit. pr. mtadploe
Intermissus eques, A.

98. pTofienigertt,¥BTm,frtmi»
gere. — Cod. Par. frenigerm : ed,
pr. firemgerv, A.

99. Mefsefit Edit. pr. merseris;
et sic cod. Parii. qai ex amend*-
tione mersertt» A.

io3. Pro virgo, Venet. jum. —
Cod. Paris. ed. pr. virgo. A.

104. IVo pluvium aermy Parm.
Uguidum * librariuscoajeeeratoctt-
los in versum pra^edentem ubi eet
liquidas; inde repetivit vocem : sic
supra, Herc» Epitrap. v. 98, eai^
mina et oarmine; et ita passim. —-
Cod. Par. ed. pr. plumum; initio
versns, luec et ille E pro Et, A.

io5. QMetfXie tuas laurut voiu-

IIO

LIBER V, GARMEN I. 535

Fama vehit» praegreasa diem, tardumque sub afitris
Arcada, et in medio linquens Thaumantida caelo.

Qualem te Superi, Priscilla, hominesque benigno
Aspexen^ die, qunm primum ingentibuB actis
Admotus conjux I vicisti gaudia certe
Ipsius 9 adfiiso dum pectore prona sacratos
Ante pedes avide domini tam magna merentis
Volveria. Aonio non sic in verdce gaudet,
Quam pater arcani praefecit hiatibus antri
Delius , aut primi cui jus venerabile thyrsi
Bacchua, et attonitas tribuit vexillacatervae.

Nec tamen hic mutata qaies , probitasve secundis
Intumuit; tenor idem animo , moresque modesti ,

ii5

crif Germanicey cursu Fatna vehit,
Optime Barthius eurru pro eurm ;
notnm istad Horatii , « Sed fulgente
trabit conttrictot Gloria cnrru Non
niDiiA ignotos generotis; • Noater,
Silv. III,4i 36 : «Vade, pnen, dacam
valneri per aidera ewmi;* oonf.
et Glandianaf , Rap. Pros. II, ^4??

Virg. iBneid. X, 44o God. Par.

ed. pr, eurmi, A.

107. Vnlgo, itn^iat; aed con-
flmctio posCttlat Umjuentf nt pvw»
grttea» — Cod. Paris, edit. princ.
liquit. A.

1 10« Pro cerie^ vnlgo eana; qaed
«t retinent ood« Paris. ed. pr. Vide
not. A.

III. Effum dwn pedore, Hein-
aiiu ad Valer. Hacoum, I, 763,
lcigit Mdfut6 peetore; ▼erissime :
Ovid. Metam. IX , 60S : « Ample»
ctiqae pedes alfusaque poscere
iritam;» Noster, Theb. 01, 666:
« Utqne fores iniit, ma(;noqae af-
loaa parenti est ; > nbi oodex Pe-
trcDS. habet ejfiuo: mendose ; Tide
satis exemplommdictoFlacciloco.

Voz avide , ¥ers. prozime sequenti ,
etsi satis inconcinna ^ et versns po-
tius quam sensus causa ingesta vi-
deatnr, raete tamen habet. Vid.
8d. Italie. Xn, 715 ; Lncao. IV,
445 ; Noster, Silv. IV, 3, 1 33 ; The-
baid. rV, 519; Senec. OBdip. 608,
M Aride latd!>ras nemoris umbrosi
petunt UmbrB trementes ; » iu le^
(fsndam; ▼alfpo Pavidm, quod ferri
non potest, quum staCim scqnatar
twmeiifes , eodem sensn. — God.
Paris. ed. pr. effata* A.

II 4* Vnlgo, Quem; hoc el ha*
bent eod. Parii. ed. pr. Mox , pro
hiatikmj edit. pr. hiantiims, ut et
ood. Paris. qui ez emendaaone,
hiatUim, Vide aot. A.

II 5. Pr4> cuijui, Parm. cujus;
et ita oodiees Domitii, qaem hic
locas din torsit : tandem ▼erum n-
dit, euijut. — God. Par. edit. pr.
aUjue. A.

117. Pro mutatm y Parm. et Rom.
cuttcfata .* perperam. — God. Par.
Non t. hinc cmustaia; ed. pr. Non
t. hic eunctata, A.

lao

536 P. P. STATll SILVARUM

Fortuua crescente, manent : fovet anxia curas
Gonjugisy hortaturque simul, flectitque labores.
Ipsa dapes modicas, et sobria pocula tradit,
Exemplumque ad herile monet : velut Appula conjux
Agricolae parci, vel sole infecta Sabina,
Quae videt emeriti , jam prospectantibus astris ,
Tempus adesse viri , propere mensasque torosque i a5
Instruit, exspectatque sonum redeuntis aratri.

Parva loquor : tecum gelidas comes iUa per Arctos,
Sarmaticasque hiemes, Istrumque, et pallida Rheni
Frigora , tecum omnes animo durare per a^stus ,
Et , si castra darent , vellet gestare pharetras , 1 3o

Vellet Amazonia latus interdudere pelta;
Dum te pulverea bellorum in nube videret
Caesarei prope fulmen equi, divinaque tela

laa. Pro monety le^ere potes
motfet; et sic Venet. UtraniTis de-
iendi potest. — God. Par. ed. pr.
monet, A.

laS. Fel sole infecta StU^ino.
Ueinsius ad Ovid. Amor. II, 4) ^^t
pro Sabino reponit Sabinaf veru"
sime: Sabinay scil. muliery vel con-
juXy ut pauio ante Appula conjux,
Oridius, Medicam. Faciei, v. i3,
de Sabinis loquens, «Qaum ma-
trona, premens altum rubicnnda
sedile, Assiduo duram pollice ue-
bat opus; » rubicunday id est, tole
infecta. Iterum, Art. Am. III, 3o3,
■ lUa, velut conjux Umbri rabi-
cunda mariti, Ambulat; ingentes
varica fertque (rradus. > Sed rem
extra omne dubium ponit Horal.
Epod. II, 4i : « Sabina quaiis, aut
perusta solibus Pernicis uxor Ap-
puli. » Hinc sumsit Statius. — God.
Paris. ed. pr. Sabino, A.

ia4- Pro astris, Parm. austris;

male : prospectantibusastris est jam
apparere incipienlibus. — God. Pa-
ris. edit. pr. astris. Pro Qwe, God.
Paris. qut hoc in textu habet, ad
marg. Cum, A.

ia6. Pro exspectatque j cod. Pa-
ris. ed. pr. expectataqwie. A.

lag. Durare per HBStus. Vulgo
durata; quod retinent cod. Paris.
edit. princ. Vide not. Pro omnes^
hec et ille omnis, A.

i3a. Pro bellorum in nu6e, an-
tiquae editt. pleraeque omittunt pne-
positionem , a praecedente litera
absorptam. — Qmittunt etiam cod.
Paris. et ed. pr. A.

i33. Pro fitlmen, edit. pr.^u-
men ^ ut et cod. Par. qui ex emen-
datione /li/men. A. — Pro divina
teluy Ven. damnata, — God. Par.
ed. pr. divina. Versu sequenti, pro
/.i6nintem, vnlgo Fibrantem , quod
et habent cod. Paris. ed. pr. Vide
not. A.

LIBER V, GARMEN I. SSy

Librantem , et magnae sparsum sudoribus hastae. 1 34
Hactenus, alma chelys : tempus nunc ponorefrondes ,
Phoebe, tuas, mcestaque comam damnare cupresso.
Quisnam impacata consanguinitate ligavit
Fortunam Invidiamque Deus? quis jussit iniquas
iEtemum bellare Deas? nuUanme notavit
Illa domum , torvo quam non hsec lumine figat o4 1
Protenus , et saeva perturbet gaudia dextra?
Florebant hilares inconcussique penates;
Nil mcestum : quid enim , quamvis infida levisque,
Caesare tam dextro , posset /Fortuna , timeri?
Invenere viam liventia Fata , piumque 1 4*^

Intravit vis saeva larem : sic plena maligno
AfBantur vineta Noto; sic alta senescit
Imbre seges nimio; rapidse sic obvia puppi
Invidet, et velis adnubilat aura secundis.
Carpitur eximium feto Priscilla decorem : i^o

Qualiter alta comam silvarum gloria pinus
Sea Jovis igne malo, seu jam radice soluta ,
Deficit, et nuUi spoliata remurmurat aurae.

Quid probitas, aut casta fides, quid numina prosunt
Gulta Deum? fiirvae miseram circum undique leti i55
Vallavere plagae : tenuantur dura sororum
Licia, et exacti superest pars ultima fili.
Nil famuli coetus, nil ars operosa medentum
Auxiliata malis : comites tamen undique ficto
Spem simulant vultu : flentem notat illa maritum. 160
Ille modo infernae nequicquam flumina Lethes

1 4 1 . Pro sava , Parmensis scetva , 1 47* Pro vineta, Parm. et Roro.

ut ssepeDumero vidimut. — Proper- jumenta. — Edit. pr. jumenta, et

turbet, cod. Paris. et edit. princ. siciu textu cod. Par. qui «d marg.

perturhat. A. vineta. A.

146. Pro VI5, cod. Par. ed. pr. i49* hef^eobsibilat, clconf.nut.

jus. A. ad V8. i48.

538 P. P. STATII SILVARUM

Incorrupta rogat : nimc anxius omnibus aris
IUacrym^t 9 signatque fbres , et pectore terget
Limina; nunc magni vocat exorabile numen
Csesaris. Heu durus fati tenor ! estne quod illi i65

Non lioeat? quantae poterant mortalibus annis
Accessisse moraB , si tu, pater, omne teneres
Arbitrium? cadoo gemeret Mors dusa barathro ,
Longius et vacuae posuissent stamina Parcas.

JamquecaduntvultuSyOCulisquenoyissimuserror, 170
Obtussaque aures, nisi quum yox sola mariti
Noscitur : ilium unum mfedia de morte reversa
Mens videt; illum ssgria circumdat fortiter ulnis
Inunotas obversa genas; nec sole supremo
Lumina , sed dulci mavult satiare marito. 1 75

Tunc sic unanimum moriens solatur amantem :

164. Pro terget Limina, Parm.
et Rom. iMmina; perperam: pe-
ctora adfligere solo vocat Lacan. I.
— Cod. Paris. a manii prima) Lu^
mina; a secunda, Limina. Ed. pr.
Lumina. A.

i65. Pro tenoTf f^lit. pr. teneor;
et sic a manu prima eodL Par. qui
•ex emendat. tenor. A.

1 67 . Forte : ntUy pater alme y t.
Vide not.

170. Oculisque novissimus hor-
ror. Ita editiones. Senensis vero
Godex habet error ( et sic etiam Ve-
oet.); qood probabat Eost. Swar-
tkius in Analectis, GronoTio refe-
rente, Diatr. cap. 47 • Errare oculi
jamjam moriturorum dicuntur ; Vir-
^l. JEn. IV, 691, de Didone : « Ter
revohita toro est; oculisque erran-
tibus , alto QuaesiTit c»lo lucem ; ■
ad quae Servius : « erran£i6us. Vici-
nitate mortis.»No8t.Hieb.XII,777,

« ille oculia extremo errore solntis
Labitur ; » quse loca adduxit Gro-
novius. Valer. Flaccus, VI, 277:
« Dixerat : extremus qnnm lumina
corripit error;» ubi pariter erat
horror; vide Heinsium. Trepidos
visus Tocat Noster, Tbeb. IX, B80,
dere eadem; et lumima dubitmuia
fyif eleganter, Theb. VIII, 757.
Sequentem locum , « Obtusaeque
mvare$ 9 nisi quum yox sola mariti
Noscitur, » laudat Jul. Ca*sar Sca-
lif^r, Poet. VI, pag. 777. — Cod.
Paris. ed. pr. horror; at in maiig.
idem cod. erwr, A.

172. Noscitur. Sic ed. princ. et
cod. Par. qui ad marg. dat, iVa-
scitur. A.

174. Pro obversay Veneta ofr-
tusa. •** God. Paris. et edit. princ.
Ovversa. A.

»76. Cod. Paris. ed. pr. uiiafii-
mem. A.

LIBER V, CARMEN I. SSq

» *

« Pars animae victura meae, cui linquere poss^QQi
O utinam quos dura mihi rapit Atropos annos,
Parce, precor^ laci*ymis y ssevo nec concute planctu
Pectora , nec crucia fugientem conjugis umbram. 1 80
Linquo equidem thalamos , sal vo tamen ordine » moesti
Quod prior. Exegi longa potiora senecta
Tempora ; vidi omni te pridem in £bre nitentem ,
Vidi altffi propius propiusque accedere dextr» :
Non in te Fatis , non jam Caelestibus ullis 1 85

Arbitrium; mecum ista fero : tu limite ooepto
Tende libens, sacrumque latus, Geniumque potentem
Irrequietus ama : nunc» quod cupis ipse juberi,
Da Capitolinis aetemum sedibus aurum ,

177. VuXqo possim: le^epossem;
sentu postulante. -^ Cod. Paris.
ed. pr. possim. A.

179. Pro san/o, Parm. ic^Fvo, ut
sspe.

181. Vvt\f^o^mmtos,Quodprior
9xeyip etc. et pro mcestos, Venet.
noetis. Gonf. not. — God. Parit.
mcBstot ec ad marg. mortisy ita nt
hsee ipsa vos a^ ordine refenHur
(saivo tamen ordine mortis); edit.
pr» mte^oSm A.

t86. Tu. God. Par. <jui primum
habttit ftt^ nunc ex emendat. scri-
bere videtnr citm. Ed. pr. tu. A.

187. Parm. geminumquey pro
geniunujue. ^ God. Par. edit. pr.
geHtumtfue. A.

188. Quodeupisipsevideri.lhL*
dnm monnerunt Tiii emditi pro
videri reponendum oaBejuberi. Re'
cte : et boc postulabat sensus , et
minima mntatto,etproprietasTerbi
juberef qoa» est morientiumy et ul*

tinue voiuniaiit vox ; unde jutsa et

mandaia passim dicnntur ea, qus
snpremo testamento fieri ▼Dluernnt
d^uncti. £t Venet. juberi ezhibet.
Contrario modo in hac voce pec-
catum est Ovid. Amor. 1, 1 1^ v. 19,
ubi pro reseribat multajubeto, le-
gendnm videto ; quod jam depre-
bendo Heinsium occupasse. -~ Ed.
pr. videri; et sic etiam apud cod.
Paris. qui ad inarg.jti6m. A.

189» ProDaCapitoiinis^yewi»
Parm. Eom. De Capitoiinisj forte,
Des Capitoiinis y et mox si^nes, non
siynet cum vul^atis (vid. not. ad
vert. 190). Gupis qnidera, inquit
PrisciUa,ju6m boc ; ego vero rogo,
Des^ non impero. (Hoec Haiidattd.
in Addendis suis. A. ) — Edit. pr.
De Capitoiiftit: et sic a manu prinui
cod. Par. qui nnnc habet Da. M ox
vu^o niteat^ qnod retinent cod.
Paris. et edit. pr. ; haec et ille cum
cvteris signet. A. — Pro centeno
ponderey Venet. contento. — Cod.
Paris. ed. pr. centeno. A.

54o P. P. STATII SILVARUM

Quo niteant sacri centeno pondere vultus 190

Gaesaris; et propriae signa cultricis amorem.
Sic ego nec Furias, nec deteriora videbo
Tartara, et Elysias felix admittar in oras. »

Haec dicit labens , sociosque amplectitur artus ,
Haerentemque animam non tristis in ora mariti 195
Transtulit, et cara pressit sua lumina dextra.

At juvenis , magno flammatus pectora luctu ,
Nunc implet saevo viduos clamore penates ;
Nunc ferrum laxare cupit; nunc ardua tendit
In loca; vix retinent comites : nunc ore ligato 200

Incubat amissae, mersumque in corde dolorem
Sasvus agit : qualis conspecta conjuge segnis
Odrysius vates, positis ad Strymona plectris,
Obstupuity tristemque rogum sine carmine flevit.

lUe etiam certae rupisset tempora vitae , io5

Ne tu Tartareum Chaos incomitata subires;

193. Pro admittarad oraSy quod
veram est, et plus qaam ad oras:
vulgo le^tur, Parm. in onaf , quod
admitthor enim ad oras qui extra
est et ad limen stat; admittilur in
Ofios Don nisi qui intrat; quod hoc
loco voluit Statius. Exempla ubi-
que. De mutatioue m et ad vide
Heios. ad Ovid. Heroid. lU^ i36.
— Cod. Par. ed. pr. ad oras» A.

aoi. Forte: mutum^tie in corde
dolorem Savus alit. Gonf. not.

ao5. Certe rupisset tempora vitCB.
Ita pieraeque editiones. Parm. ta-
men et Rom. rectCy pro certey trans-
positis literis. Vei-a est emendatio
Gronovii, Diatrib. cap. 47 : « cerUB
vit4gf id est, haud ambiguee; adlu-
dit fabulam Admeti et Alcestidis :
nempe , quum non dubium esset
utrum ipsi an uxori vita esset de-

serenda. Sic Martialis, IV, 76, 8 :
« Tu melius: certo meruistipignore
vit», Ut tibi non esset morte pro-
banda fides; » hoc est, qaum non
dubia essent staiyina vitae tuae :
eamdem enim historiam respeiit.
Aut certa vita, cui opponitur ex
morbo aliquo ambi^ua, aut peri-
culo. » Hec vir magnus ; verissime :
certa vitw est incolumis, et nuUis
periculis obnoxia^ in tuto posits :
quo sensu restituenda haec voz Sa-
bino , Epist. I , ad fin. ubi Ulizes
Peneldpae dicit , n £t tandem inci-
pias conju(<e certa frui;» eiegan-
tissime: certa^ quia adhuc inceria
fuisset Penelope, propter ahsen-
tiam et errores Ulius : certa igitur,
extra raetum posita. Vulgo legitnr,
conjuge carafrui : frigide. — God.
Par. ct ed. pr. recte. A.

LIBER V, GARMEN I. 54 r

Sed prohibet mens fida duci , jurataque sacris
ImperiiS) et major amor. Quis carmine digno
Exsequias et dona malae feralia pompae
Perlegat? omne illic stipatum examine longo a lo

Ver Arabum Cilicumque fluit, floresque Sabaei,
Indorumque arsura seges, praereptaque templis
Tura, Palaestini simul Hebraeique liquores,
Coryciaeque comae, Cynareiaque germina. At altis
Ipsa toris Seriim Ty rioque umbrata recumbit 2 1 5

Tegmine; sed toto spectatur in agmine conjux
Solus ; in hunc magnae flectuntur lumina Romae,
Ceu juvenes natos suprema ad busta ferentem :.
Is dolor in vultu; tantum crinesque genaeque

307 . Mirandtuiue sacrit Jmperiis.
Nolliis in hi9 sensus : facilis vero
restitatio , » Sed prohibet meQ» fida
Duei^ jurataqae sacris Imperiis, et
major amor. » Jurata imperiisy ut
Thebaid. U, 49' 9 " ^^^^ ^^ UQum
Plebs ferro jarata caput; » et IV,
3o5 : « Hos belli coetus , jurataque
pectora Marti, etc. ; » Sil. Italicus,
1 , 9 : H ter Marte siuistro Juratum-
que Jovi foedus, etc. » Florus, II,
8 : « Hiac ultioQem puer Aooibal
ad aram patri juraverat ; » Maoil.
I, 904 : « iioc plura alias iacendia
muadus Sustinuit, quam quum du-
cibas jurata crueutis Arma Philip-
peos implerunt saaguiQe campos ; »
ita legeadum pro agmine campos;
ut paulo aQte, « lufecitque trium
legioQumsaoguiQe campos. »Exem-
pla ubique. Error oatus ex eo quod
syllabae mi et iu iisdem' paeoe du-
ctibus coostaQt : inde primo mirata
^rojurata; postea, ut species ali-
qua seosus esset , miranda, — God.
Paris. edit. pr. mirandaque. Paulo

aote, haec et ille ducis pro ducL A.

a 1 3. Pro Paltestini simul Hebrm-
que liquoresy Grooovius cx editt.
le^t PalcBStinis simul; recte : Hor.
Serm. 1, 10, 86: « simal his te, can*
dide Furoi ; » Nemesiaous , Cyoe-
get. V. i58, de catulis, « Hos igi-
tur, geoetrice simul , jam vere se-
reoo, MoUi pasce sero. » Passim
exempla iovenias. Sed oihil muto
io coQtextu, quia doq oecessarium
est ; et facile fieri potnit ut Htera s
sequeotis vocis adhaereret tS Pa-
liBStini: mitto positiooem <rov que
io GroQovii emeQdatiooe ooo op-
timam. — God. Par. ed. pr. palat-'
stinis. A.

31 4« Ita legit et distioguit idem
Grooovius : « Coryciaeque comae
Cioyreaque germioa. At altis Ipsa
toris, etc. • et hoc itidem recte:
prius fuit, et altis. Pro germina,
Parm. gramina. — God. Par. ed.
prioc. et altis. Haec autem et ille
germina. A.

316. Pro Tegmine , Parmens.

542

P. P. STATII SILVARUM

320

Noctis habent : illam tranquillo fine solutam ^
Felicemqae vocant; lacrymas fudere marito.

£st locus ante urbem, qua primum nasdtur ingens
Appia; quaque Italo gemitus Aimone Gybele
Ponit , et Idseos jam non reminiscitur amnes .
Hic te Sidonio velatam moUiter ostro aa5

Eximius conjux (nec enim fumantia busta
Clamoremque rogi potuit perfierre) beato
Gomposuity PrisdJla, toro : nil longior sBtas
Garpere, nil' aevi potenmt vitiare labores
Siccatam membris; tantas venerabile marmor aSo

Spirat opes : mox in varias mutata novaris
EfBgies ; hoc aere Geres , hoc lucida Gnosis »

jtgmine. — God. Paiis. edit. pr.
T^tnine, A.

990. NocHs kabent. Forte, Sor-
dis habent, Vide not.

aai. ¥rofiiderey Tnlfgofundente,
— God. Par. ed. pr. fitdere, Vide
BOt. A.

339. Ett loeui ante Urbem^ ifua
primum naseitur inyens Appia, Sic
omnes ({iias ego yidi editiones : et
lacile defendi potest naseitur pro
ineipit; ut nascitur amnis Orid.
Art. Am. H y 3^3 ; sic temporu nix-
feiy Sie annos intrare deeet Noster ,
Connilat. Domitian. irs. 19 ; et si-
nulia ubiqne. Heins. Tero ad Orid.
Met. IV, 556, et Gronovius, Dia-
trib. c. 38 , ez cod. Me<liceo pro-
ferunt, ijuaprimum swrgituringens
Jppia.^ro surrigitur; ntponcitpro
porrexity Glaue. Ated. vers. 3o5 ;
porgi pro porrigi, Thebaid. VTII,
755 ; surgite pro surrtgite^ Plaut.
Cpidico ; et talia innnmera. Et sane
vera hsc yidentur; et bene dici
posset via snrrigi vel sulnigiy qu«

in aliquam eminentiam surgit; sed
quia nifail mutant editiones, nec
sensus absolnte postulat hanc mu-
tationem, e|^ nihil mutaTi; liben-
ter facturus , si aliquid absurdi in
Tulgata fnisset. De hac Toce Subri-
gere dixi aliqnid adLacHm. Etrusc.
▼.76, « Pnecipuos sedenim merito
subTCxit in actus; » ubi si qub me
culpat, qnod hanc Heinsii conje-
ctufam in contextnm admiserim
contra subrexit, tcI GronoTii snr-
rexity tantum peto, ut unum exem-
plum proferat in quo honUnes di-
cuntur suhrigi in honores tcI actus,
— Postea , quum in Veneta Mar-
Uand. comperisset surgituty hoc
in textura rec^i jussit. God. Paris.
ed. pr. naseitur. A.

337. Vulgo Ardoremifue rogu —
God. Paris. ed. pr. Clamoremque
rogi, Vide not. A.

339. Vitxare. Ven. mfmie. — Ed.
pr. mfmre, et sic etiam in textn
cod. Paris. qui ad marg. vitkare, A.

33 1. Vulgo Sepit opes, Ed. pr.

LIBER V, CARMEN L ^43

Illo Maia tholo » Venus hoc non improka saxo,
Acdpiiint vultus , haud indignata , decoros
Numina ; drcumstant fSunuli , consuetaque turba »35
Obsequiis : tum rile tori, mensaeque parantur
Assiduae : domus ista , domus ; quis triste sepulcrum
Dixerit? Hac merito Tisa pietate mariti
Protemis exclames, Est bic, agnosco, minister
Illius t aetemse modo qui sacraria genti a4o

Condidit, inque alio posuit sua sidera caslo!

Sic ubi magna novum Phario de Utore pu{^is
Solvit iter, jamque innumeros utrinque rudentes
Lataque veliferi porrexit brachia mali
Invasitque vias 9 in eodem angusta phaselus ;i45

JEquore, et immensi partem sibi vendicat Austri.

Quid nunc immodicos , juvenum lectissime, fletus
Gorde fbves, longumque vetas exire dolorem?
Nempe times, ne Cerbereos Priscilla tremiscat
Latratus? tacet ille piis : ne tardior adsit nSo

Sfpitf nt ec cod. Psr. qai ad marg. eod. Paris. ex emeDdat. aito : edit.
SpiraU Vide not. A. princ. alio, A.

a33. Foite legendvm , /i/o Maia ^44* ^**^ velifiri porrexit, Pmn.

aufo. Pro tkoio , Ven. loeo, — - God. velliferi prorexit,-^ Cod. Paris. ed.

Par. ed. pr. thoio, A. pr. TU^atam ezh3>eiit. A.

936.itfims«^iiep«ninliir.<te'd^. ^45. Forte, it eodem. Vid. not.

Bfeliiw Pannensis Aniduee menwf: a4^. Pro veruKcaty Parm. vindi"

ita atnduat dapet de eadem re, La- eat ; firastra. Acnmen Venets nron-

crim. Strvisc. ▼. 199 , nbi erat aisi- nnllis forte non dispHcebit, partem

4me pariier atque hic. Slc anidmm iu6tftfiif»eaf ^tistri.Nihiltamennni-

imftes^ Ovid. Met. I, 66 ; asdda» tandom. — Cod. Paris. edit. princ.

ifmevticBy PrOpert. H, iS, i ; et in* viruHcat. A.

Siuta ejasmodi. Dem «s Tero s»pe i^?* ^^tissime. Edit. pr. /«(if-

ponitnr pro sepuiero ? vide Borm . ad rime ; et sic etiam in textn cod. Par.

Petron. c. 71. Hic Tero ^stin^t qni ad raarg. ieetissime. A.

Statins, proposito sno inserriens. 349- God. Paris. ed. pr. tremet-'

--'God. Paris. ed. pr. AMue. Panlo cat. A.

ante, kec et ille cum pro tum, A. aSo. JVe tofWibr. Sic ed. pr. et a

a^i* P>^ tnt^tte, Rom. tnque* — mann prima cod. Paris. qui a s^

Cod. Ptfris» ed. pr. ol^ue. Pro «/»0, eimda nee. A.

544 P- P- STATII SILVARUM

Navit^, proturbetque vadis? vehit ille merentes
ProtenuSy et Manes placidos locat hospite cymba.

Prseterea, si quando pio laudata marito
Umbra venit, jubet ire &Ges Proserpina laetas,
Egressasque sacris veteres Heroidas antris
Lumine purpureo tristes aperire tenebras,
Sertaque et Elysios animae praestemere flores.

Sic Manes Priscilla subit; ubi supplice dextra
Pro te Fata rogat, reges tibi tristis Avemi
Placat, ut expletis humani finibus aevi

a55

a6o

a5a. Pro pltzeidos, omnes editt.
placidus, Sed vis. opus erat dicere
Charonta p/acic/um, quam hoc sa-
tit exprimatur in hospite cymba;
sed dicit mermtes et placidos Ma-
tieSy quietos, quaiis est Prisciila.
GcTartius primus, quod sciam , edi-
dit placidos; et hunc sequebatur
Gronovins : recte, si monuissent.
Alterum tamen defendi potest. —
Postea Maridand. in Venet. Parm.
Rom. comperit placidus; qui con-
sensus, ait ille, pregrayare debet.
Cod. Paris. ed. pr. placidtis. A. —
Moz, pro cymbaf forte legendum
ripa. Vid. not.

a53. Si quando pio laudata ma-
rito Umbra venit. Non satisfacit
laudata t et scio quidem Tocem ad
rem funebrem perlinere ; Seueca ,
Consol. ad Marc. cap. 17:« Niiiil
Tetat illos liberos tibi suprema prse-
stare, et laudari te a liberistuis: >
et ita ubique. Sed nimis angusta
mihi videtur vox laudata, nec satis
exprimere. Melius, meo judicio , si
scripsisset, pio plorata marito. Ita
Ovid. Art. Am. I, ^5 : « Nec ic prap-
. tereat Veneri ploratus Adonis. « Sed
quid est quod video in Lacrim.

Etrusc. V. a5 : «Felix, heu nimium
felix, piorataqne nato Umbra ve-
nit. > Haec sunt ipsa veHxa. Sed me-
lius tacere : paucis enim hoc per-
snadebo. — Pro ««nit, Venet. vetat.
-— Cod. Paris. ed. pr. venit. A.

254. Pro facesy Venet. fores. —
Cod. Paris. ed. pr. faces. Jubet ire
facesy etc. Seneea tamen id dicic
solis pueris, ephebis, et vii^gini-
bus concessum, in Hercul. Fur.
act. UI, « His datum solis. . . ceteri
Tadunt per opaca tristes. » A.

356. Cod. Paris. et ed. pr. tuI-
gatam aperire tnentur. Vide not. A.

357. Aninue prostemere fiores.
Cuiyis patet legendum prmtemere;
et sic Venot.; ut Propempt. Met.
Celer. vs. ii4 : « Qnae sibi praster'
nat vivax aitaria PiuEnix. • Et ita
conjecerant Bernartios, et Hein-
sinsadOvid. Am.m, i3,v. a^iubi
etiam pro aperire tenebras^ ex Par-
mensi reponit laxare. Totus vero
hic Statii iocns sumtus est ex Vir-
gilii Cniice, v. a6o : « Obvia Perte-
phone comites Heroidas orget Ad-
versas praeferre f aces ; * ita lag^^i^
dum ; vulgo perferre : nisi malis
proferre. Mox , isto poemate, v. a65.

LIBER V, CARMEN I. 5^5

Pacantem terras dominum) juvenemque relinquas
Ipse senex : certae jurant in vota Sorores.

'pro etprocul illam, \eQe^ itprocul
illa; quod per se patebit si locnm
inspicias : ibi quoqne et confundi-
tnr cum it; yide supra , ad vers. iJ^S.

— Cod. Par. ed. pr. prwstemere. A.

— Sertaque et Efysios animcB prcB-
stemere jfhres. Ex more spar(rendi
flores in eos, quos honorare Yole-
bant, Tel quos benevolentia prose-
quebantur. Liyius, lib. XXIII,
« Omnes tendere ad imperatorem
Romanum , ut ruente turba in
unum , adire , contingere dextram
cupientium, coronas lemniscosque
jacientium , haud procul periculo
fuerit. » Oridius , de Germanico
trinmphante ; Trist. IV , 3 , 49 •
«Quaque ibis, manibus circum plau-
dere tuorum :Undique jactato flore
tegente vias. • Tacitus, Ann. XIV,
« Octavis imagines gest^nt hume-
ris, spargunt floribus. » Virgihus,
iEneid. lib. VI , vs. 885 , « Purpu-
reos spargam flores, animamque
nepotis His saltem accumulem do-
nis. • Noster Epith. Stells, Silv. I,
3^31,« Optat» conjugis artus FIo-
ribus innumeris et olenti spargere
nimbo. » Quin eliam mortui his
aspersi. Suetonius , in Augusto ,

cap. XVm , I : « Conditorium et
corpus Magni Alexandri quum pro-
latum e penetrali, subjecisset ocu-
lis corona aurea imposita ac flori-
bus aspersis , veneratus est. »

361. Pro Pacantem, Parm. Pla-
cantem; frustra. — Edit. princ.
Placantem, et sic etiam apud cod.
Paris. qui ez emendatione reponit
Pacantem. A.

363 . Certe jurant in vota Sorores.
Et hic quoque reponendum certts:
vidit Gronovius, Diatr. cap. 4^9 ct
Heinsius ad Claudian. in Eutrop.
II, 3, quo tamen loco pro certa
Prodigii patuere^mincBy legendum
puto sera: : vide sequentia, que
hoc postulare videntur. « Sorores
(id est, Parcis) jurant in vota cer-
t(B, fixas et determinatoe , • hec
eventura esse quae rogavit pro Do-
mitiano Priscilla. — Certte, id est,
bonae , et quibus fidere possis. Sic
Cicero in Verrem : « Iste homo cer-
tus et diligens , ad horam octavam
prssto est. » Ibidemque : « Propter
virtutem et fidem , cum Androne ,
homine honestissimo et certissi-
mo, electus est. — Cod. Paris.
ed. pr. cum caeteris certe. A.

IN CARMEN PRIMUM LIBRI QUINTI

SILVARUM.

*ABi»ckvrn tv Prisgillam pibtas. Priscillam, Abascantii axorem epi-
cedio laadat, in quo etiam viri pietatem admiratur, q&i nec lacrymis
modaln fecerat, qoamyis jam alter annas ageretar ex qao mortiia eraL
Abascantius qniiM aliqaandia nuUias maneris particeps fuisscft, tandem
in tfillitije cnfam ab imperatore Domitiano adscitus, eum secutus est
in ezpeditionem Germanicam , operamqne naravit fortissime. DoniT.

Vers. 9. Ihqtie omni te qwBrit amare metallo. Vix audeo movere con-
troversiam huic loco ; adeo elegans videtar ; sed si propius spectes sub-
orietur forte suspicio : dicit enim te qutBrit am^ire : atqui te qwerit dicitnr
de rebas qude cuin difficultate aliqua et molestia efficiuntnr, ut Theb. XI!,
1 13, de Argia noctu errantCi) « Quuerit inops Ai^a vias; » et ita passim :
saltem si boc sensu non sumeudum sit hoc loco, at sumi potoit; unde
mihi non displicet , « inqae omni te qusrit habere metallo : » he enim
voces in libris millies confunduntur. Hahere vero de statuis et hujus-
modi posscssionibus saepe usurpatur; Noster, Herc. Epitrap. IV, 6, Sg,
«Pelleus habebat Regnator laetis numen venerabile mensis;» MartiaUs,
IX, 44 9 ^® eadem icuncula, « Hoc habuit numen Pellaei mensa tyranni; *
Plin. Epist. in, J^, 8, de Sil. Italico : « Multum ubique iibrorum, mul-
tum statnarum, multam imaginum, quas non habebat modo, vemm
etiam venerabatur. » Sed nihil forte matandum.

i4* Qutgue venit juncto mihi semper Apolline Qesar. Heinsius ad
Ovid. Heroid. IV, 11 3, ita citat honc versum, « Quicunque venit mihi
dezter ApoUine Gesar ; » memoris, opinor, errore.

19. Miseramque aecessus ad aurem ; ut Thebaid. V, 73, 2 :

Tunc pias OEclidei , nt prima tiieotia vulgi
MoUior ira dedit , pbcidatqne acceuit ad aares ;

ubi pro accemty MS. Petrensis habet accensus^ positis panctis sub litera

NOT. IN GARM. I LIB. V SILV. 547

II } q«i mos est literas spnrias not&ndi. Lege, plhcidasque ticcessus ad
imres, Hoc aQt«in et tibi et mihi debeo , lector, ut fatear me non inteHi-
gere huoc Statii locnm , mxseramque accessus ad aurem Conjugis orhati :
^erba qaidem omnes iotelligimus; sed quo sensuliuic ]oco conireniant,
id adhuc qnsero ; et suspicor male affecta esse. '

25. Omnis matertera; omnes Musae, sorores Calliopes matris Orphei
ex .£agro. Domit.

26. Omnis ApoUineus tegeret Bacchique sacerdos. Tegeret est comita-
retur, ut Hkebaid. II, 219, «Hunc tegit lasiusque senex, placidusque
Phoroneus. » Hujus sensus notio est in phrasi latus tegere, qua Horatius
et alii utuntur. Gicero, Arateis, «Uanc Aries tegit, et squammoso cor-
pore pisces. »

33. Citius genitrix Sipyleia fertur Exhausisse genas, Ita omnes , opi-
nor, editiones postDomitiom, qui ita reposuit pro Sipellea fertury quod
in suis omnibus iuTenit; et ita ego in Parm. si ^//ea/erftir. Heinsius
vero ad Ovid. Fast. IV, 9^3, emendavit, «citius genirrix Sipylea feretur
Exhausisse genas ; » quo nihil unquam verius fuit : sequitur enim , « ci-
tins Tithonida moesti Defident rores, aut ezsiccata/a(»cef .* » ergo/ere-
tur exhausisse; quod tantumdem est<, nec plus qnam exhauriet; nuila
ratione habita famie vel rumoris in voce feretur^ sed simpliciter exhau-
riet, Id ego ezempHs aliquot (quia nescio an hactenus observata fuerit
poetica haec elegantia) iUustratum dabo : Ovidius, Fastor. U, 289 :

Ante Jovem geiiitam tcrras habaisse ferwitur
Arcades , et Luna gens prior illa fuit :

ubi habuisse feruntur simpliciter est habuerunt; ut moxfuit: si enim
dixisse voluerit Ovidius , « Fama esi Arcadas habuisse terras , » dixisse
etiam debuit^ «ct gentem istamyuuse priorem Lnna,» quum utraque
propositio ejusdem sit certitudinis. Jam vero qinim affitmety et dicat
fmty necesse etiam est ut dicat habuerunt, Et ad hanc regulam exige
exempla sequentia : idem, eodem libro, v. aSS, in fabula Gorvi :

Immenior in^rii sedisse «ob arbore fertur,

Dum fierent tarda dulcia poma mora.
Indc satur nigris longum rapit unfpiibus hydmm ,

Ad dominomqne redit, fictaqne verba refert :

sedisse fertur est sedity ut rapit, redit, refert; pro quibus dixisse debuit
rapuity rediit, retulit; sed hanc temporum mutationem saepissime negli-
gunt poetae : Tibullus, II , i , vs. 39, de Diis ruris :
Illi compositis primum docuere tigiUis

Exigaam viridi fronde operire casam :
lUi ctiam tauros primnm docuisse feruntur

Servitiwn, et plaustro sopposaisse rotani.
Tunc rictus abiere feri , ctc.

35.

548 NOTiE IN GARMEN PRIMUM

Docuisse feruntur est nihil pneter docuere; necfama aliquem locum in
hoc negotio habet ; quum aeque certum sit Deos ruris docuisse tauros
ferre jugum , ao docuisse homines operlre casas Tiridi fronde. Ex his
exemplis (et ceutum alia ejusdem generis fiicile proferre possem) resti-
tuere forte possimus locum Nostri, iu Tiburt. ManL Vopisci, ts. 9) ad
hnnc modum :

Ipsa mann fertor tectum scriptisse Volaptas :

Tunc Vcnus Idaliis unxit fastigia snccis,

Pennalsitque comis , blandumque reliquit honorem

Sedibas , et volucres vetuit discedere natos ;

ubi fertur scripsisse erit scripsit, ut unxit, permulsit^ reliquit, vetuit :
vulgo legitur, Jpsa manu tenera tcctum scripsisse: in hac editione, Fisa
manu teneray quia iu MS. Senensi et nonnullis editt. ita erat; vetustiores
tamen magno consensu Jpsa manu: tenera omnino otiosum est, quum
satis fuerit dizisse manu scripsisse; vide ad Gapill. Earini, vs. 87. Unde
dudum conjeceram sub voce tenera latere verbum /ertury cui jungeretur
To scripsisse; sed et in hanc rem ezempla aliquot notaveram : quia tamen
audacior videbatur conjectnra , nec vim phraseos /ertur scripsisse satis
tunc temporis perspectam habui , monere omisi z mihi jam verissima

videtur : ita, SiW. II, 3, 27, Arb. Ated.

.... sed ona
Emisit contenta manu , la^umque soporem
Naidos aversa fertur tetigiue sagitta ;

ubi'/ertur tetigisse plane est tetigit, ut emisit : sic et Ovidius, Art. Am.
lib. n,TS. 477:

Blanda truces animos fertur mollisse volaptas ;
Constiterunt uno femina virqae toro :

ita malim, quam Constiterant. Fertur moUisse est molliity ut consttte-
runt. Hinc /eror esse pro sum; et simpliciter /eror pro sum, ita tamen
ut verbum esse intelligatur. Ovid. Met. VII, 6t, « quo conjnge feUx Et
Dis cara ferary et vertice sidera tangam; » ubi /erar esiferaresfe, hoc
est, ero; ut tangam : idem, Heroid. VI , 1 13 :

Si te nobilitas , generosaque nomina tangunt ;
£n ego Minoo nata Thoante feror ;

hoc est, /eror esse, id est, sum nata; iterum, Met. VIII, 4^6, « An felix
OEneus nato victore feretur, Thestius orbos erit ? » ita omnino legen-
dnm , nonfruetur, cum vulgatis ; feretur essefelix, id est, eritfelixy nx
loco modo citato. Sic <£{cor pro sum: Propert I, 9, 8, « Atque utinam
posito dicar amore rudis ! » ubi eadem elUpsis verbi substaittivi ; plene
effert idem , II , 9 , a^? 39 :

Una aut ahera noz nondnm cst in amore peracta ,
ht dicor lecto jam gravis esse tuo ;

«d est, sum gravis; ideiii III, 6, ai :

Hle potest nnllo miseram me lioquere facto ?
Rivalem cx illa dicor hahere domo ?

LIBRI QUINTI SILVARUM. 549

ica eDim scribendos esne deprairatissimos Tersiis olim docebo; dicor
habere est kaheo, Phaedms , Fab. 1 , 27 :

Haic res aTaris esse coQTeniens potest,

Et qui humiles nati , dici locuplctes stndent ;

id est , e$se locupletes. His iDtellectis , nuUa erit difficoltas io isto Au-
ctor. Gonsolat. ad Liv. Aug. v. i5i, ubi Livia loquitor :

Ultinia contigimus : jas matris habemus ab uno :
Unius est munus quod tamen orba negor ;

ubi negor plaoe est non sum; quod hoc modo resolvendum est : negor
est dieor non; dicor non orhay sen dicor non esse orba, est, non sum
orha. Eadem est ratio in vocibus trador^ nominor, vocor. Ovidius , Fast.
ni, 161, de Julio Gesare :

Ille moras Solis, quibns in sua signa rediret,
Traditnr ezactb disposuisse notis ;

id est , disposuit, ut junxit paulo post. Sic nominor pro sum apud Phae-
drum, I, 5, 7 : a Ego primam toUo, nominor qui aleo ; » hoc est, qnia sum
leo; si locus recte habeat. Vocori^TO sum Ovidio, Heroid. IV, 1^9, «Non
ego dedignor supplex humilisque vocari; » sic enim legendum , non pre-
cariy quod frigidum est quum praecesserit suppiex : vocari supplex est
esse supplexy ut Met. XI, 222 , de Achille, « qui fortibus actis Acta patris
vincet, majorque tM>ca6itur illo ;, j» id est', erit'. Haec omnia ejusdem sunt
rationis. Recte igitur /eretur exAau5tsse, id est, exhauriet; ut deficient,
et fatiseet. £t hoc. in conteztum admisissem , nisi typis excusa fuisset
iata scheda anteqoam in hanc Heinsii emenldatfonem incidissem. — His
Marklandi rationibus permoti , et ejns propositnm sequentes , Sipylea
feretur in textum recepimus. En.

35. Aut exsiccata fatiscet Mater Achilleis hiemes affrangere hustis.
Heinsing ad Ovid. Trist. I, 10, v. 8, pro exsiccata ex veteri codice vnlt
exsatiata: parum recte, opinor; deest enim quo exsatiata sit. iMCtUy vel
iacrymis, puto, dicet : atqni vox exsatiata, per se posita, hoc non deno-
tat. Parem Gevartii errorem, et in eadem voce, notavi ad Arb. Ated.
Silv. n, 3, 69, nbi exsatiate interpretatur ^/enti5 vita. Recte habet ex^tc^
cst, exhaustOy sicca facta; ut verbia pnecedentibns, Deficient rores.
AehiUeis bustis, ut Propertius , II , i3, 37 :

Nec miniu haec nostri notescet foma sepnlcri ,
Quam fuerant Phthii busta cruenta viri ;

ex quo loco forte emendandus Ovidius , Met. XIII , 4^^ 7 de Polyxena ,
• Ducitur ad tumulos , (/troque fit hostia husto : n forte legendum , « Phthio-
quefit hostia bnsto. » Sed praecessit, v. 44^) Achilieos Manes; ut nihil
mntandum.

38. Humanos propior Jove digerit actus. Ita omnes editiones ; elegan-
tissime : digerit est disponit^ et ordinaty suum cuique locum et officium

55o NOTiE IN CARMEN PRIMUM

asmgnans ; cujus significationis obvia siint exempla. HeiDsiiu Tero, not.
ad Claudian. VI Gons. Honor. v. 690, « yeterumqae e;Kempla seciitus
Digerit iraperii sub judice fata Senatu , » notat in quatuor libris fuisse
dirigity ut apud Statlum, inquit, Pietate Abasc, ■ et humanos propior
Jove dirigit actus.» Tmposuit, opinor, viro optimo roemoria; nec verum
est fmperatorem humanos actus dirigere; hoc enim Dei solius; licet
hunc quoque Deum appellet Statius. Sed oranino verum est digerit. He
voces sexcenties confunduntur in vett. libris.

42. Hic amor a domino meritus Censore probari; hoc est, DomtciaDo:
U enim « snscepta morum correctione (verba Suetonii ctto), probrosb
feminis lectice usum ademit, jusque capiendi legata haereditatesqoe.
Quaedam ex utroque ordine lege Scantinia condemnavit. • Bbbb.

45. lUa quidem nuptumque prior UBdasgue marito Passa alio. Legen-
durii nuptuque priory ut natuprior, Auson. Epitaph. 3^; atvo juxta prior,
Noster, Theb. VI, 584; ^<^ ^^^» * 4"> prior quidem fuil xvo, sed juxta,
non longe, » ut bene Scholiastes vetus. Nuptum prior forte defendi pos-
sit, ut sit Gnecismus; sed verius nuptu; et ita conjecerat Tumebus,
Morelloteste. Videtur autem Statius sibi ipsi contradicere, quando in-
fra, V. 55, haec habeat:

Ez te major hooos , unum novisse cubile ,
Unum secretis agitare sub ossibus ignem :

si enim Priscilla passa erat t^edas marito alioy quomodo dici potest ttfiiiiii
novisse cubile ? hoc enim non nisi de /iioyoy«^M( vere et stricte pnediGari
potest; ut de patre suo Statius, Epiced. v. a^o, « Una libi cognita tseda
Connubia , unus amor, » utpote qui unam tantum uxorem dnxerat. Sed
lenienda interpretatio est ; et intelligendus Statius quasi dixisset , post-
quara uxor lua facta est, tui unius novit cubile, tui unim amore arde-
bat. Hunc locum videtur exscripsisse Alcimus Avitua, de Laude Virgiiu-
tat. V. 624) « Asservasse toros, atque ^unum nosse cubiU. » Vide autem
proprietatem Statii in voce probarif v. ^2 ; Censomm enim erat pnh-
bare : vide Gronovinm ad Senec. Natur. Qusest. VII, 16, et Qaintilian.
prooem. lib. IV, Institut. ubi de Domitiano loquitur.

48. Qualiter cBquaevOy etc. Sic apud Catull. Carm. LXI, 54> «At sifofte
eadem (vitis) est ulmo conjuncta marito. » Mohell. — Inde et istud GaU
lici poette , « La vigne ramperait sans 1'ormeau qu'elle embrasse. » A.

55. Bx te major honos. Metjor honos, ut Thebaid. II , a^o, « Tunc , si
fas oculos, noD unqnam longa tuendo Expedias cni major honos;» Au-
ctor Gonsol. ad Liv. August. v. 4^4) "^^ inducitur Drasus matrem con-
solans :

Exiiut hic, mater, debuit esse meus.
Nec meritis ( quanqoam iUa juvaDi magis) «dloit
Major boDos : titnlis oauua pkeoa vides ;

UBBI QUINTI SILVABUM. 55i

il4 iefgvadi^s lociKB iste qui fefellit Heinsittio et GronoTinm : vul^o, a6-
fuity et MateTy honos, et nomina. Paulo aute dizerat Drusns de b^ica
Tirtute majorum suorum : Haec, inquit, postulat ut pro patria pugnando
oppeterem ; exitus mei^ tali^ fisse dehuit, Nec tamen, licet acta mea mi-
noris sint momenti Reipu]»lic8e quam illorum fuerunt, minor honor
exbil^itus fuit mlbi post mortem quam ilUs {nec meritis adfuit illis major
honos) : circumspice eniqi , et videbis omnia loca plena titulis et bono-
ribus meis : Consul et ignoti victor Germanicus orbis legor, Omnia vero
pro nomina cl. Burmanno debemus.

58. Nec qui fratemus adultery etc. Nota bistoria ex tragoedia : nam
Thyestes Mei^opem Atrei fratris uxorem pretio corruptam compressit,
suscepitque eo concubituTantalum, quem sibi apposuit Atreus. Domit.

60. ^i Bahylonis opes, Lydce si pondera gaz<ey etc. Gomparandus '
Propert. I, eleg. viii , vs. 33, Edit. nostrs pag. 5t :

lUa vei aogiuto mecom reqaiescere lecto ,

Et quocumque modo maluit essc mea ;
Qoam sibi dotatae regnum vetns Hippodami» ,

Et quat Elis opes ame pararat equis.

Ed.

76. Piijutfenis raramque quietem Jntactamque fidem. Sic edidemnt :
«tinam Mmnl eC explicassent quid sit rara quieshw loco, aut qua laudis
parce ponendum ; nam alia ratione dicitnr de Etrusco, Laorym. Etmsc.
in, 3, 106, « Bine tibi rara quies, animoque exclusa vohiptas; » ibi eoim
loqoitar de iUo in mediis remm et ne(i;otiorum civilium fluctibus ; hic
vero de Abascantio anteqnam ad remm actus admoveretur. Gorrape-
mnt qui non intelligebant quo tenderet lectio antiquorum codicum ,
4fUB est vanamqne qmetem (et sic etiam Venet.), unde facillime effiei-
tnr, navamque quietem. Pulcherrima andthesis nava quieSy et qua alibi
utitur, Silv. lib. I, cap. 3, 91, « Hic premitur /«cuiuia quies; » ^uief^ -qua}
tamen aliquid parit et profert, non torpida : ita, prae£af. lib. II, Ursus
dicitur • sine jactura desidide doctissimus : * licet quietem amaverit ,
tameu navam quietem , et qus aliquid ageret , et doctrins lahorem im-
penderet. Quies vero hoc loco ponitur pro modestia : et ila Noster ssepe ;
infra , v. 117:

Nec tamen hic mutata quies^ probitasvesecundis
Intnmuit : tenor idem animo , moresque modesti ;

et ad Uxor. HI, 5, 17, « Sed probitas, et opaca qmes, et sordida nunquam
Gaudia ; » et ita alibi. Quies i^iur nava , est modestia qutt tamen rebus
geremUs apta est , modestia actuosa, Multus in hac voce Silius Italicus ;
I, 5499 « Nava rudimenta, et primos in Marte calores ; » ubi pariter in
iibris erat Fana; IV, 485, « Jamque dies rapti cursu nat^oque labore ; »
et ibi quoque erat t;ano; V, 4^^i * Laurigeris decus illud avis navaque
juventa Florebat ; » iterum in codd. erat vana, Utroque autem modo

55a NOT^ IN CARMEN PRIMUM

haec vox scribitur, Havus et gnavus; unde restitui potest alter Iogus ejos-

dem Silii, III, aSg:

His rector fidgeot ostro super aldor omnes
GermaDus nicet Hannibaiis, gnavoqae tnmuita
Mago (|uadt corrus, ct fratrem spirat in armis :

Tul^o legitur gratoque tumultu y quod defeudit clar. Drakenborchias ;
Heinsius conjecerat patrioque tumultu : gnavo vel yuevo vertns puto.
Restituenda haec vox et Ovidio, Fast. V, ^o\ i

Ipse tamcn iectas Paga^aeis collibus herbas
Temperat , et nava vnhiera mulcet ope ;

vulgo, vana vel varia; etVell. Paterculo, forte, Hist. II, 2^9 de Ginna:
« de quo vere dici potest, ausum eum qus nemo auderet bonus, perfe-
cisse quse a nullo nisi fortissimo perfici possent ; et fuisse eum in con-
sultando temerarium , in ezsequendo navum : » ita legendum pnto ;
vulgo, m exsequendo virum; quo pacto non satis servatur oppositio qoae
postulatur inter temerarium et navum. Utitur hac voce Velleius, c. lao,
« nava virilique opera ; » Calpurnius, Eclog. V, 1 1, « Jam pro me navam
potes exercere juventam. »

77. Succinctaque pectora curis. Id est, parata^ apta; translatnm ab iis
qui vestes succinefunt, opus aliquod aggressuri. Silius Italicus, X, 190,
« ^uccinctique dolis , fugerent ceu Punica castra , Dediderant dextras ; »
Petronins, « His animum succinge bonis; » id est, instrue; Ovid. Trist.
I, II, 3i, « Barbara pars laeva est, avidse 5tiecincta rapinae: » ita bene
edidit Burmannus. Paullo eruditiore et obscuriore sensu ac vooe utitur
Ausonius, Grat. Act. pag. 709, ed. ToII. « ut esset, quem tu matura jam
wtate subdnctum ^ per omnes honorum gradus festinata bonitate prove-
heres: » ubi subcinetum est instructumy ut apud eraditionis Latinae pro-
mum Apuleium, Miles. V, pag. 98, « Tunc adulescens, modo florenti
lanugine barbam instruens; » hoc est, subcingens: quo sensu sumendima
istnd Ausonii , Epitaph. Glaucis :

I.flpta bis octono tibi jam sub Consule pubes
Cingebat teneras, Glancia adnlte, genas.

Apuleius dixisset instruebat genas; et ita alibi idem Auson. Parent. XXm,
16, «Nondum purpureas cinctuSy ephebe, genas!» Non igitnr opus
ut legamus pingebat genaSy quod ego alibi putavi. Sed hsec emditioris
sunt disquisitionis. Accinctus eodem sensu ^equentissime occurrit.

83. IUe subactis Moiem immensam humerisy etc. Hsc est lectio om-
nium sequiorum cditionum ; et vera , ut raox dicemus. Editt. Parm. et
Hom. habent yu6atis humerisy ad quae haec notat Domitius : •jubatis hu-
merisy fortissimis; njubalis leonibus epitheton; nam leonum generositas
juba spectatur, ut ait Plinius. » Sntis ridicale ; et tamen haec Domilii
explicatio induxit Bernartium, ut illi non diispliceret rijubatis. Sed pejus
adhuc Pohtianus, Epist. VI, i, ubi censorem hnjusce interpretatioms

LIBRI QDINTI SILVARUM. 553

Ildmitifline agit : ipse expUcat, puerilibus humeris. Dii boni! anTero-
simile est Imperatorem puero permissurum esse « viresque modosque
Imperii tractare manu, » et obire omnia magna officia quae mox receo^
set Statins? Nihil magis puerile dici potuit. Nescio in qua editione pri-
mum comparuerit suhactis : ego in Aldina , 1 5o3 , ita invenio ; sed Teris-
simum est , undecunque Tenerit. Translata voz est e re rustica $ in qua
terra seu soiuniy dicitnr subigiy quum aratro frangitur et usibus agricolae
habilis redditur : dotnare iellurem Tocat 'Virgiiius ; yide Varronem , de
Re Rust. I, 30, et ejusmodi scriptores passim. Hinc ad alias res trans-
fertnr, quae nsui et proposito nostro aptae redduntur. Horatius, carm.
n , 5 , I, « Noodum subaeta ferre jugum valet Gervice , • scilicet juvenca ;
Qnintilianus , Declamat. UI, 3, « Pater huic, emeritis bello stipendiis,
tum qunm tota subnixum Numidia fregimus Jugurtham , ezaactoratas
bello manus agresti labore iubegit, » Ut igitnr cervix et manus suhactmy
ita humeri subacti.

89. Binominis Jstri: hinc sumsit Ausonius, Mosell. ts. 106, « Stagna
binominis Istri. * Jri binominiSy CMd. Ibide, ts. 419*

93« Nullaque famosa signatur lancea pinna, Ita hunc locum restitnit
Salmasins, testante Gronovio , Diatr. cap. 47* Vide ipsum, not. ad Hist.
Aug. Script. vol. I, pag. ioa3. Autea legebatur, multaque fumosa et
penna. Res laeiae significabantur Senatui non solum per litenUy sed etiam
per hastas lauro vestitas; res adversae per pinnas in summo lanceamm
fixas. De laureatis hastis Martial. Epigr. VII, 6,5:

Pnblica vicoices testantnr gaudia chartse :
Martia laurigera cuspide pila virent :

Plin. Hist. Nat. XV, 3o, de lauro : « Bomanis praecipue laetitiae victo-
riarumque nuntia additur literis et militum lanceis pilisque ; » unde
Seneca , Agamemn. v. 388 :

Sed ecce vasto coocitos miles gradu
Manifesta propcrat sigoa ketitiae ferens ;
Namque hasta summo lauream ferro gerit ;

ubi Chorus Argivarum loquitur quasi in media Roma versaretur ; sed
frequens hoc Senecae. Ex his locis vides versu praecedenti legendom esse
latas frondes j non laceraSy cum Parm. et Romana. Hae voces pariter
commutabantur Soter. Gallic. vers. 88. De pinna , vetus interpres Ju-
venalis ad Satir. IV, vers. 149: «Antea, inquit, si quid nunciabant
consules in urbem , per epistolas nunciabant : si victoriae nunciaban-
tur, laums in epistola figebatur; si autem aliquid adversi, piona fige-
batur. » Vide Gronovium, loco citato. Valde tamen dubito de famosa;
et credo Statinm scripsisse damnosa pinna , utpote quae damni alicujus
nnncium attulerit : signantius boc quam famosa , quae ambiguae signi-
ficationis voz est. Ita damnosa dies, Iloratio, et damnosa Fenusy quae
</amnum fert. Suetonius, Tiberio, cap. 53, « Germanico usque adeo

554 NOTiE IN CABMEN PBIMUM

obtreccavit, u( e( prseclarQ facta ejqf pro •uperTaciiis elevaret; et glo*
riosissimas victorias cou damnosas Reipablica iQcreparet;« Propertitti,
lib. IV, eleg. 9, ▼. ao : « 3emper damnosi sabsiloere canea; » et ita Oyi-
diuB , Triat. II , 474 ) ddf^nosos effugiasve canes ; de luau aleae loqwm-
tur. Et sane verum est damnofa; quippe vos famosus «vo Statii non
aemper denotabat infamis (qaod senaua httjas loci postulat), aed er-
lehris, et qut multum i»fama erat. lu, I, 1, 67, Eq. Maxim. de laco

Gurtio t

tptt loci cuytof , cujus sacrau worano
FaoHMiqae lacus nomeii uieioorabile serraxit ;

ita enim legendum , non Famosus eervat, qnnm Pann. et Rom. habeant
Fatnosi. Vides ibi Famosi sensn bono. Tacitus , Hist. V, init. d« Hiero-
•olymis : « 8ed quia FamossB urbf s supremum diem tradituri snmus ,
congruens videtnr pHmordia ejus aperire ; • ubi itemm sensu nos aialo
famosa urbs, irowBfuKKaT^c ; et ita Plinius^ Episiolis, « causam palchram
alioquin et famosam. » Hac ratione inductus , omnino credo a Statio
foisse, «Nullaque damnosa sifpatur laocea pinna. » AttoUeniia, scil.
sunt, hoc est , atto//iui(; more Gr«iqo ; qOo ^audet Propertins maaime.

ffo6. Pmgressa diem. Ausonins , Grat. Act. ad fin. ■ ut illam ipeam
que anras preecedere solet, Famam, facias tardiorem; » imitatus forte
MamertSn. Genethl. Mazimiani, cap. 8, « Ipsos siquidem quos prsemise-
ratis nuncios, reliqqistis : ipsara, qase vos conata est pnevenire, Famam
pnevertistis. » Noster, carm. proz. seq. vs. 1 70, « Fama velocior intrat
Nuncius; » Curtius, VU, a , « velocitate opus est, qua celeritatem famse
antecedas. »

iio. Vicisti gaudia ccence Ipsius^ effuso dum pectore prona sacratos
Antepedes avide domini tam magna merentis Volveris. Quare ip^us c€enm,
tam emphaticey et quasi tam magnum gaudium esset in catnay ut difH-
cile foret rem uUam aliam superare posse et transcendere et t;mcere hoc
gaudium? Praeterea, cujus ccenee gaudia? nuUa enim in pnecedeniibus
vel sequentibus- camas mentio. Fieri quidem potuit ut his honoribus au-
ctus Abascantius coRnam celebraret;.sed non necessario sequitur, nec
ex adjunctis coHigere potes quidquam huc spectans. Porro, quomodo
Prisdlla « vincebat gandia coens ipsius? » an « volvendo se ante pedes
Domitiani? » haec enim soia ratio redditur. Mitto quod hsc ccena cele-
brata erat eo die quo primum in^enttbus actis admotus ftut Abascan-
tius : atqui nocti magis conveniret ccena. Haec omnia concoquunt inter-
pretes, praeter Heinsium, eujus acumen raro fallunt depravati poetarum
loci. Ilie igitur quura absnrditatem videret ttZ ipsius coenije, pro eo lege-
bat dapsilis ccenee; et pro vieisti gaudia, quod ncdlo sensu huic loco
dici potuit, acuisti gaudia , not. ad Sil. Italic. VIII, 376 ; ut mens Statii
esset , « Advolvendo te genibus Caesaris ut gratias ageres , auxisti et
acuisti gaudia et voluptatem quara e coena dapsiii habuerunt convi^-ae
tui. » logeniosa quidem haec, utpote Heinsii, sensui tamen minime sa-

LIBRI QDINTI SILVARCM. 555

tisfacinnt : non enim res est gattdii videre aliquam genibns Imperatoris
advolutam et gratias agentem ; hoc non aeuit et anget laetitiam et hila-
ritatem conyivii : res seria est gratiarum actioy et animnm et vnltum
compositum qnam maxime et modestnm postulat. Mitto quod adhuc
restat idem scmpulus de die et cofna, in qua voce latet tota hujus loci
depravatio ; licet interdum dietn et ctxnam junctim invenias , ut apud
Eutropium, lib. VIII, de Tito Imp. « Propterea quum quadam die in
ccena recordatus fuisset nihil se illo die cuiquam praestitisse, dizit, O
amici, hodie diem perdidi; » quo loco vix vidi quidquam magis bar^
bare aut incuriose compositum. Tota res hxc est: commendat Priscil-
lam Statius, ob curam et sollicitudinem erga maritum et res ejns: « Quam
Jjcta, inquit, fuisti eo die quo rebus administrandis admotus fuit con*
jux tuus ! nimirum, vicisti gaudia ipsius, plus gaudii et voluptatis, quam
conjux ipse, ostendisti, dum genibus Imperatoris gratias actura teipsam
advolveres. » Evanescit jam fictitia ista coena^ qus cl. Dodwello tantum
negotii facessit y Annal. Stat. c. 55: ejus loco repono, « vicisti gaudia
certe Ipsins. » Certe est nimirumy hoc eertufn est, /axoroTi. Ita, Silv. IV,
6, vs. io8, «certe tu muneris auctor Non aliis malles oculis , Lysippe,
probari ; » Thebaid. V, 64 : « erant certe media que noctis in umbra
Divam alios ignes majoraque tela gerentem, etc. » Ovidius, Metam. X,
488 : « Nnmen confessis aliquod patet : ultima certe Vota suos habuere
Deos ; » Glaudian. in Rufinum , II^ 94 : « tandem succurre ruenti Hen !
patriie, Stilicho : dilecta hic pignora certe , Hic domus ; » Sueton. Jul.
c. 5o : « Nam certe Pompeio , et a Gurionibus patre et filio , et a mul-
tis exprobratum est, etc. » Horat. Garm. II, 4? i3, sqq.:

Nescias an te generum beati
Pfayllidis flavaD decoreQl parentes :
Regiam certe genos , et penatet
Moeret iniquos ;

ubi pro Nescias an te, mallem Qui scias an te cum interrogatione , nt
Art. Poet. V. 46^9 "Qni scis an prudens, etc. » error.natus ex omissa
prima versus litera; undc uisciasy et mox nescias, Sed hoc obiter. In
hisce omnibus locis resolve vocem certe in hoc certum est vel constaty
et sensum auctorum habebis. Certe degeneravit in cene (hoc enim modo
in MSS. scribitur) facili mutatione; quippe n et rt iisdem calami ducti-
bus constant. Hoc adeo certum et sensui necessarium puto, ut in con-
textum admiserim. Pari plane modo peccatum puto apud Horatium ,
Epist. II, 1, V. 1 10:

Matavit meotem popoliia levis, et ealet uno
Scribendi stodio ; puerique patretqne severi
Fronde comas vincti coenam , et carmina dictaot :

certe parum commode patres severt indncuntur coenantes; hoc enim
iautis melins convenit quam severis, Sed qnid ad rem utmm ccenent vel
non cceneni? nihil hoc ad studium scribendiy de quo hic agit Horatius;
et eque bene dixisse potoit iton coMont. Mihi videtur scripsisse , « Frondc

556 NOT^ IN GARMEN PRIMUM

comas Yincti certant, et carraina dictant. » Jam yero ridicula satis imago ^
severi patres certantes in re tam levi et ladicra. Apuleius, Floridis, de
Philemone poeta : « fabulas cum Menandro in scena dictarit, certavit-
que cum eo. » Literae rt coaluerunt in n hoc loco : contra Tidetur factnm
alio ejusdem poetae carm. I, i5, 35, in vaticinio Nerei:

Post cerus hiemes uret Achaicas
Ignis lliacas domos :

obscure admodum et incerte hic agit Nereus , post certas hiemes; cur
non dicit quot hiemes , eodem modo quo supra nominavit Nestorm y
Teucmmy Sthenelumy et ceteros, non amhagibus, sed clare, et ut falli
non posset Paris? certas vero hiemes possunt esse cehtum vg\ dttcentm
hiemes. Fallor an scripsit :

Post denas hiemes oret Achaicus
Ignis Illacas domos :

id est, decem hiemesy ut pueris notum. Nimirum dispescebatur litera
n in rt, ut pro dentis fieret derias; unde quivis faceret certasy^ono in-
ducente.

1 14' Quem pater arcani pmefecit hiatibus antri. Narrat poeta quan-
tum gaudium conceperit Priscilla ex hoc mariti sui provectu ; et com-
parat eam prcefecto oracuH Delphici ; ita interpretantur. Sed certe ma-
gis appositum fuisset comparare iWaimfeminw quam vtro^ ut in exemplo
subsequenti, « aut primi cui jus venerabile thyrsi Bacchus, et attonit»
tribuit vexilla catervae; « ubi intelligit/miinamy Archi-Maenada, si ita
loqui liceat. Lego igitur^ Quam pater arcani ; hoc vero officium muiieri
assignatum fuisse multis ezemplis doceri potest.

132. Exemplumque ad henle monet, Hortatur Priscilla maritum ut
coenet parce, veluti faciebat Domitianus ejus herus et dominus : nam,
ut ex Tranquillo discimus, ille prandebat ad satietatem, nec ferme un-
quam supra coenam aliqaid sumebat, prapter Martianum malum, et
modicam in ampulla potiunculam. Domit.

127. Gelidas comes illa per Arctos^ Sarmaticasque hiemes, De expedi-
tione quam Domitianus necessario suscepit in Sarmatas, legione cum
legato simul caesa; utque de iis lauream Jovi Capitolino retulerit, Sue-
ton. Domit. cap. 6. Mobell.

129. Tecum omnes animo durata per cestus. Vide totius loci constm-
ctionem : « Illa tecum comes per Arctos Sarmaticasque hiemes, tecum
durata animo per omnes sestus, et vellet gestare pharetras. » Ubi pri-
mum nihil est, cui jun^ possunt voces tecum. Deinde abundat copu-
lativum et; dixisse enim debuit durata animo veUei gestarey non, rf
vellet gestare. Lege :

.... tecum omoes animo durare per settus ,

LIBRI QDINTI SILVARUM. 557

Et , si castra darent , vellet gestare pharetras ,
Yellet Amaxonia latas imerdaderc pelta ;

• vellet clnrare tecnm, vellet gestare pharetras, » si mos militaris per-
milteret. Virgil. .£neid. VIII , 677 : « patiar qnemvis durare laborem ; »
ad quas Servius : « Duinare autem est susiinere; Horatius : ac sinefunibus
vix durare carinw possunt (1. possint) imperiosius tequor, Et Virg. Mn, I,
207: Duruie, et vosmet rebus servate secundis. » Alibi Horat. Serm. II, 3,
T. a34 : « Tu nive Lucana durais ocreatus , ut aprum Ckienem ego ; » iia
legendum puto; vulgo, dormis oereatus; quod certe absurdum est: ve-
natores enim non solent dormire in nive , sed vigilare, et pemoctare :
quod manere vocat Uoratius, Od. I, « manet sub Jove frigido venator. »
Clare Ovid. Fast. III, 5^7 : «Sub Jove pars durat; pauci tentoria po«
nunt-; » et IV, 5o5 : « Sub Jove duravit multis immota diebus ; » et ita
«tibi. Pro cestusy non male legere posses actus ; sed atstus pra>stat locns
Gpithal. Stell. vs. 91 : « Ipse ego te tantos stupui durasse per «stns. »
Vide autem, lector, quam necessarium fuit haec intelligi : ex hac enim
lection«, durata pro durare, in errorem gravissimum lapsus est vir do-
ctus, qui, Annal. Statian. rap. 55, scribit «Priscillam comitem fuisse
Abascaotii in expeditione Sarmatica. » Oblitus erat vir doctus militaris
disciplinfie, quae non permittebat mulierem castra ingredi^ multo minus
comitari maritum per totam expeditionem. Ni hoc ita foret , quorsum
ista^ Et^ si caslra darent, etc. i. e. permitterent? Immo Augustus disci-
plinam tam severe rexit, ut ne legatorum quidem cuiquam nisi gravate,
hibernisque demum mensibus, permitteret uxorem interviserey referente
Suetonio, Aug. c. 34« Nec dicit Statius Abascantium fuisse inexpedi-
tione Sarmatica; innuit forte; tantum dicit, Priscillam animo paratam
fnisse suscipere quodvis periculum cum marito, si opus foret. iEque
bene ex hoc loco conclodere potuisset vir eruditus, Priscillam gestasse
pharetras et peliam Amazoniam.

i33. Vivinaque tela Vihrantem. Loquitur de Abascantio juxta latas
Imperatoris, seu, ut mavult Statius, Casarei prope fulmen equi. Divina
tela sunt Caesaris tela : quomodo vero potuit illa vibrare Abascantius ?
Hoc certe est Caesaris solius ,. vihrure tela Caesaris. Lege 9 ■ divinaque
tela Libraniem. » Nimirum magni bellatores (qualis hic fingitur Bomi-
tianus) habebant ministros et armigeros qui ad latus semper essent^ et
tela suggererent ; talis est hoc loco Abascamtius , lihrans et prnBtentans
tela antequam in dextram Domini traderet : scilicet ut non nisi ponde»
rosa in manus tanti herois (si Diis placet) daret; ut statim, magnas spar^
sum sudorihus hastCB. Uaec taoite sublecta snnt ex Virg. JEneid. X, 333,
ubi Achates suggerit tela iEneae, qui statim corripit magnam hastam.
De his vocibus fdsius ad Protrept. Crispin. v. loa, ubi pariter commu-
tantur.

148. Bapida sic (^via puppi Invidetj et velis adnuhilat aura secundis,
Id est, nuhila velis ohjicit, inquit Barthius. Et quid si nuhiia ohjiciat?

558 NOT£ IN CARMEN PRIMUM

nubila non possont reinorari naTem in pleno carsn, velis secundis; hoc
enim est ventorum^ non nubilorum : mitto qvod falsum est; quippe
m tonc interim minime ventus est , qnam aer nnbilo gravis est , » nt ait
Seneca , Nat. Quest. V, 3 ; et mox , « nuUnm tempus ma|;is quam ne-
bnlosum Yento caret. » Nubiiare est nubiium este yel nuhilum induoere;
ut nubilat aet passim poetis. Adnubiiare alicui rei est n%ibilum inducere
Juxta illam remy yel forte, adversus illam rem, Jam vero snme hanc
vocem utro velis significatu, nubila non valent remoram injicere velis
secundis, svrejtixta sint, sive adversus» Dixisse debuit Statius, aunt $e~
ipsam objicit, non nubila objicit, Nisi fallor, scripsit, « et velis obsihilat
aura secundis;» non adnubilat, Sibilare de vento, etiam vekementiy
notum ex Quintiliano^ Declam. XII, p. ai3: « scissis mdentibus tem*
pestas sibilat ; » et aliis poetarum locis. Aura etiam pro vento magno poe-
tis usitatissimum^ ut ad Ovidium alicubi docuit cl. Burmannus. Jam
igitur dicit Statius: Sic ventus obvius puppi rapidee (i. e. eeleriter pro-
vectcB et in cursu) invidet, et « obsibilat, obstrepit, obmurmnrat, obji-
cit sibila sua velis secundis. » Eodem sensu obmurmurare Ovidins, He-
roid. XVIII, 47? ^^ ^^ Borea Joquitur, ■ Vana peto, precibusque meis
obmurmurat ipse ; » et hic sensus hujus compositionis frequentisaimas
est, et oppositionem denotat, que non tam bene procedit si legas ad'
sibHat; haec enim vox lenioris significationis. Auson. Mosell. v. a56:

.... excipit ictam
Spiritas» nt fractis qvondam per inane flagellis
AWa crepat, motoque adubilat aere ventus ;

Glaudian. de Nupt. Hoc et Mar. vers. 67, « populeo suspirat populns
ictu, Et platani platanis, alnoque absibilat alnus. » Nimis igitur molle
T* adsibilat hoc loco; Meursii adjubilat msticum nimis, et cani6us po-
tius quam vetifis convenit. Gerte si compositum a verbo nubilo retinere
velis, praestat obnubilat; sed mihi adhuc placet obsibilat. Recte autem
velis secundisy ut Herc. Surrent. vs. 107. Sinus secundos dicit Vii^ilius.
Nemo igitnr conjiciat t^enfts secundis,

i58. Nii tars opetosa medentum Auxiliata malis. Proprie, ut semper,
loquitur Statiat in voce auxiliata; auxilium enim medicorum vox. Soter.
GaUic. V. III, « Adjavat ipse Deos, morboqoe valentius omni Orcupat
auxiiium; » OvSdius, Heroid. V, iS^:

Qaod neqae graminibaa teHus Fecunda creandis
Nec Dena , auxillum tu mihi Ferre potes ;

idem , Hem. Amor. v. 48 , « Vulneris auxilinm Pelias hasta tulit; » Pro-
pertius, I, 1, V. 26:

Et vos , qui aero Upium revocatis , aaici »
Quaerite non sani pectoris auxilia ;

Valer. Maxim. 1 , 8 , de cervis Gretensibus : « quas sa^ttts confixas ad
salutare auioiliuHi hetbae didamni tantum non suis manifous dedneit , •
scil. Natura. Gelsus, praef. lib. I, init. : « Siquidem etiam imperitissimc

LIBRI QUINTI SILYARUM. 669

gentet herbas ali&qiie promta in amiliQm Tiibienim morbommqiie no-
▼enmt. » Et ita alibi paMim.

167* Si tu^ pater^ omne teneres Arbitrium, Nibil aadeo mutare) nl**
otuiqae arrid^at^ • si tn, pater alme^ teneres Arbitriam. » Aason. Idyll.
I, 16: « Tu verbam, pater aJme, taum, natdmqae Deamque Concedis
terris totum; » PrudentiuS) Hamartig. vers. 65a, «Damna aures, pater
alme, meas, et daude meatus Obbrutescentis capitis;» Paulinus, de
Sanct. Joann. Baptist. vs. 2999 «Panditur immensum, si demus vela,
profundum In laudes, pater alme, tuas;» Auson. Mosell. v. 44^? s^<I* •

.... snnt tibi multi ,
Alme amnis , sacrot qui soUicitare fluores
Aonidam , doctamque solent haurire Aganippen :

ita legendnm ; vulgo , totamque solent, quod absurdum videtur : nemo
enim dici potest soiere hAurire totum aliquod ; quippe , qui semel hansit
fotum, non potest iterum baurire istud totum; et consequenter non
so^ baurire totum» Sed nihil audeo mutare propter istud Virgilii, « Tu
d^ous omne tuis ; » et Propert» III, a2^ 8 : « Tu licet aspicias caelam omne
Atknta gerentom; » et similia passim.

181. Linquo equidem^ etc. Vide totum locum :

Linque «tqaideoi thaUmos ( saWo umeil erdine ) ttoestos
Qtiod prior ezegi longa potiora teneeta
Tempora : vidi omni , etc.

Priltilla dieit, « se linqnere Abascantium moestum, quod illa prior exe«>
gisSet t<$mpota potiora longa senectli. » Qoid vero ? anne boc e§t boni
mdriti fdoiere et moe^m esse quod uxor in rebus lastis setatem ezegit ?
nonne invidi et mali^i potius? Deinde^ quare pribrezegi? Ecce, di*
stint;tionts totam locum tano, reposito «h^ mmti pro maiitoS) quvm in
Parm. sit mcestis :

linqao eqoidem thalamos ( salvo umen ordine ) mcesti
Qnod prior. Exegi loiiga pbtiora «enecta
Tempora ; vidi omni te pridem in flore mteBteB ,
Vidi alta; propiut» etc.

linqno tkalamos toi, o oonjat, metsti quod priof^ id es€, qaod prior
lin^uof quum ta mailes prior issey et me saj^rstiten liqaissei Auson.
Spitaph. 371 a f oqq* i

Jamqae diu monomenta vacant : sitqoe Ista qiMrela

Longier» et veniat ordinc quisque sno
Mascendi qni lege datns; placidamqne per svom

Condatar, nam qui prior, iUe prior ;

ilbi prb tenidi^ lege vimtBnf. Hinc imelligis istn mdwo tamen ordihef sc.
tBtatitf qUia Pristiila naiu prior fuil Abastiantiil. Gontrarium eseet tn-
verms ordo mortalitatis; ut eleganter vetus inscriptio apud Reinesinm,
p. 376. Seneca , OEdipo ^ v. 7 1 :

56o NOT^ IN GARMEN PRIMUM

AfFosiu aris mpplices tendo manus
Matura poscens fata, pnecurrain nt prior
Patriam ruentem ;

MartiaUs , Epigr. 1 , 1 15 : « Ad Stygias fieqaum foerat prior i<set ut am-
bras; « at recte emendavit N. Heinsius, ad Ovid. Heroid. I, loi, nbi
vide enm fiise agentem. Idem, Epigr. IX^Sa^S^et seq. :

Invidet ille tibi : Stygias nam Tollns ad imdas
Optahat f qnamvis sit minor , ire prior ;

Noster, Theb. IX , 634 • " misers sine funera matris Andiat ille prior. •
Ita ex MSS. emendat Burmann. ad Ovid. Met. VUI, 499) ?'*<' precor;
qnod et monuerat Bernartius. Gicero, de Amicit. cap. 4 ' * Quamobrem
cum illo quidem, ut supra dixi, actum optime est; mecom incommo-
dius ; quem fuerat aequius, ut prius introieram , sic prius ezire de vita. »

i85. Non in te Fatis, nonjam calestibus ullis Arbitrium : mecum ista
fero. Recte hiec interpretantur Gevartius , Elect. III , 9 , et Barthius.
Sensus est: nulla Fata invida, nuHi Dii, posthac tibi nocebunt; con-
sumte euim et exhaustae sunt eorum vires hac tanta plaga quam tibi
per interitum meum intulerunt : ego omnia infortunia tua mecnm au-
fero. Simili sensu Quintilianus, Prooem. lib. VI, ubi mortem filii deflet,
et de Fortuna itk loquitur : « Sed vel propter hoc nos contomacius eri-
gamus, quod illam (Fortunam) ut perferre nobis difficile est, ita facfle
contemnere. Nihil enim sibi adversus me reliquit; et infelicem quidem,
sed certissimam tamen , attulit mihi ex his malis securitatem. • Ita Se-
neca, Gonsol. ad Helv. c. 16, optat ut omnia Fatorum tela in se con-
sumantur : « In me omnis Fatorum crudelitas lassata consistat : quidquid
matri dolendum fuit, in me transierit; quidquid avi», in me. Floreat
reliqua in suo statu turba, nihii de orbitate, nihil de conditione mea
qnerar : fuerim tantum nihil amplius dolitune domus piamentum. • Yide
Vell. Patercul. I, 10, de Lucio Paulo.

187. Genium^iuejjotentem Irrequietus ama. Ovid. Trist. II, 5^1 :

Carminaqne edideram , quum te delicta notantem
Pneterii toties inreqoietns fiques ;

ubi pro inrequietus Heinsius ex tribus libris edidit yuiv quietus; et ita
hoc Statii loco scribi voluit, referente Burmanno; Jure quietus ama,
Sed diversa ratio est horum locorum : licet enim Ovidius recte dici po-
tuerit Gensoremjune, hoc est, merito stto, et nullias noxae conacias,
prcBteriisse (jfuietus, et sine nota Censoriaf quum tamen non de transve-
ctione agatur hoc Statii loco , verba ista Jure quietus ama ad hunc sen-
sum tcahi non debent , nec possunt : et quocunque sensu sumseris ,
istod Jure erit frigidissimum..Veram est Irrequietus, et optime defendi
et explicari potest ex loco Silii Italici , IH , 35o , de feminis Caliaecis :

Cetera feminens peragtt labor ; addere suko
Semina , et impresso tellurem vertcre aratro ,

LIBRI QUINTI SILVARUM. 56i

ScgDe Yirit : qaidqmd doro si Marfe gerendain
Callaici conjox obit irreqnieta mariti ;

hoc est, industria et tatagens; sensa bono : nec opas est, ut ezempla
plara quseramas. Per Genium potentem intellige Imperatorem.

«
190. QtiO niteat sacri centeno pondere tmltus Oesaris, et propriee si-
gnet cultricis amorem. Supra, ad IV, a, v. 54^ iegendum monai niteant;
quippe vox sacri non ad Casaris, sed vultus referenda est : sacrt vultus
Gsesaris niteant; non, vultus sacri Ccesaris niteat, Vide ezempla qus ibi
protuli. Ita hoc carmine , vs. 1 1 1, sacratos pedes domini, non pedes sa-
crati domini : infra , v. a34 9 tniltus decoros : sanctos tmltus apud Auct.
Octav. vs. 840. Sed et si retineas niteat^ non fieri potest ut signet recte
se habeat ; vide enim constructionem : « Da aurum quo vuhus Caesaris
niteat et si^et amorem cuhricis ; » deest aUquid ; dizisse enira debuit
hoc modo : « Da aurum quo vuhus Caesaris niteat, e( quod signet amo-
rem ; » aliter enim manca est sententia. Scripsit ,

Qno niteant sacri centeno pondere voltus
Casaris ; et proprie signa caltricis amorem :

da aurum et signa amorem, id est, in basi statuas mentionem fac amoris
mei erga Gaesarem; hoc enim est signare. Ovidius, Metam. H, 3a6, de
Phaethonte ,

Naides Hesperia* trifida ftimantia flamma

Corpora daot tumnlo : signantque hoc carmine saxam :

Bk situs est Phaeton, etc.

Hanc vero Statii locum egre(|;ie illustrat Suetonius, Domitian. cap. i3 ,
« Statuas sibi in CapitoUo non nisi aureas et argenteas poni permisit ,
ac ponderis certi. •

aoi. Mersumque in corde dolorem Scbvus agit. Loquitur hic Statius de
ista specie doloris quae per silentium indicatur : patet hoc ex verbis ore
UgatOy et ez comparatione Orpheos, qui « segnis Obstupuit , tristemque
rogum'sine carmine flevit » Sensus igitur hoc postulat, sed verba non
efficiunt; quivis enim, etiam clamosissimus , agere potest dolorem mer-
sum in corde ; hoc vero loco requiritur mutus. Lege igitur, « mutumque
in corde dolorem. » Ovid. Art. Am. III , 703 :

Procris at aocepit nomen , quasi pellicis , Aurae ,
Excidit : et subito mnta dolore foit ;

Metam. Xm , 538 , de Hecuba , « Troades ezclamant : obmutuit illa
dolore; » Noster, Theb. XI, 63a : «Dicentem comes aegra levat, mu-
tomque dolorem Jpsa premit ; » Virgil. Culice, vs. ^67: « Quin misera
Eurydice tacito maerore recessit ; » ita legendum ; vulgo , tanto. Sed nec
recte intelligo quid sit hoc loco agere dolorem. Non dubito quin pro
agit legendum sit alit, id est , fovet , crescere sinit, et amat pro conjuge
luetum^ at de Cornelia Lucan. IX, iia. Ita Virg. iSneid. IV, a : « Vul-
nus alit venis et caeco carpitur igni; » Senec. de Vit. fieat. c. 27 , « invi*

/. 36

562 NOTiE IN CARMEN PRIMUM

cem mntuum alentes ttaporem; • Yaler. Flacc. VI , 660: « Gasligatqae
metus et, quas alit inscia, curas;» Petronius, « Cor (jrave vulnus alit,
DulU ^nabile ferro. « Agtre qaidem dolorem significare potest dolerey
at aqere iras pro irasciy Senec. Thyest. v. 1 79 ; agere motus pro moven*,
Hcrc. OEt. V. 787 ; agere paenitentiam pro pcenitere^ Plin. Epist. VII,
10; agere excubias pro excuharey 8aeton. Galba, e. 10 ; et multa ejos-
modi : mihi tamen magis placet aiit, Eadem diversitas apud Cicer. Orat.
pro Archia , « haK! stadia adolescentiam alont ; » pro qao codez Folr.
Ursini habuit agunt; yide Muret. Var. Lect. XII , i5. Mutum vero paene
necessarium puto, propter comparationem Orphei silentu; ande patet
falsum esse N. Heinsium , qai ad Ovid. Metam. 1 , 548 , pro ore ligato
▼olait ore gelatOy hoc Statii loco, inductus, opinor, eo quod hxc phra-
sis ore gelato frequentissime occnrrit. Hic vero nihil mutandum esse
plane postulat comparatio , quam perdideris si admiseris gelato : ligare
os est ctaudere; cujus oppositum solvere osy id est, aperire: sic 5o;>or
dicitur alligare artus passim; Noster, Thebaid. X, a8o: « ut quemqae
ligatum Obruerat tellure sopor. » Vide Heinsium ad Ovidii locom , et
Gronovium , Diatrib. cap. 46. Potes etiam hoc loco legere pressum pro
mersum , ex Vir^. iEneid. X , 4^^ '• " magnumque sab imo Corde pre-
mit |;emitum. » ^

ao3. Odrysius vatesy positis ad Sttymona plectrisy etc. Sic et Virgil.
Georg. IV, 5o8 :

Septem illum totos perkibent ex ordine menMs

Rupe sub aeria , deserti ad Strymonis imdam ,

Flevisse , etc. £d.

ai4- Corycuetjue coma; id est, crocus , quivhabet herbam instar ca-
pillorum. Plinius, Hist. Nat. XXI, rap. 17 : «Usus ejus in coronis nus-
quam ; herba enim est folio an^usto , psne th capiUamenii modum. »
DOMIT. — Cynareiaque germina. Lege Cinyreiaquey et myrtham intel'
)ige. Est autem es fabula ; Cinyras enim, rex Cypri, cum filia sua Myr-
rha concubnit , qu» postea in arborem sibi cognominem Myrrham mu-
tata est. Vlde late fabulam apud Ovid. Met. X, 3 10. Gevart.

219. Tantum crinesque gencsque Pfoctis habent. Scio noetem saepe ad
animum vel oculos transferri , at Theb. IX , 4o : « Sed postqaam haud
dubio clades auctore reperta est y Nok ocuIos mentemque rapit; » Ovid.
Art. Am. II , 88 : « Nox oculis pavido venit oborta meta ; » idem , Met.
VI, 652 : • Tantaque nox animi est, Ityn huc arcessite, dixit; • et 4?^»
« Pro ! Superi^ quantum mortalia pectora caece Noctis habent ! » et
Trist. I, 3|, 91:

lUa dolore amens tenebris narratur obortis
Semianimis media procubuisse domo :

sed non inteUigo qnid sit nox in crim6ia. Le^ , « tantom crioesqac ge-
n«que Sordis habent ; » Horat. Epist. I^ 2, 53 ; « Auriculas cithane col-

LIBRI QUINTI SILVARUM. 563

l«cU torde dolentes;» Lacretias , VI , 1269: «Ulceribus tetris prope
jam,'sordiquo sepulta;» antique pro sorde; Macrob. V, i3: «Ille flu-
ctus incremento suo ait in sublime cunratos litoribus illidt, et aspergi-
nem colIectsB sordis «xspuere ; quod nuUa expressius pictura signaret. •
Motus mos Teterum in rebus lugubribus deturpandi capita pulverej et
permittondi squaiorem et Uluviem petfaciem et totum corpus serpere :
hoe Yult Statius per sordem in cn'ft»6ia et genis. Ipse, Thebaid. V, 636 ,
de Hypsipjle) «simul h«c, terraque et sanguine vultum Sordida, ma-
gnorum circa vestigia regum Vertitur ; » VII, 4^4 • ^* El6ce truoes oculos
sordentibus obsita canis, Ezsanguesque Jocasta genas, etc. • Vin, a43 :
« vultuque sereno Canitiem nigram squalore et sordida fusis Ora comis
Jaxasse manu; » Thebaid. XI, 58a : « veteri stat sordida tabo Utraque
caniues, et durus sanguine crinis Obnubit feraie caput ; » ita legendum ;
▼ulgo , furiale caffut : Virgil. Giri , ▼. 284 9

Vix harc ediderat , quum dade exterrtta cristi
Inttwisos malu> decorpac polvere crines ;

JBneid. XII, 61 1 : « Ganitiem immundo perfusam pulvere turpans; > ex
Catullo, de Nupt. Pel. et Thet. v. aa^? «Canitiem terra atque infuso
ptdvare foedans ; • Ovid. Trist. 1 , 3, 93 :

Utqac rcfarrexit , fcedatis pulvere turpi
Crinabos , et (jelida oiembra levavit humo ;

Silv. m, 3, V. 181, «Tunc immane fremens, fcedatusque ora, tepentes
Affatur cineres. • Claudian. in Eutrop. Prol. )ib. II , vs. aS : « Canitiem
largo raram de pulvere turpat. • Inde cinerea canities Apuleio, lib. VII,
et cinere sordentem oanitiem^ lib. X.

aai. Laerimas fundente marito, In codice Florent. et edit. Venet. et
Hom. est, laerimas fudere marito, notante Gronovio, cap. 47» ot huc
alludit Parmensis, laerimas fundere marito, Sed nisi oculi me fefelle-
rint, Rom. retinet/iiiwiente. Mihilominus, sola vera est leotio fudere^
optime a Gronovio explicata. PrisciUam felicem vocabant , utpote tran-
quilla iporte solutam t lacrimas fudere Abascantio , qui tam bona con-
joge viduatus erat. Inverso igttur lugendi ordine , mortuse gratulaban-
tur, vivum deflebant.

aa3. Quaque Italo gemitus Almone Cybele Ponif.* Nam sacerdotes
Cybeles gestantos deos statuam, et diglandiantes inter se farore, ad
Almonem usque fluvium progrediebantur extra portam Capenam , ita
repraesentantes dee luctum quum flevit Atyn ; illicque lotis cultris et
depodto forore , ad templum redibant. Deponit igiturilUc gemitus Cy-
beie, quoniam ejus sacerdotes quum illuc pervenernnt, lacrymas et fu-
rorem ponunt. Domit.

aa^. Ardoremque rogi potuit perferre. Sequiores editiooes ita legunt :
vetnstiores vero, Parm. Rom. Ven. et MS. Florent. Ciamoremque rogi,

36.

564 NOT^ IN CARMEN PRIMDM

notaute et probante Gronovio , Diatr. c. 48 : ▼erissime : intelligit com-
plomtionem que ad rogum fiebat. Nec aliud est, inquit GronoviQS,
quatn quod Virg^ilius notat , moesta supremum voce ciemus (Yoluit, opi-
nor, ma^na; ita enim est iEneid. III, 68). Sed falli videtor in ezplica-
tione loci Virgiliani; quod ut pateat, sciendum est (et nescio an alibi
invenerls) tres fuisse conclamationes mortuorum : prima erat, sutim
post excessnm defuncti, et ubi palam factum est; de qua Gronovius,
isto capite, et ubique exempla: secunda, ad rogum; de qua boc loco
Statins: tertia, post peracta tumuli solennia. CoUigo hoc ez Servio ad
iEn. VI, 23i : « Dixitque novissima verha. Id est, ilicet: nam vale dice-
batur post tumuli quoque peracta solennia. » Igitur istud , « ma^a su-
premum voccciemus, ■ erat tertiiB et supremte compiorationis , non
ad rogum. Et hoc patet verbis preoedeotibus , « animamque sepaicro
Condimus. »

a3o. Tantas venerabile marmor Sepit opes. Aliam lectionem servat
Parmensis, spirat opes. Et hanc profert et comprobat Heinsiasad Glaa-
dian. IV Cons. Honor. v. Sgi, et ad Ovid. Metam. I, 69, nblpro mar"
mor citat nomen, errore memoriae. Romana sapit opes. Verum «st spi-
rat; hoc enim proprium odoribus et aromatis quibus Priscilbe corpos
differtum erat , et ixi Solio Seu venerabili marmore seu sepalcro recon-
ditum. Persius , VI , 35 :

.■ . . . nmse

Ossa inodora dabit ; seu spirent cinBama surduai^

Seu ceraso pcccent casiar, nescirc paratus.

To spirare de odoribus et uoguentis ubique occarrit. Ejasdem generis
sepulturam haboit Poppaea, Neronis Imp. uxor; Tacit.Ann.XVI,c. 6,
« Corpus non igni abolitum , ut Romanos mos; sed, regom extemoram
consuetudine differtum odoribus conditur, tumuloque Jolioram infer-
tur. » Ltceat addere observationem Plinii de hoc funere Poppsee, Hist.
Nat. XII, i^, tibi de Arabia Felice loquitur :■« Periti reram asseverant,
non ferre tantum ( odorum ) annuo fetu , quantum Nero princeps no-
vissimo Poppaeae soae die concrentaverit. » Memorabile vero quod de hac
Priscilla narrat Morellus, in notis ad hunc locom; nempe, inventam
esse in eodem monumento viae Appiae conditam et siccatam membris
integris ann. 147I) sub Sixto IV, Pontif. Roraano.

233. Illo Maia iholo. De materia ex qua effigies Priscillss constabant
hic agit Statius: « hoc wre Ceres, hoc saxo Venus, illo thoio Maia. •
Vides quam inepte tholus inseratur inter (rs^et saxum, qoasi thoius ma-
teries esset ex qua statue et effigies fieri solerent. Servius ad Virgil. IX,
408 : « Suspendive tholo. Thoius proprie est veluti scutum breve, quod
tn medio tecto est, in quo trabes coeunt; ad quod dona saspendi con-
sueverunt. Alii tholum aedium sacrarum dicunt genus fabricae VestK et
Pantheon ; ■ ubi exfahricte vest, scribo, « qtuiie est f^esUty et Pantheon ;»
ita certe srripsisse dehuit. Hanc distinctionem thoii et tempii servat

LIBRI QUINTI SILVAHUM. 56S

Arnobias, lib. VI, « Quid? qnod mDlta ez his templa, qv« tholis sirnt
aureis et soblimibus elata fastigiis , auctorum coDScriptionibus compro-
batur conte^re cineres atque ossa, et fanctorum esse corporum sepul>
turas. » Pro tempio usurpat Noster, Silv. I, 4 9 33, et III, i3.Quocunque
sensu accipias, huic loco minime convenit; nisi negligenter et parum
accurate scripserit Statius ; quo vitio minime tenetur. Desideratur igi-
tnr matcries aliqua; et sensus quidem admittit e6ur vel argentum^ vel
quid simile ; versus autem nihil alind pneter « Illo Maia anro , Vcnus
hoc non improba saxo ; • vox auro, ut mihi videtur, absorpta erat in
precedente aia; deinde suppletus versus ab aliquo qui sciebat effigies.
in tholis poni solere. Optime vero congmit auro : ita , supra , v. 1 :

Si manos ant •imiles doctfit mihi lingere cerat
Aut cbor , ifflpreisis aammve animare figuris ;

m, 3, V. 200 :

.... effigiesque colam : te lucida saxa
Tc similem doct« referet mihi linea cerae :
Nnnc ebur, et falvom valtos imitabitar auram.

Omnia coacervatim ponit Plinius , Epist. IV, 7, in facetissima epistola
de dolore Reguli ob amissum filium ; « placuit ei lugere filium ; luget , nt
nemo : placuit statuas ei et imagines quam plurimas facere : hoc omni-
bus officinis agit. lUum coloribus, illum cera^ illam sre, illum ar^eoto,
illum auro, ebore, roarraore, effingit. » Similiter Arnobius, VI, p. 200,..
de materia simulacrorum : « Simulacra ista quae vos tcrrent, quaeque
templis in omnibus prostrati atque humiles adoratis , ossa , lapides ,
aera sunt, argentum, anmm, testa, lignnm sumptum ex arbore, aut
commixtum glutinum gypso;» et mox, « Nemo est in rebus humauis
tam stolide csecus , qui ar^^entum, aes, aumm , gypsum , ebur, argillam,
Deomm in numeram referat. » Glaudian. de Laud. Stilic. III, 11 ; ■ Os
flacram, qood in aere colts, miraris in auro, Gerne libens.» Gnosis vero>
ett Ariadney dicta luoida propter « Gnosiaca; facem coronse. »

a36. MenstBque parantur Assidua, Ad sepulcca res divina fiebat;,sa-
cro parentali : quo nomine mensae in sepulcris ponebantur, et Graeco et
Romano more, ut Cicero, de Legibus, et plerique Grseci auctores tra-
didere. Possis referre et ad silicemium, sive coenam fanebrem, qaa>
nono fiineris die ad scpalcra dabatur.^ertullian. de testimonio Animae:
« Vocas porro secoros, si quando extra portam cum obsoniis et matteis
tibi potius parentans ad btista rccedis , aut a bustis dilutior redis. »
Idem, de Resurr. earais, « At ego magis ridebo vulgus, tunc quoquc
qnum ipsos defunctos atrocissime exurit , quos postmodum (pilosissime
nutrit. • Papinius quo sin^ularem Abascantii amorem notaret , non
nono solum die sed quotidie funebrem coenam et epulum in ejus ho-
Dorem datum narrat, qui honor sane non vulgaris ; nam et inter divinos
habebant honores mensam apponere ; morem qnem bene illustrat Ter>.
tuUianus , de Anima : « Dum per totam hebdomadam Junoni mensa

566 NOTiE IN GARMEN PBIMUM

proponitur. « Chrittiaiii melias, qoi optimo et piissimo more paaperes
ad fooernlem coeaam vocabant ; Ghrysostomas in Mattheam , Homilia
XXXII : « Gar post mortem taorom paaperet vocas , etc. » BEUfAaT.

»45. /n eodem angusta pkaselus Mquorey et immenH p<vrtem mbi ven-
dicat auMtn. Optime Gevartias, it eodem angustOy etc. lioc postulat con-
janctio et ; it ot vendicat. GronoTias tamen vulgatam mavalt , Diatrib.
c. 41 9 u^ sabintelligatttr est Retinai igitar in eodem; licet minime dabi-
tem qain Statias scripserit it, Similiter depravatam yiqj;iliam pato,
JSneid. VIII , 588 : « ipse agmine Pallas It medio , chlamyde et pictis
conspcctns in armis $ • ita le^rendum puto y qaam ot Tttetor repetitio
praepositionis iny tum quia ipse alibi hae voce eodem senso et modo
utitur, ut lEn, XI , 90 ; « Post bellator eqoos positis insignibus .£thoii
It lacrimans ; » et XII, 164 : • bigis it Turnns in albis Bina mano lato
crispans hastilia ferro. • Utcanque hoc, restitue hanc Tocem Nostro,
et seqq. Thebaid. VIII, 617 et seqq.

Sic PandioDiae repetant obi fida volacres
Hospitia , atque larem brama puUante relictmn ,
Stantqae snper nidot Teteriaqne exordia fati
Enarrant tectis, it tmncum ac flebile murmar :
Verba pntant, Toxqne illa tamen non dissooa verbis :

ita legendum et distinguendum ; valgo , « et truncum ac flebile marmur
Verba putant ; * et Valer. Flacco , IV, 266 , de PoUuce pugnante com
Amyco Bebrycio,

Huc altomus et huc , semper cerrice redocia ,
Semper.et iu digids, et summi puUere campi ,
Projectusqae redit :

ubi nihil matandum esae in vocibDS digitis et pryeetus recte ^idit Gr<^
Dovins, i& Errat. et Omiss. Diatr. p. 4i i« Sed occultius mendum latet:
si enim legas , « Semper et in digitis et summi polvere campi , > qtiid
facies t^ que? hoc enim abundabit ; quum dixisse oportuerit projectus
redit, non projectusque redit. Lege : « semper cervice reducta Semper et
in digitis , it summi pulvere campi Projectusque redit. Spumanti qua-
lis , etc. M Per se , opinor, patet.

aSa. Et Manes.,.. iocat hospite eymba. Suspicor Statinm scripsisse
kospite ripa, propter praeeedentia , vehit ille merentes protenus; si enim
jam vehity quodnam opus istis cymba locat? quum non potuisset veherty
nisi prius tn ^mba locasset. Nisi dicas esse hysteron proteron. Sed prae-
stat hospite ripa; scilicet ulteriore ripa Stygis, ubi purgationis locus
fuit; et quam votis maxime appetebant Anime. Vir^^. £d. VI, 3i3:

Suibaot oraotes primi transmittere cursom
Tendebantque maous ripse ulterioris amore ;

et paolo po8t, V. 374 ot seqq.

Unde haec , o Palintu*e , tibi tam dira cnpido ?

LIBRI QUINTI SILVARUM. 667

Tu Stygias inhamatiu aqaat amnemqne seTenim
EaroeDidnm aspicies , ripamve iojossus adibis ?

ubi vides Tocari ripam juur* il^X?^^ ' ntpremat ripas Tocat Noster, Epiced.
Patris, ▼. 382 ; Thebaid. I, agS et seqq. :

.... superas tenior se toUat ad aaras
Laios; ezstinctum nati quem vulnere, nondum
Ulterior Lethes accepit ripa profandi
Lege Erehi. '

Minimum yero differentis inter voces ripa et ciba : hoo enim moda scribi
potuit. Nihil tamen mato.

356. Tristfi$ aperire tenebras. Proba hec leetio ; et iimameris vetenim
locia se tueri posset. Petronius, a Gronovio adductus : « neque faj ulla
in pnesidio erat, quae iter aperiret erranfibus. » Hinc dies apricusy et
jo/ apricusy et dies patula^ ez restitutione mea , Genethl. Lucan. v. i4*
Com. Celsus , 1 , 3 , ubi da imbeciUi» loq[qilar : • mimmeqne nubilo
cselo , aut soli aperientl se committere ; ne modo fri^s ^ modo calor
moveat;» ita legendum; vulgo deest auty quod tamen sensus et se-
quentia postubint : reserata dies Val. Tlacc. 1 , 655 , idem qnod aperta.
Vide ptura apud Gronovium, Diatr« «.-48 9 ubi defeadit (iperire oontra
eos qui voluerunt operire teuehras; quod contrarium est, et sensum loci
plane perdit. Ibi etiam monet in codice Mediceo reperiri aliam lectio-
nem, tristes lassare tenebras^ id est, iuxare, quod forte, inquit, genui-
num est : ejusque interpretamentum aperire. Ne dubites quin ita sit; et
tic ego inveni in Parmensi et Ven. Laxare est aperire : ad Marcellum,
V. 13 , « Jam terras volucreinque ^olum fu(;a veris aqnosi Laxat ; » quae
vera est ibi scriptura, a Burmanno vindicata ad Ovid. Heroid. H^ I33,
contra Behotium qui voluit lassat. Locu^ Ovidii est , ■ Sive die laxatur
humus , seu frigida lucent Sidera ; « ubi multi codices lassatur. Vide
Heinstum ad locum , ubi satis esemplornm : ne actum agam. « Relevare
noctem igne praelato, » Senec. Hei^c. Fur. 8^6; Ovid. Art. Amor. I, 34^9
« Luce Paris , csloque Deas spectavit aperto. » Solvere noctem fadbusi
eodem sensu Plinius, Epist. IHt, 16.

CARMEN IL

PROTREPTICON

AD CRISPINUM.'

ItuRA meus Tyrrfaena petit, saltusque Tagetis
Grispinus : nec longa mora est, aut avia tellus;
Sed mea secreto velluiUur pectora morsu ,
Udaque turgentes impellunt lumina guttas.

VARIiE LECTIONES.

. • .» ■

* Protrepticon ad Crispinum. Ita
omnes pneter Parinensem : ea ha-
bet , Laudes Crispini f^ec. quod
olim fait , opinor, « Laudes Cri-
spini , Vectii Bolani filii. » Scriben-
dum vero FeKu, non Vectiu —
Cod. Paris. Pno^enticon ad Crispi-
num. Ed. pr. De Crispino. A.

f. Pr6 Tagetis^ Parm. et Bom.
Tageni , licet Domitius in notis
agnoscat Tagetis quod verum est.
— Ed. princ. tageniy et sic apud
cod. Par. qui ad marg. tagetis. A.

a. Nec longa mora est^ qut avia
tellus Et mea secretOy etc. Grono-
vins, Diatr. p. ^io^ citans hunc
locum habet, nec longa via est;
errore , opinor, memoris : nisi sic
legi voluerit, de quo tamen non
monet. Hos sane voces s«pe in co-
dicibus confunduntur; ut Theb. I,
359, pro Jggerihus tenuere morcSy

MS. Petrensis habet viw; et ita de-
pravatam. hanc vocem Ovidio me
^stituisse memini, Bem. Am. ai^»
ubi Heinsium ex MSS. hoc occu-
passe jam video. Hic tamen nihil
mutandum. Recte vero idem ibid.
pro Et mea^ quoe est omnium ed.
lectio , rcstituit, Set mea, hoc est
Sedy vel tamen; vide ad Lacrim.
Etrusc. V. III. — Cod. Paris. ed.
pr. cum caeteris Et mea. A.

4. Pro turgentes guttaSy potes
legere turgentes guttee ; VaL Flacc.
II , 464 : «Cernit, et ad primos tui^
gentia lumina fluctus ; » ubi vide
Heinsium et Burmannum ; vel sur^
gentes guttCB : et omnino verum est
gutttey non guttas; oculi enim Don
impeilnnt guttas; sed guttw tmpel"
lunt et feriunt oculos. Si retineas
guttasy dicendum foret expetlunty
non impellunt; pro quo Pannens.

P. P. STAT. SILV. LIB. V, CARM. IL 669

Geu super iEgaeas hiemes abeuntis amid 5

Vela sequar, spectemque ratem jam fessus ab altis
Rupibus 9 atque oculos ]oDgo querar aere vinci.
Quod si militiae jam te , puer inclyte , primae
dara rudimenta , et castrorum dulce vocaret
Auspicium , quanto manarent gaudia fletu , 1 o

Quosve darem amplexus l etiamne optanda propinquant
Tristia? Et octonos bis jam tibi drcuit orbes
Vita; sed angustis animus robustior annis,
Succumbitque oneri, et mentem sua non capit aetas.
Nec mirum : non te series inhonora parentum i5

Obscurum proavis, et priscae lucis egentem,
Plebeia de stirpe tulit : non sanguine cretus
Turmali, trabeaque Remi; nec paupere clavo
Augustam sedem et Latii penetrale Senatus
Advena pulsasti ; sed prseceden te tuorum ao

Agmine. Ronmlei qualis per jugera Gird
Quum pulcher visu et titulis generosus avitis

impellant; et vellantur pro vellun"
tur. — Cod. Par. ed. pr. impeUunt;
hmc autem, Yersa praecedeoti, ve-
luntur et sic etiam cod. Paris. qax
es emendat. velluntur, A.

6. Pro/esfus, Heinsius adClaa-
dian. pag. 4^9, citat lassus.

7. Pro oculoSy quod aperte ve-
rum est et obyium, miror omnes
prster Parm. habere oculis. Recte
edjdit Gevartius ocuios; sed obli-
tas erat monere : et ita Gronoyius.
Pro querar, Rom. queat. — Cod.
Paris. et edit. princ. oculos,,.. que-
rar. A.

S. Vulgo , Quid si; et sic etiam
cod. Paris. ed. pr. Vide not. A.

9. Pro Clara rudimentay potes
legere Gnava rudimentay ut apud
Sil. Italic. I, Ys. 549: «Naya rodi-

menta , et primos in Marte calores. •

10. Imitatur Glaadian. XV, Rell.
Gild. aaS : > permisto tremaernnt
0aadia fletu. »

1 1 . God. Por. etuim ne. . . . pro^
pinquis; ed. pr. ettom ne... propin-
qui. Sequenti Tersu, pro ety haec
et ille ut. Vide not. A.

I S. Parmens. trabetsipie et remis
ae paupere clavo. — God. Par. ed.
pr. trubeque et remis et p. c. Gonf.
not. A.

a I . Pro Agmincy Ven. sanguine.
— ' Cod. Paris. ed. princ. Agmine.
Moz forte legendum ^ per munera
Circi. Vide not. A.

33. Vulgo, pulcher visu, tvtu-
lis g. omissa conjunctione ; quam
et omittunt cod. Par. ed. pr. Vide
not. ad YS. 31. A.

570 P. P. STATII SILVARUM

Exspectatur equus, cujus de stemtnate longo
Felix emeritoa habet admissura parentes ;
liium omnes acuunt plausus , iilum ipse volantem a5
Pulvis et incurvae gaudent agnoscere metse :
Sic te , clare puer, genitum sibi Curia sensit,
Primaque patritia clausit vestigia Inna.

Mox Tyrios ex more sinus, tunicamque potentem
Agnovere humeri : sed enim tibi magna parabat 3o
Ad titulos exempla pater; quippe ille juventam
Protenus ingrediens , pharetratum invasit Araxem
Belliger, indocilemque fero servire Neroni
Armeniam. Rigidi summam Mavortis agebat
Corbulo ; sed comitem belli sociumque laborum 35
Ille quoque egregiis multum miratus in armis
Bolanum; atque illi curarum asperrima suetus
Credere, partirique metus : quod tempus amicum
Fraudibus, exerto quasnam bona tempora bello;

a4* Felix dem^riios habet. Ita sic habet cod. Paris. qui ad imtq.

oDines ante Gevartianam et Gron. sibi. A.

editiones; male ; et vemm est eme- 38. Quod tempus amieufn Fraur-

ritoSf id est, functos Circi labori- dibusy extorto ^iwenam hona tem»

bos, et jam in spem gregU seposi" pora beilo. Pleraeqpe sic habent;

toSf ut ait Virgilius. CKidius, Fast. et ita edidit Gevartius. Grasseri ed.

IV, 688: «Demserat emeritis jam exorfo, et ita fere Parm. ex orto.

ju(ra Pboebus equis. » Translatio Nescio cui debeamas pnlcherri-

, est a militiay ut pueris Botnm ; mam lectionem ed. Gron. > exerto

coostructio , « cujus parentes , de qnaenam bona tempora bello ; • nisi

stemmate laago , felix admissora ipri Gronovio : de qua tamen non

jam habet emeritos. • — * Cod. Pa- monuit, quod sciam. Exertum W-

ris. et edit. princ. retinent deme* /ttmesta;9erfum,etopponitnrprae-

ritos, A. cedenti Fraudibus. Theb. Xl, 876 :

27. Pro genitum sibi Curia sen- « et ezertum dimittere dicitur en-

sit, Parm. et Rom. te; de qua re- 8em;> id est, nudum, e vagina

petitione vide ad Propempt. Geler. eductum. Exeropla ubivis ; vide

V. lag. Sed verias sibi^ nt ad Mar- Heins. ad Glaudian. in Rnfin. U,

cell. v. 76^ loco simillimo, « Jam 4^1. Remartias et Morellas circa

te blanda sinu Tyrio sibi Garia fe« td exorto morantur. — God. Paris.

lix Educat. n — Edit. prioc. te, et ed. pr. ejcorCo. A.

LIBER V, GARMEN II. 871

Quaa suspecta fides , aut quae fuga vera ferods 40

Armenii. Bolanus iter praenosse timendum,
Bolanus tutis juga quaerere conmioda castris,
Metari Bolanus agros, aperire malignas
Tot veprum nemorumque moras, tantamque verendi
Mentem implere ducis , jussisque ingentibus unus 4^
Sufficere : ipsa virum norat jam barbara teUus;
Ille secundus apex bellorum, et proxima cassis.
Sic Phryges attoniti, quanquam Nemesea viderent
Arma , Cleonaeusque acies impelleret arcus
Pugnante Alcide , tamen et Telamona timebant. 5o

Disce puer : nec enim externo monitore petendus
Virtutis tibi pulcher amor : cognata ministret
Laus animos. Aliis Decii reducesque Gamilli
Monstrentur; tu disce patrem; quantusque nigrantem
Fluctibus occiduis fessoque Hyperione Thulen 55

Intrarit mandata gerens ; quantusque potentis

40. Pro suspectay Parm. et Rom.
suteepta; quam Domitins interpre-
tatur, quid e$tet credendum. Taedet
barum interpretationiim et inter-
pretnm. De hoc antem bello, de
qao hic loqnitur Statins , vide Ta-
cittnn, AnnaL XV, init. qai per-
fnnctorie tantum Bolani meminit :
nimiram ^loria ejus obscurabatur
a majore dnoe Corbnlone : clarius
de eo elogium in Vita Jul. Agri-
Gole. — God. Paris. in textu, su-
toepta; ad marg. suspecta. Ed. pr.
suseepta. A.

41. Pro prwn&sse, cod. Par. ed.
pr. pnenosce. A.

4^' ^ctari. Sic edit. pr. et cod.
Paris. qui ex emendatione innuit
tnetiti, A.

44« Pro veprum, Parm. et Ven.
rerunt .• suspicor aliqnid latere :

quare enim tot? et veprum nimis
humile videtnr. — Ed. pr. veprum,
et sic etiam cod. Paris. in textn,
qui ad mar^;. rerum. A.

48. Pro Nemeaay forte legen*-
dnm Lemaa. God. Paris. edit. pr.
nemeea. Vide not. A.

49. God. Par. ed. pr. cUoneo^
que.,. ofcfuf. Vid. not. A.

54. Forte iegendum , quantus^
{fue vacantemy et seq. versu, co»-
samque pro fessotfue. -— God. Par.
edit. pr. quantusque natantem...»
fessoque. Vide not. A.

56. Quantusque potentes Milte
urhes Asite. Legendum potentis
Asice^ non potentes urbes; ex con*-
suetudine bononun anctorum ; Lu^
canns , IX , io65 ; Seneca , Troad.
V. 8 ; Agamemnone, ▼. ^85; Mani-
lius, IV, V. 680, et ▼. 753; Noster,

572 P. P. STATII SILVARUM

Mille urbes Asiae sortito rexerit anno,
Imperium mulcente toga. Bibe talia pronis
Auribus : baec certent tibi conciliare propinqui :
Haec iterent comites prseceptay senesque paterni^ 60

Jamque adeo moliris iter, nec deside passu
Ire paras : nondum validaB tibi signa juventdB
Irrepsere genis, et adbuc decor integer aevi.
Nec genitor juxta; fatis namque baustus iniquis
Occidit heu ! geminam prolem sine prseside linquen». 65
Nec saltem teneris ostrum puerile laceitis
Exuit, albentique bumeros induxit amictu.
Quem non corrumpit pubes efirena, novaeque
Libertas properata togae? ceu nesda falcis-
Silva comas toility fructumque exspirat in umbras.. 70

Achaieid. I, tia;!!, 348; et I,
4oa; Priscianus, Perieg. v. ^Sa. Sx
retineas potenteSy erit ainbi^um ;
quippe <re uvhes potentes Asice signi-
ficare poteat « urbes qu» imperium
et jurifldictionem habent in Asiam . >
Ita Pompon. Mela, I, 17, «qnod
Amazones, Asiae potentes, conse-
orasse dicnntur. > Vide Gronov. ad
liv. XXm, 16. —God. Paris. ed.
pr. potenteSy et Jntravit pro /n-
trarit. A.

58. Vulgo, tibi taiia; qnod et
habent cod. Paris. ed. pr. — Pro
pronis^ Parmensis promis. — Cod.
Paris. et edit. princ. pronis. Conf.
not. A.

61. Jamque alio moliris iter.
llui 1 tam cito? modo adroonebatur
jnvenis , ut paternis vestigiis insi-
steret, et iter ad veram gloriam ca-
pesseret; «Jamque alio molitur
iter?» maie factumr, o Crispine,
vel vos potius , o librarii , qui tam
negligeoterezscripsistis Statianuro,

« Jamquer adeo moliru iter f » quo
nihil verius; conf. Virgil. iEneid.
V, 864, et VIII, 585: «Jamque
adeo exierat porlis equitatns aper-
tis ; » ubi Servius : « Jdeo ad oma-
tum pertinet tantnm. » Vide et SU.
Italic. XII, 534; '9 ^o. Exempla
nbique occurrent. Moliris iter esi
ez Virgil. .£neid. VI , 477 : * '"^^
datum molitur iter : jamque anr»
tenebat Ultima , etc. v ita legen-
dum, non tenebant; de solo enim
iEnea loquitur; nt statim, «Hic illi
occnrrit Tydeas , « non i7/ts. — God.
Par. ed. pr. alio. A.

65. Pro AeUyParm. isf, frequenti
errore , de quo supra ; et , pro siite
prassidey multa: editt. sub prseside;
et ita edidit Gevartius, et Gruceos:
male. Veram scripturam revocavit
ex MS. BernartiuA. Eadem diversi-
tas apud Propert. UI, i, ubi pro
Polydamanta sine armis, nt edidit
Broukhusius, legendum esse sub
armisy id est, in armiSy olim do-

LIBER V, CARMEN IL 673

At tibi Pieride tenero svb pectore curse ,
Et pudor, et docti legem sibi dicere mores;
TuDC hilaris probitas, et frons tranquilla, nitorque
Luxurise confine timens, pietasque per omnes
Dispensata modos ; sequdevo cedere fratri , 75

Mirarique patrem , miserseque ignoscere matri.
Admonuit fortuna domus : tibine illa nefanda
Pocula, letalesque manu componere succos
Evaluit, qui voce potes praevertere morsus
Serpentum , atque omnes vultu placare novercas? 80
Infestare libet Manes, meritoque precatu
Pacem auferre rogis : sed te, puer optime, cemo
Flectentem justis , et talia dicta parantem :

« Parce, precor, cineri : fatum illud, et ira nocentum
Parcarum , crimenque Dei mortalia quisquis 85

Pectora sero videt, nec primo in limine sistit

cebo. — Cod. Paris. ed. pr. heu...
sine praside. A.

7 1 . Tibi, Sic ed. pr. et cod. Par.
in textu ; qui ad marg. dat u6i. A.

73. Pro dicercy cod. Par. dicire.
Ed. pr. dicere* A.

74. Nitorque Luxiirias confine te-
nen$, Optime Barthins pro tenens
legit timens; per se patet; et in al-
tero nallus est idonens sensns. Ni-
torem huno luxuria eonfine timen'
tem Yocat sanum decorem , Tiburt.
Vopisc. V. 92. HflB voces perpetuo
a libraidis commutatae fnerunt. Sic
infra, v. iio, pro ft'me6at, Rom.
edit. tenebat; et in Herc. Epitr.
Vindicis, v. 7^9 pro fimuitresti-
toi fenui^ — Codj Paris. edit. pr.
tenens. — Pro confine, Parm. cum
fine. — God. Par. ed. pr. confine. A.

75. Dispensata domos. Ita editio-
nes ante Gronovianam , qaae recte

admisit modos. Debetur hoc Adr.
Behotio, Apophoret. lib. U. Vul-
gata domos ineptissima est. Contra
apnd Hor. Epist. 1 , 4 ) ^^l eo quod
erat et modus et victus, el. Bentl.
fecit , et damus et victus. Sic variis
modisy Valer. Flaccns, III, S^S;
Anctor Panegyr. ad Pison. vs. 5,
■ Hic tna me virtus rapit , et mi-
randa per omnes Vita modos. « —
Cod. Par. ed. pr. domos. A.

8 1 . Vulgo , Infestare juvat^ et ,
vers. 83, jussis pro/nstif. Edit. pr.
Infestarejuvat...justis; et sicetiam
cod. Paris. qui ad marg. /. lihet...
mcestoque precatu pro meritoque.
Vide not. A.

83. Pamntem. Cod. Par. ed. pr.
parentem. A.

85. Crimenque. Sic. edit. pr. et
cod. Paris. in textu ; hic ad marg«
carmen. A •

574 P- P- STATII SILVARDM

Conatus scelerum, atque animos infanda parantes.

Excidat illa dies aevo, nec postera credant

Sascula ! nos certe taceamus ; et obruta multa

Nocte tegi propriae patiamur crimina gentis. 90

Exegit poenas , hominum cui cura suorum,

Quo Pietas auctore redit, terrasque revisit,

Quem timet onme nefes : satis haec, lacrimandaque nobis

Ultio : quin ssBvas utiham exorare liceret

Eumenidas , timidaeque avertere Gerberon umbrae , 95

Immemoremque tuis citius dare Manibus amnem! »

Macte animo, juvenis ! sic crescunt crimina matris.
Nec tantum pietas , sed protenus ardua virtus
Affectata tibi : nuper quum forte sodahs
Immeritae falso palleret crimine femae,
Erigeretque forum, succinctaque judice multo
Surgeret et castum libraret Julia ftdmen;

100

87. Pro paranUt, Parm. paren^
tes; Rom. patatos, •— Cod. ParU.
ed. pr. parantes. A.

88. JVe pottera credant, Lege :
« &Gfdat Ula dies sbyo., nec postera
credant Sscula. » Sapra , Pietat.
Abascant. v. 179, « Parce, precor,
lacrimis , sieYO nec concnte plan
ctu Pectora ^ nec cmcia fugientem
conjugis umbram ; » VirgU. .£neid.
VIII, 58 i: «Dom te, care pner,
mea sera et sola voluptas Complezu
teneo, gravior nec nuntius aures
Vulnerat ; • ita legendum pro ne
vuineret. Pro « Ezcidat illa dies
»vo; « Pann. et Rom. « Ezcitat illa
die SBYo. ■ — £d. pr. « Ezcitat illa
die saevo : nee p. c. ; » ita etiam a
manu piima cod. Par. qni ez emen-
dat. kabet) « Ezcitat iUa dies seYo :
nec. • A.

90. Pro pattamurj Parm. patid-

tur. — God. Paris. edit princ. /m-
tiamur. A.

97. Pro sic creseuntf Parm. et
Rom. sed crescunt; male ; nec au-
diendus Domitius. ^ Cod. Paris.
ed. pr. sed. A.

103. Et castum vibraret Julia
fulmen. Vihrare fnlmen est ^ ua-
tere^ excutere; et ezempla ubiqne.
Julia yero lez non adhuc miteratf
Med missura erat fulmen in hunc
Crispini sodalem ; hoc antem non
est vibrare ; sed lihrare fnlmen : « Bt
castum libraret Julia fulmen. » Fi'
brareest mittentis; librare ,jamjam
missuri; Silins Ilalicus, XU^ 6a3:
« snblata fnlmina deztra Librayit ; •
Seneca, Pboeniss. v. 4^5, «jamque
in altemam necem Iliinc et binc
miscere cupientes manum , Librata
deztra tela suspensa teneot; » ita
legendum ; vulgo Fibrata , quod

LIBER V, CARMEN II.

Tu , quamquam non ante forum legesque severas
Passus, sed tacita studiorum occultus in umbra,
Defensare metus , adversaque tela subisti
Pellere, inermis adhuc et tiro, paventis amici.
Haud unquam tales adspexit Romulus annos
Dardaniique senes, medii bellare togata
Strage fori : stupuere Patres tentamina tanta
Conatusque tuos ; pro te reus ipse timebat.
Par vigor et membris ; promtaeque ad fortia vires
Sufficiunt animo, atque ingentia jussa sequuntur.
Ipse ego te nuper Tiberino ut litore vidi ,
Qua Tyrrhena vadis Laurentibus aestuat unda,

575

io5

110

absardiim esC; Alcimus Ayitus,

lib. rv, 38S : « At pitts ex tlto con*

templaoB talia rector Exsertas re«

Yocat tedatiB motibua irns , Libra-

tamque tenens restiiuut missile ful-

men ; • ubi pari absurditate in ed.

qua e0o utor est yibratum ; Oyid.

Metam. II, 3i 1 : « dextra libratum

fiilmen ab aure Misit in aurigam ; »

Senec. Agamemn. v. 535 « Libra**

tur alind fubnen : hoc toto impetu

Gertum reducta Pallas excussit ma«

nu, Imitata patrem ; » ubi pro Ctr-

fwn, Pontanua et Fabricius substi-

tuunt Tortum, sine causa : cerfa

fulmina sunt qnaB in aliquam rem

librantur, et scopo destinantur.

Noster,Tbeb.VII, 300 : ■ Tidet azia

et, ifela per «Yum Mecnm aetema

domus, quoties iam qferta reponam

Fulmina ; » vnlgo le^itur torta r€~

ponam; inepte : quomodo enim

reponi possunt fulmina jam torta

seu missa ? He voces librare et tn-

6raivs4epissimecommutantur ; vide

Gronov. ad Senec. Gons. ad Marc.

c. 9 ; et Drakenborch. ad Sil. Ital.

XIII, i65; et snpra, ad Pietat.

Abasc. V. i33, ubi pro vifrranlem
restitui librantem. Sic apud Apul.
MUes. IV, ad finem, pro vibratit
laciniis^ legendnm forte libratisf
vide locum. •» God. Par. et edit.
pr. vibraret. A.

108. Vulgo, Dardaniutque se-
nesr : mox autem legendum , media
bellare togati Pace fori. — Cod.
Paris. et edit. princ. Dardaniusque
senex. Vulgatam de cieteris seqnnn-
tnr. Conf. not. A.

110. Pro te. Vulgo , nee te; vide
not. Moz, pro timebaty Rom. te-
nefraf. *^ Cod. Paris. ed. pr. nec...
tenebat, A.

111. Par vigor est memhris : pro
quo Parm. et Rom. « Par vigor et
membris ; « mnlto elegantius. Bm-
phationm istnd et: non solnm nni-
mo magnos vigor, sed par etiam
corporL •— Cod. Par. ed. pr. ei. A.

II 3. Vulgo, in litort; qnod et
retinent cod. Paris. edit. pr. Vide
not. A.

ii4* Pro Quuy ed. pr. Qui; el
sic etiam cod. Par. a manu prima,
qui ex emendat. Qua. Pro unda.

576 P. P. STATII SILVARUM

Pendentem in cursus , vexantemque ilia nudo
Galce ferocis equi, vultu dextraque minacem;
Si qua fides dictis, stupui, Martemque putavi.
Getulo sic pulcher equo,.Trojanaque quassans
Tela, novercales ibat venator in agros
Ascanius, miseramque patri flagrabat Elisam.
Troilus haud aliter gyro breviore minantes
Eludebat equos : aut quem de turribus altis
Arcadas Ogygio versantem in pulvere turmas

ii5

lao

edit. princ. nuda, llteris traDspo-
sitts. A.

11 5. Vulgo, Tendentem cursus,
Ed. pr. Pendentem in cursus; et sic
in teztu cod. Paris. qui ad marg.
Prendenteni cursus; vide not. Moz
pro nudo caice, Heinsius conjicit
crudo, Si aliquid mutandum , maU
lem duro, — Cod. Par. nuda; ed.
pr. illia nuda. A.

116. Pro minacem y Rom. mtnan-
tem. — God. Paiis. et ed. pr. mi'-
naniem. A.

117. Pro Marienufuey wlffo ar^
malumque; et koc habent cod. Pa-
ris. et ed. pr. Vide not. Pro dictisy
ed. pr. discis; nt et cod. Par. qui
ad maiig. restitnit dictis. A.

118. Pro Trojanaque^ forte le«
gendum Sarranaque. Vide not.

120. Lege , miseramque puer
fiammabat E. et vide not.

121. Gyro leviore minantes Elu-
dehat equos. GronoYius , Reliq. ad
Silv. notat : m Vide an sit potins
breviore. » Non solum potius est
breviorCy sed unice verum : pri-
mum , quia to ievisgyrus nihili est ;
quum non gyrus^ sed equus qui in
|[yro flectitnr, levisdiici oportnerit;
Valer. Flacc. VI , aSg : « mollique
per cquora Castor Anfractu levio-

rts equi delndit anhelos ; » id est,
agilioris; deinde, quia hoc item,
ut superiora , ex Virgilio sunt, JEn.
XI , V. 694 : « Orsilochnm fu^ens
ma^umque agitata per orbem
Elndit gyro interior ; » ad que Ser-
vius : « in terior; sinisterior, breviore
scilicet circulo. > Seneca^ Uippol.
V. 3 1 a : «lUe noctnmas a^tarebigas
Discit, et gyro breviore flecti ;» Hor.
S. II, 6, a6 : « Interiore diem gyro
trahit ; • id est, breviote; Lucan. ffl,
554 : « £t tentare fugam, nec lon-
go frangere gyro Gursum; ■ idem,
YI, a88 : « Agminaqne intcrius gyro
breviore recepit ; • ita legendnm
pnto; vulgo, muro breviore; natns
error ez eo quod^finif antiqne scri-
bebatur GuruSy nt testatur Salmas.
ad Hist. Aug. Scriptores, vol. I,
p. 909. Sil. Italicus, XIH, a5, loco
suavissimo , « Eziguos format per
prima volumina gyros;» Tibnllns,
IV, t, 94 : «Se^ libeat cnrvo brerius
compellere gjro. « — God. Paris.
ed. pr. ieviore, A.

I aa . Pro iuity Rom. haud. — God.
Paris. ed. pr. aut. A.

1 33. Pro versantemy Rom. vexoji*
tem y quod retinet Domitins , sed
sine ullo sensu. — Cod. Par. edit.
pr. vexantem. Moz, pro turmaSy

LIBER V, CARMEN II. 677

Spectabant Tyrise non torvo ]umine matres.

Ergo age , nam magni ducis indulgentia pulsat , i a5
Certaque dat votis hilaris vestigia frater,
Surge, animo et fortes castrorum concipe curas.
Monstrabunt acies Mavors, Actaeaque virgo;
Flectere Gastor equos , humeris quatere arma Quirinus,
Qui tibi tam tenero permisit plaudere coUo i3o

Nubigenas clypeos , intactaque caedibus aera.
Quasnam igitur terras, quem Caesaris ibis in orbem?
Arctoosne amnes, et Rheni fracta natabis
Flumina? an aestiferis Libyae sudabis in arvis?
An juga Pannoniae , mutatoresque domorum 1 35

Sauromatas quaties? an te septenus habebit-
Ister, et undoso circumflua conjuge Peuce?

vul^o metas; quod et habent cod.
Paris. et ed. pr. Vide not. A.

1 35. Pro magni ducis^ Parmens.
magno : male. — Cod. Paris. edit.
pr. magni, — Pfo pulsat, forte le-
gendum poscit; vide not. ; ubi de
sequenti versu quoque dictum.

129. Pro Flectere et quaiere ^
Parm. et Rom. Flectet et quatet ,
quod in editionem suam admisit
Gruceus, satis poenarum lioc no-
mine daturus Grooovio, Elench.
Antidiatr. c. 6 , quum quatet sum-
serit pro quatiet. — God. Par. ed.
pr. Flectet... quatit, Vide not. A.

i3o. Quis tibi tam teneroy etc?
Ita omnes editiones ; sed extra du-
bium posita est emendatio Dan.
Heinsii, legentis et distingucntis ,
K hnmeris quatere arma Quirinus,
Qui tibi tam tenero, etc. » quac ta-
men Gruceo non placere potuit,
quia Quirinus seu Romulus non
tam apte diceretur permitterc a\i-
cilia Saliis, quam Mavors, cujns

illi erant sacerdotes. Hunc rcfutat
Gronovius , Diatr. c. 5o ; et docet
elegantissimedici deRomulo,quod
honores conferat patri suo Marti
sacratos ; et hoc exemplis instruit.
Verissimnm est Qui : ( et hoc postea
Markland. in Ven. comperit. A. ).
— God. Par. ed. pr. Quis. A.

1 3 1 . Vulgo , Nubigeros, et arma
pro ara. Ita etiam ed. pr. et cod.
Paris. qui pro intacta {hoc certe in
textu rctinet) ad marginem scribit
mutata, Vide not. A.

i33. Vrofracta , cod. Par. freia ;
ed. pr. frata. A.

i34' Pro arvisy cod. Par. ed. pr.
armis. A.

137. Et undoso circumjiua con*
juge Peuce. N. Heinsius, ad Valer.
Flaccum, IV, 739, hunc locum iia
citat: «Etumbrosocircumfluacon-
jnge Peuce ; » et sane edit. Parm.
habet umfrrosa,' Rom. umbroso; sed
perpcram : undosus conjux eailster,
qui circurafluit Peuccn : clegantis-

578 P. P. STATII SILVARUM

An Solymum cinerem , palmetaque capta subibis

Non sibi felices silvas ponentis Idumes?

Quod si te magno tellus frenata parenti 140

Accipiat, quantum ferus exsultabit Araxesi

Quanta Calydonios attoUet gloria campos !

Quum tibi longaevus referet trucis incola terrse,

ft Hic suetus dare jura parens; boc cespite turmas
Afifari : vigiles speculas, castellaque longe 145

Prospicis? ille dedit; cinxitque haec moenia fbssa :
Belligeris ba^ dona Deis, haec tela dicavit;
Cernis adhuc titulos : hunc ipse, vocantibus armis,
Induit, hunc regi rapuit thoraca Britanno. *

sime dictum : Moster, Tliebaid. IV,
▼. 708 : « Et patris undosi sonitus
exspectat hiulca iE(>;yptos ; » i. e.
Niii; Sidonius Apollinaris, Garm.
V , ag , de Ilia et Tibride , « Li-
quenti quae juncta toro , vult mur-
mura lymphis ToIIere , et undosi
somnum servare mariti ; • undosus
hostis BerculiSy de Acheloo, idem,
Carm. XIV. Sic undosi Dii Propcr-
tius, III, ai, 18: «Ergo ego nunc
Tudis Adriaciveharsquorishospes,
Go0ar et undosos nunc prece adire '
Deos ; » ita legendum ; vulg^o undi-
sonos: male. Undlsonum est flcXixlc/-
s-oy, quod undis strepiteX sonat, ut
saxum undisonum Val. Flacc. IV,
44 i Psamathe undisonoy I, 364;
Malea undisona Nostro, Achill.
1 , 4o8 ; quod Diis non adeo com-
modum videtur. Sic Thetis mater
aquosa Acliillis, Ovid. Heroid. III,
53 : «Tu mihi, juratus per numina
matris aquosse, Utile dicebas ipse
faisse capi; » Glaudianus, de Rapt.
Pros. III, i6: « liquidis incumbunt
patribus uds Naides ; • Lucanus ,
VI , 36a : « ncc fortior ndus Labi*

tur avecte pater kidia ; • ita legen-
dum; vulgo, nec/ortiorum/is; vide
locum. — God. Par. edit. pr. icm-
broso, et gurgite pro conjuge. A.

i38. Pro «9o/^mum, DomitiiGo-
dices habuerunt solidum ; et ita
Parmensis. Recte restitnit Domir.
adducto loco Val. Flacc. init. Itb. I,
i3 : ■ Solymo nigrantem pulvere
fratrem. » — Cod. Paris. soijrnium
et ad marg. soiidum. Ed. pr. soijr-
nium. A.

i^i. Pro Accipiaty cod. Par. et
ed. pr. Aspiciat, A.

i44* ^oc cespite. Sic ed. pr. et
cod. Par. qui ex eroendatione in-
nuit hic. A.

145. Vulgo, nittdas speculaSj et
sequenti versu Aspicis : sic etiam
ed. pr. ; cod. Paris. a manu prima,
nitas specuias, at ex emendat. victa
e specula : versu sq. Aspicis. Gonf.
not. A.

148. Vulgo, vacantitms armis,
quod et habent cod. Paris. et ed.
pr. ; vide not. ; ille autem in textn
hunc; ad roarg. hos. A.

149. Pro thoraca, Parm. tritfra'

LIBER V, CARMEN II. 679

Qualiter in Teucros victricia bella paranti 1 5o

Ignotum Pyrrho PhoeQix narrabat Achillem.
Felix, qui viridi fidens coeptaque juventa
Durabis quascunque vices ; vallumque subibis
Forsan et ense latus, si numina prindpis adsint,
Cinctus , et unanimi comes indefessus amici ; 1 55

Quo Pylades ex more pius, quo Dardana gessit
Bella Menoetiades : quippe hsec concordia vobis ,
Hic amor est; duretque precor ! nos fortior aatas
Jam fugit; hinc votisanimum precibusque juvabo.

cta; Ven. tributa; Domitius in suts
iDvenit thoraca et tributa; ande
pessime fecit et edidit tnbrata^ nt
ad pnecedens iela referretar kKe
▼ox. Qaid yero fecerit vm kmie?
Vemm est thoraea ; niu sub Par^
mensis lectione lateat aiiqaid. —
God. Paris. in texta vibrata et ad
marg. tributa; ed. princ. vibrata:
Tide not. ad ts. .148. Pro kunc, ed.
pr. hwc; et sic etiam a mana prima
cod. Par. qui ex emendatione huc,
forte pro hune. A.

i5o. Fictriciabellaparmtis,Sic
omnes editiones. Sed extra ordi-
nem landanda est et admittenda
praeclaraMoreHi emendatio : «Qna-
liter in Teucros victricia bella pa-
ranti Ignotnm Pyrrho I^ceniz nar-
rabat Acbillem. • Sine hac nec sen-
sas nec constractio constat ; nnde
miror Gronovium in Biatribe et in
editione sna nallam hajus rationem
habaisse. Certe meruit. Sil. Italic.
XVI , 9 : « tremit omnis ab aho
Prospectans scopulo pasior nova
bella parantem ; « Moster, Theb.
Ily 546 : « nec tanta putat sibi bella
parari. » — Cod. Paris. edit. pr.
parentis. A.

i5a. Vulgo, cptate juventa , et

sequenti versu vias pro vices; hoc
ipsum habent cod. Paris. et edit.
pr. Conf. not. A.

1 53. Pro vallumque suhibisy Par-
nens. vellamiiue sub illis; Rom.
veniamiiue sub iUis» — Edit. princ.
veniamiiue sub iiiis; et sio etiam in
textu cod. Paris. qui ad raaj^. vul-
Ifatam restituit. A.

i54- Pro ense, vnlgo ipie, et sic
pro si; quod et kabent cod. Paris.
ed. pr. Vide not. A.

i56. Pro Quo, Parmens. Quig, —
Cod. Par. ed. pr. Quo. A.

157. Pro hee^ Parm. e*.— -Cod.
Par. ed. pr. hmc, et no6tf pro vobis.

iSg. Hinc votis animum pred-
busquejuvabo, Nallam commodam
sensum extrahere possnm ea his
▼erbis. Pronnm fuit, hunc votis
animum; sed nechoc perspicoitate
Statianadignam. Tentabam etiam,
hoc votis omen ; sed et hoc spon({is
incabuit. Tandem mihi satisfocio :
« nos fortior etas Jam fu^pt ; hinc
votis tantum precibasqae/uva6o; •
respondent hstc superioribus : Tu
fidens viridi javenta durabis quam-
cnnque sortem ; Nos fortior etas
jam fu^^it ; et hinc ett quod votis
tantum prenhnstixiejuvarepossum,

37.

58o

P. P. STATII SILVARUM

Hei mihi ! sed coetus solitos si forte ciebo, 160

Et mea Romulei venieut ad carmina patres,
Tu deeris , Crispine, mihi; cuneosque per omnes
Te meus absentem circumspectabit Achiiles.
Sed venies meUor ( vatum non irrita currunt
Omina) ; quique aquilas tibi nunc , et castra recludit , i65
Idem omnes perferre gradus, cingique superbis
Fascibus, et patrias dabit insedisse curules.

Sed quis ab excelsis Trojanae collibus Albae,
(Unde suae juxta prospectat moenia Romae
Proximus ille Deus ) Fama velocior intrat 1 70

quum corpore non possim. Si hsc
non placeant, despero. Ne vero te
terreat nos eijuvabo : his enim subi-
tis personarum mutationihns nihil
frequentius : ita, Silv. III, 3, Lacr.
Etr. 37, « Nos non arsura feremas
Munera; venturosque tuus durabit
in annos , Me monstrante , dolor ; •
Galpum. Eclog. VII , 79 : « O uti-
naro nobis non rustica vestis ines-
set , Vidissem propius mea numi-
na ! » Ovid. Heroid. III , 1 1 : a Al-
ter in alterius jactantes iumina
Yultum Quxrebant taciti vester ubi
esdet amor ; « ita legendum ez sensu ;
vulgo, noster: vester, idest, tuus;
supra dixerat te et tua , numero
ftin^Iari : jam personam mutat, ut
Heroid. IX, i, Dejanira Herculi,
« Cratulor OEch^liam titulis acce-
dere vesiris , *• statim 8ubjicit,« fama
Decolor, et factis inficianda tnis. »
Pro votis^ Parmens. notis. — God.
Paris. ed. pr. votis* A.

160. Pro Heiy Parm. Et^ id est,
Eiy vel Hei; Rom. ffeu, — Cod.
Paris. edit. princ. Hei. Mox, pro
ccetus, vnlgo qwestus; et hoc habent
cod. Par. edit. princ. Yide not. A.

161. Pro earmina, Parm. cri'-
mina. — God. Paris. edit. princ.
carmina. A.

i6a. Pro deerisy P»rm. dederis.
• — Edit. princ. deeris, et sic etiam
cod. Paris. in textu , qoi ad marg.
dederis. A.

166. Cingetque superbis Fascibus,
Ita editiones. Godez vero Salisb.
cingitque; unde Gronovius, Reliq.
ad Siiv. legit, «^ Idem omnes per-
ferre (rradus, cingique superbis
Fascibus ; et patrias dabit insedisse
curules. » Quod manifeaCo verum
est, quum in altera leclione nulla
sit constructio. Pai*mensis plane
habet cingique. — God. Paris, ed.
pr. cingetque. A.

1 70. Pro Proximus ille Deus^ po-
tes legere Deis. Ita Gratius , Gjne-
getico : « Deus iile, an proxima Di-
vis Mens fuit ? » et vidciur imltari
hunc locum Glaud. XKIV,de Gons.
Stilich. lib. III, i3o, ■ Proxime
Dis Gonsul , qui tants prospicis
urbi. » Eutropius , hb. VIII , de
Trajano, « Ob harc per orhem ter-
rarum Deo proximus, etc. • Justi-
nus , VIII, a : « Dignum itaque, qui

LIBER V, GARMEN II. 58»

NuntiuSy atque tuos implet, Crispine, penates?
Dicebam certe, Vatum non irrita currunt
Auguria : en ! ingens reserat tibi limen honorum
Ca^sar, et Ausonii committit munia ferri.

Vade, puer, tantisque enixus suffice donis : 17S

Felix, qui magno jam nunc sub praeside juras,
Cuique sacer primum tradit Germanicus ensem!
Non minus hoc fortis, quam si tibi panderet ipse
Bellipotens aquilas, torvaque induceret ora
Gasside. Vade alacer, majoraque disce mereri. 180

Diis prozimus haberetur, etc. » de
Philippo Macedone ; \eU. Paterc.
n , 35 , de M. Catone , ■ Uomo
Virtuti simiUimufl, et per omoia
ingenio Diis quam bominibus pro-
pior. » Sed nihil muto ; Statius enim
DiiVtantum non concessisset , ut
Domitiano5upen'ore5e8sent; unde,
Silv. V^ I, 38 Pieut. Abasc. de eo,
« humanos propior Jove digerit
actus. » -— Cod. Par. ez emendat.
deis, A.

173. Pro rsserat, cod. Par. re/e-
rat; ed. pr. reserat, A.

1 79. Pro torva cassidey quod ve-
mm est , omnes ante Gronov. edl-
tiones habent torta; nisi quod Par-
mens. tortiva; Rom. torvi; v. 177 f
primum ensem optime explicat Do
dwellus, Annai. Stat. cap. Sg. —
Cod. Par. a manu prima torvique, a
secunda torvoque induceret et ad
marg. includeret. £d. pr. torvique
induceret, A.

^^^^^%0%M,f^^^)^^^\^^%,'%^m^,^^^%i%/%/m^*%^^^0^^^^hJ%^%/%/^*^/%^v%/%

IN CARMEN SECUNDUM LIBRI QUINTI

SILVARUM.

* Protbbpticoii ad Cbispiriim. Grispinus, Vectii Bolani fiHns,
sextam decimum natus annum in militiam adscriptUB est a Domitiano,
nobilitate rerum a patre gestarum florentissimus : nam ille comes Do-
mitii Gorbulonis Armeniam Nerom pacavit. Grispinus, relictus cum
fratre, tentatus est a matre poculo venenato; quo crimine mulierem
clamnavit imperator. Nunc autem javeDls secedebat in agmm Tarqvi-
niensem Etruriae : abeuutem prosequitur carmine Papinins , hortaCar-
que ad emulationem Tirtutis patem«. Denique praedicit futuros militiB
honores. Domit.

Vers. i . Salttisque Tageds. Agram Tarquiniensem intefii^t ; nam in
Etmria , in a^^ro TarquinieDsi , sulco ab aratore altius impresso, Ta^es
puerili specie exstitit, coepitqne affari aratorem. lile vero, terrore con-
cussus, clamans totam conciTit Etmriam ; quae uno conventu Tagem
loquentem audivit. Sermo autem fuit exceptus et scriptus libris Etra-
scoram ^ habitusque est pro araspicina : inde enim araspicina sumsit
artem et initium. Hec ex Divinatione Cicer. et Diouysu historia. DoMir.

8. Quid si milituB, etc. Restitui Quod si; et ita Ven. ; alteram abra-
ptios. Infra, v. i^o, loco simillimo :

Quod si te magno telliu frenata parenti
Acctpiet , quaoium ferus exsuUabit Araxet !

Herc. Surrent. Silv. HI, i, i6i :

Qnod si dulce decus viridesque resumeret annos ,
Da Teniam , Alcide , fors huic et pensa tnliBset;

et ita passim : Juvenalis, Sat. XIII, aio :

Nam scelus intra se Ucitum qui cogitat nllnm
Facti crimen habet : qnod si conau peregit ,
Perpetua anxietas , nec mensx tcropore cessat ;

ita legeudum , vel , sed si conata ; vulgo , cedo si conata peretiit?

NOT. IN GARM. II LIB. V SILV. 583

II. Etiamne optanda propinquant Tristia ? et octonat hisjam tibi cir-^
euit orbet Vita, Ita eduiit. Et Morellas stto more Graecum nagatur <:
• Perstat in eodem i(ufA»fm «^xivyepiM. JluJimenta miiiti(gf quia clara^
etiam optanda, quippe qus parentes et amici^OIITESGAI, spectare per»
cupiunt : qua ywo periculoste plena res est alem; Tristia, ut konores one^
"rosi. 9 Mihi nequaquam hnc satisfaciunt ; et ulcus subesse clamant ve-
teres Parm. et Rom. que pro propinquant habent propinqui; pro et
octonoSf ut. Ista interro|ptio etiamne optanda propinquant Tristia, plane
abrupta est ; eC suspicor ezcidisse versum ante <ro Tristia. Si propinquant
0enuinnm sit Statii, multo roelius scripsisse potnit : « et nunc optanda
propinquant Tristia , et octooos bis jam tibi circuit orbes Vita ; » ut ad
SomU. y. 14) ««t nunc fbrs aliquis^ etc. » et alibi : hoc pacto omnia
cohaererent : « Vita ctrcuit bis octonos orbes , « hoc est ^ « annum vite
decimum sextum ingressus es. • Ita Achili. II , 396 , « Vix mihi bissenos
annorum torserat orbes Vita rudis; • Pietat. Abasc. Silv. V, i, ly, « AI-
tera qunm yolucrem Phoebi rota torqneat annum ; • Alcimus Avitus, IV,
585, « Integer emensum vertebat circinus annum; • idem, supra, v. 79,
« Centeuos novies crebro quum duceret annos Vita tenax ; » Cic. Somn.
Scip. c. a, « Nam quum stas tua septenos octies solis anfractus reditus-
que converterit. . . . in te unum atque in tuum nomen se tota convertet
civitas. » — Postea Markland. in Addendis : Gonjeceram et nunc optanda
propinquant Tristia , et octonos, etc. Ecce Veneta , et ne optanda ; hoc
est , ef nc optanda : ita enim scribi solet vox nunc; unde^ amisso apice,
ne. Ven. tamen habet propinqui, et ut octonos^ non et. A. — Elegantis-
simnm vero istud, v. i^? " et mentem sua non capit letas ; » id est, mens
et sapientia excedunt , majores sunt annis. Pari fere modo de Aug;usto
Vell. Paterculus, U, 61 , « Quum C. Geesar, XIX annnm ingressus, mira
ausus ac summa consecutus^ privato consilio, rnajorem 0tate pro Re-
pub. animum habnit ; • ita legendum puto ; vulgo , majorem Senatu.
Virgilius, ./Eneid. IX, 3ii , « Ante annos animumque gerens curamque
▼irilem ; » id est , majorem mtate. Vide Gronov. IHatr, c. 4B , explican-
lem hunc Statii locom et «ro sua mtas.

18. Traheaque Remi^ nec paupere clavo. Domitius ita invenit in suis
codicibtts ; quod non intelligens fecit, trabequeetremiSf et paupere ciavo :
et de altero Crispino (de quo Juvenalis, Sat. I et IV) interpretatur, « qui
eymha et temOy quo usus fuerat piscator, fores Senatus pulsasse vide-
tur, intra quas fuerat admissus. » Risum teneatis ? Vera est vulgata, fm-
heaque Remi, nec. Dicit Grispinnm non Equestri, sed Patricio genere
ortum. Trahea erat Equitum , in transveciione ; notum ex Persio, Sat.
III, 99, «Censoremne tuum vel quod trabeate salutas. » Trabea Bemi
pro Romana, ut Turba Remi Juvenal. X , 73 ; Remi nepotes Catullus ,
pro Romanis ; et similia ubique.

31. Romuiei qualis per jugera Circi. Dudum quxro anne alibi ha?r
Yoxjugera usurpetur absolute pro tpatia ut in hoc loco ; nec qnidem

584 NOTiE IN CARMEN SECUNDDM

iiiTenio nisi de dimenso agro , et ad certam mensuram definito ; quo
sensu Juvenal. Sat. IV, 7 , « Jugera quot yicina fbro, ^uas emerit a^des; •
et omnes. Jugera campi et agri jugera nbique occurrunt ; sed jugera
Circi solus, credo, dixit Statius. Virgll. Georg. III, aea, de equo cai^
sore , • Hic vel ad Elei met^is , et maxima campi Sudabit spatia ; » ubi
potes suspicari Virgilium scripsisse maxitna circi spatia : et hoc con-
firmare videtur Philargyrius, et Servius, qui notat, adfines circi. Sed
mcunque hoc sit , qua>ro an aeque bene Virgilius dixisse potuerit ma--
xima campi jugera pro spatia, Certe, si ita dixisset, non cursorem sed
aratorem equum descripsisset ; ut Horat. carm. II, i5, i : « Jam pauca
aratro jugera regiae Moles relinquent. » Quid multa ? Scripsit Statius ,
duabus literis mutatis , « Bomulei qualis per munera Circi ; » id est , m
muneribus vel ludis Circensibus. Ovidius, Fastor. V, 190,

Circus iu hoc exit , clamataque palma theatru :
Hoc quoque cum Circi manere carmen eat ;

Lucanus, iV, 708 , « veluti fatalis arense Muneribus, non ira vetus con-
currere cogit Productos : odere pares; » Claudian. V, in Rufin. II, 3^4 :

Ut fera, qux monles nuper dimisit aviios,
Altorumque exsul nemorum damnatur arenae
Muneribus , commota ruit ;

Manilius, IV, 2a5, « Nunc caput in mortem vendunt et munus arenx ; »
ita legendnm pro funus ; quod et occupavit Heinsius ad Claudiani lo-
cum ; ubi etiam pro mortem legit Martem, Sic munera pugnte Virgilius ,
.£neid. Ub. VII , ys. 54^ et ^eqq.

Atque ea per campos sa^vo dum Marte geruntur y
Promissi Dea facta potens , ubi sanguine bellum
Imbuit, et prinue conmiisit munera pugnae ;

ita scribendns iste locus ; vulgo , (B^uo Marte et funera : sed primum ,
wquo Marte manifesto falsum est, « quum soli interemti essent Itali, »
ut notat Servius ; et ideo interpretatur « aperta contentione, bello ma-
nifesto : » quod Servii solius auctoritate , et sioe exemplis hujusce usus
Tocis osquus^ nunquam credam; quum sciam cequo Matte esse tgquali;
ut .£neid. X, ^55, « Jam gravis equabat iuctus et mutua Mavors Fu-
nera. » Verum puto saft;o , ut infra , vs. 608 , « Reliigione sacri , et saevi
formidine Martis : » prima litera vocis stevo adhaesit praecedenti campos;
unde pro isvo fecenint wquo. Deinde pro funera obvium est munera,
qu£ committi recte dicuntur et proprie :* non item funera. Versu pro-
xime sequenti, pro visuy titulis^ adjeci conjunctionem , omissam pro-
pter sequens t; a pulcher visu, et titulis generosus avitis;» de cnjus
veritate nemo, opinor, dubitabit.

29. Pro tunicam potentem^ Bernartius mavult patentemy hoc est, tu-
nicam taticlaviam; et huic succioit Cruceus : infeliciter : clavus forte
dici potuit patens ; sed hic non efficit tunicam y cui clavus assuebatur ,
patentem y seu /atam; sic bulla^scortea praependebat collis puerorum

LIBRI QUINTI SILVARUM. 585

inferioris sortis ; non tamen ideo dixeris colla eomm scortea, Tanti est
cogitare antequam loquaris , nec emendationes aucupari ez similitudine
vocum. Si omiles editiones hahmssent patenteni , hi, opinor, fecissent
potentem.

36. Multum miratus in armis Bolanum. Pater hujus Grispini; de quo '
Tacitum consule, Annal. XV, 3. Berkabt.

4B. Sic Phryges attonitiy quamquam Nemecea viderent arma, Ita edi-
dit Domitius, quum omnes codices, ut ipse fatetur, vectita haberent.
Hoc improbat Salmasius, Epist. 88, ad Gronov. et pro vectita, reponit
Jove picta arma : « Arma illa Herculis , inquit ille , Jovem pictum pro
insigni habuere, qui mos fuit veterum heroum^ ut ex j£schyli tVi 0«-
Ctec constat. » Poterat etiam ad hanc rem adduxisse Servium ad Virgil.
iElneid. VII , 796 , « £t picti scuta Labici. » Sed viro magno infeliciter
cessit hxc conjectura ; quippe si quisquam alius praeter Herculem ge-
stare potuit scutum vel arma picta Jove^ nihil dicit haec descriptio, et
nimis iraga est; hoc enim loco requiritur aliquid quod Herculi soliy nec
cuipiam alii^ proprium est. Ecce vero, apposite ad refellendam Salma-
sii conjecturam , Hyperbius unus e Thebanis ducibus clypeum gestabat
Jovepictum^ ap. ^schyl. Btt), tjrt 0iiC. vs. 4^5 sq.

et panlo infra , vs. 47 1 sq* '

Non igitnr soli Herculi convenit arma habere Jove,picta; qood tamen
hoc ioco oportuit , nt ex comparatione patet. Mitto quod nihil fuit exi-
mie formidandum in armis Jove pictis solummodo , nisi et alise caus»
accessissent; hoc autem loco reqoiruntur arma bene nota et probata^ et
qus ex ipso viso terror^m incuterent. Non igitur recte /oi;e picta arma;
multo minus Nemecea ; bis enim idem diceret : quippe Nemetea arma et
C/eonieui arcus idem fere sunt, quum idem sit Nemeceus et Cleonosus
leo : Martial. Epigr. V, 7 1, 3 : •> Rura Gleonseo nunquam temerata leone ; »
eumdem Nemeaum vocat Lucainus , 1 , 655 ,

Si saevum radiis Nemearum , Phcebe , leonem
Nunc prcmeres , loto fluerent iitcendia mundo :

idem IV, 6ia , de pu£^na Herculis et Antaei, « lile Gleonaei projecit terga
leonis ; » atqui pellem Nemecei leonis pro tegumento Herculem habuisse
disertim narrat Hyginus, Fab. 3o : vide Burman. ad Ovid. Met. VI, 417 •
plura possem adducere; sed ex his patet non bene dici Nemeaa Arma
et arcus CleoncBus qoasi diversa , quum idem paene sint. Hinc etiam pa-
tet crror Servii, qui ad Virgil. JEneid, VIU, agS, duosfacit, Nenmcsum
et CleoncBum^ leones : confondit enim Cithceronium cum Nemecfo seu
CUoncBOy de quibus distincte Apollodorus, Ub. U, cap. 4> S 9) ^^ ^'~

586 NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

thteronio; et cap. 5, § i , de Nemeao; a qao etiam coIUgas quare idem
Cleonwus dicitur, nenipe qnod Cleonm yicinae erant Nemeue, Hanc di-
•tinctionem novit eruditissimns Statius , Theb. 1 , 4^^ et seqq.

.... tergo videt hujus iiuinem
Imperii ntrinquc jubis horrere leonein ,
Ulius iD speciem , quem per Theumesia Tempe
Amphitryoniades fractum juveDilibus armis
Ante Cleonaei vestitur praeUa monstri :

▼ides alia peile leonina, scil. Theumesia seu CithtBronia, Testitiim Her-
culem ante quam Cleonaa. Hos etiam confundit M orellus , notis ad
Silv. in, I, vs. 39. Qaaerendum porro, quenam esse possint hssc arma
Nemema. Domitius dicit , pellem leonis Nemeai. At quis nnquam dixit
pellem leonis , arma ? ungues forte dici possent arma , sed non pellis :
vel Statius dizisse potuisset , « Sic Phryges quamquam vidissent spoiia
Nemesca, etc. » si pellem innuere voluisset ; sed arma Nemetea pro pelU
nunquam stabit. Dici forte potest arma Nemeaa esse, quibns usus Her-
cnles in occidendo leone Nemeao. Atqui nullis armis in hoc negotio
utebatur Hercules ; quippe brachiis illum strangulavit. Seneca , Agam.
vs. 829 et seq.

Te sensit Nemeaeus arcto
Presstit laccrto folmineus leo.

Vide plura in hanc rem apud Drakenborchium ad Sil. Italicum, III ,
33y ubi satis testimooiorum. Ut i(yitur hactenus videtur, nihil sunt, nec
in rerum natura arma Nemecsa. Parmensis editio habet vetiea. Lege,
« Sic Phryges , attoniti quamquam Lernsea viderent Arma : » Lemtea
arma sunt spicula Herculis, Hydrae LernaNe veneno tincta, et maxime
metuenda ; nam « quidquid istis sagittis fixerat , mortem non effugie-
bat, n ut narrat Hyginus, fab. 3o. Hanc emendationem firmat ISoster ,
Thebaid. V, 44' ^^ seqq.

Audet itcr , magnique seqaens vestigia mmat
Hercalis, et tarda quamvis se mole ferentem
VU cursu teuer vquat Hylas ; Lemaeaque toUens
Arma , sub ingenti gandet sudare pharetra.

Tela Lemcea vocant alii ; Seneca , Herc. For. vs. l a33 , « ipsa Lerncis
freqnens Pharetra telis in tuos ibit rogos ; ■ et Herc. OEt. vs. goS ,
■ Lemsa figens tela furibunda manu ; » Medea , vs. 783 ,

Uis adice pennas sauciae StymphaUdos
LcrnKa passae spicola ;

Virgilius^ ^eid. VI, 8o3,

Fiierit aeripedem cervam Kcet , aique Erymaothi
Pacarit nemors , et Lernam tremefecerit arco ;

ita legendum , non aut Erymanthi : vel certe, si retineas auty legendnm
aut Lemam versu proxime sequenti. Abeant igitur in nthilum Domitii
Nemetea arma^ et repone Lemcea; quae vox ita scribitur, lemea : unde,

LIBRI QUINTI SILVARUM. 58;

divisa litera n in ti, lertiea : inde Parmensii ^ vetiea ; Domitii Godices,
vectita; quod et scribit Venet.

49. CleoruBttsque acies impelleret arcus. Parm. et Bom. Cleonceos ar'
ctus : male. Et hic alia snboritar difficuUas , et ejnsdem fere generis
qno prior : quid enim est arcus Cieonteus ? <faid Cleonis cum arcu ? quippe,
Qt ante dixi , non arcu nec armis leonem Gleonvum letavit Hercules ,
sed nndis manibns et elira. iEqiie bene videtor dici potnisse Aventinus
arcus, quia Hercules Gacnm in Aventino monte aniro» elisu interemit,
▼el Libycusy quia ita Antieum in Libya, Et sane ita est, et proprietas in
utrovis aequa : sed solitum hoc poetis , qni sepissime arcessunt epitheta
a causa remotiori ; deinde ita arcessita , interventu medii alicujas con-
jnngont cum re de qua loquuntur , quasi proxima essent et nativa. In-
numera hujus rei exempla sunt ; unum tantum dabo ex Nostro, Silv. V,
3 Epiced. Patr. vs. 3^5, ^

Hei mihi , qaod tanlain patrias ego vertice frondf s

Sobque Chalcidicae Cerealia dona coronae

Te sub teste tuU !

eorona Chalcidica est Neapolitana , hoc modo : Neapolis condita erat a
Cumanisy ut refert Velleius Paterculus ,1,4* Cumani vero colonia erant
Chalcidensium in Euboea ; ergo Chalcidica pro Neapolitana. Vide plnra
apud Bronkhusium ad Propert. m , eh 1 1 ^ vs. 6. Sic in hoc Statii loco ,
Cleonaus areus est simpliciter Herculeus, hoc modo : Hercules Cleonis
leonem occidit , et inde vocari meruit Cleonceus ; ergo quidquid ad Her-
culem pertinet erit Cleoncnan , ab hoc illnstri facinore ; ergo arcus. Ita
Apollo vocatnr Amphrysius; ergo qnidquid ad Apollinem pertinet est
Amphrysium ; ergo vates Amphrysia y ApoUinea , Virg. JEn. VI , 898 ,
de Sihylla Cumcea» Et in his rebus ad veritatem nnllo alio modo per-
venire possumns quam hac resolntione ; sed cave ab analysi Grono-
viana , de qua monoi ad Lyric. ad Sept. Sever. v. aa.

54. Quantusqut nigrantem Fluctibus occiduis , fessoque Hyperione
Thulen. Mon litem moveo de quantitate primae sjllabae in *tS nigrantem^
quum eam corripuerit Virgilius, JExk, VIII, 353, ■ quum sscpe nigran-
tem iEgida concuteret dextra , nimbosque cieret , » et alii. Nigrantem
qaoqae fluctibus occiduis, ut Thebaid. 1 , 686 , ■ Quique bibit Gangen ,
aut nigrum occasibus intrat Oceanum ; » id est, oceanum occidentalem ;
sed scmpulum injiciunt Parm. Ven. et Bom. quarum ille habent negan"
temy hec natantem, Videntnr voluisse, vacantem Fluctibus occiduis,
Elegantissimum hoc; Lucanus, IX, 690, « Itque super Libyen, que,
nuUo consita cultu Sideribus Phoeboque vacat ; « id est , occupatur et
usnrpatQr a nnlla alia re quam sideribus et sole , ut hic Thule fluctHms,
Sed vide porro : si enim retineas nigrantem , qnid facies istis fesso soU?
qnippe Thule vix dici potest nigrare solty qnum minimnm ardoris jola-
ris habeat ; nigrare enim dicuntur , qni ntmium solem , non qni parvum
ant nnllan habent. Sil. lulicns, IX, aa^.

588 NOT^ IN CARMEN SECUNDUM

Vulgos Adyrmachidae paricer, gent accolai Nili ,
Gorpora ab immodico lerraDS nigrantia Phoebo ;

Ovidins, Art. Am. I, 7289

Candidus io nauta tnrpis color : aequoris onda
Dcbet , et a radiis sideris , esse niger.

Quid dicemus ? aut quo pacto conciliabimns haec cnm sensu et moie
aliorum auctorum ? Parmensis quoqne auget depravationis sospicio-
nem ; illa enim pro fesw habetyesms. Gonjicio , « quantusque vacantem
Fluctibus occiduis, cassamquc Uyperione Tbulen Intrarit; » ctMSsam
Hyperione, id est, viduatam sole, sijie sole y ut apud Virg. iEn. II, 85:
«nunccassum lumine lugeot; » et alibi passim. Potes etiam refu^oque
Hyperione ^rofesso, ez loco Theb. II , 4^' 9 ^^'^ ^^^ absimili , « fiisto-
nas, aut refugo pallentes sole Gelonos;» ubi pailentes refugfisoUj
psne ut hic nigrantem fesso Hyperione ; licet aliqua quidem sit diffe-
rentia. In tanta obscuritate praestare puto locum relinquere quemadmo-
dum inveni. « Thnlen fesso Hyperione , » ut « domus sauie dapibusque
cruentis » Virgilio, ^neid. III, 618; et similia passim.

58. Tibi ialia pronis AurihuSy hcec certent tibi conciliare propinqui^
Nullus in his sensus ; vide enim constructionem : « propinqui certent
conciliare talia tibi pronis auribns , » certent conciliare tt^i htBc* Vides
quam ridiculo in circulo hxc volvantur. Mitto quod propinqui Grispini
admonentnr conciliare illi talia pronis auribus. Quid ? anne damus prs-
cepta auribus? nonne ore et sermone vel scriptis? nonne hoc est rerum
officia invertere, et auribus loquentem introducere, ore audientem?
Atqui Grispini fuit , non propinquorum , audire ista pronis auribus. Jam
veritas in proximo est, « bibe talia pronis Auribus; hsc certent tibi con-
ciliare propinqui : » bibere auribus uota phrasis ; Horat. carm. II, i3 , 33 :
« Densum humeris bibit aure vulgus ; » Noster, Achill. II , 119,« Adspicit
intentum vigilique h«c aure bibentem ; » Sid. ApoII. XVI, i a6, • Ezpositse
legis bibat auribus ut medicinam; » Ovid. Trist. III, 5 , i3 et seq.^

Et lacrimas cernens in singula verba cadentes
Ore meo lacrimas , auribus ilia bibi ;

unde sitis audiendi apud Quintilian. Instit. VI , 3, et alios ; bibut^g aunes
Persio, Sat. IV, 5o; et hinc intelligitur istud Horatii, Epist. I, 8, 6:
« Pneceptum auriculis hoc instillare memento. » Absolute videtur usur-
passe Virgilius , j£neid. I , y^a ,

Nec non et vario noctem sermone trahebat
Infelix Dido , loDgiunque bibebat amorem :

adbibere pectore Horatius, Epist. 1 , 3 , 67 , ad finem, « nunc adbibe puro
Pectore verba, puer. » Haec et multo plura exempla adnotaveram, quum
in hanc notulam Heinsii incidi , ad Valer. Flaccnm , V, 347« Heec tibi,
fatorum genitor tutela meorum Omnituens : « Hei mihi Aldus : locus cor-
rnptus : putarem, Eia age, nisi longius abiret a vulgata scriptora : forte.

LIBRI QUINTI SILVARUM. 689

Iligc bibey scilicet auribus; similem locam libro V Silyarum Statii, Pro-
pemptico Crispini , rcstituimus. » Non dubito quin hunc locam alludat
Ueinsins, licet hanc emendationem in scriptis ejus nondum invenerira;
et sanctissime affirmo me pleraqne horum ezemplorum adscripsisse, ante-
quam hoc Heinsii observassem ; quod et de muhis aliis restitutis harum
Silvarum locis pari integritate affirmare possem, si tanti putarem. Dolet
psne udum videre prsereptum, in quo mihi maxime placneram, Epiced.
Patr. ▼. 127, licet postea repererim Cruceum quoque vel Avantium ita
conjectasse. Sequitur : « Haec iterent comites praecepta , senesque pa-
temi. » Comites patemi sunt comites patris; sed quinam sint senes patns
non intelligo ; nisi distinguendus sit locus ut to patemi ad comites tan>
tum, non ad senes referatur: «Haec iterent comites praecepta, senesque,
paterni. » Sed haec ambiguitas non Statium decet. — Postea Markland.
in Addendis suis : Scripsit opinor, « Hxc iterent comites praecepta senes-
que petenti : » comites et senes iterent talia prtecepta tibi petenti hujus-
modi praecepta. Innuit Crispino , illum petere debere haec pnccepta et
exempla patris a comitibns ejus et senibus qui illum norunt : tu petas,
illi iter^nt haec praecepta; Persius, Sat. V, 64) «petite hinc, juvenesque,
senesque , Finem animo certum , serisque viatica canis ; » ita legendum
puto pro miseris canis. A.

G3. Et adhuc decor integer avi, Aliam lectionem ofFert Parmensis ,
adhuctenorintegerosvi» Ita, Silv. III, 3, i^^^Lacr. Etr. « Dextra bis octo-
nis fluzerunt saecula lustris , Atque cevi sine nube tenor; » Ovid. Heroid.
XVII, i4, * Dumque tenor vitae sit sine labe meae; » ct ita alii : vide
Burmann. ad Trist. III, i,vs. 59. Sed nihil hoc loco mulandum : non
enim hic agitur de longa continuatione et vit€B cursu, ut in iis locis ubi
teiMr vitai occurrit, sed deforma et puerili decore, quod nondum fusca-
verat barba : « nondum validae tibi signa juventae Irrepsere g^enis, et
adhuc (fecor integer aevi. » Simile istud in Glauc. Melior. Silv. II, i, 154)

Gratum est , Fata , tamen , quod non mors lenu jacentii

Kxcdit puerile dccus, Manesque subivit

Imegcr.

Nihil igitur mntandum.

70. "Pro frtictumque exspirat in umhraSy Morellus voluit in aurasy sci-
licet quia Lucret. dtxerat, I. VI, 886, « Et simol ezspirare foras , exireque
in auras. » Atqui Lucretius non loquitur de fructu qui exspiratur in au~
ras, sed de exhalationihus quse ab aquis emittuntur; ut nihil ad Statium
sit iste locus. Vanus emendandi pruritus elegantissimum locum cormm-
pere voluit. Dicit Statius quod centum alii anctores dixerunt, arbores,
nisi luxuria earum compescatur falce, pro fructu nihil daturas esse
l^rsster frondes et umbrus.

76. Mirarique patrem; id est, tmtton; Virgilius, iEneid. VIII, 5 16,

590 NOT^ IN CARMEN SEGUNDUM

■ tua eernere faeta Adsaeseat, primis et te miretar ab annis ; » ad cpat
Serrins : « miretury imitetur. Lncanus : miratoretnque Catonis, id est ,
imitatorem : optima enim ingenia necesse est nt ea qnie mirantnr, imi-
tentur : » lege, mmiratorique Catonis, id est, imitatori;» snmtnm ez
Lncano, IX , 810 ; Martial. Epigr. I , xl , 5 : « Si quis ertt recti cnstos,
mirator honesti ; » ita legendum , non imitator,

77. Admonuit fortuna domus. Erudite hunc locum explicat Gronovios,
Diatr. cap. 49 9 ^>s verbis : « Hei mihi ! hic fatum domus vestne, matris
mentione facta , animum meum ulcerat , pungitque : tibine illa tempe-
rare manu sua venennm sustinuit? etc. Admonere non protrita notione
dicitnr, quidquid aliqno cum aculeo teloque in memoriam redit , et , nt
Tullius ait, animum memoria refricat. » Recte. Similhmum istnd Philotae
apud Quint. Gurtium, VI, 10, « Admonuit me patris mei mentio, quam
timide et constanter, quie Gebalinus detulerat ad me, indicare d^ne-
rim. » Non absimile etVirg. istud, EcIo(|^. VI, a, « Quum canerem reges
et prvlia , Gynthins anrem Vellit , et admonnit ; » Seneca , de Benefic.
VII, 24) «Socrates, amicis audientibus, Emissem, inquit, palliam, si
nummos haberem. Neminem poposcit, omnes admonuit. » Exempla
passim in Snetonio, et aliis. Sit tanti restituere hanc vocem eidem Se-
necs, de Glementia, 1,3, loco notissimo : « Nuncin tres partes omnem
hanc materiam dividam : prima erit manumissionis ; secunda , que na-
tnram Glementise habitnmque demonstret , etc. » Lege : prima erit mo*
nitionis; vel admonitionis. Nihil verius puto ; et mecumsenties, si librum
legeris ; per totum enim monitis et exemplis a^t : cap. 9 , « Hoc qnam
vernm sit , admonere te exemplo domestico volo. Divus Angnstns fiiit
mitis princeps, etc. » cap. 30 , «Sapervacuum est hoc loco admonerey
ne facile credat ; ut vernm excutiat , etc. » Lon^e infra se Gronovins ,
qui conjicit mappcemissionis y vel commissionis : melins Lipsius, maim-
duetionis, Sidon. ApoIIinaris, de Seneca, carm. IX, a3o, «Incassumqne
suum monet Neronem; » Juvenal. Sat« VUI, 39, «His ego quem monui?
tecum est mihi sermo , ^ubelli Blande. » Simile istad Plin. Epist. VIII ,
34) ubi monitis instruit Maximum suum, ad regendam provinciam
Achaiam profecturum : « Hasc velim credas (quod initio dixi) scripsisse
me admonentem , non prsecipientem; quamquam prxcipientem quoque;
quippe non vereor, in amore ne modum excesserim. » Recte i^tor et
molliter monitionis dicit Seneca : prcsceptionis nimis durum et ma^pstrale
fuisset. Fortuna vero domus, ut GUuc. Ated. Silv. II, i37, « Hec fortuna
domus : subitas inimica levavit Parca manus; » Ovid. Met. XHI» 5)5,
« Non h«c est fortuna domus ; » Virgilius, Georg. IV, 209, « Stat foi^
tuna domus , et avi numerantur avorum. »

81. Infestarejuvat ManeSy meritoque precatu Pacem auferre rogis, Ita
veteres editiones, praeter Parmensem, qus habet Infestare libet manes;
etita ediditGronovius, oblitus tamen monere unde habuerit; nam Par-
meosem non viderat. Omnino verum est libety et hoc sensus postulat :

LIBRI QUINTI SILVARUM. Sgi

« AKus, inquit Statiu«, libenter et nltro iofestaret oianes et umbram ma-
iris tara male de se merite; sed tu, o Grispine, ea es pietate, ntjusHs
et •olennibos fnnebribus eam colas et flectas:» ita enim legendum,
nonjussis, quod ineptnra est ; licet in plerisque editt. ita invenias : Par-
mensis tamen et Rom. jus0isy ut et Gronovius edidit, iterum oblitus
monere. Libet et juvat saepe in libris MSS. confunduntur : ita Ovid. Rem.
Amor. vs. 54^9 " Ex fastidita non libet isse domo, » plerique meliores
codices habent nonjuvaty monente Heinsio; et alibi mutatas has voces
me inveni.Hse memioi. Precatu vero pro imprecatu, exsecratione , diris;
Horat. Serm. II , 6, 3o : « Quid tibi vis , insane , et quam rem agis? im-
probus urget Iratis precibus ; » et 7, 36, « Mnlvius et scurraB tibi non
referenda precati Discedunt. » Sic Tkyestea preces eidem sunt tmpre"
cationes quales Tbyestes in fratrem Atrea effudit ; maUe preces Noster,
Theb. XI, 617; Ovidius, Ibide, v. 95,

Hlam ego devoveo, qnem mens intelUgit, Ibin ,
Qoi le scil factis has meruisse preces ;

et 4i5, « Hec tibi, qnem meritis precibus mea devovet ira, Ev^niant; »
Metam. XV, 5o5, « Hostilique caput prece detestatur euotis; » Seneca,
Medea , vs. 19,

Majqsi^e aliquid quod precer sponto malum :
Vivat : per arbes eiret ignotas egens :

ita legendum puto; vulgo, Mihi pejus aliquid; pro qao Gronovins con-
jicit, Me pejus, vel, Nisi pejus : utcnnque hoc, certus sum pro pejus
scribendum esse majuSy ut Troad. 437; Phceniss. a86; Thyest. 3^9 ; de
Ira , II, 5; et alibi passim. Hs ^reces dicuntur etiam vota; unde Virgil.
(seu quicunque alius) Ciri, 377, «Regis lolciacis animum defigere vo-
tis; » pro devovere, ex ritu magico desumta phrasi; de quo vide Hein-
sium ad Ovid. Amor. III , 7 : idem Art. Amat. HI , 3^5 , de rizis aleato-
rum loquens,

CrimiDa dicuntur : retonat clamoribns cther ;
Invocat iratos et silii quisqae Deos.

NuUa fides ; tabalaeque novee per vota petuntor ;
£t lacrimis vidi svpc madere genas :

nbi priraum mirari snbit quare dicat athera resonare clamoribns ; non
enim sub dio ludebant alea : lege, resonant clamoribus ades : hoc certum
puto. Deinde, Nulla fideSy etc. Hec ita explicat doctissimus Burman-
nus : « Lusor, qni omnia perdidit , et plns debet qnam solvere potest ,
optat novas tabulas, ut non cogatnr nomen sunm expedire ; sed remisso
debtto omtii , iterum integrare possit lusura. » Sed hoc non videtur con-
grnere praecedentibns et subsequenti versni, in quibus agit Ovidius non
de tacitis aleatorum votis, sed de externa eorum specie et aiex»f*9^rt,
et quam turpiter et indecore se gerant in propatulo, et coram omnibus.
Regius codex pro diversa lectione habet talis pro tabulw : lege : « Nulla
quies; talique novi per vota petuntur;» Nulla tjuiesy in'perpetuo ango-
ris et soUicitudinis apstu snnt ; ^t vctis, dtris , et ezse^ratioDibus petunt

Sga NOTJE IN CARMEN SECUNDUM

novos talos : per qnod imptetatem simul et stultitiam eorum tangit poeta,
quasi mutatis talis fortuna quoque mutaretur; quam persuasionem in
nostris aleatoribus saepe observare licet. Tali novi sunt alii, diversi a
prioribus : fides et quies frequentissime commutantur in libris. Potes
tamen retinere tabula novte, eodem sensu. f^ota sunt imprecaliones. Pro
flectentemjustisy optimc legi posset placantem, nisi paulo ante praecei-
sisset p^care novercas; Livius , I , ao, « Nec caelestes modo caeremonias,
Bedjusta quoque funebria, placandosque MantSy ut idem Pontifez edo-
ceret ; » et ita passim.

io8. Datdaniusque senex medii hellare togata Stragefori, Mendosissi-
nms locus, et minime intelligendus ; quis enim iste Dardanius senex?
Tithonus vel Priamus ita sepe vocantur poetis ; sed nullus istis hic
locus. Barthins igitur legit, « Haud unquam talcs aspexit Romulus an-
nos Dardaniusvey senes, medii, etc. » Prope veritatem; qu» est, Darda-
niive senes; per quos intelligit majores Romanorum, a Dardanis seu
Trojanis oriundos : Albanos Patres vocat Virgilius, initio .£neidos : et
sane edit. Ald. habet senes. Sed hoc facile fuit : quis vero explicavit quid
sit strage fori? Non Barthius, qui interpretatur, « reis hinc inde corruen-
tibus. » Non intelligo. Et quare mediifori? quum satis fuisset «bellare
togata strage fori , » sine *tf mediiy quod nihil ad rem , et otiosum est.
Melius potuisset, umedia bellare togati Strage fori; » ut apud Pruden-
tinm , Psychom. 687,

Scissa procul palla , •tnictum et serpcDte flagellam
Muhiplici , media camporum io strage jacebant.

IIoc aliquanto tolerabilius fuisset; sed adhuc maneret eadem quaestio
de voce strage; nuUam enim stragem efficere potuit Crispinus, qufkm
defensare tantum metus , et repellere adversa tela subierit. Mihi omnino
▼erum videtur,

Hand unqnam tales adspexit Romulus annos
Dardanitve senes , media bellare togaii
Pace fori :

« Romulns et majores nostri numquam viderunt quemquam , ea state
qua tu tunc fuisti, pugnas tam strenue obeuntem in mediapace fori,
quod togae et quieti', non bellis adsuetum est. » Optimus hinc ezsurgit
sensus. Media pace, ut Soter. Galliciy v. 84^ « Et justum media de pace
triumphum; » Seneca, de Ira, II, 2, « Sic etiam militaris viri in media
pacejam togati aures tuba suscitat. » Bellare vero pacCy per antithesin,
et ut servetnr ad imum metaphora, in qua coepit per ista, defensare^
teUy pellercy inermisy tiro; omnia a graviore militia desumta. Has con-
certationes et litigationes Bella pacis eleganter vocat ManiIius,V, 124.
Auctor Panegyr. ad Pisonem, v. 36,

.... licet exercere togatz
Munera militiae ; licct et sine sanguinis haastu
Miiia legitimo snb judice bclla roovere ;

LIURI QUINTI SILVARDM. Sgi

Quintil. Instit. Orat. V, la, aa : « initurusque frequenter /oreniium cer-
taminum pugnam, iam in schola victoriam spectet, et ferire vitalia ac tueri
sciat; » et VI, 3, 38 : «In hac quidem pugna forensi malim mihi lenibus
interdicere ; • Ovid. Rem. Amor. i5a, « Vade per urbanx candida castra
togcB;n idem, Fast. IV, 188, « £t/om Marte suo litigiosa vacent. » Bella
fori vocat, Trist. III, la, 18 ; et Martem forensem , ex Pont. IV, 6, 29.
Juven. XVI, 47? «Digredimur, lentaque /ori ^ti^namus arena;» Alcim.
Avitus, in, 349, « Legibus armatas fnrere in certamina lites, Jus anceps
pugnare foro ; » Eumen. pro Restaur. Schol. c. a, « Neque enim tania
me aut negligentia aut confidentia tenet, ut nesciam quanta sit inter
hanc aciem foriy ct nostra illa secreta studiorum exercitia diversitas :
ibi armantur ingenia ; hic prxliantur : ibi prslusio ; hic pugna commit-
titur : hic sudore et quasi pulvere sordidus; illic, insignis ornatu lau-
datur orator : » ita Icgendum pro sordibus, et laudatur omatior, Infinita
hujusce generis afferri possent ; sed ex his viJes metaphoram et oppo-
sitionem. Recte etiam togatifori; fori quod paci et togce, non bellis
aptum est. Notum illud Ciceronis , « Cedant arma tog<g; » Liv. III, 5a :
« Non pudet Lictorum vestrorum majorem prope numerum in foro
conspici, quam togatorum aliorum, etc?» Senec. de Ira, II, n^ ele-
ganter, « Inter istos quos togatos vides, nulla pax est; » idem, de Be-
nef. III , a6 : « Sub Tib. Caesare fuit accusandi frequens et paene publica
rabies, quae omni civilibello gravius togatam civitatem confecit; » Plin.
Panegyr. c. 56, 7 : « hostilemque terrorem, non armorum magis , quam
togarum ostentatione compescere. « Nihil video quod huic emendationi
opponi possit. Notum est literas c et g propter similitudinem sa^issime
mutatas esse; unde pro pace scriptum videtur page; ex qoo fecerunt
strage. Tales annosy id est, aliquem qui erat iis annis seu aetate qua tu
eras : anni pro persona qui habet eos annos ; ut apud Terentium mo^
res^ pro eo qui habet eos mores, « Uxorem bis moribus dabit nemo. •
Sic, Noster, Silv. III, 3, 1^7 : « qui funera patris Haud matnra putas,
atque hos pius ingerais annos. »

1 1 o. Nec te reus ipse timebat. Quid mirum si reus non timeret patro-
num? immo miruro foret si timeret eum qui defcnsare metus, et pellere
adversn tela subiisset. Clare legendum , « pro te rcus ipse timebat ; »
ipse reus pro te timebaty quasi mutatis vicibus tu reus 9 ille patronus
fuisset. Non aliter scribere potuit Statius. Ipse, Achilleid. I, 74: * fas
sit Pro nato timuisse mihi; » etll, aoo: « pudeatque dolosam Sic pro
te timuisse Thetin; » Manilius, V^ 606, de Andromeda,
Jamqae ohlita sui metuit pro viDdice tali
Sospirans , animoque ma^s quam corpore pendet ;

Claudian. Gigantomach. v. 6a , « Pro domino Natura timet ; » Seneca ,
Epist. 90, « Hsc erat secundum naturam doraus, in qua libebat hahi-
tare , nec ipsam , ncc pro ipsa timentem : nunc magna pars nostri nic-
tns , tecta sunt. » Apposite ad rem Quintih*an. Inst. X , 1,16: «Nec for-
tuna niodo judicii, sed etiam ipsorum, qui orant, pcriculo afficimur. •

/. 38

594 NOTiE IN CABMEN SECUNDUM

II 3. Tiberino in litore vidi. Totus locus sic habet io omnibas fere
cditionibus :

Ipse cgo te nuper Tiberino in litore vidi ,
Qua Tyrrhena vadis Laurentibus apstuat unda ,
Tendentem cursiUi ▼eianteoique ilia nado
Calce ferocis e<|ui , vulta deitraque minacem.
Si qua fides dictis, siapai , armatumque patavi.

Non cohaerent hsc , et abnimpitur redditio sententise. Le£[e : « Ipse ego te
nuper Tiberino ut litore vidi , etc. Si qua fides dictis , stopui ; ■ ut vidi, ttU'
pui. Notum istud Virg;. Ecl. VIII ^J^i^ Cir. 43o : « ut vidi , ut perii ! » Sil. Ilal.
IX , 4 19 : * Isque ut Varronem procul inter prslio vidit ; * etX, a5o : sqq. :

Obrutus hic telis ferri per corpora Piso
Rectoreni ut vidit Libya:, connisas in hastam
Ifia comipedis subrccta cuspide transit ;

Ovidios, Metam. VII, 727 : « Ut vidi, obstupui: meditataque paene re-
liqui Tentamenta fide j » Am. II , 5, 47 : « Ut faciem vidi, fortes cecidere
lacerti ; » et ita passim. Vir^rilius , ^u. I, ia5 : ■ Emissamque hiemem
ut sensit Neptunus, etc. » ita legendum esse alias probabo: vulgo Ate-
mem sensit. Voces in et ut totidem ductibns calami constant ; unde sa?pe
confunduntur : Ovidius, Arl. Amat. III, i55: « sic capta vidit ut urbe
Alcides lolen, Hanc ego, dizit, amo;» ita ez tribos codicibus recte
^ restituit Ucinsius , quum in ceteris fere omnibus esset , vidit in urhe. Sic
Propert. III, ao, 2 et seq. :

Durus, qui lucro potuit mutare pueUam !
Tantine in lucris Africa tota fuit ?

Ita edidit Broukhosios , ex coDJectora Gronovii , Observ. III , 1 7, quum
scriptora optimonim codicum esset Tantis ne lacrimis. LegendniD Tero,
« Tantine, ot lacrimes, Africa tota fuit?» prout Broukhusios qQoq[ue,
veritati parum fisus , olim proposuerat : optime tamoD ezplicat : « An
tanti erant omnes reditus proviocia^ Africae, ut to Yel unam lacrimulam
profunderes? » Mihil verius; et ita olim editnrus sum.

II 5. Tendentem cursus. Ita plures editiones: non male: Val. Flacc.
1 , 4B3 : « £t dedit «quoreos , caelo duce , tendere cursos; » Nemesianos ^
Gynegret. vers. 197, « Seu cursus revocent, jubeant seu tendere corsos; »
Claudianos, VIII, de IV Gons. Honorii,^T. 540)

Quis molles sinoare fu^s , quis tendere cnrsam
Acrior, aut sobitos melior flexisse reciuvos?

ita legendum; volgo inconcinne, tendere contum : vide et Sil. Italic. X^
73, et Glaudianom non semel. Sic tendere viaSf Noatro Tbeb. VI, 4^5;
tendere iter, Virgil. JEji. 1, 656; intendereiterj Senecae, deConst.Sapient.
c. i4- Romana tamen et Veneta habent pendentem eursus; qood, utpote
eroditios, aride arripuit Gronov. Diatrib. c. 5o, pro ■ pendere in cursi-
bus, » vel 0 pendentem facere corsus : » vide locvm ; ubi mulia et doda

LIBRI QUINTI SILVARUM. 5^5

sane hujusmodi locutionum exempla. MS. Mediceus Prendentem. Scd
vericatis palmam anfeit Parmensis, quse habet pendentem in cursus; et
hoc probat Heinsius ad Sil. Italic. IV, 179. Virgilius, ^neid. X, 586 :
■ Lucagns ut pronus pendens in yerbera telo Admonuit biju£[os ; » et
V, i4i : « iora Goncnssere jugis , pronique in verbera pendent ; » Sil. Ital.
VIII, 281 : « Et praeceps trepida pendens in verbera planta; » ubi vi-
deo haec Virgilii loca a diligentissimo Drakenborchio adducta.

117* Si quajides dictis^ stupuiy armatumque putavi. Sspe miratns sum
unde Crispinum armatum putaret Statiifc; nihil enim est in hac descri-
ptione quod tale aliquid innuit; nisi ridens dicas inde amiatum putasse
quod erat nudo calce. Excufe totum locum :

Pendentcm in cursus , vezantemque ilia nudo
Calce ferocis equi , vuhu dextraque minacem ;
Si qua fides dictis, stupui , armatuuique putavi.

Annc armatum putavit quod « pendebat in cursus? » an quod « vexabat
ilia ferocis equi?» an quod erat « vultu dextraque minax?» Hae solse
redduntur rationes quare armatum putarei ; et tamen hec omnia iner-
mibus aeque bene ac armatis competunt. Vere restitui: « Si qua fides
dictis, stupui, Martemque putavi ; » adeo bellicosa imago fuisti, o Crl-
spine, ut te pro ipso Marte caperem. Ita de Getis Ovidins, TrisC. V, 7,
17,« Vox fera , trux vultus , verissima Martis imago ; » Calpurn. Sicul.
Eclog. VII , 83 :

.... utcunque tamen consperimus ipsum
Longtus , ac , nisi me decepit visus , in uno
& Martis vuUns , et ApolUnis esse pntavi.

Homer. de Leonteo , Tet /s AiOTTii« /ifolQXaiy» "ISON "APHI * et ila passim.
Sil. Italic. IV, 460, de Scipione: « fertur per tela, per hostes, Intrepi-
dus poer, et Gradivum passibus sequat ; » Noster, Theb. XII, 7^0 , sqq. :

Ut vero arquorens querctun Biarathonida Thesens
Eztnlit ....

Ccu pater Edonos Haemi de veriice Mavors
Irapnlerit carras, rapido Mortemque Fugamqnc
Aze vehens; sic exanimes in terga reducit
Pallor Agenoridas.

Pro Martem , htera una transposita , scriptum fiiit jarmtem ; unde fece-
nmt armatum.

II 8. Getulo sic pulcher etjtto , Trojanaque quassans Tela. Pro Getulo^
Rom. Cetuleo; et pro quassans, Parm. cassans, promiscuo usu hterarum
qu et c. Sed hsc parva sunt : majus istud , quomodo Ascanios dici po-
ttterit quassare Trojana tela in hac venatione ; nisi dicas tela Trojana
esse qnae ille a Troja secum avexerat ; qnod huic loco non optime con-
gruet : quippe tela hoc loco sunt venabula sen arma venatoria, quae non
verosimite est illam a Troja asportasse. Immo Virgilius (a quo h-j^c de-

38.

596 NOT/E IN CARMEN SECUNDUM

sumta sant) dicit Didonein, quemadmodum (^Getulos) equosy ila vena-
hula quoque suppeditasse , iEneid. IV, i3i : « Retia rara, plaga;, lato
venabula ferro. » Mclius iojilur, ut mibi videtur, dixisset Slaiius , « Ge-
tulo sic pulcher equo, Sarranaque quassans Tela ; » id est, Tyria^ CaT'
thaginiensia; quo sensu S2cpe bac voce utilur Sil. Ilalicus; ut VII, 43a :
« aut bos Sarranus babebit Navita jara portus?» et VIII, 4^ : • Car
Sarrana dicent OEuotri numina templo; >• et alibi passim. Sidon. Apol-
linaris, Carm. II , 5: « bumerosque ex more priorum Inclndat Sarrana
cblamys ; » icl est , Tyrio murice tincta. Carthaginienses autem a Tyriis.
Virgil. Georo;. 11, 5o6 : « Ut ge|;nma bibat, et Sarrano dormiat ostro;»
et alibi puto bac vocc uteretur, si per librarios licuisset; iEn. I, 3i6:
« Virginis os bnbitumque gerens, et virg^inis arma Sarrane; » id est,
Tyrics , Carthaginiensis : vulgo legitur Spartance : et scio quid dici pos-
sit de venatricibus pucllis Spartanis; sed certe a^quum crat ut Venus,
quum inter Tyrios esset , ge^arei os et babitum et arma virginis Tyria
(boc est, Sarrance)^ non Spartance. Immo ipsa lilem banc solvit mox,
vers. 335 et sqq.

Tum Venus : Ilaud equidem rali mc dignor honore :

Vir(;inibus Tyriis roos est gestare pharetram ,

FurpnrcoqUe alte suras vincire cothurno :

virginibus Tyiiis , id est , Sarranis : ideo puto me recte emendasse.
Vocem Sarranie paulo rariorem , in magis familiarem , SpartancBy vi-
dentur vertisse librarii, suo more. Servius quidem legit Spartance; sed
boc nibil probat praMer mendi vetustatem.

1 20. Miseramque patri Jfagrabat Elisam. Diffirillimus locus; ad quem
Bartbius : « Dura locutio ; sententiam videmus esse hanc : Incendebat
Elisam ut similtm puemm ex jEnea gignere cuperet. » Flagrabat igitur
accepit pro JUigrare faciebat; quod ferri quidem potest. Sed qnid fiet
de isto patri? quippe Latine dici « flagrare fuciebat Elisam patri ■ nemo
mibi persuaserit, sua tantum, et sine veterum auctorilate. Ex compara-
tione manifrstum est Statium alludere isti loco Virgilii, ubi Ascanius
intcr venandum dicitur acri gaudere equo; is est iEneid. IV, i56: « At
))uer Ascanius mcdiis in vallibus acri Gaudet equo ; » boc reperto, fa-
cile est Statium cruere, « novercales ibai venator in agros Ascanius,
miseramque puer flammabat Elisam. » Vix aliter scribere poiuit, si rem
spectes ; et amat Statius omni occasione sublegere verba magistri sui
Virgilii. Potes quidem retinero ^^^ra6af pro Jlagrare faciebat; sed non
opus est figuraia locutione quum iu proximu sit \ox ftammabat^ qmr^
minima mutatione, melius convenit. Oaudian. X, de Nupt. Hon. et Mar.
V. 16, « Scyria sic tenerum virgo (lammabat Arhillem; ■ Senec. Troad.
vs. 3o3, « Kegum tyranne, jarone flammatimi geris Amore subiio pe-
ctus? » Valer. Flacc. VIII , 3oo : « Conjugio atque iterum sponsa? flam-
matus amore. " Flammatus cst incensusy nt Nostro, Tbeb. VIII, 606:
a insurgunt ju.sto flammafa pudore Agmina ; • ita legendum; Tulgo,^r-

LIBRI QUINTI SILVARUM. 397

mata pudore; Achilfeid. I, 898: « Dulcibus armoruiiivfuriis et supplice
regum Gonquestu flammata movet; » Claud. XXVIII, de VI Cons. Hon.
▼. 467, « Flammatus virtute pia, propriaeqne salntis Iramemor; » Cata-
lecta Pithoei, pag. 3, « Igne salutifero Veneris puer omnia fiaromans. »
Potes etiam, minori mutatione, legere « miseramque patris flagrabat
Elisam; » miseram patris, Gra?cismo noto, oh patrem ; vel, « miseram-
que magis flagrabat Elisam; » magis incendebat Elisam, 4nte satis mi-
seram. Milii adhuc placet prima conjectura.

ia3. Arcadas Ogygio versantem in pulvere metas. Loquitnr Statius de
Parthenopaeo Arcadc , notissimse pulchritudinis juveni ; et huic compa-
rat Crispinum, equo se exercentem; quemadmodum Troilo et Ascanio
equitibus, paulo ante. Comparatio i^^itur postulat aliquid de Partheno-
paeo equitante; quod in his verbis frustra qusesiveris; quippe metce ad
certamina curruum pertinent, ut Horat. Carm. I, od. i, v. 4 : « metaque
fervidis Evitata rotis; » vel ad cursores, ut Stdon. Apollin. Carm. XIV,
Praef. Epith. Polemii et Araneol» , de Hippomene currente^ vs. »4 •

PalleDs Htpponienes ad ima meta;
Tardat Schaenida ter cadeote pomo.

Quod si ad certamina equestria referri possent metce (et forte possunl),
tamen versare metas nullum habet sensum aut notionem verbis subje-
ctam: quin et sihaberet aliquam significationem ludonim et certaminum
eguestrium (et nullam aliam habern debet), huic tamen loco alicna cs-
set ; agit enim poeta de Parthenopaeo in obsidione Thebana occupato ,
Ogygio in pulvere, ante muros Thebarum ; quo tempore inanibus ludis
mentem oblectare illi non vacabat. Nihil verius quam Statium scripsisse,
« Arcadas Ogygio versantem in pulvere turmas ; » turma sunt equitum ,
ut pueris notum ; ^oster, Silv. III, 3 , ia5, Prop. Celer. « Jam tamen et
turmas facili prseveriere gyro Fortis; » Claudian. XXI de Laud. Stiiich.

I, 102: « turmas equitum, peditumque catervas;» ex Horatio, Epist.

II, I, vs. 190: «Dum fugiunt equitum turmae, peditumque catervie. »
Has igitur turmas Parthenopaeus in pulvere OgygiOy circa moenia The-
bana, versabat, id est, exercebat , artem tractandi equos et cetera ad
equitatum pertinentia docebat ; Ovid. Ileroid. FV, 45 :

Saepe juvat versare leves in puWere curnii ,
Torquentem frenis ora sequacis eqoi ;

Art. Amat. I, v. y^S: « qui vpmere semper adunco £t gravibus rasiris
sub Jove versat humum ; » quod exercere tellurem vobat Virgilius. Idem ,
JEn. XII , 6G4 : « tu cucrum deserto in gramine versas ; » id est, huc
illuc vertis et torques et quasi exerces. Omnia jam facilia. Parthenopaeus
e^iio insidens turmas versabat, et pugnas obibat; unde vocatur Arcas
equeSy Theb. V, 555: «extemplo, monitu ducis, advolat ardens Aicas
eqnes. » Scriptnm foisse videtur pro turmaSy literis transpositis , mtir-
tas; unde factum metas; qualia multa librariorum errata in his Silvis,
et aliis auctoribus antiquis , deprehendi. Ita infra, v. 138, pro Mavors^

SgS NOT^ IN CARMEN SECDNDUM

Rom. Mauros. Sic apud Gceronem , Paradox. 1 , ipso initio y pro • Stoi-
coram homiDum disputationibus , » planc legendum « otiosorum homi-
num , » iiteris transpositis. Tyrue matres snnt Thebatue. Non torvo iu"
mine, propter pulchritudinem Parthenopci.

ia5. Ncun magni ducis indulgentia pulsat. Nescio quidem quomodo
indulgentia Domiiiani dici potuerit pulsare Crispinum. Explicant qui-
dem , « propellit et pectus inflammat. » Sed hoc non in se continet no-
tio verbi pulsarey qnod vim et vioUnUam denotat ; adeo ut nequaquam
jungi possit cum tS indulgentia. Noster, Thebaid. 1 , 368 , de Polyiuce
per tenebras iter faciente ,

iDccrtafqne viae, per nigra •ilentia , vastnm

Hamrit iter : pulsat mems undiquc , et undiqac frater ;

elegantissime : notum istud Virgilii, «Corda pavor pulsans, landnm-
que arrecta cupido ; v Alcimus Avitus , 11 , 3i7 : « Nec minns his pulsat
contraria cura salutis;* Sidon. ApoUinaris, Cann. 11 , ^i6: «necnon,
pulsante senecta, Hinc rediviva petit vicinus cinnama Phcenix. » Si quid
video, scripsit Statius , « nam magni ducis indulgentia poscit; » id est,
« ultro et prior te provocat et hortatur; » elegantissima vox : Noster,
Theb. n , 399 : ■ Sed quia dulcis amor regni , blandumqne potestas ,
Posceris; » Ovid. Fast. IV, 721 :

Nos abiit, orimrquc Awrora. Palilia potcor :
Non poscor firastra, si favet alma Palci.

Vide cl. Bentleium ad Horat. Carm. I, 33. Val. Flacc. I, 769 : « magnos
obitus natumque , domumque , Et genus iEolium , pugnataque poscere
bella;» ez quo loco Noster, Silv. IV, 4» 7^, nt illic notavi, «Magna
pator, dignosque etiamnum belliger actus Posdt avu8. > Indulgentia
igitur Imperatoris hoc poscit, postulatyjlagitaty ut surgas et animo con-
cipias castroram curam. H« voces interdum commutantur : sic, SUv. V,
5,71, Epiced. in Puer. , pro « Poscentemque novas tremulis ululatibus
auras, » probabo legendum esse Pulsantemque. Potes etiam legere in-
dulgentia pergity Silv. I, a, ez Epithal. Stell. v. 1749

Hunc et bissenos ( sic indolgentia pergat
Praesidis Ausonii ! ) cerncs attoUere fasccs ;

et, Silv. IV, 4, ad Marcell. 67, «Latiique Ducis si numina pergent. « Sed
verius et elegantius mihi videtur poscit; et mutatio minor est. In iis quae
sequuntur, « Certoque dat votis hilaris vestigia frater, » plane caecutio ;
prorsum ignaras quid sibi velit hilaris frater : fratrem quidem aqnsFvnm
Crispinus habnit, snpra vs. 65, et 76; sed nihil prxterea de eo com-
pertum habeo. Latet tamen sub voce hilaris dignttas aliqua seu honor
quo auctus fnit hic /mter a Domitiano; unde de Crispino quoque paria
ominatur Statius. Potes legere , « Certaque dat votis lietis vestigia fra-
ter; » sed multum abest ut Statium ita scripsisse affirmaverim.

129. Flectere Casiorequosy humeris qimtere amia Quirinus. In priore

LIBRI QUINTI SILVARUM. 699

meinbro hojus versus aliquid desiderari Tidetur; in posteriorc aliquid
abundare. Primo enim, parum est Jlectere equoSy nisi accedat ar$ et
peritia qusedam in hoc faciendo: quippe quivis potest equum flectere ;
arte vero et scientia istud facere, non oisi qui a peritioribus acceperit;
et hoc Grispinum docere, Castoris munus fuit. Deinde, non video cu-
jusnam usus in re bellica sit (fuatere arma humeris; non enim ez eo
quod aliquis (juatit aiyna humeris^ ideo est melior bellator; nec si Bo-
mulus Acronis regis Gsninensium arma humeris portavit et Jovi Fere-
trio consecravity hoc pertinet ad belli et armorum tractandorum peri-
tiam; sed ad pompam et victoriae ostentationem : vide Liv. I, lo. Hunc
imitatus postea Marcellus, occiso manu sua Viridomaro, « spolia Galli,
stipiti imposita , humeris suis vexit , » ut de eo refert Eutrop. lib. III ;
trepceum scilicet, de quo videndus Gronovius, ad Senec. Troad. v. i5i.
Hsec, inquam, et talia exempla non attin^pint hunc locum, in quo agi-
tnr de peritia armorum tractandorum : quo nihii facit humerorum raen-
tio. Arma quidem et humeri saepe conjunguntur, ut 'Virfr. JEa. X, 700 :
m armaque Lauso Donat habere humeris , et vertice figere cristas; » Clau-
dianns, Laud. StiUch. 11 , 365, « Tunc habiles armis humeros Dea vestibus
ambit Romuleis ; « Noster, Achilleid. 1 , 35a : • arma humeris , arcum-
qne animosa petebat Ferre; » Vaier. Flacc. II, 544 * " aptatque superbis
Arma hnmeris ; » Propert. IV, 1 1 , 47 :

Sea quia ricta suit hunieris huc anna ferebat ,
Hinc Ferclri dicta est ara superba Jovit ;

SU. Italie. II, 453:

Tali sublimis dono , nova tegrnina latis

Aptat coDcutieDS bnmeris , ccltusque profatur ;

qui tocus non me laedit ; constructio enim cst , aptat humerisy non eon-
cutiens humeris : quod si constmctio esset concutiens humerisy nihil ta-
men adjuvaret hunc Statii locum, qui peritiam postulat, quam ex
iatis verbis efScere non potes ; quum etiam imperitissimus armorum
possit ea coneutere humeris, Ita Tacitus, Hist. II, aa : « teroere subeun-
tes cohortes Germanomm, cantu traci, et patrio more nndis corpori-
bos, snper humeros scuta quatientium. » Vides Germanos ■ ipiatientes
scuta super hnmeros : » an ideo dixeris eos esse roilitaris disciplinae gna-
n», qnatenus hoc faciebant? Non certe, sed contrn ; et hoc voluit Ta-
citus , qui temere suheuntes eos dicit. Humeris igitur circumstantia est
minime necessaria : nec opus fuit ut Quirinus doceret Crispinom qua-
iere arma humeris, sed simpliciter quatere arma , quod mox explicabi-
mns. Depravatio latere videtur in ea voce , quae ad priorem vcrsus par-
tem reducenda est, hoc modo, « Flectere Castor equos gyris, quatere
arma Quirinus. » Parum differentiae est inter to hueris et guris vel (jceris;
ita enim scribebant. Ausonius, £clo{!ra Solst. 5, «Octo et octo(];inta
gcieris, et super trihorio. » Recte vero « Ficctere equos gyris ; » hoc cnim
artis et scientio! equestrls erat ; unde paulo supra laudatur Troilus quod
« (jyro breviorc minantcs Eludcbat equos ; » ct ipse Castor, Silv. V, 3 ,

6oo NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

▼8. 1 39 9 « Non toties victorem Gastora gyro Noc fratrem caestn Tirid^s
piausere Therapn» ; » Yirgil. Georg. III , 11 5 et sqq.

Frena PdethroDii Lapithv gyrosque dedere
Impotiti dorsQ, atque equitem docuere sub armis
Insulcare solo, et gressus glomerare superbot;

ubi notat Serv. , « ut cum disciplina incedant. » Equitem ibi est equum.
Hunc Virgplii locum imitatur Manilius , V, 636 : « Hic glomerabit equo
0yros; » Ovidius, Metam. VI, aa^? <^c ^^i^^ Niobae,

E quibus Ismenos, qut matri sarcina quondam
Priraa snae fuerat, dum certnm flectit in orbcm
Qnadrupedes cursns , etc.

id est, dum gyro Jlectii equum; Lucan. I, 4^5: «Optima geos flesis in
gyrum Sequana Irenis; » Tihull. IV, i, v. 91 :

Aut quis equnm celerem arctato compescere fireno
Par tit, et efFutai tardo permittere habenat?
Inque vicem modo directo contendere cursu ,
Seu libeat curvo brevint compellere gyro ;

et infra , 308, « mutata figura Seu me fin{;et equum gyro percurrere cam-
pos Doctum , seu , etc. » ita optime cmendavit Heinsius pro rigidos per-
currere. Vide ibi politissimum Broukhusium , affatim exemploram sng-
gerentem. Ovid. Heroid. IV, yg:

Sive ferocis equi luctantia coUa recurvas ,
Exiguo flexot miror in orbe pedet ;

in orbe^ id est, gyro; Manilius, V, 78 :

Stare levi cnrm moderantem quatuor ora
Spnmigeris frenau lupit , et flectere eqnorum
Praevalidas vires, ac torto ttringere gyro ;

Tacitus , de Mor. Germ. cap. 6 : « Equi non forma , non velocitate con-
spicui; sed nec variare gyros, in morem nostrum, docentur. » Recte igi-
\ux Jlectere equos gyris; in hoc enim constat peritia «rac 'iffvtvTMiJi;, non
simpliciter injlectendo equos. Dicit Statius : Mars et Minerva monstra-
Bant tibi <r« TmOula, seu « rationem disponendi ezercitus , ■ nt loquitnr
Nazarius , Panegyr. c. a8 ; Castor, equitandi artem et scientiam ; Romn-
lus , arma cum agilitate vibrare, et dexteritate quadam et decore tra-
ctare : hoc enim vult per quatere arma. Arma tractare HoraL Epist.
I, 18, 53 : « adde, virilia quod speciosius arma Non est qui tractet ; » et
Seneca, Epist. 88, « An liberale studium istud esse juventuti nostne
credimus, quam majores nostri rectam exercuerunt, haslilia japere, su-
deri^ torquere , equum agitare , arma tractare ? » Vegetius , de Re Mili-
tar. lib. I, «Tractare scutum, et obliquis ictibus (f. actihus) venientia
lula deflectere , plagam prudenter vitare , audacter inferre. » Vide Cic.
Je Orat. III , 5a et 54 ; Ovidius , Met. XII , 468 : « Armaqne concussit,
certumque equitavit in orbem ; » Petronius ,

Mox et Socratico plenut grege, mutet babenas

LIBRI QUINTI SILVARDM. 6oi

Liber, et iDfjeDtis quatiat DemottheDit arma.

Utcunque tamen mihi adblandiatar haec conjectura^ nihil in contextu
mutare snstinui; quia aliter eruditioribus forte visum erit.

i3i. Nubigenas clipeos, Hoc debetur Dan. Heinsio, quum ante le^e-
retur nubigeros^ de qua yoce'miras nugas agunt Morellus et Cruceus
post Domitiumf qui etiam conjicit nubigenum ciipeosy « id est, inquit^
ingentes, quales gestarunt Centauri nubigenae. m Nihil verius Heinsii
emendatione ; cui adludit Parmensis , qus habet nubigeras : nubigente
clipei sunt ancilia Aio^ira, lapsa ancilia ccsloy ut eos vocat Virgilius,
citatus a Gevartio ad hunc locum : sic nubigence amnes^ Theb. I, 365;
nubigente Centauri, Theb. V, 263, ex Virg. ^n. VIII , 293 : « Tu nubige-
nas, invicte, bimembres^ etc. » nubigence biformesy iidem, Glaud. III
in Rufin. lib. I, 329. Sic PhoBbigena Augustus, Sidon. Apollinar. Garm.
II, 126; Martigenay ibid. v. 3^6; aurigena de Perseo, Pncfat. Carm.
VI, « Quum matrem impleret filius aurigena; 9 Jlammigena fur, Cacus,
Carm. XIII; nubigenas nimbos, Prudentius, Hamartig. vs. 4^^! Apul.
de Mundo , « Sed cxlum ipsum , stellspque caBligen» , omnisque siderea
compago , ^ther vocatur ; » ita legendum ; vulgo caligerm ; sic venti
tcrrigencey eodem libro. Sequitur, intactatfue ccedibus arma. Nondum ex
toto cum sanitate et elegantia convenit hic versus. Vide enim praece-
dentia : « Quirinus monstrabit tibi quatere arma , utpote qui jam tibi
permiserit gestare clipeos et arma intacta casdibus. » Amove hanc a
Statio pauperiem non suam, et repone, « Nubigenas clipeos, intactaque
caedibus sra ; » ex Virgil. nempe , ^neid. II , ^34 : « Ardentes clipeos ,
atque era micantia cerno ; a cera et clipei paene idem sunt hoc Statii
loco ; Lucretius , II , 635 :

Quam pneri circum puerum pernice chorea
Armati in numerum pultarent aeribns aera ,
Ne Saturnus eum malis mandaret adeptus ;

de Curetibus loquitur; haec autem cera quae illi pulsabant, c/tpeos diser-
tim vocat Ovid. Fast. IV, 209 , de iisdem ,

Pars dipeos sudibus, galeas pars tundit iDaoes :
Hoc Curetes habeut , hoc Corybaotes opus ;

Horat. Carm. I, 16, 8 : « non acuta/Sic geminant Corybantes aera; » Dio-
medes, lib. III , p. 4^4 • " ^i namque in insula Greta Jovem custodiendo
ne vagitn se parvulus proderet, lusus excogitato genere clipeolis aeneis
inter se concurrentes , tinnitu aeris illisi, rythmica etiam pedis dactyli
compositione , cclavere vocem infantis. » Recte igitur cere pro clipeis;
praesertim vero de his anciiibus^ quae ex cere facta erant; unde Dion.
Halicam. Antiq. II ^ 8 , XAAKHN jrtXTav ceream peltam vocat eam quam
cslitus delapsam fingebat Numa; ad cujus figuram reliquae factae erant.
Propcrt. rV, 2, 61 et scq. clare,

At tibi, Mamuri , formae caelator aenap
Tellus artifices ne terat Osca manus ?

6oa NOTiE IN CARMEN SECUNDUM

Recte igitur cera hso aneilia. Mirus de his urmis error Cassiodori, Pre->
fat. Libr. de Orthographia , inter Vet. Grammat. Putscbii, pa^. 2279,
his verbis : « Arma virumque cano : ubi totius operis summa cooclusa
est : arma enim ancilia , vtrumque Vir^ilius dicturus est. » GonfaDdic
arma JEnece cum anciUbtis,

i34' An (Bstiferis Lihyas gudaris in arvis? Ez hoc loco corrigendos al-
ter, Propempt. Celer. v. laS , de quo monere obhtns snm,

Nec novuR hospes erit : puer his sudaTit io arris
Notus adfaac tantum m.^oris munere clavi :

ita legendum ; vulgo , « puer hic sudavit in armis. «

i36. Sauromatas quaties? De his iDtelli{;it, qui sunt inter Borysdie-
nem et Istrum qui Sarmatae Lazyes dicuntnr; constantque magna ex
parte ex Nomadibus, id est, more Numidamm erraniibus. Domit. —
Septenus Ister, Id est, septem ostiorum. Isidorus, lib. XIII, cap. ai , de
hoc eodem fluvio : « Septem ostiis in pontum influit. » Gredo illum et
Nostrum , Halmerium pro ostio sumere ; nam Ister aliis sez tantnm os-
tiorum: Plin. Hist. Nat. FV, la. Bebkaat.

i38. An Solymvm eineremy etc. HierosolymMH intelli(;;it , captam a
Tito fratre Domitiani, ubi duodecim ictibas sagittamm totidem propu-
(vnatores confecit, adeptus victoriam die natali fili&suK. — Palmetaque
capta, Nam et palmarum arbores et balsami inprimis Judei succide-
bant , ne Romani poterentur ; sed populus Romanus publica cnra coepit
eas arbores colere : propterea ait Statius , ■ Non sibi felices silvas, etc. a
non sibiy sed populo Romano. Domit.

145. Nitidas speculas, castellaque ionge Aspids? iiie dedit; cinxitque
heec moBnia fossa, Ita editiones, nitidas specuias, epitheto parum apto.
Ven. vero, vitne specula; Parmensis vides specuias; unde N. Heinsius,
ad Val. Flaccum, V, 536, elicit, viden has specuias; quod mihi qnoque
in mentcm venerat. Uterque frustra : si enim vides has specuias, quars
«ro «i/To, aspicis casteiiay id est, vides casteiia? Non ita scriberet Statius;
nec <ro specuias relinqueret sine epitheto , quod latet sub voce vides.
Rccte emendavi , «vigiles speculas, castellaque longe Aspicis?» vigiies
vocat specuias^ vel quia in iis vigiiahant et excuhabant speculatores ,
qui rerum novamra vel tumultns alicujus vel hostilis adventus si^^num
darent, ut Ovid. Trist, IV, i , 76 et seq.

Nam dedit e specula custos ubi signa tumultus,
Induimur trepida protenus arma manu ;

quo alludit Auct. Consol. ad Liv. Au^ustam, vers. 61, de Augusto,

Dlc vifpl, summa sacer ille lacatus in aree
Res liomlnum ez tuto cerncrc dignua cral ;

LIBRI QUINTI SILVARDM. 6o3

Noster, Tfaebaid. X, 49* * " ^' Megarens specula citns ezcUmasset ab
alta , Claude, vigil ; sabeunt hostes ; ■ Q. Curtius , IX , 9 : « Non tamen
invictum animum curae obrnunt , quin tota nocte praesideret in specu-
lis ; n Apuleius, Metam. IV, « Nee juxta quidquam, quam panra casula ,
cannulis temere contecta; quo speculatores e numero latronum, ut po>
stea comperi , sorte ducti noctibus excubabant. » Clare vides vigiles
speculas. Vel quia ignibus perpetuis noctumis instrucUe erant hae spe^
culte; qui ignes vigiles dicuntur, utpote qui nunqnam sopiuntur seu ex-
stinguuntur ; OTid. Fast VI, 267 : « Vesta eadem est, qute Terra; subest
vigil ignis ntrique ; » id est , nunquam exstincttu, Statius , Theb. VUI ,
366 : « Incertaeque faces , et jam male pervig;il ignis ; » id est, pcsne ex-
stinctus. Sic vigil custodia Claud. VIII, 3^4 9 de IV Cons. Uonor. et Ovid.
Metam. XII , i4B 9 perpetua , que non cessat; et similia multa. Ignes vero
especuUs elatos esse, notissimum: Noster, Theb. XII, aSi :

Ccmit , m ingentes marorum ponrigat umbras
Campus, et e specnUs moriens intermicet ignis ;

Lucan. VI, 279: « Vix prselia Ctesar Senserat, elatus specula que pro-
didit ignis. • Utrovis igitur sensn sumas , verissimnm est vigiles specu-
las. Quod vero sequitur, ccutella<jue longe aspiciSy satis ridiculum : non
enim longe aliquid aspicimusy sed prospicimus : castellaque'fonge Pro^
spicis; ex sensu scilicet communi, et Vir(pIio, ^n. XI, 909 :

Ac simal ^neas furoantet puWere caropos
Prospexit longe ,.Laurentiaque agmina vidit ;

Nost. Theb. V, 589 : « modico super aggere lopgc Pallida sanguineis infe-
ctas roribus herbasProspicit ; » Horat. Ep. 1, 10, 33, « Laudaturque domus
longos quse prospicit agros; • Tacit. Hist. V, 6 : ■ Ab occasu, Phoenices
et mare : septemtrionem e latere Syriae longe prospectant. » De commu-
tatione harum vocum dixi fusius ad 11, 3 , v. 45 ; et vide Heinsiom ad
Claudian. Pr. Cons. Stilich. II, 353. Potes etiam le^jere longa pro longe.
Sequitnr: xlle dedit: pro qiM Ueinsius, ad dictom Val. Flacci locum,
reponit , « insedit , cinxitque haec mcenia fossa ; • quum , inquit , nihili
sit ille dedit. |mmo vero optimum , et sensui necessarinm. Monstrator
Britannus Crispino enumerat beneficia patris ejus Bolani in eos : Videsne,
inqnit, istas speculas, ista castella? i7/e, pater tuus, nobis ista dedit ,
et cinxit nostra haec moenia fossa , quo ab incursu hostium tuti esse-
mns. Nihil planius. Dedit castella, ut Virgil. ^n. X, 300: « Qui muros
matrisque dedit tibi , Mantua, nomen ; » Ovid. Met. XIV, 173 :

Qnod loquor , et spiro , caelumqne et sidera solit
Respicio , ( potsimne ingratus et immcmor este ? )
Ille dedit ;

Martial. IX , cii , s 1 : • Templa Deo , roores populis dedit , otia fcrro. »
Nihil igitur mutandum.

148. Hunc ipse vacantibus armis Induit. Idem Heinsius ad cumdem
locum Valcr. Flacci, V, 536, logit, « Imnr ipse, vocantibus armis, lu-

6o4 NOTiE IN CARMEN SECCNDUM

duit. » Recte: quare eniin indueret thoraca Bolanus, vacantibus armis,
quum nullum esset belhim ? Hanc etiam emendationem repetit Heins.
ad Sil. Italicum, X, ti3, et ad Claudian. de IV Gons. Honor. ▼. 3i8:
nec de ea dubitandum est : Valer. Flaccus , III , 34 1 : •* Quas rapuit te-
lis festina, yocantibus austris, Hypsipyle; • Claud. XXIX, Laud. Seren.

V. ai4i * ssva vocantibns arma Jam lituis; » Prudentius, in Symmacb.
I, « Nec tremulis, quum bella vocant, capit arma lacertis; • Sil. ItaUc.
XVI, 698 : « Talibus accensi Patres, fatoque vocante, ConsuUs annue-
runt dictis. » Ita ventus vocare rates poetis passim dicitur. Recte vero et
proprie rapuit thoraca regi Britanno; unde emendaudus Virgilius, JEn.

VI, 859, de Marcello, « Tertiaqne arma patri suspendet rapta Quirino; •
ita enim legendum, non capta. Et soio quid dicat Servius more et judi-
cio suo : « capta Quirino. Quali» et Quirinus ceperat, id est, Romulus. •
Sed aliud est capere arma ab aliquo, aliud, rapere alicui. Ipse Vii^ilins
litem hanc discemet, iEn. X, 449* " ^^^ spoliis ego jam raptis lauda-
bor opimis, Aut leto insi{][ni; » et mox, v. 4^3^ * Cemat semineci sibi
me rapere arma cruenta; » et sic cetcri poetae passim. Scio etiam quid
objici possit ex Livio, XXIII, 46. Sed ibi antithesis postulat caperet, ut
respondeat Tf daret; Noster, Tbeb. X , 87 : « Ismenos raptis tumet Hip-'
pomedontis opimis. »

i52. Felixy qui viridi fidens optata juventa Durabis quascunque vias.
Ita nonnullap editiones; plures optate; sque mendose, quippe sque
sine sensu. Lege, «FeUx, qui viridi fidens cueptaque juventa; » ut Ge-
nethliaco Lucani, v. 64 :

Mox cae|ila genero«ior juventa
Albos ossibus Italis PhiUppot
£t Pbartalica beUa detoDabij ;

Propertius, lU, 9, 67, et seq.

MoUia tu cneptir fautor cape lora jnveDCfle ,
Dexteraque ifflmistit da mibi tigna rotit ;

Calalecta Pithoei, « Occidit infelix cceptae modo flore jnventae; » ita le-
gendum pro ccepto; ^ora juventce raodo cbtptos : et ita hunc Statii locnm
emendasse sero video N. Heinsium ad Sil. Italic. II, 4^3. Sed nec adhuc
ex toto sanus est locus. Stulte enim dixeris viridi cceptaque juventa ,
quum ille qui viridi sii juventa necessario non solum fuerit aepta^ sed
etiam aliquatenus provecta fuventa. Dixisse debuit, si per versum licuis-
set, «Telix^qui viribustideDS,coeptaquejuventa;» \el, « meritisfidens;»
vel tale quidpiam : nisi malis , « Felix qui viridi fidens , Crispine , ju-
venta;» vel, ■ viridi fidens navaque juventa. » Sed hoc est nugari; et
adhuc mendosum puto locum. Quaenam vero sunt hae vi<e quas dura-
turus erat Grispinus? an itinera? minime vero invidenda sors, nec adeo
y^/ijcCrispinus, si i;tV(</ts juventa t;ttset ifineri 6u5 impeiAlenda erat. Legc,
« Durabis quascunque vices; » id est, quaecunque negotia, quamcnnque
sortem, quamcunque /ortunAm. Ita, Ep. ad Marc. Silv. IV, 4) 4^ y " ^*^

LIBRI QUINTI SILVARUM. 6o5

•

▼iget iDgeniam et magnos accii^ctus in usus Fert animus quascunque
vices; » Glaadianus disisset, «Novi comilium , novi Stilichonis in omnes
.£qaalem casus animum; » Silv. V, i, ad Abasc. ▼. 78, • digna evolvere
tantas Sobria corda vices; » et inf. v. 99, ;< Mille etiam praenosse vices; •
Tibul]. I, 9, 64: « Aut operum varias disposuisse vices;» Virgil. ^n.
II, 433: «Testor, in occasu vestro, nec te)a nec ullas Vitavisse vices
Danaum; » ex quo loco restituendu&forte alter ejusdem libri, inf. ^Si ,
M Jamque propinquabam portis , omnemque videbar Evasisse vicem ; »
ita, inquam, mihi videtur legendum pro viam: omnem vicem, id est,
omnem casum, omne periculum , ut bene Servius explicat ad locum
modo adductum. Solennis vero harum vocum commutatio, quum nulla
sit differentia in libris MSS. inter a et ce. Inde est quod Georg. I, adhuc
in omnibus editionibus legatur Mutavere vias, quum plane legendum
sit Mutaverc vices : « Verum ubi tempestas et caeli mobilis humor Mu-
tavcre vices, » ut apud Horaiium, « mutat terra vices,» et alios passim;
sensu, inquam, hoc postulante. Inde idem mendum apud Tibullum,
II, 6, vers. 35 :

Illa gerat vcstet tenaes quas femioa Coa
Tezuit, auratas disposuitque vias;

ubi Broukhusius ad sensum optime interpretatur,, « vestem auro varie-
gatam , virgis aureis inter telas procurrentibus ; » hoc vero non est au-
ratas vias, sed t;ice5. Gitat quidem Servium ad Virgil. JEd. VIII, 660 :
« yirgatis lucent sagulis. Quae habebant iu virgarum morem deductas
vias. » Nescio qua Servii editione usus fuerit vir elegantissimus; sed in
optimis non viaSy sed strias legitur; et haec est vera et indubitata iectio.
Eleganter igitur aumtas vices appellat Tibullus virgas et strias aureas
telis intertextas , et vicibus interpositas ; hoc eruditis evincet sola voz
disposuit. Viigilius dixisset, « tenui lelas discreverat auro; » Stat. Theb.
XI, ^02 : «^Siamina purpureae sociaverat aarea tel»; » Glaud. XLV, de
Hvstr. vs. 14 9 " alternantesque colorum Tincta viccs; » Lucan. II^ 35^ :
«gradibusquc acclinis eburnis Stat torus, et picto vestes discriminat
auro: » aitemum textum vocat Plinius, Hist. Nat. IX, 35; Val. Flacc.
III ^ 10 : « conjux Percosia vestes Quas dabat, et picto Glite variaverat
auro. » De commutatione harum vocum vide Burmann. ad Val. Flacc.
I, 283; et in scriptis criticorum saepe inveneris.

i54- Forsan et ipse latus (^sic numina principis adsint) Cinctus. Cin'
ctus latus quo? nemo enim absolute dici potest cinctus iatuSf nisi simul
denotetur instrumentum quo cingitur. Lege, «Forsan et ense latus; »
nihil certius; Seneca, Hippol. v. 547, «Mon erat gracili levis Armata
ferro comus , aut longo latus Mucrone cingens ensis ; » Noster, Theb.
I, 4^8 : «Forsan et accinctos lateri (sic ira ferebat) Nudassent enses; »
IV, vers. 40 ct *cq.

Inter adhortantes viz sponte incedit Adrastos

Contentas ferro cingi latus : arma ministri

Pone feront ;

6o6 NOT^ IN CARMEN SECUNDUM

ita. legeDdani puto; vnlgo, arma manipli. Ovid. Amor. III, 8, i4 : ■ Ense
latas cinctum, quod tibi servit, erat; » idem, Fast. II, v. 784: " Ense
latus cingit, terga<![ue pressit equi; » Sil. Ital. IX, 396 : ■ Gontra cincta
latod ferro Saturnia Juno; » Propertius, III, i4, 1 1 et seq. :

Gyrum pulsat equis , niTeum latus ense revindt ,
Yirfpneumque cavo praetegit aere caput ;

Petronius , Satyrico , cap. 82 : « Haec locutus gladio latus cingor, et, ne
infirmitas militiam perderet, largioribus clbis excito vires. » Satis hxc
exemplorum. Prima syllaba en amissa erat in pra^cedente et. Deinde,
pro sic legendum si : si adsint numina principis , id est , sifaveant; ut Siiv.
IV, 8,61, loco huic simillimo, « Si modo prona bonis invicti Caesaris ad-
sint Numina ; >• et hoc itidem ex Virgil. iEn. III , 116: « modo Juppiter
adsit, Tertia lux classem Cretxis sistet in oris. » Val. Flaccus, II, 877,
ubi Hercules Jasonem objurgat , « Quid ? et ipse viris cunctantibus ad-
sis? O miseri, quicunque tuis accessimus actis ! » ita distinguendnm et
legendum; vulgo, Quid et ipse adsit, Quisnam vero fuit unanimus ami'
cus, cnjus comes futurus erat Crispinus, nescius sum.

160. Hei mihi, sed qucestus solitos si forte ciebo. Domitius explicabat
lucray quia Statius ex recitationibus victum queerehat, Gronov. Diatrib.
cap. 5o , mavult questusy ut per modestiam carmina sua questus appel-
let Papinius ; ut questus avium , alibi. Damnat tamen lianc conjecturam
in Reliq. ad Silv. et reponit coBtus solitos; et boc verum: Sueton. Aug.
cap. 85 , quo nos relegat Gronovius : ■ Mnlta varii generis prosa ora-
tione composoit; ex quibus nonnulla in coetu familiarium, %'elut in au-
ditorio recitavit; » Apuleius in Floridis : « imber repentino coortus, ita
ut mihi ad vos venit usu nuperrime , differtum auditorii coetum di«ta-
Ht. » Ciere coetus est convocare auditores, Supra , Epithal. Stell. et Vio-
lant. V. 235 , hae voces pariter commutatae. Adhuc tamen hunc locam
turbant doae adversativae , sed coetus solitos , et quae statim sequitur sed
venies melior, Forte : « Hei mihi, quod, coetus solitos si forte ciebo, To
deeris, Grispine, mihi j » ita , Silv. V, 3 , 225, Epic. in Patr. , « Hei mihi,
quod tantum patrias ego vertice frondes Te sub teste ttdi; » Silv. III, 5,
60 et seq. ad tJxorem, loco simillimo,

Heu nunc illa tenens viduum quod sola cubile
Otia tam pulchra; terit infoecunda juvents !
Scd venient plenis , venient connubia , taedis.

Thebaid. tamen XII, v. 34o: « Hei mihi, aed qnanto detcendit vulnus
hiatu ! » Nihii igitur mutandam.

175. Tantisque enixus suffice donis. Si vox enixus recte habet, con-
structio est, enixus tantis donis, suffice tantis donis. Quod nescio an
defendi possit. Enixus estfretus,fisus, ut apud Tacit. Annal. XIV, 28:
« fratris opibus enixus. » Sed mihi multo magis placet « tantisque ele-
ctus sufBce donis ; » quasi dixisset , Hoc maxime industriam tuam ac-

LIBRI QUINTI SILVARDM. 607

ceodat , quod electus es , non fortuito fortnne favore provectu;!. Alte-

rum prae hoc firiget. Ita, Achill. I, 365 : « ultro etiam veneratur supplice

deztra, £t grates electus agit ; » sc. Chiron , quod eum praecipue elegerat

Thetis cui Achillem mandarei. Ita etiam Achili. II , 33 7 , Paris dicitor

■ Electus formae certamina soWere pastor ; » Sidonius ApoUinar. Carm.

VII , vers. 5.54 : * Gannas celebres Varrone fugato Scipiadumque etiam

turgentem funere Poenum Livius electus fregit; » Plinius, Epist. 11, i3,

,! de jure trium hberorum ioqnens : « qaod quanquam parce er cum de-

i lectu daret, mihi tamen, tanquam eligeret, indulsit; n eleganter Traja-

t nus Plinio, X, 29, « Provinciales, credo, prospectum sibi a me inteU

i lifjent : nam et tu dabis operam ut manifestum sit illis, electum te esse,

r qui ad eosdem mei loco mitlereris. » Ex supra citato lcco Achilleid. II,

336, de Paride, restitui potest aher ejusdem argumenti, Sil. Italici,

VU, 44^1 ^' ^^ desumtus: «Audivit sacrae lectus certamina formae; »

ubi vulgo legitar lentus.

1 78. Ita distingue : « Non minas hoc fortis, quam si tibi, etc. » vulgo,
« Non minus hoc , fortis quam si , etc. » vitiose ; quippe frigide dicitur
ipse fortis Bellipotens, Sensus est , hoc foriitudinis et virtutis tuae non
minus indicium est, quam si ipse Mars tibi castra recluderet, et ipse
manibiis suis tibi arma indueret.

CARMEN IIL

EPICEDION

IN PATREM SCUM.'

Ipse malas vires, et lameiitabile carmen

Elysio de fonte mihi, pulsumque sinistrae

Da , genitor perdocte , lyrae : neque enim antra moverc

Delia, nec solitam fas est impellere Cyrrham

Te sine. Corycia quidquid modo Phoebus in umbra, 5

Quidquid ab Ismariis monstrabat collibus Evan,

VARIJB LECTIONES.

* Epicedion in Patrem, Ita 6di-
tiones. Sed hoc nimis generale est,
et culvis patri convenit; ande Par-
roensis bene addit suum ; Epicedion
in Patrem suum; et ita edidi. —
Cod. Paris. edit. pr. Epicedium in
PatTcm. A.

3. Dfl, genitor perdocie^ ^y^-
Non inter optima epitheta istud
perdocte. Mallem, «Da, genitor
praeclare , lyrs ; » ut apud Horat.
Serm. I, 6, 64: « Non patre prae-
claro , sed vita ac pectorc puro. >•
Vide et infra, v. i lo; e2 Claudia-
num, in Sec. Cons. Stilich. v. 174*
Parmensis habet pdocte^ virgula
per caudam toi/ p ducta; quo modo
voces per, pne^ et pro in antiquis
libris concipiuntur ; docte et clare
facile mutari ' potuerunt propter

coalitionem literarum cl in <f, ut
saepe fit. Ven. pnedocte, qnod isto
perdocte melius est ; licet neutnim
valde placeat. Certius istud quod
sequitur, nempe pro moveri legen-
dum movere : « Neque enim fas est
mihi antra Delia movere, aut Cyr-
rham impellere sine te : » hoc con-
structio postulat: si enim retineas
moveri, dicendum quoque foret
impelli. — Cod. Par. a manu prima
moveri; ex emendat. movere; edit.
princ. moveri : heec autem et ille
perdocte. A.

5. Pro Te sine^ Parm. Desine; et
ita Codd. Domitii , qui recte emeo-
davii Te sine. — Deest h»c versus
in ed. princ. ; deerat et apud cod.
Par. qui deinde restituit , scribens
Te sine. A.

P. P. STAT. SILV. LIB. V, CARM. III. 609

Dedidici : fugere meos Parnasia crines
Vellera, funestamque ederis irrepere taxum
Extimiii, trepidamque, nefas! arescere laurum,
lUe ego, magnanimum qui facta attollere regum 10
Ibam altum spirans, Martemque aequare canendo.
Quis sterili mea corda situ , quis ApoUine verso
Frigida damnatae praeduxit nubila menti?
Stant circum attonitae vatem, et nii dulce sonantes
Nec digitis nec voce Dea; : dux ipsa , silenti 1 5

Fulta caput cithara; qualis postOrphea raptum
Adstitit, Hebre, libi, cemens jam surda ferarum
Agmina, et inmiotos sublato carmine lucos.
At tu , seu membris emissus in ardua tendis ,
Fulgentesque plagas , rerumque elementa recenses , ao
Quis Deus , unde ignes , quae ducat semita Solem ,
Quae minuat Phoeben, quaeque integrare latentem

7. Pro meos, cod. Paris. ed. pr.
mei. A.

9. Pro Extitnuif forte legendum
Sustinui; et pro trepidamy pariam.

— God. Paris. edit. pr. Extimui ,
tepidamque. Veraii seqnenti, pro
lUe egOy Tnlgo Certe ego, qnod et
habent cod. Paris. edit. pr. Vide
not. ad Ts. 8. A.

11. ProMartem,Pa.rm.matrem.

— Cod. Par. et ed. pr. Martem. A.

12. Pro corda, Vcoet. vota. —
God. Paris. edit. pr. corda. Mox,
pro verso et seq. versu praduxit,
▼nlgo merso... produxit; qnod ip-
snm retinent cod. Paris. ed. princ.
Vide not. A.

i4* Pro sonaniesy Domitii codi-
ces sonantem ; et iu Parmensis :
sed male. — God. Paris. edit. pr.
tonantes. A.

17. Pro surdaferarum Agmina,

mallem, tarda agmina; nt immo'
tos lucos. Tarda, ■ non mota, nod
seqnentia, « ut prius fecerunt. Sic
apnd Ovidium , Heroid. VU , 27 :
« Ille quidem mde gratus , et ad
mea munera snrdus , n tfes libri
habent tardus, qnod praetulit Bur-
mannus, qiiem yide. Venet. dura
sororum Agmind. — God. Par. ed.
pr. vn%atam retinent: optime! A.

19. Pro tendens, quod vnlgo le«
gitur, constructio postulat tendist
si enim retineas tendens^ dizisse
debuit Statius « membris emissus
et in ardua tendens. » Videtnr ante
ocnlos habuisse Lacanum , initio
lib. IX, de anima Pompeii. — Cod.
Paris. ed. pr. tendens. A.

20. Cod. Par. ed. pr. Fulgentis-
que. A.

33. Pro minuaty ed. princ. mi-»
nuant, et sic etiam a manu prima

6io P. P. STATII SILVARUM

Causa queat, doctique modos extendis Arati;

Seu tu Lethaei secreto in graioine campi

Consiiia heroum juxta Manesque beatos , 25

Maeonium Ascraeumque senem non segnior umbra

Accolis, aiternumque sonas , et carmina misces;

Pa vocem ma{];no, pater, ingeniumque dolori.

Nam me ter reiegens caelum, terque ora i^texens
Luna videt residem, nullaque Heliconide trieted 3o
Solantem curas, tuus ut milii vultibus ignis
Irrubuit, cineremque oculis humentibus hausi.
Vilis honos studii^ : vix haec in munera solvo
Primum anitnum; tacitisque situm depellere curis
Nunc etiam labente manu , nec lumine sicoo 35

Ordior, acclinis tumuio quo molle quiescis

cod. Par. qui ez emeDdatione mi^
nuat. A.

a3. NotiquemodosextendisArati.
Humile nimis, jiec Arato dignum
epitheton. Lege, utpostea io Rom.
et Ven. inveni , « doctique modos
extendis Arati ; » ita infra , doctus
Battiades, Caliimacbus. Recteyero
extendis; Plin., Epist. IX, lo: « lu
via plane nonnulla leviora , sta*
timque delenda, ea garrulitaU» qua
sermones in vehicuto seruntur, ex*
tendi. « Nemo igiturlegat intendis,
inductus loco Virgilii, i£neid. IX,
776 : « numerosque iotendeirQ ner«
yis ; » nec expendisj quemadmodum
citat Broukhusius ad Propert. III ,
3 , V. 4B« — Cod. Paris. ed. princ.
doctique ; . hsBc^ autem Aratii pro
Arati, A.

q8. Magno. Sic edit. pr. et cod.
Paris. in teztn ; qui ad marg. ma-
gnam. A.

39. yulgoc<r/o;fttamapudcod.
Paris. et ed. pr. Yide not. A.

3a. Pro hausiy Parmau. hausit;
Rom. ausi. Haurire cineres idem
quod leqere; Ovid. Metam. Vni,
538 : « Post cinerem , cineras hau"
stos ad pectora pressant. « Uhiqne
ezempla. -^ God. Par. edit. priDc
haunt. A.

33. Pro tn munera^ Rom. mtAt
munera, Primum animum ponit
pro rtdeuntem a stuporty quo ni*
mias dolor mentem ejoa obnnbiia-
verat, ut bene ezplicat GronoviuSy
Diatr. c. 5i. — God. Parit. ed. pr.
mihi munera, A.

34* Pro taeitisy Pann. taciliis. —
God. Paris. ed. pr. tacitis. A.

35. Labente. God. Par. a manv
prima hebetaniem; a secnnda A^
hetante; ad marg. labentm; ed. pr.
hebetatem. Forie legendum trepi^
danie manu. Moz pro nec iuminey
▼ulgo nunc y quod et faabsnt ood.
Paris. ed. pr. Viile not. A.

36. Pro aeelinisy cod. Par. edit.
pr. oeUins, A. — Pro molU quie^

LIBER V, CARMEN III. 6ii

Jugera nostra tenexis; ubi post ^neia fata
Solatus , Latiis ingessit montibus AJbam
Ascanius, Phrygio dum pingues sanguine campos
Odit, et infaustsB regnum dotale novercse. 40

His ego te (nam Sicanii non mitius halat
Aura croci , dites nec sicubi rara Sabsei
Cinnama, odoratas nec Arabs decerpsit aristas)
Insertum cum laude locis, te carmine plango
P^io : sume hos gemitus , et munera nati , 4^

Et lacrymas, cari quas nunquam habuere parentes.
Atque utinam fort^na niihi dare Manibus aras
Par templis opus, aeriamque educere molem
Cyclopum scopulos ultra , atque audacia saxa

sciSy Parro. mole. — Cod. Par. ed.
pr. molle. A.

38. Pro Solatus^ Parm. et Rom.
SielUtus, — GoJ. Paris. ed. priDC.
Steilatus, A.

39. Pro Phrygioj Rom. P.hry^
gios, — Cpd. Parts, ^it. pr. Phiy-
gio. A. . *'

4i . Pjro His^ Tulgo JETic, et y. 44 ^
« Inserui cam laude loci; sed car-
mine, etc. » qnomodo est etiam
apud cod. Parit* et edit. pr., uisi
qaod hec scribit InferuL Vid. not.
A. — Parm. Infemi pro Inserui.

4:1. Pro dite»^ Parm. diti$. —
Cod' Par. ed. pr. dites. Moz, pro
sicubiy va]go sic tihi; cod. Par. ed.
pn. ji tHn. Vide not, 04 ^^* 4^ • ^.

ifi. Vv^^o^sumasffemitusetvul'
nera. -r Cod. ParUi. sume et g. et
vnlnera; ed. pr. summe etg. et v.
Gon/. not. A.

46. Cmri. Vulgo rari; quod et
liafaent cod. Paris» edit. pr. Vide
not. A.

47* Atq%at uiinamy Foftunay da-
res mihi Manibm atae. Ufitatiai est

in hac re aram quam aras: Virgil.
£n.'VI, *77' «aramqne aepulcri
Congerere arboribus celoque cdu<
cercoertaat; n hinc sua haboit No-
stei^ et Sil. balic. XV, 387 ^ ' >'^
sepulcri Protinus exstruilatf, caelo-
que edvcitur, ara; • Val. Flacc. V,
10: • rQboracaedantPars silvis,por-
tantque ar«e; « nbi Tide Bannanni
BOtam.]N[on nescio plnres interdum
exstrui solere, ut ^oeid. III, 63,
« stant Manibus ane ; » sed et alia
ratio est quare aram boc loco le-
gerem : ea est ut vitetur ingratum
e^QMTiJif»TOf dWres mihi Manibus
aras, Sed aiium ordinem verboram
offorunt Parm. et Rom. , « Atque
utinam fortnna mihi dare Manibus
aras; ■ qni anice verus est : fortuna
est opes, oJtfHt* Horatins, «Quo
mihi fortunam , si non conceditar
uti? » Symmacfaus , Epist. 1 , 37:
« Nunquam in mercedem oriia-
menta lingun corrupit ; fortnn» te-
nuis, opulentiam fide, quastum
lande mntaTit. » Ezempla ubiqae.
— Ced. Par. ed. pr. mihi dare» A.

39.

6ia P. P. STATII SILVARUM

Py ramidum , et magno tumulm^n praetexere luco ! 5o

lUic et Siculi superassem dona sepulcri,

Et Nemees ludum, et Pelopis solemiia trunci.

lUic OEbalio non finderet aera disco

Graiorum vis uUa virum ; non arva rigaret

Sudor equum, aut putri sonitum daret ungula campo ; 5S

Sed Phoebi simplex chorus : hic frondentia vatum

Praemia laudato , genitor, tibi rite dicarem :

Ipse madens lacrymis, umbrarum animaeque sacerdos,

Praeciperem reditum, cui te nec Cerberus omni

Ore, nec Orpheae quirent avertere leges ; 60

Meque habitus moresque tuos et £Eicta canentem

Fors et magniloquo non posthabuisset Homero ,

Tenderet et torvo pietas aequare Maroni.

Cur magis incessat Sqperos , et aena Sororum

$2, Et Nemees Lucum . Vide pne-
«edentia et sequentia : « superas-
seui dona SicuU sepulcri , £t '^e-
mees lucum , et solennia Pelopir; •
inepte lucum interseriturintertfoiia
et solennia; mitto quodversu ab-
hinc altero dixerat pmtexere luto.
Lege, « Et Nemees ludum;»'jam
omnia cohaerent: Hygin. Fab. 85,
«Laius, Labdaci filius, Ghrysip-
pum Pelopis filium nothum pro-
pter formae diguitatem Nemee lu-
dis rapuit; » Florus, 11 , 7 : « Qusb
gaudia , quae vociferationes fuerunt,
quum hoc forte NemesB in theatro
qninquennalibus Indis a praecone
caneretur?» Plautus, Oasina, IV,
I : • Nec pol ego Nemese credo ,
neque ego Olympiae, Neque us-
quam ludos tam festivos fieri. » —
Cod. Paris. ed. pr. lucum. A.

54. Vis ulla, Ven. vis uda. — Ed.
pr. vif ulla; et sic etiam in textu
cod. Par. qni ad marg. nuda. A.

55. Pro oampOy wlQofossa; qnod
et habent cod. Paris. ed. pr. Vide

-BOt. A.
' 56. Pro hicy Parm. et Rom. et.
Pro dicarem , sequenti versu , Pann.
Ven. ligarem. — Cod. Par. ed. pr.
et.... dicarem; at in marg. cod. Pa-
ris. ligarem. A.

58. Pro laerymisy vul^vo ocu/a,
quod et habent cod. Paiis. ed. pr.
Vide not. A.

59. Vulgo PrcBcinerem gemitum ;
quod et habent cod. Paris. et edic
pr. Vide not. A.

61. Vul(p, Atque tihi moret-
tfuey etc. etiam apnd cod. Paris.
et ed. princ. Vide not. A. — Pro
facta canentem^ Parm./ator male.
— Ck>d. Pacis. a mana prima/ifa;
ex emendat./aeCia; ed. pr./afa. A.

63. Pro torvOy forte legendvm
docto. Vide not. ad vs. 61.

64. In Gronovii editione leigitur
aena sororum Stamina; in caeteris

LIBER V, GARMEN III. 6i3

Stamina , quae tepido genitrix super aggere nati 65

Orba sedet? vel quae primaevi conjugis ignem
Adspicit, obstantesque manus , turbamque tenentem
Vincit, in ardentem, liceat, moritura maritum?
Major certe illis Superos et Tartara pu]sem
Invidia : externis etiam miserabiie visu 70

Funus erat. Sed nec modo se Natura doienti,
Nec Pietas injusta dedit : mibi limine primo
Fatorumy et viridi, genitor, ceu raptus ab sevo,
Tartara dura subis; nec enim Marathonia virgo
Parcius exstinctum saevorum crimine agrestum 76.
Fleverit Icariumy Phrygia quam turre cadentem
Astyanacta parens : laqueo quin illa supremos
Inclusit gemitus : at te, post funera magni
Hectoris , Hsemonio pudor est servisse marito.
Non ego quas fati certus sibi voce canora 80.

Inierias praemittit oior; nec rupe quod atra
Tyrrhenae volucres nautis praedulce minantur

S€tva : melius istnd. Gland. XXXIII
Rapt. Pros. 1, 53 , de Parcis , > Lon-
^aqne ferratis eyolvunt saecula pen-
sis ; » id est, aenisstaminibus; Ovid.
Metam. XY, 781, voeat «ferrea
decreta SororunL: » ferreajurafa-
torum Quiotilian. Ded. X, cap. 8;
ferrea Clotho Theb. HI, 556; et si-
milia passim. In MS. Bhod. Gro-
&OTiusinvenit<F9iMrt;a; Ven. habet.
aqueva. — God. Paris. ed. princ,
iosva. A.

65. Cod. Paris. ed. pr. trepido.
pro tepido^ A.

69. Pro HUsy vulgo aiiis! etiam
apud cod. Paris. et edit. pr. Vide
not. God. Paris. pro certe, quod
habet in contextu, ad marg. /ortfy
et a secunda mann puiset pro pul'
sem. A.

71. Pro modoy edit. pr. mihi; ct
sic etiam apud cod. Paris. qui ad
marg. modo. Cf. not. ad v. 69 fin. A.

73, Forte legendum, mihi sta^
mine primo Fatorum* Vide not.

77. Pro supremosy prout edide-
runt Gevartius et Gronovius , om- .
nes habent supremoy quod defendi j
facile potest : sed melius supremos,
— Cod. Par. ed. pr. cnm cateris,.
sttpremo. A.

78. Pro atte^ Veni Parm. Rom...
et omnes et te. — Ed. princ. et te;
ut et cod. Paris. qui ad marg. tu
pro te. A.

79. Pro servissey cod. Par. edit.
pr. servire. A.

80. Pro voce canoruy Ven. Par-
mens. Rom. (nt et cod. Par. et ed.
pr. A.) morte canora.

6i4 P P. STATIl SILVARCM

In patrios adhibebo rogos ; non murmure trunco

Quod gemity et dirae queritur Philomela sorori;

Nota nimis vati : quis non in funera cunctos 85

Heliadum ramos, lacrimosaque germina duxit,

£t Phrygium silicem , atque ausum contraria Phoebo

Carmina, nec feeda gavisam Pallada buxo?

Te Pietas oblita virum, revocataque caelo

Justitia , et gemina planget Facundia lingua, 90

Et Pallas, doctique cohors Heliconia Phcebi;

Quts honor Aonios seno pede ducere cantus,

83. TruncQ, Sic ed. pr. et cod.
Par. qui ad marg. reponit rauco. A.

34* Et durce queritur Philomela
^otori. Molle Dimis tanto facinori
epitbeton istud durtd. Lege dirte :
etita vult Qronovius, Diatr. c. 6i.
Atrocins hoc; vox enim dirus no-
tionem sanguinit codtinet : Ovid.
Art. Am. II , 383 , de hac re , « Al-
tera dira parens; haec est, quam
cernis, hirundo, Adspice, signa-
tum san^ine pectns habet; » quem
locum adducit Gronovius, et pro
hctc legit hic. Ez hoc Ovidii loco
emendari forte potest Vir^. Georg.
IV, vers. i5, in eadem historia,
« £t maculis Procne pectus signaia
cruentis ; » ita forte legendum ;
vulgo , tnanibus. Sic dirus Thyestes
Martial. X , 35 ; dira soror, de Me-
dea , quas firatrem Absyrtum dila-
ceravit, Seneca, Herc. OEt. v. ySa :
Maniiius, V, 538, de Andromeda,
« Hanc quondam poenee dirorum
culpa parentum Prodidit. » — Cod.
Par. ed. pr. dura:. A.

85. Vulgo/unenf, etverso pro-
xime sequenti dixit pro duxit. —
Cod. Paris. ed. pr, funere,... dixit.
Conf. not. A.

88. Pro foeda, vulgo fssa. -*

God. Paris. edit. princ. fida. Vide

not. A.

90. Et geminaplangat Facundia
lingua. Omnes editt. plangat: ni-
hilominus scripsit Statiua pianget;
non enim optat, sed aflirmat : sic
supra, «In patrios adhibebo ro-
gos. » Gemina lingua^ Graeca et
Latina : utramque linguam vocat
Horatius, Garm. III, 8, ubi vide
Bentieium. — Cod. Paris. ed. pr.
plangat. A.

gt, Et Pallasy doetique cohors
Heliconia Phabi. «Te, o pater,
inquit Statius, plangetit Pietas et
Justitia et Facundia et Pallas, et
Phoebi cohors, » sen poetae. Unde
vero huic loco Pallas? aut qnod
ilKus negotium in hac re? pneser-
tim quum praecesserit, versu ab-*
hinc iertio y gavisem Pallada buxo.
Vide an non scripserit Noster, « Et
Phoebus, doctique cohors Helico-
nia Phoebi. » Certe non Palladis,
sed Phoebi erat vatem et cultorem
suum celebrare.

91. Pro honor.... canttis^ voigo
labor... campos: Ven. et Parmens.
dolor. — Cod. Paris. edit. princ.
honor.... campos. Vide not. A. —
Pro seno pede, Parm. stevo; et ifa

LIBER V, CARMEN III. 6i5

Et quibus Arcadia carmen testudine nieiisis
Gura lyre, noiHenque fuit; quosque orbe sub omni
Ardua septena numerat Sapientia fama ; 95

Qui furiasy regumque dolos, aversaque caelo
Sidera terrifico super intonuere cothurno;
Et qulslasciva vires tenuare Thalia
Dulce, vel heroos gressu truncare tenores.
Omnia namque animo complexus , et omnibus auctor 1 00
Qua fandi via lata patet : sive orsa libebat
Aoniis vincire modis, seu voce soluta
^argere, et effreno nimbos sequare profatu.
Exsere semirutos subito de pulvere vultus,

codd. Domitii (ut et cod. Par. ed.
pr. A.) qui recte emendaTit.

94. Pro Curu lyre, vulgo Cyda
iabor; ut et cod. Par. ed. pr. Vide
not. ad Ts. ^3. A.

96. Pro daios f yulgo domos ,
etiam apud cod. Paris. et ed. pr.
Vide oot. A.

98. Pro Et qv^y Parm. At qui;
et tenuere pro tenuare, — Cod. Par.
ed. pr. vulgatam tuentur. A.

99. F^ei l^erobs gresm truncare
tenores. Optima haec emendatio a
Domitio est, qoi in suis librh in-
▼enit, « vel oroos grcssu truncare
senones. » In Parmensi est, satis
ridicule, « vel oroos gressu tentare
leones. » Optime etiam expHcavit
Domitius : « Qui aufertis pedcm ,
necalterumversum permittitis sub-
aequi inte^prum. » — Cod. Par. ed.
pr. vulgatam clare exhibent. A.

10 f. Qua fandi vis iata paiet,
Epitheton iata, si ad ti vls refera-
tnr, pessimum est; nemo enim vim
fandi iatam dixerit, sed viam: «Qua
fandi via lata patet : » ita Silv. 11 ,
I, 4> « magneque patetvia iubrica

plagae ; » conf. et Gratius , Cyneg.
vs. 318 et 357; Senec. Hippolyt.
▼. 1309; SedoKus, lib. Hl, 329;
Avienns,Oramaritima, vs. 697 sq.
Seneca, de Ira, III, 35, « her an-
gustnm rixas transeuntium con-
citat : difhisa et late patens via ne
popnlos quidem collidit. » Passim
exempla in?enies. Qua patet ut
apud Ausonium, Epi^r. 138 : «Me-
diumque foss» rima qua patet ,
callem , l^ dicit esse ; nam trifissilis
forma est ; » ita legendnm ; vulgo ,
fhsi rima; Silius Itaiicus, X, 41 3,
« Quaque patet campus planis in-
gressibus ho^ti; ■ Q. Curtius, III,
II, ....... qua cuique patebat ad

fngam via, erumpunt. » SimiUter
depravata haec vox apud Cicero-
nem , Hbro 1 , 3 , de Oratore ; ubi
pro « vi ac ratione diccndi ,» legen-
dum, «via ac ratione,» ut passim in
istis Hbris, ac caeteris TuHii operi-
bus. Pro vis iata', Rom.jus. — Cod.
Paris. ed. pr. vis i. p. A.

104. Forte legendum, Exsere se-
miustos Vesuvino fuigure v. Venet.
Extra scmiuiros subito de vutnere.

6i6 P. P. ^STATII SILVARUM

Parthenope, crinemque afflato monte sepulti
Pone super tumulos, et magni fiinus alunmi,
Quo non Munychiae quidquam praestantius aroes,
Doctave Cyrene, Sparteve animosa creavit.
Si tu stirpe vetus, famaeque obscura jaceres,
Nil gentile tumens , illo te cive probares

io5

iio

Pro extra , forte le^endum Extrahe.
Istad Tero semiuiros confirmat
eineDdationem meam semiustos :
vi4e not. — Ed. pr. et cod. Par. in
textu vnlgatam retinent; sed ad
marg. idem cod. semiviros subito de
ytuinere v. A.

io5. Forte legendum crinemque
afflatu montis adesum. Pro erinemy
Parm. Rom. Ven. cinerem; solenni
errore : pro sepulti^ Ven. sepultum,
— God. Paris. cd. pr. cinerem ....
sepulti. Gonf. not. A.

107. Quo non Munychice quid-
quam prastantius arces. Ovidins,
Metam. II , 709 , ■ Munychiosque
volans agros, etc,» ad quem locum
notat Heinsius in quibusdam codi-
cibus esse Monichios; et ita apud
Nostrum, Theb. II, i53, « Mony-
chiis cui non Argiva per urbes Post-
habita est Larissa jugis, • inveniri
in veterrimo codice angUcano : et
sic etiam legebat Lactantius , vetus
Scholiastes. Stephanus Byzaoti-
nus utrumque lAmw^ia. et lAww}(iA
agnoscit; unde scimus utrovis mo-
do recte dici. Vide Scholiastem ve-
terem adThebaid. XII, 316. Citat
hunc quoque locum Heinsius, et
scribi vnlt MonichicB arcesy non
Munychiije; cui scripture favetPar*
mcnsis, quae habet Modiccs; et ar>
tes pro arces. — In Addendis Mar-
kland. : Veneta, Monicia; verum
pst^ Monychux* — Cod. Paris. et

edit. princ. vulgatara exhibent. A.

108. Pro Doctoque, quod ynlgo
legitur, plane legendnm Docfave,
ut Sparteve. Docta vero Cyrene
propter Caltimachum et alios. —
Cod. Paris. ed. pr. Doctaque. A.

109. Profamay recte Gronovias
ex edit. Ven. et cod. Sal./anur; ut
incognitum fam<B apud Livium ,
lib. Xf«n, c. 53. Propert. 1, 1 1 , 1 7,
« Non quia perspectz non es mihi
cognitafaBifle : » ita legendum pnto ;
yu]QO^ perspectafama; sed alterum
graeca ^ropertii eruditionedignius.
Noster, Theb. H, 374 9 « Cyclopes,
notique operum Thelchines amica
Certatim juvere manu;» Propert.
iterum, H, 22 , v. 3^, « Adspice ut
in toto nullus mihi corpore surgat
Spiritus, admissi notus adulterii; »
ita et ibi cum Broukhnsio legerem,
pro admisso adulterio : et pro 1»
toto corporcy prsstaret immoto pc-
ctore; spiritus enim in toto corpore
non adeo aptum videtur. Sed de
his alias. InVenet. et Parm. plane
legitur/am<eque obscura. Sic nuda
famtB morSy apud Siliumltalicnm,
IV, 608. — Edit. ^T.famaque; ita
etiam cod. Paris. in textu, qui ad
marg. fama : pro vetuSy quod in
contextu retinet, idem cod. ad
marg. vacas. A.

iio. Vulgo, NH gentile tenens;
etiam apud cod. Paris. et edit pr.
Vide not. A. — Pro probaresy Parm.

LIBER V, GARMEN III.

Graiam, atque ^uboico majorum sanguine duci.
Ille tuis toties prsestrinxit tempora sertis,
Quum stata laudato caneret Quinquennia versu,
Ora supergressus Pylii senis, oraque regis
Dulichii, specieque comam subnexus utraque.
Non tibi deformes obscuri sanguinis ortus,
Nec sine luce genus (quanquam fortuna parentum
Arctior expensis); etenim te divite ritu
Ponere purpureos infantia adegit amictus
Stirpis honore datos, et nobile pectoris aurum.
Protenus exorto dextrum risere sorores

617

ii5

lao

Roin. Ven. (cod. Paris. et edit. pr.
A.) probabas : forte recte.

111. Pro atque Euboico, legen-
dnm puto aque ; duci a sanguine ^
non duci sanguine,

112. Pmstrinxit tempora sertis:
asitatins eHiprtecinxit; sed probum
etiam altemm : astringercy eodem
sensn apud OTid. Pont. III, 3 , 5i a ;
et stringere Claudian. XXXVII, in
Gigantomachia , 35 , « Te Delphica
laurus Stringat, Porphyrion. » Pro
prtBstrinxitj Parmens. pnestat sed :
forte latet aliquid. Pro sertisy ea-
dem seris. — In Addendis Marklan-
dus : Recte dubitavi de hoc loco
postquam in Parmensi inveneram
pnestat sedy pro prastrinxit. Veneta
quoque praestat sed tempora. Scri-
psit Statius , « Ille tnis toties pres-
sit sua tempora sertis. ■ De a-« pre^
mere hoc sensu dixi ad Glauc. Me-
lior. ▼. 116, « crinemque decorum
Pressisset rosea lasciva Thalia co-
rona. » Sua temporay ut Piet. Abasc.
▼. 196, « et cara pressit sua lumina
dextra. » Species quoque antitheti
est inter tuis sertis et sua tempora;
quod Statio yalde adamatum est. A.

— Cod. Paris. in tteztu pnesirinxit,
et ad marg. pnestat se, Ed. pr. pra-
strinxit. A.

1 1 4* Ora supergressus Pylii senis,
oraque regis Dulichii. Defendi forte
potest hiec vocis repetitio ex Sur-
rent. Poll. vs. 69, « Ora ducnm et
vatum, sapientumqne ora prio-
rum;» jied mihi multo magis pla-
cet, ■ Ora supergressus Pylii senis,
orsaque regis Dulichii ; ■ id est ,
verha. Thebaid. III, 87, «et jam
media orsa loquentis Abstulerat
plenum capulo latus. » Exempla
ubiqne : yide ad Epiced. in Puer.
'▼ers. a^.

II 5. Pro specicy Parm. speciem;
et utroque pro utraque, — God. Par.
ed. pr. nil mutant. A.

118. Pro expensiSy Parm. Rom.
Ven. (cod. Paris. et ed. princ. A.)
extensis.

119. Forte legendnm Sumereput'
pureosy etc. Vide not. Pro adegit^
Parm. Venet. legit. Mihi suspectus
est hic locus. — Cod. Paris. et ed.
pr. Tulgatam retinent, nisi quod
ille ad mai^. pro adegity scribit
legit. A.

6i8 P. P. STATII SILVARUM

AonideSy pueroqae chelyn summisit, et ora
Imbuit amjoe sacro, jam tum tibi blandus, ApoUo.
Nec simjdex patria; decus ; et natalis origo
Pendet ab ambiguo geminae certamine terras.
Te de gente suum Latiis ascita coionis
Graia refert Selle (Phrygius qua puppe magister
Excidit, et mediis miser evigilavit in undis);
Parthenopeque suum longo probat ordine vitae.

iq5

• • •

Maeoniden, aliaeque aliis natalibus urbes
Diripiunt, cunctaeque probant : non omnibus ille
Verus; aht victos immanis gloria falsi.
Atque ibi dum profers annos y vitamque salutas ,
Protenus ad patrii raperis certamina lustri
Vix implenda viris, laudum festinus, et audax
Ingenii : stupuit primaeva ad carmina plebes
Euboeay et natis te monstravere parentes.

i3o

i35

ia3. Pro tum tibiy Parmensis
scribit tum mihi; Bomana autein
tu mihi. *- God. Paris. ed. pr. tum
mihi, A.

ia5.Vulgo,PeR<ief, etambiguo,
Romaua, Pendet in amhiguo: etita
Yeii. teste Gronovio , Diatr. c. 55 ,
qui eam lectionem probat : frustra.
Sic Surrent. PoU. vs. i3i, pro men-
tis ab arce^ Parm. in arce, *-. God.
Paris. ed. princ, in am6t^uo. Vide
not. ad TS. i a4* A.

ia6. Pro de gentey cod. Paris.
ed. pr. degente. Vide not. A.

1 37. Pro Phrygiusy vulgo Graius;
etiam apud cod. Paris. et edit. pr.
Vide not. A.

lag. Parthenopeque suum. yn^Qo
MtJBOn et inde suum; etiam apud
cod. Par. et ed. pr. IUe tamen a ma*
nu secunda, Major at inde s. Vide

not. A. — ^Ven. Majoret indemum.

i32. Pro VersuSy recte restituit
Verus Andr. Schottus^ Obsenrat.
Hnman. 0,3. Pro immanis, Parm.
Venet. et inanis; quod nooDuUis
forte non displicebit : inanisfalsiy
(non inanis gloria^ ut prtecepsjuve-
niUy Soter. Gallic vs. 5i, ubi vide.
— God. Paris. in teitu Versus; ad
marg. Verus. Edit. pr. Versus. ttec
et ille immanis. A.

i35. Pro laudum festinuMy et aU''
dax Jngeniiy antiqua lectio erat
laudum festina sed ut dux Ingenii.
Optime restituit Lipsius, Elector.
1,9. — God. Paris. ed. pr. laudum
festina sed ut dux Jngenii. A.

137. God. Paris. Eubaa in textu;
ad marg. Euboica : penates in textn ;
ad marginem parentes. Ed. pr. Eu'-
bcta .... penaies. A.

LIBER V, CARMEN IIL 619

Inde frequens palmae, nulloque ingloria sacro
Vox tua : non toties victorem Castora ^rOy
Nec fratrem csestu virides plausere Therapnae. 140

Sit pronum vicisse domi; quid Achaea mereri
Praemia, nunc ramis Phoebi, nunc germine Lemae,
Nunc Athamantea protectum tempora pinu?
Quum toties lassata , tamen nusquam avia frondes
Abstulit , aut alium tetigit Victoria crinem. 14^

Hinc tibi vota patrum credi, generosaque pubes
Te monitore regi, moresque et facta priorum
Discere : quis casus Trojae; quam tardus Ulixes;
Quantus equos pugnasque virum decurrere versu
Ma^onides ; quantumque pios ditarit agrestes i5o

Ascrajus, Siculusque senex; qua lege recurrat\
Pindaricae vox flexa lyrse, volucrumque precator

i38. Pro palmte, valgo pugntg;
etiam apad cod. Paris. et edit. pr.
Vide not. A.

t4o. Pro plauserey Parmensis
(cod. Paris. ct edit. princ. A.) scri-
bunt clausere.

141. Pro ^1«, Parm. 5in.— Ck)d.
Paris: in textu Sit; ad marg. Sin.
Ed. pr. Sit. A.

i4a* God. Par. in te\tn germine ;
ad marg. gramine. Ed. princ. ger^
mine. A.

145. Cod. Paris. aut,8uper8cript.
haud. Ed. pr. aut. A.

147. Mores et facta priorum Di*
scere : excidit conjunctio que : mo-
resque etfacta priorum; ut vs. 6i,
morestjue et facta canentem. Virg.
^neid. VIU, ad fin. vs. ySi , « At-
toUens humero famamque et fata
nepotum. n Ita apud Nostr., Tbeb.
lib. II, vers. Sig: «horrent vicina
jnvenci Graminai damnatisque avi-
dum pecus abstinet heribis : n sic

enim legendum pnto, pro damnatis
avidum , etc. Vide qus supra notavi
ad II, 3, vs. 45. — Conjunctionem
etiam omittunt cod. Paris. et edit.
princ. A.

148. Quam tardus. Cod. Paris.
in textu quam; ad mar|r. quee. Ed.
pr. quam. A.

i5o. Pro ditarit, Parm. dictarii.
— Cod. Paris. ed. princ. vulgratam
tuentur. A.

1 5a. F^otucrumque precator Obsi-
tus. Ita pTeraeque editiones ; et Do-
mitius interpretatur volucrum ,
Amorum; et ohsitusy ohscums. Par-
mcns. habet Obsonus. Non dubi-
tandum est de emendatione Gnl.
Ganteri, Nov. Lect. lib. II, ubi le-
git, volucrumque precator Ibycus.
Nota historia Ibyci poetae lyrici, et
gruum; Au8onius,Technupaegnio,
pag. 483, ed. Toll. « Ibycus ut pe-
riit , index fuit altivolans (][rus ; »
ubi vide Accursium et Vinetum.

620 P. P. STATII SILVARUM

Ibycus , et tetricis Alcman cantatus Amyclis ,
Stesichorusque ferox, actusque egressa viriles
Non formids^ temeraria Leucade Sappho ; 1 55

Quosque alios dignata chelys : tu pandere docti
,Garmina Battiadae, latebrasque Lycophronis atri,
Sophronaque implicitum , tenuisque arcana Corinnae,
Sed quid parva loquor? tu par assuetus Homero
Ferre jugum , senosque pedes aequare solutis i6o

Vocibus, et nunquam passu breviore relinqui.

Quid mirum, patria si te petiere relicta
Quos Lucanus ager, rigidi quos jugera Dauni,
Quos Veneri plorata domus , neglectaque tellus

Pro AlcmaUy Parm. alcintan, —
Cod. Paris. edit. princ. Obsitus . . .
{ilctnafn. A.

i54' Vulgo , saltustfue ingressa
viriles; etiam apud cod. Paris. et
ed. pr. A. — Sequenti rersu, pro
Leucade, Ven. Calchide, — Cod.
Paris. ed. pr. Chalcide, Vide not.
ad Ts. i54- A.

1 56. Tu pandere doctus Carmina
BattiadcB. Legendum, tu pandere
docti Carmina Battiada:. Sin^los
hos poetas suo epitheto donatos
▼ides, atri Lycophronis, Sophrona
implidtum y tenuis Corinnce : qnare
non docti Battiadce? corrupemnt
locum , qui nesciebant vocem os-
suetusy infra positam, huc accer-
sendam esse^ ut constructio sit,
« Tu- assuetus pandere carmina
docti Battiads, etc. Sed quid parva
loquor? tu assuetus ferre ju^m
par Homero. » Nihil verius. Simi-
liter in hoc loco Manilii, V, i63,
« lUe cito motu rigidos elndere
cxstus, Nunc exire levis missas,
nunc mittere palmas, Ille pilam
celeri fugientem reddere planta.

Et pedibns pensare manus , et lu-
dere saltu, Mobilibnsquecitos ictas
^omerare lacertis ; Ille potens tur-
bam perfundere membra pila-
rnm : » vides omnia ista infiniciva
pendere a participio potens longe
dissito. Vocti Battiada; propter
quem Cyrenen doctam vocat, su-
pra, vs. io8. — Cod. Paris. ed. pr-
doctus. A.

157. Pro atrij Parmens. acri; et
seq. vs. pro CorinnaSy eadem Com"
na<e, — Cod. Paris. ed. pr. vulg[a-
tam tuentur. A.

160. Cod. Paris. in teztu senosq,;
ad marg. scevos, Edit. princ. senos.
Versu seq. pro yocibusy vulgo Fer-
sibus; etiam apud cod. Par. et ed.
pr. Vide not. A.

i64* Negtectaque tellus Alddie»
Ita editiones; et Domitius expli-
cat : « Eum tractum Campani« in-
telligit, qui est inter Misenum et
Puteolos, lerra continenti; nam
illac traducturus boves Hercules,
terram continentem neglexit, stra-
cto aggere in exteriore pelago. »
Non mihi satisfacit haec interpre^

LIBER V, CARMEN IIL 621

Alcidae , vel quos e vertice Surrentino i65

Mittit TyTrheni speculatrix virgo profundi?

Quos propiore sinu lituo remoque notatus

Gollis, et Ausonii pridem laris hospita Gyme;

Quosque Dicarchei portus, Baianaque mittunt

Litora , qua mediis alte permistus anhelat 3 70

Ignis aquis, et operta animos incendia servant.

Sic ad Avernales scopulos, et opaca Sibyllae

Antra, rogaturae veniebant undique gentes :

Illa minas Divum, Parcarumque acta canebat,

Quamvis decepto vates non irrita Phoebo. tyS

Mox et Romuleam stirpem, proceresque futuros
Instruis, inque patrum vestigia ducere perstas.
Sub te Dardanius facis explorator opertae
Qui Diomedei celat penetralia furti,
Grevit, et inde sacrum dididt puer : arma probare 180
Monstrasti Saliis , praesagumque sethera certis

Catio, qnia non ▼erisimile videtnr
Statium descriptunim fuisse hunc
locum (quicunque est) ex notis
que vituperium potius quam lau-
dem illi adderent. Mihi videtur
scripsisse, dilectaque tellus Met-
diBy et intellexisse Baulos, quos
Herculeos yocat Sil. Italicus, XII,
1 56 : vide Symmachum , Epist. I, i .
lUic houm stahula habuit Hercules :
unde Boauiiay et postea Bauii. Nisi
potitts voluerit Hercuianeum y ur-
bem Vesnvio monti vicinam, ab
Hercule ita dictam. — Cod. Paris.
ed. pr. cum cseteris vulg^atam reti-
nent. A.

i^. Pro QuoSy Parm. Quis. — -
God. Paris. edit. pr. Quos, et pro'
priorey non propiore. A.

168. Pro Cyme, Parm. Cyme. —
God. Paris. ed. pr. Cyme, Hic ta-

men a secunda mann, Cume. A.

170. Pro permistusy editt. anii-
quoB habent permissus; quod si re-
tinendum sit, le^endum , « qua me-
dias ahe permissus anhelat Ignis
aquas ; » ut anheiat aquas sit anhe^
iare facit aquas. Sed verius puto
aherum. — Cod. Paris. edit. princ.
permissus. A.

171. Parmens. Ignis atjuaSy pro
aquis. ^ Cod. Paris. ed. pr. aquis.
Mox pro animoSy vulgo domos;
etiam apud cod. Paris. et edit. pr.
Vide not. A.

1 80. Pro proharCy Parm. probaV'
que. — Cod. Paris. ed. princ. pro-
hare. A.

181. Vulgo, Monstratisaiis, et
seq. versu Auguriis pro Auguribus.
— Cod. Paris. edit. pr. Monstratis
haiis... Auguriis» Conf. not. A.

623 P. P. STATII SILVARUM

Auguribus ; cui Ghalcidicum fas volvere carmen,
Lanea cui Phrygii est coma flaminis , et tua multum
Verbera succincti formidavere Luperci.
Et nunc ex illo forsan grege, gentibus alter
Jura dat Eois, alter compescit Iberos ,
Alter Achaemenium secludit Zeugmate Persen :
Hi dites Asiae populos , hi Pontica frenant«
Hi fora pacificis emendant fascibus, illi
Gastra pia statione tenent; tu laudis origo.
Non tibi certasset juvenilia fingere corda
Nestor et ipdomiti Pho^nix moderator alunmi;
Quique tubas acres, lituosque audire volentem
iEaciden , aUo frangebat carmine Chiron.

i85

190

1 83. Lanea cui Phtygii est c&ma
fiaminu, Parmeiis. ita : « Gur Phry-
gii lateat coina flamiDis ; » Romana,
« Cui Phrygii lanea est coma flami-
nis, ■ contra metrum. Vera est tuI-
gata , « Lanea cui Phry^^ii est coma
flaminis ; » et ita habet Aldina, ann.
i592. — Ed. pr. « Cur Phrygii la-
nea est coma flarainis ; » et s\c etiam
cod. Par. qui pro lanea est^ super-
scribit lateat, A.

184. Pro succinctiy Heinsius ad
OWd. Fast. V, loi , conjicit anctutt
Lupercif ut ibi, * Semicaper cole-
ris cinctutis , Faune 9 Lupercis. «
Sed non opus est uUa mutatipne :
succincti enim idem quod cinctuti*
Ita succincta Hebe Silv. III, i ; suc-
cinctis Laribus Persius, Sat. V) 3i;
et alii passim.

186. Cod. Paris. edit. pr. hybe-
ros : ille autem a manu secuii4a
hyber^, A.

i37* Pro ZeugvmUi Parm. Zeu-
mate. — Cod- Pans. ed. pr. Zeu^
gmate. A.

188. Hi. Cod. Paris. ed. pr. lifti;
Qt et Tersu proxime seq. Haec an-
tem et ille^ vul^tam Pontica tuen-
tur. Vide not. A.

189. Pro emendant, Parmens.
emendaU — - Co4' Par. edit. prioc.
emendant. A.

191. Pro certmsei, Ven. certa$-
sent : bene. — Cod. Par. a maou
prima certassent; ex emendat. cer-
tasset. Ed. pr. certassent. A.

192. Phcenix. Cod. Par. in teztu
felixi ad mBrQ.fenix. £dit. princ.
felix, A.

194. Aliofrangehatcarmine Chi-
ron. Pro frangebat , Parm. flegra-
batf quod esset incendebat^ ut Pro-
trept. Crisp^ ▼. i ao , « miseramque
pam flagrabat Elisam; 0 ubi vide
qu^ notayi. Sed mnlto eleg«ntios
frangebaty id est, mottiebat; qood
et oppositio posiulat. Sil. ItaiicQS,
XI 9 4^3 • * ^ ^i^ Pierios lieUis
durata vironim Pectptra Castalio
frai)igebat carmioe Tenthras. ■ — -
Cod. Par. ed. pr. frangebat A.

LIBER V, CARMEN UI.

Talia dum celebras , subkam civiUs Erinnys
Tarpeio de monte facem, Phlegraoaque movit
Praelia : sacrilegis lucent Gapitolia taedis,
Et Seponum furias Latiae sumsere oohortes.
Vix requies flammse, nec dum rogus ille Deorum
Sideraty excisis quum tu solatia templis
Impiger, et multum facibus velocior ipsis,
Concipis ore pio, captivaque fulmina defles.
Mirantur Latii proceres, ultorque Deorum
Caesar, et e medio Diviim pater annuit igni.

Jamque et flere pio Vesuvina incendia cantu
Mens erat, et gemitum patriis impendere damnis ;
Quum pater exemptum terris ad sidera montem
Sustulit, et late miseras dejecit in urbes.
Me qtioque vdcales lucos lustrataque Tempe
Pulsantem , quum stirpe tua descendere dixi ,

623
195

200

ao5

aio

195. Erinnys. Sic ed. pr. et co4.
Paris. in te&tu ; qui ad mar^oem
enio. A.

196. Pro PhUgrteaque , Parm.
Phlmgeaque. — Cod. Par. ed. pr.
Phiegreaque. A.

198. Pro sumsere, yalgo sensere,
God. Paris. et edit. princ. sumpsere.
Gf. not. A*

199. Necdum rogus iUe Deorum
Sederai, Parmens. et Rom. multo
ei^aotiorem lectionem servaront,
« necdnm rogus ille Deorum Side-
rat ; » proprie : Sidon. Apollinaris,
Epist. III, i3: «Moxque sidente
strne, torrem devolntum reddere
pyrae fastidioaus.polUnctor exkorr
ret; • Prop. III, 9, 3^ : « Non flebo
in ^uoeres arcem sidtsse patemps
Ga^EDi, nec fratmm praelia clade
pari; » italegendum alias probabo,
pro temper pralia. In ▼olgatif erat

sedase patemo$; sed aitemm reote
Tindicavit Broukkusius, quem vide,
et Gronovium, Observ. IV, 16.--^
'God. Paris. ed. pr. Siderat. A.

ao2. Pro Concipisy vulgo Conei-
nis; etiam apud cod. Paris. et ed.
pr. Vide not. ad vs. 300. Pro /ul-
minmy Tolgo numina. God. Pari«.
ed. pr^fulmina. Gf. notb A.

207. Montem. Sic ed. piinc. et
ood. Par. in conteaitQ, qni admaig.
mors te. A.

208* Pro iatedefedty posses con-
jicere, «miaeras Latii dejecit. in
vrbes. » Sed nori opus est.—^God.
Paris. edil. pr. vulgaCam taentnr:
ille %amen ad iQarg» tn. conterruit
«rbei. A*

209. Forte legendom, mMijCra-
ta^tie Tempe; yel AscraatfHe T.
Ven« iuetataque tentpla. JNon milu
adhuo satisfaeio de boc loeo. Vide

624 P- P- STATII SILVARUM

Admisere Beae; nec enim mihi sidera lanti
^uoraque et terras, quam vos debere parenti.
Tu decus hoc quodcunque lyrae, primusque dedisti
Non vulgare loqui , et famam sperare sepulcro.
Qualis eras , Latios quoties ego carmine patres
Mulcerem, felixque tui spectator adfsses
Muneris! heu quali confiisus gaudia fletu,
Vota piosque metus inter, lastumque pudorem!
Quam tuus ille dies! quam non mihi gloria major!
Talis Olympiaca juvenem quum spectat arena
Qui genuit, plus ipse ferit, plus corde sub alto
Caeditur : attendunt cunei; spectatur athletes

ai5

lao

not. — Ed. pr. lustmUuiue Tempe;
et slc etiam cod. Par. in texta, qui
ad marg. luctataque. A.

- 31 1. Pro tanti, vulgo tantumy et
seqaeDti versu quantum ostendere
parenti. — Edit. princ. tantum....
(fuantum ostendere p. ; et sic etiam
in teztu cod. Paris. qui ad maiig.
<fuam vos debere. Vide not. A.

ai3. Sic decus hoc quodcunque
lyrsBy etc. Sic dedisti decas hoc :
quomodo? nulla enim comparatio.
Lege , « Tu decus hoc, etc. « Omissa
prima litera T initio versus , Toca-
lis u £acile dividebatur in icy qunm
inter has et illam nulla sit ductuum
cjBlami differentia. Pariter depra-
vatus decantatissimus TibulH locuA)
IV, 13,9: « Sic ego secretis pos-
sem bene vivere silvis Qua nulla
humano sit via trita pede. Tu mihi
curarum requies, tu nocte vel atra
Lumen, et in soUs tu mihi turba
locis. » Ineptum istud SiCy et sine
uUa sensus connexione. Lege , « Te-
cum ego secretis , etc. ■ ut apad
Horat. Garm. fll , 9 , 34 • * Tecum vi-
•vere amem , tecam obeam iibens ; »

et Bfartial. X, ao^ 7 : « Tecom ego
vel sicci Getola mapalia Poeni, £t
poteram Scythicas hospes amare
casas. » Scriptum erat, omissa pri-
ma htera , ecii ; ex quo fecerunt sic.
Editiones habent possum hene; sed
legendum possem , nt pauUo ante ,
« Atque utinam posses uni mihi
beUa videri. ■ Locus jam suavissi-
mus est. Pro primusquey Parmens.
primumque; yen.funusque : forte,
munusque dedisti; ut mox, « felix-
que tui spectator adesses Mune-
ris. » Pro Sic<f Parm. Sed. — Cod.
Paris. edit. pr. Sit decus hoc, etc.
Hec et iUe primusque. A.

219. Vnlgo , Quaiis et illa dies,
qua non. Pro illa dieSy Parm. iiie;
et pro qutty quo. — God. Par. ed.
pr. « Qualis et iUe dies qua non. •
Vide not. A.

331. Pro genuity Parm. yeniQ.

— God. Paris. ed. pr. genuit. A.
333. Pro Coiditur, Parm. Credi^

tur. — -God. Par. ed. pr. Ceditur. A.

— Mox vnlgo (etiam apud cod.
Paris. et edit. pr. A.) pro athietesy
Acetes: Parm. Acates. Gf. not.

LIBER V, CARMEN III. 6i5

Ille magis, crebro dum lumina pulveris haustu

Obruit, et pensa vovet exspirare corona.

Hei mihi , quod tantum patrias ego vertice frondes aa5

Solaque Chalcidicae Cerealia dona coronse

Te sub teste tuli ! qualem te Dardanus Albse

Vix cepisset ager, si per me serta tulisses

Caesarea donata manu ! quod subdere robur

lUa dies , quantum potuit dempsisse senectaD ! a3o

Heu quod me mixta quercus non pressit oliva,

Et fugit speratus bonos , quum Lustra parentis

Invida Tarpeii canerem ! Te nostra magistro

Thebais urgebat prisconim exordia vatum ;

Tu cantus stimulare meos, tu pandere facta a35

Heroum; bellique modos, positusque locorum

Monstrabas. Labat incerto mihi hmite cursus

Te sine, et orbatae caligant vela carinac.

Nec solum larga memet pietate fovebas ; :
Talis et in thalamos : una tibi cognita taeda a^o

Connubia, unus amor; certe sejungere matrem
Jam gelidis nequeobustis; te ^entit, habetque,
Te videt, et tumulos ortuque obituque salutat,
Ut Pharios aliae ficta pietate dolores

aa3. Pro haustu, Pann. hausti,
— God. Par. ed. pr. haustu. A.

aa4' Prensa. God. Paris. et ed.
pr. pnehensa, A.

a3 1 . Vulgo Nam quod^ etc. etiam
apud cod. Paris. et edit. pr. A. —
Vers. a3a, pro quum Lustroy vulgo
quum dulce: Parm. Rom. Veo. qua
dulce. — Cod. Paris. in texta qua
dulccy ei ad marg. cttrn; ed. princ.
qua. A. — Vers. a33 , vulgo cane-
r«((etiam apud cod. Par. et edit.
pr. ; haec et ille tarpei. A. ) : Venet.
raperes; Parm. « Invidia tarpei oa-

peret. » — Ver«. a34, Tulgo The^
bais. Urgebant priscorum, etc. God.
Paris. edit. pr. urgehant. Vide not.
ad vs. a3i. A.

a35. Pandere. Sic ed. princ. et
cod. Paris. in textu , qui ad marg.
ludere. A.

a^y. Limite. Sic ed. pr. et cod.
Pans. in textu , <]ui ad marg. /u»
mine. A.

* a4i' Cod. Paris. ed. pr. sejun-
gere^ voce divisa. A.

344- Pro ^^1 co^- ^^^' ed. pr.
j4t. A.

6a6 P. P. STATII SILVARUM

Mygdoniosque colunt, et non sua funera plorant. ^45
Quid referam expositos servato pondere mores?
Quae pietas? quam vile lucrum? quae cura pudoris?
Quantus amor recti? rursusque, ubi dulce remitti,
Gratia quaedictis? animo quam nulla senectus?
His tibi pro meritis, famam laudesque benignas 25o
Index cura Deum , nulloque e vulnere tristes
Goncessit : rapens, genitor, non indigus asvi,
Non nimius; trinisque decem quinquennia lustris
Juncta ferens : sed me pietas numerare, dolorque
Non sinit : o Pylias sevi transcendere metas, 355

£t Teucros sequare senes, o digne videre
Me similem! Sed nec leti tibi janua tristis :
Quippe leves causae; nec segnis tabe senili
Exitus instanti praemisit membra sepulcro;
Sed te torpor iners , et mors imitata quietem 260

Explicuit, falsoque tulit sub Tartara somno.

25o. His. Cod. Parii». ed. princ. tristemy quam ille quoqno inodo

Hiis. A. putavit conjungeDdain esse cum

a5i. Vindex cura Deum, nuUo' famam; non opus fuit; ecce enim

(fue e vulnere tristem Concfisit. Ro- Terum : « His tibi pro meritis fa-

mana et Veneta editt. liabent In^ex mam laudesque bcnignas Index

cura ; et ita citatHeinsius ad Ovid. cura Deum, nulloque e vulnere

Fast. IV, 398; recte; Ovidius ibi: tristes Concessit; » ■ Index cura

« Hi Cereris lodi : non est opus in- Deum conce^sit tibi famam laudes-

dice causa ; » ubi habes satis exem» que benignas, et tristes nidlo e vol-

plorum ab Heinsio congestorum. nere. » Kihil simplicius aut asita-

Ita etiam Parmensis. Dcinde nescio tius. — Cod. Paris. edit. pr. Index

quam transpositionem hemistichio- cura deum.,» tristem. A.
rum in duubus Lis vcrsibus fingit 357. Leti. Cod. Par. et edit. pr.

Gronovius, Diatr. c. 69, ad hunc lcsti. A. — Ca>tera,usque ad iineiB

modum : « His libt pro meritis nul- Siivarum , desunt in opiimo cod.

loque e vutnere tristem Index cura Par. ; variantes igitur lectiones ona

Deum famam laudesque benignas demum ed. pr. suppeditabit. A.
Concessit. » Atqui hsc non est com- a58. Pro tabe^ vulgo /a6e; etiam

positio Statiana; nec tam operosa apud ed. pr. Vide DOt. A. — Pro

medicina indiget hic locus. Virum $egni$, Parm. segnes. — Ed. princ.

summum induxit in errorem vox segnis. A.

LIBER V, CARMEN III. 627

Quos ego tUDc gemitus? comitum manus anxia vidit ,
Vidit et ex^plum genitrix, gavisaque vovit
Quae lamenta tuli : veniam concedite, Manes,
Fas dixisse, pater; non tu mihi plura dedisses. a6S

Felix ilie patrem vacuis circumdedit ulnis , "^
Vellet , et Elysia quamvis in sede locatum ,
Abripere, et Danaas iterum portare per umbras :
Tentantem et vivos molitum in Tartara gressus
Detulit infemiB vates longseva Dian^. 270

Si chelyn Odrysiam pigro transmisit Avemo
Causa minor ; si Thessalicas Admeton in oras,
Si con jux retro Phylaceida rettulit umbram ,
Cui* nihil exoret, genitor, chelys aut tua Manes,
Aut mea? fas mihi sit patrios contingere vultus, 275
Fas junxisse manus, et lex quaccunque sequatur.

At VO89 umhrarum reges, Ennaeaque Juno,
Si laudanda precor, taedas auferte comasque
Eumenidum ; nullo sonet asper janitor ore ; 279

Centaurosque, Hydraeque greges, Scyllseaque monstra
Avers^ celent valles ; umbramque senilem

a63. Pro novity GronoYius legit
vovit; optime; et ita plane Parin.
Vovit est optavit: mater mea cer-
nens qualia lamenta tibi contuli,
optavit nt talia illi mortns olim
conferrem. — Ed. pr. novit. A.

373. Vulgo Thessalicis Admetus
in oris; et seq. versu, pro 1^* con-
jux retro, Silva una tetra; quod
plane habet ed. pr. Gonf. not. A.
— Ven. « Silva una retro philacri-
dis attulit nmbram. >
. 374. Pro exoret, Ven. et Parm.
exhorret. — Edit. pr. exoret. A.

377. Pro JEtntBaque, recte Gro-
novius Ennceaque. Perpetuo hx vo-
ces commutantur. Vide Heinsinm

ad Claudian. de Rapt. Pros. I, laa,
nbi hunc Statii locum paritec emen-
dat, et docet scribendum esse Uen'
ntea, nou EnncBa. — Edit. princ.
tetneatjue. A.

378. Pro laudanda, Parm. blan-
da. — Ed. pr. iaudanda. A.

380. Centaurosque ,. HydrtEque
greges. Ven. etParm. Centaurusque ;
et pro gregeSy Ven. et Rom. graves;
forte recte, modo Icgas, Centau-
rosque hjrdrasque graves. — Edii.
pr. Centaurusrue hydra graves. A.

a8i. Pro AversoB celent^ Parm.
Aversteque cedat; Rom. AverstB ce-
dat. Sumta hxc ex Virg. JEn. VI ,
a86. — £d. pr. Aversa cedant. A.

4o.

6a8 P. P. STAT. SILV. LIB. V, CARM. III,

Invitet ripiSy discussa plebe, supremis
Vector, et in media componat molliter alga.

Ite, pii Manes, Graiumque examina vatum,
Illustremque animam Lethaeis spargite sertis,
Et monstrate nemus , quo nulla irrupit Erinnys, .
In quo falsa dies, caeloque simillimus aer.
Inde tamen venias melior, qua porta malignum
Cornea vincit ebur, somnique in imagine monstra
Quae solitus. Sic sacra Numse, ritusque colendos
Mitis Aricino dictabat Nympha sub antro :
Scipio sic plenos Latio Jove ducere somnos
Creditur Ausoniis, et non sine ApoUine Sylla.

285

390

a8a. Pro supremis^ conjeceram
supremus, scilicet Vectoty id est ,
Charon; et ita habet Veneta ; non
inele^anter. — Edit. princ. mpre^
mis, A.

a88. Pro portaj Parm. Venet.
parte; et sequenti versn pro mon'
stray Parm. monstrat; et ita Domi-
tii codices: perperam. — Ed. pr.
porta... monstra. A.

'*^*/V^M/V«M^«'VW^M/^W 1

NOT^

IN GARMEN TERTIUM LIBRI QUINTI

JSILVARUM.

* JupicKDiov is P4TIIBM 8UUM. Mira estpoetae iii patreia mortaum pietas;
nam qnum aliae Silvae ■ subilo et ex terapore, ut ipse ait, effusae sint;
hanc diu elaboravit, et vix tandem inseruit quinto volumini; quod fa-
cile ag;noscas carminis sublimitate et copia rerum : nam amplior est,
quam ut vel subito calore efFervere potuerit, vel paucis diebus com-
prehendi. Sed quod ad Silvae argumentum pertinet, pater ex Epiro fuit;
habuit Sellas patriam ; Romae docuit poeticen : Neapoli civitate donatus
multos erudivit, qui postea senatoria dignitate aut equestri provincias
magistratu regebant. A duabus praesertim rebus illum laudat ; quod et
poetarum loca recondita aperiret luculentissime , et juvenum mentes
recte formaret ad virtutem. Umbram autem patemam primo invocat.
DoMfT. — Hoc ejus arjrumentum non ex omni parle probdt Markland.
de quo passim in notis ; nihilominus tamen exscribendum judicavimus ,
ot tam longi carminis aliquem sensum primo intnitu percipiat lector. Eo.

Ver8. 5. Coritia umbniy id est, Pamassia : nam in Pamasso mulia
loca sunt praecipua sanctitate veneratione digna, e quibus Goritium est
Nympharam antrnm eodem quo Gilicium nomine. Plinius praeterea ita
describit : « Thebis quse Gorsicae cognominatae sunt juxta Heliconem. »

DOMIT.

8. Funestamque ederii irrepere taxum Extimm, trepidamque nefas
arescere laurum. Vide an non legendum sit , « funestamque ederis irre-
pere taxum Sustinui ; » id est, passus sum, permisi. Ovid. Am. I^ 7 , 49 9

At Dunc suttinui , raptis a fronte capillis ,
Ferrcus ingenuas nngae notare genas ;

Heroid. V, 3a , «Sustinet OEnonen deseruisse Paris;.» Auctor Gonsol.
ad IAy. Aug. vs. 893 ,

Adde qnod ett abtens fimctut : nec cemere nati
Stminecet ocnlot tuttinuere tni ;

63o NOTiE IN CARMEN TERTIUM

Phaedrus, IV, i5, 7 et 8,

Hoc anguinentam monet, ut sustinets , tibi

Habitu esse similes , qui snnt Tirtnte impares ; «

ubi yide Schefferum et Barmannum. Nec placet istud trepidam laurum ;
et multo melius scripsisset partam laurum ; quod verum puto. Mon-
strum plane est quod sequitor, « Gerte ego mafpianimum, etc. • in quo
et sensnm, et latinitatem frustra qussiveris. Ne longum faciam, sic
lege et distin(rue totum locum :

.... funestamqoe ederls irreperc tazum
SnstiDui, partamque (nefas) arescere laurum
Hle ego magDanimum qui facta attollere regum
Ibam altum spirans , Martemque aequare canendo.

Audaculus affirmo non aliud scribere potuisse Statium, quam J/Je.
Emphaticum qniddam est in isto Ille ego, et quod indignationem ex>
primit. IUe ego quiy ut Epiced. in Puer. ts. 38 ,

lUc ego» qni toties bbndus matmmque patmmqiic
Vulnera , qui vivos potui mulcere dolores ,
Deficio ;

Thebaid.IX,434,

nie ego , damatus sacris uhdatibus amnis ,
Qni molles tbyrsos Baccheaque comna pnm
Fonte lavare feror, stipatns ccdihus arcus
In freta quxro vias ;

Ovidios, Heroid. XH, io5,

lHa ego, qu« tibi sum nanc denique barhara facta ,
Nunc tibi sum panpcri nunc tibi visa nocens ,

Flammea subduzi medicato lumina somno ,
Et tibi, quse raperes, veUcra tuta dedi ;

Epitaphimn vetus apud Reinesium, Inscr. p. 854 9

lUe ego , qui vixi bis deno circine soUs

Ore genas tenero vernans, et robore poUens,

Miles eram , sum deinde dvis ex militc factns ;

Plinitts, Ep. 1, 6, « Ridebis, et licet rideas. E90 Plinins ilie, q«em nosti,
aproi treSy et quidem pulcherrimos, cepi; » Sil. Italicus, XI, 177,

ille ego sanguis
Dardanius, cai sacra pater, cui nomina Uquit
Ab Jove dncta Capys, ma^pio cognatus lulo ;
lUe ego , scmihomines inter Nasamonas , et inter
Scvnm atquc arquantem ritus Garamanta ferarom ,
Marmarico ponam tentoria miztus alumno ?

Nota ista Vir^pl. iEoeid. I , f et seqq. ,

lUe ego, qui quondam frracili modulatus avena
Carmen, ct, egrcssus silvis, vicina coegi,
XJt qnamvis avido parerent arva colono ;
Gratum opus agricoUs : at nnnc horrentia Martis
Arma , viramqne cano.

LIBRI QUINTI SILVARUM. 63i

Quoi ego yersiu non testimonii cansa addnco, sed ut Virgilio abjndicem
foptnm non suum : praeter enim quod in MSS. plerisque ▼etustioribns
non inveniantur, testante Pierio , est et alia raiio qua patet ignari cu-
jusdam et barbari interpolatoris esse, nedum Virgilii ; ex constructione
scilicet, qnse bec esse debuit, prout exemplis adductis liquet : «///e ego
qui quondam modulatus carmen avena, et egressus silvis coegi arva ut
parerent colono, nunc arma virumque cano; n non at nunc; hoc enim
modo tota sententia perturbatur. Mitto ineptum epitbeton vicina : cui
enim vicina arva intelligit? an vicina silvis? ridinulum : quasi ad arva
tantum silvis vicina pertinerent Virgilii Georg^ica I an Mantuee vicina
arva voluit? sed et hoc aeque ridiculum, et ob eamdem rationem. Scio
quid de his versibus dicant Pierius, et Jul. Scaliger, Poetices lib. V, ad
finem; sed nulla;, quantumvis magne, auctoritates , sensui communi
preponderare debent. Sed ad pensum : a quo me abduxit amor vatum
priocipis. Verissimum «flt ille ego pro cerie ego ; et pari fere modo com*
mutantur voces certe et ipse apud Ovid. Fast. II, 5, ubi pro « Ipse ego
vos babui faciles in amore miuistros , » duo codices habent Certe ego,

I a. Quis Apolline merso Frigida damnatcB produxit nuhila menti? Nic.
Heinsins ad Sil. Italieum , X, 4i > ? pro merto legit verso^ id est, averso ;
oplime: Moster,Theb. X, 70, « Quid faciat? scit fata suis contraria fa-
tiS) Aversumque Jovem ; • Ovidius, Amor. UI^ la , 17 :

Avenis utioam tetigissem carroina Musis ,
Pboebus et iacceptom dettituisset opus ;•

qui locus firmat emendalionem meam sapra , Glauc. Melior. vers. a6 ,
« Infaustus vates , verso mea pectora Phobbu Plango lyra ; » vulgo legi-
tur, • vexo mea pectora tecum ; » pro quo Parm. et Rom. verso : vide
quae ibi notavi. Diversus Apollo eodem sensu apud Galpnrnium Sicu-
lum , Eclog. IV , 9 , « Dulce quidem resonas , nec te diversus Apollo
Respicit, o juvenis. » Deinde, pro produxit, idem ibidem legit prwdu-
xit; et hoc itidem recte : metaphora sumta est a re militari sen obsidio-
nali, in qua muri et fossae, et lineae praduci dicuntur ; Lucanus, IV, 45,
« Munitumque latus laevo pneducere gyro; » et vs. 264) * Tunc inopes
unde prffducta ciuf^ere fossa Caesar avet ; » ita legendum ; vulgo prtB'
Tupta fosaa. Senec. de Ira, II, 8 ^ « pneductam obsessis parentibns fos-
sam ; » et ita passim.

!k3. Arati, Aratus, Athenodori filins et Dolitophiles , ex Sicilia. Solus
urbem habuit patriam , natalem etiam Chrysippo Stoico et Philemoni
poetae comico. Rationem astrorum scripsit carmine quod exstat. Douit.

a5. Concilia heroum juxta, etc. Imitatur Auson. Parental. IV, 29,
« Et modo conciliis nnimarum mixte piamm : » ita legendum, pro
piorum, 9C. hominum; quod Gnevio placuit.

29. Nam me ter reUgens calo , terque oru retexens Luna videt residcm.

632 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

Gonstrttctio est : « Nam lnna aielo ter rele^ns ora, tercpe retexens,
videt me retidem ; * quo pacto abandat yoz cwlo : ubi enim nisi emh
poluit lana relegere et retexere ora? Lege : «Nam me ter relegens
aelum^ terque ora retexens; » Avienus, Pbaenoro. Arat. vs. 971 9 «Sol
istinc flammif;er asthram Jam relegit;» Prudentius, Hamartig. ▼. 85i ,
de anima,

Coocretum celeri relegens secsit aera lapsu ,
Ezsuperatqae polam fervens scintiUs remensum.

Sic reUgere pontum Sil. Italicus , II , ao ; relegere litora Virgil. iEn. lU.
Vide Heinsium ad Ovid. Met. VIII, 173, nbi jam video illum ita emen-
dasse hunc Statii locum. Virgilius, Culice, vs. 383, de Iuna,«Etta
currentes, menstrua virgo, Auditura lyraro tenuisti, nocte relecta; » ita
legenduro ; Tulgo relicta : relegere noctem elejrantissime dicit pro reme'
tiri : tale mcndum ez Horatio sustulerunt Heinsius etBentleius, Carm.
I, 34) eursus relectos; ubi ante legebatur relictos. Quid sit ora retexent
discesexOvidio, Met. VII, 53o,

Damque quater junctis impleTit comibos orbem
Luoa , quater plenum tenuata reiexuit orbem.

Eodem sensu deducere orbitam luna dicitur Prop. II , ao, a i , « Septima jam
plenae deducitur orbita lune; » verbo itidem textorio: Tibull. II, 4 9 17 9

Nec refero Solisqne vias, et qualiK, ubi orbcm
Complevit, versis Luna recurric equis.

Huic contrarium resumere orbem Tbebaid. I, $76; et recolligere ignes Se-
neca , OGdipo , V. 5o5. Pleni bac metapbora poetae : inde etiam Apuleins,
lib. de Mundo, «Dienim etiam noctiumque curriculis on/tunfur menses ;
menses texuntanqos; anni seriem conficiunt saeculorum.a Motaomnibu»
proprietas vocis ordiri,

35. Nunc etiam labente manu^ nunc iumine sicco. Sic vulgo editar,
labente majtu. Parmensis vero, Nunc eliam hehetant manu; Rom. he^
betante manu; Ven. hebente. Scripsit Statius, «Nunc etiam trepidante
manu.M Nimiruro literae tr coaluerunt in /i, quse ejusdem est ductus;
unde pro trepidante, factum primo hepidante, mox hebetante. Deinde,
pro nunc lumine sicco, quod in omnibus est, recte Gronovias, Diatr.
c. 5i, nec lumine sicco; et hoc postulat sensus : manu trepidante et
oculis non siccis, id est, humidis. Ita supra, Lyric. ad Junium, vs. 11 ,
pro nunc major sitis , restitui nec. Gontra, Theb. IX, 370, deNympha
Ismenide, occisum in fluvio Crenaeum filium quaerente,

Scrutatnrque manu galeas, et prona recHnat
Corpora : ounc ponto submersa intrabat amaram
Dorida :

ita legendnm; vulgo, nec ponto submota, sine sensu. Sic et apud Viiigi-
lium, Mxk. IX, 140, loco adintelligendum difficillimo,

Sed periisse scmel satis esc. Pcccare foisset

LIBRI QUINTI SILVARUM. 633

Ante satis, ptnitas modo non ^nus omne perosos
Feminenm ,

Pierias testatar in iionnallis antiquissimis Codicibus pro non, legi nec
Scribe, «penitas modo nancgenasomne perososFemineam : » objectio
est a parte Trojanorum, et responsio ad objectionem : « Dicet forte ali-
quis, sed satis est Trojanos semel periisse. Imroo (inquit Tarnas) non ad
poenam solum^ etiam ad peccatnm debes respicere, et dicere, satis fuisse
Trojanis semel peccasse o/im , dummodo nunc non itidem peccent, mod5
nunc penitus perosi sint omne geoas femineum. » Infert ergo : « Atqui
Don nunc perosi sunt genus omne femineum ; quippe bellum gerunt pro
Lavinia: ideo nec peccasse olim in hoc genere satis illis fuit; quippe et
nunc peccant : ergo, nec periisse semel satis est, sed et iterum debent
perire, et quoties peccant. » Ilec est argumentatio Turni ; cujus sensum
partim vidit Servius, qui haec notat : « jiit periisse semel. Quasi objectio
est, ut si dicatur, Sed periisse semel satis est; immo vero, semel satis
fuit eos peccasse : ex quo colligitur , quoties peccaverint , toties eos
perire debere. » In Terbis Servii, ad vs. i^i? legitur non; quod tamen
corrigendum puto, nunc; aliter non video quomodo huic loco constet
sensus. — Mirum est viros doctos in loco hoc nodum quaerere , aut in eo
solvendo adeo laborare potuisse; modo non, ut tantum non omne, quo-
ties Don occurrit? Heth.

4i. Hic ego te, (nam Sicanii non mitius, etc.) Inseruicum laude loci,
sed carmine plango Pierio. Inopportuna admodum adversativa ista par-
ticula sedy qunm nulla sit oppositio inter hanc et priorem sententiae
partem. Antiqua hujus vocis scriptura est set; unde facile fait, locis,
et carmine : <*C vero, Hlera transposita, pro te : locisy te carmine plango
Pierio. Et jam veritatis facies nasci incipit, et apparct legendum esse
pro Hic, His; sc. locis; (quod et voloit Bernartios, frustra rcfragante
Gronovio, Elench. Antidiatr. c. 7) et pro Inserui, InsertH; sc. te. Unde,
vix uno apice mutato , totus locus sic refingendus est :

His ego te (nam Sicanii non mitius, ctc. )
Insertnm cum bnde locis, tc carmine plango
Pierio :

intermediis istis, nam Sicanii, etc. usque ad aristas, in parenthesi in-
clusi^, qaemadmodum cdidi. Insertum his locis, id est, impositum^
additum : Sidon. Apollinaris, Garm. XI, 12, « tenuique inserta fluento
Perforat arenti radio lux sicca liquorem; » Martialis, Epigr. III, ^i^

Inserta phialae Mentoris manu docta
Lacerta vivit , et timetur argentum.

Passim exempla. Te, te, ut Horat. Garm. IV, i3, 10 et sqq. ,

. . . . et refiigit te , quia luridi
Dentes , te quia rugae
Turpant et capitis nives.

Sapra dixi de hac affectaosa vocis ejusdem iteratione. Cum Uuide, id est,

634 NOTJS IN CARMEN TERTIUM

cum lattdatione, sc. funebri : « prinittm, inqait Statius, in hoc loco tc
sepelivi cum laudatioue ; nunc hoc Epicedio te plango; » per qnK,
gradus et continuationem pietatis suae in patrem ostendit. Vers. 43> pso
su; tibi raray quod plures editt. habent, Grasserus edidit si tibi rura; eC
ita Parm. et Roro. Gronovius vero, Elench. Antidiatr. c. 7, monet le-
g^endum esse sicubi rara; quod verum est : non ita ejus interpretatio.
Dicit Statius : Hoc loco ego te sepelivi : et sane causam babui; qnippe
crocus, cinnamon, et ceteri pretiosi odores qui divitom fanertbos in-
cendi solent, non mitius halant, non dulcius spirant, et consequenter
non essent tibi {^ratiores quam hic locus. Sicubi est idem quod siforte,
ut sepe : vide Val. Flaccum, IV, io5. Aliter legere posses, sic tihi
gratay vel cara; sM non opns est.

45. Sumas gemitus et vulnera nati , Et lacrimas. Ita constanter edi-
tiones; ut mirer unde Gronovius ediderit 5time et gemitus : verius erat,
sume hos gemitus. Quomodo vero accipere potuit pater nati vulneru ?
Le^e, «Siime hos gemitus, et munera nati, Has lacrimas. » Ita Theb.
XII, 88, Greon ad bastum filii Menoeceos, « Accipe, nate, tui nova liba-
menta triumphi, Accipe; » auctor Giris, vs. 44) * Accipe dona, meo
multumvi(rilatalabore; » Virg. iEn. III, 4^69 «Accipe et hsc, manuum
tibi qua; monumenta mearum Sint, puer;» Seneca, Troad. vs. 806,
« Sume nnnc iterum comas, Et sume lacrimas; quidquid e misero viri
Funere relictum est;» idem, Herc. OEt. vs. 1648 ,

Accipe hxc, iDquit, sate

PcEantc doiia; munus Alcidae cape.

Recte vero munera; Val. Flaccus, V, 3o, « vix membra rigentia taudem
Imposuere rogo, lacrimasque et muiiera flammis Vana ferunt; » Auso-
nius, Parental. VIII, 17, « Cxlebs namque gener nunc bspc pia muneira
solvo ; » Ovidius, IVlet. II, 34o, « Nec minus Heliades fletus, et, inaoia
morti Munera, dant lacrimas; • idem, ex Ponto 1,7, 29,

Cui ncs et lacrimas, supremum in funere munus,
Et dedimus nicdio icripta cancnda toro ;

Manil. 1, 885^ de peste Aiheniensi, « Gesserat officium morbis, et muoera
deerant Mortibus, et lacrime; » ita legendum pulo, non /unem : mor-
tibus ibi est mortuis. Val. Flaccus, V, i3, «Ecce, inter lacrimas, inter-
que extrema virorum Munera, etc. » Ovidius, Trist. III, 38 1 ,

Tu tamen , czstincto fcralia munera ferto ,
Deque tuis iacrimit bumida leru dato.

Ex his locis vides lacrimas et munera ad amicorum busta conjungi so-
lere. Voces autem munera t\.vulnera ssepe commutantur : ita apudOvid.
Eleg. de Nuce, vs. i3i, pro vulnera quod erat in libris, viri docti re-
ponunt munera. In scriptis criticorum passim exempla invenies. Reti-
neri tamen potest Et lacrimas; et ita edidi.

LIBHI QCINTI SILVARUM. 635

46. Bati quas nunquam kabuere parentes. Sic habent exemplaria.
Morellns pro nunquam conjecit unquam; et ita Parmensis. Gevarfitis
edidit cari, Uterque reprehensns Gronoyjo, Diatr. c. 5i ^ nbi b»c notat :
« Grandins multo Noster, rari nunquam. Bari parentes propter scelus
hominum habuerunt veras lacrimas a natis ; sed et pauci qui babue-
runt, non tamen tantas, tamque acerbas, quantas ego tibi confero. •
Vide, lector, quid sit nimium acumen, et quam facile fallamur in his
studiis, nisi spectemus afia irpicm» juu o^riWai. Quippe lacrimoB gua$
rari parentes hahuere , sunt lacrimas quas parenies raro habuere; et eo
usque sensus optimus est. Jam vero si interseras nunquam , vide quam
absurdum feceris; tunc enim erit, lacrimte quas parentes raro nunquam
habuere: yel si to rari parentes, per pauei ezplices, eodem res recidet;
lacrima quas pauci parenies habuere recte dixeris : lacrimte quas pauci
parentes nunqnam hahuercy absurde. Idem periculum facias istis Mar-
tialis verbis , Ep. I, 3,6, decus quod « Rari post cineres habent poetae ; »
eumdem exitum deprehendes. Seusit hoc, opioor, Gronovius, Elench.
Antidiatr. c 7, ubi aliter interpretatur; nempe, ran parentes, «ii qui
veros gemitus orborum meruerunt. » Melius hoc, utpote nihil absurdi
in se habens. Sed omnino recte edidit Gevartius, cari quas nunquam
hahuere parentes ; ut Ovid. Am. 1,7, 5, « Tunc ego vel caros potui vio-
lare parentes; » et Heroid. XXI, 4^) * Quumque dies caris optata pa-
rentibus instat; • Lucretius, lib. IU, 85:

Nam jam Mepe homines patriam carosqne parcntes
Prodidemnt, vitaro Acberusia tcmpla pcteatei;

nbi tamen forte praestat, carosque penatesy seu domos. Exempla sunt
obvia. Dicit i^lxiT Statius : Nulli parentes, licet filiis carissimi, habue-
mnt tales lacrimas qualesego tibi coUatunis sum. Nisi malis clariparen^
tesy id est, nohiles et genere illustres, ut apud Horat. S. 1, 6, 58, « Non
ego me claronatum patre, etc. » quod huic loco et sententiae optime con-
gruit. Nam seri parentes, (i. e. longcsvi) quae erat conjectura Uieron.
Bignonii, referente Gronovio et probante, ad fin. Elench. Antidiatribes,
non ex tolo sensui satisfacit. Quas vero est quales , ut Glauc. Melior.
V. 33, « Quum proprios gemerem defectus ad ignes Quem, natura,
patrem! • id est, QuaUm patrem; Virgilins, ^n. IV, 11 , « Quem sese
ore ferens! quem forti pectore, et armis!» ita legendum; vulgo quam
forti; male : si enim retineas quam^ constructio haec erit; « Quam forti
pectore, et quam armis. » Quid vero est quam armis? arena sine calce :
nisi vox fortihus intelligenda sit, hoc modo, « quam forti pectore, et
quam fortibus armis. » Sed alterum multo elegantius, et repetitio
r«diTiiuiHrf^« : qualem vultu , qualem forti pectore seu patieutia , qualem
armis !

5i. Sicuii sepulcri. Certamina ad tumulum Anchisae, in Sicilia, nota
carmine Virgiliano. Domit.

636 NOTJE IN GARMEN TERTIUM

55. Aut putri sonitum daret unpda fossa. Aham de hac fossa inter
coiDDDentatortes silentium ; nisi quod Thomas Stephanus in sua haram
Silvaram editione fossam inierpretatur septum ye\ carceTy quo contine-
bantur equi priusquam ad cursum emittebantur. Nescio quidem unde
hanc hauserit vocis significationem ; nec sane muhum refert, quum Sta-
tius non aliud scribere potuerit quam, « aut putri sonitum darec nngnla
campo. » Immanis, inqnies, mutatio; vide tamen quibus auctoritatibus
eam defendam. Virgi]iuSy £n. VIII, 5^5 , « it clamor, et a(pnine facto
Quadrupedante putrem sonilu quatit unguU campum ; » qnem versum
peoe repetit XI, 875, « Quadrupedumque putrem cursu quatit nngula
campum. • Plane vides Statianum hoc parodiam esse versus Viq>iliani :
Virgiliut vero sumsit ex Ennio, Annal. VI, citato a Macrobio, Satnm.
VI, I. Noster, Theb. VI, 401, « pereunt vestig^ia mille Ante fugamy
absentemque ferit gravis ungula campum ; » et 4^9 , « Multaque trant-
versis praestringitur ungula campis; n XII, 666,

Icta gcaiit tellus : virides gravis angnla campot
Mntat, et inDameris peditamqae equitumqtie catenris
Ez^rat protritus ager;

Achilleid. I, ia3, de Chirone, « Motaque desueto crepuit senis nngula
caropo ; » Sil. Italicus, VI,^2I7 , « Comea gramineum persultans ungnla
campum; » et II, 174 , • Incita pulveream campo trahit un(pila nuhem; •
Lucanus, VI, 83, « gradibusque citatis Un|rula frondentem discussit
cornea campum ; » Noster, Theb. IX, 25o, ■ consuetaque campo Fluc-
tuat, et mersas levis ungula quaerit arenas ; » Ovid. Ualieutic. vs. 73, de
equis loquens :

Compescatque solum generosQ concita polsa
Uogala sub spoUis graviler redeantis opimis ;

idem, Met. VI, ai8, « Duraque moUierat snbjectas ungula glebas ; ^-
Calpurnius, Eclog. VI, 56 ,

Ungola quae Tiridi sic exsultaTit in anro ,
Tangeret at fragiles» sed non curvaret , aristas.

Videor etiam invenisse originem erroris. Vox campo ita scribitur io-
MSS, capo : unde, transpositis syllabis, poca : mox, posa^ fosa^fossa.
Scient harnm rerum periti quam facile hoc evenire potuit, et quam
millies evenit. Fossa huic loco omnino aliena est : campo propria et ap-
posita.

58. Ipse madens oculis. Usitatius est madens ocuios quam oculis ; vX
sit Grscismus. Sed et in hoc loco grassata est eadem manus qu« modo
supposuit /ossa pro campo; si quid enim video, scripsit Statius, ■ Ipse
madens lacrimis. » Thebaid. XI, 4^7) "Cuncta madent lacrimis et ab
omni plangitur arce; » IX, 4^ ) « madet ardua fletu Jam galea atqne
ocrcie clipeum excepere cadentem;» Ovidius, Metam. VI, 6a8) « In-
vitique oculi lacrimis maduere coactis;» X, 45, «Tum primum lacrimis

LIBRl QUINTI SILVARUM. 637

'victanim carmioe fama est Eumenidum madaisse genas ; » Apuleius ,
Met. V, « Lu^rabres yoces desinite, et diutinis lacrimis madentes genas
siccate; • Ovid. Met. XI, 4'^ • " Lacrimisque ^ejax maduere profusis ;»
Heroid. VI, 70, «Huc feror; et lacrimis osque sinusque madent;N Art.
Amat. III, 378, « Et lacrimis vidi saepe madere genas; » TibuII. 1,8, 5^:
« lacrimis omnia plena madent; » Mart. Epigr. X, xiii, 8 : « Et madet
heuJ lacrimisjanua surda tuis; » Seneca, Hippol. V, iiai, «Etsi odia
servas , cur madent fletu gen» ? » Plura faabeo 09« «onc si cui haec non ^
satisfaciant. Hae voces commutantur apud Ovidium, ex Ponto, 1,9, i,

Qwt mihi de rapto tua venit epictola Celso
Proienns csl Ucrimis hamida facta meis ;

pro lacrimis excerpta Vossii habent oculis. Recte vero umbrarum ani'-
mcBque sacerdos : ita sacerdos arboris Juvenal. Sat. VI ; arcls sacerdos Vir-
gil. lEja, II, 319. Nisi malis, umhrarum arceque sacerdos; quod yerius
▼idetur, quum ut vitetur repetitio ejusdem sensus, umbrarum animcB'
que; tum ut sit imitatio Virgilii , iEn. Vin, 1799 « Tum lecii juvenes
certatim arasque sacerdos Viscera tosta ferunt taurorum;» unde Sil.
Italicus, II, i5o, « Alcidae templi custos , araeque sacerdos. » Minima est
differentia scriptune inter aios ( hoc enim modo concipitur vox animce
in libris) et aroB» Sed nihil temere mutandnm.

59. Praecinerem gemitum cui te nec Cerherus omni OrCy nec Orphece
quireni avertere leges, Ita omnes quas mihi videre contigit editiones ; nec
quisquam interpretum de mendo suspicatUs est. Non tamen ideo mendo
caret; explica enim, si potes, quid sit prcBcinere gemitum, Domitius ait,
tanquam prcefica; et hoc satis commodum ad <ro prtecinerem ; sed quid
facies cum isto gemiium? nec enim prcefica nec quisquam alius^^nsct-
nere potest gemitum , si modo ego et vos scimus quid sit seusus com-
munis. Sed et hoc demus; vide sequentia: « praecinerem gemitum a quo
fgemitu) nec Gerberus nec leges Orpheae possent te avertere. » Quid vult?
an Cerberus et leges Orphece solent umbras avertere agemitu? nugae; et
piget iromorari. Ecce trium tantum literarum mutatione omnia sano :
Prxciperem reditum , cui tc nec Ccrberus omni
Ore f ncc Orphcx quirent avcrtere Icgca :

« monstraremy et, utpote sacerdos, prceciperem tibi reditum a quo nec
Gerberus, qui solet umbris redeuntibus saevire, nec conditiones ullae se-
verae , quales datae sunt Orpheo quum reditum uxoris impetravit,po8sent
te arcere. » Nihil verius aut facilius. Recte vero prceciperem, utpote
sacerdos et potens umbrarum : verbum hoc magistrale; et auctoritatem
denotat. Bene etiam reditum, proprium de hac re verbum; Ovidius,
Metam. V, 54a , de Ascalapho , « Vidit, et indicio reditum crudelis ade-
mit; » reditum scil. Proserpinae ab inferis. Leges vero OrphecBy ut apud
Ovidium, Met. X, 5o, «Hanc simul et legem Rhodopeius accipit Or-
pheus ; » Noster, infira, v. 37^ , « fas mihi sit patrios contingere vultus,
Fas jttDxisse manns, et lex quaecnnque sequatur 1 » Propert. II, 27 , i5.

638 NOT-dE IN CARMEN TERTIUM

Si modo damantii revocarim ora paellae,
CoDcesnim miUa lege redibit iter ;

iui legendam pnto, non revocaverit aura; quod ob foeditaiis snspicio-
nem uimis ambi^uum foret : Tides etiam redibit. Quare Tero prteciperet
reditum Statius umbr» patemae ? Nempe ut videret fitii pietatem, et fais
parentalibus et solennibus in ejus honorem institutis iuteresset : Manes
eoim credebantur his spectacults libenter adesse ; unde apud Sil. Itali-
cum, XII, aBg, Pedianus interfecturus Cinybem qui Pauli consuUs
occisi g^aleam portavit , prius invocat umbram Pauli , ut hostis caedem
spectaret : « Vocat inde viri ad spectacula Manes, Kt fugientis agit costis
penetrabile telum. » Ita etiam apud Val. Flaccnm, V, 86, postquam
fama expeditionis Argonauticae Manes pervaffata estet, oarrac poeta
umbras accensas esse visendi cupidine :

.... Ardent avidos attoUere vultus
Qaot pietas , tel tangit adhuc quos lemula virtns.
Fau immota maaent : oAum , qai liiore in iUo
Conditus , ad cane mittanc specucula tarbsB ;
It Sthenelas ;

scil. Stheneli umbra ; vide Tfad)aid. XI, 4^0, ubi Plnto emittit nmbrat
Thebanas ut intersint juttf^uutx** Eteoclis et Polynicis. Ita apad Lucan.
III, 3o, umbra Juli« minatur Pompeio, « veniam, te bella gerente, In
medias acies. »

6i. Atque tibi moresque tuos etfacta canentem, etc. In toto Statio viz
irans et alter inquinatior hoc aut difficilior locus ; nullus enim ad con-
structionem evolvendam aditus est; et si aliqua intrare tentes, statim
occnrrit mora insuperabilis. Silentetiam interpretes, nisi quod Stepha-
nns notat : • Tibi; in exsequiis tuis , et ad tumulum tuum. » Tentandum
tamen : et primo, quacrendum nomen substantivum quod jungatur cum
tS canentem : hoc vero nullum aliud esse potest praeter Afe; de seipso
enim loquitur per totam hanc vfAyfitanutiLi. Ubiigitur, inquis, hoc in-
veniemus? ecce ad manum, « Meque tibi moresque tuos et facta ca^
nentem : » in MSS. codicibus, si nescis, prima litera cujuslibet versas
spatio aliqno et forma a ceteris distat ; inde innumeri errores provene-
rant, dum exscriptor rndoctos aut eam omisit aut in aliam mutavit; nt
in hoc loco, A pro M substituta. Ita apud Propertium, IV, a, 33, nbi
Vertnmnus loquiiur :

Indue me Cois; fiam non dara pueUa ;
Atque virum sumta quis negf t esse toga ?

ubi pro atque quinque codices habent Me<jue ; idque omnino verum; et
ita editurus sum. Jam opinor, crepusculum sentis, constructione ali-
quatenus faciliore , hoc modo : « Pietasque forte non posthaboisset
etiam magniloquo Homero, et tenderet a^quare torvo Maroni me ca-
nentem moresque luos et facta. .» Hoc igitur intelUgis : anne iatud iteni,
quare tibi eanentem ? non , opinor : omnino enim contrarium dixisse

LIBRI QUINTI SILVARUM. 689

debuit, aliis canentem mor&s tuos etfacta^ doo n*6i : param etenim
laudis acceasurum erat patri, si «7/* taotum, non et aliis mores illius
cantaturus fuit filius. Si usquam in hoc opere^ EumxfA liiavi, hic factum
est ; « Meque habitus moresque tuos et facta canentem : » vox habitus
hoc modo scripta erat in MSS, abit^ : hoc non intelligentes librarii in
tibi mutartmt: habitus moresque ut Silv. II, 6, ad fin. u moresque babi-
tosque decoros Monstrabit gaudens. » Similiter Ausonius et in re simili
Epicedio nempe in Patrem, vs. 8, ubi pater loquitur, « Victum , liabi-
tum, mores, semper eadem hobui; » Silius Italicos , XV, 171 ,

Antiquae morero pairiae eultumque habitumque
Phocais ormisonas ioter tenet hospita gentes ;

Pomp. Mela, III, 7, de India loquens : « Guhorum habitus moresque
dissimiles : lino alii vestiuntur, etc. * Vide quae notavi ad Silv. II 6
vs. 104. Tenderet (equare Maroni est oequaret Maroni : vide salis exem-
plorum ad II, 6, vs. 71. Quare autem appelletur torvus Maro, cui molie
atquefacetum annuerunt Musae, non intclligo. Ego potius pularem docto
Maroni. Versus sub nomine Augusti Caes. in vita Virgilii : « Magnaque
doctiloqui morietur Musa Maronis ? « incertus auctor in Catalect. Sca-
lig. p. 181 ,

Tristia fata tai dum fles in Daphnide Flacci,

Docte Maro, fratrem Dis immortalibus aequas.

68. In ardentem, iiceaty moritura maritum, Ita editiones : recte. Nec
opus esl Scriverii et Crucei liceat modo, itura maritum : quanqoam si
ex MS. hanc lectionem hausisseut, defeudere potuissent loco Ovidii
Trist. V, i4, 37,

Cemis, ut Adraeti cantetur, ut Hectoris uxor,
Ausaque in accensos Iphias ire rogos ?

Et liceat modoy ot Met. VIII, 38, « Impetus est illi, liceat modo, ferre
per agmen Virgineos hostile gradus; « et Propert. II, 3o, 25,

Mi neroo objiciat , lieeat modo, Cynthia , tecum
Roscida aauseosis antra teuere ju^s ;

ita lef^endum pro libeat <i6i, Cynthia, mecum, prout edidit Bronkhu-
sius. Sed non opus est ulla mutatione in hoc Statii loco. Moritura in
ardentem maritum , est, soper maritum , ut bene explicat Gronovius ,
Diatr. c. 5i; et defendit hanc expHcationem, Elench. Antidiatr. c. 7;
licet exeropla quae utroque loco adfert mihi non videantur rem tangei^.
Optimum adducere potoisset ex Lucano, IX, 160, « Et sacer in Magni
tumulos mactabitur Apis ; » ubi in plane est super. Si qoidquam novan-
dum esset^ milii placeret, « in ardentem, liceat, ruitura maritom : »
ut apud Ovidium, Art. Amat. III, 21 ,

Accipe me, Capaneu ; cioeres miscebimuSy inquit
Iphias ; in medios desiluitque rogos ;

et Giaud. XXIX ^ Laad. Serenae^ vs. iSi, «prona mens Gapaneia con-

64o NOT^ IN GARMEN TERTIUM

jaz Commanes ardente viro mixtura favillas. » Sed, at ante dizi, non
opus est. lAceaty absolate, id est, si liceat, ut /ifreat apnd Senecamy
Coni^ol. adMarciam, c. i6 : « Par illis, mihi crede, Tigor ; par ad ho-
nesia (iibeat) facuhas est;» de feminis.

69. Major certe aliis superos^ etc. Lege, Major certe illis, id est,
genetrice et conjuge , de quibus paulo ante dizerat. Major invidia puU
sem, id est, majori invidia : major et justior mihi causa invidiam £1-
ciendi Dis superis et inferis : ita Theb. VI, $17, « Archemori major
colerere sepulcro; » id est, •• majori sepulcro, majoribus funereis ho*
noribus » quam Archeroorus. Pergit : Sed objiciat aliquis, Quare tu tam
immaniter doles, quandoquidem neque natura neque pietas injaste in
hac re fecit? natura non fecit injustCy non injustam se dedit, quia na-
turalis ordo est ut pater prsecedat Jilium : pietas ( quae est officium li-
herorum erga parentes et parentum erga liberos) non injustam se dedit,
quia tu pie luges parentis obitum : quod si injustam se dedisset, iUe
contra tuum ubitum pie luzisset : et haec quidem fuisset pictas injusta.
Bespondet Statius : Vera quidem dicis ; sed eQO patrem optimum ita
amavi, ut mihi praematuro obitu raptus videatur : nec absurde hoc
facio, aut sine exemplo; quippe et Erigone non minus flebat senem
parentem exstinctum, quam Andromache puerum filium ; immo et Eri-
gones pietas in hoc iaudatur, quod prae doloris impatientia laqueo se
interfecit; quum contra, Andromache male audiat quod non idem fe-
ceric, quod post Hectora alium maiitum feri^ potuerit; nec solum ferre,
sed et inservire. Jam totum hunc locum relege, et inteHigcs. Se dedit
injusta, pro injustam , ut Ovidius, Met. XIII, i^i) « Sed enim quia ret-
tulit AjaxEsseJovispronepos, nostri quoque sanguinis auctor Juppiter
est; » pro se esse pronepotem ; Noster, Theb. VII, 791 , « Non aliter c«co
nocturni turbinc cori Scit peritura ratis ; • id est , scit s& perituram ;
Apuleius , Miles. VII, « recens nupta gratias summas apud suos parentes
ac maritum mihi meminisse non destitit , qnoad sammos illi promitte-
rent honores habituri mihi ; » id est, « se habituros esse mihi ; » Pers. Sat.
VI, II , « postquam destertuit esse Maeonides quintus; » id est, se esse
Maonidem quintum : apud Charisiam , p. ^5, vulgo male legitur « payos
quum destitit esse; » sive ipsius Charisii, sive librariorum erroi*e. Ita
et Graeci : AnthoL I) sa, 3-av«Tef jutif «avff^e? N»v hf^H' oraof» /"* 1961
^AATTOMENOZ : id est, ffi ^Ktvnojutmf, — In Addendis suis Mar-
klandns : Ven. « Major alis forsan Superos et Tariara pulsem ; » Parm.
« Major certe oliis forsan Superos et Tartara pulsem. Invidia quae exter-
nis , etc. » et Ven. inserit vocem qucB eodem loco quo Parmensis. Quid hoc
est ? A. — Vers. 7 1 . Pro modo se natura , vetus codex habet mihise natura :
et quidem vox modo nullius est usus hoc loco : forte legendum, «Sed
nec tibi se natura dolenti : » ut haec loqui putetur ille qui objectionem
facit : mihi et tibi saepe inter se commutantur; ut apud Martial. Epi-
gramm. X, xxix, i et seq. ,

Quam tibi mittebam Satumi tempore lancem

LIBRI QUINTI SILVARGM. 641

Misisti domiiue , SexdKaDe, tur ;

nbi vulgo inepte legitur tnihi tnittebM , qaom sensos omnino contra-
rium postulet.

73. Mihi limine pritno Fatorutny etc. Non placet Fatofum, vox tam
dnbiae significationis : intelligit limine primo vitoe : atqui hoc certius ex-
pressisiet, si dixisset limine primo Annorum; ita Thebaid. VI, 139, de
Ophelte infantCy a serpente occiso, «nec talia demens Fingebam yofis
annorum elementa tnorum ; • Silv. II, i, 38 : «hinc anni stantes in limine
viue, Hinc me forma rapit; » ita Rabirius apud Martial. X, 71, 7 : « Hos
tamen ut primis raptos sibi quaerit in annis, » mortuos scil. parentes,
Vemm tamen puto, « mihi stamine primo Fatomm. » Fata sunt Parctey
ut Theb. VIII , 1 1, de Amphiarao :

.... quin comlnus ipsa
Fatornm deprcnsa oolos ; vitoque paventes
Augure , tnoc dernnm rumpchant stamina Parcae ;

Claudianus in Rnfinum ,1, 177 : « ductusque maligno Stamine fatonim
claram subrepsit in aulam; » Juvenalis, Sat. X, a5o, de Nestore :

.... oro, panimper
Attendas, quantnm de Jegihns ipsc qnemtttr
Faiomm , et nimio de staminc , quum videt acris
Antilochi barbam ardentem ;

8a. TyrrhencB volucres. Sirenes intelli^t, quse, nt putat Plinins, sedem
habuerunt in promontorio juxta Snrrentum maris Tyrrheni. Volucres. Su-
pra • « Hinc levis e scopuUs meiiora ad carmina Siren Advolat. • Domit.

85. Quis non infunere cunctos Heliadum ramos lacrimosaque germina
dixit. Frigide : ita eri^o : « Quis non in funera cunctos Ueliadum ramos
lacrimosaqne germina duxit?» Manilius, V, 463: «Mille ahas rerum
specics in carmina dicent ; » ubi pari modo mendose legitur in car^
mine: carmina verum esse evincit versus proxime sequens, « Forsitan
ipse etiam gestns referetur in actus;» idem, III, 3 : « vestros extendere
fines Gonor, et irri^os in carmina dncere cantus ; » ita edidit Scaliger,
pro indignos cantus: irriguos cantuSy inqnit ille, metaphora a fontibus
et rivis quos specu et incili per arva deducunt. Pergit : « Scribimus haec
doctis et veris criticis , qoos statim veritatis lomen afilabit. » Revera
doleo me non esse in horum numero ; et pene pudet fateri ne crepu-
sculum quidem veritatis hic me afflare : non enim possum capere quo-
modo cantus duci possint in carmina, Vos o, mihi, Manes viri maximi,

/. 4i

642 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

este boni, si ▼eritatem alibi qiuBro ; nempe hic, « et irrigaos in carmina
ducere fontes ; » notam istud Virgil. Geoiig. IV, 32 : ■ Irriguiimque bi-
bant violaria fontem. » Gonor, inquit Manilias, vestros fines es^tendere,
et in carmina mea deducere yestros fontes. Galpurnius, EU:log. II, ^Q:
u Irriguo perfunditur area fonte; » Sidonius ApoUinar. Epist. VIII, a,

Qaid doctoa HelicoDidnm tiqaores
Nanc in camuna comoioTcre teotas ?

Maniiiitt , II ,\8 , de Homero ,

cujusqae ex ore profbsos

Omnis posterius lacices in csrmku duzit ,
Anmemqoe in tenues aasa est didacere rivos :

ita legendum ; vulgo deducere. Recte vero « dnxit in carmina lacrimas
Heliadum; » poetae enim dicuntur facere e« quae describunt facta; ita
Virgil. Eclog. VI , 62 , de bis Heliadiibus , « Tum Phaetbontiadas musco
circumdat amarae Gorticis ; » cireumdat, id est , circumdatas canit : vide
Gronov. Diatr. c. 22.

88. Nec fissa gavisam Pallada buxo. Scio quid dici possit ^rofissa
buxo seu tibia ; quae ez arbore buxo scissa seu fissa compingebatur : vel
si rifissa sumere mavis -proforata; nnde nOATTPHTAN xetrSiy et TPH-
TAl' ^ov«xi(, Antholog. I, 11 : multiforam buxum dicit Seneca, Agam.
V. 348; multiforatHes tibias Apuleius, Floridis. Sed neutra hamm inter-
pretationum facit satis ; requiritur enim aliquid qnod exprimat causam,
propter quam Pallas non gavisa erat hac 6turo sen tibia. Unde, quum
in Parm. et Rom. idvenissem^c/a pro fissa (Yen.fido),. statim restitui,
« nec foeda gavisam Pallada buxo ; » de quo non dubitandam. JVec re^
solvendum est in et non : « et Pallada non gavisam buxo foeda , » seu
« quae eam foedavit. » Glaudian. XX in Eutrop. II, 255 :

Hic ceddit Libycis jactata paladibus olim
Tibia , foedatam quum reddidit unda Minervam ;

ita legendum esse conjeceram ex sensu, pro umbra; et firmat Moreti
Godex, qui habet unda. Propertius, H, 3o, 17 et seq. de tibia loquens :

Quae noQ jore vado MKaodri jacta natasti ,
Tarpia qaum faceret PaUadis ora tumor ;

ubi locum Gellii, XV, 17, adducit Broukhusius : « traditas sibi tibias
quum ad os adhibuisset inflassetque, pudefactus oris deformitate abie-
cit infregitqoe. » Hygin. Fab. i65, de Minerva: « Juno et Venos quom
eam irriderent quod et caesia erat et buccas inflaret, fceda visa , et in
cantu irrisa , in Idam silvam ad fontem venit : » vide cetera. ^^x^ ^T-
2040AAM0N ^Cad-tmf Minervam dicit tibias abjecisse Telestes Seli-
nusius, citatus Scaligero ad Propertium, pag. 204. Recte if^twr fgeda
buxus que fcedam Minervam fecit, ut pallida mors, qnae paUidos facit;
turpis podagra ; et similia innumera.

HBRI QUINTI SILVARUM. 643

92. Qtds labor Aonws seno pede ducere eampos. Pro labory Romana et
Veneta editiones babent honor: recte: ita Geneib. Lacaoi, ■ Ipni qjuos
penes est honor canendi; » Parm. dolor. Magis diCIBcile qnod seqnitur,
ducere campos, Gronovius explicat : « duces esse in campis Aoniisy pri-
marios principes in campis Aoniis ; seu metonymice campos pro iis qui
sunt m campis; ut apud Silium, valles ^roferis aut pecudihus qui pa-
scuntur in vallihus: Turhatas exempio valles. Sic naves pro vectoribus seu
iis qui sunt in navibus; nemus pro Faunis et Hamadryadibus ; nidi pro
pullisy et similia. • Hasc ille, Diatrib. cap. 5o, et Elencb. Antidiatrib.
cap. 7. Et quidem nemo potest negare quin vox campos eo sensu sumi
possit quo vult vir doctissimus , pro iis qui in campis sunt ; neo inficias
eo vocem ducere sarpe significare idem quod ducem esse^ ut in notis
phrasibus ducere exercitumy classem y familiam (de lanistis), choruniy
et similia : valde tamen dnbito utrum has voces conjunctae sumi possint
sensu GronovianQ : aaitem sine ezemplo pbraseos non admittendum hoc
puto. Analogia enim res est incertissima , nec ab bac sola quidquam
tuto concludendum. Sed et si boc concedamus, qaomodo, quKso, duci
possunt campi seno pede? Caute tamen hiec dicta velim, utpote contra
sententiam viri linguae latins scientissimi : et tamen est quod illi op-
ponam a viro magno adnotatum ad Horat. Carm. III , 3 , vs. 66 , in re
f ere simili : « neqne enim sequitur quia ducere muros recte dixeris , ideo
te et ductor murorum recte dicturum; non magis quam dux murorum.
Usus et consuetudo , non analogia , loquendi normam faciunt. » Hcc
ille verissima, et in re poetica maxime observanda : bis enim neglectis,
passim lapsus est Gronovius. Egregie de bac re Qnintilianus , Instit.
Orat. 1 , 6 : « Non enim quum primnm fingerentur homines analogia
demissa cselo forraam loquendi dedit; sed inventa est postquam loque-
bantur, et notatum in sermone quid quo modo caderet. Itaque non ra-
tione nititur, sed exemplo ; nec lex est loquendi, sed observatio : ut ip-
sam anaiogiam nulla alia res fecerit, quam consuetudo. » Ne dubites
quin Statius scripserit , « Quis bonor Aonios seno pede ducere cantus ; n
ut visnm fuit Gronovii amico. Ducere cantus est canere, nt ducere bei*
ium apud VirgiUum, .£neid. VIII, 55, bellare; duoere doioremy dolere
apud Sil. Italic. VIII, aia ; ducere voiatus apud eumdem, XII, loi, vo*
iare; ducere suspiria apud Nostrum, Theb. IX, 711, suspirare; ducere
virides annos pro injuventa esse apud Ovidium, Art. Amator. III, 61 :
« Dum licet, et virides etiamnunc dncitis annos, Ludite : « ita legendum ;
vulgo, veros editis annos; pro quo MS. Regius babet riceditisy alter m/t-
ditis : ducere juventam vocat Manilius , V, 1 1 1 ; ut ducere senectam Pau-
lin. et Lncan. V, 535; ducere gyros pro gyrare Ovid. Amor. II , 6, 33:
« ducensque per aera gyros Miluus ; » et ita legendum puto apud Manil.
V, 4iS : ■ ^^ sinubus gyros ducit, flnctumque figurat; » vulgo sine sensn
vires sumit: certe vox gyros latet sub ista vires: educere annos Propert.
II , 7, ad cujus eleg. vs. Sy, Broukbusius defendit scriptnram loci Qvi-
diani, veros editis annof. Nollem ita fecisset. Nemesianui, Eclog. IV,

4'-

644 NOT^ IN CARMEN TERTIUM

i3 : « Inqoe Ticem dulces cantu daxere querelas;» i. e. quereffontury
Tulgo mide dixere: ducere carmen Ovid. iSrist. III ^ 14, 3« :

Inque tot adyersis carmen mirabitnr oUnm
Dncere me tristi sostinuisse manu ;

el Episl. cx Ponto, 1 , 5 , v. 7. Ducere cantus serio pede, est canere seno
pede seu versu heroico. Aonios hos cantus infra vocat modos jionios, eC
inferias Aonias Lacrim. Etrusc. ut non opus sit banc vocem in Andinos
vel Ausonios cum Gronovii aniico depravare : sic ducere cantica Alci-
mus Avitus, iibr. de Laud. Vir^nitat. v. i5; Nemesianus, Bncol. Ed.
I 63 : « Lxtus Phoebea duxisti carmen avena ; » ubi vujgo male dixistii
idem, EcL II , 60 :

Munera namque dedi , noster qnae non dedit Idas ,
Voralem lon^os quae ducit aedona cantns.

Et ex hac phrasi intelligendus locns Virg^ilii, £neid. IX, 267 :

Si vero capere Italiam, sceptrisque potiri
Gontigerit victori , et pnedae dncere sortem ;

i. e. sortiri praedam. Ducere remos pro remigare Ovid. ex Ponto. 1,5, 40.

93. Et quibus Arcadia carmen testudinc mensis Cyda lahor nomenque
fuit. Maxime omnium notabilis hic locus propter varias conjecturas
quibus eum sollicitarunt viri docti. Lectio quam in suis codicibus inve-
nit Domitius, fuit : « Gyda libem nomenque fuit; m ex qua vulgatam fe-
cit, et eo modo expiicavit ut non operae pretium sit explicationem il-
lius exscribere. Vir iUustris apud Gevart. , Papin. Lect. V, 6 , legebat ,
« Oda labor nomenque fuit^ » applaudente Gevartio frustra : quippe fy-
rici poet», de quibus hic agit Statius, non dicti fuerunt, fli/ucsi, ut ab
oda nomen meruerint , nt bene observat Salmasius : ob quam rationem
explodenda est etiam Crucei Chorda lahor; et nescio cnjus Lydiuy et
Sido et Ludusy que omnia memorat Gronovius, cap. 5a Diatribes. Ipse
legit, « Cura lyrse nomenque fuit; » ex scriptura codicis Medicel, quae
fuit cicla liben : pro curuy scriptum fuit cula, dehinc ciclay divisa mi-
nuta vocali u ; et liben pro line , solenni coufusione literarum 6 et r.
Consuluit deinde de hoc loco et sua conjectura Salmasium, qui, Episl.
87, rescripsit, sibi non placere Cura fyrcs; quia hoc, (juibus carmen
Arcadia testudine modulatis, fyrce cura et nomen fuit, idem esset ac si
dixisset , quibus fyra carmen canentibus Ijrrw cura fuit ac nomen. Ipse
non dubitat quin vox cura a Statio sit, et pro liben hariolatur melin;
« Cura melon nomenque fnit;» ut pro melon vitiose scriptum fuerit
melen, deinde transpositione literarum lemen^ leben^ liben. Melos vero
latine usurpavit Horatius , et Lucretius mele ; ta /utx» : inde /usXice) poetss
fyrici. Hsec Salmasius : quibus tamen Gronovius non de statu et conje-
ctura priori movetur : nam quod ille objecerat de synonymis testudine
et fyra , id erudite et vere re^tat Gronovius, ostendens ex diversis poe-
tarum locis testudinem interdum tantum esse fyrdi partem^ et ideo hoc

LIBRI QUINTI SILVARUM. 645

loco recte stare posse vi ijnras : qiiibas locu, ab illo adducUs, adde hunc
clarom Festi Avieniy in Arati Pbenom. v. 617, de Lyra :

EiC Chelyt iUa dehinc , tenero qua luiit in aevo
Mercmins» curra reh^ns tescadine chordas;

et Aactoris Pane^rici ad Pisonem, v. i54 :

Sive chelyn digitis et ebtimo verbcre puliat ,
Dnlcis ApoUinea seqoitur testudine cantns.

Habes, lector, elenchum totias negotii; utnim mavis eli^> mihi qoi*
dem conjetftura Salmasii ingeniosior videtu^ Gronovii verior; nec ta-
men ez toto vera : quippe, nisi fallor, simplicius scripsit Statias, « Gura
lyre nomenque fuit : m minima est differentia inter lire etlibe; nam li-
tera n in liben sine dubio ablegaqda est ad vocem sequentem , nomen ;
ut scriptum fuerit, cura llben omenqi^e fuit; ut in Herc. Surrentino,
^' i49y * ^^ placidns Limon numenque Euploea caiinis; • pro omen'
que Euplcfa. Jam vero fyre est idem quod Ijra, utjpote a Gncco Xvf» :
ita Creten pro Cretam apud Ovidium, Metam. XIU, 706 j, et £tne pro
^tnay ibid. v. 877. Idem, Metam. lY, 347 * * flagrant qqojque lumina
nympbes, • ut recte ex veteribus libris edidit Heinsius, pro nymphte;
et XIV, vers. 33a : « spretis tamen omnibus unam Ille fovet nympben
quam, etc. » pro nympham^ ex libris melioribus; XY, 4^^ " 4^® modo
femioa tergo Passa marem est, nunc ene marem miremur hyenam; »
ubi duo Codices habent hjritnem, unus hjrtgnen; de quo tamen meritu
dubitat Heinsius, quum Gnecis sit v«ut« non Cain. Idem, Metam. VIII,
6o5: «Extimnit nymphe; nabat tamen; » et ita IX, 347- Noster, Silv.
IV, 8, a8 : « Qualis maternis Helene jam digQa palestris; » Theb. VI, 8a8
et sqq. hujnsmodi voce Graeca sermonem patrium ditavit : de Tydeo :

lUe qnidem et diseo bonus» tt contendere cursu ,
Nec ccstu bellare minor ; sed cara labores
Ante alios erat nncta |MiIe :

ita legendum; vulgo, corde lahores. ITaXs» pale: nodare paien^ AchiU.
n, 44'* J^m vero constructio eat, « et quibus mensis carmen Aonia
testudine lyre fuit cura et nomen. » Cura est amor, ut in isto , « Lydia
doctomm maxima cura liber;» et.Virg. .£n. IV, 19: «Huic uniforsan
potui aoccumbere cura, » id est, huic uni amori; Noster, Propempt.
Met. Cel. 4l>^ « Annae, si vestras amor est mihi pandere Thebas; > ubi
eque bene dixisse potuit, cura est mihi : Propert. I , i, 36 : « sua quem-
que moretur Cura, neqiie assueto mntet amore novum : n ita legendum ;
vulgo, amore locum, In Venet. et Parm. ii(v^io, Ciclalyben nomenque •
fait; unde minime dubito me recte emer^^sse « Gura lyre, nomenque
fuit. ■ Lyrefuit nomen, id est^fama, gloria; ut Pergamoy nomen Ho-
meri, Propert. H, i. Sic Martial. VIII, 73, 7 : « Fama est aiguti Neme-
sis formosa TibuUi. »

96. Quifurias regumque domos aversaque calo Sidera, etc. Scio qui-

646 NOTiE IN CARMEN TERTIDM

dem tfagctdiam plerumqiie versan in mapii* domibus; sed non semper
infelices sunt regumdomuSy ntnecessario materiam tnigoedie designent,
et jungantur cnmfuriis et sideribus aelo aversis, Lc^e, « Qui furias re-
gumque dolos : • specialiter tan^t notum tragoNlis argnmentum, bistp-
riam Atrei et Thyestis. Ipse Atreus apnd Senecam , Thyeste , act. II ,
V. 179, seipsum excitans, « post tot scelera, post fratris dolos, Fasqne
omne ruptum, questibus vanis agis Iras?« Potes etiam in genere su-
mere regum dolos^ regum quoruoicunque ; sedirerior mihi videtnr prior
interpretatio : Valer. Flacc. 1 , 344 ' " ^^^ ^^ Thessalici pielas cul-
panda tyranni, Suspective doli: » Ftoms, I, 6, de Servio Tullio: « re-
gnnm doio partum sic egit industrie, nt jure adeptus videretur; « En-
nius apad Priscian. de rersibus comicis,

Argo , qua vecti Argivi , delecti viri ,
Petebant illam pellem inauratam Arietis ,
Colchis , imperio regis Peliae , per dolam.

De hoc argumento praeclare Manilius, V, 4^3 et sqq. , de iis qui sub
Gepheo nati sunt :

Quinetiam tragico praesiabunt verba cothumo ,
Cujus erit quaDquaro in chartis stylut ipse cruenms.
Nec minus et sceiemm facie remmque tumuhu
Gaudebunt : atri luctum memorare sepulcri
Ructantemqne patrem natos , solemqne reversnm
£t crcum sine sole dicm ; Thebana juvabit
Dicere bcUa uteri , etc.

nbi iuctum atri sepulcri Sbaliger interpretatur luetum Antigonag, fratrem
Polynicem sepelientis, de quo Statius, Theb. XII. Atqui /tic/u5 atri se-
pulcri caivis alii lugenti^aeque ac Aniigonos convenit; et si hoc ▼oluit
Manilius, dixisset iuctum Tyrii memorare sepulcri, et ita forte legen-
dum, nisi aliam aliquam historiam voluerit poeta. Pro sine solcy legen-
dum sine iuce supra monui in Lacrim. Etrusc. ▼. 55.

io'4.^£xsetv semirutos subito de piUvere vuitus Parthenope. DifficilR-
miis locus, et qni magna ingenia exercuit. Gonstnictio est : «Partfae-
Bope, exsere de subito pulvere semiratos ▼uhus. » Ubi primum, exsere
de puivere saspieionibus obnoxinm videtur, qnnm nsitatins sit dicere
exsere puivere y sine praepositione. Sed defendi forte potest loco Ovidii,
Trist. III, 13 , II et seq. :

Herbaque , quae !atuit Cerealibus obrata sulcis ,
Exserit e te)t4c(^mQllc cacumen humo :

quo tamen loco maena esf^in codicibus diversitas. Difficilius istnd,
subito de pulvere; quid enim est pulvis suhitus? an tnjpectotiis, inopi-
nus? frigidissimum. Sensit hsec incommoda acntissimus N. Heinsius,
qui ad Sil. Italic. XIV, 583 , legebat , « Exsere semirutos Vesuvino pul-
vere vultus Parthenope; » qua conjectura nihil vidi ingeniosius , ant
auctore suo dignius : nec quidquam facilius quam , retracta in sedem

LIBRI QUINTI SILVARUM. 647

soam sylWiba c/e, ex detubito focere Vesubino hoc est Vesuvino vel Ve^
suino; utroqae emm modo diei possit, qaam Veshius et Vesvius poetis
passim appelletur hic mons : nec dubito quin Statius scripserit Vesu-
vino. Gronoirius ^ Elench. Antidiatr. c. 7, aliter hunc locum emendare
Toluit : « Ezsere semiruto subitos de pulvere vultus ; » « semirutus pul'
visy inquit , est qnod alter ait ( Valer. Flacc. ait , II , 3o) , ejectat adesi FunF'
damentajugi, » Sane nimium festinanter vidctur hxc scripsisse vir ma-
gnus. Quid enim sit pulvis semirutus adhuc non intelligo, nec me hilum
juvat iste Val. Flacci loous : nec melius capio subitos vultus; quod ud-
nam latius ezplicasset et iliustrasset : nam , ut mihi videtur, aque bene
scripsisse potuit Statius non subitos vultus. Sed ahius latet ulcus in vo*
cibus semirutoSy et pulvere : quippe vultus semirutiy vei pulvis semiru-
tus, nihili sunt. Ceutella quidem, et vallum, et tecta , et muros semirutos
legimus in Tacito, Lucano, et aliis ; unde apparet, de rebus majoribus^
et in quibus diruendis aliquid laboris vel temporis exhauriendum est,
hanc vocem usurpari ; non de pulvere vel vultu, Lege, nulla pame mu*
tatione, « Ezsere semiustos Vesuvino fiilgure vnltus Parthenope; » ex
Virgilio, iEn. III, 678, de ^tna, « Fama est, Enceladi semiusium ful-
mine corpus Urgeri mole hac ; n ubi vide Pierium disputantem utrum
semusta vel semiusta scribendum sit. Sic busta semusta idem , Mn. XI ,
300; dona semusia Sil. Italic. III, 16; cineres femiWiTacitus, Annal.
II; et ejusmodi innumera. Recte autem Vesuvino fulgure; quippe hi
montes igoiferi, quasi /u/minan(e5 et tonantes a poetis describuntur ;
unde de JStna Virgiiius, iEn. III, 571 : « sed horrificis jozta tonai Mtaa
ruinis; » Noster, infra, v. 207,

Qaom Pater exemtuin territ ad sidera montem
Sustalit, et miseras late dejecit in urbes ;

fulminis scilicet more dejecit montis Jlammas Jnppiter. Valer. Flaccus ,
IV, vers. 607:

Sic obi prompti tonuit qaam forte Vesevi

Hesperiae letalis apex , viz dom i{piea montem

Torsii hiems , jamqae Eoas cinis indutt urbes ;

Ovid. Art. Am. III, 49^* * Sed tamen ^tnaei fnlminis instar habet;»
licet hoc referendum sit ad verum fulmen , quod in jEtna Cyclopes fin-
gebantur procndere. Clare anctor iEtnae, v. 36o, de eo monte loquens,
« Ardentesque simul flammas et fulmina rumpit; • et paulo ante, v. 343)
« Qui rupes terramque vorat, qui fulminat ignes. » Infra, v. 555, com-
parat hos ignes Jovis igni, seu fulmini:

Sed non qni nostro fenret moderatior usa ,
Sed cielo propior, vel qaali Jappiter ipse
Armatnt flamma est ;

quemadmodnm PKn. Epist. VI, 3o, 9 zfulgoribus adsimilat vibrationes
et coruscationes flammarnm ez monte Vesuvio : « Ab altero latere nn-
bes atra et horrenda ignei spiritns tortis vibratisque discursibus rupta,
in longas flammarum figoras dehiscebat : fulgoribus illae et similes et

648 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

majores crant. • Recte werofulgure; qnod poetis idem esse wc fidmme
norunt omnes. Non dubito quin hsc sit Statii manus et mens.

io5. Crinemque affiato monte sepulti Pone super tumulos et ma^i
funus alumni, Difficilior adhuc priore locus. lipsius, Elect. 11, i^^ l^~
git, affiata mente; quod merito non probant irirS eruditi pr« isto Dan.
Heinsii, «crinemque adflatum monte, sepulti etc. « ut sensns sit: « Pone,
o Parthenope, crines tuos, ut sunt etiamnum ambusti et adflati incen-
dio VesuTino, super tumulnm parentis mei. • Et sane hoc vernm esset,
nisi sequentia demonstrarent majus allquid hic delitescere ; qaod illi
non satis attendebant. Yide enim constmctionem : « Pone crinem, ad-
flatnm monte , super tumulos et fnnus magni sepnlti alumni. m Ubi pri-
mum, quis ferre potest ineptam istam T«u/<rexo>4'«f » super tumulos etfur
nus alumni sepulti? Si enim tumuios etfunus habeat, mtmm ni sepuUus
sit : adeo ut plane abundet vox sepulti. Deinde , nemo peritior poeta
duo epitheta magni sepulti alumni isto modo conjnnxisset : dizisset po-
tius, « super tumulos et magnnm funus alnmni; » quod tolerabile ali-
quatenus foret. Sed omnino abundat vox sepuitij, in qua latet hujos
loci depravatio. Sensit hoc quoque perspicacissimns N. Heinsins , qui
quum in Parmensi invenisset sepuitum non sepuiti^ locnm sic refinzit:
« crinemque adflatu montis adustnm Pone super tumulos et magni fn-
nus alumni. » Sanius hoc quam csteroram omnium conjectnre et inter-
pretationes. Liter» p et c^^ ut supra notavi, saepe invicem commutantnr;
adeo ut non sit ma^a mutatio ex montes eduitum in montis adustum.
Sidon. Apollinaris, Carm. Y, v. 5^3 : « quondam mihi corpus adnstnm
Frigoris igne perit;» Plinius, Hist. Nat. XVU, a^? de vitibus: « adu-
runt et flatus quidam eas maxime. » Quum vero prscesserit, ex emen-
datione mea , quam certissimam puto , Exsere semiustos etc. cogor du-
bitare de t^ adustum Heinsii; unde mihi magis placeret, «crinemque
adflatu montis adesum, • eodem sensu ; Propert. IV, 7, 9 : « Et solitum
digito beryllon adederat ignis; » Valer. Flacc. U, 3o: « tmx iile ejectat
adesi Fundamenta jngi; • Vii^l. ^n. IX, 536:

Et flammam adfixit lateri ; quae plurima veDto
Corripuit tabulas , et pottibas hte»t adesis.

Utcnnque hasc cesserit conjectura , certissimnm est sub voce sepuitum
aliquid hujusce sensus delitescere. Gronovius , Diatr. cap. 53 , defendit
vulgatam lectionem afjlato monte; quam hoc modo explicat : « crines
Parthenopes, utpote in capite Vesuvii, finguntur flammse ex Vesuvio
emicantes. Quomodo poneret illos super tumulum Papinii patris? eui-
Jiato monte, hoc est, si adflaret tumulo incendium montis Vesevi. Mons
pro quacunque ejus parte , aut quodcunque in monte. » Frastra haec
vir summus; quippe vox crinisy etsi sspe de rebusjiammeis usurpetur,
nunqnam tamen absolute (ut in hoc loco secundum Gronovinm) pro
fiamma ponitur : neque enim dicere potes accende crinem pro aeeende
ignem; neque Terentianum istud, « In crinem posita est; fletur; » pro

LIBRI QUINTI SILVARUM. 649

tn ignem^ elFem licet; quod qoidem liceret, si vera esset annotatio
Groaoyiana. Vox crinis vel coma^ quftDdo de^mma dicitur, semper
adjanctam habet aliam vocem, ignis pnta, yelfaceSf ve\ astrum ve\ cO'
metes, vel aliam quampiam ejusmodi, quae denotet rem qus emittit hos
crines. Ita in exemplis que ille adduxit : Gatullus, LX, 78 : « Tiden*, ut
laces Splendidas quatiunt comas? » Val. Flaccus, \y 3o5 : « Protulit ut
crinem densis luctatus in extis Ignis; » Seneca, OEdipo, Sog et sqq.

XJtmmne dams ignis et yiridis stetit

Rectusque param yerticem caelo tulit ,

Et summam io auras fosus ezplicnit comam ?

ita legit ex MS. suo Vossius ad Val. Flacc. 1 , 3o5 , pro nitidus stetit.
Vides Terum esse quod dixi: ita Virgilius, iEn. V, 528: « Transcurrunt
crinemque Tolantia sidera ducunt; » Glaudian. XV, Bell. Gild. vs. 49^9
«Etcontusa vagos jaculantur sidera crines ; • Plinius, Hist. Nat. II,
a5 : « Gometas Gr»ci vocant, Nostri crinitas , horrentes crine sang;uuieo,
et comarum nodo in vertice hispidas; • et mox : « Fit et candidus come-
teSf argenteo crine. • Avienus, Arateis, v. 1686, «rutilarum spaiigere
crines Flammarum , et longos a tergo ducere tractus. » Et in universum,
hoc ita esse deprehendes: nec aliier 6eri potest, quum hi crines nihil
sint praeter irradiationes seu emissiones a corporibus istis igneis (non
ipsa corpora) de quibus sermo fit. Non igitur crinis absolute pro igne.
Hoc primum. Deinde : adflato monte^ hoc est, inquit, si adflaret tumulo
incendium montis. Gui bono, vir maxime? et quare adflaret incendium
montis snper tumulom, quum jam ante posuisset crinem^ hoc est, se-
cundum te, ignem? Mitto^ adjlare montem pro adflando ponere mon-
iem ; quum longe alia significatio sit vocis adjlare : mitto etiam a te in-
troductnm novum morem ponendi ignes super amicomm tumulos, quiim
notissimum sit (et a te doctissime isto capite explicatum) crines poni
solere. Quin et si haec omnia admittamus, eadem manebit difficultas de
voce sepuiti; quam , post tumulos et funus nunquam admisisset cultis-
simus et minime omninm otiosus poeta Statius. Uec ideo fusius adno-
tasse visum est, ne magno nomine in errorem inducantur tirones, qui-
que tironum dasse ponendi snnt, ii qui pro seipsis judicare non audent.
Donec melius aliquid ex libris contingat, <ro afflatu montis adesum, vel
Heinsii adustumy sensu optimo , mutatione non magna , Ubenter sequor.

1 10. Nil gentile tenens. Non intelligo quid sit tenere nil gentile. Ad>
mitte in contextum, me auctore, «Nii gentile tumens. » Ecce rem ip-
sam , Thebaid. Vlll , 4a8 :

Priocipium pugnse turmas Asopins Hypseus
OBbalias ( namque hae magnum et gentile mmentes
Euboicum duris mmpant umbonibus agmen )
Repputit.

Nil gentiie tumens, id est , non efferens te , non jactans originem et
gentem tnam. GentHe tumensy ut turmale fremii Thebaid.; famulare

65o NOT^ IN CARMEN TERTIUM

timens Herc. SnrreBt. ; immortale tumens Theb. IV, 833 ; ffentHe mtcan-
tes oculi Senec. Hippol. ▼. 378 ; 'H^ov /M^l^tn apud Graecos ; et inDii>
mera ejnsmodi in utraque lingua. Recte vero tumere de iis qui stirpe
et origine superbinnt. Mnltus in hac Tooe Sil. Italicus; nt IV, i5o:

Ipse , tumens atavis, Brenni se stirpe ferebat
Chryxas , et in tittdos Capitolta capta trahebat ;

X, 176, de Phorco:

Hanc objectantem sese atque ahtiqoa tumentem
Nomina sazificae monstrosa e stirpe Medusae , ctc.

tumentem antiqua nomina^ id est, cum tumore et fastu jactantem et
proferentem majornm suorum nomina. Iterum , XV, 291 :

Hic gente egregius, veterisqne ab origioe regni
iEacidam sceptris proavoque tamebat Achille ;

Auctor Octaviae , v. 496 :

Servare cives principi et patrix grayes
Claro tumentes genere , quae dementia est ?

A. Sabinus , Epist. Demoph. Phyllidi , yg. 5 , « Thesea quo socero ne-
quicquam, Phylli, tumebas, etc. > ita recle emendavit Heinsius pro fi-
mebas. Qaudian. V, in Rufin. U , 3^3 :

Ipse salutatum reduces post praelia tnrmas
Jam regale tumens, ct principe ceUior, ibat.

S«pe autem commutantur hae voces ; ita apud Ovid. Heroid. VI, 65 :

Ultimus e sociis sacram conscendis in Argo :
Illa volat : ventis concava veU tnment :

ita legendum pro ventus tenet; ut Art. Am. II, v. 43a : « Sspe tument
Zephyro lintea, saepe Noto. • Fela tenet ventus, esset, detinet, remo-
ratuTy ut Fast. V, 307; et Metam. VH, 664» ®^ *** partim conjectasse
Francium jam video.

1 13. Stata Quinquennia. Stata sacrificia dicebantur, quae certis et sta-
tutis diebus fierent. Cato : « Stata sacra solennia sancte servasti. » Quin-
quennales ludi stati erant , quoniam certis Qt ipsi fiebant temporibus.

DOMIT.

II 5. Specieque comam subnexus utnujue. Qnum ita habeant omnes
libri, non immiscebo me controversis inter Oronovium et Gevartinm,
utrum scribi debeat subnexus an subnixus. Pro priore stat Gevartins,
Elect. I, 7, et huc trahit Virgilium, ^n. IV, ai5 :

£t nunc ille Paris, cum semiviro comitatn ,
MKonia mentam mitra crinemqoe madentem
Snbnixus , rapto potiuur ;

ubi pro subnixus legit subnexus , ut ^n.* X, 187 : « fusos cerviz c«i l«-

LIBRI QUINTI SILVARUM. 65 1

ctea crinefe Accipit, et molli snbnectens circnlus anro. » Innumera ex
auctoribtts antiquis huc facientia addi possont. Gronovius, Diatr. c. 54,
pro subnixus acriter et docte contendit ; quod nihil aliud est, inquit ,
quam supposituSf indutuisy circumamictus : boc probat ex Sil. Italico,
Virgilio, iEneid. lU, et Glaodiano, XVII, 333 de Gons. Mallii, nbi hunc
Statii locum imitatur :

CoDtul per popnlos , idemqne grayittimus aactor

Eloquii , duplici Titu «uboinn io amun

Procedit , libris pariter fastisque legendus.

Elerat etiam Gevartianam in Virgilinm conjecturam , et defendit anti-
qnam lectionem subnixus, Mihi yerior in hoc Statii loco yidetur Gevar-
tius , eruditior Gronovius. Nihil frequentius occurrit quam nectercy
innectere, subnectere, pro vincire, prceligare'. Virgilius, X.n. VII, 668 :
« sic regia tecta suhibat Horridus, Herculeoque humeros innezns ami-
ctn. 9 Ezempla ubique. Utrovis modo recte dici posse videtur, subnexus
comam ei subnixus comam ; ut nihil adversus ezemplaria mutandum sit.

1 19. Ponere purpureos infantia adegit antictus. Omnino contrarinm^
si quid video, dixisse debuit. An scripsit, « Sumere purpureos, etc. »
Prudent. contra Sjmm. I, 54o: «Gandidiore toga nivenm pietatis ami-
ctum Sumere; » Juven. Sat. II, 69 : « Damnetur, si vis, etiam Garfinia ;
talem Non sumet damnata togara. » Et sane, omissa prima versns litera,
ut in MSS. solet fieri, non multum differentiae est inter onere et umere.
Pro infantiay Gruceus lefjit infantisy ut constructio sit, «genus te ade-
git ponere purpureos amictus infantis : » non male; ut in isto, « nostros
vidisti Uentis ocellos; « et Horat. S. I, 4) ^3 : « qnum mea nemo scripta
legat vul{;o recitare timentis. » Male vero idem^ quum ponere interpre-
tatur sumere , et probare nititur ex isto Ovidii, « posuitque ad tempora
canos Sulcavitque cutem rugis, » quippe alia res est ponere amictus^ alia
ponere canos ad tempora^ hoc est, adponere canos temporibus; et si Sta-
tius dizisset ponere amictus ad corpus^ ferri posset, et intellexissem ; non
autem, qunm simpliciter dicat ponere, hoc efficit.

ia4> ^^ natalis origo Pendety et anibiguo gemince ceriamine terrw,
Miror, Cronoviom hoc loco parum vidisse, quum vulgaribus oculis in-
currat legendum, « et natalis origo Pendet ab ambiguo, etc. » Illud et
debetur geminationi ultimse syllabae vocis prscedentis. Pendet ab^ ut
Lucan. V, 769 : « casu pendemus ab uno; » Manilius, IV, 16 : « finisque
ab origine pendet. » Sensu simili locus in Surrent. Pollii^ v. i33:

Tempus erat, quum te geminse soffira^a terrae
Diriperent, celsnsqne duas veherere per orbes, etc.

I a6. Te degente suum Latiis ascita colonis Graia refert Selle. Recte
Gruceus discerpsit vocem degente (ita enim erat in editionibus), et fecit
de gente. Virgilius, iEneid. IX, 384, «genitrix Priami de gente vetusta
Est mihi; » et X , 35o, « Tres quoqne Threicios Borese de (^ente supre-

65a NOT^ IN GARMEN TERTIUM

ma ; » et ita alibi. Graia vero Selle est Velia^ Lacaniae oppidam ; dicta
Graia qaoniam a Phoc«eD8ibu& eondita * teste Strabonef lib. YI, ioiiio.
Latiis adscita coloniSf propler antitheton Statio adamatam : qaasi dix-
isset, Selle a Grwcis coadita, a Latinis habitata. Qai de Selle in Epiro
hsec interpretantur, et inde accersunt genus Papinii patris, nogantnr :
primum , quia nulla fiiit urbs eo nomine in Epiro. Sella quidem popali,
qui et SelU et Helli dicuntur, occnrrunt apad Plininm et Strabonem ;
sed nulla urbs Selle. Deinde, quomodo esse potuit Seilius seu Epirota
Statii pater, quum supra, vs. 119, dixerit filius, iilum sumsisse togam
pnetextam et bullam auream ? qu» certe nobilitatis Romante, non Epink-
ticm insi£rQia -fuerunt. Hec adeo dara sunt , ut de iis Terbum non am-
plius addendnm sit. Proinde necesse est falli Lilium Gjraldom , Dialog.
IV, et Domitium , et ceteros viros doctos qui Sellen yel Sellas Epirota-
rum patriam Papinii patris statuerunt ; quum plane Velinus faerit de
gente. Notat autem Strabo , lib. VI , arbem hanc Veliam a Graecis tripli-
citer appellatam esse, '£xm, ^txs, Exxii* unde, aspiratione in S mutata,
Selley ut ab'*^^ ^ejc, ab^ErrA Septem^ ab^Bp*-» Serpoj et ejusmodi multis
▼ocabulis. Proinde non opus est ut legamas Graia refert Hyele^ cam
Heinsio, ad Ovid. Metam. XV, 6a6. Si aliquid mutandum, potius esset,
Graia refert Heile, quemadmodum Graeci eam Tocabant; unde Plinius,
Hist. Nat. lib. III, 5, Heliam eam dixit. Male etiam Gronovius et sine
causa To adscita mutatum voluit in adscripta, Diatr. cap. 55. Adsdseere
dicimur quidquid ab origine nostrum non fuit, quidquid adyentitium
adsumimus : ita Latii coloni adsciverunt Graiam Selien : vide qus de hoc
verbo notavi ad Hercul. Surrent. vs. i5i. Ez hoc loco probabiJe est,
immo hic locus probat, gentem Papiniam aut oriundam esie ex Velia,
vel ibi maxime vigoisse.

137. Graius qua puppe magister Excidit^ et mediis miser eviplavit in
undis. Miras turbas dedit ignorantia historiae hujus Graii magistri. Gro-
novius , Diatr. cap. 55 : « Graius magister inepte dicitur Palinurus , qui
Phrygius erat : sed gratum dixit Papinius, sive iEnes, sive Teucris, sive
ipsi denique puppi. » Haec sunt mera frigiditas ; et sque bene Palinuras
dici potuit non gratus magister, quia non gratus erat Deo Somno, qui
eum • liquidas projecit in undas pneeipitem. » In pnccedenti nota pro-
bavi Graiam Sellen esse Veliam : jam vero pueris notum ex Virgil. VI ,
337 et sequent. , Palinurum circa Veliam pnppi excidisse et demersam
fuisse. Statius manifesto alluclit isti loco Virgilu ,

Ecce gabemator sete Palinnnu agebat :

Qui Libyco nuper cnnu , dam sidera senrat ,

Ezciderat pnppi , mediis demersus in undis :

vides ipsa Statii verba , « qua puppe magister Excidit , et mediis niiser

evigilavit in ondis: • et mox, vs. 365, orat iEneam Palinuri Umbra,

« aut tu mihi terram Injice, namque potes, portusque requireVelinos; »

ubi scilicet corpus meum jacet. Etiam Statii magister a Virgilio est,

vs. 353,

Quain toa ne , spoliita armis, czcuMa magistro,

LIBRI QUINTI SILVARUM. 653

Deficeret untis navis rargentibas undit.

Hoc igitar certissimum est, Graiam Sellen esse Feliam; magistrum hunc
Graium, Palinonim : quaeritur tantum , quomodo Graius dici potuerit
quum Trojtmus fuerit : Gruceus ait, Sive quia nomen habet Graium; sive
quia /orfe erat Graius. Pessime; hoc enim modo AstyanaXy et Alexander
seu Paris, Gnsci forent, si nomen solum faceret Grscum; et de altero
membro annotationis Cruceanae , quum de patria Palinuri inter auctores
sileatur, non magis Graius haberi potest quam jEgyptius, qnam ColchuSy
quam Assyrius, Dudum videram Statium scripsisse, « Phrygius qua puppe
magister Excidit ; m ez Lucano , IX , 4 1 9

.... hinc placidis alto delabitur anris
In Ktus , Palinure , tuam ; neque enim srquore tantnm
Aosonio monumenu tenes ; portusque quietos
Tesutnr Libye Phrygio placuisse magisut) ;

et Pompon. Mela, II, 4) «lUancla, Buxentum , Velia , Palinurusy olim
Phrygii gubematoris y nunc loci nomen. » Ita, inqnam, in libri margine
emendaveram ; sed sero : postea enim vidi Gmceum quoque vel Avan-
tium ita conjectasse ; et tandem ex vetusto codice hanc emendationem
profert Nic. Heinsius ad Ovid. Met. XV, 6a6. Recte antem «Velia qua
Palinurus puppe excidit ; » qoippe Palinuri promontorium erat juxta
^eliam; unde geographi illa conjungunt. Strabo, lib.VI, post descri-
ptionem Veli» : Mita ^.T«mf ('fXsAf) 'AXPATHPION nAAJNOTPOZ*
Vell. Paterculus, H, 79, « quippe longe majorem partem classis circa
Veliam Palinurique promontorium adorta vis Africi laceravit ac distn-
lit; • Plinius, Histor. Nat. III, 5 : « Oppidum Helia, quae nunc Velia:
promontorium Palinurum ; * Serv. ad Vir^l. iEneid. VI, 378; «Lucanis
enim pestilentia laborantibus respondit oracnlum , Manes Palinuri esse
placandos : ob quam rem non longe a Velia et lucum et cenotaphion ei
dederunt. » Virgilii locus sic habet :

Nam tua finitimi , longe lateqae per urbes
Prodigiis acti Cflelesdbuft, ossa piabunt;

Qui locus, nisi omnia me fallunt, insigni absurditate foetus est : si enim
finitimiy quomodo longe lateque per urhes? idem est ac si dixisset y»nt-
timi longinqui piahunt tua ossa; quod sane mirum ducerem , nisi quod
nihil mirum habendum est in poemate tam imperfecto. Sed ad Statium.
Edidi igitur Phrygius magister, ita editurus etiamsi MS. auctoritatem
Don habuissero : nec dubito, quin multa ex his, quae jam conjecturamm
nomine veniunt , ab exemplaribus melioribus olim firmanda sint.

1 39. Mason et inde suum longo prohat ordine viue MiBoniden , aliigque
aliis natalibus urbes Diripiunt. Omnium locorum in Statio difficilinm hic
est difficillimus : operae pretinm sit totum apponere et perpendere :

Nec simplex patriae decus , et natab't origo
Pendet ab ambiguo geminae certamine teme.
Te de gente suum Latiis adsdta colonis

654 NOT^ IN GARMEN TERTIUM

Gnia refert ScUc; ( Pbrffioft qna pnppe migitier
Excidit , et mediii miscr evigilaTit in niidis ; )
Biaeon et inde sanm lon^ probat ordine yiue
Moeoniden , aliMiae aliis nauUbus urbcs
Diripiont , cnnctsrqae probant : non omnibus ille
Veros ; alit Tictos immanis gloria &lsi.

Admodam infeliciter hic rem gessit Gronoyios, I>iatrib. cap. 55; ez sex
enim tcI septem conjecturis quas huic loco dedit, ne in una qnidem
stetit. Versu sectindo voluit in ambiguo; veram erat ab : tertio le|^ ad^
sctipta; non opiu erat, et elegantiuB adscita: quarto ▼olt gratus pro
Graius; proba^i legendnm esse Phrygius, Jam ad sextum venimus,
McBon et inde suuniy etc. quem ita ezplicat : « Nunc, ut pateat mens
Statii , ait ille , Maeonem e quo Homeras genitus , et unde a poetis patro-
nymica appellatione Matonides vocatur, nunc sero decidere controver-
siam, quse de Meeonide sui patria fiierit tot inter urbes; et vel hoc
exemplo probare Sellen ipsi patiiam; quippe quuro tantos poeta, qaan-
tus Papinius pater exstitit , non ab alia produci terra , alia urbe , alio
eaelo, potuerit quam quae ipsum Homeram omniam principem dedit.
Longo ordine vitte, est, post multas hominum aetates. • Haec i^tiur jam
excutiamus. Sensus est : « Gemince urbes certant de tuis natalibus ; ■

•

piimum Felia (supra enim probavi Sellen non aliam esse posse quam
Veliamy Lucaniae oppidnm), uhi Palinurus puppe excidit^ et unde (ita
eirim legit Gronoviua pro inde) Mneon prohat stmm Mceoniden. Sed quo-
modo fieri potest, ut Mceon seu Smymceus probet suum Maeonideo ez
Veliay Italiae urbe ? hoc prima fironte sibi ipsi contradicit , et cqne ab-
'surdum est ac si dicas Nicandrum Colophonium natum esse Londini^
Britanniae nrbe. VeL si Mteon cum Gronovio accipias pro patre Homeri ,
quaero quid illi cum Lucanice urbe, aut quo sensu i7/e dici possit pro-
bare filium suum Masooiden ortum esse ex Felia ? Mitto quod verba illa
longo ordine vitte falsum continent, nisi probari possit Mceoniden seu
Homeram ex maxima parte coromoratum esse VelitB; pessime enim
Gronovius interpretatur hsc verba, post multas hominum atates; quum
ncmo unquam in hoc sensn ea usurparit; et si ferri posset haMs inter-
pretatio, abundarent tamen haec verba, quum satis esset dizisse, «et
unde Maeon probat suum Maeoniden; » sine istis, longo ordine vitmy
quae sententiae et sensui nihil addunt. At quid si tota haec de Mwoue
ezplicatio nullum habeat fundamentum? Et sane ita est. Lege modo
hanc Domitii notam : « Mason. Mendosus codex habet Major : nos Mwon
legimus ; quod insequens versus probat. > Vides vocem Mteon Domitii
figmentum esse , pro Major; quam etiam plane habet Parmensis , « Ma^
jor et inde suum. » Sed , quod majoris est moroenti, deest altenim sen-
tentiae membrum. Vide enim : Geminas terrce ctrtanty Veliay et altera
quaepiam. Atqui Velia tantum comparet : ubi est altera, scil. NeapoUs?
Jam non adeo difficilis est aditus ad hujus loci sensum, qui hic est :
« Duae terne certant de honore natalium tuorum ; Velin et Neapolis :
Velia dicit te suum esse de (jente ; Neapolis probat te suum esse longo

LIBRI QUINTI SILVARUM. 655

ordme Tit», * ex mbra quam ibi plenimqae fecisti , et babitatione tua
illic; unde alumnum Parthenopes^ et civem, pauUo supra eum Tocavit.
Nihil evidentius quam ita volai3«e Papiaiam; et tox suum in isto versi»,
Mteon et inde suum, etc. clare mooatrat se respondere precedenti ali^
cui , nempe vS suum in superiori versu , « Te de (^ente suum, etc. » H»c
est ipsa veritas; adeo ut nihil restet nisi ut Neapolin queramus sab istia
Major et inde. Ecce tibi eam, « Parthenopeque suum longo probat ordine
vitae : • jam totum locnm relege :

Te de geote taam Latiis adscita colonis

Graia refert Selle ;

PartbeDopeque suam lopgo prohat ordine vitc.

Mihi tam certom est Statium ita oKm scripsisse, quam me nunc h»c
scribere; omnino enim necessaria est Parthenope, ut respondeat *rn
VelicSy et geminam terram efficiat. Ita Sarrent. Pollii Felicis, vs. i33:

Teropus erat, qaam te gemins sofFragia terrae
Diriperent, ceUusque duas veherere per arbea ;
Inde Dicarchei< multom venerande colonis ,
Hinc adtcite meis ; pariterqae his largas et illis, etc.

Id est, Puteolanis et meis Neapolitanis, Hucusque ig;itur mihi ad plenum
satisfacio : sed quid fiet de sequentibus, Mteoniden, ali<eque aliis, etc?
De iis desperandum est, donec inveniatur codex aliquis qui locum sup-
pleat; mihi enim minime dubium est unum versum excidisse, cujus
sensus hic esse debet : « Ita Smyrna et Athenae : » (vel duae aliae qusevis
urbinm contendentium) « sibi vendicant Maeoniden; aliseque urbes eum
diripiunt aliis natalibus ; et omnes proferunt sua argamenta quibus hoc
probent. Atqui non fieri potest ut ille in iis omnibus natus sit: interea,
illi qui hoc certamine exciderunt, sibi placent, quod magnis tamen
exciderunt ausis ; quod , licet falsitatis convicti sint , tamen est aliquid
grande etiam in ipsa fal&itate , quum quaestio tam magni momenti pen-
deat. I* Optimus hoc modo exsurgit sensus. Asteriscis igitur iocum,
utpote mutilum, notavi : quod jam caivis patet. Gronovius ita concipit :

Maeon et unde •unm Ion(ro probat ordiDe vitte
Maeonideo , aliac quem aUis certantibus urbcs
Deripionty canctaeque probant :

infeliciter : nec enim Statius scripsisset alice quem aliisy tam dura eli-
sione , et perpetuae carminum ejus suavitati contraria : et natalibus sine
dnbio est vera et necessaria hujus loci lectio. Neque «ro Deripiunt stare
potest, sensu salvo; quippe deripere est ex altiore loco aiiquid rapere;
quod sensui hujus loci non congrnit. Porro, nescio an satis latine dici
possit deripere aliquem aliis certantibuSy pro ahripere: et pat6 non posse.
Tandem concedit vir ma^nus tolerari posse ilhid Diripiunt; ut illa, aliis
certatttibus, sint auferendi casus, pro, «Quum aKae interea etianmum
certent. » Jam ad se et veritatem redit ; nt mirer ab illa unquam aber-
rasse. Diripi dicitur qnidquid magna c^ntewHone et stadio expetitur;
Suetonius , Vita Persii poetae , « editam libram continuo mirari homines

656 NOTiE IN GARMEN TERTIUM

et diripere coeperunt; » Noster, Thebaid. V, 730, de filiis Hjpsipyles
postquam matrem inTenerant ; « per tela manusque Irruemnt , matrem-
que avidis amplexibus ambo Diripiunt; » Juvenalis, Sat.VI, 4^4) *q<>is
amet , quis diripiatur adulter, • ut legendum esse dudum annotarunt
riri docti, pro decipiatur; Sidon. Apollinaris, carm. II, l^io^ ■ Diripiunt
diversa oculos, et ab arte magistra, Hoc vincit quodcunque vides. »

i3a. Alii victos; id est, inflat, tumidos et superbos reddit; quo sensa
hac voce utitur Sedulius, carm. lib. II, aa^^ ubi hnnc Statii locnm forte
ante oculos habnit :

Diacipolot jubet esse suos , talesqne snpernae
ConciUat vitae , quos non yentosa loquendi
Gloria , nec vana de nobilitate saperbos
Saoguis alat ; sed forma tacens , hamiliqae refulgens
Mente nitor, caelo fadat de plebe propinqaos.

i33. Atque ihidum profers annos, vitamque salutas. Ibiy id est, Ifea-
poU. At cur non Velies? inquies. Dicam tibi : infra, vs. 162, narrat Sta-
tius , juvenes ex Daunia et Lucania et aliis regionibus conmieare solere
ad Papinium patrem, eruditionis gratia : hi illum petierunt, inquit,
patria relicta, Atqui Velia erat in Lucania; Lucani i^ritur juvenes dici
non possnnt pairia relicta ire ad Veliam, qi|ia Velia erat in eorum pa-
tria. Haec observatio totum nodum semel solvit, et demonstrat quam
vere emendavi Parthenopeque pro McBon et inde. Yide etiam vers. 167 :
« Quos propiore sinu , etc. > id est , Neapoli propiore , vel propinquo ;
et vs. 141 9 • Sit pronum vicisse domiy n id est , Neapoliy quam patriam,
terram vocat, Ad Uxor. vs. i3. Pro vitamque salutaSy Heinsius ad Ovid
Rem. Amor. vs. 93 , legit viiamque solutamy quam interpretatur otio-
samy nuilis occupationibus adstrictam. Sed si hoc voluisset Statius, opi-
nor dixisset occupationibus vel curis soiuUtm ; non simpliciter solutam :
quae si aliquid est, alia res est, nempe mollisy luxuriosa. Recte vitam
salutas : vult, tnitto vitaSy in ipso limine viUSf et translatio est a locis
seu personis quas primum adimus et videmus , et quas primo statim
congressu salutare solemus. Sic Epiced. Glauc. v. 78 et sqq., de infante

recens nato :

.... raptom te protinas aliro
ScutaUt exsultans , ac prima lucida voce
Astra salutantem, dominos sibi mente dicairit ;

ubi salutare astrUy ut hic, salutare vitam. Vide et Glaudian. in Pr. G>ns.
Stilich. I, 118. Elegantissimum quoque istud profers annosy et Statii
eruditione dignum : sumta vox ab artificibuSy qui proferre opera sua
dicuntur, quum piimum exhibent: Horatius, Art. poet. i3o, «Quam si
proferres i(|pota indictaque primus ; « Noster, Theb. II, ai5 et sqq.

.... species eat ceraere avorum
Cominus, et vivis ceriantaa valtihns ora ;
Tantum aasae proferre maous ;

LIBRI QUINTI SILVARUM. 6S7

ita lef^eDdnm , nop perferre. Dioit igitur Statius, Dum specimen tantam
annorum tuorum das, ante veros annos, et in ipso limine Titae et paene
puer, protenut raperis ad certamina quse viri vix implerc valent. Hapc
notanda duxi , quia Heinsius ad istum Ovidii locum to profers interpre-
tatur differs : non bene.

i38. Inde fretfuens pugncB^ nuUoquCy etc. Nimis plebeium sapit vox
pugnoB pro honesta illa contentione ex qua tanta laus et gloris^ victori
contingebat. Lege, « Inde frequens palmce; nnlloque, etc. » Ssepe mo-
nui voces dissimillimas genuinis , pari numero syHabarum , et qu«e ab
eadem litera inciperent, his Silvis irrepsisse. Ita turbes pro tingas, caniu
pro cretay crudo pro crebrOy docto pro dextro, et simitia : ita Thebaid.
y, 346, « Illis in Scythicum Borean iter, oraque ponti Cyaueis arctata
vadis ; » ubi vulgo sine sensu legitur oraque primum : ostia ponti vocat
Thebaid.VI, 3a8. Eadem commutatio harum vocum palma et pugna
Virg. lEtfi, V, 38o, « Ergo alacris, cunctosque putans excederc ^u^»a; n
ubi pro pugnay Pierius in Rom. et Longobait). Godd. inv enit palma ; et
ita edidit Heinsius. Palnue vero est victorue; quod non monendus esses ,
lector, nisi causa loci Virgilii , Georg. III, loo et seqq. , dc equis :

.... Ergo aDimos aevamqoe notabit
Praecipue ; hinc aliat artet , prolemque parentnm ,
Et qait cnique dolor Ticio , qose gloria palmae ;

id est , victoruB. Sed diu qiuesivi quid sit istad , artes prolemtfue paren^
tum : primo enim, ineptissime conjunguntur artes et prolem; deinde,
non de prole ibi agit Virgilius, sed de equis admissariisy seu iis qui in
spem gentis submittendi sunt, a vs. ^3 ad vs. i38; deinde de matrt6u.<
ad vs. 146. Nihil igitur ad rem istud prolemy quum sensus hujusmodi
essc debuerit : Ergo prfccipuc notabis animos et sevum parentum seu
eorum qui generaturi sunt; dcinde alias virtutes ^^ttusque, et quis dolor
cuique victo, etc. Ne dubites quin Virg. scripserit, « hinc alias artes mo-
remque parentum : » ita de apibus initio Georg. IV, 4 : « totiusque ordine
gentis Moresy et studia , et populos , et praelia dicam ; » Lucret. I, 591 :

Nec toties postent gcneratim tccla rcferrc
Natoram, motat, victnm, moresque parentum;

et II, 663 : « retinentque parentum Naturam, et mores generatim quaeqne
imitantur. » Morem vero non moreSy propter sonum; nt Georg. I, 5i :
«Ventos et varium caeli prsdiscere morem. » Servius reliquit aliquid in
huuc locum; sed verba ejus adco comipla sunt, ut nihil inde colligere
possimus , nisi prius rorrigantur. Sic igitur scribit : « animos avumque
notabis Prcecipue. Ante omnia aetatem et magnanimiiatem requires. Post
ccetera; i. e. parentes et studinm. w Ubt primo culpandos cst Servius, qni
interpretatur to notabis per requiresy quum verum sit observabis : deinde,
verba ista post ccetera non comparent in contextu Virgilii ; et si compa-'
rerent, non tamen explicari possent per isfa parentes et studium. Sed hic
librariorum error est , non Servii ; ille enim ita scripsit : •• Ante omnia

658 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

artaten et aiafpaniiiiitaietii Mcpiire»; post, eftCtfra, vk est, paremes
(forte arte$) et stQdhiin. • Jatn forte tibi videbitur Sernam Ip^iase mo-
Ttm, quod expUcat per itudium. PhilaiK^yrii obaenrationem Tide; sed
Yide tantum ut rideas : « Prolem parentum note posuit; est enim pro-
prie liberarum (lef^e iiberorum)^ ut , Geminam partu Jahit lUa prolem. «
Mirus magister hic.

141. Sitpronum mei$»e domi. Recte faiec explicat Gronovias : ■Dicat
sane aliqnis , pronum esse , facile esse sub domesticis jndicibus coronas
mereri : quid yero habebit intidia quo admordeat Achaicas Tictorias
tuas ? » Sit est concedenijs ; ita apud Propert. Eleg. 11, 7, 5,

At niagnas Cacsar : tit magnas Caesar in armis ;
Devtctae genies nil in amore valent :

ita legendum; yulgo, sed magnus Ossar. Sensus est : At, dioet aliqujs,
Gxsar est magnus, o Properti, et te cogere potest relinqnere Cyntluani.
Respondet ille : Sit Caesar qoantumvis ma|^us in armis; haec nihil ad
amorem. Vide locum suavissimnm. Mox, vs. i44» 'otief lasstda; recte:
ut Silv. I, 5, a : « Nec lassata voco toties mihi numina Musos. »

i4a- Germine Lernce ; corona ex ladis Nemexis : ea erat ex apio. Dom.

i43* Athamantes pinu ; id est, corona ex ludis Isthmicis, qaa? ex
pfcnu dabatur. Athamantheam dicit, quoniam Isthmici ludi instituti erant
pro Melicerte, fiJio Athamantis, secundum Pausan. DoMrr.

t5o. Pios agt^Stes , quos simplices vocat Manilius, fV, i^o. «Extrema
per illos Justitia exbedens tcrris vestigia fecit, * ut de iis VirgiL Geoiig.
11,473- Vers. fSi, Siculusque senex , Theocritus; quem tamen Tnjia-
erite juvenem vocat Virgilius, in Catalectis, XI, 19 et seq.

Dulcia Jactantcs alterno carmina vcrsa»
Qualia Trina^riae doctos amat juvenif .

Hsc omnia, utpote parya, tic^/at? M{/x«?of congessi.

i54* Saltusque ingressa viriles Haud formidata temeruria LeuoadeS^p-
pho. Locus minime suspcctus; immo, hac ipsa parte qua mendosum
puto, laudatus a snmmo viro Jos. Scaligero, Lection. Ausonianis; qui
hiec notat , ad Cnpidinem Crucifixum , vs. a4 )

^ Et (le nimboso saltiun Leucate mioatnr

5 Mascula Lesbiacis Sappho peritiura sagittis :

« Masculam vocat, quia, quuaa femina esaet^ prajoipifeai se dedit ei illo
saltu ex quo tantum soUbant viri aese impatieotia amoris iacttboi. Nan
propterea dicebatur locus ille a^^ t»? «^frsif) non mhfjm «m «faavr:
unde saltus viriles vooat Statius ; et HoratMis M AasoniM noatar wttcmat
eam matculam. a Hrc Soaliger; qni tanen, qnasi aui obiinaa, statiBa

HBRI QUINTI SILVARUM. 6Sf)

«ubjicit W PlolffuUBO H«ph«8t. cata1o(pim ez Leucade se praeipitantium ^
9P quo ^vkmfeminm cpmparenl, Artdmuia Mausoli re^s uxor, et JiAe-
4^p9 qu^pdam £mif«eoa( quibus ex Atheneo, DipnoB. XIV, 3, Calycen
quamdaiu addit Tollius. Si igitur femina eque ac viri ez hac petra se
precipitaru^t | et anctor^s qui hoc ppodunt nihil notant quasi nove aut
inusitate factum , quasro quare bi saltus appellentur virilaMy quum femi'
nini xque vere dici po^^ipt. Immo Mepandervfipud 3trabonem, lib. X,
pa(j. 3ii, ed. Casaub., dicil Sappho |»nmam fuisse quae ez Leucade se
praecipitaret. Necesse i^itqr est St^tium scripsisse, » actvjque egresfa
viriles,» id est, superans fgrtitudinem virQmfn: cui eoifjeclursp apsam
dedit locus Jheb^id- VI , 33,

Aspcr'«r contra» pbniJtasque cgressa virilfs
£x(*ii}plo faioaUs premit, hortamrqoe v^lfiitei
Orba parens ^

egrfssa^ eoc superans, prtMstant, excedensf Thebaid. X, SS^^ « Sen w**
m« e^ressa modum , leu f^ioria pneoeps ( » XI , 34 , v Pan illi geoitor :
tener binp conalibus annos Egreditur ; » quod raitn^iMrv annos vooat
in Qlau^a MeUoris, vs. 1091 Juvenal. VI, 635, * et finem egrAssi legemt'
qne priorum Gf aode Sophocleo oarqien bacchamur biatu i n L4i«anus ,
Iib.VII,vs. 593,

.... Doodam atti^t arcem

Juris , ei bumaQUiu colmen quo cimots premunf ur

Egressus , meruit ^tis tam uobilf letum ;

et IX, 794? * Humaiiumque «gr^ssa modum super uoinia meinbrii l^ffla-
tur saqifs. « Tmn^irfi mfintes viriUs simiU senao Aieimu« Avitus, de
JUud. Virgiiiiiat, vs. aS^, « Femineo soxu mentes transite viriles. » Se*
neca, de Ira , |, i, « Ilon vides, ut omnium animalinm, simul ad nocen-
dum insurrezerunt , procurrant notae, ac tota corpora soUtum quie-
tumque egrediantur babitum , et ferita|em suam ezasperent ? » et de
Brev. Vite, cap. i4f ■ 9f u)io nobis sseculo interdictum ef t : in omnia
admittimur : et si magnitndine apimi egredi bumanse imh^cilUtatis an-
gustias libet, multun» per quo4 spatiemur t^mporis est. » Ita, Epist. 4i»
« veiustis arboribus et solitam aJtitudinem egressis frequens lu<rus. •
Sic « mensuram umbrarum egressse Pyramides , • SoUnus , pap. 4^.
Tac. Anu> XVI, 10 : « mo4o muliebri ejulatu, aliquando, sexwm figress»^
voce infensa, clamiiabat. • Mirus est boc in loco Domitius, qui ipt^-
pretatur saltus viriles, « carmen poeticum , quod virorum est ; » .e^ ^f^r
viter eos inseciatuur qui pro Chaldde (qus? erat antiqua et depravata
lectio) substituun.t Leucade. Non opus est boc commentum refuiare*
OUm restituam bapc voc^in Propert. IV, 69 vs. 17, « Actia luIesB Leuc99
monument^ carinae : • ubi vulgo legitpr peiagus m^nusHentt^f suie fiMu^iv

160. Senosque pedes 4Btjuare solutis Versibus. Non de scrfpforv patre
hic agit Statius, sed veterum poetarum enarratore et interprete : male
igitur qui eiplicant h»c verba « resolvere hezametra Homeri in aUa

4a.

66o NOT/E IN GARMEN TERTIDM

genera carminum. » Scd decepit eos voz FenUmSy pro <{aa clare leg^i-
dum Focibus : quod ille senis pedibus (camiioe heroico) scribebat , tn
solutis vocibus ( prosa ) squabaa , et passibus te<fuis conutabaris , nec proaa
tua majestatem carmiois Homerici minoebas. Optime haec ezplicat Rof-
Kiius, carmine de Compositione etMetris Oratomm, vs. 9,

Dptiinns Orator seqoitar ratione poetas,

Cognatus virtate sua ; metramqne recusans

Hic qooqae vult numeris yoces frsenare vagantei :

voces vagantes sunt quas Noster solutas appellat ; sopra, vs. 101 , nsi^ve
orsa libebat Aoniis vincire modis, sen voce solota Spargere; ■ ita 6e-
neth. Lucani, vs. 2a , « £t vinctse pede vocis, et solotae. » His contrarije
voces in nodum adstrictay apud aoctorem Paneg. ad Pisonem, vs. 69 ,
« Seo jovat adstrictas in nodom cogere voces. » Rem optime ezprimit
Seneca , Consol. ad Polybium, c. 3o : ■ Agedom illa quae moko in^nii
toi labore celebrata sont, in manos some, otrioslibet aoctoris carmina;
qoae to ita resolvisti , ot quamvis stroctora illorom recesserit, permaneac
Umen gratia. Sic enim illa ez alia lingoa in aliam transtolifti, ot (qaod
difficillimom erat) omnes virtotes in alienam te orationem secale sint. «
Vide ad Lyric. ad Sever. vs. 67 , obi fosios dizi. Potes etiam legere
solutis Gressibus.

i63. Jugera Dauni. Rutolos intelligit, qoi Ardeam tenoerunt; et Si-
lios Italicus eos appellat Dauniam pufrem : namDaunu&fuitpaterTomi,
qui Rutulis imperavit. Sequenti versu, Veneri plorata domUs. Lariniom
intellimt, libi erant aedes Veneris conununis nomini Latino, ot scribit
Strabo, ma(|^na populorum celebritate ploratae : nam Nomicfns flovtos
proximos est , in qoo ^neas filios est sobmersos. Domit.

171. Et operta domos incendia servant. Miraberis, Icctor, quo senso
incendia dici possont servare dofmos : magis fbrte miraberis hanc lec>
tionem defensam ess^ dnobus magnis virisGronovio et-Gevartio; quo-
ram ille ita scribit , Diatr. c. 35 : « incendia non proprie servant domos
ant faciunt ut illae illaesie maneant; scd mter incendia continoa domos
illaesae manent et sef\'antur : ideo incendiis adscribit poeta quod existit
una et conjunctum est cum incendiis, nimiram durationem et conser^
vationem aedium ; more familiarissimo poetis fingendi ctlriof re fjn «mov. «
Emdite sane ; et ita saepe factom poetis ne^ari non potest. Vide tamen
quanto praestet , « et operta animos incendia servant ; » qua ignis vivit
sub terrisy et incendia, licet operta, tamen vigent et animos servant, lu
scripsisse Statium evincit voz operta y quae miraculum auget ; quippe
operta incendia exstingui solent ; hic vero , Baiis , quanqoam operta , et
sob aouts, aqois permizta , tamen servant animos et vires soas. Si reti-
neas domoSy voz operta minime necessaria est; immo propositom poet«
destrait, et to 0«e/MiaTev penitos toHit; qoid eniin mirom, si domus
servantur qoom incendia operta sint ? Scripsit er^o animos. Simili sensu

LIBRI QUINTI SILVARUM. 6fM

de iEtna Justiniis , IV, i , « Accedunt ▼icini et perpetui .£tnae montis
i^poes, et insularum iEoliduin, ▼eluti ipsis undi« alatur incendinm. Ne-
que enim in tam angustis terminis aliter durare tot seculis tantus
ignis potuisset, nisi hnmoris nutrimentis aleretur. » Natus error ez eo
quod prima litera <rev animos amissa erat in ultima prsecedentis vocis ;
inde ez nitnoSf quod non intelligendum erat, fecerunt domos. Gontra-
rio modo peccatum apud Vell. Paterculum , .II, 37 , ubi pro « vir animi
bellique fortissimus, » sine dubio legendum est, « vir domi bellique
fortissimns ; » qne phrasis sepissime apud bonos scriptores occurrit. In
hac voce, pariter ac Statius, depravatus est Propertius, III, ao, 9:

Formnata Dimit , modo stt tibi fidus amicut !
Fidns ego : in nostros corre , pneOa , unos :

ita legendum; vnlgo, Fortunata domus^ et Fidus ero. Sed de his ali^^.
Animos vero rebus inanimis ssepe attribni notum iis qui poetas etiam
leviter attigerunt ; Gom. Severus , ^tna , v. a8o ,

Un^e repente q^ies et molto foedere paz sit,
Cor crescant aniini penitus , sen forte cavernie
Introitnsque ipsi fervent, sea, etc.

sttpr-a, vs. 371^ numero singulari,

Nallam faJlere opus , non mutos cernere sacros
^maei montis frnnitns , animnmqae fiiirentif ;

ubi pro mutoSy vetus editio habuit multis , pro quo substituit mutos
Scaliger, et eum secutus Gorallus, quoniam, inquit, « metu et admi>
ratione obmutescimus. » Atqui hoc non efficit voz mutos nisi simtil ad-
datur causa quse mutos reddit ; non enim dicere potes mutus sum sim-
pliciter, pro dolore mutus surn^ vel metu mufuf sum^ vel a<^mtratione :
pessi|ne etiam Scaliger, qui copjungit duo.epitheta non mutos sacros
fremitu^ ^tnae. Pro muitis, non dubito quin legendum sit vultu : sed
vocem sacros quam pariler cormptam puto, aliis relinquo qui huic poe>
mati obscurissimo et depravatissim,o manus admoturi sint. Idem , su-
pra, vs. 1.4^9 " Nam quo liberior, qnoque est animosior ignis, etc. n
Animos fiuviis passim assignat Noster : ita Theb. VII, 4^6 1 ^^ Asopo

flumine,

. . . forte et trepidantibut ingent
Descendebat agris : animos sive imbrifer arcns ,
Sea montana dedit nobet , sea fluminis iUa
Mens fait, objectnsqae vado Pater arma vetabat;

ubi pro nu6e5, scribendum puto tabes, ut nivem inteiligat Staiius ex
montium verticibns resolutam; efprofiuminis clare legendum numinis;
modo enim praecessitybimma etfiuvium. Similiter Thebaid. III, 671,

XJt rapidas torren» animos cui yerna ministrant
Flnmina , et einti concreto frigore montet ;

ubi eleganter niWs vocat concretum frigus : hic locus confirmat meam
conjecturam de *rf tabes pro nubes. De hyeme Noster, Theb. Xli, 662,

663 NOT^ IN CARM^llS TEtlTIUM

• lon^ftm nidigMttt qaietem Tollit byemi aDilnot , ventbM^A tibiUit
AitJtos; » de ^enth Vir||ilia8, JEn. X, 356, « itia^no discordet aatlMt«
▼eoii Pnelia eea tollant ammis et ▼iiibas teqais : • etiam trvcho animm
dooat idemi) £n. VII, 383, k Dant animos pla^. • ^^i^nt animos^ at
Theb. VI 4 7ti, « Jamqae procnl meminit deaitrae senraiqae tenoram
Diseos; » SU. Italicus, 11, 987, « snper instrepit acer, Ec serrat cor^
tam perfractis oksibus azis. •

i8o. Arma probare Momtroiii Saiiu^ prmaa^um^ue mkera oertm Au*-
guriie, Ita optime emendavit Lipsias , Eltet. 1 , 9 t ante erat Mamstrmlie
aliis vel alisy Rom. haHs, sine sensa aut constmctione : et tamen ez-
plicare conatur Domitius, et tueri Gruceos ; minime refellendi. Deinde,
pro Auguriisy credo le^ndum esse Auguribus, quia in toto hoc cat*-
lo^o bon officia^ sed pers^nas nominat. Ita Saliiy Quindecemviri y fta"
mini^y Lupenii; ad quam fotmam etiafn Auauresy non Auguria^ di-
cendum esset : et forte totus locus ita legendus , « pnesagisque cthera
certum Auguribns : • «erfiim tethera monstrasti prtesa^ Auguribusy id
est, non faUacem tbthera^ Hiebaid. VIII, ti8, «Nam tibi praesagi,
quisnam super auguris usus, QniiV& Farcs tua jussa trabant? » et so^v
■ Ipse nihil certum sagis clangoribus «ther Pnecinet. • Ita ceriis pem^
nis de re eadem Valer. Flaccus, I, 333. Si retineas Auguriisy non satis
patebit cui monstravit certum «ptbera Papinius pater : volait vero Augu-
rihus: ita legendum; et postquam bflec scripsissem , ita in Parm. et Ven.
int^Af. Vid^ similes depravationes apud Cronov. ad li^. ItS, 60.

i88. Hi Pontica frenant. Parm. et Ven. babent condita. Et sane nU
tra (^uftrendum puto de *rSpontica; hujasmodi enim nomina solent de-
notare « res ad statnm civilem et historiam natidnuA pertihentes ; • non
ipsd (oca. 8tc taf^ittiftA et Tvf/fnfnui apud Atbensfeum et alios significant
h^oYiism Carthaginis et Tjrtrhejiorum , non Carthagtnem, ei Etruriam:
ntfjfOtiH Theitpiaca dixtt Artiobius, lib. VI, p. 19B; Ta B*9irtatui: ijui ne~
jotia ThespiitCa scriptitarunt , 01 ^a, &%ffiriajta. y^Harru» Juvenalis, Vin,
jlao: «iA teena nunqaam cantavit OrestH, Troica non Scripsit. > Sic
Ptthiea ftttos fibros Inscripsit ^l. Italictts. Ad hanc igitut Formam Pon-
tiea esset ta norruMt, res ad Ponti statum et historiam spectantes , non
ipse Pontus; qnod tamen sensus loci b^jus postulat. QoKrendum igi-
tur puto.

195. Talia dum celebras, etc. Capitolium primum aedificatum a Tar-
qdinio B6ra¥ias d^dicavit : id arsit bftllis civiKbu^ : Sylla instauravit el
dedicatit Giitulus. Quum item b\ella ci^ilia (^j^rereAtur inter Vespasia-
nikm et Vitelliabos p^o imperio, Sabinaft, Velpatliani frater, cum Domi-
tiano adbuc puero in Copitolhim coiifogit; et , vift penetrarent hostes,
convulsas undique statttas objerit. Jh ipsd aditn ftices injectae sont; in-
certum «n a propiignaftoHbusi, an ab hostibas ; «rsitqae Capitoliata io-
riefeosatft , ut 4eHbii Tadtus. Id fiacinus post conditam uH^em , ot idem

HBRI QUIMTI SILVARUM. 663

e$t aaoUMT, lootQOtissimim popalo Bomaoo accidtt) nollo ezieroo ho-
8te. Eo tempore docebat Romae pater Papinii, Capitolinomqoe ioeen-
diom carmioe defleyit mira celeritate in Vitellianorom iuvidiam. Vespa-
siaooa coepic iottanrare ; sed eo moriente iterom incensnm est , qood
Domitiaoaa restitoit. DoMrr.

J98. Et Sefionum furias Latitt sensere cohortes. Ita vulgo editnr. Ve-
tostiores tamen Rom. et Venet. habent sumsere, notante et probante
GronOYio, Diatrib. c. Sy; et ita ego in Parmensi inveni. Optime et ele-
gantissime. Noster, Theb. XI, 627 : «Talia dequestns, paullatim sum-
serat iras Mortis ; •■ Sih Italic. X , ^S: « neque enim , certamine somto ,
Tempestas tanta, et rabies impone fuissentf j» Amobios, Ub. VI, ioitio :
« Quae qoidem nos cessamus non ideo vel ezedificare vel facere tan«-
qoam impias geramus et scelerosas mentes, aut oliqoem sumserimus
temeraria io Deos desperatiooe contemtom; sed quod, /etc. • Moluis io
oso hojus vocis Tacitos ; Annal. II , 66; « occidi Cotyo jubet, mortem-
qoe sponte sqmtam ementitor; » et ita passim, Annal. III, 7, « sumti
exitii signa;> Annal. VI^ 3i, de Artabano rege Parthorum) «Is, meto
Germanici fidus Romanis, aequalis io liuos» mox auperbiam in nos, vt-
vitian io populares «omsit; » Histor. III, 69 : • Sed, quod in ejusmodi
rebus accidit, consiUnm ab onmibps datom est, periculum paoei smm-
sere. * Optime igitor sumsere furias, Uae vores pariter commutantur apud
Ovid. Amor. II, 5, 53 : «Torqueor infelix, ne tam bona senserit alter; »
ubi in aliis iibris erat sum^eriX; qood admisit lieinsius.

aoo. Exdsis 4fumn m talatia tempiis.^» CancitUs ore pio. Concinere so-
latia nihili est: lece« Ccncipis ore pio. Ita Pietat. Abasc. vs. 3, « Hioc,
IViscflla, too solatia grata oiarito Coocipcrem. » Coaicipere solatia est
toiarif ot comeipere fu^as^ fugare^ apod Ovid. Faat. II, a86; spem oon-
cipere, sperarey Sabioas, Rpist. lU, 79; etLocaooS) III» i34; eoncipere
belia, heUarey Sii. Ital. XIII, 7^5; coneipere preoes, procari, Ovidios,
Metam. VIII ^ v. 68a : « Cono^oot Bancisqoe prcces, trepidosqoe Phi-
lemon; » et ioonaeEa ejosoodi, qaseiioD eiscriho : m et p io MS8. ssspe
oonmotagDtor ; ita sopra, ▼. 6g, praaeinerem pro preeoiperem. Sic onus
pro opus apud Ovid. Met. 1 , 4? ^ * S^<^ ^pu* ioclosom oomero distiozit
eodem Gora Dei;» YvJif^o onus; sine seoso: opus est or6i5, mundus,
quem infra, ▼. a58, vocal mundi molem operosam. Looaous, VI, 483 :
« Tantae molis opus percossom voce recessit ; » id est, munJus; ita enim
et ibi led^ndomi pro onus : idem, X, 197 : « Ast e%o Caelicolis gratum
reor, ire per omnes Uoc opos ; » id est» omoeS ootitiam habere mundi
et natuTfB. Vide Seoecam^ de Provid. c. i, ubi mundum vocat tanium
opus. Pariter depravatus idem Oyidius, Met. XI , 2Sj: «Proous «rat
Titan, inclinatoque tenebat Hesperiom temcme freiiMo:» atqui qoo-
modo Titan tenere potnit Aesperiom jfretum 9 quum pronus tantom erai,
non adhoc occiderat? Lege , tepebat; ot Met. I^ 63 : « Vesper, et occiduo

664 NOTiE IN CARMEN TERTIUM

uas litora sole tepescunt. » Sed hoo in notU suis jam video occupasse
cl. Burmannam.

aoa. Captivaque numina defles. Tolerari poteat : quom vero Grono-
vius , Reliq. ad Silv. testetnr in MS. Flor. essejbanina (qnod et in Rom.
legi); in Cod. Salisb. et edit. Venet. fulmina (et ita Parroensis); ne-
mini dubiam esse potest quin Statius scripserit, « captivaque falmioa
defles; » quemadmodum etiam edidit Gronovius. De incendio Gapitolii,
Jovis sedis , a^t» FiUmina pro Jove qui ea jacit ; exempla ubique. Soter.
Gallic. Ters. 64 ) « nec fnlminis atri Sit fnetus : h^s ultro laudabit Jap-
piter artes. »

aog. Lustrataque Tempe Pulsantem. Tempe sunt loca quaevis amoetia;
iude tempe Theumesia Theb. I, 4S5; Heloria tempe Ovid. Fastor. iV,
477; Nonnus, Dionysiac. II ^ AtX^tec aviiiirra fjt*rifX*^ TEMHEA ITvfiMfr.
Etiam absolute pro nemora: Theb. X, IT9, in antro Somni, «efful-
gent siWae , tenebrosaque Tempe Adrisere deae. » Unde Uesychias T^^cr*
explicat <r«t oyuv/i T^f « ;t*f <«. Proprie, de Thessalicis scilicet, Virg. Georg.
11 , 4^6 '• * o ubi Tempe Spercheosque et virginibus bacchata Lacsenb
Taygeta ! » ita enim legendum pro campi (pneter elegantiam lectionis
et propria nomina Spercheos et To^^efa) evincit Glaudianus, XXVI, de
Beflo Getico, vers. 181, ubi hunc locum aliudit,

.... gemit irriu Tempe
Thettalas, et domitit irrisam cantibut OEten;
Spercheosque et virginibns dilectos Enipens
Barbaricas lavere comas.

Pariter corruptns Lucan. VI, 618 ^ ubi pro campi RkodopfMque saxa^
legendum esse Tempe^ probabit magnus Bentleius. Quis vero explica-
bit qusenam sint hasc Statii Tempe iustratay aut qno sensu sumenda ista
vox lustrata? mihi omnino non Lquet. In.teUigit proculdubio poeta lu~
cos et nemora Musis et Apollini dicata ; sed quare luec pneter c«tera
lustrata dicuntur, aut quibus ritibus et ceremoniis lustrabantur Y»aec ne-
mora nunquam legi. Placebitne haec conjectura? « Me quoque vocales
lucos monstrataque Tempe Pulsantem;» monstrata Tempe, a te, scil.
monstrata. Monstrare propium in hac re verbum. Snpra, Monstrasti
Saliis^ etc. Ita infra, v. a35,

Tu cantns stimulare meosy ta pandere facta
Heroum , beUique modos positnsqne loconun
Monstrabas ;

Protrept. ad CFispinum, v. ia8, « Monstrabunt acies Mavors Actxaque
virgo. » Ita passim apud Mostmm et alios. Pulsantem Tempe ut Achii-
leid. 1, 10: « neque enim Aonium nemus advena pulso, Nec mea nunc
primis albescunt tempora vittis. » Non displicet hsec conjectura; ct eo
raagis, quod facile est investigare causam depravationis : scriptum erat
nempe mostrata; inde mustratay et ex eo non inteliecto tustrata. Nihil
in hoc mirum, quum frequentes sint vices literarum m et / in libns

LIBRI QUINTI SILVARUM. 665

aDtiqais. Ita supra, v. 96, domos pro dolos. Sic apnd Juveoalem, Sat.

VI , yers. 6o5 et 8qq.

.... Scat Forcana improba noctu
Arridens midis iDfantibos : hos fbvet olnit
Involvitque sinn : domibui tunc porri^t altis,
Secretomque sibi mimum parat :

ita legendum: vulgo, falso et sine sensu, hos fovet omnes; scriptum
erat olnis pro ulnis; inde in omnis, id est, omnes^ demi^aTic lectio.
Plinius, Epist. IX, la: « CSastigabat qiiidam filium suum quod paullo
sumtuosius equos et canes emeret; » sic vulgo legitur; sed proculdubio
scripsit Plinius , ■ equos et canes aleret. » Ita summa pro Sulla apud
Senecam, Gontrov. II, la, ut recte restituit Gulielmius. Sensum loci
Statiani egregie illustrat Ovid. Trist. II|, 7, i5 et seq. de Perillae ingenio,

Hoc ego Pegasidat deduxi primns ad undas,
Ne male fecundae vena periret aqusp.

Atque haec olim commentatus eram. Jam vero incidi in conjecturam
quse impense placet; nempe AscroBa pro lustrata : « Me quoque vocales
lucos Ascrseaque Tempe Pulsantem; m ex Propertio, II, i3 et seq.

Hic me tam graciles vetuit contemnere Musas,
Jussit et Ascraeum sic habitare nemus:

Ascra erat oppidum Bceotiae, patria Hesiodi, qui supra, v. i5i, voca-
tur Ascreeus senex^ ez Virgil. Ecl. VI, 70. Juxta hanc erat Helicon, et
fons Aganippe, et luci Musis sacri; quos vocales lucos et Ascraa Tempe
vocat Noster. Ascrteos fontes Propert. II, 10, a5: Symmach. Epist. I,
47, « Nisi forte in silvis ApoUinem continuaris, ut ille pastor Hesiodus,
<|uem poetica lauru Gamoenalis familia coronavit. » Vides quaenam fue-
rint hae silv4e et Tempe Asertea; nempe que olim incoluit Hesiodus
AscrcBus, Musis et Apollini sacra : haec dicit Statius se pulsasse, et ad-
missum fnisse. Optime omnia conveniunt; et unius tantum literae / dif-
ferentia est inter scripturam vocnm lustrata et Mcraa, in charactere
Longobardico; ex quo transcripta esse omnia que ntmc habemus ha-
rum Silvamm ezemplaria, nullus dubito.

a 1 1 . Neque enim mihi sidera tantrnn JEquoraque et terras quam vos
debere parenti. Ita libri vetusti; quae Domitius, quum non intellexit,
depravavit hoc modo , quantum ostendere parenti. Et hunc secutas sunt
multae -editiones, et inter eas Gevartiana. Antiquam et veram lectionem
restituit Gronovius , Diatrib. c. 5^^ et bene ezplicavit. Gonstructio est :
« neque enim tantum est mihi debere parenti sidera aeqnoraque et ter-
ras, quam illi debere vos, o Musae; » id est, non tanti ezistimo debere
patri nieo hanc lucem et caetera vitae beneficia , quanti quod ille vos
mihi primus monstravit : plus illi obligatus sum propter hoc, quam pro-
pter vitam. De voce debere in hoc sensu dizi supra ad II, 3 , » tibi de-
het Mamadryas annos. » Sed multo melius, si quid video, legetur, « ne-
qiir coim mibi sidera tanti ^quoraque et terras, quam vos deberc,

666 NOTiE IN GARMEN TERTIUM

parenti; • « n«que eiiim IHQti ett nifai (id est^ Tum tanfi daeo) ddbere
parenti sidera et aequora et terras, qaam (id est, ^iutfKi) debere ilfi
vos, o Musse : » facilivs boe e€ usitatins ; et Latinitas yidetur hoc postu-
lare. Juyenalis , Sat. III , ▼. 54 : • tanti tibi non sit opaci Omnis arena
Tagi, quodque in mare Tolvilnr aurum; » et VI, i37 : « tanti vocat ille
pudicam; » Ovid. Rem. Amor. v. ySi, exemplo appositissimo , « Attibi
sit taati, ooa iiidulfjere theatris. • Qnam pro quantum vel qtumti: om-
nibtu enim casibus et numeris servire potest. Petronins, in Catalectis,
ai; de Neptuno marmoreo aquas fundente,

Qaam melior , Ncptuoe , tuo tort ista tridente !
Post peiagns dalces hic tibi dantor aqnae ;

■ Quanto melior est sors ista sorte tui tridentis 1 » Bilirae brevitatis !•-
cutio est apud Manilium, V, ^SS^ de iis qui sub aquila nati sunt,

Illius in terris orientis tempore uauu

Ad spolia et partas surget vel caede rapinas :

QnaaMfu hwMmin dederit stra^es, dabit iUe feramm :

ita le^endumpro Quum^ue.* quam, id est, qiuintum: « quantum ho-
minum strages ille dederit , tantum dabit ferarum. » Sosipater Ghari-
sius , lib. I , p. 66 : « Hoc femur, hujus femoris : sed frequenter hujns
feminis, hnic femini dictum est; et pluraliter femina quam femora; *
id est , « tam femimi quam femora. »

ai^. Quam tuus ille dits^ ^ua non mihi gloria majorl ha hnac io»
cum vere restituit Politianus, Epist. Vl, i. Ante fuiCy (fuaik et iUm
dieu Sed non ex toto vestituit; repetendum enim erat t* ^Mm.* « Qum
luus ille dies ! quam nob mihi gloria maf or 1 » elegaos nsus particols
quam, Quam non major ut quam nullus^ id esc, ^M«m noit Mu»y Kal.
Decemb. v. 98 «

Qaos ibk pnkcul hic dics per niBM !
Quam oallo saoer «xoicaoex aevo i

et Ovadio, Ain<0r. 11, 11, ^7 <t seq.

Quid? si concnssas Triton exasperet undas?
Quam ttbt tunc toto nullus in ore color !

vulgo nunc toto; Martial. Epigr. VI, 10, 5 et w\.

At qaam non toinci», qoam nuUa mdHtns ira ,
Quam pladdo «Mtras legerat ore fireces i

Seneca , de Benef. VI , a3 : « Vide quantum nobis permiserit , quam
noQ if tra homines , hvmant tmperii condhio sit. » Sed verior est inter-
pretntio, riuam non major, id est, quanto minor; vide notam praece-
dentem, et ad Equ. Mvx. ts. 8a. €a1purnius Flaccus, Declam. XLV,
« Qaa» phis ud vestra judicia cnjusque, judioes , proficinnt merita pri-
vata quam poblica ! • ubi to i^uam aon mutandum esse in quanto recte
admonet /abrriss. ^nmaniros. Dicit igitur Statius , « quanto minor fbit
in t9tis recitatiofiibus mea quam tua fjioirisL ! tua scilicet, utpote qni

tlBRl QUINTI SILVARUM. 667

nileiB 6hutii ^«ttueras. • ^ In Add«ndis Marklandtis ! Emettdavit Poli-
tiinasy QMnH tuus Uk diet; rMe ; et htic adludit Venet., Quamvts ille
dies. E£;o addidi, quam non mihi gloria major; et ita Veneta. A.

aii. ^jfMctonir AceUi lUe magis» Immo athUteSf ut optinte emendavit
Salriia«iii8. Tsdet errons et commenta Oomiiii trantcribere ^ qui tne-
batnr Acniess quem « vesti^o subaequitur Gracens ; nisi quod legit
Aeetes^ et pro qwavis patre eumit i merito ob hdc GronOTio notatus ,
£lench. Antidiatr. cap. 7. Nec te terreat prima ift athletis correpta ; ita
enim lierieolet; OvidittS, Metam« Vi, 467 : « Jamque moras male fert,
cupidoque revertitar ore Ad miindBta Procnes;* ubi vide N. Heinsium:
Petr. Sat. 5 18, «Et baocis redimita Daphne, tremulsqne cupressus;»
et statim, ■ Atque urbanq Procne. n Sed hec a me notata prior occupavit
Heinsius; qui ex Horatio addit c^nciiiis prima brevi; et Therapnwus se-
cunda, ex Sil. Italico, XIII; vide Salmasium, Epist. 93; et ex eo Gro-
novium^ Diatr. c. 57. Martialis, Epifp*. V, 11 :

Sanhmychst , imsrigdoi , Bdsmaetat , iaspiihis uno
Varsst ia srticaio Scdla , Severe , meui.

Ita Ptoefiessony prima brevi, apnd Vater. Flacc. 111,34; Cycnus apud
Auson. Epist. XX ; et magnetiSy Mosell. v. 5t6 ; Atlanta apud Sil. Ital.
Sensus vero est : Pater qui Indis Oljmpicis filium athletem spectat, ma-
gis «st athletes qnam ip^e filius; magis athletes spectatur, sc. ah aliis;
quippe eum attendunt cunei. Tta Pietat. Abascant. vs. 21G, «sed toto
spectatar in agmine conjux Solns; in hunc magnae flectuntur lumina
Romflftift et in Glaucia Atedii, vs. 1^3, « erant illic genitor, materque
jacentis Moesta; sed attotiiti te spectavere parentes; » Theb. VUI, 564 :
« Nunc pedes ense vago , prensis nunc celsus habenis Ceu spectetur,
agit ; » ubi vetus scholiastes : « ceu spectetur : sic pu(piabat , quasi vir-
tvitis snae judice spectante : » ita legendum ; vul^ro implicatur hsec nota
cum altera, et pro specttinte legitur spectare, Ovid. ex Ponto. III, 1,59:
«Qntdquid ages igitur, scena speclabere magna; » Sil. Italic. IX, 4^3 :
«Isetus uterque Spectari Snperis, acuebant roentibus iras : » ita forte
legendum pro addehant. Haec adnoto, quoniam Salmasius et eum secu-
tus Gronovius legtint , s^ecfator athtetes. Non recte ; praecessit enim spe^
ctator initio sententic , « Talis Olympiaca juvenem quum spectat arena
Qui (i^enuit : » quum spectat juvenem , id est , quum spectator est juve-
nilT: tpquumne erat ut spectator iteriim ingereretur idem pater, et in
eadem sententia? Seneca, de Provideniia, cap. 4) «Militares viri glo-
riantur vulneribus , l«ti ioetttem meliori cansa sanguinem ostentant :
idem licet fecerint qni integri revertunttir ex acie , magis spectatur qni
saucius redit. » Nihil magts appositum esse potuit. Gravia iis denuntiat
qui hanc emendationem respuunt Salmasius, Epistola, quae praefigitur
Elench. Antidiatr. Gronovianae, his verbis : « De emendatione mea, spe-
cfBfor athletes Hie magis^ nec tu dubrtasti, nec dubitari posse scio^ nisi
a simitihui illrns hominis, cni neminem imperitia et «utpi^/f similem esse

668 NOT* IN GARMEN TERTIUM

judico. • Graceam inteiligit. Bt qaidem DoUem me Gracei esse simil<
nec tamen Salmasii minas metuo, qaum optime sciam Statiam scri-
psisse spectatur non spectator.

a3i. Nam quod me mixta quercus non pressit oliva, Etfuyit tperatus
honos, quum dulce parentis Invida TarpeU caneret te nostra mayistr^
Thebais. Uryebant priscorum exordia vatumy Tu cantus stimulare meos,
tuy etc. Locus notabilis ob errores doctorum viroram, qoos (Scalige-
rum scilicet, Gasaubonam^ Petayium et Domitiam) redarguit Grono-
vius, Diatr. cap. 58. Ipse in iis quse eo loci adfert (alibi enim meliDs)
nqn minus redarguendos. Scribit i^tur totam locom sic t

.... qaam dulce parenli
InTida Tarpeio caneret te nostra magistro
Thebais ( urgebant priscorum exordia vatoirf),
Tu cantas stimalare meos ;

quonim verborum constructio hec est : « quum, te ma^tro, Thebais
nostra invida (exordia priscorum vatum ui^ebant) caneret dulce Tar^
peio parenti. » Ubi quaero, quare Thebais invi^la vocatur, et ctu invida?
Veterum poetarum glorine, inquit ille; « atque boc ezplicat Statius in
parenthesi illa, urgebant priscorum exordia vatum^ id est, exagitabant
Thebaida fama sua, quam illa parem sperabat, et apta est. Addit duice
poeta propterea, quia conscius suae virtutis gloriosissimus vates, da-
mnabat suos jndices , eorumqne censuram dedignabatar, et vel invitis
illis bene se et scripsisse et recitasse confinnat. » Atqui primum, si hoc
voluit Statius, parenthesis illa poni debuit post vocem Invida; non
media illa {Tarpeio caneret te nostra magistro Thebais) quc totam sen-
tentiam pendentem, turbatam, et confosam reddunt, interposita ad-
mittere. Nec melior interpres Gronovius in istis, dulce parenti Taxpeioi
impossibile enim est Statium dicturum fuisse, se, vel Thebaida snam
cecinisse dulce parenti Tarpeio^ quum in isto agone victus (uerit, et pro-
pterea Jovem vocet scevum et ingratum , ad Uxor. vs. 3 1 , de bac re :
« Tu, qaum Gapitolia nostrae Inficiata lyrae, ssevum, ingratumque dole-
bas, Mecum victa, Jovem. » Non igitur dulce /ovi cecinity sed omnia
contra ; nec tam absurdus fuerit Statius ut hoc affirmaret. Mitto quod
vocem invida (quae malitiam et vitium pleruinque, Statlo semper de-
uotat, accepit Gronovius de honesta illa (emuladone quae alit ingenta.
Sed et ipse, credo, sententiam de hoc loco mutavit; quippe in reUqui&
;id Silvas haec invenio : « Quum duUe parentis. Potuit scrtpsissc :

Nam quid me mixta quercus non pressit oliva
Et fugit speratus honos , quum loce parentis
Irrita Tarpeii canerem ? Te nostra magislro
Thebais urgebat priscorum ezordia vatom ;
Tu cantus stimulare roeps , tn pandere facta , cic.

luce parentis Tarpeii, die qui festus erat Jovi GapitoUno , quoque agon
oi committebatur : irrita canerem , quia , ut ait ad Uxorem, Capitolia

LIBRl QUINTI SILVARUM. 669

nostnr Inficiata Ijrtw: urgebat aatem Salisb. Don urgebant: et foret
sensus : Gur enim tam infelix foi , qnam dicam fuisse causam , nt in
agone Gapitolino yictns non exhilarare te potuerim hac quoque palma
occupata? Quae sequuntur nihil huc pertinent; sed pergit enarrare pie-
tatem et officia parentis eiiga se, etc. » Optima sane haec et GronoTio
digniora; et licet ez omni parte yera non putem, tamen ea sunt ut ne-
minem illoram pudeat. Dndum videram legendom esse canerem; et
sententiam novam incipere debere ab istis, Te nottra magistroy et ez-
plicari eo modo quo eam ezpIicaTit GronoWus. « Theh^is nostra urge-
bat exordia priscomm Tatum, ■» id est^ sequehatnTy imitabatur scripta et
arigamenta ▼eterum poetarum; ad eorum ezemplar exigebatur, te ma-
gistro , te monstrante. Uoc certissimnm est : sed de priore sententie
parte et conjectura Gronovii, « Nam quid me mizta, etc. • merito potes
dnbitare; non enim adeo insolens esse auderet Statius, ut cnm Fortuna,
seu Imperatore potius, disceptaret, et quereretur de malo erentn poe-
matnm suorum : deflere infortunium snom equius et modestius erat ,
quam arroganti superbia palmam poeticam sibi vindicare contra jndi-
cinm Domitiani, qni in eo agone a seipso instituto aut ipse presidebat,
aut, quod idem est, judices constituebat^ a quibus ad publicum pro-
vocare mazime esset et stultitis et impiidentie aiigamentum. Istnd igi-
tur quid pro eur iocum non potest habere^ nisi sommam arrogantiam
et petulantiam Statio adfigas. Snpra querebatnr,

Hei mihi , qaod uncom patriat e^ yertice frondet
SoUque Chalcidicae Cerealia dooa coron*
Tc snb tette tnli !

jam pergit, in eadem querela : « Heu quod me mixta quercus non pres-
sit oliva, Et fugit speratus honos, etc. « paullisper hoc admittas et sana
omnia et optime hncusque cohcrentia prsstabo : et quidem facile fuit
ut vox Heu mutaretur in Nam initio versus, et literis minutis conscri-
pta. Heu quod ut ad Uxorem, vers. 60^« Heu nunc illa tenet viduum
quod sola cubile. « Et nisi ita legas, sensus imperfectus erit; quum
nulla sit redditio , nihil quod respondeat v^Tt Nam quody et sententiam
concludat. Deinde legit Gronovius, « quum luce parentis Irrita Tarpeii
canerero; » speciosa sane hsec; lux parentis Tarpeiiy id est, diesfestuSy
ut dies Trivics Silv. III, 1 ; Thebaid. VII, 98, ad Archemorum, «Da,
parve, tuum trieteride multa Instanrare diem; « id est, festum tuum
diem. Irrita canerem, id est^frustray ut Theb. VI, 768, irrita frendit.
Stare igitur posset h»c conjectura, si a MS. aut varia lectione favere-
tur, aut nisi aliunde subverteretur. Vide enim : si retineas irrita cane^
remy bis idem dicentem feceris Statium; quippe si fugit speratus honoSy
non opus est ut dicat se irrita cecinisse; quum ob hanc ipsam rationem
irrifa cecinit quod fugit speratus honoSy vel fugit speratus honos quod
irrila cecinit. Si dixisset poeta, « Irritus sui sperati honoris quum irrita
canerem,« non ferres; atqui eo recidit Gronoviana iectio. Retinendum
igitur <ro Jnvida^ t*i alibi quxrenda hnjus loci depravatio, nempc in voce

670 NOTiE IN CABMEN TERTIUM

d^lce, Feliciter eaKendavi : « cpQni loatra parentia InTida Tarpeii oaiM»
rani) » lu$tm paretUis Tarpeii wnt qn» snpra ad Uxoram, v. 92, vocat
OtpitoUna lu$trUf « Et Gapitotiiua ^nqvonnia proxinia lastrit; > Sor*-
rentio. PoUii, v. 69 « Hnc me post patrii Uitum qninqaenni^ Instri, etc. •
et in £uehari»l. ad Domitian. v. 6a , • 6«pe coronatia iteres qainqncn-
ni« lustiia; « Thebaid. I, 4>i 1 « Non aliter quam Pisaeo ana Instra To-
nanti Qwun redcunt. « Ignotior paallo vox luitm a librariis in duiee
mutate fuit) ita, lAcrim. Etmsc. vs. aoo, pro /mcu/« scxe, Rom. edit.
habet duleia. Minime dnbito quin veritatem eraerim; et mecom sen»>
tient nqui ei boni bamm remm jndioes. Xnftm eanefVffi , nt anpra ,
va. ii3f «Qnam atata landato caneret qoinquenoia versa: a idem ast
oanm iuttna et quxn^uenniai eft hoc emendatiooem meam eonfirmat.
Recte etiam invida : invidere et invidum poetis dicitnr, quidqoid rei ali*
CHkt cimJttcaiatur^ ant tiotif ftoii wespondet; in Arb. Ated. , v. 36 : « Imaai-
lem Brimo, sta^a invida et invida tda; • Theb. X^ 394 * * Invida fata
piis, et Fors ingentibus ausis Rara comes; « Seren. Sammonicna, libr.
de Medioinay cap. la , «Invida ai maenlat faeiem lenti^ decoram; •
Val. Fiaoc. IV, 100 : « Pingne aolnm, et doris re^ noq invida tauria; »
id est , quas taurorum laboribns respwndeU Fktgit ifgaur Statiom apera-
tna bonos, qanm oaneret luetra Capitolina votis non respondentiaf m*
vida; ob qnod Jovem yooat uevum et ingraiumy oarm. ad Uzor. v. 3i,
ut supra Dotavi. Nihil video qnod hnio emendationi opponl possat.

£t jam patet, quantum ii falhmtar» qai hinc colligiint Statium com-
roisisse suam Thebaida in agone Gapitolino; inler quosannt Casaubo-
nus ad Suetonium , Gronovius in Diatrib. et Scali§. de Emend. Temp.
et ad Ausonii Professor. V, ubi bsec leguntur : « In eo n^one Statius
post incredibilem totius Urbis exspectatignein Undem Thebaidem suam
recitavit. Sed non placuit, et contra cum alii coronati fuerunt; id qnod
ipse non uoo loco in Silvis conqueritur, sed ioprimis in Epicedio Pa-
tris : unde locus Juvenalis grammaticis non bene perpcnsus explicatur:
« sed quum fre^it subsellia versu, Esurit, intactam Paridi nisi vepdat
A(^ven; » nam satyrice dicit exim fre^iss^ $uh$^Hia versu, quod, ut Co*
mici loquuntur, recitans non ftctit, sed excidit, hoc est non placuiu •
Hic cogor queri de oegli^rentia suuMni viri, et festinatione in scribendo;
si enim rejecisset oculos ad versum Juvenalis abhinc secundum, certe
vidisset ea verba Promisitque diem nihil minus quam dc agone Capito-
lino intell^i posse ; iste enim agon stato et fixo die pelebrabatur : atqui
Statius eo Juvenalis loqo dicitur promittcr^ diem nrhl , quo recitarct :
quse verba demonstrant rem esse arbitrii sui, sive ee die recitaret, sive
non ; quod in die agonis Capitolini locum habere non potait. Deinde
ista explicatio verborum fregit subseUia versu per recitans non stetitg
omnes Comicos superat ; et miror unde in mentem viro maximo venire
potuit eiL istis verbis aliquid colUgere, de Statii infortunio in commit-
tenda Thebaide sua ludis Capitoliois ; aut quomodo potuit esse tam se-
curus sensus, qui, secundum iuterpretationem ejus, hic est| «Quum

LIBRI QUINTI SILVARUM. 671

non placuit, esurit, nisi Paridi Tendat intactam Agaven. » Atqni Jirre-
nalis omnia contraria dicit , acilicct « « Quam naxime placiiit , esnrit ,
nisi, etc. » adeo ut, ai Scali^er ez isto JnTenalis loco agi^essus fnisset
probare Statium io a0one GapitoUno coronutum esse, mnlto felicins ei
cessisset. £t victum quidero esse Ijfoatnim in eo agone ipse testatnr,
SilT. III , 5 , ad Uxorem ; sed in eommUtend^ Thebaide victnm , id yero
ez hoc aut alio quovis loco qnem adducit Scaliger, aut quisquam alius,
coUig^i posse pemego. Sed nec ex rei natnra Terisimile est ludis Gapi-
tolinis, commiasam esse Thebaida, utpote argumenti tam alieni, nec
quidquam facientis aut ad laudes titstiluidrts aut numinis cni institue-
bantur ; cujus rei in bujusmodi negotiis ratio praecipue babebatur: unde
Delphidins apud Ausonium , loco supra meroorato , dicitur puer cele-
brasse Jovem^ in his ludis; unde etiam magis probabile est Statium hoc
loco scripsisse lustra^ ut simul fbrte adludat ad poematis sui titnlum ,
qui foret, Xujtra seu Lustrum Jovis Capitolini, vel Lustrum Capitoli-
num; in quo tam Domitiani institutoris, qnam Jovis laudes optime con-
jungere potuit poeta : et Jovem qutdem in eo poemate qnod fndis Capi-
tolinis commiltebat, Siatium celebrasse inde probari potest, quod,
quum excideraty vocat Jovem smvum et ingratum, carm. ad Uxorero ,
prout supra monuimus : quare vero in^raium, nisi quod successnm non
attribuit poetoe laudes ejus canenti? Jmperatorem quoque suas laudis
partes in hujusmodi ludicris habuisse patet ab ezomplo illo apud Tacit.
Ann. XVI, c. a, ■ Ac forte quinquennale ludicrum aecundo Instro cele-
brabatur ; a narratoribus oratoribusque praecipua materia in laudem prin-
cipis adsumta est; • et ez Plinii Paneg. c. 54 : " £t quis jam locus misene
adulationis manebat ignarus , quum laudes Imperatorom ludis etiam et
commissionibus celebrarentur? » Sed clare probat Quint. Inst. III, 7,4)
laudes Jovis perpetuam fuisse hujns Capitolini certaminis matcriam :
m An laades Capitolini Jovis , perpetoa sacri certaroinis materia , vel
dubisB sunt^ vel non oratorio ^nere tractantur?» Thebais igitur non
committi potuit hoc agone, in qno Jbt^ts laudes erant perpetua vatum
materia. Sed aliud argumentum verissiroum et firmissimum contra eos
qui hoc de Thebaide statuunt, dnci potest ex ipsa, lib. XII, 810 et sqq.
nbi opos suun ita alloqoiiur Statius :

Durahisne , precor , dominoqne legcre tuperstes ,
O uiihi bitsenos nraltum vigilata per annos
Thcbai?iam eerte praesens tibi fama benignam
Sinrnt iter, cfepitque aovam monstrare fiitims.

At qua fronte, quaeso, dicere potuit Statius /amamjam stravisse beni-
gnum iter huic poemati, si in commissione ejus excidisset, et nojs pla'
euisset? Sed heec satis. Obiter tamen monendus es pro « ccepitque nf>-
vam monstrare futuris,» legi debere, ■ coppitque viam monsirare fu-
turis : " patet hoc tum ex sensu (qui in altera lectione nttUus est), tum
ex istis Stravit iter. Scis, opinor, to pressit in istis, « Hen quod me ■uxta
quercus non pressit oliva, « idero esse ac cinxit^ coronavit; de ^ua voce

67a NOT^ IN GABMEN TERTIDM

pleoias ad SiW. II, i, ts. ii6; et quercum seu comnam quemam prv-
mium esse Yictoris in hoc agone, atpote Jovi sacro, cnjus arbor est
quercus. Haec corona ab ipio Imperatore iis imponi solita ; onde Poeta-
rom laureatorum morem manasse pntat Scali(|per ad locnm Ausonii.
Enormem hnjasce ioci inteipretationem commentus est vir doctas, An-
nal. Statian. c. 16, senrata ▼nlgari lectione.

344* P^onos dolores colunt; logent in sacris Isidis Pharise et nominis
.£gyptii. — Mygdonios, id est, Phrygios in sacris Cybeles. — Et non
suafunera plorant. In sacris Isidis deflent Osiridem necatum , qui pra*-
sentabatur in sacris Gybeles ; Atyn , qpn abscidit genitalia ; quorom neu-
ter ad eas pertinet. Domit.

258. Ifec segnis labe senili Exitus instanti prtemint memhra sepulcro.
Recte GronoviuSy Elench. Antidiatiib. c. 7, pro iabe legit tabe; Amob.
lib. II, p. 54 9 ■ Nos immunes malis ab his sumus, et non eadem ratione
morborum incommoditatibus frangimur, et senectutis destruimur tabe?*
Plin. Hist. Nat. II, 63 : « ne mors lenta nos consumeret tabe; » Elegia
scriptoris antiqui, edita Barthio, Adyersar. XL, 18: « Nos yoluit lenta
tabe perire Deus; » Ovidius, Heroid. XXI, 69 :

Am tibi jaiu nulki est sperauc cura puelhe ,
Qnain fenu indigna labe perire tims :

ita recte emendamnt Scip. Gentilis et Heinsius, pro labe: auctor Cirif ,
vers. a53,

Dulcia deinde genis roramibus oscula figens
Persequitur misene causas exquirere ubis ;

ita legendum ; vulgo , « causas exquirere talis : » supra dixerat , « araof
noto te macerat igne; « et, « Nec levis hanc faciem (neque enim pote)
rura subedit; » ubi quoque vulgo inepte subegit: et versu proaime se-
quenti, pro Rhamnusia fallit , legendum, Amathusia fallar; Amathuna
est Venus. Deinde, pro prwmisit membray Gronovius vult promisity rae^
taphora a debitorihus sumta , qui instantibus creditoribus promittunt.
Acute et ingcniose. Sic Plia^dr. III, Epil. v. 19: « Et mors vicina flagiubit
debitum. » Sed nihil mutandum puto. Eleganter dicuntur membra png'
mittiy quando eegrotus lento et diuturno morbo gradatim evanescit, et
nil prteter cutem morti relinquit, ut de Tithono Horatius; qunm ■ con-
sumta membra Ad minimum redigantur onus,» secundum Ovidium,
Metam. XIV, i^g-

370. Vates longcsva infema DiancB est Sibylla, quam « locis llecate
pnefecit Avemis, » ut de ea Virgilius, JEneid. lib. VI, 564-

272. Si Thessalicis Admetus in oris Silva una relro Phylaceida rettu^
lit umbram. Ita in antiquis editionibus legitar hic locus, quem per sc
satis depravatura, depravatiorem primus reddidit Domitius ;qnem se-

LIBRI QDINTI SILVARDM. 6^3

cttts sunt pliMres editiones, et inter caeterat Gevartiana) pro Silva una
retro , sabstitaeiia Silva utia tetray et doto commento induceDsumbram
Admeti referentem umbram Phylaceida^ i. e. Protesilaiy ex inferis. Om-
nia fialsa; et si vera essent, sensum Statio dignum non efficientia. Ni-
hii i^tnr hunc moramnr; ecce enim adesc Heinsins, qui ad Ovid. Fasf.
1 , 387, pro « Thessalicis Admetus in oris » legit « Thessalicas Alcestin
in oras, » Toce Alcesiin absorpta in praecedente aliciSy propter similitu-
dinem literarum; cujus rei multa ibi et prceclara sane eiCempIa profert :
et pro Silva unay ad Orid. Heroid. XIII, 35, legit, litera mutata, Si
lux unay quoniam unus dies Protesilao impetratus est, quo ad superos
rediret, narrante Luciano in Dialo£ps Mortuorum; ut totus locus hoc
modo constituatur, « si Thessalicas Alcestin in oras, Si lux una retro
Phylaceida rettulit umbram. » Velles haec tam vera esse, quam sunt in-
geniosa et Heinsiana. Primum enim, etsi Protesilaus unum diem impe-
traverity quo uxorem Laodamiam reviseret, tamen quum nihil tale de
Alcestide memoriae mandetur, fieri nonpotest, ut verba lux umiutrique,
Protesilao et Alcestidi , ex lequo conveniant ; quod tamen postulat con>
structio, si tux una rettuHt Alcestin, si lux una rettulit Protesilaum.
Deinde, si utrique haec verba lux una aeque applicari possent, non ta-
men sensuisatisfacerent, utpote eausam hujus reditus non designantia,
quod factum est in prioribus exemplis descensus ^ncae et Orphei , il-
Hus ob patremy hujus ob uxorem; ita etiaro in his fieri oportuit, Alce-
stidis propter maritum Admetum , Protesilai propter uxorem Laodamiaro .
Stare igitur non potest Alcestin , et ad Umbras iterum detrudenda est
herois rari exempli. Latet aUquid aliud, quod Gronovius hoc modo ex-
pedire conatur, INatr. cap. 59: « si Thessalicis Admetus in oris, Si la-
sciva retro Phylaceia rettuUt Umbrara ; » « ex Silva una fecimus, inquit
vir doctissimus, Si lasdvay non sane distorta apicum mutatione, ot
sensu exigente. Phylaceia est ipsa Laodamia, quam lascivam vocat,
quippe cujus amor et desiderium conjugialia gaudia nirois reminisceba-
tur. » Sed nec haec possunt subsistere : quippe Admctus non rettulit
umbram uxoris Alcestidis , sed ipse ab ea referehatwr^ quum ea seipsam
interfecerit, ut ille ad vitam et superos remitteretur. Deinde vide verba :
■ Admetus Thessalicis in oris rettulit umbram ; » quid ad rem , qua re-
gione id fecerit Admetus, modo fecerit? satis fuisset dixisse, Si Adme-
tus, si Laodamia umbram rettulit^ cur non mihi idem liceat? locus
inepta et superflua circumstantia est , quum nihil sensui addat ; ut mirer
Gronovium non vidisse obvium hoc, « si Thessalicas Admetus in oras
rettnlit Umbram. » Et sane scripsit Statius Thessaiicas in oras; et ab hoc
invento restitutionem hujus loci auspicabar; cujus restitutionis pro-
gressum vide : qnum notum sit Admetum ex inferis ab Alcestiile reductum
esse, non illam ab illo, patet legendum esse: « si Thessalicas Admeton
in oras Rettulit. » Quamam vero rettulit Admetum? uxor, Alcestis: at-
qni nulla in hoc loco vel uxoris vel Alcestidis vestigia; quaeramus igitur
porro, qutenam rettulit umbram Phylaceida; seu Protesilaum : hunc

/. 43

674 NOTiE IN GARME» TERTIUM

quoqne rettnlit tuD^tf Laodamim. Uterqae i|$itiir) Admetvt cc PcotesilOTS
hoc oQeMHiuie habent, qnod uterque ab uxofe <k inlerie redueti fuernkt»
Jam ergo analysi oertissima peirenimus ad sentum loci : St tucer rem»-
lit Admetum in oras Theflsabcas, si turor reiro rettulit ProteaalaUBBi,
cnr, etc. Nihil ex his negari potest; omnia finnissima. Proima re, ytthm
minimum ne^otii tibi ezhibebunt : ecce:

. . . . St Thessalic^s Adoieton in orai ,
Si cmyunx retro Phytsceida rettalit umbrsm,
Cur nibil esoret , genitor , chetys aut sna, Bfancs
Aatmea?

In ▼oce una vides unx, uUimam partem to& conjunx : f vero et e ssepis-
sime commutantnr. Sententiam sensu et comparatione similem habes in
Lacrim. Etrusc. ts. 192 :

Ergo et Thessalici conjunx penure maritt
Funas, et immitem potuit Styga ▼iDcere aupplex
Thracins ? ah quanto melius pro patre Uceret !

Omnia cadem sunt. Oyid. Art. Am. III , 19, > Fata Pheretiadse conjuax
Pagasea redeinit. » Si hoc in loco falsus sum^ de certitudine posthac
desperabo. Admeton Ycro pro Admetum, terminalione Gncca, ut Cylla-
ron apud Virgil. ; Meenalon Nostro, Tbebaid. IX; Mcnelaon Ortdio;
pro Cyllarum, McBnalum, Menelaum : inaumera exempia, etubique
iuTenies; OYidius, Amor. III, 6, 39 at seq,

Quid? non Alpheon diYersas qasnrarc lerrat
Vtrginis Arcadia certus adegit aiaer?

In eadem elegia habes Atopon y Inachon, Acheibon. Sic Tocem Hyme^
ncton Claudiano restitnit Heins. Rapt. Proserp. II, aSOyubiante erat
Bymemeus, Umbram Phjrlaceida, Protesiiaum, quem PhyUaddem heroa.
^ocat Propertius, Eleg. I', 19, 7 , sqq. in hac historia :

niic PhylLicidet jucunda; conjugis heroa

Non potnit cvcis immemor esse locis ;
8ed , capidus falsis attingere gaudia palmis „

Thessalis antiquam Yenerat ambra domum.

Conjugem PhyUtceiam Laodamiam vocat Ovid. Trist. V, i^, 39« Vtde au-
tem artificium et 'ray «i%fiC%uu Papinii in hac argumentatione : Si duo viri^
iEneas et Orpheus, ille ob patrem, hic ob minorem oausam, scilicet
uxorem, potuerunt vivt descendere ad inferos, quare non mihi quoqma
hoc permissum sit, quum iEneam causa «qnem, Orphea superem?
Gur non ad te , o pater, ego descendam ? Hucusque ex sua parte. Jam
ad patrem : Si due etiam mulieres (et quanto hoc minas quam vtn/)
potuerunt referre ex inferis maritos suos, quanto justior estcausa, ut tu
veniam redeundi obtineres , pater nempe ad reyisendum^/utm.? Cur noa
ad me , o pater, tu ascendas ? Ex priore parte hujus argomeBtatioaia
patet retinendum esse Detulit, supravs. 270 (ubi primum legeadum
esse Rtttulit contenderat Markland. , cujus notam sustuUmus. A.), qnum

LIBBI QDINTI SILVARUM. 675

de de$een fu tantQfn agat» Beiro rAukt ut apnd PhaBidr. II, 1^6^ ¥Hrt)
pedem retulb; ubi vide DOtar. Ita r^ir6 redut ap«d OWd. McCltt. ilfcV,
2^9 ; retro se recipere^ Eatrop. 11.

a83. Et in media componat mdttiter atg&. S^rvms ad Vir^rHii ^neid.
VI, 4>6 9 * Infomi likiio f^nca<pKe cspottit in ulva, t» hisb habet : « Ulva.
Herba palnstri ; qtlnin m^rfnft dii^htnr af(»a ; ut , illisiS cdutibus algcs. »
Si hjec obsenratio vera stt, et J>erj[^^tno V6ra, piro alga hoc loco legen-
dnm est ulva, Et sane hdcc vox i^Jtuviali herba sanpenuraero occurrit,
ut Via Domitiana , v. 68, de Vultttrao^ « drlnem moHtbn^ iwpedilds iilvis ; •
et Theb. IX, 4^99 delsmene) ut kgendum esse locum supra monui,
« ttetit arduus alto Amne , simulque f^enaB , et kiexa virentibus ulvis Cor-
nua concutiens , etc. » et ita passite apud onlB^'; m>n enim opns est
exscribere , qux ubique occurrunt. Sed aliud suadct Usus , qui potior est
centum grammaticomm auctoritatibus. Noster, Arb. Ated. vs. 33, « sta-
gnisque sub altis, Pana sequi credens, ima latns implicat al^ ^ » Theb.
IX, 34^, « ruit otnnis in imos Turba lacus, viridesque metu stipantur in
algas; » deJluviiSy non mariy utroque loco agitur. Rutilius, Itinerario,
r, 385, loco notissimo , de Judffiis :

Vezatos frutices , pobatas inputat al§M»
DamDaqixe libatse grandia damac aquz ^

de fluvi» loquitttr. R«eteigitiir aiga hoc loeb.

aS9; tiliist¥em^tte dHitHttfk LeihiHs spaYgite Serfis. Recte ; nec quid-
quam mutandum : Epithal. Stell. vs. at, «Ftoribtis innu^eris et olenti
spargere nimbo ; » Apuleius, Miles. X, pag. a34) « Hinc Gratiae gratis-
simie , inde Horae pulcherrimae ; qu« jaculis floris serti et soluti deam
suam propitiantes , scitissimum constmxemnt chorum , domina* volu-
ptatum Veneris coma blandientes.» Ita vulgo editur : et pro Veneris comay
reponnnt veris coma^ et interpretanturyZores; sed hoc ante dixerat Apu-
leius. Codex Bertin. habet como : lege, « dominse voluptatum Veneri
como blandientes; • comOy ««/u^, comessatione. Grecis vocibus libenter
utitur Apuleius ; ita , panllo ante , beliicosum hormum,

aSj. In quofatsa dies, aeloque simillimus aer, Atqui Pluto, postquam
Proserpinam rapuisset, illam solatur promissione purioris luminis, apud
Claudian. XXXV, de Rapt. Proserp. lib. II, a8a et sqq.

Amissum ne crede dicm : sunt altera nobis
Sidera ; snnt orbcs alii ; lumenque videbis
Purins , Elysiumque magis mirabere solem ;

etVal. Flacc. in descriptione sedis beatoram, 1, 844 9 * ^^i ^^U totnmqne
per annum Dnrat aprica dies , thiasique, chorique viroram : » non luec
bene conveniunt cum epitheto/a/sa; niti per /a(sam diem intelHgat lucem
quae simulat et imitatur hanc nostram snperam; ut, cmio simiiiimus aer,

43.

^ I

676 NOT. IN GARM. III LIB. V SILV.

« hnic nostro cclo simiUimiis : » et hoc vemm est ; ita supra, ts. a€if
faUo somno, qui stmUiUidinem habait somni,

288. Qua porta maligman Comea vineit ebur. Ad ftibiilam qnam ele-
ganter ezpressit Virgil. iEneid. yi, 894 :

Sont gemime Somni poitae : «pianim altera fiertnr
Comea ; qoa Terit £ftcilit datnr exitiu nmbm :
Altera candenti perfecta nitens elephamo;
Sed fSBba ad CKlnm mittnnt inBomnia Bfanet.

Adde Horat. Carai. III, 27,41» ^ s<19*

an ntiit carencem

ladit imago
Vana , qu» porta fngieiit ebnrna
Somninm dncit ?

BiaHAaT.

aga. Seipio sic plenoSy etc. De eo, et hac opinione, Eatrop. lib. III:
a Gni viro diyinum qniddam inesse ezistimabatur : adeo nt pataretur
etiam cnm naminibns habere sermonem ; » Aarel. Vict. c. 49 •' « In Capi-
toliam intempesta nocte eanti nanqaam canes allatraverant ; nec hic
qaidqaam prias coepit , quam in cella Jovis diatissime sedisset , qaasi divi-
nam mentem acciperet. » Ridicalam istad Galigale , de qao Saetonias ,
cap. 22 : « Et noctibus quidem plenam fulgentemqae Lanam invitabat
assidue in amplezns atque concubitum : interdiu vero cum Gapitolino
Jove secreto fabalabatur, modo insusarrans ac pnebens invicem anres;
modo darins , nec sine jurgiis. »

CARMEN IV.

AD SOMNUM.

Cjrimine quo menii juvenis y pladdissime Divum,

Quove eiTore misery donis ut solus egerem,

Somne, tuis? tacet omne pecus , volucresque , ferseque ,

Et simulant fessos curvata cacumina somnos :

Nec trucibus fluviis- idem sonus ; occidit horror 5

iEquoris, et terris maria adclinata quiescunt.

Septima jam rediens Phoebe mihi respicit aegras
Stare genas; totidem OEtaeae, Paphiaeque revisunt
Lampades, et toties nostros Tithonia questus
Praeterit, et geUdo spargit miserata flageUo. lo

Unde ego sufBciam? non si mihi lumina mille.

VABIJB LEGTIONES.

S. Pro QEUete^ Parm. JSthem; et
reviset pro reinsunt. De hiB OEutis
et Paphiis lampadihus Tid. GronoT.
ad Senec. Herc. Fnr. ts. i3a ; et
GeYartinm , Papin. Lect. V, 8. Yen.
Otheee; et pro revisunt, recusent.
Non dubito quin Statins scripserit,
« totidem OEteae Paphiaeque recur-
sant Lampades; » id est, redeunt.
Virgi]. j£neid. !, 66a, « Urit atrox
Jnno, et sub noctem cura recur-
8at. » Et ita alibi il]e , et alii. —
Ed. pr. JSthecB. . . . revisunt. A.

10. Et gelido spargit miserata
JUtgello. Nescio quo sensu aliqnis

dici possit spargi JlageUo. Voluit,
opinor, « et gelido tangit miserata
flagelio. 9 Sic infra, vs. i8, « eztre-
mo me tange cacumine Tirg» ; »
Thebaid. iib. XI, vs. i5o, « quum
vero Acherontis operti Diva ter ad-
moto tetigit thoraca flagello , Ardet
inops animi ; » VII , 5^9, « Has ubi
vipereo tactas ter ntramque flagelio
Enmenis in fnrias , etc. » Horatius ,
Carm. III , a6, 1 1 , « Regina , sublimi
flageUo Tange CMoen semel arro-
gantem. » — Edit. princ. vulgatam
tuetur. A.

II. Forte, lumina centum ; et

678 P. P. STAT. SILV. LIB. V, CARM. IV.

Quao sacer alterna tantum statione tenebat
Argus, et haud unqttain vigila^at corpore toto.
Et nunc ibrs aliquis longa sub nocte , puellae
Brachia nexa tenens, ultro te, Somne, repellit.
Inde veni; nec te totas infundere pennas
Luminibus compeUo meis (hoc turba precetur
Laetior) ;,extremo me tange cacumine virgae;
Sufficit, aut leviter suspenso popUte transi.

seq. versvt fortf qqoqui^ 4. lanfKm
in staUone. Ed. pr. nil mutat. Vide
not. ad vs. la. A.

14. VuJgo, Alt mukCy heufi^ ^fr
ijuis; etiam apud ed. pr. A.

i5. Pro nexa, forte legeadum
nixa; PropiBrt. I^ 16, 33, > NQne
jacet aherius felici nixa lacerto ; »
ubi tamen codex Palat. habet itexa.
— Ed. pr. nexa. Mpz pro somne,
eadem somnf, vitio typ^rum. A.

(7. ^Qc tunibtii freealhtT Lgtiorz
extremOy etc. Immo precetur, ex
sensu. Ita Silv. 11,3, 109, « illo alii
nHrsuB jacleatur m aho ; ■ ubi
male erat jactantur : vide quae ibi
adnotavi. — Ed. pr. precatur. A.

19. Pro leviter, Ven. Panii. eC
Rom. leviorf ot puto reotius : si
enim retineas leviter, dictum fuisse
oporttiit « leviter et suspenso po-
plite. • — £d. pr« iraor. A.

NOT^

IN GARMEN QUARTUM LIBRI QUINTI

SILVARUM.

A.D SOMiiVMi Dolore obitus paterni in Tigilias ita inciderat (siqnidem
hiBC Silva statim teqtiitttr Epicedium patris), ut jam septem diebus so-
miiam noii admiserit : quoincommodo lan^esc6ns , Somnnm rogat, nt
se ei impertiatnr. Douit.

Vbrs. la. Pro aliefna tantum statione^ Bartbins maTuh altema tamen
«n ftaaone: fmstra i non enim opiis est, quum constructio sit, «statione
tantum aherna; • non coatimMf vicibus sui>, ut de iis Ovidius, qui ceti-
ium tantum refert, non mille. Ueinsins ad Ovidii Heroid. XVI, 314)
hune locum ita lc|^t : « Qus vafer altema caute in staiione tenebat
icrgus. » Et de priore parte emendationis vafer pro sacer facile concedo ;
▼ide ezeinpla quae ibi adducit; et ita profecto ego eonjeceram, antequam
koc Beinsii videram. De cetero, non opns cst ulia mntatione) quum,
ut dixi ante, constmctio sit, statione Caiitum alterna» Forte tamen in-
serenda prappositio, « ahema tantum in statione tenebat, » elisa a prae-
cedente litera m; quia Ovidius, quem Moster imitatur, dixit, « Cetera
servabant , atque in statione manebant ? • ob quam rationem suspicor
quoque Statium scripsisse lumina centum, non mille. Ille, Met. I, 6a5,
m Centum Inminibus cinctum caput Argushabebat;» licet numenim au-
geat, Amor. III, 4 9 19, « Centum fronte oculos, centum cervicegere-
bat Argus ; » Claudianus, XXI, in Pr. Cons. Sliiich. 1 , 3ia et seq.

ArguiD fama canit centeDO lumine , centam
Corporis eicabiis anam servasse juvencam .

Huic numero alludit Pbxdrus, Fab. 11, 8; Apollodorns, Hyginus, et
Val. Flaccus numerum non determinant. Imitatio tamen Ovidiana su-
spicioni meae favet. Vox miile forte debetur repetitioni similium syllaba-
rum mina vocis praecedentis.

i4* ^t nunc, heus, ali^juis longa suh nocte, etc. Inscitissime fecit
Statius, si huic loco insemit interjectionem vocantis heus, qusB nullins
vennstatis, nnllins usus est, nisi ut versnm impleat ; et ideo, si eam omit-

68o NOT. IN GARM. IV LIB. V SILV.

tas, melins procedet senBiis. Servins ad VirgO. .£Deid. I, Sai , « Heus ,
inquit, juvenes, etc. » haec notat : « Heus nunc adverbium vocantis esC;
alias inteijectio dolentis est, ut, HeuscHammensasconsumimusl inquit
lulus. » Atqui falUtnr Servius; quippe heus eo loco (qni est iEn. VH,
1 16) non dolentis est luli, sed ludentis^ et/oceti, et rem in^olitam cum
J€>eo notantis; statim enim sequitur, « Nec plura adludens. » Sed et si
dolentis aliquando sit heusy huic tamen loco non congmit: Statii enim
non erat dolere quod aliquis tenens brachia nexa pnellse nltro somnmn
repelleret : hoc omnem invidiam et malignitalem superaret, sine nUo
inde frnctn ; nnde Bernartii Heu aliquis refellitur. Nec si hcc omnia
concedamus, sanus adhuc erit locns. Unde enim scire potuit Statius,
nnde tam prsefracte affirmare, aliqnem tenentem puellam in brachiis
ultro somnum repellere? Conjicere quidem hoc potnit, sed non pro
eomperto affirmare, Ergo scripsisse debuit , « et nunc forte ahquis te-
nens, etc. • et sane ita seripsit, « £t nnnc fors aliquis, longa sub no-
cte, etc. • est enim imitatio Virgilii, .£neid. XI , 50y « Et nunc ille qui-
dem spe multum captus inani Fors et Tota facit; » ita in Tihuitino Yo*
pisci , vs. 6a :

Et nanc igDarc forsan vel lobrica Nais

Vel non abraptos tibi debet Hamadryas annos.

Quibns in locis si ejiciasybrf etfonanj facis Virgilium et Statium afftr"
mantes res tncerfos, et de quibus conjectari tantum ]icuit; plane nt in
hoc negotio. Fors, ut Goma Ear. ys. 5 9 « fors et de puppe timenda
Transferet;^ et Herc. Surrent. vs. i6a, «(Da veniam Alcide) fors
hnic et pensa tulisses. »

16. Pro iotas pennasy Barthius, Advers. XVill, 17, proponit totts
pennis : frustra : yide enim Theb. II, ao8 , de Fama ;

Nec minos Ogygias eadem Dea turbida Thebas
Insilit, et totis perfundit moenia pennis ;

nbi « perfundere moenia totis pennis^* est « infundere totaspennas moe-
nibus : » ita « infundere pennas totas luminibus , » est idem qnod « per-
fnndere Inmina (otif pennis. > Recte itaqne pennas totas.

CARMEN V.

EPICEDION

IN PUERUM SUUM.

Jue miserum (necpie enim verbis solennibus ulla
Indpiam nunc, Castaliae vocalibus undis
Invisus, rhoeboque gravis)! quae vestra, sorores,
Orgia, Pieride, quas incestavimus aras?
Dicite : post poenam liceat commissa fateri.
Numquid inaccesso posui vestigia luco?
Num vetito de fonte bibi? quae culpa? quis error,
Quem luimus tantis moeroribus? ecce lacertis

VARIJB LECTIONES.

Epicedion infiUum. Ita vnlgo
editar inscriptio miselli hajus car-
minb , altimi inter Statiana tam
ordine qaam genio. Qaomodo vero
filius? qanm ipse dicat, vers. lo,
«Non de stirpe qaidem, nec qai
mea nomina ferret Oraque ; non
fueram genitor. » Recte igitar con-
jeci puerum : cui addit Parmensis
staun ; et ita edidi. Sic , vers. 5a ,
« ignosce , puer ; ta me caligine
mersum Obruis ; » ct 79 , « Nonne
gemam te, care puer? quo sospite,
natos Non cupii ; • et ita lib. II ,
carm. 6, Gonsolatio ad F]. Ur-
sum de Amissione pueri delicati.
Totum hoc carmen corruptissi-

mum est : quamobrem plusculum
mihi in illud permisi libertatis ;
quam tamen eruditis me approba-
turum tsse spero. Mihi yidetur
Statius imperfectum reliquisse. Ti-
tulus in Ven. (et edit. pr. A.) est ,
Ad Musas : inepte.

a. Vulgo, Incipiam, nec Casta-
li(B; quod et habet ed. pr. Conf.
not. A.

6. Edit. pr. in accesso, voce di-
visa. A.

8. Pro mceroribus, Parmens. mo-
rientibus; et pro lacertis eadem la-
cessis; Rom. lacessU; quod placuit
fiarthio, Adversar. XIII, 10. Sed
lacertis bene defendit Gronovius ,

6821 P. P. STATII SILVARDM

Viscera nostra tenens animamque, aveliitur infans;
Non de stirpe quidem, nec qoi mea nomina feiret
Oraque; non fueram genitor : sed cemite fletus ,
Liventesque genas, et credite planctibus orbi;
Orbus ego : huc patres» et aperto pectore matres
Ck)nveniant; cinere^qq^ Qculis» et munera ferte.

Si qua sub uberibus plenis ad f unera natos
Ipsa gradu labente tulit, madidumque cecidit
Pectus, et ardentes restinxit lacte faviilas;
Quisquis adhuc tenerae signatiun flore juventae
Inunersitcinerijuvenem, primaquejacentis
Serpere crudeles vidit lanugine flammas,
Adsit, et alterno mecum clamore fatiscat :
Vincetur lacrimis, et te, Natura, pudebit :
Tanta mihi feritas, tanta est insania luctus!
Hoc quoque cum *** in ter dena luce peracta

Diatr. c. 60. Primna ita cmeDdttrit
Politianos, Epist. VI, i. — Edit.
pr. maroribus,.. lacemt. A.

9. yisceranostra tenen$ ^ anima-
que aveUitur infans. Ferri poUal;
Qt constractio sit : « Ecce infans ,
tenens viacera noslra, avetlitttr la-
certis animaqoe : • et ita vak Heins.
ad Claadian. pa(|^. 37; qui ibtdem
teslatur ediiiones qtusdamvetustas
habere animamque, quemadrao-
dom ego conjeceramT et aniceve»
rum est viscera animamque tenent,
propter eoajttnctionem que; quae
ad proximum visceru, non ad remo*
tias lacertisy referenda est. lea Piet.
Abaac. Silr. V, i, 47 ? loco simili,
« Visceribus tciis, animoque am-
plexa fovebat. » — Ed. pr. animw
que; et evellitur pro avellitur. A.

II. Pro Oraquey lef^endum Om-
vet • nec qui mea nomina ferret
Orave. • — Bd. pr. Ora^fue. A.

i4'. Pro mnefesfue oculis^ forta
«rtiteffue ro^is. Pro munertkj ▼«Igo
(etiam apad ed. pr. A.) carmina,
Yid. not. ad vs. i3.

17. Pro restinxit/avtffosy Parm.
restrinxit papillas; et ita Domitii
Godd. qoi primms recte fiecit/ara/-
las. Beiinuit tamen restrinxit; et
ita editio Gronbvii : male ; nisi ait
operamm culpa. — £d. pr. Tolga-
tam exhibet. A.

19. Ptimaijue jaeentis Serpeft
crudeles vidit kmugine maias. Ifa
P)H*m. et sie Domitii Godices, aine
•eiiMi. Eidem debetur hojtis qiio^
qoe h>ci resiitotio, ianuphejlam»
mas; de qoa non est dQbitaBdain.
-^Edit. pr. primaque, sine apice:
mox malas , et crudeiis pro crMil^
ies. A.

94. Ita MSS. Ynl^o cttm mat/tlor
terdena : qood plane habet ed. pr.
Gonf. not. A.

LIBER V, CARMEN V. 683

Acclinis tumulo , luctus in carmina vmo , a5

Discordesque modos, et singultantia verba

Molior. Qfsa *** est : atque ira tacendi

Impatiens : sed nec solitae mihi vertice iaurua^-

Nec fronti vittatus honos : en taxea loarcet

Silva comis , hilaresque ederas plorata oupressus 3o

Excludit ramis : ignavo poUice chordas

Pulso; sed incertum digitis errantibus amens

Tundo chelyn : juvat heu ! juvat illaudabile carm»

Fundere» et inoomte miserum laudare dolorem.

Sic merai; sic me cantuque habituque nefastum 35

Adspiciant Superi : pudeat Thebasque novumque

^cidem : nil jam pladtum manabit ab ore.

lUe ego, qui toties blandus matrumque patrumque
Vulnera, qui vivos potui mulcere dolores;

a6. Pro Discordesque modoiy et
Hngultantia veria, Venet. Diseor-
detqiie m tinguhantia vevha ,

spatio quo4|iic relicto. -^ Ed. pr.
▼u%atam taetar. A.

37. Sic MSS. Volgo, orsad&lof
jrrohibety atque ira; qaod pUne
babet edit. pr. ut et MoUior pro
Molior, Vide Dot. ad ▼»• a^- -^*

3i. Forte legendam, Excludit:
tenues ignavo , etc. Ed. pr. Exclu'
dit ramis i. nulla distinctioiie ha-
bita. Conf. not. ad vs. 3o. A.

3a. Volgo incertam , et versu
proxime seq. Scindo pro Tundo;
etiam apud edit. pr. Vide not. A.

34« Pro laudare, forte repoDen"
dum nudare. Ed. pr. vulgatam ver-
sum tuetur. Vide not. ad vs. 33. A.

37. Nil jam plaeidum manabit
ah ore, Immo placitum; nil quod
ante pUuMity postbac manabit ab
ore : unde modo dixit , « podeat
Thebasque novumque ^cidera. »

Ita Thebaid. VII , vs. 190: «pla*
citusque va^s Nycteidos ardor; »
atrecte ex scriptiaGronovias, qaem
▼ide; Ovidius, Heroid. XIX, 308:
« Tum placitas tuto peetore Snde
vias ; « ita Heinsius ez God. Scriver.
prd placidas : vide eum fuse a^en-
tem, ibi, et ad Art. Amat. I, 37,
et alibi ; et cl. Drakenborch. ad 8il.
Italic. I , II. — Edit. princ. pia^
cidum. A.

38. Pro hhtndus, Parm. hiando,
— £d. pr. hbmdus. A.

39. Qut vivos potui mulcere 4o»
lores, Mihii matant editiones; et
tamen, nisi fallor, scripsit Statius,
« qui veros potui mulcere dolo-
res; » nom fictoSy non simuiatos do«
lores, sed veros, qni raaxirai snnt,
et amarissiraiy et raulceri difficil-
lirai. Sic Prefat. bb. III , « quum
lugeret veris (quod amarissimura
est) lacrimis senem patrera. » Ita
vevos timores Val. Flacc. VI, 4^9,

684 P P. STATII SILVARUM

Ille ego lugentum mitis solator, acerbis 40

Auditus tumulisy et descendentibus umbrisy
Deficio, medicasque manus, fomentaque quaero
Vulneribus, sed summa, meis : nunc tempus, amici,
Quorum ego manantes oculos et saucia tersi
Pectora, reddere opem , saevasque exsolvepe grates. 4^
Nimirum tunc vestra domans ego vulnera , mcestos
Increpui : nunc damna dolens altema, reposco
Infelix lacrimas , et mitia carmina quaero.

Verum erat; absumtae vires , et copia fandi
Nulla mihi, dignumque nihil mens fulmine tanto So
Repperit; inferior vox omnis, et omnia sordent
Verba : ignosce, puer; tu me caligine mersum

et alibi; et Horat. Carro. 1 , 87 ; et
Epist. 1, 17^ 57 : « Nulla fides lacri-
inis Terisque doloribus adsit. • Vc'
rosfletus Ovid. Met. XI, 678 ; vera
gaudia Heroid. XIII, io8; verus
ignis Propert. I, 9. Vide BurmaD-
nom ad Ovid. Art. Amat. I, 6a.
Contra, apud Horat. in Art. Poet.
Ts. 3i8, pro mvas voces, suppo-
tuerunt veras. Yide ad Val. Flacc.

V, 395.

43. Pro amici, Parm. amicam.
— Ed. pr. amici. A.

45. Reddite opem, sesvas exsoi-
vite grates, Dndum emendaveram :
« nunc tempufl , amici (Quorum
ego manantes oculos et saucia tersi
Pectora) reddere opem, svvasque
exsolvere grates; » ut apud Horat.
1 , 37 : « nunc Saliaribus Orna-
re pulvinar Deorum Tempus erat
dapibus , sodales ; » et exempla ubi-
que. Sed sero video Heinsium quo-
que ita castigasse hunc locum, ad
Claudian. Praefat. lib. I, in Rufin.
v. 4* Sensus quidem est in altcra

lectione ; sed hanc postulat poetica.
— Ed. princ. reddite opem : se^vas
exolvite g. A.

46. Yulgo, « Nimirum qnum ve-
stra domus ego funera nuesfitf. »
Pro cuin vestra, Veneta, cur. —
Edit. princ. cum vestn domans eyo
funera i^uestus. A.

47. Vulgo (etiam apnd editiou.
principem. A.), « Increpito, tunc
damna dolens aliena , repono ; •
et sequenti versu , tristia earmina
servo* Pro repono, Veneta, repone;
et serva pro servo. Corruptissinia
haec sunt : vide not.

5o. Pro Jtumincj quod habent
plures editiones, recte Scriverins
fidmine, ut Epiced. Glauc. vs. 3o,
« me fuhnine in ipso Audivere pa-
tres ; » et ita sepe. — Ed. pr. ful-
mine. A.

53. Pro mersumy vulgo (etiam
apud edit. priuc. A.) mcestum; et
sequenti versu, (^ruis : a duro
viso, etc. quod et' habet edit. pr.
Conf. not. A.

LIBER V, CARMEN V. 685

Obruis ah! dira : viso sic yulnere carse
Conjugisy invenit caneret quod Thradus Orpheus
Dulce sibi ; sic busta Lini complexus Apollo 55

Non tacuit. Nimius fortasse, avidusque doloris
Dicar, et in lacrimis justum excessisse pudorem.
Quisnam autem gemitus, lamentaquenostrareprendit?
O nimium felix y nimium crudelis , et expers
Imperii , Fortuna, tui , qui dicere legem 60

Fletibus , aut fines audet censere dolendi!
Incitat, heu ! planctus : potius fugientia ripas
Fiumina devincas, rapidis aut ignibus obstes,
Quam miseros lugere vetes : tamen ille severus ,
Quisquis is est, nostrae cognoscat vulnera causse. 65

Non ego mercatus Pharia de pube loquaces
Delicias, doctumve sui convicia NiU
In&ntem , lingua nimium, salibusque protervum
Dilexi : meus ille, meus : tellure cadentem
Excepi , et vinctum genitali carmine fovi ; 70

56. Nimius fortasse, avidtisque 64. Pro vetes, ed. pr. voles, A.

doloris Dieor, Statim repone, Di- 66. Pube. VuJgo puppe; etiam

cary id est, dici possim. Hoc sensiu apud edit. pr. quae, seq. vers. pro

postulat. Orid. Art. Amat. Ill, 1 15, De/ictos, doctumve, habet Edituas

« Adspice, qiue nanc sant Capito- doctumque. Conf. not. A.

lia,quaequefaerunt; Alteriusdicas 68. Pro - /n/antem, Parm. mon-

illa fuisse Jovis;» id est, dicere atroie^Infastate. — Ed. pr. /n/an-

possis. Sic Ral. Dec. vs. 55, pront tem. Mox, Tulgo, Un^uaque simui.

legendum, « Credas ad Tanaim fe- Edit. princ. lingua simium. Vide

rumve Phasin, Thermodontiacas not. A.

calere turmas. » Exempla nbique. 70. Pro Excepi, et vinctum,
Sici/evincaSyinfra^TS. 63,ubimale ' Parm. et Rom. ^i^exi : atque un-
Parm. devinces.^Ed. pr. Dicor. A. . ctum : frustra : Epith. Stell. t. 109,

58. Venet. reprendis pro repreu' « tellure cadentemExcepi, fovique

dit; qnod Terum esse potest; ut sinu: « recipere sinu dicit Geneth.

Philet. Ursi, Ts. i, « Saeve nimis, Lucan. vers. 38; suscipere gremio

lacrimis quisquis discrimina po- Qaudian. in Rufin. I, 94. Recte

nis. • — Ed. pr. rependit. A. quoque ef vinctum ; Ovid. Ibide ,

63. Pro Ftumina, edit. pr. ful'- de illo recens nato,v. a35, « Mem-

mina. A. braque vinxerunt tinctis fernigint

686 P. P. STATII SILVARCM

Pulsantemque noTas trttmulis ulolatibus avras
iDsenii yita^ : qutd plus tribuere parentes?
Quin alioa CMrtus , libertatemqne sub ipsis
Uberibus tii» , parve, dedi ; tu munera nostra
Ridebas, ignarus adhuc : prdperaverit ille^
Sed merito properabat, amor ; ne perderet uHom
Libertas tam parva dtem : nonne horndus ipso»
Invidia Superos, injuataque Tartara poisem?
Nonne gemam te, care puer? quo sospite, natos
Non cupii; primo gremium cui protenus orta
Adplicui, fixique meum; cui verbay sonosque

j^aDnis ; 9 nbi Tido mot« Barittaniii ;
Plinius, Prooem. lib. VII Hist. Nat.
de homiDe : « Ab hoc lucis rudi-
mento , qus ne feras qnidem inter
nos genitaa y vincula excipiuiit , et
omnium membrorum nexus : ita-
que feliciter natus jacet, manibus
pedibusque deyinctisy flent aniuial
ceteris imperaturum. » Ar^^ute et
ek^antejc* — Ed^pr. Aspexi: ctt^ue
uacCum , etc. A,

71. Vulgo, Poscenterwiue no^
V4U, etc. qnod et retinet edit. pr.
Vide not. A.

J2, Pro Inseruif Parm. tnfemi,
— Ed. pc. Inserui. A.

. 7^. Pro ortta, Parmens. artusi
Bfiin. arctus. — Ed. pr. artus. A.

74« Vulgo, heu munera; etiam
apud edit. princ. quKy sequenti
Ter^a, pro ignaruSf habet ingratw,
GQaf. not. A.

75. Properaverat iUe^Sed merito
pr^perabatj amor. Parmenais habet
pro^^eraveriti qnod unica Terum eaC.
Obje<»tio eet , et objeetionis solutio.
Ditet aliqui»; Satis festinns fuiati,
e Sttd , in amore tuo erga Imuic
puamm, doaando illi libertateni

adhoQ iofanti* Bespondet Statins;
Sed merito properavi et festinus
fui in donando libertatem quae tam
bfevis fiitura fuit. Properaverit est
sUuiproperaoefit^ vel Htsetprepera'
verity concedo ut properaverit; ta-
rhen meriio properavit. Horatius,
Serm. I, xo ^ v. 64 • " P<i*^n^- Laci-
hus, inquam, Comis et urbanus;
f uerit limatior ideia , Quafia rodRs ,
et Gnecis iatacti carminis anctor ,
Quamque poetarum seniomm toi^
ba; sed iUe, Si foret boo noatmm
fato dilaiifts in «vum Detereret stbi
molta ; » id est , Sii ut Luciliiis^a-
rit comis et tarbanoa, tamen ,■ eto.
OvicL Arr. A«. I, 53 : • Andronw-
den Pers^tts nigria portarit ab ln»
di« ^ etc. 9 — Edit. pmic. ptvpe
raventt, A.

76. UUum; ed. pr. omnem* A.

78. It^iuiaque. Edit» pr. Infa»"
stofue* A.

8oi Pvo iVofi ci^i, P.irmeBS. et
DoBkitii oodices Conempiis dnde illc
bene eaaendavit. -— Edil. pr. iVo»
cupii; et teqnentia sic kabet: jr.
gemitum f lu p. o. SmfUtmit fixit-
que mihi. Vide not. A.

LIBER V, CARMEN V. 687

Monstravi , questusque et murmura caeca resolvens ;
Reptantemque solo demiseus ad oscula dextra
Erexiy blandoque sinu , jamjamque natantes
* Exercere genas , dulcesque accersere somnos : 85

Qii Domen vox prima meukn , ludusque tenello
RisuSy et e nostro veniebant gaudia vultu.

• • •

( Des unt castera . )

8a. Vulgo : Monstravi (^tieffus-
que et vulnera cmca resolvam ) ;
etiam i(piid «dk. piuie« do qu* ^ide
not. A.

83. Pro dextray Ven. nostra, —
Ed. pr. dMXtra. A.

84. Lege : biiuuUi^ue smi^ /'. j^
n. Exeepisseg, et vide not, £d« pr.

blandoque sinusj.j. nitantes ExeC'
pere g. A.

85. Pro eaegfWf g y VeiL arescens ;
efc BOK temeb* peo teneUo^ Pluret
SQDt hic illic yarietates , ez quibus
tamen nibil boB«B Arufvis exscolpi
potse poto; et t«deii»hoc loto dkh
tiua haerere^r— £d. pr. ml m«tat. A.

^^<^^^i^f^^>^^» ■i^^^^'^'^ ^^i'%^^^^^i'%n^^^n'%^^/^f^^^/^,^tr».-%/t/\fkt%/%/%nfsrw^\j%/W\J%0*/%.'%w^

IN CARMEN QUINTUM LIBRI QUINTI

SILVARUM.

* JCiPiGBDiOH m FUERUM suuif . Epicediom est in puemiii , qnem i
amisit, qiram adoptastet, simiil ac natni est. Doiot.

Ykrs. I . Neque enim verhis solennibus ulla Indpiam , nee CastO'
lia^ etc. Recte monnerant viri doctissimi Petr. Scriverins et bacias
Pontanns scribendum esse , « neque enim verbis solennibns nUa Inci-
piam nunc^ Castalife^ etc. » referente Gronovio, Diatr. 60, ubi etiam
notat artificium Papinii, quod in gravissimo luctu suspendit versum
illo y Incipiam nunc , qnasi singultu interstinguat. Verissimum faoc : et
similis ars est Silv. II>6, ta , sqq. ubi versus etiam singnltit et frangitur :

. . . . nc comprime fletua,
Ne pudeac : rampat frenos dolor iste ; ( Deisne
Hei ! tam dura pbcent?) homiaem gemis, (hei mihi! subdo
Ipse faces) hominem , Urse , tuum cni dnloe ▼olcnti
Servitium.

In his affectibus ezprimendis , nemini poetarum , ut mihi videtur , ce-
dit Statius. Pro ulla, Barthius voluit ultra; sed refellitur a voce nunc.

i3. Huc patres et aperto pectore matres Conveniant^ cineresque oeulis
et carmina ferte. Gorruptissimus locus. Et primum, pro aperto pectore
forte legendum apericB pectora^ ut apudOvidium a qno hxc sumta sunt,
Metam. XIII , 687 et seq.

Ante nrbem exseqaiae, tamuliqae, ignesqae, rogiqae,
Etfosaeqae coo&as, et apertae pectora matres;

licet aperto pectore idem dixerit, Fast. m, i5, «Fessa resedit humi,
ventosque accepit aperto Pectore ; » et ita alibi saepe. Nihil igitur hic
mutandum , contra omnia exemplaria. Monstra autem sunt quae sequun-
tur, cineresque oculis et carmina ferte. Quomodo enim ferrent cineres
oculis? an excacare eos voluit Statius ? cineres quidem genis et capitibus
gestare solitos veteres in rebus luctuosis hotissimnm est ; vide quae no-

NOT. IN CARM. V LIB. V SILV. 689

tavi ad Piet. Abasc. vs. 319; sed qnis tinqiiara tulit cineres oculis hac
occasione ? Nec melius istud carmina. Poetce quidem dici possent ferrc
vel inferrey vel conferre carmina amicorum tumulis et Manibus ; sed
nihiJ hoc ad matreSj quse comas suas et donaferre^ et injicere solebant
pyris ardentibus, non carmina. Habes Jam veritatem, a crinesque rogis
et munera ferte. • Nihil certins puto hac emendatione. £t de crinibus
injectis ro^o seu rogis norunt pueri. Noster, Theb. VI, 193, in fanere
Opheltis ,

At genitor, sceptriqae decns, caltusqae Tonantit

Injicit ipse rogis , tergoqne et pectore fusam

C^sariem ferro minait, sectitqae jacentit

Obnubit tsDuia ora comit ;

Ovidius, Met. XIII, 4^7,

Hectorit in tumalo canum de vertice crinem ,
Inferiat inopet , crinem , lacrimatque reliquit ;

Martialis, Epigr. X, l, a et seq.

Mutet Honor cakas , et iniquit manera flammit;
Mitte coronatat , Gloria msetta , comat.

Recte etiam et proprie ferre munera rogis : Ovid. Fast. II , 534 1 " I^ar-
vaque in exstinctas munera ferte pyras; » Noster, Thebaid. VI, 168,
« quid dona, duces, quid inania fertis Justa rogis? » Lacrim. Etrusc.
vs. 34 9 « Tu messes Gilicumque Arabumque superbis Merge rogis : . . .
nos non arsura feremus Munera ; » Ovid. Trist. III, 3, 81 ; « Tu tamen
exstincto feralia monera ferto. » Innumera huc pertinentia ex utrius-
que linguae auctoribus exscribere possem , nisi rem per se satis claram
putarem , etiam sine ullis exempUs. Voces autem crines et cineres per-
petuo commutantnr in MSS. Sic Epiced. Patr. vs. io5, pro crinemque,
Parm. et Rom. ex MSS. expressae habent cinerem ; ct ita alibi non semel
in his Silvis , et multis aliis aliorum auctorum locis. Pro rogis scriptum
fuisse videtur rocisy propter simiUtudinem literarum g et c .* inde ocis
odisy oculis; quali fere errore rogo et loco commutantur apud Propert.
I, 19, vs. ao. Munera vero et carmina saepe subierunt vices : sic Tibull.
IV, I , vs. 7, pro muitera parva^ Ach. Statii Codd. habuerunt carmina.
Passim in criticorum scriptis et variis lectionibus invenies.*

aa. Ette, Natura, pudebit. Pudebit te, o Natura, quoniam ego, qui
uon sum natnra pater hujus, plus lugebo, quam ea quae mater est in-
fanlis , vel qui juvenem genuit. Domit.

a4- Soc quoque quum meditor ter dena luce peracta. Sic vulgo editur.
Domitios vero fatetur se in suis libris invenisse, « Hoc quoque cnm....
in terdena luce peracta , » unde se suggessisse dictionem meditor. In
Ven. et Parmensi plane est, ut in Domitii exemplaribns,*8patio relicto
inter voces cum et in; unde Gronovius, Diatr. c. 60, (culpata hac si-
nistra Domitii liberalitate) ita scribit : ■ Si conjectura res expediri po-

/. 44

690 NOTiE IN GARMEN QUINTUM

test, scripsit Statius, Hoc quoifue dum nUor : nam postrema sylUba in
sequentem vocem subsedit. JViti carmen dicitur, qui maf^o laboK tc*
lut e quercu exsculpit. Atque hoc si dod placet, malo hec et qoarti
yersus verba (orsa et aU^ue ira tacendi) cum laciinis poBere, ut in MSS.
codicibos habebantur, quam pati, ut Donitins pro Papinio legatnr.
Quod et ipsi facturi sumus , quum edituri huno poetam ; et qni noa oe-
cupabunt , aut secuturi snnt , «is idera ut faciant ^ consiliom damos. ■
Pareo monitis tuis , vir doctissime ; et ita edidi. Placet etiam conjectnra
tua , « Hoc quoqne cum nitor; » qnae laboris est vos ; Ovidins, Met. H,
73,« Nitor in adversnm ; nec me, qni caetera, vincit Impetns; » Goro.
Nepos, Attico, c. XV, « Idem in nitendo qitod semel admisisset, tanta
erat cura, ut non mandatam, sed suam rem videretur agere : » et huic
bene respondet to Molior^ vs. 27, pro quo Parra. et Ven., Mollior: et
orsa * * * est: atque ira tacendi Impatiens , quemadmodura edidi , rcje-
cto Domitii figmento, « orsa dolor prohibet, atque ira» » licet ita citan-
tem videam Heinsinm , ad Auctor. Gonsol. ad Liv. Aug. vs. aio, «Tri-
stia quum^edins rumperet orsa dolor ; • quemadmodnm recte emeo-
dat pro ossa dolor; adducto hoc Statii , sen potins Domitii loco ad con-
firmandam emendationem. Orsa sunt verba^ ut Thebaid. 11, 45 1 , « Nou
ttltra passus, et orsa Injecit Tydeus sermonibns obvia : Reddes, In^
minans, Rcddes : » ita legendom ; vul^ Injecit mediis^ et Ingeminat.

3o. Hilaresqwe ederas ploruta cupressus Excludit ramis. Totus locus
in omnibos qnas vidi ita habetur ;' '

. . . . CD laxea marcet
Silra coaus, luhiresqtte edcras plonta cnprcHns
Exdudit ramis : ignavo polUce chordas
Pulso ; ted incertam digitis errantibos aaicns
Scindo cbelyn.

Statium vero non ita scripsissc svira certus ; quippe plane inepta esl po-
sitio vocis ramisf cupressus excludit ederas ramis. Qnid ad rem quo pa-
cto excludat ederas cupressuSy ntrum ramis, vel folii»,. vel qoo alio
modo, dummodo excludai? in Epiced. Patr. vs. 8> •• fuaestamqne ede-
ris irrepere taxum Extimui , trepidamque ( nefas 1 ) arescere lanrum : •
noD dicit, « extimoi taxum ramis irrepere edoris, « et «laumin ramis
arescere ; » quippe otiosa et puerilis foret ea ingestio vocis ramis; quem-
admodum in hoc loco, Scio istud ^oratii, carm. 11, i5, 9, «Tnm spissa
rainis laurea fervidos Excludet ictus ; > sed ibi constructio eat spism
ramisy non excludet ramis. Imperitise quoqae argni poiest Statius inse-
quenti parte sententis, ignavo poUice chordas Pulso; deest enim epi-
theton <ro0 chordas, quod scnsttm adaugeat et diffundat ; qoale esset
moestas vel tacitaSi vel quid ejusmodi. Gertum i^liir est a Statio fuisst
hanc distinctionem , « hilaresque ederas ploratA cupressns Eacludil :
ramis ignavo pollice chordas Pnlso. « Sab voce ramis laiet epitheion ««»
chordas; quod jam querendum. fit Parmcnais pro Excludit babct Ex-
cludi; unde verisimillimum est, vocem proxime seqnentera a Ulera f in-

LIBRI QUINTI SILVARUM. 691

cipere debere , tramis ignavo poUiee ehordas ; unde ezit , « tremulas
igiuivo poUiee ehordas Poiso : » qaod optime qoidem haic loco conye-
nit, et poetit atitatiMimom est. QoQm ▼ero Noster alibi, Epi«t. ad
Marcell. va. 5a , hnc habeat , ■ ubi Aoionio se condidit hoapita portu
Parthenope, tenoea igoavo pollice chordas Pulso ; ■ et hic qooqne puto
iUam acriptisse , « hiiaresqae ederai pJorata cupressas fizcludit. Te-
naes ignavo poUice chordaa Polso ; sed , eto. » de qno judiceut alii.
Uoc certom est , Statium saepe repetere solere sua hemistichia.

3a. Sed incertam digitu errantibus amens Seindo chelyn. Dadum
quaero quo sensu dicat Statias se cheiyn scindere ; et nuUus occnrrit
preter dilacerare^ divellere; qui hoc loco ferri uon potest : statim enim
sequitar, « javat, heu ! javat iUaudabUe carmen Faodere: » atqui si cbe-
lyn scidissety nuilum carmen fuodere potuit. Lege : « sed incertum digi-
tis errantibus, amens Tundochelyn. • Vigitis incertum errantibus^ ut
Theb. V, 3 la , • Turbidus, incertumque oculis ▼igilantibus ; » quod alibi
vocat « dubium mixtumque sopori. » Ovidius, Heroid. X, 9,

Incertum vigilans , a soihdo languida , movi
Tbesea preuorai feinisupiDa maaas ;

Horat. lib. H, S. 5, 100, « Et certum vigUans, Quarlae sit partis Ulixes,
Aadieris, haeres; » Noster, Herc. Surrent. v. i63, « HaK: ego nascentes
lelum bacchatns ad aras ; » ubi vide quae notavi. Potes etiaro legere et
facUe defendere « insertam digitis errantibus ; » sed verissimum puto
incertum errantibus; per quod ostendit se huic uni cogitationi dcfixum
esse ; et digitos quidem habere in cithara , animum vero in puero de-
functo. Ob qaod etiam dicit amens Tundo chelyn : sine mente et pro-
posito uUo rfigfito.t in/nn^o citAane , ul loquitur alibi, AchiU. I, ^jS.
Propertius , HI , 1 7 , 35 :

Vertice turrigero juxta Dea magna Cybebe
Tundet ad Idaeos cymbabi raoca choros.

Prima litera vocia Tundo, utpote initio versus, oroittebatar. Deiode ex
undo feceront dndoy quum u et ci vel ic ejusdem sint ducius , ut Epiced.
Patr. vs. 9^9 pro cura, scriptom crat eicla: addiderunt tandem Jiteram
S, et sic exiit Scindo cheljrn.

33. Juvat heu^juvat illaudabile carmen Fundercy et incomte miserum
iaudare doiorem. Vides iiiaudabiie carmen , et statim iaudare dolorem ;
quod per se suspicionem movet. Sed magis movebit, si qmeras quid sit
iaudare doiorem , aut quomodo in idioma linguae tuae vertenda sit ha*c
locutio, ut sensus constet. Gronovius ita, Diatr. c. 5o : « Epiccdio in
Poerum veroam iaudare doiorem dixit ; quia nimirum in doJore seu Ju-
ctu laudabatur defunctus. Laudare verbum funebre. Glossarium : '£s'i-
T«^«c> epitapliium^ wmia, iaudatio, lode Statius, incomte miserum
iaudare doiorem , id est, incomte landare defuoctum in dolore , vei per
dolorem miserum. Quare errat vir nobilissimus (Bartliius), qui corri.

44.

692 NOTiE IN CARMEN QUINTUM

nii lacefare doloreniy aut laudare compelUre ezplicat, lib. XIV Advers.
c. 7. Mec placet quod P. Scriyerius noster volebat, cantare. • Non staw
potest haec GronoTii explicatio. Primum enim laudare dolorem non esc
laudare per dolorem vel in dolore ; quod si yoluisset Statios, dixisseC
incomto miterum lawdare dolore, non dolorem. Nec de defuncto hic lo-
quitur Statius , sed de seipso per totum locnm : laudare ergo dolorem
est suum dolorem ; quod tamen sensum nullnm habet : proinde depra-
vata est vox laudare. Omnia sana tibi spondeo , si minima mntatione le-
nas , « juvat heu , jnvat illaudabile carmen Fundere , et incomte misernm
nudare dolorero ; » id est, ultro ostendere, et profiteri^ et cunctis notum
facere dolorem meum duobus modis, illaudabili carmine et sqtutUore;
unde sequitur, « Sic merui ; sic me cantuque habituque nefastum Adspi-
ciant Superi : » nefastum cantu propter illaudahile carmen , habitu pro-
pter To incomte. H»c interpretatio verissima est ; conjectura verisimil-
Hma. Nudare est ostendere, notumfaeere; Ovid. Amor. II, 5, 5, « Non
mihi delatae nudant tua facta tabell» ; » Pha^rus , Prolog. lib. III, v. 45,

Suspicione si qois errabit tua ,

£t rapiet ad se , qaod erit commttne oinDram ;

Stulte nudabit animi conscientiam ;

ubi vide Rurmannum ; Nemesianus, Eclog. IV, 11,

Tum undein fessi, quos lusus adederat ignis,
Sic sua dcsertis nndartint vulnera sHvis.

Gontrario modo errarunt librarii , Gapill. Earin. vs. i3, ubi pro nuhe
rapince^ reposui laude rapince. Pro incomte, Parm. incomite. Si novam
vocem fingere liceret , optime hoc loco scripsisset Statius , ■ et incomtu
miserum nudare dolorem : • comftis, vel comptusy (de qua scriptura
vide Priscianum, lib. X, p. B97) esset omatus; cujus contrarium esset
incomtus : sed nihil sine exemplis admittendum.

42. Fomentaque qu€ero Vulneribus {sed summa) meis. Sumtum forte
ex Ovidio, Pontic. II, 3, vs. 94, « Fomentisque juvas vulnera nostra
tuis. » Gujusnam autem usus snnt ists voces sed summa? ef^o quidem
nescio : corruptas esse scio , sed non possum in pnesens mederi. Video
eas tentasse Heinsium ad Ovid. Pontic. IV, 1 1 , vers. ao, hoc modo :
« fomentaque qusro Vulneribus , sed vana , meis ; » infeliciter ; nemo
enim qucerit vana fomenta vulneribus suis. Nisi to vana adveibiahter ec
Gneco more pro frustra , sumi voluerit vir summus ; quo modo tamen
Statins non scripsisset,propter ambi^uum. Latet epitheton «roD fomenta.

46. Nimirum quum vestra domus ego funera motstus IncrepitOy tunc
damna dolens aliena , repono infelix lacrimas, et tristia carmina servo.
Gorruptissimus locus. Et sensus facile perspicitur : Ego, inquit poela,
qui oUm medebar vestris vulneribns, nunc invicem vestras manus po-
sco : qui oiim scriptis roeis vos consolabar , nunc carmina consolatoria
a vobis postnlo. Gronovius, Diatr. c. 61 ^ ex Rom. edit. qu» pro domus

LIBRI QUINTl SILVARUM. 693

hahet, domanSj resoribit euin Lindeubro^o, « qaani yestra domans euo
funera miestos Increpito. » Verissimum istud domans, et mastos; pro
<|iio Rom. questus : non male. Sed qnomodo quum increpUo? dixisse
debuit in subjanctivo, quum increpitem^ yel increpitarim in prsterito,
ut supra tersi. Et quid est domare funera? yel quis hujus loci sensus, si
in prosaro erationem resolvas verba , ■ quum veslra domans ego funera
maestos Increpito ? » Lege minima mutatione : « Nimirum tunc vestra
domans ego vulnera , maestos Increpni. » Tunc , eo tempore , quum
vos doluistis. Domans vulnera, id est, superans, vincens dolorem vestro-
rum vulnerum carminibus. Sic Glauc. Melior. vs. 14, #satiare malis,
«grumque dolorem Libertate doma ; » Thebaid. II, 176, «O quam tc
parcum in praeconia fams Mens agitat matura tuas ! quantumque fereii*
tem Fortunam virtute domas! >• id est, superes Fortunam virtutei Se-
i^eca , Troad. vs. 349) et sqq.

GMoapescere equidem verba , et audacem malo
Poteram domare ; sed meus capiis quoque
Scit parcere entit ;

idem , Hippol. vs. 4^8 ,

Namque anziam me cura toUicitat tui ,
Quod te ipse poenit gravibut iofettut domat ;

et Medea, vs. 5o6, « Quin potius ira concitum pectus doroa; » Phocii.
vs. 77) «pectus antiquum advoca, Victasque roagno robore xrumnas
doma ; » ubi arumnas doma , ut hic vulneru domans, et dolorem doma ,
loco Statii supra citato. Vulnera vero ^vo funera, quod sensam nullum
habet. De commutatione harum vocuni in MSS. vide Drakenborcliiuro
ad Sil. Italicum, I, 399, et Heinsium ad Ovidiuro passim. Dizi aliquid
ad Pietat. Abasc. v. 18. Deinde, mcestos increpui^ id est, corripui^ et
monui vos non nimium indulgere dolori vestro : Ovid. Fast. VI , 385 ,

Jam dncibut tomnum dederat labor : incrcpat illot
Juppiier, et tacro, qnid velit, ore docet;

Tacit. Annal. II , 87 , « Neque tamen ob en Parentis Patriae delatum et
antea vocabulum adsnmpsit; acerheque increpuit eos, qui Divinas Oc-
cupationes , ipsumque Dominum dixerant. » Sic vehementer increpare
apud Plin. Epist. VI, 5. To Increpare simpHciter, /enions est notionis ,
ut in hoc loco. Sequitur : « tunc damna dolens aliena , repono Infelix
lacrimas , et tristia carmina servo ; » in quibus frustra sensum qua^si"
veris. Totum locum ita ex conjectura constitui :

Nimirum tunc vesira domant ego vulncra, mxstot
Increpui ; nunc damna dolens alterna , reposco
Infelix lacrimat, et mitia carmina qua:ro.

Omnia jam coherent et sibi respondent , minima et usitatissima muta-
tione. « Alterna damna dolens, » id est, « alternis, vicissim , mea vice
nttncy » ut vestra tunc^ sen oUm. Supra, vs. 21 , ■ altemo mecum cln-
more fatiscat. » Sic aitema pectora Theb. V, 721 : « matremque avidis

6^4 NOT/E IN CARMEN QUINTUM

eomplexibas ambo Diripiunt flentes , alCernAqQe pectora mutaot ; • id
est, altematim^ modo hie, modo ille, pectora matri ippHcant; Theb.
XI , 4^4 t * *Honiaque murmnra volvunt Mussantes. » Ezempla obria
tam apud Nostrum quam alios ; vide Gronor. ad Thebaid. XI, 4^. Fre-
quentes vices literarum i et t Sic alia pro alta Tibnrtin. Vopisc. v. i o4 ;
saltante pro saiiente Juvenal. Sat. VI ; et innumera ejnsmodi qatt ubi*
que occurrunt. Deinde pro repono restitui reposco^ sensu posiulante;
Martialis , Epi^r. Vill , xmtvili , i et sqq.

Qai prapstat pietate pertlnaci

Sensaro bona liberalitatis ,

Gepcet forsitan, aut viceni repoveat ;

Plintus , Epist. n , 9 , •> Te quoque obgecro, ut aliquam oneris mei par-
tcm snscipere tanti putes : reddam vicem, si rejwsces; reddam, et si
non reposces;* Noster, Theb. V, 488, « fremit impia plebes Sontihus
accens» stimulis, facinutque reposcunt; • Ovidius, MeUm. XIII, 178,

in oratione Ulixis ,

.... per me jacet inclyiofl Heccor
liKt bis armis quibus est inventus AchiUes.
Arma peto : vivo dederam , post fata reposco :

ita legendum et dislinguendum. Vulgo ponitur TSXfiA o^tyfjm post He~
ctor; et sequens versus sic legitur, « Illis baec armis, quibus est inven-
tus Achilles, Arma peto : vivo , etc. » sine sensu. Infra, eod. libr. v. 335,
« Amissamque mea virtutem voce reposco ; » ubi nonnulli codices ha-
bent reponoy pariier ac in hoc Statli loco. Deinde, ei tnstia carmina
servo. Nullus in his sensus ; quid enim est servare tristia carmina ? Re-
cte puto me emendasse , et nxitia carmina qtuero. Ipse in vestro dolore
vos increpui, fortis et animosus; sed nunc in propriis damnis, reposco
lacrimas moliis, et umitia carmina requlro. » Gurtius, IV, 10, «Gre-
deres Alexandrum inter suas necessitudines flere, etsolatia non adhi-
bere, sed qucerere, » Snmtam videtur ex Horat. Carm. I, 16, 16 : « nunc
ego mitibus Mutare quero tristia. » Sic supra , vs. Ho^ • lugentum mrtis
solator. » De hac voce vide qu« notavi in Epist. ad Marcell. vs. 49 1
m nos otia miti Solamur cantu. » Pariter commutari videntnr mttis ec
frisfis apud Lucannm, IX, 1069 et sqq.

.... quam magna rcmisit
Crimioa Bomano milis Fortuna pudori ,
Quod te non passa est misereri , perfide , Ma(p3i
Viventii!

vulgo legitur trisHs fortuna y sensu aliter postulante. Pro Increpito ,
func Parm. et Ven. InctepitanSy qui; scriptum nempe erat Increpui ^
cujus ultimam partem pui repetierunt in voce ^ui, ej ecto <r» nunc .*
Sequitur, Verum erat : id est, cequum y justum erat vos mihi conlerre
talia carmina , quia e^ ante vobis dedi , et quia nai>c me» vires ab-
sumi» sont ; ut recte Gronovius , Diatr. c. 6t , nbi hanc stgnificationem
iilustrat exemplis. Unde patet frnstra esse Heinsium , qui ad Claudiau.
in Entrop. II, i55, voluit, Fefum eat; et Verum accepit pro Sed.

LIBRI QUINTI SILVARUM. 6^5

5a. Tu me caligine mmUim Obruis : a duro viso sic vulnere^ etc.
Legendum , tu me caligine mersum Obruis ; Thebaid. VI , 5io, « tandem
caJigine mersum Erigit accursu comltum caput; » X, 73^5, « ilU atra
mersum caligine pectus Gonfudit sensus ; » Sil. Italicus, VUl ^ 4^9 * Ob-
te^^itar densa caligine mersa vetustas; » XI, iq2, « Tantane, Omnipo'
tensy cali(pne mersa latere Fata placet?» Virgilius, iEneid. VI, 267,
• Pandere ret aka terra et caligine mersas;» Manil. FV, 896, «Rur-
SQS et IB magna mergis caji^ne mentem ; » Glaud. XVIII, in Eutrop. I ,
493 , m tanta cali^ne mergi Galcarique sinas ; » Plinins, Hist. Nat. IV,
la, « densa mersa caligine. » Sed nimins sum. Mersum obruis, ut Ovid.
Metan. XI, 569, «et rupta mersum caput obruit unda. » Similiter ha>
▼oces wicettus et menus a librariis confusae snnt, Ovid. Met. I, 38o, ubi
▼ide Bannannum. Hoc igitnr certissimum sit. Sequitur difficillimus locus:

. . . . a duro viso sic vulnere carae
Conjugis, iovenit oineret quod Itiracius Orpheus
Daloe lilit : sic Inuu lini couif^exYit Apollo
Montacuit.

Ita omnia ezemplaria. Et Bartlitas, Adversar. XIX, 7^ tentabat, refe-
rent» Gronovio, « tume caHgine meestum Obruis, adjaro : viso sic , etc. »
frigtdiMime : ▼•!, m t« me caligine mrstum Obruis ah dura ! viso, ctc. »
melioa hoc. Ali«9 Gronovii amicus voluit, ilu mi caligine merso Ob-
vi«8 adfer opem : viso , etc. » admodum improbabtliter et vage. Dan.
Heinnas, apod Gronov. Diatr. c. 5i , corrigebat, « tu me caligine mir-
stnm Obruii arsoros : viso, etc. » non bene : non enim ex eo quod ar-
turus erat poer caligine obmebatur Statins , sed quia mortuus erat ; et
%i ex eo tantum qaod arsurus erat , doluit Statius , facile poterat luiic
dolori ocoorrere condisendo illom odoiibus et aromatibus , et non per-
mittendo illum «om6uri ; queraadmodum Priscille fiaciebat Abascantius .,
carm. I hojus libri. Non igitor veram est arsurus. Groterus in Schedis
▼oloit, « Obrois, ak durusl viso si vulnere ; » et mox quoque, « st bu-
tta Lini ; » qood explieatione et OEdipo indiget. Videamus jam quid
adferat ipee Gronovios , Diatr. c. 6 1 : « Apparet hoc maxime queri Sta-
tiom , Tenam et verba ae deficere. In qoo se cum Orpheo et Apolline
comparat. Qoid est evQO^ Orpheus invenit, <fuod caneret? non invenit,
erat dicendom ; ot in Pietate Abascantii , vs. aoi et sqq.

.... qualis conspecta conjuge segnit
Odrytios vatet poriitt ad StrymoDa plectrit
Obstnpnit, triitemqoe rogam tioe cannine flevit.

Qoi ooicos loctts docet quomodo hic scribendum sit : nempe : haud diro
viso sic vulnere. Sic Orpheos, viso dirovolnere carte conjogis, «piod ser-
pens talo ejas inflixerat , haod invenit duice sibi , qood caneret. Kt
mox : sic busta Lini compiexus ApoUo Conticuit. Estque simile vitium
a hbrariis commissom infra , quo sospite natos Non cupii; nam ita recte
Domitios , quom MSS. haberent , Concupii. Totos ergo locus sic scri-

bator :

.... igootce paer ; m me caUgine msttum

696 NOT^ IN CARMEN QUIKTDM

Obrttis. Haud, diro viso sic Tulaere ciine
Conjugis , invenit caneret quod Thraciut Orpheus
Dulce sibi : sic busca Lim complezos Apollo
Conticuit. »

Haec yir sammus^ ceterorum coDJecturis forte meliora, sed oeqaaquam
Statiana, si modo ego genium et manum poetae aliquatenus valeam di-
stinguere. Ccrte si in omnibus exemplaribus ita scriptum hunc locum
invenissem , non dobitassem corruptum pronuntiare. Primo enim , Sta-
tius non admisisset istum ordinem Tel potius tnrbam et confusionem
Yerborum, « haud , diro viso sic vidncre cane Conjugis, invenit cane-
ret quod Thracius Orpheus. » Nec dixisset diro viso vulnere^ sed viso
vulnere^ qnod satis est sine iJUro. Nec verum e$t quod dicit Gronovius
de Orpheo non inveniente quod caneret post visum vuLnus conjugis:
certe aliter Virgilius (quem Noster sequi solet) Georg. IV, 4^4? ^^
inducitur « solaos aegrum testudine amorem ; ■ et , ■ Te veniente die ,
te decedente canebat ; > quod et de Apolline post mortem Lini affir-
mat Ovidius, Amor. III, 9, ts. 23. Sed (quod praecipuum est contra
Gronovium ) quomodo se comparare potuit Statius Apollini et Orpheo
silentibus^ quando ipse non sUeat? nonne enim canit hoc Epicedion?
nonne dicit de seipso, supra , vsIa 33, «juvat heu, juvat iUaudabile
carmen Fundere ? > ergo , necesse est ut comparet seipsum , caneutem
hoc Epicedion post mortem pueri, Apollini et Orpbeo canentibus; huic,
post mortem Eurydices ; illi , post mortem Lini : et proinde , omnino
jam falsum est Gronovii mhaud invenit quod caneret, • et, Conticuit.
Dicit Statius : Quemadmodum Orpheus, vi«o vuhiere Eurydices, inve^
nit quod caneret, soUto quidem carmine longe inferius, tamen dulce
sibi saltem , utpote quod solaretur aegrum amorem ; et quemadmodum
ApoUo post funus Liui non tacutt, id est, cecmit aUquid ; sic ego, de-
fuQCto hoc puero, «luctus in carmina verto, Discordesque modos et
singultantia vedba Molior,» et voluptatem quamdam capio in fundendo
ignobiU et illaudabHi carmine ; mjuvat heu , juvat ! iilaudabile carmen
Fundere ; » hoc me consolor, illorum exemplo : meUora non possum ,
quum abierint usitata copia et inventio , et nihil animo occurrat, nisi
humiles conceptiones et verba sordida et vulgaria, Hic est sensus, satis
jam apertus : et hinc patet retinendum esse Non foctitty et non verum
esse haud invenit. Depravatio plane latet in vocibus a duroy quae ad
praecedentem sententiam reducendae sunt, qunm sub iliis occultetur epi-
theton •r«c7 caligine: « tu me caligine merium Obruis indignay • vel inso^
liia y vel quidpiam ejus sensus. Proximum erat ah dira ; et ideo ita cdidi,
licet vix putem esse Statii : nec pUcet obscura , quod obvium erat cun-
jectanti. Yiamaperui; ing;rediatur aUquis felictus : caveat tamen; noa
enim cujusvis est Statium corrigrere , prout sununorum virorum exem-
plis vides.

66. Non ego mercattis Pharia de puppe loquaces Delicias. N. Heinsius
ad Ovid. Met. VII , 56, pro puppe lef^it pubc; verissime; Fharia pubes

*. LIBRI QUIKTI SILVARUM. . 697

est Maypiiajuventus : sic pube$ Achiva, isto Ovidii loco ; Graiam pu-
bem , Val. Flaccus , VI , 5 , ubi paritcr erat puppim ; Gicero , de Finib.
II , 6 , ■ aut f si magis placeret suo more loqui , qaam Omnes Danai ,
Mycenenses y Attica pubes, reliquique Gneci , qoi hoc anapssf o citan-
lur : « ita legendum ; volgo , « quam , ut Omnes Danai , etc. » quam
sc. voluptatem; vide precedentia. Germana pubes Persius, Sat. VI, 44*
et similia apud omnes. Pro DeliciaSy Ven. Ede tuas; Parm. et Rora. jEdi-
tuos ; quod explicat Domitins : « .£ditoas picas appellat , quoniam in
fa8tif[io templorum freqnenter insidere solent ; JSditui autem dicuntur
leraploram custodes. > Ridiculam hanc interpretationem dudum notavit
Gevartius, Papin. Lect. V, 9, ubi defendit et explicat Delicias; qnod
confirmat Quintilianus , Instit. I , a , « Verba , ne Alexandrinis quidem
permittenda deliciisy risu et osculo excipimus ; » ubi delicitB sunt pueri
delicati. Da his Martialis, £pigr. IV, xui, i et sqq.

Si qnit forte mihi potset pnectare roganti ,

Audi , quem paerum , Fbcce , rogare velim :
Niliiicis primnni puer is naacatur in oris ;

Nequitias teUui icit dare noUa maQis.

£x quo loco aeque bene legere posses in Statio, loquaces Nequitias-t quod
a «ri^ Mdituas non longius abest quam <ro Delicias» Pro doctumvey Parm.
el Rom. doctumque; quod omnino verum est. Fulnera nostme causcBy
versu precedenli, sunt nostra tndnera, n locus recte habeat : nostra
causa pro nosy ut causa veneni pro venenum apud Ovid. Met. TV^ 19,
et innumera ejus formae. Sed de ioci sanitate dubito.

68. Infantemy linguaque simuly salihusque proiervum. In MSS. cst
lingua simium; et ita editt. Parm. et Rom. ; Ven. lingua summum, Quod
qunm non intellexerint , fecerunt primo lingua simul; deinde ad sup-
plendum versum addiderunt que : linguaque simul : quod et aliis aucto-
ribus sspe factum est. Domitius legebat Simiumy et intelligebat animal
istud quod Graeci sri6s«or vocant : « Ego , inquit , non habebam puerum
emptum ex grege et catasta .£gjptiorum ; qui a mangone eruditi loqua*
ces sunt taiiquam pic» , aut gestibus simium imitantur ; sed natnm apud
me adoptavi. » £uge, bone interpres, ad Phsedn Fabuias ablegande,
ubi « arbores loquuntur, non tautum ferae. » T. Demsterus, ad lib. V
Rosini Antiquitat. probat conjectnram\iridocti legentis linguaSamium ,
quod accepit pro acuto, ex Nonio Marcello. Sed hunc refutat Gronovius ,
Diati*. c. 61 , et legit lingua simili; et fnse et erudite explicat de pnero
pantomimo, quem , inquit, proiervum lingua simili dicit, qua nimirum
sensus sermonemque aUonim comcedice refert. Optime sane ; nisi quod
propius est scripturae Codicum , una tautum litera mutata , « Infantem ,
lingua nimium , salibusqne protervum : » ntmmm lingua , ob quod su-
pra vocat loifuaces Delicias •* Horat. Carm. II, la , 5, « Nec saevos La-
pithas, et nimium mero Hylaeum. » Sic immodiae mero rixee Garm. f ,
1 3 ; immodicum dictis Jaxarten Val. Flaccus , V , 697 , ubi vide Burman-
num, qui ex Tacilu locum adducit Hist. I, 35, « Ignavissimus quisquc,

698 NOTiE IN CARMEN QUINTUM

et, ut ret docuit, in periculo non HQcuruS) nimii verhis^ littguffr fero-
cei. » Sic muitm sile Plinius, Hist. Nat» XXXV , 1 1 , ds Mecophane pi-
ctore, «alias durus in coloribos, et sile muUus; ■ ita recte enendave*
runt GroBonus et Pintianus. SU est pi^enti genus : multus siie qui eo
pi^mento aaulto utitur. Potes etiam legere Hngua nimxum, , ut apud Sil.
ItaLicnm , V ^ aSs ^ « nimium pugne , mmsumque oraoris ; • sed non opua
est, quum lin^ua nimium sit c^que probum. Vide Burmannum ad locui
Val. Flacci.

71. Po06etniemifue nouas tremuUs uiulaUbus auras, NuUus in his
sus. InFans enim modo natus non poseit novas auras wdulatibuSy qoum
oerte plus aurse jam habeat , quam qnum in matris utero inclusns foit.
Quare igitur posceret auras^ quum jam in auram apertam editus sit?
«equius erat ut diceretur a poscere novum nutrimentnm n yel mamnums
matiis , quam auras. Scripsit Statius ^ « PuUantemque novas tremulis
ululatibus auras Inserui yitai: » Auson. Epigr. 108, 4 1 «Principio tre-
mulis gannitibus aera polsat ; » Lucan. VI, sa5, « letus fragor aelhera
pulsat Victorum ; » Sil. Italicns, XVII, t35, «Quadmpedem, elatis pul-
santem caicibus auras ; • daudian. XIX^, Prol. lib. II, in Eutrop. vs. 5i ,
« Improbe, quid pulsas muliebrtbus astra qnerelis? » Ovidios, Met. III ,
706, « Penthea sic ictus longis ululadbtts sether Movit; • Avien. Descr.
Orb. vs. 753,

Prododt noctem ludos sacer : aera pulsant
Vocibus , et crebris late tola calcibns nrgent ;

idem , vs. S^a 9 de Tauro monte , « ntmc autem subrigit idem Qbliqnas
arces, et flexilis aera pulsat; » ubi forte scribendumyZexi^. Impellere
auras eodem sensu Ovidius, Met. III ^ 30, « mugitibus impnlit auras. »
Gontrario modo mutatam a lihrariis hanc vocem credo , Protrept. Gri-
spin. vs. 125, ubi pro pulsat^ puto Statium scripsisse posdt,

74' Uberibus tHn , parve ^ dedi : heu munera nottra Jtidebas ignarus
odhMtc, Scio qnid dici posslt pro liao licentia poetica dedi twuy nbi vo-
calis ante voeaiem noa eliditur. Sed Statius non tantum sibi peraaisit
in his Silvis ; vix in Thebaide, nisi ubi turbate et pnecipitanter oratio
concipitnr ; vel aate nomina loconim aut hominum , Gneoo more. Uode
recte emendavi, « Tu munera nostra Ridebas ; » qnod sermonis elegan»
tia postnlabat. Deinde , pro ignarus adhuc , Parm. et Rom. in^riatacj ;
qnemadmodum etiam habere MS. Seneos. et Venet. edit. notat Grono»
vins , Diatr. c. 33 ; quod comprobat hac ezplicatione, « beneficium meom
nondum intelligebas, nee gratos esse poteras. » Mihi multo potins vi-
detur ignarus : Tu , inquit, risu ezcipiebas menm munns^ ^nonis adhuc
quantum beneficium tibi contuleram. Sic de Glaucia Melioris Martial.
Epigr. VI , 39 y 3 et seq.

Munera qnom postet noDdnm sentire patroni ,
Glaucia libertas jam Meiioris erat ;

LIBRI QUINTI SILVARCM. 699

hoc est ) ignarus adhuc Gl&ucia libertas erat Melioria ; non inffratus.
GlaadianttS , XXIX , Laude Serenn Heg. irs. 8a , « alio tum parrus in axe
Grescebat Stilicho ^ votique ignarus agebat. • De commutatione vocum
ignarus et ingratus consulas Heinsium , ad Ovid. Met. VII ,711-

80. Primo gemitum «fui protenus ortu Implicuit^JixiUfue mihi, Men-
dosissimus locus : nec a libris, aut interpretibus qnidquam auzilii. Vox
gemitum sine dubio corrupta est ; praecessit enim , « Nonne gemam te ,
care puer ? » nec sensum ullum habet « (^emitum implicare alicui. » Pro
ilia igitur primo substitui gremium ^ memor similis harum vocum muta-
tionis in Eleg. ad liv. August. vs. ii5; et pro qui, cui^ ut mox, « cui
verba sonosque Monstravi : > unde etiam apparet legi oportierey Impli-
cui vel Adplicui fixique ; de seipso enim et suo affectu loquitur ; sic cU-
piif Monstraviy Erexi; etpro mihi^ meumy scil. gremium, Hae omnes
sunt parvae mutationes , et quae a cautissimo critico admitti possunt in
)oco desperato. Jam igitur exit , « primo gremium cui protenus ortu
Adplicui^fixiquemeum^cuiverba^sonosque Monstravi: > sensu optimo,
et sententia cohaerenti. Adplicui gremium est admovi^ in caritate expri-
menda usitata vox : Lacrim. Etrusc. vs. 17, « tenet ecce seniles Leni-
ter adplicitos vultus; » quemadmodam illic restitui pro implicitos; vide
quae ibi notavi : Petronius, Satirico, « Ego Gitoni adplicitus cum cia-
more flevi. » Recte etiam cuijixi gremium meum pro adfixi, ( vide Lyric.
ad Sever. vs. 18) qood teneriorem quoque affectum ezprimit : Auctor
Gonsolat. ad Liv. Aug. vs. 91 , « Adfigique suis raoriens tua pectora sen-
sit;» ubi tamen Heinsius makuit Adjligi , quia sequitur, vultu lumina
fixa tuo. Ego potius mutandam putarem vocem^a, quia Adfligi vio-
lentius est , qnam ut conveniat morienti : ibidem y vs. ^5 ,

At mifleraads parens tuprema neqne oscq)» fixit,
Frigida nec forit membra tepente tinu;

ita legendum ; vulgo , tremente sinu : verum et elegans esse 9epente os-
tendit antitheton Frigida, Flxit ibi est adfixit; lioet in ea quoque voce
varient Godices. Si quis magis verisimilia proferre possit^ vel hsec vere
refutare, libens ego vineta csgdam mea.

8a. Et vuinera cwca resolvam. Totus iocus in omnibus editionibus
ita legitur et distinguitur :

.... cui verba conosque
Monstravi ( questusque et ▼ulncra cseca resolvam ) ,
Repiantemque solo demissos ad oscula dextra
Erezi.

Numqaam intellexi sensnm istius parentheseos, • questusque etvulnera
cseca resolvam. » Gnjus questus resolves, o Papini? tuos an infantis? si
iuosy jam resolvisii per totum hoc Epicedion, qnod vix aliqnid habet
praetcr questus; si pueriy dicere debuisti resotvi, ut monstravi, erexi: at-
que hinc ad sensum loci aditus fiebat : « cui verba sonosqne Monstravi,
questusque et vnlnera cieca resolvi : » loquitur de affectu suo et officits

700 NOTiE IN CARMEN QUINTDM

erga puerum : MonstraTi illi , inqiiit , yeiba sonotqne ; et resolvi sen
explioavi qaestus ejus, quos ego soIu4 inteUexi. QosnamTero vuln^m
caca quc resoWit Noster ? Facili* jam emendatio, percepto sensn,

.... cai verbft sonosqne
MoDstravi , questosque et marmura catca resoWens ;
ReptsDtemque solo demissus ad oscula deztra
Erexi.

Murmura cwca : antequam loqui poterat, et sonos articulktos proferre,
ego questns ejus et ejutatus intellezi , et aliis explicayi. Resotvere est
explicare, aperire; Virgiiiuft, JSneid. VI, 29, « ipse dolos tecti amba-
(jesque resolvit , Gaeca regens filo vestigia ; • quem locum. non dnbito
quin Statius in animo habuerit , et alinm iEneid. X , 97 , « «reu ftamina
prima Quum depressa gemunt silvis , et caeca yolntant Murmura ; • ita
legendnm esse alibi monui , pro deprensa fremunt. Recte vero mttrmum.*
Theb.V, 61 3,

Hen ! ubi siderei vuhos ? nbi verba ligatis
tmperfecta soois ? risusque et mnnnura soli
lateUecu mihi?

qui locus hunc egregie illustrat; Glaucia Melior. ts. io4,

Tu tamen et motas etiam tnm in mnrmnra voces ,
Vagitumquc rudem , fletumque iniauus amabas.

Glare oonfirmat hanc emendationem Ausonius, Protreptico, vs. 67,

.... Mttltos lacuitttibus annis
Ipse alni; (rremioque fovens, et murmura solvens,
Eripui tenemm blandis nutricibus aevum :

palam imitatur hunc Statii locum , quemadmodum sxpe alibi facit \ et
hinc etiam stabilitur gremiwn pro ^emtfum. Paulinus , lib.de Sancto
Joanne Bapt. vs. 207 , de puerili aetate loquens , « Blanditise risusque si-
lent, incertaque cessant Mnrmura;» Eumenius, Grat. Act. Gonstan-
tino, c. X, «1 Diu Tenturi hominis partus optatur; dia vagitus incontliti
locuturam difFerunt vocem; • Noster, Th^. VI, i64,

lUa tuos questus , lacrimososqne impia risut
Audiit, et vocis decerpsit murmura prinue. -

Grebro commutantur hae voces a librariis. Ita Theb. X , 44^» P''^ suprt'
maque murmura volvens, Godex Petrensis habet vulnera. £t alibi pas-
sim invenies.

84* Blandoque sinu jamjamque natantes Exercere genas, duleesque
accerscre somnos. In Parmensi et Romana editionibus ita concipitur hic
locus difficillimus : « blandoque sinus jamjamque uitentes Ezcepere
genas, etc. » Ven. quoque sinus, et Excepere; sed deest vox nttenles;
pro qua Kom. habet nitantes, quod ita expLicat Domitius : « Nitare est
ocuio et alioruni membrorum nisu conari ; unde nictui dicitnr. Papinius
nitantcs dixit priuia quidem brevi. Sinus (inquit) meus excepit genas

LIBRI QUINTI SILVARUM. 701

paeri nitante^, hoc est , palpitantes propter somnum quem ei aceerse-
bam. n Legebat igitur sinus excepere : sed tanc oportuit blandi sinus;
ei accersere^ penultima producta ; quod non admittit metrum. Tho.
Reinesius , Epist. ad Dauroijim , legebat (prout me monuit amicus, liber
enim non est ad manum), « blandusque fui jamjamque natantes Exer^
cere genas. » Sed hsc conjectura difficnltatem unam tollit, majorem
relinquit ; nempe quid sit Exercere genas. Omnia tentanti diu mihi vide-
batur locus mutilus ; quod facile accidere potuit ad finem carminis im-
perfecti ; etideo asterisco locum insignivi in contextu meo, msstus quod
in uhima operis parte tam male mihi cessisset. Jam vero, perpenso
sensu et MS^. lectione , nuUa paene mutatione Statium sibi restitui :

Reptantemqne tolo demiuus ad oscula dextra
Erexi ; blandique sinos jamjamque natantes
Excepiise genas , dnlcesque acceriere somnos :

« et blandi yuerunt sinus ezcepisse oculos jamjamque natantes; et ac-
cersere dulces somnos. » Tota hujus loci difficultas erat in defectu verbi
substantivi /uerunt; quae ellipsis frequens Papinio, ad obscuritatem us-
que; ut alibi notat Gronovius ; et exempla iu qualibet pagina. Blandi
excepisse^ ut apud Horat. Garm. I, 12, 11, « Blandum et auritas fidibus
canoris Ducere quercus. » Vide exempla hujus Grsecismi apud Bentleium
ad Garm. I , i . Natantes genas seu oculos ; que indubitata est lectio ;
Auctor Gonsol. ad Liv. Aug. vs. 98 , « Lumina , cserulea jamjamque na-
tantia morte ; » Ovidius, Met. V, 71 , « Jam moriens, oculis sub nocte
natantibus atra : » plura notavi , ad Uzor. vs. 89. Blandi excepisse et ac^
eersere; qua temporum mutatione mhil frequentius : £q. Max. vs. 100,
« Apellese cuperent te scribere cerse , Optassetque novo similem te po-
nere templo. » Excepere pro Excepisse, ut Theb. Hl, 355, pro Explo^
rosse God. Petrensis Explorare. Tolle igitur asteriscum ex contextu , et
in ejus locnm admitte, « blandique sinus jamjamque natantes Ezcepisse
^enas : » et, si quid de Statio bene meruerim , K^»rey i^f.

SILYARUM FINIS.

TABULA

RERUM

QU^ IN HOC PRIMO VOLCMINE CONTINENTUR,

Jl &£PAT10 HECBMTIORTS EDtTORIS AD LeCTOBBU. Pag. IK

Marklahdi PiifPATio. niij

PCBLn PAPINII STATII SILVARUM LIBRI QUINQUE.

LIBER PRIMUS.

EnsTOLA AD Stellam. 3

Notae in epistolam ad Stellam. 7

Gaiucen I. E<|uus maximus Domitiani. 1 1

ISQtat in cannen primum. 1 8

Gaiiieb IL Epithalamion Stelle et ViolaDtilln. 39

Not» in carmen secnDdnm. Sg

Garmeh ni. Villa Tiburtina Manlii Vopisci S9

Notae in carmen tertium. 99

Carmeh rv. Soteria Rutilii Gallici. i a8

Nota; in carmen quartnm. i35

Garmeh V. Balneum Glaudii Etrusci. i4S

Note in carmen quintum. * i5a

Gabmbh VI. Kalendae Decembres (Satumales). i56

Notae in carmen sextum. i63

LIBER SEGUNDUS.

EpISTOLA AD MBLIOBEM ATEDniM. 1 7 1

Note in epistolam ad Meliorem Atedium. 1^3

Garmen I. Glancias Atedii Melioris delicatus. i^S

Nots in carmen primnm. * 190

Gabmeb II. Villa Surrentina PoUii Felicis. ao3

Not« in carmen secundum. 2 1 3

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Quæ exstant omnia opera"

See other formats