Skip to main content

Full text of "Quinti Horatii Flacci Opera"

See other formats 


/  \  %m    m 


H 


h 


:cn 


100 
ico 


m 


f 


$$.  f^Hoo    . 


•  - 


&i 


'JHm-f 


*s 


t*i 


-i. 


■ 


^ 

V 


K9 


'co     JHTiH 


** 


n 


*      :-i&v 


¥ 


*f» 


"*£.. 


1% 


.".* 


■  ^W 


Presented  to  the 

LIBRARY0///U? 

UNIVERSITY  OFTORONTO 

by 

KAREL  AND  MIROSLAVA 

CVACHOVEC 


C    ~*£P     VZ 


^»         '"i^^?a 


Quinti  Horatii  Flacci 


O       P      E     R     A 


TOMUS     SECUNDUS, 


VIENNAE    et    TERGESTI, 
i  n   bibliopolio  Geistingeriano. 
1818. 


Quinti  Horatii  Flacci 

CARMINA  LYRICA, 


ILLUSTRAVIT 
CHRIST.    GUIL.   MITSCHERLICH. 

Professor  Publ.  Ordin.  InAcademia  Gottingensi. 


TOMUS     SE 


VIENNAE  et   TERGESTI, 

inbibliopolio   Geis  ti  n&er  iano. 

l     8     i     8. 


^VWW^V^WWVW^WV.O^W,  W\V^VWVMW\VMNW 


PRAEFATIO. 


Q 


uas  in  Horatio  recte  interpretando  rationes 
ineundas  judicaverim,  quasque  ipse  opera  mea 
adsequi  conatus  sim,  diligenter  a  me  in  prae- 
fatione,  priori  Tomo  praefixa,  expositum  est. 
Atque  eamdem  in  dilucidandis  reliquis,  quae 
alter  hic  Tomus  complectitur,  Horatii  carmi- 
nibus  lyricis  viam  tanto  minus  insistere  dubi- 
tavi,  quo  magis  in  dies  usu  et  experientia  ma- 
gistra  intelligere  mihi  visus  sum,  quantum  ad- 
jumenti  talis  adcuratio  liberalioris  indolis  ado» 
lescentibus  suppeditare  possit.  Quorum  qui- 
dem  potissimum  commodis  nie  prospectum  vo- 
luisse  ii  meminerint ,  qui  me  interdum  copio- 
siorem  ac  forte  nimium  in  explanandis  et  ad 
vulgarem  loquendi  rationem  revocandis  fbr- 
mis  poeticis  deprehendant;  tum  illud  iis  maxi- 
me  locis  factum  esse  cogitent,  ubi  vel  exerci- 
tatiorem  aliquem  haesitare,  vel  spissas  ab  in- 
lerpretibus  argutiarum  nubes  meridiei  prae- 
textas  animadverlerim. 


lllud  autem  minime  ambitiose  mihi  adfir- 
mare  posse  videor,  me  inadcurandis  posterio- 
ribus  his  carminum  libris  paullo  intentiore 
studio  versatum  esse,  sive  quod  interpretes  in 
iis,  rnaxime  in  toto  carminumhabitu  ac  dispo- 
sitione  recte  apud  animum  informanda  sae- 
pius  remitti  atque  a  vero  deflectere  cognosce- 
rem,  sive  ipsorum  carminum  dignitate  ac  ma- 
jestate  eo  adducerer,  novisque  subinde  stimu- 
lis  excitarer.  Consummatissimae  enim  plera- 
que  artis,  sive  argumentorum  vim  ac  tracta- 
tionem,  sive  excelsissimum  ingenii  nisum ,  sive 
sententiarum  gravitatem,  sive  denique  enun- 
tiationis  spectes  virtutes,  Horatiani  ingenii 
monimenta  in  his  libris  contineri,  neminem 
tam  hebetis  judicii  esse  arbitror,  quin  ipse  fa- 
cile  sentiat. 

Ceterum  quam  verum  sit,  quod  dicitur, 
dies  diem  docet,  neminem  magis  experiri  ar- 
bitror  quam  interpretem ,  quem,  mirandum 
non  est,  si  in  longiori  opere  nonnumquam  a 
recto  tramite  aberret,  ac  sensimad  aliasrerum 
notiones  delabatur.  Quae  igitur  incidenda 
aut  aliter  constituenda  judicavi,  quaeque  ad 
poetae  doctrinam  illustrandam  aut  omnino  ad 
liberaliorem  interpretationem  spectantia  serius 
a  me  animadversa  sunt,  ea  in  fascem  collecta 
huic  Tomo  inseri  jussi.  Interea  temporis  na- 
ctus  sum  Codicum,  quos  bibliotheca  Guelpher.» 
bytana  custodit,  notiliam,  a  Cl.  Leistio,  has  ip- 
sas  literas  in  eadem  urbe  summa  cum  laude 


-      7      — 

profitente,  mihi  perhumaniter  subministratam, 
quanuhic,  quamqiiam  alieniore  loco  itidem  sub- 
nectam.    Sunt  autem  Codd.  hi: 

I.  Codex  Gudianus  n.  108.  membranaceus  ,  in 
folio,  quod  vocant,  minore  quadrato  scriptus, 
continet  Horatii  Carmina  (quae  tamen  a  L. 
I.  c.  2  3.  demum  incipiunt)  Epodon  librum, 
Artem  poeticam  et  Satiras.  Est  is  satis  ni- 
tide  exaratus,  literisque  initialibus  auro,  quod 
divcrsicolor  pictura  ambit,  illusis  condeco- 
ratus  ;  pauca  in  eo  scripturae  compendia,  nul- 
li  numeri,  at  multas  inter  lineas  ab  eadem 
manu  adscriptas  variae  lectionis  notationes  ct 
correctiones  habet.  Sic  v.  c.  Carm.  III.  4*  l» 
vitiose  exaratum  Aescende  in  margine  corri- 
gitur;  Epod.  I.  5.  quibns  te  vita  si  super- 
stite  prava  lectio  sit  adscripia  est.  Inscriptio- 
nes  carminum  vulgares  exhibet  (veluti  Carm. 
III.  i5.  Proseuctice  in  fontem  blandusium, 
ffui  est  in  Sabino)  et  in  carmine  amoebaeo 
III.  g.  Oratii  et  Lidiae  nomina  interserit , 
adjecto  titulo  :  Antepodotice.  Est  Etiam,  ubi 
in  plures  partes  dispescuntur  carmina,  velu- 
ti  Serm.  II.  3.  in  quo  v.  168.  Servius  Oppi- 
dius  cet.  novum  sermonem  (plane  ut  in  Cod. 
Upsal.)  orditur.  Omnino  hic  codex  ab  indo- 
cto  quidem  et  legis  metricae  imperito  homi- 
ne  scriptus,  e  bono  tamen  exemplari  ductus 
videtur,  dignusque  adeo  est,  qui  curatius  in- 
spiciatur. 

II.  Cod.  Gud.  n.  i85.  in  4.  vergente  ad  ftnem 
Sec.  XIV.  scriptus ,  passim  triincatus.  Habet 
Artem  poet.  inde  a  v.  110.  Epistolas  etSer- 
monum  L.  I. 

III.  Cod.  Gud.  n.  3o3.  membran.  octonis  scri- 
plus,  et  quidem  circa  finem   sec.  XIV.   Conti- 


net  Horatii  Epistolas  cum  scholiis  intcrlinc- 
aribus  ct  marginalibus  satis  ineptis  ctinsulsis. 
In  tcxtu  non  nisi  vulgares  abcrraliones  depre- 
hendas.   Claudit  librum  versus  : 

Qtii  te  scribehat  hermannus  nornen  ha* 

bebat. 

IV.  Cod.  August.  n.  5o,  4«  membranac.  octavae, 
quam  vocant,  formae.  Habct  tantum  Artem 
poeticam  cum  scholiis  inter  lineas.  Lcctiones 
offert  ubivis  obvias. 

V.  Cod.  Aug.  81,  5i.  fol.  chartaceus,  Acronis 
commentarium  in  Horatii  Carmina,  Artem 
poet.  ct  Sermones   complexus. 

VI.  Cod.  Gud.  n.  160.  fol.  membran.  sec  XIV. 
cxeunte  scriptus,  scholia  offert  in  Episiolas 
et  Sermones ,  digna,  quae  bibliopegis  uten- 
da  tradantur.  Forte  ipse  ita  sensit  exscriptor, 
«jui  taedio  victus  v.  42.  Serm.  uit.  L.II.cum 
verbis  5  et  cetcra  finem  operi  imposuit,  ad-» 
jecta   adprecatione  :   Te  Deum  laudamus. 

VII.  Cod.  Gud.  n.  323.  octonis  scriptus  ,  scho* 
lia  in  Horatii  Epistolas  et  Satiras  conti- 
net,  ejusdcm  farinae  ac  praeced.  In  fronte 
legitur:  Dnus  Gherardus  de  Pochheest 
u4bbas  egmondcnsis  me  renovavit  A.  D, 
i'jo6.Tum  ab  alia  manu,  forte  ipsius  P.  Scri- 
verii :  ILx  direpta  bibl.  E gmondani  coeno- 
bii  in  Hollandia  hunc  librum  vindicavit 
Petrus  Scriverius. 

VIII.  Cod.  Gud.  n.  85-  membranac.  in  4«  sec. 
XIII-  exaratus,  Porph  y^rionem  exhibet,  ma- 
nu  satis  luculenta  scriptum. 

<W%  w\  w*  www  vw 


Q.    HORATII    FLACCI 

C     A     R    M    I    N    U    M 


LIBER    TERTIUS, 


i. 

NON  OPIBUS,  NON  HONORIBUS ,  SED  ANIMI 

TRANQUILLITATE    VITA   EFFICITUR 

BEATA. 


V-/di  profanum  volgus  et  arceo: 
Favete  linguis  :    carmina  non  prius 
Audita  Musarum  sacerdos 
Virginihus  puerisque   canto. 

Regum  timendorum  in  proprios  greges,  5 

Reges  in  ipsos  imperium  est  Jovis, 
Clari   giganteo  triumpho , 
Cuncta  supercilio  movcntis. 

Est  ut  viro  vir  latius  ordinet 

Arbusta  sulcis  ;  hic  generosior  10 

Desccndat  in  Campum  petitor; 
Moribus  hic  meJiorque  fama 

Contcndat;  illi  turba  clientium 
Sit  major:  aequa  lege  Necessitas 

Sorlilur  insignis   et  imos  ;  l5 

Omne  capax  movet  urna  nomen, 


—        J2        — 

Dcstrictus  cnsis  cui  super  impia 
Cervicc  pcndct ,  non   Siculae  dapcs 
Dulcem  elaborabunt  ^aporem  , 

Non  avium  citharaeque  cantus  20 

Somnum  rcducent.      Somnus  agrestium 
Lenis  virorum   non  humilis  domos 
Fastidil,     umbrosomve  ripam , 
Non  Zcphyris  agitata  Tcmpe. 

Desiderantcm,  quod  satis  est,  nequg  i5 

TumuHuosum  sollicilat  mare, 
Nec  saevus  Arcturi  cadentis 
Jmpetus,  aut  orientis  Hacdi  : 

Non  verberatae   grandine  vineae  , 
Fundusvc  mcndax  ,  arbore  nunc  aquas  3o 

Culpantc,  nunc  torrcntia  agros 
Sidera^  nunc  hiemes  iniquas< 

Contracta  pisces  aequora  sentiunt 
Jactis   in  altum  molibus :  huc  frequcns 

Caementa  demittit  redemtor  35 

Cumfamulis,  dominusque  terrae 

Fctstidiosus  :   sed   Timor  et  Minae 
Scandunt  eodem,    quo  dominus  :  neque 
Decedit  aerata  triremi , 

Post  equitem  sedet  atra  Cura.  4o 

Quod  si  dolentem  nec  Phrjgius  lapis  , 
Nec  purpurarum  sidere  clarior 
Dclcnit  usus,  nec  Falerna 

Vitis,  Achaemcniumve  costum ; 

Cur  invidendis  postibus  et  novo 
Sublime  ritu  moliar  atrium? 


—       13       — 

Cur  valle  permutem   Sabina 
Divitias  operosiores  ? 


II. 


A 

**-ngu! 


igustam  amice  pauperiem  pati 
Robustus   acri  militia  puer 
Condiscat;  et  Parthos  ferocfs 
Vexet  ecjues  metuendua  hasta: 

Vitamque  sub  divo  et  trepidis  agat  5 

In  rebus.      Ulum   ex  moenibus  hosticis 
Matrona  betlantis  tyranni 

Prospiciens,  et  adulta   virgo, 

Suspiret,  eheu,  ne   rudis  agminum 
Sponsus  lacessat  regius  asperum  io 

Tactu  leonem,    quem  cruenta 
Per  medias  rapit  ira  caedis. 

Dulce  et  decorum  est  pro  patria  mori: 
Mors  et  fugacem  persequitur  virum, 

Nec  parcit  imbellis  juventae  i5 

Poplitibus  timidove  tergo. 

Virtus  repulsae    nescia  sordidae, 
Intaminatis  fulget  honoribus  : 
Nec  sumit  aut  ponit  securis 

Arbitrio  popularis  aurae.  to 

Virtus  ,  recludens  immeritis  mori 
Coelum,  negata  tentat  iter  via : 
Coetusque  volgaris  et  udam 

Spernit  humum  fugiente  penna, 


—      14      — 

Est  et  fideli  tula  silentio  i5 

Merres:  vetabo,  qui  Cereris  sacrum 
Volgarit  arcanae,  sub  istlem 

Sit  trabibus,  fragilemvc  mecum 

Solvat  phaselon.  Saepe  Diespiter 
Neglcctus   incesto  aduidit  integrum  :  3o 

Raro  antecetlentem  scelestum 
Deseruit  pede  Poena  claudo. 


iiL 

luslum  ac  tenacem  propositi  virum 
Non  civium  ardor  prava  jubentium, 
Non  voltus  instantis   tyranni 

Mente  quatit  solida ,  neque  Auster, 

Dux  inquieti  turbidus   Hadriae,  5 

Nec  fulminanlis  magna  manus  Jovis  * 
Si  fractus  illabatur  orbis  , 
Impavidum  ferient  ruinae. 

Hac  arte  Pollux  et  vagus  HercuJes 
Enisus  ,   arcis  adtigit  igneas  :  lo 

Quos  inter  Augustus   recumbens 
Purpureo  bibit  ore  nectar. 

Hac  le  merentem,  Bncche  pater,  tuae 
Vexere  tigres,    indocili  jugum 

Collo  trahentes.     Hac  Quirinus  i5 

Martis  equis  Acheronta  fugit; 

Gratum  eloquuta  consiliantibus 
Junone  Divis  :  Ilion  *  Ilion 


*ft     15     ~ 

Fatalis  incestusque  judex 

Et  mulier  peregrina  vertit  20 

Jn  pulverem,  ex  quo  destituit  Deos 
Mercede  pacta  Laomedon  ,  mihi 
Castaeque  damnatum  Minervae 
Cum  populo  et  duce  fraudulento. 

Jam  nec  Lacaenae  splendet  adulterae  2  5 

Famosus  hoapes,  nec  Priami  domus 
Perjura  pugnacis  Achivos 
Hectoreis  opibus  refringit : 

Nostrisque  ductum  seditionibus 
Bellum  resedit.     Protenus  et  gravis  3o 

Iras  ,  et  invisum  nepotem, 

Troia  quem  peperit  sacerdos, 

Marti  redonabo.     Illum  ego  lucidas 
Inire  sedis ,  ducere  nectaris 

Sucfcos  ,   et  adscribi  quietis  55 

Ordinibus  patiar  Deorum. 

Dum  longus  inter  saeviat  Ilion 
Romamque  pontus ;  qualibet  exsules 
In  parte  regnanto  beati : 

Dum  Priami  Paradisque  busto  /io 

Insultet  armentum,  et  catulos  ferae 
Celenl  inultae:  stet  Capitolium 
Fulgens,   triumphatisque    possit 
Roma  ferox  dare  jura  Medis. 

Horrenda  late  nomen  in  ultimas  45 

Extendat  oras,  qua  medius  liquor 
Secernit  Europen  ab  Afro , 
Qua  tumidus  rigat  axva  Nilus  s 


—       16       — 

Anrum  irreperium,    ct  sic  melius  silum, 
Quum  tcrra  celat,  spernere   fortior,  5o 

Quam  rogerc  ,  humanos  in  usus 
Omne  sacrum  rapiente  dextra. 

Quicumrnie  mundo  tcrminus    obstitit, 
Hunc  tanget  armis  ,  viscre  gesticns, 

Qua  parte  debacchcntur  igncs  ,  55 

Qua  ncbulae  pluviique  rores. 

Scd  bellicosis  fata  Quiritibus 
Ilac  lege  dico  ,  ne  nimium    pii , 
Ilcbuscjue    fidentes ,  avitac 

Tecta  velint  reparare  Trojac*  60 

Trojae  renascens  alite  lugubri 
Fortuna  tristi  clade  iterabitur, 
Ducente  viclricis  catervas 
Conjuge  me  Jovis  et  sorore. 

Ter  si  resurgat  murus  aeneus  65 

Auctore  Pboebo,   ter  pereat  meis 
Excisus  Argivis  ;  ter  uxor 

Cepta  virum  puerosque  ploref. 

Non  baec jocosae  conveniunt  lyrae: 
Ouo  Musa  tendis?  Desine  pervicax  70 

Referre  sermones  Deorum  ,   et 
Magna  modis  tenuare  parvis. 


WW\\\\NV\U\ 


—       17       — 

IV. 

AD   CALLIOPEN. 


J-^escende  coelo,  et  dic  age  tibia 
Regina  longum   Calliope  melos  , 
Seu  voce  nunc  mavis   acuta, 
Seu  fidibus  cithararjue  Phoebii 

Auditis  ?  —  an  me  ludit  amabilis  5 

Insania?  Audire  et  videor  pios 
Errare  per  lucos  ,    amoenae 

Quos  et  aquae  subeunt  et  aurae, 

Me  fabulosae  Volture  in  Appulo, 
Altricis  extra  Jimen  Apuliae,  10 

Ludo  fatigatumque   somno 

Fronde  nova  puerum  palumbes 

Texere:  mirum  quod  foret  omnibus  , 
Quicumque  celsae  nidum  Acherontiae, 

Saltusque  Bantinos  ,   et   arvum  i5 

Pingue  tenent  humilis    Ferenti ; 

Ut  tuto  ab  atris  corpore  viperis 
Dormirem  et  ursis  ;  ut  premerer   sacra 
Lauroque  collataque    myrto, 

Non   sine  Dis   animosus   infans.  20 

Vester,    Camenae,  vester  in  arduos 
Tollor  Sabinos;  seii mihi  frigidum 
Praeneste,  seu  Tibur  supinum, 
Seu  liquidae  placuere  Bajae. 

Vestris  amicum  fontibus  et  choris,  25 

Non  me  Philippis  versa.    acies  retro^ 
II.  25an&.  B 


—       i8      — 

Devota  non  exstinxit  arbor, 
Nec  Sicula  Palinurua  unda. 

Utcumque  mecum  vos  eritis,    libens 
Insanientem  navita  Bosporum  3o 

Tentabo,   ct  arentis  arenas 
Litoris  Assjrii  viator. 

Visam  Britannos  hospitibus  feros  , 

Et  lactum  equino  sanguine  Concanum; 

Visam  pharatratos  Gelonos  55 

Et  Scythicum  inviolalus   amnem. 

Vos  Cacsarem  altum,  miliiia   simul 
Fessas  cohortes  abditlit  oppiclis  , 
Finire  quaerentcm  labores, 

Pierio  recreatis  antro  :  £o 

Vos  lene  consilium  et  datis,   et  dato 
Gaudetis  almae.     Scimus    ut  impios 
Titanas  immanemque    turmam 
Fulmine  sustulerit  caduco  5 

Qui  terram  inertem,  qui  mare  temperat  4*> 

Ventosum,  et  urbis,  regnaque  tristia  , 
Divosque  mortalisque   turbas 
Imperio  regit  unus  aequo. 

Magnum  illa  terrorem  intulerat  Jovi 
Fidens  ,  juventus  horrida,    brachiis,  ae 

Fratresque  tendentes  opaco 
Pelion  imposui^se  Oljmpo. 

Sed  quid  Tjphoeus ,  et  validus  Mimas; 
Aut  quid  minaci  Porphjrion    statu  , 

Quid  Rhoetus  ,  evolsisque  truncis  55 

Enceladus  jaculator  audax, 


—      19      — 

Contra  sonantem  Palladis  aegida 
Possent  ruentes  ?  Hinc  avidus    stetit 
Volcanus  ,  hinc  matrona  Juno ,  et 

Numquam  humeris  positurus   areum ,         60 

Qui  rore  puro  Castaliac  lavit 
Crinis   solutos,  qui  Lyciae  tenet 
Dumeta  natalemque  sylvam, 
Delius  et  Patareus  Apollo. 

Vis   consili   expcrs  mole  ruit  sua  :  65 

Vim  temperatam  Di  quoque  provehuni 
In  niajus  ;  idem  odere  vires 
Omne   nefas  animo  moventis. 

Testis  mearum  centimanus  Gyges 
Sententiarum  ,  notus  et  integrae  70 

Tentator   Orion  Dianae , 
Virginea  domitus  sagitta. 

Injccta  monstris   Terra  dolet  suis , 
Maeretque  partus  fulmine  luridum 

Missos  ad  Orcum :  nec  peredit  <j5 

Impositam  celer  ignis  Aetnen: 

Incontinentis  nec  Tityi  jecur 
Ptelinquit  ales  ,  nequitiae  additus 
Custos:   amatorem   trecentae 

Pirithoum  cohibent  catenae;  80 


-wv  x-w  vv\.  v*v  vww*, 


V. 


^'oelo    tonantem   credidimus  Joveni 
Regnare  :  praesens  Divus  habebitur 


B 


—         20         

Augustus  ,  adjectis  Britannis 
Imperio,  gravibusque  Persis. 

Milesne  Crassi  conjuge  barbara  6 

Turpis   maritus  vixit?  et  hostium  — 
Pro  Curia,   invcrsique  mores  !  — 
Consenuit  socerorum  in  arvis, 

Sub  rege  Medo  ,  Marsus  et  Appulus, 
Anciliorum  et  nominis  et   togae  10 

Oblitus  ,  aeternaeque  Vestae  , 
Jncolumi  Jove,  et  urbe  Roma? 

Hoc  caverat  mens  provida  Reguli, 
Disscnticntis   conditionibus 

Focdis,  et  exemplo  trahenti  i5 

Perniciem  veniens  in   aevum , 

Si  non  periret  immiserabiiis 
Captiva  pubes.      Signa  ego  Punicis 
Adfixa  delubris,  ct  arma 

Militibus  sine  caede,  dixit,  «o 

Derepta  vidi :   vidi  ego  civium 
^Retorta  tergo  brachia  libcro : 
Portasque  non  clusas ,   et  arva 
Marte  coli  populata  nostro. 

Auro  repensus  scilicct  acrior  25 

Miles  redibit.     Flagitio  additis 
Damnum.    Neque  amissos  colores 
Lana  refert  medicata  fuco , 

Nec  veravirtus,  quum  semel  excidit, 
Curat  reponi  detcrioribus.  5o  , 

Si  pugnat  extricata  densis 
Cerva  plagis:   erit  ille  fortis, 


—        21        — 

Q\ri  perfidis  se  credidit  hostibus ; 
Et  Marte  Poenos  proteret  altero, 

Qui  lora  restrictis  lacertis  55 

Sensit  iners,  timuitque  mortem. 

Hic,  unde  vitam  sumeret,  inscius, 
Pacem  duello  miscuit.     O  pudor! 
O  magna  Carthago,  probrosis 

Altior  Italiae  ruinis  !  '*  4© 

Fertur  pudicae  conjugis  osculum  , 
Parvosque  natos  ,  ut  capitis  minor, 
Ab  se  removisse,  et  virilem 
Torvus  humi  posuisse  voltum: 

Donec  labantis  consilio  patres  45 

Firmaret  auctor  numquam  alias  dato , 
Interque  moerentfs  amicos 
Egregius  properaret  exsul. 

Atqui  sciebat,  quae  sibi  barbarus 
Tortor  pararet :  non  aliter  tamen  5o 

Dimpvit  obstantis  propinquos  , 
Et  populum  reditus  morantem, 

Quam  ^i  clientum  longa  negotia 
Dijudicata  lite  relinqueret, 

Tendens  Venafranos  in  agros ,  55 

Aut  Laccdaemonium  Tarentum. 


22        -!» 

VI. 
AD   ROMANOS. 

W/V  vw  %*A  vw,  v%% 

J-^elicta  majorum  immerilus  lues. 
l.onuine  ,  doncc  templa   refcceris, 
Aedisrrue  labcntis  Dcorum  ,  et 
Focda  nisro  simulacra  fumo. 

Dis  te  miuorem  quod  geris ,    impcras:  5 

Ilinc  omne  principium  ,  huc  rcfer  exitum. 
Di  multa  neglecti  dedcrunt 
Hcsperiae  mala  luctuosae. 

J^.m  bis  Monaeses  ct  Pacori  manus 
Non  auspicatos  conludit  impetus  i« 

Nostros ,  ct  adjccisse    praedam 
Torquibus  exiguis  renidet. 

Paene  occupatam  seditionibus 
Delevit  Urbem  Dacus  et  Aethiops  : 

Hic  classe  formidatus,  ille  i5 

Missilibus  melior  sagittis* 

Fecunda  culpae  secula  nuptias 
Primum  incruinavere ,  et  genus,  et  domos  : 
Hoc  fonte  derivata    clades 

In  patriam  populumque  fluxit.  .  20 

Motus  doceri  gaudct  Ionicos 
Matura  virgo,   et  fingitur  artibus  : 
Jam  nunc  et  incestos  amorcs 
De  tenero  meditatur  ungui. 

Mox  juniores  quacrit  adulteros  26 

Jnter  mariti  vina  :   neque  eligit, 


—       23       — 

Cui  donet  impermissa  raptim 
Gaudia,  luminibus  remotis; 

Sed  jussa  coram  non  sine   conscio 
Surgit  marito,  seu  vocat  institor,  5o 

Seu  navis  Hispanae  magister, 
Dedecorum  pretiosus  emtor. 

Non  his  juventus   orta  parentibus 
Infecit  aequor  sanguine    Punico , 

Pyrrhumque  et  ingentem  cecidit  ,55 

Antiochum ,  Hannibalemque  dirum  j 

Sed  rusticorum  mascula  militum 
Proles,   Sabellis  docta  ligonibus 
Versare  glebas,  et  severae 

Matris   ad  arbitrium  recisos  ka 

Portare  fustis  ,  sol  ubi  montium 
Mutaret  umbras  ,  et  juga  demeret 
Bobus  fatigatis  ,    amicum 

Tempus  agens  abeunte  curru. 

Damnosa  quid  non  imminuit  dies  ?  /i5 

Aetas  parentum ,  pejor  avis,    tulit 
Nos  nequiores,  mox    daturos 
Progeniem  vitiosiorem. 


%wwwww\v*> 


-    ili   - 

VII. 
AD    ASTERIEN. 


Q 


uid  fles ,  Astcric,  quem  tibi  candidi 
Primo  restitucnt  verc  Favonii, 
Thyna  mcrce   beatum ; 
Constantis  juvenem  fide, 

Gygen ?  Ille  Notis   actus  ad  Oricum  5~ 

Post  insana  Caprae  sidcra,  frigidas 
Noctis  non  sine   multis 
Insomnis  lacrymis  agit. 

Atqui  sollicitae  nuntius  hospitac, 
Suspirare  Chloen,   et  miseram  tuis  \o 

Dicens  ignibus  uri , 

Tentat  mille  vafer  modis. 

Ut  Proetum  mulier  perfida  credulum 
Falsis  impulerit  criminibus ,  nimis 

Casto  Bellerophonti  i5 

Maturare  neccm,    refert. 

Narrat  paene  datum  Pelea    Tartaro , 
Magnessam  Hyppolyten  dum    fugit   abstincns  : 
Et  peccare  docentis 

Fallax  historias  movet:  i& 

Frustra:   nam  scopulis  surdior  Icari 
Voces  audit  adhuc  integer.     At,    tibi 
Ne  vicinus  Enipeus 

Plus  justo  placeat,  cavc : 

Quamvis  non  alius  flectere   equum  sciens  z5 

Acque  conspicitur  gramine  Martio, 


—        25        — 

Ner  quisguam  citus  aeque 
Tusco  denatat  alveo. 

Prima  norte  domum  claude:  neque  in  vias 
Sub  cantu  querulae  despice  tibiae :  3o 

Et   te  saepe  vocanti 

Duram  difficilis  mane. 


VIII. 
AD    MAECENATEM. 


IVlartiis  caelebs  quid  agam  Kalendis, 
Quid  velint  flores  ,  et  acerra  turis 
Plenaj  miraris,  positusque  carbo 
Cespite  vivo, 

Docte  sermones  utriusque  linguae.  5 

Voveram  dulcis  epulas  et  album 
Libero  caprum,  prope  funeratus 
Arboris  ictu. 

Hic  dies  anno  redeunte  festus 

Corticem  adstrictum  pice  demovebit  10 

Amphorae  fumum  bibere  institutae 
Consule  Tullo. 

Sume,  Maecenas ,  cyathos  amici 
Sospitis  centum,  et  vigiles  lucernas 
Perfer  in  lucem  :  procul  omnis  esto  |fr 

Clamor  et  ira. 

Mitte  civilis  super  Urbe  curas  ; 
Occidit  Daci  Cotisonis  agmen  : 


—        26        — 

Medus  infcstus  sihi   luctuosis 

Dissidet  armis :  ao 

Servit  Hispanae  vetus  hostis  orae, 
Cantaber,  sera  domitus   catena  : 
Jam  Scythae  laxo  meditantur  arcu 
Cedere  campis. 

Neglegcns,  ne  qua  populus  labore-t ,  a5 

Parcc  privatus  nimium  cavere : 
Dona  praesentis   cape  laetus  horae,  et 
Linque  severa. 


IX. 

CARMEN   AMOEBAEUM. 


Horatius. 


D, 


Fonec  gratus  eram  tibi , 
Nec  quisquam  potior  brachia  candidae 
Ccrvici  juvenis  dabat: 

Persarum  vigui  rege  beatior, 

L  y  d  i  a. 

Donec  non  alia  magis  5 

Arsisti,  neque  erat  Lydia  post   Chloen: 

Multi  Lydia  nominis 

Romana  vigui  clarior  Ilia. 

H  oratius. 

Me  nunc  Thressa  Chloe  regit , 

Dulcis  docta  modos,  et  citharae  sciens:  10 


~        2?        -, 

Pro  qua  non  metuam  mori , 

Si  parcent  animae  fata  superstiti. 

L  y  d  i  a. 

Me  torret  face  mutua 

Thurini  Calais  filius  Ornyti: 
Pro  quo  bis  patiar  mori,  i5 

Si  parcent  puero  fata  superstiti, 

H  o  r  a  ti  u  s. 

Quid  ?  si  prisca  redit  Venus , 

Diductosque  jugo  cogit  aeneo  ? 
Si  flava  excutitur  Chloe, 

Rejectaeque  patet  janua  Lydiae  ?  20 

L  y  d  i  a, 

Quamquam  sidere  pulchrior 

Ule  est,  tu  ]evior  cortice,  ct  improbo 
Iracundior  Hadria : 

Tecum  vivere  amem ,  tecum  obeam  libens. 

w*w%w%w%w> 

X. 

A  D     L  Y  C  E  N. 


•C^xtremum  Tansin  si  biberes,  Lyce3 
Saevo  nupta  viro  :  me  tamen  asperas 
Porrectum  ante  fores  objicere  incolb 
Plorares  Aquilonibus. 


Audis ,  quo  strepitu  janua,  quo    nemni  5 

Inter  pulchra  satum  tecta  rcmugiat 
Ventis?  et  positas   ut  glaciet  nivis 
Puro  numinc  Jupiter? 

Ingratam  Veneri  pone  superbiam; 
Ne  currcnte  rota  funis  ent  retro.  10 

Non  te  Pcnelopen  difficilem  procis 
Tjrrhenus  genuit  parens. 

O,   quamvis  neque  te  munera,  necpreces, 
Nec  tinctus  viola  pallor  amantium, 
Ncc  vir  Pieria  pellice  saucius  i5 

Curvat :  supplicibus  tuis 

Parcas  ,  nec  rigida  mollior  aesculo  , 
Nec  Mauris  animum  mitior  anguibus. 
-Xon  hoc  semper  erit  liminis   aut  aquae 

Coelcstis  patiens  latus.  20 

wvvww%vww% 

XI. 

A  D     L  Y  D  E  N. 


■A-*-«-ercuri ,  uam  te  docilis   magistro 
Movit  Amphion  lapides  canendo  , 
Tuque  Testudo,  resonare  septem 
Callida  nervis , 

*    Nec  loquax  olim,  neque  grata ,  nunc  et 
Divitum  mensis  ct   amica  templis  : 
Dic  modos,  Lyde  quibus  obstinatas 
Adplicet  auris  5 


—       29      — 

Quae,  velut  latis  equa  trima  campis  , 
Ludit  exsultim,  metuitque  tangi,  10 

Nuptiarum  expers ,  et  adhuc  protervo 
Cruda  marito. 

Tu  potes  tigris  comitesque  silvas 
Ducere,  et  rivos  celeris  morari. 
Cessit  immanis  tibi  blandienti  i5 

Janitor  aulae , 

Cerberus :  quamvis  Furiale  centum 
Muniant  angues  caput  ejus,  atque 
Spiritus  teter  saniesque  manet 

Ore  trilingui.  20 

Quin  et  Ixion  Tityosque  voltu 
Risit  invito  :   stetit  urna  paullum 
Sicca,  dum  grato  Danai  puellas 
Carmine  mulces. 

Audiat  Lyde  scelus  atque  notas  a5 

Virginum  poenas ,  et  inane  Jymphae 
Dolium  fundo  pereuntis  imo, 
Seraque  fata, 

Quae  manent  culpas  etiam  sub  Orco, 
Impiae,  nam  quid  potuere  majus?  3o 

Impiae  sponsos  potuere  duro 
Perdere  ferro. 

Una  demultis,   face  nuptiali 
Digna,  perjurum  fuit  in  parentem 
Splendide  mendax,  et  in  omne  virgo  35 

Nobilis  aevum. 

Surge,  quae  dixit  juveni  marito, 
Surge,  ne  Jongus  tibi  somnus,  unde 


~~       3u>      — 

Non  times  ,  detur :  soccrum  et  scelestas 

Falle  sororcs;  ^0 

Quae  ,  velut  naelae  vilulos  lcaenae, 
Singulos ,  eheu  !  lacerant.     tego  illis 
Moliior  ,  nec  teferiam,  ncque  intra 
Claustra  tcnebo. 

Me  pater  saevis  oneret  catenis  ,  45 

Quod  viro  clemens  miscro  peperci : 
Mc  vel   extremos  Numidarum  in  agros 
Classe  rclegct. 

I  j  pedes  ifuo  te  rapiunt  et  aurae  , 
Dum  favct  nox  ct  Venus  :   i  secundo  5o 

Omine :   et  nostri  memorem  sepulcro 
Scalpc  querelam. 

<W\.  WX  %t%\  W%  VM6 


XIL 

A  D     NEOBULEN, 


i.YJ.iscrarum  est,  neque  Amori   dare  ludum,   ne- 

que  dulci 
Mala  vino  lavere :  aut   cxanimari  inetuentis 
Patr.ua e  verbera  linguae.    Tibi  quaium  Cvthereae 
Puer  ales  ,  tibi  telas,   operosacque  Minervae 
Studium  aufcrt,  Neobule  Liparei  nitor  Hebri,     5 
Simul  unctos  Tiljerinis  humeros  lavit  in  undis, 
Eques  ipso  melior  Belicrophonte,    neque  pugno 
Neque  segni  pcde  victus :  catus  idem  per  apertum 


—       3i       — 


Fugientfs  agitato  grege  cervos  jaculari ,  et 
Celer  alto  latitantem  fruticeto  excipere  aprum. 


XIII. 
AD    FONTEM     BANDUSIUM. 


■WSW^W^-WVWN 


o 


fons  Bandusiae,    splendidior  viiro, 
Dulci  digne  mero,  non   sine  floribus , 
Cras    donaberis  haedo, 

Cui  frons  turgida  cornibus 

Primis  et  Venerem  et  proelia  destinat:  5 

Frustra  :  nam  gelidos  inficiet  tibi 
Rubro  sanguine  rivos 
.Lascivi  suboles  gregis. 

Te  flagrantis  atrox  hora  Caniculae 
Nescit  tangcre  :  tu  frigus  amabile  10 

Fessis  vomere    tauris 

Praebes  ,  et  pecori  vago. 

Fies  nobilium  tu  quoque  fontium, 
Me  dicente  cavis  impositam  ilicem 

Saxis,  unde   loquaces  i5 

Lymphae  desiliunt  tuae. 

vvwvs  vwwvw* 


~       32       — 
XIV. 


R 


-erculis  rilu,  modo  dictus  ,  o  Plebsj 
Morte  venalem  pctiisse  laurum, 
Caesar  Hispana  repelit  Penalis 
Victor  ab  ora. 

Unico  gaudens  mulier  marito  $ 

Prodeat,  justis  opcrata  Divis  : 
Et  soror  clari  ducis;  et  decorae 
Supplice  vilta 

Virginum  matrcs ,  juvenumque  nuper 
Sospitum.     Vos   opucri,  et  puellae  10 

Jamvirum  cxpertes ,  male  ominatis 
Parcilc  vcrbis. 

Hic  dies  vcre  rnihi  fcslus  atras 
Eximct  curas  :  ego  nec  tumullum^ 
Nec  mori  pcr  vim  metuam,  tenente  a5 

Caesare  terras. 

I,  petc  unguentum,  puer,  et  coronas: 
Et  cadum  Marsi  memorem  duelli, 
Spartocum  si  qua  potuit  vagantem 
Fallere   testa. 

Dic  et  argutae  properet  Neaerae  19 

Myrrheum  nodo  cohibere  crinem  : 
Si  per  invisum  mora  janitorem 
Fiet,  abito. 

Lenit  albescens  animos  capillus 
Litium  et  rixae  cupidos  protervae:  s5 

Non  cgo  hoc  fcrrem  ,    calidus  juventa, 
Consule  Planco. 

vw  vw  wvwv  w\vw 


—      33      — 
XV. 

AD     CHLORIN. 


TT 

V/  xor  pauperis  Ibvci , 

Tandem  nequitiae  fige  modum  tuae, 
Pamosisque  laboribus: 

Maturo  propior  desine  funeri 

Inler  ludere  virgines ,  5 

Et  stellis  nebulam  spargere  candidis. 

Non,  si  quid  Pholoen  satis , 

Et  te  ,   Chlori ,  decet:    filia  rectius 

Expugnat  juvenum  domos, 

Pulso  Thyjas  uti  concita  tympano.  10 

Illam  cogit  amor  Nothi 

Lascivac  similem  ludere  capreae : 

Te  lanae  prope  nobilem 

Tonsae  Luceriam,  non  citharae,  decent, 
Nec  flos  purpureus  rosae ,  i5 

Nec  poti,  vetulam,    faece  tenus  cadi. 


XVI. 
A  D     MAECENATEM, 


Xnclusam  Danaen  turris   aenea, 
Robustaeque  fores,  et  vigiJum  canum 

Tristes  excubiae  munierant  satis 
Nocturnis  ab  adulteris  : 

II.  25an&.  C 


—      34      — 

Si  non  Acrisium,  virginis  abditae  5 

Custodem  pavidum ,  Jupiter  et  Venus 

Risisscnt :  fore  enim  tutum  iter  et  patens 
Converso  in  prctium  Deo. 

Aurum  per  medios  ire  satellites, 
Et  pcrrumpcre  amatsaxa  potcntius  lO 

Ictu  fuhnineo.      Concidit  auguris 
Argivi  domus,  ob  lucrum 

Demersa  exitio.     Diffidit  urbium 
Portas  vir  Macedo  ,  ct  subruit  aemulos 

Reges  muneribus.     Munera  navium  i5 

Saevos   illaqueant  duccs. 

Cresccntem  sequitur  cura  pecuniam, 

Majorumque  fames.     Jure  perhorrut 

L*atc  conspicuum  tollere  verticem, 

Maecenas  ,  equitum  decus.  20 

Quanto  quisque  sibi  plura  negaverit, 
Ab  Dis  plura  feret.     Nil  cupientium 

Nudus   castra  peto  ,   et  transfuga  divitum 
Partts  linquere  gestio  , 

Contemtae  dominus  splendidior  rei,  2& 

Quam  si ,  quidquid  arat  impiger  Appulus, 
Occultare  meis  dicerer  horreis , 
Magnas  inter  opes  inops. 

Purac  rivus  aquae  ,  silvaque  jugerum 
Paucorum  ,  ct  segetis  certa  fides  meae,  3o 

Fulgcntem  imperio  fertilis  Africae 
Fallit  sortc  beatior. 

Quamrjuam  nec  Calabrae  mella  ferunt  apes. 
Nec  Laestrygonia  Bacchus  in  amphora 


—       35       — 

Languescit  mihi ,  nec  pinguia  Gallicis  35 

Crescunl  vellera    pascuis: 

Importuna  tamen  Pauperies  abest; 
Nec ,  si  plura  velim,  tu  clare   deneges. 
Contracto  melius  parva  cupidine 

Vectigalia  porrigam ,  4o 

Quam   si  Mygdoniis  regnum  Alyattei 
Campis  continuem.     Mulla  petentibus 

Desunt  multa.     Bene  est,  cui  Deus  obtulit 
Parca,  quod  satis  est,  manu. 


XVII. 
AD    AELIUM    LAMIAM. 


xA-eli ,  vetusto  nobilis  ab  Lamo, 
Quando    et  priores  hinc  Lamias  ferunt 
Denominatos,   et  nepotum 

Per  memores  genus  omne  fastus. 

Auctore  ab  illo  ducit  originem,  5 

Qui   Formiarum  moenia   dicitur 
Princeps  et  innantem  Maricae 
Litoribus   tenuisse  Lirim, 

Late  tyrannus  :  cras  foliis  nemus 
Multis  et  alga  litus  inutili  10* 

Demissa  tempestas   ab  Euro 

Sternet,  aquae  nisi  f&llit  augur 

C  * 


-      36      - 

Annosa  cornix.     Dum  potis  ,    aridum 
Compone  lignum  :   cras   Genium  mero 

Curabis  et  porco   bimestri,  l5 

Cum  famulis  operum  solutis. 


XVIII. 
A  D     F  A  U  N  U  M. 


F 


aune,  Nympharum  fugientum  amator , 
Per  meos  finis  et  aprica  rura 
Lenis  incedas ,   abcasque  parvis 
Aequus  alumnis: 

Si  tener  pleno  cadit  haedus  anno ,  5 

Larga  nec  desunt  Veneris  sodali 
Vina  craterae,  vetus  ara  multo 
Fumat  odore. 

Ludit  herboso  pecus  omne  campo, 
Quum  libi  Nonae  redeunt  Decembres  :  io 

Festus  in  pratis  vacat  otioso 
Cum  bove  pagus  : 

Inter  audacis  lupus  errat  agnos  : 
Spargit  agrestis  libi  silva  frondis  : 
Gaudet  invisam  pepulisse  fossor  *5 

Ter  pede  terram. 


-      37      ~ 
XIX. 

A  D   telephum. 


Q 


uantum  distet  ab  Inacho 
Codrus,  pro  patria  non  timidus  mori^ 
Narras,  et  genus  Aeaci, 

Et  pugnata  sacro  bella  sub  Ilio : 

Quo  Chium  pretio  cadum  5 

Mercemur ,  <juis  aquam  temperet  ignibus , 

Quo  praebente  domum  et  quota 
Pelignis  caream  frigoribus  ,  taces. 

Da  Lunae  propere  novae, 

Da  noctis  mediae,  da,    puer,  auguris  10 

Murenae  :  tribus  aut  novem 

Miscentor  cyathis  pocula  commodis. 

Qui  Musas  amat  imparis , 

Ternos  ter  cyathos  adtonitus  petet 
Vates  :  tris  prohibet  supra  »5 

Rixarum  metuens  tangere  Gratia, 

Nudis  juncta  Sororibus. 

Insanire  juvat,  cur  Berecyntiae 
Cessant  flamina  tibiae  ? 

Cur  pendet  tacita  fistula  cum  lyra?  20 

Parcentis  ego  dexteras 

Odi :  sparge  rosas  :  audiat  invidus 
Dementem  strepitum  Lycus, 

Et  vicina  seni  non  habilis    Lyco. 


-       38       — 

Spissa  te  nilidum  coma,  sft 

Puro  te  similem  ,  Telephe,  Vcspcro, 

Tempestiva  pctit  Rhode  : 

Me  lcntus  Glycerae  torret  amor  meae, 


XX. 
AD     PYRRHUM. 


i-^lon  vides,  quanto  moveas  periclo  , 
Pyrrhe,  Gaetulae  catulos  leaenae? 
Dura  post  paullo  fugies  inaudax 
Proelia  raptor: 

Quum  per  obstantis  juvenum  catervas  5 

lbit  imignem  repetens   Nearchum, 
Grande  certamen,  tibi  praeda  cedat 
Major  3  an  illi. 

Interim,  dum  tu  celeris   sagiltas 
Promis^,  haec  dentfs  acuit  timendos,  10 

Arbiter  pugnae  posuisse  nudo 
Sub  pede  paimam 

Fertur ,  et  leni  recreare  vento 
Sparsum  odoratis  humerum  capillis  : 
Qualis  aut  Nireus  fuit,    aut  aquosa  i5 

Raptus  ab  Ida. 


—      39      — 
XXI. 

A  D    amphora  m. 


o 


nata  mecum  consule  Manlio  , 
Seu  tu  guerelas,  sive  geris  jocos, 
Seu  rixam  et  insanos   amores  , 
Seu  facilem,  pia  testa,  somnum, 

Quocumque  lectum  nomine  Massicum  5 

Serva9,  moveri  digna  bono  die  : 
Descende  ,  Corvino  jubente  , 
Promere  languidiora  vina. 

Non  ille ,  quamquam  Socraticis  madet 
Sermonibus,    te  negliget  horridus  :  io 

Narratur  et  prisci  Catonis 
Saepe  mero  caluisse  virtus. 

Tu  lene  lormentum  ingenio  admoves 
PJerumque  duro :  tu  sapientium 

Curas  et  arcanum  jocoso  i-> 

Consilium  retegis  Ljaeo  : 

Tu  spem  reducis  mentibus  anxiis 
Viresque  :  et  addis  cornua  pauperi, 
Post  te  neque  iratos  trementi 

Regum  apices,  neque  militum  arma.  2o 

Te  Liber,  et,  si  laeta  aderit,  Venus, 
Segnesrjue  nodum  solvere  Gratiae, 
Vivaeque  producent  luceraae  , 

Dum  rediens  fugat  astra   Phoebus. 

o 


—      40      — 
XXII. 

A  D     D  I  A  N  A  M. 


-^'-■•ontium  Custos  nemorumque ,  Virgo 
Quae   laborantis  utero  puellas 
Ter  vocata  audis  ,    adimisque  leto  , 
Diva  triformis  : 

ImmJnens  villae  tua  pinus   esto, 
Quam  per  exactos  ego  laetus    annos 
Verris  obliquum  meditantis  ictum 
Sanguine  donem. 


XXIII. 
AD     PHIDYLEN. 


^*-/oelo  supinas  si   tuleris   manus 
Nascente  Luna ,  rustica  Phidyle , 
Si  ture  placaris  ct  horna 

FrugeLares,  avidaque  porca: 

Nec  pestilentem  sentiet  Africum  5 

Fecunda  vitis,  nec  sterilem  seges 
Robiginem,  aut  dulces   alumni 
Pomifero  grave  lempus  anno. 

Nam,  quae  nivali  pascitur   Algido 
Devota  quercus  inter  etilices,  10 

Aut  crescit  Albauis  in  herbis  , 
Victima,  pontificum  securis 


-     41     - 

Cervice  tinguet.     Te  nihil  «dtinet 
Tentare  multa  caede  bidentium 

Parvos  coronantem  mariao  iw 

Rore  Deos  fragilique  myrto. 

Immunis  aram  si  tetigit  manus, 
Non  sumtuosa  blandior  hostia 

Mollivit  aversos  Penatis, 

Farre  pio  et  saliente  mica.  20 


XXIV. 

Xntactis  opulentior 

Thesauris  Arabum  et  dititis   Indiae, 
Caementis  licet  occupes 

Tyrrhenum  onne  tuis  et  mare  Apulicum, 

Si  figit  adamanthos  & 

Summis  vertichus  dira  Necessitas 
Clavos,  non  aninum  metu , 

Non  mortis  laqjeis  expedies  caput. 

Campestres  meliu;  Scythae, 

Quorum  plaust-a  vagas  rite  trahunt  domos,  xo 
Vivunt,  et  rigidi  Getae  : 

Inmetata  quibus  jugera  liberas 

Fruges  et  Ccrerern  ferunt , 

Nec  cultura  placet  longior  annua : 
Defunctumque  laboribus  *5 

Aequali  recreat   scrte  vicarius. 

Illic  matre  carentibus 

Privignis  mulier  temperat  innocens: 


42        — 

Nec  dotata  regit  viruu 

Conjux,  nec  nilido  fidit  adultero  :  20 

Dos  cst  magna  parenfmm 

Virtus  ,  ct  metuens  allerius  viri 
Ccrto  foedere  castitas, 

Et  peccare  ncfas ,  aut  pretium   emori- 

O  quisquis  volet  impias  25 

Caedis  et  rabiem  tollerc  civicam, 
Si  quaerct  pater  urbium 

Subscribi   statuis,   indomitam  audeat 

Refrenare  licentiam  , 

Clarus  postgenitis  ,  quatenus,   tieu   nefas,        3o 
Virtutem  incoiumem  odimus  , 

Sublatam  ex  oculis  <fuaerimus  invidi. 

Quid  tristes  querimoniae  , 

Si  non  supplicio  culpa  reciditir? 
Quid  leges  ,  sine  moribus  55 

Vanac,  proficiunt,  si  neque  fcrvidis 

Pars  inclusa  caloribus 

Mundi,  nec  Boreae  finihmum  latus  , 
Durataeque  solo  nives , 

Mercatorem  abigunt?  horridi  callidi  4o 

Vincunt  aequora  navitae  ? 

Magnum  pauperies   opprobrium  jubet 
Quidvis  et  facere  et  pati , 

Virtutisque  viam  deserit    arduAC? 

Vel  nos  in    Capitolium,  4^ 

Quo  clamor  vocat  et  turba  faventium, 

Vel  nos  in  mare  proximum 

Gemma«,  et  lapides,   aurum  et  inutile, 


—      43      — 

Summi  materiem  mali , 

Mittamus,  scelerum  si  bene  poenitet.  5o 

Eradenda  cupidinis 

Pravi  sunt  elementa  :  et  tenerae  nimis 

Mentes  asperioribus 

Formandae  studiis.     Nescit  equo  rudis 
Haerere  ingenuus  puer,  55 

Venarique  timet ;   ludere  doctior, 

Seu  Graeco  jubeas  trocho, 

Seu  malis  vetita  legibus  alea  : 
Quum  perjura  patris  fides 

Consorlem  socium  fallat  et  hospitem  ?  60 

Indignoque  pecuniam 

Heredi  properet.     Scilicet  improbae 
Crescunt  divitiae  :    tamen 

Curtae  nescio  quid  semper  abest  rei, 


XXV. 
AD     BACCHUM. 


V^uo  me,  Bacche,  rapis  tui 

Plenum?  Quae  nemora,  aut  quos  agor  in  specus, 
Velox  mente  nova  ?  Quibus 

Antris  egregii  Caesaris  audiar 

Aeternum  meditans  decus  5 

Stcllis  inserere  et   consilio  Jovis  ? 
Dicam  insigne  ,  recens  ,    adhuc 

Indictum  ore  alio.     Non  secus  in  jugis 


-      44      - 

Exsomnis  stupet  Evias, 

Hebrum  prospiciens,  et  nive  candidam  10 

Thracen,  ac  pcde  harbaro 

Lustratam  Rhodopen.     Ut  mihi  devio 

Ripas  et  vacuum  nemus 

Mirari  libet !  O  Naiadum  potens 
Baccharumque  valentium  i5 

Proceras  manibus  vertere  fraxinos  : 

Nil  parvum  aut  humili  modo, 

Nil  mortale  loquar.     Dulce  periculum  sst, 
0  Lenaee  !  sequi  Deum 

Cingentem  viridi  lempora  pampino.  20 


XXVI. 
AD     VENEREM. 


*  ixi  puellis  nuper  idoneus  , 
Et  militavi  non  sine  gloria  : 

Nunc  arma  defunctumque  bello 
Barbiton  hic  paries  habebit, 

Laevum  marinae  qui  Veneris  latus  6 

Custodit.  Hic,  hic  ponite  lucida 
Funalia,  et  vectis,  et  arcus 
Oppositis  foribus  minaci?. 

O  quae  beatam,  Diva,   tenes  Cyprum,  et 
Memphin  carentem   Sithonia  nive  ,  10 

Regina  ,  sublimi  Hagello 

Tange  Chloen  semel  arrogantem. 


—      45      — 
XXVII. 

AD    galateam. 


T 

J-mpios  parrae  recmentis  omen 
Ducat,    et  praegnans  canis ,  aut  ab  agro 
Rava  decurrens  lupa    Lanuvino 
Fetaque  volpes  : 

Rumpat  et  serpens  iter  institutum  ,  5 

Si  per  obliquom   similis  sagittae 
Terruit  mannos.     Ego  cui  timebo, 
Providus  auspex , 

Antequam  stantis  repetat  paludes 
Imbrium  divina  avis  imminentum  10 

Oscinem  corvum  prece  suscitabo 
Solis  ab  ortu. 

Sis  licet  felix  ,  ubicumque  mavis , 
Et  memor  nostri,  Galatea,  vivas  : 
Teque  nec  laevus  vetet  ire  picus ,  l5 

Nec  vaga  cornix. 

Sed  vides,  quanto  trepidet  tumultu 
Pronus  Orion.     Ego  ,  quid  sit  ater 
Hadriae,  novi  ,  sinus,  et  quid  albus 

Peccet  Iapyx.  20 

Hostium  uxores  puerique  caecos 
Sentiant  motus  orientis  Austri,  et 
Aequoris  nigri  fremitum,    et  trementis 
Verbere  ripas. 

Sic  et  Europe   niveum  doloso  a5 

Credidit  tauro  latus,  et  scatentem 


-     46      - 

Belluis  pontum  mediasque  fraudes 
Paliuit  audax. 

Nuper  in  pratis  studiosa  florum,   ct 
Debitac  Nymphis  opifex  coronae,  3o 

Nottc  subiustri  nihil  astra   praeter 
Vidit  et  undas. 

Quae  simul  centum  tetigit  potentem 
Oppidis  Cretcn  :  Patero,  rclictum 
Filiae  nomen,  pietasquc,  dixit ,  35 

Victa  furore! 

Unde  ?  quo  veni?  Levis  una  mors  est 
Virginum  culpae.      Vigilansne  ploro 
Turpe  commissum?  an  vitiis  carentcm 

JLudit  imago  4o 

Vana,  quae  porta  fugicns  eburna 
Somnium  ducit?  Meliusne  fluctus 
Ire  per  longos  fuit ,  an  recentis 
Carperc  flores  ? 

Si  quis  infamem  mihi  nunc  juvencum  45 

Dedat  iratae !  lacerare  ferro  ,  ct 
Frangere  enitar  modo  multum  amati 
Cornua  monstri. 

Impudens  liqui  patrios  Penatis  : 
Impudens  Orcurn  moror!  O  Deorum  5o 

Si  quis  haec  audis  ,   utinam  inter  errem 
Nuda  leones  ! 

.Antequam  turpis    macies  dccentis 
Occupct  malas ,   teneraeque  succus 
Defluat  praedae,  speciosa  quaero  5"> 

Pasccre  ticris. 


-      47      - 

Vilis  Europe,  pater  urguet  absens 
Quicl  mori  cessas  ?  Potes  hac  ab  orno 
Pendulum  zona  bene  te  sequuta 

Laedere  collum.  60 

Sive  te  rupes  et  acuta  leto 
Saxa  deleetant,  age,   te  procellae 
Crede   veioci :  nisi  herile  mavis 
Carpere  pensum, 

\ 

Regius  sanguis,   dominaeque  tradi  65 

Barbarae  pellex.     Aderat  querenti 
Periidum  ridens  Venus,  et  remisso 
Filius   arcu. 

Mox,  ubi  lusit  satis:  Abstineto  , 
Dixit,  irarum  calidaeque  rixae,  70 

Quum  tibi  invisus  laceranda  reddet 
Cornua  taurus. 

Uxor  invicti  Jovis  esse  nescis : 
Mitte  singultus  :  bene  ferre  magnam 
Disce  fortunam  :  tua  sectus  orbis  ^5 

Nomina  ducet. 


XXVIN. 
A  D     LYDEN. 

<wvw%v*%wvvw 


F 


esto  quid  potius  die 
Neptuni  faciam?   Prome  reconditum  ? 
Lyde,  strenua  Caecubum, 

Munitaeque  adhibe  vim  sapientiae. 


—      48      — 

Inclinare  mertliem  5 

Sentis:  ac,vcluti  stet  volucris    dics, 

Parcis  deripcc  horreo 

Ccssantem  Bibuli  Consulis  amphoram. 

Nos  cantabmus  invicem 

Neptunum ,  et  viridis  Nereidum  comas  :  10 

Tu  curvarccines  lyra 

Latomm,  ct  celeris  spicula  Cynthiae  : 

Summc  carmine,  quae  Gnidon 

Fulgmtisque  tenet  Cycladas,  et  Paphori 

Junctis  visit  oloribus  :  i5 

Dice.ur  merita  Nox  quoque  nacnia. 


XXIX. 
AD     MAECENATEM. 


-■-  yrrhena  regum  progenies,  tibi 
Non  ante  verso  lene  merum  cado , 
Cum  flore,   Maecenas,  rosarum  ,  el 
Pressa  tuis  balanus  capillis 

jam  dudum  apud  mc  est.     Eripe  te   morae  :        5 
Nam  semper  udum  Tibur  et  Aesulae 
Declivc  contempleris    arvum,  et 
Telegoni  juga  parricidae. 

Fastidiosam  desere  copiam  ,  et 
Molem  propinquam  nubibus   arduis :  10 

Omitte  mirari  beatae 

Fumum  et  opes  strepitumque  llomae. 


-      49      - 

Plerumque  gratae  divitibus  vices , 
Mundaeque  parvo  sub  lare   pauperum 

Coenae ,  sine  auJaeis  et  ostro,  i5 

Sollicitam  explicuere  frontem. 

Jam  clarus  occultum  Andromedae  pater 
Ostendit  ignem  :   jam  Procjon  furit, 
Et  stella  vesani  Leonis, 

Sole  dies  referente  siccos.  20 

Jam  pastor  umbras  cum  grege  languido 
Rivumque  fessus  quaerit,  et  horridi 
Dumeta   Silvani:  caretque 
Ripa  vagis  taciturna  ventis. 

Tu,   civitatem  quis  deceat   status,  25 

Curas,    et  Urbi  Sollicitus  ,   times, 
Quid  Seres  et  regnata  Cyro 

Bactra  parent,  Tanaisque  discors. 

Prudens  futuri  temporis  exitum 
Caliginosa  nocte  premit  Deus  :  3o 

Ridetque  ,    si  mortalis  ultra 

Fas  trepidat.     Quod  adest ,  memento 

Componere  aequus  :  cetera    fluminis 
Ritu  feruntur  ,  nunc  medio  alveo 

Cuni   pace  delabentis  Etruscurn  35 

In  mare ,  nunc  lapides  adesos, 

Stirpisque  raptas,  et  pecus  et  dcmos 
Volventis  una  ,  non   sine  monlium 
Clamore  vicinaeque  silvae, 

Quum  fera  diluvics  quittos  4o 

Irritat  amnis.     Ille  potcns  sui 
Laetu«qu?  deget,  cui  licet  in  dicm 
II.  aSanb.'  O 


—       50       — 

Dixisse:  Vixi ;  cr^as  vel  atra 
iSube  polum  Pater  occupato, 

Vel  sole  puro:  non  tamen  irritum,  46 

Quodcumque  retro  est,  efficiet :  neque 
Diffinget,  infectumque  reddet , 
Quod  fugiens  semel  hora  vexit. 

Forluna  saevo  laeta  negotio,  et 
Luiium  insolentem  ludere  pertinax,  5o 

Transmutat  incertos  honores, 
Nunc  mihi,  nunc  alii  Jbenigna. 

Laudo  manentem  :  si  celeris  qu&tit 
Pennas,   resigno  quae  dedit ,  et  men 
Virtute  me  involvo,  probamque 
Pauperiem  sine  dote  quaero. 

Non  est  meum,  si  mugiat  Africis 
Malus  procellis ,  ad  miseras  preces 
Dccurrere,  et  votis  pacisci, 

Ne  Cypriae  Tyriaeque  rnerces  b<d 

Addant  avaro  divitias  mari. 
Tum  me,  biremis  praesidio  scaphae 
Tutum  per  Aegaeos  tumultus 
Aura  feret,  geminusque  Pollux. 


XXX. 

•"xegi  monumentum  aere  perenniuSj, 
Regalique  situ  pyramidum  altius  : 
Quod  non  imber  edax,  non  Aquilo   impoten* 
Possit  diruere,  aut  innuinerabili* 


.      —      5*      — 

Anndrum  series,  et  fuga  temporum.  5 

Non  omnis  moriar:  multaque  pars  mel 
Vitabit  Libitinam.     Usque  ego  postera 
Crescam  laude  recens,  dum  Capitolium 
Scandet  cum   tacita  Virgine  pontifex. 
Dicar,   qua  vioiens  obstrepit  Aufidus  ,  10 

Et  qua  paupcr  aquae  Daunus  agrestium 
Regnavit  populorum,   ex  humili  potens  ? 
Princeps  Aeolium  carmen  ad  Italos 
Deduxisse  modos.      Sume  superbiam 
Quaesitam  meritis,  et  mihi  Delphica  i5 

Lauro  cinge  volensj  Melpomene,  cemam 


■V**.W*VWW*W*r 


U   % 


Argumenta  Carminum 


e  t 


Adn  otatio  nes. 


—       55       ~ 


Q.  HORATII  FLACCI 

CARMINUM 

LIBER  TERTIUS 


C    A    R    M    E    N     l 

AR  G  UMENT UM. 

JDescriptio  hujus  carminis  admodum  p.lana 
atque  perspicua.  Homines ,  utcumque  prae 
ceteris  mortalibus  imperii ,  divitiarum,  ho- 
norumque  amplitudine  conspicui  ,  eadem  ,  qua 
tenues  atque  injimae  sortis ,  moriendi  neces- 
sitate  tenentur ,  atque  adeo  hactenus  ne  hi- 
lum  quidem  ab  his  differunt.  Tam  ne  beatos 
quidem  in  ista  fortuna  facile  eos  dixeris , 
quandoquidem  is  ipse  splendor ,  quo  et  sibi 
ita  videntur ,  et  vero  pravo  vulgi  utique  aesti- 
mantur  judicio ,  tantum  abest ,  ut  vitam  sna- 
vem  atque  jucundam  efficiat,  ut  eam  polius 
aegritndine  curarumque  multiplici  aestu  in- 
votvat,  aiqne  plane  obruat.  Jic  in  amplis- 
srmo  quidem  honoris  constiiutos  gradu  perpe- 
tna  angi  sollicitndine ,  ne  inde  dejiciantur  $ 
diviies  autem,   praeterquam  quod  opum  con- 


-       56       - 

iinuo  jacturam    metuant ,    earumdem  augen- 
darnm  cupiditate  vexari ,  voluptatumque,  qui- 
bus  sese  immergant ,  dislorqueri  fastidio.    At- 
ffiie    hac    sententiarum  conversione  vix  lucu- 
lentius   explicari   gnome  poterat :    hominem  , 
in  re  modica  constitutum ,    eaque  contentum, 
verbo  ,  uutx^k>j,  utpote  quemnec  melus,  neque 
cupiditates  tangant ,  solum  recte  atque  beate 
vivere ;    quam    quidem    Horatius  popularibus 
suis,   quos  haud  uno  istius  generis  morbo  gra- 
viter    laborantes    animadvertebat  ,    adcurate 
hoc  carmine  commendare  voluit.  —  Eximias 
hujns  carminis  virtutes ,  cum  admirabili  ira- 
ctationis  artijicio ,    tuni  eloquutionis   vi ,    or~ 
natiique    splendidissimo   proditas  ,    facillimo 
unusquisqne  ,   nisi  plane  hebes  sit ,    observabit 
negotio.  Fuere  tamen  ihosque  recte  profanum 
vulgus,    a   poelarum   lectione  arcendum ,    ad- 
pei/averis')    qui  vel  in  singuiis  ejus  partibus , 
maxime    initio  ,    miris   modis    alucinarentur, 
vel   totum   carmen,    utpote  nexu  idoneo  pror- 
sus  destitutum,    crisi  sua    confoderent ,    lace- 
rarentque.    Cujus  quidem  judicii  temeritatem, 
a  tenui  ipsorum  poetico  ,    ut  ita  dicam  ,  spiri- 
tu  profectam  nemo  pauilo  cordatior  hic  a  me 
excussam  desiderabit. 

Adnotationes. 

v.  l  — 4.  Saluberrima  ad  vitam  bene  instituendam  praecepta 
hoc  carmine  traditurus  poeta  ,  quo  fortius  efficaciusque  iis  le- 
ctorum  alligaret  animos  ,  justami{ue  argumenti  gravitati  digni- 
tatem  adjungeret,  ista  tantjuam  ex  adytis  Musarum  ,  quarum  se 
sacerdotem  fert ,  profatur ,  adhibitis,  cjuae  in  anticjuis  myste- 
riis  praefari  mystes  solehat  ,  religiosis  formulis.  Primum  igi- 
tur  «^covfroof  a  sacris  suis  excludit  hoc  pronuntiato  praeconio  ; 
Odi  et  erceo  ,   procul  liinc  facessere  jubeo  (  sed  illud  odi  (luant» 


-      57      -~ 

Kvxpyf'<rrtpov.'~)  profanum  vulgus ,  profanos  ,  /Sj/S^Aouj,  Solennis 
fere  summovendi  a  sacris  formula  erat:  exxs ,  /3s/3/j>.oe .'  ixis  , 
f.xt  ,  tsris  xkirfs  ,  Callim.  H,  Ap.  2.  Procul  o,  procul  este , 
profani ,  Virg.  Aen.  VI.  258.  gressus  removete  profani  Clau- 
tlian.  K.  P.  I.  init.  In  animo  forte  poeta  habuit  Orphei  ini- 
tium  ,  quo  itidem  sublimioris  sapientiae  praeceptis  praeiatur , 
apiul  Wintert,  p.  459.  Q&syPofAui  ,  oTi  9e'[4is  iarl  ,  3i,f>xs  S' 
eKiSfaSs  fStfbi\kc,ii  wxoiv  GfAws.  ArA  eos  ;  irui  sacris  interessent  > 
spectabat  altt-ra  formula  :  favete  linguis  ,  1  ip-r\piirs  ,  faventiam 
h  silentium  adhibete  ( sunt  Attn  verba  apud  Non.  111. 93.);  im- 
perutur  enim  silentium  ,  «f  rite  peragi  possit  sacrurn ,  nullavoce 
mala  obstrepente ,  Seneca  V.  B.  c.  XXVI.  Ltrantuue  conjunxit 
Eurip.  BaC'  h.  6g.  TiJ  J5;»;  rii  Ss  [AfhxSpois;  exronos  toTu>;  aro'- 
m*  S'  fvipriUGV  x~xs  o«iouj3uu.  Aiistoph.  ©«OMoip  39.  £u<py)£tos 
»*j  ecJTa)  Ascet  ,  eTo/J.61  ovytXe.oxs.  Ct.  infra  III,  14,  11.  12. 
Res  et  formula  multis  notata.  Vid.  Heins=  acl  Sil.  XVI.  295. 
Cerd.  ad  Virg.  Aen.  V.  71.  Kxspectare  adeo  jubet  y>oeta  carmen 
sacro  silentio  dignum  (  qualic  Aloaei  et  Sapphus  judicat  Noster 
II.  13-  29.)  h.  argumenti  gravissimi,  Colores  e  Nostro  duxe- 
re  Propert,  IV.  6.  J.  Sacrufacit  vates ,  sint  ora  faventia  sacris, 
in  victoria  Actiaca  celebranda,  Stat.  Silv.  II.  7.  19.  Lucanum 
canimus ,  favete  linguis ,  et  Martial.  X.  87.  3.  LinguLS  omni~ 
bus  etfavete  votis;  natalem  colimus.  Praeiverat  Callim.  H. 
Ap.  17.  t\ityt\ixetT'  dtoVTst  1«  'Atzo'X\oivos  aoi&y.  Cf.  ad  I.  15. 
3.  II.  13.  29.  Audientiam  adeo  sibi  his  formulis  facere  velle 
poetam  ,  putandum;  nihil  amplius.  Sunt  tamen ,  qui  poe- 
tam  in  ordinem  recligant ,  profanoscjue  ,  pravis  opinionibus 
imbatos,  initiatos  contra  ,  generosiores  ,  sublimiumque  prae- 
ceptorum  suorum  capaces ,  intelligi  statuant  ;  vel  ,  ut  ipsorum 
verbis  exponam :  ,,imperiosa  quadam  cum  arrogantia  statuit, 
quibus  lectoribus  tam  philosophieum  et  wxqxSogov  carmen  scrip- 
serit ,  cjuibus  non.  —  2.  carmina  non  prius  audita,  carmen  no- 
vum ,  smgul-ire 1,  ob  nobilissima,  quae  ejus  argumentum  faciunt 
vitae  praecepta  ,  ad  cjuae  penitius  hauiienda  mire  sic  acuitur  at- 
c:ue  praeparatur  legentis  anJmus.  Similiter  in  celebrando  Augu- 
sto,  tanquam  excellentiore  carminis  materie,  III.  25.  8-  Dicam 
insigne  ,  recens  ,  adhuc  indictum  ore  atio.  Kxivas  xvxjboXxs  po, 
etae  Dithyrambico  forte  eandem  ob  i;ausam  tribuit  Aristoph,  Avv. 
1380.  Alii  simpliciter  ad  poesin  lyricam  reierunt,  quam  Horatiug 


-      58      - 

priucepi  mter  Romanos  divulgaverit  (Iir.  30.  13.);  quocpjiderfi 
fotius  tetrastichi  vis  plane  infringitur.  —  Musarum  sacerdotii 
angnsta  atque  valde  adposita  h.  1.  poetarum  adpellatio.  M»t*»v 
<«poJt  vwopriTct:  eosdem  vocat  Theocr.  XVI.  39.  TliepiSxv  upivohoj 
Pindarum  Plato  XXVIII.  (  A.  Br.  I.  174)  Lucannm  Romani  chori 
sacerdotem  Stat.  Silv.  IL  7.  21.  cf.  eund.  Silv.  V.  I.  17.  Propert. 
III.  1.  Alia  vide  apud  doctiss.  Boettiger.  — 4.  canto  ,  praecmo, 
praeeo  vcrha  virginibus  puerisque ,  virginum  ataue  pueror.um 
choro  ,  tancjuam  Xojo3/5«o*«?*of.  Hujus  enim  est  pratcipere  (  I. 
24.  2.)  docere  (II.  19.  2.)  modos  ac  verba,  a  choro  virginum 
et  puerorum  ediscenda  atcjue  decantanda.  Praeclare  vero  pet- 
sonam ,  cjuam  initio  susceperat,  tuetur  poeta  ,  coiores  ad  pri- 
&cam  hymnorum  ,  c:ui  a  choro  virginum  et  puerorum  canerentur, 
rationem  attemperando.  Miro  alii  acumine  juvenilem  aetatem  , 
ntpote  mollem  ac  docilem  ,  et  a  cujus  institutione  seuuentis  :»e- 
cuh  mores  pendeant ,  his  praeceptis  initiari  velle  jtatuunt  poe- 
tam,  verentem  scilicet,  nt  vulgus  adultum  jam  obstinatum  tt 
obfirmatum  ad  vitia  ,    ad   rectos   sensns  reduci  cjueat. 

v.  5  —  16.  Sententia  per  hos  vv.  ita  continuatur  ;  Homines , 
quocuncjuae  sive  potentiae  ( reges  vv.  5—8)  sive  divitiarum 
( v.  9.)  sive  denhjue  honcrum ,  ad  cjuos  vel  nobilitas  generis 
vel  propria  ipsos  virtus  evexit  (vv.  lo  — -  13.)  fastigio  atcjuc 
amplitudine  insiguet ,  eadem  ,  cjuae  imae  sortis  homines,  mor- 
»alitatis  manet  conditio  ;  ne  splendidissima  cjuidem  fortuna 
finemcjuam  a  fati  necessitate  immunem  praestat.  Vulgaris  haec 
sententia  ,  toties  inculcata  ab  Horatio ,  novo  ac  plane  excjui- 
iito  doctrinae  adparatu  cultissimocjuc  orationis  habitu  declara^ 
lur  h.  1.  Qaae  ipsa  res  fraudi  fuit  Intpp.  ,  ut ,  cjuae  secunda- 
xiac  essent  notiones  ,  cjuaecjue  illuminanclae  unice  inservirer.f 
picturae  ,  has  statuerent  primarias,  siccjue  de  sensu  totius  loci 
paullulum  deflecterent.  Turbatum  est  maxime  in  vv.  5  —  8. 
eorumcjue  idoneo  cum  scjcj.  nexu  constituendo.  Simplicissima  eo- 
rum  enuntiatio  erat ;  Reges ,  cjuorum  summa  potestas  est ,  cjui 
30I0  Jova  minores  sunt ,  cjui  soli  Jovi  cedunt  potentia  ;  hos 
tamen  ipsos  Necessitas  sortitur  cet.  Pro  hoc  disjuncte,  ufc 
lyricum  decebat :  Regum  summa  potestas  est;  enimvero  hos  ipsos 
mors  manet.  Facile  inde  intelligitur ,  v.  6  —  8-  ad  exfollen- 
dam  potius  ,  (juam  ad  deprimendam  regum  majestatcm  ad- 
jecfosi    e».sc.  Cf.   I.  12.  extr,  III.  5.  1.   Docte  autem  potrta  ita  ;.r.- 


rCftit  :  feget  ceteris  hominibns  imperant  ;  at  Jupiter,  C3\ 
i»*£  ivitrwv  ;  uti  audit  Aeschyl.  Suppl  533-  —  Regum ,  regi- 
fcu*  imperium  est ,  reges  imperium  exercent,  habent  in  gre- 
gem  ,  homines,  populos  proprios  sibi  subjectos,  h.  regum  supre- 
hia  in  terris  est  majrstas,  potentia.  Pinclari  01.  I-  l81-  T°  eo-^x- 
Tov  xo^vpovrxi  (bxoihsvoi,  laudarunt  jam  alii.  Greges ,  homines., 
cjui  alteri  parent,  subditi  sunt,  prisea  locjuendi  simplicitate  dic- 
ti  :  reges  enim  noipsvss  huiriv  Homerioo  loquendi  usu ,  et  xyshx- 
Ttoxi  pro  fixoihsvoxi  occurrit  apud  Sophocl.  Oedip.  Tyr.  4l0«  — 
iimendorum  ,  auget  imperii  notionem.  —  6.  At  Jupiter  regibus 
imperat.  Eadem  sententiarum  progressio  apud  PhiHscum  m 
Thebanis    apud    Stob.  floril.    Grot.     p.    233.    *>'"    1"*.    *'<m   "^" 

«->£  fASV  SlS  XVlfa  "  TOVTUV  Jj  KXt  OQV  fAVfiulV  T  xhhUV  VOfAOS  ,  STt- 
f»V      Ti/fXVVOS'       TuoV      TVfXVVOViiTODV      QlfioS.      SguA.01      fhxO\heaV      SiOiV  '■ 

i  Ss  fixoihsvs,  Seiv.  E  Nostro  profecisse  videri  potest  Stat.  Silv. 
III.  3.  50.  propriis  sub  regibus  omnis  terra;  premit  /clicv  regurn 
diademata  Roma;  —  —  hanc  ducibus  frenare  datum:  mooa 
tirescit  in  illos  imperium  Superis.  Senec.  Thyest.  6i2.  Omne  sub 
regno  graviore  regnum  est,  Jam  Callim.  H.  in  Iov.  75  et  79.  80. 
mv  (  nTohi£iX»v  )  nxvrx'  t!  S'  ov  KfxTsovrts  vn  io%vv  ',  t*  ii 
A/or  fixoih^ss'  btcsi  &i£s  ovSev  xvxktwv  Seicrsiov.  7<*>  xxi  opt 
ti^v  iKftvxo  hxhv.  — 7.  <3«  Dei  Exsuperantissimi ,  uti  passim  in 
jiummis  audit  (ci.  Spanh.  ad  Callim.  H.  in  Jov.  93.)  Zi\vls  nxv- 
WKtfTxrov.  Jam  ^ummacn  Jovis  potentiam  magnifice  declarai 
triumphut  ejus  giganteus ,  victoria  de  Gigantibus  reportata. 
Qrnatum  £  sua  gente  <ruod  poeta  repetiit ,  hoc  tanto  magis  con» 
aentaneum  videri  debet ,  cruo  proprius  victoria  ista  triumphi 
tiomani  speciem  attingeret.  Curru  enim  in  Gigantum  strags 
Jovem  invectum  refert  anticjuitas  ,  itacjue  in  tnonumm.  anti- 
cjuis  repraesentatur.  Vide  Winkelm.  monum.  ined.  p.  9.  n.  X. 
Ad  Nostrum  Claudian.  de  R.  P.  I.  153.  Aetna  Giganteos  nurr,- 
auam  tacitura  triumphos.  —  3.  cuncta  .  univer«iam  rerum. 
naturam  moventis ,  commoventis,  concutientis  solo  supercili? 
moto,  nutu.  Augusta  ac  plena  mejestatis  imago  !  ducta  e  noto 
tlomeri  loco  II.  v..  528  —  3o.  rH  kxi  kvxvs-aoiv  Cn  otpuva 
vsvos  Kfovimv  —  (Aeyxv  $'  shehif^iv  "Ohvjxnov ,  exornata  a  Catullo 
Epith.  Pel.  204  —  6.  Annuit  invicto  coehstum  numine  rector  } 
quo  tunc  et  tellus  ataue  korrida  coritrsmiierunt  sidtra  concussii 


-      6j      ~ 

que  micantia  sidera  mundut.  cf.  Virgil.  Aen.  X.  115.  Ovid.  Met. 
I.  179.  Stat.Theb.  VlII.  82.  83« 

v.  9.  sqq.  Alius  in  summa  opum  abundantia  vivat.  Hoc, 
uti  et  relicjua  ,  cjuae  subjiciuntur,  per  comparationem  poeta 
extulit:  Alius  alium  divititi  antecellat.  Jam  quod  doctius 
erat,  speciali  notione  ac  Komano  plane  sensu:  alms  ampliora 
latifandia  possideat,  specialiori  hoc  notione  ,  cjua  oni^ino  vivi- 
dior  imago  exsistit ,  poeta  dedit  ;  alius  plures  colat  arbores in 
fundo  suo  ,  plura  in  agris  sui3  arbusta  disponat.  £st  ut ,  toriv 
u;j ,  ioTtv  o«u)f,  pro,  ficri  adsolet,  accidit  ,  ut  vir  viro,  itidem 
graece  pro  ,  alius  alio.  — •  latius  sulcis  ord.  potest  dictum  videri 
pro ,  sulcis  per  latiora  intervalla  factis  adeocjue  latiori  intervallo 
orciinet;  sed  majorem  vim  habet  ,  si  latius  ad  totam  pqoiv 
trahas,  ut  sit:  per  latiorem  terrae  tractum,  per  latissimnm 
fundum  ordinet ,  ordine  digerat ,  certo  intervallo  disponat  sulcis, 
defigat ,  plantet  atcjue  colat  arbusta  ,  arbores,  Designantur 
cujuscuncjue  generis  arboreta  (  non  ,  cjuod  fere  volunt  ,  110- 
vellae  arbores  ,  e  seminariis  in  agrum  tiansferendae  ;  vide  vel 
Juven.  XI\r.  i44«)  maxime  oliveta,  vineta;  atque  his  tribuuntur 
ariyoi  ,  op^aro/  (  Hom.  IJ.  f.  23.)  ordines ,  cjuibus  vites  atque 
oleae  defigebantur.  Ita  «rdinare  vineam  dixit  Colum.  111.  13« 
arboram  ordines  Cic.  Sen.  16.  villam  myrtetis  ordinatam  Mar- 
tial.  III.  58.  2.  Per  cjuincuncem  fere  dirigebantur  sulci  (  Colum. 
1.  1.  )  cjuo  ,  in  cjuamcuncjue  partem  spectantibus  recto  nihil  erat 
apeciosius  (Quinctil.  I.  O.  VIII.  3.).  Sulcos  autefcn  proprie  posuit 
poeta,  nam  aut  scrobibus  ,  aut  sulcis  vineae  conserebantur,  Co* 
lum.  c.  1.  —  lo.  scjcj.  Hic ,  alter  petitor ,  petiturus  summos  ma- 
gisiratus  ,  candidatus  (adhibuit  sic  Sueton.  Jul.  23.  )  descendat , 
prodeat  in  Campum  Martium  ,  populicjue  ,  creandis  magistrati- 
bus  ibi  convocati,  suffragiis  sese  committat  generosior,  nobilitate 
generis  fretus,  ceteris  competitoribus  generosa  prosapia  prae- 
stans.  Descendere  e  situ  regionis  dictum  ;  campus  enim  Mar- 
tius  erat  depressior.  Vide  v.  c.  Vellei.  II.  92.  cf.  Gronov.  Obss. 
p.  411.  Lips.  —  12«  Alter  ,  ignobili  cjuidtm  genere  ortus  , 
hbmo  novus ,  at  moribus ,  sua  virtute  ,  et ,  ijuam  inde  conse- 
eutns  est ,  fama ,  bona  existimatione  melior  ,  pratstans,  gra- 
tiusus  apud  populum  ,  contendat  cum  relicjuis  de  suffragiis  aufe- 
rendis ,  l.  de  magistratu  obtinendo  ;  h.  praestt-t  alii».  Con- 
iendcre    nobilitate    simjliter    Lucret.    II.    11.      Civiliter   autera 


—      61      — 

gonten/fere    dicebantur  competttores    in  cerfamine     h^noris   ac 
dignitatis ,    Cic    Off.    1.    38»    —    13-    >He   magna  clientum  m,<nu 
stip;  tus    magistratum    in    concione  petat.     Valebat  i«  adeo  ati<  to- 
ritate  et  grafia  apud  nopnlum,   qnem   beneficiis  sibi  obstrinxerat. 
Rt»    notis«ima.      Ceterum  praeclare    totum     bnnc   locum  ita  ad- 
ornavit  poeta ,    ut    studia    simul    ac   confentiones    Romanorum  , 
quibus   ad   summos  magistratus    petendos    ferrentur  ,    Hesignaret, 
qnod    sane    ?d   legentium    animos   magnam    vim    habet    oK   npo- 
dosin.     Iu    hoc  etiam   poetam    acutum  agnosce ,    quod    solennes 
modos  ,    quibus  ad    istos  perveniebatur  ,   breviter   attingit      Nam 
in    quovis    repraesentantur    homines,     magnitudinis    specie    qua- 
dam   ins''gnes,  quae    nec   ipsa    a  morte  liberet  —  \L,  — -  \Q.  Hos 
tamen    nentiquam     ipsorum    magnitudo    ac     splendor     a    ns.tnrae 
d^bito  absolvit;   aeque   morti   obnoxii    sunt,     ac   infimi.      Donta 
hanc    senfentiam    imagine   repraesentavit    poeta.      Cogitanda  Ne- 
eessitas   dea  ,     'Ava'y«r)  ,     Efjw«p/uts v/|  ,     MoT^a  ,     in    locis    inferis 
collocata ,    (  etiam    Platoni   de     Rep.   X.   p.   621.    Sfeph.  )    quae 
urnam  ,     in    quam     omnium    hominum     nomina    conjecta     S'int9 
perpetno    movet.      lam    cujus    sors    inter    commovpndnm     exci- 
dit  ,   hic  ad  inferos  citatur,   hunc  fatale  est  mori.  Sfat.  Silv.  II.  i» 
si8.  Ihimus  omnes ,  ibimus  immensis  urnam  quatit  Aeacusum* 
bris.  Cf.  II.  3-  26.   — -  sortitur  insignes  et  imos,   sortes  s.  nomi- 
na   tam   insignium ,     illustrinm    quam   imorum ,     infimae   sortis 
bominum  in  urna  conjecta  habet   aepua  moriendi  lege ,    conditio- 
ne ,   b.   eadem    lex  ,    eadem    moriendi   conditio   proposita    est    et 
claris    et   obscuris    hominibus  —  16.    Xlrna  movet   omne  nomen 
omnium    nomina,    dum   ipsa   concutitur ,    versatur  ,     (eod-m    or- 
natu    Claudian.     R.    Pros.    II.    332.     Urna    nec    incertas   versat 
JHinoia  sortes)    et   hoc  pro  vulgari    omnium    nomina    continen- 
tur   hac  urna  ;     hinc  capax  ,    zsxv^oxns  ,    wavS/ -/[jlwv  ,    «pitheto  lo- 
cis  ac  rebus  inferis  communi.    Vid.  ad  Hom.  H.  in  Cer.  q. 

v,  17,  sqq.  Sententiarum  neXus  ita  animo  informandus 
videtur :  Homines  vel  amplissimae  dignitatis,  oet.  neutiquam 
morti  exemti  sunt.  Quid  ?  quod  ne  beatos  quidem  istos,  dum 
vivunt ,  in  isto  fastigio  acile  dixeris  ,  quandoquidem  omnes 
lautioris  istius  splendHiorisque  conditionis  frnctus  curis  ac  sol- 
licitudinef  quae  illam  continuo  comitantur,  plane  intercipiun- 
fur,  regibus ,  ne  regno  ;  Iocupletibus ,  ne  divitiis  calamita- 
tom  aliquo   genere   «xuantur,     Jitnentibuj,    Jam   ?ide   po*ticam 


—       £2       -= 

artem  in  tractanda  enuntiar.daque  hac  tententia.  Quo  ^ui 
tiius  ostenderet  poeta  nihil  ei  esse  beatum  ,  cui  feemper  aliquii 
terror  impendeat,  colores  orationi  adspersit  e  nota  Damoelis 
hi*toria,  quam  lege  sis  apud  Cic.  Quaest.  Tiue.  V.  Kt.  Ma- 
crob.  in  Somn.  Scip.  I.  10.  Sidon.  Apoll.  Epp.  II.  13.  et  Boeth. 
Consol.  Phil.  III.  5.  (cf.  Wyttenb.  ad.  Plnt.  de  S  N.  V.  p.  5l,) 
—  Homini  impio  (  docte  adcommodatur  cervici  epitheton )  cui 
ensis  vagina  destrictus ,  nudatus  pendet ,  imminet  super  cervice, 
quem  adeo  perpetua  aniini  versat  anxietas,  illi  cet.  Siniili  colote 
Seneca  Herc- Oef.  656.  Fectora  pauper  secura  gerit —  sed  nonttri- 
c'os  respicit  enses.  Eodem  allusum  ptttem  a  Claudiano  in  Ruf. 
II.  16.  impositi  radiant  cervicibus  enses ,  quem  locnm  vana 
censura  et  conjectura  exagitat  Gesn,  Eadiant  cnses  ,  qui  strict! 
»unt  ,  et  impositi  cerv.  dicuntur,  in  cerv.  jamj  m  ruituri.  — 
39.  Omnes  huic  vitae  deliciae  insuaves  erunt.  Dapes  Siculae , 
vel  conquisitissimae  epulae  non  elaborabunt ,  eHicient  ,  praebe 
bunt  dulcem  graturn  ac  pcundnm  saporem ,  insipidae  ipsi 
erunf.  Dapes  elaborant  saporem,  in  quibus  deligendis  con- 
diendisque  curiosa  aclhibita  est  diligentia  ;  quales  erant  Siculae  - 
unde  eae  in  prcverbium  fbiere.  Plato  Epist.  VII.  p.  326.  B. 
fhhs  fvia.ifA.cttv  —  "Zvouxovalotv  Tpaiitfmv  mK^f.  Cf.  eundem  de 
Rep.  III.  p.  404-  D.  Cratini  et  Antiphonis  lona  apud  Athen. 
XIV.  23.  p.  661.  E.  F.  Lticiart.  Dial.  Mort.  IX.  p.  360.  ibique 
Hemsterh.  Adde  Adag.  Schott.  p.  149.  175.  et  2^9.  —  2c5. 
Oratio,  si  quid  video ,  ita  continuanda  erat  :  ncc  cantus  av, 
citharaeque  somnum  lenem  reducent.  Sed  dc-cte  epitheton  ad 
seqq.  transtulit  poeta.  Cantus  somnum  reducit ,  arcessit,  con- 
ciliat,  suadet ,  adjuvat  somnum.  Praepositio  enim  hanc  vim  ha- 
bet,  ut  ,  quae  per  vices  ac  certo  temporis  intervallo  fiimt,  signi-- 
f>et.  Cf-  II.  10.  15.  ^Alii  de  somno  interrupto  ,  ticque  re- 
rsnciliando  capiunt  ;  quod  neutiquam  d^mnaverim.  Prior  ta- 
riien  ratio  simplicior  videtur.  Ad  rem  Seneca  de  Provid.  c  III. 
Feliciorem  iu  JMaecenafem  putas,  cui  amoribus  anxio,  et  morosae 
vxoris  quotidiana  repudia  deflenti,  somnus  per  symphoniarun* 
cantum  ,  ex  longinquo  leve  resonanlium  quaeritur?  Spectai -^ 
etiain  huc  Menandrea  apud  Stob.  Floril.  Grot.  p.  39T. 
uwv    eyv    ToCf    «Aoua/ooj    —    —    ov   ortvtiv    txs  vuxrots,   ov$i  <rr>e- 

$0Hlv°0f     XVU)     *«T6»     dfJ.OI     XrytlV      njJOy     5/    x»i    x  £C.i  l>    TlVtt    OlfVO* 

f,.y.3h~6n.' .    oChhi  rwy  nr^&v  Ti',&.    yvvj  <St    cet. 


--    63    - 

t>.  21.  iqq-  Quanto  beatiores  contra  tenuioris  sortis  hominesi 
/ijtii  necjue  timent  ,  necjue  cnpiunt  tjuidpiam  !  cjuantam  a^. 
nu  trancjuillitatem  sua  ipsis  praestat  innocentia  atcjue  conti- 
nentic'  Sententia  sua\issimo  phantasmate  expressa ,  ad  cjuod 
pYoximis  vv.  manu  cjuasi  ducebatur  poeta  Agrestes  tiros  s. 
agrirolas  speeiatim  posuit ,  cjuo  major  vis  toti  loco  accederet  ex 
toppositione.  Tyrannidi  enim  comes  impietas  ,  metus ;  secu- 
ritas  contra  atque  innocentia  vitae  rusticae  propria.  Somnus 
lenis  0SC5,  /w«Aec*cj ,  non  fastidit,  aspematur,  frecjuentat  adeo  do- 
mos  hum.  agr.  vir.  casas  Tusticas.  —  l3«  umbrosamve  ripam  acjuae 
leniter  strepentis.  Cf.  V.  2.  .7.  Ovid.  Fast.  III.  17.  Virg.  Ge. 
II.  47o.  eadem  cle  re  :  mollesque  sub  arbore  somni  nonabsunt. — 
£4.  Tempt ,  pro  cjuavis  valle  amoena.  —  Zephyris  agitata , 
tjuae  Zephyri  perflant ;  nertioribus  consita  poetam  cogitasse , 
Laud  inepfe  ex  oratiouis  ornatn  cogas.  Virgil.  I.  1.  similiter  ha- 
bet ,  frigida  Tempe.  Ad  sententiam  Senec.  Ilerc.  Oet.  644-47. 
CespesTyrio  mollior  ostro  solet  impavidos  ducere  somnos.  Aurea 
fumpunt  tecta  quidem  ,  vigilesque  trahit  purpura  noctes.  Idem 
ep.  90.  Sollicitudo  not  in  nostra  purpura  versat,  et  acerrimis  ex- 
ditat  stimalis;  at  quam  mollem  somnum  illis  dura  iellus 
iabat ! 

v.  25.  Soilicet  is  derhum  beate  vivit  ,  cui ,  quantum  sati? 
est ,  sufficit.  Modicis  enim  facultatibus  contentum  necjue  au- 
gendi  distorrjuct  cupiditas,  necjue  periculorum  ,  cjuae  lucrct 
inhiantibus  continuo  imminet  ,  cohturbat  metus.  Illustratur 
hoc  divilis  Romani ,  e  mercatura  et  latifundiis  quaestoin  fa- 
cientis  ,  exemplo.  Dssiderantem  ,  expetentem  nihil  ultra  , 
cjuam ,  quod  satis  est  ,  t«  upnoZvTV.  ,  cjuae  ad  vitam  commo- 
de  susteritandam  sufficiunt ,  non  angit  metus  naufragii,  ut  mer- 
catorem.  At  cjuam  omate  ac  vivide  haec  ultima  expressit 
poeta  !  Illum  non  sollicitat  ,  9ollicitum  de  vita  ac  mercibus 
luii  reddit  mare  tumultuosum ,  procellosum ,  tancjuam  merca- 
torem,  ubi  tempestatem  ingruentem  videt.  Simillime  V.  2.  6. 
de  rustico  ;  neque  horret  iratum  mare.  Cf.  I.  l.  11.  et  III.  29 
57.  Tumultus  ,  seditio  cet.  solennia  poetis  de  mari  tempe- 
ituoso.  —  vv.  27.  28.  Exomant  tempestatis  notionem  poe 
ticis  coloribus.  Saevus  Arcturi  impetus ,  xa.\<)  ivais  vtrloio  'A.f, 
KTovpo»  Perses  Theb.  V.  1.  in  Anal.  Br.  II.  p.  5.  Impetul 
Arcturi  cadantis.   esse    potest :    saeva  procellae  vis ,    tempestas 


-      C4     - 

ab  Arcturo  occiciente  excitata  ,  fere  ut  'Afxiovpov  KolIK»tu  dixit 
Leonid.  XCII.  4.  Anal.  Br.  1.344«  Rxcjuisitius  tamen  videtur , 
si  impetum  de  rapido  ejus  motu  ,  ciui  sideribus  omni^ocjue  ( oelo 
ab  anticjuis  adseritur,  a.  cipias.  Notus  Ovidii  locus  Mutam.  II, 
70.  Adde  quod  adsidua  rapitur  vertigine  coelum  —  Nitor  in  ad- 
versuin  ,  nec  me ,  qui  cetera  vincit  impetus.  Essetj  adeo:  nec 
Arcturus  saevus ,  Stivot  (  Arat.  Dios.  13.)  pemiciosus,  dum  ra- 
pido  motu  «leorsuni  iertur ,  dum  oeciilit.  De  eo  Plaut.  Rud. 
69  ■"<{<[•  Increpui  hibernum  et  Jluctus  movi  maritimos.  Nam 
Arcturus  signum  sumomnium  accrrumum.  Vehemens  sumrx, 
oriens ,  cum  occido  vehementior.  Oceidit  autem  Arcturus  IV. 
Cal.  Nov.  —  Haedi  orientis  ,  hacdorum  orientium  impetus , 
cjuo  in  altum  enituntur  ,  pro  vulgari  adeo:  Haedorum  ortus. 
Oriuntnr  autem  haerli  priodie  Non.  Oetobr.  vespere  ,  Coluin. 
XI.  2.  73.)  unde  lo*ipiot  tf/Qoi  Th^ocrit,  g.  53.  Iidem  occasu 
suo  tempestates  excitare  crediti.  Cf.  Callim.  Epigr.  XIX.  5«  <-»• 
Nicaen.  Snm.  V.  4-  in  Anal.  Rr.  I.  417.  Sohol.  Arat.  Phaen. 
i58«  Ceterum  de  hac  vi  stellarum  ,  ut  ita  dicam  ,  poetica 
res  satis  ncta.     Vjde  ad  I.  »8-  21. 

•?•  39»  —  3»»  Necjue  ista  sollicitudo  animum  ejus  subit,  quae 

latifundiorum     dominum    continuo     premit  ,      ne    proventns     eX 

agris     ealamitate    alicjua    intercipiatnr.      Jam    ex  pluribus    unum 

tantum    posuit  proventus   genus,    at  pluribus    hoc  calamitatis  ge- 

ueribus     oneravit ,     cjuo     planius    ac    vividius     justas    metuendi 

causasa  ob  oculos  poneret.  —  Vineae  grandine  v^rberatae  ,    pul- 

satae  ,   fructu  decusso.  —  3o.  fundus  mendax ,    ager  ,  qui  spem 

domini   eludit,    destituit  ,    proventu    cjuena  pollicebatur ,    negato. 

Opponitur    fides  segetis   III.  16.  30.    Nostrum  respexit  Petron.  c. 

117.  —  arbore  nunc  aquas  culp.  cet.     Propter  coeli  inteniperiem. 

At  quam    omate    haec   poeta   extulit  !    Arbores ,  h.  vitesetoleae 

culpant,    culpam    s.    causas  mendacii   h.    sterilitMis  transferunf, 

sterilitatis     causas   praetexunt ,    suaviter  !    cjua.ii  »e  purgent  fundi 

domino.     Sed  eosdem  colores  deprehendas    jam    in    fragm.  Phi- 

lemonis     apud    Stob.    fioril    Grot.    p.    403.    Kxl    rott    p.tv    xKKois 

*xoiv     r\     7Y)    Bi)fi'oiS    ixovaa     rapj^s/     Ti\v     xx&      jn'tf*v    Too<pr>v 

«vro    wof/tfcW,     ov    Kujiovox,    ■sso.vm   p.oKi: ,    »r*s{>    re  x«t«   yrios 

icipxXxiov  ,    iKTifi  ro  0-nifp.x  ,     TovS  tokovs  iviVftoxova   xii  n^otpxoiv 

Tiv    uvxp-ov ,    v)  w«^v*)v ,    iv'    anoorfpy.    Ex    Nostro    fluxit   pulcher- 

rimum    poemation ,    ijuod    legitur    in    Catal.    Scal.    p.    16.    de- 


maio ,  dignntn  quod  ex  parte  huc  trahsferatur:  QuLd  frusta^ 
quereris,  cnlone ,  mecum ,  quod  quondam  bene  fructuosa  malus 
Auctumnis  sterilis  duobus  adsteml  l\on  me  praegravat  ut 
jjittas  ,  senectus  ,  nec  sum  grandine  verberata  dura,  nec  gem. 
mas  modo  germine  exeuntes  serifrigoris  ustulavit  aura  ,  nec  ven- 
ti,  pluviaeve  ,  siccitaive,  quod  de  se  quererer,  malum  dederunt : 

—  —  Sed  quod  carmina  pessimi poetae  ramis  sustineo  lahoriosis. 

—  aquas  nimias ,  nimiaui  pluviam.  — 31.  nunc  nimiam  siceita- 
tem.  Pro  hoc  docte ,  sidera  torrentia ,  exurentia  ,  exsiccantia 
agros.  Nam  a  sideribus,  maxime  Sirio  (  hinc  ^eifiot  eigethi oS 
Hesiod.  Scut.  J53.)  qui  **r*  iro^nv  astrum  audit,  (  Alcaeus  II. 
I.  p.  100.  Urs. )  aestus  gravior  derivabatur.  Noster,  V.  16.  <;3  54. 
(  uti  reponendi  sunt  isti  vv.)  nullius  astri gregem  aestuosa  torret 
impotentia.  Sideratio  incle  (  v.orpofio\i* )  morbus  dictu* ,  uuo 
germina  arborum  aduruntur,  et  exarescunt.  Vide,  rjuem  lan- 
dat  Boettiger,  Niclasium  ad  Geop.  V.  36.  p.  33l. —  hiemes , 
hiemem  ir.iquam  ,  r.&xiam  ,  infestam  arboribas ,  vel  nimio  , 
vel  nimis  protracto   frigore»    zfuos  ir.xifov. 

*•  33  ~~  4°«  Nunc  vobiscum  loqtior ,  quorum  aeque  spatiose 
luxuria ,  quam  illorum  avaritia  diffunditur.  Vobis  dicnf  quous- 
que  nullus  erit  lacas ,  cui  non  villarum  vestrarum  fastigia  im- 
mineantt  nullum  flumen  ,  cujut  non  ripas  aedijiciavestra  prae- 
texant  ?  Ubicunque  in  aliquem  sinum  litus  curvabitur,  vos  rrom 
tinus  fundamenta  jacietis  ,  nec  contenti  solo  ,  nisi  quod  manu 
feceritis ,  maria  agetis  introrsus ;  Senec.  Ep.  89-  Nexus  adeo: 
Neque  yero  divites  ideo  beatos  dixeris,  quod  deliciarum  atque 
voluptatum  ornnium  divitiae  usum  ipsis  atque  copiam  largiantur : 
elenitn  quae  voluptas  sincera  esse  potest ,  animo  intus  tumultu- 
ante,  atque  cupiditatibus  distrirto.  Nonne  hoc  ipso  animum  ia- 
quietum  produnt,  quo<! ,  prioribus  in  fastidium  adductis,  novis 
usque  sese  imruergant  deliciarum  generibus  ?  Jam  ,  quibus  opes 
suas  explicarent ,  aniniique  aegritudinem  ei  faterentur  ,  et  expel- 
lere  conarentur  divites  Romani ,  plnra  poeta  adnumerat  genera. 
Ac  primo  quidem  loco  tangit  seculi  sui  insaniatn  ,  villas  in  ma- 
li  aedificandi ;  tum  peregrinationes  memorat  mari  terraque  »e- 
creandi  artimi  causa  susceptas;  deriique  j  quae  orationis  varian- 
dae  causa  conclusioni  (vv.  4l-8q<{>)  demum  docte  addriuntur, 
aedificia  splendida  ,  pretiosam  supellecjtilem  ^  atque  oblecta- 
njsnta  convivalia.  —  Pisees   sentiunt  aequur  conttactum ,    coar- 

II.  San&.  E 


—       6b       — 

ctatnm ,  augusttori  mari  includuntur.  Praeclare  sic  piscinarum 
maritimarum  amplitudo  oculis  subjicitur.  Quam  eamlcm  alia  ima- 
gine  repraesentavit  Senec.  Thyest.  459.  Non  classibus  piscamur, 
et  retro  mare  jacta  fugamus  mole ,  tftfi  locus  e  nostro  dactus  vt- 
detur.  Insulse  quidam  ipsum  mare  ,  cui  decessit  alicjunntul. un , 
contractum  dici  autumant ;  nec  melius  alii  ,  cjuibus  i^notae  hae 
piscinae  erant  ,  c!e  piscibus  cogitant  molium  wcnhixXw  forte  com- 
prehensis ,  antecjuam  spatium  intluSum  caementis  expleretur  ; 
cjuae  sane  admodnru  jejuna  foret  piscium  mentio  :  cjuae  contiaacl 
notandum  seculi  istius  infamem  luxuriam  gravissima  est ,  si  me- 
mineris  cum  alias  ob  causas,  tum  ,  ut  cjuavis  tempestate  piscium 
maritimnrum  copia  esset,  insanos  hos  sumtus  fuisse  impensos. 
Piscibus  autetn  hur.c  sensum  (  sentiunt  aeq.  contr.)  tribui  ,  ne 
cjuis  sententiam  paullo  argutius  expressam  jmtet  ,  a  poetica 
omnino  ralione  haud  aliemim  videri  clebet.  Qua  simili  vel  Ti. 
bull.  II.  3-  45-  Claudit  et  indomtium  moles  mare ,  lentus  ut 
inlra  negligat  hibernas  piscis  adesse  minas.  —  34.  Jactis  h  - 
missis  in  altum  saxorum  molibus  ,  cjuibus  mare  excludatur. 
Verbis  propriis  poet.i  UsuS  est  ,  jaci  enim  in  mare  moles  dicun- 
tur  ,  cjuoties  excludilur  aqua  ,  nctante  Acron.  Cf.  Torrenf. 
h.  1.  Nostrum  re3pexi?  Sidonius  II.  57.  Itur  in  aequor  molibus  , 
et  vetares  lellus  nova  contrahit  undas.  —  huc  frequens  cet. 
EvapyiFfap  in  exornanda  hac  pictura  facile  sentias.  Opus  ta- 
borinja  opcrariomm  contentione,  instigante  redemtore  matura- 
tur  ;  dominus  adstat  aujue  instat  ferventi  operi  ,  cujus  mox 
absoluti  ipsum  jiertaesum  esr.  Redemtor ,  cjui  oj)us  faciendnm 
certa  mercede  conduxit,  frequens  cum  famulis ,  docte  pro , 
cutn  frecjuentibas,  multis  servis  operariis,  dtmittit  caementa , 
struem  lapideam  ,  Puteolano  pulv^re  cdagmentatam  ,  compcc- 
gem  saxeam  ,  cjua  slruoturae  soliditas  eificilur.  Cf.  Heyn.  ad 
Virg.  Aen.  IX.  711.  Partem  adeo  munhhenti  nunc  posuit 
poeta,  cjuum  antea  generaliori  vocabuio  (molcs)  usus  esset. 
Indocte  antem  plericpie  intpp.  statimnt,  moles  pro  aggere  ma- 
vi  exciudendo  opposilas,  caemento  autem  totum  spatium  ,  cjuod 
mari  defractum:  efset  ,  expletuitt  fuisse;  nam  et  hoc  commu- 
niendo  eri  ,     cui   praetoria    inaediiieabantur  ,     et ,      cjuae    his 

strudionibus  inclusa  erat  pars  maris,  divcrsispiscium  mariti- 
morum  gregibus  saginanflis  inserviebat»  Similiter  Martiai.  IX. 
ep.  76.    in   fundamento   balnti    siiicem  durui.i    ei   structile  «,-«#- 


-      6;       - 

mentum  conjunctim  ponif.  —  terrae  fastidiosus ,  quem  pertae- 
sum  est  in  terra  habitare,  ciuem  aegritudo  terra  expellit;  gravi- 
iex  hoc  ftdjectum.  —  37.  38.  Sed  nec  hic  ipsi  conlincit  esss 
traiKrnillo.  Pro  hoc  cjuam  ornate  ac  vivide  :  Timor  et  Jkfinue , 
( pcrsonas  cogita)  cjuae  terrent  animurn  scelerum  conscium , 
Furiarum  instar ,  scundunt  eodem,  quo  dominus ,  conscendunt 
cum  domino  praetorium  ,  comitaniur  eum.  —  39-  Negue  ,  si  ma- 
ri  iter  relaxandi  animi  cansa  faciat  ,  Cura  ,  aegritudo  decedit 
ab  aerata  s.  rostrata  trcremi,  unacwm  eo  navem  conscendit,  perre- 
gririatur.  Navem  h.  1,  aeratam  cum  dilectu  dictam  puta ; 
tjuasi  Cura  aeris  fulgore  haud  deterreatur.  —  Lft.  Kf ,  si  euuum 
conscendit,  iter  voluptarium  fac.turus,  sedet  ,  imminet  ter^o 
ejus.  C;.  omnino  II.  16.  21.  scrcr.  et  ibi  Not.  Ceternm  simili  co- 
lore  Aescrylus  Prom.  276.  homini  T[-/\jMvi\V'  t.  js  a  1  gd  v  e  1  v  et 
Theocr.  XXI.  5.  [AiheSMas  epioTxaSxi ,  itemLucret.  II  47.  Curas 
seyuaees  dixit. 

v.  42.  si/j.  Conclusio:  Itacrue  si  honorum  ac  divitiarum 
amplituclo,  cjuascjue  eae  vitae  commodifates  ac  delicias  adfe- 
:.:t,  tantum  abest ,  ut  curas  dispellant,  ut  novis  potius  ani- 
rnum  onerent  ,  et  ad  msjora  concupiscenda  irritent;  cur  cjuaeso 
meae  memediocritatis  poeniteat ,  cjuae  sola  m;.ximum  ad  bene 
beateciue  vivendum  momentum  efficit  ?  Dolentem  ,  aegroanimo, 
onris  maceratum  vel  splendidissimus  divitiarnm  usus  hauduua- 
ijuam  delehit ,  permulcet  ,  eri^it,  exhilarat.  Divitiarum  usum 
specialibus,  cjuas  aetas  sua  ipsi  sugp,ereret,  notionibus  exposnit 
poeta.  Primo  loco  memoratur  Phrygius  lapis  ,  s-  marmor  Syn- 
nadicum  ,  ad  Synnada  ,  Phrygiae  oppidum  ,  caesnm.  Can- 
didum  erat ,  maculisque  distinctum  purpureis.  Statius  Sily. 
L  5-  37.  Purpura  sola  cavo  Phrygiae  quam  Synnados  antro 
ipse  cruentavit  maculis  lucentibus  Attis.  et  inde  Sidon  XXII. 
137.  puniceo  preciosus  livor  in  antro  Synnados.  Cf.  omnino 
Plin.  XXXV.  1.  et  Strabo  L.  IX.  p.  ^S7-  et  XII.  p.  86.5.  unde 
discitur ,  in  rnaximo  Romanis  habitum  fmsse  pretio.  Decla- 
ratur  adeo  a  poeta  aedium  magniiicentia  ,  columnis  Phry- 
giis  distinntsrum.  Nota  Tibulli  III.  3.  l3.  Quidve  domus  prod- 
est  Phrygiis  innixa  columnis.  —  42.  Purpururum  ,  purpurae  usus 
sidere  clarior ,  inversa  ratione  dictum  pro  ,  usus  purpurae  cla- 
rioris  sidere.  Iam  purpurae  usum  graeca.  doctrina  atque  ele- 
^antia     (  de    qua    v.    Valkem    ad    Eurip.    Phoen.    p.   71.    et  ad 

E  2 


-       68       — 

Theoor.  XXII.  4)  hic  positnm  censent,  yj  \ptM  moppof&s ,  pro 
simpl.  purpttra  j  tjn i.in I  purpuram  usui  •dcommo-iatam ,  adeo» 
qtie  ve$tp»j  stragulas  purpureas  simpliciter  intelligas  ?  eoqile 
•pette  dncit  loerjs  Lticret.  II.  47-  quem  in  animo  hahuit  poetaj 
j\letus  h»minum  curaeque  seguaces  —  neque  fulgorcni  rei*ren* 
tur  ab  auro  ,  ner  clarum  vestis  splendorem  purpureai.  Eti  im  hi 
A  i  c.  Ge.  II.  4°6.  Neccasia  liquidi  corrun'ipitur  usus  olivi ,  est : 
olc-o  otuntur  ,  casia  haud  oorrnpto.  Purpura  sidere  clario?  ■>  est 
tPJEplerxf  ens ,  luriila.  Sidus  formae  ita  dixit  Stat.  Silv.  II !.  ^. 
*>6.  .  •  sidtrens  artus  hoc  sensu  tribuit  Veneri  Claudian.  XXXI.  3. 
P>-p  r  ae  autem,  maxime  Laconicae  ,  (v.  ad  II.  18.  7.)  splendor 
proptins;  unde  fulgoris  notionem  simpliciter  habet  IV.  1,  10.  Coi.i. 
omnmo  DorV.  ad  Charit.  VI.  4.  et  Gesner.  Th.  LL.  v.  purpu- 
reus.  —  Walerna  vitis ,  vina  agri  Falerni  Campaniae  ,  adeo. 
one  nohilfRima.  —  44.  Coitum,  unguentum  e  radicc  frulicis  , 
einsrl"ir  nominis,  qui  in  Patale ,  Indiae  insula ,  provenit,  Dm 
eo  Pli".  XII.  l?.  Cf.  Salm.  de  Homonym.  H.  I.  p.  128-  — 
jichaetr.enium  ,  Partnicum  ,  ab  Achaemene  ,  Persarum  r<-  •■•  , 
«limtnr  ,  quud  illud  ex  India  per  Partborum  regionem  H<  - 
nam  adveht-retur.  Sic  nardum  ,  quae  erat  folium  costi ,  sL-h<;e- 
fieniam  vorat  noster  V.  13.  1«.  Unguenta  antem  vino  adpotuit 
1  oeta,    ex  more  convivantium.  Vide  v.  c.  II#  3.  l3.  II,  7.  21. 

v.  44.  Generalem  sententinm:  splendidam  fortunam,  quasque 
a^ffrjt  vitae  lantitias  atque  voluptatum  illectamenta ,  ob  ift- 
numeras,  quibns  animinn  impediant,  curas  ne  sollicitudines , 
handqnaquam  expetenda  ess?  ,  in  nrediocri  contra  softe  ani- 
nvm  optime  componi,  speciali  ,  notione  expressam  ita  adornavit, 
Ut  se  ipsnm  ,  de  ejus  veritate  penitus  persnasum  ,  splendidnm 
dni:ia-"m  contemtorem  ferat  ,  et  in  modica  fortuna  bfjatum 
s»-se  ostenda» ;  qno  sane  nihil  fortius  ad  eundem  ih  aliis  ex:i- 
tandrm  sensnm  cogitari  potest.  Cf.  III.  IO.  l8-  Bnq.  Iam  ,  qucd 
speriatim  <»Tat!  cur  magnificas  a^des  exstruam  ,  hoc  parte  tan» 
t'.im ,  qnae  aedi»m  erat  magnifieentissima  ,  descripta  absolvit 
poeta.  Atriuro  suhiime  et  per  seerat,  et  totius  aedificii  alti- 
fadinem  animo  objicif.  Quo  et  spcctat  moliar ,  pro  tenui,  ey- 
stmam.  Similiter  Seneca  Kp.  LXXXIX.  extr.  ubi  flrvituin 
in*>aniam  perstringit ,  ipsorum  tecta  ex  plano  in  altitudinem 
n-^n^ii/T,  edurta  memorat.  Afrii  splemlor  designatur  per postes 
invidcndos ,    superbos,    maximi  pretii.     Sod  quam  delectum  hoc 


•pithetoq  !     (Juod   divitias    invidiae  obnoxias ,    atque    etiam    hoft 

nomine  porisessori  niolestas  simul  innult.     Invidenriam  aulam  ea« 

dem     virtnte  dixit    II.     10.     7.     Ceterum    eadem     in     re     Virg» 

Ge.   II.  462.   memorat  varios  pulchra   tesiudine  potiei  —   novo 

ritu ,    aH  novas   architectonicas  regulas  desc.riptum.    —  47.    Cur 

valle  permutem    divitias  ,    douta  ac  perpetua  h.  v.  inversa  atru- 

ctura   (v.   I.    17.    2.    II.    »i.   13.)    pro  ,    vallem   divitiis  ,     h.   cur 

divitias   praeoptem,  apteponam    ageilo   meo    S^hino   operosiores , 

quae    mihi     inulto     magis    molestae    sint,    quae    animum    curis 

exerceant.     Sane    sententia  sic  satis  aperta   atque  adposita   h.  1. 

Si    tamen   curiosius   omafus   rationem  ,   opposiiionisque    \im  per- 

pendas  ,    eandem   quidem ,    sed  specialiori  eademque  exquisitiori 

adumhratam     imagme    deprehendes.      Scilicet    docte    generalem 

divitiarurn     notionem    posuit  poeta  ,     adstrictam   tamen   ad    cer- 

tam  ,      qua   eae   ostenduntur  ,     speciem   opposita    valle      et     adi 

operosiores.     Unde   recte  cogas,    aedes  in  aitum  eductas ,   h.    1. 

intelligi  debere-     Est  adeo  :  cur  alta  palatia  praeteram  valli  meac 

Sabmae  cum  humili  tecto  ?  A.c  ne  de  usu  loquendi  dubites,    adi 

Not.  ad  II.  3.  2.).    ubi   eadem    notione  divitias  in  altum  exstru- 

ctas  poni  vidcs;     et  aedes   operosae  sunt,     multa  opera,    magno 

molimine   exytruetae.      Quo   plane     sensu    Ovid.   Met.    XV.   667. 

operosa    dci   templa    et   Sueton.   Octav.   LXXII   operosa  praeto- 

ria    dicuntur.       Ceterum     ad    mentem     poetae    plane     adpusita 

sunt     Mcnandrea     apud    Stob.     Flor.    Grot.    p.     889.      Rfrtrrov 

yii  ioTi  —  ptj  wohh'  a*)53s ,  ohiyx  S"   r$iws  «£f/v ,    nsvixv  \tt  «Ao- 

wsv  p.ihhov  ,    >J  nhovrov  jSUCpoV. 


ARGUMENTUM   II. 


V  ix  ullum  Horatii  carmen  dari  existimo, 
quod  magis  diversa  super  consilio  ejus,  tra- 
ctatique  argumenti  ratione  VV.  DD.  judicia 
expertum  sit.  Atque  in  eorum  quidem  repre- 
hensionem  incurrit,  qui  tribus  illud  paj-tibusy 


—       70       — 

in  fortitndinis ,   virtutis  et  si/cnlii  laude  cele- 
branda  occupatis  j  a  pocta  ita  descriptum  Ju- 
dicarent  ,     z*/  nutlus  plans   inter    cas  nexus 
intercederet :  quam  quidem  alii  a  poeia  depel- 
lcre   sluduere    /lactcnus  ,     ut    adjflatui   divino 
/>r>nc    scntcntiararn    diversarum    v\:',    concedi  > 
c<>,tdonarique  oportere  pronuntiarent.      Qaae 
!   docta   disputatio  sit,  et  quajn  commode 
ita  pneiae  causa   agaiur ,  facile  inieltigitnr* 
Acultus  alii  sententiarum  nexum   sibi  perspi- 
cere  vist,    dum    ad  noiioncs ,    quas  ipsi  animo 
c<>  icepissent .  poetae  verbis  satis  vioicnier  at- 
fjue  arhilrarie  subjectas  ,    exi gerent  poetam, 
tolius  carminis  perverlcre  argumeniutn.     Fu- 
ere  deuique,   c/ui  stricto  in  hoc  carmcn  gladio 
grassati ',  tres  istas  partes  in  totidem   carmi- 
num  frusta-,   quo  concor/uerentur  scilicci  Jaci- 
lius,    discindtrent.      Nobis   equidem    lioraiius 
hoc  carmine   tanquam    in    tabuJa    priscae  fio- 
manorum   virtutis  imaginern  ad  vivtim  deline- 
are    voiu7'sse    videlur,    atque   eo  qnidern  cojisi- 
lio,    ut  pqpulares  suos ,    ab  isia  veterum  nor- 
ma  immane  quantum  degressos,  ad  adumbran- 
da?n    eam    exprimendamque    exhort aretur  at- 
qne  incenderei.     Non  igitur  viriutis  in  genere, 
sed   ejus   maxime  ,    qaae    rem   publicam  pace 
belloque  incolumem  praestat  atque  J/orentis- 
simam  ,  sese  praeceptorem  fert^  quam  qUidem 
<;  i  v  i  /  e  m   hand  inepte  adpet/averis.     Hinc  ad 
illuminandam    istam    viriutis    imaginem    eos 
potissimum  adlevit  colores,  qui  priscos  ge??tis 
Sliae   mores,    per  quos  Romannm  domi  milili- 
aeque  sarium    tectumque    stetisset   imperium , 
plane    referrent.       Exhortatus     igitur    poeta 
j nventutem  Bomanam   ad  pristinam  /aborum 
lo/erantiam  ,  fortiiudinemqne    bellicam ,  c/iii- 


bus   adversus   externos  Jtostes  defensetur  res 

pubtica,  ad  virtuiem  commendandctjn  progre- 

ditur ,   ffuam   quidem  formulis   ac  notionibus 

Stoicis  ita  dcscriptam  dat ,    ut  facile  adpare- 

at ,    domestica  ipsi  istius  exempla,    quae  imi- 

tanda  proponeret ,  obversata  fuisse.     Scilicet 

ut   sludia  cupiditatesque   honorum  atque  am- 

bitiones   e  civitate ,    haud   raro  graviter  inde 

concussa ,    tolleret ,    virtuiem  s.    honesti  stu- 

dium  ,  non  tam  ob  extema  praemia ,   quae  ad- 

modum  fortuita   sint ,    quaiu   per    se  expelen- 

dam    pronuntiat :    suam    enim   ipsimet  inesse 

digjiitatejn  amplissimam  ,  suamesse  aeternam 

nominis  famam.      Tum,    qua  nulhim  fortius 

ad  continendam  civitatem  cogitari  potest  vin- 

culum,  fidem  in  specie  memorat,  ad  eamque 

servandam  juventutem  Bomanam,    proposita 

Deorum   vindicta ,    graviter  exhortatur.     At- 

que  ad  hanc  quidem  ,    speciatim  a  poeta  adpo- 

siiam ,  neminem  facile  offensnm  iri  arbitror, 

<-?isi  qui  poeticae  ne  dicam  lyric.ae  iractaiio- 

nis  plane  ignarus  sit. 

Adnotationes. 

v.  j  sqq,  Duobus  fere  motfis  sententia  constitui  potest ,  pro- 
uti  verborum  orclinem  institnas.  Alter  moclus  est .'  Puer ,  Roma- 
r.us,  robustus  ,  robustior  aetate  factus  ,  adultus  condiscat  pau- 
jjeriem  pati ,  adsuescat  panpertati,  aeri  militia  tolerancla.  Ita 
>ero  robustus  nullam  fere  viin  habet  ,  cum  puero  adultioris 
aetatis  notio  insit  (  vide  vel  IV.  x.  15-);  tum  sententiae,  si 
s.ibtilius  agas  ,  minus  recte  se  e*cipiunt  (Puerpaup.  ferat,  et 
Partho»  cet. ).  Praestat  igitur  altera  ratio  ,  qua  tluo  commata 
aocte  copulantur  ,  quanuiue  et  ipsa  verborum  snadet  collocatio: 
Puer  condiscat  paupeTtatem  pati ,  robustusque  fiat ,  imlnreturacri 
militia,  ut  sufficiat  tolerandis  ir.ilitiae  aejrumnis.  Scilicet  vul- 
garis    forma  erat,    Juventus  Komana    severa  tlisciplina  continea- 


-       72       ~ 

tur  ,  unde  corpus  ad  toleramius  militiae  labores  induvetur,  cor» 
roboretur.  Jam  severam  discipl.nam  paupertatis  notioni  sub- 
leoit  poefa  ,  <juae  adeo  victu  modico  ac  duroi  vigiliis,  calo- 
ris  ac  frigoris  patientia  ,  tolerandistjue  l&boribuf  corpns  at- 
<jue  animum  confirmat  atcjue  ad  tortitudinen:  acuit  ,  uti  contra 
Juxus  attjue  ignavia  enervat  ac  deprimit.  Praeclare  in  hanc  rem 
Eurip.  fr.  Alex.  apud  Stob.  Flor.  Grot.  389.  Rxxov  xi  /lovhsvfA.* 
tiv  xf  d<  evxvSpixv  v  xXuvto;  uvSfwxo  10  iv  eti  r'  xyxv  TfVpxi. 
Hivix  Suotkivov  [AfV  ,  tLKX'  o/x»f  Tifpei  fio^Sovvr  ifAiivi»  7f«ix 
xxi  SfxvTJifix.  Unde  et  xyx<^t\  xovfoTfcpoi  aurlit  mevix  Aroesi- 
lao  apud  Stob.  Tit.  XCV.  Cf.  ad  I.  12.  4.3.  Angusta,  \\\  res  arcta, 
angusta  (Juven.  III.  165.);  opponuntur  res  amplae.  —  aini- 
ce  pati  ,  xy»MY)Tut  fi^eiv  dyx*acv ,  aecjuo  animo  eam  ferre » 
lubenter  in  ea  adcjuieseere  ,  noto  Graecismo.  —  acri ,  rlura,  la- 
boriosa;  ut  grave  Martis  opus  Virgil.  Aen.  VIII.  516.  —  6.  Jam 
acrem  militiam  exponit ,  exomattjue  ulterius  poeta  ,  niemora- 
tis  speciatim ,  tjuibuscum  congredittur  miles  Romanus  ,  Par- 
this  ,  ferocissima  ,  eademcjue  Romano  nomini  infestissima 
gente.  —  vexet ,  conturhet ,  adfligat,  adsidue  instando.  Vexa- 
re  turmas  kostium  fortiari  hoc  signihcatu  habes  IV.  t4.  «3.  — 
equcs ,  utpote  in  pugna  adversus  Parthos  ecjmtes.  Res  nota. 
—  metuendus  hasta ,  ornatius  cjuam  ,  hastatus  ,  s.  prbtentis 
vel  conjectis  in  eos  hastis.  —  5.  Moretur ,  sub  divo  ,  sub  aere  , 
in  castris  ,  (  nam  et  haec  ad  aerumnas  militiae  referenda ) 
ut  soli  ac  frigori  corpus  adsuescat;  et  versetur  in  rebus  tre- 
pidis ,  periculosis ,  in  summo  diserimine ,  ne  animus  ad  su- 
bita  belli  expavescat.  Hoc  igitur  ad  animum,  illud  ad  corpus 
confirmandum  spe«tat.  Bes  trepidae  \n  bello  adeo  sunt ,  ubi 
res  in  summum  discrimen  adductae  sunt  ,  maxime  ,  cjnae 
nec  opinantes  opprimunt  ,  ac  percellunt.  Ita  Livius,  Silius  , 
et  alii. 

v .  6  —  12.  Secjuitur  pictura  ad  sensuum  et  adfectuum  natu- 
ram  ac  veritatem  summa  cum  svxpyetx  a  poeta  adornata,  <jua 
cjuidem  vulgarem  sententiam  ,,timendus  *it  kostibus  ,  audacter 
hostes  invadat  ,"  vivide  adumbratam  facilc  cognoscas.  Cogi- 
ta  legiones  Romanas  in  hostili  agro  urbi  admotas  ,  hostem  vel 
e  castris  ad  moenia  positis  ,  vel  ex  urbe ,  eruptione  facta ,  m 
aciem  progressum  atcjue  manum  conserentem  ,  tum  imbellcm 
aetatem    atcjue     sexum     e     moenibus    praeliantes     jpectantem  , 


~       73       ~ 

«uiscrue  atcjue  urbi  timentem.  Postremam  hane  ideam  ductam 
volunt  intpp.  ex  Hom.  II.  y.  ^5^'  q"Rm  sane  natura  rei,  in 
summum  discrimen  adductac,  suppeditat.  Hino  mentio  ejus 
rei  in  urbium  obsidione  satis  frecmens  apud  scrip'ores  anti- 
tjuos.  Jam  Hesiod.  Scut.  Herc.  24l«  wAssvm  cn  J^/v  tx.ovrtr 
fXxp\«iS'  •  »\  Se  yvvxfxss  eoSpnriuv  iui  v£gy»v  £«Ax«ov  'fu  fioav  , 
kxt*  $'  *Jpu'jaTovra  xxptiais.  Escruisitum  autem  artificium  poe- 
tae  agnosce  in  revocata  ad  certam  speciem  generali  imagine, 
atcjue  ad  eam  cjuidem,  cjua  mirifice  legentis  animum  adfectum 
iri  intelligeret.  —  Illurn  pugnantem  prospiciens  e  moenibus  hosti- 
cis  ,  hostilibus,  matrona  tyranni ,  uxor  regis  bellantis  ,  bellum 
cum  pop.  Romano  gerentis ,  et  virgo  adulta ,  nubilis»  suspiret 
suspirent,  h.  suspiriis  timorem  prodant ,  metuant,  ne  cet.  Alii, 
to>  eheu  fbrsan  inducti,  scjcj.  puellae  verba  et  suspirare  pro, 
cum  gemitu  dicere,  dictum  statuunt ,  minus  docta  atcjue  con- 
cinna  ratione.  —  9.  rudis  agminum  ,  pugnandi  ,  imbellis , 
cum  tali  scilicet  adversario  commissus  ;  suaviter  ,  et  ex  intimo 
istarum  feminarum  ,  misere  ejus  vitae  timentium,  animi  sensu: 
tiuem  ceteroquin  tibi  fortissimum  fingas  licet.  —  10.  spon- 
sus  regius ,  juvenis  regiae  virgini  desponsus.  Sed  et  ipsum 
filium  recte  statuas.  —  lacessat ,  irritet,  impetat,  adgrediatnr 
leonem ,  juvenem  Romanum  leonis  instar  ferocientem,  for- 
tissime  pugnantem.  Nobilitavit  docta  hac  ratione  poeta  tre* 
cjuentem  satis  viri  fortis  oum  leone  comparationem.  Similiter 
Sil.  VII.  401.  Jam  cernes  Libycum  hunc  vallo  adsultare  leo- 
nem ,  de  Hannibale.  Perductu»  forte  eo  fuit  Homerico  epitheto 
9u/Aohe»v,  v.  c.  II.  e,  639.  Od.  8.  814.  X,  266.  cf.  Hesiod. 
Theog.  1007.  —  asperumtactu,  ad  cjuem  si  accedas  ,  ubi  enm  pro 
voees,  asperatur ,  furit,  Docte  redditur  Graecoruna  ««rAvjros ,  h. 
«irpof^oe^o;,  «»{oj/tos.  Iratum  asperurn  dici ,  nota  res.  Asper 
«t  improbus  ira  de  lupo  Virg.  Aen.  IX.  62.  r^xyys  ho'xos 
Theocr.  ep.  6.  3>  Atcjue  a  vultu  aspero,  truculento ,  irato 
(  Asper ,  acerba  tuens ,  Virg.  Aen.  IX.  764.)  metaphoram 
potius  petitam  duxerim  ,  cjuam  *  mari  aspero.  —  11  Quem 
ira ,  nrdor  ,  cupiditas  pugnandi  cruenta  cruoris  cupida  fproprie 
t;«e  cruentus  ,  truculentus,  caedis  cupidus  )  effe  ra  rapit ,  prae» 
<  ipitem  agit ,  fert ,  h.  qui  ira  percitus  fertur  ,  (!Svs  <p?'prra/ 
/Atvei  de  leone  Hom.  I].  u.  172.)  grasaatur  per  mediam  hostium 
aciem,   per   eonfertos   hostes  ;    pro   hoc   multo    gr;nius  *.st  per 


medias  caedes  .  rer  hostium  confertim  a  sc  caesorum  agmiiia, 
cjui  late  stragem  etlit;  Eadem  vi  Achilles  in  caedcm  Lyciomm 
e  vScyro  proreptus  dintur  I.  8.  l6.  De  iracundi.i  leonibus  insi- 
ta  cf.  I.  i6.  15.  Adposite  cjuocjue  Lucret.  III.  297.  in  primis 
vis  at  violenta  leonurn  y  pectora  qui  fremitu  rumpunt  plerumque 
gemenies ,  nec  capere  irarurn  Jiuctus  in  pectorj  possunt.  Ge- 
tcrum  ilra  VtrtuteiM    bellicam    tleclarati,    in  vnlgna  notum. 

v.  13.  Nexns:  Mrenue  rem  agal  miles  Romanus,  memor, 
nihil  aut  dulcius,  aut  gloriosius  esse  ,  tjaam  atroeiter  dimicando 
pro  patria  mortcm  cppctere,  a  ciua  neo  ignavi  ac  fngientes  e 
]) o  lio  imnnmcs  sint.  Scd  majorem  vim  habet  gnome  abso- 
lute  sic  posira.  Notissima  Tvrtaei:  TeSvx/xsvxi  yxp  x*,\i\>  ewi 
xfonxyoia-i  neaoVta  avSf'  dy*9ov  Wfp/  yi  -xxTpidi  fJ.xpdy.svoi),  et 
Callini  (  Anal.  Br.  I.  30,  )  '  Tiyr\iv  t:  yxf  cuti  xxi  zt.yXx.Cv 
*i>8j>t  [A.xy(o3xi  y7;s  w/pi  v.ui  T.xiSwv  ,  wjpitiiqs  t  xhcyov  8voy.i- 
vittl  cet.  —  i^.  Etiam  ignavos  mors  opprimit  ,  niilites  in 
fuga  caeduntur.  Hoc  imagine  Sjmonidea  clejcripsit  poeta : 
o  6  uv  Qxvxtos  ss.iye  sxl  tov  (pvyiyuyov.  Scilicet  antiauo 
purtiuasmate  P>foTS,  Ilcry.os  ,  MoVpa/ ,  K^pss  inter  acies  erra- 
re  (  Hesiod.  Scnt.  2^9- )  >  militi  morti  aduirto  adstare  (KrjffS 
sfsorxai  SxVxtoio  II.  y.,  326.  *'/.V,'  T.xfiOTxixi  ovhcy.evos  Knp 
Q.  Cal.  \  1.  427.)  eum  adsequi  ac  rapere;  nota  Homerk.i,  zhhxfis 
*op$vfeos  Oxvxros ,  ihe  MoTpoti  IIc.'r//o;)  dicuntur.  —  fugacem 
persequilur  ,  fugienti  insiar,  donec  adsequatur  ;  pertinaciam  enini 
ln  setjuendo  declarat  hoc  verbum  ,  esttjue  omatius  cjuam  , 
conscquitur.  —  Caedendo  terga  ac  poplites;  n;nn  hos  maxi- 
me  j>etcbat  hostis  insequens,  Memorato  hoc  speciaiim  mortis 
generc  et  tota  imago  mite  animatur  ,  et  ignominiae  nota  , 
tjuae  ei  inest  maxima  ,  simul  ,  ob  oculos  ponitur.  —  tergo  timido, 
timidi  ,    nulitis  fugientis. 

v.  1/.  sqq.  Laudata  tolerantia  ac  fortitudine  generatim 
nunc  poeta  virtutem  commendat  ,  momentis  ,  tjuae  ad  am- 
plcctendam  eam  invitent  ac  pcrdncant ,  ex  ipsa  deductis.  Vir- 
tutern  nimirum  (  Plautinis  uti  liccat  ,  Amphitr.  II.  2.  17.  ~) 
praemium  esse  optimwn  ,  virtutem  ornnibns  rebus  anteire  pro- 
fecto,  virtutem  omnia  iri  se  habere ,  omnia  adesse  bona  ,  quem 
penes  sit  virius.  l(a»c  igitur  sectafi  ojiortcre  ,  ut  vere  bea- 
tum  te  intelligas  ,  cjnod  qnidem  divitiajum  ,  honorum  ,  cete- 
rarumque    reru.p\    externartim    possessione   ctsi    amj.lissima    neu- 


JO 


ehpftim  adseqnare.  Magnifice  haec ,  adsumta  gravi:  Sfoici  $a.~ 
pen;is  persona  ,  elouuutus  est  poeta.  Jatn  'ijuum  Stoicis  vir- 
tvis  ruiiunis  ubsoluiio  (  Cic.  de  Fin.  V.  c.  l4- )  sit  h.  recta  atque 
consummala  ratio ,  r.aturae  consentanea,  faciie  perspicitur,  irt 
hominem  ista  praeditum  ea  caclere  bmriia  ,  imo  soli  huic 
propria  e?St-  ,  quae  nisi  duce  ista  recJe  admiiiislrari  nequeant. 
Ducta  inde  P,  radoxa  lsta  :  Sapicntem  solum  esse  regem  ,  qui, 
ritiia  adfectibusque  superior  ,  oiitime  impcrio  r.mgi  catleat , 
<|tuim  privati  hac  virtute  multorum  quklem  domini,  sed  plu- 
vitiorum  servi  sint;  solum  divitem ,  qui  nulla  re  egc.-i, 
tlivitiisque  solus  uli  scnit  ,  insipidi  contra  solam  kt/\oiv  ha- 
Lear.t,  et,  inexidehili  libidine  rexati ,  yere  egeant ,  verbo, 
omnia  sapientis  rectissime  dici  ,  qui  seiat  uti  solus  omnibus. 
H;nc  et  Nostrum  :  Sapientem  solum  ac  perpetuum  e?se  magi» 
stratnm ,  Ccnsulem ,  Dictatorem  ,  Praetorem  ,  quod  is  solus 
munere  isto  recte  fungatur ,  et  quod  virtutis  possessio  pernetua 
6itj  ceteros  autem  ,  honore  isto  a  populo  omatos  ,  privatos.  Ita 
Jllbinum  praetorem  reiert  Cicero  (  Acad.  Qaest.  IV.  4.5. )  cum 
Carneades  et  Stoias  Diogenes  in  Capiiolio  starent,  jocantem  Car. 
neadi  dixisse :  Hgo  tibi  praetor  esse  non  videor ,  quia  sapiens 
nnn  sum ;  —  tum  ille ;  Huic  Stoico  non  videris.  Docte  autem 
poeta  hoc  doginate  totam  descripsit  virtutem  Stoicam  ,  ut 
oatenderet,  in  ea  soia  reposita  esse  omnia,  dignitatem  hahere 
ex  se  sola  ,  praemia  adeo  ,  quibus  amantes  sui  condecoret  ,  es«e 
ampia  ,  eerta  ac  solida.  —  17,  nescia  repulsae ,  quae  re- 
puham  numquam  fert  ,  non  ,  quod  virtute  praestantes  viri  a 
populo  aut  a  regibus  honores  non  petant ,  neque  se  ei  pericu- 
lo  committant,  ut  repulsam  ferre  possint ,  ut  quidem  Lambimts 
expedit  j  quandoquidem  honores,  ceteraque  ,  quae  in  «S/x- 
$£f.ois ,  quae  secundum  naturam  sunt ,  ^fot\yu.iVwv  nomine  ve- 
riiunt,  snmenda  uticjue  ao  quadam  aestimatione  dignanda  cen» 
sehant  Stoici  :  neque  verior  ,  etsi  multo  speciosior  ,  altera  haec 
explicancli  est  ratio :  quae  repulsam  ignominiosam  pati  ne- 
quit,  cui  non  tarpe  est ,  repulsam  ferre  ,  quum  virtus  hand  ulli 
obnoxia  injuriae  sit.  Ouam  in  rem  apte  laudnnt  illustre  Cato- 
ms  exemplum,  in  praeturae  petitione  praeteriti ,  hunct[ue  popu- 
Ii  contemtum  magnifice  contemnentis  ,  de  quo  Seneca  ep.  >o4» 
Vidcs  honorem  et  notam  posse  contemni?  eodem,  quo  repulsuS 
esi  die  ,  in    eomitio  pilalusit,     Agitur  his   vv.   de  dignitate  vir- 


-      76      - 

«uli  propria  ac  debita  ;  hanc,  t{uo  magis  extollat,  poeta  com- 
parat  cailt  fucato  splendore,  uuem  dignit.is  a  j.op  .io  irgesta 
liabeat  ;  hanc  incertam  :  pravis  artibus  obittscat&m  alieai  arhitrti 
adeocjue  instabilem,  illanj  propriam ,  nativo  decore  coruscain  , 
ac  perpetuam  esse.  Est  igitur  :  Yirtutis  honorcs  certi  sunt  , 
*apiens  magistratum  gerit  virtuti  suae  proprium,  numquam 
fldeo  repulsam  fert  ,  qua  nonnumcjuam  notantur  ii ,  cjui  po- 
vularcs  hon  -es  (  uti  JSoeth.  Cons.  Phil.  111.  4.  vocat  )  am- 
biunt.  Ita  sordidae  in  genere  notam  designat  ,  quae  repulsae 
^x  vulgi  opinione  inhaeret.  —  18.  fulget  honoribus  ,  orn^te  et 
cum  vi  pro,  magistratum  gerit  ;  nam  est  mauistratus  sapientis, 
qui  soli  virtuti  innititur,  nullis  sordibus  obacnratae,  cuju^  U'\jo 
summus  fulgor  est.  Cic.  de  Fin.  I Jl-  14.  Ut  obscuratur  ei  oj/un. 
diturluce  solislumen  lucernae  ;  —  sic  quum  sil  is  bnnnrumj.nist 
auem  Stoici  dicunt ,  omnis  ista  rerum  in  cortjore  sitarum  aesti- 
niatio  (rvv  oCx.  iq'  %pfiv t  adeoque  hono-nm  ,  divihauim  ret.) 
splendore  virtutis  et  magnitudineobscuretur,  nbruatur,  atquein- 
icrcat  necesse  est.  h\.  pro  Sex.  XXVllJ.  Virtui  lucet  in  tenebris, 
splendttque  per  se  semper ,  neque  alienis  unquam  sordibus  ob- 
solezcit.  Hinc  honores  ejus  intaminati  ,  puri  ,  nulia,  ut  po- 
|.;w«ires,  labe  polluti,  cjuibus  dignitatem  ac  splendorem  hcnii- 
mim  demum  fallax  adnectit  opinio.  Hi  adeo  per  se  sordidi* 
abjecti  ,  quod  propria  vi  carent  ,  oua  explendescant  ,  non  ut 
iere  volunt  ,  cjuod  pravis  ambitus  artibus  quaeruntur  ;  Uii 
naturali  splendore  conspicui.  —  19.  20.  Etiam  in  his  vv.  tur- 
batum  est  ab  Intpp.  Est  simpiiciter :  Virtutis  possessio  per- 
petua  est,  est  *vx<p»i'f>tTcs,  stabilis,  immutabilis  ;  honores 
adeo  t  jus  itidem  stabiles  ac  perpetui  ,  non  unius  anni  (  Vl.  9. 
'69- )  populares  contra  sumuntur  ac  ponuntur  alieno  arbitrio. 
—  Secures ,  fasces  ,  insigne  imperii  ,  pro  ipso  imperio  ,  magi- 
riratu.  — •  Aum  popularis ,  favor  popuii  instabilis,  judicium, 
quod  nulla  certa  ratione  ducitur,  quod  levissimis  tle  causis 
impellitur.  Ad  verba  ac  sententiam  poetae  Stat.  Silv.  II.  2. 
121.  Midae  gazis  et  Lydo  ditior  auro ,  Troica  et  Ruphra- 
taea  supra  diademata  felix ,  quem  non  ambigui  fasces  ,  non. 
mobile  vulgus ,  non  leges ,  non  castra  tenent ,  qui  psctore  ma- 
gno  spemque  metumque  domas  vitio  sublimior  omni  cet.  in  tjui- 
bus  co.isummatam  Stoicae  virtutis   imaginem  facile   agnoscas. 

i-.  21  —  24.     Alterum    virtutis   incitamentum ,    immortalitas. 


—       77       — 

Fossit  cptidem  tetrasticho  poetice  declaratus  videri  sr>pientis 
aninius  erectus  ad  supera ,  seclator  coelestium ,  devius  cadueo- 
rum  ( vtt  Macroh.  in  Somn.  Scip.  c.  XVII.  elocjuitur  )  qui 
excrcitio  virtutis  Deo  adsimilatur  ;  <le  quo ,  eodem  colore 
VI  !o  in  Vhileho  l?3.  vsiifioSxi  ^pvi  ivSivii  ixeToe  tyevyetv 
o"ri  rxviirx,  <T>vyi)  Sf  o/jioiUois  Tou  3eep  xXTx  To  oOVXTov. 
'O.moiWj/s  £<',  Sntxiov  k  ooiov  fXerx  typovqoeais  yevioBxi.  Senec. 
ep  ^5  Phi'osophia  animnrn  a  terrenis  dimittit  ad  divina.  Haec 
liberfas  ^''/s  *st,  haec  evagatio  :  subducit  interim  se  custodiae, 
qiia  t*ne!nr ,  et  coe?o  reficitur.  Idem  ep.  75.  Ex  hac  faecc 
evadamus  rn  illud  sublimo  et  %>xcelsum  ,  ubi  tranquillitas  nos 
manet  r-ef.  Etiam  vv.  23.  24.  arl  animum  ah  omni  labe  huma- 
na  pnruni  pt  intactum,  re?.eov ,  xxBxpov  t  s^pr/l^M^v  «wo  rr,S 
£v3f>u-*.!vi)s  gur)S  ,  ut  Stoici  loqunntur  ,  satis  commode  trans- 
ferri  possunt.  Sed  int^rposita  recludens  ....  coelum  dissua- 
dent  hanc  rationem  et  v.  25-  Est  ct  f.deli  tuta  sil.  merces , 
minifesto  docet ,  etiam  hie  cle  virtutis  mercede  accipi  debere. 
— -  recludens  pateCacie-is  coelum  immeritis  mori  ,  mori  haud  sinit 
viros  immortalitate  dignos  ,  in  coelum  subvehit  sui  amantes. 
Parum  opportune  haec  interjecta  esse  ,  facile  adparebit,  si 
seqq.  consideres.  In  hoc  enim  memhro  est  Virtus  dea ,  in  al- 
tero  abstracte  ponitur  pro  homine  virtute  praedito.  Deheret 
esse :  recludens  immeritae  mori  sc.  sibi  coelum ,  quamquam ,  si 
sensuvn  tuum  cGnSulas ,  parum  placeat.  Ad  sententiam  poetae 
Senerj  Herc.  Oet.  196»  et  1 9EI3.  Virtus  in  astra  tendit ,  et:  num- 
quam  Stygias  fertur  ad  undas  inclyta  Virtus.  — •  tentat  iter 
via  copia  poetica  pro  ,  iter  molitur ,  via  ingreditur  ,  negata 
inacces«a  nndtifudini  insipidae.  Nam  soli  virtuti  ria  nuUainvia 
est ,  Ovid.  Metam.  XIV.  113,  Sic  negatas  vias  reditum  ex  in- 
feria  locis  ,  paucis  concessum  ( Virg.  Aen.  VI.  129. )  vocat 
Senec.  Hippol.  2«4-  Tentare  solenne  de  arduo  ac  diffieili 
conatu.  Sic  aerias  tentasse  domos  1.  23.  5.  coelestia  tentarel. 
Epp.  17.  34.  ut  alios  omittam.  23.  24.  Spernit  fugiente  penna , 
fugit ,  evnlat  in  coelum  spernens,  deserens  ,  relinquens  coe- 
tus  vulgares,  vulgus  tirtutis  expers  ,  cui  adeo  inaccessa  haeo 
via;  et  humum  udam  ,  nehulosam  ,  humidam  ,  oh  crassum 
aerem  ,  qni  terrae  proximus  est.  Opponitur  aether  liauidus  II. 
20.  2.  Landant  Val»  Flacc  I.  10.  Eripe  me  populis  et  habsnii 
nubila  Urrae. 


~      73      - 

v.  25.  sqq.  In  cbnstitaendo  hornm  w.  c.:m  ftrtefledehU&nl 
nexu,  ipsaque  irnpnda  inde  sententia  magnbpete  rutb  re  at- 
qr.e  aestuare  videaa  ii.ierpre.te9.  Cujus  quidim  disc.clii  causai 
in  operooiori  cultu ,  ahstnisiorique  ornatn,  quo  sentoitiam  in- 
vohit  ac  paenc  dicam  obruit  poeta,  qnaerei  idas  csse  f„<  ile 
dcprehendas.  Essc  hoc  poetarum  tamqi&m  spiritii  aivii  o 
adflatorufn  ,  inquit  Lamfoinus  non  semper  in  proposito  lermo- 
ne  haerere ,  secl  ad  alia  nonnumquam  aberrare  ,  sententiatjae 
longe  a  principio  diversa  carmen  eOripliTrdere.  Igitur  et  hic 
poetam  aberrare  atl  laudem  silentii  ,  neque  postea  reverti 
ad  sernionem  institutum.  Cruquius  de  tacitumitate  miiitari 
fo.  de  tacendis  arcar.is  c o n s i I i i c ,  nomi.iibus  deorum  patrtorvtm, 
ne  afo  hoste  evocentur  cet.  loqni  poetam  autumat.  Jimi  de- 
nitiue  pietatem  adversus  deos  ©pinatur  inculcari  his'  vV.  a 
poeta.  Quifous  omnibus  reftfagantur  verfoa  ,  ac  foona  raiio, 
uuae  ct  poetae  enthusiasm©  ( qui  tamen  hic  nullus  est  )  correptO 
constare  defoef.  Unns  omnium  vernm  ,  qaarhquam  ex  parte 
tantrtm  vidit  Toaentins  ,  uui  ,,poetam  nr.nc  fidem,  cjulae  si- 
lentio  profoetur,  collaudare ,  et  perfidiae  poertam  comminari" 
rectissime  pronuntiat  ;  falsus  lonten  in  hbc,  quod  sulijicit  ve- 
luti  divivo  numine  adflatnm  vatem  diversas  in  unum  carrhert 
conjecisse  sententias.  Vide  Argum.  Scilicet  Virtute  in  genere 
laudata  speciatim  nunc  j.oeta  comftiemorat  I  iderri  ,  utque 
hnic  sna  constet  merccs  suum  praemium  ;  ita  peffidiae  contra 
poenam  manere  ait  certissimam.  Kiclem  autcm  ti>i  designet  una 
potissimum  partc  ,  atque  ea  q.uidem  ,  cjua  maxime  spectetur, 
silentio;  (uti  contra  Fides  qrcahi  prodiga  est  I.  18-  extr.  ) 
latiore  tamen  sensu  h.  1.  accipiendam  ,  onminoque  intelligen- 
dr.m  esse  eam  ,  tjua  pactis  dujhscuncjue  generis  religiose  servarr- 
dis  obstringimnr ,  e  aecjcj,  ,  ubi  violatae  ticlei  s.  perfidiae  poenae 
a  Jovc  o'{*/<»  infligi  dicuntnr  ,  satis  litjuidum  fit.  Atcjue  ita 
'jdemum  de  verhornm  sensu  tuto  proirtthtiare  l:cet  ,  qtii  ,  mjecto 
poetico  velamine  ,  hoc  ordiue  proretlere  debet :  Etiam  Fidei 
servandae  intenta  sit  jnventus  Romarta  ;  cjuae  uti  cultorem 
suum  amplissimis  atcjue  certissimis  omat  praemiis  ,  ita  is,  qui 
eam  prodit  ac  deserit  ,  scelere  se  ohligat  gravi«'imo  ,  adeo 
quidem  ,  ut  plane  ei  aequiparandus  sit  ,  qui  mysteria  Cere- 
ris  evulgaverit.  Poenam  igitur  manere  talem  hominem  certis- 
simam    ( vv.    31.    32.    gravissimamque  ,     ejuippe     quae    vel    ad 


-       79       - 

eos  pertingat,  cjui  ,  ipsi  cruamvis  integri  paiiqae  sint  ,  cum 
isto  consortium  habent.  Jam  cjuum  sententiae  v.  25.  elocu» 
tionem  acl  Augusti  clictum  ,  «A.A.'  ssn  kxi  or/^s  ««iVSwoi/  ysfixs 
quod  in  ejus  Apophth.  acl  Athenodorum  Plutarchus  ( T.  II,  p. 
207.  Fr. )  refert ,  confoimasset  posta,  prona  satis  erat  perjuri 
cumsacrilego,  qui  sanctissima  mysteria  elo^uitur  h.  cumscelestissi- 
mo  homine  comparatio.  Hanc  autem  graecis  ideis  amplificatam 
dedit  poeta  ,  ut  statim  videbimus.  Jam  expende  elocutioms 
vim  et  ornatum.  Jllerces  tuta ,  /xiaSot  a,o-<px.hr,s ,  ysgvs  dctivSv- 
vor ,  praemium  certum  constitutum  est  fideli  silentio ,  fidei , 
cjuae  silantio  jiraestatur  ,  tum  omnino  fidei  in  gtnere.  Pro- 
prium  hoc  habet  fides  tamcjaam  virtus ,  cjuae  sibi  ipsa  merces 
est.  Vide  ad  v.  17.  Omnis  vis  igitur  ponenda  in  epitheto, 
ut  fidele  silentium  idem  stt ,  c/uod  Senecae  Thyest.  ^iy.fides 
tacita  et  Herc.  fur.  301.  Jides  muta  dicitur.  Plane  ita  aestuo~ 
sam  impotentiam ,  pro  aestu  impotenti  posuit  Noster  V.  10, 
62.  Et  sic  saepius  alibi.  —  26.  Secjuitur  oppositio:  perjurio 
contra  3tatuta  est  poena  gravissima.  Jam  hoc  ita  convertit 
poeta :  perjurus  haud  minus  nocens  est,  rjuam  cjui  mysteria 
Eleusinia  divulgat.  At  majorem  evigysim  indignatio  habet  , 
cjua  conversionem  hanc  acuit  poeta :  Detestor  ,  aversor  tam 
soelerati  hominis  consortium.  Pro  scelerato  est ,  yui  sacrum 
Cereris  arcanae ,  h.  sacraarcana  Cereris  ,  mysteria  Eleusinia  vul- 
gat ,  prodit  -,  et  pro  consortio  speciatim  est :  ne  sit  mecum 
suh  iisdem  trabiLus  ,  ofX!t>po'fjio;  ( v.  Valken.  Diatr.  p.  189-) 
pujb  eodem  tecto  ,  domo  ,  ant  solvat  phaselum  ,  h.  funes  ,  qui- 
bus  litori  adligatus  est  ,  ornate  pro,  paret  mecum  navigaiionem ; 
mecum    riaviget.     Phaselum  pro  procnncjue  navigio  poeta  posuit, 

-  cum  dilectu  ;  anget  enim  propter  exiguam  formam  et  njate- 
riam  fragilem ,  e  qua  compactus  est,  sc.  fictili,  { unde  fieti- 
les   phaselos    vocat    Juven.    XV.     127.     periculi      metum.      Hinc 

fragilis  audit  Nostro  et  Ovid.  ex  Pont.  I.  10.  39.  Ceterum 
idem  sententiae  color  est  in  Eurip.  Electr.  1334.  «SksiV  y.f,- 
9s!s  3c\et»,  ^c  v(  S'  fff/ojitov  /J.STX  nMfJLTsXeiTin.  Proprius  ta- 
men  ad  orationis  formam  Callim.  H.  Ccr.  118.  &a.fJixr:j>  j«o  rrivoi 
ip.01  tpthos ,  oj  toi  «rf^3/)J  s/v)  /uvvjS'  oy.oror^oi. 

v.  29.  Disspiter  (  v.  ad  I.  34.5.)  neglectus  ,  cujus  numen, 
vindictam  haucl  veritus  est  bomo  jurejurando  obstrictus,  cjuem 
adeo   perjurio    violavit.     Hoc   pJane    sensu  Catullus    LXIV.   133. 


—      8o      — 

de  Theseo:  siccina  discedens  ,  neglecto  nnmine  divutn  imme» 
mor  ah  devota  domum  perjuria  ptrtas.  —  uiddidit  dopiormt  , 
(utmox  deseruit)  adciit  incesto  ,  perfido,  integrum  intactam  pu. 
lum  a  perjurio  ,  cum  isto  degentemj  perjnrum  ulturus,  in- 
terdnm  ne  insonti  cjuidem  ,  cnm  isto  vivtnti  ,  parrit ,  sc  ne 
noxius  elabatur.  Communis  haec  anticjuomm  populorvim  opi- 
nio  de  vindieta  divina,  uua  et  scelerum  contagioni  obviam  iri  , 
alinscrae  a  perpetrandis  iis,  metu  deorum  injecto,  absterreri 
credebant.  Adpositus  liano  in  rem  est  locus  Aesrhyl.  VII, 
adv.  Theb.  605.  scju.  sv  ztxvri  «fxyti  sa3>*  cfA/Kixt  kxxv\s  kxkiov 
ot'JfV  —  vj  yxo  $vvsis(hxt  zsKo7ov  svosfhv\t  *vr)p  vxvryoi  Sspfxoit  y.xi 
Txvovpyix  Tivi ,  oKotKev  xvSpwv  ovv  SeawrvoTiu  ysvsi'  v\  §vv  Tro» 
Kitxis  &.v$(xoiv  ,  iiKxio;  Jiv  /^3po|s'i/o;s  ts  xxi  Bsw  xfAVr]  1*001 
txvtov  xvp^oxt  svSixms  xypsvfxxros  nKriysit  9so\>  \xxoTiyi  Tzxyxoi- 
iu)  SxfA/i.  Laudant  et  Hesiod.  '£f°y.  940.  Enrip.  Suppl.  «26. 
v.  3l<  32«  Graviter  claadit  genemlis  sententia  :  Sceleri  vin- 
dictam  divinam  imminere  ,  raro  sceleratum  poenam  t-ffugere ; 
uuae  vivida  pictura  a  poeta  adumbratur.  Cogitanda  Poena 
Dea ,  scelerum  vindex  ,  cjuae  antecedentem  srelestum  insecjni- 
tur  ,  N»V£IT'J  vo7sp'vcvs  fj.srsiyofA.svfi  ,  (  Strafo  ep.  LXXI.  2. 
3.  Anal.  Br.  II.  375-)  iyjxvr,  (  Diod.  Sard.  V.  1.  Anal.  Rr. 
II.   p.    186.)    'Epnvvs  varspoxovs    (  Orpb.   Ar^on.   1162.  xisv  'Epif- 

VVS      VOTiponoVS     (nSTXI    )      VOTS  poT.OIVcS       (Aesohvl.      Ag.     58.)       WOTff- 

poqjSofot  (  Soph.  Antig.  1088  ).  Nota  cjuocjue  Platonis  :  xxoKooSos 
Tf\s  xoixixs  rj  Ti<A.o>pix.  Jam  cruum  lent-t  gradu  nonnumquam 
ad  vindictam  sui  divina  procedat  ira ,  (  Valer.  Max  I.  1.  Sn.  ) 
eadem  dea  clauda  fmgitur  h.  1.  Alias  est  tardigrada  ,  nt  in  no- 
fissimo  Eurip.  fragm.  apud  VMut.  de  S,  N.  V.  p.  (t.  ed.  "Wyttenb. 
oiyx  xxi  pfxo~s7  ito$i  orsiyovox  (  &ixY)  )  /KajvJ-f/  robf  xxkcvs  , 
%,txv  Ti'^y.  Lentoque  irrepunt  agmine  Puenae ,  Staf.  Theb.  V. 
60.  Ad  Nostmm  Tib.  I.  9.  4«  Sera  tamen  tacitis  Poena  lenit 
pedibus.  Incertus  apud  Sfob.  Ecl.  p^iy-JS.  Vfl.  p.  119  Grot. 
■iSfj.iQxs  7)  vvxtcs  y\  C^ixr,  zsors  tm  3vt<rsfZovvri  oiy  eyovo'  sv,\Kxto. 
Tacitos  pedes*  elegantius  xzsxXovs  moSxt  vooat  Rhian.  I.  17.  1  J* 
Ar»)  xnxKotat  /xfTarjoj^eija  zscBoeoiv  xxfyt  iv  x'0xkgoiv  xvuictos 
xai  uQxvros  —  f^ioTara/.  Quo  eodem  respectu  Diis  iratis  !&• 
neos  pedes  tribui  potius  censuerim ,  cjuam  c^aod  tarde  veniant 
jiocenlibus  ,    ut  existimat  Porphyr.  h.  I. 


—      81       — 
ARGUMENTUM.  III. 


JtLxposita  atque  vividissimis  coloribus  adum- 

brata  animiin  recto  atque  honesto  constaniia, 

ad  praemia ,    quae    ei  parata  atque  constiluia 

sunt  maxima ,  poeta  progreditur ,  eaque ,  nta- 

xime  in  aeternitate  nominis  posita,   ad  majo- 

rem  reijidem  faciendam,  heroum  statim ,  qui 

~ista  consequuti  sint ,    exemplis  declarat  atque 

illustrat-       Percensita    igitur    Dioscurorum  ,. 

Herculis  et  Bacchi  ,    quibus    Augusti   numen 

m:ra  arte  immiscetur,   apotheosi ,  in  Romulo, 

immortalibus    editis    o  peribus  (L.iv. 

I.  16.)  immortalitatem  adepto ,  subsistit.     At- 

que  hujus  quidem,    Urbis  quippe    imperiiqae, 

Romani  conditoris ,    consecrationem  poeia  la- 

tius   persequitur ,    itaque    tractat ,    nt   rem  in 

concilio    Deorum    de    recipiendo    inter  ipsos 

Romulo    agitatam    transactamque    plane    re- 

praesentet  ,    oculisque   paene   subjiciat  ,    quo 

jfortius  scilicet  popularium   suorum  ,    quibus 

virtutis   pertinaciam  hoc  carmine  vellet  com- 

mendatissimam,  feriret  animos ,  adque  aemu- 

landum    istud    exemplum    incenderet.      f)uod 

ut  adsequeretur  poeta ,     Senatus  Romani    de 

Jnlio  Caesare  divinis  honoribus  mactando  sta* 

tuentis  atque  deliberantis  speciem  magna  cum 

dignitate  ad  deos  transiulit,  quorum  concilia, 

super   humanis   rebns   habita ,    poetis    epicis , 

Homeri  exemplo,    admodum  frequentari  nos- 

set.     Neque    vero   perrogatas  singulornm  De- 

orum  sententias  adposuit ,    sed  satis   habuit , 

solam    Junonis ,     utpote   quae   ceterorum  ju- 

dicia  ,    quibus   Romulum    ornassent   honoriji- 

centissimis  ,    satis    manifestaret  ,    luculenta 

oratione    explicitam    referre.      Atque  in   hoc 

II.  25an&,  F 


—       82      — 

auidem  exquisitum  poetae  perspicitur  judici- 
um ,  quandoquidem  ad  Romuli  merita  recte 
aestimanda ,  omninoque  ad  majorem  rei  ge- 
stae  fidem  faciendam  hoc  Junonis  effaiu  vix 
auidquam  cogitari  poterat  illustrius  atque 
efficacius.  Maxima  enim  Romuli  meritajin- 
gas  tibi  necesse  est ,  quae  Junonem,  implaca- 
bili  erga  Trojanos  eorumque  reliquias  fla- 
grantem  odio^  perpulerint ,  ut  tanla  ei  prae- 
mia  concederet.  Aliae  insuper  causae  adfe- 
nendae ,  rationesque  ita  subducendae  erant , 
et  ne  inveteratum  Junonis  odium  Qquod  in 
femina  plane  unquam  restinctum  iri  nemofa- 
cile  in  animnm  induxerit)  facti  obstaret  pro- 
babilitati.  puod  quidem  egregie  cavit  poela9 
dum  illud  odium  Trojae  cineribus,  ut  ita  di- 
cam,  inureret ,  istiusqne  terrae  solo  circum- 
scriberet ;  idque  ad  Romanos  tum  demum  com- 
migraturum  esse  signifcat ,  si  de  Troja  in- 
stauranda  unquam  consilia  inirent.  Quod 
suspicaturam  Junonem  admodum  proclive 
erat ,  quum  coloniae  pro  veteri  necessitudine 
tenerentur ,  metropolin  suam  omni  modo  ju- 
vare ,  adjlictam  vel  adeo  deletam  erigere  at' 
que  instaurare.  Igitur  initio  statim  exsultat 
de  eversa  Troja  muliebris  Iunonis  impoten. 
tia ,  ipsas  hujus  urbis  ruinas  sepultas ,  so- 
lumque  vastum  ferisque  inhabitatum  superbe 
laetatur ,  utque  acceptae  a  Paride  injuriae , 
primariae  irarum  causae ,  qua  vix  gravior 
nlla  feminae  offerri  possit,  perpetua  haecce 
sint  solamina  ,  unice  laborat.  Hinc  facilem 
sese  Marti  pro  Romulo  deprecanti  praebet , 
in  ejusque  apotheosin  consentit  et  vel  immen- 
sam  imperio  Romano  magniiudinem  spondet , 
ffummodo  ne  Troja  unqiiam  a  Romanis  exsu- 
scitetur.     Ductum   hoc   plane    ex  animi  com- 


—       83       — 

motioris  natnra ,  qiia  alteri  omnia  lubentes 
largimur ,  dummodo  ,  de  quo  cupide  labora- 
mus  ,  id  consequamur. —  En  argumentumcar- 
jninis  summo  cum  artijicio  contexti ,  in  quo 
describendo  mirandum  adeo  non  est  ,  inter- 
pretes  aliosque  viros  doctos  diversa  admodum 
sequuios ,  omnesque  fere  nebulam  pro  J  ano- 
/?<?,  ipsis  miris  modis  oratione  sua  illudente  , 
fuisse  amplexos. 

Adnotationes. 

v.  i  —  8>  Virum  justum ,  eundemque  propositi  tenacemt 
in  proposito  suo,  h.  in  justo  sectando  perseverantem,  (justU 
tiae  pertinacem  vocat  Apul.  Apol.  p.  338.)  Scmper  in  proposi- 
to  susceptoque  consilio  permanentem  (quod  de  Catone  praedi- 
cat  Cic.  Off. '  I.  3».),  mhil  a  virtute  sua  abstrahit.  Exqui- 
sitissimarum  imaginum  copia  hanc  sententiam  ,  quae  carminis 
primaria  est  ,  illustravit  poeta.  —  2.  ardor  civium  concitata 
atque  faciiosorum  hominum  studiis  exasperata  civium  multi- 
tudo  ,  prava ,  civitati  exitiosa  jubentium  ,  volentium  ,  vi  ad 
obtinenda  ea  grassantium.  Ad  conciones  turbulentas  in  libera 
civitate  referunt  fere  intpp.  ,  et  jubere  sensu  Romano  acci- 
piunt  ,  ut  in  nota  formula  ,  velitis,  jubeatis  Quirites  ;  ut 
adeo  prava  jubere  simpliciter  esset:  iniquas  leges  Ferre  ,  uti 
Scholl.  expediunt ;  haud  incommode  utique.  Majorem  tamen. 
isivdrriTx  sententia  hacet ,  si  de  seditione  populi ,  ubi  ardet  s. 
saevit  animis  ignobile  vulgus  (  Virg.  Aen.  1.  149.  de  eadem 
re  )  et  prava  jubet ,  imperat,  imperiose  postulat,  quibus  sese 
vir  reeti  amans  audacter  opponit,  accipias.  Constantiam  enim  , 
animique  firmitatem  hoc  modo  magis  spectari  comprobarique 
quis  non  sentit  ?  Atque  ita  furorem  civilem  ac  rim  Noster  ad- 
hibuit  IV.  15.  17.  —  3.  Vultus  instantis  tyranni  ,  docte  et 
sVKfyas  pro  ,  tyrannus  vultu  truculento  instans  ,  terribilium 
adparatu  ad  prava  compellen*.  Seneca  de  Const.  Sap.  c.  IV. 
Ktiam  cum  potentes  et  imperio  editi  et  consensu  servienlium  va- 
lidi  nocere  ei  intendent ,  citra  sapientem  omnes  eorum  impetus 
deficient.     Et    magis  adpashe    jftveti.   VIII.  79.     Phalaris    licst 

F  2 


-     84      - 

imperet  ut  sis  falsus  et  admoto  dictet  perjuria  tauro  cet.  — 
3.  quatit ,  concutit  ,  labefactat,  deturbat  enmde  mente  solida, 
conturbat  animi  ejus  conatantiam  ,  adversus  omnia  confir- 
matam.  Docte  Boettigerus  comparat  Simonid^am  senten- 
tiam  ,  quae  est  apud  Plat.  Protag.  T.  I.  p.  339-  Steph.  Ksyti 
*ov  'S,if/.itiviirts  —  er/  xvSqx  ayaSov  fA.iv  x\r,3s'ws  ysvso3xt  ^aA.*- 
»01»,  Xcia'  Ts  **'  WoiJ'  x.xlv6»  rsTpxyatvov  xvsv  \J>o'yoi>  Tf- 
rvyfxsvov.  Idem  Simonidis  respexit  Aristot.  1.  I.  de  Mor.  c.  11. 
Kcci  rai  Tt^as  oVfffi  y.dWtorx ,  xxl  wavrij  «avrces  suu-:Kjh  07' 
cJf  xyx3o(  aX*)3»5,  x«i  TtTfxywvof  <*vtv  d-o'"yoi>,  Etiam  Diog. 
Laert.  in  Pittacc  L.  I.  c.  76.  ou  x«i  2//K«>^'lo>^)s,  fjJpivijTai ,  xv- 
Sfx  dyx3ov  x\x3sa>(  ysvioS-xt  ^aXf7roV.  Vid  omnino  docte  de 
hac  Simonidea  sententia  agentem  Heyn.  Opusc.  Acad.  T.  I.  p. 
160.  scjc£.  Ad  rem  ac  verba  Seneca  de  Const.  Sap.  c.  III.  Quo- 
modo  quorundam  lapidum  inexpugnabilis  ferro  duritia  est , 
nec  secari  adamas  aut  caedi  vel  deteri  potest ,  sed  incurrentia 
ultro  retundit ;  —  quemadmodum  projecti  in  altum  scopuli 
mare  frangunt ,  ita  sapientis  animus  solidns  est.  Idem  c.  VI. 
Non  est  quod  dubites ,  an  tollere  se  homo  natus  supra  kumana 
possit ,    an  dolores ,    damna  ,    ulcerationes ,    vulnera ,    magnos 

motus  rerum  circa  se  frementium  securus  adspiciat Enad- 

sum  hoc  vobis  probaturus ,  munimenta  incussu  arietis  labefieri, 
et  turrium  altitudinem  cuniculis  et  latentibus  fossis  repente  resi- 
dere ;  at  nulLa  machinamenta  posse  reperiri,  quae  bene  fun- 
datum  animum  agitent.  —  neque  Auster  cet.  Neque  rerum  , 
cruas  formidabiles  natura  habet ,  timor  9apientisanimum  percellit. 
Ad  physicos  terrores  transit  poeta  ,  Pindari  exemplo.  Vide 
ad  III.  30.  init.  Pro  mari  tempestuoso  docte  est  Auster  dux 
Hadriae  ,  qui  imperium  exercet  in  mare  Hadriaticum ,  qui  adeo 
procellas  excitat  in  mari,  De  eodem  I.  3.  35-  Quo  non  arbi- 
ter  Hadriae  major  tollere  seu  ponere  vult  freta.  Cf.  II.  17.  10. 
111.  17.  9.  Ita  et  expedienda  illa  Taciti  Annal.  II.  23.  Omne, 
dehinc  coelum,  etmare  omnein  /fustrum  cessit  ;  pro  quo  male  nu- 
per  quidam  coni.  in  aestumcessil.  Turbidus  ,  ad  saevitiam  orisque 
truculentiam  refer  ,  qua  mare  impetit,  lacessit.  Ita  doctius 
atque  aptius  r»  dux  erit  phantasma,  quam  si  simpliciter  in- 
telligas  ,  qui  turbat  '  mare.  Ira  enim  ac  furor  vehementiori 
vento  proprius  ,  ex  poetarum  constanti  figmento.  Animosos 
Euros   ita    Virgilius  dixit  Ge.  II,  441-  ut  al'os  taceam.  —  6,  Nec 


—       85       ~ 

faimen.     Pro   hoc    satis  ornatum   erat,   Jupiter  fulmen  jaculansj 

at  quani  vivide  ac  spendide  pro  isto,   magna  manut  (  ul  dextra 

rubens  1.2.  3.)  Jovis  fulminantit.  Doctam  satis  indocte  nonnulli 

inversionem     h.    1.  statijunt  ,    dictamcjue    esse    volunt    magnum 

manum   Jovis ,    pro    magni   Jovis  m,   Magna  utkjue  manu  opus 

erat,     in    fulmine    longe    mittendo  ,    eoque    satis    magni   ponde- 

ris     (  Ssnuwr^vv     xs^uvviv   Jovem     Olympium    dextra    sustim^isse 

tradit    Lucian.   Tim.    T.   I.    p.    107.    Reiz.)     Omnino   cum   ma- 

gna    manus    augastiori    deorum   heroumcpe   speciei   satis  adcom- 

moda  sit ,    tum    ea  maxime    memoratur   a   poetis   in   re  non  niii 

magnarum      virium      impendio      perficienda.        Ita     vel    Junoni 

^jTpoc  *«^ji'-/)v  ,    cma    terram  adusque    Tartara   commoveret ,     tri- 

buit   auctor  Hymni   in  Apoll.  vs.  340.    Nec  in  Virg.  Aen.  V.  485« 

Ingentique  manu  malum  de  nave  Sergjti  erigit ,  dubito  ,  cpin  in- 

gentem    Aeneae   manum    cugitaverit  poeta  ,     hocque    epithetort 

cum    virtute   posuerit,    cjuum   de    malo  erigendo  sermo  sit.     Do 

Domitiano    tamcjuam    deo    Martialis    IV.    8.    9-    10.    bonus  aethe- 

rio  laxatur  nectare  Catsar ,    ingentique  tenet  pocula  parca  ma- 

nu,    etsi  parum    auavi   oppositione.     Nostrum   expressit  Sil.  VII. 

371.    Coetene   exciderint ,     et  magna     fulmina   dextra    torserit 

Omnipotens.      Mirare    autem   Sivrii    acumen  ,    jungentis  ,   ful- 

minantit ,     fulmine    ferientis    magna ,    juxta    II.    IO.    il.    etsi    a 

Boethio    cjuocjne    hunc    locum     ita    aceeptum    paene    adiirmare 

ausim ,    Cons.  Pbilos.  I.  Metr.    IV.    Quisquis  composito  serenus 

aevo  invictum  potuit  tenere  vulium ,   non  illum  rabies  minaeque 

ponti  versum  funditus  excitantis  aestum  ,   aut  celsas  solitife- 

rire  turres  ardentis   via  fulminis  movebit.  —  7.  8.  Docte  varia* 

\'\l  poeta    orationis    structuram ,    cpae  ita  continuanda  erat :  nec 

coeli    ruina    viri    jusfi     animum    conturbabit.       Si    orbis    coeli  , 

coelam  fractum  illabatur ,  frangatur,    dissiliat  ,   atque  irruat  in- 

ipsum.      Scilicet    rudiori    aevo    cruum     homines     tonitrus   frago- 

rem    a  coelo   aereo ,   per  quod  Jupiter   curru  itidem  aereo  inve- 

heretur  ,   Tepeterent,  proclive   sane  fuit ,    ut  graviore  sono  per- 

territi   ipsam    coeli    ruinam    alicpando   qpttimescerent.      Hinc   in 

Theognideis.    v.    849»      ^"   f*01    e**'?*  [fctaoi    p.iyus    vvpuvos   tv\£s 

vxtuSs     ^aA«of  ,      uvSpiwtnv     $57/«    muXuiyeviav.     —     Ruinae , 

coelum   ruens  feriet ,    opprimet    cjnidem    eum    sed    impavidum , 

imperterritum.       Ad     anfciae     contemtum     totum     locum     trans- 

tulit    Seneca  Quaest.  Nat.  VI  32.   Hanc  qui  contemserit ,  secu» 


-      86      - 

rut  videhit  maria  turbari  i  etiamsi  illa  omnes  exeitaverintventt , 
Securus  adspiciet  fulminantis  coeli  trucem  et  horridam  faciem. 
Frangitur  licet  coelum  ,  et  igncs  suos  in  exitiuin  omniuin,  inpri- 
mis  suum  misceat.  Securus  adspiciet  ruptis  compagibus  so* 
lum  etc.  De  sapiente  Seneea  Thyest.  358.  eadem  fere  imagi- 
num  progressione :  Quem  non  concutiet  cadens  obliqui  via  ful- 
minis,  non  Eurus  rapiens  mare ,  aut  saevo  rabidus  freto  ventosi 
tumor  Adriae ,  quem  non  lancea  militis  aut  strictus  domuit 
chalybs.  *+. 

v.  9.  sqq,  Nobilissimus  transitus.  Yide  nexuin  sententiarum 
vulgarem :  Arirnm  justi  tenacem  nihil  a  proposito  suo  divellit , 
liujusque  constantiae  fructns  in  ipsum  redundant  uherrimi,  am- 
plissima  eum  manent  praemia.  Jam  inpromptu  est  intelligere  , 
qua.n  clocta  atque  artificiosa  posterions  sententiae  ,  subjedi» 
demum  deolaratae  exemplis,  sit  conversio.  Observatu  quoque 
digna  est  lyrica  brevitas  in  enuntianda  sententia :  Tales  se  prae- 
stitisse  Dioscuros  ceterosque  heroas  ,  hujusque  virtutis  praemium 
tulisse  immortalilatem.  Hac  arte,  haccerta  agendi  norma,  sc  ut  in 
justo  perseverarent,  hujus  propositi  tenaces,  adeoque,  hac  invicta 
animi  in  sectando  justo  constantia.  A\\i  arte/n  dfsrrv  simpliriter 
csse  volant ,  et  vel  inde  per  syncopen  ductum  cum  Donato  ad 
Ter.  Andr.  I.  1.  4«  statuunt.  Jam  uuum  lieroas  istos  non 
propter  divinam  ipsorum  originem  sed  sola  virtute  sua  coelum 
piomeruisse,  utilitatumque  /nagnitudine  ( Cic-  de  Nat  D.  II. 
23.)  constitutos  fuisse  deos  constanter  tradat  antiquitas,  aptio- 
ru  his  atque  illustriora  a  poeta  vix  poni  potuisse  exempla  ,  fa- 
cile  intelligitur.  Cic.  de  Legg.  II.  8.  Divos  et  eos ,  qui  coe- 
lestes  semper  habiti ,  colunto  ,  et  ollos ,  quos  endo  coelo  metita 
locaverint,  Herculem,  Liberum,  Aesculapium  ,  Castorem ,  Pol- 
lucem,  Quirinum  :  et  c.  H.  Sicut  Herculem  et  ceteros  coli  lex 
jubet ,  indicat  omnium  quidem  animos  immortales  esse ,  sed  for- 
tium  bonorumque  divinos.  Facit  huc  divinum  Aristotelis  in 
Hermiam  kap.%  (in  Anal.  Br.  I.  177.)  unde  haec  delibamus: 
'Apsri  *oAuVoj£.3f  yivti  fipoTctt»  ,  —  —  rotav  Jjti  <pfs'v'  soutcc 
fixhXsis  ,  x  «  p  »  o  y  Qs  fs is  t  i3a  y  u  t  ov.  2  s  v  h"  e  v  s% 
ev  H  A/oi  'H  p  xxh-i)  s ,  ArtSocr  rs  xovqoi  TvoXX'  cIvs'tXx- 
oetv,  spyois  e*v  uy^svovrss  Svvx/jiiv.  Sil.  XV.  77.  sqq.  Quibus 
aetherei  servatur  seminis  ortus  ( h.  quibus  divinam  auimae  ori- 
&inem    virtute   adaerere    datum  est )  cotfi  porta  patet.     Referam 


—       87       — 

quid  euncta  domantem  Amphitryoniaden?  quid ,  cui ,  post  Se. 
ras  et  Indos  captivo  Liber  quum  signa  referret  ab  Euro ,  Cau- 
caseae  currumduxere per  oppida  tigres?  Quid suspiratos  magno 
indiscrimine  nautis  Ledaeos  refcram  fratres  ,  vestrumque  Quiri~ 
num  ?  Cf.  Ep.  II.  i.  5  —  *2.  .  Lucan.  IX.  ().  —  Pollux  cum  fratre 
Castore.  De  Dioscnris  inter  cleos  adscriptis  v.  Heyn.  ad 
Apollod.  p.  735.  —  Hercules  vagus ,  qui  totum  terrarum  or- 
bem  pervagatus  nbique  virtutis  suae  monumenta  reliquit.  Eurip. 
Herc.  fur.  1196.  Ovk  kv  y  fiSsiqt  sTepov  xohviJio)(ScTsf ov 
TsoKx>ssKxyy.riT sfov  ts  dvaraiv.  Adde  Pind.  Isthm.  IV.  94.  Apud 
Stat.  Ttieb.  A  III.  512.  de  Hercule  :  duris  famulus  cum  casibus 
omnes  lustro  vagus  terras.  Cf.  quoque  Virg.  Aen.  VI.  802. 
Doete  igitur  declarantur  hoc  cpitheto  labores  Herculis  per 
universum  terrarum  orbem  proditi,  quorum  praemium  erat  coe- 
lum  ,  et  Hebes  conjugium.  Cf.  Hesiod.  Theog.  050  sqq.  So- 
phocl.  Philoct.  1415  sqq-  Pind.  Nem.  I.  lo5-  sqq.  Lucian-  Con- 
cil.  Deor.  6.  p.  531-  T.  III.  ovx  oktytov  *6vav  s*pi&To  (  0'  'H/>a- 
xhri?)  xSuvcieixv.  Incertus  apnd  Brunk.  Anal.  IH.  p.  142.  2/Jj 
dpcrAi  't$q<i>Ti  xolXav  dxeSvxsv  «/Aoifii)v  acs  yevsrqs  ,  HjaxAsi  , 
i*si  is'vos  ac-sTov  sv%os  oZvSftxaiv  oTSsv  uystv  /ufT*  ctnei^ovx 
xvxkov  asdkwv.  Ibid.  p.  209.  c.  281.  oC  y*f  aot  KfvjT^f  fc«A.- 
xi\\xTos,  odSV  ks'lhr,rss,  o\kk'  oSoS  els  «uAvji»  ZjjvoS  s*o:S\oV  s<pv. 
»Stat.  Silv,  III.  1.23.  tui  solium  Jovis  et  virtute  parata  asix&tenes 
haustumque  tibi  succinctabeati  nectaris  excluso  melior  Phryge. 
porrigit  Hebe,  Herculis  apotheosin  exhibet  anaglyphum ,  a 
Corsinio  et  aliis  illnsrratum ;  de  quo  v.  Heyn.  Anticju.  Aufss. 
T.  I.  p.  29.  —  10.  Enisus ,  enisi  in  altum,  yiam  in  coelum 
moliti ,  attigere  penetravere ,  pervenere  ad  arces  igneas  arden- 
tes  stellis ,  (ut  Virg.  Aen.  IV.  482.)  coelum  stellatvtm,  h. 
Dii  facti  sunt  ,  immgrtalitatem  consecuti  sunt.  Eniti  praeclare 
de  difficili  atque  ardua  via.  Nostri  locum  egregie  in  rem 
suaui  vertit  Val.  Flacc.  I.  5(13.  sqq.  ubi  Jupiter  Hereu.em  et 
Dioscuros  ita  alloquitur:  Tendite  in  astra  viri  :  —  durum 
vobis  iter  et  grave  coeli  institui.  Sic  ecce  meus  ;  sic  orbe 
peracto  Liber  et  expertus  terras  remeavit  Apollo. 

v.  11.  12.  Observa  copiam  et  ornatum  poetae  in  varianda 
structnra  et  enuntiatioue  ejusdem  sententiae.  Sequi  debebat: 
Ita  et  Augustus  viam  sibi  in  coelum  paravit.  Tum  vide , 
quot     modis     poeta  variaverit     atque    exornaverit  immortalitatis 


~      88       — 

adsequendae  notionem.  Magnifice  antem  et  exqutsite  prorsn* 
h;'ec  a  poeta  interjecta  eit  sententia  ,  tantoque  magis  Roma- 
norum  atque  ipsius  Augusti  adeo  percellere  dehuit  animum  \ 
qno  illi  ,  animo  ctsi  ex  insperato  prorsus  objecta,  minus' 
tamen  curiose  anquisita  videatur.  Jam  ex  Dione  LI.  20.  satis 
constat ,  a  Senatu  Augusto  vivo  divinos  hactenus  honores  decre- 
tos  fuisse  ,  ut  in  hymnos  nomen  ejus  referreturj  privata  autem 
religione  eundem  aris ,  tertiplis  et  effigie  numinum  maxime  in 
proviiciis  cultum  fuisse  ,  plures  testantur.  Etiam  nummis 
expressam  Augusti  adhuc  vivi  consecrationem  videre  licet  apud 
Angeloni  Hist-  Aug.  p.  i3.  Cf.  Patin.  ad  Numism,  Impp. 
P«  52.  Quem  igitur  in  terris  adhuc  morantem  populus  Ro- 
manns  divinis  prosequtbatur  honoribus  ,  hunc  poeta  tvpxv- 
txoIostos  in  coelo  cum  Diis  convivantem  nectarisque  haustu 
se  proluentcm  cxhibet.  Hoc  enim  modo  T->  deum  Jiexi  elo- 
qnebatnr  pri«<cus  «ermo.  Notissima  Virgilii  Aen.  I.  78.  tu 
das  epulis  accumbere  Divuin  ,  ubi  v.  Heyn.  xSxvxoixs  -aivttv  , 
h.  ducere  nectaris  succos  (  v.  34.)  Lucian.  Dialog.  D.  IV.  p.  212. 
et  ibi  Hemsterh.  Adde  insignem  Theocriti  locum  XV.  106. 
Ku'*/>/  Aia»i«i«  ,  Tv  fA.iv  <i.Sxva.Txv  ecaro  Sv&txs  —  e*oiv\oxs  Btft» 
vikxv  ,  xfxjbooaia.v  is  ot*3os  xwootxPxox  yvvttixos  (  coll.  Ovid. 
Met.  XIV.  606.  7.)  Apulei.  Met.  VI.  p.  134.  Bip.  Porrecto 
ambrosiae  poculo,  summe,  inquit  (Jupiter),  Psyche ,  et  immor- 
talis  esto.  Ita  qtoque  Hercules  «.tsoSetnSels  cum  patera  est  apud 
Spenc  Polym.  XIX.  4.  Quod  autem  Augustum  cum  istis  he- 
roihus  ovvSoueov  facit  poeta  ,  in  hoc  tacitam  hujus  cum  istorum 
meritis  comparationem  facile  observes  ;  quam  similiter  in 
hanc  rem  inter  Ptolemaeum  ,  Alexandrum  et  Hercnlem  ad 
ornavit  Theocrit.  XVII.  16.  ss.  Tnivoy  (riroAjuaTov  )  xxi  fxx<x- 
ftoai  fItxr-150  of*oTifxov  eSyxev  o\3avxTois  ,  tsxpx  V  avtov  AA./ £oji»- 
?po$  pi'K«  elSds  eSqtxet'  —  a.VTix  X  H/>BC*Xfj«S  iSqx  otpiv  Txvfo- 
0ovoto  'iSpVTxi ,  unde  profecisse  Nostrum  vix  dubitandum  vide- 
tur.  Qno  jrrinus  probabile  fit  ,  coenam  illam  SceStxaSsov  ,  cnjus 
Suet.  Aug.  70.  meminit  ,  quod  quidem  Gesnerus  statuebat ,  aut 
dedicatam  Augusti  inter  Herculem  et  Pollucem  statuam ,  quae 
Dacerii  opinio  est  ,  huic  phantasmati  primam  originem  de- 
disse.  Ctterum  dubitari  potest ,  quo  sensu -Augusto  os  s.  fa- 
ciem  purpuream  tribuat  poeta.  Quum  purpura  a  splendora 
waxima    commendata    veteribus    fuerit   poetae    simpliciter   pur- 


-      89      - 

Vureum  dixerunt  ,  quod  esset  splendidum  ,  pulchrum  ,  nulla 
r  oloris  habita  ratione.  Vid.  ad  IV*.  1.  10.  Atque  hoc  quidem 
satia  adpositum  videtur  ad  declarandam  divinam  Augusti 
speciem  ,  qnam  et  grandiorem  et  pulchriorem  hnrnana  poetae 
fmgunt.  Certatim  landant  Virg.  Aen.  I.  59°«  lumen  juventae  pur. 
pureum  in  eadem  re.  Ovid.  Met.  XIV.  827.  de  Romulo  inter 
deos  recepto  :  pulchra  subit  facies ,  et  pulvinaribus  altis 
dignior.  Vividinr  tamen  pictura  exsistit,  si  Augustum  nectaris 
poculum  dextra  tesentem ,  unde  ei  vultas  refulgeat  ,  (  nectar 
enim  statuebant  ipvdpov  antiqui  )  cogites.  Ita  est  rubens 
dextera  I.  2.  3.  Atque  hanc  quidem  explicationem  ipsa  ver- 
borum  adjuvare  videtur  collocatio.  Ita  qucque  ceperim 
Statii  locum,  quem  Bentl.  adfert ,  Theb.  VI,  440.  nitidum 
terris  Aurora  deisaue  purpureo  vehit  ore  diem. 

v.  i3.  Hac  arte  s.  virtute  etiam  Bacchua  meruit  immorta- 
litatem.  Sed  nova  hanc  Baechi  ditoBJetoiv  poeta  repraesentat 
iroagine  :  veccere  te  tigres  tuae ,  quod  docte  et  ornate  dictum 
pro ,  cnrrn  tigribus  juncto  coelum  invectus  es.  Ita  enim  ora- 
tionem  supplendam  esse  ,  praeter  vocc.  merentem  et  pater , 
ipsa  contexfas  ratio  manifesto  docet.  Alii  potentiam  Bacchi 
divinam  omnino  in  doroandis  curruique  junctis  tigribus  spe- 
ctari  ,  ilacjue  a  poeta  declarari  statuunt.  Sed  hoc  figmentum 
tantummodo  spectat  ad  domitam  friumphatamque  Indiam ,  decla- 
randamque  mansuetiorem  ,  monstrata  vini  cultura  ,  vivendi  ratio- 
nem.  A  Romano  autem  populo,  idque  a  pompa  triumphali,  vel, 
quod  vero  multo  videtur  rimilius  ,  circensi  ,  in  qua  Impp.  con- 
•ecratorum  statuae  thensis  circumferrentur ,  ductam  esse  hu- 
jus  apotheoseos  ideam  vix  dubitem.  Vide  Not.  sequ.  Ariadnen 
Bacchi  lyncibus  incoelum  vectam  similiter  fingit  Prop.  III.  17.8« 
Apud  Graecos  novus  coeles  in  coelum  atque  concilium  deorum 
a  deo  quopiam  introducitur  ,  quae  antiquisaima  fere  iaroSsai- 
<tt0s  species  est.  Sic  Mercurius  Bacchum  (Pausan.  III.  18  ),  Bac- 
chns  Pana  ,  Sjlenum,  et  Satyros  (  Lucian.  Concil.  DD.  4. 
T.  III.  p.  429.)  Minerva  Herculem  ( Stat.  Theb.  VIII.  515.; 
cf.  Pausan.  1.1.  et  Heyn.  Antiqu,  Aufss.  P.  I.  p.  29.)  Apollo 
Helenam  (  Eurip.  Orest.  l685.),  ad  deos  transferunt.  —  meren*. 
tem  promeritum  divinos  honores.  Militantem  exponunt ,  et 
de  expeditione  ejut  Indica  cogitant  Scholl.  male.  Patrem  ad- 
pellat   Bacchum,    tamquam  deum;   re»  notissima.    Tigres /»£««" 


\  , 


—    90    — 

trakunt,  graphice  prorsus  ,  pro,  eurmm  trahunt  collos.  cerviee 
jugo  alligata.  — ■  indocili  ,  ob  ferifatem  natura  insitam ,  tjuae 
perdomanda  Baccho  erat.  Cultiorem  vitae  rationem ,  tjnam 
propler  coelo  allegi  meruil  liacchus,  ita  declarari,  in  promlii 
est  videre.  —  15.  16.  Romulus  ,  Quirini  .-ulpellatione  inter 
dcos  Romanorum  syx,<*f>(ovs  s.  indigetes  receptus ,  Martis  equis 
curru,  (pessime  nonnulli :  patria  s.  bellica  virlute  )  Acheron- 
ta  fugi*  i  «uperos  petiit  ,  'A^fovru  tsoKv<jtgvov  oux  ewSfxtoev 
Theocr.  XVH.  47.  laudanle  Boeftig.  AdcL  Consol.  ad  Liv. 
241-  Ut  Remus  lliades  ,  et  frater ,  conditor  urbis  ,  eftugerent 
ahqua  sfagna  profunda  via.  In  repraesentanda  Ronmli  apotheo- 
si  a  vulgari  narratione  discessionem  facere  poetam  etjuidem 
vix  putem;  nam  tjuum  tofam  persecjui  satis  alienum  ab  h.  1. 
fuisset,  decerpsit  inde,  cjuihus  ad  rem ,  cjuam  vellet,  expri- 
mendam  opus  haberet.  Nam  suhlimem  mim  coorta  subito 
tempeslate  ,  (quo  fere  modo  Herculis  apolheosin  vetus  poeta , 
cjuem  Appollod.  II.  7.  (  uride  sua  habet  Zenob.  apud  Schott.  p» 
11.)  sequilur  celebraverat )  raplum  (  Liv.  I.  16.)  idtjue  a 
Marte  patre  ,  communis  opinio  erat.  Ovid.  Met.  XIV.  816. 
Adnuit  Omnipotens,  et  nubibus  aera  caecis  occuluit ,  tonitruque 
et  fulgure  terruit  urbem.  Tum  conscendit  eouos  Gradivus  — 
pionurnuue  per  aera  lapsus  vonstitit  in  summo  nemorosi  colle 
Palati ,  reddentemque  suo  jam  regia  jura  Quiriti  abstulit  Ilia- 
dem.  Idem  brevius  Fast.  II.  496.  Hinc  tonat ,  hinc  missis 
abrumpitur  ignibus  aether  :  Fit  fuga ,  rex  patriis  astra  petebat 
equis.  Romuii  cohseorationem  exhibet  diptychon  eburneum , 
in  tjuo  idem  cjuadrigas  agens  conspicitttr,  apud  Buonarott.  in 
Osserv.  sopra  alcuni  frammenli  di  vasi  antichi  p.  236.  Atque 
ita  saepius  apotheosis  in  anliipis  monimentis  expressa  conspicitur, 
ita  cjuidem ,  ut  ecjuis  elephanti  inferdum  substituantur  ;  cjuod 
ipsum  argumenfo  est ,  a  pompa  Circensi  maxime  hunc  consecra- 
tionis  ritum  rejieti   debere. 

v.  17.  Junone  tandem  placata  ,  s.  in  apotheosin  Romuli 
oonsentiente.  Hanc  sentenfiam,  in  cjua  subsistif ,  et  cjuacum  to- 
tum  carmen  finit  ,  vide  cjuomodo  amplificaverit  atcjue  exoma- 
vcrit  poeta.  Conf.  Argum.  — -  Gratum  elocuta  cons.  I.  Divis  , 
ubi  Juno  in  Deorum  consessu  hanc  orationem  habuisset ,  gru' 
tam  auditu  ceteris  Diis  ,  cjuoniam  Junonem  haud  amplius 
suade     Romulo    inter  Deos   recipiendo    consilia  moraturatu    in- 


—      9L       — 

telligerent.     Praeclare  autem    statim   initium   orationis  Junonem 
muliebri    exsultantem    prodit  impotentia,  qua    suam    Trojae    de- 
mum     excidio     iram     exsatiatam    manifestat.      Paullo    impeditio- 
rem   orationis    strncturam   ita  explica  :    Fatalis  incestusyue  judex 
et  mulier  peregrina  llion  in  pulv.  vertit  damnatum  mihietcastae 
Min.    ex   ijuo  destituit.   cet.  —  llii  nomen  cum  v»  repetiit  poe- 
ta,    (fere    ut    Eurip.    Or.  1381.)    llion ,    illud  splendidum  atcpe 
opulentnm    Ilion    corroit;    inest  adeo  amara  pnstinae  ejus  urbis 
potentiae    recordatio,     cum     intimo  voluptatis    ex    eadem     suo- 
varsa  sensu.     Atque    haec    irrisio   majorem  vim  habet,    quam  51 
suppleas ,    I.    illud    invisum    I.     cecidit    —    Judex    cum    delectu 
pro    inviso     nomine    Paridis,    cujus    iniquum    de  forma    sua  judi- 
cium    alte    Junonis  animo    insideret.     Fatalis  in    gentis  suae  ex- 
itium   natus,    perniciem    patriae  adferens ,    &vo-cs*pis ,     Aivoxxfis. 
fceneca   Agam.    730.  fatalis    sedet    inter  potentes  arbiter  pastor 
deos.     —    incestus ,     gravius     tjuam  ,     adulter  ,      raptor     Hele- 
jiae.    — 80.    mulier   peregrina,    yuvrj    fi^fixfcs ,     ?ei»ij'i    per  con- 
temtum    Helena    dicta     (  ut    Andromache    captiva    apud    Eurip. 
AnJr.    650.    671.  )    cjuae    parentes     ac    conjugem   Menelanm    de- 
seruit,    (XsixozsxTcep  ,     \ei*oycep.os    Eurip.    Or.    1305.  )     Paridem 
lecuta.   —    in  pulv.  vertit ,   in  cinerem  redegit  ,    evertit.  Eurip. 
Andr.    il3«    eherssov    oiotv    —     ev    xovixis.      Eidem    Troja  sub- 
versa    'JS»ix   xivis    dicta  Hec.   3«5.   Ceterum    Paridi   et  Helenae 
Jnno  Trojae   excidium  attribuit,  quo  clarius  pateat,  suamet  ipso- 
mm    culpa  ac  flagitiis  Trojanos  periisse ,    majorum  suorum  frau- 
de    poenam    istam     dudum     promeritos.       Eadem    ratione   Paric 
i.£%exxxos    dictus    Colatho    385.    Cf.   Virg.    Aen.   X.  90.    De    He- 
lena    Pallad.    XII.   3.  ex  yvf   t^c    'EKevi\s  ^.oi^exnsctp.ev^s  <povos  c\v- 
Spwv.    —      Damnatum    poenae  ,      exitio     addictum  ;      x*t'j.^ixov 
(  ita  damnata  bello  Pallene  Val.  Fl.  II.  16.  damnatuf  taurus  id. 
I.     787.  etiam    Virg.    Aen.    IV.   699.    caput    damnaverat    Orco , 
et  passim   alibi )     quod   delendum   statueratis   et   cujus    snmendi 
supplicii  curam   miki   et   Minervae   injunxeratis,    ex  quo  ,    post- 
quam   Laomedon   destituit  ,     fraudavit   Neptunum   et    Apollinem 
mercede   pro    muris    instaurandis   pacta ,     pacto    non    stetit;    ob 
Laomedontis    perjurium.       M/o\9oV    generatim    Homerus     II.    <p, 
442.)    posuit    in    tradenda   hac  fabula ;    nata    inde  in  constituen- 
da    mercede    narrationis    diversitas.    Vid    Hygin.    f.   8</.    et    ibi 
Intpp.    Burm.    ad    Ovid.    Met.    XI.  2o4.    —   *4*  cum  P°P*  ** 


—      9?      ~ 

duce  fraud.  ,  cnm  universa  gente  Trojana,  Nam  perjurii  in» 
famia  universae  deioceps  genti ,  ejusciue  regibus  inhaerebat, 
Adposite  laudant  Virg.  Aen.  IV.  141. 

v.  25-  Non  a.my\\\issplendet  ,  cultu  regaliac  forma  conspicuns 
est,  comit ,  jactat  sese  Lacacnae  adulterae  ,  Helenae;  vel  inver- 
sa  ratione:  Heiena  haud  amplius  cultum  Paridis  et  formam 
miratur,  pulehritudinis  ejus  splendore  capitur  ,  ut  IV.  9.  13. 
Non  sola  comtos  arsit  adulterl  crines  cet.  -—  Hospes  famosus 
Paris  dicitur  non  tam  ob  laesum  hospitium  ,  <iuam  adulterio: 
h&famosos  labores  dixit  Noster  III.  15.  i.infamem  Helenam  V. 
17.  4*-  famosam  tabernam  Virg.  Cop.  3.  corruptelis  adulteriisque 
famosum  Sueton.  Claud.  16.  — 16.  nec  Priami  domus  .  .  .  re- 
fnngit,  cjuam  ornale  pro:  Hector,  e  domo  s.  gente  Priami, 
non  amplius  sustentat  ,  defendit  Iilium  ,  occubuit.  Minus  recte 
alii  sententiam  in<le  cogunt ;  non  amplius  esse  Trojam  ,  ijuam 
jam  ante  dederat  poeta.  Priami  domus,  familia  gens  perjura,  per- 
fida ,  ob  Laomedontem ;  mendax  Dardaniae  domus  eandem 
ob  causam  dicta  Senec.  Agam.  863.  —  rcfringit ,  excjuisite 
pro  ,  retundit  ,  reprimit  cum  clade  Achivorum  pugnacium 
fortiter  uppugnantium  aciem  ,  sustentat  Trojam.  Aquilonem 
Zephyris  refractum  e  Nostri  imitatione  dixit  Stat.  Si!<r.  IV. 
5-  8.  Eadem  prorsus  virtute  Rhoetns  retortus  leonis  ungui- 
bus  dicitur  II.  19.23.  —  Hectoreis  opibus  ,  ope ,  fortitudineHe- 
ctoris,    noto  graecismo. 

v,  29.  Bellnm  adversus  Trojanos  ductum ,  productum  in 
decem  annos  nostris  seditionibus ,  dissidiis ,  dum  alii  nostrum. 
pro  Trojanis,  alii  pro  Achivis  staremus  ,  tandem  resedit ,  com- 
positum,  finituni  est ;  imagine  a  subsidenfibus  maris  procellis 
dfsumta.  Ita  bellum  exoriens  tumescere  dictum  Virg.  Ge.  I» 
465.  et  Nilas  undans  bello  ac  magnus  fJuens  h.  bello  tumidus 
eidem  Ge.  III.  xvp.x  pdxv  Tyrt.  III.  22.  ubi  vid.  Klotz. 
lnversa  ratione  mari  procelloso  seditio  tributa  a  Stat.  Theb.  IX, 
142.  —  Protcnus ,  inde  a  Troja  excisa  ,  Marti  pro  Romulo  filio 
deprecanti  in  ejus  adeo  gratiam  iras  graves  ,  funestas  reli- 
ciuiis  Trojanorum,  Romanis  ,  et  invisum  nepotem  ,  odium  erga 
nepotem  ,  Romulum  redonabo  ,  donabo  ,  missum  faciam  ,  depo- 
nam  ;  exciuisito  hujus  verbi  usu.  Ita  Livius  apud  Sil.  XV. 
603.  patriae  donaverat  iram  ,  h.  reip.  causa  injurias  sihi  factas 
haud  ultus  est.     Plura  conressit    Ruperti  ad  Sil.  I.  487.     Dicitur 


—       93      — 

autem  donare  «liquid  alicui ,  h.  in  alterius  gratiam  remittere 
aliqnid  ,  ut  Cic.  ad  Div.  V.  4.  inimicitias  reip.  donare ,  et  do- 
nare  aliquem  alioui,  h.  in  alterius  gratiam  alicni  ignoscere. 
Justin.  XXXII.  2.  5.  ut  adpareret ,  —  donatum  jilio  patrem  , 
h.  filium  Demetrium  Philippo  patri  veniam  obtinuisse.  — 
32.  Troia  sacerdos ,  Ilia ,  sed  alterum  cum  vi ,  ut  causa  sta- 
tim,    ob    quam  nepos  Junoni  invisus  esset^  adpareat. 

35,  Ego  patiar ,  graviter  et  cum  dignitate  ,  pro  tenui  ,  ego 
haud  amplius  repugnabo,  intercedam ,  quo  minus  inter  deos 
Romulus  recipiatur.  Postremum  exquisita  copia  extulit  poe- 
ta.  Scdes  Deorum  lucidas ,  $'xf*xTu.  fAxffAxifovrx  ,  aiyXyevrx, 
Olympum,  —  succos  nectaris ,  nectar  ducere ,  eXxeiv,  bibere 
Vid.  ad  I.  17.  22.  Adde  Eurip.  Cycl.  416.  Ur.xaev  ** 
af/.variv  eXxvaxs.  De  nectare  immortalitatem  conciliante  vid, 
ad  v.  12.  Adde  Apulei.  p.  426.  Oud  —  35.  et  adscribi  referri 
inter  ordines  quietos  Deorum ,  docte  pro,  in  ordinem  Deorum 
quietorum.  A  populo  Romano  ductum  esse  orationis  colorem, 
facile  est  videre.  Eodempassim  Lucianus  ugus  est,  velutiin  Conc. 
DD.  T.  III.  p.  529.  ubi  a  Momo  nxftyyeypXfj.fA.ivoi  Dii  quidam  , 
h.  qui  clam  in  tabulas  censuales  relati  sunt,  proferuntur.  Adde 
Apul.  p.  425.  —  Dii  quietiy  securum  agentes  aevum,  (  I. 
Serm.  V.  101.  )  beati ,  /Axxcifts ,  ex  antiqua  deDeorumvita  no- 
tione.  Unde  ctQpovriSes  eva>xe7oSxi :  dicuntur  Lucian.  DD,  Deor, 
XXIV.  T.  I.  p.  276.  Eadem  i\avx'ixs  notio  est  apud  Pind. 
Nem.  1.  107.  de  Hercule  inter  Deos  relato. 

v.  37.  Servatur  a  poeta  rl  xfs&ov  in  Junonis  persona  cfiam 
hactenus ,  quod  Romanis  imperium  orbis  terrarum  haud  in- 
videat  ,  dum  ne  Trojam  iterum  exstruant ;  quae  sola  ipsi  irarum 
causa  exstiterat.  Dummodo  longus  pontus,  vastum  mare,  dum 
mare  longe  saeviat ,  quam  ornate  pro ,  interjectum  sit  ,  dis- 
jungat  Romam  ab  Ilio  ;  et  hoc  pro  :  dum  ne  terram  hanc  in> 
colant,  Uiumque  instaurent  Romani.  -—  Exsules ,  Romani ,  ab 
Aenea  profugo  oriundi ;  at  quam  invidiosum  alterum  !  — 
in  qualibet  terrarum  parte  regnanto  ,  regnent  ,  ad  quasvis 
terrarum  oras  imperii  Sni  fines  proferant  ,  ubicunque  impe- 
rent.  —  beati  hoc  ipso,  quod  late  regnent.  Acumen  quaesivit 
poeta  in  \  v.  exsules  et  beati. 

40.  Dum  Troja  mera  vastities  sit.  Adprime  convenit  Ju« 
nonii    commotiori    animo  haec  ejusdem  fere  sententiae,   in  rna- 


-      94      - 

•jus  tantum  auctae  ,    repetitio.      Absoluta   erat    ima(*o    ita  enun- 
tiata :    Dum   armentum  pascat  in    solo   Trojano,    dum    ferae    ibi 
habitent ;    c[ua  quidem  solitudo    ac  vastitas   terrae  maxima  poetis 
deMCnatur.     Alpheus.    IX.    5.    (Anal.    Br.    II.     130  )    «'AX'    »f    fUV 
xfeiaovv     iar)     *to'Ai$*     «i     5«     zseoovaui     5<ixvuc*3'     tvfxvKmv    xvhix 
fiovxoXiiMV.      Antonius    (  Anal.     Br.   II.    24°  )•   de    Myoenis  :      xl- 
nohioioiv     ivxvhov       ifi\f*.x\oiatv     xviifxxi,       De    iisdem     Munatius 
v.    5.     (A.    B.    1.   1.)    fxr\\o/ioTos    X'7/wsci    kx)    fiovvofAos    ev$x   M»«J«« 
•*<*.     Isocrates  in  Plataico  p.  302«  C.  "rtjV  t*  ssohiv  f£avS,poc7-o$io-3/j- 
vxi  ,     *«i    t\v    x*fxv    *vitvxi    /Ltj)\o'/3orov  ,      laudante  Valke-n.    ad 
Eurip.     Hippol.      68*;.     Trojani     agri    vastitatem     ita     defeoribit 
Lucan.    IX.  966.  Jam  silvae  steriles   et  putres  robore  trunci  As^ 
saraci  pressere dornos,  et  tempLa  deorum  jam  lassa  (qui  etsi  alte 
se«>e    terrae    immiserint  ,    vix  tamen  templorum  rainaa    attigere ) 
radice  tenent;  ac  tota  teguntur  Pergama  dametis:  etiam  periere 
ruinae.     Jam   pro   Trojae     urbis   rumis ,    quod  generalius    erat  , 
«peciatim  Priami  Paridisque  husta ,   tumulos   poeta   magna  cum 
svepyeia    commemorat  ;    quibus    armenta   insultant    'ewidgiioKovai  , 
'm     quo   sumraa   contumeliae    atque     irrisionis    significatio     est. 
Colorem  poeta    duxisse    videtur   ex  Hom.  II.  3".  177.   tv///5»  sw/. 
9t>ux}y.»v     MeveKxoo    KV$xKip.oio.      Apte    cruoque     Lambin.     laudat 
Eurip.   Electr.  327.  de  Aegistho:  ev3p<*oxei  Txpt»  sc.  Agamemno- 
nis.  Adde  Nostri  V.  16.  19.  Barbarus  heu  cineres  insistet  lictor. 

ferae  catulos    ibi    celent  ,     parturiant,     latibulum    ferarum 

Troiae  solum  sit.—  inultae ,  ita  ut  nemo  exsistat,  qui  injuriam  , 
manibus  Trojanorum  illatam,  ulciscatur,  eos  proturbet ;  adeoque 
secure      tuto,  utpote  in  vastissima  solitudine. 

v.  i,l.  Resp.  Romana  florentissimo  statu  gaudeat.  Exquisite 
poeta  Capitolium  in  specie  memorat ;  nam  illud  aeternitatis 
imperii  sui  pignus  haberi  volebant  Romani.  Cf.  I.  37«  6. 
itet  fulgens  ,  inconcussum ,  statu  integro.  Ad  gloriam  autem 
10  fulgens  ,  et  ,  qua  isla  nititur,  potentiam  Romanam  potius  re- 
tulerim ,  quarn  ad  templa  et  monimenta  Capitolii  splendida  ; 
in  quo  nulla  vis  est  h.  I.  —  43-  Roma  hostes  vel  ferocissi- 
mos  domet ,  sibique  subjiciat.  Parthos  in  sspeeie  poeta  ponit, 
tanquam  intensissimos  Romano  nomini  alque.gravissimos  hostes  , 
et  quo  insignitior  Augusti  victoria  esset,  de  gente  ista  reportata, 
Junonis  praedictione.  —  Roma  ferox  bello ,  bcllicosa,  vel  si  ad 
totam   f  jjaiir  trahas ,    successu,    victoriis  elata  ,   snperba,  utrum* 


~      95      - 

que  satis  commode.  —  Medis  s.  Parthis  triamphatis  possit  dare 
jura  ,  dccte  pro ,  triumphet  de  Parthis  ,  iisque  det  jura  ,  leges 
victoris  jure  imponat,  in  provinciam  Eomanam  redigat.  Si 
possit  omnino  vim  habet ,  explicem  :  Resp.  Romana  eo  usque 
crescat  ,  tantos  auctus  habeat ,  ut  Parthos  tetrorem  nomirus 
Romani  ,  subjugare  valeat.  Sed  saepissime  nx^iKnsi  apud  Augu- 
stei   seculi   poetas.     Exempla   pete  a  Burm.   ad   Prop.  I.   1.  15. 

45  —  48«  Horrenda  terribilis  gentibus  facta  magnitudine  sua  , 
quam  splendide  pro  tenui :  illa.  Nisi  potius  praestat:  Illa  hor- 
renda  extendat ,  h.  horribilis  fiat ,  terribilis  sit  gentibus  ex- 
tendendo  late,  dilatando  atque  proferendo  nomen  suurn ,  im- 
perii  fines  ad  ultluius  exttcmas  terrarum  —  46.  qua  me- 
dius  liquor  ....  rigat  arva  Nilus ,  versus  Occidentem  etOrien- 
tem.  Utrumque  desigr.avit  h.  1.  poeta  per  Gades  et  Nilum 
Alias  ( ut  IV.  15.  16.)  simpliciter  est,  ab  ortu  solis  ad  usque 
occasum.  Qua  parte  liquor ,  mare  ,  wovti*  voTif  ,  (  veluti 
Eurip.  Hec.  1250.)  medium  secernit ,  medium  est  (unde  Me- 
diterraneum  dictam)  interfluit ,  disjungit  Europen  ab  Afro  , 
Africa  h.  ad  fretum  usque  Gaditanum.  De  Hesperia ,  terra- 
rum  Romanis  tum  cognitarum  versus  Occidentem  ultima  ( I. 
36.  4.)  res  satis  nota.  —  48.  Ultimam  Orientis  pJagam  Aegy- 
ptum  ponit  poeta,  eamque  a  NiJo  designat ,  qui  tumidus  ,  exun- 
dans,  exuberans,  rigat  atque  fecundat  arva;  res  noti^sima. 
Ceterum  praeclaro  artificio  poeta  hac  extremarum  terrae 
partium,  Hispaniae  et  Aegypti  ,  descriptione  laudes  ac  victorias 
Augusti  intexuit:  nam  Cantabriam  et  Aegyptum  ab  eo  per- 
domitam  snbjugatamque  ita  declarari  vel  hebetiores  sentient. 

49.  —  52-  Augustam  speciem  babet  haecce  priscae  Romano- 
rum  frugalitatis  atque  paupertatis  commendatio  ,  cum  quod 
gravis  ei  e  Junonis  persona  accedat  auctoritas ,  tum  maxime 
quod  istis  potissimum  artibus  tanquam  fundamento  reip.  Ro- 
manae  splendorem  atque  magnitudinem  inniti  pronuntict. 
Jam  nexus  sententiarum  atque  ordo  hic  est ;  Roma  quaquaver- 
sum  extendat  imperium  suum  ,  consecutnra  hoc,  enisura  in  tan- 
tum  fastigium  ,  dum  fortior  erit  ,  fortem  et  excelsum  animum 
ostendendo,  dum  sustinebit  spernere ,  dura  alto  animo  spernat 
potius ,  contemnat  aurum ,  divitias  ,  quam  cogat ,  congerat, 
coacervet;  paupertatem ,  spretis  divitiis,  amplexa.  —  irreper- 
tum  ,    quod  reperire   haud  laborant ,    quod  non  rimantur,    quod 


—      9^      - 

terra  abscOndi  haudgravantur  ;  et  sic ,  cum  terra  celat ,    orcultat, 
multo   melius  situm  ,    quippe  ab    uju    hominum    ita    rrrnutum  , 
tmod   adeo  haud   erui  debuerat,   ob  innumera,    quae  inde  in  $e- 
nns    humannm     reHundnrunt  ,      rnala   atque    calamitates.     Sil.   I. 
831.    scelerum    causas    operit   Deus.  Senec.    ep.    94.  Aurum  et 
argentum  et  propter  ista  nunquam  pacem  agens  ferrum,  qu  >sl 
male  nobis  committerentur,  abscondit.  Eademideo  illis,  in  quibus 
jacuere   tenebris  dignissima  idem  vocat  Ep.  92.  Conf.  eurnU  m   He 
Benef.  VII.  10.  Boelh.  Cons.  Philos.  II.  metr.  V.  Heus  primus  auis 
fuit  ille  ,  auri  qui  pondera  tecti  gemmasque  latere  volentes  pre- 
tiosa  pericula  fodit.-—  51.  52.    Difficilior  paullo  horum   vv.  sen- 
tentia.       Nos    eam   cum    antcccJenfibus    ira    connectendam   sta- 
tuimus:     Dum    Roma   aurum    contemnit ,    quod   melins   in    terra 
lateret,    qnod  adeo    maximo    hnmani    generis    damno    efforlitur; 
qnandoquidem     teterrimum     inde    enatum    e»t    avaritiae   vitium , 
scelerum    omnium    proventu     feracissimum.      Nullum    enim   tam 
immane  facinus    cst ,    ad    quod   perpetrandum  non  impellat  ava- 
ritia,    nihil  tamsacrum,    quod   non   sacrilega  manu    contingat , 
atque     exspoliet.      Atque    hac   speciali     imagine   utpote   tvet^yt- 
cT»Ty,  inclusisse  atque  absolvisse  putandus  est  poeta  sententiam: 
Aurum   e9se    avaritiae  ,     sicque   omnium   scelcrum    parentem   fe- 
cundissimam.      Igitur    dextra     avari  ,      avarus    rapit    convertit 
in  usus  kumanos  h.  suos,  profanat,    omne  sacrum,  vel  sanctissi- 
ma  cjuaevis  ,    h.    vel    sacrilegio   sese    polluit ,     dum    cupiditates 
suas    expleat.     Humanos  s.   profanos  usus  dixit ,    cum  vi ,    et  ex 
Oppositione    tov   sacrum.     Simillime  ,    si    qu'.d    video ,    Euripid. 
in  Danae   (apud  Stob.  flor.  Grot,  p.  91.)  de  divite  avaro  ,   suum 
ipsius    defraudante    genium  :     cotis    iopovs   psv    ($it*i   wkrifov- 
utvot,     yxoTpos    &'    xpxiomv   awux    Svotvivov    kxxo7  ,     T  0  v  T  0  v      v  0- 
uM?m    K»i     3t»V     ovhav   /3p#Tr),    Tots    ^iKtxTois   ti    nokiuiov 
•sstpw.ivxi. 

33.  _  60.  Romana  caput  orbis  terrarum  sit,  ita  tamen  ,  ut 
Troia  ne  iterum  exstruatur.  Hoc  docte  atque  ornate  arlmo- 
dum  expressum  dedit  poeta.  Quicunque  quantumvis  remotus 
terminus  obstitit ,  objicitur,  praetenditur  ,  est  mundo  ,  orbi  ter- 
ratum  ,  utcunque  dissiti  sint  terrarum  fines.  Terminus  obstat , 
tanquam  obex  ,  qui  tmpedit  ,  quo  minus  ulterius  pervenire 
liceat ;  docta  admodum  ratione  ,  quam  parum  cepere  intpp.  Cruq. 
obstitit  interprctatur,  sese  opposueiit,  restiterit  Romanis.   Ges- 


—       07       — 

nerus  au^em :  Quic.  term.  orbis  terrarum  obstitit,  i.  e.  cbierfus 
e  regione  aicjue  adeo  subjectus  est  mundo  ,    i,  coelo,    et  c  uicun- 
cjue    ejus    parti.      Neu'rum    satis    commode.   54.  h.  tungut  attin- 
gat  armis ,    ad    hunc    arma  proferat,  eo  u^uuf  imp- rium  exten- 
cbit — visere  gestiens  .  .  .  rores  et  vel  «itl  inhabitabilei.  terraepla- 
gas    bellando    perveniat  ,      eo     uvjue     vk.torias    continuet.      To' 
gestiens   praeclare   et   bellicofum    Romanorum    animum    et  vero 
ctiam   clifficultates    ad    ista    loca    penetrandi    designat.   55.    Eam 
terrae  plagam  visendi,  a&eundi  cupida,  qua  ignes  iolis  debacchen- 
tur ,    insano  more  saeviant ,    furant,  cjua  sol   Ferventmfmiis  eat, 
Zonam  torridam.     Bacchari ,   furere ,   insanire ,    verba    solennia 
de    rebus  ,     quae    modum     excedunt,     maxime    physicis.    Vjrg. 
Cir,  4^°-    Afer   et  hiberno    bacchatur    in   aequore  turbo.     Plura 
virle    ad  I.    »5.    11«     Auxit  hanc  vim    poeta  addifo  de,    taoquam 
sol   istis    in   locis  omnem  suum  furorem    promat  atque  d>  ponaf. 
— -  5^.  «7««  perpetuae  nebulae ,  caligo  densa  ,     spissus  aer  et  rores 
pluvii ,    pluviae,    imbres    debaccharttur,    nimii   sunt ,    h.    ufram- 
cjue    Zonsm    frigidam.      Nersularum    autem    imbriumque    solen- 
nis    mentio  in  earundc  m    d^scriptione.    Virg.  Ge.  I.  235.  circurn 
extremae  dextra    laevaque    trahuntur  caerulea  glacie  concretae 
atcmc;    imbribus  afris.    Tibull.    IV",    1,    154.    duae  gelido  vastan- 
tur  frigorc  sempsr ,  iilic  et  densatellus  absconditur  umbra  Cf.  I. 
22.  17-  — 24. 

v.  57 —  *°°  Hanc  tamen  ipsis  faforum  legem  dico ,  con- 
siituo  hac  tantum  le^efata  ,  quae  de  immenso  Romanorum  impe- 
rio  portendi  ,  rata  esse  jubeo.  Bellicosis ,  cum  vi ,  cjuatenus 
armis  sibi  imperium  istud  quaesituri  sint.  —  nimium  pii  ni- 
mia  in  metropolin  pietate  dueti.  Metropolin  enim  ,  eodem  quo 
liberi  parentes  adfectu  colere,  opibus  juvare  ,  attritam  deletam 
ve  instaurare  pro  necessitu 'ine,  cjuie  ipsis  infercedebat ,  ooloniae 
tenebantur.  Sacro  id  pietatis  noniine  sancitum  erat.  Vide 
omnino  Heyn.  Prolu».  II.  de  veterum  coloniarum  jure  afuue 
causis ,  insertam  ejusdem  Opu^c.  T.  I,  p.  3i2.  et  Roettig.  h.  i. 
—  511).  Rebus  nimium  (hoc  enim  repetendum  )  Jidentes  ,  pofentU 
freti  ,  opibus  confisi ,  rerum  successu  elati..—  ne  velint ,  r,e  ii 
animum  inducant  ,  ne  lubido  ipsos  inoessat ,  tecta  Trojae,  Tro- 
jam  avitam,  fA./)TfoT:o\iv  su  m,  reparure ,    instaurare  »voiJLi&JVt 

v.  61.62.  Sententia  sats  perspicua  :  Troja  insta-urata  iterum 
^xscindetur;    sed  oratio  paullo   impeditior.      Sunt  ,     qui  fortu- 

H:  95*n&;  G 


-      98      - 

narit  Trujae  pro  Tr&jU  diclurrj  aecipiant,  et  Tr.  ihterabituf,  sim- 
]  liofter  exj.0;iant  ,  iterum  \astabitur  ;  quae  sane  (kirisskna  vide- 
lur  ratio.  Luuidcm  Trojae  renoscnntem  furtunutn  dootioio 
junctura  positum  exiMimmi  pro  5  Tr/.jae  rcnascentis  fortuna  ,  h» 
fatum,  sors  Trojne  ,  ubi  iortc  renascatur ,  resurcat  ,  iterum  ex- 
Sfruatur,  \\erabittir> ,  eadeni  erit,  iJem  fatum  Troja  ,  quodolim 
:,  e.xjeri.  tui  ,  idque  tristi  clade  funestissimo  interitu  ;  quae 
verba  attgeridae  rei  et  perspicttitatis  causa  rdjecta  a  poeta.  Tro- 
ju  rendsfens,  resurgens  alias  poetis  dc  Koma  a  Trojanis  condita 
frequentiiiur,  Yid.  Burm.  arl  Prop.  IV.  1.  47.-—  cliie  iugubri,  in- 
fausto  augurio,  pessimis  au-piciis.  Am»picato  enim  coloniae 
cleducebantur  urbesque  condebantur  (  t  f .  IV.  6.  24.  )  ut  notissi- 
mum.  —  63.64.  Novos  iterurrl  me  adversus  Trojam  hostes  paran- 
te.  Sed  quanto  augustior  irnago,  qua  ipsa  Juno  bostilium  sase 
catervarum  ducem  profitetur !  —  victrices  ,  quippe  a  Junone  ,  at 
cjudli  dca  ,  duetas.  Hinc,  quanta  Ivd^ysix  in  x\,  Conjuge  mc  Jovis 
et  sorore,  i n s » t  ,  facile  peftspieitar.  Notissima  Virgilii:  Asl 
ego  auac  Divirn  inccdo  regina  Jovisaue  et  soror  et  conjuac,  cet. 
Cl.  cundem    Aen.  YU.  30». 

v.  £5  —  6*.  Mira  hsn*Tf;S  est  in  ter-ier;  pro  vulgari :  quo- 
ties  resurgat  ,  toties  pereat.  —  resurgat  murus  auctore  Phoebo  , 
at  AprJotiine  iterom  exstruatur,  isque  uencus ,  vaiidissimus ,  si 
Troja  lirmissimo  ir.unimento  cirrumdata  restituatur.  Aere  aut 
ferro  ecluctos  muros  pro  soHdissimis  efferebat  antiijuuj  sermo. 
Ita  Cyclopum  edvcta  caninis  moenia  Virgil.  Aen.  VI.  630. 
ubi  vide  Hevn.  Thirynthem  a  Cyclopibus  munitam  plures  tra- 
didere,  Yid.  Strabo  VIII.  p.  572.  Apollcd.  M.  2.  —  6f .  pereat 
excisus ,  dejic.iatur,  excidafur  cum  tota  urbe.  Secjq.  ter  uxor 
.  .  .  ploret ,  egrecie  speciali  imagme  captam  dirutamque  urbeni 
repraesentant :  Uaor  eapta  ,  in  servitutem  abducta  plorat  luget 
virum ,  maritum  e»  pueras  insoientia  vrctoris  occisos.  Ita  gra- 
vius  erit,  quam  si  expiices;  filios  iri  pugna  occisos. 

v,  69.  Tar.dem  coh  btt  aftque  in  gyrum  suum  Musam  revocat 
poeta,  paullo  liberius  evagatnm,  Junonis  indignatione  effervescen- 
te  penitusque  exaestuante.  lduin  plane  e:ti'us  est  II.  1.  37.  Haec 
gravioris  arcumenti  ,  parum  apta  sunt  lyrae  meae  jocasae , 
jooi«,  lusibus,  referendis  tantum  adccmmodatae ;  cjuam  con- 
stanter  de  sua  poesi  lyrira  modestiam  Noster  praefert.  Gf  ad 
II.    1.   37.-—  70»   Qao  temlis ,    evagaris  ,  fmes  tuos  excedendo, 


—       09        — 

sublimia  traotanrlo.  —  Desine  nol»  pervicax ,  pervicaci  au«u 
arroganter  r-frre,  ne  arroges,  sumas  tibi  referre  ser/n.  Deorum- 
Jununis,  attju-  ita  magna,  ciuae  uiajoris  su.t  nieliminis,  cpuae 
vires  tuas  e.xcelclunt,  t<uibus  par  non  es ,  tcHuare ,  extenuare 
imminuere,  deprimere  modis  parvis ,  tenuioribus ,  quam  ar- 
gumenti  dignitas  ac  gravitas  po>tulat.  Nam  sorvus  parms 
seu  tenuis,  de  argumerto  tenui,  rarmine  bumih  ;  ut  saepiuspoe- 
tae.  Prop.  IV,  1.  58.  Hei  mihi  cuod  nostro  parvus  i/i  ure  sonus. 
Ceterum  in  prosa  oratio  ita  connecti  debuerat  ,*,  Desine  magna 
icoclis  parvis    tenuarej   referendo  cet. 

1/V+-W\  \"V%  W\  W!.  W"»  ».-;.-» 

ARGUMENTUM    IV. 

**%v**  v*«v  w%v*w 

Xn  hujus  qiioque    carminis  describendo  argu- 
menio,   legitimoque  partium   cjus   ejcplorando 
connnbio ,  dici  vioc  potest ,  quanium  interpre- 
fes  turbarum  dederint.  Quarum  equidem  dispel- 
lendarum  dive  rs  arumque  opinionum    cum    le- 
ctoris  fastidio  exa gitandarum  param  curiosi 
de  summa  carminis ,  ejusque  vere  lyricatra- 
ctatione  paullo   adcuratius  dispiciamus.    Hoc 
igitur  agamus.  Ac  primum  quidem  singularem 
hoc  carmen  ingressum  habet ;  poeta  enim,  sub- 
limium  sensuum  ac  phantasmatum  p/enus,  Mu- 
sam  invocat  ,   quae  illa   evolvat .  sibique  prae- 
sto  sit.  (Junmque  hujus  praesentissimam  opem 
eocperiretur ,  animum  ejus ,  vividissimo  hujus 
rei    sensu    Jortiter    perculsum ,   pristinorum , 
qnae   a    prima    inde   aetate    cumtilaie   in   eunx 
Musae  contulerint ,   benejiciorum  subit  recor- 
datio  ,   quibus   recensendis  gratissimus  immo- 
raiur,   indeque  sese ,  Musis  quippe  addictum , 
carumdem  praesidio   ubivis  locorum  tuto  ver- 

G  2 


100        — 


satarhm  gloriabuiidus  projiletnr.  Scilicct 
exquisila  hac  sententiarum  conversione  pocta 
suo  i/)sius  exemplo  cor.ununitam  comprobalam- 
que  gnomen  voluit,  optime  cum  eo  agi  -  qui 
JSliisis  sese  in  clientelam  atque  Jidem  commen- 
daverit :  qna  qtiidem  satis  complanata  via 
erat ,  ad  primarium  carminis  argumeninm  , 
quo  Augustum  ,  Jinitis  bellis  civilibus  ad  J\Iu- 
sarum  castra  transgressum ,  mitem  ac  Itnem 
principem  Jlomanis  poeta  exhibere  atque  cotn- 
mendare  veluit.  JSlusis  enim  debert\  quod  Au- 
gusius  imperium  et  acceperit  et  tenueril*  quae 
quippe  talibus  animum  ejus  praeceptis  imfcuc- 
rint ,  quibus  ilittd  optime  Jundaium  sit  atque 
indies  corroboretur.  Nimirum  e  poeiarum , 
maxime  graecorum,  Auguslum.  quem  mullum 
otii  iis  impendisse  satis  constat  ,  lectione  edf>- 
ctum  poeta  refert  ,  illtid  demum  siabile  im~ 
perittm,  eam  Jirmam  potentiam  esse ,  qtiae  , 
lenitati  innixa ,  consilio  et  ratione  admini- 
stretur ;  violentia  contra  ac  temeriiate  maxi- 
mas  vires  effiundi.  Atque  hanc  quidem  carmi- 
nis  pariem,  quae  in  laudrtndo  Augusti  impe- 
rio  occupatur,  iinde  a  v.  37.)  exquisita  senten- 
iiarum  conversione,  phantasmatumqne  vigore 
ita  insiruxit  illuminaviique  poeta  ,  ut  Jacile 
Jelicissimum  Pindari  aemulatorem  agnoscas, 
Omnino  hoc  carmen  sedulo  excutiant  //,  qui- 
bus  lyricae  poeseos  parum  explorata  ratio  est~ 


A  tl  no  t  a  t  i  o  n  e  s. 

v.  1.  Solc-nnis  Nostro  Musarum  invoeatio  in  argumento  gravi 
ac  suhlimi.  Vid.  I.  12.  et  ejusd.  libri  c.  1+.  Necjue  dubitari  pot- 
est ,  cjuin  graecum  exemplum  ante  oculos  habuerit.  Laudant.Alc- 
manis  fr,   apud   Hephacst,   p»   22,   M»»'  «yt  K*AA/&V<x,  SCjut?? 


—  101         

A/oj ,  *p%  i (.xriv  ixscav,  ixi  5'  "tuipov  vp.vtx>  xxi  yaifUvT*  riSn  ^o- 
fov.  Item  Stesichori  apud  Ursin.  p.  79.  Aeu^'  <iye  K<xAA/t/*«/9c  A./- 
yffe.  Caliioven  cum  d/Ieetu  huc  advocari ,  quandoquidem  ei  Mu- 
satum  principatus  dcieratur,  (Hesiod.  Theog.  79.  KaAA/c'»r|  3  ij 
7#/>  T^aoffpiOTxTV)  iarlv  «.■xuaswv)  quod  volunt  plerique  intpp.  ,  vix 
cquidem  putem.  Nam  promiscue  fere  Nostro  Musarum  nomina 
poni ,  patet  vel  ex  I.  12.  2.  quod  earmen  argumenti  dignitate  haud 
nostro  inferius  est.  Coelo  eam  devocat  ;  quod  et  ipsa  Musaram 
sedcs  est  Olympus  ,  unde  Homero  H.  /3.  491.  'OAu^/w /*'<$«  audi- 
unt.  Laudant  et  Ennianum  versum  :  Musae ,  quae  pedibus  ma- 
grtum  pulsatis  Olympum.  Sed  et  in  hoc  quosd.itn  argutari  vi- 
deo  ,  tanquam  magis  splehdide  de  coelo  vocei.tur,  quam  de  Par- 
naso  aut  aiio  monte  ns  sacro.  Ita  tatuen  CJio  poeta  per  Helico- 
na ,  Pindum  et  Haemum  quaerit  1.  12.  5.  ut  alia  loca  taceam.  In- 
sulse  autemantiqui  interpretes  huic  cuin  superiori  carmine  nexurn 
intercedere  commenli  suut ,  ita  quidem,  ut  Musam  coelo  desctn* 
dere  ,  h.  ,,de  Diis  loqui  desinere ,  et  a  Junonis  sermonibus,  quos 
in  coelo  habuisse  eam  ostenderat,  transire"  jubeat  poeta.  —  tie. 
gina  xvaovx,  communi  Dearum  epitheioj  non  autem,  quod  Gesn. 
et  alii  statuunt,  cnod  reges  juxta  Hesiod.  1.  1.  comitetur.  Hoc 
enim  munus  hubet,  tanquam  heroici  carminis  praeses.  — Dic  me- 
ios  ?  cane  carmen ,  longum  longe  duraturum  ,  perenne  ;  quod 
quidem  nihil  arrogantiae  habet,  cum  illud  carmen  aCailiopedi- 
ci  cupiat.  Tibiatn  et  citharam  cumulat  poeta  (ut  I.  1.  32.  et  I* 
14.  1. )  quoniam  ad  utramqiie  carmina  iyrica  canebantur.  —  3. 
voce  acuta  cr.i  Kiyvpy  ,  Ktyeiy ,  clara ,  arguta  ;  unde  et  Kr/xivsiv 
Anacr.  XXX.  3.  —  Jidibus  citkaraque  ,  pro  ,  fidibus  citharae  ; 
liam  alterum  declarative  subjicitur,  iamiliari  Nostro  ratione-  Alii 
fidcs  lyrae  inteliigunt,  diversas  adeo  a  cithara;  parum  docte. 
—  Phoebi ,  Conf.  I.  21.  12.  et  32.  13. 

v-  5  —  8.  Voti  compos  factus  sese  in  Musarum  Incos  abre- 
ptum  jbique  consortio  concentuque  Dearuin  suavissimp  frui  sibi 
adeo  persuasum  habet  poeta  (v<pxvTxa,u>rns ,  ut  et  alios  eadem  vi- 
dt  re  atque  audire  credat.  Unde  :  auditis  ?c.  Musarum  cantum  ? 
A-lii  adventantem  cum  cantu  Calliopen ,  quae  adeo  poetae  invo- 
canti  praesto  sit ,  significari  autumant ,  nescio  quam  commode  ; 
quum  poeta  ipse  statim  in  loca ,  Mnsis  frequentari  solita,  sese 
abreptum  fing.it.  Pessime  autem  post  Acronem  quidam  ad  0alUe- 
l'em  et  cetjras  Musas    referunt  :    „auditisne  me  rocantem'?'*  — 


—        102        — 

ttn  cnthu.Masmo  correptnm  dtlndit  vana  iroago  ?  an  deeipior  falsa 
spe  ie  ?  Insania  j  raeclare  <\?  aniroo  «lublimiuro  phantasmatum  vi 
et  i  opia  conturEato  ,  uui  excelsiore  spiritu  ireensus",  expnlsohn- 
mano  sensu  .  (Ciaudian.  1!.  P.  I.  $.)  furentis  instar,  extra  s<  ra. 
pitur.  Jar  tmabiUm  ,  d  ilcem  ,  jucundam  ,  i?t;m>  insaniam  pro- 
fitentnr  poefae  ,  tmn  u  od  divinitus  ea  adflari  credatur  ;il.  if).  6, 
plenugne  Baiclii  pictore  turhidum  laetatut)  tum  quod  honune* 
Deorum  roasortio  sdntoveat ,  ut  h.  1.  Cl.  I.  l.  30.  —  Videor 
mihi  errarj  per  lucns ,  in  Musarum  nemora  abrept-os  ,  ibiciue  au- 
dire  Musas  (anentes.  Nemorunt  anteni  Musis  pcr  Heliconem  et 
retera  iu>.a,  ipsis  consecratoruin  satis  frequens  ?pud  poetasmen- 
tio  ,  cnj>JS  quidem  figmenti  origo  a  sects-u,  ut  lta  cticam  ,  poeti- 
co  videtur  repetenda  ;  quo  magis  mireris,  Elysii  lucos  a  qnihns- 
dam  hic  intelligi  -—  pios  ,  profanis  inaccessos,  quos  pios  tantum 
vates  intrare  lioet ;  \el  simpliciter  sarros  ,  Musis  dve i/j.evcvs.  Ita 
tacras  earnndem  silvas  vocat  Si/.  XIV.  29.  —  guos  aguae  amoc- 
nae  subeunt  ,  intranf,  praeteriluunt  ,  et  aurae  amomae  ,  leiies  , 
Zephvri  mulcent ,  perfiant,  Ita  secessum  suum  Tiburtinum  ad- 
umhrat  Noster  IV.  2.  10.  11.  Ceteruro  ad  hunc  Nostri  locum  re- 
8]  exisse  putandus  est  auctor  dial.  r!e  caus.  corrnptae  eloqu.  c. 
J2.  Nemora  vero  et  luci ,  et  secretum  ipsum  tantam  mihi  offe- 
rnnt  voluptatem  ,  ut  inter  praecipuos  carminum  fructus  nume. 
rem  ,  guod  nec  in  strepitu  —  componuntur ;  sed  secedit  animus 
in  loca  pura  atque  innocentia ;  fruiturgue  sedibus  sacris. 

v.  g.  Praeclaro  artilicio  argumenti  tractatio  ita  exordio  ad- 
nectitur,  ut  transitus  ludibundum  potius  poetam  quam  in  certo 
quodam  argumento  occupatum  defixnmque  prodere  videatur. 
Qttum  enim  iVlusas  sibi  invocariti  praesto  esse  intelligeret,  vivide 
h  ijus  rei  sensu  percussus  inflammatusque  pristinorum  ,  quae  sibi 
ao  iiwlcm  inde  a  tenerrima  aetate  obtigerint ,  beneficiorum  me- 
moriam  grata  mente  recolit  f  atque  ita  suo  ipsius  exemplo  sen- 
tentiam,  cruae  hujns  carminis  primaria  est  ,  lucule.itissime  com- 
probat ,  illos  ,  rjui  Musarum  sese  acMixerint  patrocinio  ,  impertur- 
bata  seeuritate  frni.  Docte  autem  poeta  sententiam ;  se  a  pueri- 
tia  Musis  carum  fuisse  ,  subjecta  statim  narratione  exponit  atque 
illustrat»'  Ordinem  verborum  hunc  tene :  JUe  pucrum  aliquando 
in  Vulture  Jlpvulo  ludo  snmnoque  fatigatum  fabulosae  palum- 
has  n.  fr.  texcrc.  —  Palumbes  fabulosae,  quarum  plura  in  fabu- 
lis  ministeria  occurrunt,  quae  narraiioni  mirationcm  faciunt,  piQ- 


—        lOJ       — 

ciigiosa  ;  adposifo  h.  1.  epitheto,  vid.  ad  I.  11.  7.  —  Vultur  s-. 
Vultumus  ,  mons  in  finibus  Apuliae,  cujus  jugum  in  Lucaniam, 
porrigebaiur.  In  hoe  igitur,  quocl  extra  liinan .  fines  /ipuhae , 
altricis  suaet  h.  cjuae  patria  ipsi  esset,  protenditur,  ferocioribus 
animaiibus  tnfestum  (vid.  ad  v.  18-)  Horafium  puerum  evagatum 
cog  ta.  Vide  Obss.  —  11,.  somnn  ,  cui  diu  rel.uctatus  fuerat,  fa- 
iigatum  ;  oppressum  ,  vicium.  Notissima  Hemeri  (II.  k.  q8.  ) 
xay.y.ry  dd$r;y.orss  i$i  k*i  v*va>.  Iia  Kercults  vnvy  /3s/3«f  w/w/vos  f 
somno  gravatus  (Virg.  Aen.  VI.  520.)  audit  in  epigr.  tidsii**  2S5. 
(Anal.  ljr.  III.  21O.)  —  12.  frnnde  nova  rer-enfibus  lauri  et  myr- 
ti  rarnis ,  vel  omnino  to  TspxriSss  istius  rei  rt»  nova  ifjAj 
poeta;  neque  hoc  ahsonum  judicabis  ,  si  cpgites ,  ram.os 
aliunde  fuisse  adlafos.  Nam  myrtetis  monttm  istum  ,  qui  ufscs 
aleref,  consiium  fuisse,  nemo  facile  in  animum  induxerit.  Atcrue 
hoc  iliud  erat  ,  auod  maxime  stuperent   vicini. 

V,  i3  —  lO.  Ad  fidem  rei  faciendam  ,  baec  adjecfa  existima. 
Jam  quod  generr.tiam  erat :  cjuod  mirum  vidcrclur  Vulturni  ad- 
colis ,  pro  hoc  ,  quo  res  vero  esset  prcpior,  speciatim  percen- 
S  f  ,  <jui  illud  viclerint,  regionis  isfius  incolas.  Ackcrontia,Ban- 
lia  et  Fo-cnturr-  ,  oppida  in  oonfinio  Apuliae  ef  Lucaniae  sita  ; 
11  "de  a!ii  huic  ,  aiteri  regioni  alii  ea  adsignant.  Nidum  Acheron- 
tiam  vocai,  nidi  instar  in  declivi  montis  (  forte  ipsius  VultumH 
haejenjfem  ,  excelsam  ;  nihil  amplius.  Ithacam  in  asperrimis  sa- 
xulis  arlfixum  nidulum  eadem  ratione  vocat  Cic.  Orat.  I.  44.  -— 
For.  humila  f  depressum  ,  in  valle  situm. 

v.  17.  Mirabanfur  ,  ut  cjuomodo  in  regione,  saevissirnis  feris 
infestata  ,  tam  confidenter  somno  indulgerem.  —  corpore  tuio  , 
tutus ,  r.ihil  timens  a  viperis  et  ursis.  —  atris  venenatis.  Perpe- 
tuum  hoc  veneni  epitheton.  —  18.  Ursos  Lucaniae  tribuit  etiam 
Ovid.  nalieut.  57.  Foedus  Lucanis  provolvitur  ursus  ab  aniris ; 
ut  v.  1  ir.de  colligas,  Vulturnum  inuLucanos  exiisse. — premerery 
mulfp  signjficantius ,  cjuam  tegerer  ,  magnum  enim  frondium  in 
rum  collatarum  s.  congestarum  copiam  animo  subjicit.  Factum 
autem  hoc  in  omen  futuri  poefae  ,  uti  optime  Scholh  expediunt. 
Ifa  recms  natum  Pindarum  exhibuerat  picfura  lauri  ac  myrii  ra- 
mis  incubaniem,  cjuam  describif  ^hiloslr.  Icon.  11.12.  cujusciue 
itteam  forte  ex  ipsius  Pindari  carminibus,  unde  etiam  Horafius, 
Pindari  aemulator  ,  ad  se  traduceref,  depromtam  acute  conje  ta« 
bat  Boeltig.  —  Nnn  sine  Diis ,  oj*  iSssl  (v.  c.  Od.  <*.  552.  )  Mu- 
farum ;  praesidio  animnsus  ,  fretus  ,  audax. 


—  1  C)\         '— » 

r.  «1.  Tn  vestra  tutela  sum  ,  ubicunmie  degam.  Speciatim  pr# 
hoc  poeta  looa,  ipsi  frequentari  soiita  ,  adnuinerat.  Vestcr  tol- 
lor  ,  dorta  brevitate  pro  ,  vestrae  lutelae  confido ,  vos  me  tuta- 
mini ,  dum  jroliciscor,  eo,  peto  Sabinos ,  agrum  meum  in  Sa« 
bims  Pro  hoc  magis  proprie  est  tollor ,  ad  naturam  Sabinae 
regionis,  quae  montosa  est  (Sfrabo  V.  p.  34H.  C.  uilrte  et  ardui 
S,  \\  1.)  et  Kcma  iiluc  prdTiciscentibus  per  adclivia  erirTendiMi 
erat.  —  seu  mi/ii  plucuit  ,  lubet  proiicisci,  seu  petam.  —  23» 
Praeneste ,  Lafii  oppidum ,  in  monte  situm.  (altum  inde  Virg. 
Arr.  A  II.  6$2.  cf.  Strabo  V.  p.  365.)  cjuo  aestate  secedere  sole- 
ba>  t  Romani  ,  frigoris  captandi  gratia  —  24  libur  supinum  in 
declivi  collis  paitr  positum.  Cl.  irifra  29.  7.  et  de  Tiblirfinae  rc- 
gionis  airioenitate  i.  7.  12,  scjq.  et  II.  6.  5.  scm.  — «4*  Bajurum 
sinus  in  amoenissima  Campaniae  ora,  miti  aeris  temperie,  acjua- 
rumcjue  salubritate  (unde  Uuuidas  h.  1.  di<-tae)  celebratissimus. 
Noster  Epp.  I.  1.  83.  Nullus  in  orbe  sirius  -Bi/is  praetucet  amoe- 
nis.  Principes  ideo  dictae  Martial.  VI.  4»  7.  vaporiferae ,  (  ob 
af;uas  calidas.  Cf.  Strabon.  V.  p.  373,  )  blandissima  litora ,  Ba- 
jae  ,  Staf.  Silv.  III.  5.  96.  Hycme  atcjue  ineunte  vere  Romani  ibi 
desidebant.  Ceterum  totius  loci  Seriteritiam  perveriit  Gesnerus, 
dum  Horatium  secessus  illos  frigidos  aestafe ,  hyeme  tepidos  , 
tjuaerere  se  non  volupfatis  et  igriobilis  otii  causa,  sed  ut  cum  Mu- 
sis  et  in  literis  versari  sine  interpellalione  possit,  ostendere  pu- 
tat,  prave  uticjue  accepto  t»>  vester  pro ,  in  vestro  (Musarum) 
otio,  vestris  deditus  studiis.  In  quam  sententiam  abripi  se  pas- 
sus  est  cultiore  v.  13.  oratione  ,   et  Epist.  I.  2.  2. 

v.  25.  Vos  cultorem  vestrum  s.  poetam  e  praesentissimis  mor- 
lis  periculis  eripuistis.  Hoc  iterum  speciali  potiorum  pericu- 
lorum  ipsi  intentorurti  commemoratione  exornat  afcjue  illustrat 
pceta.  — -  amicum  ,  addictum  ,  gaudentem  vestris  fontibus  et 
choris ,  vestro  sodahtio  ,  consortio  ,  quam  ornatu  pro ,  me  poe- 
tam.  Musas  enini  ad  fontes  ipsis  sacros  choreas  indefesso  sludio 
agiiantes  exquisitum  poefarum  exhibet  phantasma.  Hesiod.  Theog. 
2.  Sqcri  «73'  EKiy.xv^f  s^ova/v  opo;  —  xmi  re  TTff;  *5«jvv)V  loeiSex  noaa' 
aiutholaiv  df^si/Vr*/  — *««'  ts  hosaax-Asv&i  riijsv*  ^pJa  Il£piu?)o"o"o  «*jo- 
firu  'EKixovi  yopouj  £Vsxoir)fctVTo  xxKous,  ipLiflivrxs ,  sxs^iaavro  Be 
xcaotv.  Unde  pro  vulgalo,  infer  Musas  versari  doctius  esf  ,  cho- 
ros  cum  Musis  celebrare,  ut  h.  I.  Similiter  Prcjierf.  II.  lO.  J. 
Jain  tempus  luitrare  aliis  Helicona  chorsis,  Eidem  Graii  ckori% 


-       105     - 

sraerorum  poetatum  carmina  dicta  III.  1.  4-  "~*  2*>.  Acies  reiro 
verta  ,  inelinata  ,  in  fugam  conversa  ,  omnino  pro  ,  clades  apud 
Philippos  accepta  me  non  exstinxit ,  salvus  ex  ista  clade  evasi  , 
idcjue  Musarum  beneficio.  A  Mercurio  se  exemtum  isti  cladi  me- 
morat  II.  7.  lj.  —  27.  Arbor  devota  exsecrabilis  ,  diris  devo- 
venda ,  utpote  quae  dominum  suum  oppressura  esset.  Casum 
istum  celebravit  II.  i3.  —  28.  Palinurus  ,  prcmontorium  ad  ex- 
tremum  sinum  Yeliensem  in  Lucaniae  ora  ,  naufragiorum  perj- 
cnlis  infame.  Nomen  eia  Palinuro  ,  Aeneae  gubernaiore ,  cbti- 
gisse  ,  notum  vel  e  Yirg.  Aen.  VI.  381.  Jam  Palinurus  paene  ejc- 
stinj.it  Hoiatium,  tcmpestate  ad  illud  coorta  ,  et  nave  inde  acl 
eos  scopulos  allisa.  Cujus  periculi  cum  nuilibi  poeta  meminerrt, 
iruslra  eos  agere  arbitror,  qui  de  tempore,  cjuo  Horaiius  ibi  pe» 
riclitatus  sit,  dispiciendo  anxie  laborant.  Factum  illud.  ess?,  cjuum 
c  Macedonia  Italiam  redierit,  plurimi  pcst  Acronem  statuunl. 
S?  adf  lllam  tempestatem  intelligit,  ijuae  Octaviani,  Siciham  a. 
V.  DCCXXVI.  petituri  classem  ad  Lucaniae  oram  repulerit.  Sa- 
ne  ,  81  Horatium  expeditioni  isti  interfu;sse  consfartt,  simul 
omnis  ,  cjuam  Siculae  undae  mentio  infert  ,  expedita  foret  diffi- 
cultas  ,  maxime  si  statuas  ,  classem  istam  a  Siculo  inde  mari 
tempestate  rejeciam  iuisse.  Quod  tamen-uti  temere  ponitur,  ita 
multo  melius  oum  poeta  agi  arbitror ,  si  eiira  geopraphicarum 
subtil.itatum  incuricsum  ,  fines  maris  Siculi  p::ullo  longius  exten- 
disse   dicas. 

v.  29.  Utcunque ,  duramorlo  ,  quandocunque  vos  mecum  erU 
tis  ,  vos  viae  ccmites  habebo ,  libens ,  audacter  navita  ac  viator, 
ierra  mancjue  periculosissima  loca  ferissimasque  gentes  adibo. 
Eaclem  sententiarum  progressio  I.  22.  17  sqq.  Jam  ,  quo  acrior 
ac  viviclior  isiorum  perii  ulorum  feriret  sensus  animum,  specia- 
libus  rem  exornatam  dedit  notionibus  poeta.  Maris  pericula  de- 
signat  a  Bosparo  ThtaciOfinsanienteilnctnuTD  ac  ventorum  aestu, 
procelloso.  Conf.  II.  18.  14  et  20.  i$  -—  31.  tentabo  ,  delectum 
yerbum  ad  declarandam  audaciam  (v.  ad  i,  28.  5-  adde  Catull. 
XI  12.)  qua  navigatio  illa  periculosissima  instituitur.  —  arentes 
arsn.  lit,  Ass.  viator ,  junge  tentabo  arentes  arenas ,  arenosa 
deserta,  viator  lit.  Ass.  iter  faciens  per  litora,  BYvus ,  arencsos 
cuinulcs  Assyriae  ,  quod  copiose  et  ornale  dictum  pro  ,  lentabo 
arenas  ,  seu  quod  doctius  est,  litora  Assyriae,  h.  Syriae.  Litus 
enim  h.  1.  graeco  Sivis  significatu  primario,  qui  est ,  0   ri-t  fi-J.fA,- 


—     106      — 

Mt-u  <t&,J  ,  arenae  cumutus  ,  (V.  SchoL  acl  Apollonii  A//5ui)S  • 
et'y.rvi  IV.  1384.  et  tpiero  laudat  doctiss.  Boeftiger  Stanl.  a<t 
Aesch.  Pers.  8*o.  )  y^r.rvr/amcjue  pio  Syria  (nti  11.  II.  16.  ct 
s<irpi!>s:ii).'  alibi)  a  poeta  adhiberi ,  mx  dubitanduin  vicbtur.  De- 
Sicnantur  ndeo  Syriae  Palmyrenae  snlitudines  ,  quae  utque  ad 
Petram  urbcm  tt  regionem  Arabiae  felicis  adpeUatae  pcrtinent, 
Plm.  H.  N.  V.  24.  Has  easdem  vi  1  similefl  aiu  innui  uuidem  a 
poela  statuunt  inteTpretes,  sed  rem  longius  repetunt;  litore  As« 
syrio  ve!  pro  Syria  u*iiver*a  aceej  to  ,  cjuatenus  ea  mare  attingaf, 
vel  ,  uuod  arenac  illae  ingenti  planitie  urtdique  porrettae  potius 
litoris  vel  aecjuoris  cjuam  terrestiis  regionis  spe>oiem  ostentcnt,  ut 
Bentl.  crui  in  hanc  rem  lnudnt  PlulariJi.  Vit.  Crates-  y.  556.  o-J  <pv- 
tov  '< (iSkiv  ,  ov  zSfinfioKYjv  cfovs  xaSievTr.s  ,  c/.hh'  xTe%v*S  nsrKa/yi&v  ti 
VtvfA*,  3tw>'v  tivuvV  t  pf\fxmv  Tctjiis^cvToov  7ov  tttfUrov.  ltlem  lamen  , 
Aoroms  aucforitnlem,  lifus  etiam  camporum  extremitatem  veteres 
dixisse  ,  parum  probabiliter  statuentis  (ram  Virgilii  loca  vix 
commede  buc  trahasi  seculus  cortmia  Assyriae  et  Arabiae  intel- 
ligit ,  ul)i   Crassus  cum  tofo  exnrcifu  rerierif. 

*>'  33«  saa'  Britannos  hosi  itibus  \n  hosprtes  feros  ,  truces, 
rmenlos  ;  hospifes  enim  ,  si  Acroni  fides  habenda,  Bntanni  ini- 
molare  ferebantnr.  Sed  forte  nihil  amplius  voluit  poeta  cruam 
Britannos  ei^evevs ,  inhospitales  ,  gentem  nsperam  ,  trucem,  belli- 
rjosam.  Qua  eadtm  ratione  Massagetas  vocat  Pnscian-  Perier. 
710.  Hospitibus  saevos  cunctis  ,  belloque  feroces.  Horribiles  JJri- 
tannos  Catull.  XI.  II.  —  34-  Concani,  notus  Cantabriae  in  lii.-i-n- 
niaeTarraconensi  poculus,  a  Concana  urbe  sic  dictus  Ptolem.  II. 
6.  Ad  dcclanndam  isfius  gentis  feVitatem  laetum  h.  satiari  Con- 
canum  ait  equino  sanguine.  De  cjuo  Concanorum  more  ,  si  Silii 
locum  excipias  (111.360.  nec  qui  jTJaSsageten  motisirans  jeriiaXe 
varentcrn  cornipedis  fusa  satiaris  ,  Concune  ,  vena  ,  in  populo- 
rum  Ilispaniae  reconsu)  aliunde  cjuickm  haud  constat;  tiuo  mi- 
niis  tamen  Ts;ostro  fulem  detrahas,  vefat  Strabo  III.  p.  165.  cjui 
Cantabris  niulfa  rum  Scythis  eommunia  es?e  diserte  tradit.  Jnin 
vero  de  hoc  lactia  ecjuini  inter  Seythas  usu  nihil  sane  pervulga- 
tius.  Quo  ipso  Silium  I.  I.  inductum  existmio  ut  Concanos  Mas- 
sagetarum  colomam  hnberef.  Minime  igitur  audiendi ,  cjui  salis 
temere  ConcanOS  <  um  Acrone  in  Thracia  aut  cum  Poiphvr.  iu 
Scyfbia  collocant,  — 35.  Gelonos,  Sarmatiae  pcpuluin,  Borysthe- 
nis    accolam.    —  pharetratos ,    sa^ittiferps ,     (  Virg.    Aen.    VIII. 


—      107      — 

y 57.)  qui  nuncm.im  sine  armis  vaganlur,  adeoque  truculentos, 
efteros.  —  36.  Scythicum  amnsm ,  Tanain  ,  adeoque  Scythas  , 
ejus  accolas.  Inviolatus  ,  tuto ,  secure. 

v.  37.  In  vesiro  contubernio  Augustus  exantlatorum  militiae 
laborum  solatia  ac  fomenta  quaerit,  vobis  se  totum  addixif,  com- 
posita  atque  ordinata  republica.  Conf.  Argum.  —  altum ,  in  am- 
plissimo  dignitatis  gradu  positum  ,  egregium  ,  magnum  ;  utOvid. 
Pont.  3-  63.  et  alibi.  —  simul  ac  abdidit ,  disposuit ;  collocavit 
h\  oppidis  cokortes ,  ubi  veteranos  per  colonias  distribuit ,  iisque 
agro«,  militiae  praemia ,  adsignavit;  et  boc  omate  pro  ,  simul  ac 
nb  armis  cessatum  est  ,  compositis  bellis  civilibus.  Ita  jamTor. 
rentius  nptime  b.  1.  explicuit.  Ceteri  fere  ontnes  de  miUtihus 
ad  hiemandum  per  oppida  distributis  cogitant;  quae  ratio  a  totius 
carminis  con9ili»  aiiena  videtur  (Vid.  Argum.)  tum  f-ssne  mtli- 
Zia  cohortes  non  tara  unius  aestatis ,  ciuam  potius  multopxm  annp- 
tiim  militiam  (ut  II  7.  i$.  lang.i  fessum  militia  latus)  a  qua  tan- 
dem  requies  dalur.  baud  obscure  innuunt.  —  afrdere  quietis  otii- 
uue  adjunctam  notionem  habet.  Latet  ahditus  ag-o,  Noster  Epp. 
I.  1.  5.  de  gladiatore,  rude  donato  ,  laudante  Lamb.  — ^g.quae- 
renttm  laborum  solairina,  sese  ex  iis  rclicere  cupiantem,  recre- 
atis  exhilaratis  Pierio  antro,  in  vcstris  recessibus.  Docte  ttsua- 
yi  imagine  vulgarem  sententiam  exhibuit  poeta  ,  Augustum  ,  pace 
parta,  Musis  vacare  ,  literarum  studio  cielectari,  Eloqutntiam 
studiaqite  liberalia  Augustum  cupide  ct  laboriosissime  ejcercuis- 
se  ,  poziicam  quoque  summatim  atiigisse  discrtu  Iradit  Sueton. 
Qct,  c.  84-  83«  Antra ,  s.  amoeni  recessus  pervulgato  poetarum 
pbantasmate,  ab  eorundem  secessu,  quem  earmbia  facturi  petere 
vi  leri  volunt ,  ducto ,  tribuuntur  montibus  Pieriis  h.  Musis  con- 
^eeratis,  in  quae  Se  conferunt  poetae ,  Musis  litaturi.  Laudant 
PimL  Pyth.  VI.  48.  49-  <*s  Thrasybuio  ,  cotpi-.v  S?/~ a>i/  h  y.v/oiat 
His^i^oov.  Frequentiora  apud  Latinos  pnetas  antra  Pimplea  (Mar- 
tial.  X.'I.  u.  4.)  Aonia  (Sta*.  Silv.  IV,  (,.  3i.)  Pieriu  (ut  h.  I. 
et  luven,  VII.  60.  )  et  sim.  Atque  uti  se  hi  ab  ipsis  Musis  car« 
mina  ed<  ceri  adiiaricpie  ferunt  ,  ita  ii  ,  qui  ad  antiquioris  cuju«- 
dam  poetae  txemplum  se  componunt,  istorum  nemora ,  antra 
fr^quentare  «iicuntur.  Quo  spectant  Propert.  III.  1.  \.  Callima- 
vhi  manes  ei  Coi  sacra  Philetae  in  vestrum  quccso  me  sinite  ire 
neintis, 

v.  41.  Magnum   poetam   agnosce   in  convertenda  hae  vulgari 


—      10S      — 

senlenfia:  Augustum  Muwtum  benefieio  ,  seu  ut   planius  locjuar  r 
optimarum    titerarum  studio ,  maxime  poetarum   leciione,  lenem 
ac  mittm   principem   evasisse.    Vos  lene  consilium  ciaiis ,  vos  le» 
nitatem  suadetis,  vos  virium  prudentef  moderandarum  instfllatis 
praecepfa ,  uuae  quidem,  poeti  is  tigmentis  exornata,  antiquissi- 
morum  poetarum  intexuistis  earminibus.   Consilium  adeo  lene  ab 
CO  proficiscifur ,   qui  animum    liferarum    studiis  ad    liumanitatem 
finxit,   tjui   leniter,    h.   sine    omni    animi  perturbatione  agit.  Cete- 
lum    sentenfia    gencralitcr,    more   Pindarico  ,  expressa  ,  ir.signiter 
Horatianam  urbanitatem  ostendit.     Nam  Augustum  post  bella  de- 
mnm  oiiilia    mitiora  in   regenda    civitate  secutum  consilia    ita    de- 
clarari ,  cjuis  non  videi  ? gaudet it  dato  consilio,  monita  ista  even- 
tu,  successu  haud  deslitui,  saluberrima  ea  esse  in    remp.    Gau- 
dt/it  Musae ,  dum  hominum  utilitati  prospiciunt,  eorum  commo- 
da    a   se   j>romoveri  intelligunt  $  quo  sane  gaudio   nuilum  cogitari 
potest    honestius  ;    quod    adeo    deas  istas    adprime   decet.  almae , 
propitiae,  beneficae,  adposito  h.  I.  epitheto. —  Atque  ita  scirnus, 
pottarum  carminibus    edocemur,    sajnentiam  ,  h.  potentiam  ptu- 
denter    temperatam    dispensatamque ,    immanibus  viribus  ,  incon- 
sulte    adhibitis  ,    praepollere.     Quam    sententiam  subjecto  statim 
Gigantum  exemplo  exponit  atque  illustrat   poeta,  ducem  lyricae 
hujus  formae  secutus  Pindarum,  qui  in  punienda  u/3{s/  itidem  Gi- 
gantUui  exemplo  utitur,  Pyth.  VIII.  init.  cujus  locum  cum  Nos-trp 
comparasse  juvabit.  Titanum    et  Gigantum  pugnamqUum  ar.tiqui- 
ores  poetae   iisdem  fere  coloribus  adumbrarent,    et  pleracjue   iere 
e  Titanomachiis    in   Gigantomachias   transferrent ,    (vid,  egregium 
Heyn.  ad  Apollod.   I.   2.    t. )  enata  inde    utriusque  fabularum  ge- 
neris    romusio  ,    adeo    cjuidem,  ut   promiScua    essent  Titannm  ac 
Gigantnm    nomina ,    ut  h.  1.  —  irnpios  ,   v.txoSzXovs  ,  \)xtz<pidkcx)<.  , 
aoitooe ,  cjuae  solennia  sunt  Gigantum  epitheta  ,  v.  c.  Callim.  Lav. 
PaH.  8    immanernque  turmarn  ,    immanium   virium  robore  stolide 
■ferocem  ;  ssnfi)"/*) rixuti  haec  adpoiita,   niore  Horatio  familiari.  — w 
44-  Fulmine  Jovem  adversus  Titanas  et  Gigantas  pro  telis  usum, 
constanter    tradunt    poetae  inde    ab  Htsiodo   Theoc.  f:'88  scjtj.    Cf. 
Euriji.   Hec.  472.  Ovid.  Met.  I.  154-  —   caduco,  desuper  irruente, 
cum  inipetu  dejecto,  rapido;  aucta  hujus  v.  potestate,utII.  13.  «i. 
v.  45  —  48.  Jupiter  *uvi)iti pT«Tott  tjui  unus  omnia  regit,w«vr- 
*PX,0>    (  Sophoel.    Oed.   Cot.    ictto.  )    *xyKfKTl\s    (Aoschyl.   Suppl. 
823.)   Illud   omnia   docte  dispeseuit  atque  spedialibus  hbtionibus 


—      109      — 

-  iit  poefa,  cjuo  magis  Jovis  majestas  exsplendesceret ;  tit 
adtn  *o(a  haecce  Jovis  Ihxtom  designatio  non  tam  ingenii  rtdun- 
dantiae,  «juod  cpuidem,  nonnulli  crepant,  deberi,  quam  summopo- 
tins  cifln  piclicio  facta  esse  videatur.  —  Terrarn  inertem,  brutam 
(I.  34-  9)  crsss^m  terrae  mokm.  Augtt  adeo  snmmae  potestatis 
notionpm.  —  irtiire  vm'osum,  ventis  turbatum  ,  piocellosum.  Ad 
rem  I.  12.  15.  qui  mare  ac  terras  variisque  mundum  tempcrat 
Horis  —  urbium  specialem  ideam  generalioribus  immiscet  poela 
lyricus,  sno  jnre;  \icl.  ad  I.  35-  10.  in  quo  ad?o  haerendum  non 
erat.  —  Begna  tristia ,  Tartara  ,  solenni  ac  p* rpetuo  rerum  in- 
ferarum  epitheto.  —  a"7 ■  Declaratur  Jupiter  iva^  avSpwv  ri  Btiiv 
ts.  mortales  turbos  ,  ipvK'  ai/3{«wuii>,  homines.  —  48.  imperio  ae- 
quo ,  sapienter  ,  moderate  viribus  utens  suis  ,  adposito  h.  1.  epi- 
theto ,  elsi  ad  commendandam  Augnsti  monarchiam  vix  pertine- 
re  existimem  rnm  Gesn.  Forte  etiam  ,  hoccpae  nunc  verius  cen- 
seo ,  poetice  dirtum  pro  ,  aeuue  Divos  atque  mortales  regit,  ut 
I.  4.  12.  II.  >8.  3--  et  alibi.  unvs  graviter  claudit  sententiam.  Ce- 
terum  numerosam  verborum  collocalionem  observent  tirones  in 
hoc  versu. 

v.  49  —  52.  Immani  virium  robore  istos  valuisse  ,  declarat 
poeta  per  consecjup ns ,  ipsum  Jovem  exferritum  fuisse  istorum 
mnlitior.ibus.  Supra  II.  12-  7.  unde  periculum  fulgens  conire- 
muit  domus  Saturni.  Sil.  IV.  377.  Quantus  Phlegraeis  telluris 
alumnus  in  arvis  movit  signa  AHrna*  ;  cotjlumque  extenuit  ar- 
mis.  Sidon.  VI.  15,  trepidum  spectabat  Phlegra  Tonantem.  — 
Juventus  horrida ,/ truci  adspec tu  et  vasto  corpore  ,  TtKtxpix ,  irfi- 
mania  monstra  ,  Ovid.  Fast.  V.  35.,  etiam  novo  armorum  gene- 
re ,  arborum  truncis  ac  saxis  ,  quibus  Decs  impeierent,  terribilia 
monstra.  —  Fidsns  brachiis ,  brachiorum  multitudine  vasti  ro- 
boris  symbolo-  Erant  enim  moXttnif^tfs ,  ezxroyythss  ;  milln  mani° 
bus  armat  eos  Ovid.  Fast.  V.  37.  Expressit  autem  poeta  Homeri. 
Ca  ,  (II.  XII.  135.  )  ces  a.}X  Tii  y^e  ip  s  o  o  i  xtnoiS'rts  i$;  (hrp<pi. 
—  5».  Olum  et  Ephialten,  Aloidas,  fratrum  adpellatione  a  poe*3 
desic;nari ,  dnoent  seqq.  Nam  hi  tendebunt ,  nitebahtur  Pelium 
montem  Olympo  imposuisse  ,  impnnpre.  Homer.  Od.  K.  114.  "Off- 
oxv  tit  OvKjUwd  (At [AXOa.V  Seuev,  a\>ri\  tm  Oooy  TlfiKiov  eivooiQvK* 
Xov,  iv  oufxvt-V  ttfA.jia.Tos  sif).  Conjuratos  coelum  rescindere  fratres 
de  iisdem  Virg.  Ge.  I.  2^0.  Etiam  apud  Apoliod.  I.  6.  2.  EphiaN 
Je.s  occurrit  inter  Gigantas.   •—  opaco ,   saltuostp. 


—        1IO        — 

V.  5V  sau-  Necjue  tamen  cjuidijuam  temerarii  isti  adsultus  va- 
luere  adversus  \im  Dec.rum  pnulenter  oppusiiam.  Egregie  ao 
tnagnifice  prorsus  hune  locum,  qui  ornatus  poetici  capac-issimus 
erat  ,  a  poeta  trar-tatum  esse,  cjuis  non  sentit  ?  Hoc  autem  potis- 
simnm  effectum  dt-dit  desc  rijitione  pugije  per  partes  facta.  Jam 
ciuum  Minerva  rei  bellicae  ,  cjuatenus  liaud  vi  (id  cjuod  Marti* 
pToprium  tst)  6ed  e.vplorata  aC  provisa  ratione  administratur , 
praeses  dea  habeatur ,  sane  consentaneum  er;,t  ,  praecipuas  ei  in 
igtd  pugna  advtrsrs  Gigantas  ,  cjui  soli  virium  robori  confidcbant, 
partes  a  poetis  tribui.  Cf.  Hygin.  f.  150.  Sidon.  Carm.  VI.  17  s<jcj. 
Unde  tt  peplo  in  Panathenaeis  magnis  ipsi  consecr.ito  ,  inttxi  so- 
lebant  res  a  Mjnerva  in  pugna  cum  Tifanibus  etGigantibus  cgre- 
gie  gestae.  Palladiae  teccOntur  in  or  diac  pugnae ,  magna  Gi- 
qanteis  ornantur  pepla  tropaeis,  Virc.  Cir.  29-30.  Adiie  Apol- 
lod.  1.  6.  2.  —  De  Typhoeo  scn  Typhone  vid.  Hesiod.  Thcoq. 
821.  Apollod.  I.  6.  3.  ibicjue  Hes  n,  Vulgarn>r  cpiidem  narratio  di- 
versum  a  Gigantibus  monstrum  facit  Typhoea  ,  cjnod  posf  de\i- 
clos  demum  Gigantas  in  eorum  ultionem  a  Terra  procreatum  , 
itidemcjue  a  Jove  fuimine  proslratum  est ,  ut  apud  Apollod.  1.1»  { 
sed  ct  Pindarus  Pyth,  V-Ill.  20.  infer  Glg;ntas  recenset ,  cpem 
Noster  seouitur  h.  1.  Adde  V irg.  Cir.  yi.  cjui  plane  cum  Nostro 
facit,  Tvphonem  a  Minerva  deletum  memorans :  Additur  aurata 
dejectus  ciispide  Typho,  qui  prius  Ossaeis  constcrnens  aethertt 
saxis&Emathio  cehum  duplicabat  vertice  Olympum.  Imposita 
ei  Sicilia,  secundum  Pind.  Pyth.  I.  29.  Aeschyl.  Prom.  3t>5.  vt 
alios  ;  juxta  Hcnscrum  autetti  (II,  /5.  783.)  et  inde  Vifgil.  Aen. 
IX.  716.  Inarime.  Yid.  omnino  Stanl.  ad  Aesehyl.  1.  1.  et  Heyn. 
ad  Virg.  Aen.  III.  678.  —  Mimania  Grgantem  commemorant 
Eurip-  Jon.  21  ",.  Seneca  Ht-rc.  fur.981.  (saevit  horrendum  Jllimas.) 
*frkey»'Xiov  adpellat  Apollon.  Rh.  I II.  1227.  Telluris  alumnum  Sil. 
IV.  278-  qui  idem  Procbyttn  ir.sulam  ei  injertam  ait  XII.  147.  A<!  = 
dc  Claudiun.  F».  P.  III.  3$7,  —  54-  Por^hyrion  statu  minaci, 
craphi.^e  pro,  Porpl  yrion  tninex ,  truculentus ,  atrox.  Ad  altitu- 
dinem  ejus  pleviijue  referimt ,  docte  uuidem  et  exciuisito  rcv  mi- 
r^tci  poetarum  osu  ,  Bed  minus  adpcsito  h.  I.  Alterum  enim  multo 
iviayeoTf^bV.  Porphyrionem  vastissimae  molis  et  roboris  gigantem 
refbrt  Apollod.  loco  saepius  laud.  rf.  Pind.  Pyth.  1).  15  et  22.  u!ii 
fi&oiXevs  TiydvraiV  adi  ellatur.  De  Ehoeto  cf.  II.  19.  23.  —  Ence- 
ladus  diversum  a  Typhoeo  monstrum  ,  cui  Aetna  secundum  ^  irg. 


—      111      — 

Aen.  lili  i78.  (quocum  facit  Qui.it.  Cal.  XIV.  5$2.  et  Lucil.  Aetn, 
70.)  iui  1.0  ita.  A.  Minerva  eum  prostratum  meniorat  Eulp.  Hero. 
fur.  908.  Quin'.  Cal.  1.1.  Aclde  Apollod.  I.  6.  2.  cvulsis  truncil 
j&culator  uudux ,  docte  pro  ,  truncos  arborum  radicitus  evuls  s 
a.i  coeluin  aud  cter  jaculans.  &(«>«  r,fA.fXiVai  adversas  V  os  jactas 
iiiemorat  ^polTocT.  1.  i.  —  j7-  ruente\t  irruentes,  temeraria  au- 
dajia  (nam  ruentes  temeritaTiS  adjunctam  notionem  habet  ;  3)ene 
Schol.  ijjconsiderate  venientes")  adgressi  Pailada  ;  pro  quo  signiii- 
canti  s  poeta  aegida  Pall.  posuit ,  quo  insignitior  esset  Gigan- 
tu;n  temeritas  ,  propter  Gorgonis  caput  ,  aegidi  insertum.  Jam  ae- 
gis  ,  utrum  de  thorace  an  de  clypeo  h.  1.  sit  accipienda  admodum 
difficile  arbitror  ,  pro  explorato  statuere.  Ad  clypeum  fere  refe- 
runt  ,  propter  epith.  sonantem  (cjuod  explicant  telorum  impulsu 
coucussam  ,  tela  Gig.  exeipientem)  cjuae  levis  admodum  ratio  est, 
quum  idem  ,  iclque  magis  poetica  ralione  ,  ad  thoracem  reff  rri 
cjueat.  Quod  diserte  faeit  Quint.  Cal.  XiV.  456.  1 ,6  p  a.  %  *  $  u'~ 
yis  »*"*«*  »  s  p  1  <st-/}  3  s<s<s  iv  iv»<s<S'A"t  Unde  et  arnusona  eadem 
Dea  Val.  Fl.  T.  74.  et  *eg,  sono  fera  pectore  Vlrgo  eidem  IU.S8- 
dicta.  Ac  thorace  in  hac  pugna  Minervam  indutam  designat  Lu- 
can.  IX.  655.  colort-m  e  Nostro  forte  mutuatus,  coeloque  timente 
olim  Phltgraeos  ,  st.mtes  serpente ,  Gigantas  ,  erexit  montes, 
bellumaue  immane  Deorum  Pailados  in  rnedio  confecit  pectore 
Gorgon.  In  reiicjuis  tamen  poetarum  locis ,  cjuae  de  ista  pug'ia 
agunt  ,  praestat  de  clypeo  capere.  De  quo  hoc  cjuocjue  loco  co- 
gitamlum ,  si ,  cjuod  maais  poeticum  sit,  secjuaris.  Soilioet  nota 
imagine  poetica  Pallf.s  intentat  ,  cjuatit  (  Homer.  II.  p,  50,5,  Tt]v 
5'  Inlvuhv  sc.  aegidi)  clypeum  alte  sublatum,  (cf.  VaJ.  Flaoc.  Vf. 
396  scjij.  )  ad  terrorem  incutiendum.  Jam  intentatum  Gigantibas 
clypeum  docte  poeta  designat  a  sonitn  ,  cjui  e  clypeo  impetuose 
protento,  eliditur.  Sic  apud  Hesiou.  Sout.  343.  Mirtefva  «/>/$' 
«Ivaasis/  ,  unde  tellus  contremiscit  ,  tt  Aegaeon  apud  Virg.  Aen. 
X.  568»  strepit  clypeis  ,  non  invicem  collisis,  sed  fortiter  Jovi 
objectis.  Possis  etiam  ,  quamquam  paullo  sahtilius,  ad  serpentum, 
Medusae  cap.ti  innexarum,  sibilum,  inter  commovendum  editum, 
referre.  —  hinc  avidus  stetit  oet.  Docte  variavit  orationem  poe- 
ta,  quae  vnlgari  modo  ita  procedebat :  quid  efficerent  isti  adver- 
sus  Palladem  ,  Vulcanum,  Iunonem,  Apollinem  ?  Vulcani  quoqu- 
magnas  in  Gigantomachni  partes  fuisse  arlparet  ex  Apoll.  Rhod. 
1J.I.  2J4.  ubi  eum  4'Asy^«;'jj  jgeK/uqera  $r>icT*7!  Sc?l  curru  excepissv 


—         112         — 

r.arratur.  Apud  Apollod.  I.  6.2.  Clytiiim  /AvSpors  ferif;uncle  Eoet- 
tig.  satis  acute  to  avidtu  ad  candentts  ist rs    f-rri  massas,  corpo- 
ra  depascentes  ,   refert.   Vel  sic  tamen  de    Vulcarii  ardore  pngnan- 
tli  (ut  sit  ,  aridus  pttgnae,  X/Aa/o7'.-cvo«  hjc*«' /xoio  \.  c.  Horn.  H-  "/• 
i33«)  accipere  praestat.  —  matrona ,  w&rna,  cum  vi  ,   iru.isi  sola 
sua  majestate  opposita  Gigantas    reprtss-  rit.  —  60.  s<jq.  Apollo. 
Designat    htinc    poota    per    doctas  ,  ut    ita  dieam  ,  ambaqes  ,  quai 
omnino    amat,    atcruc    adeo  ambitiose   sect.itur  poesis  lvrica.  Secl 
miras  super  hac  digressione  arptutias  captarc  videas  intpp.  Lineas 
hujus  loci  dttctas  esse  e  Pind.  Pyth.  I.   74-  At-'*/e  ireei  &uKoi  £vi<*- 
cxv  <J>o7/3f ,  llu.fvu.oa>  re  y.^avuv  KxaTahliv  <pihia>v  ,  observarunt  jam 
alii.   E    Nostro    profecst  Stat.  Thtb.  II.  696.  Phoebe  parens  ,  seu 
te  Lyciae  Pataraea  nivosis  eccercent  dumeta  jvgis,  seu  rore  pu- 
dico  Caitaliae  JlavoS  amor  esi  tibi  mergere  crines.  — 60.  Arcus 
perpehnim    gestamen    Phoebi.    Eurip.   Alc.    41.  ZiJfofirt   </fi  ruvrct 
fiot<Jrx£eiv  s/Uoi'.  Unde  'Afyvf>'ro^o(  simpliriter  dictrs  ;   veluti  Hym„ 
Merc.  318- Cf.   I.  2i.li.  Porphyrioria  ab   Apollihe  confossum  me- 
morat  Pind.  Pvth.VllI.  24.  —  61.  Apollinem  De'phicnm  omatius 
exl'ibuit    Noster  uuam  Pindarus  1.   1.    Casfalia  fons    in    jsgis  Par- 
nasi  ,  Apollini   saoer.    J  am   pro  ,    cjui  ParAasum  ,  seu  Delphos  te- 
ret  ,  suavior  imago  est :  crui   rore  puro  ,   fonte    Cast.   limpido  lava- 
tur  ,   et  pro  hoo  specialiori  idea  ,  crines   solutos  ,   promissos  ,  flu- 
entes  ,    lavit    ut   declaretnr    Apollinis    juventas.    Infra   IV.  6.    26. 
Phoebe ,    qui   Xantho    lavis   arnne  crines.  —    62.  Qui  Lvciam  e? 
Delon  tenet.  Conjmvxit  haec  utraciue  poeta  ,  'juoniam  Apollo  hinc 
inde  commeare  fingebatur.  Serv.  ad  Virq.  Aen.  IV.   ] 44*  „Constat 
Apollinem  sex  mensibus  hyemalibus   apud  Pataram  ,  Lyciae  civi* 
tatem  dare   responsa,  unde  Patareus  Apollo  (<  f.  Lyoophr.  920.) 
dicitur,  et  sex  mensibus  aestivis  apud  Delum."  Dumeta  non  tam 
ad  nemora,  Apollini  sacra ,  cjuam  potms  ad  naturam  istius  regio- 
nis,  cjuae  saltuosa  est  atcjue  adrlivis,  adrorr.modate  memorata  exi- 
stimem.     —    natalem    silvam    in  Cyntho ,    mo  lte  Deli.  Nataie/n 
Delon  habes  I.  21.  10.  Res  notissima.  —  64-  Haec  declarative  sub- 
jecta  ,   ita   ut  Dehus   ad    natalem   silvam  et  Patareus  ad  Lyciao 
dumeta  referatur.  De  Pdtara  videndi  Strabo  XIV.  p.  45S>  etMe- 
la  I.  15. 

v.  65.  Deducta  ex  antecedentibus  sententia:  Vires ,  consilii 
cxpertes,  prudentia  destitutas,  inconsulte  adhibitas  ipsa  mole 
sua  ,  magitudine  sua  ruere ,  praecipites  dari,    corrnere,  aegre  sa- 


—       n3      — 

stentari  ,  'V»>f/i\  «'/wa3/;s  icoXkclitls  t!ktsi  fihxfi/jv  Eurip,  apud  Stob. 
Plor.  Grot.  p.  207.  Laudant  et  Pindari  1'yth.  \  III.  19.  Bia  5»  Kx\ 
/ufV«Aau^ou  eofxhev  ev  %£ ovoo.  —  66.  Contra  vim  prudentia  tem. 
peraiam,  hominem  potentia,  qua  pollet ,  sapienter ,  rnoderate 
utentem  ,  Dii  in  majus  provehunt ,  augent  ,  extollunt,  successum 
ejus  conatus  habere  jubent.  Peragit  tranquilla  potestas  ,  quod 
violenta  nequit,  Claudian.  Cons.  Mall.  289.  —  Vires  ,  paullo  du- 
rius  positumpro,  homines  violentos,  propter  adposita  animo^  mov. 
—  odere ,  graviter  in  eos  animadveitunt,  puniunteos,  qui  ani- 
mo  movent,  moliuntur,  concipiunt,  atcpe  exsequuntur  adeo  omr.e 
nefas ,  nefaria  quaevis  ,  nihil  non  ex  animi  lubidine  ,  agentes  ; 
verbo,  vfitfgovTxs.  Egregie  in  hanc.  rem.  Eurip.  Orest.  705.  Ka/ 
vttZi  yaef  evTxSuax  Trpor  fiixv  xo$l  efix\^ev  t'!-/)  S'  txvSis ,  ?tv  %xh£ 
»c'S«.  M  /  0-  ?7  y  «  f  C  3  e  «  s  t«S  u  y  «v  *  p  0  3  u  ju  /  »  5  ,  y.iaovoi 
5'  uitoI.  Brevius  idem  Hel.  909.  f/.ioet  yxp  o    Ssos  tjji»  fiizv 

v.  69-  Sequuntur  exempia  v/ifeoos  graviter  a  Diis  vindicatae* 
ad  illustrandam  vv.  68-  69.  sententiam  adjecta.  Summum  autem 
vfipetMS  genus  ponit  poeta ,  impietatem  adversus  Deos ,  diversis 
modis  proditam.  Si  poeta  substitisset  in  his  :  testis  centim.  Gy. 
ges  ,  expertus  est ,  novit  ,  /u«'3?v  (Pind.  Pyth.  S-  16.  in  eadem  sei- 
tentia)  satis  gravitatis  erat  ex  enuntiationis  brevitate  in  transitu  -, 
sed  extenunvit  eam  adjectis  ,  mearum  sente.ntiarum  ,  quibus  ni- 
mis  pedestrem  orationi  formam  induxit,  Gyges ,  Cottus  et  Bria* 
reus ,  Centimani ,  Coeli  et  Terrae  filii,  a  patre  in  Tartara  cLtru- 
si ,  indeque  a  Jove  ad  debellandos  Titanas  reducti ,  hiscpae  in 
Tartarum  conjectis  custodes  adposisi.  Vid.  Hesiod.  Theog.  inde 
a  v.  617.  Sed.  h.  1.  iterum  satis  manifestam  cosmogonicarum  ista- 
rum  fabularum  deprehendere  licet  confusionem  ,  qua  Centimani, 
qui  multo  antiuuiores  sunt ,  et  cjuos  a  partihus  Deorum  stetisse 
perhibent,  cum  Gigantibus  rebellihus  permiscentur.  Similiter  Bri- 
areum  intcr  Gigantas  retulit  Virg.  Aen.  X.  563.  sqq.  Orion  no» 
tus  tentator  Dianae  ,  famosus,  infamis  ob  tentatam  a  se  Dianam. 
Tentare  ut  gr.  ^ei^uv ,  verbum  necjuitiae  ,  ut  Tibull.  L  3.  73«  cf 
Abresch.  Lectt.  Aristaenet.  p.  18.  Diana  integra ,  illaesa  pudici- 
tia  ,  perpetua  virginitate  gaudens  ,  «yro  ,  ut  in  eadem  fabula  Ho- 
mero  audit  Odyss.  t,  i«o;  delectnm  adeo  h.  I.  epitheton.  — 71. 
sagitta  virginea ,  virginis  ,  et  hoc  pro  tenui ,  ejus  sag.  dnmitas  , 
Sufxefs ,  confossus.  Tof&S«jui'or  eadem  virtute  dicta  Diana  Eiuip. 
Hippol.  1451.  et  "A-fV  to|o'S«jocvo;  Aeschyl.  Pers.  8.5.  Ceterum  de 

II.  «rtnb.  H 


—      ii4      — 

Orionis  interitu  vulgarem  narrationem  poeta  h.  1.  sequitur;  alias 
causas  allegant  alii.  Vide  omnino  intpp.  ad  Ilygin.  fab.  195.  et 
Heyn.  ad  Apollod.  I.  4.   3-  p»  53« 

v.  73  Magna  hujus  loci  vis  est  ex  oratione  variafn.  Sequl  de- 
bebat :  Testes  mearum  senlentiarum  Gigantes  montibus  atq  ie 
insulis  obruti  ,  et  Titanes  fulmine  in  orcum  detrusi.  Terra  rnater 
dolet  injecta ,  grnece  pro  ,  se  injeotam,  impositam  ,  monstris  , 
filiis  suis ,  Gigantibus,  et  hoc  cnni  *x$si  pro,  terra  a  Diis  injecta 
est  Gigantibus.  Nam  Typhoeua  premitur  Aetna  ,  Co  Polyboetes, 
Otus  Creta  et  sic  porro.  —  74.  partus  missi  ad  Orcurn  ,  sunt  Ti- 
tanes,  qui  et  ipsi  Terra  procreati,  a  Jove  xxTur*pTapc»9svTEt;  res 
nota.  —  luridum  ,  pailidum  ,  perpelnum  Orci  epitheton.  —  75. 
Nec  levantur  unquam  isti  poena  ,  aeterna  temeritalis  expendunt 
supplicia.  Kxemplis  statim  hanc  poeta  sententiam  illustratam  sub- 
]icit.  Ignis  haud  peredit ,  exussit,  absumsit  Aetnen  impositam 
Typhotio  ,  docte  pro  :  Typhoeus  nunquam  Aetnae  moleJ  levatur, 
adhuc  sub  Aetr.a  iaborat.     Celer  e  natura  ignis. 

v.  77.  Tityus  aeternas  incontinentiae  suae  poenas  apud  infe- 
ros  luit.  De  Tityo  vide  ad  II.  14.  9.  IV.  6.  2.  Incontinentis  ,  ii- 
bidinosi  ,  quod  Latonae  vim  inierre  conaretur  ,  ideo  ejus  jecur  , 
lihidinis  sedem  ,  haud  relinauit ,  adedit  usque  ,  continuo  laniat 
ales  ,  vultur.  —  custos  additus  neyuitiae  ,  datus  ei  propter  ne- 
quitiam  suam,  et  hoc  pro  vulgari ,  adsidens  ei  ,  adhaerendo  ejus 
jecori  poenas  neqnitiae  ejus  irrogatas  exigens.  Custodire ,  ut 
tpfovpeyv  graecorum,  h.  1.  simpliciter  est ,  adesse,  lateri  adstare, 
CuStodis  instar.  Vid.  ad  III.  26-  6.  Jani  custodes  addi  dicuntur, 
proprij  vocabnlo ,  adjuncta  molestiae  ,  quam  custodia  creat,  no- 
tione.  Vid.  Drakenb.  ad  Sil.  II.  595.  Adde  Taciti  Ann.  IV.  67. 
Neauitia  de  libidinosa  intemperantia  h.l.  ut  passim  apud  poetas. 
Vid.  Rurm.  ad  Prop.  II.  4.  2.  —  Pirithous  comite  Theseo  ad 
inferos  descendit,  Proserpinam  inde  rapturus  (unde  amator  invi- 
diose  h.  1.  dictus  )  ;  sed  a  Plutone  prehensus ,  saxoque  adligatus* 
Vid.  Heyn.  ad  Apollod.  II.  5.  12.  p.  434.  Cf.  IV,  7.  28.  Cohibent 
constrictum  tenent  catenae.  —  trecentae  firmitatem  vinculorui» 
designant;  cx   quibus  adeo  sese   Pirithous  nunquam  expediat. 


ARGUMENTUM.  V. 


»*»■»%<%'»»*/»  ■ 


lhraates  ,  qnum  a.  U.  DCCXXXl '.  filiiim  ,  Pto- 
mae  detenlum ,   ea  lege  ab  siugusto  recepisset, 
ut  capfivos  et  signa  militaria ,   Crassi  et  An- 
tonii  cladibus  amissa  ,    sibi  restiiueret ,    huic 
famen    ut    satisfaceret ,     haud   prius    impelli 
poiuit ,  quam  ea  ab  Augnsio  ,  quem  in  Asiani 
trajecisse  ,  e/  «c?  Sj^riam  usque  pervenisse  sa- 
tis    constabat ,    bello    repetitum  iri  fama  per- 
crebruisset.  Eratis  annus  ab  U.  CDCCXXXIV. 
Ouae  res  etsi  ex  pactione  cum  Parthis  ita  es- 
sei '   transacta ,    Augustum    tamen,    quod  solo 
nominis  sui   terrore  Phraatem ,   ?etf  <?«  staret , 
adegisset ,    ita  sese  cxiulisse  constat ;  ut  ma- 
ximae  insiar  victoriae  restituiionem  istamha- 
buerit ,    ovationeque  et   arcu   iriumphali ,  c?e- 
nique  nummis  quae  celebraretur,   dignam  du- 
xerit.  Cf.  Dio  LIV.  8.  Haud  mirandum  igitur, 
rem  isiam  ma gnijice  ornari  extollique  a  poe- 
tis,    adeo  quidem ,   ut  Parihos  vere  subactos , 
terramqiie  ipsorum   in  provinciae  formam  ab 
Augusfo   redactam   ambitiose  jactent.     Hora- 
tius  itaque   novam  hanc  laudum  Augnsti  ma- 
ieriem  carmine  nobilitaiurus,  initio  statim  ani- 
mum  ita  rei  confectae  magnitudine  confusum 
affonitumque  ostendit .    ut  evidentiora  divini- 
tatis   Augusti  argumenta   vix  dari  posse  per- 
suasissimum  habeat ,    quandoquidem  is  ab  ho- 
ste  formidolosissimo ,   quae  maximi  antea  du- 
ces  magnis  amisissent   praeliis ,    absqne    ullo 
certamine  receperit.    Tum,  quo  exactior  mag- 
nitudinis  rei  fieri  posset  judicatio  ,  vivide  po- 
eta  declarat  ignominiam   turpi  Crassianorum 
militum  deditione ,    turpiusque  acta  servitutd 

H   2 


II  c»       — 


tcui  quam  Jacilc  adsuevcrint  ve?  inde  adpa- 
ret ,  quod  captivornm  quidam  ante .  quamtra- 
derentur ,  morte  volunlaria  hanc  infamiam 
redimerent,  vel  in  Parihis  occulte  remanerent, 
ut  Diol.  l.tradit)  Romani  imperii  majeslaii 
injiiclam  ,  quam  Auguslus ,  sa/va  ejusdem 
dignitate  absterserit,  armisqne  ,  quae  jampri- 
dem  aSenatu  ideo  movenda  fuissent,  vindican- 
dam  siatuerit ;  captivos  humili  redemtionis 
conditione  liberandi  indignum  reique  publi- 
cae  damnosum  existimans.  Generosum  kunc 
Augusti  sensum,  quo  incalescil  aique  dejigitur 
poetae  ,  patriae  amantissimi ,  animns ,  Regn- 
li ,  eadem  olim  de  captivis  statnentis ,  gravis- 
sima  oratione  explicuit.  Atque  in  /tac  quidem 
sententiarum  conversione  ,  tacitaque  Augusti 
cum  Regulo  ,  venerando  priscae  disciplinae 
exemplo ,  comparatione ,  qua  nihil  blandius 
aut  ad  Augusti,  disciplinae  serverissime  re- 
gundae  CSueton.  Aug.  c.  24.)  itidem  intenti , 
laiides  excogilari  poierat  illustrius ,  singula- 
re  prorsus  poetae  cognosciiur  artijicinm  ,  qno 
praeterea  Jieri  non  potuit ,  quin  sentcntiae  , 
Regiili  ore  prolatac,  majorem  vim  ac  gravi- 
tatem  adqnirerent.  Regnat  omnino  per  totum 
carmen  spiritns  vere  Romanus  ,  sententiarum 
visor  robiistissimus  ,    enuntiaiionis  brevitate 

o 

insigniter  adjutus;  eloqimtioque  argumenti 
gravilati  aptissima  ,  ut  absolutissimis  illud 
Romani  ingenii  monimeniis  jure  accensendum 
sit.  Ceterum  quad  poeta  Britanniam  ab  slu- 
gusto  perdomitam  aii '■  ,  optime  lioc  illustratur 
Slrabonis  loco  ;    (7/^.  p.  108.)   Nuri  (isV   toi   tcoV 

SvVXCTTblV   TIVSC,    Tb'jV  UVToSl  /TQSOfisVffSCl   XXI  SeQXTeixiC. 

y.xTX?t.evxox\Levoi  TV[V  tqoc  Kx)/Txq%  tov  2efix<TTov 
ipiXixv ,  dvx$v\iixTx  ts  UVe%V]/.XV  EV  TW  KtfTT/noX/oo , 
%x\.  oheixv  Q-ysYov  TfxqefuvxTxv  toic  'PwfMfio/s  o\v\v 
tpjv  vij&ov. 


—       H7       — 

Ad  notationes. 

v.  i.  Splendida  atque  augusta  rei  imago:    Divisum  cum  Jove 
imperium    Divus  Augustus  sortitus  est  ,    iile    coelum    moderatur  , 
huic     orbis    terrarum    cura    suscepta  ;     hujus    nnmen    praesens 
venerari   licet  ,      illius    certis   tantum    signis    cognoscere    datur. 
Jovem    tonantem  ,     e    tonitru    ac     fulmine    credidimus   do^io-ras , 
persuademur,    ut   in   coelo    eum   regnare   credamus.     Eadem    ar- 
gumentatione    Lucan  III.    319.  20.  a  Schol.   Cruq.  jam  laudatu."  ; 
sortisque  Deorurn  ignurum  mortale  genits   per  fulmina  tantum 
sciret  adhuc  coelo  solum  regnare  Tonantcm.  —  2.    Augusti  con» 
tra    numen    certius    utpote    praesens ,     in    terris    versans  ,     quod 
oculis  contingere  datur  ,    Ssos  e'i:i<pxvrjs ,    tutella  praesens  Italiae. 
ut   de   eodem   IV.   14.   43.     Solennis    haecce  poetarum    Augustei 
aevi  adulatio.     Ovid,  Fast.  II.  l3o.  iam  pridem   tu    pater   orbis 
eras.     Hoa  tu  per  terras  ,    quod  in  aethere  Jupiter  alto  ,  nomen 
liabes;    hominum   tu   pater ,    ille   Deurn.    Idem  Trist.  IV.  4«  *9* 
eodem  plane  orationis  colore  et    sententia:    Causa   tua  exemplo 
superorum  tuta  duorum  est ;   quorum  hic   conspicitur  ,  creditur 
ille    Dens.   Valer.    Max.    Praef.    extr.     Quo  cetera  divinitas  opi- 
nione    colligitur,  tua  praesenti Jide  paterno  avitoque  sideri  par 
videtur.      Huc     quoque     insigniter    facit    carmen     Ithyphallicum 
apud    Athen.    VI.    p.     253-    in     Demetrium    Poliorcetam    inde    a 
v.    15.    xhXoi    fxsv    0    p.x/.oxv    yxp  dzss%ovo-tv    Ssol  ,     vt    otx  s!<siv    r\ 
ovst     T.goosy^ovaiv     qyJv     ovSe      sv     og      $s       wx^oVT       o^oi>jj.ev. 
Cf.    Toup.  ep.  crit.    p.  174.  Iam    divinam  potentiam  suam  Augu- 
stus    adseruit,     deusque   habebitur ,     postquam   solo    nominis    sui 
terrore  Briiannos ,   Parthos^ue  ,  qui  soli   defueranf,  imperio  Ro- 
mano   adjecit  ,     eos    devicit ,    sicque    totum  terrarum  orbem  sub- 
egit.     Ad   rem    Ovid.   A.   A.   I.  177.    JScce  parat    Caesar  domito 
quod  defuit  orbi  addere  :  nunc   Oriens  ultime  noster  eris.  Parthe 
.dabis  poenas  :     Crassi  gaudete    sepulti.      Ceterum    rem   Noster 
mirum     in     modum     auxit  ,     magniuceque    exomavit,     ex   aeta- 
tis   suae   more  ;    vid.   Argum.    Persae   graves ,    timendi  ,    infesti 
nomini   Piomano;   ob    clades   sub    Crasso  et  Antonio   ab  iis  acce» 
ptas. 

v.  5.  sqq.  Omissis  Britannis  immorotur  unice  poeta  victo- 
riae  de  Parthis  reportatae  ,  utque  speciosior  magnitudo  rei 
tssef  »     persequitur    atque     exaggerat    ignominiam    cjiesis    exer- 


—     ns     — 

citibus,  militibuscjue  turpiter  sese  dedentibus  ,  turpiuscjue  in 
ista  captivitate  viventibus  ,  nomini  Romano  inustam  ,  cjuam 
sola  imperii  sui  majestate  ,  rerumcjue  gestarum  fama  Augustus 
aboleverit.  Commotum  atcjue  incensum  indignitate  rei  poetae, 
patriae  amantissimi  ,  animum,  praeclare  decet  commotior  atcjue 
per  interrogationes  praecipitata  oratio.  —  Adeone  miles  Crassi, 
civis  Romanus  sub  Crasso  stipendia  merens,  sui  oblitus  est  , 
itane  a  majorum  virtute  de^eneravit  ,  ut ,  imi  mortem  pro 
patria  oppetere  debuisset,  turpem  deditionem  honestae  morti 
praeferret,  eoque  prolaberetur  infamia  ac  dedecore  ,  ut  maritus 
ducta  conjuge  barbara,  externa  ,  eacjue  e  populo  Romanis  infestis- 
simo  ,  viveret ,  ut  matrimonium  cum  Parthica  fcmina  iniret  ? 
Probrosum  enim  atcjue  injustum  habebitur  civis  Romani  cum 
externa  femina  conjngium.  Forte  in  vixit  vis  est ;  cjuasi 
vitam  suam  isto  conjugio  redemerit  miles  Rom.mus.  Ita 
am  Schol.  Crucj.  ,,uxores  a  victorihis  acceperunt  ,  ut  vitam 
mererentur."  Cf.  v.  87.  —  6.  et  in  hostili  terra  ,  tancjuam 
in  propriis  sedibus,  aetatem  egit,  ibi  consenuit.  Anni  enim 
XXXIII.  post  Crassianam  cladem  edfluxerant.  Hostes  soceri , 
quam  graviter  atque  invidiose  !  —  Arvorum  cultui  ,  omnino- 
cjue  servitiis  agrestibus  captivos  olim  adhibitos  fuisse  cjuamcjuam 
haud  negem;  majorem  tarnen  movet  indignationem  ,  si  Ro- 
manos  milites  in  Parlhorum  gentem  ac  familias  adscitos , 
tancjuam  novos  colonos  in  nova  sede  arvis  colendis  operam  dare 
cogites,  Hinc  etiam  graviter  adjectum  sub  rege  Medo  ,  Par- 
thorum  regis  jugo  ,  servitio  adsuefacti ,  cjuum  in  libera  rep- 
antea  vixissent.  Atcjue  ita  facile  perspicitur  ,  graviorem  ignaviae 
notam  adspergi  mihtibus  ,  antea  virtute  belbca  laborumcjue  to- 
lerantia  inclytis  ,  unde  cum  delectu  Jllarsum  et  Appulum 
ponit  poeta  pro  fortissimis  Romani  exercitus  miiitibus.  Genus 
acre  virum ,  Marsos  vocat  Virgl.  Ge-  II.  167.  cf.  II.  20.  18. 
imnc  in  otio  ajmd  Parthos  senescentibus  ,  captivitatiscjue  con- 
tumelias  aecjuo  animo  fercntibus.  — -  7.  Pro  Curia  inversiaue 
mores  ,  docta  ,  Horatiocjue  familiari  ratione  dictum  pro :  o 
invcrsos  Curiae  mores !  cjnantum  inversa  est,  descivit,  deflexit 
Curia  ,  Senatus  (ut  11.  1.  14.  )  a  pristinis  moribus  ,  ab  anticjna 
majestate  ,  cjui  tam  lente  fanti  dedecoris  infamiam  per  tam  lon- 
gum  annorum  deoarsum  suslinere  potuit,  adeo  cjuidem,  ut  ne  bel- 
lo  cjuidem  eam  vindicandam,  armiscjue  captivos  redimendos  statue- 


—       ii9      — 

rit.  Alii  disjungunt  posterius,  inversosque  s.  i»nmutato3  militum 
mores  a  majorum  disoiplina  deilexos  intejligunt  $  quae  rlura  admo- 
dum  est  ratio  ,  etsi  ad  sensum  totius  loci   satis  arlcommoda. 

v.  10  —  12.  Obliti  ac  prorsus  immemores  patriae  suae".  pro- 
pter  diuturnam  ipsorum  captivitatem.  Forfe  tamen  cum  vi  :  in- 
digne  se  populo  principe  ,  rep.  Romana ,  cujus  olim  civcs  essent, 
gerentes,  obliti  se  cives  Romancs  csse.  Jam  principatum  ac  di- 
gnitatem  populi  Romani  docte  specialibus  adumbratam  dedit 
notionibus.  Ancilia  memorantur  h.  J.  tanuuam  fatalia  aeternitatis 
imperii  R.  pignora.  Res  satis  nota  vel  <:x  Ovid.  Fast.  III.  373 
S4'I"  ""*  nominis ,  quod  e  populo  essent,  virtute  bellica  conspi- 
cuo.  —  togae ,  dignitatis  ipsorum  pristinae,  quod  liberae  reip* 
cives  fuissent.  Toga  enim  proprium  Romanorum  civium  gesta- 
men.  Eadem  virtute  Virg.  Aen.  I.  282.  Komanos  adpellat  rerum 
dominos  gentemque  togatam.  Hinc  togae  honor  Silio  VI.  393- 
simpliciter  toga  dicta  ,  quae  bonori,  decori  est  ea  amicto-  Ad 
Antonium  Nostri  verba  traH.uxit  Flor.  IVr.  u.  Qui  patriae,  nomi. 
nis ,  togae ,  fascium  oblitus ,  totus  in  Cleopatram  ut  mente,  ita 
animo  cultuque  desciverat.  —  11.  Vestae  aeternae ,  cujus  ignes 
aetemi ,  h.  nuncjuam  exstinguendi,  et  ipsi  Romam  aetemam 
spondebant.  —  12.  Augetur  facti  invidia,  quod  ita  se  gessissent 
incolumi  Jove  Capitoiino  ,  quod  augustius  dictum  pro  ipso  Capi- 
tolio,  arce  imperii,  et  incolrmi  urbe  lioma  ,  utrumque  pro  vul- 
gari ,  stante  republica  ,  re  Romana  integra. 

v.  i3«  Scilicet  hoc ,  ne  turpem  deditionem  Romanus  miles 
spe  redemtionis  honestae  morti  praeferret,  ne  militi  spes  alia 
salutis  nisi  in  armis  esset  ,  caverat ,  r.avere  studuit  ,  hoc  decle- 
cus  a  pop.  Romano  prohibere  voluit.  Pro  Regulo  docte  et  signi- 
ficanter  est  mens  provida  Reguli ,  prudentia  Reguli ,  qui  aivimo 
facile  praevideret ,  quantum  detrimenti  redundaturum  inde  foret 
in  rempublicam.  Omnino  peclestris  ratio  ernt :  Prudenter  ,  sa- 
pienti  consilio  Regulus  dissuasit  conditiones  cet.  —  14.  Dissen- 
tientis ,  dissentiendo ,  eo  quod  dissentiret  conditionibus  (tertio 
oasu)  graece  pro,a  conditionibus,  dissuadendo  conditiones,  quas 
Romanis  Carthaginier.ses  de  permutandis  captivis  ferrent ,  negan- 
do  captivos  redimi  debere.  — foedis  non  per  se,  poterant  enim 
aequissimae  esse  (et  erant  utique.  Sil.  VI.  485.  Exposcunt  Li- 
byes ,  nobisque  dedere  haec  referenda ,  pari  libeat  si  pendere 
bellum  foedere ,    et    ex   aequo  geminas  conscribere  leges.);  sed 


—  1 2U         — 

cjuia  indignum  nc  tarpc  Roinano  nomini  censebat ,  czptivos  redi- 
mi.  Vix  enim  respectu  Reguli  foedas  dixit  poeta  conditiones,  tfui» 
bus  foeda  ipsi  proposit.i  essent  supplicia  ,  si  re  infecta  Carthagi- 
nem  rediisset.  —  dissetit.  exemplo  ,  cjui  exemplum  exstare  nole- 
J>at,  cjuod  tracturum,  adlaturum  esset  perniciem ,  quocl  pemi- 
olosissimum  esset  in  venient  futurnm  aevum,  ad  omnem  posteri. 
tatem.  Vulgaris  sententiarum  junctura  erat:  dissuasit  conditiones, 
nt;  ita  exemplum  posteris  proponeretur ,  reip.  funestissimum,  vel, 
negavit  recipiendas  conditiones ,  foedas  quippe  pessimique  ad 
posteros  exempli.  —  17.  Si  captivi  redimerentur,  Pro  quo  inversa 
oratione  est  :  Si  non  periret ,  in  captivitate  retinendam  Senatus 
judicaret  captivam  pubem ,  captos  milites  ,  immiserabiles  ,  abs- 
que   miseratione,  indignos  quorum  quisquam   misereretur. 

v.  18.  Singnlare  prorsus  poetae  artitlcium  est ,  quo  obliqua 
oratio  subito  erigitur,  ad  rectamque  convertitur;  cjuo  sane  ad 
commovendos  legentium  animos  vix  efficacius  quidquam  cogitari 
poterat.  Habet  autem  ipsa  Reguli  oratio  miram  gravitatem  ac 
SeivorqTx  ad  concitandam  augendamque  in  audientium  animis  in- 
dignationem  ,  qua  ipsum  acoensum  concisae  abruptaeque  senten- 
tiae  insigniter  produnt.  Vidi  signa  et  arma  adfixa  del.  et  dere- 
pta  milit.  Etiam  hic  confusus  rei  gestac  orclo  egregie  decet  com- 
motum  Reg.  animum.  Vulgare  erat  :  Vidi  arma  et  signa  milit. 
Rom.  derepta  suspendi  delubris  Punicis-  De  veteri  ritu,  signa 
atque  arma  hostibus  erepta  in  templorum  fastigiis,  donarii  loco, 
suspendendi  res  vulgatisjima.  Vide  doctam  Stanleji  notam  ad 
Aesch.  Agam.  587.  p-  8li. —  sine  caede,<^a\  milites  Romani  non 
occisi,  sed  in  turpissimam  deditionem  concedentes  per  summam 
ignaviam  sibi  eripi  passi  sunt.  Atque  hoc  extremum  erat  flagi- 
tium  ,  quod  omnem  miserationem  discuteret  ,  atqne  morte  adeo 
pnniretur  apud  Romanos.  Magnam  vim  habet  illud  repetitum 
vidi ,  quae  ipsa  collocatione  augetur.  —  21.  Vivide  adumbratur 
deditionis  infamia  ,  memoratis  speciatim  brachiis  tergo  in  ter- 
gum  retortis,  restrictis,  idque  civium  cjuondam  Romanorum,  #• 
berorum  adeo  (cjuod  docte  ad  tergum  transfertur)  nunc  turpiter 
servientium.  Ultima  haec  praeclare  ad  invidiam  augendam  ad- 
posita.  De  more  captivorum  manus  et  braehia  a  tergo  revinci- 
endi  vide  Lamb.  — -  23.  Vidi  Carthaginienses  in  summa  securita- 
te  degentes,  ex  contemtu  yestri  ,  cjuos  cjnidem  a  se  fractoj  op- 
pressoscjue ,  ignominiam  vix    unquam    ulturos    existiment.    Secu- 


rit.-ifem  designant  portae  Carthr.ginis  non  amplius  clausae  ,  metu 
vicini  hostis;  quod  paulloante  factnm  erat,  Regulo  victoris  exer- 
citus  sui  terrorem  acl  Carthaginem  usfjue  perferente.  Apertis  otia 
portis  simiiiter  Noster  A.  P,  199.  —  «4-  et  arva  nunc  tanquam 
in  pace  coli ,  quae  modo  populata  erant  Marte  nostro  ,  a  militi- 
bus  nostris.  Etiam  haec  ad  summam  Carthaginiensium  seouritatem 
declarandam  adjerta  puta.  Gesnerus  tamen  verba  Marte  nostro 
tid  utramque  sententiam  pertinere  existimabat  ,  hoo  sensu:  Vidi 
arva  Marte  nostro  ,  a  militibus  nostris  populata,  Marte  nostro, 
ab  iisdem  militibus  nostris,  jam  captivis,  coli;  quae  quidem  ratio 
meosensu  durissima  videtur,  augendae  etsi  invidiae  insigniter  ad- 
eommoda  sit. 

v.  25  sqq.  Neque  vero  turpe  tantum  ,  sed  et  inutile  ,  atque 
damnosum  adeo  reipublicae  ,  captivos  istos  redimi.  Summa 
vis  sententiae  contrario  sensu  enuntiatae.  An  unquam  sptrare 
licet ,  militem,  qui  semel  vitam  abjectis  armis  cum  hoste  pactus 
sit,  auro  repensum  ,  nbi  auro  penso  ab  hoste  redemtus  fuerit 
avriorem  rediturum  ,  manu  magis  strennum  ,  fortiorem  deinceps 
evasurum?  —  Flagitio  additis  damnum  ,  dupliciter  accipi  pot- 
est.  E:-t  vel:  Praeterquam  quod  flagitiose  agftis  ,  infamiam  no- 
mini  Romano  adspergitis  ,  itamno  insuper  adiicitis  rempubii- 
cam ,  pretio  pro  ignavis  istis  solvendo ;  turpiter  auri  jactu- 
ram  facitis.  Vel  :  Inutiliter  flagitiosls  istis  impenditis  pecu- 
niam.  Utrumque  satis  commode.  Prius  tamen  acrius  atque  for- 
tius  in  dissuadenda  coram  senatu  redemtione.  Concinunt  ver- 
ba  Euripidea  (  Rhes.  102.  )  :  «/aypci/  ^ap  ^fti'v ,  x*l  w? os 
tch^vvp  xuxlv,  —  27.  Et  comparatio  ,  et  comparandi  ratio 
(nec  -  nec  pro  *-nlgari  ,  uti  non  ,  .1.  non  magis  quam  ,  ita  necrue) 
paullo  cjuaesitior.  Lana  fuco  medlcata  tincta,  infecta,  Me- 
dicars  <p*fiAxoaiiv,  poetis  est ,  alienum  colorem ,  deperdito  na- 
tivo  inducere,  alieno  succo  tingere.  Ovid.  Medicam.  fao.  9« 
Vellera  saepe  eadem  Tyrio  medicanlur  aheno.  Inde  medica- 
men  succus  purpurae  simpliciter  dictus  Plin.  IX.  38.  Fucus  muri- 
nus  ,  lactucae  similis  ,  conckyliis  substernebatur  (  teste  Plin. 
XXVI.  10.  )  h.  e.  lana  herbae  istius  sucro  prius  imbuebatur, 
quo  facilius  purpurae  coiorem  admitteret.  Vid.  Gesn.  Thes. 
L.  L.  h.  v.  et  ad  Quinctil.  XII.  10.  75«  Tum  omnino  pro  quo- 
vis  suceo  ,  qui  tingendo  inservit ,  vel  purpurae  adeo ,  ut  h.  I. 
poetis   usurpatur.     Ita   conchylii  fucum  clixit  Catull.  LXIV.   49< 


—         122         — 

atque  ita  sacpius  alibi.  Proprie  tamen  facum  quidam  h.  1.  ac- 
cipieiulam ,  datuque  opera  ignobiliorem  hunc  colorem  a  poeta 
jioni  nimis  subtilifcr  statuunt  ;  tfUum  comparationis  vis  intra 
deperditum  nativum  colorem  subsistat.  Quinctil.  I.  i.  5.  Nec 
lanurum  colores  ,  quibus  simplea:  ilie  canclor  mutatus  est ,  elui 
pnssunt.  —  non  refert  col,  am.  reddi  ei  nequit  cantlor  pristinus. 
—  29.  Virtus  ,  fortitudo  animi  ,  vera  ,  natura  insita.  Ita 
colorem  verum  h.  nativum  ,  genuinum  dixit  Terent.  Eun.  II. 
3.  26.  —  ubi  semel  excidit  animO  ,  periit,  amissa  est  ;  sci- 
licet  virtus  insidet  animo  viri  fortis  ;  eidem  ,  ignavo  facto, 
excidit,  sede  sua  proturbata.  -—  2o.  non  curat  reponi,  aspema- 
tur  ,  dedignatur  restitui ,  haurl  retlit  deterioribus ,  ignavis  mili- 
tibus:  quamquam  hand  raro  acuit  virtutem  ignominia  (Valer. 
Max.  II.  9.  9.)  et  quondam  etiam  victis  redit  in  praecordia  vir- 
tus.  Reponi  praeclare  respondet  t«>  excidit.  Senec.Hippol.59i. 
Quis  me  dolori  reddit,  atque  aestus graves  reponit  animo  ?  quam 
bene  excideram  mihi.  Deteriores  ,  xepiioves  ,  ignavi,  timidi  ; 
(Plaut.  Epid.  III.  4.  lo.  Strenuiori  deterior  si  praedicat  suas  pu- 
gnas  ,  de  illius  ore  fiunt  sorchdac)  cum  delex:tu  h.  1.  ac  propria 
vot  is  notione.  Nam  dcteriores  fiunt  e  bonis ,  pejores  e  malis  ; 
jaxta  Nonium  et  Scholl.  h.  I.  —  31.  Observa  exquisitam  oratio- 
nis  variationem.  Vulgaris  efferendi  eam  modus  erat :  Qui  se- 
ntel  captus  est  ,  is  non  magis  fortis  erit,  quam  eerva  ,  retibus 
elapsa.  Pro  quo  poeta  :  si  cerva  pugnat ,  si  credere  par' est,  cer- 
vam  ,  extricatam  ,  expeditam  e  plagis ,  retibus  ,  pugnaturam  , 
animose  sese  opposituram  inseqnenti  venatoii ;  erit  ille  furtis, 
cum  quoque  fortiter  pugnaturum  credam  qui  cet.  Ceterum  solen- 
nis  timidorum  cum  cervis  comparatio  apud  poetas.  v.  c.  Hom. 
II.  v.  102.  —  33.  Verba  quaesita  ad  augendam  rei  invidiam.  Nam 
credidit  se  multo  acrius  quam  dedit.it  se ,  tradidit  se  hostium 
potestati  ;  cui  graviter  opponitur  perfidis.  —  34.  Adeo  quidem , 
ut  Poenos  ,  quibus  se  dedidisset ,  Marte  altero  ,  novoproelio, 
iterum  proterat ,  prosternat,  vincat.  —  35-  3<->-  Scilicet  eum  for- 
titer  creditis  ptignaturum,  salutemque  suam  iterum  in  discrimen 
oblaturum  ,  quam  turpissima  servitute  redimendam  haud  dubita- 
verit  ?  Sensit  iners ,  ita  ut  ne  commoveretur  quidem  rei  indigni- 
tate,  lente  adeo  brachi-i  sua  loris  in  tergum  rcstringi  passus  est, 
vinciri  se  sustinuit  ,  timuitque  mortem  ,  mortis  metn.  Hoc  gravi- 
\cx  adjectum,    Scilicet  optanda  mors  est ,    quae  civibus  Rnnanis 


—         12J        — 

semper  fuit  servituie  potior  ,  Cic- Phil.  X.  19.  Idem  Phil.  II. 
144.  Servitus,  postremum  malorum  omnium ,  non  modo  bello 
sed  morte  etiam  repellendum. 

v.  37.  Hic ,  per  contemtum  ,  ignavus  iste  miles  ,  trui  indigne 
sese  Romano  nomine  gereret.  Adverbialiter  acoipiunt  quidam , 
ut  Scholl.  ,,in  bello"  Ita  mallem  potius  :  quum  res  in  illud  dis- 
crimen  adducta  esset,  (juutn  ad  incitas  redactus  esset  miles.  Du- 
rior  tamen  altera  haeo  ratio.  —  inscius,  tanquam  nesciret,  im- 
memor  prorsus  ,  unde  vitam  sumeret ,  unde  salntem  petere  debe- 
ret  ,  quod  ferro  sibi  vitae  spes  quaerenda  esset.  —  38.  Pacem 
duello  miscuit ,  docta  brevitate  pro ,  in  bello ,  in  ipsa  pugna  cum 
hoste  ,  tancjuam  in  pace  ,  transegit,  de  impetranda  vita  annatus 
cum  hoste  pactus  est,  deditionis  pactione  saluti  suae  consulnit  , 
manu,  vi ,  ferro  obtinendae.  —  O  pudor !  Mira  Sf/v&rr)?  in  hoc 
orationis  exitu,  quo  in  summam  invidiani  res  adducitur.  O  magna 
Carth.  quantum  gloriae  partum  tibi  est  ex  nostro  hoc  dedecore  ! 
Altior  Ital.  ruinis ,  cujus  magnitudo  nostris  cladibus  (  at  quanto 
fortius  atcjue  signiticantius,  ruinis  totius  Italiac)  probrosis,  summa 
cum  ignominia  conjunctis,  unice  innititur.  Praeciare  sibi  respon- 
dent  ultior  ,  et  ruinis, 

v.  41  sqq.  Praeclare  to  xptzsov  servavit  poeta  in  Regulo,  ut- 
pote  capitis  minore ,  h.  capite  deminuto.  Quum  enini,  belli  jurc 
servus  Carthaginiensium  factu;  ,  omnia,  quae  civis  Romanus  ha- 
buisset ,  jura  amisisset  (u.ide  Manlius  apud  Liv.  XXII.  60.  capti- 
vorum  ,  de  cjuibus  redimendis  in  Senatu  agebatur  ,  legatos  ita  in- 
crepat:  Liberi  atque  incolumes  desiderate  patriam:  imo  desid>>- 
rate ,  dum  patria  est ,  dum  cives  ejus  estis.  Sero  nunc  deside- 
ratis,  deminuti  capite  ,  abalienati  jurecivium,  servi  Carthagi- 
niensium  facti.  Atque  haec  cjuidem  erat  deminutio  capitis  ma- 
xima)  nec  matrimonii ,  atque  patriae  adeo  in  liberos  potestatis 
amplius  jure  gaudebat.  Igitur  removit  a  se  osculum  conjug.  am- 
plecti  noluit  Marciam  ,  conjugem  snam,  indecorum  existimans  (uti 
bene  Scholl.  )  mr.tronam  Romanam  servum  osculo  dignum  putare. 
Polyb.  fragm.  IX.  K«/  ovn  t^v  yvvct"t*u  ir  Koyovs  eSV^ocro.  Idem 
memorat  Eutrop.  II.  14.  Inductus  in  Senatum  nihil quasi  Roma- 
nus  egit ,  dixitque  se  ex  illa  die ,  qua  in  potestatam  Afrorum 
venisset,  Romanum  esse  desiisse.  Itaque  et  uxorem  a  complexu 
removit,  et  Romdnis  suasit ,  ne  pax  eum  Poenis  fieret.  Latius 
idem  persequutus  est  Sil.  VI.  403  sqq.  cujus  maxime  huc  spectaol 


vv.  411  —  4' 4-  Me  voce  quietu  udfatus,   jubet  el  vesfros  et  con- 
jugis  una  arcere  ampleXiiS  ;  patet  imptnetrabilis  ille  luctibus  ,  et 
nunquum  submissus  colla  dolori.  — pudicae,  matronae  Romanac  ; 
Sanctitas  enim  atqne  pudieitia  veruin  afque  proprium  matronaxum 
Iumi  inarum    ornamentum.      liadem    de    se    Marc  ia   apud   Sil.  VI. 
438-    Vestigia  nostri  casta  tori ,  dotnus  et  patrium  sine  crimine 
servat  inviolata  larem.  —  parvos  ,   suavityr    adjectnm  ,    arl    com- 
tnovendam   miserationem.    —  43.  44*  e*  virilem  torv.  humi  pos. 
vultum.  Egregia  pertinaciae  Reguli  atrocisque  virtutis  ejus  v*otv- 
ww<jk.  Stat  in  curia  Regulns,  vultu  virili,   viriutis  atque  constan- 
tiae  ejus  indice,    kumi  posito  ,    in  terram  fixo  ,  dejeoto,  torvus , 
ita  ut    nullus  erga  suos    arlfectus  eluceret ,  torvo  obtutu  amplexus 
ipsorum   repellens.     Duobus    igitar    membris ,    ita   si    hunc  locum 
interpreteris ,    sententiam    vulgarem:    Regulum    amplexus  snorum 
constanter  repressisse,  iclque  satis  doete  ,   a«que   graphice  prorsns 
exposuisse  dieendcis  est  poet.i.     Ob  sequentia  tamen  ;  Donec  liib. 
oet.  posteriora  :   virilem  .  .  .   vultum   indignabundi  potius   Reguli  , 
qualem   sua    ipsius  oratio    prodiderat ,  atque  de  sententia  Senatus 
maxime  solliciti   speciem  referre   existimem.   Metuebat  nimirum  , 
ne  patres,  habita  sui  ratione,  patriae  male  consulere^t,  captivos- 
que  redimendos  statuerent.  Atque  ita  fere  Graeci    T.v.vgr\Sov   i>%co- 
(hXewflv,   et  Latini,  torva,  obliqua,  aversa  tueri  dicunt  hominem 
indignatione  aestuantem.     Quod  idem  arguit  vultus  in  terram    de- 
jectus.     Apte  lauclat  doctiss.  Boettiger   Eurip.  Med.    27.  —   Ovr' 
ofXfjC  'ezsxifova'    ovt'  a.xxhXot.oaovicii,  yi\t    T.^oaomtov.     Utrumquc    autem 
composuit    Aristoph.  Ran.  8'5-   1°«  2«.  faov  /hotpetas    oiy.m    rot   A/- 
o^vXcv  (pejteiV,  A-lx.  efhXe^ev  ov%    Tctvpi]$6v    «V/tuvJ-af  y.a.rt». 

17.45«  Atque  ita  Reguius  tatu  diu  pcrstitit ,  donec  patresyFr- 
maret  consilio  suo  ,  in  sententiam  ,  cinam  ipse  suasisset ,  quam- 
quam  sibi  perniciosissimam  (ideo  cons.  numquam  alias  datum , 
innuditum  vocat  poeta)  adductos  in  eaquc  obtirmatos  videret.  Be- 
ne  opponuntur  Jzrmaret  et  labantes  ,  h.  ambigentes,  dubios,  quid 
consilii  caperent  (ita  fluctuantem  alicujus  senteiitiam  confirma- 
rc  Cic.  Phil.  I.7.)  animo  ad  misericerdiam  propenso.  Auctor , 
ornatu  poetico  adjeotuui,  uti  mox  exsul.  —  47-  48.  Suave  anti- 
theton  in  properaret  et  maerentes  amicos  :  (neutiquam  vero  in 
matrel  am.  et  egreg.  exsul. ,  qiiod  cum  Porphyrione  plerique 
statuunt.  )  E  curia  se  pror;pit,  atque  citato  gradu  ,  quo  laetitiam 
suam  testatam    faceret ,    inter   amicoj  abitu  ejus  contristatos   ad 


—        125        ~ 

hosteri  pergit.    Fgregius ,  singularis  prorsus  exempli ,  ut  t£ui  sui 
jpse  exsilii  auctor  essei ,  captivos  retinerulos  suadendo. 

v.  49.  Nec  vtro  ignorabat ,  se  ad  crudelissimum  hostem  ,  e t 
ad  exquisita  supplicia  projicisci,  Cic.  Olfic.  Wl.  27.  Atqui,  enim- 
vero,  (juamquam  probe  norat ,  quae  iibi  barb.  tortor  pararet , 
cinae  immania  tormenta  ac  supplicia  sibi  ab  hoste  crudelissimo 
pararentur  ,  quibus  cruciatihus  sibi  pereundum  foret  ,  si  infecta 
re  Carthaginem  rediret  ;  tamen  cet.  Vul^arem  autem  atque  a  ve- 
tastis  adeo  Annalium  scriptoribus  de  atrocissimis  tormentis  cru- 
delissimaque  nece,  qua  Regulum  aclfecerit  Punica  feritas  ,  tradi- 
tam  naTrationem,  a  V.  V.  D.  D.  haucl  levibns  argumentis  inpu- 
grialam,  (  vide  omnino  doctam ,  acutam ,  copiosamque  snper  ea 
Kuperti  ad  Sil.  VI.  p.  395  sqq.  disputatio^iem)  Horatius  poeta 
h.  1.  saam  fecit ,  utpote  quam  maximum  ad  repraesentandam,  at- 
<;ue  luce  sua  collustrandam  Atilianae  virtutis  imaginem  momen- 
tum  habituram  intelligeret.  Ita  enim  demum  illud  admiratione 
digniim  haberi  debet ,  quod  captivos  retinendos  censuerit.  —  50. 
Eam  tamcn  cinimi  excelsitatem  atque  alacritatem  in  discessu  prae 
se  tulit  ,  ut  non  ad  hostes  dirissimos ,  sed  ad  villam  emr.  amoe- 
nissimam,  rusticandi  gratia,  recta  pergere  diceres.  Postremum 
praeclare  exomavit  poeta  comparatione  cum  patrono  instituta,  qui 
iinilis  negotiis  forensibus  recreandi  animi  causa  secessum  cupide 
petit.  Alacritatem  atcjue  constantiam  Reguli  vivide  designant  di- 
movit ,  et  preces  obstantium  propincjuorum  atque  universi  adeo 
populi  Rcmani,  reditus  morantis ,  retinere  eum  cupientis  a  se 
neglectaH  SiL  VJ.  4C14.  Frosequitur  vulgus  patres  ac  phnctibus 
ingens  personat  et  tuctu  campus ;  revocare  libebat  interdum.  et 
justo  raptum  retinere  dolore, 

v,  53.  Clientum  negotia  relinqueret,  multo  significaMius  est, 
cjuam ,  urbem  relinqueret,  in  qna  clientum  r.egotiis,  quae  yel  ora- 
tor,  vel  advocatus  curasset,  quaeqne  diuturnitate  sua  summo  eirri 
taedio  adfecissent  (quam  exquisite  igitur  longa!)  detentus  atque 
distractus  fuisset.  —  54.  Lite  ,  indictis  judiciorum  feriis  haud  di- 
lata  ,  sed  perorata  atque  dijudicata  ,  deeisa  ,  ex  animi  sententia 
transacta;  unde  adeo  liquidiorem  alque  sineeriorem  secessus  ipsi 
voluptatem  allatiuus  est.  Suaviter  hoc  adjeclum.  —  5").  Ten- 
dens ,  profecturus  in  praedium  suum  Campannm  (pro  quo  iu  spe- 
cie    Venafrum   posuit)    aut    Tarentinum.     Utraque   regio    It.tliar 


—         12b        — 

amoenissima,  praediifluue  Komanoram  eam  ob  paasam  icfeiiissi- 
tna.  —  Lucedaemonium ,    vid.  acl  II.  0.  11.  12. 


JRGUMENTUM.   VI. 


xjruttm  respuhlica,  collapsa,  qua  acl  summiim 
cacumeh  emersisset ,  disciplina  veteri ,  perdi- 
lissimis  laboraret  moribus ,  «c?eo  qaidem  ,  a/ 
innumeris  malis  gravissimisque ,  c/uae  inde  in 
eam  rcdundarent ,  calamitatibus  in  summum 
eam  discrimen  adductum  iri  absque  Oedipo 
conjectore  posset  intelligi ;  ^ugustus ,  susten- 
talarus  eam  ,  primam  horum  malorum  labem 
explorandam  tollendamque  ratus  ,  praeler 
alia  ,  salubriter  in  kanc  rem  cauta  atque  san- 
cita  ,  adulteria  potissimum  ,  quae  non  ipsa 
solum,  sed  etiam  malorum ,  inde  propullulan- 
tium  ,  contagione  reipublicae  essent  pestilen- 
tissima,  gravibus  multis  severisque  legibus 
latis,  maxime  lulia.  coercenda  statuit.  Ouum- 
Cjiie  idem  rejiciendis  templis,  quae  aut  bello- 
runi  civilium  injuria  subversa ,  aut  vetuslaie 
collapsa  essent  ,  maximam  curam  impendendo 
Deornm  pacem  apud  alligatum  superstitione 
populum  redemiiirus  videri  vellet ;  uirumque 
poeta,  ad  crigendam  qnippe  stabiliendamque 
rempublicam  ejfficacissimum  ,  hoc  carmine 
commendaturus  ,  Romanorum  in  universum 
ierrarum  orbem  imperium  a  Deorum  cnltu, 
maximas  contra  clades,  quae  iiiud  paene  per- 
xierterint,  a  negleclis  religionibus  repetendas, 
foedaque  prorsus  omnia ,  quae  adversus  eas 
moliaris ,  inceptu  foedioraque  esse  exitn  pro- 


—         127        — 

nuniiat.  Inde  ad  alterum  malorum  fontem  , 
adulleriorum  pesiem,  delatns,  morum  inde  , 
paullatim  desidentium  ,  ieterrimam  labem  de- 
rtvat ,  eamcjiie  vividissimis  coloribus  depingit. 
Tum ,  «yzzo  magis  perspiceretur ,  cjuantumista 
morum  corruptela  reipublicae  detrimenti  ad- 
ferret  ■>  ignavae  atque  enervi  suae  aetatis pro- 
//,  adulterina  Venere  prognatae  graviter  op- 
ponuntur  mores  priscorum  hominum  ,  cjui  pu- 
dicenati  duriteraiie  educati  maximas  olimter- 
ra  marique  res  patrassent. 

Adnotationes. 

v.    i.     Delicta   majorum    generatim    quidem   h.   accipi   pos- 

sint ,  ut    sint    scelera  atque     piacula ,    «7/1,    quibus  populum  Ro- 

manum   majores   obstrinxerirt ,    maxime  bellorum  civilinm,     qui- 

bus  Deorum  in   se   iram  provocassent ,    impietate  ac  diutumitate  ; 

satius  tamen    erit ,     ob    seqq.    ad    intermissum    Deorum    cultum  , 

vioL  tasque   (  cf.  I.  35.  37.)    religiones  in   specie  referre.     Lues , 

poena   istius    delicti    ad    te  pertinget,    poenas  a  te  Dii  expetent , 

quamvis    imrnerito ,    insonti,    innoxio  ;    e   communi  rudioris  aevi 

persuasione  ,    qua  graviorum  scelerum  snpplioia  ad  posteros  inter- 

dum  a    Diis    differri    credebantur.     Td  tmv  tsxlvtuv  ua  fj.sTsp-)^sTa.t 

Ssii  ui*ou*t  ,  Eurip.  Fr.  Alcmaeon.  VII.  p.  4*7.  Lios.  Plura  vi- 

de  notata  ad  I.  28.  30.  —  2.    Auaustum  quidem  solum  hic  intel- 

ligi  volunt ,  inducti  forte  prava  v.  5.  interpretatione.     Sed  nec  in 

individuo  nnmero  vis  quaerenda  ,  quam  potius  orationi  conversae 

tribuas ,  iidam  tamen   ipsam  metri  necessitas  expressisse    viiletur. 

—  Donec  religiones  neglectas  instauraveiis.  —   Templa    et   aedes 

Deontm  cumulavit  poeta  ,  vix  ullo  discrimine:   quamquam ,  si  ar- 

gutari    velis  ,    posterins    cum    vi    quadam  dictum  acripi  possit ,  ut 

sint  Deorum  dornicilia,  sedes.   Certe  de  privata  religione  vix  h.  1. 

cogitare  licet.     Labentes  vetustafe  ,  ruinae  proximas.    Neglectam 

in  Deos  pietatem  ita  designat   poeta,    quod    Augustus  cum  refici- 

endorum  tum  novorum  templorum  exstruendorum    curam  populo, 

quamquam  aliis    de    ca-isis  ,  ostentaret.   Qua  de  re  diserte  Sueton. 

Aug.  3o.   -Aedes  sacras  letustate  collapsas ,  aut    invendio  absum- 


tas  refecit.  Ovid.  Fast.  II.  59.  60,  Cetera  ne  simili  caderent 
collapsa  ruina  ,  cavit  sacrati  provida  cura  Ducis.  Eidem  mox 
(v.  63. )  idem  dictua  tcmplorum  positor ,  templorum  sanotus  re. 
postor.  —  ^.  simulacra  D eor um  ,  foeda  scjualida,  sordida,  nigro 
fumo,  ciQorum  adeo  cura  cliu  intermissa  fuerat.  BeneSchol.  „per 
nimiam  vetnstatem  sordentia."  Consueverant  enim  deorum  simu- 
lacra,  maxime  lignea,  fumo,  aerisve  ii  juriis  incpjinata  statotem- 
pore  ac  solenni  ritu  purgari  apud  veteres,  Minus  recte  ad  inren- 
dia  temjlorum  reffrt  Dacerius.  Ceterum  eandem  rem  aliter  ex- 
ornavit  Propert.  II.  3«  27.  Velavit  aranea  fanum,  et  mala  deser- 
tos  occnpat  herba  deos. 

v.   5.    Imperas ,  imperium    orbis    terrarum  tenes ,    omnia    tibi 
prospete    ctdunt ,  quod ,    propterea  cjuod  ,  cjuatenus  te  minorem 
Diis  geris  ,  Deos  te  superiores  habes,  eorum  adeo  benevolentiam 
r.ultu    atcjue   obsecjuio   promereri    sltides.     Suavis    antithesis  :  Diis 
obsecjtiendo  obsecjuiosum  habes  totum  tcvrarum  orbem.  Apte  lau- 
tlat   Torrent.     Cic.  <le  Harusp.  resji.  9.  Pielate  ac  religione  ,  at- 
que  hac  una  sapienlia,  qua  Deoritm  immortalium  numine  omnia 
regi  gubcrnarique  perspeximus  ,     omnes  gentes   nationesque  su- 
peravimus.     Adde  Val.  Max.  I.  9.   O/nnia    namque  post  religio- 
nem  ponenda  semper    nostra  civitus   duxit'.  quapropter  non  du- 
bitavtiunt  sacris  imperia  servire;  ita  sc  humanaruin  reium  fu- 
tura  regimen  exisiiinantia,  si  divinae  potentiae  bene  atque  con- 
stanter  fuissent  famulata.      Et  paullo  ante:    Non  mirum  igitur  , 
si  pro  eo  imperio  augendo  custodiendoque  pertinax  eorum  indul- 
gentia    Deorum    semper    excubuit :    quod  tam    scrupulosa   cura 
parvula    quoque   momenta    religionis   examinare    videtur ;    quia 
nunquam  remotos    ab    exactissimo  cultu  cacrimoniarum  oculos 
habuisse    nostra   civitas    existimanda    est.    —  6.  Hinc  refer  seu 
potius  a'wo  xoivou  ,  pete,  a  Diis  sume  omne  principium ,  omnium 
rerum   agendarum   exordia  ;    ne  inceptes  cjuidtjuam,  nisi  Diis  au- 
ctoribus ,    huc    refcr    exitus,  cjuandocjuidem   sascej>tae  rei  ab  iis 
pendet    exitus.     Egregie    huc  facit  Camill»  oratio    apud    Liv.    V. 
5l.  a  Torr.  primnm  laudata  :  lntuemini  horum  dcinceps  annorum 
vel   secundas    res  ,    vel  adversas ;  invenietis  omnia  prospere  eve- 
nisse  sequentibus  Deos ,  adversa  spernentibus.    Item  Appii  apud 
Liv.  VI.  41*  Quid  de  rcligionibus   atque  auspiciis  ,  quae  propria 
Deorum  immortalium  contemtio  atque  injuria  est,  loquar?  A11- 
spiciis  hanc  urbem  conditam  esse ,   auspiciis  bcllo  ac  puce ,  do- 


—       129      — 

mi  militiaeque  omnia  geri ,  quis  est,  qui  ignoret?  —  Eludant 
nunc  religiones.  Quid  eriim  est ,  si  pulli  non  pasceniur  ?  .  .  . 
Parva  sunt  haec ;  sed  parva  ista  non  conterr.nendo  majores  no- 
stri  maximam  Lanc  rem  fecerioit.  Denicjue  Cicero  Or.  in  Vat.  (>. 
luculer.fo  valdecjue  adposito  loco  :  Et ,  qvoniani  omnhim  rerum 
magnarum  a  Diis  immortalibus  principia  ducuntnr  ,  volo  ut  mihi 
respondeas  tu ,  qui  te  Pythagoricum  soles  dicere ,  —  quae  te 
tanta  pravitas  mentis  tenutrit ,  qui  tantus  furor  ,  ///,  cutn  in- 
audita  ac  nefaria  sacra  susceperls  ,  auspicia,  cjuibus  haec  urbs 
condita  est ,  cjnibus  omnis  respublica  atque  imperium  continetur, 
contemserisl  —  7.  Etenim  Dii  neglecti,  contemti,  spretis  eorum 
rnonitis,  multa  mala  dederunt,  gravia  damna  inflixerunt  Hespe- 
riae ,  Italiae,  luctuosae  in  luctum  inde  versae,  tristi ,  cladibus 
adflictae. 

v.  9.  sqq,  Quantum  humana  consilia  castigentur ,  ubi  se 
coelestibus  praeferant  (Valer.  Max.  I.  6.  11.),  exemplls  gravis- 
simis  e  suo  populo  petitis,  jam  communit ,  atqne  illustrat  poeta. 
JBis  cladem  res  Rouaana  a  Parthis  acceperat  ,  primum  imp.  M. 
Crasso  ,  cjuem  Monaeses  ,  dux  Orodis  (Surenam  vocant  scripto- 
res  historici,  cjuod  summae  apud  Parthos  dignitatis  nomen  recte 
VV.  DD.  statuunt)  circumfusis  immunibus  copiis  equitum  una 
cum  parte  majore  Romani  exercitus  interemit  (Vellei.  II.  46.); 
iterum  duce  M.  Antonio,  cujus  primum  legatus  Didius  Saxa  cum 
legionibus  interemtus  a  Parthis  a.  U.  DCCXIV.  duce  Pacoro  , 
Orodis  regis  filio  (Dio  XLVIII.  24.  scjcj.)  tum  et  ipse  a  U. 
DCCXVIII.  exercitum  adversus  illos  ductum  amisit.  Dio  XLIX. 
24  suq,  TJtercjue  Diia  adversantibus  istam  adversus  Parthos  expe- 
ditionem  snsceperat ;  Dirarum  Crasso  obnuntiatarum  adfatim  re- 
censent  Plutarch.  in  Crass.  c.  XIX.  Valer.  Max.  f,  6.  \\.  Cf.  Cic. 
Div.  I.  16.  Vellei.  II.  4*5.  Flor.  III.  11. —  impetus  inauspicatost 
nos  inauspicuto ,  neglectis  auspiciis  ac  Deorum  monitis,  se  ad- 
gredi  ausos  ,  contudit  fregit ,  gravissima  clade  adflixit.  De  hujus 
v.  vi  vide  Ruhnk.  ad  Vellei.  II.  121,  Adde  Val.  Max.  IV.  4,  6. 
Tacit.  Ann.  II.  init.  —  et  adjecisse  pr.  t.  e.  renidet ,  imago  ad 
augendam  rei  invidiam  mire  efiicax,  maxime  si  cogites,  Crassum 
Parthici  anri  cupiditate  hoc  bellnm  molitum  fuisse.  Parthus  re- 
nidet  adjecisse  ,  eo ,  cjuod  adjecerit,  5.  renidens  adjecit  suis  tor- 
cjuibus  ,  cjuos  antea  admodnm  exiguos  habuerat ,  praedam  ,  mili- 
tibus    Romanis,    maxime   ecjuitibus,  detractos    torques  aureos,  b. 

II.  <8«n&.  I 


—       130      — 

superindmt  exig.  suis  torq.  mnjores  et  aureos  ecruitum  Rotnano. 
rum  torques  ,  istntjue  praeda  se  jactat,  cum  irrisione  nostri.  Mi- 
nus  doote  alii  Parthorum  tortiues  exiguos  ex  praeda  Romanis  de- 
trarta  ,  auro,  argento  ,  gemmis  cet.  ampliores  omatioresque  in- 
telligunt,  Flenidere  de  arroganti  risa ,  hiantibus  leviter  labiis , 
passim  poetae.  Theor.  <f.  1').  osoxpiai,  IfXfxetTi  fxeilioi»\Ti ,  yehas  Se 
©I  s\ito  xitXitif.  Idem  x.  i4-  Kai  Ti  <****t<»i  **1  oo/B^oi/  y.'  17.*- 
Xattv.  Hestrictis  labeUis  ridere  Catull.  apud  Apulei.  Florid.  p. 
277.  Elmenh. 

v.  13  —  16.  Aliud  impietatis  genus  subjicit  poeta ,  bella 
civilia;  truibus  Deos  adeo  populo  Romano  infensos  fuisse  factos 
poeta  ait,  ut  immissis  externis  hostibus  urbem  atoue  imperium 
Romanum  paene  deleverint.  Ita  rem  a  poeta  h.  1.  adornatam 
existima.  Daci  enim  atcjue  Aegyptii  potissimum  (nam  hosAethio- 
pum  nomine  maxime  comprehendi  v.  14.  abunde  docet )  cjuam- 
quam  essent  in  Antonii  exere.itu  (de  Dacis  vid.  Dio.  LI.  22.  Plu- 
tarch.  Anton.  p.  940-  de  Aethiopibus  Plutarch.  1.  1.  p.  94^. D.  ) 
neqne  suo  ipsorum  nomine  bellum  adversus  Romanos  molirentur  ; 
poeta  tamen  ab  historiae  veritate  paullum  discessionem  facere 
lerrcjue  ita  adornare  potuit  hactenus,  quod  Cleopatra  Antonio 
nnpta  imperio  Romano  immineret.  Ci.  I.  37.  6  —  8.  Rei  autem 
sic  mire  exaggerari  invidiam,  quis  non  sentit?  Tum  Dacos  me- 
morat ,  utpote  fortissimam  ,  mnximeque  Rnmanis  timendam  gen- 
tem.  Ci.  I.  35-  9-  Urbs  igitur  serlitionibus  domesticis  bellis  occu- 
puf"  ,  dislricta  atque  impedita  est ,  quo  minus  ingruentes  exter- 
norum  hostium  copias  arcere  ac  propulsare  queat.  —  15.  Hic  Ae- 
thiops  ,  s.  Aegyptius  ,  classe  navium  copia  ac  magnitudine  f>r- 
midatus,  metuendus,  praestans;  Dacus  autem  melior,  bonus,pe- 
ritus  sagittandi  arte. 

v.  17.  Altera  calamitatum  origo  ,  mores  antiqni ,  adulteriis  , 
omnium  flagitiorum  seminariis  potissimum  subversi  atque  prostra- 
ti.  Vide  Argum.  Secula  ,  aetas  nostra ,  fecunda  culpae ,  ferax, 
abundans  scelerum  omnis  generis  proventu  ,  ad  quaevis  vitia  pro* 
pcnsa  ,  flagitiosissima ,  corrupta  primum  disciplina  domestioa. 
Fecundum  in  fraudes  hominuin  genus  similiter  Sil.  II.  498.  £«/- 
pa/n  verecunde  de  stupro  dictum  volunt  Gesn.  et  alii ;  sed  com- 
prehendit  h.  1.  omnia  flagitia ,  e  stupris  prognata.  Vulgaripr  enim 
ratio  erat '.  Magna  vitiorum  seges  provenit  nostra  aetate,  ex  quo 
primum  matumonia  corrupta  sunt.  —  primum  inguinavere   nu- 


—       131       — 

ptiaS ,  corrupere  adulteriis  matrimonia ,  primani  morum  labem 
adulteriis  contraxere  nostra  secula.  7\\ixheiv ,  %pxi'veiv  ,  vio^Cvsiv 
Kex,oi  similiter  Graeci  cle  adulterio.  Maculosum  nefas  de  eodem 
IV.  5-  21.  —  et  inde  genus ,  et  domos ,  plericjue  interpretes  de 
turpitudinis  macula  soboli  inde  ,  universaecjue  adeo  iamiliae  ad- 
spersa  cogitant;  sed  est  potius,  corruperunt,  depravarunt  subo- 
lem ,  parentum  similitudine  non  solum  in  corpus  sed  et  in  ani- 
mum  liberorum  transfusa.  Quis  enirn  non  videt ,  et  formas  et 
mores  —  effingere  a  parentibus  liberos  ?  quod  non  contingeret , 
si  hoc  non  vis  et  natura  gignentium  efficeret.  Cic.  de  Div.  II. 
94.  Zenoni  incle  vis  procreatrix  dicitur  ovufAtyfAx  kxI  Ke^xo^»  rl»v 
ri\s  ^v%ijs  Svvdjueuov  xzseswxafAgicv  apud  Plutarch.  de  ira  cohib.  p. 
462.  Hinc  xuXxioi  uTvos  i.s  KxhHs  syji,  ovk  uv  yivoiro  ^p^aros  ix  ku- 
kov  ■au.Tgot  Eurip.  in  Dictye  fr.  XI.  Idem  in  Antig.  fr.  XI.,  <pi\e'i 
ydf  ovroos  e\  KXKmv  eTvxi  xxxovs.  Ecdorus  apud  Stob.  Flor.  Grot. 
p.  365.  ex  rov  ku/.ov  ydp  ij  $vois  rUrei  kxkov  ou's  ep  e'^iSvYjS  jsuKiv 
exiSvct  yiverui.  Plura  vicle  ad  IV.  4.  29.  Atcjue  ita  fieri  haud  pote- 
rat ,  cjuin  malum  istud,  per  plures  domos  s.  familias  diditum, 
universam  tandem  civitatem  invaderet,  morescjue  plane  subverte- 
ret»  —  19.  2o.  Inde ,  sc  ex  hac  adulterii  labe  ,  tamijuam,  fonte  , 
derivanda  est,  s.JIuxit  (pro  cpio  omate  est  derivata  flujcit)  red- 
undavit  in  patr.  pop. ,  in  rempublicam  clades ,  damnum  gravis- 
simum,  inclinatis  jam  natura  ad  omnia  flagitia  animis,  parentum 
culpa.  Omnino  pedestris  forma  erat :  publice  privatimcjue  res  Ro- 
mana  inde  adflicta  est,  detrimenta  cepit.  Jam  publicas  calamita- 
tes,  cjuae  imperii  Roniani  majestatem,  labente  ex  his  causis  dis- 
ciplina  militari ,  attererent  atcjue  imminuerent ,  poetam  patriae 
adpellatione  innuere  putandum  ;  populi  autem  ,  privatas  cujuscjue, 
cpuae  eversam  disciplinam  domesticam  secpaerentur ,  puta  jactu. 
ram  rei  familiaris  ,  dignitatem,  bonam  existimationem  cet.  insito 
omnibus  per  luxum  atcjue  libidinem  pereundi  perdendique  omnia 
desiderio.  Vides  igitur  populum  h.  salutem  cujuscjue  civis  oppo- 
rii  patriae ,  saluti  imperii ,  reip.  Romanae.  Ad  sententiam  CatuII. 
CXIII.  Consule  Pompejo  primum  duo  ,  Cinna,  solebant  moechi .- 
illo  facio  Consule  nunc  iterum  manserunt  duo:  sed  creverunt 
millia  in  unum  singula:  secundum  semen  adulterio. 

v.  21.  Hinc  illud  est ,  cjuod  a  tenerrima  statim  aetate  femi- 
nae  non  tam  prava  institutione,  quam  ipsa  natura  duce,  ad  omnem 
lasciviam  ac  necjuitiam  proclives  ferantur.     Errant  igitur,  cjui  pe»-' 

I     3 


—       «32       — 

versam  juventutis  Komanae,  inprimis  filiarum  educationem,  cjuasd 
omnem  inolhtiem  instituantur,  et  cjuae  ipsaadulteriorum,  dissolutae- 
cjue  morum  licentiae  origo  sit,  a  poetaindea  v.  21.  pertractari  .  tcjue 
exagitari  opinantur.  Sed  hnc  solum  agit,  ut  demonstret,  to  tyyevd  li- 
berorum  a  parentibus  adulteri*  propagatorum  turpitudinis  contrgione 
teneri ,  ad  eademcjue  flagitia  eos  prolabi,  siccjue  civitatem  pessumda- 
ri.  Motus  latiuspatet,  cjnara  intpp.  volunt.  Referendum  enim  non 
tantum  ad  saltationes,  ut  cjuidem  excjuisitior  locjuendi  nsus  tam 
Graecorum  cjuam  Romanorum  fert ,  sed  omnino  ad  gestuin,  hahi- 
tuni  corporis  ,  atcjue  incessum.  Jam  Ionum  mollitia  atcjue  lasci- 
via  piae  ceteris  Asiae  populis  famigeratissima  erat,  adeo  cjuidem, 
ut  preverbio  traducerentur  ipsorum  saltationes  ac  lasciviorts  ge- 
•tus.  Conf.  Athen.  I.  19.  p.  22.  ubi  'Imixn  *px*lff,f  ,n  ',s  *b  ^ri- 
stoxeno  refertur,  cjaae  5f«T»jv  ^efp<£v  x/v/)afv  ceteris  praestent.  Ari- 
stoph.  Tjiesmoph.  17O.  inirpopcjtovv  feeeJ  SitxivoZvr  (pro  <{uo  Toup* 
Emend.  in  Suid.  T.  I.  p.  129.  volebat  SiexXuvr'  eodem  sensu) 'Iud- 
vixii  h.ctjipvf,  r^vpeais  juxta  Schol.  cjuocum  faoit  Hesych.  'Iwvixov, 
r?vtpe?cv ,  0  ittl  rov  xctrtotyoros ,  jj  3/ihvxon.  Talem  Asiaticam  sal- 
tatrieem  describit  Automedon  ep.  III.  1.  (Anal.  Br.  II.  207.)  nostri 
forte  loci  hahita  ratione  :  T>iv  «ad  njs  '\o(/\s  c$jgyjarpi'$*,  tjjv  x  a- 
x  0  r  i  )(.v  0  1  i  a  %  ■%  [A  ct  0  iv  e  $  xzs  «  \  «  v  x  iv  v  f/.  i  v  /)V  0  v  v  y,<ev  t 
v.lveo)  ,  oil^'  cti  xdvrct  ■KctSctiverm ,  oZS'  Zri  [idWei  t«j  «siaAaj  ««■«- 
/\is  l$ie  kctl  ooSt  £*'?**•  —  doceri  gaudet ,  effusissimo  studio  histri- 
onum  atcjue  pantomimorum  saltationes  spectando ,  eascjue  gestu 
atcjue  incessu  imitando.  C.  Ovid.  A.  A.  III.  299.  scjcj.et  3.51.  -dr. 
tifices  lateris,  scenae  spectacula  amantur  :  tantum  mobilitas  illa 
decoris  habet.  Sed  et  privatae  ac  domesticae  lpsorum  institutioni 
feminas  Komanas  sese  tradidisse  ,  haud  temere  ex  h.  1.  colligas. 
Factum  certe  sub  Tiberii  (conf.  Tacit.  Annal.  IV.  14.)  ao  serio- 
ribus  tpmj>oribus.  Seneca  ep.  90.  Itaque  hinc  textorurn  hinc  fa~ 
brorum  qfficinae  sunt ,  hinc  odores  coquentium  ,  hinc  molles  oor- 
poris  motns  docentiuiv. ,  mollesque  cantus  et  infractos.  —  Jingi- 
tur  artibus  (tertid  casuj  componit  vultum,  habifum,  incessum  ad 
has  artes,  ad  hanc  mollitiem,  libidinosamcjue  lasciviam,  cjua  vi- 
ros  venetur  atcjue  ad  amorcm  pelliciat.  Libidinis  has  artes  sirni- 
liter  vocat  Juv.  XI.  172.  —  23.  24.  Jam  nunc,  sc.  de  tenero  un. 
gui,  inde  a  prima  aetate  (cf.  epigr.  Automed.  laud.  )  meditatur, 
pravas  cupiditates  vel  ad  incestos  amores  extendit,  hos  expetit. 
Graviter   hoc  a  poeta  adjectum,    ut  ostendat,  prognatos  a  malis 


—       133       — 

parentibus  pejoresipsis  evadere  ,  neque  hocpravae  institurioni  fle- 
beri,  quum  ve!  optirne  instituta  educatio  ov  xl  xxkov  —  yf>r\orlv 
xv  3f*»)  isoTt ,  Eurip.  in  Phoenice   fr.  Vil. 

v.  25  —  32.  Mox ,   viro  nupta,  adultera  fit.   Mire  noc  exag- 
geratum  a  poeta  ad  augendam  turpitudinis  infamiam.    Non  exspe- 
ctat,    dnm  sibi  male  repugnflnti    pudiritia  extorqueatur ,  sed  libi- 
dinis  exstimulata  intemperic  quaerit ,   ultro  adit ,  compellat ,  ad- 
cpte  stuprum    instigat,  adulteros ,    viros,   quibus  pudicitiam  suam 
substernat  ,  juniores  marito  suo  ,  (adposite  hoc  ad  notandam  ejus 
libidmem)  inter  mariti  vina,  ad  coenam  a  marito  hunc  ad  finem 
ccnvoeatos,  vinoque  ad  libidineni  irritatos.  Praesente  igitur,  con- 
scioque,  atque  lenocinante  adeo  marito  foedo  ac  propudioso  hoc 
sese  mulier  induit  flagitio  !  Talem  maiitnm  designat  Juven.  I.  55. 
doctus  spectare  lacunar,  doctus  et  ad  calicem    vigilanti  stertere 
naso.  —  neuue  fastidiosa  est  in  eligendis  amatoribus,  aut  furtim 
adulteros   admittit,    sed  cet.  Artiiiciose    haec  duo  membra  conte- 
xuit  poeta.  —  gaudia  paullo  honestius  in  re  turpi  vocabulum,  quo 
passim  poetae  utuntur.  v,  c.  Ovid.  A.  A.  II.  459-  Vid.   Barth.  ad 
Claudian.  p.   1031.  —  impermissa  illegitima,    flagitiosa,  illicitos 
concubitus.  —  raptim ,  ut  temporis  momenta ,  furtis  ejus  accom- 
moda  ,  rapiat ,  iis  celerrime  utatur  ,  et  luminibus  remotis ,  tene- 
bris  turpitudinem  celet,  atque  adeo  aliquam  pudoris  rationem  ba- 
beat.  —  29.  Sed  pudicitiam  in  propatulo  habet ,  (ut  Sallust.  Cat. 
13.  de  aetatis  suae  feminis)  hosque  solos  sectatur,  unde  maxima 
lucri  spes    adfulget,    ex    adultera  in  quaestuariam  versa.  'Evxfyus 
igitur  esxjussa,  seu  vocat ,  evocata  ,  expetita ,  arcessita  ab   inst. 
—  coram    convivis  atque  ipso  marito.     Juven.  VI.    140.  Libertas 
emitur ,  coram  licet  innuat,  atque  rescribat ;  vidua  est,  locuples 
quae  nupsit  avaro.   Conf.  ibid.  v.  400.   —  institor  dicebatur,  qui 
demandata  a  domino  negotiationis  cura  merces  singulatim  vel  in 
taberna  venderet  vel  ostiatim  circumferret;  cujus  generis  homines 
serviles  aut  sordidos  saltem  natales  habuisse  constat.  Atque  ii  qui- 
dem ,  qui  munditiarum  muliebrium  nugamenta    venalia  haberent  , 
comtius   vestiti    ac    molliori    corporis   cultui   (  Propert.   IV.  2.  38- 
mundus  demissis  institor  in  tunicis.     Adde  Ovid.  A.A.  I.  42i.) 
'  diditi   ?.d  nobiliorum  feminarum  amicitiam  adrepere,  easque  mu- 
neribns  tenJare  solebant.  —  3l-  Navis  magistrum  fere  intelligjtnt 
eum,  cui  totius  navis  cura  mandata  est,  vxuxp^ov,  sed  gravior  op- 
positio  est ,  si  de  patrono  s.  domino  navis  ,  i«u*A>)'^  s.  navicula* 


-       134       ~ 

rio  ,  acoipias.  Est  enim:  in  promiscuo  habel ,  utrnm  domino  a» 
servo  copiam  sui  faciat.  Plane  uti  V.  17.  20.  amata  nautis  mul- 
tum  et  institoribus.  .  .  .  Mercafores  autem  anticjuitus  ipso»  sua- 
met  negotia  curasse  ,  longinuuaque  itinera  mari  fecisse  ,  abunde 
constat ;  unde  simpliciter  nautae  interdum  dicti.  Nave  Hispana 
designari  putem  mercatorem  Komanum  ,  (jui  merces  ex  Hispania 
convehit;  cjuae  negotiatio  tum  ijuaestuosissima  erat.  Inest  adeo 
vis  in  hoc  epitheto.  Ceterum  mercatura  apud  Romanos ,  utpote 
gentem  bellicosam,  in  nullo  honore  erat ,  etiamsi  haud  in  tenui 
occuparetur,  sed  magna  atcjue  copiosa  esset.  »—  32.  His  nltimae 
sortis  hominibus  morem  gerit,  sola  pretii  invitata  magnitudine. 
Utercjue  adeo  pfetiosus  emtor  ,  oui  magno  ermuit  dedecora ,  stu- 
pra  ,  adulteria. 

v.  34.  Flagitiosae  seculi  sui  libidini,  capitali  reip.  pesti,  gra- 
viter  opponitur  anticjuae  siniplicitatis  ,  frugnlitatis,  severioriscjue 
morum  disciplinae,  cjuibus  domi  militiaecjue  majores  inclaruerant, 
remcjite  Romanam  centinuerant  et  ad  summum  fastigium  evexe- 
rant  ,  sanctissima  imago,  cjua  cjuidem  vix  etficacius  cjuidcjuam  ad 
commovendos  animos  cogitari  potest.  Non  his  ,  tam  flagitiosis 
parentibus  orta  enata  erat  iila  juventus,  proles  ,  cjuae  maximas 
olim  res  terra  maricjue  patraret,  oiaximoscjue  exercitus  deleret. 
Sed  major  Ssivorqs  in  sjiecialibus  notionii)us  ,  cjuibus  hanc  senten- 
tiam  enuntiavit  poeta.  Jam  pro  pvimo  Punico  bello  in  specie  me- 
morantur  pugnae  navales  ad  Aegates  commissae,  cjuibus  Komani 
ducibns  Duilio  et  Lutatio  Catulo  infecere  ,  tinxere  aequor  Sicu- 
lum  sanguine  Carthaginiensium ,  rem  Punicam  gra\  issima  clade 
adflixere.  Mare  Siculunz  Poeno  purpureum  sanguine  in  eadem 
re  Noster  II.  J2.  2.  —  Pyrrhus ,  Epirotarum  rex,  aTarentinis  in 
auxilium  adversus  Romanos  vocatus,  hiscjue  alicjuot  praeliis  supe- 
rior  tandem  a  Curio  Cos.  ad  internecionem  vicfus  est.  Inter  ma- 
-ximos  duces  nrinceps  judicatus  ab  Hannibale.  Cf.  Aelian.  V.  H. 
XII.  23.  —  Antiochus,  Syrine  rex,  Thoantis,  Aetoliae  principis, 
et  Hannibalis  impulsu  Romanos  bello  arigressus  ,  primum  mari , 
duce  Aemiiio  Regillo,  dein  terra  ab  Acilio  Glabrione  et  Corn. 
Scipione  devictus  est.  Ingens  dictns,  cnm  cjuod  Syriam  teneret, 
viris  ,  opibus  ,  armis  copiosissimam  (Flor.  II.  8.  cui  eidem  ideo 
1.  1.  maximus  rcgum  diotn.'5)  tum  maxime  ,  uuod  tanto  adparatu 
lilud  adversus  Romanos  brlium  moiiretur  ,  ut  vix  aliud  formido- 
Josius  fama  videretur.     Ad  cognomen  Magni  volunt  cjuidam  isto 


—        135       ~ 

epitheto  nllurti  a  poeta;  pamm  opportune. —  dirum,  abominatum 
parentibus  (V.  16.  8.  )  terribilom  Romanis  ,  signifioanti  epitheto  , 
judice  quoque  Quinctil.  VIII.  2.  Conf.  Juven.  VII.  161.  Sidon. 
VII.  130. 

v .  37.  Secl  hi  ruri  nati  edncatique  sub  dio  opere  rustioo  fa- 
cienrlo  membra  ad  omnium  laborom  tolerantiam  firmaverant. 
Proles  rusticorum  mi/itum -pro^naU  a  parentibus  rusticis  ,  luxu- 
ria  ac  desidia  hand  infractis  ,  sed  militia  ,  agriculturaeque  studio 
induratis  ;  unrle  rnnscula,  robusta  ,  fortis.  — 33.  docta,  a  pueritia 
ad  rusticorum  operum  molestias  adsuefacta.  Pro  rusticis  operibus 
in  genere  docte  ac  delecte  poeta  :  versare ,  diffindere  ,  comminu- 
ere  glebas ,  utpote  in  agro  aspero  et  aratu  diffioili ,  quae  oninino 
aritiqriior  apud  ltalos  agri  colendi  fuit  ratio.  Vide  ,  quem  laudat 
doctis:-.  Boettiger  ,  Dickson  on  the  hnsbandry  of  the  ancients  T. 
I.  p.  415.  Plerique  de  agro  bono  et  pingui  accipiunt ,  tjuem  satis 
sit  ligone  aperiri.  Docte  autem  Sabellam  s.  Sabinam  prolem  (nam 
Sabinos  ac  Sabellos  in  promiscuo  ponit  Noster)  innuit  epitheto  ad 
ligones  translato.  Ceterum  diutissime  apud  hunc  et  alios  tjuos- 
dam  Itaiiae  populos  prisca  illa  viguit  morum  asperitas,  continen- 
tia  ,  laborumque  tolerantia,  quae  eos  militiae  aptissimos  efficeret. 
Laudant  Virg.  Ge.  II.  167.  Haec  genus  acre  virurn ,  Meirsos  pu- 
bemque  Sabellam  ,  adsuetumque  malo  Ligurem ,  Volscosque  ve. 
rutos  extulit.  Adde  Aen.  IX.  6o3«  sqq.  quem  locum,  sev<  riorem 
veteris  Italiae  incolarum  disciplinam,  admixtis  ,  quos  Noster  ba» 
bet,  coloribu»  egregie  adumbrantem,  maximam  partem  huc  trans- 
ferre  haud  piget:  Durum  ab  stirpe  genus ,  natos  ad  flumina 
primum  deferimus ,  saevoque  gelu  duramus  et  n?idis;  venatu 
invigilant  pueri ,  silvasque  fatigant ;  at  patiens  operum  parvo- 
que  adsueta  juventus  aut  rastris  terram  domat  (quotl  eodem  mo- 
do  aocipiendurri,  ut  in  Horatii  1.  )  aut  quatit  oppida  bello.  Omne 
aevum  ferro  teritur  cet.  —  40.  Vix  alio»  facile  dari  coiores  exi- 
.itimo,  quibus  luculentius  atque  probabilius  domesticae  discipM- 
nae  severitas  adumbrari  potuerit  ab  Horatio  ,  quam  hoc  filiorum 
adultornm  erga  matres  obsequio.  Tum  mirifice  blanditur  niifris 
in  re  domestica  curanda  sedulitas  (ci.  V.  2.  41.)  oppos'**  vv.  41 
»qq»  —  matris  ab  arbitrium ,  jussu  ;  ad  totain  pJji/i/  hoc  sppctat. 
—  severae ,  durae ,  quam  signilicanter  h.  I.  fustes,  ligna  intellige» 
s.  sarmenta,  coenae  adparandae  insertientia.  Sed  alterufri  adultio" 
rem  filiorum  aetatem,  graviusque  matris   jussum   praeclare  invol- 


—       136       — 

vit.  —  Absoluto  opere  dinmn  ,  vesperi.  Vespertinum  tempus  ve- 
nuste  admodum  et  ad  rem  adcommodate  coloribus  e  vita  rustica 
petitis  adumbravit  poeta.  Ubi  sol  abeunte  curru  ,  abiens ,  lon- 
gius  recedens  ,  ad  occasum  vergens  ,  umbras  montium  mutaret , 
ampliaret ,  longiores  induceret.  Notissima  Virgilii  :  Et  sol  cres- 
centes  decedens  duplicat  umbras  ,  et :  JHajoresque  cadunt  altis 
dc  montibus  umbrae.  Sol  demit ,  detrahit ,  solvit  juga  bobus  fa~ 
tig.  opere  diurno  fessis ,  suaviter •;  quatenus  occasus  ejus  detra- 
henda  ea  admonet.  Eadem  elegantia 'H»f  «*/  '(vyx  /SoOffi  riSqoi  apud 
Hesiod.  *Efy.  587-  Adde  Apollon.  Rh.  IV.  162.9.  faos  S'  r]s'hios 
uiv  sSv,  xvx  S'  qhvSsv  aovof  xvhios  ,  o(  r  xvinxvosv  o'i?v»ovs  xfo- 
Ttjpxs.  Dictum  inde  Graecis  vespertinum  tempus  flavhvoics,  ficvhv- 
Tof  (Hom.  II.  ir.  779.)  fiovhvoiot  o>j>i\  (Arat.  Dios.  387-)  ad  quod 
passim  alludunt  poetae  latini.  Virg.  Ecl.  II.  69.  Adspice,  aratra 
jugo  referunt  suspensa  juvenci ;  et  inde  Ovid.  Fast.  \r.  497.  Tem- 
pus  erat ,  quo  versa  jugo  referuntur  aratra.  Adde  Cio.  ad  Att. 
XV.  27.  —  agens ,  sTzxywv  ,  adducens  tempus  amicum .  gratum 
rusticis,  cessationem  ab  opere  diumo ,  req_uiem.  Ad  solem  vix 
bene  referas. 

v.  45.  Graviter  claudit  yv»fxi\ ,  ex  argumenti  ratione  deducta  : 
Natura  ita  comparatum  esse  ,  ut  omnia  lonao  annorum  decursu 
corrumpantur,  atque  in  deterius  mutentur.  Seneca  de  Benef.  I. 
19.  Hoc  majores  nostri  questi  sunt ,  hoc  nos  querimur  ,  hoc  po- 
tteri  nostri  querentur ,  eversos  esse  mores,  regnire  nequiiiam  , 
in  deterius  res  humaitas  et  in  omne  nefas  labi.  Quid  non,  omnia 
imminuit ,  xxfQst,  atterit,  carpit,  dies  ,  tempns;  temporis  suc- 
cessu  omnia  deteriora  fiunt.  Darnnosa  ideo ,  damna  ,  detrimenta 
adferens,  mutata  in  pejus  rerum  conditione.  Eadem  ratione  dum- 
nosa  senectus  dicta  Ovid.  Trist.  III.  7.  35.  —  46.  Aetas  paren- 
tum  t  ysvtu,  irua  parentes  nostri  vixerunt ,  pejor  avis  t  quae  ipsa 
jam  avorum  aetate  deterior  fuit  ,  (Senec.  Thyest.  134»  Neu  suc' 
cedat  avo  deterior  nepost  et  major  placeat  culpa  minoribus.) 
nos  tulit ,  protulit,  iis  m>s  facti  sumus  nequiores ,  improbiores  ; 
nBS'me  a  patribus  nostris  degeneres  daturi ,  edituri  sumus  subo- 
lem  vitiosiorem  ,  nosmet  posteri  nequitia  superabunt.  :Adposite 
laudant  Aratea  :  (Phaenom.  123.  )  o7r\v  ^pvasir,v  -kxts fss  ysvsi\v  shi- 
«ovro  y.aaoTS£riV ,  uutts  Ssv  xxxwTsox  Ts£s7o3s ,  cujus  loci  fundum 
Boettigerus  acute  juJicabat  Homeri  Od.  II.  276.    Uxvpoi   yxf  toi 

WtxtSsS   CjWoTo/    fSXT^i     HshoVTXI'    01    7:hs'ovfS   KXKIOVS'  nuZpoi  Ss' ts  jsxt^os 


-      137      - 

-te.evs.  Quae  eadem  opinio  aureae,  argenteae,  oeterarumque  de> 
inceps  aetatnm  subest  figmento.  Ceterum  miram  poetae  virtutem 
in  conrinna,  qua  hanc  sententiam  eloquutus  est ,  brevitate  tacile 
ebservabunt  humanitatis   atudiosi. 

wi  wiw\  »»<%v^****««'» 


ARGUMENTUM  VIL 

%w  w»  w*  w%  w*  vw 

Argumentum  hujus  carminis  fn  tenui  quidem 
occupatum ,  sed  praeclare  prorsus  tractatnm 
docteqne  explicitum.  Monet  poeia  Asterien 
quamdam  ,  jicti  haud  dubie  nominis  puellam, 
de  Gygis  amatoris,  qui  in  Asiamnegotiatum 
abierat ,  Jide  admodum  sol/icitam,  nt  nefidarn 
vanis  rumusculis  aurem  praebeat ,  jusias ? 
quibus  istos  discnteret  ,  morae  ejus  causas 
intersertndo ,  eosdemque  ad  ipsius  inde  pre~ 
bandam  constantiam  allegando.  Ouiim  autem 
suspiciones  has  maocime  a  peccandi  illecebns, 
adversus  quas  nec  ipsa  Asterie  satis  objirma- 
ta  esset ,  poeta  repetendas  esse  intelligeret  ; 
sedulo  hortatur  eam ,  ut  paria  cum  Gygis 
constantia  faciat .  ipsique  animum  ab  Enipei 
amore  servet  integrum.  Insulsis  intpp.  super 
hujus  carminis  consilio  ac  descriptione  excu- 
tiendis  hariolationibus  immorari  nihil  attinet* 


Adnotationes. 

V.  1.  Initio  statim  poeta  suspicionem ,  Asteriae  de  Gygi* 
inconstantia  injectam  amoliri  ,  ejnsqne  vanitatem  ostendere 
conatur.  Hoc  docet  carminis  totius  indoles.  Igitur  quid  Jles 
Gygen ,  non  tam  est,  cur  tam  molliter  fers  ,  cur  tantopere  ta 
excrucias  propter  Gygis  tui  absentiam  ,  quam  potius  ,  cur* 
adeo  contristaris ,    conquereris  de   Gyge    tuo ,    admissa    in   ani- 


—       138       — 

mum  perfidiae   ejus   ob  longiorein  absenfiam    suspicione  ?     Vide 
vel.    v.  4     —    Favonii   non    proprie    (juiclem    Gygen    restituunt  , 
h.    e   Graecia    in     Ifaliam   reft  runt  ,     i|iium    plane     adversi    sint 
inde    solventibus  ;    sed    cjuatenus  in  veris  principio  («pirare  inci- 
piunt  Vir.  Icl.  Febr. )  hibernum  molliunt    coelum,  (Plin.  II.  47-) 
et  mare   navigabile  reddunt  ,   apte   ideo  h.  1.  candidi  dicti ,     coe- 
lum     bibernis    nubibus    obvolutam     explicantes ,     ac    inare    tran- 
qoillnm   reddenles.       Similiter    Favonium  serenum  h.  ,     uti    ipss 
explicat,    tranquillitatem    facientem ,    vocat   Plaut.  Merc.  V.   2. 
35     —  primo    praeclare    adjectnm  ,     ad    levandam    puellae     su- 
spicionem    —    beatum    factum  ,    ditafum    mercibus  ,     e   Bithynia 
advectis.      Thyni    et  Bithyni ,     e    Thracia    coloni    (  Herod.    VII* 
75.    Strabo   XII.   p.  541.)    unius    cjuidem    originis,    sed  hactenus 
diversi,     ut      Thyni     ejuidem     adpellar^ntnr  ,     ejui    oram    Ponto 
proximam,    Bithyni    autem,    ejui    mleriorem    Ponti    regionem   in- 
oolerent.      Atque  ita  cpiidem   hos  populoi   distinguit  Herod.  I.  28. 
et      inde      Eustath.      ad     Dlonyg.      Perieg.     7^3.      Adde     Catull, 
XXXI.    5.    Abolitum     tandem     Thynorum  ,     quod    antiquius    vi- 
detur  ,    nomen,    e*  univeroa  gens  Bithyni  adpellati.  Atque  hacte- 
rm<:    reete     Claudian.    XX.    247-.     Thyni     Thraces     arunt ,     quae 
nunc    fiithynia  fertUr.      Quam     ferax    ea  regio    rerum    omnige- 
r.arum     proventu     luerit,     testatur     Eustath.     Dionys.    1.    1.    Toiis 
BiSvvov;    xtti     vxvtixootzTovs     lorofovoi      yevioBxi      bo;j      (  Bi3vve>i' 
/jwsropov    laudat   c|uotjue    Lucian.    T.   III.    p.    319.    cf.    I.  33.  7.  ) 
xxi    tqv    ocvtuiv    yriv     ■xa.pt.tpofov    t*    xxi   cvStvSfov    tivxi    (pxo)  ,       xxi 
A/3pTo,wi'«r    e %ovoxv ,    x»i    xfvorxhhovi    iv  oatai    (pvovoxv ,    xui  xhhcc 
nohhx  (■j^ovo-a.v    diyxdx.    —    constantis  fide ,    antique  ,    pro    fulei , 
ut  Ovid.  Met.  III.  341.  ubi  v.  Heins.  et  Burm. 

v.  5.  Notisactust  tempestate  compulsus ,  coactus  Oricum 
adpellere,  Oricus ,  urbs  Epiri  cum  portu ,  qui  cum  Italiam  e 
Graecia  petentibus  necessario  adeundus,  saltem  praeter  eum 
vehondum  esset  ,  Gygen  non  tam  a  recto  cursu  abreptum , 
quam  potius ,  ut  ad  eum  adj)elleret ,  vi  tempestatis  coactum , 
i|>ique  ,  ingriente  hiberno  tempore  ,  detentum  puta.  —  6. 
Fost  caprae  sidera,  post  ortum  caprae.  Stella  ista  ,  quae  est  in 
sinistro  Aurigae  hnrnero  ,  ortu  et  occasu  suo  tempestates  cxci- 
tare  crcdita  ,  cjuatenus  mare  per  illud  tempus  procellis  niaxime 
infestatur.  Arat.  Ph8en.  i5<>.  ii  Ss'  —  xxi  toi  Qxtis  yhvStv 
%iyot    aur/iJ    W    ff>i$<»Vi     BrV    tiv  xhl    woffvpeoCoy   nohhxxn  ioxl* 


— ■       139      — 

■J,«vro  xiSugoiJLevovf  «vSfvzaovs.  De  ortu  autem,  cjui  in  IV.  Cal. 
Oct.  incidit ,  h.  1.  accipi  debere ,  vix  dubitandum  videtur  ;  nam, 
occasus  ejus  in  illud  anni  lempus  (Calsnd.  Jan.  Hygin.  XV.) 
cadit ,  cjuo  mare  veteribus  clausum  erat.  Ita  tamen  volebat 
Lamb.  —  insana ,  insanos  (  insani  feriant  sine  litora  Jluctus 
Virg.  Ecl.  IX.  43-)  fluctus ,  vehementissimam  tempestatem  ex- 
citantia.  —  frigidas  n.  .  .  .  agit.  Omate  prorsus  pro  ,  te 
solam  ibi  nocte  diecjue  cogitat ,  tuicjue  desidario  contabescit,  hoo- 
que  tenerrimo  cum  adfectu  pro ,  ibi  invitus  detinetur  ,  haud  ir- 
retitus  retentuscjue  amore  cujuspiam  feminae  ,  cjuod  suspica- 
ris.  Nam  etiam  hoc  AsteTies  suspicioni  occurrere  voluisse 
poetam,  facile  omatus  docet  ratio.  Noctes  frigidas  agit t  so- 
lus  noctu ,  cubat,  trito  poetis  locjuendi  usu.  Ovid.  Her.  1.  7. 
Non  ego  deserto  jacuissem  frigida  lecto.  Idem  Amor.  III.  5. 
42.  Frigidus  in  viduo  destitucre  toro  ,  et  A.  A.  III.  70.  Frigida 
deserta  necte  jacebis  anus.  Lucan.  V.  806-  viduo  tum  primum 
frigida  lecto  ,  atque  insueta  quies  uni  nudumque  marito  non 
haerente  latus.  Contra  Theocr.  II.  187.  xcri  vu[xpctv  e<po(hr\a' 
eri  SsfAvi*  l#fp/w«  Xi*o7ouv  uvepos.  Tibulli  locum  I.  8-  39-  quae 
frigore  sola  dormiat,  huc  non  traxerim.  —  non  sine  multis 
lacrimis ,  tui  desiderio  adsidue  prorumpentibus.  Acl  idem  de- 
signandum  valet  insomnis  ,   curis  somnum  fngantibus. 

v.  9.  Rumusculos,  cjui  forte  de  Gygis  levitate  ferrentur, 
tjuibuscjue  Asterie  maxime  angeretur  ,  ita  occupat  poeta ,  ut 
inde  fidei  ejus  constantiam  puellae  magis  adprobare  cone- 
tur.  Agnosce  poetam  vel  in  tenui.  Vulgaris  ratio  ferebat  : 
Nuntius  Chloes  hospitae  dicit  ,  suspirare  eam.  Nuntius  ,  inter- 
nuntius  ,  cjai  Gygen  in  Chloes  amorem  pellicere  conabatur. 
Proprie  cjuidam  accipiunt  ,  et  de  nuntiis  e  Thracia  (cjuod 
Chloe  III.  9.  9.  Thressa  dicatur)  Oricum  missis  cogitant , 
lepido  satis  commento.  —  hospitae ,  apud  cjuam  Orici  deverte- 
rat.  Debuere  adeo  Romae  noti  esse  Chlotis  mores  meretricii.  — 
sollicitae  ,  perdite  amantis  ,  amore  aegrae.  Sollicitudo  omnino 
amori  propria  (Terent.  Eun.  I.  1.  14.)  maxime  ubi  haud 
mutuus  est ,  vel  ab  alio  interceptus.  Ita  Galli  amores  dicit 
soUicitos  Virg.  Ecl.  X.  6.  Lycotide  alium  secuta ,  et  Ciris 
aestus  sollicitos  Cir.  340.  —  10.  Suspirare  itidem  de  vehe- 
mentiori  amoris  adfectu.  Anctor  incert.  c.  XXXII.  (Anal.  Br. 
III.    p.    157.)    n«/5«i'a>  ,    OpuoCfiovXt ,    e«y/tv»x>Beii  i%    tfoori  voS-* 


—      i4o      — 

fxxtvtis ,  Si\0h  us  th  ear'  xtytxkov  kvuxtos  1/u.tipoiv.  Callim,  ep. 
XLv.  i.  «A*ot  t%otv  i  $iivot  i\xv9xvtv'  ms  xvtypov  ftvtZiJix  $ix  <rr*)- 
9tvv,  tiSts  ,  xv/)ya./tTo.  Noster  V.  n.  10.  amantem  —  arguit  et 
latere  petitus  imo  spiritus.  Cf.  C.itull.  LXIII.  97.  Ovid  Met.  X. 
4'~'2.  —  miseram  ,  efflictim  amanlem  ,  et  hoc  pro  tenui ,  illam.— 
uri  ignibus  tuis,  amore  flagrare,  incensam  esse,  tuo  ,  tibi  debito, 
tjuo  te  solo  frui  decet,  consentaneum  est  ,  tui  amantis.  Ita  oscula 
mea  Tib.iII.  I.  9  78.  tol  <pi\r,nxTx  pov  Achill.  Tat.  IV.  8.  et  sic 
passim  apud  Ovid.  et  alios.  Ceterum  observa  exquisitam  poetae 
copiam  in  varianda  amoris  ardentioris  notione.  —  tentat ,  insti- 
gat  eum  ad  amorem  ;  proprio  vocabulo.  Ovid.  A.  A.  I.  573.  Vere 
prius  —  — femina  quam  juveni  blafide  tentata  repugnet.  Senec 
Hippol.  Sgii  tentata  precibus  restiti.  Idem  exquisitus  tou  -xtipav 
apud  Graecos  usu« ,  de  quo  vide  doctam  Ruhnk.  animadversi- 
onem  ad  Timae.  Lex.  p.  «10.  —  mille  modis,  variis  artibus,  nunc 
precibus  nunc  minis  urgendo.  —  vafer ,    vafre,    astute. 

v.  ]3.  Jam  artes  ,  cjuibus  Gygen  nuntius  ad  Chloes  amorem 
peilicere  studeret ,  adponuntur  a  poeta.  Hefert  ,  exemplis  etlo- 
cet  ,  mulierem  tunc  esse  saevissimam ,  quum  stimulos  odio  pu. 
dor  admovet ,  juxts  Juven.  X.  328.  qui  eadem  fere  exempla  ad- 
fert  v.  327.  Nec  Sthenoboea  minus ,  quam  Cressa ,  excanduit , 
et  se  concussere  ambae.  Fabulam  de  Bellerophonte  a  Proeti  uxo- 
re  frustra  sollicitato  p«te  ab  Homer.  II.  <f.  155«  scjcj.  —  Mulier 
nxor  Proeti ;  Anteam  Homerus  adpellat  ,  Sthenobaeam  alii.  — 
perfda  erga  maritum,  amore  ejus  in  Bellerophontem  verso  ;  vel 
Mmpliciter,  fallax,  mendax,  Bellerophontem  adulterii  apud  Proe- 
tum  maritnm  insimulando,  credulum  illum  ,  fidem  kis  delatio- 
nibus  habentem.  — criminibus  ,  criminationibus  ,  intentati  sibi  ab 
eo  «tupri.  —  impulerit ,  maturare,  graeca  structura  pro  ,  ut  ina- 
tnraret  ,  pararet  necem  ,  in  ipso  aetatis  flore  eum  exstingueret. 
*—  nimis  castn  ,  cui  castitas  sua  paene  exitiosa  fuisset.  Tetricum 
ideo  dmnitorem  Chimaerae  vocat  Ovid.  Trist.  II.  397.  quem  leto 
fallux  hospita  paene    dedit. 

v.  17.  Narrat  ea«;dem  Pcleo  ab  Hippolyte,  Acasti,  Magne- 
siae  regis  ('inde  Mugnessa)  uxore,  repulsam  passa  ,  imidias,  qui- 
bus  paene  succubnerit  ,  strnct's.  De  fabula  vid.  Pind.  Nem.  IV. 
92.  scjq.  et  ibi  SchoL  Cf.  intpp.  ad  Anton.  Lib.  p.  257.  Verh.  — 
datum  Tartaro ,  exstinctum  ,  occisum.  Dictum  eadom  forma,  cjna 
dare  leto  Ovid.  1.  1.  et  Virgilio  saepius.  —  dum  fitgit  abstinens 


-       i4i      — 

docte  et  copiose  pro ,  amores  ejus  aspernatur,  eam  aversatur.  — 
19.  Nunc  blande  enm  adgressus  ,  movet  historias ,  narrationes  in- 
cipit,  profert,  peccare  docentes ,  quae  ad  amorem  irritant,  ama- 
torias  ,  familiari  Nostro  hujus  verbi  usu.  Vid.  ad  I.  27.  17.  Ma- 
gis  tanien  ad  rem  videtur  esse,  si  proprie  accipias  :  exempla  pro- 
fert ,  quae  docent,  fidem  in  amore  admodum  lubricam  esse,  s*e- 
pius  istocmodo  in  amore  peccatum  esse.  Exquisitior  apud  poctas 
tou  movere  usus ,  pro,  ordiri ,  exponere.  Yid.  Beutl.  h.  1.  — 
fallax ,  snbdole ,  ut  irretiat  eum  Chloes  insidiis. 

v.  21.  Vel  sic  tamen  impelli  nequit  ,  sed  petstat  in  fid?  tibi 
data.  Audit  surdior  docto  oxymoro  pro  :  andit ,  movetur  his  vo- 
cibus  surdior ,  non  magis  ,  ijuam  scopnins  undis  movetur,  h.  im- 
raobilior  est  scopulo.  Color  orationis  desumtus  ex  Eurip.  Med- 
28,  wf  Ss  jrsTfof  /)  3«Aaaer/o5  xKvSeov  olxovsi.  Ui/de  SerieC.  Hipp. 
580.  Ut  dura  cautes  undique  intractabilis  resi>tit  undis  et  laces- 
sentes  aquas  longe  remittit ,  verba  sic  spernit  rnea.  Philotiem. 
c.  XX.  6.  (  Anal.  Br.  ll.  p  88-)  Toiir'  ijitxv  »hi  xtxi  ■apov\eyov9 
&\\'  U*  ndvTca  'Iew'a>  (avBuv  sxKvts  /ifAeTSfwv,  qufim  forte  ob  oculos» 
habuit  Noster.  Nam  et  is  generali  (AvSwv  utitur  vocabnlo  ,  ut  vo- 
cum  Horatius.  Adiine  est  adagium  ,  ct!yixha>  AoeAfiV,  iwi  twv  <zvv\- 
xoJo-tudi'  quod  habet  Zenob.  Cent.  I.  38.  in  Adng.  Schott.  p.  12. 
—  lcari  ,  maris  Icarii ,  v.  ad  I.  1.  15.  —  adhuc  integer  n9cdnm 
aniore  ejus  tactus  ;  ut  II.  4.  22.  —  22.  At  tu  vide  ,  ne  Enipei 
amorem  in  animum  tuum  admittas  ,  fidemque  Gygae  datam  lae- 
das.  Sed  paullo  urbanius  hoc  expressit  poeta.  —  plus  justo , 
'raura  alii  addicta    sis. 

v.  25.  Quamvis  hoc  paullo  excusatius  facias  :  quandoquidem 
Enipeus  iis  praepollet  virtutibus,  quae  maxima  amoris  invitamen- 
ta  esse  solent.  Ex  gymnasticis  exercitationibus ,  in  quibus  prin- 
cipatum  Enipens  teneret ,  commemorat  equitandi  ejus  natandique 
peritiam.  Eadem  in  eadem  re  habet  Tib.  I.  4.  II.  12.  Hic  placet 
angustis  quod  equum  compescit  habenis ;  hic  placidam  niveo 
pectore  pellii  aquam.  Cf.  I.  8.  3.  sqq  III,  12,  6.  —  Non  alius 
eonspicitur ,  cimi  vi ,  ut  qui  inter  ceteros  in  hac  arte  longe  prae- 
cellat ,  pro  tenui  ,  nemo  facjle  est ,  qui  aeque  atque  ille  sciat , 
calleat  equumflectere,  pro  generali  ,  regere,  qni  adeo  equitandi 
arte  aeque  excellat.  Adparet  inde,  Enipeum  equestris  fuisse  or- 
dinis,  qui  quidem  maxime  vacaret  his  campestribus  exerrifatio- 
nibus,  —  in  gramine ,  campo  Martio  ;  ut  gramina  campi  M«r? 


-       U2      - 

tii  I.  l.  extr.  —  27.  28.  Nec  quisquam  est,  <jui  citus  aeque,  ae« 
qne  cito,  denatet  deorsum  secundo  ilumine  natet. —  alveo  Tusco, 
iluvii  ab  Etruria  venientis,  Tiberis.  Celeritas  igitur  natandi  in 
maxima  virtute  habita.  Forte  ejusmodi  certamina  inter  se  insti-. 
> tuero  solebant  natantes. 

v.  29.  Idem  Ovidii  praeeeptum  Amor.  II.  19.  38.  Incipe  jam 
vrima  clauderc  noctc  domum.  —  nec  despice  in  lias ,  aurem 
praebendo  Enipeo  ,  vel  omnino  amatoribns,  limen  tuum  obsiden- 
tibus,  atque  w«/>s<*Xcct>ff<'3uf ov  canentibus.  Declaratur  hoc  cantu 
tibiae  ,  i*ti  inservientis  ,  quod  vel  hic  locus  ostendit.  —  queru. 
lae  ,  querentis  de  tua  duritie.  Pertinet  adeo  ad  amantium  qutre- 
las,  cantu  isto  proditas.  Atque  ita  majorem  vim  habet  epitheton 
(etiam  j)ropter  sqq.  )  quam  si  de  tibiae  sono  querulo  explices. 
Despicere  plane  exprimit  Gr.  *«$x«iJ*r£»v  ,  quod  eadem  ele- 
gantia  adhibuit  Anstoph.  Pac.  981.  monente  Uacer,  Adde  ejus- 
dem  Thesmoph.  797  et  804.  —  32.  difficilis ,  dura ,  aspera ,  %x- 
\s*r\.  Tibull.  I.  8*  27.  Nee  tu  dijficilis  puero  tamen  esse  me. 
mento. 


JRGUMENTUM  VIII. 


IVLaecenas  ,  quum  Kalendis  Martiis ,  ipso 
adeo  Matronalium  die ,  ad  festas  epulas  ab 
Horaiio  invitatus  esset ,  neque ,  quid  poeta  si- 
bi  caelibi  cum  importuno  solennium  adparatu 
veliet ,  perspiceret ;  ingenue  ipsum  ,  ne  mala 
sedulitate  risum  moveret ,  monuerat ,  magno- 
aue  doctrinae  adparatu  Cquem  innuit  v.  6.) 
ostenderat,  in  causis,  c/uae  plurimae  ad  ori' 
qinem  hujus  solennitatis  deducendam  allega- 
rentur^  (sejc  causas  hujus  sacri  adnumerat 
Ovid.  Fast.  177  sqq.}  ne  unam  quidem,  quae 
eum  in  partem  hujus  sacri  vocaret ,   reperiri* 


—       143      ~ 

Horatius  igitur  respondet  Maecenaii  hoc  car- 
mine  ,  ( festive  nonnulli  intpp.  Maecenatevi 
ipsius  domum  intrantem  ,  conviviic/ue  adpara- 
iu  stupeniem  a  poeta  hoc  carmine  excipi  au- 
tumart ,  inducti  forte  vv.  i5.  sr/q.~)  veraaue 
sacri  cr*usa  exposita  ,  ut  huncce  diem  sepositis 
curis  publicis  (_erai  enim  Maecenas  tum  tem- 
poris  praefectus  Urbi ;  v.  v.  17.)  hilarissime 
secum  agal  ,  adhortatur.  Sacrae  anlem  Ju- 
noni ,  utpote  conjugiorum  praesidi ,  erant 
Halendae  Mariiae ,  magnarfiit  eas  matrcnae 
proser/uebantur  rehigione  ;  unde  MatronaUum 
nomine  ipse  iste  dies  festus  insigniius  erat> 
Conf  curate  de  eo  ageniem  Ovid.  I.  I.  et  lib. 
III.  1.1.  Ad  a.U.  DCCXXXIV.  hoc  carmen  re- 
ferri  oportere,  patet  e  vv.  17  sqrj. 

Adnotationes. 

v.  l.  Quid  agam ,  cruid  struam  ,  cruid  inoeptem  ,  cjn?.e  me 
intemperiae  agant ;  fere  ut  I.  14.  2.  O  quid  agis?  —  ciuod  ego, 
qui  caelebs  sim  ,  Kalenrlis  Martiis  sacrum  arlparem.  Docte  hoc 
atcjue  explicate  duobus  membris  poeta  extulit.  Festae  erant  Ka- 
lendae  Martiae  matronis  Romanis  ,  saora  isto  die  Junoni  procon- 
jngii  felioitate  facientibus.  Vide  Argum.  Jure  igitur  Maecenasmi- 
ratur,  Horalium  hoc  Matronalinm  die  ,  irai  ncuticmam  ad  coeli- 
bes  pertineat,  alieno  prorsus  tempore  feriari.  Ad  Porphvrionis 
aetatem  solenne  istud  perdurgsse  docet  ejus  Schol.  ,,Kdendae 
Martiae  hodiecjue  matronarum  dies  festus  est."  —  2.  Docte  po- 
eta  saorificii  adparatnm  sigillatim  peroenset.  Florum  usus  in  re 
sacra  fretiiens  se  multiplex.  Junonis  effitjiem  isto  clie  floribus  co- 
ronatam  fuisse,  diserte  tradit  Ovid.  Fast.  Iil.253.  Ferte  Deae  fio- 
res  :  gtiudet  florentibus  herbis  haec  Dea  ;  de  tenero  cingite  ftore 
caput.  —  Pro  lure  ad  sacrum  parato  doete  est  acerra  turis  plenat 
arcula  turaria  (  uti  recte  jam  Torrent. )  unde  tus  in  foco  arlolen- 
dum  expromebatur.  Eodem  colore  Virg.  Aen.  V".  745.  et  plena 
suppleac  veneratur  acerra.  Male  nonnulli  de  turibulo  cogitant. — 
et  earbo,    carbones  ptsiti  ,  ingesti  cespiti  vivot  arae    e   cespite 


—      iM      - 

viritli  exstructae,  cespititiae,  quales  inprivatis  sacrificiis  usitfttae. 
Focum  vivi  cespitis  adpellat  Calpurn.  Ecl.  V.  25.  et  foculum 
vivi  cespitis  pariter  Auson.  Ephem.  Parechas.  13.  Cf.  I.  19.  i3. 
—  5.  Docte ,  qui  probe  calles  ,  tenes  sermones ,  fxCSovs,  utrius* 
que  Unguae ,  tam  graeeae  quam  latinae,  (lingua  doctus  utraque 
Martial.  X.  76.  6.)  qui  utriusque  populi  antiquitatem  ,  literis 
consignatam,  ritus  adeo  atcjue  sacra  cum  ipsorum  causis  atque 
originibus  egregie  perspecta  habes.  Unde  Maecenatem ,  arl  festas 
epulas  ab  Horatio  Kal.  Martiis  invitatum ,  vix  aliud  quidquam 
hujus  diei  sacrum  ,  exceptis  Matronatibus  ,  in  tota  antiquitate  re- 
periri  ,  neque  haec  ullo  modo  ad  caelibes  pertinere,  poetae  sig- 
nificasse  probabile  admodum    videtur. 

v.  6.  Poeta  Baccho,  qui  praesentissimum  mortis  periculum, 
arboris  trunco  ipsi  intentatum,  a  cervicibus  suis  depulisset,  sa- 
crnm  se  votivum  isto  die  debere  ait ,  tancjuam  agresti ,  ac  specia- 
tim  hortorum  (praeter  vitium  enim  pomorum  quoque  inventio  at- 
que  cultnra  ei  tributa.  Mi)X&  A/a>i/ucrou  inde  dicta  Philetae  apud 
Schol.  Theocr.  II.  120.  unde  biovvaov  t»v  ^Kimv  svpeTqv  recte 
cogit  Athen.  III.  p.  82.  D.)  eidemque  poetarum  tutelari  numini. 
Vide  ad  I.  l.  29.  et  II.  19.  Qua  eadem  de  causa  Musis  salutem 
suam  acoeptam  fert  III.  4.  27.  eandemque  Fauno  II.  17.27.  utra- 
que  de  causa,  Absone  igitur  Gosnerus  h.  1.  ,,Bene  Libero ;  iste 
enim  laetitiae  dator  semper  aderat  conviviis."  —  Voveram  (in 
cujus  temporis  mire  quosdam  argutari  videas  )  dulces  epulas  et 
caprum,  docte  pro,  vov.  caprum  ,  dulcem  s.  gratam  Deo  victi- 
mam  ;  ne  diversa  a  poeta  innui  harioleris.  Eo  tamen  ferri  putan- 
di,  qui  dulces ,  lautas  interpretantur.  Ceterum  hirci  in  Bacchi 
sacris  immolatio  satis  frequens  ac  pervulgata.  —  Album  ob  sa- 
crum  Deo  supero  faciendum  dici  autumant  ;  sed  omat  simplici- 
ter.  —  7.  eo  die  ,  quo  prope  funeratus ,  oppressus,  exstinctus  es- 
sem  procumbentis   arboris  ictu ,  casu  ,  ruina. 

v.  Observa  ornalum  et  copiam  poetae  h.  I.  Absoluta  senten- 
tia  erat  :  hic  dies  festas ,  mihi  solennis  erit,  festa  istum  laetitia 
agam  anno  in  se  redeunte ,  volvente,  quotannis ;  sed  cumulate 
atque  explicative  modum  adjecit  poeta ,  quo  dies  iste  transigi 
oporteat.  Suaviter  quoque  hic  dies  —  demovebit  pro  vulgari,  hoc 
die  demovebitur  detrahetur  cortex  s.  suber  picc  adstrictus,  ilh- 
tus  ,  obturatus  (cf.  ad  I.  20.  3.)  amphurae  graece  pro  ,  ab  am- 
phora  ,  quod  ornate  est  pro,  arrphora  relinetur,  aperietur,  et  hou 


-      M5      - 

docte  pro:  hnnc  diem  festa  truntannia  compotatione  eel^brandim. 
institui.  Idem  orationis  color  in  Theocr.  VII.  147.  TtrfctsVis  g»' 
-xiScev  aafAurro  xpotTos  «Xii$xp.  Tibull.  II,  1.28.  Chio  solvite  vitt- 
cla  vado.  —  11.  Amphorae  optimae  notae  ,  cjuae  vetustissinau  . 
vinum  continet.  Pro  hoc  poeta  ,  ex  veteri  condendi  sjgnandicpa^ 
vini  ratione  »  insiitutae ,  paratae,  destinatae  ,  adomatie,  hoccjue 
pro,  coeytue  fumum  bibere  ,  imbibere  ,  maturitatcmcjue  contra- 
here  ,  cjuod  est  omnino  pro,  in  fumario  repositae  Cos^  Tullo.  De 
more  veterum,  vina  in  superiore  aedium  parte  ,  cjuae  fumo  per-* 
via  ,  unde  vetustescerent ,  amaritudinemcjue  traherent ,  reponen. 
di  ,  nota  omnia.  Vid.  Colum.  I.  6.  20.  Barry  tamen  (Obss.  cn 
the  Vines  of  the  Ancients  p.  64>)  de  dcliis  intelligit,  cjua-  ante 
nuam  iis  vinum,  in  vasa  testacea  inde  transfundendurr,  ir.de  etiu, 
variis  aromatum  generibus  fumigarentur ;  parum  adpcpiti  huic 
loco.  Jam  annum  vini  conditi  Coss,  nomine  in  cado  notari  so!i- 
tum  ,  poeta  Tulli  consulatu  designat;  cjui  cjuidem  .  si  L.  Voica- 
tium  Tullum,  cum  LambinO  et  aliis  intelligas  ,  incidit  in  a  U. 
DCLXXXVJII.  collega  M.  Aemilio  Lepido;  unde  XLVII.  annos 
conficias ,  si  carnien  nostrum  a.  U.  DCCXXXIV.  adsignes.  Sed 
hanc  aetatem  negant  ferendam  esse  in  vino  ,  quodfumo  praeco- 
cem  maturitatem  traxerit  (Colum.  I.  6.  )  inducti  maxime  Ctce- 
ronis  (Brut.  83.  Nimia  vetustas  nec  habet  eam,  quem  quaerimus 
suavitatem ,  nec  est  jam  sane  tolerabilis)  et  Plinii  (H.  N.  L. 
XIV.  4-  Non  alia  res  majus  incrementum  sentit  ad  vicesimum 
annum ,  majusve  ab  eo  dispsndium. )  locis.  Sanadonus  itaque 
cum  Massono  (Vit.  Hor.  p.  128  scjcj.  )  ad  a.  DCCXXI.  refert.  cjuo 
Caesar  Octavianus  II.  et  L.  Volcatius  Tullus  Coss.  fuere.  Ita  ve- 
ro  fuisset  vinum  XIII,  annorum ,  idcjue  satis  vetustum  habenf. 
Sed  amat  omnino  poeta  aetatem  vini,  cjuod  praestantissimum  Jia- 
beri  vult,  ad  natales  suos  referre.  Sic.  1 II.  21.  j.  O  nata  me- 
cum  consule  JVIanlio  cjuod  ad  testae  aetatem  inepte  Massonus  1. 
1.  refert ,  et  V.  l3.  6.  Tu  vina  Torquato  move  Consule  pressa 
meo.  Anno  autem  ante  natum  Horatium  Consulatu  functum  fu- 
iise  Volcatium  Tullum  constat.  Quid?  cjuod  ulteriora  tempora 
spectat  cadus ,  Marsi  duelli  memor,  III.  14.  18.  Ut  taceam,  non 
eandem  omnium  vinorurn  esse  naturam,  maturescendicjue  ratiu- 
nem. 

v.  13.   Fraeclare  poeta  ,    adparando  convivio  intentus  ,  i^sum 
statim  repraesentat,  et  convivas  ad   bibendum  exhorfatur  ;   mcr? 

II.  95cin&.  K 


—       146      — 

Nostro  percjuam  familiari.  Vid.  ad  II.  7.  21.  —  Sume  cet.  Lar- 
giler  hodie  te  vino  invila.  Sed  suavius ,  et  ad  Maecenatem  ur. 
gendum  fortius  est ,  cjuod  ista  pocula  amici  tospitis  ,  propter 
amicum  e  periculo  servatum  ,  exhaurienda  ait ;  cjuam  blandam 
viu)  Maeoenas  vix  amoliri  a  se  posset.  Cyathus  ,  sextarii  pars 
duodecima,  cochlearis  forma,  inserviebat  vino  et  acjua  in  cratere 
temperando,  (Vid.  a  III-  19.  11.)  et  inde  effundendo  in  pocula. 
Centum  magnum  omnino  vino  isto  die  bibendi  copiam  designat. 
Notatu  tamen  digna  sunt,  cjuae  Acron  habet:  verbo  usus  e^t  con- 
vivarum  ,  centum  cyathos;  (adde)  poscentium.  Notum  autem, 
cvathos  et  poculum  dici  ejus  ,  in  cujus  honorem  bibitur.  Cf.  ad 
III.  19.  9.  —  et  vigiles  luc.  p.  in  lucem  ,  totam  noctem  geniali- 
ter  mecum  traduc.  Lucernarum  in  convivii  nocturni  designatione 
frecjuens  admodum  atcjue  valde  adposita  mentio.  Perftr  vigiles 
(ita  jungere  satius  erit)  fac  ul  vigiles  (  vivas  dicit  III.  21.  23.  ) 
sint  ,  continuo  luceant  in  lucem,  s.  diem  uscjue.  Ad  sententiam 
cf.  III.  21.  21.  Propert.  IV.  6.  85.  —  14.  Haec  a  poeta  tancjuam 
in  compotatione,  cjuam  animus  ejus,  morae  impatieros,  praecipit, 
a  convivis  paullo  liberius  agitari  coepta ,  sumta  magistri  bibendi 
persona  ,  aut  omnino  pro  hospitii  jure  pronuntiari  putanda  ,  cjui- 
bus  venuste  admodum  Maecenati ,  convivium  sine  tumultu  ac 
rixa  celebratum  iri,  spondet.  Adposite  ieitur  esto ,  poeta  prae- 
sentes  convivas  ac  tumultuari  incipientes  increpante.  Phantasma- 
tis  igifur  suavitatem  non  cepere  cjui  esto  pro  ,  erif,  dictum  vo- 
lunt.  Multo  autem  magis  recta  via  exerrare  censendi ,  cjui  non 
convivantium  clamorem  ,  el  iram  8.  tumultum  ad  rixas  et  alter- 
cationes  progressum  ,  sed  vel  vim  hostilem  ac  proelia  ,  vel  nego- 
tiorum  forenstum  ac  civilium  ,  cjuae  Maecenatem  a  convivio  pro- 
hibiturae  sint,  itrepilum  intelligi  debere  opinantur.  Denifjue  ad 
vini  vim  innocuam  (ut  innocent  Lesbium  I.  17.  21.)  cjuod  caput 
haud  gravet ,  a  clamore  adeo  atcjue  rixis  bene  potos  immunes 
praestet ,  trahi  videas  ;  cjuae  satis  longe  petita  videtur  ratio. 

v.  17.  Totum  te  hodie  da  mihi  ,  et  recte  animum  civilibus 
curis  exsolvere  potes  ,  cjuum  ab  externo  hoste  omnia  tuta  sint. 
Eral  si.il icet  Maecenas  tum  temporis  (a.  U.  DCCXXXIV. )  Prae- 
fectas  Urbi  ,  absente  atcjue  occupato  in  Oriente  Au^usto,  cujus 
adeo  vices  per  totam  Italiam  sustinebat.  Jllitfe  ,  sepone,  abjice 
curas  civiles  ,  sollicitudinem  de  salute  civitatis  publiea  ,  utpote 
vanamj  super  Urbe,  cjuam  Urbi  praefeclus  geris,  Docte  hi$  adje* 


—      147      — 

ctla  designatur  magisfratus    iste  amplissimus ;  ab  Augusto  ei  de- 
mandatus.    —   ig.    Securitatem   imperii    externam  speciatim  ,  ut 
poelam   decebat,  Maecenati,    cjuo  obsetjuentiorem  eum  haberet, 
ostendit ,  adnumeralis,  tjui  nuper  victi  subactitjue  essent ,  popu- 
lis.  Daci  Cotisonis  agmen,  paullo  doctius  cjuam,  Dacorum  agmen, 
Daci ,    tjui,    fines   Romanos  continuis   incursionibus    (unde  forte 
cum  virtute  Dacorum  agmen  dictum)  inftstantes  duce   rege  jpso- 
rum  ,  Cotisone,  bcciderunt ,  gravissima  clade  adfecti  sunt  a  Len- 
tulo  a.  U.  DCCXXXIV.  Cf.  Sueton.  Octav.   21.    Flor.  IV.   12.  — 
jtfedus  ,    Parthi   infesti   nobis,    utcunque  nostro  infensi  imperio  ; 
nisi   potius  copia  poutica  adjectum  dicas  scjcj.  sibi  dissident,  «uod. 
graece   est   pro ,    a   se  ;  (ut  II.  2.    18-  dissidens  plabi)  discordant 
inter  se   armis  luctuosis ,   bellis  civilibus;  discordia  civili ,  cjuae 
vires   ipsorum    atterit,   ita    distineniur,    ut  externo  bello    varare 
necjueant.     Respicit  autem  poeta  intestinas  post  Phraatem  a  Scy» 
tharum  rege  solid  reddilum  (II.  2.  17.)   in  ejus  regno  turbas,  Te- 
ridatis,  regno  dejecti ,  partibus  ob  immanem  illius  orudelitatem 
/    continuo  rebellantibus.  Atcjue  inter  ipsa  haec  bella  civilia  Roma- 
nis  signa  cum  captivis  a  Phraate,  metu  externi   belli    (ut   Strabo 
tradit  1.  XVI.  748O  hoc  ipso  anno  (DCCXXXIV.)  reddita  fuisse 
constat. 

v.  21.  Cantabri ,  bellicosissima  Hispaniae  septentrionalis  na- 
tio  ,  hoc  ipso  demum  anno,  post  ihsignes  clades,  ac  difficulter 
admodum  ab  Agrippa  devicta.  Cf.  Dio  LIII.  Z'j.  et  ad  II.  6.  2. 
Servit  domitus  catena  ,  copiose  et  cum  vi  pro,  plane  subjugatus 
est ,  in  servitutem  redachis  est  ;  nam  victi  antea  multoties  rebel- 
laverant,  tum  vero  in  provinciae  formam  ab  Augusto  redacti 
erant.  Ideo  vetus  hostis ,  in  cjuo  perdomando  diu  jfrustra  labora- 
tum  fuit,  cjui  <liu  nos  exercnit ;  cjui  adeo  praeclare  respondetJe- 
ra  catena.  •—  Scythas  tommuni  nomine  populum  dixit,  Istri  ac- 
colam  ,  cjuem  Gelonum  II,  9.  22.  adpellat.  Hos  ultra  Istrum  a 
Lentulo  submotos  praeclare  designant  illa:  medii an t ur  cum  ira- 
xime  in  eo  sunt ,  ut  coacti  a  Lentulo  cedant  excedant  cam- 
pis ,  ciferioris  Istri  ripae,  finibus  Romanis,  cjuos  continuis  in- 
cursationibus  vexaverant.  —  arcu  laxo ,  tjuam  excjuisite  pro , 
victi ;  imposita  hac  ipsis  pacis  conditiona ,  cjuo  simul  pugnan- 
di  ipsorum  ratio  ostenditur.  Eodem  orationis  colore  Anti- 
pat.  Thess.  XX.  (Anal.  Br.  II.  113. )  de  Parihis:  2WM«o  /sr ' 
Ev^pifrrjV,      Z/JVOS    TtKOS.   5>)S/5  Sf    ipofta)     v.  s %»  A  «  ff  ix|  v *    tI$* > 

K    2 


—      i48      — 

K*\'<sx(.  Nemesian.  Cyii>_-g.  74.  75.  Imbellemqne  figam  referam^ 
clausasque  phareiras  Parthorum  Lxosque  arcus,  et  spicula  nuL. 
la.  Sil.  III.  6l».  Huic  laxos  arcus  olim  Gangetica  pubes  submit- 
tet ,  vacuasque  ostendent  Bactra  pharetras.  De  his  ip.--is  Scythis 
Sener.  Oed.  469.  Laxavit  victos  arcus,  Geticasque  sagittas,  lictea 
Massagclcs  qui  pocula  sanguine  miscet.  Cf.  Ovid.  Fast.  V.  593. 
Trist.  II.  227. 

v.  251  Quocirca,  missis  curis  civilibus  ,  quibus  recte  superse- 
tlere  pofes  ,  da  te  hotlie  hilarem.  Negligens  parce ,  copiosc  et 
ornate  pro  alterutro  ,  negligas ,  omittas  (ut  I.  «8-  50.  3.  parcas  , 
peTSov  ,  nolis  nimium  cavere ,  ne  nimis  sollicitus  sis,  ne  qua  par- 
te  populus  Romanus,  resp.  laboret ,  detrimentum  capiat,  priva- 
tus,  quum  sis  privatus.  Principi  scilicct  comparatus,  cujus  respe- 
ctu  omnes  privati  dicebantur.  Yide  Gesn.  Subblandiri  «ta  Augusto, 
omnia  incolumia  atque  tuta  praestanti ,  ut  poetam  voluisse  cre- 
dam,  quod  nimis  acute  statuunt  nonnulli,  a  me  impetrare  haud 
potui.  Est  igitur :  publica  te  privatum  ne  nimis  angat  cura  ,  ne 
praesentis  temporis  tibi  fructus  pereat ,  ista  intercipiatur.  —  Do- 
na  horae  tempus  quod  tibi  Deorum  munere  datum  est,  qno  frui 
hret,  quippe  praesens ,  certum  ,  in  quod  jus  habes  ,  cape ,  ne 
elabi  sine  ,  eo  fruere  laetus ,  hilariter  ,  genio  indulgendo.  linque. 
severa,  omissis  seriis  ,  abjectis  curis. 


ARGUMEISTUM  IX. 


IVLellitissimum ,  atque  ipso  Iulio  Scaligero 
judice  ,  certo  aliof/uin  Venerum  poeticarum 
osore,  omni  nectare  dulcius  odariuml  cujus 
r/uidem  causas  a  sensuum  atr/ue  adfeciuum  9 
r/uos  hoc  carmen  plane  exprimi t ,  veritate  re- 
peiendas  esse ,  in  promtu  est  perspicere.  At- 
que  hanc  naiuralem  simpliciiatem  auocit  adju- 
viique  poeta  adsumta  carminis  amoebaei  for- 
ma,  cujus  ca  potissimum  natura  est  atque in- 


—      U9      — 

doles ,    ut  alter,    qui  respondeat ,  ad  altenus 

sejisus  orationem  suam  plane  conformet ,  ita 

tamen,    nt  vel  ejusdem  sententiae  vim  acuat  , 

atque  exaggeret ,  vel  eam  penitus  infringat. 

C  Artificiosius  ,     quamqaam    minus    suaviter, 

carmen    suum    amoebaeum    instruxit    Virgil. 

Ecl.  III.   60.   Theocritum   sequntus.~)    Reprae- 

sentat   igitur  hoc  carmen  duos  amantes  ,    mu- 

tuis  utrinque  snspicionibus  vexatos  irisquein- 

de  distractos ,   eosdemnue  e  jucundissima  pri- 

stina  amoris  recordatione  ad  redintegrandum 

cum    cupidos ;    quod  plane  ad    animi  humani 

naturam  attemperavit  poeta  ,  post  mutuas  de- 

mum  sugiliationes ,  et  ipsos   tecti  amoris   in- 

dices,  (Ita   Terent.   Eun.  III.  1.  53.  tu    par 

pari     referto,     quod    eam     mordeat, 

T  h  r.  S  i  qui  de  m  m  e   amaret,  t  um  i  s  tuc 

prodesset,    Gnatho.)    amantes  ad   pacem 

tentandam  accipiendasque   conditiones  perdu- 

cendo.    Qui  neque  hac  levioris  argumenti  tra- 

ctatione  venustissima,  neque  nativa  orationis 

simplicitate ,  neque  numerorum  aptissima  fa- 

cilitate  commoveatur  atque  deliniatur ,  is  Mu- 

sis   Gratiisque    iratis   se    natum  jure    habet, 

quod  conqueratur. 

Adnota  tiones. 

v.  1.  I>onee  ego  gratus  ,  acceptus  tibi  eramt  amore  tuo  fru- 
ebar,  amabar  a  te.  Eadem  venusta  simplioitate  Propert.  I.  22.7. 
Olim  gratus  eram  ;  non  illo  tempore  cuiquam  ccntigit ,  ut  simili 
posset  amare  fide,  —  2.  Nec  cpisquara  a  te  mihi  praeferebatur. 
Hoc  ornate  atciue  venuste  admorlum  poefa  extulit.  Potior,  potiore 
apud  te  habitus  loco  ,  cjuem  magis  amares  ;  solenr.i  hujus  vocis 
usu.  Plaut.  Cas.  1.  24.  Tune  illam  ducasl  hercle  me  suspen- 
diOy  quam  tu  ejus  potior  fias.  Nota  Tibuili  :  At  tu  cjui  poiior 
nunc  es,  mea  fata  timeto,  Jam  Callim.  ep.  XXVI.  «poa?  KxKh.ly-' 


—       15<j      — 

vatrot  'IttyiSi  /w/)*or'  ixeiv/\t  «|e/v  W/i'ts  pikov  *t  t  i'ff  a  o  v  «  ft/iri  $1- 
Xyv.  Terent.  Eun.  1.2.  71.  *$///<?  illum  priores  partes  hosce  aliquot 
dies  apud  me  habere,  Cf.  V.  15.  3.  —  brackia  dabat  cervici,  cir- 
Curodabat  cervicem  tuam  ,  amplectebatur  te.  —  candidae ,  pul 
chr?ie.  —  4.  Felicissimus  eram  mortalium,  pro  cjuo  ivxpysoTtpon 
poeta  comparative  S  beatior  vigui ,  vixi ,  (  ut  III»  26.  l. )  fui  , 
(  adjuncta  tamen  felicitatis  ,  uuam  ex  Lydiae  amore  caperet ,  no- 
tione  )  regs ,  regibus  (  de  certo  enim  alicjuo  vix  cogUandurn  ) 
Persurum;  cjuorum  cjuidem  opulentia,  enatacjue  inde  luxuries  fa- 
migeratissima.  Cf.  Juven.  XIV".  328-  et  ad  I.38.  1.  Estigitur':  di- 
tissimos  maximoscjue  reges  felicitate  mihi  antecedere  videbar.  Ex- 
cjuisite  exornavit  vulgare  proverbium  poeta  ,  cjuod  est  apud  Plut, 
Poen.  III.  3.  58.  Rex  sum  ,  si  ego  illum  hodie  hominem  ad  me 
illexero.  Facinnt  huc  adprime  Tibulli  I.  8.  34.  ffuic  tu  canden. 
tes humero  suppone  lacertos  ,'et  regum  magnae  despiciantur  opes. 
Et  Propert.  I.  14.  13.  Tum  mihi  cessuros  spondent  mea  gaudia 
reges ,  quae  maneant ,  dum  me  futa  perire  volent ,  h.  dum  felici 
niihi  in  amore  esse  lioet- 

v.<j. —  9'  Donec  non  alia,  alius  puellae  amore  arsisti  „  tene- 
baris,  nie  unice  amasti.  -4rdere  aliqua  fauiiliari  Horatio  structura. 
Vid.  ad  II.  4'  7-  Auf/jofP  in  arsisti  ,  toIs  gratus  eram  opposito  , 
in  promtu  est  sentire.  — 6.  Neque  erat  Lydiat  ilia  tam  efflictim 
a  te  olim  amata  Lydia,  cujus  nomen  semper  in  ore  gerebas,  quam 
venuste  pro  vulgari ,  necjue  ego  eram  post  Chlben  ,  ei  nonpostha- 
bebar,  Sententia  generalius  ita  efferenda  erat :  Donec  me  omnibus 
anteferebas  puellis  ;  sed  Chloen  in  specie  nominando,  sibi  ab  Ho- 
ratio  praelatam,  exsuscitatos  pristini  amoris  igniculos  prodit  Ly- 
dia  ,  novum  ipsi  amorem  molliter  exprobrans.  —  7.  Non  arrogantia 
tjuadam,  sed  significanter  admodum  Lydiae  nomen  repeti  putan- 
dum  :  Lydiae  nomen  celebratissimum  erat  poetae  carminibus;  in 
omn'um  ore  fuit  Lydia.  Omatum  autem  et  copiam  in  enuntianda 
hae  aententia  ,  cjuo  fortius  animum  feriret ,  observa.  Suffecerat 
alterutrum,  magni  nominis  ,  magna  fama  vigiii ,  florui  ,  fui;  aut 
clarior  fui  Jlia ,   Romuli  matre,   maximum  inde  nomen  adepta. 

v-  9.  Haud  inficiatur  amores  suos  poeta ,  et,  cjuo  magis  ure- 
ret  Lydiam  ,  se  tenerrimo  ei  adstringi  amore  ,  ultro  fatetur.  Eti- 
am  laudes  puellae  haud  temere  adspergi ,  in  promtu  est  intelli- 
gere.  Chloe'  libertina ,  Thressa  ,  e  Thracia  oriunda.  Novum  boc 
ei  nomenj   dum  Romae  degeret,    inditnm  ,    aut ,  cjuod  probabili- 


—      151       — 

vs  videtur,  a  poeta  effictum  ,  carminibusque  frequentatum.—  me 
regit ,  ejus  amore  obstrictus  teneor,  misere  eam  HepeTeo;  nota 
poctarum  loquendi  ratione  ,  qua  am&tores  puellis  Servire»  putllao 
au^em  imperinm  exercere,  regnum  hnbere  dicuntutf,  ut  in  vulgus 
riotnm.  Vid.  Burm.  ad  Propert.  III.  8>jl8.  —  dociamodos ,  artis 
cantandi  perita. —  duices  auget  peritiam  ejus  ;  nisi  forte  simplici- 
ter  omat.  —  »t  citharae  sciens ,  graece  KiSvfxt  j/Sv7*  ,  cithari- 
stria.  Ita  Callim.  ep.  XXXVII.  Battiadem  poetam  el  s.Mrot  ioti^v 
vocat.  Utraque  laude  eadennjae  loquendi  raticne  Timotheum  im- 
pertit  Alexander  Aetoius  VI.  2.  (  A..  Br.  I.  419.)  */3«r'f  iSfAovx 
*xi  /JieXiuv  adpeilando.  —  11.  non  metuam  mori ,  haud  recusabo 
mortem,  lubens  moriar.  —  12.  Si  per  fata  ei  supersiiti  esse  ii" 
ceret ,  si  vitam  ejue  morte  mea  redimere  possem.  Pro  ei  quanto 
efficacius  animae ,  duleissimae  puellae  meae.  Nisi  respueret  op- 
positi»  v.  x€.  forte  praestaret:  si  alteri  animae  meae  parti,  quae 
mihi  superstes  futura  est  (  seu  potius,  ut  mihi  superstes  sit  )  h. 
Chloae  meae  diiectissimae  fata  parcent  plane  ut  11.  17.  5.  -Ah  te 
meae  si  partem  animae  rapit  maturibr  vis  ,  ouid  moror  altera  ? 
XJec  curus  aeque  nec  superstes  integer ;  eadem  qnidem  sententia. 
Ceterum  tenerrimi  amoris  affectum  vividissime  ita  declarari,  mo- 
nere  vix  opus  est.  Similiterin  Homonneae  epitaphio  apud  Wems» 
dorff.  Poet.  lat.  min.  T.  IK.  p.214.  Si  pensare  animas  sinerent 
crudelia  fata ,  et  posset  redimi  morte  aliena  salus:  quantula- 
cunque  meae  debsntur  tempora  vitae ,  pentassem  pro  te  ,  cara 
Homostoea  ,  libens, 

v.  13.  Torret,  acccndit,  inflammat  me  Cn\aisfacey  amori? 
igne  mutuo ,  paullo  brevius  pro,  ego  amore  in  Calain  incensa  fe- 
ror,  ejusque  mutuum  experior,  ei  aequo  ardore  respondeo.  Tor- 
reri  de  amore  gravi  satis  frequentatum  latinis  poetis ;  velnti  Ca« 
tuil.  C.  7.  E  graecis  adponere  juvat  suavissimum  Sophoclis  fragm. 
exejus  Hippod.  servatum  ;  II«A&'4>  ivyyx  3/ii>xTi)f>lxv  *Ep»7oj,  x<st\x- 
■aiy  riv  ofXfAxTuov  JjrJ*!'  ivSxXisiTxi  m«v  xiror ,  e£o»T«  Ss  (u*.  Theo- 
crit.  XXIII.  34.  xvUx  7«v  xfxSixv  CaTsvpevos  xXfAVfx  xXxCests'  cui 
eidem  Lycidas  o*Tt£fj.tvos  «|'A^«5iV«s  dicitur  VII.  51.  Et  Callim. 
ep.  XLV.  5-  *£lWTTf\fA.xt  neyxXbior! ,  ««  $*J(jovxs.  —  14.  Thurini  ,  e 
Thurio  ,  Lucaniae  oppido  oriundi.  Ornytus  igitur  inter  eos  refe- 
rendus,  qui  Romam  ,  ut  mutti  id  temporis  ,  fortunarum  suarum 
sedem  facerent.  A  patria  autem  designatur  Caiais,  ex  cppos. 
Chloe»  Thressae.  —  15.  bis  patiar ,  haud  recusarem  mbri.   Bit 


aulem  ,    cjuo  gravius  vicissim  doleret  poeta.  —  pucro   forte  respe- 
ctu  Horatii  ,    jano  adultioris  ;    in  cjuo  adeo  vis  esf. 

v.  i-.  En  luculenter  comprobatam  Terentii  gnoraen:  Aman- 
tium  irae  ,  amnris  redintegratio  est,  Andr.  IV.  3.  20.  Quo  cali- 
rliorts  enim  arnantium  irae  .  tanto  celerius  defervescunt.  Animi 
igitur  humani  natura  plane  adumbraria  poeta  existimandum,  cjuod 
exasperatis  roim  maxime  utrimcTue  anirais  renovandi  pristini  amo- 
ris  cujiiHitatem  oslendit.  —  prisca  Venus ,  amor  pristinus.  Pa- 
rum  suJbtilitex  b.  I.  versari  poetam  ,  Venerem  nune  proprie  nunc 
mefaphorice  intelligetdo ,  in  promtu  est  videre.  Neuue  admo- 
dnm  poetam  adjuves,  si  ita  accipias  locum  :  Quid?  si  Venus  pri- 
sca,  cjuae  alicjuandiu  nos  deseruit,  iterum  rcdeaf,  nos  jugo  coactu- 
ra.  —  Diductos  ,  sejunctos  ,  solutos  jugo,  cui  antea  juncti  era- 
mus,  amore  prisfino  novis  utrimcjue  dissoluto.  Errant,  qui  boves, 
unde  imago  ducta  est,  uni  cjuidem  adhuc  jugo  adhaerertefe  ,  sed 
in  diversa  abeunfes  dici  autumant.  Jam  enim  Horatius  cumChloe, 
Lydia  autem  cum  Calai  uni  jugo  subjecti  crant.  Ad  rem  I.  33. 
30.  Veneri  placet  impares  formas  atque  animos  sub  juga  aenea 
saevo  mittere  cum  joco.  —  cogit  jugo  ,  iferum  subdit,  nos  denuo 
conjungif.  —  aeneo  ,  firmo  ,  nullis  dissidiis  posthac  solvendo.  — 
39.  Chloeflava  ,  cjuantumvis  pulchra  ;  praeclarum  h.  1.  epitheton 
tjuo  facilius  reconcWietur  Lydia,  puellae  pulchrae ,  eidemcjue 
praeclaris  artibus  ornatae  (v.  iOc)  praehabita.  —  excutitur  sc.  ju- 
go ,  ne  dubita.  Nunc  enim  Horatius  et  Chloe* ,  mutuo  amore  con- 
nexi ,  uni  jugo  subjecti  erant.  Pessime  et  contra  linguae  rationem 
explicant,  ejicitur  ,  excluditur  domo  mea  ,  siccjue  novo  errori 
vers.  secj.  sese  implicant.  —  20  S.  iterum  patet  janua   (ut  Tib.I. 

2.  9.  Janua  jam  paicas  uni  mihi  victa  querelis)  Lydiae  in  se- 
cundo  casu)  ,  adifus  ad  te  pateat,  si  me  iterum  admitteie  velis. 
Malc  de  Horatii  janua  cogitant,  et  Lydiae  dandi  casu  poni  exi- 
stimant.  —  rejectae ,  ipam  per  alicjuod  tempus.  neglexi,  Chloae 
posthabui.  Ovid.  Met.  IX.  606.  F.t,  si  rejicerer,  potui  moritura 
videri. 

v.  21.  Sidere  pulchrior  (cjuod  praeclare  respondet  tm  Jlava)* 
pulcherrimus  ,  nota  compaTatione.  Egregiae  pracclarum  sidere 
formae  puerum  laudat  Stat.  Silv.  III.  4«  *6«  Principem  corusco 
sidere  pulchriorem  Claudian.  XI.  1.  Idem  sidereos  artus  XXXI, 

3.  —  11.  levior  mobilior  cortice ,  subere,  mutabilis,  atcjue  incon- 
stans    in   amore.   Ovid.    Amor.    II.  9.  49-  Tu  Ievis  es  *  'nultoqua 


—       153       — 

tuis  veu-tosior  alis,  de  Cupicline.  Eodem  sensn  Cynthiae  formarn 
levem  adpellat  Prop.  II.  4.  28.  Leviorem  pluma  talera  hominern 
vocat  Plaut.  Menaechm.  III.  2.  23.  —  23.  Solennis  irati  cnm  tem- 
pestuoso  niari  comparatio.  De  Myrtale  L  33.  »3-  fretis  acrior 
Hadriae  curvantis  Calabros  sinus.  —  improbo ,  turgido  ,  proceU 
loso.  Improbum  enim  poetis  omne  clicitur  ,  tiuod  motlum  estce- 
dit ;  res  notissima.  —  24.  Tamen  tecum  amem  ,  praeferam,  cx- 
optem  vivere,  potius  vivam  ;  tecum  (suaviter,  et  cum  adfectu  hoc 
repetitum  )  obeam  libens  ,  lubenter  in  hoc  amote  ad  mortem  us- 
que  perseverem  ,  nullius  amplias  amorem  expetam.  Idsm  votnm 
Lycliae  Horatius  exposuerat  I.  13.  extr. 


ARGUMENTUM.    X 


JlmcarmenTXQxyJXoivCiS-VQOv  icujus  particulant 
jam  I.  2  5.  7.  8.  vidimusO  justum  atque  omni- 
bus  nnmeris  absolutum.  Conqueritur  amator 
exclusus  de  Lyces  duritia,  quae  sui  nocte  in- 
tempesta  ante  fores  ejus  humi  jacentis  haud 
misereatur ;  monet,  ne  superbia  sua  Veneris 
iram  aliquando  in  se  provocet ,  itaque  super- 
bas  aliquando  fastidientinm  amatorum  vices 
experiatur  ;  mox  convitiatur  (.vv.  11.  12.), 
convitiis  adjungit  preces  atque  obtestationes  ; 
minatur  denique.  sese  tales  injurias  haud 
aequo  amplius  animo  laturzim  ,  eamque  dere- 
licturum.  Magnam  Jucunditatem  adfert  ho~ 
minis  indignaiione  pariter  atque  amore  aesta- 
antis  imago  ;  tum  orationis  ornatus  satis  qua$- 
situs  est  ac  elegans ,  qui  tamen  passim  grae- 
cum  exemplum  prodit.  Comparentur  cum 
Nostro  Plaut.  Curc.  I.  2.  60  sqq.  Ovid.  Amor. 
I.  6.  et  Propert.  _T.  16.  17. 


lo\        — 
Adnotationes. 

v>  !  >"-4'  O  qnae  durior  alrjue  saevior  es  .  cjuam  mulier  Scy* 
thica.  Sed  ir.;igni  ornatu  instruxit ,  excjuisitarjue  conversione  no- 
lilitavit  hanr  comparationem  poeta.  Sl  Tanain  biberet ,  s>  Tarais 
accola  esg-s  (  v.  ad  II.  20.  20.)  si  Seythiae  oras  inhahitares.  — 
extremum  longe  dissitim,  terrae  habitabilis  ultimum  fluvium. 
Terrurum  enim  termlni  Tanais  et  Nilus  habiti  juxta  Plin.  prooem. 
1    III.    Unde  dt:  na  fnga  Propert.   II.  30.  init.    tu  licet  us- 

tjue  ud  Tanuin  fugias  cet.  Scythae  antem  veteribus  omnes  remo- 
tiores  sepfentrioni.?  pnpuli  dicti ,  pro;;ter  coeli,  cui  subjacent  , 
inclementiam  ,  truculentia  ac  feritate  ioimanes.  — 2.  Verba  saevo 
nupta  virot  comparationi  intpp.  inferunt  ,  boc  sensu ,  et  praete- 
rea  nupta"  essesScythae  saevo  ,  cujusvel  mores  asperi  asperiorem 
te  reddidissent ,  vel  cujus  ferocia  tibi  timenda  e.sset.  Ecjuidemaut 
de  Lycesmarito  intelligam ',  a  cjuo  ipsain  ,  dumsaevitiam  ejus  ex- 
probrat,  ahalienare  conetur,  (cjuo  eodern  spectant  vv.  15.  *(>•)  aut, 
cjuod  simplicius  idemque  verius  judico  ,  r£  saevo  omnino  arl  gen- 
ti»  istius  feritatem  designandam  putem  adjeclum.  —  2.  tamen  mei 
misertura  esses.  Plorares ,  doleres,  indignareris,  (  ut  V.  5.  47. 
et  II.  Epp.  1.  9,  )  baud  sustineres,  me  objicere ,  vix  me  objiee- 
Tes ,  objeetum  s.  exiiositum  patereris  Aquilonibus  —  porrectum 
ante  foret  f  niulto  signiCcantius  ,  quam  ,  jacentem  ,  exrubantem 
ante  fores  asperas ,  tnas  puellae  asperae  ,  durae.  Ad  rem  Ari. 
staen.  II.  20,  'AdTpofrovs  txi  ^«jw*/>r«rs?s  xotui\aeis  sxl  Bvpxis  xotet- 
s9e,  xxl  Xnzxpots  Dterevere  {Aovov  f^fA.xros  ro%ifv  *\tov\nes  xxl  $x'.pvov» 
res  K«rlpvva3s  rovs  Beovs,  Crudeles  rigido  cuin  limine  postes  ea- 
dem  elegantia  Ovid.  Am.  I.  6.  73.  Cf.  I.  25.  5.  —  incolis,  docte, 
qui  plagae  Srythicae  dominantur,  ibi  domestiei  sunt ;  nota  ratio- 
ne  ,  cjua  ventis  sedes  tuae  adsignantur.  Ita  mare  re^tvos  'Ave^iav 
simplicitur  dictum  Philetae  apud  Stob.  Flor.  Qrot.  p.  262.  Vide 
ad  I.  25.  11, 

t>.  5.  sqq.  Tempestatis  violentiam  non  generatim,  id  quod 
satis  alienum  ab  h.  1.  erat,  sed  iis  tersi  judicii  poeta  adumbrat 
colotibus,  quos  ex  ipsa  re  ,  ut  ita  dicam,  natos  duclosque  adpa- 
ret.  Exqnisitam  p0rtae  copiam  agnotce  in  his,  quo  strepitu  re- 
mugiat  ventis  iquod  tVtfjj-y.ijr/xii  adponi  putandum)  pro,  quanto 
ventorum  strepitu,  quain  graviter  janua  strepat ,  crepet,  nemus- 
que   remugiat,  ventia  commotum  resonet,  fragorem  edat.  Jlugire, 


mugiius ,  de  sono  graviori  solenrua.  CL  III.  29.  37-  Martial.  I. 
50.  2o.  Bruma  impotens  Aquiione  rauca  mugiet.  —  6.  nemus 
inter  tecta  satum,  viridarium  in  tecti  impluvio  consiium.  Noster 

I.  Epp.  10.  22.  Nempe  inter  varias  nv.tn.tur  silva  columnas,  Juv. 
IV.  6.  Quid  refert  —  auanta  nemorum  vectetur  in  umbra.  Cf. 
Tibull.  III,  3.  15.  Diversa  ab  his  arboreta,  in  domorum  tectis 
posita,  passim  a  W.  DD.  confusa  ;  veluti  Delrio  ad  Senec. 
Thyest.  465.  —  pulchra ,  adcommodate  ,  nam,  luxus  iste  ad  lau- 
tiorum  tantum  aedificia  pertinebat.  Unde  et  ips;;m  Lycen  laulio» 
tis  fortunae  fuisse  haud  temere  statuas.  —  Jupiter  cjui  est  puro 
numine,  Jupiter  purus ,  (ut  Jupiter  frigidus  1.  1.  25.  malus  I, 
2?.  19.  et  saepissime  alibi)  aer  purus,  coelum  sudum  glaciat  f 
congelat ,  in  glaciem  mutat  nives;  aere  enirn  sicco  ac  puro  frigu» 
est  acrius  atcpe  intentius.  Huyoe  xlS-picv  <p»vtvTos  Sophocl.  in 
Amat.  Achill.  apud  Siob.  Flor,  Grot.  p.  263.  —  positas\  per  bu- 
msm  sparsas ,  haud  diffluentes  ;  ex  oppos.  pluviae.  Fositas  prui- 
nas ,  Pr;  pert.  I.  8.  7.  laudarunt  jam  alii.  Adde  Ovid.  Fast.  II. 
72.  posita  sub  nive  terra  laiet.  Ceterum  tnultos,  atcrue  ipsum 
Bcntlejum  adeo ,  male  habuit  verborum  junctura,  audis  ut  gla* 
ciet ,  parum  memores ,  uni  verbo  duas  saepe  numero  ac  plures 
adeo  paullo  diversas  enuntiationes  adaptari,  e  quo  aliud,  alteri 
membro  congruum ,  elici  oporte.it.  Res  oppido  multis  animad- 
versa.  Hujus  ipsius  «vKkf^>s»s  exempla  apud  Aesehyl,  Prom.  21. 
tv  outi  pavi\v  cvps  tov  fAopQqv  fipordov  od^/  Hom,  H.  Apoll.  265. 
tlaopdxoSxt  xpfAtiTe&iT'  «uso/vjt*  xxi  wkvwoSiov  ktvmov  Ynnov,  Verum 
quidem  est ,  quod  nonnulli  hic  adferunt ,  verba  sensuum  inter  se 
permutari,  veluti  ktvssov  ii Jo{««  Aeschyl.  Theb,  103.  et  Propert 

II.  12.  49.  Vidistis  moto  sonitus  procurrere  coels,  sed  minus 
adcommodata  haec  ratio   est  h.  1. 

v.  9.  Tralatitiae  sunt  amantium  artes,  quibus  puellas  sibi 
conciliare  student,  ut  Venerem  arrogantiae  ac  superbbe  ultricem 
ferant.  Agath.  XIX.  7.  (A.  Br.  III.  40. )  K£*pt%  y«p  rx  [xiv  x\\x 
TtxkiyKoTos*  ev  $s  t/  kxKov  sX\x%tv ,  e%Sctipei  Txi  aofix%svofAs<ixs. 
Ipsa  Venus  apudEurip.  Hippol-  6.  a<px"hh»  §'  ocoi  fpovowsiv  tiS  t\\axs 
fAsyx.  Tibull.  I.  8-  28-  Persequitur  poenis  tristia  facta  Venus. 
et  v.  69.  ejusdem  elegiae  :  Oderunt ,  Pholoe,  moneo  ,  fastidia 
Divi.  Exemplis  antkjuis  rem  communivi.t  Lambin.  —  10.  Senten- 
tia  versus  perspicua  :  Noli  nimis  arrogans  esse ,  ne  e  felicitatis 
tuae  fastigio  subito  dejiciaris  ,  h.  ne  amatoribns,  quos  jam  pluri- 


-      156      - 

mos  habes,  snbito  destitmris,  ii  te  prorsus  deserant.  Nam  in  mnl- 
fituciine  amatorum  ipsa  LyceS  sita  erat  felicitas.  Sed  de  prover- 
biali  ,  qu.ie  cjuidi  m  \id'fur,  loquendi  ratione  recte  exponenda 
Jirlmoduni  laboratur.  Nos ,  missis  plerorumcjue  intpp.  ac  W. 
DD.  clocfis  inepttis  difficilibueque  nugis ,  rem  ipsam  vicleamus.  Si 
poefa  s  mpncitcr  dixisset ,  cave  ,  ne  currus  retro  labatur  ,  salis 
expedita  foret  laiio,  cjuae  prospera  fortuna  currui  adsimuletur  , 
<|ui  citato  cursu  recla  antrorsum  ^ia  fer.ttur:  eidemcpue  retro  la- 
pso,  fortuna  in  contrarium  subito  miKafa.  Quod  retulerim  equi- 
dcm  lota  Vir^ilii  Ac-n.  II.  159.  Ex  ilio  Jluere  ac  retro  sublapsa 
referri  spes  Danaum;  ot  Ge.  I.  200.  Sic  omnia  fatis  in  pejus 
rr/cr->  ac  rttro  sublapsa  reftrri.  Ovid.  ex  P.  IV.  9.  9.  lo.  Si  fatis 
genitus  meUoribus  esjem,  et  mea  sincero  curreret  axe  rota.  Plin. 
II.  N.  VII.  c.  44.  Quos  non  honores  currusque  (ratione  triumpha- 
Jis  currus  habita)  illa  sua  violentia  Fortuna  retro  egit  ?  Eadem 
fere  imago  in  Cic.  Brut.  c.  97,  cujus  (Bruti)  in  adolescentiam 
f>er  medias  laudes  quasi  quadrigis  lehentem  transvcrsa  incurrit 
missra  fortuna  reipublicae.  Eadem  plane  ratione  fortuna  secun» 
<la  cum  cursu  comparatur  Ovid.  Fast.  VI.  362.  Spes  erat  in  cur- 
su.  Hinc  a.v*3Tpe<p«jSxi  simpliciter  de  mutafa  in  pejus  fortuna  ; 
v.  luti  Palladae  LXX.  7.  (Anal.  Br.  II.  422.)  dLvioTpxQq  yip  ■xivr* 
\vv  t«  srj«y/uar«,  et  eidem  LXXIII.  1.  (Anal.  Br.  1.1. )  ttntarfah 
<p-/\oxv  ous  cV*,  T*  *pscy/xecr*,  xxl  rqv  Tv)^/\v  vvv  Svotv-^ov-jccv  eiSafj.iv, 
quae  postrema  expiicative  adjecta  sunf.  Sed  cjuum  \s\a.funis  men- 
tioimpediat,  cjuo  minus  universae  poefae  imagini  satisfaciat  ;  sa,- 
tius  erit,  illorum  sequi  sententiam  (cujus  quidem  auctor  haben- 
dus  est  Heynius  acl  Virg.  Aen.  II.  169.),  cjui  rotae  fune  inductae 
rv.achinam  intelligunt,  qua  moles  in  altum  eleventur  ;  cjuae  qui- 
dtm  praegravantes  nimio  pondere  lunem  nbnis  Lnterftuni  rum- 
V.siit,  ipsi.ecjue  cum  rota  revoluta  praecipiles  ruant.  Jam  qutim 
felicioris  sortis  homines  solenni  ratione  in  summo  fastigio  collo- 
Ciiti  ;  iicbmciue,  adveisam  nacti,  retro  ruere  (adposite  Liv.XLV. 
41.  Postquam  orrnia  secundo  navium  cursu  in  ltaliam  pervene* 
runt ,  neque  erat  quod  ultro  precarer;  illud  optavi ,  ut ,  cum 
ex  summo  rttro  volvi  fortuna  consuesset,  mututionem  ejus  do~ 
mus  mea  potius  quam  resp.  sentiret)  dirantur  ;  valde  adposila 
haec  felicitafis  cum  mole  in  alfum  promota  videvi  cLbet  compa- 
^atio.  Laudant  Aristid.  Panath.  p.  1 18.  sVrtvStv  ^r\  ■kxvtcc,  «r*fp 
,y*Xoo  pxy('vTos  j  «x»(r)fffy  c 7ti ffu» ,  x«:  SitXshvTo  'A/uacfoa/v    ^1  *{X-1' 


-       157      - 

Eandem  Nostri  sententiam  eadem  hac  im.Tgine  exhibent  Lucian. 
DiaL  Mertfr.  III,  extr.  p,  286.  av  5s  »«iu  y-x}  ir.i  ■',;■.  rw  auSpi»» 
yfyfovnaKJ ,  Kcfl  »px ,  ^>i  *ar*  rijv  actpoiplxv ,  'A*ofoJi£»jjiev  nivu 
Tftiovocti  to  K«A.«^iO|i  (ijULm  Lu  ia  .  io  u:n  iau  !at  '  liogenian.  Prov 
Cent.  III.  89-  pra\a  prqyerbii  adjecta  intcrpretatione.,  et  Suid. 
Cent.  III.  38.  p.  369-  Schott.)  et  lucuientius  Aristaehet.  Epp.  II, 
j.  p.  72.  Abr.  xfftcai  rui  yvvaioa  e^xorxTi  <pi\,y.wrsf>ov'  *s&ovun, 
xai  rijs  dfJ.ST>>i*s  dzsooyv.  efx  fxr,  nuri  Tr\v  Tto.oQifA.ixv ,  xxop"pri?vifA.sv 
^cecvu  jsivctvTss  to  xotKwSiov  y.r,Ss  \y.3-nt  KoiziCv  ets  otysptayixv  ustol- 
jhxXovax  t&  ppovwy.cf  oiaSx  27 ,  cooi1  Epws  xvTiaTQxrsisiv  to7;  C*sj,-/\» 
fixvovai  piXsl'  LTnrle  satis  frequentatam  hanc  Graecis  iuisse.recte 
suspiceris.  —  11.  Non  te  parens  Tyrrhenus ,-  Etruscus ,  genuit 
alteram  Penelopem ,  ut,  Penelopae  i:;Star,  difficilis,  aspera,  sae- 
va  fores  procis  ,  amatoribus  ;  te  ,  Hetruria  onundam  ,  oommodis 
moribus ,  facilemque  amatoribus  esee  convenit.  Unrie  Hetruriam  , 
pristinae  simplicitatis  atque  rusticifat;s  oblitam  cum  artitun  eie 
gantia,  elegantiores  quoque  atque  lasciviores  mores  induisse, 
iisque  infamem  fuisse  recte  colligas  :  quod  etiam  aliunde  satis 
constat.  Vid.  v.  c.  Athen.  XII.  3-  p-  5 17. 

v.  13  sqa.  Jam  quasi  per  lancem  saturam  cumulate  adponit 
omnia  poeta  ,  quae  expugnandae  ejus  superhiae  vim  aliquam  ha- 
bitura  sperare  posset.  Pedestris  sententiarum  enuntiatio  atque 
connexio  erat:  Quod  si  r.eque  munera,  neque  prects  r-tt.  t.vitum 
apud  te  valent,  ut  votis  te  meis  obsequentiorem  pratbeas ;  mise* 
ratione  saltem  permofa  aedes  tuas  mihi,  nocte  hac  i  temptsla 
misere  pereunti ,  recludas,  me  admittas.  —  J4.  Netue,  quod 
amore  tuo  penitus  conficior,  contabesrn.  Suaviter  et  omate  haeo 
extulit  poeta.  Pallor  amuntium,  ama.  tibus  proprins ;  de  quo  sex- 
centies  poetae.  Vicle  ,  si  tanti,  loca  a  Piurm.  ad  Prop.  I.  1.  22. 
congesta.  —  tinctus  viola ,  colore  vioiaceo ,  subflavo.  D<j  amante 
itidem  Calpurn.  IX.  40.  41.  hheu  nulla  mt-ae  te  tangit  cura  sq. 
lutis ,  pallidior  buao,  violaeque  simillimus  erro,  Xku>j,o7s*z  §| 
Sad-a  cp/^Sappho  V.   .7.  (A.  Br.  I.  56.  Cf.  ad  Virg.  Ecl.  II.  4^. 

—  i5.Neque  hoc,  quod  vir,  maritus  tuus,  saucius  est  amore,  (Yirg. 
Aen.  III.  1.  )    amat  pellicem ,  pueliam,  alius  amore   distinefur. 

—  Pieria,  Thessala  ,  peregrina  adeo ,  quae  Komam  se  contulis- 
set.  AHi  citharistriam  intelli^i  volunt,  a  Piero ,  Thessaliae  mon- 
te,  Musis  consecrato,  ita  dictam ;  parum  probabiliter.  —  16. 
curvat,   obetinatum    animum  tuum  frangit,    iaciliorem  te  reddil. 


—       '55      — 

Xfvaoi  £*r/yiix*T6t  rit  ocfhapofiXipipovs  Paulus  Sil.  XVI.  6.  (Anal. 
III.  76.)  —  at  supplicibus  tuis  ,  tibi  toto  animo  deditis,  parcas, 
ne  lam  misere  perire  sinas  amatores  tibi  supplices  factos,  ante 
januarn  prostratos;  miscreat  te  saltem  istorum.  —  17.  iii.  O  tu 
ouae  nec  mollior ,  durior  es,  cujus  animus  non  magis  flectitur 
quam  rigida  aesculus ,  et  quae  nec  mitior ,  immitior  animum  , 
crurleliori  es  animo  ,  asperior  mguibus.  Mauris  auget  saevitiae 
riotinnem.  Vulgare  adeo  esset :  0  duri  atque  saevi  animi  mulier! 
Atque  hane  orationis  conversionem  etsi  satis  commodam  poeta- 
cnie  hnud  indignam  judicem:  vel  sic  tamen  jungere  malim  :  par- 
cas  nec  mollior  (sc.  ovox  pro  sTvxi)  cet.  cjuod  graeca  strucfura  di- 
catur  pro  simplici  ,  ne  tnm  dura  atcjuc  immitis  sis  tuis  amatori- 
bus.  —  19.  20.  Precibus  minae  ndjectae,  ex  more  amantium. 
Tbeocr.  P.  122,  (xi\kcti  toi  fiovfwfxn  en!  apoSvpotoiv  ,  'Aoxti,  fx-^e 
»o'S*c  T^ifiMfACS'  0$  opSp/of  xkKov  iksKTwf  y.oKKvoSuov  vi^xxioiv  xvti)- 
pya;  $t$oly,  Sensu6  :  non  semper  inpirin.--  noctis  perferam  ,  ante 
fores  iuas  excubando.  —  latus  deleete  de  se  antc  januam  porre- 
clo  (  supra  II.  7.  18.  latus  depone)  —  patiens  erit ,  sustinebit 
adcumbere  limini  operto.  —  aut ,  et  aquae  coelestis ,  pluviae , 
imbrium  ;  ul  in  Anthol.  Lat.  T.  "I.  p.  703.  epigr.  202.  10.  Sero 
igitur  tuae  (e  poenilebit  arrogantiae.  Cf.  I.  «5.  9. 

^r%r\%r^%%AfWA^%r%^f 


AHGUMENTUM  XI. 

X  aiica  admodum  Horatii  exstant  carmina , 
quae  artijiciosissimo  contexiu  cum  nostro 
comparari  possint ;  ut  adeo  minime  mirandum 
sit ,  justum  ejus  nexum  a  bono  Homio  deside- 
rari ,  ceterosque  fere  omnes  interpretes  in 
ejus  descriptione  egregie  alucinari.  Nos , 
missis  iis ,  statim  ad  explorandum  Horatiani 
ingenii  incessum  studium  atque  cogitationes 
rtostras  convertemus.  Lydes  ,  puellae  asperae 
ei  feroculae ,    animum   carmine    exoraturus 


—       159      — 

poefa,  Mercurium,  inventoreni.  lyrae ,  ipsam- 
que  L.yram ,  ianquam  numen ,  invocat ,  ut 
sibiin  re  tam  ardua  ac  dijficultatis  plena  prae- 
sfo  sint ,  ipitf/ue  modos  suppedifenl ,  quibus 
Lydes  duritia  emolliatar.  Invocaiioni  taudes 
ac  viriutes  L.yrae ,  more  priscorum  Hyiuno- 
rum  ,  adneciit ,  ilaque  ad  loca  injera  drlatus 
efftcias  ejus  in  summis  Jnferni  crucialiLas 
gravissimos  ac  plane  stuptndos  viridissime  de- 
signat ,  sicque  fortuito  potius  quain  qnaesito 
transiiu  in  Danaidum  saevitia,  hujusque  poe- 
na  exponenda  immoratur ,  eauique  masculo 
colorum  vigore  plane  adumbrat.  sttque  hoc 
egregio  ac  divino  prorsus  artijicio  in  mediuiti 
argumenfum  ,  quod  tractandum  sibi  proposu* 
erat ,  nosmet  subiio  deductos  seniimus  a  po- 
eta  ,  qiiem  docte  adhuc  Trgooiiitci^siv  eocistimaba- 
mns.  Scilicet  gravissima  hac  crudetissimarvm 
Danaidum  poena  proposita  Horatius  lydtn. 
docere  voluisse  putandus  est,  superbiam  itlarn. 
delicatam  atque  fastidiosam  a  Diis  gravissi- 
me  vindicari.  Jcm  sponte  intelligitur,  poe- 
tae  maximae  laudi  duccndum,  qnod  alii  vilio 
ei  verterint ;  fabulamque  Danaidum  primari- 
um  carminis  argumentnm  constituere.  Trac- 
tatio  ipsius  fabulae  admodnm  lyrica ;  eloqu- 
iionisque  ornatus  ac  dignitas  admirabilis. 

Adnotationes. 

v.  i.  De  incessu  ac  progressusenrentiarum  vid.  Argum.  Mer- 
curium  invocat  poeta  ,  tanquam  inventorem  lyrae ,  ejusclemque 
scite  pulsandae  artificem  solertissimum :  res  notissima.  Vide  ad  I. 
10.  6.  —  Solennem  in  Ileorum  invocationibns  formulam  ,  Svvcc* 
o*i   yif  ,    namque  potes   (  veluti    Agath,    XXXIII.  5.  A.  Br.  III. 

45.  «AA«  8ex ,   lvvxax(  yap,  v)  jj/Jyjr/ipK  p.i  Ttufov  cet.  Val.Flac*  II. 

450.  Adnue ,  meque  precor ,  defeetaque  Pcrgatna  moattrls  eripe, 


—  ItfO         — 

mmque  potes. )  varie  a  poetis  exornatam  (tanquam  Virg.  Aerj. 
I.  6;').  Aeole  namque  tibi  Divom  pater  cet.  )  Horatius  quoque  h, 
1.,  miros  lyrae  ejus  effectus  celebrando,  insigniter  nobilitavit. 
Vulgarisordo  atque  structura  erat :  Dic  cavmen  (  \ .  7.  )  1/ra,  quorl 
obstir.atam  Lyden  expugnet,  utqui  vel  lapitles  cantu  animarepot- 
ueris.  —  docilis  te  magistro  ,  edoclus  a  te  ,  usus  te  magistro  , 
Ina  opcra  movit  cet.  Amphionem  ipsam  Mercurii  lyram  accepis- 
se  ,  eodemque  in  arte  rnuaica  usum  esse  magi.stro  ,  diserte  tr.ulit 
Appollod.  III.  5. 5  ,  auctores  poetas  secutus.  Ita  enim  Pans.  IX. 
5.  p.  9-1«  'O  ^-  T*  **'  Ta  e's  ^vpdt^v  wo//,ff«s  ,  ^yjaa' ,  'Afxpiovx 
%pfoxo9*i  At!p«  T.oxrov  E^uoJ  SidxZxvroc  Utzsott.xs  <j>s  xxl  Ki3»v 
xxl  3r\(u*tv  (  hic  exeiderc  quaedam  )  or/  %x!  tx-jtx  a^Bitv  qye  Mipoui/ 
ii  BvgxiTios ,  T.oif,oxt  fW/j  xxi  ihsyitx ,  Epujj  /3»mg'i/  Qqotv  itfMTov 
tSpuoxaSxt  'Afxpiovx  ,  y.xl  czsi  tovtv  hvfxv  t.x^  xvtov  hxfhffv.  Adde 
Schol.  Eurip.  ad  Phoen.  116.  apud  Valken.  p.  122.  Quo  uuidem 
cantiis  ejus  declarari  excellentiam  ,  facile  intelligitur.  Quam  ip- 
sam  designat  poeta  ab  effectu.  Movit ,  effecit  canendo  ,  ut  lapi- 
des  moverentur ,  attraherentur ,  mutuoque  nexu  in  muros  The- 
banos  erigerentur  ;  res  nota.  AiSov  xnvsov  sk  ipopov  sKxutv  Aojo- 
xTUnoi  Nonn.  Dionys.  V.  67.  Notissimus  Nostri  locus ,  Art.  Poet. 
394.  sqq.  Dictus  et  Amphion  ,  Thebanae  conditor  arcis ,  saxa 
movere  sono  testudinis  et  prece  blanda  ducere  ,  quo  vellet. 

v.  3.  Testudinem  scite  pro  Jyra  poeta  adhibuit,  ad  originem 
ejus  inseqq.  allusurns.  Antkiuissimam  ejus  formam  descriptam  ha- 
bes  apud  Homer.  H.  Merc.  47  sqq.  ubi  vide  intpp.  Fundus  seu 
to  xy\tos  ibi  est  testa  testudinea,  quae  continebat  inteiidebatque 
fonum. —  callida,  cpuae  calles  resonare ,  cjuae  scite  rescwias  septem 
nervis ,  omnino  pro,  septem  chordis  instructa,  KvijX  sTTxxofiof , 
t*T«rovof,  enTxpSoyyo! ,  ut  passim  poetae.  Etiam  Homer.  H.  I.51. 
inTx  $i  av^pxvovf  6ta>v  stxvvooxto  ^opSaf.  —  5«  Quae  olim ,  ante- 
quam  nervis  inducereris,  nec  loquax ,  canora  ,  vocalis  eras.  Lo~ 
qui  docte  de  lyrae  sono.  Av%xv  x<Sve*i]  habes  apud  Pind.  01.  IX. 
j3.  et  xtivKoyov  01.  VI.  162.  Homer.  Od.  p.  27O.  iv  $s  rs  Qo\my% 
jj«u£/.  Virg.  Aen.  IV,  646.  Obloquitur  numeris  cet.  et  saepius  ali- 
bi.  Vida  ad  IV.  8-  4.  —  neque  grata ,  xxfl^ot  >  nullius  usus, 
quippe  muta.  Sed  alterum  posuit ,  ex  oppositione  sqq.  Ad  terri- 
bilem  testudinis  speciem  referebat  Gesnerus  ,  qnod  utique  mire- 
ris.  —  nunc ,  cantui  adaptata ,  amica ,  quam  suaviter  pro,  adhi- 
bita  lautiorura  mensis,  epulis  :  Similiter  Sa/rJt  (Txi^v  vocat  Hom. 


—      i6i      — 

ti.  1.  3«.  et  Od.  p.  271.  $xnoi  ffuv/iofov  0d.  3.  99.  —  templiit  fe- 
stis  Deorum  sacris  ,  choreis  celebrari  solitis.  (  Unde  ^opoiruwoj 
Hom.  fl.  1.  3i>)  et  ipsis  sacrificiis,  ut  f.  36  l.Testatu'  uiiotm* 
Porphyrii  nota  ad  h.  1  ,,Fidicines  hodiecjue  Romae  in  sacnficiis 
adhiberi  videmus"  Cf.  Boettig.  Blanditur  autem  ly  rae  poeta,  com- 
memorandis  honoribus  ejus,  cjuo  faventiorem  exper  ctur.  -—  7. 
Dic  modos  curminis  ,  ede  cantmn  ,  cui  av.res  adplicet ,  aurera 
praebeat ,  auscultet  Lyde  ,  cjuo  obstinntin  (pro  cjoo  omate  ip- 
«ae  aures  obstinatae  dicuntur)  ejus  expngnetur  animus. 

V.  9.  Quae  puerilibus  adhucdum  intenta  lustbus,  amores  a*per- 
natur  ,  nihil  curat.  PueHarem  hanc  ferociam  ac  lasciviam  vivida. 
admodnm  comparatione  repraesentavit  poeta,  secutus  Anacr.  LXI. 
9.  10.  TliXr  ©ji/)t*.'vi  r/  8fj  f/.t  vyKsats  pevyeis;  —  vvv  o'e  KeifJiaovis  Ti 
fiooK ext ,  Kovipx  ts  axiprciacc  —xigsis.  Juvenilem  puellarum  levitatem 
iisdem  fere  coloribus  depictam  dedit  Sophocl.  Trach.  147.  sqcf. 
to  v«p  vek^ov  iv  To/r.TrSf  fioaxerxi  y^a^oiaiv  otvrov'  xul  viv  ov  9xK~os 
Seov  ,  ouS*  ouiipos  ,  ou$s*  zivsvuoItxv  ovSev  xKovel-  v.KK'  jj&ovaft 
«/wo^3ov  s£*ifti  fliov  £5  to£S'  sa»j  Tir  «Vr/  nxpSevov  yoro  *X/]3j.  — 
7a/i'j  campis ,  ubi  liberrime  vagatur —  Ludit  eccsultim.  axiQTmax 
-xigst,  exsultat ,  lascivit.  Unde  oxl f>r ■/)[/.»  pcoyov  Polyxenam  tene- 
rae  aetatispuellam  absolute  adpellat  Eur:p.  Hec-526  ludere,-xxi~ 
guv,  pro  salire;  pervulgato  locjuendi  usu.  —  metuit  tangi ,  tac- 
tum  refugit,  se  tangi  haud  sinit.  Metuere  <pvK'xTTeo9xi  pro  nolle 
ut  II.  2-  7.  Tangere  Biyeiv ,  (  Eurip.  Hippol.  104-+-  yovxixos  Siysiv 
unde  «9/xros  ,  aSr/ifc  de  innupta  apud  Grut.  Inscr.  p.  89??.  IX.  et 
Reines.  p-  3<Jl.  5.  Cf.  Hesych.  v.  a9ixT>\xs.  )  honesto  vocabulo  in 
ie  turpicula.  E  Latinis  poetis  exempla  congessit  Schrader.  ad 
Mus.  p.  204.  —  il.  nuptiarum  expers  ,  yxpoo,  Ksyovs  x*st$os,  iti- 
dem  verecunde  pro ,  cjuae  ecjuum  nondum  admisif.  —  cruda , 
immatura  ,  dura  ,  aspera  marito  ,  cjuae  nondum  patitur  ecjuum 
protervum  ,  libidinosum  ,  o-ovooJias  cupidum  ;  ducta  a  pomi«im- 
maturis  imagine.  Vide  ad  II.  5.  9.  Nostrum  expressit  Stat.  Theb. 
VII.  298.  expertem  thalami ,  crudumque  maritis  ignibus  ,  ante 
diem  cupido  violubit  amore  improba  connubii.  Cf.  Martial. 
LXIV.  11. 

v.  i3.sqq.  Effecta  Orpheae  lyrae.  Conf.  I.  12.  7 —  12.  Tu  po- 
tes  tigres  ducere ,  non  proprie  accipiendnm  (nam  ducere  ad  co. 
mites  silvas  magis  spectat )  sed  ,  est  ,  tu  ferocissim.a  animaliado- 
mas,    mansueta  reddis»  adeo  ijuidem ,    ut  dcposita  saevitia  curn 

II.  8.111&.  /  h 


—        l62        — 

minorihuJ  feris  concorditer  lndant.  ;Cf.  Claudian.  XXXIV.  »5.  — 
2g,  _  comites  wa(a*o'u*ouc  (  Orph.  Arg.  260.   x*l  uoi   w  «  {  x  it  0  /x- 
woj  |/3*/vff ,  ovps'   x-KoMnoKinoixsx ,    uti  felicissirae    persanavit  lo- 
cum  BLfthnk.  Ep.  crit.  II.  239.)  ornnte  adjectum.  —  l4-  rivos  Ilu- 
vios  quantumvis  ctlcres  ,    rapidissimum  fluminum  cursum  morari 
inhibere.   Cf.  ad  I-  12.  9.    10  —  15.    Tibi  blandienti ,  tuis  blandi- 
tiis,    tuo    suavissimo  sono   delinitus    Cerberus.    Lyra    blanditur , 
d-.ilcissimos  edens  modulatns-,    suaviter  admodum  ,    ut  5s Kysiv  gr. 
veluti  Homer.  Od.  /"•  44«    Apoll.  Rh.  I.  27.   &'s\>cri:  ao/ivj  Apoll. 
Rh.  I     5' 5-   "Kiytav    u  c  i\  t  y  a  xr  ot    Mouo-wi»    Theocr.    XXII.  221. 
ux\9**o'4:a>voi  doiSxl  Pind.  Isthm.  II.  14.  —  cessit  retro,    non  pro- 
hihuit  Orpheumaditu  ,  propterte.  —  Janitor,  excubans  in  limine, 
vt-stibulo  imrnani,  vastae,  horrendae  Plutonis  regiae.  Nam  ad  hanc 
proprie    epitheton  spectat.    Alii    ad    Cerberum    trahunt,    minus 
commode  ;  quum  designandae  aulae  s.  locis  inferis  cum  maxime 
inserviat,  et  Cerberi  immanitas  vv.  sqq.    demum    suhjiciatur. 

p.    j-7    -—    2o.    Monstrum    quantumvis  horrendum  ac  tetrum . 
Hoc,    ciuo     vividior    rei    imago   sensui    subjiceretur ,  specialibus 
exomavit  poeta  notionibus  iisque  ad  nostrum  quidem  sensum  pa- 
rum  gratia ,    a  quibns    tamen  ,  ad  horrorem  quippe  in  legentium 
animrs    com— ovendum   efficacissimis  ,    haud   abhorruere   Virgilius 
aliiciue  tersissimi  judicii  poetae.  —  Pro  villis  centum  angues  mu- 
niunt  ,  cingunt,  ambiunt ,  unumquodque  ejus   caput   (nam   trici- 
pitem  h.  1.   fingi    patet  e  v.  20.  )    Furiale ,    Furiarum  instar ,  qni- 
bus  Furiae  incinguntur  ;  nt  apud  Liv.  VII.    17.  sacerdotes   eorum 
facibus  ardentibus,  anguibusquc  praelatis  ,  incessu  Furiali    mili- 
tem  Romanum  insueta  turbaverunt  specie.     Alii    caput    furiale, 
Cerberi  furialis  ,  furibundi  explicant ;   haud  male  utique.  Serpen- 
tes  autem    cum    omnibus   fere  antiquitatis  monstris,  ad  horrorem 
conpositis,  cumulate  adficli,  cum  Cerberus  Typhonem   etEchid- 
nam  parentes  habebat  ,  Hesiod.  Theog.  %\i.  consanguinea  redi- 
mitum  te.ga   caterva    d'»cit  Tibull.  III.  4-  87.  et  serpentinam  ei 
caudam  nonnulli  tribnunt.     Ad  nostrum  allusit  Senec.    Herc.  fur. 
784.  sqq    trina  vasta  capita  concutiens  sono  regnum  tuetur  :  sor- 
didum  tabo  caput  lambunt  colubrae:  viperis  hnrrcnt  jubae ;  /0/1- 
gusque  tota    sibilat  cauda  draco.     Adde    Lucan.  VI.  665.  —    JQ- 
Spiritus  teter  ,  tetri  ,  foedi  odoris  ;  cnjus  causa  sanies  spuma  te- 
tra  (hoc  iterum  suppl. )  pestilens,  manans,  magna  copia  ore  pro. 
lluens.  Ortum  «x  hac  spuma  aconitwm,  \ulgaris  narratio  est.  \  »d. 


-      263      - 

Plin,  H.  N.  XXVN.  2.  rnter  venena  oris  Cerberei  spumas  refert 
etiam  Ovid.  Met.  IV.  5oO.  E  v.  manet  ad  priora  (spiritus  teter) 
generalius  verbnm  elicienclum,  exeat ,  prodeat;  nota  figurn  j 
quamquam  hoc  ipsum  loquendi  genus  poetica  ratio  haurl  reiormi» 
det.  —  trilingui  tsocte  Cerberum  t \i*.&.%-t\wv  innuit.  Vid.  Intpp.  ad 
Hygin.  p.  262. 

v.  2).  Eadem  progressio,  eademqne  formula  II.  13.  37-  De 
I.vione  rotae  alligato  virl,  Heyn.  ad.  Virg.  Ge.  IV.  484.  De  77- 
tyo  v.  ad  II.  14.  8.  — risit  s.  rjserunl ,  voluptatem  cepere  ,  de- 
linili  sunt  tuo  cantu ,  hocque  vnltu  prodiderunt  invito  ,  quem  acl 
hilaritatem  componere  admodum  difficile  erat ,  propter  summos 
cruciatus ,  quibus  continuo  adficerentur»  Mira  suavitas  in  oppo- 
sitis  risit  et  invito  ;  tum  ivxpystx  magna  in  enuntiationis  brevita- 
te.  Adfine  est  Homericum  (II.  <f.  484-  )  $**pVosv  ysXxaxaa.,  et  Stat. 
Achill.  I.  x^^.ficto  risit  Thetis  anxia  vultu.  —  Etiam  Danaides 
laborum  oblitae  sunt ,  fuo  cantu  attonitae.  De  fabula  vide  Apol- 
lod.  II.  1.  et  intpp.  ad  Hygin.  168.  p.  *83-  —  urna ,  urnae  singu- 
larnin  ,  quibus  aqnam,  in  dolium  perforatum  fundendam,  hanri- 
rent ,  paullum ,  aliquamdiu  siccae  steterunt  ,  h.  cessarunt  ali- 
quantisper  ab  haurienda  aqua  Danaides ,  dum  grato  cet,  suavi 
tuo  cantu  permulsae. 

v.  25.  De  praeclaro  artificio  poetae  v.  Argum,  Audiat ,  cum 
vi  ,  in  animum  suum  penitus  fldmittat,  perpendat ,  Danaidum  ex- 
emplo  admonita  Lyde  superbiam  aliquando  exuat.  Scelus  necato- 
rum  sponsorum,  eiqae  inflictas  poenas,  aquae  in  perJusum  doliunt 
infundendae.  —  notas ,  quibus  infames  (ut  III.  4.70.  notus  et  in- 
tegrae  tentator  Orion  Dianae)  factae,  poetarumque  carminibus 
traductae  sunt.  —  26.  et  inane  .  .  .  imo ,  iitegmyyTixms  haec  ad- 
posita ,  docteque  ab  anteoedentibus  disjuncta.  Dolium  inane  lym- 
pliae ,  quod  non  continet  infusam  aquam  ,  quippe  pereunttm ,  ef- 
fluentem  statim  ex  imo  fundo  ,  qui  perforatus  est.  Hinc  CSfslxs 
Danaidum  xTsXif!  vocat  Aeschin.  Axioch.  21.  et  ipsum  dolium 
TcTpriphov  Plato  in  Gorgia  p.231,  unde  nonnnlla  delibavit  Zenob. 
Cent.  II.  6.  irt  Ad.  Schott.  p.  28.  — fat(l,  poenas  ,  divinitus  con- 
stitutas,  ut  saepius.  —  sera,  vel  post  mortem  luenda.  Declarative 
ideo  adjici  puta  ,  quae  manent  destinata  fato  inevitabili  (  vid.  ad 
I.  23.  15.)  constituta  sunt  culpis  sceleratis  homir.ibus.  Tibnll.  I; 
9.  77.  At  te  poena  manet,  ni  desinis  esse  superba.  —  sub  Orcd 
in  locis  inferis,  post  mortem. 

L  i 


—      164      — 

v.  30.  Impiae ,  d^testandae  ,  exsecrabiles,  ivooi*t.  Magna  vii 
in  repetito  impiae.  Utrumcjue  autem  graviter  pro  tenui  ,  ilbie.  — 
tjuid  enim  majus,  ecuiod  gravius  scelus  admittere  in  se  potuere? 
it.i  adpellare  ist.is  scelestas  consentanenm  est.  — &\.  potuere,oxxm 
emphasi,  suMinuere  (ot  in  Propert.  II.  s5- 9-  Ljnceu,  tune  meam 
potnisti  tangere  curam?  et  saepius  alibi)  haucl  reformidarnnt  , 
sponsos  ferro  perdere  ,  occiclere.  —  duro,  immiti ,  ad  scelna  pro- 
euso  et  arlhibito  ;  ut  enses  imp"'i ,  horrendi  (veluti  Tibull.  I.  10. 
1.  cini  et  artem  cudendi  ferri  immitem  vocat  I.  3.  48-)  arma  sae- 
va  et  innumera  alia.  Ad  ferri  naturam  nemo  ,  nisi  ineptus,  trahat. 

v.  33.  Excepta  una  Hypermnestra.  Sed  eximiam  hanc  puel- 
lam  ,  cjuo  magis  ceteras  deprimeret,  vide  cpantis  laudlbus  con- 
decornverif  poeta  !  Una,  unica  de  multis ,  de  tot  puellis. — facet 
nuptiali  digna  ,  propter  humanitatis  sensum  tali  conjuge  digna. 
Faces  in  nuptiis  sponsis  praelatas  fuisse,  in  vulgus  notum.  Und» 
laedae  jugales ,  faces  maritae  cet.  solennia  de  conjugio.  —  34. 
in  erga  perjurum,  jura  hospitalia  violantem,  perfidum,  scelestum 
parentem  Danaum.  ■—  35.  mendax  erat,  fallebat  eum,  promissis, 
jurtjurando  confirmatis,  non  stando.  Sed  splendidum  erat  men- 
dacium,  ijuod  ipsi  maximae  laudi  ceclebat,  horificentissimum  eraf, 
ciuinpe  oi/«  uloypov  yyviT.sov  >  ti  to  oiu3/,v«!  ye  to  v^jiiSci  <pepeit  ap. 
Sophocl.  Philoct.  110.  Sed  rjaullo  acutius  hanc  fioiv  Noster  extu- 
Iit.  Simplicissime  Pindarus»  cjuem  Lamb.  laudat ,  Nem.  X.  10. 
Oi'S'  "fitepp.vrpTfa.  7r«{«arX«7^37) ,  fxovo^ciQov  iv//.oKtoo  KXTot,o%o7oc£ 
IJTtpos.  Eodem  tamen  acumine  etiam  Cic.  Mil.  17.  gloriose  menti. 
ri  et  gloriosum  scelus  Senec.  ep.  95-  p.  419.  Bip.  pulchram  s, 
bonesfam  fraudem  Stat.  Theb.  X.  1 8<5.  dixit.  Adfine  et  Helio  lori 
Aeth.  Vll.  28-  A*//*(5«ej  ol*ei*e!v  in  abnuenda  re  turpi.  —  nobilis, 
cujus  generosus  aniinus ,  humanitas  in  omne  aevum  ad  omnem 
posteritatem  viget ,  nuncjuam  in'ermoritur.  Virgo  forte  cum  vi  , 
tjuod  integra  ,  pura  ab  isto  scelere  manserit,  vel  potins  cjuae  ser- 
vaverit  *uf Sev  *v.  Rem  enim  ita  anticjnis  poetis  expositahi  fuis«e, 
doct-t  locus  Zenobii  Cent.  H.  6.  de  eadem  Hypermnestra  :  »'  Sf 
xotfAixiAsvovs  roCf  vv/JKpiovs  o\*  e /.T  e  iv  c*.\> ,  zskr\V  Tmepui'fjorf>!x.s,  AvT-r)y2p 
Au*/«««   Sieowoe,    *<xfSsvov    «unju    <p  v  K  u  £  a  v  t  u. 

v,  37  sqq.  Animum  Hypermnestrae  ,  tenerrimi  ;  dfectus  ple- 
rmm,  uuo  vividins  repraesentaref  poeta,  excjuisito  art  ficio,  Nostro 
band  infreciuenti  ,  ipsius  oratione  explicat.  Comparetur  cuni  ea 
Ovidii  Kvpeimnestra   Heroid,   Ep.  XIV,    ct  Hypsipyle  apud  Val. 


—      165      — 

Fl.  II.  249.  Surgc  cum  vi  repetitum.  Cf.  Ovid.  1.  I.  73-  —  juve- 
ni  marito  ,  *eufi!w<w  *6oei  Homeri ,  tancjuam  II.  * .  4'4»  et  Argen- 
tarius  in  bpidissimo  cp.  XXX.  5-  (Anal.  Br.  II.  273.  )  ubi  Mulier 
bib.Kula  ,  Joca  infera  ingressa,  Minoem  ita  allocjuitur  :  <t>e^  x*h- 
ttiv  (Kx^ift\v ,  0100  xuccveov  roiJ|  Aj^tpovTsf  uS»p.  «eti/rq  *«{3«  n/ev 
yxf  «wwAfffa.  ne  longus  somnus  tibi  detur,  ne  somnus  in  aeter- 
num  tibi  continuetur  ,  ne  inde  ,  ab  iis  ,  tibi  mors  paretur  ,  unde 
non  times  ,  minime  reris.  Longus  somnus ,  mors  :  v.  atl  l,  24.5. 
Insulse  totum  hunc  locum  traduxit  Auson.  Ephem.  I.  17  —  19. 
—  fitlle ,  Aa3«  clam  socero  et  scel»  sororibus  aufuge  5  notissimo 
Graecismo.  —  5*.  nactae ,  cjuae  inciderunt  in  vit.  adgressae  vitu- 
los ,  iyxufodotxi  y.Qo%oi{.  Comparatio  ipsa  haud  infrecjuens  Home» 
ro  ,  et  inde  aliis,  veluti  Senec.  Tiiyest.  735.  nec  minus  juvenum, 
cuni  vitulis:  vid.  ad  II.  5.  init.  —  42.  singulos ,  suum  cjuaeque. 
Mox  eheu  aptissimo  loco  insertum  a  poeta.  —  43.  Ego  tantum  fa- 
cinns  in  me  non  admittam ,  mollior ,  humaniore  sensu  praedita. 
Jam  pedestris  continuandae  orationis  forma  erat,  cjuam  ut  te  fe- 
riam  ,  ocridam  ,  aut  intra  claustra  teneam  ,  thalamo  inclusum 
servem  ,  ab  ali>s  necandum  ,  fugam    tnam  cohibeam. 

v.  45-  Ad  generosissimos  puellae  sensus  sua  luce  collustran- 
dos  egregie  haec  adposita.  Vincula  atcjue  extrema  omnia ,  cjuae 
sibi  certo  impendeant ,  suscjue  decjue  habet,modo  Lynceus  suuS 
sospes  evadat.  —  Oneret ,  fortius  ad  pathos  movendum  cjuam  , 
constfingat,  ooerceat,  ut  apud  Senec  Med.  4^3*  '■>  (juo  itidem  ad- 
pellatio  patris  spectat  ,  minime  li.  L  paterni  animi.  In  cuatodia 
habitam  fuisse  Hypermnestram  diserte  tradit  Apollod.  II.  1.4.— 
46.  Copiose  pro  alterutro,  cjuod  clemens  fui  erga  virum ,  spon- 
sum  ;  vel ,  quod  peperci  viro.  clemens  et  misero  egregie  inter  se 
conjuncta.  —  47.  Me  patria  extorremagat,  exsulem  patria  protur- 
bet.  Quae  poena  iis  infligi  solebat,  cjuos  propter  consanguinita- 
tem  ultimo  eupplicio  adlicere  nefas  putabatur  j  id  cjuod  Hippolyti, 
aliorumcjue  exemplo  satis  constat.  Unde  haud  mirandum,  nullam 
hio  necis  ,  cjuam  pertimescat,  mentionem  factam  esse  a  puella. 
Sed  exaggeravit  poetaexsilii  atrocitatem  ,  puellam  patria  pulsam 
in  desertos  Lybiae  campos  amandando,  quos  cjuidem  puellam  Ae- 
gyptiam  fama  cognitos  habuisse  minime  absonum  videri  debet. 
An  vero  certa  cjuapiam  regione  exsulem  anticruior  aetas  circum- 
scripserit,  hujus  rei  exempla  desidero.  —  ejttremos ,  longissim» 
a  patria  dissitos.  - 


—      166      — 

v'  49'  5°-  Proripe  te  hinc  cjuam  potes  velocissime  cjuoctmque, 
vel  terra  vel  mari ,  dum  eundi  tihi  potesta»  est.  Illud  „cruocun- 
que  vel  terra"  proverbiali  locutione  expressit  poeta,  guo  pedes 
ferunt  (pro  quo  quaesitius  est  rapiunt ,  festinationis  ratione  habi- 
ta)  «  «o'£«  »yuoi  (Theocr.  XIII.  70.  noSis  «yov,  e^tipf/)  seu  Qsyoto-t 
(Lucian.  Htrmot.  28.  p.  767.  cv3«.  uv  vj/4«s  0/  *c'&«  <pe'fuooiv,  exs'iot 
tH-r.iy.sv  (h.  quo  casus  tulerit.  Claudian.  de  R.  P.  lll.  432.  lbo  , 
ibo  ,  guocungue  pedes  ,  guocungue  jubebit  casus.  Pro  altero  ,,vel 
mari"  est  ,  guo  aurae  te  rapiunt ,  cjuo  ventus  intpellit.  Ad  hoc 
allusit  Plato  de  Uep.  L.  III.  p.  290.  Bip.  *wt\  xv  i  hoyos  moxep 
jtveZfJLot,  tpipsi ,  ixvry  hiov.  Utrumciue  conjunxit  Noater  V.  lf>.  21. 
ire  ,  pedes  guocungue  fcrent ,  guocungue  per  undas  Notus  voca- 
bit ,  aut  protervus  Africus.  —  30.  Dum  tantum  ad  noctis  tene- 
fcras  pertinet.  —  Venus ,  tancjuam  Ke-^sm  InUovpos ,  uti  audit  Co- 
lutho  198-  —  5l>  52.  Mollissimi  adfectus  versus  !  etsi  a  loco  et 
tempore,  eiiam  ab  Hypermnejtrae  aetate  admodum  alieni.  — 
scalpe ,  incide  mei  sepulchri  raonumento  guerelarn,  epigraphen  , 
miserrimi  fati  indicem  ,  nostri  memorcm ,  nostri  utriusque  me- 
moriam  servaturam.  Praeelare  r«>  nostri  argumentum  epigraphes , 
in  cjua  et  Lyncei  mentio  iacienda  erat ,  innuit.  Ii.docte  plerique 
«le  sola  Hypermnestra  cogitant. 


AHGUMENTUM  XII. 

Lnnumera  paene  sunt ,  qnae  super  hujus  car- 
minis  consilio  hariolati  sint  interpretes.  Equi- 
dem ,  ut  libere ,  quae  seniiam,  projitear ,  m- 
hil  amplius  agnosco  in  hoc  carmine,  quamju- 
venilem  lusum  poetae  in  reddenda  amplijican- 
daque  graeci  cujuspiam  poetae ,  forte  Ana- 
creontis ,  (cujus  similis  sententia  exstat : 

X.oji\£7rov  ds  ku)  (pihvjfsti. 


—       i67       - 

c.XLVI.}  sententia ,  ad  cerias  personas,  qiio 
majorem  ad  animum  vim  haberet ,  traducta. 
pno  quid*m  facillime  ,  praeter  initium  carmi- 
nis ,  (v.  1  —  5.)  quod  graecas  ideas  habet ,  ?/»- 
jrt  metri  ratio  ,  quae  et  ipsa  est  ludicra ,  d*«- 
c*7.  Hinc  eloquutio pro  argumenti  raiione  paul- 
lo  doctior,  ornatusque  ,  quem  interdum  metri 
dijficilioris  necessitas  poetae  extorsisse  vide- 
tur,  copiosior  atque  adfectatior» 

Adnotationes. 

v.  i.  Generalem  sententiam,  miserrimam  eorum  conditionem 
esse,  quibus  amore  ao  vino ,  ciuibus  solenni  poetarum  more  vi- 
tae  voluptates  continentur,  carendum  sit,  poeta  argumento  carmi- 
nis  ita  adstrinxit,  nt  puellarnm  vicsm  doleat ,  uuibus  utrumque 
hoc  negatam  sit.  Miserarum  sors  ,  conditio  est,  miserae  e- e  di- 
cendaesunt  puellae,  cjuae  neque  ament  neque  cet.  Pro  amare  do- 
cte  est  Amori  ludum  dare ;  sed  in  explicando  hoc  locjuendi  mo- 
do  ipsos  interpretes  bonae  Rationi  misere  dare  lrdos  videas. 
Kos,  missis  eorum  nugamentis  ,  rem  ipsam  consideremus.  SciH- 
cet  Venus,  Amor,  nota  locjuendi  ratione  ,  imperium  exercet  ir» 
bomines,  sed  saevum  et  arbitrarium  ;  cjuoniam  amantes  nullo  vU 
vunt  consilio.  (  Propert.  1.  1.  6.  ut  Sophocles  apud  Stob.  Grot. 
p.  24l  •  Ku»fis  Tx  Svi\TuJv  ovvTi[Jt.veToti  /3ouA«J/ut«eT« )  Amor  igitur 
homines  ludibiio  habere,  xypix  vxlaSeiv  (  Mosch.  III.  11.)  e/x- 
tsxi^eiv  (  Sophocl.  Antig.  8»'««M*^0S  7*f  ipnxigei  9ecs'A<p{>o$iTx) 
hominibus  ovyi.*xigeiv  (  Orph.  Hymn.  57«  3^  "Epwrcc  -—  avy.zfxigovrx 
Seots,  -ti$e  Svhto7s  xvSpiiitois)  dietus  ;  homines  contra  ,  cjui  amori 
penitus  succumbunt,  Amori  ludumdant,  ludifieandos  se  praebent,- 
arbitrario  Amoris  imperio  se  submittentes.  Amor  igitur  ludumfa- 
cit  hominem  (  uti  Plaut.  Captiv.  III.  4.  48-  Ut  scelestus ,  Hegio, 
nunc  is  te  ludos  facit)  homo  dat  contra  ludos  (  ut  idem  Bacch- 
IV.  10.  7.  Ego  darc  me  ludum  meo  gnato  institui)  —  neque 
mala  ,  tristitiam,  aerumnas  vino  lavere  (anticjue  pro  lavare  ut 
III.  4*  61.  et  alibi  )  eluere ,  expellere  animo.  Infra  IV.  12.  20. 
Cadus  dicitur  amara  curarum  eluere  efficax.  Propert,  III.  15.  6* 
Hoc  vitium  {vitiosam  curam  Nostri  II.  16.  21.)  ex  anim»  At- 


—      i6§      — 

lue  ,  Bacche ,  meo.  Vino  omnino  vitae  suavitates  poetis  designan 
tralatitium  est.  —  Aut ,  si  amoris  potiundi  opportunitas  detur  , 
potrui  metu  ab  eo  absterreri.  Venuste  admodum  attjue  £vttpy»s 
extulit  hanc  sententinm  poeta  Exunimari  metuentes  doctius  et 
gravius  pro  conturbari,  percclli  inetu,  metuere  ,  obnoxium  esse 
patruo.  Patruorum  austeritas  erga  fratrum  filios  famigeratissima. 
Vide  Torrent,  h.  1.  Jam  pro  patruo  docte  sunt  verbera  linguae 
patruac,  objurgationes  scverae  patrui.  Verberare  pro  objurgare. 
saeve  agere ,  convitiari  eleganter  dicitur.  Convicio  verberare  Cic. 
ad  Div.  XV.  ep.  16.  cjuod  plane  respondet  Sophocleis  (  Phiioct. 
374«)  apxoanv  xxr.ois.  Metuens  verbera  saevitiae  e  Nostro  adopta- 
vit  Propert.  I.  8-  18.  Plaut.  Pseud.  I.  3.  133.  Verberavisti patrem 
atque  matrem.  Simillime  Tatius  VIII.  1.  dixit  rjxj/wocra  'p/\fAxTa>v 
et  Heliocl.  p.  392.  ed.  Schmid.  Tfatons   Xiyatv. 

v.  3.  Enimvero  tu  non  minu3  misera  es,  cjuae  Hebrum  perdi- 
te  amas  ;  sicjuidem  immoderati  amoris  aestus  haud  minorem  ani- 
mo  tno  aegritudinem  aUrno  molestiam  creat.  Vchementissimum 
amorem  pulcherrime  ab  effectu  designavit  poeta,  cjuod  consue- 
iornm  laborum  taedium  adferat.  Certatim  landant ,  cjuod  haud 
dubie  Horatio  obversabatur  ,  suavissimos  Sappfaul  vv.  (Anal.Br. 
I.  p.  56.  )  yXvy.itu  /axtsji  nvToi  Svvxyixi  tcfexsiv  tov  iotov  ,  w-S»  5*. 
pstox  T.xi^ii  yxtivxv  $i"A.<pfo$iTuv.  Adde  Incerti  epigr.  LIX.  (Anal. 
Br.  III,  p.  lf>2.)  uvti)  Kvwpis  cptSos'  ivxhwo-rov  S*  yuvaUKi/Jv  v/i^tx 
xct!  ^Aa**rr)V  x^yls  'i\ti  TxXxpos.  Phaedra  apud  Senec.  Hippol. 
I03.  Palladis  ielae  vacant ,  et  inter  ipsas pensa  labuntur  manus. 
Suaviter  autem  hoc  ,  cjuod  Amor  cjualum  ac  telas  surripere  fingi- 
turj  uti  ferre  Ovidio  Amor.  I.  1.  4.  tmumpedem  idem  «urripit.  — 
Puer  ales ,  alatus  ,  Amor ,  ut  Mercurius  puer  ales  Stat.  Theb. 
VI.  794.  Puerum  volatilern  Amorem  simpliciter  indigitat  Ovid. 
Am.  II.  j.2-j.volucrem  ,  idem  ex  P.  III.  3-65.  Et  nitor  dyXxiOfxx 
pulchritudo  (  ut  I.  19.  5.)  Hebri ,  amor  Hebri  pulchritudine  in- 
census.  Lipariiei ,  e  Lipara ,  Aeoliarum  insularum  una ,  oriundi. 
—  qualus  s,  cjuasillus,  vas  vimineum  ,  in  uuo  mulieres  diurna  pen» 
sa  reponebant.  Cf.  Prop.  IV.  7.37. —  telas  h.l.  de  opere  texicoe- 
pto,  texendicjue  taedio  intermisso  optime  intelligas.  Vide  do- 
ctissimam  Schneideri  de  veterum  textura  disputationem  ad  SS.  R. 
R.  Ind.  v.  Tela. —  studium  Minervae ,  textoriam  artem  ,  a  Mi- 
ncrva  inventam  ,  res  nota.  Dicta  inde  operosa  s.  'E^yavj).  Vide, 
ne  in  rc  nota  morer,    Abreseh.  ad  Aristaen.  p.  128.  et  Bergl.  ad 


—       1 6cj      — 

Alniphr.  p.  3#k—  6.  Explendescit  iste  Hebri  nitor  ,  simu?  ^wRn- 
do  humeros  lavit ,  natat ,  in  unclis  Tiberinis ;  sed  alterum  magis 
delecte,  rpandotruidem  humeri  natantis  exserti  nitorem  ostendunt, 
—  unctos  ,  oleo  inunctos.  Hebrum  campestribus  ante  exercitati- 
©mb-is  vacasse,  tjuam  Tiberi  denataiet,  docte  hoc  declarat  epi- 
theton  ;  qti.s  easriem  statim  clbertius  exponit. —  7.  Capit  te  , 
tpod  tiler/ues  melior,  etjuitantU  arte  praestet  ipso  Bclleropkonte, 
Pe-3*si  domitore.  Ad  rem  Tibull.  I.  4-  l2-  —  neoue  PuSn0->  4UOtl 
png  latu  ,  rteque  pede  victus ,  cjuod  cursa  excellat,  semper  supe- 
.Jor  sit    —  segni  ,  omat. 

v  8  —  io.  Idem  venationis  callenJissimus.  Sollertia  ejus  duo 
bus  venationis  declaratur  generibus,  et  jaculandi  arte ,  et  exci- 
piendi  venarwlo  apri  peritia  prodita.  —  Catus ,  doctus  ,  peritus 
(ut  I.  iO.  3  )  jaculari,  irt  jnculandis  ,  figendis,  cervis  agitato  gre- 
ge  ,  e  latibulo  excitatis,  atque  §re%i\Umfugientibus  per  apertum 
cvmpum.  —  10.  et  celer  excipere  (ut  cehr  sequi  Aiax.  I.  15.  lH» 
Nostrum  secutus  Propert.  II.  15.  22.  Aut  celer  agrestes  cominus 
ire  sues.  )  alacer  ,  dexter  in  excipiendo  atque  venabulo  confodi- 
enrlo  apro.  Excipere  verbum  venatorium.  Martial.  XIV.  30.  Cf. 
Burman.  ad  Val.  Flacc.  VI.  422.  — fruticeto  alto  ,  /lotSay  ?»\o- 
X<>>,  Homer.  II.  A,  415..  -jxvkivji  Ao^/lcyj,  Od.  X'  4^9-  /3*5«/j  ^Ay,  11.«. 


uiRGUMENTUM  XI IL 


IVLiram  venustatem  hoc  carmen  habet  cum  a 
quaesitiore  orationis  cultu  numerorumque  sua- 
vitate,  tum  a  naturali  sententiarum  progres- 
sione  ,  tali  argumento  convenientissima.  JLaU' 
des  igitur  fontis  Bandusii ,  qui  haud  longe  a 
villa  sua  snb  monte  Lucretili  projluebat ,  po~ 
eta  alimpidissima  ejus  aqua  ,  locique  amoeni- 
tate  repetit ,  quibus  adeo  delinitur ,  ut  sacri- 
Jicium  in  posterum  diemei  promittat ,  immor- 


—       170       — 

lalitatique  sese  eum  carmine  consecratarnm 
gratvs  spnndeat.  Ceterum  et  ratio  argumenti\ 
tjuod  plane  graecum  est ,  et  ejcitns  carminis 
CF i e  s  n  obi  t  i um  tu  q  uo  q  ue  fo  nt  i  n  m 
cet.)  abunde  manifestant ,  poetam  et  in  hoc 
genere  cum  Graecis,  quorum  etiarnnum  bene 
multa  exstant  carmina,  Foniibus  dicata,  cer- 
tare  voluisse. 

A  dn  ot  atlon  e  s. 

*.  T.  Fons  rivi  Digentiae  in  eo  Sabini  agri  tractu ,  cui  Ban~ 
ciusiae  nomen.  Ita  disert*  Scholl.  ad  h.  1.  ,,Bandu?ia  Sabinensis 
agri  regio  est ,  in  qua  Horatii  ager  fuit."  Cf.  Nostri  Epp.  I.  16.  12. 
ss.  Alii  Bandusiam  nympham  fontis,  cui  et  lucus  et  universus  pa- 
gus  saccr  fuerit,  ab  eaque  nomen  traxerit ,  nulla  idonea  auctori» 
tate.  —  splendidior ,  perlucidior,  purior  vitro ,  cujus  aqua  lim- 
pidissima  est.  Scholl.  laudant  vitream  Fucini  undam  Virg.  Aen. 
VII.  759.  Adde  Ovid.  XV.  157.  Graecis  est  vSup  «pyu^ 01  /Sl$ ,  h. 
S/oeuytf,  purior  electro  Virg.  Ge.  111-5*2.  Idem  de  Digentia 
praedicat  Noster  Epp.  I.  16.  12.  —  2.  digne  mero ,  duobus  modis 
accipi  potest;  vel,  digne,  qui  mero  admiscearis,  cujus  aqua  tem- 
perando  mero  adhibeatur;  quae  nova  tantum  declarandae  hujus 
fontis  aquae  vitro  splendulioris  idea  esset.  Vel,  quae  reliquis 
magis  consentanea  videtur  ratio,  digne  ,  cui  mero  libetur  ;  ut  sit 
pars  sacrificii,  quod  paraturus  est  poeta.  —  non  sine  Jloribus , 
qui  de  poculis  hac  aqua  temperandis  cogitant,  antecedentibus  illi 
haec  verba  adnectunt ,  et  merum  non  sine  Jloribus  de  pocnli» 
Goronatis  intelligunt :  et  ne  haec  itaaccepta,  temere  prorsus  a 
poeta  adposita  videantur,  vim  in  eo  quaerunt,  quod  pooula  non 
nisi  in  festis  conviviis  coronarentur ,  et  his  adhiberetur  vinum 
optimum ;  unde  de  laude  Bandusii  fontis  juJicatio  fieri  possit.  Sed 
hoc  demum  est  argutari.  Alii  cum  Cruquii  Schol.  verba  ad  sqq. 
trahunt ,  et  haedum  floribus  coronatum  ,  innui  autumant.  Durius 
paullo,  si  quid  judico.  Nostram  explicationem  nova  distinctione 
aperiunJam  censuimus.  Scilicet  sacrum  tribus  rebus  absolvi  valt 
poeta,  vino  libando,  floribus  spargenrlis ,  et  haedo  mactando. 
Jam,  qua«  simplicior  totius  scntentiae  enuntiatio  erat :  Cras  vino, 


—       171       — 

floribus,  haedo  sacrum  tibi  parabo  ;  ut  dignus  es,  ut  meteris;  sen 
digne    rnero,    iloribus,    haedo,    quibns    cras    tibi  sacrum  faciam ; 
hanc  docte  variasse  putandus  est  poeta.  His  autem    tribus    Fontis 
Genio  nymphisque  for.tanis,  uti  omnino  diis  ;<grestibus ,  ad  qu.os 
isti  referendi  sunt,  rem  divinam  factam  esse  ,  satis  explorata  Tes 
est.  De  vino  Leonid.  Tar.  c.  XXXV.  (Anal.Br.  I.  p.  229. )  Au>j<* 
sta/  "SvfAQwv  Ufcv  izxyos  ,  «»'  y  l'»o   neTfp  xiSyxsi  —    iXtcoi    t«    \J,«i'- 
ctx  ,    to    TeaxCposefA.iiKeovoi'vfiS   $e%xo&'.  Cruq.  h.  J.  mul- 
sum  intellign,  inductus  haud  dubie  e-pith.  dulci;   in  quo  si  omni- 
no  vis   cjuaerenda    sit,   de  vino   horno,   quo  libari  solebat  (v.  ad 
1.  31.  2.)  capere  malim.  Sed  oninino  ornat  h.  1.  De  floribus  Idem 
c.  XXX.  (Anal.  Br.  I,  228.)  'Ay^ovo^a)  toSs  Wttvl  —   Nu'/uicpa-/s  oY 
«x/sfaf    etxoxKiXov  aySoc    ossifxst  fvhXx   Te  xexTxpe^v&v     xlfjixrctvTX 
fo'5«v.  Naiadas  autem  intelligi  reliqaa  manifesto  docent.  Sublegit 
totum  illud  epigramma  Sabinus  Graoim.apud  Br.  Anul.  11.  p.  304. 
Spectat  etiam  huc  Varrenia  locus  de  L.  L.  v.  3.  Fontinaliaferiae 
erant    Fontibus    dicatae ,    quibus  et    coronae  in  fontes  conjici  et 
putei  coronari  solebant.  Haedo  fontibus  sacrum  fuisse  factum,  vel 
ex  h.  1.    abunde   cognoscitur.      Ovem    Fonti  Numam  regem  ma- 
ctasse    tradit    Ovid.    Fast.  III.    30o.  —  3.    donaberis  sacrum  tibi 
fiet.    Dona ,    honores   de  sacrificns,    solenni   usu.  —  4.  5.  haedo 
anniculo.  Vide  quam  docte  et  ornate  haec  expresserit  poeta !  Sa« 
tis  comta  atque  absoluta  videri  poterat   sententia  verbis  ,  cui,  cu- 
jus  frons   turgida  est,  e    cujus  fronte  prorumpunt  prima  cornua 
(Calpurn.  ecl»  X.  36.  flavaque  maturo  tumuerunt  tempora  cornu)\ 
sed  quum    nascentia    cornua    haedi    matuntatera  indicent,  (und» 
maiurum  cornu  in  Calpurn.  1.  1.)  qua  ad  Venerem   exstimuletur, 
(apte  laudat  Boettig.  Pallad.  XII.  13.  hircui  ad  ineundam  femi- 
nam  anniculus  est  congruus)  docte  poeta   irontem  ejus  turgidam 
ait  destinareh.  adpetere,  cupere  Venerem  et  proelia  propter  hanc 
ipsam  Venerem  cum  aliis  haedis.  Destinare  h.  1.  proprie  ac  pri- 
mo  significatu  positnm  puta;  qui  est,  collineare,  dirigere  aliquo, 
aliquid  petere.    Colum.  VI.  3/.  Equa  destinanti  h.  adpetenti  pul- 
lo  asino,  praebet  ubera.  Frons  adeo  destinat ,  meditatur  proelia, 
parat  se  certamini,  intenta  est  praeliis  et  Veneri  ,    Veneris    gra- 
tia  ineundis.    Alii  destinare  dici  volunt  pro,  constituere,  sponde- 
le,  vel  orationem    ita  invertunt,    cujus  ea  aelas  est ,  qua  Veneri 
et  pr.    destinatus   sit ;   nescio    quam    bene.  —  6.  infciet  imbuet  % 
tinget  rubro  sanguine ,    iubefacitt,  alpxgei  rivas  ,  aquas  tuasA 


—       172       — 

ilbi  in  tui  honorem,  verbo  ,  maotabitur  tibi.  Catnll.  XIX.  15. 
Sanguine  hanc  etiam  mlhi  —  aram  barbatus  linit  hirculus,  cor. 
nipesque  capella.  Cogtta  vero  aram  cespititiam  juxta  iontetn  ere- 
ctam.  —  geiidos  vel  natura  ,  vel  arboribus  oonsitos.  V.  v.  9.  — 
lascivi ,  petulci  ,  perpetuo  epitheto   v.   Virg.  Ecl.   2.  64. 

v.  ().  Hora  de  cruavis  anni  tempestate  (Cf.  1.  12.  16.  Epp.  I. 
16.  15  )  maxime  de  vere  et  aestate ,  si  absolute  ponitur.  Hesych. 
m?x  ,  xatfos  stovs,  ro  sctp  v)  ro  9i\o<.  Unde  xqiov  utSoS  ,  ppottos  »Xovs 
et  alia.  Hora  Caniculae  h.  1.  docte  est  pro  aestu,  cjui  Caniculae 
orientis  tempore  saevit.  —  atrox ,  vehemens,  ferveutissimus,'  «j* 
X*hm<2.  simpliciter  Alcaeo  apud  Athen.  I.  17.  et  8i'4>ios  «IfaOppian. 
Halieut.  III.  47-  dicfa.  Plin.  II.  47.  Ardentissimo  aestatis  tempo- 
re  exoritmr  Caniculae  sidus ;  sole  primam  partem  Leonis  ingre- 
diente.  vid  ad  III.  29.  18-  ■ —  10.  nescit  tangere  ,  numcpam  ad  te 
pertingit,  penetrat ,  aestatem  non  sentis ,  ob  densam  umbram  ar- 
borum  ,  cjuae  solis  radios  excludunt.  — frigus  amabile  ,  gratam 
nmbram ,  refrigerium  praebes ,  umbris  aquiscjue  tu>s  refrigeras 
tauios  ,  vomere ,  aranclo  in  aprico  solo  fessos.  —  pecori  vago  , 
aranti ,    pascenti.   Cf»  III.    29. 

i».  13.  Tu  quoque  fies  unusfontimm ,  poetarum  cartninibus 
nobilium  ,  illustrium,  refereris  inter  illos,  xpiSfA,qo-y)  sxslvcav,  gme- 
ca  plane  atructura. Vid.  Heins.  Lectt.  Theocrit.  p.  361.  Pi.int.  Mil, 
glor.  IV.  t2.  25.  Cedo  signum  ,  si  (una)  karum  Baccharum  es. 
Famigeratissimi  autem  anticruis  poetis  fontes  Hippo.rene,  Dirce, 
Arethusa,  cruem  celebratissimum  carminibus  poeiarum  fontem 
vocat  Senec.  Cons.  ad  Marc.  c  XVII.  lta  etfluvii  poetarum  car- 
minibus  illustres  (Sidon.  Epp.  I.  5.  )  sunt  Achelous,  Endanus  et 
alii  cjuam  plurimi.  —  14.  me  dicente ,  celebrante,  carmine  extol- 
lente  te.Yxo  tenui  te  amoenam  istius  loci  faciem  ocalis  paene  sub- 
jicit  poeta,  estcjue  haec  descriptio  tanto  adpositior,  cjuo  dignior 
hanc  ipsam  ob  causam  fons  est ,  qui  carmine  nobilitetur.  Rei  au- 
tem  imago  ita  animo  informanda  :  Cogita  saxa  paullo  editiora  ,  a 
fonte  ,  inde  scaturiente,  in  antri  formam  excavata  (hinc  ornate 
cavis  saccis)  cus  ilex  (cruae  proprie  h.  1.  accipienda)  imposita  est, 
impendet.  —  lymphae  loquaces ,  garrulae,  (ut  Ovid.  Fast.  II.  316. 
garrulus  in  primo  limine  rivus  erat.)  suaviter  strepentes,  jucun- 
dissima  ad  animum  specie.  Theocrit.  VII.  137.  rl  8'  iyyvSev  Uffijt 
vSe»{  T$0[/.pikv  «f  avrpoio  xuTsifiop.svov  'xshepvatiii.  Idem  hctXstv  de 
tupresiis  adhibuit  Id  XXVII.  57.  c^ua  eadem   suavitate  pinus  lo- 


—      i73      — 

quenles  facit  Virg.  Ecl.  VIII.  22.  —  desiliunt ,  suaviter  ,  tanquam 
saltu  sese  Hemittentes  ;  quo  respectu  pedes  unclis  tributi.  Noster  V. 
XVI.  48.  montibus  altis  levis  crepante  lympha  desilit  pede. 


ARGUMENTUM  XIV 

WWVSVWWVWS 

\Juum  Britanni  ,  in  quos  a>  U.  DCLXXVII. 
siagustus  ,  exercitu  in  Galliam  ducto ,  bellum 
iranslaturus  videbatur  ,  pacem  per  legalos 
ab  eo  obtinuissent ,  idem,  Galliae  rebus ,  qnae 
per  iniestinos  motus  turbatae  essent ,  iteriint 
compositis  quum  adversus  Cantabros ,  i/nperi- 
um  Romanum  detreclantes ,  belli  molem  con- 
vertisset ,  subito  gravi  morbo  implicitus  Tar- 
racone  subsistere  cogebatur.  ipuod  nonnulli 
adjiciunt,  rumorpm  de  ejus  morte  Romam  per- 
venisse  ,  populumque  seditionibus  distrahi  coe. 
pisse ,  hoc  vero  commenlum  prava  v.  2.  inter- 
prelatio  unice  exclusit.)  Qunm  igitur  perdo- 
mitae  Cantabrorum  gentis ,  felicisque  Augu- 
sti  fctma  reditus  ,  spe  citioris ,  Romam  perla- 
ta  esset ,  poeta  publica  populo  Romano  solen- 
nia  hoc  carmine  indicit ,  ad  eaque  privata  cu- 
jusque  laetitia  prosequenda  suo  ipsius  exem- 
plo  hortatnr.  Animatur  totum  carmen  ejfre- 
nioris  gaudii  enthusiasmo ,  omninoyue  illud 
exemplo  esse  potest ,  qua  arte  argumentiim  per 
se  admodum  vnlgare  traclari  nohilitarique 
possit.  Exordium  grave,  utpote  puhlicos  fa- 
miliae  Aagnsti.  totinsque  popnli  laelitiae  sen- 
sus  manifestans ;  levior  contra  exitus ,  suos 
privati/n  exponens. 


—      174      — 
AJnotationes. 

».  1.  In  hujus  tetrastichi  structura,  sententiaque  inde  consti- 
tncnda  dici  vix  potest,  quantum  turbntum  sit  nb  intpp.  Haerent 
maxime  in  comparatione  Augusti  cum  Hercule  institnta.  Plerique 
eam  ad  expeilitionem  Cantabricam  referunt,  unde  Augustus  victor 
Italiam  repetierit,  instar  Herculis,  qui  idem  iter,  caeso  G^ryOne, 
cum  ejnsdem  armentis  persecutus  si t  *  ideoque  jungunt:  Caesar 
nnnc  Herculis  ritu  ab  Hispana  ora  penates  repetit,  et  interjecta, 
modo  dictus  morte  venalem  petiisse  laurum  ,  ne  langueant,  ex- 
ponunt,  qui  nuper  dicebatnr  victoriam  cle  Cantabris  morte  rede- 
misse  ;  cjuae  tamen  veiborum  explicatio  quantum  bonfie  raiioni 
linguaeque  acleo  legibus  refragetur,  in  promtu  est  perspicere.  In- 
sulsiora  aliorum  commenta  commemorare  nihil  attinet.  De  verbo- 
rum  ordine  vix  laborandum  videtur,  si  comparationis  momenta» 
recte  expendas.  Scilicet  Herculi  omnino  adsimulatur  AngustuS  tam 
ob  suas  in  longinquas  terras  expeditiones  ,  quam  ob  signa  ,  qp  ;e 
semper  inde  referret  ,  victricia  ;  ut  igitur  nihil  hac  comparatione 
ad  laudes  Augusti  fingi  potuerit  magniticentius.  Splendide  ita  Au- 
gustnm  extulit  quoque  Virg.  Aen.  VI.  802.  scrq.  Nec  vern  Alci- 
des  tantum  teUuris  obivit;  fixerit  aeripedem  cervam  licet  cet. 
ad  quem  locum  ,  qui  facile  saniora  suppeditare  potuisset ,  novi 
attendere  intpp. ,  «emel  in  transversa  abrepti.  Jam  vulgarern  lo- 
quendi  formam  :  Augustus,  quem  modo  extremas  Hispanias  adiis- 
se,  s.  bello  adgressum  esse ,  andieramus,  ecce  jam  victor  inde 
rcvertit,  poeta,  quo  magis  Herculi  parem  Angustum  ostenderet  , 
ita  exornavit:  Caesar  ,  modo  dictus,  quem  modo  ferebant ,  fama 
tulerat,  laurum  victoriam  pe  tiis  se ,  ab  Hispnnia  (docte  hoc  po- 
steriori  demum  membro  insertutn  )  Hispaniae  bellum  intulisse ; 
setl  alterum  magnifice  prorsus  de  Augusto,  sumtis  armis  instaf 
Herculis  ,  victoriae  certo  atque  confiso.  Jam  laurum  mnrte  vena- 
lem  adpellat,  magnis  pericuJis  partam  lauream,  uti  Cic.  dcProvj 
Cons.  12.  quae  adco  cum  vitae  discrimine  emitur,  bellicam.  De* 
claratur  Augustus  in  potiunda  victoria  periculorum  egregius  con* 
temtor  hoc  epitheto;  nlhil  amplius.  Sed  aiiis  cjuantum  imposue- 
rit ,  supra  attigimus.  Omnino  a  poeta  tam  subtilis  judicii  vix  ex- 
spectari  poterat  ,  ut  ,  cum  Augustns  ex  morbo,  uti  rumor  divul- 
gaverat ,  Tarracone  decessisset ,  vietoriam  morte  sua  partam  fu- 
iisc  jactaret.  Illud  modo  autem ,    in  quo  summum  interpretationi 


—       175       ~ 

suae  <le  ^ugnsti  mortui  rumore  praesidinm  ponnnt,  ad  lota.m  j>r,atr 
spectat  ,  niminim  coepti  belli  famam  victoriae  statim  secutam  es- 
se  t  m>m,  —  Ca<:sar  victor ,  parta  laura ,  perdomitis  Cantabris, 
Fenates ,   domnm,  Italiam  revisit. 

v.  5.  Supplicationes  pro  felici  Augusti  reditu  ad  omnia  Deorum 
pulvinaria  deoretas  magnifice  persequitur  poeta  ,  pompam  matro- 
narum  ,  vota  pro  maritorum  ,  fratrum,  fdiorum,  generorum  deni- 
que  reditu  suscepta  inter  sacra  publica  solventium  sigillatim  per- 
censendo. —  Mulier,  Livia  ;  quod  patet  ex  adjectis,  gaudens  ma- 
rito  ,  uxor  mariti  (  illucl  tanien  non  sine  vij  quae  gloriatur  ,  ja- 
ctat  spse ,  tali  viro  nupta)  unici ,  viri  plane  singularis,  egregii 
(  ut  I.  6.  11.  et  III.  25.  4.);  splendidissima  baecce  Augusti  est 
designatio,  quam  plane  abolent,  qui  pedestrem  poetae  formam 
obtruclnnt  ,  dictumque  esse  volunt  pro  ,  quae  unice ,  nulla  alia 
re  praeter  eum  gaudet ,  tenerrime  eum  amans  ;  quae  Livianae  pu- 
dioitiae  iaus  satis  jejuna  atque  aliena  ab  h.  1.  est ,  cum  Augustus 
extollendus  esset.  Hinc  idem  mox  clarus  Dux  adpellatus  v.  7.— 
G.prodeat ,  pompam  ducat  ;  exquisitum  verbum  de  gressu  ad  gra- 
vitatem  composito.  Tibull.  I.  9.  70.  Tyrio  prodeat  apta  sinu.  — - 
operata  ,  quae  operetur,  saoum  factura ;  ut  Ovid.  Am.III.635. 
Laudant  et  Virg.  Ge.  I.  339.  Inepte  alii  explicant,  prodeat,  ubi 
domi  prius  sacrum  fecerit.  Notissimae  autem  locutiones  facere  t 
ftgsiv,  operari  Diis  ,  de  sacro  parando.  —  justis  ,  qui  victoriam  , 
Augusti  virtuti  debitam  concesserint ,  rebelles  Cantabros  perdo- 
muerint. Ita  est  justus  triumphus  I.  la.  54.  Ovid.  Trist.  IV.  2.  II. 
in  simili  re  :  Cumque  bonis  nuribus  pro  sospite  Livia  nato  mu- 
nera  det  meritis  ,  saepe  datura ,  Deis.  —  Altera  a  Livia,  soror 
Augusti ,  Octavia  ;  tum  maires  ,  viita  supplice ,  more  supplican- 
tium  decorae ,  incinctae  ;  quod  docte  est  pro  vulgari ,  supplicatu- 
rae,  vota  exsoluturae  pro  generorum  ac  filiorum  reditu.  Ut  de- 
clararet  generos  poeta,  matres  virginum  h.  recens  nuptarum  (ut 
wxfSivoi  graecis)  docte  posuit ,  —  nuper  sospitum  ,  qui  nuper  0 
bello  Cantabrico  sospites  reverterunt. 

v.  10.  Jam  ad  eos  se  convertit  poeta,  quibus  bellum  istud 
lugendi  materiem  praehuerit ,  monetque  ,  ne  importunis  lamenti» 
ac  querelis  sacrorum  solennitatem  interturbent,  ac  profanent.  Lx 
his  nominat  poeta  pueros  ,  patribus,  et  puellas  jam  ,  modo  iiro- 
rum  expertes  ,  orhatos  per  istud  bellum,  ne  duhita,  quidquid  in- 
terpretes  contra  moyeant,  Quod  enim  dicunt,  talem  ejus  reimen- 


—      176     — 

tionem  jam  ipsam  male  ominatam  et  importunam  et  a  sensu  Ho- 
ratti ,  (jni  nunc  ipsi  roi  sacrae  totus  intersit  ,  omnenique  triMem 
ideam  averjetur,  plane  ahenani  eshe  ,  icl  demum  est  splmdide  ac 
graviter  argutari.  Tum  poeticae  ne  dicam  lyricae  rationis  plane 
ignarus  .<it  necesse  est ,  oui  ad  pueros  ex  aliero  m.  mhro  ,  jam 
viriim  cxpertes,  sententiam  priori  convenientem  sc.  ,,jam  palrum, 
expertes"  recte  elici  posse  neget.  Jejunam  ipsorum  rationem,  pue- 
roS  et  puellas  iam ,  nunc,  adhuc,  virorum  expeTtes  ,  innuptas  , 
uuibus  adeo  nulia  pietatis  \0'a  solvenda  sint  ,  rei  tamen  sacrae 
spectatores  adsint,  ne  lascivia  ac  petulantia,  aetati  isti  prcpriaj 
sacra  turbent  ,  a  poeta  tanquam  Orbilio  ,  expe;'itis  atque  inlenta- 
tis  virgis  increpan  stafuentium,  Teiellere  non  vacat,  —  Jrlale  omi. 
natis  parcite  verbis  ,  abstinete  verbis  sinistri  ominis,  iniaustis  t 
rem  divinam  profanantibus  $vo$*]fJii*is  pnta  lamentis  ac  quereli;;. 
Cf.  ad  III.   1.  2. 

v.  13,  Privata  jam  cujiisrpe  cum  publica  certet  laetitia.  Pro 
boc  suo  ipsiu»  exemplo  statim,  cjuo  fortius  eundem  in  aliis  sensurrl 
excitaret ,  poeta  Augusti  reditum  celebrandam  proponit  ;  fere  ut 
I.  37-  l.  Hic  dies  .  .  .  eximet  curas  cumulate  pro ,  hic  dies  ve- 
re  mihi  festus  erit,aut  hoc  die  omnes  curas  missas  faciam  ,  to- 
tum  r.ie  hilaritati  tradam.  —  vere  festus ,  egregie  sejiSus  j.oetae, 
Cum  Balute    Augnsti  et  inde   patriae    conjunctissimos  produnt.  — ' 

14.  ego  nec  tumultum  —  terras,  Spiendidum  ao  magnificum  pror- 
sus  Augusti  encomiutn  !  Caesare  terras ,  imperium  orbis  terrarum 
tenente ,  incolumi  eo ,  secu  e  vivete  licet.  — ■  Non  metuam,  haud 
metuere  fas  est  ,  tumultum ,  bellnm  ;  sed  alterum  ipuaesitius  •, 
nam  tumultus  fere  de  bellis  finitimis  ac  domesticis,  subito,  magna 
cum  mole  erumpentibus  dictus  ;  qui  adeo  majorem  terroris  spe- 
ciem  prae  se  fert.  Notissimus  Ciceronis  locus    Phil.   VIII.   c.  l  — - 

15,  nec  mori  per  vim ,  mortem  \ioIentam,  per  tales  civiles  tu- 
muttus.  Causam  adposuit  cur  tumultus  metucndus  sit.  Mireris  in- 
terpretum  sollertiam  ,  acute  ac  sollicite  h.  1.  tumultum,  h.  bellum 
civile  a  vi ,  h.  bello  externo  ,  cujus  metus  poetam  nostrum  non 
attingebat  distinguentium.  Ad  sententiam  Noster  IV.  15.  J7.  Cu- 
ttod-i  rerum  Caesare  non  furor  civilis  aut  vis    exirnet  otium. 

v.  17  sqq.  Jam  festi  istius  diei  laetitiani  praecipit  poeta  efiusio- 
ri  hilaritati  intentus  ;  quo  artifii  io  rerum  descriptio  mire  anima- 
tur.  Vid.  ad  III.  8>  1.3-  Percenset  adparatus  convivalis  solennia , 
ungcnta  ,    coronas ,  vinum  \  hoc  peti  adfcrri  jubet  vttustissimum, 


—      177      — 

bil>i  hoe  bono  die  dignum.  Vetustatem  vini  designat  poeta  n  bel- 
Jo  Mar.sico  ,  quod  alias  a  Coss.  ficri  solebat.  Sed  et  a  re   qnacun- 
que  meniorabili  consignatam  fuisse  vini  aetatem  ,    patet   ex  I.  20. 
3.  Pro  vino  igitur,  Marso  s.  sociali  bello  condito  docte  est  caduS 
memnr ,    qui   memoriam   servat   Marsi  duelli,  belli  Marsici.  Ge- 
stum  illnd  ac  profligatum  ab  A.  U.  c.  DCLX.  usque  ad  a.  DCLXII. 
Ut   adeo   vinum    istud    fuerit   rarae   vetustatis,    annorum    quipp?> 
LXVII.  Idem  memorat  Juven.  V.  30.  31,  capillato  (intonso,  adeo- 
que  ante  a-    CCCCLIV.  conditum)  diffusum  consule  potat,  calca- 
tamque   tenet   bellis    socialibus    uvam.    —   19.  Adjecta  haec,  ad 
vini  istius  raritatem  denotandam.  Si  qua  ratione,  si  omnino  testA 
aliqua   talis    vini  fallere  potuit  ,    fefellit,  shaSev ,  latuit  Sparta- 
cum,  non  ab  eo  reperta  fuit.  —  vagantem  per  Italiam,  atque  di- 
ripientem  omnia.   De    Spartaco  gladiatore ,   e  Lentuli    ludo    cuiri 
XXX.  ejusdem  sortis  hominibus  Capuae  erumpente,    collectaque 
valida   servorum  manu    magnos   exercitus   Romanorum  fundente , 
indeque  Italiam  depopulante,  donec  a  M.  Crasso  et  Co.  Pompejo 
■deleretur,  adi  Vellej.  II.  20.  Flor.  III.  20.  et  Claudian.  XXVI.  155. 
v.    21.   Psaltriam    arcessi   jubet  poeta,    utpote  in  solenniore 
comissatione.    Cf.    II.    li.    21.    De   Neaera  v.  V.  15.  —  argutae , 
argute  ,  Ktyeoa    canentis,  Jiquida  voce  praeditae  ;  in  quo  epitheto. 
riullam  poetae  perspicio  audaciam.  Ita  est    Thalia  arguta  IV,  6. 
25.  ex  vul^ari  lectione,  et  Epp.  II.  2.  90.  arguti  poetae.  Martial. 
VIII.  73.  7.  argutus  Tibullus  et  Cass.  Parm.  Orpb.  i.(Poet.  min. 
Wernsd.  T.  II.  p.  3*0.  (  arguta  parens  Orphei.,    Calliope.  — dic, 
properet  cohibere    propere    cohibeat ,    constringat  crinem    nndo  ^ 
in  nodum  ,  non  operose  comat  se ;  suavissima  ita  morae  impatien- 
tiam  ipsa  oratione  prodit  poeta.  Volebat   enim ,  maturet  Neaera, 
ne  tantillum    moretur   omisso    operosiori    cultu.    Similiter   II,  n. 
22.  dic    age    cum    lya   maturet   in   comtum  Lacaenae  more  co- 
mam  religata  nodum.  —  myrrheum  ,  myrrhae    nnguento  delibu- 
tum,  quod  sane  absque  ullo  fere  temporis  impendio  fieri  poteraf  , 
et  vero  etiam  diei  istius  solennitati   adcommodatum  erat.     Longe 
itacjae   hanc  interpretationem    alteri   praeferendam    esse   judico, 
iruam  cum  priore  jam  Soholl.  adferunt,  qua  crinem  mvrrheum  di- 
ci  volunt  coloris  fusci  ac  nigricantis;  quod  minusad  rem  pertinet-. 
■—  23.  Si  morafiet  per  janitnrem,    te  morabitur,   non  statim  in- 
Iromittet  ;  hinc  invisum  ,  «paatenus  puernm  moraturus   est ;  omat; 
—  24.  Abito  ,  illico  redito ,  ne  comissatio  longius   differaturi 

II.  35an&»  M 


-      t'78      - 

r.  2j  sqq.  Spectant  proxime  antecedantia ,  ad  summam  car- 
minis  parum  facientet*  Sententia  orrmte  expressa:  Ego ,  aetato 
provectior ,  aeijniore  repulsie  injuriam  fero  animo  ,  cjuam  tjuum 
juvei.is  essem.  AV>escens  capillus  ,  aetai  adultior ;  sed  illud  pro- 
prie  ;  etai  tum  esset  XLI  annorum.  Sed  praecanum  se  ipse  ad- 
pellat  Kpp.  I.  7.  26- —  Unit  animos  ,  <>Y/.>  ,  sedat ,  temperat 
animi  impetum,  ut  \'ir^il-  Oen.  I.  57-  moUitque  animos  ac  tem- 
perut  iras.  —  cupidos  olim  litium ,  jurgiorum,  pronos  ad  jurgia 
ac  convicia.  —  rixa  ad  vim  foribus  illatam  spectat.  Ovid.  A.  A. 
71.  Nec  tua  nocturna  frangetur  janua  rixa.  Hinc  proterva  ,  ho- 
minam  protervorum  ,  fonbus  insultantium.  —  «7.  Hoc ,  talem 
contameliam  haud.ferrem  ,  tulissem  ,  ijuum  adhuc  esspm  calidus 
juventa,  per  juventutem  calidior,  protervior.  Calidum  inventae 
frequens  epitheton;  v.  c.  Clandian.  XXVI.  497.  Stat.  Silv.  V.  2. 
62.  Juven,  XVI.  369.  Ad  rem  cf.  I.  16.  22  scjij,  —  23-  juvenis 
annorum  XXIIT.  Nam.  L-  Munatius  Plancus  collega  M.  Aemilio 
Lepido  consulatum  gessit  a.  U.  DCCXII. 


ARGUMENTUM  XV. 


r  ix  dubiiandnm  videtur,  quin  maximam  par~ 
tem  hoc  carmen  e  graeco  exemplo  diictum  sit, 
quod  et  alii  jam  monuere ,  elsi  ab  ipsis  nihil 
sani  (  v.  c.  ad  v.5  et  6.)  ad  Jirmandam  hanc 
suspicionem  adlalum  deprehendas.  Praeter  ar- 
gumenti  enim  ,  apoeiis  graecismultoties  trac- 
iati  iquod  vel  ex  Anihologia  graeca  abunde 
patet.  Vid.  Argum.  c.  i3.  L.  IV. )  raiionem  , 
ipsam  ejus  descriptionem  ,  loquendi  formas  . 
notiones ,  comparationes  cet.  e  graecis  Joi-'i- 
hus  derivatas  esse,  Jacile  ei  >  qui  vel  levner 
eos  atiigerit,  persuasum  esse  arbitror.  Sed 
nescio  quo  fato  acciderit }  ut  viri  quidem  doc- 


—       i?9       ~ 

ii\  graecarum  lamen  Venerum  fere  ignari  ex± 
plicando  Horatio  adsili&rint.  —  Exagiiat,  at- 
cjue  magna  virulentia  perslringit  poeia  hod 
carmine  Chloridem  quamdam ,  vetnlam  ,  juve- 
nili  lascivia  procacem  ,  atque  libidinis  oestro 
percitam,  eique ,  ut  partes  istas  jiliae  suae  , 
jam  satis  adultae,  agendas  relinquat,  seseque 
adlanae  carpendae  siudium  conferat ,  acerb& 
suadet :  quo  quidem  utroque  vix  amarius  quid- 
quam  feminae  senescenti ,  deliciasque  etiam- 
num  facienii ,  dici  posse  existimo.  In  hac  ar± 
gnmenii  levitate  a  tractatione  atque  eloquuti- 
onis  ornctu  dotes  parandae  carmini  erant , 
quas  quidem  ampla  saiis  copia  rei  intelli gens 
hic  a  poeta  allatas  inveniet.  Cfl.  20.  et  IV-  i3» 

Adnotationes. 

v.  1.  Ad  invidiam  Chloridi  faciendam,  ej»sdemque  sordi.-bm 
vitae  conditionem ,  maxime  autem  nequiores  ejus  mores  expro- 
brandos  initio  statim  orationem  attemperavit  poefa  ,  a  marito 
Ibvco  ,  eoque  paupere  eam  designando.  —  2.  tandem  ,  quae  tam 
diu  probroso  hnic  vitae  generi  vncasti  ;  tu  tam  provectae  aetatis. 
Summa  ivx^ysix  \\  hac  voce.  — Jige  modum ,  statue,  pone  ali- 
quanclo  finem  nequitine  tuae ,  inexhaustae  tuae  libidini ;  sed  al- 
terum  cum  delectu!  habet  enim  flagitiosi  amoris  adjunctam  notio- 
nem  ,  quo  adulteria  ChloriHis  tanguritur.  Cf.  III.  3.  25.  Male  ne- 
quitiam  volunt  esse  Gall.  coquetterie.  —  3.  Labores  simpliciter 
accipiunt  pro  amoribus ,  qua  eadem  notione  Noster  laborare  iri 
nliquo  I.  17.  19.  dixerit.  Vel  sic  tamen  dubito,  an  alterum  lo- 
qoendi  usus  ferat ;  et  laborare  ibi  ad  cruciatus  pertinet ,  ex  iriti- 
nio  amoris  adfeetu  profectos  ;  quibus  meretrices  minime  adficiuntur. 
Neque  tamen  omnino  Dacerii  interpretationem  ,  laboret  de  Vene- 
teo  opere  generatim  accipientis  admittendam  censuerim,  quamquam 
hoc  sensu  x^xxpiovt  xiSKovs  Musaeo  230.  v.xiaxtgvs  Satyr.  Thyillio 
VII.  6.  (ov<  W  f{»r»,  oi/'«  sri  xxvWXlStnv  rs{*o///vv)  kx[jixtoov  ,  Anr.i. 
Br.  II.  278. )  i)5s«  Kowj/Joj  sfyx  et  certamina  Veneris  (  wxKxta- 
pLoelvqv  'A(p(od/r/)f )   passim  occurrere  meminerim ;    Vid.   Schrad. 

U    3 


—       i8o      — 

«i(l  Mug,  1.  1.  Sed  striclioii  sensa  lahores  diri  pnfem  molimina  et 
artes  ,  quihus  Chloris  vircs,  ijuaeslus  captandi  rausa,  venaretur, 
atque  illaqucaret.  VnAe  famosi ,  quibus  infamiam  sibi  f.  ontraxis- 
set  ,  turpes  ,  puclerdi ,  solenni  impudicarum  feminarum  epitheto. 
Vid.  ad  III.  3.  26.  Aioxfdv  ityewlxv  simillime  hoo  mc-retricum  vi- 
tne  genus  soli  quaestui  intentum  vocat  Aristaenet.  I.  19.  p.  ^q. 
uhi  Abrcsrh.  C  p.  422. )  laivjat  Denmsth.  locum  pro  Cor.  p.  160. 
u.V£OTv\oeit  xvtc,v  x-xo  ixvtt\$  t/jj  xxKt\i  efyxcixs.  Quid  Gesn.  sibi  ve- 
lit  ,   non  extric  o. 

v.  4-  Propior  mxum  sis  funeri ,  morti  proxima,  idque  matu- 
rae ,  quae  per  summam  senectutem  haud  inex»pectato  accidit,  ve- 
tula  decrepita,  tremula,  rugis  obsita.  Talem  vetulam  Appulejus 
L.  IV,  n.  25O.  Oud.  vocat  busti  cadaver  extremum ,  vitae  de- 
decus  ,  et  Orci  primum  fastidium  ;  et  similem  sepuhhri  sese 
Laberius  spud  Macrob.  I.  350.  I3ip.  Senem  maritum  puellae  amo- 
re  correptum  similiter  «xor  increpat  apud  Plaut.  Cas.  II  1.  12. 
a.-lpellanrlo  eum  Acheruntis  pabulum,  flagitii persequentem,  sta- 
bulum  nequiiiae.  Magis  autem  ad  nostrum  locum  adposite  Ari- 
gtoph.  Vesp.  1355*  w  odtoj,  tv0i$xvs  zxl  ^o/poSX/v!/  xoSetv  if&v  T 
toixxs  "'■  j  a  i  x  f  3t|oJ,  maturi  funeris  ,  h.  vetalae  morti  proxi- 
mae.  Ad  sensum  Nicarchi  ep.  XII.  4.  (  Anal.  Br.  II.  352. )  txvti\v 
tv*  avSfx  ?r)T£Yv  vvv  e$ei  ,  xkhx  Txtpov,  —  5.  ludere  male  de  sal- 
tatione  acripitur.  Est  ,  jocan ,  lascivire,  inter  virgines  juvencu- 
las  iuvenilem  hilaritatem  adfectare  ,  ut  IV.  13.  4.  de  Lyce  vetu- 
la  :  Fis  anus  et  tamen —  ludisque  et  bibis  impudens.—  6.  Coetui 
te  puellarum  immiscendo  spargis  nebulam ,  tanquam  nebula  ad- 
pares  inter  stellas  candidas ,  lucidas,  pnellas  formosas,  docto 
sententiae  implicita  pulehritudiiiis  cnm  stellis  comparatione  ;  de 
qua  v.  ad  lll.  9.  21.  Contraria  sententia  eandem  romparationem 
adhibuit  Arborius  el.  ad  Nymphnm  v.  59.t'o.  Tuque  puellarum 
dum  ludis  in  agmnie  princeps  inter  virgineos  lucida  stellachoroS, 
apud.   Wernsd.  Poet.  min.  III.  p.  222. 

v.  7.  Si  quid  PholotYn  satis  per  aetafem  ac  formam  decet, 
non  \'\no  et  te  deeet.  Pholoes  ,  mentio,  utpote  filiae  ejus ,  (ut 
diserte  v.  seq.  vocat )  admodum  amara.  Ejusdem  meminit  I.  3". 
7.  et  II.  5.  17.  —  8- Q.  rectius  expugnat ,  magis  ei  convenit,  ad- 
prime  decet  talis  procacitas  ;  pro  hoc  speciatim  poeta  :  expugna- 
re ,  effringere  juvenum  comissantium  domos.  Scilicel  Jidicinae  ac 
citharistriae  puellae  (qualis  Pholoii  erat  v.  vers.  J^)  ultro  eti.i: 

\ 


—       181       — 

ad  aedeB  amatorutn  comissantium  acceilere,  eascjue  occlusas  ef- 
fringere  solebant.  Luculentus  hac  de  re  est  Seneeae  locus  ,  ab 
aliis  quocjuead  partes  vocatus  ,  Nat.  Quaest.  IV.  praef.  Adulatio- 
ni  vot  opponere ,  non  claudere  ostium,  et  quidetn  sic ,  quem- 
admodum  opponi  amicae  solet,  quae  si  impulit,  grata  est;  gra- 
tior ,  si  ejfregit.  —  10.  Bacchae  instar ,  concitae  ,  excitatae  ,  at- 
que  in  furorem  actae  pulso  tympano ,  audito  tympani  strejHtu. 
Solcnnis  hominum  impotentia  animi  cjuocuncjne  adfectu  COhtrootl 
disi.ursantium  atcjne  exsultantium  cum  Bacchis  comparatio.  Jam 
Homer.  II.  *.  460.  de  Andromache,  [Jieyeifoio  Kiiaavro  MaiviS/  /*»vj, 
uxKhouevtj  x^itjV.  Pacuv.  in  Teucro  (Scriv.  Coileot.  p.  71.  )tle\a. 

ninia  tan^uam  lymphata  et  Bacchi  sacris  commota Alcyo- 

nis  ritu  luus  pervolgans  feror.  Cf.  ad.  Hom.  H.  ln  Cer.  386.  Tan- 
to  autem  suavior  h.  1.  comparatio,  rjuocl  vetulam  libidine  prurien- 
tem  (cjua  eadem  Chloridem  anum  percitam  h.  1.  innuit  poeta) 
Baochae  adsimnlare  solenne  erat.  Enata  inde  proverbia  ,  y^<xji 
fi*<X>i£ei'  tfri  r'*>v  zsae'  u>"p»v  r/  iixxpxTTofxe'va)v.  tous  yup  vsctis  wf/- 
w«/  ro  xofe^eiv  (  Zenob.  Cent.  II.  95.  in  Adag.  Schott.  p.  53. 
(iuod  idem  habetur  apud  Diogenian.  Cent-  II 1.  74-  p.  204.  adjectoi 
Aristophanis  looo  :  ypecve  xctnfhax  xxi  [S  xk  %e  vo  v  a  x.  )  et  y(*u! 
xvxSvct  xvri  Tr,v ,  *«c7rp*'  «'*/'  r«v  *«{'  t\KiKixv  yvvxixi£oy.evui)V  ,  *s 
k»1  to  ,  ypetuf  xv  x  fixK^ei,  s  1 ,  Diogenian.  Prov.  Cent.  IV.  10. 
p.  208. 

v.  1 1  — -  16.  Illam  per  aetatem  amores  atcjue  comissationes  J 
te ,  vetulam ,  lanam  tractare  decet.  Omatissime  singula  poeta  ex- 
tulit.  Illa  arnore  Nothi  coacta  incensa  ludit  agitatur  ,  discurrit, 
instar  capreae  ;  pervulgata  comparatione.  Dionys.  Per.  843-  a*p- 
SiViKxi,  vsoSt]Kees  %'ii.TS  Vf/3{o) ,  axxifovoi.  Cf.  VillotSi  ad  Long. 
Animadv.  p.  142.  Solennia  cjuocjue,  agi  (Namque  agor  ,  ut  per 
plana  citus  sola  verbere  turbo  Tibull.  I.  5.  3-  )  versari,  ^ovetaSai, 
c\e  vehementiore  amorU  aestu.  -—  i3.  Tibi  lanae  tractandae  stu- 
dium  convenit;  ad  cjuod  se  fere  redactos  vident  vetulae  mere- 
trices  ,  vitae  tolerandae  causa.  Oppoitune  in  hanc  rem  incerti 
ep.  LXXXII.  (Anal.  B.  III.  p.  166.)  'H  t>  itfiv  xv^axax  xoKv- 
yjvoois  eix  spxarxfs,  r,  Nsusoiv  Seivriv  oCyJ  xvaxax  Seov,  ulaSix  vvv 
itzxSiois  xeviypols  n-t\viayLxixy.\ovsi.  'Od-s  y  A.Sr,vxin  Kustjiiv  sKt\tax- 
To'  cjuod  plane  convenit  Tibullianis  (I.  6.  77. ):  Ast ,  quae  fda 
fuit  nulli ,  post  victa  senecta  ducit  inops  tremula  stamina  tor- 
t*   manu;  jirmaque  conductis  adnexit  licia  telis ,  tractaque  de 


T»         182        — 

Jiivco  vellere  ducta  putat.  Jam  lanam  prope  Luceriam  tonsam  , 
h.  Lucerinam,  indigitat,  tinquam  laudatissmmm  Luceria  inde 
nobilis  celebrat;ssima ,  ob  lanae  praedtantiam-  —  non  citharae 
cet.  neuticjuaui  te  vetulam  decet,  comissationes  obire.  Hae  spe» 
cialibus  notionibu.i  idumbrantnr ,  cithara  ,  rosis  (]>ro  cjuo  docte 
vs\JIos  rosae ,  pojou  olmtov  )  s.  coronis  convivalibus  ,  cjuae  Cnlori- 
dis  canos  parum  deceant  (serta  refundit  canities  de  Laide  vetula 
Ciaudian.  XVIII.  91.)  denicjue  liberius  acta  compotatione  ,  cjuarr\ 
argaunt  cadi  poti ,  epolx,  faece  tenus ,  ei  rpoyx,  ad  faecem  us- 
que.  De  psaltriarum  in  comissationibus  vinositate  passim  poetae. 
Cf.  ad.  I.  36.  13-  Adde  Thyilli  ep.  VII.  4-  (Anal.  II.  277-)  ubi. 
o{^r)<rTpi«  'Ap. otiov  laudatur,  jj  r,iif  epe^/ji  siSvT  xk^tovs  ^aKonOTtyv 
xjKikxs  ,  uci  forte  corr.  fcxvSonoTsiv.  et  Gaetulii  IX.  1.  (Anal.  Br, 
II.  16$.  )  tsrpxKis  ijJLpofi utt  Ziifi  %siKeci  yjlKsx  SeYex  SfiAqv/f  w  «- 
axs  ePs(pCff\<ie  t  \  v  y  x  s  —  toilv  atjua  noii  corruptum  )  01 
vsfQvxivev  ufsides  es  xyyos  sftovox  ,   tfairs  kx\    vskxxav  j)A3'    ewl   ou/x- 

•vv*  vw  ws  wv  w* 


4RGUMENTUM  XVI. 

W%  vw  WVWVWV  VW 

AvT^/tfi/aVj  maximnm  adhene  beateque  viven- 
dum  momentum  ,  «  poeia  multofies  decanta- 
tam  atque  commendatam ,  nova  ilerum  lioc 
carmine  eaque  s  pl  endidi  ssima  ,  repraesentat 
specie ,  adeo  quidem,  ut  quoties  paupertatis 
sensu  se  beatissimum  jactct,  maximas  ab  eo 
ingenii  divitias  fere  expromi  animadvert as. 
Omnino  hoc  carmen  perfectissimis  Horatiani 
ingenii  mo?mmentis  cum  propter  nobilissima~ 
rum  senientiarum  vim  ,  /«//?  propter  lyricam 
earumdem  traclaiionem ,  omatnmque  singu- 
larem  accensendum  esse,  Jacile  quisque ,  rez 
intelligens ,  largielar*     Descriptio  ejus  satis^ 


—       183      — 

dilncida:  Sententia,  aurnm  summi  materi- 
em  mali  esse  atque  irritamenlum,  exemplis  , 
fabu/osis  pariter  atr/ue  h'storicis ,  hxqyuc,  ex- 
posita  ,  ad  excutiendam  possessorum  ejus  con- 
ditionem  progreditur*  eamque  miserrimam  es- 
se ,  adlaiis  judicii  suicausis  pronnniiat.  Tum 
suo  ipsius  exemplo ,  hominem  mediocri  sorte 
sna  corifcrfum  et  istis  divitum  miseriis  care- 
re  ,  ti  felicilatis  sensu  frui  jucandissimo  ,  sc- 
c/ue  adeo  Sabino  suo  praediolo  mortalium  fe- 
licissimum  esse  oslendit.  Maecenati  hos  suos 
sensus  explical .  a  f/uo  ipso  poeta  mediocri- 
tatem  nisi  vere  expeti ,  certe  vdfectari  probe 
noccrai.  Ctterum  cum  initio  carminis  compa- 
randnm  omnino  Paulli  Silent.  ep.  XV J-  in  AnaL 
Br.   111.   76. 

A    d   n    o   t   a   t  i   o   n   c   s. 

v.  1.  Sententiam  ,  maximam  esse  auri  vim  ,  rtihil  tam  rauni* 
tum  esse  ,  quod  expugnari  pecunia  non  pos9it,  poeta,  quo  fortius 
animum  p?rot-ller>;t ,  lllustribus  statim  exempiis ,  e  mythica  aetate 
petitis  ,  communit.  Daitaes  fabulam  a  poetis  epicis ,  qui  Persei 
res  qestas  caimine  penecjuerentur  ,  et  maxitne  tragicis,  Aeichylo 
in  Polydecte,  Sophorle  et  Euripide  in  ejusdem  nominia  tragg.  varie 
admodum  interpolatam  atque  exornatam  fuisse ,  donec  hanc 
formam  indueret  ,  vel  ex  Homero  (  II.  f.  3»9. )  colligas.  Vulga. 
rem  narrationis  ordinem  discant  tirones  ex  Apollod  II.  1.  4.  Hy- 
gin.  f.  63.  et  Snhol,  ad  Hom.  1.  1.  Primam  hujus  fabulae  faciem 
facile  animo  adsequaris  ,  si  antiquissimam  poetarum  in  repraesen- 
tandis  deorum  iniQv.velxis  rationem  teneas.  Scilicet  si  divinaforma 
Dii  sese  hominibus  coogpiciendos  *praebent ,  insolito  fulgore  oculos 
mortalium  praestringunt,  domus  tota,  quam  intrant,  subifa  luce 
fulminis  inst;  r  (  Hom.  H.  in  Cer.  279.  de  Cerore  :  niyys  5'e^Xi)<r- 
Sv)  hvxivqs  $!(A.os  ioTifoirr,!  as  coll.  v.  189.  de  eadem :  «coci  p<*  {mKx- 
3pou  xijfi  xdpi\ ,  xhf,oi  $i  3i!^>«{  osKs/ot  Seioio, )  coruscat-,  et  sic 
porro.  Jam  quum  aurum  et  splendor  luci*  (adde  et  ignis,  utPind. 
01.  1. 1.  ct  alibi )   comparationes  vicissim  a  se  mutuarentur,  ( lu- 


—       184      — 

•uientus  in  hanc  rem  loous  est  Hom.  H.  Appoll.  135. 'xrVat?  ^  *{« 
AijAcf  ar.uact  (iifipiSsi ,  xa3o^>«J«  A;oj  A/)roi>s   ts  yivehSyv ,    DeLu» 
resplenduit  multa  luce  ,  natis  Apolline  et  Diana)  satis  constnta- 
neum  erat  prijco  sermoni,  pro:  Jovem  in  Danaes  conspectum  ve- 
nisse,    dicere:    Jovem   multo    auro  descendisse  in  sinum  Danaes. 
Ac  ne  vanis  hariolationibus  indulsisse  arguar,  ecce  Pindarum  Jo- 
vis    cum  Alcmena  congressum   antiquo  isto  sermone  eloquentem  , 
Isthm.  £.  5  sqq.  11    Xf  va  V   f*soovv>c.Tiov  vttpovrct  5  «f  ctfA  s  v  « 
to  v    (psfTxTov  3i«v,  Eadem  prisci  sermonis  ratio  obtinet  in  Seme- 
les   et  Jovis  concubitu,    prave  a  serioribus  accepta,  ineptissimis- 
que  deinceps  fabulis  implicita  ac  disU>rta.  Ceteram  in  tribus  hisce 
tautum,   quantum  memini,   congressibtis   se  deum  Jupiter  profes- 
sus  a  poetis  traducitur,  cujus  figmenti  ratio  a  procreata  inde  so- 
bole,  Hercule  ,    Baccho,    Perseo  ,  divinam  stirpem  divinis  rebus 
perpetratis  insigniter  adierentibus  ,  uuice  repelenda  est.  Sed  rede- 
undum  in  viam.    Sententiam  :    auro  Jovem  aditum  sibi  ad  Danaen 
parasse,  pulcherrime  exornavit  poeta.  Omnino  vulgaris  vv.  1 — 8. 
enuntiatio  erat:  Danae,    munitae  atque  severe  custoditae  turri  in- 
clusa  f   s\tU  tuta  ab  adulterorum  insidiis    videri  poterat ,    nisi  Ju- 
piter  eludendae  custodiae  puellaeque  vitiandae  consilium  cepisset. 
Hoc  praeclara  inversione ,  insignique  orationis  poeticae  copia  ela- 
tum  expende.    Turris  ahenea ,    qua  Danae  includeretur,  ad  seri- 
ora  poetatum  figmenta  pertinet  ;  enata  e  thalamo,  quem  ,  paullo 
arctius    custoditum    (unde    Phocyl.    203«    vh^Ssvik^v    $s     $vh*ooe 
xohvtths  ior  oti  &  ct  X  «'  fA  0  /  0-  /,  ih  quibus  puella  dicebatur  *«$- 
3svsvsoSm    (Lucian.  Tim    I.  p.  122.)  et  ipsa    indesr«7s    Jt«T«. 
xXetoroi;   vid.  ad  Callim.  IV.  118.  p.  486)    pnellae  nubiles  an- 
tiquis  temporibus  inhabitabant.  Sed  £«A*oS/rooc  Danaes  ctvhds  ha- 
bet  jam    Sophocl.   Antig.   958.   quas    %cthy.th<i.Tovt  3xhdfA.ov<  dixit 
Paul.  Sil.  epigr.  in  fine  Argum.   laiulato  ;  Sxhty.fA.ov  £«7.««oy  Pausan. 
Cor.  II.  23.  et  Apollod.  1.   I. ;  turrem  septam  Stat.  Theb.  I.  263. 
aeratam    Claudian.  in  Eutrop.  I.   8v,ferratam  domum  Prop.  II. 
16.  12.  et  murum  aeratum  iclem  II.  23.  115.  quem  lupideum  ad- 
pellat  Hygin.  I.  I.  qui  de  fpnst,  quod  domns  ambibat,  intelligen- 
dus  est.  —  Jores  robustae ,  roboreae,  pro  firmissimis.  Robustum 
earcerem  eodem  sensu  vocat  Plaut.  Curcul.   V.  3.  14.  —    canum 
excubiae ,  canes  ante  fores  excubantes,  vigilantes,  atcjue   amato- 
res  noctu  (unde  adulteri  s.  amatores  nocturni  v.  sqq.  )  prohiben- 
tes  ;  atque  istorum  respectu  excubiae  dicuntur   tristes  ,  molestae, 
rayis  ipeis.  custodia  saeva ,  Tib.  I.  2.  4.  —  municrant,  munii». 


—       185       — 

srnt,  tufam  praestitura    fuissent;    nisi  cet.   notn  forma  graeca.  •»•> 

5.  scjtj.    Venustissima  rei  imago.  Jupiter  et   Venus,  de  coelo  ter- 

ras  de.«p»-ctantes,    in  cachinnos    solvuntur ,    dnm   operosa    Acrisii 

in  filiae  jmdore  custodiendo  adspiciunt  molimina,  quippe  cjuae  ni- 

sil  proiutura  scirent ,  si  auro  sibi  aditum  pararent.  Uncle  suavissi  • 

ma   ontur  iigurarum  complexio,  hinc  Acrisii  meta  et  pavore  exa- 

nimati,  iJlinc  Jov's  et  Yeneris,  trepidantem  Acrisium  dendentium. 

abditae  ,  *ar«<A«/aroo,  thalamo  clausae.  —  6.  Custodem  pavidum, 

Danaen  sollicite  custodientem,  oraculi  metu.  Magna  vis  est  hujus 

ej>itheti  h.  1    —  7.  Probe  gnari  ,  intelligebant    enim,  fore ,    cet. 

ita    enim    oralionem    suppleri    debere,    faoile  perspicitur.     Quae 

abruptior   structura  ,    omissa  putandi ,  eccistimandi  notione,    setj. 

fore ,  in  sententiis  coniinuandis  laud  inusit.ita  est  poeti9.  Ita  sta- 

tim  Virg.   Aen.  I.  444.  F.fTodcre  loco  signum  —  cnput  acris  euui; 

siv  nam  fore  bello  egregriain  h.   unde  conjecturam  capiebanf,  fo- 

re    cet.   —    tutum   iter    et  patens  ,  tnto ,  a  custodibus  et  canum 

excubiis    (nam  pretium  si  grande  feras  ,    custodia  ricta  est,  nec 

prohibent  claves ,  et  tacet  ipse  canis  Tib.  II.  4.  33-)    et  patenti- 

bus  portis  ad  eam   viam  essc  Deo ,  Jovi  in  pretium  ,    aurum  con- 

verso.  Pretium  pro  auro  absolute  posuit  Lucil.  Jun.  in  Aetn.^^l- 

et  pretiosum  imbrem  in  hac  ip«a  fabula  iclem  v.  88.  Ovid.   Am. 

III.    8.    29.   Jupiter  —  corruptae  pretium  virginis  ipse  fuit.    Ad 

rem  Furip.  in  Dan.  30.  Xf Uo"  yeyis  —   —  Sid  arsyovs    'oivaeisv  ev 

yj?a\v  ncif,s.   Asclepiad.    XX VJ.   6.  Zsv ,  S/«  £<x\*s/t«)v   ygvaos   s5u« 

3'x\ilA(*>v ,    Anal.    I.   p.  »l6»>;    et  ad  totam  sententiam  ApoJIodori 

gnome  apud  Brunh.  p.  187.  Koe/  xXaeoS'  rtSv^x  />io£A©r,-  uXh'  0v$eK 

ejs    tsxtoiv  ox,Vjtxv  ovfws  e&ciqoiv  Stipctv ,  5/  -Jjs    yocAij  x*l  {Aoi^is   oi,x 

v.  9.  Nunc  demum  generalis  subjicitur  sententia  ,  nihil  esse 
potentius  auro  ,  (Ovid.  Am.  III.  8-29.  )  cujus  tamen  enuntiatio 
et  ipsa  ad  speciales  notiones  revocata  atuue  attemperata  est  a  poe- 
ta.  Aurum  ire  amat ,  piks'i',  non  abscjue  vi ,  audacter  vadit,  pla- 
cet  sibi,  cjuod  difficultates  ,  cjuas  dispellat  et  exsuperet,  sibi  ob- 
jiciantur  ;  grassatur  adeo  aperta  vi  per  medios  salellites ,  ad  ne- 
candum  lyrannum,  pro  cujus  salute  isti  excubant ;  cujus  rei  adfa-s 
lim  exemplorum  historia  suggerit.  Alii  ad  custodes  Danae  positos; 
trahnnt  ;  cjuae  ratis  admodum  languet.  Necjue  mag's  commode. 
Schol.  Cruq.  explicat:  per  hostinm  cuneos,  et  fremitus  hosticos. 
—  lo-  Et  perrumpit ,   penetrat ,  diffringit  saxa,  h.  res,  uuas  na- 


—      586      — 

tara  habet  durisjimas.  Tl*poi(Xiux»s  igitur  hoc  ,  propter  compira- 
lionem  cuni  fulminu,  accideie  praestat,  miam  de  turribus  rnuni- 
tis  ,  vel  Omnino  munitionibns  n  t-lligf-rc.  Graerum  ex<  mplum  in 
toto  hoc  loco  adomando  Horatio  obversatum  fuisse  ,  vix  dubito. 
Forte  in  animo  halmit  illa  Diphili  apud  Stob.  flor.  Grot.  p.  36o. 
Sa^vpoTtfQv  (  forte  v.  antec.  praecesserat ,  Aioj  fishsi ,  fuln  <■ 
Kf/tai  ro  ^jut/ov  •jtoXJ'  tx  nxvTx  rovrco  renvfTui  nxl  » pxTTsrxi.  A  !a- 
manta  in  hac  re  posuit  Apulei.  IX.  p.  1^9.  Pric.  Pccuni^e  c/tn- 
ciac  sunt  dijficultates  perviae,  auroque  solent  adumuntinae 
etiam  perfringi  fores ;  ad  cpiem  locum  Pricaeus  Tiberiani  gno- 
men  laudat ,  cjuae  est  in  Grotii  Exc.  p.  941-  £i>0,J<>$  S' dvoiyn 
■ztivT*  k  'AiSov  Tr-JAaf.  Qui  saxa  de  inaccessis  r.-.pibus  intelhgunt, 
iis  patrocinatur  Sophocl.  in  Alead-  apud  Stob.  Flor.  Grot.  p.  371. 
beivts  yxp  tfxsiv  nhovTos  is  rs  TxjiaTx  ,  kx\  si^os  tx  ftxrx.  —  pO- 
tentius  ,  iortius  ,  magis  ;  quam  fulmen  icit  ,  ferit,  ditfmdit  saxa. 
v.  11.  De  Amphiarao  ,  Eriphyles  uxoris  ,  monilis  aurei  poti- 
umli  cupidae,  fraude  prodito  ,  et  ad  beilum  Thebannm  ,  cjuod  fa- 
tale  sibi  futurum  nosset,  protracto,  adi  Apollod.  III.  6.  2.  et 
Ilygin.  f.  LXXIII.  et  cpuos  laudant  ad  utrumcpae  interpretes.  Jam. 
etsi  praeter  Amphiaraum,  terrae  hiatu  adThebas  absorpturrt,  Eri- 
phyle  cjuocjue  ab  Alcmaeone,  patris  sui  necem  ulciscente,  occisa, 
et  Alcmaeon  ipse,  ab  Alphesiboeae  a  se  repudiatae  fratnbus  ne- 
eatus,  interirent,  siccjue  domiis  3.  familia  Amphiarai  penitus  pxstir- 
pareturj  a  poeta  tamen  solam  Amphiarai  niortem  h.  1.  docte  at- 
cjne  graviter  desigoari  certiisime  persuasus  sum.  Est  igitur  ;  do.- 
mus  Argivi  auguris ,  Amphiarai ,  demersa  concidit ,  ivsfytK  , 
pro  demersa  est  e^vitio  ,  prorsus  interiit  ,  deleta  est ,  ipso  ,  fa 
miliae  stirpe,  extincto.  Sic  Electra  Orestem  inclamal  apud  Senec. 
Agam.  91O.  fuge ,  o  paternae  rnortis  auxilium  unicum,  fuge,  et 
SQelestas  hostium  evita  manus  ;  eversa  domus  est  funditus  , 
cjuamcjuam  his  cum  matre  superstitihus.  Itaidem,  seu  cjuisquis 
islius  tragoediae  auctor  est  ,  Hero.  Oet.  221.  tibi  euncta  domus 
occidit  uni  ademto  Hercule  ,  et  Yirg.Aen.  IV.  318.  domumlaben- 
tem  ,  Aenea  abitum  parante,  dixit.  Phaedr.  III.  10.  49»  a  radici- 
bus  non  evertisset  scelere  funesto  domum,  interemto  filio  Plin. 
Ep.  VII.  19.  mihi  domus  ipsa  nutare ,  convulsaque  sedibus  suis 
ruitura  supra  videtur ,  lictt  adhuc  posteros  habeat.  Ceterum 
eandem  sententiam  eodem  locutionis  genere  persecjuitur  Athen- 
XIJ,J.  p.  560  «Pfrp«7r7)a«v  x«/  0  A  0  /  0  Tk  0  /  S  /  «    yvva.1y.ns. 


—  —  l  'Hp*x\s'ov{ ,  S/sc  T>Ji/  'I <!h?, 5  izsiy<zfjt.iocv  cet.  —  o/>  lucrum, 
aurum  ,  quod  Eriphyle  ,  viruni  prodendo  ,  lucrareiur  Xpv«ot>  sim- 
pliciter  memorat  Homer.  Od.   A.  325. 

t>.  i3.  Observa  artem  poetae  in  varianda  orationis  structura» 
Ouod  mythicis  historicum  exemplum  subjicitur,  hoc  a  Nostrt  ino- 
re  haud  ahenum  putandum.  Yiil.  I.  10.  13.  et  28-  10.  Vir.  Mace- 
do  ,  #Vty>  MajffJmJi/  (ut  v.  e.  «Wp  O^of,  Polymestor  saepius  Euri- 
pidi  audit)  Philippi>s,  Alexandri  M  pater,  qui,  (Cic  Att.  I.  16.) 
omnia  cnsteUa  expugnari  posse  dicebat ,  in  uuae  modo  asellus 
auro  onustus  p<>sset  adscendcre.  P>f.  Valer.  Max.  VII.  2.  Laurlant 
et  oraculi-responsum  ,  d}yv»sxn  Koyx*ioi  f**Y,oo ,  n&l  zsivr*  vik>\- 
asi( ,  quod  habet  quoqne  Diogenian,  Cent.  II.  8l-  in  Adag.  Schott. 
p.  195,  Cum  vi  igitur  diffidit,  diffregit,  aperuit,  urbium  portas, 
tm  tovs  ziSfos7Tr,ico'rui  ev  txis  ncXem  xocrxtpSetfetv  ,  ut  aii  Demosth, 
xtp!  TlxpstWjjeofi.  p.  362.  Ita  Clvnthum  ,  corruptis  Lasthene  etEu* 
thycrate  ,  aliasque  quam  plurimas  Graeciae  urbes  expugnavit. 
Unde  mercatorem  Graeciae  eum  vocat  Val.  M.  I.  I.  et  CJauciian. 
XV.  268.  tenuit  sic  Graja  Philippus  oppida;  Pellaeo  libertaS 
concidit  auro.  —  14.  Subruit ,  subvertit ,  tamquam  actis  cunicu» 
lis,  devicit  reges ,  gloriae  ac  potentiae  ejus  aemulos ,  qui  rebui 
ejus  secundis  in  smnmam  invidiam  adducti  bellum  contra  ipsum 
movtssent,  muneribus,  corruptis  exercituum  ducibus.  Atuue  haec 
simplicissima  eademque  satis  adposita  est  ratio,  qua  sensum  h.  1. 
aperias.  Possis  etiam  accipere  :  regum  opes  imminuit,  attrivit, 
aemulationem  inter  ipsos  de  principatu  excitando  ,  cmo  mutua  in» 
vicem  sese  clade  confic-erent ,  altera  vel  utraque  parte  clam  mu- 
neribus  sollicitata;  sed  hoc  subtilius  atque  longius  pctitum.  Boet- 
tigems  autem  regem  potissimum  Thracum,  quem  Philippus  mu- 
neribus  a  reducendo  Pausania  avertisset  (Diod.  XVI.  3.)  intelli- 
gendum  statuit.  —  Munera  blandis  insidiis  illaqueant ,  inescant 
vel  navium  duces ,  cruantumvis  ingenio  saevo ,  truci  ,  horrido. 
Suaviter  sic  opponi  vides  ,  illaqueant  et  saevos  duces.  Postre- 
mum  hoc  ad  Menam  referunt ,  Pompeji  classi  praefectum  ,  cjui , 
deserto  eo ,  ad  Augustum  a.  U.  DCCXVI.  deseisceret ,  mox,  eo 
rolicto  ,  ad  Pompeji  iterum  partes  transiret,  indecjue  iterum  arl 
Augustum  sese  conferret.  Vid.  Dio  XLVIII.  45.  Ceterum  exem- 
plorum  dilectntn  observent  humanitatis   studiosi. 

v,  17.  Nexus:  quantacunque  autem  divitiarum  vis  sit,  neutU 
cjuam  tameh  eas,  propter  innumera  mala,  truibus  posmsorem  iu\ 


—       iS8      ~ 

um  adflignnt ,  expefendae  sunt.  Etenim  (ita  s'ntim  continuat  sen- 
sum  poeta,  omissa  generali  sententia)  tantum  abest ,  ut  felicem 
Jiraestent  sui  possidentcm ,  ut  eura  potius  eravissimis  curis  conti- 
nuo  premant  ac  obruant.  Miseria  ista  cemitur  incura,  studio, 
«upiditate  augendarum  opum  ,  quae  sejuitur,  comitatur  crescen- 
tem  pecuniam  ,  quae  pariter  t:um  pecunia  augetur,  si<~que  omnem 
vitae  fructnm  intercipit.  Cf.  atl  II.  2.  13- Arl  verba  ac  sententiam 
valrle  adposite  Paulus  Silent.  LXXV.  3.  (  Anal.  Rr.  III.  100.  ) 
*Kovtov  cxs,v  (^iKim  toi»  eTzt&oKioV  v$  Sewefioor,  Svuov  de! 
JtuTtSei  ^pi)5(i^«vr]{  //sAsr»).  Suaviter  inde  ypuoof  Palladae 
CX.  ( Anal.  Br.  II.  429, )  6^vvd)s  xxi  tpjiovT&ot  v'i6s  dictus.  Jam 
e«|»i,y)jT«w«  adponi  putanda,  majorum  fames ,  divittarum  curau- 
landaruin  ,  amplificandarumque  insatiabilis  cupiditas.  Majora  ut 
gr.  ix  netgovx,  wXeiov*.'  veluti ,  quem  jam  Bentl.  laudavit  ,  The- 
ocr.  XVI.  64.  y«/ps'ra>  SoTit  Tolot.  xv^fiSfxot  $e  01  ti'r\  a^yvfos  xiei 
St  wKtovuv  ex.01  'ty.eoos  xvtov.  Ita  ^JTsT»  tx  nXtiovx  Eurip.  ir.  Inus 
apud  Stob.  Grot.  p.  38L  Minus  docte  alii  curam  afame  distin- 
gui  volunt,  ita  quidem  ,  ut  curam  de  tjmore  amittendi  parta  in- 
telligant ,  verentes  scilicet ,  ne  bis  idem  poeta  eloquatur.  Serl 
amat  talem  copiam  Horatius  ,  atque  ita  fere  duas  enuntiationes 
•umulat ,  ut  altera  vel  magis  perspicua  vel  ivxfysoTeax  sit  alte- 
ra.  Tum  alterum  ad  sensum  adcommodatius  esse  crais  non  sen- 
tit  ?  Atcjue  ita  Sulpic.  quoque  Lupercus  Servastus  de  Cupiditate 
(Poet.  min.  Wemsd.  III.  236.)  hunc  Horatii  locum  cepit  v.  16. 
Quis  tnefus  hic  legum^  quaeve  est  reverentiaveri,  crescenti  num- 
mo  si  mage  cura  subest?  —  jure  perhorrui  cet.  Possunt  haec 
anteeedentibus  ita  adnecti:  quae  ipsa  causa  est,  cur  divitias  mi- 
nims  expetendas  putem.  Pro  quo  multo  significantius  ac  fortius 
poeta  dixisse  videri  potest  :  perhorrui ,  abhorrui ,  aversatus  sum, 
nolui  uncjuam  late  conspicuum  tollere  verticem ,  quod  ornate  es- 
3et  pro,  conspicuus,  insignis  esse  ,  splendere  sc.  opibus,  et,  cjuae 
tis  parantur,  dignitate  atque  honoribus.  Atcjue  in  hac  cjuidem  sen- 
tentia,  Horatio  haud  uticjue  indigna,  intpp.  fere  adquiescere  vi- 
«eas.  Sed ,  si  Horatiani  ingenii  incessum  bene  novi  ,  novam  ,  cur 
amplas  divitias  «oncupiscendas  esse  neget,  causam,  docte  variata 
oratione,  attexi  arbitror,  nimirum ,  cjuod  homines  istae  reddant 
insolentes,  et  arrogantes,  quam  gnomen  suo  ipsius  sensu  admo- 
<lum  ivxfywt  poeta  prodit.  Jam  arrogantiam  ac  superbiam  alte 
SiiblaU  vertice  indigitat  poeta,  solenni  imagine  Bhian.  I.  9.  (Anal. 


—      189      — 

Br.  I.  47Q.  )  o<  5*  xev  «'Joy3?ff' ,  3eos  X'  /w/  ZKHov  l*x?si  —  ?<j<* 
A//  fipofjisfi ,  xi?£ocXr,v  5'  i^w/p  ai'^/i»«f  i^fi.  Rufin.  XXXVIf.  3. 
(Ai.  Br.  II.  399«  )  ^onjurgit  -/«Jpa  tpfcv/ifJ.XTX  ««/  fxs/av  a.vysv<t. 
Ita  <o',u;sriv  fA?T*ao(ov  dieit  Eurip.  Andrnm.  1221.  Nosttr  I-  18.15. 
tnllens  vncuurn  plus  nimio  Gloria  verticem,  (jni  lo  us  rem  plane 
conficit.  Sensus  adeo  hujus  tetrastichi  est:  Divitiarum  comites 
avaritia  et  r rrogantia  ,  seu  ,  ut  Furio.  Hippol.  KzKvnT.  fr.  X.  p, 
4^8-  Lips.  vfipiv  ts  tIktsi  nkovTOi  -?  QsiSm  /3i'ou.  Hominem  divitiis 
elitum  similiteT  Menander  (apurl  Stob.  Flor.  Grot.  p.  1 1 1.  )  vocat 
T.f*$  CvJ-ot  -/juivov  ,  \<x/JL*pit  wKovrsp  yxvgovfxsvov ,  '0pw  rs  f/ei'cf<» 
T>if  TL^r)j  iwyptoTx  ,  et  wKovtov  inde  xsvsxvyev*  Zenodot.  I.  Anal. 
Br.  II.  78-  Ad  sententiam  ndcommodale  idem  Menander  (inBrun- 
Kii  Gnom.  p.  T93-):  vzsep/ipotvov  »ou  yiyvsS'  y  Kixv  rpv$/\'  o  t» 
tsKovToi  s^meiKs  t^v  xsy.rt\y.evov  tls  erepov  ?i$os ,  ov*  sv  <u  to  *po'a3fv 
ijv.  Jam  sponte  intelligitur  ,  equitum  decus  nihil  amplius  esse  , 
«uam  honorifioam  Maecenatis  adpelhitionem,  nulla  continentiae 
ejits  ratione  habita  ,  cjuae  semper  in  ecjuestri  dignitate  permane- 
ret.  Omnino  miras  argutias  ac  splendida  nugamenta  ad  h.  1.  ab 
intpp.  ropiose  adferri  videas  ,  cjuae  nec  referre  nec  refellere  va- 
cat.  Tenendum  utique  hoc ,  ad  Maecenatem  nunc  demum  recte 
converti  orationem ,  cjuum  sententiam  suo  comprobatam  judicio 
poeta  expromit. 

v,  21.  Is  demum  beatus  erit,  cjui  sorte  sua  contentus  degit  ; 
cjuandocjuidem  nullis  cupiditatibus  vexatus,  necjue  augendarunt 
opum  studio  maceratus,  rebus ,  cjuas  habet  modicas ,  secure  at- 
cjue  jucunde  fruitur.  A  contrario  igitur,  ut  variaret  orationem 
poeta ,  expressa  sententia  ,  seu  tertia,  cjtta  magnarum  opum  pos- 
sessionem  parum  expetendam  esse  ostendit,  ratio  :  in  divitiis  nul- 
lam  sitam  esse  felicitatem,  divites  continuo  angore  confici,  nul- 
lum  adeo  divitiarum  suarum  fructum  habere  ,  siccjue  in  summaj 
rerum  abundantia  vere  egenos  ac  miseros  esse;  cjuae  conversio 
rationi  lyricae  adprime  convenit.  Praeclare  autem  sententiam 
istam  poeta,  ad  partes  vocatis  magnificecjue  exomatis  paradoxis 
Stoicorum  formulis,  expressum  ,  suocjue  ,  cjuo  major  ei  vis  acce- 
deret,  sensu  ronfirmatam  exposuit.  —  2i.Quoplura  cjuiscjue  sibit 
animo  suo  negaverit ;  cjuo  magis  cupiditatem  habendi  rompescue- 
rit,  quo  minus  desideraverit,  adpetierit;  jam  secjui  debebat :  tanfo 
plura  vere  possidebit.  Suaviter  pro  hoc  a  Diis  l#r'f,p<Ji  sxo>v  (v.  ai 
I,  28,  27.)  fhtaferet,  accipiet,  ob  continentiaiji  eum  cjuasi  mu- 


nerrmtibvis.  Gommode  ad  rt'm  laud/nt  Cie.  Pnrid.  VI.  3.  A7<3«  «•r» 
j<?  cupidum,  pecunia  est;  contcntum  ve.ro  suis  rebtts  esse,maxi- 
mae  sunt  certissimaeque  divitiae;  (  t  paullo  post  :  Satit  csse  pu- 
tant ,  quod  est :  niliil  adpetunt ,  nulla  re  rgrnt  ,  nihil  sibi  de- 
esse  sentiunt,  nihil  requirunt.  — Nilcupientiurh  — gestio,  eaui- 
dem  cum  iis  facio ,  eos  sequor  ,  qui  ahimuti)  ah  omni  cupulitate 
integmm  hnbent,  sorte  sua  qualicunque  cbntenti.  Quum  duas  par- 
tes  sibi  finxisset  poeta  ,  de  divitiarum  bono  admodum  diverse  sta- 
tuentes  ,  satis  consentaneum  erat ,  orationis  colorem  a  rluobus  ca- 
stris  s.  exercitibu3  sibi  invicem  oppositis  repetere  ;  in  ciuo  adeo 
jiihilvideo,  quod  recte  reprehendi  possit.  Dum  igitur  alteri  ha- 
imn  partium  ie  nddicit,  alteram  eontrariam  eum  deserere ,  nb 
ea  recedere  necesse  erat.  Jam  vulgarior  enuntiatio  erat :  nudus 
nudorum  castra  peto  ,  sed  pro  nudorum  explicatius  poeta  :  nil 
cupientium  posuit.  Unde  nudus  erit ,  qui  in  paupertate  sua  sibi 
placet ,  t[ui  augendi  cupiditatem  ornncm  (non  vero,  quod  insulso 
intpp.  volunt ,  facultates)  abjecit,  nil  cupit.  Huic  mox  opponun- 
tur  divites  majorum  fame  eruciati,  qui  divitias  misere  concupis- 
cunt.  Horum  partes  linquit ,  deserii,  non  facit  cum  iis ,  opes  , 
quas  illi  enixe  expetunt,  magnifice  contemnendo>  Postrema  ,,*er- 
vandae  metaphorae,"  (([uo  et  transfuga ,  qucd  omate  adjectum 
est  ,  spectat )  uti  jamAcron  recte  jndicat,  unice  inserviunt.  -— 
25.  Dumque  ita  de  divitiis  slatuo,  dominus  splendidior  sum,  lo- 
cupletior,  verior,.  omnino  ditior  sum  ,  rei  conttmtae ,  divitias 
contemnendo ,  nihili  aestimando  ,  adeoqne  nec  coiicupiscendo , 
(juam  si  iti  amplissima  fortuna  constitutus  augendae  ejus  cupidi- 
tate  tortjuerer  ;  quo  ipso  divitcs  avari  inop'am  Snam  profitentur. 
Tam  deest  avaro  ,  quod  habet  ,  quam  quod  non  habet ,  apucl 
Quinctil.  Inst.  Or.  VIII.  5.  —  Dominus ,  cum  vi  ,  qni  vere  eas 
possidet ,  non  ab  iis  possidetur,  xpsootev  XTsctvaiv  Pind.  Nem.  3. 
76.  7.  xfsistjonv  xp-sifAclTtnv  Euripid.  Dan.  fr.  III.  p.  439  Eacitetiam 
huc  Apollodori  fragm,  apud.  Stob.  Flor.  Grot.  p.  91-  iym  7«?  ov 
rov  xhovrov  soiSoip.'  ioB'  loos  ,  oiKK'  oans  txvrov  jrrrJTa/,  e!  i^ro/prfoos 
loS'  vov  syji.  Plin.  Ep.  IX.  30.  Ea  invasit  homines  habendi  cupi- 
do  ,  ut  possideri  magis  quam  possidere  videaniur.  Splcndidior , 
aeque  svupytts; ,  qui  divitias  non  ut  avarns  abscondit,  sed  lis  usu 
pretium  facit.  Nam  usu  demum  opes  splandorem  acquirunt ,  II. 
2.  4-  — "  26.  Pro  immensis  opibus  sunt  latifundia  per  totam  Apu- 
liftm   porrecta.    Quidquid   arat,   proventum  agrorum,  qnos  arat 


—    191    — 

Stppulu-s ,  totias  Apuliae.  Impiger,  darus ,  laboris  pntiens;  act- 
podito  ad  rem  epitheto.  —  27-  Occultare ,  reconditum  habere. 
h»rreis.  Dicerer  ad  totam  pflffiy  spectat ,  si  dicerer  ,  essem  Apu- 
Ine  dbmintis.  —  28.  inter  opes  inopt ,  propter  iniinitas  cupidi- 
:  -  Senee.  Herc.  F>r.  1 66  hic  nullo  fine  beutus  cornponit opes, 
gaiis  i,U '  i<ns,  ct  congetto  pauper  in  auro  est.  Claudian.  III.  199. 
Nunauam  diies  cris,  nunquam  satiubere  quaestu;  semper  inops 
quicunque  cupit.   Ad  Nostrum  alhisit  Paulinus  IX.  Natal.  urit  de- 

feclus  miseri  metus ,  tt  miser  urdjr  habendi,  atque  ita  et  infer 
opes  inopes  ,  quasi  Tuntulus  ille ,  inter  aquas  sitiunt ,  nec  ha- 
bent ,  quod  habere  videntur,  Adde  Lup.  Servasti  el.  laud.  vv. 
33-    14. 

v.  09  sqq.  Ecce  me  Sabino  meo  agello  opulentiorem  altero  , 
latissimas  in  Afrioa  possessiones  habente  !  Egregie  poeta  suum 
felicilatis  ex  mediocritate  sensum  subjunxit,  cjuo  dilucidius  pro- 
positae  sententiae  veritatem  ostenderet.  Jam  in  agri  Sabini  de- 
scriptione  mirilice  placet  amoenitatis  eju'8  habita  ratio,  cjua  divites^ 
soli  lucro  intentos,  minime  tangi  videas.  Eadem  fere  de  isto  prae- 
dicat  Serm.  II.  6.  1.  modus  agri  non  ita  magnus  ,  hortus  ubi  , 
et  tecto  vicinus  jtigis  aquae  fons  ,  et  paullum  silvae  —  purae 
aquae  rivus ,  Digentia,  splendidior  vitro  III.  13.  1.  _  30.  fides 
segetis ,  quae  dominum  non  vanis  eludit  aristis  ,  CVirg.  Ge.  I. 
22f>.  coll.  Tibull.  II.  19.  )  ager,  cjui  certum  proventum  praestat,  nun- 
(luamfallit  (ut  Ovid.  A.  A.  I.  450  cf.  ad  III.  1.  3o. )  i  cruae  lau- 
des  sunt  boni  soli.  Ita  tellus  silvis Jidelis  Lucil  Jun.  Aetn.261. 
dicitur  ,  cjuae  serendis  arboribus  adcommoda  est.  Contra  tellus 
infida,  cjuae  segetem  negat  Lucan.  Phars.  I.  6+7.  Eludi  Cereris 

fide  ad  Nostrum  dixit  Roeth.  Cons.  Phil.  I.  metr.  6.5.  —  A^ellus 
meus  fallit  fulgenlem  i/nperio  Africae,  latet  possessorem  latifun- 
diorum  Africae,  ignoratur  ei  sorte  beatior  sc»  wv ,  graece  pror- 
sus  pro,  sorte  beatiorem  esse  ,  possessioenm  (nam  ita  sors  acci- 
pienda  uticjue  h.  1.)  beatiorem  esse  ,  h.  e.  agrum  meum  opulen- 
tiorem  esse,  proventus  ubertate  omnes  istius  possessiones  exsupe- 
rare ,  nimirum  si  ager  dominum  modica  re  contentum  nactus  esf, 
Sors  ejus  beatior,  uberior  est ,  domino  proventa  ejus  contenfo  , 
cjuam  amplissimornm  latifundiorum ,  cjuorum  uberrimo  atcjue  am« 
plissimo  proventu  dominus  haud  satiatur.  Sensus  igitur  totius  la- 
ci  est  :  Dives,  cjui  totius  Africae  proventum  colligit,  vix  sibi  per- 
•uadebit,  meum   longe  uberius  esse   praediolum,.    Hinc  agri  sotj 


—      192      — 

s.  possessio  beata  non  est ,  qune  posqessnrem  bentum  reddit,  se& 
iertilis,  ubertate  praestans  ,  ptoVentu  uber;  uti  beata  arva  V.  ig. 
41.  ftlix  limus  Virg.  Ge.  II.  »88  ei  saepissime  abbi.  I>e  grae- 
cismo  ,  fallit  beatior yid.  Lamb.  et  Boettig.  ad  h.  I  Yerhner.  Hel- 
lcnol.  I.  32.  et  Jani  A.  Poet.  p.  292.  Fitlgere  imperio  significan- 
tius  qnam  ,  imperare  Africae,  h-  ,,lati«gimas  in  Africa  pos«spssio- 
nes  babere"  uti  optime  jam  vett.  Scholl.  Ita  regnare  adhibuit. 
Nosler  II.  i-  5».  Senec,  ep.  89.  parum  est,  nisi  trans  Hadrianum 
et  lanium  Aegaeumque  vester  villicus  regnet  :  et  mox:  Quarn  » 
vultis  late  possidere  :  sit  fundus,  quod  aliquando  iinperinm  vo- 
rabatur  :  facite  vestrum  ,  yuidquid  potestis ,  dum  plus  sit  alieni. 
Indocte  nonnulli  <le  rege  Africano  vel  Proconsule  Africae,  in  Pro- 
vinciam  Romanam  redactae  ,  cogitnnt. 

v.  33«  Quamquam  meae  res  parnm  lant&e  sunt.  Do^te  iterum 
divitiae  specialium  notionnm,  quas  divitum  Romanomm  litifun- 
dia  suppeditarent ,  copia  a  poeta  declarantur.  Latifnndia  aaterrt 
a  reditibus,  cujusque  regionis  praecipuis  ,  exquisito  ornatu  indi- 
gitantur.  Pro  vulgari  igitur  ,  quaniquam  nulla  in  Calabria  prae- 
dia  possideam  ,  docte  est,  quamqnnm  Calabria  ntillcs  mihi  e  mel- 
lificio  praestet  reditus.  De  melle  Tarentino  vid.  ad  II.  6.  j4-  — 
34-  Neque  tractus  Campaniae  ,  vitihus  consitos.  Formias ,  Cam- 
paniae  oppidum  ,  et  Formianum  inde  vinum  exquisita  ratione  (ut 
praelum  Calenum  1.20.  9.  falx  Calena  itidem  de  vino  Campano) 
et  diota  Sabina  I.  9.  7.  pro  vir.o  Sab.  poeta  ab  amphora  Lae- 
strygonia  designat  ;  nam  Laestrygonas  olini.  Formianos  tractus 
insedisse  ,  notum  vel  ex  Hom.  Od.  %.  82«  Cf.  Ovid.  Met.  XlV. 
233.  —  Bacchus  9.  vinum  languescit ,  vetustatem  trabit,  mitescit 
(ut  molle  merum  I.  7.  19.  vina  languidiora  III.  21.  6.  )  in  a* 
adposito  ad  vinearum  multitudiuem  declarandam  ornatu.  —  Nec 
pinguia  .  .  .  pasaeist  nequo  in  Gallia  Cisalpina  pascuapossidto, 
quae  lahigeros  greges  alant,  unde  quae.«tum  fariam.  Gallicae 
oves  pretiosiores  habentur  ,  earumque  praecipue  Altinates.  Co- 
Jum.  VII.  2.  4.  ubi  vide  Intpp.  —  vellsra  pinguia ,  lana  densa , 
Bpissa  ,  qualis  est  oviuni  pinguium.  Unde  o\  es  sCrpKpsoti  Homer. 
Od.IX.  42.v  itidem  SotovfxxhXovs  vocat.  Pascuorum  istorum  prae- 
stantiam  ita  simul  innui ,  facile  intelligas.  —  mihi  crescunt,  mi- 
hi  cruaestui   sunt  ,  venuste. 

v.  37.  Est  tamen  ,  qnantum  safis.  Pauperies  importuna,  pro- 
|»ter  quam   bomini  nunquam  quieto  esse  licet .  quae  continuo  ve- 


--      193       — 

xat,curisque  obruit  hominem  ,  ^xXsnri,  SvfXop3'fos,  Hesiod.  *py. 
715.  Cogitanda  autem  Pauperies  persona  (ut  III.  39.  56  )  quad 
adsidet  homini,  una  habitat,  eique  molesta  est.  Jam  Theogn.  7^1. 
A  SeiXr)  Uivly\  ,  Tt  fAeveiSf/fKioXntovoct  araj'  xhXov  eh'S^>'  ievaf,  tl  £« 
Sr|  fx  ovz  eSeXbVT»  (piXetf,  uXX'  i'3/ ,  xett  SofAov  xXXov  e-foiyeo  ,  /u/)St 
fAiS'  r.fiwv  aiel  Svot-qvov  tovSs  fiiov  fAe reye ,'  eodem  siiavi  figmento. 
—  38.  ji  plura  velim  cet.  mirifice  placet  generosi  animi  sensus, 
unicis  Sabinis  satis  beati  (II.  18.  14.)  etsi  Iargioribus  consequen» 
dis  Maecenatis  muviificentia  facile  spem  faceret,  hocque  benefi- 
cium  prae  se  ferentis.  Cf.  V.  i.  25.  sqq.  Sordidi  vero  atque  ab- 
jecti  putandi,qui  poetam  simulata  hominis  sua  sorte  contenti  per- 
sona,  plura  hoc  subtili,  quod  ipsis  videtur  ,  artiiloio  a  Maecena- 
tis  liberalitate  eli>?ere  voluisse  suspicantur.  —  39-  Melius  pbrri~ 
gam ,  latius  extendam ,  ampliora  faciam  vectigalia  ,  reditus  ex 
agris  exiguos  ,  h.  1.  ipsos  agros ,  acellummeum  Sabinum,  dum 
contraho  ,  coarcto  cupidinem  ,  cupiditates,  paitca  desiderando  t 
quod  cessat  ex  reditu ,  frugalitate  supplehdo ,  ut  Plin.  Epp.  II. 
4-  Porrigere  eodem  sensu  Senec  ep.  89  Quousque  fines  posses- 
sionum  propagabitis  ?  —  —  quousque  arationes  vestras  porrige- 
tis  cet.  Praeclare  antem  opponitur  tm  contracto.  —  /\\.  Quam  si 
longinquos  Asiae  tractus ,  eoSque  fertilissimos  possideatn.  Prd 
hoc  docte  est  :  si  regnum  Alyattei,  regis  Lydiae ,  Lydiam,  cam- 
pis  Mygdoniis ,  Phrygiis  continuem ,  continualam  possideam,  irt 
provinciarum  spatium  rura  dilatem  (ut  Senec.  I.  1.  ait) ,  dilatato 
simul  cupidine.  Agros  continuare  eodem  senm  Liv.  XX XIV.  4^ 
Ad  sententiam  Cic.  Parad.  VI.  3.  Non  intelligunt  hbmines,  quam 
magnum  vectigal  sit  parsimonia.  —  capit  ille  ex  suis  praediis 
sexcenta  sestertia  ,  ego  centena  ex  meis :  ilii  aurata  tecta  cet. 
infinite  concuplscenti ,  non  modo  ad  fructum  ille  est  sumtus 
sed  etiam  ad  foenus ,  exiguus ;  ex  meo  tenui  vcctigali  detra- 
ctis  sumtibus  cupiditatis  aliquid  etiam  superabit.  Uter  ig'tur 
est  divitior ,  cui  deest ,  an  cui  superatl  qui  eget,  an  qui  abun- 
datl  —  42.  Multa  qui  concupiscunt  ,  egere  se  profitenfur.  Ideni 
Cic.  1.  1.  c.  1.  Qui  innumerabiles  cupiditates  habet ,  hunc  quo 
mbdo  ego  adpelhibo  divitem,  qaurn  ipse  etiam  egere  se  sentiat"? 
—  43.  Bene  ei  est ,  beatissimus  est  ,  cui  Deus  obtulit ,  nec  pe- 
tenti  dedit,  quod  satis  est ,  r«  «Voui/r* ,  qUae  pancis  admoduni 
Continentur  ;  hinc  parca  manu  ,  modicas    facullates. 

w\  w»  ws  w*  w*  vw 

JJ.  $8.ui&.  N 


—       194      ~ 
ARGUMEISTUM  XVII. 


J ocose  Horatius  hoc  carmine  diem  crastinilm 
praetexta  Genii  reiigione  genialiter  agendum 
jielio  Lamiae  indicit ,  feriandi  occasione  a 
procellosa  ac  pluvia  tempesiate  (  cf.  I.  g.  v. 
12.)  deSumta,  quarn  facete  crastino  die  exo- 
rituram  a  cornice  monitus  JLamiae  praesagit. 
Habet  omnino  hoc  carmen ,  si  incessum  ejus 
recte  expendas ,  multum  venustatis,  proditque 
amoenum  Horatii  ingenium  ,  cum  a?nicis  {in- 
ter  r/uos  LMmiam  primo  loco  numeres.  Vid.  I. 
26.  8.)  facete  jocantis  juciindcque  convivan- 
tis.  Lepidos  antem  poetae  jocos  et  in  summa 
carminis  ei  in  toio  ejus  habitu  facile  depre- 
hendas.  Sammam  Lamiae  exspeclationem, 
quam  exordio  fecerat ,  stemmate  ejus  ab  an- 
tiqaissimo  nsque  jLamo  deducendo  ,  reique  ve- 
riiatem  pariim  levibus  partim  gravioribus ar- 
gurnentis  adserendo ,  tempestatisque  a  cornice 
praedictae,  commemoratione  aliquantisper  su- 
spensam  ,  ita  extremis  demum  vv.  explicat  seu 
potius  eludit ,  ut  crastinum  dietn  Genio  omni- 
noque  convivali  hilaritati  dandum  pronunti- 
et.  Urbane  se  ita  simul  convivam  Lamiae  of 
ferre  Horatium,  urbanum  quemque  suus  fa- 
cile  sensus  docebit.  Ita  vero  si  totius  carmi- 
nis  tibi  fingas  ingeniiun ,  neutiquam  ferro 
opus  erit ,  quo  amoenam  lepidi  poetae  luxuri- 
em  compescas.  Neque  mirandum  utiqiie  ,  tam 
artificiosum  carminis  contexium  interpretes 
minus  perspexisse. 

Adnotationes. 

v.   1.   Vetusto  nobilis  ab  Lamo  ,  nobUIssimne  prosapiac,  ut- 
pote  ab  ipso  Lamo,   Laestngonum  rege,  deiluctae.   Multas  gen- 


—       195       — 

tes  Romanas,   tam  patricias,  quam  p^ebeja»,  ambitiose  originem 
suam  ad  Urbis  primordia,  atque  altius  adeo  ,  maxime  ad  Trojana 
tempora    (  of.    Virg.  Aen.  V.  117  —  123.)  miro  lusu  etymoloi-ico 
pro  fundamento  posito,    retulisse  facile  adparet ,  si  vel  obiter  Ko- 
manarum  Familiarum  stemmata  pertustres.  Ita  Lamiarum  ori^inem 
Lamo,     Laestrvgonum ,   vetustissimorum    Campaniae  incolaTum  , 
rege  ,    descendere    vulgaris  Romae   opinio  erat ,  uti  ex  h.  L  cog- 
noscitur. —  2  sqq,  Faoete  indulget  sibi  poeta  in  adslruenda  origi- 
riis  istius  veritate  ,  argumentis  a  vulgftii  istius  rei  fama,    cui  qui- 
dem  ipsa  Lamiarum  stirp9  ,  jam  lopgis  retro    secuMs  Romap  cog- 
nita,   fidemfaciat,    petitis.     Quando  ,    s'\qan\tm  jeru/it ,   con^tans 
fama    est,    hinc  ,    ab  isto  Lamo  denominatos  faisse  ,    nomen  tra- 
xisse  Lamias  priores ,    majores   tuos  ,  primores  gentis;  et  genus 
omne  nepotum   (  in  recto  casu),  Ionga  nepotum  inde  orta  Series, 
per   memores  fastos  celebrafa  j    cujus   memoria    in   fastis    viget, 
or.  ducit ,  descendere  putatur  ?.b  illo  qui  cef.   In  posteriori  mem- 
bro  novavit  structiiram  poeta,  quae  lenius  ita  procedebat:  ferunt 
Lamias  binc  denominatos  ,    et  genus  nepotum  ducete  orig.    Recte 
autem  distinguit  poeta  priores  Lamias  a  nepotibus  eorum,  quanclo- 
«uidem  borum  demum  res  praeclare  gestae,  quos  in  Lamiae  gra- 
iiam  leviter   attingit,    fastis  adsignari  potuere,   illis  ultra  Roma- 
nae  reip.  tempora  adsurgentibus.    Fasti  docte  memores  dicuntur^ 
aui  rerum  gestarum  memoriam  servant;  ut  IV.  14.  4.  Pro  hincia 
Itero  membro  est ,  auctore  ab  illo,  propter  sqq. —  6  Formiarum 
conditore.   Plin.  H.  N.  III.  5.  Formiae  oppidum ,    aniijua  Lae± 
strygonum  sedes.  Easdem  Ovid.  Met.  XIV.  2 33.  adpellat  Lami  ve- 
terem  Laestrygonis  urbem ,    TtiXsnvKev  A*/«r5uyoiv/)ir ,  Hom,  Od. 
X.  81.  Nam  Formiae  a   Lacedaemoniis  demum,  urbem  instauyan- 
tibus ,    adpellatur.    Strabo    IV.  p.  161.  Plura   de  bac  re  congesta 
vide  a  Torrent.  ad  h.  1.  et  Ruperto  ad  Sil.  VII.  ^76.  —  Princeps 
prinius,  ut  III.  3o.   13.  —  ei  innantem.    .   .  late  tyrannus ,  oram 
Minturnensenv*possedisse.    Docte  istam  designat  poeta    a  Liri  flu- 
mine  (cle  quo  v.  ad  I.  31-8.  ),    qu*  is   Maricae  HtoribttS ,    litora- 
li  Minturnensinm  plagae  ,    innat ,    eam  perfluit.    Sed  alterum  ma« 
gis  proprie  cursum    Liris  per  paludes  Mintumenses  in  mare  sese 
exonerantis  describit.  Innat  adeo  stagnanti  paludum  aquae ,  effuji- 
dit  se   in  istas  paludes.    Alii  ad  lentum  placidumque  ejus  cursum» 
quo  ad  litoralem  Maricae  silvam  defertur,  rcfcrunt,   cruod  innare 
Aici  nequit.     Et  alterum  satis  poetice  pntandum  dici  de  Iimpido 

N  2 


—      196     — 

lluvio  (gemmantem  gurqitern  ei  tribuit  Sil.  IV.  350. )  coenosan» 
acjuam  perrneante.  Marica ,  incjuit  Serv.  acl  Virg  Aen.  VIII.  47. 
„rl.  .1  lituris  Mmturnensium  (  h.  litoralis  circa  MmturnaS  plagae  , 
ciiae  paludosa  e?t  )  juxta  Lirin  fluvium  ,Yuhi  ei  lucus  conSecratui 
erat.  Ludi:  easdc-m  '.ras  umbrosae  regna  Maricae  indigitat  Lucan. 
II.  424  Lj'15  religionem  ad  Porphyrionis  mansisse  aelatem,  ex 
ejus  nota  discitur.  —  late  tyrannus  tv\vxpti'o>v. 

v.  9.  Cras  pluvia  tenipestas  erit.  Hoc  cgregie  exornavit  po- 
et.i.  JEurus  demiitit  defundit  tempestatem  ,  deorsum  rnens  ,  xoc- 
Txloawv  ,  nota  imagine  poetica,  cma  proccllue  ex  alto  (  C^oBsv  , 
xararar/Jijv,  Orph.  A.  1 180.  Arat.  Phaen.  423.  )  in  terram  praeci- 
pites  ftruntur;  uncle  kxtx^  ,  et  KxrxiyiSss  dictae.  Eopov  xtiptpixs 
xxTxiyiSxs  dixit  Perses  VIII.  1.  (  A.  Br«  II.  5.)  et  cjusdem  venti 
Tp-^tixv  xx)  x!*yeooxv  kxTxiyiSx  Leonicl.  Tarent.  XC.  ». 
(  A.  Br.  244. )  PJura  vide  ad  I.  3. 12.  Jam  pro  ,  silvas  eommovebit, 
vexabit  ,  effecta  posuit  ,  sternet ,  consternet  nemus ,  humum  ne- 
moris ,  multis  foliis ,  tlecutiet  folia  arboribus:  terra  constrata 
erit  foliis.  Eodem  colore  tempestas  adumbratur  II.  9.  6  scjq.  — 
10.  et  litus  alga  consternet ,  gravissimas  in  mari  procellas  exci- 
tabit ;  nam  algae  ejectae  turbas  in  maris  fundo  arguunt.Homer.il. 
IX.  4  Sqci.    £s   V    xvefAoi    $vo    novTov     IpivtTov    i'x>9ootvTot    Bopeqs   kx} 

7,t'pVfOS'    XjXvSlS     5«    Tt    KVfJLX     KshxiVCV  KOpBuSTXI  ,       jr  0  h  h  5  V  S  «* 

*xp\P  xhx  QVKos  t%tvxv.  Cf.  Virg.  Aen.  VII. 59O.  — •  inuti- 
li ,  proverbiali  algae  epitheto  ( projccta  vilior  alga  Virg.  Ecl. 
VII.  42.  )  cujns  tamen  multiplex  usus  hodie  innotuit.  Ceterum  , 
quod  a  poeta  facile  exspectari  poterat,  ut  specialibus  tempestatis 
violentiam  repraesentaret  coloribus  ,  temere  inde  quosdam  suspi- 
cari  arbitror,  Lamiae  fundum  prope  Formias  fuisse  ,  quem  scili- 
cet  petiturus  fuisset  Horatius.  —  12.  nisi  fallit ,  ji  fides  habenda 
est  cornici ,  aquae  auguri ,  impendentem  pluviam  crocitatione 
( xfvgovox  Arat.  Diosem.  1002. )  adnuntians.  Arat.  Dios.  1022. 
Xeif/.iivoi  f.eyx  or\fA.x  xxi  \\\sxyi\px  xojanj  vCkts\ov  xsiSovox.  Cf.  III. 
«7.  10.  Ad  Nostrum  Ovid.  Am.  II.  6.34-  pluviae  graeulus  augur 
aquae  —  annosa  ,  longaeva ,  quae  adeo  non  fallitur,  longa  anno- 
rum  serie  edocta.  De  longa  cornicum  aetate  vid.  ad  IV.  13.24. 
v.  13.  J)um  igitur potis  e9,  dum  per  pluviam  \\cet,compone  para, 
Tepone  sub  tecto  ligna  arida^crastino  die  foro  admovenda  ;  ne  fu- 
mo  nobis  molestias  creent.  Nam  circa  focum  et  Lares  (  V.  2.  66  ) 
posiia  erat  familia,    in  festa  laetitia,   maxime   rnri,    Festive  au- 


—       197       — 

tem  poeta  praeludit  sequentibus,  quae  tandem  Lamiam,  per  lon- 

ga«  ambages  in  summam  exspectationem  adductnm ,    de  ejus  con- 

silio  certiorem  faciunt,  —  cras  Genium  s.  Larem  curabis ,  curam 

ejus   geres ,    veneraberis,    sacrum  ei  facies.    Genii  omnino    cau- 

sam   praetendebant  veteres  ,    quotiescunque  se  lautius  atque  bila- 

rius   excipere  vellent ;    unde  natae  loquendi  formae,    Genio  lita- 

re ,  placare  eum ,  geniales   epulae  et  sic  porro.   Dum    igitur  Ge- 

nio  sacrum  pararivult,   hoc  ipso  diem  crastinum  genialiter  agen- 

dum  augustiore  specie  indicere  putandus  est  poeta.    Vide   omnino 

ad  1.4.  lt.  12.  Tum  Genii  satis  obscura  ,  saepiusque  cnm  Laribus 

«onfusa  religio.    Vide   Censorin.  de  D.N.33.  Igitur  elporco  birne- 

stri  in  tali  sacrificio  recte  locus  esse  poterat ,  (  ef.  Schott.  Obs. 

II.  14.)  etsi  mero,  ture  et  libis  Genio  facere  solenne   esset:  quod 

adeo  intpp.  cffendere  haud  debebat,  qui  forte  curare  cutem  recti- 

us  dici  opinabantnr,  quam  curare  deos ,    h.  sacra  iis  parare.    Ita 

plane  Larem  curare   dixit  Plaut.  Aalal.  prol.  19.    In  deliciis  au- 

tem   apud  vett.  erant  porcelli  ,  ut  satis  noium.  — -  bimestri.  Deci- 

mo   a  partu  die  ad    sacrificium    idonei  erant ,   juxta  Varronem  II. 

4.  ig.  —  i( .    Cum  famulis ,   servi*,    operum  solutis ,    ab  opere 

diurno  per  festum  diem  (  ut  statim  carm.  seq.  v.  11.  12.  )  solatis, 

quod    per  imbrem  vix  fieri  potuisset  ;    Osqxnovrots  Xoaizslvovt  Pin- 

dar,  IV,  72.  cum  Nostro  comparat  Gcdih.  ad  eundem  p.  158« 


ARGUMENTUM.   XVUL 

JT  annum  Faunalium  die  (.qui  in  Nonas  De~ 
cembres  incidit ,  auod  e  v.  10  ponere  licet ;  al- 
teri  enim  Faunali  idus  Febr.  consecratae 
erant^  hoc  hymno  veneratur  poeta,  preca- 
turr/ue,  ut  Sabino  suo  imposterum  etiam  pro- 
spiciat.  Adornatum  eum  esse  ad  antiquam  pre- 
cum  formulam^  cum  solenni  obtestatione ,  in 
promtu  est  videre.  Progreditnr  inde  poeta  ad 
describendam   rusticam  istius  diei  laetitiam, 


—       198       — 

rusticis,  ut  ila  dicam,  coloribus  pro  argumen- 
ti  ratione  egregie  adumbratam.  Oratio  in  eo 
facilis  ,  venusta,  numerosa.  Religioso  usui  de- 
slinctlum  fuisse  hoc  carmen  credunt  Sanad. 
Dacer.  alii ;  non  ego. 


Adnotationes. 

v.  i.  Amatorem  s.  sectatorem  Nympharum  fugientium  cjuod 
Faunum  in  solenniore  carmine  poeta  indi^itat,  cum  priscoruru 
liymnorum,  munera  atcjae  adfectiones  Deorum  exponentium,  rati- 
oni  satis  consentaneum  videri  debet ,  tum  cjuod  poetiro  huic  iig- 
mento  notio  subest  phy3ica,  cjuae  primaria  cultus  ejus  divini 
causa  statuenda  est.  Scilicet  cum  Deos  agrestes  hatarae  cum  ru- 
dioris  (  ut  Pan ,  Priapiis  ,  cet.)  tum  cukioris  (  ut  Dii  frugum  ,  vi- 
«ii ,  pomorum  cet.  inventores)  vim  vegetam  ac  procreatrioem 
symbolicam  ferret  anttcjuitas,  fieri  haud  poterat ,  cjuin  poetae  , 
rem  sensihus  objicientes,  vim  ipsorum  generandi  ad  amores  hu» 
manos  revocarent,  infinitiscjue  amatoriis  fabulis  involverent ,  do- 
nec  tanctem  ad  meros  lusus  ,  ludicramcjue  amoris  lasciviam.  res 
verteretur.  Haec  si  aniino  tenea»,  ridcbis  mecum  hariolaUones 
interpretnm ,  Faunum  Nymphas  persecjuendc  ad  Sabina  Moratii 
rura  delatum  sic  dedarari  statuentium. 

v.  2  sqc.  Solennem  precum  formulam  xsfip^  7hxSi ,  praecla- 
re  ad  Fauni,  dei  agrestis  ac  vagi ,  indolem  attemperavit  poeta. 
Pro  vulgari :  lenis ,  propitius  sis,  tuere  agros  ac  greges  meos, 
doctiu.i  erat ;  lenis  invisas,  adeas  meam  villam  :  pro  cjuo  adcom» 
modatius  est :  lenit  incedas  ,  abeasque  aequus,  propitio  numine 
transeas,  utpote  de  deo  »  agros  et  silvas  continno  pervagante,  ac 
nullibi  mor.-inte  ideocjue  nec  templis  culto,  ut  cetcra  agreslia  nu- 
mina.  Ku.koI'j\ij.gvx  Faunum  deum  oihettKKXov  (cf.  I.  17.  init.  )  fa- 
ciunt,  cjui  poetam  iram  hujus  dei  dcprecari  existimant  ,  lenis 
incedas  et  aequus  abeas,  explicantes:  necjue  iratus  venias,  necjue 
irae  vestigia  relincjuas.  Lenein  autem  et  aequum  recte  jilacidum, 
benevolum,  propifium  dici,  nemo  facile  exemplis  probari  cupiat. 
—  fines  et  aprica  rura,  agros ,  copia  poetica.  —  parvos  alumnos 
h.  1.  et  III.  23.  7.  prave  utique  Scholl.  explicant  vernulas  ruris, 
'■d\s*Tl-£t*  (uti  JJ5ro*o|>/or/xyi?J  dicebantur  ;  vid.  doctnm  Valken.  Anim- 


—      199      — 

advv.  ad  Ammon.  c.  III.  p.  173.)  s.  pueros  servorum  in  villa 
Horatii;  cjuos  plericjue  recentiores  intpp.  secjuuntur,  cjuornm  nor- 
nulJi,  cjui  Faunis  in  quiete  ludibria ,  adscribi  e  Plin.  XXV.  14. 
nossent,  eo  tanclem  prolabuntur ,  ut  ephiaiten  nocturnum  a  pue- 
ris  suis  Horatium  deprecari  existiment.  Quanto  concinnior  contra; 
quanto  simplicior  precum  ratio:  Faune,  lutare  agrum,  tutare  gre- 
ges  meos  .'  prae  altera,  ciuae  agris  et  vernulis  prospicit.  Pro  gre- 
gibus  autem  cjuaesitius  posuit  alumnos  parvos ,  agnos  et  hoedos 
tenellos,  ioetarnm  gregis  ,  morbis  quippe  magis  obnoxiam,  ma- 
Xime  auctumnali  tempore.  Hino  III.  23.  7.  aut  dulces  alumni  po- 
mifero  grave  tempus  anno  s.  sentient.  Quid  apertius  isto  loco  ? 
Quid  apertius  altern  I.  17.  2.  rle  Fauno  pecorum  custode :  igneam 
defendit  aestatem  capellis  usque  meis  pluviosque  ventos  ?  Duo- 
bus  igitur,  arvis  et  gregibus ,  cjuae  maxima  rei  rusticae  momen- 
ta  Faciunt,  Fauni ,  arvorum  et  gregum  custodis  ,  benevolentiam 
puta  expeti  a  poeta.  Sed  adalteram  interpretationem  delapsi  sunt 
intpp.,  cjuum  semel  in  animuco  sibi  induxissent,  omnia  ad  aver» 
tendam  Fauni  iram  atcjue  noxam  spectare» 

v,  5.  Si  cjuotannis  sacro,  ttato  die  tibi  parando,  numen  tuum 
veneror,  si  Faunalia  tua  cjuotannis  rite  celebro.  Solennis  haee 
Deos  obtestandi  formula  ,  ubicjue  obvia  in  poetis.  Omate  autem 
partes  sacriiicii  enumerantur  ,  tus,  merum,  victima.  Haedus  ca- 
dit ,  tibi  immolatur  (ut  I.  4.  18.)  anno  pleno  ,  impleto  ,  exacto  , 
quotannis.  —  6.  Si  necjue  largum  vinum  deest  craterae,  si  im- 
pleo  vino ,  tibi  libando  ,  pateram  ,  si  merum  tibi  libo.  Venuste 
admodum  cratera  audit  Veneris  sodalis,  rsp7zvoT;px  y<Zp  'AtflpocVnj 
[j.sTx  A/ouuffou,  xa.i  to  "ssct/f  ot.fA.<po7y  v)&u  ovyxpxTov  ,  Liucian.  Amor. 
12.  p.  410«  ratione  satis  manifesta,  cjua  eadem  ,  ti&ieTov  nfoxohov 
(SxpvySovijuv  'Epuroov  oTvov  ue °c ir.vow  adpellat  Ion  Chius  apud 
Athen.  II.  p.  35-  ;  cujus  tamen  nonnulli  parum  memores  conjun- 
ctionem  istam  a  Veneris  et  Bacchi  jrapfSV?  invenuste  repetunt. 
%SimiIiter  o~vov  Panyasis  in  Stob.  Grot.  p.  105.  adpellat  ssi.a-^i  ov- 
vo»i)Jov  «oiS/js,  et  Xdyvvov  Marc.  Argentar.  XXI.  (A.  Br.ll.  271.) 
xxo-iyvflTqv  vsXTXfsqt  xvhtxos  ,  eandemcjue  Incertus  epigram. 
LXXVII.  3.  (A.  Br.  II.  165.  )  B««£ou  xxl  Mouo-jwv  ;X*pviv  hxrpiv 
xxl  Kv3s^stt\i ,  cjuod  adpositissimum  est.  Alia  de  hoc  sodalitio ,  ut 
itadicam.  poetico ,  vide  ad  I.  25.  19.—  Sicjue  ara  tua  multo 
odbre ,  ture  aliisque  odoris  rebus  (nam  et  alias  res  adoleri  con- 
suevisse,  facile  cogas  e  Tibull.  II.  2.  3.  Urantur  via  turafocis, 


—        200        — 

nrnntur  odores ;  vid.  ihi  Heyn.  adde  Prop.  IV.  6.  £.)  ei  injectis 
tumat.  —  vetus  praeclare  multis  retro  annis  sacrificia  in  ea  facta 
innuit. 

v.  g  sqq.  Effrenior  hilaritas,  Faunalibus  omninocpe  festisDeo- 
rum  agrestium  diebus  propria  ,  vivide  admodum  adumbrata  a 
poeta  subjicitur  :  admixtis  cjui  augustiorem  rei  speciem  praebe- 
rent ,  coloribus,  a  praesentia  Fauni  ductis;  cmod  temere  a  cjui- 
busdam  reprehendi  videas.  Laetitiae  aufem  aensum,  cjuo  ,  deoad- 
ventante,  omnis  natura  perfunditur ,  ad  greges  potissimum  revo- 
eavit  poeta  h.  1.  cruod  Faunus  isforum  custos  haberetur.  Ita  ,  Bac- 
cho  praesente,  largo  pubescit  vinea  fetu ,  apud.  Virg.  Ge.  II. 
3go.  Conf.  Calpurn.  Ecl.  IV.  102  —  116.  Pecas  omne  ludit, e%su\- 
lat,  laschit  (III.  11.  10.)  herboso  eampb  ,  in  pascuis ,  pratis. 
Calpurn.  1.  I.  Adspicis ,  ut  teneros  subitus  vigor  excilet  agnosl 
in  Pales  adventu.  Ad  diei  lestivitatem  omnes  greges  in  prata  fuis- 
se  actos  nescio  cjua  de  causa  statuant  nonnulli,  (juum  in  Italia 
initio  hujus  mensis  a  pa9lu  necdum  revocari  soleant.  —  10.  tibi 
redeunt  Nonae  Dec.  cpiibus  tibi  sacrum  fit.  Redeunt ,  de  sacr» 
anniversario.  —  li.  Solennis  boum  jugo  solutorum  in  rusticorum 
feriis  mentio.  Tib.  II.  1.  15.  Luce  sacra  requiescat  humus  ,  re- 
quiescat  arator ,  et  grave  suspenso  vomere  cesset  opus  ,  solvite 
vincla  jugis.  —  festus  pagus ,  agricolae  diem  feslum  ,  hilarem 
agentes  ,  laeti  vacant  in  pratis,  opere  intermisso  feriantur,  exsul- 
tant  in  pratis  ;  sacra  enim  rustica  sub  dio  celebrabantur.  Vid.  I. 
4.  l>»  —  otiosb  ,  libere  per  prafa  vagante;    suavi»  pictura. 

v.  15.  Aucta  h.  1.  rei  imago,  I.  1".  5.  scjcj.  Impune  tutum 
per  nemus  cet.  prodita;  colore  ab  aurea  aetate  petito.  Virg.  Ecl. 
IV.  22.  nec  magnos  metuent  armenta  leones.  Cf.  V.  16.  51.  In- 
vertit  aufem  poeta  sententiam  ,  nam  proprie  agnus  audax  errat, 
audatter  errat ,  secure  vagatnr  iuter  lupbs :  errare  enim  de  libe- 
ro  ac  securo  pasfu  proprium.  —  14.  Folia  mense  Decembri  ar- 
boribus  delapsa  in  miraculum  vertit  poeta,  cjuod  sane  Italiae  re. 
gioni  satis  consentaneum  erat.  Referendum  ad  pohXo&ohtxv ,  in 
honorem  deorum  anticrnitu.3  institutam;  de  qua  Virg.  Ecl.  V.  40, 
Spargite  humum  foliis ,  in  Daphniclis  honorem-  Suaviter  autem 
ipsam  silvam  hoc  laetitiae  sensu  aniniat  poeta  ,  cjuod  forte  a  ru- 
sticis  isto  die  fieri  solebat.  Cf.  Schol.  Crucj.  Igitur  silva  tibi  ad- 
\e.-,tanti  honoris  causa  frondes  spargit ,  excutit,  humum  iis  con- 
rternit.     Atcjue    haec   simplici&sima  fuerit    ratio.  Heynius   tamea 


—         20!  — 


ad  Virg.  Ecl.  IV.  50.  de  nutantibus  adventu  dei  agrestis  arbonmi 
cacuminibuS  vult  intelligi  ;  excjuisitiore  utique  phantasmate  :  cui 
tamen  vereor,  ut  ratio  lnijuendi  satis  addicat.  —  agrestes ,  utpo- 
te  deo  agresti.  —  15.  Fossurem  speciatim  cum  deleclu  memoral 
poeta;  propter  graviorem  vineae  fodiendae  ,  fossaecjue  ducendae 
iaborem,  a  uuo  per  festam  diem  vacuus  gaudet  pepulisse  ,  cum 
intimo  laetiti;ie  sensu  pellit  cjuatit  ter  pede  terram ,  tripudial, 
saitat-  —  invisam ,  tot  aerumnarum  causam ,  suaviter.  Eadem. 
ratione  damnatbs  ligones  Calpurn.  Ecl.  IV.  117.  dictos  putabat 
TVernsd.  ad  eum  locum.  Ridicule  autem  fossorem  nonnulli  ter- 
rae  isto  die  ruditer  irsultare  credunt,  cjuo  sibi  tot  aerumnas  ,  ir» 
ea  colenda  perlatas ,  ulcisi  videretur. 


wwww%vv%vvv 


ARGUMENTUM  XIX, 


jLn  describendo  hujus  carminis  argumento  ah 
interpretibns  vel  aliena  immisceri  ,  vel  prae- 
postere  ordinem  ejus  conturbari  planeque  per- 
verti  animadvertas.  Nunc  enim  Telephum  vel 
novae  Iliados  conditorem  vel  de  antiquis  hi- 
storiis  subtilitcr  disquirentem,  aut  carmine 
eas  cyclio  (v.  1.2.)  persequutum  ferunt ;  nunc 
carmen  super  convivium ,  in  qiio  Telephus  de 
temporum  rationibus  antiquisque  historiis  sa~ 
tis  intempestive  dispiceret ,  factum  adserant ; 
sunt  denique ,  qui  coenam  apud  ipsum  Tele- 
phum  habitam,  in  qua  praeter  coenaculi  fri- 
gus,vinique parcitatem,  poetam  Telephiosien- 
tata  cruditio  paene  enecaverit,  salse  perstrin- 
gi  censeant.  puae  quidem  intpp.  judicia,  a 
poetica ,  ne  dicam  lyrica,  ratione  prorsus 
abhorrentia ,  refellere  nihil  attinet.  Tu  ita 
statue :  puum  Horatii  sodales,  de  coena  oltto. 
<?v}i$o\uv ,  forte  in  L.  Licinii  Varronis  Mure- 


—        202        — ' 

nae  novi  auguris  honorem  hahenda  delihera- 

turi ,  conventum  antea  Cnam  quamvis  coenarn 

Gv\l$o\\[Lx\xv    deliberatio   antecesserit    necesse 

est)  agerent ,  interque  confabu/andumsermo, 

qiii  ipse  erat  hilarior  atque  liberior ,  a  propo- 

sito  sensim,  ut/it,  ad  alia  aberrassel  ;  poeta, 

nonnisi  de  convivio  cogitans ,    ut  eos  inde  re- 

vocaret  Telephum  potissimum  eoc  his  increpat, 

quemmaxime  a  re  ad  consultandum  proposita 

eademcfiie  j udicio  suo  gravissima  ,    ad  doctas 

nugas  deflectere ,   in  iisque  mire  sibi  placere 

animadverteret .    Tum    ad  ipsam   convicii  fu- 

turi    hilaritaiem     delineandam     progreditur , 

quamexquisito  artijicio  repraesentat.  Regnat 

m  hoc   carmine   natnralis  orationis  vigor  ,    a 

poetae  commotioris  adfectu  prodiens  ;  senten- 

tiae  nullo  arctiori  neocu  praecipitatae,  ornate 

tamen   ac    vivide   expressae.    Graecum    autem 

poetae  obversatumfuisse  exemplum,  haudva- 

ne   augureris ;  forte   lonis  Chii  II.    (Anal.  I. 

161.)  quod  harum  deliciarum  amatoribns  hie 

adponere  lubet : 

XxiQSTW    VifieTSQOC    fixClhsvC.   ff(x!Tv\$    rs  TTXV^   TS' 

Vjliiv  $s  Kgyjyg    ohoyooi  hs^uTsc, 

KlQVXVrttV   TTQOyvTXlVlV    SV  UQyVQSQlQ'  0   fe  XjJUff^ 

okov  sxuv  ^siqolv  vi£stu  sU  sSucpoc, 
^TTsvtovrsc  $  uyvut;  ^HoxxXs^i  r  'AX^t/fl  rs, 

UgoKksiy  Yis^csi^xic,  r  Ijc  &iq;   clq^oiisvoi^ 
UtvoofjLsv ,  rxi^iis) ,  Jtoj  hx  vvktoc  uotiii* 

o^sitrSa  ric,'  skuv  f  xq%s  (piXocp^oCvwic 
Ov  rivx  $*  svsttiw  [kiyivsi  ^/fksix  TTxgsvvoit 

YlSlVOC,   TUV   xKkttV   KvfyoTSQOV  XlSTXl. 

Super  initio  carminis  in  Adnotatt.  monuimus» 


—       2o3       — 
Adnotationcs. 

?«  I.  Maximopere  placet  poetae  sedulitas,  in  adparando  rta 
Murenae  honorem  convivio  omnes  cogitationes  defigentis,  onrnia,- 
qne  fusque  decjrie  haber.tis ,  atrjue  adeo  indignantis,  si  cjuaeprae- 
tnr  rem  a  sodalibus  in  medium  proferri  animadvertat.  Jncrepaf 
igitur  Telephum,  extra  ol?as  vagantem,  hoc  exordio  poeta,  eum- 
cju^  ad  propositum  revocst.  Vide  omnino  de  dramatica  hac  ex- 
©rdii  adomatioin.;  Argum.  Necjue  dubitancium,  cjuin  graecum  Ho* 
ratio  ante  oculrs  obversatutn  fuerit  exemplum.  Sirailes  ideae  oc- 
currunf  in  Sotionis  fr.-u-m.  apud  Alhen.  VlIL  3.  p.  336.  *i  txvtm 
K-t\^sh  <pKi)v<xpiv  aiai  y.xrtn  ,  A.vniiov  ,  'Av*cJ/)iuiiav ,  XlSfioV  t  nvKxs  , 
K/jpovs  aoQioTwv  ;  ovS'5  ev  mvTwv  xvKov  isivcapev,  exT.tvcap.ew  Ana- 
creon.  XXXYI.  r(  p.s  tovs  vopovs  S/Saff/rf/r,  xati  j>7)Top(0v  axxvdxs 
(ita  omninoleg.  pro  eo  uuod  nunc  obtinet  ,  xvLyKxs)  Ti'  §s  pot 
kcyuuv  togoutoiv  rw  pr)$ev  ui<pshovvTV)v  \  pxKKov  $i$x<sxe  -alveiv  cet. 
Et  eju  =  ci<-m  epigr.  LXXXIV.  j.  2.  (AnaJ.  Br.  I.  119.)  «v  <p(Kos  , 
0:  xfxTi\jti  wxjix  xKim  oivonortt^oiv  veusx  xxl  xoKepov  dxxfvoevrxKe- 
yei.  —  Quantum  disiet,  ciuanto  temporis  intervallo  a  se  invicem 
distent  Inachus,  antiuuissiraus  Argivorum  rex,  acjuo  ultimatem- 
porrxm  procedrbat  computatio,  et  Codrus,  uitimus  rex  Athenien- 
sium,  non  timidus,  promtus  parati;scjue  rnori ,  pH  okv«v  Sxvvv  , 
graeca  structura.  R*-s  ipsa  notissima  vel  e  Justin.  II.  6*  —  3. 
narras,  cum  vi,  A/jpfTf,  <phr,va<pe"it  <pKvxpe/s,  exponis,  expedis  nunc 
istas  chronologioas  difficultates ,  cjuum  de  re  gravioris  momenti 
deliberandum  sit,  importune  tricaris.  —  et  genus ,  stjrpem  nobi- 
lirsimam  Aeaci,  Oenopiae  regis,  percenses,  Peleum,  Tetamona, 
et  inde  prognatos,  Achillems  Teucrum  et  Ajacem,  siccjue  nu^an- 
do  delaberis  tandem  ad  bella,  pugnas  sub  Ilio,  ad  Uium  pugna- 
tas,  editas,  factas,  novamcjue  adeo  Iliada  exordiris.  Bella  s.  pu- 
^nzm  pugnare ,  px%-i\v  pv^Bxt ,  notissimo  Graecismo.  Ilium 
sacrum,'lKios  \pi\,  Homerico  epitheto;  veluti  Ib  5.  4^.  propter 
deos  *oKiov%ovs  ;   res  nota. 

v.  5.  Ceterum  de  re  multo  majoTis  momenti,  de  adparando  , 
ciuod  instat,  convivio,  verbum  nullum.  Secjcj.  manifeste  docent, 
de  coena  h  ovpfhZKoiv  adornanda,  in  cjua  aecjualem  cjuiscjue  im- 
pensarum  partem  (unde  iaoTeKe"ts  dicti),  cjuae  in  epul;  f  insumeren- 
iur,  sustinebat,  a  Muraenae  amicis  deliberatum  fjjid*".  De  convi- 
viis  evpfioKtpxiois  vide  docte  dispioientem  Salmas.  Obss.  acl  Jua 


—      204      — 

Atl.  et  Rom.  c.  IIF.  p.  62.  sqq.  Tangit  autem  poeta  pofiora  oon- 
tivii  momenta,  quae  illud,  jnxta  Varronem  apud  Gtll.  XHT.  11. 
vmnibns  Si.-is  numerls  absolutum  tfficiunt,  si  belli  homunculi  ad- 
sint  (.jiialts  Horatii  sodales  recte  tibi  fingns)  si  electus  lucus 
(ijuo  praebente  domum  cet.)  si  tempus  iectum  (cjuota  hora  cet.) 
si  adparatus  (Chius  eadui)  non  neglectus.  —  cadum  Chium , 
vini  Chii,  in  j>retiosioribus  habiti,  de  cjuo  Athen.  I.  p.  28.  Conf. 
Serm.  I.  10.  24-  et  Tibull.  II.  1.  28.  Unde  satis  adparet,  de  opi- 
paro  ac  pollucibili  ccena  eos  eogitasse.  —  6.  quis  aquam  ad  bal- 
ncum  ignibus  tempcret,  c&lefaciat.  Balnei,  tjuod  respexit  j>oeta , 
usus  ante  coennm  satis  notus  apud  veteres.  Vennste  autem  ita 
de  eo  discjuirit,  in  oujus  domo  epulae  essent  celebrandae  ;  unde 
subjicit,  qub  praebente  domum,  quis  domnm  praeb-jat,  apud  cjuem 
cor.vivemur:  nihil  amplius.  Aliena  est  ab  h.  1.  de  usu  verhi prae- 
bere,  w*iiyjiv,  partes  sumtuum  in  se  recipere,  observatio.  Noster 
Serm.  I.  5.  37»  Itt  Marnurrarum  lassi  cyeinde  urbe  manemus, 
Murena  praebente  domum.  —  7.  8.  et  qti^ta  hora  epulaturi  si- 
mus,  h.  utrum  de  die  (v.  ad  I.  l.  20.)  an  consueta  hora  convi- 
vium  incepturi  simus.  Pro  hor,  quo  se  ad  tempestiviorem  compo- 
fationem  pronioretn  osienderet,  suaviter  ac  festive  ex  suo  sensu  , 
irigoris  impatientissimo  :  qua  hora  carearn  frigorilus,  calefiam  ; 
coenacuium  enim  lvieme  calefiebat,  ut  notmn.  Pelignis,  qualeest 
in  Pelignis;  quae  regio  inclementius  ccelum  habet.  Auget  adeo 
simpliciter,  ut  nix  Sithonia  III.  26.  10.  Solennis  autem  lucu- 
Ientioris  foci  mentio  in  compotatione,  ut  I.  9.  5.  III.  17.  14. 

v,  q.  Festinantem  ad  pocula  poetam  omnisque  morae  impa- 
tientem  praecepta  animo  ejus  convivii  futuri  hilaritas  vivide  ad- 
nicrlum  declarat.  Sedent  convivae,  leges  bibendi  "ponuntur,  cer- 
tatur  jjoculis,  convivium  agitatur  liberius,  exoritur  clamor  incon- 
ditus  elc.  Quo  exquisito  artificio,  passim  Nostro  frequentato,  re- 
rum  species  nova  quasi  luce  perfundi  ,  totumque  carmen  mii?e 
ai-unaii,  facile  quisque  senfiat.  Hoc  autem  loco  tanto  majorem 
vim  habet,  poetae  impatientia  cessatori  Telepho  opposita.  Cete- 
rum  symposiarchi  persona  sumta  sqq.  a  poeta  pronuntiari  putan- 
da.  — -  Da,  ly%£i,  »W/jg«/,  tempera  atque  ministrapocnlum.£tt«a£ 
novae  (altero  casu)  in  Lunae  honorem  ebibendum;  cujus  quidem, 
titi  mox  Noctis  ratio  unice  ideo  habetur,  quod  compotatio  in  mul- 
lam  noctem  protraheretur.  Unde  et  sorani  poculum  habetEnbu- 
ius  apud   Athen.  I.  p.  36.    Cf.    III     28-    15«   Argutius  paullo   ad 


—     205      — 

primuin  Murenae  augurium  trahunt,  quod  quidem  a  media  noc- 
te  capere  solenne  erat.  Ceterum  et  cyathi  in  poculum  infusi  et 
ipsnm  poculum  solenni  loquendi  usu  illius  dicebatur,  in  cujus 
honorem  bibebatur,  habita  simul  in  infundendis  cyathis  syllaba- 
rum  nominis  ejus,  atque  singularum  adeo  vocum  ratione,  ita  qui- 
dem,  ut  unaquaeque  deinoeps  in  unoquoque  affusa  oyatho ,  ne 
fraudi  locus  fieret,  recitaretur.  Callim.  ep.  XXXI.  1,  ey^ei,  xttlx»- 
Kiv  sixi,  A  i  o  x  K  e  o  f  Meleag.  XC  VIII.   (A.  Br.  I.  28  )  *?£«/,  H, 

x  X  K  I  V    tt*S ,     *  X  K  I  V  ,      XiiKlV  ,     'HkloSipXS  ,-    fifft*     OVV     XKfflTM      TO 

yKvxv  fA.icy    ovofxx.  Cf.  ejusd.   quod  ibi  sequitur  ep.  XCIX.  Adde 
Posidipp.  X.  (A.  Br.  II.  48.)  Kubuli  apud  Athen.  1.  1.    —  novae 
ortae^nihil   amplius.  N.  autem  mediae,   cnm  vi  ufpote  in  compo- 
tatione  ad  mediam  noctem  producta  ;  quamquam  parum  subtiliter 
de  Nocte  dea.  Da  ter  repetitum  satis    evxpyus    Horatii   intempe- 
rias  ostendit.   —  auguris  nuper  facti,  in  auguratus ejus  honorem. 
v.  11.  Duo  miscendi  vini  modos  imperat  poeta,  alterum,  quo 
tribus    vini   novem    aquae   cyathi    admisceantur  ,    alterum,    quo 
novem   vini  cyathi  cum  tribus  aquae    temperentur,   vel  quod  sim- 
plicius  erit,  tres  aqu;ie  partes  cum  vini  una,  vel  tres    vini  ,    cum 
una  aquae  parte  y  joiis  xfos  evx  xvxSoi,   /}  evx  xpos  TpsTi.   Illudvul- 
gare  ac  sohrie  potantium  temperamentum  ;  Even.  XV.  iJ.  (AiBr. 
I.  166.)  Xxtpii  Ktpvx/JLsvof  rpial  NvfJLpxtf  rsrfxTos  xvrls  (0  Bxk%os). 
(fere  ut  Tibull.  III.  6.  57.   Naid  1  Bacchus  amat ;  —  —  tempe- 
ret  annosum    Marcia  lympha   merum  coll.    Meleagri   CXIII.  3. 
T  0  v  v  e  k  x  o  C  v  NiIjk^kis  B  p  '  \x  i  0  s    <p  i  K  0  s'    rtv    Ss'    viv    e'i\y^s 
uioyeoSxi,  $e§y  Trup  eri  xxiofxsvov.  et  Timothei    e'v     KvkKmxi  apud 
Athen.    XI.    465.    «fcsus    —    euioye    S*   xfAx    Bsk^/ou   veoppvTM   lx* 
xpvoioi  NuMipar)  Ejusdem  fere  temperamenti  erant  quinqueaquaa 
cum  duobus  vini  mixti  cyathi.    Conf.  omnino   Athen.  X,  7.  p.  426» 
—  miscentor,  praeclare  e  symposiarchi  persona.  Pind.   Nem.  3. 
119.  eyKifvxrw  ris  fXiP  {/-p^T^px)  —  —    xfyvptxioi    $g     vu/AXTca 
<f>ixKxiai  ifAxlKov  xxiSx.  Ion  Chius  ll.  2.   (A.  Br.  I.    161.)  v\fjifv  Ss 
xpvjr/j}'  o!vo%<jo/  Ssfxxs;    xipvxvruv   xpo%vrxiotv    ev    xfyvieats,, 
Doctius  autem  dicitur  pocula  cyathis  miscere,  quam  cyathos  aqua 
et  vini  in  poculis  miscere,  temperare.  —  commodis,  ut  cujusque 
potoris  ingenio  commodura  erit,  sobriis  ac  modestis    vinum    dilu- 
tius;  insanis  contra,  qnales  poetae  sunt,  meracius  bibentibus,  Ex- 
plicatius  hoc  poeta  st.aim  subjungit. 

v~  J3  —  »7«   Qui  Musas  araat,  Musisque  amatur,  M?u»«» 


—        206         — 

$l).c:  «v  poeta  (Vid.  ad  I.  26.  1.)  petct  petere  eum  deeet ,  con- 
«entaneum  est  novem  cyathos  ob  Musas  impares  h.  novern.  Poe- 
tis  enim  insania  prbpria.  Hinn  vates  attor.itus,  ift^povTr^siSf  tpm 
/^ovt/jtoj  (ita  *oii\T<£s  enfipovTVTovf  vocat  Luoian.  Timon.  I.p.  99) 
fj.ovo-o\r,*Tor,  propter  t°  t'v9ovoi&v,  cujus  cum  insania  solennis 
comparatio.  Attonitas  Maenadas  h.  furentes  orcr-unt  apucl  Ju- 
venal.  VI.  3i6.  et  f,u/?pouT/]3/fv«j  pro  uxtvto$xi  apud  Menand. 
<ev  yeupyZ  apud  Grot.  Excerpt.  p.  7li.  Alia  vifl.  Hemsterh.  alla- 
ta  ad  Lucian.  1.  1.  Eandem  fere  mensuram  poscit  Anacreon 
apnd  Athen.   X.  p.  426.  cujus  vv.  ita  constituendi  videntur: 

aye  Si)  <pfp'  r\iJiiv ,  <a)   w«Tj 
Kthefi^v  otooi    xy.voriv 
xfoxiUf  tx  jwfy  00  tyysxs 
CS*TOi  tx  *eVTe   S'   0'1'vov 
»i  xv  (pfiev    t'/3{»<jr'wo"«i/ 
a'v«S*t>'o-*j  fhxocapqoo)) 

cyatho  putido  y.v-J.dooi  et  inferfo  0ffV  —  15  scfcj.  Suavis  conversia 
vulgaris  sententiae :  Verecundiorum  portio  erunt  tres  cyathi.  — 
Supra  ultra  tres,  plui. s  cjuam  tres  prbhibent  vetant  Gratiae  tan- 
gere,  exquisitissimb  verecundiae  sensu  pro,  capere  ,  hibere  ;  cjui 
Gratiis  litant,  ternum  Gratiarum  rtumerum  petunt  ,  ultra  tres 
haud  progredi  audent.  Hinc  rop»r'/]V  tzooiv  Panyasis  (">pud  Athen. 
x  I.  p.  36.)  xnovspsi  X«7'<7'  K  "Xlja/f  Triv  Se  Sfurfjav,  'AppoStr-r)' 
*T/3pt/  §e  k  *At-/j.  ty]v  rjifVfjv.  Item  Eubnhi*  apud  Athen.  1.1.  rpeis 
yo\q  fJLovoVi  *p«TVip«5  cyy.epxvvuu)  toh  ev  fpovovo-iv  cel. —  rixarumme- 
iuens,  abhorrens,  aliena  a  rixis,  ut  metuens  virialterius  castitas 
III.  24.  22.  Cf.  Serm.  II.  3.  llO.  et  vid  ad  II.  2-  7.  Male  alii.  — 
Gratia  juncta  Sororibus,docte  pro,  Gratiae  junctae  A  id.  ad  III. 
2i.  21.  —  nudis,  nam  et  nudas  eas  exhibehat  Serior  anticjuitas. 
v.  Pausan.  IX,  p.  782.   Cf.  IV.  7.  6.  et  ad'  I.   30.  5- 

v.  18.  Javat,  volupe,  dulce  est  (ut  IV.  12.  extr. )  insanire  , 
fjxhcoSxi,  evsultare  laetitia  ;  SeKo»,  SeAw  f*xv?,vxi  Anacr.  XXXI.  In- 
saniam,  s.  effusiorem  poetae  hilaritatem  egregie  decent  breviter 
enuntiatae,  abruptaecjue  sententiae  in  scrq.  Cf.  II.  17.  21  scjcj.  — * 
cur  cessant  flamina  tibiae ,  cur  non  inflatur,  reboat  tibia.  Fla. 
mina  tibias,  xCkiv,  Kihtcv  wvevy.xrx,  Eurip.  Phoeniss.  794.  Baceh. 
H8.  et  saepius  alibi.  ~-  Berecyntiae,  in.Cybeles  sacris  adhiberi 


~    207    — 

solitae  ;  auget  fnroris  ideam.  —  20.  Cur  pendett  cur  cessatur  in  de- 
ripiemlis  de  pariete  lyra  et   fistula.  —  tacita,    muta  ;    opponitur 
Ivra  loauax,  <pvvxtoox  (ut  in  Sapphus  fra^m.  xye  ,    ^/Ao  37«  ^o/ 
Xiyi,  tpw>seox  Ss  yivso  apud  Urs.  p.   7.)  svpBoyyos  et  sim.  qwu« 
7*  bvfiyg  Quint.    Cal.   VI.  170.   —  21.    Odi  parcentes  dexteras, 
cpanto  significantius  cjutm,  intolerabilis  ista   cunctatio    est,    ene- 
cat  me  h.iecce  ignavia:   parcentes   sc.   deripere  ,   cunctantes  der. 
quae  no  1  d-ulum  deripuerint;  notissimo  verbi  gr.    <psi$so9xi,   usu. 
Ita  QeiSeoSxi  ^sXju'3oO,  de  omittenda  expeditione  Pind.    Nem.  3. 
47.  Explicant  fere,  otiosas  ;  cjuod  absolute    dici    necjuit.    Trahen- 
dum  autem  magis  acl  superiora  cjuam  ad  secj.  —  22.     Rosarum  et 
omnino  florum   in  conviviis' usus  multipleX.  H.    1.    mensa    potissi- 
mum   ros's  instrata  intslligenda.  Of.  ad  I.  36.    15.   Neu  desint  epu- 
Zis  rosae.  —  Audiat  invidus  cet.  tota  vicinia  nostro  clamore  per- 
crepet,  fere  ut  PrCpert.  III.  8.  23.  26.    Tibia  nocturnis   succum~ 
bat  rauca  choreij,  publica  vicinae  perstrepat  aura  viae,  ubi  Eurm, 
cum  Nostro   comparat    Cic.  pro  Kosc.  46.  cantu  vocum  et  nerv ,- 
rum  et  tibiarum  nocturnisque  conviviis  tota  vicinitas  perstrepitb 
et  in  Verr.  V.  13.  Quanto  ornatior  Noster,  admixto    senilis   invi- 
diae  colore  :  Lycus  senex,   vicinus  (vide    cjiiam  docte  disjunxerit 
liaec  epitheta  poeta,  ut  locum  significantiori  faceret)  invidus  au. 
diat ,    invidia   propter  ingravescentem    aetatem   rumpatur ,    duni 
strepitum  dementem,   insanientium  juvenum,   audit   Jon.  1.  1.  y. 

7.  Uivujusv,  zsxigosuev,  7*<»  Sfx  tvvtcs  «o/S'0. 24.  Uxor    Lyci ,    e£ 

rrtpote  seni  non  habilis  minus  apta,  aversans  eum,  inversa  ora- 
tione  ;  proprie  enim  Lycus,  morosus  atcjue  effoetus  senex,  uxori 
juvenculae  non  est  habilis,  ejus  animo,  moribus  cet.  minuscom- 
modus.  Tanto  aegrius  accidebat  Lyci  auribus  iste  juvenum  stre- 
pitus.  Ceterum  hac  Lyci  commemorata  vicinia  venuste  admodum 
domum  designat,  in  cjua  compotationem  institui  cupiat. 

v.  25.  Nexum  ita  tibi  finge:  cjuemadmodum  autem  illa  se- 
nem  Lycum  aversatur,  itacontra  te  Rhode  effliclim  amat,  pulchra 
pulcherrimum.  —  Nitidum,  fulgentem ,  insignem  Spissa  pingui, 
densa  coma,  xoy.r;T*v'«  cjuae  et  decoris  et  vigoris  juvenilis  index. 
$>xt$iy.xv  xouxv  Paridi  tribuil  Pind.  Nem.  !02.  A/sra^  xv  eSsipzv 
Theocr.  V.  91.  yjuoa>%xiTxv  [A<x.puxi%m  Eurip.  Jon.  887  sufhosrfOm 
X<-v  xYyKftv  eadem  specie  dixit  Irenaeus  III.  3.  (A.  Rr.  III.  10.) 
Male  nonnulli  de  coma  uncta  cogitanl.  —  26.  Suavis  formosi 
j&venfr  cum  Vcspero,  stella  Yeneris   comparatio,  Laud.uit   Atrg. 


—        20S         — 

Aen.  VIH.  '589  stjcj.  adde  Senec.  Hippol.  750  sqcp  Quint.  Cal. 
T.  131.  SuaviSoime  autem  eam  adhihuit  Plato  epi  XXI,  (A.  Br. 
I.  173.)  A.<xr»)V  *fiv  Hiv  eKu.fA.in-f  evl  £»u<jiv  e*>os,  vvv  Ss  Sxvon  }.un- 
veis  ttzfifos  iv  ^StfAtvQis.  —  puro,  recens  e  ma*i  exorto,  v-1  sim- 
pliciter,  splcndido.  —  27.  tempestiva ,  »^«1'«,  nevsn^os.  in  flore 
aetalis  constituta.  —  28.  Fgo  minus  lelix  sum  in  amore.  Pro  quo 
tst  :  me  lentus  amor  torrct,  ego  lento  amo»ls  igne  maceror,  pe- 
reo  (cf.  ad  I.  13.  8.)  Glyceram  asperam,  immitem  expertus.  De 
Glycera  v.  1. 19.  5sqq.  Ridicula  inacitu  (ipxSivxv  'Af  poliiKv  cura 
vieaio  amore  h.  1,  componunt. 


ARGUMEISTUM.   XX. 

Irlonet  Horatius  hoc  carmine  Pyrrhumqiiem* 
dam,  ut  ne  temerario  ausu  Nearchum  ,  />we- 
rum  delicatum,  a  puella  quadam,  amore  ejus 
pariter  capta ,  abstrahere  conetur  ;  rem  enim 
csse  admodum  arduam  ac  periculosam,  r/uan- 
dor/uidem  puella  uitima  potius  expertura  sit , 
r/iiam  ut  sibi  eum  eripi  patiatur  ;  ium  ne  pe- 
riculi  quidem  pretium  fore  ,  /72  puero  superbo 
atqne  amatores  fastidiente .  Haec  omnia  poeta 
«XXvjyoo/icuJC  extulit  ,  puellam  cum  leaena  com- 
parans,  pro  catulis ,  ^moj  Pyrrhus  sibi  ercp- 
tum  eat >  animose  deceriante.  Tofum  carmen 
ad  verbum  plane  e  graeco  poeta  expressnm  es- 
se  ,  e£  argumenti  et  tractationis  ratio  facile 
evincunt.  Primas  allegoriae  lineas  deprehen- 
ilebat  Cel.  Schneiderus  CAnimadvv.  in  Anacr. 
p.  107.  in  Plaionis  Charmide  T.  f.p.  111.  Bip. 
Ixoii  ho[Uffoc  cocpuTZTOV  KgfTixv  tcc  huTiiz.  cc,  siirsv 
eri  tcu   iwXov-Xs-yaH»  7r#/£<?£,   #XXo>  i/Vor/S-^vo? 


—       209      ~ 

svkufisiffSrxi ,    (ivj  xxTevxvTi  Xsovtoc  vsQqov    e\$r'vr% 

[LOIQXV  xlgsHaS-Xl   KQSUV.    AvTo\  yxo  [1.01  SdOHSl   V7T0   TOU 
TOIOVTOV   §QS[L{LXTO$   ix\oJKSVXl> 

A  dn  otationeSk 

v.  1.  Non  vldes,  non  anima^lvertis  ,  intelligis,  quanto  ctim 
periculo  moveas,  h.  quam  periculosa  res  sit,  leaenae  catulos  mo~ 
vere ,  auferre,  rapere  ?  Et  hoc,  demta  allegoria,  pro  ti-mere  agis, 
qui  formosum  adoleseentem  a  puella,  effiutim  is'um  amante, 
abducere,  abalienare  conaris.  Movere  sc.  latibulo ,  pro ,  amove- 
re,  qiiod  solenne  de  furto  pecudum.  Vid  I.  10.  10.  Burm.  ta- 
men  ad  Prop.  I.  15-  26.  explicabat  lacessere,  irritare,  et  ad  No- 
stri  locum  facere  existimabat  Graec.  proverbium,  xvvx  kxSeCSovauv 
y.r\  xivs7v',  quam  doctrinam  huic  loco  parum  opporturam  non  ad- 
fudisset  poetae,  si  ipsum  locum  curatius  inspexisset.  Leaenis  com- 
parantnr  et  alibi  sr*ip»i,  ob  fejinam,  qua  adolescentes  spoliant 
lacerantque,  indolem,  veluti  Anaxilae  apud  Athen.  Vlll.  p.  558. 
Hoc  tamen  loco  iracundiae  magis  summique  erga  catulcs  amoris 
(de  quO  v.  Stat.  Theb.  X.  414.)  ratio  habita.  Gaetulae  auget  fe- 
ritatis  notionem,  ut  I.  23.  lo.  — 3.  Postpaullo,  mox,  statim  ubl 
raptos  sibi  cubicnlo  catulos  leaena  animadvertet,  raptor,  qui  ts- 
meraria  audacia  impulsus,  catulos  ipsi  eripere  conabaris  ;  gravi- 
ter  pro  tenui ,  tu.  — fugies  subterf-igere  tentabis  ,  detrectabis, 
inaudax,  quo  quidem  meticulosum  tuum  animum  manifesfabis , 
(suaviter  igitur  tm  raptor,  cui  audaciae  notio  inest,  adjectum) 
praelia  dura,  acerrimum  leaenae  impetumj  tergiversaberis  cum 
ea  congredi,  non  sustinebis  ejus  incursum.  Inaudax,  novum  vo- 
cabulum,  ab  Horatio  ad  Gr.  iroKy.os  formatum,  quod  ab  aliis 
jam  monitum  video,  Tremebundum  equiiem  qui  raptos  tigridis 
catulos  secum  avehit,    similiter  vocat  Claudian.  R.  Pros.  III.  365. 

t\  5.  Juvenum  catervas  volunt  esse  amatores  puellae,  quos 
ea  spemat,  ut  quae  Nearchum  solum  sequatur,  atque  in  hoc  solo 
votorum  summam  defigat ;  hosque  obstare  leaenae  persequenti 
ajunt,  quod  eorum  intersit,  Nearchum  ab  ea  abstrahi.  Vicle  mihi 
argutias  intpp.  Res  ifa  potius  animo  informanda  videtur:  Plures 
huic  expeditioni  operam  navantes  cogita,  exhisunum,  (Pyrrhum) 
audacissimum  haad   dubie,  catulos  lalibulo    asportantem,   celeri- 

II.  8au&.  O 


—        210        — 

meque  aufugientem,  relicjuos  leaenam  jaculis  confodiendam  op- 
perientes.  Hos  igitur  leaenae  raptorem  secjuenti  obstare  existima. 
Sed  vi  viam  sibi  Jeaena  per  oppositas  has  juvenum  venantum  (3«- 
Xipovf  ec/<f/i&0$  Homeruscjuouue  venatores  simpliciter  vocat  II.  y.26.) 
catervas  faciet,  et  ibit  repetens,  repetitum,  ut  recuperet  insignem 
forma,  formosum  Nearchum  suum.  Sequi  proprie  debebat,  ut  re- 
petat  raptos  suos  catulos  ;  sed,  missa  allegoria,  Nearchum  poeta 
posuit  ,  perspicuitatis  causa ,  ut  II.  7.  1J.  et  alibi.  —  7  grande 
certamen,  fper  aclpositionem  haec  verba  accipienda)  super  quo 
(Ne.ircho)  grande  certamen,  acerrimapugna  orietur,  decertabitur, 
tibine  an  illi  (puellae)  Nearchus  major  praeda  cedat ,  magis  , 
potius  praeda  s.  victoriae  praemium  cedat,  uler  veslrum  Nearcho 
sit  potiturus.  Ua  difficiliorem  hunc  locum  expediendum  esse  ar- 
bitror,  etsi  nemini  intpp.  hanc  rationem  in  mentem  venisse  vi- 
deam.  Nearchus  per  adpositionem  certamen  clicitur  ,  h.  de  uuo 
certatur,  usilatissima  poetis  lociuendi  ratione.  xVdponam  unum 
Euripidis  looum  satis  laculentum,  Hippol.  1140.  vvpQiSicc  5'  axo- 
XwKc  Ae^i)  ipvyz  ou,  XiKTpwv  aciAiKhu  xovpxis ;  ubi  h.s'%r\  dicunlur 
ufAiXK»  xovpxis,  lectus,  conjugium,  super  quo  certabant  puellae 
inter  se.  Objectum  igitur  certaminis,  sive  res  sit,  sive||persona, 
certamen  absolule  dictum.  Ita  Virbius  Sil.  It.  IV.  3aO.  ultima 
palma  dictus,  cjui  vincendus  restai.  Exemplorum  struem  conge- 
stam  vide  a  Drakenb.  ad  Sil.  VIII.  34.  et  a  Rup.  ad  eundem  I. 
4>9»  Etiarn  Acron  et  Porphyr.  vv.  7.  8.  ad  antecedentia 
traxere  hac  adjecta  duplici  explicandi  ratione  :  ,,Cum  per  obstan- 
tes  juvenum  catervas  ibit  grande  certamen,  (haud  dubie  hoc  sen- 
su :  inter  juvenes  acerrime  pugnabitur,  pugna  gravissima  inter 
juvenes  erit)  repetens  Nearcham :  (cjuo  repetatur  N. ,  cjuo  diju- 
dicetur,  utrius  Nearchus  sit)  aut  obscura  elocutione  in  Pyrrhum 
certamen  ire  dixit,  in  mulierem,  (lege  :  certamen  ire  dixit  mu- 
lierem,  deleto  in )  cjuae  certamen  cum  ea  (leg.  eo  ac  Pyrrho) 
habitura  esset,  cupiens  illi  eripere  Nearchum  ;  ipsam  enim  Le- 
aenam  grande  certamen  dixit."  Altero  igitur  loco  leaenae  verba, 
grande  certamen  ,  adposita  Acron  censuit ;  cjuod  etsi  per  se  satis 
commode  fiat  (ut  leaena  s.  puella  respectu  Pyrrhi  grande  certa- 
men  dicatur,  cpuatenus  Pyrrhus  gravem  eam  adversarium  habitu- 
rus  sit.)  Ita,  ne  in  excjuisitiori  hoc  locjuendi  modo  exemplum  de- 
sideretur,  Tyllio  Gemino  IV.  5.  (Anal.  Br.  II.  280.)  o  nsy&siz 
"apitii  cutu  Hercule  commissus  vocatur  ovrots  e\s  (hxpvs  »$Xos  gran* 


—        211         — 

dc  ceriamen)  hoe  tampn  loro  seqq.  vix  admittere  videntur.  Re« 
centiorefc  intpp.  disjungunt  bos  w.  a  superionbus  ,  snpp^entcue 
Tum  vero,  ubi  adsecula  tefuerit,  erit,  exsistet  grande  certamer; 
ut  vero  sententiarum  ordo  ac  nexus  sibi  constet,  ante  S([cr.  iterum 
supplere  necesse  habent:  de  quo  admodum  dubium  *st ,  tibine 
cet.  Ultima  iidem  recte  cruidem  exponunt  :  tune  an  illa  superior 
futura  sit ;  sed  touuendi  rationem  minus  rerte  expediunt.  Praeda 
est  ipse  Nearchus  ,  praedae  victori  cedens.  Nota  Asinii  Pollionis 
verba  ,  quae  roganti  Caesari ,  ut  secuni  adversus  Antonium  profi- 
cisceretiir  ,  respondit:  ero  praeda  victoris. 

v-  9.  10.  Interim  ,  dum  vos  strenue  ad  certamen  accingimihi) 
dum  super  Nearcho  animose  ac  fortiter  contenditis.  E'iam  haec 
d\\-fiyoi>ixa>i'  f  xpressa.  Pyrrbus  sagittas  e  pbarefra  promii ,  leae* 
I  nae  incursum  pTopulsaturus,  eamcjUe  confo*surus:  leaena  contra 
dentes  acuit,  9/lyei  6$ovtxs  ,  invasura  Iaceratura(|iie  Pvrrhum.  Ad 
aprum  hoc  proprie  spectare ,  (Hesiod.  Scut.  3»8  )  monuere  jatn 
alii.  Erigere  jubns  ,  et  siimulare  sese  ad  pugnam  caudae  verbe- 
re  (Lnrnn.  I.  205.  )  solenniora  de  leone.  —  n.  Qnid  vero  N*-ar- 
chns  ?  inter  acerrimam  de  se  pugnam  delicatulus  iste  ac  superbus 
puer  ventum  sibi  flabello  facit ,  parum  scilicet  curans  certarren 
vestrum,  ejusque  eventum-  Praeclara  sane  atmie  consummata  pla- 
ne  pictura  !  Adstat  Nearchus  ,  praemium  oertaminis,  idemque  ar- 
biter  pugnae ,  iymo^er^  t  fifK&evri)S  \  nam  in  ipsius  potestate 
erat ,  cujus  esse  vellet.  Ja/n  is  palmam  victori  tradendam  no  i  , 
ut  a^onotbetarum  mos  erat,  manu  tenet,  sed  humi  ptojentam  sub 
pedibus  positam  habet ;  cruo  insi^niter  fastidium  superbiaque  for- 
mosuli  istius  uuiHxptov  et  ferocientis,  qnod  penes  se  Solum  stet, 
nter  vincat ,  quod  adeo  victoriarn  sibi  subjeotam  teneat,  osten- 
ditur.  Nam  pedibus  premere ,  sub  pedibus  tenere ,  est  pro  nterrj 
arbitrio  dominantmm.  Exempla  loeutionis  vid.  apnd  Burm.  ad 
Prop.  I.  1.  ^-  —  nudo  ,  non  calceis  sed  soleis,  iiscrue  laxis  (Prop. 
II.  22-  40)  innixo  ;  cjuod  delicatulornm  hominum  erat,  ideoque 
indecorum  habebatur.  Scipioni  hoc  objectum ,  quod  Syraeuis 
cum  pallio  orepiMisqne  inambularet  in  gymnasio  apud  Liv» 
XXIX.  19.  Domitianum  certa^tini  crepidatum  praesedisse  tradit 
Su°t.  c.  IV.  —  13.  Egregia  vxotvtzuivis  pneri  mollis  et  delicati ; 
in  summa  brevitate  tanto  magis  arrimjum  feriens.  VestUus  laxus  sc 
iluens,  undehumeri  aperti  ac  nudi  ;  comae  promissae  ac  per  hu» 
meros  fluitantos,  (*o'//a/  p.sxi'  Ti~'v  *»X,*iMV   h.e/\v^e'v*i   Long.  Pas{« 

O    2 


—        212       — 

i»  2.  Theocr.  V.  91.  Anr«(«  S*  xx(f  xv\ivx  atitT  sSeifx.  Insignis 
praeprimis  huc  facit  locus  Chaerem.  in  excerpt.  Grot.  p.  845.  in, 
describenda  per  partes  juvenilis  formae  specie  :  xo/jlzi  }>e  xupo^p»- 
rss  (/t  ayiXfJixTof  xvTotai  ^ooTpvy^oiat  exxexhxo[A.s'voi  %ov&o~ioiv  xvem 
fjioi!  everpvptiv  0opov[Aevoi.  Plura  vide  u  Vallien.  allata  ad  Eurip. 
Hippol.  202.)  eaecjue  odoratae  ,  unguentis  delibutae,  ipse  flabel- 
lum  manu  tenens  ,  eocjue  commovendo  lenem  ventum  s.  auram , 
uua  recreetur  (unde  ^vypxrx,  Graecis  adpellata)  excitans.  Ex- 
tremae  hoc  mollitiei  apud  veteres.  Simile  exemplam  est  apud 
Athen.  VI.  16.  p.  257.  ubi  delicato  puero  cjuidam  adstat,  Ther. 
vocatus  ,  Ty  Se$ici  Qiaxxixov  ^vyyt,»  t\  Sixxivwv:  Aliud  idem  1. 1,  de 
regePaphi,  cui  columbae  ventulum  faciebant ,  et  Antiphane  lau- 
clat,  xpxyux  rpvpeaov  SioupefoVTws ,  cjuod  ibi  vide  sis.  Eodem  no- 
mine  Artemonem  quendam  traduxit  Anacreon  ,  cujus  fragm.  vide 
apud  eundem  XII.  9.  p.  534.  ItaHercuIis  desidiam  notarunt  vett. 
juxta  Plutarch.  in  lib.  el  r:geai*>.  xohnevriov.  p.  913  evioi  rov  'Hjx- 
xhix  x*i?ovTes  ovx  ev  yfxtpovaivt  ev  'O^paAi)!  x\oxwiTO<po\ov  t  ivo~iSov~ 
rx  Au&aVs  Sspxxxiviot  pixigeiv  xxi  xxfxxhixeiv  ixvrov.  Eadem  res  irt 
anticjuis  artis  operibus  expressa,  v.  c  apud  Gor,  Gemm.  Flor.  T. 

I.  p.  p.  158.  et  in  Cabin.  d'  Orl.  T.  I.  p.  112.  De  flabellis  vete- 
rum  v.  Broukh.  et  Burm.  ad  Prop.  II.  18.  59.  Cum  Nostro  autem 
comparandus  Ovid.  Fast.  II.  509  sqcj.  Ibat  odoratis  humeros,  per- 
usa  capillis  Maeonis ,  aurato  conspicienda  sinu,,  Aurea  pelle" 
bant  rapidos  umbracula  soles.  —  15.  Qualis ,  cjuali  coma  (nam  a 
coma  promissa  praecipue  Nearchi  venustas  designatur)  et  hoc  in 
genere  pro  ,  cjuali  specie  ,  forma  fuit  Nireus ,  os  xdhhioros  clvfa 
'xo  "\hiov  'oXSf  timv  xhhoov  &u.vaZv  [a.st   iif/.v[Aova  ll/iheioDv* ,  Homer. 

II.  II.  673,  —  raptus  ab  Ida  in  coelum,  Ganymedes.  A  comarum 
insigni  specie  eundem  Lucian.  T.  I.  p,  2i5.  xahov  xo^r^v  adpel- 
lat.  —  aguosa,  Homeri  epitheto,  cui  VIS«)  wohvxiSa*,  xi$r\eoax  au- 
dit.  Aquosae  valles  Idae  itidem  memorat  Ovid.  Fast.  VI,  lj>  et 
celeberrimam  fontibus  dicit  Met.    II.  218. 


—         2l3         — 

ARGUMENTUM  XXI. 


IVLagnas  hoc  carmen  virtuies  et  colorem  vere 
lyricum  habet ,  sive  sententiarum  conversio- 
nem,  ad  Jxnem  usque  servatam,  copiosamque 
varietatem ,  sive  eloquutionis  ornatum ,  nu- 
merorumqne  spectes  venustatem.  Omnino  hoc 
in  Horatio  quisqne  paullo  acutior  jacile  ob- 
servabit ,  tum  maocime  ab  eo  exquisiiioris  do- 
ctrinae  copias  expromi ,  ubi  cum  viro  docto 
atque  intelligente  agit  ;  qualem  quidem  M. 
Valerium  Messalam  Corvinum  fuisse ,  satis 
constat.  Cf  de  eo  Cic.  ep.  ad  Brut.  i5.  Virg. 
Catal.  XI.  Cir.  5/,.  Tibull.  IV.  1.  Neque  litera- 
rum  solum ,  maxime  poeseos  atque  philoso- 
phiae  laudeflorebat  eximia  ,  sed  et  rebus  pa- 
cebelloque  (c/*.  Tib.  I.  7.  triumphum  ejus  Aqui- 
tanicum  celebrantem')  egregie  gestis  amiciti- 
am  gratiamque  Augusti  promeruerat,  idemque 
cum  Octaviano  Cos.  fuerat  a.  U.  DCCXXIIl. 
Talis  igitur  tantusque  vir  quum  coenam  apud 
Horatium  condixisset,  poeta  laetitiae  sensum, 
quo  penitus  adfectus  erat ,  ita  expromit ,  ut 
veiustum  atque  optimae  notae  Massicum  suum 
in  Messalae  honorem  de  vpterario  descendere 
jubeat.  Facta  hac  sententiarum  conversione 
facile  erat  poetae,  in  vini  laudes  atque  ejfe- 
cta  (Messalae  tamen  habita  ratione  vv.  9.  — 
16.)  excurrere  ;  super  quibus satisjejune  intpp, 
argutari  videas.  Ceterum ,  et  orationis  colo- 
rem  et  sententias  plane  graecas  esse  in  hoc 
carmine ,  ad  argumenti  rationem  aliquantu- 
lum  inflexas,  vix  admonitione  egere  arbitror. 


— -      214      •— 

Adnotaticnej. 


v.  I.  Miram  venuslafem  habet  conversa  arl  amphoram  ora« 
tio ,  cui  artiiiciose  arlmodum  rdijuae  deinceps  sententiae  ad- 
commoda  itur.  Testa  s.  Amphora  rnecum  ,  eorlern  ,  quo  ego,  an- 
no,  L.  Manlio  Torquato ,  et  L.  Aurelio  Cotta  Coss.  (  est  is 
DCLXXXIX,  U.  C.  )  nata ,  docte  et  ornate  pro  ,  quae  vimim  , 
istis  Coss.  natum  ,  recondifura  senas.  Alii  (tamquam  Cruquius 
et  Gesnerus  adeo)  testam  natam  proprie  intelligunt,  formatam 
seilicet  e  terra  figlina,  notatumque  fuisse  in  amphoris  contendunt 
annum,  quo  factae  sinf.  Quod  uti  temere  statui  arbitror ,  ita 
amphorae  aetatem ,  etiamsi  concedas,  quod  tamen  falsissimum 
e»t,  nova  vina  semper  noyis  vasis  fuisse  condifa,  unde  adeo  ea- 
dem  vini ,  quae  amphorae  ,  aetas  exsisteret,  nemo  facile  paulla 
subtilioris  judicii  a  poeta  in  vini  commendanda  vetustate  deaigna- 
tam  exspectct,  qnum  contra  pervnlgatares  sit ,  vini  aetatem  Coss. 
quibus  condebatur,  nomine  amphoris  inscripto,  notatam  fuisse. 
—  2.  Virtntes  et  effecta  vini  pro  bibentium  ingeniis  (  r<j  yptani- 
vmv  yocp  jots  rpoxois  xsi>dvvvTxi  oTvof  juxta  Chaerem.  apud  Stob.  Flor. 
Grot.  p.  8-tO-)  modoque  in  bibenrio  servato  varia  ac  multiplicia 
suaviter  poeta  ita  declarat  ,  ut  ea  ipsa  vino  ingesta  amphoraqne 
oontenta  (quaeadem  imagine  Macedon.  XXI.  4.  (Anal.  Br.  III. 
117.)  v;'dov  vocat  hixcepqs  evSiQV  evtp^avvrit  )  dicat.  Non  agnoseo 
igitur  niagnum  Gesnerum  ,  qui  diversos  vini  effcctus  diversorum, 
quae  deinceps  amphorae  indita  f uerint ,  vinorum,  unias  adeo  ge- 
neris  unum  eundemcpio  apnd  omnes  effectum  esse  vult  ,  ita  qui- 
dem  ,  ut  arnphora  nunc  vinum  habuerit,  quo  in  rixas  homines  in» 
caluerinf,  nunc,  quod  jocos  ,  nunc  ,  quod  soninum  excitaverit  t 
et  sic  porro  ;  qufle  quam  jejuna  sit  ratio  ,  facile  perspicitur,  Sed 
incidit  in  hanc  perversam  opinionem  Gesnerus  r<2  seu-seu,  quod 
neutiquam  urgendum.  Plures  enim  icleas,  animo  occ:irrentes,  ita 
entintiat  poeta  ;  V.  e.  c.  I.  l.  2».  Testa  igitur  gerit ,  continet  que- 
relas ,  quatenna  vinum  inde  hau9tum  homines  querulos  h.  moro- 
503,  asperos ;  jocns ,  quatenus ,  reodice  potum ,  hilares,  atque 
eos  quidem  ,  qui  naturaad  hdaritatem  propensi  sunt  ;  rixamcon. 
tra,  magia  iracugldos,  exasperatos,  ad  istuin  animi  adfectum  na- 
iura  proclives;  insanos  amores ,  amantes,  ut  amore  insauiant ; 
somnum ,  somnolentos  denique  reddit ,  nimis  largiter  hanstum 
nimia  sai    copia.     Verbo  igitur,    vinum,   praeter  generalem  ejua 


—      215       ~ 

vim  nareoticam,   adfectus,    ad  quos  cjuiscjue  natura  propendet , 
prodit,    ( nota  Theognidis:    «nSfof  $'   otvoi  eSeite  v'ov.  cf.  Athen. 
II.  2.)  atcrue  inflammat.     Eadem  fere  enumeratione  vini  virtutes 
exhibet   Evenus  XV.   (  Anal.  Br.  I.  166.  Bxxyov  fjjipov  x\iarov ,    S 
fj.4    zsoXv  ,     yucvjT*    sXxyiaTov,  «0-7-1  Y«{     '0   Au*7)S  xiriof    r,  fj.xv!/\f  e!  Se 
■jro^os  *i/f lio-s/fv  ,    x*sot\xtstxi  ysv  e pwTxt ,    (hocxTi^st    $'  iiTtvat  ysfrovi 
t£  9xvx'tov.  Et  Panyasis  apud  Stob.  tit.  XIX.  p.  101.  Grot.    O?vos 
yxf  *vf!  Taov  smySovioioiv    weixp  eoSXcv ,   xXe^ixxxov ,    *ao"-/io-  «uvo- 
TrvjSoi'    ao/S/Jj.    'Ev    /wev   7«p  S«Ar/)s  /spoi/  yLsfoi ,    xyXx\t\t  Ttf ,    «V  oV 
y.opo/TUwivjs,  *'v  S'  //jts^T/fs  <piXcT-/\Tcf ,    sv  5/  Tf  jwsv  S/if'/)s  (ita  cum 
Wintert  Poet.  min.  p.  459»  legenilum  )   xa/  £oo-<p{oo-uV/)s  «Afysii"/]s  , 
cjuem  locum   (collato  Eubuli  cjuem  dedimus  ad  III.  19.  i5-)  Ho- 
ratio    obversatum    fuisse    vix  dubitem.    Cf.    fragm.  Hesiodi   apud 
Wintert.  p.  115.  Eurip.  Bacch.  279 — 83.  Theogn.  871  sqcj.  — 3. 
Rixas  de  amantium  jurgiis,    inter   vina  obortis  ,  intelligunt  (nt  I. 
13.    11.  cf.    Propert.    III.  6  init.)    verbacjue  et  insanos  amores  , 
explicative   subjungi    autumant  -,    vix  bene.     Nam  et  ra»  seu  nunc 
substituit  poeta,  et  rixa  proprie  sumenda.  Cf.  18.  8»Eurip.  Cycl. 
532.  TIoyfAxi  0  xiyof  AoiSopo  v  r  efiv  QiXst.  —  insanos  vel  perpetuo  ve- 
hementioris  amoris  epitheto    (ita  fj.xivea9xi  et  insanire  «aepissime 
poetis    v.  c.    Theocr.    II.  82.  X.    31.    Virg.   EcL  X.  22.  Unde  et 
Amor  a»<p\oavvt\t  vjiQioTyt  <pfevcxXozsot ,    XpoTtii  Xoyioy.ov  Q.  Mae- 
cio  IX.  3.    (A.  B.  II,  2'38.)   audit)   vel  cjuatenus    vinum  amorem 
insanum  efficit,  auget,  inflammat.  Achill.  Tatius  II.  c.  3.  p.  50. 

*£/>»S    }>S    XXI   A/oVOffoS,    £u'o    filxlol   9soi  ,     ^Vyt\V  XXTXOyoVTSf  SXfJ.xivoV- 

aiv  elt  xvxiayyvTixv  y  d  jjsv  xxiifiv  xvtqv  t»  ovv/jSsi  *vpi ,  0  Hi  tov 
oTvov  vwsxxxVfAX  (ps'p<»v.  Ofvos  7«^  e  fuiTOf  rpocp-t).  Suaviter  hinc  Io- 
ni  apud  Stob.  Flor.  Grot.  p.  449.  vinum  tjSioroi  npozroXot  /5*507. 
SooVnov  st£>Ttav  audit.  Adde  Bacchyl.  XI.  2.  (  Anal.  Br.  I.  i5i.  ) 
KJ*p/Sos  eXnif  xiSCoaei  <pps vxf ,  dvxfj.iyvvy.six  &iovvo!oloi  Sxfotf,  — 
somnum  facilem  ,  vel  cjui  potantibus  obrepit  ,  eos  opprimit ;  vel 
omnino  mollem,  jucundum.  Hesiod.  1.  1.  Oor/s  «5/)v  nHvei  —  — 
$iXs~i  Ss  s  fj.ctX  9  xx  0  f  vnvof.  —  Piam  vocat  testam  ,  respectu  vi- 
ni  ,  cjuod  pium  est  erga  cultores  suos ,  operam  sibi  impensam 
large  remunerando.  Sic  arborem  piam  poeta  recte  dixerit,  cjuse 
pro  cnltura  fructus  benigne  praebet.  Sed  hoc  forte  subtilius  at« 
cjue  longius  petitum  ;  igitur  praestat  h.  1.  accipere  pro,  cjuae  ali- 
truitl  boni  largitur  ,  munifica,  benigna  ;  cjuod  uticjue  in  genere  de 
vino  recte  dici  poterat,    nulla  abusus  ejus  ratione  habita.  Cf.  I. 


—       2l6       -*■ 

18.  Atque  ideo  hand  temere  inter facilem  somnum  hoc  epitheton 
interposuit  poeta.  Possit  etiam  testa  respectu  sui ,  pii  quippe  va- 
tis  vel ,  qnae  sacro  ,  forte  natali  Corvini  die  ebibatur,  pia  adpel- 
lata  videri ;  forte  etiam  graec.  \ipiv  (vitem  sacram  I.  18.  1  )  in 
^nimo  habuit  poeta. 

v.  5.  Ouocunque  nomine  31assicum  servas ,  docta  brcvitate 
pro  ,  cujuscunque  demum  nominis  h.  virtutis,  indnlis  sit ,  qua- 
cunque  demum  vi  polleat  ,  quacunqne  potestate  praeditum  sit  vi- 
num  hoc  Massicum ,  quod  servas ,  in  te  reconditum  habes  ,  sive 
quod  querelas,  sive  jocos  cet.  excitet.  Ita  jam  Acron  expediebat 
bunc  locum:  ,,quocunque  nomine :  ex  omnibus  supra  dictis,  sive 
atl  jocos;  sive  ad  querelas  etc."  Plerique  cum  Schol.  Cruq.  ex- 
plicant,  cujuscunque  Consuiis  nomen  ,  seu  Manlii  ,\  seu  alteri- 
us  ,  inscriptum  geras,  cujuscun([ue  aetatis  sis  ;  insulsa  post  me- 
moratum  versu  1.  Manlii  consulatum  dubitatione ,  ac  sententia. 
Sed  in  hune  errorem  prolapsi  sunt  prava  verbornm  structura 
quoc.  nom  lectum  jungendo :  quum  lecturn  (  docte  prn,  condi- 
tum  ;  nam  uvae  proprie  leguntur)  copia  poetica  rj>  servas  adje- 
ctum  sit.  Neque  vero  audiendi  sunt ,  qui  hos  vini  effectus  cum 
respectu  a  1  amphoram  suam  commemorari  existimant  ,  ita  qui- 
dem ,  ut  Horatius  Massicum  suum  in  convivis,  quos  habiturus  es- 
set ,  quorumque  bene  nosset  ingenia  ,  atque  in  hoc  quidem  que- 
relas,  in  illo  jocos  etc.  excitaturum  praesentiscerct ,  atque  augu- 
raretur ;  quod  vanissimum  atque  satis  indootum  commentum  est, 
Loquitur  enin«  poeta  de  testa  sua  tanquam  de  vino  tn  genere  ; 
quod  vv.  13  —  20.  satis  manifesto  docent.  —  digna  certe  es  mo: 
veri ,  graece ,  quae  movearis,  deripiaris  ex  horreo,  s.  vetera- 
rio  (  ut  V.  13.  6.  Tu  vina  Torauato  roove  consulc  pressa  meo) 
et  ob  vetustatem  vini  (  erat  enim  civciter  XXXUI.  annorum  )  et 
ob  generis  praestantiam  (Massicum  J  die  bono  vel  festo ,  numi- 
ni  cuipiam  sacro  ,  ut  Plaut.  in  Pociulo  :  d:e  bono  Aphrodisiis , 
quem  landat  Neap.  ad  Ovid.  Fast.  I.  72.  Nunc  dicenda  bono 
sunt  bona  verba  die ;  vel  quod  malhn,  fausfo  ,  quo  scilicet 
Messalam  Corvinum  convivam  habeam.  —  7.  8.  Descende  pro- 
rnere ,  graece  prorsus  ,  ut  promas,  reddas  vina  tibi  indila;  sua- 
viter.  Descendere  autem  jube»  amphoram  poeta,  nou  lam  quod 
in  superiore  aedium  parte  reposita  esset ,  quam  quia  parieti  alte 

adrlinata  staret.     Uude   deripere  horreo  ampkoram  III.  28.  7 

Corvino  jubente,   in    honorem    ejus  ;    forte   etiam  hoc  Messala , 


—      217       ~" 

cnm  se  convivam  offerret  Horatio  ,  jocose  pacfus  eraf.—  langui* 
diora  ,    velustate  mitigata  ,  lenia    (III.  29.   2.)  cf.  III.    16.   3.5. 

v.  9.  Jlle ,  cjuamcjvtam  madet ,  penitus  imbibit ,  imbutus  est 
sermonibus  Socraticis ,  philosophia  Socratica ,  te  non  negliget , 
haud  aspemabitur  te  horridus  ,  pro  studiorum  ,  cjuae  tractat  ,  se- 
verirate  ;  ille  ,  utcuncjue  tristis  atcjue  austerus  philosophus,  te  be» 
nigne  habebit  ,  ccmmodum  se  tibi  praebtbit.  Sermones  Socrati- 
cos  universe  de  philosophia  posuit  poeta ,  ut  Socraticam  domum 
I.  29.  14.  Vide  ibi  Not.  Si  autem  sermones  proprie  aecipias,  crit: 
cjuamcjuam  sermonibus  philosopliicis  abundat,  nil  nisi  philosophi- 
am  cr^pat  ;  cjuod  cjuidem  fere  eodem  redit-  Plin.  Epp.  III.  12. 
Veniam  ad  coenam:  sed  -  sit  expedita ,  sit  parca :  Socraticis 
tantum  sermonibus  abundet.  Docte  auUm  Socratica  philosophia 
declaratur  Messalae  philosophandi  disputandicjue  ratio  non  spino- 
sa  illa  atcjue  maledica  ,  cjuae  Nostris  temporibus  grassatur  ,  sed 
modesta,  Atticiuue  lepo»is  salibns  conspersa.  Sermo  enim  J«  quo 
Sorratici  maxime  cxcellebant ,  lenis  erat  minimeque  pertinax  t 
nec  leporem  excludebat ,  juxta  Cic.  Off.  I.  87.  —  madet ,  prae- 
ceptis  philoj-ophicis  pectus,  iis  refertum  ,  locutione  vel  pedestri- 
bus  scriptoribus  familiari  ,  cjua  docti  cujuspiam  artis  aut  scieutiae 
imbuti  vel  tincti  eadem  dicuntur  exornati  ,  ejuscjue  aucta  notio- 
ne.  Sic  Martial.  I.  40.  3.  Decianum  Cecropiae  madidum  Latiae, 
que  Minervae  artibus  et  VII.  96.  2.  Theophilam  Cecropio  rore 
(ita  legerim  pro,  Cecropia  dote)  madentem  ,  et  eod.  lib.  c.  5.1. 
5.  Pompejum  jure  madentem  vocat.  Senec.  ep.  36.  Perseveret —* 
perbibere  liberalia  studia ,  nbn  illa ,  quibus  perfundi  satis  est , 
sed  haec ,  quibus  tingendus  est  animus.  Horridum  severioribus 
studiis,  maxime  philosophicis,  proprium ,  ob  rigidiora  atcjue 
asperiora  philosophorum  vivendi  praecepta.  Hermesianax  apud 
Athen.  XIII.  8.  ozsoaoi  «K\r\fov  (iiov  eoTrjaxVTO  xvSpdmccv,  0*0- 
Xir]v  fA.xiofA.evoi  oofl/jVt  Meleager  XXXVII.  3.  to  sV  6<ppvoi  ppvxyfAx 
cK/]nTpo<p''fov  aoplxt.  Eodem  sensu  hispidum  Platona  vocat  Sidon. 
c.  IX.  233.  mitia  contra  siudia  poetica.  Ma*hl.  ad  Stat.  Silv.IV. 
4.  49-  —  ii-  12.  Etiam  Catonis  virtus ,  tristis  illa  gravitas  ac 
severitas  Catonis  ,  gravissimus  ille  Cato  saepe  mero  caluit ,  in- 
caluit,  SepfAxvSy  0'1'vte,  ab  adfecfu,  pro  ,  largiter  serevino  ingur- 
gitavit,  majoribus  poculis  sese  invitavit  benignius.  Sunt  cjui  Ca- 
tonem  majorem  s.  censorium  cum  Scholl.  intelligant,  adferantcj»e 
in  hanc  rem  e  Plutarchi  Cat.  Mai.  (p.  35I.  E. )  locum,  uui  tameo. 


—        218        — 

nihil  amplius  docet,  ([uam  Catonem  ruri  subinde  lnutius  coenasse, 
(  r,v  $s  xxi  ro  Siinvov  uvtv  ev  «"//>«  Sa.^iXioTspov'  relicjua  enim  , 
tjuae  secjuuntur,  xxl  ovvStriyiv  'ihufws  ov  tos  xxS'  f\Xikixv  /u&iojs 
-/)$Ci  iov  avyyi ve'o3xi ,  xcti  noSstvts  ,  xXXx  xxl  toTj  vsois ,  ad  hilares 
ejus  commodoscjue  mores  potius  cjuam  ad  compofationes  referas. 
Praestat  igitur  ad  Calonem  Uticensem  referre,  cjutm  satis  constat 
provectiore  maxime  aetate,  vino  plus  justo  indulsisse.  At  hoc 
Catonis  junioris  exemplum  negent  satis  aptum  esse  b.  1.  partim 
<juod  notius  ac  recentius  fnerit ,  de  tjuo  tamen  poeta  fando  tan- 
tum  (narratur)  sibi  constarc  dicat;  partim,  cjuod  Messala  parum 
honorifice  cum  illo  Catone  ccmparetur,  tjui  et  tempestiviora  et 
liberiora  convivia  agitaverit,  noctescjue  perpotaverit  J  cjuod  deni- 
<jue  priscus  satis  dure  attjue  insolenter  dicatur  is,  tjui  severis  mo- 
ribus  praeditus  sit.  Sed  hoc  paucis  ita  videbitur  ,  cjuibus  excjuisi- 
tior  hujus  voci»  vis  ignota  esf.  Ita  vera  Catull.  LXIV.  159.  Saeva 
quod  horrebas  prisci  praecepta  parentis  ,  h.  Aegei.  Plura  vid.  ad 
V.  13.  5.  adlata.  Omnino  autem  tjuum  Messalam  poeta  illustri  ali- 
tjuo  exemplo  commonefacere  vellet  ,  vel  gravissimum  virum  haud 
dedecere  liberiorem  compotationem  ;  in  promtu  erat  Cato  noster, 
vir  viui  quidem  adpetentior,  idem  tamen  incredibili,  tjuam  na- 
tura  habebat,  cjuamcjue  perpetua  constantia  corroboraverat ,  gra- 
ritate  (sunt  verba  Cic.  de  Off.  I.  3«.)  consjMcuus ;  adeo  cjuidem, 
ut  hoc  ebrietatis  vitium  in  viva  hac  virtutum  imagine  excusatiua 
haberetur,  ac  paene  honesti  nomen  obtineret.  Atcjue  ita  constan- 
ter  locjuuntur ,  sicubi  mentionem  istius  rei  faciunt ,  veteres  scri- 
ptores.  Seneca  de  Trantju.  cap.  extr.  Catoni  ebrietas  objecta  est : 
facilius  ejficiet ,  quisquis  objecerit ,  hoc  crimen  honestum,  quam 
turpem  Catonem.  Caesarern  cjuocjue  Catonem  ob  hoc  ita  repre- 
hendisse,  ut  laudare.t ,  tradit  Plin.  Epp.  Ilf.  12.  tjuem  locum 
omnir.o  vide  sis.  Adde  Martial.  II.  8Q.  Quod  nimio  gaudes  no- 
stem  producere  vino;  ignosco:  vitium  ,  Gaure,    Catonis  habes. 

v.  i3  sqq.  A  Catone  facilis  ac  plane  naJuralis  transitus  erat 
ad  effccta  vini  in  viris  sese  prodentia  ,  tjui  Catoni  sunt  simillimi, 
h.  vel  natura  graves  attjue  severi ,  vel  continuo  rerum  abstrusa- 
rum  studio  ad  gravitatem  compositi  ,  h.  philosophi,  cjualem  Mes- 
salam  fuisse  vel  e  v.  8-  nostri  carminis  abunde  constat.  Adposi- 
tum  igilur  est ,  cjuod  hoc  potissimum  nomine  poeta  vini  virtutes 
praedicat,  Vinum  tormenta  admovet,  tjuibus  expugnet  ingenium 
durum ,    animi    duritiem  ,   severitatem  ,   morositatem ;  per  cttnse- 


—        2?9        — 

«mens  igitnr  :  vinum  expugnat  ,  vincit  animi  gravitatem  ,  exhilarat 
tristem  uC  morosum  natura  animum.  Doctrinam  poetae  in  enun- 
ti.n d.<  hao  sententia  farile  observe?.  Scilicet  pectus  ,  tjuod  hila- 
Tit.:>:  omnem  aditum  praecludit,  munitum  tjuasi  atcjue  obseptum 
esi  pertinaci  gravit;ite  ,  attjue  austeritate ;  violentia  igitur  opus 
>?*t,  qna  ista  expngnetur  vincatunrue  :  vincitur  autem  plerumcjiie 
(cnm  Vf  rho  ertim  hoo  adv.  jungendum)  admotis  vini  tormentis 
seu  ma.  hinis,  lenibus  illis  ac  blandis  ,  cjuae  ,  etsi  efficacissima  , 
LUnd.i  tamen  vi  sese  pectori  insinuant ,  illudcjue  profligata  gra- 
vitate,  laetum  ,  hilare  ac  jocosum  reddunt.  Geminus  huio  plane 
locus  est  III.  28.  4»  Prome  reconditum  ,  Lyde  strema ,  Caecu- 
bwn ,  mvnitaeque  adhibe  vim  sapientiae ,  arl  tjuem  vide  cjuae 
adnotavimusj  Quotl  si  vero  torrnenta  cum  cjuibusdam  explices 
fb-j.nJ.vovf  ,  admoveri  ea  h.  1.  a  poeta  cogitanda  ad  dnri  ingenii 
frangendam  pertinaciam  (nam  hoc  fere  istis  volunt  effici)  non  au- 
tem  ,  quod  intpp.  \olunt,  ad  explotandos  tentandoscjue  animos  ; 
tjuae  quidem  sententia  ab  h.  I.  plane  aliena  est.  Utramyis  autem 
rationem  amplectari$  ,  idem  sensus  erit.  Ceterum  novam  h.v.  ex- 
jilioandi  viam  ingretsus  est  BentlejiiS,  poetas  respici  existimans, 
tjuorum  ingenium  durum  plerumsjue  et  siccum  ,  ubi  liberiore  vi- 
no  immaduerit ,  facile  ,  fluens  ,  copiosum  fiat  ;  minus  adposite  ad 
sententiarum  nexum  ;  nt  taceam,  injurium  esse  Bentlejum  inpoe- 
tas ,  tjuos  sic  arid;ie  plerumcjue  et  difficilis  venae,  non  sv^sTixovf, 
ronpollentes  inver.tione  et  copia  dicat  ;  et,  si  poetarnm  testimo- 
niis,  quod  faoit,  pugnare  licet,  vinum  ingtnium  qffuscnre  itidem 
evincam  Eubuli  vv.  apnd  Stob.  Flor.  Grot.  p.  658.  (coll.  Athen. 
II.  p.  43.  F« )  o  f**v  o/Vcj  -fifjtfv  to  ppcviiv  1-xiax.oTti,  vSetf  $t  tovs 
wjvovtks  evtiTiKorff  xoisi.  —  Lene ,  virtutis  leniiicae  ,  emollientis3 
suaviter  adjectum  tormentum ,  eleganterque  oppositum  duro  in- 
genio ,  cjuasi  duritia  lenitate  vincatur.  Comparant  intpp.  Bacchy- 
lidea  apnd-  Br.  Anal.  I.  p.  151.  yhvtttl  xvxyxx  atvofAsv*  y.vhitoav 
Si.kn/\ai  Su/woV.  Dulce  tormentum  itidem  pulchre  Voconii  t.*iZ*- 
fiov  vocat  Martial.  VII.  29.  1.  —  ingenium  durum,  de  animi 
natura  difficili,  morosa ,  ut  apud  Terent.  Phorm.  III.  «2.  12.  et 
alios.  — ■  14.  Tu  retegis ,  recludis ,  in  medium  profers  curas  sa- 
pientium  ,  q>i\oo6pwv  fAsksTxf.  quidtjuid  acerrima  meditatione  eX- 
tuderunt ,  nova  ipsorum  de  rebus  divinis  humaniscjue  dogmata  5 
tu  diserlos  facia  philosophos,  tua  ope  philosophorum  nodosao 
truaestiones  ac  disputationes  exsistunt  faciles,  dilucidae  et  copio- 


—         220         — 

sae.  —  consilia ,  fiovhtvy.uTX ,  h.  ^ixvo^fAxrx ,  decreta,  placita 
philesophorum.  Hoc  enim  sensu  liovKtveoSxi,  et  fiovhtvy.x  Platoni 
et  aliis  adhibetur.  Arcana  dicuntur,  quatenus  vino  demum  rete- 
guntur  atcpue  explicantur ;  ornat  adeo  simpliciter.  Ad  sententiam 
poetae  egregie  facit  Chaeremou  apud  Grot.  Excerpt,  p.  849*  T0~* 
^fx-fj.tvois  (oJVos)  TsxfxoKtvx^tTxi  yehwxx,  ooQlxv ,  evfJ.xSi'xv,  tvfior>~ 
Xixv ,  et  Theopomp.  apud.  eund.  p.  555.  c  rpi)f  xpioTov  eoriv  t!s 
tvfiovhixv,  —  jocoso  Lyaeo,  ope  vini,  ad  lusus  ac  jocos  provocan- 
tis.  Ceterum  insulsas  Intpp.  super  his  vv.  alucinationes  tricascjue 
referre  atque  exagitare  nec  vacat,  nec   lubet. 

v.    17.  Nunc  demum  poeta,  liheriorem  campum    nactus  ,  lau- 

des  vini  generatim  exponit,  ad  cjuas  superioribus  vv.  prono  cjuasi 

dveo   deducebatur.    Comparandum    in  primis   cum   h.   1.    Diphili 

ragm.  ab  Athen.  II.  1.  servatum:  a  sxoi  toTs  <p%ovovoi  -poocpthtOTx- 

Tt,    blivVOt  ,  %.x\    OOtp&rrXT   ,    <05    /j$US    T'S     *?,    0T«V     7«*£/V0V  fJ.t''/X     <p{0- 

vtfv  isoitii  fxovos ,  tov  t«s  otppvs  x'i\ovtx  ovfj.nt tStts  ythxv ,  to'v  T 
xoSevi)  toX/auv  t/,  Tov  Ssihov  di^xovv.  Cf.  I.  18.  init.  Epp.  I.  5-  16 
scjcp,  —  17.  spem  reducis ,  sperare  iterum  jubes  mentes  anxias  , 
sollicitos  ,  melioris  sortis  spe  erigis  adilictos.  Spes  jubet  esse  ra- 
tas  Noster  Ep.  laud.  v.  17.  etlV.  12.  10.  Spes  donare  novas 
largus,  —  18.  reducis ,  reparas ,  vires  ,  avSp/  &e  KtKf*.i\u>Ti  fAtvos 
fxeyx  olvos  xs£si.  Homer.  H.  <f.  261.  cjuem  locum  respexit  Macedo- 
nins  c.  XX.  (Anal.  Br.  III.  Il6.)  f^svos  /utfpoxwv  oTv  v  "O/ucvjf os  ttpt^. 
—  addis  cornua ,  cl-ris  animos  ,  spiritus  ,  pauperi,  humili ,  prover- 
biali  locutione  ,  cjua  et  Ovidius  usus  est  A.  A-  I.  238.  Tunc  ve- 
niunt  risus ;  tunc  pauper  cornua  sumit:  tunc  dolor  et  curaet  ru- 
gaque  frontis  abit.  Scilicet  xsfxrx  sy^siv  cf.  Diogenian.  Prov. 
cent.  VII.  8}.  )  dicuntur  audaces  ac  fortes.  Hnde  explicandus  0\i- 
dii  locus  Amor.  III.  11.  5.  domitum  pedibus  calcamus  Amorem, 
venerunt  capiti  cornua  sera  meo.  OTvos ,  inde  dictus  Ioni  apud 
Athen.  II.  1.  «fpo-/7rvous ,  et  Antiphani  apud  Grot.  Excerpt.p.  601. 
cTpaTyjyes  ,  is  fxovos  3v/)roi's  xysi  Tchfjxv.  —  19,  20.  Adeo  quidem, 
ut  ne  potentissimorum  cpidem  hominum  iram  ac  minas  tremat, 
metuat  post  ie ,  vino  tuo  hausto.  (ut  post  vina  I.  18.  5.  )  Jam  po- 
tentissimos  designat  poeta  per  Parthorum  s.  omnino  Orientis  re- 
ges,  cjuos  tiaram,  s.  diadema  apice  munitum  imperii  habuisse  in- 
signe  satis  notum  est.  Cf.  I.  34.  14.  Tum  pro:  non  tremit  reges, 
niagis  tvxpyws  est  ,  regum  apicss ,  majestatem,  potentiam  rcgum, 
Hcjue ,  cjuo  audaciac  notio   mire  exaggeratur  ,  iratorum ;  pro  cjuo 


—         221         •*■» 

docte  ipsi  apiceS  irati  dicuntur.  Paullo  aliter  sententiam  extulit 
Bacchyl.  XI.  9.  (Anal.  Br.  I.  l5J.)  w«a;  S'  xv9tJ)*ois  fxovcifi^osiv 
$oxs7.  — •  neque  horret  arma  enses  militum  in  se  strictos,  auda- 
cter  pugnat;  in  proelia  trudit  inertem  Hostex  Ep.  1.  1.  Macedon. 
XXI.  5.  (Anal.  Br.  III.  117.)  re  in  majus  aucta:  uvtIku  §'  ^fAsTs\oio 
■ssmv  *{<ir»jp*  Avuiov  *otiol  kuvuotduiois  fxufVUfJisvui  s'9s'Ka>.  Ov  rpo- 
p.'a>  Ss  QxKuoouv  a/Jce.?uvoi> ,  ov$s  xsguvvovs  ,  fiiariv  uTuffoi]Tov  Saj- 
cos  s^wv    BiOfJLiov. 

v.  21.  Tecum  suaviter  noctem   traducemus ,  servata  orationis 
conversione  ,  pro,  per  totam  noctem  potabimus.    Exquisite  inver- 
tit  atcpe  exomavit  istam  sententiam  poeta.     Proprium    ac  vulgare 
erat :   Convivium  vino  ,  risu,  jocis  in  serum  noctis  producetur  (uti 
plane    effert  Liv.    XXXIII.  48.  );    pro  hoc  doctius    est ,  vinum  5. 
amphora  producit,  extendit  noctem,  quae  continuatur  per  noctem. 
Quae   forma  est  in   Prop.    IV.  6.    85.  loco  Nostri  simillimo:  Sie 
noctem    patera ,    sic   ducam   carmine ,    donec   injiciat  radios  in 
mea  vina  dies.  Martial.  II.  89.  1.  nimio  gaudes  noctem  produ~ 
cere  vino;  et  Val.  Fl.  1.278«  Thracius  hic  noctem  dulci  testudine 
vates  ecctrahit.  Tum  inversa  ratione  nox  (pro  cjua  h.   1.  lucernae 
sunt  )  et  cjuae  inter  potandum  excitantur,  amores  ,  joci,  decentior 
hilaritas  (cjuae  docte  ad  Liberum  ,    Venefem ,    et  Gratias    refert 
poeta)  amphoram  h.  J.  producere  dicitur.  — •  laeta,  benevola,pro» 
pitia.  Vid.  ad  I.  2.4«  <*.    Adde  luculentum  Theocriti  locum  VII. 
156.  prave,  ut  multa  istius  poetae  ,  intellectum,  u  Ssy  ysKuoui ,  h. 
laeta  ,  prOpitia  sit,  SouyfjtuTu  xul  (jluximvus  sv   ufApoTs'oyoiv  s^oiou^ 
Ceres.  —  22.  segnes  solvere ,  graece ,  ad  solvendum ,    cjuae  diffi- 
culter,  omnino  non  solvunt  nodum,    nexum,  mutuo  amplexu  haud 
divelluntur ,  Xu^itss  ovgvyiui ,  Eurip.  Hippol.  1147.  Miserrime  su- 
per  hac  ovgvyiot,  convivis  adcommodanda  ,  argutari  quosdam  cum 
Baxtero  videas.  —  93.  Lucernarum  in  conviviis   nocturnis  solen- 
nis  mentio.  Vid.   I.    27.  6.  III.  8.  -~\-   —  vivae ,  lucentes,  Kv^vos 
<piKuy\v*vos    Meleag.   LXVl.  A.  Br.  I.   2o.  Contra  occidentes  lu. 
cernae  Petron.  c.  XXII.  —  24.  ustjue  ad  solis  ortum.   Jon.    Chius 
apud  Schol.  Aristoph.  Eifr{v  835-  forte  in  eadem  ie  :   'AoToy  ^o- 

CPOITXV  UGTSgU    p.tlWfAlV  ,     OtsKlOV    KsVKO*TS gtiytH    *gZ$p0fJI.0V> 


W\W\W>WVW!» 


-*        222        — 

ARGUMENTUM  XXI I. 


JS e  nngcis  antiquas ,  quas  bene  muJtas  snper 
consilio  poetae  consecrationisqne  causa  (■ . 
iiere  interpretes,  referendo  novis  fioc  epigram- 
matium  nugamentis  implicem  ,  ( quod  bono 
Jano  accidisse  existimo ,  in  felici  amicae  Ho- 
ratii  puerperio  adnuntialo  hoc  carmen  effu- 
sum  statuenti)  scitis  sit  monere  ,  poeiam  ifi 
graeco  aliqno  epigrammate  ,  quod  nativa  re- 
nustate  ipsi  praeplacnisset ,  verttndo  Jusisse9 
cum  eoque  certasse  videri.  JSeque  temere  hoc 
statui ,  facile  largicntur  ii ,  qiii  mutta  adhuc 
Jiujus  generis  epigrammata  in  Anthologiis 
graecis exstare  meminerinl.  Invocationem  nu- 
minis  sequitur  consecratio  ,   pervulgaio  ntore. 

Adnotationes. 

v.  1.  De  invocatione  munerum^ue  Dianae  propriomm  a4  pri- 
icorum  hymnorum  modulum  facta  enprratione  \id.  Ar^um.  c.  X, 
Montium  custos  nemorumoue ,  f,  KXTsyeis  ifeou  JpuuoJc ,  ei\'j.<pt\- 
(bokf  ,  ciiXvA  »n  Orphiois  in  Dian.  35.  10.  Declaratur  Diana  ve- 
natrix  ,  oi^eaipoiTos ,  iyforifi^  ;  res  nota  ;  vid.  ad  I.  <2l.  5.  Ande 
Carm.  Sec.  >•  —  Virgo  j  rxp3s'i/os  simpliriter  dicta  Diana  ,  ob 
perpetuam  ipsi  a  Iove  concejsam  nxj>9:iir,v;  vi<I.  I,  12.  22.  et 
Hom.  H.  in  Ven.  init.  —  2.  3.  Ilithyia.  AuAis ,  exnudis  (  v.  ad 
I.  2.  27.)  praesto  es  vocata  ,  precib-.is,  ut  ad^is  ,  implorafa  ,  ar- 
cessita  Ae  praesenti  Deae  auxilio  cape.  Noster  V.  f,.  5.  si  vocata 
■partubus  Lucina  veris  adfuit.ThtocT.  XVII.  60.  e\Sx  yx?  ¥.]>ei- 
Svixv  i fl  &o  x  t  o  f\voi?c*vov  'Avr/yoia? ,  3oy«'r/)j  /5s6*p  iwsV*  vSi- 
veooiv,\  H  5s  0/  sifAiveovax  r  «fiffraro,  *aXS'  x^a  f«Vrov  v«- 
Svvlxv  KXTeyive  fAshc*v  Callim.  H.  in  \)e\.  J32.  xdhei  ftoiov  F.ihei- 
Svixv  ,  et  H.  in  Dian  2«.  oteiyoiv  x.%  tu^iveaai  yvvx'i<es  Ttitfy.sixi 
xaheovai  (iot)So'ov.  Ipsa  enim  mannm  obstetriciam  parturientibuS 
praestaie  credita.    Minus  igitur  adcurate  vocata  pro  invocata  cu- 


—        223        — 

piunt  nonnulli.  Ter  cujus  opem  puellae  itcTam  iterumque ,  h. 
enixe  exposcunt,  ingravescentibus  partus  doloribus.  Mire  argu- 
tantur  intpp.  super  hoc  ternario  numero.  —  laborantes  utero  ijlo- 
yooroxovous ,  partus  doloribus  correptas.  Ovid.  Amor.  II.  13.  18« 
Tuque  laborantes  utero  miserata  puellas ,  —  lenis  ades ,  preci- 
busque  meis  fave ,  llithyia.  Unde  ipsa  dicta  /woyoffroxof ,  veluti 
Theocr.  XXVII.  29.  puellas ,  nuptas ,  *oup/S/«s  akoxpvs',  noto  lo- 
cmendi  usu.  —  adimis  leto  ,  morti  eripis  ,  e  praesentissimo  vitaa 
discrimine  incolumes  praestas  ;  unde  eadem  Dea  dicta  aooTsipxt 
opifera  cet.  —  Diva  triformis  TfifJiofpos  (  Lycophr.  1176. )  terge- 
mina  (  Virg.  Aen.  IV.  .  5.  11).  qua  imagine  varias  ac  diversas 
ejusdeifl  numinis  potestates  ac  vires  per  naturam  diditas,  diver- 
sisque  anni  temporibus  proditas  priscus  Orphicorum  sermo  com- 
plectebalur.  Splendide  hanc  Hecates  potentiam  descriptam  vide 
apnd  Hesiod.  Theog.  ^\\.  sqq. 

v.  5.  Tua ,  sacra  tibi  esto  pinus ,  villae  mae  imminens ,  ad- 
stans  ;  sed  alterum  praeclare  de  procera  arbore.  Argutantur intpp. 
in  consilio  poetae  ,  quod  pinum  Dianae  consecret,  causamuue 
vel  ab  Iside  vel  a  Cybele  •  quas  easdem  cum  Diana  inepte  sta- 
tuunt  ,  quibusque  pious  sacra  fuerit,  arcessunt.  Si  omnino  ra- 
tio  reddi  debeat,  equidem  eam  a  Diana  nemorum  custode  v.  1. 
repetierim.  —  6.  Consecrationi  sacrum  votivum  subjicit  poeta  , 
verrem  quotaunis  sub  ista  pinu  immolandum.  —  per  exactos  an. 
nos ,  finito,  quovis  anno,  quotannis.  —  laeius  ,  libens,  e  voven- 
di  formula.  Virg.  Aen.  VIII.  268.  Ex  illo  celebratus  honos ,  lae- 
tique  minores  servavere  diem  et  moX  279.  omnes  in  mensaxxx  lae- 
ti  libant  divosque  precantur ;  et  saepius  alibi.  —  quam  verris 
sanguinem  donem ,  subter  quam  verrem  immolabo,  nihil  ampli* 
us.  De  adfuso  radici  pinus  sanguine  eogitant ;  temere  ,  arbitror. 
—  obliquum  medttantis  ictum ,  exquisite  pro  annui  ;  plane  ut 
III.  13.  4-  Cuifrons  turgida  cornibus  primis  —  proelia  destinat 
Hesiodeo  omatu,  Scut  Herc.  386.  oioj  $'  iv  ft^aays  ojsor  ^aTisw&s 
jrpoiSVffSsc/  Kxxpos  %ctvXt'j$tA)v  tpoovssi  3  v  fj.  a>  IfJOffc  s  a  a  a  3  ct  t 
uvSpxoi  3/)pf0ry<J/,  9yt/si  Ss  ts  Ksvkov  oS'vtx  $  0  %  fxca  3 5  is.  Ictum 
obiiquum  med.  oblique  iotus  spargere  gestit ,  $o%(j.os  v-ioon  (  Ho- 
mer  II.  XII.  148)  in  latus  iras  frangit  (Stat,  Theb.  VIII. 5^S>) 
e  natura  aprorurrs 


—        224        — 

AR  G  UMENTUM  XXIII. 


\J ptime  eos  staiuere  arbitror  ,  qui  poetam 
graeco  quopiam ,  ut  ita  dicam  ,  fonte  prolu- 
tnm  ad  tractandum  hoc  argumentum  acces- 
sisse  existimant.  Egregie  tamen  illud  intex- 
iis  Romanis  ideis  ita  exornavil  nobililavit- 
que  Horatius ,  ut  admodum  exiguam  inventi- 
onis  laudem  poetae  graeco  reliquerit.  Corri- 
git  hoc  carmine  poeta  meticulosam  rusticarum 
mulierum  ,  quae  sacra  in  agris  procurarent , 
religionem  ,  quotidianis  sacrijiciis  ,  iisque  pro 
facultate  lautioribus ,  Deorum  pacem  expo- 
scentium  i  monetque  exiguis  donis  ,  noviliuiii 
diebus  oblatis,  agrorum  nbertatem  gregumque 
fecunditatem  abunde  a  Diis  posse  redimi.  Inde 
defertur  ad  auream  senientiam  :  Deos  non  tam 
sacrificii  sumtus ,  quam  pium  offerentis  ani- 
mum  spectare.  Mirifcum  hoc  carmen  lenoci- 
nium  habet  a  sententiarum  veritate  alque  sim- 
plicitate  ,  orationisqne  qitaesita  quidem  ,  non 
adfectata  tamen,  elegantia.  Si  risum  quaeris, 
adfatim  tibi  propinabunt  intpp.  super  hujus 
carminis  consilio  argutiae. 

Adnotationes. 

v.  1—4.  Egregie  exornatur  vulgaris  ssntentia  :  Satis  propi. 
tios  tibi  Deos  reddideris  ,  si  termi  sacrificio,  at  pia  puracrue  nleii» 
te  oblato,  eos  venereris.  Si  tuleris,  sustuleris  coelo,  ad  coelum, 
manus  supinas,v*Tixs.  (uxTizoyx.Tci  xeipiiv  Aeschyl.  Prom.  V.  1004. 
docte  comparat  Boeltiq.  )  expansis  jpalmis  ;  cjui  solennis  olim  pre- 
cantium  habitus  erat.  Nota  Homerica  ,  £«)>*«  ivtt^ffv  t  %sfj  Ifi" 
yttv  tls  otSp«v»v.  Vide  Lambin.  et  Torr.  Adde  Aristaenet.  II.  2. 
Vj.oi»  npooavoirii'viiv    xi  %&?(»   —  Luna  nascenie ,    nova,  novilunii 


—        225        ~ 

die,  ijuem  saerum  habehat  agrestis  superstitio.  Adposius  eit 
Catonis  locus,  cruem  laudat  Torrent.  de  R.  K.  143.  Kalendis 
__  _  coronum  in  Jhcum  indat ;  per  eosclemque  dies  Lari  fami- 
liari  pro  copia  supplicet.  Nam  a<l  Kalendas  veteriiin  more  na- 
scentem  Lunam  referri  debere,  etsi  Horatii  tempore  anni  Juli- 
ani  cursus  receplus  esset ,  bene  idem  Torr.  monet ,  unde  rhen< 
strua  tura  ,  antiquo  Lari  reddifa  vocat  T>!>  I.  3.  34«  i)e  re  eii- 
am  Acron  ad  h.  1.  ,,Solent  rustioae'-  muUeres  in  initio  prinyse 
lunae  preces  coelo  effundere."  Cujus  «uperstitionis  cau.sa  a  v'\  , 
quam  lunae  in  rerum  e  terra  provenientiu  h  ubereatem  adsignarent, 
rep^tenda  vicletur.  Dicta  inde  <seht,vrt  ovyijw/p*,  peqiKXftos  Orpiw 
H.  Ylll.  5.  —  3.  placaris ,  sacrum  feeeris  ,  noto  loquendi  nsu. 
—  horna,  »'ja/x,  hornotina/r//i)'<? ,  frugum  ptimitiis,  diis  agresti- 
bus  offerri  solitis  -,  quibus  Lares  villaticos  accensendos  e-se  ,  da- 
bitari  nequit.  —  Forci  Laribus  immolandi  fretpaens  mentio  apud 
vetere*.  Tibull.  I.  10.  26.  Hostia  erit  plena  rustica  jorcus  ha- 
ra.  ISoster  II.  3»  i<">5.  Uude  Lares  domestioos  grundules  dicros 
censet  Arnob.  I.  19.  —  avida  e  natura  animalis.  Ovitl.  Fast.  I. 
349-  Prima  Ceres  avidae  gacisa   est  sanguine  /  orcae. 

5  —  8-  Docte  enumerat  mala  atque  calamit&tes  ,  q'iae  ita  f  - 
cile  propulsentur.   Nam    precum    formula  tam  augemiae  rei  quam 
avertendae  calamitatis  rationrm  habebat',    tixxi  lis  exstat  apnd  Ca- 
ton.  c  14» •  Te precor.  ut  tu  morbos,  riduertatt-m  vastitudmem- 
que?  calumitates ,  intemperiasqve  prohibess/s,  clfendas,  averrun- 
cesque  ;  utique  tu  fruges ,  frumenta  ,    vineta  ,  virgultcique  gran- 
dire ,  beneque    evenire  snas.  —   Fecunda  vitis  non  sentiet  Afri- 
cum  pest.    concisa   brevitate    pro  ,    vinea  fecunda   erit ,  largus  vi« 
tium  proventus  erif,  nulla  ab  Airico  peste  s.   noxa   illata.  Africns 
S.  Auster  cum    omnino    nocens  (II.     14.  15.)  tum  maxime  vit  ! 
infestus.  Pallad.  II.  13.  Plagam  coeli  spectare  debet  locis  frigidis 
meridianam  ,    calidis    septentrionalem ,  tepidis    orientem;  si  ta- 
men  Austros   vel  JEuros  regio    non  habeat  inimicos..  —  sentiet  , 
experietur,   adjecta   tlamni    notione ,    ut  III.  27.  11.  IV.  4.  25.  et 
IV.  6.  3.  et  saepius  alibi.  —  6.  Nec  robigo    segetom  sterilem,  in 
fecuntlam   reddet ,   laedef.    Unum    genus    sterilitatis  posnif ,    t 
cp.am  poeta.   De   rubigins   docte   dispicif  Roeltig.   ad  h.  I.  autnu 
vide.    Fiebant  tleae    Rubigini    sacra  ,    ne  virides  herbas  torreret  . 
Cotum.  X.  342.  Etiain  ad  grandinem  avertendum  Senec.  Quu.  N 
XV.  6.  7.  Exquisite  ipsa  rubigo  stcrilis  dicitur,  qaae   >eg  stei  \  ■ 

II.  8an&.  P 


*•        226        — 

rilcm  f.ieit.  —  aut  variat  tJ  wc,  quod  bis  posucrat  poeta  ,  moM 
Kostro  familiari. —  duhes  alumni ,  hoedi  et  agni,  cum  delecta 
(v.  ad  III.  18.  3.)  pro  universG  gregibus.  Calo  1.  1.  pastores  pe- 
Qttaque  salva  servassis.  Feturfc  enim  auctnmni  trmpore  morbis 
maxime  obnoxia.  Cf.  I.  17.  4-  dulces  tenelli  perpetuo  epithetd 
(Lucret.  II.  1158.  Jpsa  dcdit  dulces  fetus  ct  pabula  l.ieta.  Virg. 
Ge.  HI.  178«  dulces  nati ,  de  vitulis)  juventae  proprio,  Cf.  I. 
16.  a3>  A.Iii  vernas  ,  SpixTovt  ,  intelligunt  ,  c|uibusct>rn  liidant  c!  - 
mini  ,  nnde  dulces;  minus  adcommodate  acl  relicpua.  Vide  omni. 
no  ad  III.  »8-  4-  — 8«  lempus  grave  ,  nocivum,  insalubre  ,  ffro- 
pter  pluvias,  vento s  (I,  17.  4,)  h.  Austrum  (per  auclumnos  cor- 
poribus  metuendum  II.  14.  16.).  Similitcr  graves  auras  dixit 
Ovid.  Met.  VII.  557.  gravem  Auciumnum  Noster  Serm.  II. 6.  19. 
grave  coelum  Sueton.  Tib.  36.  —  pomifero  anno  excpuisitiori  StrU- 
ctura  rro  aiini  h.  partis  anni  ,  pomiferi  Auctumni. 

v.  9.  Pro  copia  enim  (ut  Caio  1.  1.  ait )  si  Supplices ,  abunde 
Diis  satisfactum  erit.  Aliter  habet,  iri  sacrificiis  publicis  a  Ponti- 
fice  pro  universi  populi  salute  parandis.  Sententiam  banc  ita  in- 
versam:  lautiores  victimas  pontifex  mactabit,  vide  quomodo  ex- 
brnarit  poeta.  Fictima,  pecora,  Diis  devota,  destinata  (uris  ser. 
vata  ut  Virg.  Ge.HL  159.)  ,  quae  pascuntur  saginantur  in  Algi. 
do  ,  Lalii  monte  nivali ,  praealto  ,  ac  saltuoso  ;  inter  quercus  et 
ilices  docte  porcos  sacres  (uti  Plautus  eos  indigitat  Menaechm. 
II.  2.  16.  cf.  Varro  II.  1.  20.)  et  Albanae  herbeie ,  pascua  c.-irrvi 
Aibam  longam  (ftnitima  herha  eadem  forte  innuit  Jnven.  XII.  12.) 
bovz  .'imos  designant.  —  crescit,  nutritur,  adolescii.  In  Falia- 
cis  aliquandb  pastos  fuisr-e  co^as  ex  Ovid.  ex  P.  IV.  8.  39-  Agnam 
que  tam  lacte.11  (in  privato  sacro )  quam  grandne  pasta  Falisco 
victlma  (in  publico  sacrifieio)  Tarpejos  inficit  icia  focos.  —  12. 
j  ;.  Istam  convenit  tingere ,  madefacere  cervice ,  sangaine 
vice  ebulliente,  secures  ponlif.  h.  a  pontificibus  mactari.  I 
ornatus  ratio  in  Propert.  IV.  1.  111.  Idtm  Agamemnoniae  fer- 
rum  cervice  puellae  tinccit ;  et  in  Inscriptione  apnd  Gruter.  p. 
95.2Ir.scr.  IV.  Lampsacios  melior  non  irnbuet  hostia \  cultros , 
qua:n  venist  nostra  viclima  caesa  manu,  .Adde  Carpurn.  Eci.  V; 
27.  Vnlgariotem  ornatum  ',  ararn  victimae  sanguine  tingeTe  adht- 
buit  Catull.  XIX.  16.  et  Virg.  Eci.  I.  8.  qui  priimun  occurnt 
apud  Eurip.  Iphiq.  T.  40.'J.  sv3x  Koipx  ^tursyysi    /3.»,uoi,s. 

vt  13.  Observa  doctanuduarnni  sentc-ntiarum  complfcxionem  , 


—        227        — 

tta  disjungendam  :  Nihil  attinet,  ovSfy  ■npoo/ixti,  nilul  neces«e  est, 
minirne  consentaneum  est ,  te  istos  imitari :  satis  erit,  abunde 
Deos  ventrata  eris  ,  corona  tpsis  oblata.  Tentare  quaesite  pro  , 
placare,  projiitios  tihi  reddere  velle,  multa  caede  bidentium  , 
docte  pTo  ,  multarum  ovium  caede ,  multas  oves  immolando.  — 
coronantem  ,  dummodo  corones  deos  parvos  ,  exigua  Larium  si- 
mulacra  ,  s  rto  e  rore  rri.  et  myrto  plexo  ;  ex  more.  Plaut.  Aulnl. 
II-  8-14-  Nunc  tusculum  cmi  et  hasce  coronas Jloreas,  haec  im'm 
ponentur  in  foco  riostro  Lari.  Cf.  ejusd,  Com.  prol.  24.  Juvemil. 
IX.  137.  colore  e  No<tro  ducto:  O  parri  nostrique  Lares ,  quos 
ture  mi.tufo  ,  aut  farre  ,  et  tenui  solco  e.vorare  corona.  Adde 
ejusd.  XII.  87,  scjcj.  Absolvi  autem  corona  oblata  sacrificium  pu- 
tandum  ;  cjuod  prave  alii  de  adparatu  ejns  interpretantur.  Vulga- 
rem  ac  simplirem  roionam  arguunt  ros  marihus,  A//3«v&>t<?  ,  et 
myrtus  fragilis  ,  (ut  fragilis  cera  Juven.  XII.  88.  )  adeocjue  te- 
nera,  coronis  ne^tendis  aptissiuia.  Aliter  fragiles  laurus  adpellat 
Virg.  F.cl.    VIII.  gii 

v  17  —  2  .  Sententia  satis  expedita  ,  atcjue  ab  Ovid.  ex 
Pont.  IV.  8-  V).  40.  elecanter  ita  expressa  ;  Nec ,  quae  de  parva 
Dis  pauper  libat  acerra ,  tura  minus  ,  grandi  quam  data  lance% 
valent ,  Diis  piam  mentem  magis  cjuam  sacriticior  jm  sumtus  re- 
apicientibns  ;  sed  impeditior  ejus  enuntiatio.  Duas  fere  coneilian- 
dorum  inter  se  verborum  rationes  iniri  videas.  Altera,  quam  me- 
lioris  not.ie  intpp.  sequuntur ,  cst  :  Si  pia  mente  Deos  veneraris, 
sumtuosa  hostia  (in  recto  casti)  sacrificinm  sumtuosum  non  blai." 
dius  ,  non  magis  mollivit ,  mollire  solet  (dopiaTws)  placat  Pena- 
tes  aversos ,  iratos,  ad  reconciliandam  eorum  gratinm  valef, 
quam  far  pium  et  mica  *c.  salis,  h  mola  salsa,  tenuissinmm 
sacrificium.  Haec  qnidem  simplioior  ratio ,  Horatio  baud  omnirio 
indigna.  Doctior  tamen  ac  cjuaesitior  baec  altera  :  manns,  si , 
cjuae  itnmunis  sc.  a  srelere,  *a£afa,  aram  tangit,  Deos  venera- 
tura ,  illa  non  blandior  mollivit ,  extjuisite  pro,  non  magis  emoi- 
lit  ,  propitios  reddit  Penates  av.  sum.tuosd  hosiia,  si  sumtuosum 
offerat  sacnim,  quam  f  rre  cet.  si  tenue  ;  ciuod  docta  inversio- 
ne  ,  ad  Phidyles  animura  ,  buic  superstitioni  adligatum  ,  adcoin- 
modata,  est  pro :  manus  pii  hominis  aeijue  mola  salsa  ac  lautio 
re  sacrificio  litat,  mentem  puram  adferas  neCesse  est,  si  sacru  1 
tuum  cjualecuncjue  Diis  gratum  esse  cupis.  Sed  duvam  durioiis 
inreuii  homines  ii>lam  rationem  crepant,  cjuod  nuilus  wcleo;  certe 

P    2 


—        228        — 

lutilia  ac  nullim  plane  momenti  sunt ,  quae  ei  opponunlur.  In 
aitera  contra  ratione  horridi  cjuid,  ex  meo  quidem  sensu ,  atque 
ambigai  intst.  Nam  si  sumtuosa  hostia  pro  subjecto,  ut  Gram- 
matici  loquuntur .  habetur ,  poeta  haecce  voluisse  vidcri  possit, 
BUmtaosam  hostiam  deos  quidem  placare  posse  (qualicunque  ma- 
nu  oblatam )  idem  tamen  dii  hominis  tenue  sacrum  etiicere, 
quod  contra  poetae  et  vett.  yvi^v  est.  Philem.  III.  1.  (  Gnorn- 
lir.  p.  194.  )  rfm  S/  Svoiatv  wfoatps gmv ,  rxCfwv  ye  *ky,3os'  i\  if{- 
Qtnv ,  —  —  ivvouv  voui&i  tov  9sov  kchSiotxvxi  ,  nsnKitvr\T  ixstvos. 
—  —  3cw  Sf  3is  S/«  t/Aooi  Zitxioi  w .  ixr,  Kzpxpcs  un>  rxis  x\u~ 
y.voiv  ls  Tfi  xuf$ia.  Cf.  Eurip.  in  Danae  ,  apud  Steb.  Grot.  p.  391. 
Immunem  manum  esse  iyvqv ,  puram ,  docet  contextus  ratio. 
Bentl.  tamen  manum  vacuam  intelligit,  accepto  insuper  si  pro 
etsi.  tar  plum,  pio  animo  oblatum  et  salis  mica  saliens  in igne, 
crepifans.  Tibnll.  III.  4.  lo.  Farre  pio  placant  et  saliente  sale. 
Ad  serter.ti am  idem  IV.  1,  14.  i5.  Parvaaue  Coelestes  placavit 
mica;  nec  illis  semper  inaurato  taurus  cadit  hostia  cjrnu.  Cf. 
Ovid.  II.  Tnst,  75. 


>  W>  WN  W% 


ARGUMENTUM  XXIF. 

W\W\  VW  VVi.  wxvw 

IS obilissimo  incensus  adfcclu  poeia  insecta- 
lur  lioc  carmine  luxuin  seculi  sui  perditissi- 
rnum  ,  et ,  quae  inde  necessario  ejcsistit ,  ava- 
ritiam,  omuium  scelerum  ac  ma/efciorum 
malremfecundissimam,  pestemque  reipub/icae 
teterrimam.  (Juae  mala  ,  in  summum  a/iquan- 
do  discrimen  civitatem  adductut  a ,  ut  ab  ea 
prohibeantur ,  scelerurn  licentiam  severissime 
vindicandam .  sce/erumque  causas  ,  luxum  et 
habendi  cnpiditatern ,  tol/endas  atquc  exstir- 
tandax  esse  graviter  monet.  U t  aulem  pauper- 
ati    Itanos   suus  reddatur  ,    sicque  virt uti  ite- 


—         229        — 

rum  locus  pafeai ,  hoc  ita  de.mnm  effici  posse 
contendit ,  si  prava  animis  eximatur  opinio , 
docealurque ,  divitias  neminem  beatum  ejfice- 
re .  continentiam  contra  atque  frugalitatem 
maximiim  ad  vitam  hene  beateque  agendam 
momeniiim  esse  ;  id  quod  Scylliarum  Getarum- 
que  exemplo  poeta  ostendit.  Excellit  hoc  car- 
meji  sententiarum  sublimium  ubertate  ,  elo- 
quutionis  dignitate  ac  vi ,  numerorumqne  de~ 
lecia  gravitate.  Ediscant  illnd  juvenes  ,  qui- 
bus  esl  i  n  c  o  c  t  um  g  e  ne  r  o  s  o  p  e  c  l  u  s  h  o- 
ne  s  t  o. 

Arlnotfttiones.  \ 

v.  i  —  8.  Ii  ,  oui  beati  vnlgo  eensentur,  haud  immnnes  sunt 
a  fatali  moriendi  necessitate  ,  maximeque  mortis  metu  anguntur. 
Vulgarem  har.e,  Nostroque  saepius  (v.  c.  I.  4«  *£•  II.  l8.  17  840/. 
■III.  1.  9.  sqq.)  tractatam  sententiam  vide ,  quibus  coloribus  adum- 
brarit  hoc  loco,  nobilitaveritque  felix  Horatiani  ingenii  nbertas  ! 
Primum  felicitatis,  quani  quidem  vulgus  adpellat ,  notionem  uno 
ejns  genere  descriptam  exhibet,  idque  divitiarum  possessione  am- 
plissima;  tum  has  speciatim  sensu  Romano  ,  h.  ab  ea  parte  de- 
clarat,  qua eas  potissimum  perditissimus  Romanorum  luxus  osten- 
deret ,  atque  profunderet ,  in  quo  quidem  svufyeix  est  ;  denique 
miram  sententiae  Ss/isr/jrx  adjicit  poeta  ,  oratione  ad  profligatae 
hujus  luxuriae  hominem  conversa  ,  fere  ut  II.  18.  17.  Jam  ge- 
neralis  se-ntentia:  utcunque  divitiis  abundes  ,  licet  ditissimus  sis, 
vividior  sub  sensus  cadit,  per  comparationein  cxposita:  liCet  opu- 
Jentior  sis  thesauris  Ar.  ,  quod  ornate  et  docte  dictum  pro  ,  li- 
cet  opes  Arabum  thesauris  majores  teneas,  duitiis  Arabas  an- 
tecellas.  De  beatis  Arabum  gazis  v.  ad  I.  29.  1.  —  intactis , 
integris,  quos  nondum  hostilis  manus  attigit ,  expilavit ;  auget  igi- 
tur  opulentiae  notionem.  Nota  autem  satis  Romanorum  Arabiae 
felicis  potiundae  atque  exspoliandae,  quamquam  parum  felici 
cum  succ^ssu  facta ,  tentamina  (v.  Argum.  Carm.  29.  L.  L);  un- 
de  ip«a  Arabia  intacta  audit  Propert.  II.  8.  2o.  —  India  divitiis 
suis ,  quaestuosissima  pretiosarum  mercium   exportatione  comj;a- 


—        23Q        — 

raiis,  aurique  venis  itidem  celebratissima. —  3.  Licet  Tyrrhenum. 

omne,  rhare  inferum  ,  quam  longe  Italiam  alhnt ,  et  Apulicum  , 

superamj  caementis ,  insanis  substractionibus,  qmbus  villasmag- 

nifitas   inaedifices,    oecupeti  onmino    pro  ,  iicet  ntramque ,  quam 

longe  protenditur,  Ilaliae  oram  praelexas  villis  tuis.   De   qua  Ko- 

manorura  insania  vid.  ad  II.  «8.  20.  III.  l.  63.    Occupatur    mare 

villis,  ih   (iuo  primum   eae   exstruuntur  ,    proprie  igitur  accipien- 

dum  b.  I.    Mare    Hudriaticum    poeta  Apulicum  dixit,  quod  Apu- 

liam  attingit ;    omnino    ad   totam    superam   Italtae    oram  spectat , 

Siquidem  Tyrrheno  oppositum.  —  5   —  8-    Apodosis :    tamen  ,  si 

tatalis  hora  instat ,  si  fatum  jubet,  nihil  est,  quod  te  a  morte  li- 

beret.    Docle  et    antiquo  sermone    hoc  extulit  poeta.  Fatum   h.  1. 

ert  Nccessitus  'Afay*vj,   M'//'p«,  quatenus  omnia  ei    subjecta  sunt, 

nemb  illud    effugere    potrst.    Deeiarandae    hujns    potentiae  atque 

Lmmutabtlitatis  q.msa  tribuuntur  ei  cluvi ,  ftrmttat  s   ac    violentiae 

symbola,  (vid.  ad  I.  35.   18-)  idqne»  adamantini ,  durissimae  ma- 

teriae.  Ita  x<pv<rx  y./,Ssx  nxvroSxr.xv  jiovkxv  x  $  x /a  xv  r  i'v  x  1  s  xtp- 

y.  1  o  1  v  ATjx    v$xivscr3xi  dicta  Sophocli    in  fr.   Phaedr,    apud  Stob. 

Flor.  Grot.  p.  133.   et  Necessitatis  fjKxitxr/)  rs    y.u.)   rJ  etytiarpov  e% 

dSxpxvrps  apud  Platon.  de  Rep.  X.  p.  762.  E.  Jam  qui  Necessita- 

tis   s.  Fa<i  violentiam  experitur  ,  in  quo  vim   sttam  exserit ,  hnnc, 

servata,  animataque  Symboltca  ratione  ,  elavis  adigit,  lia  fixutn  te- 

net,  nt    ne    elabi     queat ,     idque    Summis  vtrlicibus ,    in  summd 

vertice  eos  defigendo.  AlUgandi  i^itar  notio  primana    atque    uni- 

ca  subest   huic   imagini ,  qua   quktem  ro  xpv<rov ,  fatum  inevitabi- 

le    designatur»    Ita  ivSsSsoBxi  iviyxy  vel   tferod.  I.  XI.  quo  etiani 

SpeCtant  Homerira  :  Zetis  p.s  y-syx  KfiwS/ii   xr-p  s' v  i  S  y)  n  s    /bxfiiy. 

Ii.  /.  18.   Unde  et  Sfffjwooj  xpCxrovf  ivxyx-p  trihuit  Eitrip.   Alc.  Qj/» 

et  giu /y.xrx.  Idetn  Ipltifi'  ^-«  443.  De  effectu  autem  ,  quem  clavus 

p<  r  carput   adact  s  prod'ioat  ,  poetam  nec  cocitasse  ,    nec  cogitare 

potoisse    h-   1. ,    quum  Nece6sitatem  a   mort-    diversam  (hducal , 

quis  non  videt?  Plu.imi  tamen  intpp.    itnmemores  prorsus  symbo- 

1-icae  rationis,  prisciq  Je  sermonis  indolis  ,  foeda  scilicet   rei  ima- 

gine ,    carnificinaque ,    lir-et  tlomanis  plane    incoghita.,    ofiensi    ih 

alia  omnia,  quantumvis  absona,  longeque   petita ,  discedunt,  qui- 

bus  rem  ad  sensus  quidem  suos  atroeissimam  lenire  student.  Da- 

cer.  vertices  interpretatur  culmina    villaruhr  sumtuosaram  ,    (e.  v, 

3.  4.)  quas  cum  adeat  Necessitas,  clavosque  inibi   defigat,   eartm- 

dem  dominum  metu  ac  morte  corripi  ;  q.tod  ihsulsum   phantasrq* 


idem  vatis  rommodum  atque  praedarum  rm^t.  Languida  ntque 
obscura  Bentlejc  ratio  est ,  sutnmos  vertices  de  clavorum  capitj- 
]>:ts  accipientis,  oniissa  plane  re,  cui  infiganfur.  Alii  in  ii<;dem 
eogitftni  res  oxcelsas,  earnm  cnlmina  s.  apices,  euihus  fortuna 
magna  et  excelsa  declaretur.  Speciosum  sane  hor.  Enimvero  ,  si 
pensiculatius  excutias  ,  imaginem  inde  vagam  ,  nullique  plane  rei 
Aclstriciam  prodire  videas,  quam  tarr.cn  certam  speeialibus  truip 
pe  coloribus  abnmhratam  ,  dedit  Horatius.  Ouodsi  gcneratim  di- 
xisset,  Neoessitatem  exce'sa  unaevis  domare  ,  sibi  subjicere ,  sa- 
ne  ,  uucd  dispiicere  posset,  nou  esset.  Sed  clavis  agit  hoc  loco  ; 
res  ad?o  cogit  are  v^ce.sse  est ,  sensibus  subjectas;  unde  magriam 
fsTtunam  ,  remota  translatione,  haud  intelligi  posse,  facile  patet, 
Fao  vero  vertices  «int  excelsa  montium  ,  doinuum,  quibus  fortu- 
na  splencUda  significetur:  montium.  sane  aut  domuum.  Necessit» 
clavis  adactarum  imago  nescio  qnid  monslri  alit,  alligandi  vincien- 
dique  ,  quae  symbolicae  hnic  actioni  subest,  uotione  plane  ila 
neglecta  ,  ac  deperdita,  et  omnina  sententia ,  quam  yolirnt  esse 
hanc  :  siuuidem  s.  quum  (ita  enim  si  accipiunt)  neque  splendidis» 
sima  fortuna  a  Fari  potentia  irnmunHl  sit,  parum  commode  collo- 
oata    atque    adnexa   videtnr.    Ceterum    rniXTv^v  ava.yKV\v  Orphei   H. 

III.  lo.  huc  voeabat  Gesn.  nescio  quam  bene-  Rectius  huc 
trahas  mpvwhiTt,v  'Avqyiixv  Pind.  in  fragm.  p.  94-  —  7>  8.  Mortem 
r  id  erlagies.  JMeluni  instanti»  mortis  h.  I.  intellige ,  non  gene- 
ratitrt,  curas  ,  tristitiam  ,  ut  fere  volunt.  Laqueis  retibns,  Mors 
implioat  horaines,  satis  anttqna  notione.  Apollon,  Rh.  I.  lQ35*rqV 
i)  ydp  3c'uis  o-jzsot  «X-jj«/  dvYirdtii'  ■ssoLvt'/\  $£  wsji  fJL-d* 
'.•  u  n  e  —  t  y.  r  y  t  s  (>  x  o  5.  Stat.  Silv.  V.  155.  furvae  miseram  cir- 
ctim  undique  Leti  vallavere  plagae.Ow  quidem  figmento  itidem 
OXT0V  atque  xhvrov  designafur.  Unde  et  7$  A/'*y)  \xaxvsi  et 
i.'.r>  tribuuntur,  veluti  Aeschyl.  Agam.  1622.  vid.  Valken»  acl  He- 
rod.  p.  545. 

v.  9  sc/q.  Quid?  quod  ne  felices  quidcm  habendi  sunt  in  am- 
plissima  fotluna  constttnti,  quandoquidem  cupiditatibus  continno 
vexantur,  qtubus  explendis  intenti  per  omnia  scelerum  fiagitiorum- 
que  gtassatntur  genera  ;  unde-,  perversis,  quibus  continetur  civilas 
moribus  nulloque  amplius  vtrtuti  statuto  pretio ,  rei  ip?i  publicae 
damna  infligunfur  fnnestissima.  Praeclare  hanc  sententiam  poeta 
COntrario  St  ,  tharum  Getarun^cjv.e,  in  paupertatc  nihil  alienum  con- 

jntium  sicque  meliust  beatius,  viventium  exemplo   propo- 


—         232        — 

nit  atqne  illustrat.  Celchratissima  Scytharum  moderatio,  alieni- 
que  abstinentia  apnd  veterns,  unde  eosdem  Smxiotxtovs  oiv3f>cixoos 
adpellat  Homer,  II.  XIII.  6.  Landant  et  Strab.  VII.  p.  4^2=  Justin. 
II.  2.  Ammian.  XXII.  6.  Magnarn  autem  tvxfytictv  h.  1.  habet 
comparatio,  i:i  qua  rulnssimus  populnfl  ab  inculto  superatur.  Cam- 
pcstres  ,  qui  in  ;iperto  rampo  vivunt ,  errantes  ,  vagi  ,  perpetu© 
Scytharum  cpifhelo.  Intelligendi  h.  1.  Scythae  ytwf yo) ,  uti  He- 
rod.  IV,  is  adpellat,  diversi  a  Nomadibus ,  ulteTius  versus  Ori- 
cntem  habitanfibuS.  —  io.  Quibus  plaustrum  instar  domus  est  , 
qui  re  ac  famiiia  plaustris  imposita  vagam  vitam  ducunt.  Expres- 
sit  Horatius  grnerum  epithefon  ,  «M«.f  o/3/oi ,  «/uafo/<o/,  Scvthis  a 
eonsuptb  hoc  vivemli  more  (unde  rite)  proprium.  UKetTiHt  oriyus 
«»'  ivxvxkoif  iiyois  vurat  Aeschyl.  Prom.  V.  715.  Erant  enim  ma- 
palia  cannis  consuta  coriisrjue  tecta.  Valer.  Flacc  VI.  79.  sqq. 
plauslris  ad  proelia  cunctas  Coraletae  (Thraciae  populus,  pro 
O'io  Noster  Getas  habet)  traxere  inanus :  ibi  sutilis  illis  et  do- 
muS ,  et  crtido  residens  sitb  vellere  conjux.  De  Scythis  Justin. 
].  I.  U.xores  liberosaue  secum  in  plaustris  vehunt,  quibus,  coriis 
imhrium  hiemisque  caitsa  teciis  ,  pro  domibus  utuntur.  —  n, 
Getae  ,  Thraciae  populus,  eadem  ,  qua  Scythae  ,  victuS  simpli- 
oitate,  morumque  integritate  notus  5  unde  rigidi ,  moribus  rigidis, 
oppositi  Romanis  ,  luxu  effeminatis.  Ita  rigidi  Sabini  Epp.  II,  1, 
25.  Alii  tamen  ad  regionis,  quam  incolunt,  frigus  cum  Porphyr. 
trahunt. 

V.  12  sqq.  Utrique  huic  populo  jugera  immetata  sunt,  terram 
rotunt  haud  in  ju^era  descriptam,  nullis  limitibus  distinctam,  sed 
coromnnem ;  unde  cadern  fruges  Uberas  Msfert  profert ,  praebet, 
qnae  ad  omnes  pertinent,  nuliius  proprias.  Docte  duo  haec  com- 
mata  conjunxit  poeta.  Agrorum  inter  vcteranos  ab  Octaviano  fa- 
ctam  divisionem  respici  atque  designari  h.  1.  opinabatur  Burm.  de 
Yrctig.  Rom.  I.  p.  6.  mcn;'nte  Ro^ttig.  ad  h.  1.  qui  satis  quidern 
nriposite  Nostri  Serm.  H  2.  1 1 5.  metatum  b.  inter  veteranos  di- 
visum  ageUum  laurlat  (ad'le  Vaier.  Caionis  Dir.  41;.  Pertica  quae 
nostros  metata  est  impia  agellos  ,  et  Propert.  IV.  1.  130.)  sed 
tiingj  omninO  insarlflm  diritum  Romanerum  ,  latifund'a  sna  per 
longinquns  tractiis  povrigendi  putem  libidinem.  Ita  graviter  oppo- 
ni  sentias  Scvibis  omnia  in  medium  qaaerentibus  Ri.manorum  po- 
trntiorcs  ,  vel  mari  ,  quo  latiores  privatao  ipsorum  tiant  possessio- 
nes ,    di-lrahentes.    Et    Ccrerem   copia   poetiaa    adjectum.  —  14. 


—       233        — 

Nec  cultura  ejusdem  agri  ipsis  placet ,  est  t  longior  annua,  anno 
longins,  sedem  quippe  qaotannis  mutantibus.  Alternis  igitur  ,  seu 
pluribus  potius  an>'is  institutum  inter  eos  ut  agri  cessarent,  sic- 
.  que  reficerentur,  stercorationis  usu  ipsis  ignoto.  Nonnulli  h.  v. 
ad  sqq.  trahunt ,  hoc  sensu :  Alternis  agriculturam  exercent,  ita 
ut  qui  hoc  anno  agris  colendis  vncaverint,  altero  quiescant.  Sed 
Jiaec  vix  commode  e  verbis  elicias.  Multo  impeditior  autem  illo- 
rum  ratio  ,  qui  Scythis  non  plus  quaeri,  quam  quantum  nni  anno 
sufficiat,  poefam  voluisse  existimant- 

v.  15.  16.  Agriculturae  haecce  inter  eos  constat  ratio,  ut  vi» 
cissim  opus  ruri  faciant ,  ita  quidem  ,  ut  ii ,  qui  hoc  anno  illurl 
coluerint  ,  inseqtienti  immunes  ab  opere  sint  ,  aliis  ipsorum  vices? 
snbeuntibus.  IJos  vicarios  adpellat  poeta  ,  qui  vices  laborum  an-' 
nuas  suscijiiunt  ,  aequali  sorte,  aeque  in  eos  laboris  devoluta  par- 
te,  aequali  laboris  portione,,  sicque  recreant  defunctum  laboribus  r 
vacationem  iis  dando  ,  ipsis  snccedendo.  Ceterum  totum  lmnc  de 
Scythis  ac  Getis  locum  inde  a  v.  ]2.  insigniter  illustrant,  qtfae  drt 
Suevis  tradit  Caesar  B.  G.  IV.  l.  jam  a  Lamhino  la«datus  :  Cen- 
ium  p<gos  habere  dicuntur  ,  e  quibus  quotannis  singula  millia 
armatorum  bellandi  causa  educunt.  Reliqui ,  qui  domi  manse^ 
rint ,  se  atque  illos  a'unt,  Hi  rursus  anno  post  in  armis  sunt ; 
illi  domi  remanent.  Sic  neque  agricultura  ,  nec  ratio  atque  usuS 
belli  intermittiiur,  Sdd  privati  ac  separati  agri  apud  eos  nihil 
est ,  neque  longius  anno  remunere  uno  in  loco  incolendi  causa 
licet,  \  • 

v.  17  sqq,  Laudjta  Scytharum  simplici  vitae  ratione  ac  conti- 
nentia  ad  morum ,  uui  istbac  nitnntur ,  integritatem  progreditur 
poeta  ,  ita  quidem  ,  ut  semper  Romauum  populum  avarum  illum 
ac  luxu  perrlitum,  eundemque  scelerum ,  imle  propullulantium , 
infamia  laborantem  in  oculis  ferat,  notetque.  Illic  mulier  ,  no- 
verca  temperat  docte  pro ,  miscct  pocula ,  bibendum  praebet , 
priv.  matre  carentibus ,  orbatis  ;  innocens  ,  sine  noxa ,  ita  ut 
ne  noceat  ipsis  non  veneno  inlicit  pocola  ,  quae  privignis  parat, 
w\\  aj>ud  nos  iieii  adsolet.  Doctior  haee  poetaque  dignior  ratio» 
prae  altera  nimis  pedestri ,  qua  temperat  priv.  explicant ,  parcifc 
)is ,  non  saevit  in  eos.  Tum  hoc  potissimum  maleficii  genera 
novercas  in  aitiquitate  traductas  docet  vel  Ovidii  Met.  I.  \C,i. 
Lurid.i  terrlhilds  miscent  aconita  nocercae.  Adde  Virgil.  Ge.  II. 
128.    ClaiidUn.  XV.   173.  —  19.  20.   Dotis  ibi  in  deltgenda  uxore 


—       234       — 

milla  babetur  ratio.  Pro  hoc,  quod  fcre  sroidit  in  matrimonio 
dotis  acquirendae  caus.i  inito,  poeta  :  ibi  non  regit ,  in  pole- 
sl.ite  habtt  virum  conjux  dotata  ,  dote  freta  \  nam  quae  indotata 
est ,  ea  in  pntestate  est  viri ;  dotatae  martant  et  malo  ct  dam- 
no  viros ,  uti  Plautus  ait  Aul.  HI.  5.  60.  Idem'  Meri.  V.  2.  16. 
Ita  isthaec  solent  ,  quac  viros  suhservire  sibi  postulant  ,  dote 
fr^tae  ,  feroceSm  Lauaarit  et  ejnsd.  Asin.  I.  1.  74.  slrqtsntum  a.c- 
i,  dote  imperium  vendidi.  —  nec  nit.  fid.  adultero  ,  ribn  im- 
periosa  r.c  superba  esi  erga  rmritum  adulteri  fiducia,  vel  ama- 
foris  adversus  rhatiti  injurias  praesidio  tutata.  Ita  multo  gravior 
acl  notanrlam  morum,  qui  Romam  irivasissent,  corruptelam  exsi- 
stit  sententia,  quam  si  explices,  non  alienum  amorem  expetit. 
JSHtido ,  ad  totum  habitum  refer,  qrio  feminae  phieere  stuclet 
adulter. 

v.  21  —  24.  Casfhas  ac  probifas  uxoris  magnae  instar  dotis 
apud  eos  aestimatur.  Virtus  parentum  ,  cujus  semina  in  liberos 
propsgari  creciita.  Vid.  arl  I"\r.  4«  -9«  AdpositeEurip.  Arcivjl.fr. 
XX.  i  v  Tols  rixvcis  yi.p  7]  g  e r  -ij  riv  e  vy  e  v »  v  sviXafis'  k  fi  e  fa a mv 
T  eori  hAobj  i'oa  7 «  y.  0  u  et  Antip.  Thess.  XLVI.  (  Anil. 
Br.  II.  Ul.J  YlxpSsve —  io%i  ovve^yov  ^Xxxirnv.  qv  X'  7>ty  tis  vfxi-. 
V*/ov  ,  '-'\  voc/'dos  j)3f«  «)]Tj«!  XC'107*  <pvX*aoe  ■&  o  o  e  1  nfo'ixci 
ft  ?/3«  /  or«  t  jj  v.  Ad  verba  ac  sententiam  totius  loci  insignifer  f;>. 
cit  Hipponactis  fr.  apvid  Stob.  Flor.  Grof.  p.  305.  dignum  itteo, 
quod  hic  atiponatur  :  yi.y.os  xf*TiaroS  ea-riv  dvSpl  aip^ovi ,  rpowov 
yvvuikuS  ffltioTov  evSov  Xuy.fidveiv.  v.vxi\  yd%  -}\  n  p  0  1  jj  oi  r.  i  ecv 
ow^si  pv  vr,:  ootis  5'  uTpvQepov  Tjjv  ybVeiiK  uysi  ?.cefiiv  ,  evvepyov 
oZx.:s  xv  r\  $  e  o  ss  0  i  v  r)  s  (  non  dotcita  regit  virum  )  exsi  evvovv  ', 
(Lnlxiuv  (certo  foedere  )  sis  'x*xvrx  rov  fhiov ,  et  Plautina  illa: 
(  Amphitr.  II.  c.  209.)  Non\  ego  illam  mihi dotem  duco  esse  , 
quae  dos  dicitur  :  sed  pudiciliam  ,  et  pudorem  ,  et  sedatum  cu- 
pidinem ,  Dcum  metum  cet.  Adiie  cjusd.  Aulul.  II.  2.  61.  Dum- 
rncdo  morata  rectevenict,  dotata  est  satis.  ■—  Castitas  metuens 
a?:crius  liri.  y.hhoTpltv  ,  quae  tangi  se  non  sinit  (metuitque  tan- 
gi  III.  11.  10.  )  ab  alio  viro,  cruae  corigressum  fugit ,  abhorretab 
alieno  viro  ,  certo  foedi're  matrimonii,  dum  sancte  servat  foerlus 
cum  marito  initum.  —  24.  Et ,  porro,  dotis  loco  habetur  tC  ne- 
fas  peccare  ,  quod  uxores  nefas\  summum  flagitium  existimant , 
peccire  ,  fidem  marito  datafn  fallere,  (  vid.  ad  III.  7.  19.  )  adu'.- 
icram   ficri.  —  aut  pretium  emori  ,  potest  esse  ,  aut  ,    si  pecca- 


—       U35       — 

vint,  preiium  /xitf3o?,  wo/v-ij  statnta  est  mori ,  mortis  supplicium. 
Sed  parum  adposita  est  haeo  ratio  ad  relicpxa.  Legem  enim  de 
^dulteriis  quomolo  uxor  dolis  loco  marito  adferat  ?  Igitur  prae. 
stat  altera:  dotis  loco  est,  quod  vretium  putant,  in  pretio  habent, 
puloherrimum  exi  timant ,  a>nori,  mortem  potius  subire ,  quam 
dedecus  illud  pati ;  intentatqra  v-i  illatum  flagitium  morte  volun- 
tnna  redimunt.  K-<Aoi/  y  «OTo3aiu7i' ,  nglv  docvxrco  &p«iv  x?ioV , 
Anax.mdrides  apud  Grot.  F.xc^rjit.  p.  i4">.  Ita  Phaedra  ffo^povouo-* 
apwd  Senec  Hippol.  1189.  mortern  adpellat  pudoris  maxirnum 
laesi  dtcus. 

v.  25  —  ^2.    Exposita  Srythnmm  in  pauperie  sua  continentia 
mormnque   integritate,  adumbrataque  hnc  modo  graviterque  nota- 
ta  Romanorum  eiTreni  opum  constipandarum    cupiditate  ,  enataque 
inde  niorum  corruptela,  satis  cor.sentaneum  erat,  ut  remedia  poe- 
ta  .  patriae  amantissimus ,  sollieite  circumspiceret,  quibus  obviam 
irotur   malis  ,  inde  in  remp.  redundnntibus,  enmque  misere  adfli- 
gentibus.    Ac  horura  quidem  e.iuaae  q'tum  a  subversa  disciplina  an- 
tiqna  repetendae  sint,  de  hac  restitueuda  primo  loco  cogituri  opor- 
tpre  :    restitui   aufem    non    posse ,    nisi   scelerum    licentia  tollatur , 
severeque    puniatur.    Quum    ex  Suetonio   satis  constet,  Augustum 
jn    morum    Iegumque,     quarum    p<  rpctuum    recepisset     rsgimen 
(Octav.  c.  XXVII.  extr.  )  ,  paullo  severius    instituta  emendatione 
ac  retractatione  adeo    subinde  offendisse  ,    ut  eas  prae  tumultu  re- 
cusantium    perfc-rre    non   pntuerit  ;   admodum  probahile  est  ,   poe- 
tam  hac  sententiarum  conversione  Aucusto  gratificari  voluisse  ha- 
ptenus,  ut  gravissimis  sancitarum   ab  eo  sanciendarumque   legum 
causis  propositts  ipsorum  civium  atqne   rei  adeo  publicae  salutem 
in  comprobandis  iis   ohservandirque  verti    ostenderet.    —    "5-    26„ 
Magnam  ad  conciliandos  rVogustb,  de  emendandia    moribus   cegi- 
tawtis  civium  animos  eiaf/fav  habct  generatim    proposita    senten- 
tia  ,    qua    urum   tantum  poeta  ,  imde  rtip.    salos    sperari   possit  , 
dari    -ig-"ificat    remediutn  ,    quo    onines    uti  cpoifeat,  qni  causam 
reipubhcae  s-uscepturi  sint.   Quisquis ,  qiicunque  e  republica  •*<«?- 
l.jre ,    pemtis   abolere    yolet   impids ,    mutuas  civium  caedes ,  et 
rabiem   civicam  ,  fnrorem  civilem,  b  ,-lla  civilia.  Speciatim    haec 
pro  calamitalibus  universis  ,   quas  morts  corrupti    civitati  inllixe- 
rint ,   commemorat  poeta,  tarquam   reip     funestissima.    Orie;inem 
a_utem  bellorum  civilinm  maxime  ab    insano ,     qui     Romam    cum 
divitiis  invaserat,  luxu  ,  praeda  rapmisq-ie  fovendo,    repetendam 


—      236       — 

esse,  facile  perspicitur.  Rem  diserte  exponit  Lucan.  I.  158  — 
182.  Qui  igitar  bella  civilia  exstinda  cuperet,  horum  semina,  lu- 
xus  et  avaritia,  ei  opprimenda  erant.  —  27.  Duo  haec  commata  : 
Si  Patrifl  augusto  nomine  adpellnri ,  statuasque  sibi  erigi  cupiat , 
virle  quo  artificio  poeta  conjunxent-  Si  quaeret,  hoc  adsequi  ve- 
lit,  ut  statuis  urbium  ,  per  urbes  ,  per  terrarum  orbem  adeo  , 
<jua  habitatur  ,  in  honorem  ejns  ponenclis  ,  splendidlssimum  Pa- 
tris  nomen  subscribatur ,  basi  inscribatur  ;  quod  docte  ac  magni- 
fice  est  pro  :  si  optinie  de  republica  mereri  velit.  Hos  enim  ho- 
nores  non  nisi  optime  de  patria  meritis  viris  obtigisse  satis  con- 
stat.  Alii  jnngunt,  Pater  urbium ,  quae  sane  ratio  et  simplicis- 
sima  est  et  satis  proba ,  modo  intelligas  patrem ,  sospitatorem 
ac  conservatorem  urbium  totius  habitati  orbis,  quem  imperio 
complexus  videri  volebat  populus  Romanus  ,  nec  vero  de  urbe 
Roma,  cujus  quidem  respectu  Romulus  Ovid.  Fast.  III.  72.  Do- 
mitianus  Statio  audit  Siiv.  III.  4.  48.  Pater  inclytus  orbis,  Altera 
tamen  ratio  et  doctiorvidetur  et  magnificentior  ;  et  vero  etiam  proba- 
bilior  ob  sqq.Quum  enim  post  mortemdemumhos  honores  virnm,qui 
hoc  in  se  recioiat,  sperare  jubeat,  valde  adposita  putanda  est  haec  au- 
Rusta  Patri?,  tanquam  Divi,  adpellatio,  defunctis  Impp.inter  Deos 
relatis,  deinceps  tribui  solita.  Vid.  Spanhem.  de  V.  Num.  Diss.  XII. 
28-  Is  audeat ,  quam  praeclare  pro ,  sibi  sumat,  inde  proce- 
dat ,  ut  cet.  Habet  enim  adjunctam  notionem  difficullatis  susci- 
piendi  laboris ,  tum  quanta  animi  virtute  talem  virum  praeditum 
esse  oporteat ,  qui  reip.  causam  cum  plurimorum  invidia  atque 
offensione  suscipere  velit  ,  egregie  declarat.  Is  refrenet  ,  severis- 
simis  iegibus  atque  inslitutis  compescat,  coerceat  (ut  IV.  1.5.  10. 
de  Aitgusto  ,  rectum  evaganti  frena  licentiae  inieeit  :  ubi  vide 
notata)  indomitam  ,  effrenatnm  morum  licentiam.  —  30.  Clarus 
futurus,  unde  summam  nominis  claritatem,  famam  consequatur 
apud  postgenitos ,  posteros  ,  to'Jj  o's/<r«,  y.;ri ,  ytyivVi\fAivo£s  (v. 
ad  I.  28.  31.),  unde  adeo  sibi  immortalitatem  paret.  —  Quate- 
nus  ,  quandoquidtm  virtutcm  ,  virum  probum,  pairiae  saluti  pro- 
snicientjm  odimus  ,  invidia  prosequimur,  carpimus,  mcritis  cjus 
detrahimus,  incolumcm ,  dum  yivit,  supersit-s,  praesens  est  ; 
suhlatam  autem  eja  oculis ,  mortuum  tali  praeditum  virtute,  cnjus 
splendorem  oculi  hand  ferre  poterant,  quaerimus,  desideramiis, 
laudamus,  colimus,  veneramnr.  Quacrere,  ut  Gr.  jJVjmiV,  desi- 
j  ,r;„  persejni,  Stat.  Achiil.   I.  2|0.  Martial,  V.  iO.  5.  Sic  vete- 


—      237    — 

rcm  ingrati  Pompeji  quaerimus  umbram:  et  saepius  alibi.  — -  in. 
vidi  praesenti  virtuti ,  irtgrati.  Docte  hoc  poeta  ad  posterius  corn- 
ma  retulit.  Arl  serfentiam  j.octa  Mimnerm.  Ail.  (Anal.  Br.  I.  6l.) 
Sftvol  y«t  «v^pi  hxvti;  cey.tv  cuxAff?  Zxvri  <p9ovrta«i  xscr9»vovT»  V 
*'ivio*i.  Paullo  aliter  instiuxit  eam  Seneca  de  Benef.  IV.  30.  pe^ 
tito  tamen  e  Nosiro  orationis  colore:  Hoc  debemus virtutibus , 
ut  non  praesenies  solum  ilias,  sed  etiam  ablatas  e  conspectu  co- 
larnw,  Adposite  quoque  laudant  Vellei.  1T.  92.  Praesentia  invi- 
dia ,  prastsrita  veneratione  persequimur ;  his  nos  obrui ,  illisin- 
strui  credimus.  Adde  Sophocl.  Ai.  973.  Epp.  II.  1«  pr.  et  14. 

v.  33.  Omnes  de  corruptis  civitatis  moribus  conquerimur,  ne- 
que  tamen  remedia  pati  possumus.  Queritnoniae ,  querelae  nibil 
profciunt ,  profuturae  sunt,  nisi  culpa  ,  flagitia ,  scelera  suppli- 
cio ,  atrocissimis  poenis  recidantur  ,  compesc.intur  ,  luantur  -..1- 
dicentnr.  Acerbitas  enim  (Gell.  XX,  1.  extr.  )  ulciscendi  male- 
Jicii ,  bene  o  \>ue  caute  vivendi  disciplina  est.  Reciduntur  vulne- 
ra ,  quae  molleni  manum  respwint ,  quae  non  nisi  ferro  adhibito 
sanantur.  Pulchre  Cic.  Or.  CatU-  II.  5.  Quae  sanari  poterunt , 
quacunque  raiione  sanabo  ;  quae  resecanda  erunt,  non  patiar  ad 
civitatis  perniciem  manere.  Notissima  Ovidii  :  immedicabile  vul- 
nus  ense  recidendurc  ,  ne  pars  sincera  trahatur.  Respicit  autem 
poeta  leges  ab  Augnsto  paullo  severius  retractatas  sancitasque  , 
quas  non  nisi  ade/nta  lenitave  parie  poenarum  (Suet.  Aug.  34.) 
perferre  potuerat.  —  35-  Enimvero  ,  quid  ip«ae  hae  leges  profi- 
ciunt  ,  vanae  eae  atque  inntiles  ,  sine  moribus  ,  absque  morum 
antiquu  norma,  sine  paupertate  ac  parsimonia,  nisi  mores  legibus 
obnoxii  sint,  sublata  luxuria  atcjue  avaritia,  rjuae  fidem  (Sallusf, 
Cat.  X.)  probitatem  ,  ceterasque  artes  bonas  subvertit ;  pro  his 
superbiam ,  crudelitatem,  deos  negligere ,  omnia  venalia  habert 
edocet.  Sententi.im  egrepie  illnstrant  Plautina  fTrin.  I\r.  3.  55.)  : 
Nunc  mores  nihil  faciunt ,  quod  licet ,  nisi  quod  lulet.  Ambitia 
jam  more  sancta  est ,  iibera  est  a  hgibus  :  petere  honorem  pra 
Jlagitio  ,  morejit,  CH.  moreni  improbum,  St.  mores  leges  per- 
duxernnt  jani  in  potestatem  suam  ,  rnagis  quis  sunt  obnoaiosi  _, 
quam  parentcs  liberis.  Juvenal.  XIV.  177.  quae  reverentia  legum 
quis  metus  aut  pudor  eit  unquam  properantis  avari  ?  Petron.  c 
XIV.  Quid  faciant  leges  ,  ubi  sota  pecunia  regnat.  —  36.  Si> •  -. 
Si  insatiabilis  lucri  cupirlo  animos  hominum  vexat,  adeo  quidem, 
ut   ejv»    explendae  causa   maximas  aerumaas   tolsrent,  ipstwfqHq 


—      238       — 

vitae  pericula  arleant,  Pro  hoc  «peoial;m  poeta:  »i   metcator  lu-cri 
causa  torridam  frigidamque  Zonam  (quas  inaccessas  inhabi.tabiles* 
que  antiqua    ferehat    opihio)  tentat,  penetrat,  ae,  maria  trajicit  ? 
Jam  Zona    tprrjda  ciocto   declaratnr  parte   mujidi ,    terrae  tractu 
\ncluso ,    qui    circumfusus,    pppletus  e.«l  fertiAis   sohv  calorioiis } 
qui  adt-o  ferventissimus  est.  Potest  et  accipi:  pavs  inclusa,  clau- 
sa  sc-   horrjimbus,   invia,    inacv  essa  propter  ftri  id<>s    nimios    cido- 
i  es ,  Solis    aestum.   Sed  praestat   prior  fatio.   Lucan.   V.    24.    l''el 
plaga  uua  torrens ,  claususuue  vapprihus  axis,  nec  patitur  noctcs 
( <  L    Senec.    rkrc.    Oet.    1363.*)    nec  ialouos  cresvere  soles.   !  ra- 
tosthenes  de  eadem  :   i\  c?£    pia.  yla$ xpi)  ts  xal  etssupoi   oTov    epvSpi)  , 
tuna  corusco    semrcr    sole    ruhcns   Virg.  pe.    I.   ?34-  )  xuroro/u/i ■■■1 
•pf\o'/u.oT<Jiv     ebii    ;«    fAolftotv  e«s'    «yrr,v    xsxA'£Ui<t)v    o.kt7vss  xnSepeet 
■nfVtOoooaiv.  Zona  frigjda  h.   !.   est  latus  mundi,   rci;io,  JJoreae  fni* 
titna  ,    jjlii^a    Borealis,    cjuani  niics  continuo    gelu  solo  duratae  , 
induratae,    cjuae    nuncjuam    sole    resolvunturj    adtouue  pcpetoae 
tegunt ,    ciuae    acieo    semper  ffigqre  riget.  Hoc  tatneg  neuuacrnaru 
abigit  arcet  a  scse  ,  absterret  niercutorein ,  (joo  minui    ad  ea  lo- 
ca  accedat.  —  ^o.  Si  navitae ,    mercatores-  cullidi ,  rallida    arte  , 
ravigandi  peritia  ,  tlexteritate  ,  vincuht ,  domant,    sibi  snhjiciunt 
aequora  horrida,  aspera  fluctibus,  n>ar<-  ]  rocellosum,   si  vel  pro-; 
celloso  mari  navigant  ?  Ita  locuni  si  ac<  ipias,  mnlto  efficacior  erit 
ad  lucri    sitim    castigandam.   Callidos    alii  nautas    dictos   volurtt, 
quorum  ingenia  lucri  cwpido  acuat,  in  divittis  parandis  fraudulen- 
to.%  falsos,  minas  adcommodate  h.I.  — -42.S1  divitiaehonori  sunt,  pau- 
peries  coi.t.-a  magnumopprobrium  probro  halvta,  atque  ic'eo  qua*« 
vis,  quantnfhvis  scelesta/afc/, ad  iacinora  cjuaevi*  instigar,  quo  bonue 
illa    mentis  sc.tor   (  Feiron.   c.    8J . )  abigatuT  atque  propulsetur? 
Sallnst.  Cat.  XII.   Postquam  divitiae  iiiiisori  esse  coepere,  et  eas 
'gloria  ,  imperium  ,  potentia  sequebatur  ;  hebescere    virtus,  p.'u- 
pertas   profiro   haberi ,    innocentia  pro  malivoleniia  ducl  coej.it. 
J^i'1/r  ex  divitiis  jdventutefn  luscuria   atque  avsritia,    cum   su- 
perbia  invus&re\    rapere ,  consumer.el  sua  parvi  pendert  ,  aliena 
cupcre;  pudorem,  pudicitiam,  divina  atque  humana  promiseua , 
nihil pensi  atque  moderati  habere,  Pauprrics,  facultates  medi  :ae*f 
lortuuae  niediocrilas' ea  ,  unde  );.;rce  a<     sobrie    livihir,    a<<c\"    in 
maxinio    antiquitus  honore    constifuta  ,  (unde  Plaut.  Trin.  IV.  3'« 
21.     Utinarn    vcteres   tnotes ,    veteres    parsimoniae    majori  honori 
e«sen*     ruitrn    ir-    ■.*    rnaii.)     nu'-t,  corrunti     civitatis  mbribuS, 


tfespecta   ac   inolesta,    adeo  cjuidem,  ut  talis  conditionift  rtomines) 

miseros   se   atque   omnium'  rerum  egenos ,    cruibua  luxuriosis  esse 

non  liceai,   qiterantuv.    Hinc  acuto    cum  judicio  paupertati  poeta 

egestatis  nuiionem  indait,  et,  cjuae  h-.TJus  proj>ria  erant,  in  illam 

transtulit.    Jgestas    enim   quidvis  irnperat ,  ut  rem  Planti  verbis. 

(  Asin.    lir.  3.  8««)    elocjnar;    pro  cjuo    doctius  poeta:  ijuidvis  et 

facere  et,  pati,  h.  rd    quaevis  4  cjuantumvis    scelesta  facienda ,  et 

ad  cjuaevis,    cjuantumvis    turpia  ,  patienda  ,    toltranda  ,    impellit. 

JLucian.  pro  Merccds  Cand.p.  717.  Uevict  "KctVTct  zgolsYV    xal  zsiayeiv 

u.vx*tiSovnv.  ,  ils  sttpvvot  t\s  ctiiTrjV.  Valer.  Max.    II.  6.  Removeatur 

dulcedo  vitae,  quae  multa  et  faoere  et  pati  turpiler  cogit.  Apulei 

Met.  IX.  p.  1SJ9.  Pric.  quidvis  facere ,  quidvis  pati  paratus,  ad 

rruem  locura    Pricaens   hunc    Graecis    fainiiiarem    locjuendi   usum 

docte  explicnit.    Ad  scntentiam  Timocles  apud  Stob.  Flor.  Grot. 

p.   3S';.  HoKKcvs  yxp  sVioS'    r\   mvict  /S/wtffTcx/  ctvcti-i,  ctvraiv  e py«  *ctpd 

ipvaiv  waisfv.  et  Philemon  (ed.   Cleric.  p.  850.)    H  yup    oxdvis  *?J- 

Xeipes  e>s  tij   o%iv  >.a*a.  —  44-  Pauperies  despecta  deserit  virtutis 

viarn ,  homines    a  recti  honestique    studio  deducendo  ,  praviscjue 

artibus  imbuendo.  In  virtute  ardua ,  in    excelso  collocata,  Hesic 

deum  figmentum ,  cjuod  plures  deinceps  poetae  exofnarunt   (  vid. 

doctiss.  Ruperti  ad  Sil.  IV»  603.)  facile  agnoscas.  Potest  et  sim- 

pliciter.  accipi,  in  illustri  posita,  clara,  splendida,  ut  v$>r,Kx}  dfe* 

rcti,  P,nd.  01.  V.  J. 

p«  45  sqq,  Quodsi  igttur  ferhpublipam  calamilatibus,  auibu3- 
cum  aegre  conflie.taitur,  liberatam  Cupimus,  sce! ura ,  unde  eac 
promanant ,  non  t.-m  legibus  compescenda  ,  cjuam  radiciius  ex- 
stirpanda  Sunt.  Exstirpabis  autem  sublatis  ipsoram  causis,  luxu 
et  imshensja  cupiditatibus.  INecjue  xero  has  tolias,  nisi  divitias, 
fomitcm  istaram  atuue  nntrimentum,  ab  homimim  usu  removeris, 
paupcrtatirrne  attpe  parsimoniae  suum  honortrn  reddideria.  Iia 
demum  fespubliea  persanata  ad  ptistinum  splendorem  resurget.-— 
4$.  Vel  in  Capitotium  opes  deferamus,  Diis  conseerandas.  Sei:- 
tentiam  in  Augusti  gratiam  a  poeta  ita  adornatam  esse ,  farilo 
eollic.;js  ex  Suetonii  (Aug.  XXX.  )  loco,  jn  cjuo  tradit,  jfugustam 
opulentissimis  donis  aeder,  sacras  adornasse ,  ut  qui  in  eella 
Capitolini  Jovis  sedecim  rniliia  pondo  auri,  gemmasque  et  mar- 
garitas  quingehties  HS.  una  donatione  contulerit.  —  46.  I-uc  r 
adclamationes  populi.  Solenni  enim  pompa  donaria  Deorum  tem- 
plis  illata  fuisse  satis  explofatum  ctt,   Vocai  clamor  turbac  fav2n- 


—      240      -*• 

tis  (pio  quo  docte  est ,  clamor  et  turba  fav.")  dum  praeit  pom- 
pani  ;  eique  favet  h.  adclamationibus  favorem  prodit.  Notus  sati- 
hic  verbi  usus ,  de  quo,  si  opus  est,  adiri  potest  Broukli. 
Til>.  II.  5.  110.  —  47«  Vel  potius  in  mare  proximum  ,  Tyrrhe- 
num  ,  mittamus  ,  projiciamus,  e  medio  prorsus  tollamus,  nedi- 
vitia.rrxm  adspeetu  amplius  conturbemur,  irritemur.  Proverbiali» 
hae»c  fere  locutio  de  re  ,  quam  prorsua  abolitam  cupimus.  Vid. 
Adj  g.  Schott.  p.  47.  Egregie  autem  huc  faoit  Luciani  locus,  a 
doct  issimo  Boettigero  qnoque  laudatus,  in  Tim  §.  56.  p.  173. 
Oov  £s  xvtov  X"?IV  eoTxK-/iV ,  £t  fJir}  fiictp^stey  os  ro  xxxiotov  to^to 
xx)  trizijhovXirxTov  *.Ti}\xx  0  kXovtos  ,  0  ttoAAoTj  hoXXxxis  etirlos  ocvv)- 
XiBTHV  ovu<t>"f>uuv  ysysvi\uivot*  il  yxp  [XoixiiSoio,  \j.xXiot%  oXov  tlt 
Tt)v  ^xXxttxv  s'y.iixXsTs  xvtov.  Et  in  ejusd.  Vit.  Anct.  9.  p.  549» 
Tx  Ss*  y{/)'/nxi«,  r,v  sy/fis  ,  ffAol  ssv^iusvos  ls  rr]v  SxKxttxv  <pe  fusv 
sy.frxX.iis.  —  lapidei ,  XiZovt ,  uniones,  margaritas.  —  aururn  inu- 
tile  ,  «xfriOTov  ,  «^^> s"ov  ,  perniciosum.  Antholog.  Lat  Burm.  T. 
I.  p.  5l3.  Heu  misera  in  nimios  hominum  petulantia  census  , 
caccu  s  iniitilium  quo  ruit  ardor  opum  ?  —summi  materiem  rna- 
li y  unide  tanquam  fonte,  principio  (summi)  omnia  mala  prove- 
niunt-  Sallust.  Cat.  X.  Jgitur  primo  pecuniae ,  deinde  impi.rii 
cupidr,  crevit :  ea  quasi  materies  omnium  malorum  fuere.  J.istin. 
III.  2.  de  Lycurgo  :  duri  argentique  usum  ,  velut  omnium  scele- 
rum  materiam  ,  sustulit.  Rutil.  Itin.  I.  357.  Materies  vitiis  au- 
ru<n  letale  parandis  ,  auri  caecus  amor  ducit  in  omne  nefas.  — 
Si  bene  vere  poenitet  nos  scelerum,  si  vere  emendari,  salvamque 
reitip.  cupimus, 

v.  51  sqq.  StJtim  e  teneris  mentibus  ,  puerorum  animis  era~ 
denia  ,  evellenda  ,  tollenda  sunt  pravi  cupidinis  ,  prayamm  cupi- 
ditatum  elementa  ac  semina  ,  antequam  radices  egerint ;  in  pue- 
ris  statim  videndum  ,  ne  luxu  atque  otio  ipsorum  diffluant,  ac 
corrumpantur  animi;  quos  contra  formari ,  institui ,  imbii,ad- 
suefieri  oportet  asperioribus  studiis  ,  eXercitationihns,  fami  ,  sit;, 
laboribus  tolerandis;  verbo,  severiore  opus  est  disciplina  in  edu- 
cando  puero.  Ila  vero  duo  haec  commata  conjungi  defoere  ccn« 
fleo»  Alii  cupidinem  pravum  avaritiam  explicant;  recte  quidem 
per  se,  sed  parum  commoda  h.  1.  sententia,  qua  nunc  ipsam  ava- 
ritiam  ex  animis  radicitus  exstirpatain  vellet  poeta  ,  qu  m  tame.i 
•non  r.\z\  materia  s.  causis  ejus  subtractis,  divitns  scilicet,  tolL 
posse  satis  prudenter  paullo  a-.ite  monuisset.   Docte  aulem  pceta 


—        241        — 

verba,  tenerae  nimis  mentes ,  posteriori  membro  adposuit ,  atl 
primurn  statim  comma  retrahenda.  Quorl  ipsum  fraudi  fuit  intpp., 
ut  sensu  totius  loci  paullum  aberrarent.  Sunt  autem  mentes  te~ 
nerae ,  hominum  in  tenera  aetate  constitutorum,  sed  nimis,  justo 
teneriores,  ultra  quam  natura  fert ,  nimis  molliter  habitae  ,  pra» 
va  institutione  effeminatae,  Alii  simpliciter  explicant,  molles,  flu- 
xas,  nulla  aetatis  ratione  habita  ;  male  ,  vel  propter  formandae. 
—  54.  Nostri  adolescentes  parum  curant  campestria  studia,  omni- 
nouue  duriores  labores  reformidant.  E  campestribus  exercitatio- 
nibus  equitationem  in  specie  memorat  poeta.  Cf.  I.  8-  3.  sqq.  ln- 
genuus  puer,  adolescens  fiomanus,  sed  cum  vi,  quatenus  studia, 
ciuae  hominem  ingenuum  decent,  omittit.  In  rudis  nescit,  obser- 
va  copiam  poeticam.  Imperitiani  pueri  ulterius  arguit  poeta  rZ 
haerere  pro,  insidere  equo,  —  56.  Timet ;  atvysT ,  aversatur,  ab- 
horret,  recusat  (ut  I.  8.  8.  timet  Tiberin  taugere)  venari  t 
utpote  nimi9  aerumnosam  molli  atque  imbecillo  corpori  exercita- 
tionem.  Cf.  Serm.  II.  2.  9.  Epp.  I.  18.  49«  — doclior ,  peritior 
est,  magis  callet ,  babiliorem  se  ostendit  ad  ludendum  trocho  et 
alea.  Eadem  oppositio  Serm.  1.  1.  vel  si  Rotnana fatigat  militia 
(h.  venatio  et  ceterae  exercitationes)  adsuetum  graecari  h.  tro- 
cho  aliisque  ludicris  deditum  studiis.  Unde  h.  1.  tr.  graecus,  ut- 
pote  graecae  originis  ,  audit.  De  troccho  multi  multa.  Vicl.  Schef- 
fer.  de  re  Vehic.  I.  6.  p.  57  sqq.  et  H.  Mercurial.  de  Arte  Gymii. 
III.  8.  ubi  trochi  typos  adpositos  deprehendes.  —  Seu  jubeas  — 
stu  malis ,  ad  utrumque  paratissimum  declarat,  estque  omnino 
pro  vulgari  ,  tam,  quam.  —  58-  Alea ,  qui  tesserarum  proprie 
ludus  erat ,  mox  omnes  complectebattir  ,  in  quibus  casus  regna- 
bat :  quumciue  Homanorum  insania  magnam  ac  totam  subinde  rem 
familiarem  e>  subjiceret ;  et  infamiae  nota  et  poenis  publice 
sancitis  ea  compescebatur  ;  unde  legihus  vetita  h.  1.  Mature  hoc 
factum  fuisse  ,  colligas  ex  CKid.  Trist.  II.  470.  Sunt  aliis  scrip- 
tae  ,  quibus  alea  luditur,  artes  :  haec  est  ad  nostros  non  leve  cri. 
men  avos,  T)e  alea  ccnidemnatos  rnemorat  quoqie  Cic.  Phil.  11,23. 
v.  59.  Patre  interea  divitiis  quoque,  quantum  vis  scelesto 
modo  ,  constipandis  intento.  Pulchre  opponitur  iilio  turpiter  opeS 
profundenti  nefaria  p  itris  avarita.  Quum ,  interea  dum  perjura 
fides ,  perjurium,  perfidia  (ut  I.  18.  16.)  patrts  ,  h.  pater  perju- 
xiofallat.  periide  decipiat  cet.  Nos^er  Serm.  II.  3.  itf,.  Quare, 
si  quidvis  satis  est t  perjuras ,  surripis ,  aufers  undique?  — Con- 

II.  95*ti&-  Q 


—        242        — 

sortes  dicebantur  ,  qui  certam  pecuniae  summam  (sortem)  neco- 
tiandi  oansa  conferrent:  unde  pro  sua  cujusque  summaet  lucrum 
etiUmnum,  quod  inde  emergeret,  commune  esset,  iirlem  inde  dicti 
sovii  el  collegium  societas  ;  res  nota.  Cumulavit  h.  1.  poetaco/iJ.  so- 
cium,  cnm  satis  fuijset,  Consortem,  vel  sortis  socium.  \n  maximo  au- 
teni  sta  traus  hahitacrimine.Bentl.laurl.Cic-proRosc.Amer.c.40. 
Inrebus  minoribut  socium  fallere  turpissimum  est ,  et  mox  :  Recte 
igitur  ma/ores  eum,  qui  sociumfefellisset,  in  virorum  bonorum  nu- 
mero  non  putarunt  haberioportere.  —61.  Ila  fraudulenter  agit,  ut 
properet  enixo  studio  coacervet  ,  paret  pecuniam  haeredi  filio 
indigno  ,  aleatori  ,  graecanti.  Juvenal.  XIV.  177.  (suae  reverentia 
legum ,  quis  metus  aut  pudor  est  unquam  properantis  avari?  — 
62.  Sccticet  quantumvis  crescant  divitiae ,  immense  ita  augeantur. 
Jmprobas  vocat,  vel  improhe,  nefariis  modis  (qnos  proxime  in- 
digitaverat  )  congestas ,  vel  omnino  ,  nimias,  immensas  ,  vel  de- 
nique  ,  quae  homines  improbos  reddunt ,  soelerum  irritamenta. 
Prior  tamen  ratio  convenientior  h.  1.  —  64.  Tamen  nescio  quidt 
praeclare,  quum  avari  inexplebilis  cupiditas  ipsa  nesciat,  quan- 
tura  absit  desit  rei  curtae ,  parvae ,  exiguae ,  ex  istorum  homi- 
nura  opinione. 


ARGUMEISTUM  XXV. 


JCLn  poetam  efferatissimo  fnrore ,  dum  Augu- 
sti  laudes  meditatur  s  correptum  ac  vere  de- 
bacchanlem  !  en  Dilhyramhum  Romanum  nul- 
li  Graecornm  (quantum  ex  istorum  fragmen- 
tis  conjectare  datur)  inferiorem:  Tanto  nisu 
poetam  eoctolli ,  in  altosque  nubium  tractus 
tendere  sentias,  ut  oculorum  eum  vijc  adse- 
qttaris  acie  !  pnid  mirum  igitnr^  intpp.  ac 
W.  DD.  in  aliis  satis  acutos*  in  hujus  car- 
minis  rimando  consilio  spissa  ojfusos  caligi- 
ne  hebescere  ac  prorsus  visu  dejicere  !    Omni- 


—      243       — 

no  sunt  quaedam  Horatii  carmina ,  quae  ne  a 
doctissimis  qiiidem  viris  legi  cnpiam  ;  nisi  ip- 
si  sint 

cupidi  silvarum  aptique  bibendis 
Fontibus  Aonidum, 

nisi  ingenio  polleant ,  sublimiiim  phantasma- 
tum  capaci ,  et ,  ut  breviter  dicam  ,  Horatio 
sint  similes.  —  Jam  Horatius ,  Augusti  lau- 
dum  acri  thyrso  percussus ,  attonitusque  re~ 
rum  magnitudine ,  materiaeque  amplitndine 
excelsissimorum  phant asmatum  ,  ircete  animo 
ejus,  dum  eloqui  ea  conatur ,  objectorum  exu- 
berantia  ita  confunditur ,  «£  extra  se  rapi , 
Bacchicoque  furore  se  tentari  existimet.  At- 
que  in  hoc  furore  Bacchico,  qui  pertotum  car- 
men  decurrit ,  «c?  primariam  ejus  causam  ex- 
promendam  ,  jcz^  potius  animo  ,  graviier  ista 
quasi  vexato ,  excutiendam  omnes  vires  con- 
vocal ,  jec?  i/i  i/jjo  eluctandarum  Augusti  lau- 
dum  {rei  quippe  nimis  ardnae)  conamine  sae- 
pius  tentato  collabitnr  ac  plane  concidit.  Sci- 
licet  ita  demum  dignum  Augusto  elogium  exi- 
re  poterat ,  quod  splendidius ,  disertiusqueju- 
dicandum  ,  quam  longissimum  perqiie  omnia 
laudum  momenta  diductum  carmen  panegyri- 
cum  ,  quale  illud  putidum  acjejunum  ad  Mes- 
salam  est,  quod  tersis  Tibulli  adrepsit  nume- 
ris,  quodque  ego  ,  pessimus  omnium  poeta,  fe- 
cisse  nollem.  Sed  illa  ipsa  svot^yEix  ac  ^sivoTvm 
in  solo  laudandi  nisu  compressa  in  gravissi- 
mos  errores  vel  acutiores  homines  impegit ,  ut 
vei  aliud  carmen  circumspicerent ,  quo  laudes 
Augusti  persequutus  esset  poeta,  hocce  tan* 
tummodo  ei  praefatus  ;  vel ,  in  qno  sibi  acu- 
tissimi  viderentur  commento ,     non    incallide 


poetam ,  qui  ad  Augnsti  laudes  dicendas  exci- 
tatus  fuisset ,  tergiversari  statuerent :  indig' 
ni  prorsus  ,  quibus  talis  laudator  contingat. 

Adnotationes. 

v,  i.  Vividissimis  initio  statim   poeta  enthusiasmum  coloribus 

depingit,  quo  se  correptum,  et  ad  sublimes,  quibus  tumet,  sen- 

4>us  cantu  evolvendos  incitatum  sentit.    Scilicet  magnitudine  rerum 

gestarum  Augnsti    animus   ejus   ita  conturbatur  atque  percellitur  , 

ut    impotens  sui  bacchetnr  ,    ingentiumque  phantasmatum  sibi  ob- 

jectorum  impetu  plane  auferatur  poeta.    Quo  quidem  Augusti  eX- 

tollendi  mo^lo ,  sane,  quid  augustius  ,   exquisitius  ,  splendidiusque 

llngi  cogitarique  po^sit  ,   non  video.    Jam  quum  excelsloris  enthu- 

siasmi   Racchus  auctor  (utpote  ^toev/ocf,  quacum  enthusiasmus  com- 

paratur    v.  III.  4-  <>,,    3s<!s)  perhibeatur,   consentaneum  sane  et 

vero   etiam  poetis    solenne    est ,    naturam  ejus  plane  ad   Baccha- 

rum  habitum  ac    furorem  conformatam  repraesentare.   Simulantes 

igitur   Bacchi  orgia  poetae    in  nemorum    recessus  feruotur  (I.  l. 

30.)  Bacchum  vident,  cum  comitatu  suo  discurrere  ,  eueLgsiv  cet. 

semetque  ipsos  ab  eo  ,    Maenadum  instar  ,  a  thyrso  percuti  ac  in 

furorem  agi  sentiunt.    Igitur  eo  percitus  poeta  evdouotwv  cxclamat: 

Quo  me  rapis  tui  plenum ,    tuo  numine ,  tua  vi  perculsnm  atque 

attonitum.    Plenum  Bacchi  pectus  similiter  dixit   II.  19.  6.  —  2. 

Explicative  tm  quo  subjunguntur  nemora  ac  specus ,  loca  solitaria, 

Bacchis  frequentari  solita.    Praeclarum  etiam  hoc,    quod  priorem 

structuram    statim  relinquit   incitatus  poeta.    Aut  familiare  Hora- 

tio ,   ubi   duas   ideas    eloquitur ;   animo   simul  objectas.    Ceterum 

solenne   fuisse   Graecis  Dithyrambos  hac  Baceharum  iormula  ex- 

ordiri,    cum  ipsa  rei  natura  fidem  facit,    tum  recte  illud  colligas 

e  Plautino   loco    ( Menaechm.  V.  2.82.)  ubi   Menaechmus  ita  se 

furere  simulat:   Evoe ,   Eiie,  Bromie ,  quo  me  in  sllvam  venatum 

(  hoc  voc.  corruptum;  forte:  evatum ,  antiquo  verbo ,  unde  evang 

mansit )   vocas.  — 3.   veloa; ,  praeceps ,    citato  cursu.    Vere   bac- 

chantem    tibi  poetam  cogita.    Igitur  vix    bene  de  ingenii  nisu  in- 

terpreteris.   —  Mente   nova  quippe   a  Deo  possessa  ,  alio    plane 

mentis  habitu,  expulso  pristino  sensu  (Claudian.  XXXIII.  5),  ob 

novas   animo  ejus  objectas  retum  species,   novos  ac    sublimiore» 


-       245       - 

senSuS,  a  Deo  immissos  —  quibus  antris  audiar ,  in  quae  antra 
abreptus  avdiar  meditans ,  mediter  atque  canam  Augustum  ,  qui- 
bus  in  antris  resonent  immortales  Augusti  laudes ?  Jam  evolvitur 
poetae  enthusiasmus ,  in  Augusto  defixus.  Praeclare  autem  atque 
excjuisite  prorsus  singula.  In  antra  concedit  poeta  canturus ,  noto 
phantasmate.  Vid.  ad  III.  4.  40.  —  egregii,  incomparabilis,  ut 
I.  6.  11.  —  meditari  de  poetis  ,  ut  fA.fhna:v  ,  animum  ad  canen- 
dum  componere  ,  omnes  in  argumento  aliquo  tractando  cogitati. 
ones  deligere,  tum  docte  pro ,  canere.  Jam  duobus  modis  verbo» 
rum  junctura  institui  potest.  Pedestrior  est:  audiar ,  resonent 
antra,  meditans  inserere ,  dum  meditor  ,  id  unice  ago ,  utin- 
seram  cet.  Quanto  doclior,  commotoque  poetae  mnlto  adcommo- 
datior  altera  haec  paullo  audacior  structura:  quibus  antris  audi- 
ar  meditans,  meditando  ,  canendo,  cantu  meo  decus  stellis  in- 
serere,  cjuod  copioso  ornatu  dictum,  pro  audiar  canens  ,  canam 
Angusti  decus  !  Pro  vulgari ,  celebrare,  extollere  ,  splendide  est  , 
decus ,  gloriam  Caesaris  stellis  coelo  inserere,  inferre  atcjue  ipsi 
consilio  Jovis ,  deum  inter  Divos  consiliantes  (III.  5«  17-)  reprae- 
sentare.  Excelsissimus  in  boc  spiritus .'  tancjuam  divinos  honores 
poeta  Caesari  praestet ,  cujus  nomen  carmine  suo  immortalitati 
consecret,  ,quae  eaedem  ideae  sunt  IV.  8.  22  sqcj.  Aeternum  or- 
nate  ri>  decus  simpliciter  adjectum  videri  possit,  ut  sit ,  im- 
mortale  ,  aeternitate  dignum  ,  eximium  ;  sed  lyrica  ratio  suadet , 
ut  aeterni  notio  tm  inserere  stellis  jungatur,  ut  sit  pro ,  decus 
aeternum  facere  ,  quod  fit  d&oStuloii ,  cujus  augustam  statim  im- 
miscet  speciem. 

v.  7.  Pulcbre  decet  arrogantia  ista  poetam  ,  ab  argumenti , 
quod  tractat,  majestate  sumta  ;  cjuoita  adflatur,  ut  se  plane  divi- 
num  quoddam  proloquutumm  audacter  adfirmet  ;  quo  quidem  di- 
vino  prorsus  artificio  exquisitissimas  Augusti  Jaudes  contineri, 
vel  hebetior  animadvertat.  Dicam,  proferam ,  canam  insigne , 
quod  prae  omnibus  emineat,  singulare  prorsus,  recens,  nunquam 
auditum  ,  adhuc  indictum  ore  alio ,  a  nemine  adhuc  tractatum. 
Omnes  se  facile  superare  in  hoc  argumento  poetaait,  quando- 
quidem  nemo  adhucdum  par  Caesari  exstiterit,  (  unde  significan- 
ter  admodum  egregii  v.  4. )  cujus  facta  cjuemqnam  tam  sublimi» 
um  phantasmatum  capacem  reddere  potuerint ;  egregie  pronus. 
Jam  vide  ,    quo  modo  totum  locum  deprimant  intpp. 

v.  8-    Egregie  jam  mentem  novam  1  uam  repraesentat  poeta» 


—     246      — 

Scilicet ,  dum  immortalium  factorum  Caesaris  admiratione  occu- 
patus  ejus  animus  ad  celebranda  ca  progredi  auclet  ,  ecce  rerum 
magnitudine  plane  obstupefactus  confunditur,  novoque  adflatuper- 
turbatur.  En  disertipsimum  atque  eloquentissimum  in  solo  canen- 
di  nisu  poetam,  atque  egregium  plane  laudatorem  '  Mens,  Au- 
gusti  admiratione  attonita ,  stupet  aeque  ac  Evias  exsomnis , 
Baccha  ,  lomno  ,  audito  tympani  sonitu  ,  experrecta  ,  istoque  ad 
novos  furores  recreata.  Novo  igitur  statim  furore  Racchain  cor- 
reptinn  puta  dcsignari  a  poeta.  Eurip.  Bacch.  691.  a!  S'  «wo/5*- 
Xovaai  9x\sj>lv  onfAxrjyv  vnvov  ,  ivy£*v  6  f  S  x  1.  Pervertunt  to- 
tam  looum  ,  qui  Baccham  somno  expergefactam  ,  furore  solutam 
et  ad  se  Tedeuntem  a  poeta  aignificari  existimant.  Unde  poetae 
quoque  furorem  ,  qui  cum  maxime  tumultuari  incipit,  resolvi  cre- 
dere  consentaneum  foret.  Jam  stuporem  exornant  rigidi  ac  tru- 
ces  oculi ,  qaibus  attonita  Baccha  oppositam  sibi  regionem  intue- 
tur ,  fere  ut  apud  Eurip.  Baoch.  108;.  eOTi\<sxv  o?Sxi,  xx!  }>tv\vsyy.ov 
Xf't«f  ;  unde  totius  loei  pulcherrima  piotura  exsistit.  Commemo- 
rantur  loca ,  Bacchis  frequentata  ,  quorum  ipso  adspectu  novos 
furores  Baccha  concipit,  Hebrus ,  Thrar-iae  iluvius,  Thrace  (qaae 
partibus  ejus  docte  adponitur)  nive  candida ,  nivalis  yjovM^t\t 
(  Orph.  Arg.  1370.)  ac  Rhodope  ;  mons  ejusdem  regionis  ,  orgiis 
Bacchi  sacra,  Pro  hoc  ornate ,  lustrata  pede  barbaro  ,  h.  barba- 
rarum,  quam  barbarae  ,  h.  Bacchae  Thraciae  pervagantur,  or* 
gia  celebrantes.   Tkraces  barbari  pervulgata  loquendi  ratione, 

v.  12.  Bachac  stuporem,  quocum  ante  suum  ipsius  tantum 
comparaverat  (  ipse  enim  adstupubat  divinis  Augusti  laudibus  ) 
jam  in  summo  enthasiasmi  fervore  suum  plane  facit  ,  iisdemquS 
eoloribus  exornat,  adsumto  iteium  primorum  versunm  phantas- 
mate.  Ut  libet  volupe  est  (  laeta  enim  haec  mcntis,  Baccho  ple- 
na  : ,  perturbatio  II.  19.  6.)  mihi  devio ,  in  solitariis  locis  vagan- 
ti  (  v.  adll.  19  1,  mirari  ,  adstupere  )  v.  ad  III.  29.  11.)  ripis 
praeruptis  ,  et  sonoris  ,  quae  continent ,  flueitis  (  respondet  enim 
Hebro  v#  10.)  et  nemori  vacuo ,  deserto ,  solitario ;  uti  devio 
paullo  ante.  Splendide  nugantur  intpp.  qui  ad  Augusti  laudes  re- 
ferunt;  quas  poeta  primus  (devio,  versanti  in  carminis  argumen- 
to  a  nemine  trito)  et  solus  (vacuum  nemus ,  in  quo  ipse  solus 
vagetur)  digne  scribere  sibi  arroget. 

v.  14.  Novo  exstimulatus  furore  nova  Augusti  celebrand»  suh- 
it   poetam    audacia.    Potens  ,  in  cujus  potestate  sunt ,    qui  choros 


—        247         — 

ducis  Naiadum  ac  Baeckarum  ,  plane  Orphico  versu  H.  LIII. 
6.  Na*<j/  xx!  Bx«£*/f  myoVfAtvi  Kirropifoiai.  virt.  acl  II.  iq.  3.  — 
valentium  vertere ,  radicitus  eveiivre  fraxinos.  Exerapla  vid. 
apurf  Eurip.  Hacch.  109.    1066.  io93.  et  1102. 

v.  17.  A7/  parvum  ....  loquur ,  iterum  ad  Augustum  redit 
in  quo  enihnsiasmus  pjus  defixus  e»t.  nil  parvum ,  insigne  v.  7. 
—  aut,  nec  hutnili  modo ,  humilibus  mortis,  sublimi  cantu.  Pind. 
01.  5.  19.  ovroi  x*  n*  1  xe  r  s  »v  K  o  y  t»  v  eipccd-y  ,  uvSfoS  dfxpi 
xx\xioiA.x<riv  QotfAiyy'  shsXlg/Jioiv.  —  nil  mortale  loquar ,  canam  , 
cjuort  aeternum  sit ,  quo  immortalitati  eum  consecrem.  Praeclare 
de  hoc  enthusiasmo  poetico  Senec.  de  Tranqu.  Animi  cap.  extrt 
Non  potest  grande  aliquid  et  supra  ceteros  loqui ,  nisi  commo- 
ta  mens.  Cum  vulgaria  et  solita  contemsit ,  instinctuque  sacro 
surrexit  excelsior ,  tunc  demum  aliquid  cecinit  grandius  ore 
moriali ,    ratione    forte  hujus  loci  habita. 

v.  \%.  Debacchatur  jam  poeta  ,  ipsa  bacchantium  exclamati- 
one  o  Lenaee ,  im  B««^s,  adhibita,  audacterque  orationi  inserta» 
Dulce  est ,  jucundum  est  ad  animum  ,  enthusiasmo  corripi,  et 
pro  hoc,  adflari  a  Baccho  ;  plane  ut  II.  19.  6.  Plenoque  Bacchi 
pectore  turbidum  laetatur.  Jam  quum  corpns  ,  incumbente  deo 
periclitaretur ,  h.  graviter  adfligeretur  ( quod  prodebant  vatici- 
nantes  distortis  corporis  motibus) ;  docte  poeta  sacrum  istum  hor- 
rorem  vocat  periculum.  Jam  furorem  istum  iterum  bacchicum 
simulat  verbis  ,  sequi  deum ,  rapi  ab  eo  per  silvas  ac  montes.  — 
2o.  Cingentem  sibi  ( ne  dubita )  tempora  vir.  pampino ,  Bac- 
chum.  Forte  epitheton  Dithyrambicum  in  animo  habuit  poeta, 
qnod  per  suae  linguae  leges  distrahendum  ac  pluribus  verbisenun- 
tianrtum  erat.  Similiter  ornatus  viridi  tempora  pampino  Liber 
IV.  8-  33«  Ad  argumentum  carminis  si  postrema  transferas,  erit ; 
Projectissimae  quidem  audaciae  est,  Augustum  celebrare  ;  sed 
alea  jacta  esto. 


+mrt0nt0n(vm*m**mt*isAat 


—       a-i8        — 
ARGUMENTUM  XXVI, 

■»^-%  VV*  *•%•%  Vf%>  ■*.*.-»  »i^*  -*+-■%. 

-/  otum  hoc  carmen  plane  e  graeco  fonte  Jlu- 
xisse ,  e/  argumenti  ratio,  et  vero  rnaxime 
ejusdem  tractatio ,  exornandarumqtie  senten- 
tiarum  ratio  satis  evincunt.  Bacchylidem  au- 
ctorem  haud  inepte  snspiceris  e  v.  10.  Sedidem 
ar gumentum  sexcenties  a  poetis  graecis  tra- 
ctatum  esse ,  dedicatoria ,  quae  in  Anthologi- 
arum  lihris  supersunt ,  ahunde  comprobant 
carmina.  Quae  si  animo  teneas,  vanas  W. 
DD.  de  Venere  marina  ejusque  sacello  velpub- 
lico  vel  privato  disceptationes  mecum  licebit 
rideas.  Jy  eneribus  suis  haud  omnino  est,  quod 
destitutnm  hoc  carmen  queraris.  Chloes  arro- 
gantia  ac  faslidio  victns  poeta  amoribns  sesc 
plane  renuntiaturum  ita  ostendit ,  ut  insiru- 
menla,  quibns  artem  amatoriam  exercuerit , 
Veneri ,  e/us  praesidi  ,  solenni  more  dedicet , 
adjecto  pio ,  si  Diis  placet ,  voio,  ut  Chloes 
superbia  ab  ea  puniatur.  In  quo  tamen  ipso  , 
uti  in  ipsa  dedicatione  (u.6.)  subsilienles  pri- 
siini  amoris  igniculos  animadvertere  licet ,  i7i 
quo  animi  humani  naiuram ,  egregie  expres- 
sam  animadvertas. 

Adnotatio  ne  s. 

v.  l.  Nuper  admorlum  ,  adhue  scilicet,  antecjuam  Chloes  fa- 
sti-lium  expertnJ  essem.  —  vixi ,  fui  idoneus ,  ^?s<jkqv  (  primiti- 
vo  significatu  )  cominodos  mores  adprobavi  ,  placui  puellis  ,  ab 
iis  expetitus.  Similiter  Terent.  Andr.  IV.  i.  i3.  Hanc  mihi  ex- 
petivi ,  cantigit:  conveniunt  mores.  Forte  tamen  hoc  statim  ver- 
3u  amoris  <  um  milifia  comparatio  incipit,  et  Iloratius  idoneumh. 
homim  militem  (ut  Tibullus  cle  se  I.  i.  75.  Hic  ego  dux  miles. 
que   bonus  in   tlfringendis  puellarum  foribus )     se    fuisse  jactat , 


—       249      — 

cjui  puellarum   animos  faeile  expu^nare  potuerif.    Cf.  Fropert.  I. 

6.  29.  —  2.   militavi ,    huic  amcris  miljtiae  nomen  dedi,  vacavi , 

amoris   castra    secutus  sum  ,    non    line  gioria ,    ita   me  eessi  ,    ut 

magnam  inde  laudtm  ac  victoriam  reportarem ;  pro  vulgari ,  felix 

in    amore  fui.    Pervulgati   amoris  cum  militia  comparatio.    Notis- 

sima  N..soniana  ;  Militat  omnis  amans ,    et  habet  sua  castraCu- 

pido.  —  3.    Nunc  taedet  amori  i.mplius  vacare  ,   pro  hoc  continu- 

ata   imagine   a  re  mililari  desumta  ;    Nunc  arma  emeritis  stipen- 

diis  ,  Veneri,  militiae  istius  prae*idi,  libet  consecrare.    Magnum 

auttra    in    hac  enuntiatione   delectum  observabis ,    si  cujnsuue  ar- 

tis  instrumenta,    omisso    ejus    exercitio  ,    deo ,  in  cujus  tutela  ars 

esset,    suspendi    consuevisse    memineris.    Arma    intellige    instru- 

nienta    omnia,    tjuotum   usus   Horatio    in    Amoris    castris    fuerat , 

barbtton  ,    funalia,    vectes,  arcus ,  infra  v.  7.  commemorata.    De 

solo  barbito  cogitant  plericjue,  minus  adcurate.  —  defunctum  bel* 

lo ,    amoris    militia,    cjuae  non    amplius  amatoria   carmina  sonat. 

Ad  lyram  docte  transtulit,   cjuod  magis  poetae  proprium  erat.  In- 

«elltgenda   autem  potissimnm   a.a[xxTu  ■na.fa.aXavaiSvpct  ,   ad   lyram 

< antari  solita.  — 4«  Par'e*  habebit ,  habeto  (graeca  temporum  per. 

mutatione)  ;  parieti  adtigam,  suspendam.  —  5.  Qui  custodit  cppov- 

pii   (  utt  fere  Promttheus  apud  Aeschyl.  P.  V.  31.  xerpctv  cppovpelv 

dicitur,    ei    adtixus)  servat ,    est  a    laevo  Veneris  latere ,    parte ; 

unde   haud  inepte    colligas ,    in    lempli  parte  ,  cjuae  intrnntibus  a 

dextra    est,    donaria    olim    suspensa  fuisse.     Ceterum    de  templo 

Veneris    Genetricis,    in  Divi    lulii  bonorem    ab  Angusto  dedicafo 

accipi    volebat    Sanad. ,    cjuod  iti    eo    Venus  ava.^vofjLe'v/\ ,    Apellis 

opus ,  teste  Plin.  XXXV.  10.  collocata  fuisset.    Alii  privatam  Ve- 

neris  religionem,    domestico  sacello  a  poeta  cultam  intelligi  ma- 

lunt.  Vide  Argum. 

r,  6.  Vividissima  pictura  bominis",  cjui  puellae  fastidiis  vi- 
ctus  amori  nuntium  mittere  videri  cnpit ,  eundemuue,  dum  hoc 
ipsum  agit ,  vehementissimum ,  cjuo  adhuc  fhgrat ,  invitus  prodit 
atuue  manifestat ;  cjuam  plane  ex  animo  humano  descriptum  di- 
xeris.  Cf.  omnino  I.  19.  i3.  — ponite  SeaSe f  proprio  dedicatio- 
nis  vocabulo  v.  c.  Catull.  XIX.  10.  XX.  6.  et  saepissime  alibi. — 
Secjuuntur  arma  ,  cjuae  in  Veneris  militia  poetae  usui  fuerant,  s. 
instrumenta  comissabundi.  Funalia  fanes  cerati,  (Kafx&xS*  icfipo- 
XiTWvct  suaviter  adpellat  Antip.  Thess.  XIII.  l.A.  Br.  II.  H2-) 
faces,  taedae,  <juae  ei  ad  Chloen  post  comissationem  media  nocte. 


—      250    — 

eunti  praeluxerant.  Suo  hunc  morem  exemplo  illustrat  Prop.  I. 
3.  9.  Solennis  inde  taedarum  in  comissatione  mentio.  Antipha- 
m  s  apud  Athen.  VI.  10.  iwi  xdifxov ,  ti  SoxiT  ,  XmfAiv^  —  SaS*  xxl 
«rrsipavaof  XxfiovTsf.  Iisdem  minabantur  fores  ac  trctum  incendere 
si  puellarum  asperitas  vi  grassandum  moneret.  Theocr.  II.  )28« 
«1  h'  xkhat  fx  iSiirs  K*i  x  Svfx  tix.sro  fxo-)(Ko»  ,  zsxvrtdt  xxl  ■nsKsxut , 
tii  KxfAZtxSst  rivSov  s'p'  CfAsxt.  Turpilius  apud  Non.  v,  Turbaiii  : 
Nemo  unquam  vidit  ebrium  ire  interdiu  ,  neque  turbam  facere  , 
neque  fores  exurere  Ovid.  Amor.  I.  6.  <jg.  Aut  ego  jam  ferroque 
ignique  paratior  essem ,  quem  face  sustineo  ,  tecta  snperba  pe. 
iam;  et  A.  A.  III.  37O.  Nec  franget  postes ,  nec  saevis  ignibus 
uret.  Atque  hoc  potissimum  nomine  funalia  h.  1.  inter  ali.i ,  quae 
ad  vim  faciendam  parata  essent ,  instrumenta  commemoruri  exi- 
stimem.  —  Vectes ,  effrmgendis  foribus  adhiberi  solitos  ;  res  no- 
ta.  Ejusdem  fere  usns  esse  debuere  arcus  (si  omnino  lectio  sana); 
riam  dicuntur  minaces  ,  hostiles  ,  vim  interentes ,  VI  eftringentes 
fores  oppositas  ,  clausas. 

v.  g  —  12.  Cum  voto  absolvit  dedicationem  poeta  ;  quod  et 
alibi  occnrrit.  Diva ,  quae  tenes  Cyprutn  ,  Kustjoio  iuntiptivifi  M'« 
Ssovou  .  Hom.  II.  in  Ven.  292.  nota  ratione;  v.  ad  I.  3.  8.  beatam 
©puientam  ,  maxime  e  mercatura  :  oKfiiirxToi  Ss  vyo-imruiv  0!  Ku- 
Kptoi ,  $tx  TcSxXarroxftxTriooii,  Eustath.  ad  Dionys,  Perieg.  508. 
Ci.  I.  1.  l3-  et  III.  29.  60.  Unde  et  vetus  ejus  nomen  Macaria 
apud  Plin.  V.  3i.  ad  quod  forte  allusit  Horatius.  —  10.  Ex  pri- 
scorum  hymnorum  ratione  plura  loca  ,  ubi  Veneris  religio  dome» 
stica  ernt  ,  poeta  commemorat.  Memphi  eam  cognomine  Hospitae 
cultam  fuisse,  auctores  sunt  Herod.  II.  112,  et  Strabo  XVII.  p. 
1161.  a.  — 1  carentem  nive,  x^sifA.xvrov,  (Bacehylideo  epithetoapud 
Athen.  I.  17.  p.  20.  ryv  x^iifAxvTov  ts  Ms'y.piv  xxl  SovxxiSsx  N«T- 
Kov. )  h.  calidam,  e  natura  istius  regionis.  —  Sithonia  qualis  est 
in  Thracia  ,  epitheto  a  regione  translato,  in  qua  summa  ejus  co- 
pia.  Ita  frigoribus  Pelignis  Romae  carere  vult  poeta  III.  19  §. 
Calpurn.  XI.  51.  Sithonias  feret  ille  nives  ,  Libycosque  calores. 
Ornat  adeo  simpliciter.  Sed  mire  in  hoc  v.  argutari  alucinari- 
uue  videas  intpp,  —  11.  regina  ,  xvxaax  ,  ^sazroivx^  solenni  Dea- 
rum  adpellatione.  Jam  pro  vulgari ,  ulciscere ,  puni  Chloes  arro- 
gantiam  ,  docte  poeta  :  tange ,  feri ,  percute  Chloen  arrogantem, 
ob  ejus  arrogantiam  flagello  sublimi ,  in  snblime  educto,  quo 
gravior  plaga  sedeat ;  pulchre!  Solenne  poetis  ultionem    divinam 


—      egi      — 

ner  flagellum  divinitus  impactum  declarare.  Ita  est  S*oo  wAqyi) 
spud  Incert.  in  Slob.  Grot.  p.  119.  A/V/jt  p cwrjov  h.  »)  SfoSiv  ti- 
fxapix  Eurip.  Hippol.  1171.  luti  plane  dea  A/k»)  t;  pa/3Sa>  xxiovom 
t<iV  'A$fx/«y  repraesentata  erat  in  arca  Cypseli  apud  Pausan.  V, 
18.  p-  422.)  bctifJLivv  fjLciaTiyx  tfuSsi  Sophocl.  in  Oil.  apud  Stob. 
Crot.  p.  473.  Notisbima  quoque  Puriarum  verbera.  Quum  igitur 
haec  e  poetica  loquendi  ratione  dijudicanda  sint ,  nollem  VV. 
DD.  eo  delapsos  ess<' ,  ut  Venerem  ,  quam  in  sacrario  suo  Hora- 
tium  habuisse  credunt,  flagello  accinctam  fuisse  statuerent,  quae 
sane  idea  a  Venere  marina  alienissima  est.  Snnt  qui  de  Chloe 
Horntio  propitia  reddenda  explicent ,  flagello  ad  amorem  insti- 
gand,)  ;  imagine  quidem  obvia  (ita  Medea  apud  Pind.  Pyth.  IV. 
390.  i'v  ppio!  KKtofAsvx  dicitur  iovftoSxi  fxioTiyi  TleiSovs  ;  et  Ari- 
staen  II.  2.  0*  "EpwToi  fotwiaS/jvcti ,  quatenus  fkxoTiyi  aliquis  im- 
pellitur,  instigatur;  unde  fAtioTit-  Sstx  Aeschyl.  Prom.  687.  est 
vis  divina,  in  furorem  agens,  furor  divinitns  injectus.  Ad  cestum 
Veneris  smviter  hoc  phantasma  traduxit  Martial.  VI.  21.  9.  arca- 
no  percussit  pectora  loro ;  plaga  juvat;  sed  tu  jam ,  Dea,  cae- 
de  duos.  )  ab  hoc  tamen  Joco  admodum  aliena.  —  semel0  prae- 
clare  ardorem   et  odium  hoc  adjecto  profitetur  poeta. 


ARGUMENTUM  XXVII. 


i-jongum  foret ,  omnes ,  quibus  intpp.  viriquc 
docti  indulserint ,  super  liujus  carminis  con- 
silio  ejusqne  adornatione  insulsas  opiniones 
percensere  atque  eocaminare ,  satis  ojjficio  boni 
interpretis  fecisse  rati,  si  justam  carminis  de- 
scriptionem  adposuerimus.  Dehortaturus  poe- 
ta  Galateam  quamdam  ab  itinere ,  quod  in 
Graeciam  Jactura  erat ,  non  malis  quidem  au- 
spieiis  eam  retineri  ait ,  quum,  etiamsi  pessi* 
nia  iiuminerent ,  avertere  ea  atque  corrigere 


—        252        — 

in  promtu  esset ;  sed  instare  hibernum  tempus, 
i> mpestatibus ,  quas  secum  ferat ,  pericolosis- 
simum  ;  de  hoc  ei  laborandunx  esse ,  quod  nul- 
la  arte  propulsari  queat.  Adblandiri  qnidem 
tiunc  sudum  coelum,  ventumque  ferentem,  sed 
cdmodumfallax  serenum  esse,  Europae  exem- 
plo  abunde  comprobari.  Hoc  illustrat  in  eo- 
que  illustrando  haeret  poela,  snmmus  adfectu- 
uin  ad  vivum  delineandorum  artifex!  Ad  pe- 
destris  scriptoris  otx.gi^sixv  cogi  poetam  lyri- 
cumfacile  sentias ,  si  nobilissimum  ejus  spiri- 
tum  atque  impelum  cohibitum ,  si  exitum  car- 
minis  ,  in  praesta?itissimis  totius  antiquitatis 
ingenii  operibus  judicandum  ,  cum  supercili- 
osa  Criticorum  cohorte  abesse  malles.  Adeo  ad 
naturam  animi  aesiuantis  expressa,  et  orati- 
one  comtissima  elaborata  suni  omnia  l  Sed 
Europae  exemplum  ,  quod  ahsterrendae  Gala- 
teae  proponatur  ,  minus  aptnm  esse  clamant 
vitio  creati  censores.  Recte  utique,  o  boni , 
si  in  Chriaruni  scriptore  similitndo  ad  rem 
propositam  exigenda  foret.  Sed  taedet ,  piget 
pudetque  tam  quaesitis  ineptiis  longius  immo- 
rari.  Tu  vero  compara  cum  toto  carminis  ha- 
bitu  Propert.  I.  8. 

Adnotationes. 

V,  i.  sqq.  Exordium  huju9  carminis,  quod  in  recensendfs  tam 
scaevorum  quam  faustorum  ominum  generibus  usque  ad  v.  ifi. 
decurrit,  ad  nostrum  quidem  sensutn  parum  omnino  habet ,  quo 
nos  detineat  ;  sed  injurium  foret ,  e  nostrorum  temporum  ingenio 
de  talibus  statuere,  quae  Romanorum  religionibus,  his  auspici- 
orum  ominumque  captandorum  superstitionibus  implicitis ,  sati3 
excnsantur.  Libenter  iis  utuntur,  atcrue  adeo  latius  exsequendis 
indulgent  poetae  ,  quod  ,  quum  in  rebus  sensui  subjectis  versen- 
tur,    ornatum   as  tractationetn    poeticam    facile  admittant.    Ideo 


—      253      — 

eosdem  in  rernm  magicarum  descriptione  fere  luxuriare  videas. 
Tum  hoo  carmen  est  ad  puellam  ,  de  exitu  itineris  forte  nim'19 
trepidam  ac  male  ominantem  ,  cui  animum  ita  reddere  conalur 
Horatius.  Dici  enim  vix  potest,  qnam  superstitiose  Rcmani  olirn 
antequam  iter  irgrederentur ,  fortuitis  rebus  attenderint ,  indeque 
vel  boni  vel  mali  ominis  causas  derivaverint.  Vid.  vel  Tibull. 
I.  3-  9  —  20.  Jam  sententiarum  progressionem  ,  paullo  impediti- 
orem ,  ita  tibi  explica:  Non  infausta  quidem  ,  quae  tuum  iter 
morentar,  habes  omina  ,  neque  ea  ego  tibi  profecturae  adprecer, 
quamvis  te  retinere  cupiam  ,  ut  potius  ,  qunm  semel  iter  apud 
te  certo  corstitueris  ,  ipse  Deos  rogem  ,  ut  bona  ,  quae  felicem 
protectionis  tuae  exitum  spondeant,  omina  mittant ;  sed  adver- 
«ari  tibi  nnni  tempus  inclementius  ipsa  probe  intelligis  cet.  Jam 
pTo :  baud  infausta  profecturae  tibi  omina  adprecer,  docta  con- 
versione  est  :  Impii  iter  talibus  ominibus  ,  quibus  pessimus  even- 
tus  respondeat,  auspicentuT !  Ad  impios  abominationem  ,  qnam 
in  bostes  convertere  solenne  est  ( v.  vel  v.  21.  nostri  carminis  ) 
praeclare  deflexit  poeta ,  ut  Galateam  nil  tale  merentem  ostende- 
Tet.  Facile  autem  apoeta  exspectari  poterat,  ut  infaustorum  o:ni- 
num  species  nonnullas  adnumeraret.  De  parra  parum  explorata 
tenemus ,  ad  meropum  aliis  ,  aliis  ad  vanellorum  eam  genns  refe- 
rentibus.  Apicem  eam  in  capite  habere  ,  et  viridioris  coloris  es- 
•e  ,  constat,*  nec  minus  de  insuavi  ejus  cantu  ,  Paullinus  ad  Au- 
son.  ep.  2.  36.  Si  confers  fulicas  cycnis ,  et  acdona  parrae.  Ad 
nostrum  locum  tenere  sufficit  ,  fuisse  cantum  ejus  a  laeva  audi- 
tum  (nam  al  dextra  condicere  putabatur:  Plaut.  Asin.  II.  1.  1  >. 
Cornix  est  ab  laeva  ;  corvus,  parra  a  dextera  ;  consuadent.)  in- 
auspicatifsimum.  Prudent.  II,  570.  Cur  Cremarae  campis  corni- 
ce  vel  oscine  parra  nemo  Deum  monuit ;  perituros  JHarte  sini. 
stro  ter  centum  Fabios?  —  recinentis ,  quod  cantu  edit.  In  com- 
posito  non  argutandum  ,  quasi  sit :  cantu  ab  itinere  revocantis. 
—  1.  Ducat ,  dux  sit  itineris  ,  quatenus  ominis  oblati  in  re  susci- 
pienda  ratio  habeturj  h.  1.  docte  est  pro  :  eveniat,  accidat  iis 
hoc  omen.  —  Canis  occurens  per  se  soaevus ;  (  Plaut  Cas.  V.  4. 
4.  caninam  scaevam  spero  melioremfore)  scaevior  ,  graviditatis 
tempore  ;  quod  omnino  ,  uti  et  post  partum,  inauspicatissimum 
habitum  ;  unde  feta  vulpes  ,  quae  reccns  enixa  est ,  v.  4.  De  cor- 
niee  Plin.  X.  12.  inauspicatissima ,  foetus  tempore ;  hoc  est , 
post  solstitium.    Etiajm  a  sexu  ominis  diri  vim  auctipremreprae- 


—       254       — 

senlare  voluisse  videtut  poeta;  quod  patet  e  v.  seq.  —  3.  L'tpa 
rava ,  ravis  oculis ,  quorum  color  inter  tlavum  et  caesium  est  , 
yhxvxos  ,  torvam  pvae  se  ferens  speriem  ;  nnde  Minerva  yKotvxa)- 
Ttif,  leo  yKaVKiJiev  Hom.  II.  0.  172.  Hpsiod.  Sout.  4^o.  ">1  similia. 
Optime  igitur  Colum.  VIII.  2.  9.  ravidi  vel  nigmntes  oculi ,  Ge- 
oponica  XIV.  16.  reddunt  ,  tCy£fo*oi  tt  roCfs  o^sai  xoti  fXsKuvotD- 
3a.KfJi.ot.  Est  igitur  lnpa  torvo  adspectu,  /iAoo-upo  ,  jg«(<»eq;  u'um- 
wo'j  ,  uti  passim  poetae.  Ad  colorem  fere  referunt  intpp. —  Lg. 
nuvium,  Latii  oppidum,  haud  longe a  via  Appia;  per  crnaim traus- 
verso  cursu  lupam  ferri  puta. —  decurrens ,  nam  haec  drpr^ssior. 
Docte  autem  poeta  Lanuvina  lupa  iter  Galateae  Brandisium  ver- 
Sus  inuit. 

v.  3.  Serpens  rumpat  iter  docte  explicint,  interrumpat  , 
scindat  ;  quatenus  per  transversam  viam  feratur ,  eam  oblique 
trajiciat )  sed  vereor  ,  ne  nimis  docte.  Ego  ,  adj.  institutum  se- 
cutus  ,  simpliciter  intelligo  :  sistat  iter,  quod  impii  institaerant , 
ulterius  progredi  vetet ;  ciuod  infaustissimnm  hoc  proHigium  4iabe- 
retur.  Sententia  9ane  eadem  ,  nimirum  '.  serp.  obliqua  iis  occur- 
rat  via:  sed  alterum  simul  repraesentat  ominis  diritatem.  Atque 
jta  hunc  locum  cepit  quoque  Lucil.  Iun.  Aetn.  3?0.  Causa  la- 
tct ,  quae  rumpat  iter ,  cogatque  morari.  —  6-  Si  per  obliquum 
terruit ,  breviter  pro ,  ohlique  viam  trajiciendo  terruit ,  terret 
mannos ,  cursu  eorum  velocissimo  inhibito.  Praecipua  enim  man- 
norum    virtus    in   velocitate.  Ovid.  Am.  II.   16.  49.  Vid,  ad  V.  l4» 

14. ,  similis  sagittae ,   egregie  velocitatem  ,  qua  serpens  eleva- 

tur  atqne  provolvitur,  depingit. 

V.  7  sqq.  Ego  te  faustis  potius  oniinibns  prosequar  ,  deOS- 
que  precer ,  ut  laeta  tibi  augnria  mittant,  ablegatis  tristibus. 
Ego  ei ,  cui  timebo ,  de  cujus  snlute  sollicitus  ero  ,  angar  ,  ut- 
pote  mihi  summopere  amatae ,  providus  auspex,  providens,  pro- 
spiciens,  angurium  ut  procurem  ,  suscitabo  cnrvum  prece ,  evo- 
cabo  precibus  ,  h.  precahor  deo«  ,  ut  corvnm  mittant  (  plane  ut 
Virgil.  Georg.  I.  157.  votisque  vocaveris  imbrem  )  oscinem,  qui 
pum  clangore  advotat  a  solis  ortu  ,  ab  Oriente-  Oscines  aves  dici 
«ruae  augnrium  voce ,  praepetes ,  quae  volatu  faciant ,  in  vulj^us 
notum.  Porro  corvus  a  laeva  clamans ,  bonum  ;  a  dextra  volans, 
malum  augurium  habitum  ;  omnino  in  genere  tenendum  ,  prarpe- 
tes  bonas  h.  fausti  augurii  ,  faisse  malas  -oscines  ,  et  contra.  Ab 
ortu  autem  solis  prospera  fuisse  corvi  omina ,  adversa  aboccasu, 


-      255      - 

ait  Schol.  hujuscjue  rei  veritatem  se  pluries  expertum  contendit 
bonus  Mancinellus.  —  Antequam  mala  obnuntientnr.  Igitur  an- 
teverti  atcjue  procnrari  ista  posse  arte  augurali ,  creditum.  Pro 
omine  malo  in  specie  est  avis  diiina  ,  divinans  (  ut  A.  P.  218» 
Serm.  I.  9.  30.  et  alibi)  praesagiens  imbrem  imminentem ,  im- 
pendentem  ,  futurum ,  h.  cornix  ;  quod  facit,  dum  repetit ,  pettt 
(facit  enim  hoc,  (juottes  pluvia  imminet)  Jaccedit  ad  paludes  , 
ao^ua  sese  perfusura.  Cf.  Arat.  Dios.   217.  sqij.  Plin.  XV[II,  35, 

v.  l3,  Hoc  (sc.  ut  fausrum  iter  habeas)  ita  volo,  uti  tibi  ubi- 
cunuue  degere  lubet,  felicissimam  vttam  ex  animo  cupiam.  Blan- 
de  admodum  ista  poeta  ,  desiderii  sui  adfectum  ad  puellae  voluu- 
tatem  adcommodando.  Sis  licet  felix  (haud  adversor  tuae  volan- 
tatt ,  imo  .  ut  felix  istud  iter  eveniat ,  deos  rogo)  ubicunque  mar 
vis  ,  et  vivas,  disjunxit  poeta,  o^uod  concinnius  ita  efferas :  Vivas 
felix  ,  u!  icunque  placuerit,  memorque  nostri  ,  cjuo  solo  deside- 
rium  nostrum  anlamur.  Posteriora  amoris  sui  testificandi  causa  a 
poeta  adjici  putanrla ;  nam  ad  sententiarum  contextum  parum  fa- 
ciunt.  Notissima  Albiana  :  Vivite  felices,  memores  et  vivite  no- 
stri,  —  15.  Nullae  te  aves  inauspicatae  morentur.  Ex  his  memo- 
rat  picum  laevum ,  a  sinistra  parte  malum  auspicium  facientem  , 
et  cornicem ,  item  a  laeva  mala  porteridentem.  Virg.  Ecl.  I.  lg. 
Saepe  sinistra  cava  praedixit  ab  ilice  cornix.  vago ,  cpo/ris» 
ornat. 

v.  17.  Sed  ipsa  vides  ,  perspicis  ,  qnam  graves  hoc  anni  tem- 
pus  secum  tempestates  ferat ,  quibus  Adriaticum  mare ,  «uod  in- 
gressura  es,  potissimum  infestatur.  Tempestates  imminentes  de- 
signat  poeta  ab  oceasu  Orionis,  a  cjuo  excitari  e?e  creditae.  Apoli. 
Rh.  I.  120I.  tvTt  fxi\iaTa.  ytifJLtflf)  ohoolo  *i\tt  Svon  '  Clpimvos,  i'uVc- 
Sev  tiATskri§ct.o#  3ovj  ivtfxoio  KctTx'i§.  Vid.  omnino  ad  I.  28.21.  Orion 
pronus ,  in  rlevpxa  coeli  parte  constitutus  ,  trepid;>t  ad  orcasum  , 
festinat  (cpatenus  praeceps  fertur,  ut  Arcturi  cadentis  impetus 
III.  1.  27.)  vergit ,  in  eo  est  ut  occidat ,  magno  cum  ventotum 
tumultu ,  maximas  in  mari  tempestates  excitHnte,  Monet  igitur 
puellam  de  iis  ,  cjuae  proxime  per  natyrae  legps  certo  eventura 
sint.  Frustra  i^itur  sunt,  c-ni ,  ut  poeta  sibi  constet  (  nain  atlhnc 
coelum  serenum  putandum)  trepidare  tumultu  dictum  volant  pro, 
aestnare  tumultus  excitandt  cupidttate,  quod  longius  petitum  vi- 
detur.  —  18.  Ipse  expertus  sum ,  ciuam  tempestuosum  sit  mare 
Hadriaticum.  Pro  cmo  poeta :  quid  sit ,  cmale,  craam  horrendum 


\ 


—       256      — 

sit ,  Hadria,  mare  Hadr.  si  in  atros  sinus  eurvetur  ,  fluctihus  in> 
tumescat;  extjuisite.  Nam  iluctus  sinum  trdk u nt  (Virg;  Ge  III. 
-38.),  unde  sinus  pro  ipso  fluctu.  Similiter  HaHria  CalubroS  si- 
nus  curvare  dicitur  I.  34.  16.  Vulgo  explicant  mare  ,  <juod  curva 
litora  ambiunt.  —  Ater ,  /asXxv  xZfxx  v.  c.  Hom,  II,  ^.  n.  Apoll. 
IV,—  20.  Delapyge  v.a<l  I.  3.4.  albus,  coelnm  serenans,  ut  al~ 
bus  Notus  I.  7.  /5.  —  Quid  peccet  ,  <juam  fallax  ejus  serenum. 
sit,  cjuod  adfert,  cjuam  facile  fidem  datam  failat,  imrautando  su- 
bito  coeli   sereni  faeiem;  venusta  translutiono. 

v.  2)  —  2+.  Oratio  ita  continuanda  erat:  Novi  ego  ,  quan- 
tas  turbas  Auster  iti  isto  mari  excitet.  Pro  hoc  poeti ,  cjuo  peri- 
culi  mognitudo  mirifice  augetur ,  adhibita  iinprecationis  formula  : 
Sentiant ,  experiantur  cum  malo  suo  (nam  fere  ubicjue  mali  no« 
tionem  huic  v.  admiscuit  poeta)  motus  ,  maris  fluctus  ab  Austro 
oriente ,  surgente  excitatos.  Forte  tamen  .«iraplicius  erit  motus, 
impetus  Austri ,  Austrum  impetuosum  intelligerc,  cjuo  mota  ab 
eo  in  man  tempestas  designetur.  Sive  de  vento  sive  de  mari  in- 
telligas  motus  caeci  erunt,  subito  ingruentes,  haud  praevisi,  vel 
furentes  (cjuasi  caeca  mente ,  insani  instar  ,  feratur  Auster )  vel 
atri  h.  vel  Austri  (Svotpspyj  SJshhx  de  turbine  Orph.  Arg.  1180. 
cf.  I.  5«  70  vel  maris  atri.  Omnino  de  hoc  ambigui  sensus  epi- 
theto  v.  Heyn.  ad  Virg.  Ge.  II.  502.  De  Austro  arbitro  Hadriae, 
ejusdem  duce  turbido  v.  I.  3-  14-  III.  3.  5.  Uxores  ac  pueros  ad 
rem  vocat,  utpote  magis  trepidos  in  tali  discrimine.  — .  23.  Ae- 
quoris  fremitum  ,  fragorem  ,  f&pepovTx  rp/xvju/ai  zsovtov  ,  (Furip. 
Troad.  81-)  fitffjiov  r)xr\evTx  /iajvyWwo  SxXxooris,  (Musae.  206.). 
<—  nigri  turbati,  tumidi.  — -  24.  Ripas  ,  litora,  flactuum  verbere% 
ictu,  adpulsu  trementes  ,  percussas;  nisi  et  hic  verbera  Austri, 
undas  impellentis,  intelligere  rrialis.  Meleag.  L.  5.  (A.  Br.  I.  16') 
. avsfAoiv  fxJan^i  Sxhxaox  r^aj^u  /3o£.  Spectant  autem  haec  postre- 
ma  ad  solam  tempestatis  exornationem ,  in  cjua  Quctutlm  ad  litus 
allisorum  solennis  mentio.  Vid.  vel  Nostri  I.    11.  5« 

v.  25.  Sic  et  Europa  ,  fallacibus  tauri  blanditiis  illeota  ,  con* 
•censocjue  ejus  tergo  in  mare  abrepta,  graves  temerarii  ausi  poe- 
jias  luit.  Vide  Argum.  Illa  ,  qua  erat  simplicitate  ,  nihil  doli  su- 
spicata ,  credidit  latus,  fidenter  ac  remisse  (hanc  enim  admiscuit 
notionem  poeta  huic  enuntiationi.  (Vid.  II.  7.  lg.  )  inhaesit  tergo 
tauri  dolosi  ,  vel  dolose  blandientis  ,  vel  omnino  falsi ,  latente 
«wb  eo  Jove.  --  niveum  t    pulchrum,  —  26.  Seque  misere  dece* 


—       2^7       — 

ptam,  periculis  objectam  sentit.  Palluit,  cohorruit,  adspectu  pon. 
ti  belluis  scatentis  ,  belluosi,  (IAr.  14.  47.)  Homerico  epitheto  . 
xXos  *))Ta)*oo/)f ,  iscvToD  ueyuxt\Teos ,  Od.  II  f.  l85-  Eandem  verbi 
structuram  aJhibuit  Sil,  I,  101.  evantes  Massylae  palluit  iras* 
Ceternm  Hellen  ,  ofc>)'/w«ror  zsxpxtioiov  Qarietis)  ixifiiaxv  ,  xxl  xnt- 
Sovoxv  s's  lixSos  x^xves,  similiter  tXT.Xxyilaxv,  xx!  r»  Sxnfiet  xy.x 
e-^eSiioxv  exhibet  Lu  >ia:i.  Dial.  M.  IX.  p.  313.  —  mediasquefrau- 
des ,  cum  horrore  vidit,  se  pericalis ,  in  quae  fraude  incidisset  , 
circumventam  teneri,  se  in  mediis  periculis,  quae  non  amplius 
effugere  liceret ,  constitutam  esse.  —  audax,  temeraria ;  venuste 
Tuu  palluit  ad  latus   positum. 

v.  99.  Quae  nuper  admodum  ,  paullo  ante,  lusibus  puellari- 
bus  indulserat ,  ea  nunc  noctu  per  mare  vehebatur.  -—  Studiosa 
JZorum,  intenta ,  occupata  floribus  legendis  ,  opifex  cor.  quibus 
Nymphis  coronam  ex  voto  debitam  consertura  esset;  suavissima 
simplicitate.  Eadem  de  Daphnide  ac  Chloe  habet  Loiig.  I.  4.  tx 
ivSri  ovveXeyov,  xx!  Tx  f*.lv  eis  tovs  xoXt.ovs  ijixXXov'  tx  $s  ,  ore(px- 
vioicovs  xXexovTes ,  Tous  ^vf^pxis  epefov.  —  31.  Nocte  sublustri, 
quae  maligna  stellarum  luce  paullum  illustrabatur ;  adcommodate 
ad  terrorem  augendum.  —  nihil  astra  praeter  vidit  et  undas^ 
conveniunt  cum  Moschi  129.  xXX'  x^f  ptv  Cxe^Sev  evspSi  $e  novror 
xzseifuiV' 

v>  33  sa9*  I"  Europae  oratione,  quam  artificiose  intexuit  poe- 
Ja  ,  divina  prorsus  omnia  ,  sive  sensuum  adfectuumque  varietatem 
Uque  veritatem,  sive  orationis,  qua  perturbatior  puellae  plane 
repraesentaturanim.ua,  concisae  abruptaeque  spectes  ^eivor^rx , 
ut  aJeo  in  consummatissimis  e,™  antiquitatia  operibus  cum  ter- 
sioris  ^dicii  hominibus  jure  pOnere  liceat. —  Simul  ac  tetigit , 
attigit ,  adpulit  Creten,  centum  bppidis  potentem  C.  oppida  ha- 
bentem,  'et^TofA-r.oXiv ,  Homerico  epitheto  ,  II.  /3.649.  Cf.  V*  9» 
29.  —  34-  I*ultum  zsxSovs  habet  simplex  exclamatio,  quacum. 
compone  Eurijv,  Med.  166.»  *xTtf>  ,  Z  zsoXts ,  uv  xzfevxoSqv-  Pater 
o,  nomen  rel.JiV.ae,  o  carissimum  patris  nomen  ,  filiae  a  filia  , 
a  me  ,  relictum,  q^em  tui-piter  reliquerim ,  deseruerim.  Contor- 
tior  ratio  est,  si  filiae  secundo  casu  accipias ,  hoc  sensu:  O  pa- 
ter,  o  ego  misera  ,  quat  filiae  nomen  reliquerim ,'  penitus  exue- 
rim;  sed  hoc  demum  subjieitur.  —  O  pietas  erga  patrem,  victa 
furore,  temerario  meo  ausu  prorsus  neglecta,  quam  dementi  con- 
silio  abjecerim  ,  prodiderim  ;  \v>rbo  ,  demens  e^o,  quae  patrem, 
II,    %  :.!;b.  -  R 


—      258      — 

penafes  deseruerim.  Minus  vigoris  habet  Acronis  junctura,  dixii 
victa  furore ,  non  amplius  represso  irae  adtectu. 

v.  37,  Summum  sfuporcm  Europae,  sensibus  exsfernatae,  t  grC- 
gie  depingunt  illa:  u/ide?  quo  venil  quae  admodum  deprimunt 
infpp. ,  qui  ita  diluunf:  cgo  suslinui  dulcem  et  innocenttm  apud 
patrem  vitam  Qunde)  cum  hac  adultera  ac  misera  (quo  veni)  com- 
mutare.  Eodem  plane  adfectu  Turnus  Maronianus ,  Aen.  X.  67O. 
Quo  feror  ,  unde  abii ,  quae  me  fuga  ,  qaemve  reducet?  Minus 
grnviter  Staf.  Achill.  248  de  Achille .'  stupet  aSre  primo,  qui  lo- 
ca  ?  qui  fluctus  ?  ubi  Pelion  ?  omnia  versa  atque  ignota  videt  t 
dubitatque  agnoscere  matrem.  —  Una  mors  levis ,  levior  est  , 
haud  satis  est  ad  luendam  culpam  flagitium,  quod  virgines  in  se 
admiseruntJ  ahjectae  pudicitiae  crimen  gravjus  est,  quam  utdigne 
satis  vindirari  queat.  Ex  intimo  amissi  pudoris  sensu  ,  qui  facile 
crimen  exaggerat ,  haec  dici  puianda.  Per  consequens  autem  poe- 
ta  extulisse  videri  debet  sententiam ;  o  quae  scelerum  omiiium 
scelestissimum  scelus  patrare  sustinuerim  !  Nostrnm  exscripsit 
aurtor  Herc.  Oetaei  ,  obesae  naris  homo  v.  5^6.  Levis  una  mors 
est :  levis  ,  at  eoctendi  potest.  Propert.  IV.  4.  17.  Satis  una  ma~ 
lae  potuit  rnors  esse  puellae  ,  laudavit  jam  Lamb. 

v.  38.  Praeclara  est  atciue  plane  ex  animi  humani  nafura  du« 
cta  haecce  puellae  ,  quae  probe  ac  pudice  vitaui  antea  egisset  , 
de  admisso  tam  insigni  Sfielere  dubitatio  ,  a  poeta  egregie  exor- 
nata.  Vul^are  erat:  Vigilone  an  somnio  ?  Similiter  in  magno  gau- 
dio  repente  oblato  Arisfaen.  II.  14.  p.sr«.i.i>  5s  w»s  sr^ oo«w/(/roC#«, 
T.plf  epxvryv  etpuaxov  ccpu  i  y  ^  -}\y  0  q  a. ,  1  *l.*vmo(  p  e  Timv 
Ivei^ctTUV  tiKOvsf,  C*o  tov  o<t>oo~f>x  7«p  e *i3vjj.iiv  eXip.fiix.vt 
pi  t«  oLixioT.*.  Cf.  ibi  Abresch.  p.  259.  Jam  ,  vigilone,  verene 
illud  in  me  admisi  fr.cinus  ?  utrumque  hoc  vide  quani  docte  co- 
pulaverit  (quod  iderft  in  antithesi  tenuit) ,  adjectoc^ue  poeniten- 
tiae  sensu  (ploro  turpe  comm.  )  exomaverit  poefa  !  —  39.  Art 
somnio,  pro  quo  ornatissime  est :  an  ludit ,  illudit,  decipit  ima- 
go  ,  (i^mKov,  visum ,  somnianti  objectum,  idune  vanum ,  falsum, 
quippe  e  porta  somni  eburnea  emis.mni.  Nam  somnia  ,  quae  in 
locis  inferis  collocata,  in  superas  aaras  evolant,  ac  vera  quideni, 
per  corrfeam,  falsa  per  eburneam  somni  portam  emifti  credita  ; 
Homerico  phantasmate  Od.  r.  562.  a  Virgilio  exornato  Aen.  VI. 
894.  Jam  imago  isto  ducit  adfert  h.  1.  somnium  ,  quatcnus  spc- 
ciem   sui   somniantis    aensibus    o&jicit.  —  vitiis carentemt  ita  ut 


—      259       — 

adulterii  crimine  vacem  ,  admodum  svafyus ,  pro  lenui,  me.  F.x 
Nostro  profecit  Claudian.  XXVII.  Sl.  Additur  ecce  fidet ,  nee 
me  mea  lusit  imago  ,  irrita  nec  falsum  somnia  misit  ebur.  Ad- 
de  Val.  Flac.  IV.  531.  —  42.  In  hoc  haeret  puella ,  ita  ar^umen- 
tando  .*  meliusne  fuit ,  qui  enim  mihi  persuadeam  ,  me  maluissp, 
potius  habuisse  ,  ire  per  longos  Jluctus ,  longinquum  mare  traji- 
cere  ,  tam  periculosum  iter  suscipere  ,  quam  floribus  in  amoenis- 
simo  prato  carpendis  vacare?  — -  recentes  ,  novos  ( IV.  j.  3«.) 
Tifsv'  *v9ix.  Venuste  jucundnm  ilorilegii  laborem  designat  hoc 
epith.  poeta. 

v.  45.  Haud  incerta  amplius,  vere  ista  omnia  accidisse,  acer- 
ba  poenitentia  incitata  saevissimaque  ira  accincta  ,  furibundae  in- 
star  ,  in  auctorem  mali,  quod  naturae  sensui  consentaneum  eraf^ 
convertitur ,   gravissimam  de  eo  vindictam   sumtura.     Magnopere 
animum  percellit  furoris  muliebris  species  ,   ulciscendi  studio    adl 
cjuaevis  audenda  adgrediendaque ,    quantumvis     viribus  longe   in- 
ferior  sit ,  animosi  atque  promti.  —  Si  quis  dedat ,    utinam  detur 
mihi  nilnc  ,  ita   adfectae  ,  ira  percitae ,  hinc    explicatius   adj.  ira~ 
tae;   veliem  mihi  dari  obviam  juvencum  infamem ,  detestandum, 
invisum    (uti    Venus  illud  v-  71.  falsae   puellae  exprobrat).      Ma- 
gnam  cum  h.    I.   similitudinem    habet ,    quae   Geta  locjuitur  apucl 
TeTent.  Adelph.  III.  2.  12.  unde  initium  delibare  iiceat:  vix  sum 
compos  animi  ;  ita  ardeo  iracundia.  Nihil  est  quod  malim  quam 
illam   totam  familiam  dari  mihi   obviam    —  seni  animam  pri. 
mum  eartinguerem  ipsi,  qui  illud  produxit  scelus  :  tum  autem 
Syrum    impulsorem ,    vah    quibus   illum    lacerarem  modis ;  vide 
omnino  relicjua.  —  46.  Enitar  lacerare ,  quam  iv»fyus  pro,  lace- 
rarem ,  discerperem  ,  atcjue  ipsa  ejus  cornua  frangerem,  commi- 
nuerem;  huic  verbo  adpositum  tc?  enitar ,  vide  cjuantam  vim  ex- 
serat.  Pro  ejus  suavissima  antithesi  est,   monstri,   tauri  adspectu 
foedi  ,  exsecrandi,  cjualis  nunc  Europae  indignabundae  videbatur, 
quem  ipsum  modo ,  dum  in  pratis  luderet ,  amasset ,  blande  pal- 
pando  ,    atcjue    adeo   osculando.   Vid.  Mosch.  93.  sqq.  Male  mon. 
strum    nonnnlli    taurum  dici  autumant,    vel  quod  Jupiter  sub  eo 
latuisset ;    quod    tamen  ignorabat    puella:  vel ,  quod  irt  humanaih 
sese  formam  mutasset.     Ita  vero  parum   quadrant  adj,  modo   m* 
amati. 

v,  49.  Nunc  ad  se  redit ,  seque  ipsa  probris  lacerat  damnat- 
que.    Jmpudens    fui ,    quod   patiios   Penates ,  pstriam  liquerimj 

R  2 


—      26o      — 

miiHo  tamen  magis  impudens  nunc,  quod  non  statim  morte  fla- 
gitinm  luerim.  KAi'/u**a  in  altero  niembro  facile  sentias.  Orcum 
mnratur,  qui  mortem  differt  ,  quae  ipsi  dudum  subeundd  foret. 
O  deorum  cet.  Maximam  vim  habet  subito  ad  Deos  conversa 
oratio;  tum  quod  Deorum  benignitatem  ac  miserationem  in  hoc 
agnoscit  ,  si  belluae  ,  quibus  dilanietur ,  sibi  objiciantar.  Etiam 
hoc  ad  animum  ejus  perturbatiorem  satis  adcommodate ,  quod 
dubitanter  admorlum  preces  proponit ,  (juarum  rationem  ullum 
Deorum  esse  habiturum  vix  speret  ;  uti  fit  in  summa  trepidatio- 
rie  ac  desperatione.  —  Utinam  errem  inter  leones ,  leonibus  su- 
bito  me  circumventam  videam  ,  praedae  iis  der. —  nuda,  vel  pro- 
prie,  vestium  qualicunque  munimento  destituta,  quod  leones  ali- 
qu  infijper  moraturum  puellaris  sibi  persuaderet  simplicitas;  vel, 
absque    auxilio  ,    sola.  Prius  tamen  poeta  dignius,     atque  venu- 

StlUSa 

v.  53.  Antequam  lenta  morte  consumar  ,  fame  conficiar.  Pro- 
fecta  haec  e  prisco  humanitatis  sensn ,  quem  etiamnum  animad- 
vertere  licet ,  quo  exigua  in  proprinquorum  aut  sibi  dilectorum 
funere  luctus  solatia  haberent,  si  illaeso  atque  integro  corpore 
mori  ipsis  contigisset.  Sophocl.  Antig.  829.  oukovv  xKtiv/\  xx!  »*«/- 
vov  l^oua'  ss  t'S"  dxi'p%-p  xeuSos  vsKvttv  ov$e  tpSivxai  *\qye7ooi  vooots, 
ovre  pipsMV  enii^ei^*  Kx%ovox.  (ju  Eurip.  in  Philoct.  fragm.  V.  p. 
4A4»  Lips.  Lucian.  in  Luc.  33.  extr.  p.  603.  Luculentius  Stat. 
Silv.  II  1.  154.  Gratum  est ,  fata ,  tamen ,  quod  non  mors  len- 
ta  jacentis  exedit  puerile  decus ,  manesque  subivit  integer  t  et 
nullo  temeratus  corpora  damno.  Adde  Ei.  Theb.  IX,  732.  Apu- 
lei.  p.  188-  Oud.  Idem  igitur  votum  floridae  aetatis  puellae,  cui 
Semel  pereundum  sit,  a  poeta  tribui,  in  hoc  nemo  facile  judici- 
um  ejus  desideret.  Sed  miris  hariolalionibus  h.  1.  indui  videas 
intpp.  Jam  expende  ornatum  verborum.  Macies  turpis  occupat  t 
extenuat,  deturpat  malas  decentes,  dehonestat  genarum  pulchri- 
tudinem.  —  Succus  defluit  corpori  ( pro  quo  quaesitius  est,  te- 
nerae  praedae  ,  puellae  tenerae  ,  feris  destinatae  )  ,  corpus  con- 
tabefit  ,  arescit.  Succus  enim  vegetae  aetati  proprius  ,  unde  ea- 
dem  aetas  tumida  cet.  vid.  ad'II.  5.  10.  ;  cui  opponitur  corpus 
aridum,  exsuccum ,  yn^us  ^pav-  —  Speciosa  dum  adhuc  sum 
int^gro  corpore;  quo  ipsum  speciosum  dici  potest,  ex  oppos. 
corp.  macie  confecti  —  quaero  pasc.  tigrcs ,  cupio  tigribus  obji- 
ci ,  praedae  dari ;  sed  alterum  opimae  praedae  adjunctam  noti- 
onem  hab.t. 


—        26l        — 

v.  57.  Furorem  animicjue  ex  aniisso  pudore  gravern  acsfum 
vide  quam  vivide  adumbret  explicetcjue  poeta!  Eo  tandem  puella 
progreditur  ,  ut  de  morte  s»bi  consciscenda  deliberet  ;  deliberan- 
tique  sibi  patrem  ,  cjuem  omnia,  cjuae  sibi  acoiderint ,  rescisse 
autumat ,  truculento  vultu  adstare  imaginatur  ,  et  ipsum  ad  exse- 
tjuendum  cjuam  primum  supplicium  sese  instigantem ,  variacjue 
mortis  genera  ,  cjuae  in  ejus  manu  sint,  liberaliter  suggerentem. 
Mirare  artificium  poetae,  in  puellae  sensibus,  intexta  patris  ora- 
tione  explicandis. —  Vilis ,  abjecto  pudore,  abjecta.  —  urget , 
instat  tibi  ,  delecte  pro  tenui,  incjuit  propter  secjcj.  —  59»  Potes 
hac  ab  orno  cet.  graphice  prorsus,  vel  hac  ab  arbore  pendere 
potes-  Laedere  collum  sona,  nihil  amplius  esse  arbifror ,  cjuam 
zonam  collo  circumdare,  adjuncta  tamen  arctioris  impressionis 
notione.  Ita  laedere  oscula  ,  de  pressis ,  cjuae  Martial.  IV.  34.  1» 
vooat,  osculis  I.  13.  15.  ubi  plura  vide-  Nara  suffocationis  seu  eli- 
sarum  faucium  notio  cjuaerenda  in  adj.  pendulum^  cjuod  ab  hac 
orno  ( nam  haec  tm  pendulum  jungenda)  pendeat.  Est  adeo : 
Potes  collo  tuo  zonam  injicere,  ita  ut  ex  hac  arbore  pendeas  ; 
nam  ro  pendulum  ad  corpus  maxime  spectare ,  facile  cjuiacjue 
videf.  Eodem  fere  ornatu  Sophocl.  Antig.  1237.  tijv  fxsv  xpsfJix- 
<STt[V  aCxivos  xtXTtiSofAiv  P>doxV  fAirt<*$ei  (  zonae)  <siv$o'vcs  K»3fifAfA.i- 
vi\v,  Ac  in  hac  enuntiatione  acerba  cunctationis  inest  exprobra- 
tio  ,  cjnasi  collum  laedere  timuerit  puella;  sed  hoc  forte  subtili- 
us.  Eadem  acerbita3  in  bene  te  seauuta  ,  cjuam  opportune  huc 
attulisti.  Ceterum  de  hoc  zonae  usu  passitn  vtteres.  Cf.  Aeschyl. 
Supl.  456.  Aristodic  I.  3.  (  A.  Br.  II.  260.  )  Parthen.  ifoar.  *<*. 
BtifA.  c.  XI. 

1».  61.  Variatur  oratio  ,  ciuae  ita  continuanda  erat :  potes  etiam 
ab  hoc  saxo  mortem  petere.  Pro  eo  est ,  vel  si  rupes\et  acuta 
saxa  ,  rupes  acutis  ,  prominentibus  saxis  te  delectant ,  eas  mavis, 
praefers  ,  leto  ,  cjuibus  letum  tibi  consciscas.  W.ovt\rixwref>cv  tamen 
videtur,  si  acuta  leto  ,  h.  cjuae  acie  sua  mortem  facile  inferant, 
jungas.  —  age  crede ,  committe  te  veloci  procellae ,  ventis  ,  cjni 
satis  cito  te  deferant,  delabere  per  auras,  praecipita  te  isthinc; 
nota  locjnendi  ratione.  Haud  dissimilia  Acciana  apud  Cic.  Tusc. 
II.  7.  Heu  qui  salsis  Jluctibu*  mandet  me  ex  sublimi  vertice 
saxi  ? 

v.  63.  Summa  acrimoniae  vis  tam  in  verhis  cjuim  sententia  , 
cjaa  ad  mottem  audendam   sese  excitari  sentit  puella.   Nisi  forte 


—        262        — 

tu,  regius  sanguis  regio  prognata  genere,  ■ervitium  tolerare  ma- 
vis.  Pro  servitio  speciatim  poeta  ponit  pensi  herilis  ,  h.  ab  hera 
injuncti,  s.  lanae  cjuotidie  carpendae  ac  fi!is  deducendae  h.  nendae 
opus,  in  servili  conditione  commemorari  solitum.  —  65.  dommae 
barb.  tradi ,  in  alius  feminae  potestatem  venire  ,  dominam  nan- 
cisei ,  cujus  forte  pellex  fieri  cupias.  Sammum  virus  in  his. 

v.  66.  En  malaciam  inter  saevissimos  adfecUmm  tumultus  su- 
bito  exporreclam,  tantocjue  blandius  animum  ferientem  ac  per- 
mulcentem  !  Postcjuam  puellae  adfectus  in  summam  **/xij»  excre- 
veraf ,  adeo  cruidem,  ut  res  ad  exetjuendum  parandae  necis  con- 
silium  spectaret  ;  hoc  demum  momento  Venus  ,  diu  misero  isto 
«pectaculo  maligne  laetata,  e  nube  prodit ,  ac  miseram  solatur. 
—  Aderat,  dudum  adstabat  Venus,  audiveratcjue  querentem  de 
miseria  sua  Europam.  Praeclare  ita  munit  .iam  poeta  ad  secjcj. 
- — perfidum  ,  perfide,  maligne  ridens ,  inter  maximos  Europae 
ejulatus ,  ac  dolores.  Idem  epif.  Nostro  adsumsit  Appulei.  p. 
411.  Oud.  —  67.  remisso  arcu  ,  nervo  laxato ,  cjuippe  opere  ex 
animi  sententia  ad  exitum  perducto.  Suavis  pictura. 

v.  69.  Mox  ,  f nm ,  ubi  satis  lusit ,  ubi  satis  ludibrio  habuit 
puellam,  satiata  tandem  saevo  isto  spectaculo.  Novos  ludos, 
quos  Europae  Venus  fecerit,  postcjuam  se  conspiciendam  praebu- 
erit,  comminiscuntur  h.  I.  intpp.  cjuos  ego  non  video.  Ijjsa  Ve- 
neris  oratio,  ad  consolandum  oomposita,  multnm  amaritudinis 
admixtum  habet,  cjuod  locjuentis  personam  admodnm  decet ;  tum 
'  in  exitn  gravis,  cjuo  fortius  Europae,  cjuae  tanta  forfuna  indig- 
nam  sese  gessisset ,  animum  feriret.  Abstineto  irarum  et  riccae 
ab  ira ,  (  notissima  structura)  sednlo  te  hortor  ac  moneo,  ne , 
quod  pulchre  minata  es,  in  iram  effundaris.  — ■  calidae ,  animi 
calidi,  commoti  indicis.  Cf.  III.  14.  27.-—  71.  Quum  taurus  ite- 
rum  in  conspectum  tuum  veniet.  Pro  cjuo  cum  amara  minarum 
ejus  irrisione  est ,  laceranda  reddet  cornua ,  praebebit  tibi  com., 
quae  dilaceres.  —  iniisus  ,  yinfamis  iste  v.  45. 

v.73.  Nescis  esse  uxor ,  graece  ,  pro,  nescis,  non  intelligis, 
te  esse  uxorem ,  expetitam  amplexu  a  Jove. —  invicti ,  exsnpe- 
rantissjmi  ,  valde  adposite.  —  74.  Id  felicitatis  fastigium  attigisti, 
ut  eavendum  tihi  sit,  ne  ea  efleraris;  felicissimam  te  putato.  Sed 
gnomes  formam  sententiae  docte  induit  poeta,  passim  celebra- 
tae  Eurip.  Suppl.  124-  17  $'  ivtv^ovvth ,  ovk  txioTavTxi  tpipeiv, 
pia/e  felicitatem  ferunt  ut  Senec  Const.  Sap.  c.  11.  Adde  Rutil. 


—     263     — 

Itin.  I.  497.  —  75.  Nomiua  tua  ducet ,    a  te  nomen  trahef,  acci- 
piet  scctus  orbis,  docte  pro,  pars  secti    orbis ,  terrarum,  Europa 


ARGUMENTUM.    XXVIIL 

vv%  ■%/*/«.  w»W<-wwvv»  w» 

J-jeve  admodum  argumenlum  t  satis  docte  ta- 
m&n  ac  venuste  ab  Horatio  tractatum.  Offert 
se  Eydae  ,  libertinae  atr/ue  Jidicinae  (quod  e 
toto  carminis  habilu  conviviique  adornandi 
ratione  sole  clariuspatescif)  convivam  poeia, 
convivandi  occasione  a  Neptunalibus  (quae 
in  a.d.V.  Calend.  Aug.  inciduni)  desumta.  E 
s  apienti  a  ejus  v.  4.  prave  accepta  serio  co- 
gunt  njonnulli  ,  intelligi  oportere  „matronam 
Romanam  nobilem,  honestam,  doctam  eamdem 
item  valde  gravem  ac  severam  ,  ceternm  amr'~ 
cam  Horatii  decoro  sensu^  Ohel  Placet  in 
hoc  carmine  Horatii  sedulitas  aique  moraeim- 
patientia,  qua  totum  mire  animatur.  Neque 
abest  doctrina  atque  ornatus  quaesitior  in 
singulis  sententiis.  Graecum  tamen  exemphim 
ad  manus  fuisse ,  hinc  inde  adparet. 

Adnotationes, 

V.  1.  Sententiam,  hunc  diem  hilariter  agere  convenit ,  vuida 
inversione  neque  tamen  satis  diserte ,  ut  decebat  ejus  adfectum  , 
exposita,  poeta  extulit:  Quid  potius ,  o;uod  magis  consentanenm 
sit  festo  huic  Neptuni  diei,  Neptunalibus  ,  faciam,  ^uarn  potan- 
do  eum  transigere.  Alia  alii  supplent  ahjue  comminis-untur  , 
<juae  minus  ad  rem  faciunt.  —  2.  Promee  veterario  strenua  wp'- 
SvfAos  ,  pro  adv.  strenue  ,  Wf>o3vfAt»s  ,  noto  graecismo  ,  v.  c.  The- 
ocr.  XXV.  252.  Xh  alvis  <xwo'*fo3tv  «3fo'o$  xhr»,  ubi  alterum  epith. 
«3{ooj  verbo  «Aro,  adverbialiter ,  dQpJwjs',  jungendum,—  Caccu- 


—      264      — 

hum ,  cadum  vini  Caecubi  (  de  qno  I.  20.  9.)  reconditi ,  inferius 
repositi  ( ut  interior  nota  Falerni  II.  3.  8-)  tanquam  melioris 
notae  ,  servatique  ad  festas  dapes,  ut  de  eodera  V.  9.  1.  Tum 
plurium  annorum  Caecubum  opus  habebat  ,  antecjuam  mitesceret. 
—  4.  vim  adhibe ,  vim  admove,  expugna ,  pelle  animo  sapienti. 
•  am  ,  a»<p^o<Jvvr)n  ,  temperantiam  ,  sobrietatem  ,  sapientiae  prae- 
ceptis  conlirmatam ,  adeocjue  indulge  genio  ,  totam  te  ita  in  hi- 
laritatem  effunde  ,  ut  tetricis  ac  severis  insipida  videare.  Ita 
stultitia  et  desipere  est  IV.  12.  27-  Docta  est  ad  h.  1.  Porphy- 
rionis  nota  :  Graeci  ajunt  ,  viin  sapientiae  adhiberi  per  vinum  ; 
qnae  tamen  vereor ,  ut  huic  loco  satis  commoda  sit.  Graecis  enim 
simpliciter    ofvos  /5»«a9a/    dicitur  ,    veluti    Theogn.  495»  olvo/ixpem 

xe<p<x.Xyjv *<*/    /**   fitxTxi    ofvo$,    aTao    yvoof/.t\s    ov*  ti    tyi  t«- 

lAiiys  jfjLCTe  pt\s..  Eodem  sensu  a/x**A.ou  xu7s  £/a'rj)5- andit  Pind.  Nem. 
IX.  iS2.  Cf.  ad  III.  21,  i3-  Ad  sententiam  Meleag.  LVI.  5.(An. 

JBr.  I.   17.)   Kwixxaofxttt ipplipdt»  ootpixs  6  woyvs  «o'vor,  —  mu- 

nita  docte  sapientia  dicitur ,  quod  proprie  in  animum  cadit ,  ad- 
versus  omnia  sapientia  munitum  atque  obfirmatum.  Quo  sensn 
Homero  <ppe'ves  dicuntur  nvxivui ,  Hesiod.  Theog.  608.  mulier  xi>r\- 
{uYa  npxn&eaoi  et  alibi  voos  weiivxxO[j.e'vos ,  Mosch.  III-  15,  vooj  $e 
o!  efA.TzezsvKXOTdt.  AttiuS  apud  Cic.  de  Div.  I,  22.  Vide  ne  ,  quem 
tu  esse  hebetem  deputes ,  aeque  ac  pecus  ,  is  sapientia  munitum 
pectus  egregium  gerat.  Quint.  Cal.  II.  264.  oTepeyotv  iwfxfxevov 
^pjo-/  SvfJiov  dicit,  quem  Martial.  I.  40.  magnae  subnicoum  robo- 
re  mentis.  Paullo  aliter  ootpixv  in  alio  positam ,  ad  quam  pauci 
enituntur  ,  xxhkixvf  yov  vocat  Aristoph.  Nub.  1020.  quam  disertius 
exponit  Lucret.  II.  7.  nil  dulcius  est ,  bene  quam  munita  tenere 
edita  dbctrina  sapientum  templa  serena ,  despicere  unde  queas 
alios  cet.  quocum  conf.  Lucian.  Nigrin.  18.  p.  57-  et  Stat.  Silv. 
II.   2.    131. 

v.  5.  Meridies  inclinat ,  docte  pro ,  dies  vergit  ad  occasum. 
Non  nimis  stricte  accipiendum  h.  1.  sed  ut  Macrob.  I.  3.  mediae 
noctis  inclinatio  primum  diei  tempus  dicitur,  ita  h.  1.  de  die 
rruignam  partem  praeterlapso  cogitandum.  Formata  autem  haec 
loculio  ad  Graecorum  rationem  ,  quibus  ,  aequa  utrimque  diei 
lance  ,  fJ.eoy\iJ.(ifix  cra.9*{a  ,  'igtxoSxi  t  meridies  stare  ,  sole  in  sum- 
rmim  coeli  fastigium  cvecfo  (qui  et  ipse  tunc  stare  dicitur.  Ni- 
pahd.  Theriac.  4^9 • )  exquisite  dicitur.  Vid.  omnino  eruditam 
Ruhnk.   notam   ad     Tim.   p.    235.    Omnino    convivium   tempesti- 


—        26.')         — 

vius  iristitui  cupit  poeta.  —  6.  Nccjue  dum  tamen  de  auspicand?. 
compotatione  cogitas.  Veluti  stet ,  non  properet ,  cito  ad  finem 
deourrat  dies  volucris  ,  cujus  fuga  velocissima  si t.  Haud  segnis 
stut  rtmeatve  dies ,  Tibull.  1.  4.  28.  Seneca  Herc.  fur.  179.  vo« 
lucrique  die  rota  praecipitis  vertitur  anni.  Vid.  MarM.  arl  Stat. 
Silvr.  V.  1.  17.  —  7.  Parcis  deripere ,  non  deripis  (notissimo  tou 
tpttSeoSxi  usu)  horreo ,  de  vini  veterario  (de  cjuo  pariter  adhibuit 
Colum.  XII.  2.  2.),  qnod  in  superiori  oeco  erat,  ubi  cadi  alte 
repnsiti  erant.  Unde  proprie  deripere.  Vid  III.  21.  7.  —  Cessan~ 
tem  suaviter  adjectum  ,  tancjuam  ipsa  convivium  moretur ,  non 
satis  cito  ex  Horatii  impatientia  deripientem  secuta.  Eadem  ve- 
imstate  Virg.  Aen.  VI.  210.  de  aureo  ramo:  Corripit  Aeneas  ex' 
templo  avidusque  refringit  cunctantem  ,  respectu  Aentae  avidi. 
Kam  si  proprie  accipias  ,  Sibyllae  sibi  haud  constaret  effatnm  v. 
146.  Stat.  Silv.  I.  5.  U«  cunctantemque  impelle  chelyn,  uti  ibi 
scribendum  ,  estcjne  vel  ,  move  ,  deripe ,  vel  impelle  fides  ( ut 
Tib.  II.  5.  3.  impellerc  chordas)  cunetantes ,  tacitas,  cjuae  du- 
dum  sonare  debuissenf.  Parnm  apte  b.  1.  amphoram  cessantem  in- 
terpretantur  ,  tot  annis  otiosam,  veJ,  cjuam  cessas  deportare,  (juod 
linguae  ratiopi  adversatur.  — Bibuli  consulis ,  M.  Calpurnio  Bi- 
bnlo  Cos.  reconditam  ,  consulatus  ejus  nota  signatam.  Incipit  is 
in  a.  U.  DCXCIV. 

v.  9.  Cantu  cjuoque  hunc  festnm  diem  celebremus.  Cum  com- 
potationi  Neptunalia  praetendat  ,  satis  consentaneum  est ,  cantui 
hymnos  subjici.  —  invicem ,  altematim ,  a/uo//3am)r.  —  10.  viri. 
des  Nereidum  comas  ,  admodum  poetica  ratione ,  pro,  Nereidas 
virides  s.  caeruleas  comas  habentes  ,  xvuvtitXoKt<iJioos  (Q.  Cal.  V. 
345-  )  epithefo  a  maris  colore  ad  deos  marinos  solenni  more  tra- 
ducto.  Stat.  Silv.  I.  5-  '  ^-  Jte  dede  viridea  ,  liquidosque  adver~ 
tite  vultus  ,  et  vitreum  teneris  crinem  redimite  corymbis ;  (ubi 
ter  (virides  deae ,  liquidi  vultus ,  vitreus  crinis)  epitheton  a  ma- 
ri  ductum  videas ,  cjuod  vix  probaveris.  Ovid.  Trist.  I.  2.  59. 
Proh.  Superi  — viridesque  dei ,  quibus  aequora  curae.  —  M.Tu 
recines  ,  vicissim  canes  lyra  curva ,  convexa  ;  vid.  ad  I.  10.  6.— 
12.  Latonae  irt  hyranis  in  Apollinem  et  Dianam ,  suae  laudes 
tributae,  maxime,  quod  tam  praeclaram  prolem  partu  edidisset. 
Vid.  ad.  I.  21.  3.  —  spicula  Cynthiae ,  Dianae  (a  Cyntho ,  Deli 
monte)  cjuod  iterum  poetica  ratione  dictum  pro,  Dianam  spicula 
5.  tela  gestantem  ,  pharetratam  ,   rototpjgov ,   loxtaipav.   Simillime 


—      266      — 

C.illim.  de    Apolline   H.  in  eund.  18.   iy.    tC<pfifA.£i  *«/  r.ovrot ,  irt 
xKsiovoiv  «o/So/    4   xi3xfiv  ,  >j  rcPat ,    Au*»ff'of  *crf«   <I>oi/3ou. 

r.  13.  Summo  carmine,  tum  denkjue,  poatremo  nos  una  can- 
tabimus  deam  ,  quae  tenet  Gnidon  ,  Gnidi  numen  eyyi^iov  ,  (  v. 
ad  I.  3.  l.)  Venerem.  De  Venere  Gnidia  v.  I.  30.  l.  —  Cycla- 
das ,  qnae  omnino  vfamv  iifttrxrxi  Callim.  H.  in  Del.  3.  audiunt, 
nmxime  Delum  Veneri  quoque  sacram  fuisse,  cuin  ex  h.  1.  turn 
cx  Pausan.  IX.  605  et  Plutarch  in  Thes.  c.  9.  cjuos  laudat  Spanh. 
acl  Callim.  H.  laud.  v.  308.  a.bunde  cognoscitur.  — fulgentes  vid. 
ad  I  14.  19.  —  De  Venere,  Paphi  culta.  ,  res  pervulgata.  —  vi. 
sit ,  invisit,  frecjuentat  junctis  currui  suo  oloribus ,  invecta  cumi 
oloribus  juncto.  Docte  ita  illud  tenet  variavit  poeta.  Ceterum 
hae  Deorum  e-xiSnfnlxi,  quas  tangit  hoc  orationis  colore  Horatius, 
satis  frequentatae  vett.  De  Areneris  curru  olorino  vid.  ad  Propert. 
IH.  s.  39.  et  ad  Stat.  Silv.  I.  2.  42.  Loca  autem  Veneri  consecra- 
ta  haud  temere  cumulari  a  poeta  dixeris,  si  eum  priscorum  hym« 
norum  naturam  ita  Tepraesentare  voluisse  cogites.  —  if>.  Nox 
auoque  (utpote  in  nocturna  compotatione ,  ut  III.  19.  10.)  dice- 
tur ,  celebrabitur  ,  ornabitur  naenia  ,  hymno,  carmine,  nihil  am- 
plius.  —  merita ,  maizep  eixos ,  merito  Nocti  honos  iste  haben- 
dus.  Ceterum  haec  uofixrx  diversas  cantiunculas  constituere,  ipsa 
argumentorum  ejus  abunde  commonstrat  ratio. 


ARGUMENTUM  XXIX. 


JLn   hujus  carminis  percensendis  celebrandis- 
yue  virtutibus  facile  deficias  vel 

si  tibl  linguae 
Centum  atque  ora  sient  totidem  vocesque  liquatae, 

ut  Hostiana  (JMacrob.VI.  3.)  nostra  faciamus. 
Adeo  et  in  summa  carminis,    et  in  singulis 


—     267     — 

ejus  partibus  oninia  elaboratissima,  excellen- 
iissima,  atque  omni  laude  superiora  l  P  o  t  u  i  t 
quae  maxima  virtus  es  s  e,  fui  t.  puae 
quo  melius  intelligantur,  de  argumento,  ejus* 
que  tractalione  ita  habe :  Maecenatem  invitat 
poeta.  ut ,  relictis  urbanis  negotiis ,  aliquan* 
tulum  temporis  ad  se  in  villam  concedat ,  ge- 
nioque  ibi  indulgeat ,  momentis ,  quibus  eum 
expugnare  conatur  ,  partim  ab.  urbis  fastidio, 
quod  liixus  ejus  aliquando  gignat ,  partim  ci 
ferventissimo  anni  tempore  desumtis.  (Junm 
autem  Maecenatem  praefectura  Urbis,  quam, 
tiim  sustineret  ( ab  a.  DCCXXXIII.~)  sollici- 
tusque  paullo  gereret,  maxime,  quo  minus  co- 
piam  sui  faceret ,  impediri  intelligeret ;  poe- 
ta  ,  a  nimia  ista  sollicitudine  eum  dehortatu* 
rus  graviter  ostendit ,  certis  curas  istas  cir~ 
cumscribi  oportere  finibus ,  ne  bona ,  quae 
praesens  hora  largiatur  ,  penitus  elabantur  ; 
fut urarumque  rerum  curam  vanam  esse  atque 
inutilem.  Hinc  fluminis  exundantis  ritu  pro- 
volvitur  concitatior  poetae  spiritus ,  ex  suo 
de  rebus  humanis ,  praesentisque  temporis  in. 
vitae  incertitudine ,  fortunaeque  inconstantia 
fructu  arripiendo  ,  sensn  altus  atque  nutritus, 
Exsultare  poetam  dicas  ,  immensumque 
pr ofundo  ore  ruentem,  ubi  veros  ani- 
mi  sensus  prodit ,  nunc  enuntiationis  brevita- 
ie,  nunc  exuberantia  sua  (vide  mihi  v.  35  sqqO 
animum  mirifce  adfcientes.  Qui  hoc  perle- 
cto  carmine  non  incaluerit ,  nae  ilte  Apolli~ 
ne ,  Musis,  Gratiisque  aversis  in  dias  se  lu« 
minis  auras  projectum  nullas  dubitet. 

Adnotationes. 

v,  1.  Augustius  atcjue  illuslrius  exorsurus  carmen  poeta  Mae- 
cenatem  Tyrrhenorum  seu  Etruscorum  reguni  (  pro  quo  exqaisi. 


—       268       — 

tnri  junctura  est,  Tyrrhena  regum  progenies  ;  crna  eadem  idem 
l'ropertio  loco  mox  adducendo  F.truscus  sanguis  regum ,  pro , 
1  truscorum  regum  s. ,  audit  )  stirpe  oriundum  praedi'-at  ,  uuem 
hac  sua  origine  sibi  admodum  placere  tantoque  majorem  inde 
contineutiae  laudem  captare  intelligeret ,  quod  ,  quum  summa  in 
rep.  consequi  potuisset,  equestri  dignitate  contentas  essr-t-  Idem 
q  uesitam  lenocinium  in  Propert.  III.  7.  1.  JHaeeenas  eques  , 
Ktrusco  de  sanguine  regum  ,  intra  fortunam  qui  cupis  essetuam  ; 
coll.  vv.  21  —  30.  De  regia  Maecenatis  stirpe  vid.  ad  I.i.  1.  et 
intpp.  ad  Prop.  1.1.  —  tibi  est  apud  me,  in  tunm  usum  parala 
a  me  sunt,  destinata  tibi  sunt.  Jam  dudum ,  non  quod  diu  ista 
domi  suae  Maecenati  servaverit ,  quae  admodum  jejuna  ratio  fo- 
ret,  sed  omnino  impatientiam,  qua  amicum  exspectat  poeta  , 
egregie  declarat.  —  2  —  4.  Idem  exordium  in  simili  argumento 
cum  eadem  convivalis  adparatus  enumeratione  est  IV.  11.  Merum 
lene ,  «^Sov  ,  vetustate  emollitum,  lenius  factum  ,  (ut  molle  me. 
rum  I.  7.  19«)  languidum  (III.  21.  8.)  annosum  ,  idque  serva- 
tum  in  cado  non  urtte  verso  ,  qui  ante  hunc  diem  non  inversus 
est»  integro  ,  intacto  adhuc.  Est  adeo  pro  :  cadus  vini  vetustis- 
simi  ,  adhuc  plenus  ,  tibi  apud  me  est ;  fere  ut  IV.  11.  init.  Est 
mihi  nonum  sup.  annum  plenus  Albani  cadus.  Paullo  adparatius, 
bilariusque  convivium  Maecenati  ita  denuntiari,  in  promtu  est 
videre.  Eodem  spectant  sqq.  Vertebatur  autem  cadus,  dum  vi- 
nnm  inde  effundebatur  (Plaut.  Stich.  V.  4.  32.  quamvis  desubito 
vel  cadus  verti  potest.  Cf.  Nost.  Serm.  II.  8-  39.)  idemque  in» 
versus  statuebatur  (capite  sistebas  cadum  idem  Plaut.  Mil.  III. 
2.  36.)  vino  exhausto.  Si  cadum  non  ante  versum  simpliciter  in- 
terpreteris,  recentem  ,  cut  primum  vinum  infusumsit,  nescio 
truam  gravis  sit,  quae  vino  inde  accedit ,  commendatio  ,  et  alte- 
rum  aptius  utique  Iiberiori  compotationi.  —  3.  Jlore  rosarum, 
p'S"»v  «uuro/j  (ut  Callim.  ep.  L.  3.)  rosis.  —  4-  balanus ,  seu  rjjy- 
lobolanus  (11  toov  /muf  t^»v  (&tLX«vot  Aelian.  X.  11. J  glans ,  e  cu- 
ius  nucleo  oleum  exprimebatur ,  cujus  ad  preiiosissima  unguenta 
tisus  erat.  Cf.  Dioscorid.  III.  c.  154.  De  natali  arboris  solo  agit 
Plin.  XII.  «l.  —  pressa  tuis  capillis  oleum  e  balanino  expressum, 
omnino  pro  unguento  balanino ,  quo  crines  tuos  perfundas ,  inun- 
gns  ,  pro   tenui ,   tibi,  in  tuum  usum. 

v.  5.    Eripe  te  morae  non  simpliciter  est,  amove  a   te,  pelle 
moras  \    feitina;   6ed   uti  seqq.   suadent ,  expedi  te  iis ,  quae  te 


—        269        — 

jucun/litate  sua  definent ,  a  qnibus  aegre  divelleris.  de  quibus 
exphcatius  statim  poeta.  —  6.  Ne  semper  in  domo  tua  intra  ur- 
bem  delitescas,  de«>ideas.  Jam  domum  Maecena»  magnifice  al- 
teque  exstructam  hr.bebat  in  bortis  Esqtiilinis,  unde  in  tofam  ur- 
bem  adjprentesque  regiones  latissime  prospectus  pateret ,  quo 
eum  atlmodum  delectatum  fuisse  ex  h,  1.  colligas.  Igiiur  pro  isto 
vulgari  ,  adjecta  hac  morae  causa,  poeta:  ne  semper  contemple- 
ris ,  e  domo  tna  prospicias  ,  ne  usque  delecteris ,  detinearis  ju- 
cunHi«»imo  in  amoenissimas  regiones  prospectu.  Sed  has  specia- 
tim  adumbrat,  oculisque  subjicit  poeta.  De  Tiburtinae  regionis 
siuuitate  v.  1.  J.  >s.  — udum,  vyphv,  rivis  et  fontibus  irriguum  ; 
perpetuo  epitheto.  Ovid.  Fast.  IV.  71.  Rt  jam  Telegoni ,  jam 
moenia  Tiburis  udi  stabant.  Cf .  I.  7.  14.  IV.  3.  10.  Ceterum  ma- 
le  nonnulli  de  Tiburtma  Maecenatis  villa  h.  1.  cogttant ,  quo  to- 
tius  loci  vis  infringitur  ,  et  cui  repugnant  vv.  9  —  11.  Tum  illa 
oppida  in  Romae  conspectn  esse  diserte  ait  Strabo  V,  238.  — 
Aesulae  declive  arvum  ,  Aesulam,  coloniam  Romanam ,  in  de- 
cltvi  positam.  —  8-  juga  collis ,  coliem ,  in  quo  Telegonus  ur- 
bem  condiclit  ,  Tuscnlum  in  alto  situm.  Ovid.  Fast.  III.  92.  Fa» 
ctaqtte  Telegoni  moenia  celsa  manu.  De  Telegono ,  qui  insoius 
Ulyssem  patrem  trygonis  radio,  sagittae  praefixo ,  inte-ficeret 
(unde  parricida)  vid.  Boettig.  ad  h.  I.  Bechmann,  ad  Anti^.  Mi- 
rab.  c.  22.  p.  33»  intpp.  ad  Hygin.  F.  127.  inprimis  Schott.  Obss. 
hist.    III.  c.   17. 

v.  9.  Dcsere  aliquantisper  urbem,  ipsa  lautitiarum  copia  fa- 
stidiosam;  nisi  potiua  (etiam  propter  v.  seq.  )  ad  domus  ejus  co- 
piam  referre  praestat,  hoc  sensu;  Linque  aliquandiu  domum  , 
omnibus  vitae  deliciis  copiose  instructam,  omitte  aliquantisper 
lau'itias  istas,  ipsa  copia  sua,  usuque  haud  intermisso  satietatem 
ac  fa*tidium  creantes  ;  quibus  opponantur  (v.  15.  )  coenae  paup. 
sine  aulaeis  cet.  —  10.  Moles  propinqua  nub.  ard.  est  ipsa  alta 
(V.  9.  3.  )  Maecenatis  domus,  s.  turris  Maecenatiana  in  Esqui- 
liis.  Cf.  Sueton.  Ner.  38.  Ejus  delineatio  exstat  in  Lauri  splendo- 
re  antiquae  Urbis  T.  II.  t.  104.  Regias  moles  similiter  dictas 
habe*  II.  15.  2.  eademque  ratione  Hadrianea  moles  ,  Mausoleum 
Hadriani  ,  in  turrim  excrescens  ,  adpellalum  j  de  quo  v.  Schoe- 
ptlin.   in   Apotheosi    Impp.   Rom.   p.  85.   Suaviter  opponit    regali 

Maecenatis  aedificio   parvum    suum    larem   poeta   v.  -14.  11. 

Omitte  ,     noli    mirari ,      ne     te     tantopere     Urbis     illecebrae 


—      270      — 

capiant,  ut  inde  abstrahi  nequeas.  Mirari  enim  poetis  est ,  ob« 
tntu  defixum  haerere  (ut  III.  25.  14.  Ut  milii  devio  ripas  et  va<- 
cuum  nemus  mirari  libct)  et  quidem  cum  laetitiae  sensu  (Vrop. 
J.  n.  3.),  capi  alicujus  adjcpectu  (ut  I.  4.  19. IV.  9.  15.  V.  3.  11.) 
delectari  aliqua  re.  Male  corfundnnt  intpp.  cum  verbi  rcZ  amare 
et  spernere  usu  poctieo,  pravumque  incle  canonem  criticum  con» 
fltituiinl.  —  11.  Luxum  deliciasque  urbis  Romae  praeciare  poe- 
ta  ita  eloquitur,  ut  injucundi,  molestique,  quod  iis  admixtum  est^ 
sensum  in  Maecenate  siroul  excitet  acuatque ,  cjuo  faoilius  eum 
inde  abducat.  Immanem  igitur  epularum  luxum  fumo  designat 
poefa  ,  e  fumariis  prodeunte,  tectisque  ac  plateis  aestatis  lempo- 
re  (ad  quod  spectat  hocce  carmen)  quum  sol  altissimus  est,  con- 
tinuo  incubanfe,  aeremque  gravante.  Senec.  ep.  LIV.  Ut  pri- 
mum  gravitatem  urbis  excessi ,  et  illum  odorem  culinarum  fu- 
mantiumy  protinus  mutatam  valetudinem  sensi.  Forte  tamen 
fumus  de  coenarum  adparatius  factarum  nidore  accipiendus  ,  cu« 
jus  jucundissimus  ad  Maecenatem  penetraret  sensus ,  auocjue  iti- 
dem  Claudinm  in  Saliari  coena  adparanda  ictum  narrat  S-aeton. 
c.  33.  ut  adeo  simpliciter  lautiores  epulas  innuat,  a  cjuibus  ali- 
quantisper  Maecenatem  avocare  conetur  poeta.  Nam  ignis  adeo- 
cjue  fumi  grandioris  solennis  mentio  in  coena  lautius  instructa. 
M.irtial.  VII.  27.  5.  Pinguescant  madido  tetri  nidore  Penates , 
Jlagret  et  exciso  festa  calina  jugo.  —  Opum  generaliorem  no- 
tionem  interposuit  poeta ,  more ,  cjuo  speciei  genus  immiscet, 
ipsi  haud  infrecjuenti.  Vid.  I.  10.  extr.  I.  31.6.  et  alibi.  Hoc  loco 
perspicnitati  maxime  insetvit.  Nemo  enim  facile  fumum  strepi- 
lumque  miraretur,  nisi  manifesta  opum  s.  splendoris  atcjue  luxus 
essent  argumenta.  Oua  ipsa  de  causa  Romae  addi  putandum 
epith.  beatae  h.  splt-ndidae ,  opnlentae.  Quid  vero  ?  si  opes  in 
mensis  divitum  expositas,  aurea  atque  argentea  vasa,  tricUniorum- 
qne  magnificentissimum  ornatum,  eburneos  lectos  purpureis  stra- 
gulis  instratos,  attlaea  ,  laqnearia  aurea,  pavimenta  opere  tessel- 
lalo  nolita,  etc.  quibus  mundae  coenae  sine  aulaeis  et  ostro  op- 
ponantur,  slrirtiore  sensu  interpreteris  ?  quod  sane ,  perpensis 
omnimis  ,  adcommodatissimum  h.  1.  videtur.  —  strepitum  etiam 
ab  onmibus  intpp.  generatim  de  clamore  forensi ,  cliscursantium 
tumultu,  quem  urbis  fremitam  Plin.  Epp.  III.  5.  et  vaga  mur- 
mura  Stat.  Silv.  I.  1.  67.  vocat  (acute  etiam  Martial.  XII.  57« 
nd  cubile  Homa  est ,    h.  eo  penetrat  urbis  strepitus),  accipi  vi- 


—      271       — 

lleo.  Sed  revoeanda  idea  ad  coenae  lautioris  tumultuosiorpm  ad- 
paratum  ,  ministrantiurn  ingenti  numero  discursus,  convivantium- 
uue  liheriorem  compotationem.  Atcjue  ita  demum  Romam  satis 
tvctpyw:  beatam  dici  ,  in  promtu  est  viciere.  De  strepitu  hoc  con- 
vivali  v.  Virg-  Aen.  I.  725.  Adde  Stat.  Theb.  I.  515.  dictis  parere 
ministri  certatim  accelerant.  Vario  strepit  icta  tumultu  regia  : 
pars  ostro  cet.  et  Achill.  II.  81.  Jamque  atria  servent  reguli 
strepitu  et  picto  discumbitur  ostro.  Cetemm  hoc  tetrastichon 
Licentium  in  carm.  ad  Augustinum  v.  71.  scjcj.  Et  nunc  Romuli- 
dum  sedes  et  inania  (f.  immania  pro  ,  et  inania)  tecti  culmina , 
bacchatasque  domus  (convivales  strepitns^  vanosque  tumultus  de- 
sererem,  ob  oculOs  habuisse  haud  ineple  suspicabatur  Wemsdorf. 
Poet.  min.  T.  IV.  p.  871. 

v.  13.  sqq.  Inversa  atcjue  amplificata  antecedentium  vv.  sen- 
tentia,  ad  Maecenafem ,  ut  urbis  deliciis  alicjuantisper  careat,  et 
Jn  Sabinium  suum  commigret,  persuadendum  egregie  concinnata. 
Docte  autem  conjunxit  poeta  duo  haec  commata  :  vices  gratae  sunt 
divitibns,  et ,  cjuo  vices  disertius  exponuntur:  coenae  mundae  — 
— •  expliruere  frontem.  Vices ,  mutata  per  alicjuod  tempus  viven- 
di  ratio  grata ,  rr.ultum  jucunditatis  habens  ,  nato  quippe  e  con- 
tinua  fruendi  copia  fastidiO  ;  tum  gratiores  divitibus  lautitiae  suae 
exsistant  necesse  est,  cjuibus  alicjuamdiu  caruerint.  Unde  in  ptae- 
ceptis  Epicuri  erat ,  rofs  ,  xoKvtiXsoi  tic^icf.KeijJLjJL<i.rinv  xf>oo-'e/>^s<f9x(r 
Diog.  Laert.  X.  131.  laudante  Boettig.  —14.  Coenae  haud  opipa-  , 
rae  cjuidem  ac  sumtuosae  ,  at  mundae ,  haud  sordide  adparatae  , 
munda  supellectili  expositae  (ubi  splendet  in  mensa  teOui  sali- 
hum  II.  ]6.  14.  cf.  Epp.  I.  5.  7.)  sub  lare  parvo ,  sub  exiguo 
tecto  pauperum  ,  ab  hospite  paupere  adornatae  ,  plerumque  ex- 
plicuere  haud  raro  explicare  solent  frontem  sollicitam ,  curis 
corrugatam  ,  obductam ,  h.  dispellunt  eorum  sollicitudinem ,  cu- 
tas  ,  cjuae  fere  ipsos  comitantur ;  verbo ,  exhilarant  eos.  —  sine 
aulaeis  et  ostro  absrjue  tricliniari  magnificentia.  ,,Aulaea  sub  ca- 
meras  in  triclinio  tendebantur  ,  ut  si  cjuid  pulverjs  caderet ,  ab 
ipsis  exciperetur"  uti  recte  Schol.  ad  Serm.  II.  8.  54«  I19  tunt 
defnum  locus  erat  in  tricliniis  ,  cjuibus  non  lacjueata  tecta  essent; 
vid.  ad  II.  16.  Jl.  Ostro  autem  s.  conchyliatis  peristromatis  (ut 
Cic.  adjiellat  Phil.  II.  27.)  h.  purpureis  stragulis  lecti ,  in  cjui» 
bus  convivae  discumbebant ,  instrati  erant  (Virg.  Aen.  I. '  7OO. 
ttratoqua  super  discumbitur  ostro ,  eodem  ornatu),  Atcjue   hae> 


—         2' 2         — 

ratio  pleniun  delineat  Iriclinium  magnii.ce  exomatum  ,  quam  alio- 
rum,  aulaeum  et  ostrum  nota  figura  pro  ,  aulaeum  purpureum  , 
accipientium. 

v.  17.  Jnm  ferventissima  aestas  est ,  qua  omnes  ex  Urbe  rus 
evolant.  Docte  istam  ab  ortu  stellaruui  earumque  cum  sole  con- 
junctione  designat.  Andromedae  pater ,  Cepheus,  sidus  ,  sub  cau- 
«laUrsie  mtnoris  ,  VII.  Iil.  Jul.  oriens.  Pro,  oritur  docte  est  , 
ostendit  ,  xvxtpxivsi ,  exserit  ignem  suum  ,  stellam  suara  ,  h.  in 
conspectum  venit.  Catull.  LXII.  7.  Nimirum  Oetaeds  ostendit 
Noctifer  ignes.  Virg.  Ge.  IV.  232.  Taygete  simul  os  terris  osten- 
dit  honestum  Plias,  Clarus  ,  xptxj>exr\f ,  seu  simpliciter,  de  ortu 
cosmico  ,  dum  in  conspectum  venif ,  exoriens  ;  ex  oppos.  occul- 
tum ,  occultatum,  priusquam  oriretur.  —  Procyon  s.  Antecanis 
unus  ex  Orionis  canibus  venaticis,  Ibid.  Jul.  exoritur,  quem  XI. 
diebus  post  sequitur  Canicula  s.  stella  primae  magnitudinis  irt 
ore  canis  majoris,  Sirii  adpellatione  frequentata.  Conf.  Plin. 
XVIII.  28.  Colum.  XI.  2.  53-  Quo  eodem  tempore  (XIII.  Cal. 
Aug.  )  Sol.  primam  Leonis  partem  ingreditur,  quod  Leonis  stel- 
la  h.  1.  intligitatur.  Exquisita  autem  ratione  ardentissimum  ae- 
stum ,  qui  in  istorum  siderum  ortus  incidit ,  ab  iisdem  repeti 
omninoque  mediam  aestatem  iis  designari  a  poetis  ,  pervulgatum 
est.  Igitur  Proc.  furit  aestu,  quatenus  aestum  gravissimum  ortu 
suo  ciet.  Nam  furere,  bacchari  exquisite  de  nimio  calore  poe- 
tis  usurpatur.  Gf.  III.  3.  55.  Hinc  et  stella  vesani  Leonis  ,  sidus 
vesanum  Leonis,  rabidus ,  (Lucan.  VI.  3370  saevus  radiis  Leo 
(Idem  I.  655.).  Similiter  Icarii  canis  stellam  protervam  vorat 
Ovid.  Amor.  lL  16.  14-  —  20.  referente  ,  iterum  adducente,  dies 
siccos ,  tempus  siccum,  Si'4-'ov  vpt\v ,  ab  caloris  effectu.  Unde 
Sol.  acfaA/os  Apoll.  Rh.  IV.  679.  et  2f.>ioj  xgxXios  Hesiod.  Sent. 
'53-  Atque  hac  ipsa  caloris  designatione  Maecenatem  poeta  ad 
sitim  in  villa  sua  pellendam  cohortari  putandus  est ,  poetarum 
graecorum,  quos  Noster  h.  1.  expressit,  exemplo.  Alcaeus  apud 
Athen.  X.  p.  430,  B.  Ttyys  xvsvfxovxs  oiVai  .  to  ya.j>  xorpov  wsjm'A- 
Kstxi-  <*  y  «W  ^aAszffa  ,  xuvtx  $s  S/uV«  Cxc  xxv'jxxtos.  Anacreon  ir» 
Steph.  fragm.  poet  lyr.  p.  140.  f/a*A/)V  x^otzivs  zsxiolv  ,  "vx  vsxtx- 
foi  ztuTtio  7zxpxfJtvSiov  KxfioVTs;  (phoyspov  (pvyovrss  aorpov  (reliqua 
deficiunt).    Eupolis   sv   Ko'Aaf/  apud    Grot.  Excerpt.  p.  $01.  Uivsiv 

/«p  o.Ctov sxsksv'  7vx  xfo  tou  Kuvoj  toV  isvsvpov    sxKvtov  <pc- 

/>y.  Det.ique  Theogn.  1OO5.  xtppovss  ZvSfiuxoi  xxi  vriKiot ,  ofrwi 
ejvov  y.r\  nivova    aarjot;  kv.1  r.vvos  xpfcoy.ivov. 


—      273      — 

v.  2i   —  24«   Praeclare  bucolicis  ,    ut  ita  tlicam  ,  ulterius  fer- 
ventissimnm  anni  tempus  poeta  adumbrat  coloribus  ,  a  villa  sua  , 
in  (jua  nunc  commoraretur  ,  ei  suppeditatis.    Vel  sic  tamen  haud- 
quaquam    dubitare   licet,    poetae  in  adomanda  hac  pictura  grae- 
cuni  obversatum  fui3Se  exemplum.    Incerti  ep.  CCLX.  (  qnod  Al- 
caei    venditant  intpp.    ad   Tibull.    I.    i.  27.)    v.  5.    Xml  T.oifj.*v  {9 
cpsoai  fj.saxfjf.fip iv 6v  *y%o3i  %*y*s  aogicf^wi* ,    K*ol*s  &*f/.va>   uwo  wKx- 
Tavov  x*bfjL*r'  oxotfivofo  pvyuv  xvvct ,   in  Anal.  Rr.  III.  p.  203.    Pa. 
slor  fessus  aestu  (  ita  plenius  Virg.  Ecl.   II.  JO.    messores  rapido 
aestufessos   vocat  ,  )  umbras  rivumque  ,  umbroianj   ripam  quae~ 
rit ,    eo    compellit   gregem,    et    ipsum  nimio  calore    languidum. 
Boettig.  laudat  Pers.  IIi.6.  jam  patula  pecus  bmne  sub  ulmo  est. 
—  dumeta  Silvani ,    arbusta,    Silvano  sacra.     Horridus  dicitur  , 
vel  quatenus  cuvn  Pane   Graecorum   <pfi?oxo/j.x  (  Anyte  III,  1.  An. 
Br.  I.   161.)  *v\fj.^evTi   (Hom.  H.  in  Pan.  6.  )  a  Latinis  permuta- 
tur  ,  vel ,  quod  simplicius ,    quatenus  inter    deos  agrestes  est,  qui 
inculti  ac  horridi.  Cf.  Tib.  I.  4-4.  Tum  ipsa  Silvani  imago  ,  qua« 
lis  a  poetis  et  in  monumm.  antiquis  delineata  exstat ,  arundinibus 
ac  frondibus  capite  et  inculto  pinus  termite  (Grot.  Gyneg.  20.} 
manus  gravati  satis  horridam    speciem  prae  se  ferre  putanda  est. 
Ad  Nostrurn  Silvanum  horridum  vocat   Martial.  X.  92.  6.  Indocte 
quidam  epith.  ad  a/busta  horrida  traducunt.  —  24.  Ne  ad  amni- 
um  qnidem  ripas  tenuissimae  aurae  refrigerium.  sentire  licet ;  narri 
in  summa  malacia  levissima  ibi  aurae  flabella  animadvertas.   Ven- 
ti  vagi ,    tpoiTxXsoi    xoXvkKkvsYs    (  Oppian.    Hal.  I.  45.)  omat ;  uti 
quoque  ripa  taciturna  ,   vento  taciturno  ,    silente. 

v.    25.    Vel  sic   tamen   rus  secedere    gravaris,    haud  perpelli 
potes ;    propter    reip.  salutem  ,    in  qua  omnes  curas  tuas  configis. 
Vid.  Argum.     Tu  curas  ,    unice  hoc  agis,    quis    dec,  civ.  status , 
quomodo    optime    stet  civitas ,    uti  omnibus  suis  partibus  integra 
persistat   respublica.    Civiles   has    Maecenatis  curas  Noster  vocat 
111.8«  25. —  26.    Urbi  sollicitus ,    urbis  saluti  sollicite   prospici- 
ens,  quanto  gravius  pro  pedestri  dignitatis  ejus  adpellatione  ,  Ur- 
bi    praefectus.     Qua     eadem  vi  :    Romanae   tu    vigil  urbis  eras , 
tle   eodem    Incert.  in  obit.  Maecen.  14     Eadem   vigilantiae  laude 
eum    condecorat   Vellei.    II.  88.    ubi  res  vigiliam  eccigeret ,  sane 
ejrsomnis ,   providens  ,  atque  agendi  sciens,—  Times  vel  de  ex- 
tremis   imperii    Romani    finibus ,    Orientem   atque    Septentrionem 
versus.     Orientis   populos  speciatim    cum    delectu   ponit  Seras , 

II.  8<m&.  S 


—       274       — 

extremos>  qui  Romanis  innotuere,  Orientis  incolas,  hosque  po- 
tissimum  propter  finitimos  Parthos  ,  in  Romanos  fines  continuo  in- 
cursantes ;  pro  quibus  est  JRactra  ,  urbs  regionis  Bactrianae  pri- 
maria,  pro  universo  Parthorum  regno  ,  Cyro  quondam  regnato  , 
possesso  ;  nota  loqnendi  ratione.  Vid.  ad  II.  6.  li.  —  Tanais  , 
accolae  ejus,  Scythae  ,  discordes  inter  se ,  intestinis  motibus  di- 
stenti,  qno  minus  infestandi»  nostris  iinibns  vacare  queant :  prae- 
clare  hoc  epitheto  vanam  Maecenatis  sollicitudinem  arguit  poeta 
v.  «9.  Ne  te  nimium  excrucies  de  futuris  ,  quae  consuItoDe- 
us  mortalibus  praevideri  noluit,  ne  instantium  nietu  praesentis 
tempotis  fructus  intercipiatur.  Prudens  prudenti  consilio  ,  sapi- 
enter  ,  consulto;  ut  I.  3.  22.  —  exitum  futuri  temporis  ,  quae 
futuro  tempore  eventura  sint ,  futuros  casns,  futura.  — -  30.  calig. 
nocte  premit ,  spissis  tenebris  involvit ,  occulit ,  celat  hominem 
Deus.  Scilicet  futura  sunt  Tu  «opow  longinqua ,  quod  ultra  est 
(II.  16.  25.)  quibus  caliginem  praetexunt  Dii  ,  ne  mortalium 
oculorum  acies  ea  attingat.  Theog.  io37  SCP[-  Tlpiiy^arof  k*f>jy.To\> 
XxXcx&txtcV  'soti  Tt\tVTt\v  yvivui  ,  gttu)?  fAeXKei  tovto  9eos  Teheoui. 
'O^pVA  yxf  tstutui'  wjo*  Se  tov  fAeKKovToS  satodtxi  ov  ?vvtrx  $v*ToYt 
neipur   d.fA.-^uvi^.  Incert.  apud  Stob.  Flor.  p.  409.  Zcio/  t/j  uvSp<i- 

WUUV    To    XXTtlfAX^  ,      OSJttJS    T\$loTx     TTOpodvUV  ,      TO    S'    llS    XvpiOV    Uitl    TVtp- 

XoV  sj>*ei.  Eurip.  Iphig.  Taur.  476.  icocvra  yap  tx  tmv  Seiv  eis  xtpx- 
vls  efnti,  xoviev  oT&'  oviels  xaxov.  Iam  Pind.  01.  XII.  i3.  toov  $s 
fj.eKko'vru)V  TeTv0ka)VTxi  tppuixi.  Ad  Nostrum  Juvenal.  VI.  556". 
genus  humanum  damnat  caligo  futuri.  —  31.  Ridet  hominum 
stultitiam  ac  vanitatem ,  ultra  fas ,  ultra  quam  convenit,  ultra 
inodum,  misere  trepidantium,  sollicitorum ,  (  ut  II.  11.  4.)  re- 
rumque  futurarum  metu  praesentium  fructum  abjicientium. — 32. 
Imo  vero  quod  adest ,  praesens  tempus  ,  praesentem  qualemcun- 
que  fortunam  ,  statum  ,  mcmento  componere  ,  ovyxxruriStoSui , 
h.  tv  iioix^out  (  v.  Toup.  Emend.  in  Suid.  T.  III.  p.  203.)  com- 
pone  ,  eo  utere  aequus ,  animo  aequo  ,  neque  adversis  depresso, 
neqne  secundis  elato ,  sapienter.  En  graecam  gnomen  ad  verbum 
plane  expressam".  t<5  *a{ov  tv  TtStoSxi ,  uyu*u.v  rofs  xupovoi ,  (as f/.- 
v/)Oo  ,  veteribus  celebratissimam.  Cratinus  apud  Snidam  v.  tg  *«/>- 
ov  tv  sro/fTv  uvSpus  oopovs  e y,/)7|V  ti  wajov  Trpocy/^'  tis  ivvufA.iv  Sta- 
Ski  xxKws  ,  uti  locum  constituit  Toup.  T.  III.  p.  216.  Alia  loca 
occupavit  Hetnsterhusii  diligentia  ad  Lucian,  T.  I.  q.  £$5- 
quem  adi. 


—       275       ~ 

v.    33-     Cetera  ,      t«    £'    ukkct     (Amphis   apud    Athen.    VIII. 
33<>.  C.  ootis  S«  dvqros   ysv'fj.svos  ,u/)   t^  /3/a)  ^r*T  t/  tsozvvov  irp^a- 
«fjfeiv  ,     rx    S*  aAA'  /a  cet.  adde  Eurip.  Alc.  792.)  quae  in  pote- 
state    tua    non  sunt,    sed    fortunae  arbitrio  subjacent ,    tX  rjjj  Tu, 
£*)i ,    ea    nullo    consilio   regere    aut  mutare  potes  ,    m  his  fortuna 
fegnat.  Praeclare  atque  exquisite  prorsus  haec  rernm  humanaruni 
vicissitudo  fluvio  adsimulatur  ,    nunc  leniter  defluenti  ,  (  quae  lae- 
tioris  sortis  imago  est  )  nunc  impetuosissimo  ,    omniaque  vastanti, 
(adversa  fortuna  ingruente  ),    Eadem  imngine  f$  Tv^-p  a  Graecis 
psvfActTct  tribui  videas.  lncert.   apud  Stob.  Ecl.  phys.  Grot.  p.    135. 
awxv9'  opc*  ufJix  rr  Twjgsd    piGVT*  lusrxnlzsTc\Tx.   rt.  Pind.  01.  II.   62» 
poai    5'    etkkoT     cikkxs    siSvp.lav  ts   fj.'sict    lectl  zsivav  is  ctv$fu.<   efictv 
Palladas  CXIX.   1.   (  A.  Br.  II.  43«.  )  oiXiyejf,    ov  vopov  oTSe  Tv- 
%-p ,  —  —    tois    /S/o/j    ukoyuis    psvfAxai   t3Vfofj.e'vr\.   Idem  CXXf.  t^« 
o\iccti'povi    fj.sTctflokct;    T<*5    tov    filov  vocat    peCfj!  o.*igtov  Ti\s  ctvofj.cikov 
TJ^>)s.  coll.  ejusdemi  c.    LXXIV.    (  A.    Br.  II.  423.)   Unde  rerum 
naturam ,     continuo     mutntam  ,      fluvio    comparabat    zsoTctfAov    poy 
ctxeixctgoiv  rct  ovtcl  Heraclitus  juxta  Plat.  Cratyl.  p.   265.  A.    Paul- 
lo  aliter  rem  adomavit  Senec.     Ep.  XXHI.    extr.     Ceteri   eorum 
htore ,  quae  fluminibus  innatant ,   non  eunt ,    sed  feruntur.     Ejc 
quibus   alia  lertior   unda  detinuit ,  ac  mollius  vexit ,    alia   vehe- 
mentior  rapuit;   alia  proacime  ripam  ,  cursu  languescente  depo- 
suit  ;  alia  torrens  impetus  ejecit  in  mare.  —  feruntur ,    cursum 
suum   tenent  ,    ea  non    magis   inhibeas  aut    cerfa  ratione  regas  1 
quam    cursum  fluminis ,    Tiberis,    cjui   nunc   medio  alveo ,    aqua 
vix   alvei  medium    tangente  ,    modica  ,    cum  pace ,   placide  ac  le- 
ruter    ( adsumsit  hoc   Flor.  IV,  2.    ubi  pax  fluminis    rediit)    ia 
F.tr.  mare  delabentis ,    sese  cvolventis.  —  36.  Nunc  intumescen. 
tis  ,  torrentique  impetu  lare  stragem   edenlis.  Ferventem  irtimen- 
sUmque   ore  profundo   ruentem   poetam   in  hac  descriptione  quis 
non  sentiat ,  admireturque  ?   Eadem  fere  enumerat  Incert.  EI.  de 
Fort.    viciss.  23.  Sqq.   in   eadem    adversae  fortunae  cum  torrente 
comparatione ;     Ut  gravis  hiberno  torrens  de  monte  volutus  ob- 
tia   non  magna    arbuta  vertit  ope ;    saepe   domus  etiam 1   saepe 
addita  moenia  raptat  cet.  Stat.  Theb.  IX.  4^6.    sqr,  mc  mple  U- 
quenti  contenius  carpit  putres   servantia  ripas   crbusta  ,    anno- 
saique   trabes ,    ejectaque  fundo  saoca  rotat.  —-  lapides  adesos , 
«vs  Tf  y.vki'v$o>v  %tifJ.dj>}>ovs    ■KOTctp.bs  fjeyikctis    zs  t  p  1  $'  |  s  a  e    Sivxis 
Th«ocr,  XXII,  50,  laevia  sacca  I.  17.  \i.  —  ^7.  stirpes ,  arbore* 

S    Z 


—      276       — 

radicitus  evulsas.  —  raptas  volventis  ,  raptantis  atque  una  vol- 
tentis,  secum  provolventis  ,  proturbantis.  38.  non  sine  m.  cla- 
more ,  cum  ingenti  montium  fragore.  Sil.  IV.  521.  Cum  soniiu 
ruit  in  campos  ,  magnoque  fragore  avulsum  montis  volvit  latus 
obvia  passim  armenta ,  immanesque  ferae  silvaeque  trahuntur~ 
C/amor ,  /3oij,  de  sonitu ,  passim  poetae*  —  4°-  Quum  fera  dilu- 
vies,  Tiberis  immaniter  exundans,  amnes ,  qui  eum  influunt  ( pu- 
ta  Anienem  ,  Clanium,  Nar ,  alios),  quietos  irritat ,  e  quiete 
sua  proturbat,  eodem  furore  accendit,  ut ,  alveum  egressi  ,  late 
campos  populentur  ;  quod  Tiberi  tamido  ,  indeque  tlumina  ,  quae 
sese  in  eum  exonerare  solent  ,  aspemante,  accidere  necesse  est. 
Rem  expedit  Plin.  Epp.  VIII.  17.  Tiberis  alveum  excessit  —  ^— 
Jnde  t  quae  solet  flumina  accipere ,  et  permixta  devehere  ,  ve» 
lut  obvius  sistere  cogit ,  atque  ita  alienis  aquis  operit  agros , 
quos  ipse  non  tangit  t  vide  reliqua  ,  quae  de  Aniene  subjungit. 
Jra  ,  furor ,  de  amnium  incrementis  ,  marique  tumido,  pervul» 
gatissimum.  Praeclare  vero  invicem  collocata  quietos  et  irritat. 
v.  41.  Ille  denium  sui  potens  ,  xpxrw  ,  eyx^xT^s  exvrov,  sui 
posssssor ,  (ut  Senec.  ep.  XII.  vocat )  ab  omni  cupiditate  atque 
adfectu  liber,  qui  non  rebus  externis  ,  quarum  domina  Fortuna 
est  ,  ducatur ,  sed  in  se  ipso  felicitatis  causas  habeat,  sicque 
laetus  ,  laete  ,  placide  ,  tranquille  deget ,  beatu9  dicendus  est, 
cui  vere  licet  in  diem  dixisse ,  quovis  die  dicere:  Vixi ,  h.  ho- 
diemum  ,  s.  praesens ,  quod  mihi  datnm  est ,  tempus  hilaritet 
atqne  secure  transegi  ,  nulla  futuri  sollicitudine  in  animum  ad- 
niissa,  neque  vitae  fructu  in  crastinum  dilato.  Ea  enim  demum 
vita  adpellanda  est ,  quae  jucundum  sui  fructum  largitur  :  /3i'os 
iarlv,  xv  r/t  tm  fbiM  X,*'?V  /5'*"  1  in  Brunkii  Gnom.  p.  223.Hinci>z- 
rer<?significanter  admodum  pro  p/7ayrwj.PlatoComicus  apudAthen. 

III.  23.  p    103-  ztotovs  e'a>3ivovs  wivsi  5/<x  as  vvv «fyv  $*  sari 

to  roiovr  »s  keyovotv  0)  aopoi.  Agath.  XXVI.  7.  (  A.  Br.  III. 
43.)  TliVe  ye'fov,  kxI  ^S/.  Cic.  ad  Attic.  XII.  2.  Homini  non 
recta  ,  sed  voluptaria  quaerenti  nonne  /3  s  /3/  e»  rx  /  ;  Martial. 
LVIII,  7.  Cras  vives ,  hbdie  jam  vivere ,  Postume  ,  serum  est. 
Jlle  sapit ,  quisquis ,  Postume ,  vixit  heri,  Enixe  inde  vett. 
Epicuri  commendatur  gnome,  rov  fxr^ev  xvxjixkkeoSxi ,  et  prae- 
sentis  horae  donis  (III.  8.  27.)  frui ,  ro  rspzsvov  e$xue\iov  810- 
xeiv  Pinn*.  Isthm.  VII.  57.  rovtp-^e^ov  ?yv  ■t$'stts ,  Incert.  apud 
Athen.   YM.  p.    336.    Antiphanes  apud    eund.    III.  p.    103.    •£ 


—      277      ~ 

fZi/iuiov  «uS/t/  i ot)  ,  *Ai|v  c  xv  xx9'  r)fAs'^vv  tis  txvTcv  -^Ssouj  t/c 
«'vaATo-fcf/i'  rv%oi.  Palladas  XXIX.  5.  (A.  Br.  II.  813.  )  f\xppx.vsos- 
«uroV,  —  —  A)f9»)v  rou  SavaToy  rov  BpoM/ov  *«r/ £«i/*  Ttpxeo  xx\ — 1 
—  T''»'  ftpyfttpiov  (hiov  sKkodv'  txKKx  Je  *a'i/r«  Tu;^-/>  «fay/uar*  §15 
iiixtiv ,  imitatus  Euripidea  ( Alc.  791);  «u<pp«/i/£  ooturoi' ,  *!»*• 
toV  *«3  if/4/pay  /5i'ov  hoytgoo  olv  t«  X'  «XA«  r»j«  Tu^vjs.  Adde  ejusd. 
Bacch.  908.  Senec.  Ep.  CI.  Propera  vivere ,  et  singulos  dies  sin- 
gulus  vitas  puta.  Qui  hoc  modo  se  aptabit ,  c««  «Ya  j««  auoti- 
die  fuit  tota  ,-securus  est, 

f.43.  Crastinum  diem  nihil  ad  me  pertinere  exislimans,  ne« 
que  ex  fnturo  suspensus.  Ne  tantillum  igitur  pensi  habet ,  utrum 
Pater ,  Jupiter  cras  polum  atra  nube ,  spissa  caligne  occupet , 
involvat ,  obducat ,  an  solem  purum  nulla  nubecula  obfuscatum 
ostendat ;  cjuid  boni  aut  mali  crastinus  dies  adferat.  Notissima 
Theocriti :  Z?us  xKKcxx  f/.iv  T.eKei  xi'3$ios ,  xKKoxx  5'  vst.  Ad 
sententiam  Seneca  ep.  CI.  Stabilita  mens  —  —  quidquid  dein- 
ceps  dierum  rerumque  venturum  est ,  ecc  alto  prospicit ,  et  cum 
multo  risu  serirm  temporum  cogitat.  —  ^5.  Unice  beatns  iis  , 
«juae  perceperim  ;  hoc  solum  meum  judicans,  cjuod  a  tergo  est ; 
tiuod  nec  Deus  mihi  eripiat.  Non  irritum  efficiet ,  baud  abolere 
poterit  ,  quodcunque  retro  est ,  praeteritum  tempus  (  v.  II.  11.  5.), 
hujuscjue  bilariter  exacti  sensum  jucundissimum.  47-  Non  diffin- 
get ,  immutare  poterit ,  et ,  aut ,  cruod  fugiens  hora ,  tenipus 
praeteritum,  semel  vexit  secum  avexit,  abstulit,  proprium,  cpocl 
mihi  tribueret,  habuit  (  male  nonnulli  vcxit  volunt  esse  ,  attulit) 
fructum,  gaudia  praeterita,  infecta  reddet,  t*  m«V  «pxySivr*  ovos 
KXmSw  av  iri  xvxxKwostt v  ,  ou5'  *Ar?ojrc5  M£r«r^/vJ<J/f  ,  Lucian  ,  de 
conscrib.  hist.  38.  p.  52.  Pind.  Oi.  II.  29.  touv  Ss  usn^yfjJvotv 
ol*olr\Tov  cu'§'  «V  Xpovos ,  0  t.xitwv  xxrrif ,  SuvxiTo  SsUsv  spyav  ts- 
Kos.  Eandem  sententiam  Agathon  apud  Aristot.  Eth.  VI.  2.  ita 
effert  :  y.Cvox>  yxg  «urou  xxl  9ecs  orspioxsTxt  olyivfjT»  notsTv  ,  xoo' 
oiv  y  r.sTapenyiMvx  ,  laudante  jam  Lamb.  Adposite  Senec.  de  Vit. 
Brev.  10.  In  tria  iempora  vita  dividitur.  Ex  his  — !  —  quod  egi- 
mus  certum  est.  Hoc  est  enim ,  in  quod  Furtuna  jus  perdidit , 
quod  in  nullius  arbitrium  reduci  potest.  Haec  est  purs  temporis 
nostri  sacra  ac  dedicata ,  omnes  humanos  casus  supergressa, 
extra  regnum  Fortunae  subducta  ,  haec  nec  turbari  nec  eripi 
potest:  perpetua  ejus  et  intrepida  possessio.  Nostrum  imitatinne 
expressit  Auct.  el.  LXII.  L.  III.  Anthol,  Lat.    Burm.  v.  7.  Per- 


—     27S      — 

vijci :  neque  enim  Fortuna  malignior  unquam  eripiet  nobis,quod 
prior  hora  dedit, 

v.  49.  Ecjuidem  ,  potens  mei ,  fortunae  manicipium  esse  nolo 
Arbitrium  Forlunae  cxquisite  delineatur  a  poeta.  —  laeta  ,  quae 
gautlet  taevo  negotio  ,  jaeve  ,  crudeliter  cum  iiominibus  agere 
sueta,  saeva,  }xsrct.p>oKuis  %  «i  p  o  v  <s  a  xuvroixis  Til^o,  Menand.  apud 
Stob.  Flor.  p.  44V  Agathias  LXVI.  4.  CA.  Br.  III.  56.)  T  i  p- 
d/ 1  v  oi\ioS/\p/\s  oi5  fJsS«i)*ff  Ti^jjf.  Claudian.  XVIII,  2*.  //oc  regni, 
Fortuna  ,  tenes?  quaenarn  ista  jocandi  saevitia ,  humanis  quan- 
tum  bacchabere  rebus  ?  —  50.  Fertinax ,  <J/ar«/i'°,u;V/) ,  ludere , 
tjuae  pertinaciter ,  continue  liulit  ludum  insolentem  ,  insolentet 
ac  arbitraric  homines  tractat,  rniris  rnodis  ludos  facit  hominibus, 
ut  Plaut.  Merc.  II.  ],  1.  vstUgei  rcl  rwv  civ3gm~tav  wpxy/wxrx  (  Lu- 
cian.  Nigr.  20.  p.  58.)  Bblenni  loquendi  ratione.  RroXime  ad  No- 
slrum  Boeth.  Cons.  Phil.II.  2.  ubi  Fortuna  loquitur:  Hiec  nostra 
vis  est ,  hunc  continuum  ludutn  ludimus.  Idem  II.  metr.  1.  ge» 
mitus ,  dura  quos  fecit ,  ridet.  Sic  illa  ludit ,  sic  suas  prubat 
virss ,  sulque  magnum  (leg.  magnumque  seclis,  v.  Askew.  Spec 
novae  ed.  Aeschyli  p.  10.)  monstrat  astentum.  Fvrtuna  ludos 
sibi  faeisni  Senec.  de  Tranqu.  11.  Uaiyviov  so-ri  Tv\t\s  p.epoto»* 
JBfo,  Palladas  CXX.  l.  (A.  Br.  II.  43i.  )  adde  Macedonii  XXXIX. 
1.  (A.  Br.  III.  122.)  Cf.  Ovid.  ex  P.  IV.  3-  49-  Orationis  colo- 
rem  e  Nostro  petiit  Arestrit.  Spurinna  III.  11.  (Wernsd.  Poet. 
min.  III.  362.)  et  Apulei.  VII.  p.  1 4<>  Pric.  Ceterum  ex  Euripi- 
deis  :  «rvjvacs  Sitxtsis,  u>  tsxvov.  t«5  sK~iSus ,  ov%  -t\  Ti/^i)  0%'  rr,s 
Tv^/jj  §'  ov%  tis  rpoxos,  Nostmm  profecisse  existimabat  Valken. 
Diatr.  p.  251.  pamm  probabiliter.  —  51.  Transmutat  honores , 
modo  in  hunc  ,  modo  in  alium  confert  honores ,  munera  sua,  qui- 
bus  hominem  decorat ,  extollit.  Hinc  ornate  adjectum  ,  incertos , 
tjui  possesorem  continuo  permutant ,  instabiles.  —  52.  Benigna 
ivfj.svtiis,  propitia,  favens  nuncmihicet.  Praeclare  ita  paratur  tran- 
situ.s  ad  sqq. 

v.  53.  Stoicae  scholae  dogma:  Sapiens  non  amat  divitias , 
sed  mavult :  non  in  animurn  illas ,  sed  in  domum  recipit :  non 
abgit  illas  ,  sed  ahezntes  securus  prosequitur  ,  Senec.  de  V.  B. 
X.  21.  Iclem  o.  20.  Fgn  divitias  et  praesentes  et  absentes  aeque 
contemnam;  nec ,  si  alicubi  jacebunt ,  tristior;  nec  ,  si  circa"  ms 
fulgebunt ,  animosior.  Ego  Fortunam  neo  venientem  sentiam  , 
nec  recedentem.  I-jitur  laudo  manentem ,  si  hospitio  me  suo  dig- 


—      279      — 

natur,  in  domo  mea  perstat,  pro  ,  lubens  dona  eju3  accipio ,  ut- 
pote  quae  majorem  virtuti  meae  subministrent  materiam.  Fortu- 
na  manens  in  nummis  ad  seriores  adulationeslmpp.  factas  spectat, 
uti  recte  animadvertit  Boettig.  —  si  celeres  quatit  pennas ,  si 
abitum  parat  ,  me  deserit:  sed  alterum  praeclare  de  Fortuna  ala- 
ta,  de  qua  non  minus  splendide  Aeschylus  apud  Stob.  EcII.phys. 
Grot.  p.  l37.  «  Ts  yxfit  Koi[A.-Ksi  *epi  axv  mspvyx  ^juo-fov.  Maxime 
autem  in  discessu  alatam  reprae6entant ,  propter  opes  cito  evani- 
das.  Lucian.  Tim.  20.  p.  130.  0*6txv  Se  x&xKXxttsoSxi  S/yi  *r-<i- 
1/o'f  cd/f  1 ,  *o\v  riv  opvsctv  (vel  cjuod  praestat,  ovsi^avj  wxvrsqov , 
ad  quem  locum  UKovtoo  uxs'i'xv  nTspvyx  Eurip.  Meleag.  fr.  XIII. 
p.  456-  Lips.  ab  Hermsterli.  jam  adferri  video.  Idem  Eleotr.Q4?» 
OS  oA/ios  — —  s  %s't:txt'  oi'xu>V)  afxixpov  uvS^aas  ytovov.  Hinc 
vim  toD  celeres  facile  sentias.  —  resigno ,  restituo  ei,  quae  de- 
dit,  Desumtum  verbum  a  re  argentaria  veterum  ,  ubi  pecunia  ad 
argentarii  mensam  perscribebatur ,  h.  per  adsignationem  solveba- 
tur  ,  pro  (juo  h.  1.  est  resignare.  Cf.   Epp.  I.  7.   34.    Mutui    enim 

-  loco  sapiens  Fortunae  bona  habet,  quae  adeo  non  amittit,  sed 
redrlit.  Senec.  de  Tranqu.  II.  Quandocunque  autem  reddere  ju- 
bebitur ,  non  qHteretur  cum  Fortuna;  sed  dicet ,  quia  imperas 
cedo  gratus  libensque.  Si  quid  habere  me  tui  volueris  etiam 
nunc  servabo:  si  aliud  placet ;  ego  vero  factum  signatumque 
argentum  ,  domum,  familiamque  meam  reddo  ,  restituo  — 
mea  virtute  me  involvo  ,  in  internis  animi  bonis  adquiesco,  quae 
snnt  xvxtpxi^sTx.  Natn  si  a  me  regnum  Fortuna  atque  opes  eri- 
pere  quivit ,  et  virtutem  non  quiit ,  Attius  apud  Macrob.  VI.  1. 
Tritissima  enim  Stoicis  gnome  :  xpsrr.s  fls/lxixi  V,  ifolv  xi  xTr]asis 
y.ovcci,  nti  Sophocl.  in  Eriphyle  (Stob.  Grot.  p.  3. )  enuntiat.  Sua- 
vis  autem  rei  imago  !  Sapiens,  amissis  seu  potius  redditis  omni- 
bus,  virtutis  amictus  pallio  inceilit,  hoc  ipsi  decus  atque  orna- 
inentnm.  Eadem  venustate  Athen.  VII.  p.  291.  de  Dionysio  Hera- 
cleote  ,  qui  a  Stoa  in  Epicnri  hortos  mi^rasset:  It  iyrtkftis  xxo- 
Svt  tov  tt\s  d^tTr,i  yiTxvx  xvSivx  fAsrny.QixoxTo.  Paullo 
nrgutius  de  Ulysse  ,  cum  quo  vxvxy^axvTi  Virtus  avvtxviiysrxuBa- 
sil.  de  legerulis  Graecis  p.  91.  Grot.  Tosourou  $s7v  uioyCvriv  o^Aij- 
cxi  yVfAvov  o<p9s'vTx  yovov  ,  sxsiU^sj,  «,-jtc'v  dfsT<\  xvti  ifJLxTiuv  Xsxoo- 
f*.-fifj.s'voy  ir.oif[os.  —  55.  Et  paupertatem  amplecfor;  pro  qu0  su;>- 
vissima  imagine   est:    Paupertatem  ,    pnellam  indotatam  q,nd<><>- 

at  probam   ac  honestam  quaero  ;  ejus  coniortiurn   expetoy  doiae 


—         280         — 

mea  Fortunae  discessu  vacuefacta.  Paupertas  proba,  bonae  men- 
tis  soror ,  ut  venuste  ait  Petron.  c  LXXXIV.  ^rt^  oap poo-bvnjr. 
Pallad.  CXII.  (A.  Br.  II.  43o. ). 

v.  57.  Attjue  in  hac  paupertate  mihi  admodum  placeo,  quip- 
pe  ciuae  a  curis  nie  immunem  praestet,  quibus  divites  continno 
anguntur.  Pro  hoc  angoris  statim  causas  adnumerat  poeta,  plane- 
«ue  easdein  ,  quae  habet  III.  1.  2j.  sqq.  Non  est  meum  ,  00  rov 
yy.ov  Tf<l~ov  toZto  ,  (Aristoph.  S^»)*.  996. )  Plautina  locntione. 
Asin.  I,  3.  3'.  quia  niliil  habeS  ,  maledictis  te  eam  ductare  po- 
stiilas.  Ar,  Non  meum  est.  Ci.  nec  meum  quidem  etlepol,  ad  te 
ut  mittam  gratiis.  Cf.  Mil.  Gror.  IV.  8.  53.  Rud.  II.  3.  11.  — 
37.  si  rnalus  procellis  Africis  Africo  fractus  mugiat ,  fragorem 
edat  (plane  ut  I.  14.  5.  Et  ma.'us  celeri  saucius  Africo  anlen- 
naequae  gemant)  reboet  ,  pro  simplici ,  incumbenfe  tempestate. 
—  58.  ad  preces  mis.  decurrere  ,  descendere  (Virg.  Aen.  V.  782.) 
xaTotjiuiviiv  ils  ktris  (Herodot.  I.  llf». )  misere  Deos  precibus  soi- 
lieitare.  —  votis  pacisci ,  gravius  est,  quam  vota  nuncupare  ;  qui 
enim  vota  Diis  facit ,  mutuam  eorundem  operam  redimere  cupit. 
Unde  precem  emacem  dixit  Pers.  II.  3.  Ad  Nostrum  Senec.  Nat. 
Quaest.  IV.  7.  Negant  possefieri  ,  ut  cum  grandine  aliquis  pa- 
ciscatur  ,  et  iempestates  munusculis  redimat ,  quamvis  munera 
etiam  Deos  vincant,  —  (>o.  61.  Ne  merces  natifragio  pereant. 
Pro  hoc  est ,  addunt  divitias ,  ditius  reddant  niare  ,  praedae  sint 
mari ;  tanciuam  invideat  mari  divitias  siias ,  naufragiis  partas,  suo- 
que  damno  auctas.  —  avaro  ,  quocl  insidiatur ,  inhiat  nautarum 
opibus  ;  praeclare.  —  m.  Cypriae  Tyriaeque  ,  e  Cypro  ac  Tyro 
advectae.  Cf.  I.  1.   13.  et  Iil-  26.  9. 

v,  62.  Tum  ego  potius,  quando  alii  ,  deprehensi  tempestate, 
de  servandis  opibus  miserrime  laborant ,  in  tali  periculo  constitu- 
tus ,  aequissimo  rerum  mearum  jacturam  ferens  animo,  nave  one- 
raria ,  tempestati  diripienda,  relicta  ,  concensaque  scapha,  ei  ad- 
nexa  ,  nudus  in  litus  evadam,  seu,  demla  allegoria.*  qualescunque 
opes  meas  aequo ,  si  fortuna  ita  ferat,  auferri  mihi  sinam  animo. 
Aura  me  feret ,  navigaho ,  evadam  Aegaeos  tumultus,  tempesta- 
tem  maris  Aegaei  gravissimam  ,  qualis  in  mari  Aegaeo  est;  hoc 
enim  procellosissimum  vett.  habitum.  Unde  Aegaeae  hiemes  pro- 
verbialiter  ?ae\  isgimae  dictae  ,  veluti  Stat.  Siiv.  V.  2.  5.  Claudian. 
XXXII..  12.  —  tritum  praesidio  ,  tntatum,  fretum  scapka  pro- 
cellis  minus  obnoxia.  —  biremi,  Srs.ir.n-  —  geminustiv.e  Poliux; 


—        281        — 

Dioscuri ;  v.  atl  1.  3.  2.  Adposite  ad  fotum  h.  1.  Paul.  Silertt. 
LXXI.  5.  (A.  Br.  III.  93»)  *)'  S'  etyrr/f  eruSijiov  ri  *«»  «rpowoV  *|S 
t!t!  /wovv*)J  xu/tf«T«  SatfduXiuis   otovtowoji/   /3/o'too. 


ARGUMEJSTUM  XXX. 


Ijr enerosissimo  spiritu  apotheosin  snam  hoc 
carmine  exsequitur  poeta ,  quum  Ijrram  ,  ©J^V- 
c*o  jho  czzm  laude  defunctam ,  Apollini  con- 
secraiam  suspendere ,  poesinque  lyricam  mis- 
sam  facere  certo  apud  animum  suum  consti- 
tuisset.  Hoc  ila  instituit  poeta,  ut  illud  con- 
silium  non  ab  efjleta  ingenii  vena  (cujus  no- 
stri  temporis  poetae,  ut  videri  volunt ,  ne  ra- 
tionem  habere  quidem  videas ;  profectum  estc 
faciie  adpareat.  Quo  illud  tamen  modo  dis- 
cussum  fuerit ,  vid.  in  Argum.  IV.  1.1.  /lugu- 
ratur  i git ur  magnifco  sensu  immortalibus  in* 
genii  operibus  innixo,  nominis  sui  immortali» 
tatem  ,  poesi  lyrica,  quam  primus  Latio  in- 
tulerit ,  partam  aique  fundatam  laurumque 
a  Musa  sibi  imponi  nobilissima  cum  arrogan- 
tia  postulat.  Regnat  in  hoc  carmine  sum- 
j?ius  ingenii  Jyrici  splendor  ,  excelsissimorum 
phantasmatum  ubertate ,  ornatusque  exquisi- 
tissimi  copia  animum  feriens» 

Adnotationes. 

v.  1.  l^acegi  monumentum,  pessime  hic  et  apud  Oviil.  Me- 
ta«n.  XV,  871.  Jamque  opus  exegi^  interpretantur  ,  finivi,  ahsolvi; 
<juo  petleslnus  vix  quulqnani  in  tam  splerulido  exor<lio  dici  pot- 
e»t.   Est  utique  :  erexi,  in  altnm  cdnxi  monnjnentum  ;   quo  senso. 


—        282        — 

e\xvve>v,  s^cXuivtiv  passim  apud  Graecos  occarrit.  Jam  carminum 
suornm  monumenta  cum  iis  comparat,  quae  homines  ad  propa- 
gandnm  ipsorum  ad  postcrns  nomen  aere  aut  congesta  saxorum 
strue  educere  solent  ;  quibus  suum  quidem  et  ad  perennitatem 
famamque  dnrabilins  esse  nfque  illustrius  generoso  spiritu  pro- 
nuntiat.  Comparatio  ipsa  Pindaro  jam  frequentata  ;  veluti  Nem. 
IV.  131.  xeXtveis  arihav  9t'p.sv,  Ilapioo  KiSov  XsVk.ots' tav ,  h.  hym- 
num  concinnare,  quem  ifidem  XiSov  Moia»7ov  vocat  Nem.  VIII. 
80.  —  aere  perennius,  longius  duraturum  monumehto  aereo,  sta- 
tua^aerea,  titnlis,  aeri  incisis,  quibus  rerum  gestarum  memoriam 
posteris  tradere  laborant.  —  2.  Atque  ipsis  PyramidibuJ  altius; 
unde  adeo  unajorem  consecuturussum  nominis  gloriam  ;  nam  hano 
potius  ob  causam  Pyramides  in  comparationem  adductas  putave- 
rim  ,  quam  propter  stabilitatem  ac  firmitatem,  quamquam  et  hoc 
nomihe  sint  famigeratissimae.  Nam  operi.*  perennitateno  v.  X.  jam 
designaverat  poeta  ;  tum  praeter  admirabileni  structuram  ab  alti- 
tudine  maxime  eas  eelebrari  satis  constat.  Pro  Pyramidibus  est 
regalis  situs ,  positus  P.,  moles  posita,  constructa  sumtibus  vere 
regiis,  sumtuosissime  exstructa',  unde  Pyramidum  sumtus  adsi~ 
dera  ductos  vocat  Propert.  III.  1.  57.  atque  ita  acoipere  magis 
Horatianum  est  (cf.  regias  moles  II.  15«  *•)  quam  si  regum  ope- 
ra  eas  eductas  interpreteris. 

v.  3.  sqq.  Sequitur  comparationis    exomatio   splendidlssima, 
ad    Pindari    »{oto'to*ov   artificiose   concinnata  ,  Pyth.  II.    7.  seqq. 

ITClfAOS  Vp.V<BV  BvjOUVpoS  —  T*Tfl'j£/lTTa/'  ToV  OVTt  y^elfXe  polS  OfXfipOS 
Inciitroi    tXdlhp     t\lp>£0[A0V    Vt<pih.OLt,   OTpttTOS    if/.siXlXaS,    OVT     O.VSfJ.OS   f$ 

fAV%ovs  ihos  a|o/  &xfJi.popcp  ■^sjiaoi  Tv*iofAsvov.  Nec  minus  splendi- 
de  Siroonidis  de  occisorum  ad  Thermopvbis  perenni  fama ,  XV. 
3.  (A.  Br.I.  124.)  svraipiov  5f  toiovtov  01V  ivfuts ,  ovS'  0  rcxvSa- 
(AcxTuip  oifAccVfHvaei  \po'vos,  avSpwv  iyciSwv.  Conf.  omnino  InCerti  ep. 
DCXV.  (A.  Br.  III.  281)  Propert.  1.  I.  Ovid.  1.  I.  Martial.  VIII. 
3.  5.  X.  2.  et  epigr.  CCLXI.  CCLXXII.  in  Antbol.  Burm.  T.  I. 
447  sqq«  ~"~  imber  edax,  dissolvens  convpagem  saxeam,  arrodens 
aes,  titulos  aeri  inscriptos  illata  rubigine  exedens*  Ad  posteriua 
maxime  traxerim.  Similiter  est  tempus,  vetustas  edax  et  sim. 
•—  3.  Aquilo  impotens,  immodice  furens,  vehementissimus.  Si  ad 
totam  pqoiv  epitheton  trahas,  erit,  impotentior  est,  quam  utdirue- 
ie  possit,  omnino  non  diruet ;  quae  ratio  non  plane  quidem  dam- 
nanda  videtur.     \rcrior  tamei\  altera.  Martial.  I.  50.19.  Aut  cum 


—      283       ~ 

December  canus,  et  brumd  impotent  Aquilone  rauch  mugiet. 
Senec.  Hippol.  276.  Cupldo  impotens  flammis  simul  et  sagittis. 
Adde  Catull.  IV.  18.  Boeth.  C.  S.  I;  4.  l4-  —  4«  aut  ^nume- 
rabilis.  .  .  .  fuga  temporum,  copiose  pro,  aetas  longissima  ,  ita 
quidem,  ut  illucl  longum  seculorum  deeursum,  hoc  omne,  quod 
futuram  est,  tempus  designet  Defuga  temporum.  vid.  ad  II.  M-i. 

v.  6.  7.  Non  omnis,  totas  moriar,  esse  desinam,m«//a,  eaquo 
meliori  mei  parte  superstite.  Docte  disjunxit  ista,  novoque  alte- 
runi  membrum  instruxit  ornatu  poeta.  Nota  autem  imagine  poe- 
tae  se  et  famam,  vel  suis  ipsorum  carminibas  partam  vel  aliis 
inde  tributam,  ejusdem  personae  ac  conditionis  faciunt.  Hino  ex 
parte  tantum  sese  morti  obnoxios  profitentur,  ut  h.  1.  poeta.  Ovid. 
Trist.  V.  i4-5«  Dumque  legar,  mecumpariter  tua  fama  legetur, 
nec  potes  in  maestos  omnis  abire  rogos.  Idem  in  iine  Metam. 
$575.  Parte  tamen  meliore  mei  super  alta  perennis  astra  ferar. 
Martial.  V.  15.5-  Quem  chartis  famaeque  damus  populisque  lo- 
quenduml  Quis  Stygios  non  vult  totus  adire  lacusl  —  7.  Vi- 
tabit  Libitinam,  effugiet  mortem,  immortalis  eritj  eadem  fere  or- 
natus  ratione  ac  II;  20.  7.  III.  3.  16.  Adde  Tyllii  III.  (A.  Br. 
II.  I03.)de  Sappho;  /wjj  fJ.s  Suvovoctv  tvjv  MitvKyivscIolv  evven  ao/So- 
iroAov*  —  —  yviuatxt  uis  'Af^so*  axoTos  gx<pvyov.  Ovid. 
Trist.  III.  7.  54-  Effiuge  venturos,  qua  potes,  usquerogos.  Adde 
ejusd.  ex  P.  III.  2.  32.  Martial.  X.  «z.  7.  Ducta  h.  1.  loquendira- 
tio  a  Venere  Libitina,  cui  funerum  cura  concredita,  ob  adparatus 
f  nnebres  ,  in  ejus  templo  repositos.  Libitinam  igitur  viiat ,  nihil 
rel  est  cum  ea,  qui  morti  haud  obnoxius  est. 

v.  7.  Ego  crescam  laude  postsra,  laus,  gloria,  nomen  meum 
crescet  apud  posteros,  usque  recens ,  ita  ut  nova  in  dies  incre- 
menta  capiat,  novis  usque  auctibus  apud  posteros  vigeb.it,  nun- 
quam  inveterascet.  En  vatem  vere  venturi  praescium  ac  Delphi- 
ca  cortina  veraciorem  !  lmitatus  est  locum  Prop.  III.  i.  34.  tui 
casus  memorator  Homerus  posteritate  suum  crescere  sentit  opus . 
—  dum  Roma  cum  Capitolio  stabit,  h-  in  aeternum  ;  nam  deae* 
temitate  Capitolii  atqae  Urbis  suae  certissima  Romanorum  erat 
opinio.  Unde  aeternae  Romae  Aeternitatis  imperii  frequentissi- 
main  nummis  Romanorum  jactantia.  Exquisita  autem  imagine  iUud 
extitlit  poeta:  dum,  donec  Pontifex  M.  sacra  publica  cnraturus, 
scandct  aiicemlet  Capitolium,  sacra  Virginum  Vestalium  pompa 
deductue  j  quod  solcune  er,at  in  sacris  publice  faciundis.  —  taa.^ 


—      284      — 

ta  praeclare  augustam  religiosae  pompae  praebet  speciem.  No« 
strum  locnm  imitatus  est  Martialis  IX.  2.  5«  Tarpeia  summi  saxa 
dum  Patris  stabunt  :  dum  voce  supplex,  dumque  ture  placabit 
matrona  Divae  dulce  Juliae  nomen ,  manebit  altum  Flaviae  de- 
cus  gentis  cum  sole  et  astris  cumque  luce  Romana. 

lo.  Dicar  ego  Apulus,  memorabunt  posteri,  me  Venusia  , 
Apuliae  oppido,  orinndum,  principem  deduxisse,;  primum  fuisse, 
qni  Aeolia  Alcaei  et  Sapphus  carmina,  modos,  ad  Italos  modos 
deduceret,  traduceret ,  qui  Graeca  carmina  lyrica  atl  modos  Ita- 
los  adcommodaret,  ita  ut  Romanis  modis  fidibus  (subjectis  nimi- 
rum  Latinis  verbis)  resonarent,  indeque  ex  humili  ,  quum  humi- 
li  generc  ortus  esset,  potentem  factum  ,  apud  populares  suos  fa- 
ma  ac  gratia  floruisse ,  ingenio  nobilitatem  consecutum  fuisse: 
omnjno  pro,  me  primum  Romanorum  exstitisse  ,  qui  Graecorum 
exempla  secutus ,  poesin  lyricam  cum  laude  tractaret.  Doctius 
idem  de  cdegia  sua  ad  Graecos  conformata  III.  1.3.  Primus  ego 
ingredior  puro  de  fonte  sacerdos  Italaper  Grajos  orgia  ferre  cho- 
ros.  Ingenui  vero  animi  poetam,  qm,  quum  magnifice  adniodum 
de  se  loquatur,  neque  qnantam  ipse  Lyricis  graecis  debeat,  ne« 
que  truam  obscuros  natales  habuerit,  non  tam  reticeat,  quam  po- 
tius  jactabundus  profiteatur.  Illud  ,,ego  Apulus"  vide  qnam  oma- 
verit  poeta  !  qua  parte,  ubi  Aufidus,  Apuliae  fluvius  violens  ob- 
strepit,  violenter  fluit,  impetuose  atque  cum  fragore  ruit,  x«i'ec- 
^>)Sa  fiei;  e  natura  istius  fluvii,  vid,  IV.  14.  15-  Serm.  I.  1.  58. 
—  11.  Disertius  Apuliam  designat  ab  antiquo  ejus  rege  (ut  II.  6. 
31.  et  III.  29.  27.)  Dauno,  qua,  ubi  is  regnavit  populorum,  iftf« 
Xctuiv,  imperitavit  populis,  qnam  regionem  ille  in  ditione  habuit 
aqttae  pauperem,  aridam,  siccam  ;  perpetuo  Apuliae  epitheto.  Cf. 
V.  3.  16.  Ovid.  Met.  XIV.  jJO.  Iapygis  arida  Dauni  arva.  Sed 
«udacter  Horatius  Daunum  ipsum  aquae  vocat  pauperem  ;  quod  a 
Jyrica  ratione  haud  alienum  putandum.  Ceterum  alium  alii  ordi- 
nem  verborum  instituunt,  quorum   nullum  facile  adprobabis. 

v.  14  —  16.  Laurum  jam  Musam  poscit  vates  ea  dignissimus, 
ipsa  hac  arrogantia  sua  placens  atque  amabilis.  Communicat  au- 
tem"poeta  superbiam  suam  cum  Melpomene  tanquam  Musa  sua 
lyrica,  qnacum  principatum  inter  poetas  Romanos  lyricos  obti- 
nuerit  ;  quo  eodem  spiritu  Propert.  III.  l.  9.  Quo  me  Fama  le. 
vat  terra  sublimis,  et  a  me  Nata  comnatis  Musa  triumphaf 
equis.    Sume  superbiam,  haud    te    jam  d.uecet  superbia ,   haud 


—      285      — 

vana  illa,  sed  quaesita  parta,  innixa  meritis.  —  15.  et  mihic//i- 
ge  comam  lauro,  impone  lauream  Delphicam,  Apollineam,  vati- 
bus  debitam.  —  volens,  propitia,  de  Diis  solenni  formala  (Pind. 
Isthm.  VI.  63.  */  — , —  w  Ztu  wx'rip,  3u/ixa>  Sthwv  «i»v  «*o»« 
a»s  cet.  Hesiod.  Theog.  ^46.  Hecate  »o</xv«J  —  S«p  ys  3t. 
Aou<rocff  C?Jyviv  /5p<a'f/)  maxime  in  precationibus  adhibita ;  v. 
c.  in  sacris  lusftalibus  apud  Catonem  c.  142.  Mars  pater  te  pre- 
eor  quaesoque,  uti  sies  volens propitius  mihitdomo}familia*  ceL 
Alia  vid.  apud.  Pric.  ad  Apul.  IV.  p.  237. 


Q.    HORATII    FLACCI 


CARMINUM 


LIBER    QUARTUS. 


—      289      — 


r. 

AD     VENEREM. 


JLntermissa  ,  Venus  ,    diu 

Rursus  bella  moves.  Parce,   precor,  precor ! 
Non  sum,  qualis  eram  bonae 

Sub  regno  Cinarae.     Desine,  dulcium 

Mater  saeva  Cupidinum  , 

Circa  lustra  decem  flectere  mollibus  5 

Jam  durum   imperiis.      Abi  , 

Quo  blandae  juvenum  te  revocant  preces. 

Tempestivius  in  domum 

Paulli,  purpureis  ales  oloribus  ,  10 

Commissabere  Maximi  , 

Si  torrere  jecur  quaeris  idoneum. 

Namque  et  nobilis  ,   et  decens  , 

Et  pro  sollicitis  non  tacitus  reis  , 
Et  centum  puer  artium,  i5 

Late  signa  feret  militiae  tuae  : 

Et  quandoque  potentior 

Lar^is   muneribus  riserit  aemuli  , 
Albanos  prope  te  lacus 

Ponec  marmoream,  sub  trabc  citrea.  %o 

II.  9S<m&.  T 


—       290      — 

IlJic  plurima  naribus 

Duces  tura ,  lyracque  et  Bcrccyntiae 
Delectabere  tibiae 

Mixtis  carminibus,  non   sine  fistula , 

lllic  bis  pucri  die  a5 

Numcn  cum  tcneris  virginibus  tuum 

Laudantes,  pede  candido 

In  morcm  Salium  tcr  quatient   humum. 

Me  nec  fcmina ,  nec  puer 

Jam  ,  nec  spes  animi   credula  mutui,  3o 

Nec  certarc  juvat  mcro , 

Nec  vincire  novis  tempora  floribus.  — 

Sed  cur ,  heu,  Ligurine,   cur 

Manat  rara  meas  lacryma  per  genas? 

Cur  facunda  parum  decoro  35 

Inter  verba  cadit  lingua  silentio  ? 

Nocturnis  ego  somniis 

Jam  captum  teneo  ,  jam  volucrem  sequor 
Te  per  gramina  Martii 

Campi ,  te  per  aquas ,  dure  ,  volubilis.  4o 


II. 
ADIULUM    ANTONIUM. 


X  indarum  quisquis  studet  aemulari , 
Julc,  ceratis  ope  Daedalea 
Nititur  pennis,  vitreo  daturus 
Nomina  ponto. 


—      291      — 

Monte  decurrens  velut  amnis,  imbres  5 

Quem  super  notas   aluere  ripas, 
Fervet  immensusque  ruit  profundo 
Pindarus  ore  ; 

Laurea   donandus  Apollinari, 

Scu  per  audacis  nova  dithyrambos  10 

Verba  devolvit,  numerisque  fertur 
Lege  solutis : 

Seu  Deos ,  regesve  eanit,  Deorum 
Sanguinem  ,   per   quos  cecidere    justa 
Morte   Centauri,   cecidit  tremendae  l5 

Flamma  Chimaerae: 

Sive  ,  quos  Elea  domum  reducit 
Palma   coelestis,    pugilemve   equumve 
Dicit,  etceutum  potiore  signis , 

Munere  donat:  20 

Flebili  sponsae  juvenemve  raptum 
Plorat,   et  vires  animumque  moresque 
Aureos  educit  in  astra ,  nigroque 
Jnvidet  Orco. 

Multa  Dircaeum  levat  aura  cycnum>  i5 

Tendit,  Antoni ,  quoties  in    altos 
Nubium  tractus  :   ego,  apis  Matinae 
More  modoque, 

Grata  carpentis  thyma  per  laborem 
Plurimum,  circa   nemus   uvidique  5rt 

Tiburis  ripas  operosa  parvus 
Carmina  fingo* 


Concines  majore  poeta  plertro 
Cacsarem,  quandoque  trahet  feronis 


T  i 


—        292        — 

Per  sacrum  clivum,  merita  decorus  55 

Fronde,   Sygambros : 

Quo  nihil  majus  meliusve  terris 

Fata  donavcrc,  bonique  Divi , 

Nec  dabunt,  quamvis  redeant  in   aurum 

Tempora  priscum.  4o 

Concines  laetosque  dies,  et  Urbis 
Publicum  ludum,   super  impetrato 
Fortis  Augusti  reditu  ,  forumque 
Litibus  orbum. 

Tum  meae  (si  quid  loquar  audiendum)  45 

Vocis  accedet  bona  pars :    et,  o   sol 
Pulcher,  olaudande,  canam,  recepto 
Caesare  felix. 

Tuque  dum  procedis ,    Io    triumphe , 
Non  semel  dicemus  ,  Io   triumphe,  5o 

Civitas  omnis  ,  dabimusque  Divis 
Tura  benignis. 

Te  decem  tauri,  totidemque  vaccae, 
Me  tener  solvet  vitulus ,  relicta 
Matre  ,    qui  largis  juvenescit  herbis  55 

In  mea  vota, 

Fronte  curvatos  imitatus  ignis 
Tertium  lunae  referentis  ortum, 
Qua  notam  duxit,  niveus  videri  > 

Cetera  fulvus.  6o 


—         2<)1         — 

w. 

AD     MELPOMENEM. 


Q 


uem  tu  ,  Melpomene  ,   semel 
Nascentem  placido  lumine  videris, 
Illum  non  labor  Isthmius 

Clarabit  pugilem,  non  equus  impiger 

Curru  ducct  Achaico  5 

Victorem,  neque  res  bellica  Deliis 
Ornatum  foliis  ducem, 

Quod  regum  tumidas  contuderlt  minas, 

Ostendet  Capitolio : 

Sed  quae  Tibur  aquae  fertile  praefluunt,       10 
Et  spissae  nemorum  comae, 

Fingent  Aeolio  carmine  nobilem. 

Romae  principis  urbium 

Dignatur  suboles  inter  amabiUs 
Vatum  ponere  me  choros  :  l5 

Et  jam  dente  minus  mordeor   invido. 

O,  testudinis  aureae 

Dulcem  quae  strepitum  ,   Pieri,  temperas  : 
O ,  mutis  quoque  piscibus 

Donatura  cycni,  si  libcat,  sonum !  20 

Totum  muneris  hoc  tui  est, 

Quod  monstror  digito  praetereuntium 

Piomanae  fidicen  lvrae  : 

Quod  spiro  et  placeo,(si  placeo)  tuumest. 


—      «94      — 
IVr. 

D  R  U  S  I     L  A  U  D  E  S, 


0, 


ufllem  minislrum  fulminis  alitem, 
Cui  rex  Deorum  regnum   in  avis  vagag 
Permisit,   expertus  fidelem 
Jupiter  in  Ganyinede  flavo, 

Olim   juventas  et  patrius  vigor  5 

Nido  laborum  propulit  inscium: 
Vernique,  jam  nimbis  remotis , 
Insolitos  docuere  nisus 

Venti  paventem  :  mox  in  ovilia 
D.emisit  hostem  vividus   impetus  :  io 

Nunc  in   reluctantis  dracones 
Egit  amor  dapis   atque  pugnae : 

Oualemve  lnetis  caprea  pascuis 
Intenta,  fulvae  matris  ab  ubere 

Jam  lacte  depulsum  leonem ,  U 

Dente  novo  peritura,  vidit: 

Videre  Rhaetis  hella  sub  Alpibus 
Dru^um  gerentem  VindeUci :   quibus 
Mos   unde  dedurtus  per  omne 

Tenipus  Amazonia    securi  30 

Dextras  obarmet,  quaerere  distuli; 
Nec  scire  fas  est  omnia  :  sed  diu 
L<ateque  victrices  catervae, 
Con^iliis  juvenis  reviclae, 

Sensere  ,  quid  mens  rite,  quid  indoles,  s5 

Nutrita  iaustis  sub  penetralibus, 


—      295       — 

Posset ,  quid  Augusti  paternus 
Jn  pueros  animus  Nerones. 

Fortes  creantur  fortibus   ct  bonis : 
Est  in  juvencis,  est  in  equis ,  patrum  5o 

Virtus:  neque  imbellem  feroces 
Progenerant  aquilae  columbam. 

Doctrina  sed  vim  promovet   insitam, 
Rectique  cultus  pectora  roborant: 

Utcumque  defecere  mores,  35 

Indecorant  bene  nata  culpae. 

Ouid  debeas  ,  o  Roma  ,  Neronibus , 
Testis  Metaurum  flumen  ,  et  Hasdrubal 
Devictus  ,  et  pulcher  fugatis 

Ille  dies  Latio  tenebris,  4o 

Oui  primus  alma  risit  adorea , 
Dirus  per  urbis  Afer  ut  Italas, 

Ceu  flamma  per  taedas ,  vel  Eurus 
Per  Siculas  equitavit   undas. 

Post  hoc  secundis  usque  laboribus  45 

Romana  pubes  crevit,  et  impio 
Vastata  Poenorum  tumultu 
Fana  Deos  habuere  rectos  : 

Dixitque  tandem  perfidus  Hannibal : 
Cervi,  luporum  praeda  rapacium  ,  5o 

Sectamur  ultro,  quos  opimus 

Fallere  et  effugere  cst  triumphus. 

Gews  ,  quae  cremato  fortis  ab  Ilio 
Jactata  Tuscis  aeguoribus  sacra, 

Natosque  maturosque  palres,  oo 

Pertulit  Ausonias  ad  urbis, 


—      29O      — 

Duris  ut  ilcx  tonsa  bipennibus 
ISigrae  feraci  frondis  in  Algiclo  , 
Per  dattina,  per  caedis  ,    ab  ipso 

Ducit  opes  auimumque  ferro.  60 

Non  Hydra  sccto  corpore  firmior 
Vinci  dolenlcm  crevjt  in  Herculem : 
Monstrumve   submisere  Colchi 
Majus,  Echioniaeve  Thebae. 

Mcrses  profundo  ,  pulchrior  evenit:  6o 

Luctere,  multa   proruet  integrum 
Cum    laude  victorem  ,    geretque 
Proelia  conjugibus  loquenda. 

Carthagini  jam  non  ego  nuntios 
Mittam  superbos  :   occidit,  occidit  70 

Spes  omnis  et  fortuna  nostri 

Nominis,  Hasdrubale  interemto, 

Nil  Claudiae  non  perficient  manus  : 
Ouas  et  benigno  numine  Jupiter 

Defendit,  et  curae  sagaces  70 

Expediunt  per  acuta  belli. 


V. 
A  D     A  U  G  U  S  T  U  M. 


JL^ivis  orte  bonis  ;  optime  Romulae 
Cnstos  gcntis,  abes  jam  nimium  diu  : 
Maturum    reditum  pollicitus  Patrum 
Sancto   concilio ,  rcdi. 


—      297      ~ 

Lucem  redde  tuae,  Dux  bone,  patriae:  5 

Jnstar  Veris  enim  voJtus  ubi  tuus 
AdfuJsit,  populo  gralior  it  dies, 
Et  soles  melius  nitent. 

Ut  mater  juvenem,    quem  Notus  invido 
Flatu  Carpathii  trans  m.3ris  acquora  10 

Cunctantem  spatio   longius  annuo 
Dulci  distinet  a  domo, 

Votis  ominibusque  et  precibu8  vocat, 
Curvo  nec  faciem  Jitore  demovet : 
Sic  desideriis  icta  fidelibus  i5 

Ouaerit  patria  Caesarem. 

Tutus  bos  etenim  rura  perambulat: 
Nulrit  rura   Ceres,  almaque  Faustitas  : 
Pacatum  volitant  per  mare  navitae : 

Culpari  metuit  Fides  :  20 

Nullis  polluitur  casta  domus   stupris  : 
Mos  et  lex  maculosum  edomuit  nefas  : 
Laudantur  simili   prole  puerperae : 

Culpi-m  Poena  premit  comes. 

Ouis  Parthum  paveat  ?  quis   gelidum  Scythen  ?  20 
Ouis,   Germania  quos  horrida  parturit 
Fetus  ,  incolumi  Caesare?  quis  ferae 
Bellum  curet  Iberiae? 

Condit  quisque  diem   colliJms   in   suis, 
Et  vitem  viduas  ducit  ad  arbores  :  5o 

Hinc  ad  vina  redit  laetus  ,  et  alteris 
Te  mensis  adhibet  Deum  : 

Te  multa  prece,  te  prosequitur  mero 
Defuso  pateris:    el  Laribus  tuum 


—      293      — 

Miscetnumcn,  uli  Graecia  Castoris  55 

Et  magni  memor  Herculis. 

Longas  o  utinam,  Dux  bonc,  ferias 
Praesles  Hcspcriae !  —  dicimus  integro 
Sicci  mane  die,  dicimus  uvidi , 

Quum  Soi  Oceano  subcst.  40 


VI. 
AD    A  P  O  L  L  I  N  E  M. 


TY 

-»— 'ivc,  qucm  proles  Niobea  magnae 
Vindicem  linguae  ,  Tityosque  raptor 
Scnsit,  et  Trojae  prope  victor  altae 
Phthius  Achilles  , 

Ceteris  major,  tibi  miles  impar:  5 

Filius   quamquam  Thetidos  marinae 
Dardanas  turris  quateret  tremenda 
Cuspide  pugnax. 

Ille,  mordaci  velut  icta  ferro 

Pinus ,  aut  impulsa  cupressus  Euro,  10 

Procidit  late  ,  posuitque  collum  in 
Pulvere  Teucro. 

Ille  non  ,  inclusus   equo,  Minervae 
Sacra  mentito ,  male  feriatos 
Troas  et  laetam  Priami  choreis 
Falleret  aulam : 


—      299      ~ 

Sed  palam  captis  gravis ,  heu  nefas !  hciil 

Nescios   fari  pueros  Achivis 

I  rerel  flaramis,  etiani   latentem 

Matris  in  alvo  :  2° 

Ni ,  tuis  victus  Venerisque  gratae 
Vocibus,  Divom  Pater  adnuisset 
Piebus  Aeneae  potiore  ductos 
Alite  muros. 

Doctor  Argivae  fidicen  Thaliae,  25 

Phoebe  ,  qui  Xantho  lavis  amne  crinis : 
Dauniae  defende   decus  Camenae, 
Levis  Agyieu. 

Spiritum  Phoebus  mihi,  Phoebus  artem 
Carminis  ,   nomenque  dedit  poetae.  3o 

Virginum  primae,  puerique  claris 
Pdtribus   orti , 

Deliae  tutela  Deae,  fugacis 
Lyncas  et  cervos  cohibentis  arcu , 
Lesbium  servate  pedem.mcique  3o 

Pollicis  ictum, 

Rite  Latonae  puerum  canentes, 
Ri;e  crescentem  face  Noctilucam, 
Prosperam  fruguro  ,  celeremque  pronos 

Volvere  mensis.  4° 

Nupta  jam  dices :  ego  Dis  amicum, 
Scculo  festas  referente  luces  , 
Reddidi  carmen,  docilis  modorum 
Vatis  Horati. 


—      3oo      — 

VII. 

A  D     T  0  R  Q  U  A  T  U  M. 


Da 


iifugere  nives :  rcdeunt  jam  gramina  campis, 
Arboribusque   comae : 
Mutat  terra  vices :  et  dccrescentia  ripas 
Flumina    practereunt: 

Gratia  cum  Nymphis  geminisque  Sororibus  audet  5 

Duccrc  nuda  choros. 
Immortalia  ne  speres,  monet  Annus,  et  almum 

Ouae  rapit  Hora  diem. 

FrigoramitescuntZephyris  :  Ver  proterit  Acstas, 
Interitura,  simul  10 

Pomifer  Auctumnus  fruges  effuderit :  et  mox 
Bruma   recurrit  incrs. 

Damna  tamen  celercs  Teparant  coelestia  lunae  : 

Nos ,  ubi  decidimus, 
Quo  pius  Aeneas,   quo  dives  Tullus  et  Ancus,   i5 

Pulvis  et  umbra  sumus. 

Quis  scit,  an  adjiciant  hodiernae    crastina   summae 

Tempora  Di  superi? 
Cuncta  manus  avidas  fugient  heredis,  amico 

Quae  dedcris  animo.  20 

Quum  semel  occideris  ,  et  de  te   splendida  Minos 

Fecerit  arbitria : 
Non  ,  Torquate,  genus,  non  te  facundia,  non  te 

Picstituet  pietas. 

Infernis  neque  enim  tenebris  Diana  pudicum     26 
L*i>erat  Hippolylum  : 


—       301       — 

Nec  Lethaea  va^et  Theseus  abrumpere  caro 
Viucula  Pirithoo. 

«MVMtMWtWMtwW 


VIII. 
AD     CENSORINUM. 


wwwwuwv 


D 


onarem  pateras  grataque  commodus , 
Censorine,  meis  aera  sodalibus; 
Donarem  tripodas  ,  praemia  fortium 
Grajorum :  neque  tu  pessima  munerum 
Ferres,  divite  me  scilicet  artium ,  5 

Ouas  aut  Parrhasius  protulit,  aut  Scopas, 
Hic  saxo,  liquidis  ille   colorihus 
Sollers  nunc  hominem  ponere,  nunc  Deum. 
Sed  non  haec  mihi  vis  :  nec   tibi  talium 
Res   est  aut  animus  deliciarum   egens.  10 

Gaudes  carminibus :  carmina  possumus 
Donare,  ct  pretium  dicere  muneri. 
Non  incisa  notis  marmora  publicis, 
Per  quae  spiritus  et  vita  redit  bonis 
Post  mortem  ducibus ;  non   celeres  fugae  i5 

Rejectaeque  retrorsum   Hannibalis  minae, 
*Non  incendia  Carthaginis  impiae,* 
Ejus,  qui  domita  nomen  ab  Africa, 
Lucratus  rediit,  clarius  indicant 
Laudes  ,  quam  Calabrae  Pierides  :  neque..  zo 

Si  chartae  sileant,  quod  bene  feceris  , 
Mercedem  tuleris.     Ouid  foret  Iliae 
Mavortisque  puer,  si  taciturnitas 
Obstaret  meritis  invida  Romuli  ? 
Ereptum  Stygiis  flucUbus  Aeacum 


—        302        — 

Virtus,  et  favor,  et  lingua  potentium 

A^atum  divitibus  consecrat  insulis. 

Dignum  laudc  virum  Musa  vctat  mori : 

Coelo  Musa  beat.   Sic  Jovis  interest 

Optatis  cpulis  impiger  Hercules  :  3o 

Clarum  Tyndaridae  sidus  ab  infimis 

Ouassas   eripiunt  acquoribus  ratis  : 

Ornatus  viridi  tempora  pampino 

Libcr  vota  bonos  ducit  ad  exitus. 


IX. 
AD     LOLLIUM. 


TS7 

^*    0.    i-^  e  forte  credas  interitura  ,  quae, 
Longe  sonantem  natus  ad  Aufidum  , 
Non  ante  volgatas  per  artis 

Verba  loquor  socianda  chordis. 

Nbn,  si  priores  Maeonius  tenet  & 

Sedis  Homerus ,  Pindaricae  latent, 
Ceaeque ,  et  Aicaei  minaces 

Stesichorique  graves  Camenae  : 

Nec  ,  si  qu:.d  olim  iusit  Anacreon , 
Delevit  aetas  :   spirat  adlmcamor,  ie 

Vivuntque  commissi  ralores 
Aeoliae  fidibus  puelJae. 

Non  sola  comtos  arsit  adulteri 
Crinis,  et  aurum  vestibus  illitum 


—      303      — 

Mirata,  regalisque  cultus  25 

Et  comites,  Helene  Lacaena : 

Primusve  Teucer  tela  Cydonio 
Direxit  arcu  :  non  semel    Ilios 
Vexata  :  non  pugnavit  ingens 

Idomeneus  Sthenelusve  solus  20 

Dicenda  Musis  proelia  :  non  ferox 
Hector ,  vel  acer  Deiphobus  gravis 
Exccpit  ictus  pro  pudicis 

Conjugibus  puerisque  primus. 

Vixere  fortes   ante  Agamemnona  l5 

Multi  :   sed  omnes  illacrimabiles 
Urgentur  ignotique  longa 

Nocte,  carent  quia  vate  sacro. 

Paullum  sepultae  distat  inertiae 
Celata  virtus.     Non  ego  te  meis  00 

Charlis  inornatum  silebo, 
Totve  tuos  patiar  labores 

Impune ,  Lolli ,  carpere  lividas 
Obliviones.    Est  animus  tibi 

Rerumque  prudens,   et  secundis  35 

Temporibus  dubiisque  rectus  : 

Vindex  avarae  fraudis  ,  et  abstinens 
Ducentis  ad.  se  cuncta  pecuniae  : 
Consulque  non  unius  anni, 

Sed  quoties  bonus  atque  fidus  /jo 

Judex  honestum  praetulit  utili,  et 
Piejecit  alto  dona  nocentium 

Voltu ,  et  per  obstantis  caterras 
Explicuit  sua  yictor  arm.a, 


—      304      — 

Non  possidentem  multa  rocaveris  45 

Kecte  bcatum  :  rectius  occupat 
Nomen  bcati ,  qui  Deorum 
Muneribus  sapienter  uti, 

Duramque  calJcl  paupericm  pati , 
Pejusque  leto  flagilium   timet ,  5o 

Nou  ille  pro  caris  amicis 
Aut  patria  timidus  perire. 

^-  *  ^  *■  ■*■  ■*   — i  m  —  *■  M  ■*■    ^AA 


X. 
AD    LIGURINUM. 


•VVWWWVVWVVN 


o 


crudelis  adhuc,  et  Veneris  muneribus  potens, 
Insperata   tuae   quum  veniet  pluma  superbiae  , 
Et,  quae  nunc  humeris  involitant,  deciderint  co- 

mae  , 
Nunc  et  qui  color  e«t  puniceae  flore  prior  rosae, 
Mutatus  Ligurinum  in  facieni  verterit  hispidam  :  5 
Diccs,  heu !  quoties  te  in  speculo  videris  alterum, 
Ouae  mens  est  hodie,  cur  eadem  non  puero  fuit? 
Vel  cur  his  animis  incolumesnon  redeunt  genae  ? 


w%v>w\ww 


—      305      — 
XI. 

AD    phyllidem. 


E. 


'st  mihi  nonum  superantis  annum 
Plenus  Albani  cadus  :   est  in  horto, 
Phylli,  nectendis  apium  coronis : 
Est  cederae  vis 

Multa,  qua,  crinis  religata,  fulges.  5 

Ridet  argento  domus  :  ara  castis 
Vincta  verbenis  ,  avet  immolato 
Spargier  agno. 

Cuncta  festirtat  manus  :  huc  et  illuc 
Cursitant  mixtae  pueris  puellae:  10 

Sordidum  flammae  trepidant  rotantes 
Vcrtice  fumum. 

Ut  tamen  noris,  quibus  advoceris 
Gaudiis  :  idus  tibi  sunt  agendae  , 
Oui  dies  mensem  Veneris  marinac  i5 

Findit  Aprilem  : 

Jure  solennis  mihi,  sanctiorque 
Paene  natali  proprio,  quod  ex  hac 
Luce  Maecenas  meus  adfluentis 

Ordinat  annos»  20 

Telephum,  quem  tu  petis^  occupavit, 
Non  tuae  sortis  iuvenem  ,  puella 
Dives  et  lasciva ,  tenetque  grata 
Compede  vinctum. 
II.  23an&.  U 


—      3o6      — 

Terret  ambuslus  Phaethon  avaras  2 5 

Spes  :  ct  cxemplum  grave  praebel  ales 
Pegasus ,  terrenum  equitem  gravalus 
Bellerophontem : 

Scmper  ut  te  digna  scquarej  et ,  ultra 
Ouam  licet  sperare  nefas  putando,  3o 

Disparem  vites.     Age  jam,  meorum 
Finis  amorum,  — 

Non  enim  posthac  alia  calcbo 
Femina,- —  condisce  modos  ,  amanda 
Voce  quos  rcddas  :  minuentur  atrae  35 

Carmine  curae. 


XIL 
A  D     V  I  A  G  I  L  I  U  M% 


J  am  Veris  comites,  quac  mare  temperant, 
Jmpellunt  animae  lintca  Thraciae  : 
Jam  nec  prata  rigent,  nec  fluvii  strepunt 
Hiberna  nivc  turgidi. 

Nidum  ponit,  Ityn  flebiliter  gemens,  S 

Infelix  avis,  et  Cecropiae  domus 
Aeternum  opprobrium,  quod  male  barbara9 
Regum  est  ulta  libidines. 

Dicunt  in  tenero  gramine  pinguium 
Cuslodes  ovium  carmina  fistula,  *& 

Delectantque  Deum  ,  cui  pecus  et  nigri 
Colles  Arcadiae  placent. 


—       307       — 

Adduxere  sitim  tempora,  Virgili : 
Sed  pressum  CaJibus  ducere  Liberum 
Sigestis,  juvenum  nobilium  cliens,  i5 

Nardo  vina  merebere. 

Nardi  parvus  onyx  eliciet  caduni, 
Oui  nunc  Sulpiciis  adcubat  horrcis  , 
Spes  donare  novas    largus,    amaraque 

Curarum  eluere   efficax.  20 

Ad  quae  si  properas  gaudia,  cum  tua 
Velox  merce  veni  :  non  ego  te   meis 
Immunem  meditor  tingere   poculis, 
Plena  dives  ut  in  domo. 

Verum  pone  moras  et  studium  lucri :  a5 

Nigrorumque  memor,  dum  licet,  ignium, 
Misce  stultitiam  consiliis  brevem  : 
Dulcc   est  desipere  in  loco. 

vww*  w*vvvvww* 


XIII, 
A  D     LYCEN, 


-**-udivere,  Lyce ,  Di  mea  vota  ,  Di 
Audivere,  Lyce.     Fis  anus,   et  tamen 
Vis  formosa  videri  , 

Ludisque  et  bibis  impudens, 

Et  cantu  tremulo  pota  Cupidinem 
Lentum  sollicitas.     Ille  virentis   €t 
Doctae  psallere   Chiae 


Pulchris  excubat  in  genis. 


U  2 


—      308      — 

Imporlunus  enim  transvolat  aridas 
Quercus,  et  refugit  te,   quia  luridi  10 

Dentes  te ,  quia  rugae 
Turpant  ct  capitis  nives. 

Nec  Coae  rcfcrunt  jam  tibi    purpurac, 
Nec  clari  lapides  tempora  ,  quae  semel 

Notis   condita  fastis  t5 

Inclusit  volucris  Dies. 

Quo  fugit  Venus?  heu !  quove  color?  decens 
Quo  motus?  Quid  habes  illius,  iilius, 
Quae  spirabat  Amores , 

Quae  me  surpuerat  mihi.  20 

> 
Felix  post  Cinararn  notaque  et   artium 
Gratarum  facies?  Sed  Cinarae  brevis 
Annos  fata  dederunt, 
Servatura  diu  parem 

Cornicis  vetulae  tcmporibus  Lycen  r  z5 

Possent  ut  juvenes  visere  fervidi, 
Multo  non  sine  risu , 

Dilapsam  in  cincres  facem. 


—      30?      — 
XIV. 

A  D     A  U  G  U  S  T  U  M. 


Vcuae  cura  Patrum,  quaeve  Quiritium, 
Pienis  honorum  muneribus  tuas  , 
Auguste  ,  virtutes  in  aevum 

Per  titulos  memoresquc  fastus 

Aeternet?  o,  qua  sol  habitabilis  5 

Ulustrat  oras ,  maxime  principum: 
Quem  legis   expertes  Latinae 

Vindelici  didicere  nuper , 

Quid  Marte  posses.    Milite  nam  tuo 
Drusus  Genaunos  ,    implacidum  genus  ,  10 

Breunosque  velocis ,  et  arcis 

Alpibus  impositas  tiemendis, 

Dejecit  acer  plus  vice  simplici. 
Major  Neronum  mox  grave  proelium 

Commisit,  immanisque  Rhaetos  »0 

Auspiciis   pepulit  secundis : 

Spcctandus  in  certamine  Martio, 
Devota  morti  pectora  iiberae 
Quantis  fatigare-t  ruinis : 

Indomitas   prope  qualis  undas  ftf* 

Exercet  Auster ,  Pleiadum   choro 
Scindente  nubis  :  impiger  hostium 
Vexare  turmas ,    et  frementem 

Mittere  cquum  medios  per  ignia. 


—      3io      — 

Sic  tauriformis  volvitur  Aufitlus  ,  25 

Qui  regna  Dnuni  praefluit  Appuli, 
Quum  saevil  ,  horrendamque  rultis 
Diluvicm  mcditatur   agris  : 

Ut  barharorum  Claudius  agmina 
Ferrala  vasto   diruit   impetu  ,  3o 

Primosque  et   cxtremos  mctendo 

Slravit  humum,    sine  cladevictor: 

Te  ropias  ,  te  consilium  et  tuos 
Praebente  Divos.    Nam,   tibi  quo  die 

Portus  Alexandrea  supplex  35 

Et  vacuam  patefecit  aulam , 

Fnrfuna  Justro  prospera  tcrtio 
Belli  secundos    reddidit  exitus. 
jLaudemque   ct  optatum  peractia 

Jmperiis  decus  adrogavit,  ^o 

Te  Canfaber  non  ante  domabilis  , 
Medusque,    et  Jndus  ,    te  profugus  Scythes 
Miratur,  o  tulela  praesens 

Ilaliae  dominaeque   Romae  : 

Te  ,  fontium  qui  celat  origincs,  4& 

JSlilusque,   et  Isler,  te  rapidus  Tigris, 
Te  belluosus   qui  remotis 

Obslrepit  Oceanus  Britannis : 

Te  non  paventis  funera  Galliae 
JDuracque  tellus  audit  Iberiae  :  5o 

,Te  caede  gaudentes  Sygambri 

Compositis  venerantur  armis. 


—       3H       — 

XV. 

AUGUSTI     LAUDES. 


XT hoebus  volentcm  proelia  me  loqui 
Victas  et  urbis ,  increpuit  lyra  , 

Ne   parva    Tyrrhenum    per  aequor 

Vela  darem.    Tua,  Caesar,  aetas 

Fruges  et  agris  retulit  uberes,  5 

Et   signa  nostro  restituit  Jovi, 
Derepta  Parthorum  superbis 

Postibus,  et  vacuum  duellis 

Janum  Quirinum  clusit,  et  ordinem 
Rectum  evaganti  frena  Licentiae  1© 

Injecit,  emovitque  culpas , 

Et  veteres  revocavit  artis  : 


Per  quas  Latinum  nomen  et  Italae 
Crevere  vires ,  famaque  et  imperi 

Porrecta  majestas  ad  ortum  i5 

Solis    ab  Hesperio   cubili. 

Custode  rerum  Caesare,   non  furor 
Civilis  aut  vis  exiget  otium, 
Non  ira,  quae  procudit  ensis, 

Et  miseras   inimicat  urbis.  «o 

Non  ,  qui  profundum  Danubium  bibunt, 
Edicta  rumpent  Julia :  nonGetae, 
Non  Scres,  infidive  Persae, 

Non  Tanain  prope  flumen  orli. 


—        3l«        — 

Noscrue  et  profcstis  lucibus  et  sacris,  2$ 

Inler  jocosi  muncra  Liberi, 

Cum  prolc   matronlsque  nostris, 
Rite  Dcos  prius  adprecati , 

Virtutc  functos  ,    more  patrum ,  duccs, 
Lydis  remixto  carmine  tibiis,  5o 

Trojamque  et  Anchiscn  et  almae 

Progeniem  Veneris  canemus. 


«»»  v»»*v»»*»  w»  »»% 


Argumenta  Carminum 


€   t 


Adnotationes. 


315 


Q.  HORATII  FLACCI 

CARMINUM 

LIBER  QUARTUS. 


C    A    R    M   E    N     l 

ARG  UMENTUM. 

\J  aartum   hocce  carminum    lyricorum   volu- 

men  ex  longo  intervallo  ab  Horalio,  idque  Au- 

gusti  potissimum  hortatu  ,  qui  ita  cavere  stu- 

deret ,   quo   minus ,    quae  in  Nerones ,  privig- 

nos  suos  ,  ipsius  jussu  ab  eo  composita  essent, 

interciderent   carmina   ixivmx,    prioribus  tri- 

bus  fuisse  additum,  a  Suetonio  (in  vita  ejus) 

prodiium  est.    Ex  quo  tamen  loco    temere    eos 

agere  arbitror,    qui  non   pleraque ,  quod  qui- 

dem  verissimum  videtur ,    sed  omnia  prorsus , 

quae  in  hoc  libro  continentur ,  nova ,  h.  post 

tres  demum  libros  emissos,  a  poeta  conscripta 

esse  opinentur  carmina ,  quum  in  his  nonnul- 

la  deprehendantur,  quae  ad  anteriora,  id  qiiod 

abunde  ipsorum  arguit  indoles ,  referri  debe- 

ant  tempora.    Dicendum  igitur  potius  poetam 

partim  ea ,  quae  dudum  parata  neque  dum  ta- 

men  in  vulgus  edita  (certe  non  in  fascem  col- 


—       3l6       — 

^  lecta )  servaret ,  partim ,  qiiac  tunc  temporis 
primiim  composuisset ,  i/i  unum  volumen  con- 
jecta,  tum  primutn  una  cnm  Neronianis  ( c» 
Ir.et  Xf^I.)  edidisse  carmina.  atque  hoc  a- 
deo  sensn,  qiiae  a  Suetonio  tradantur ,  acci- 
pienda  esse  adparet.  —  Jam  ad  primum  car- 
men  quod  attinet ,  ad  lusus  illud  Poeticos , 
tractationi  lyricae  aptissimos ,  eosdemr/ue  ab 
aetatis  istius  hominibus  cupide  expetitos  lecti- 
tatosque  C  </««  //>ja  de  causa  hunc  ipsi  hujus 
libri  jronti  praefijcum  esse  suspicor)  nnice 
rejerendum  esse  ,  argumenti  ejus  abunde  ad- 
struere  videtur  levitas.  In  quo  quamquam 
amoris  naturam  atque  ingenium  ad  amussim 
plane  descripserit ;  illud  tamen  tantum  abest, 
ut  paullo  iniquius  de  moribus  poetae ,  quod 
quidem  invenustos  homines  quosdam  facere  vi- 
deas ,  ferre  nos  cogat  judicium,  ut  inreprae- 
sentando  cum  tanta  colorum  veritate  amoris , 
a  quo  tamen  immunis  esset ,  adfectu  summum 
eum  potius  admirari  deceat  artifcem.  Depre- 
catnr  autem  amorem  sibi  qninquagenario  a 
P  enere  injectum,  eumque  ad  Paullum  Maoci- 
mum,  juvenem  nobilem,  pnlchrum  ac  divi- 
tem  ,  qui  ei  ideo  aptior  sit ,  elegantur  aman- 
dat ;  dumque  sejam  plane  nuntium  amori  mi- 
sisse  signifxcat ,  ecce  iterum  gravissimo  sese 
amoris  aestjz  pertentari  animadvertit  ,  quem 
invitus  quidem,  sed  venuste  admodum  explical. 
Omnino  magnum  sese  poeiam  ostendit  hoc  car- 
mine  Horatius ,  sive  argumenti  ejus  tractati- 
onem  ,  sive  eloquutionis  doctrifiam  spectes  at- 
que  comtam  venustatem  :  in  quo  tamen  a  grae- 
cis  eum  subinde  profecisse,  vix  dubitari  pot- 
est.  Ceterum  quamquam  pro  explorato,  quis- 
nam  ille  Paullus  Maximus  fuerit ,  vix  statni 
posse  existimem  ;  satis  tamen  probabilis  eorum 


—      3»7      — 

nidetur  opinio ,  qui  Paullum  Fabium  Maoci- 
mum,  f/ui .  quamquam  multo  serius ,  quam 
hoc  carmen  scriptum  est ,  c«m  £?.  Aelio  Tube- 
rone  (a.  DCCXLIII.)  consul  fuit ,  intelligunt. 


Adnotationes. 

v.  l.  Ecce  iterum  ad  amorem  ,  oui  dudum  finem  imposuisse 
mihi  videbar  ,  compelli  me  sentio!  Pro  quo  nobilius  phantasma 
est,  quod  a  Venere  sese  der.uo  ad  amorem  instigari  dicat;  quo 
et  vehementiam  ejus,  et  quotl  invitus,  quippe  fere  quinquagena- 
riu»,  ei  succubuerit,  praeclare  declarat.  Cf.  omnino  I.  19.  o  sqq. 
Aestum  poetae  vivida  statim  prodit  orationis  ad  Venerem  conver- 
sio.  —  bella  moves ,  ad  amoris  militiam  me  excitas  ;  nota  imagi- 
ne.  Vid.  ad  III.  26.  2.  —  rursus ,  post  militiam  hanc  diu  inter- 
missam  ,  qui  diu  amori  haud  vacaverim.  —  Parce ,  cogita  Vene- 
rem  instantem  poetae  reluctanti  ,  tantoque  gravius  urgentem  ;  in- 
est  adeo  vehementissimi  amoris  notio  ,  etiam  repetito  precor  lu- 
Culenter  prodita.  In  hoc  ducem  fortehabuit  poeta  Alcaeum,  cu- 
jus  fragm.  servarunt  Haphaest.  p.  16.  et  Schol.  Aristoph.  Plut. 
3o2.  $t'£xi  p-e  xafjixgovtx,   5f|«/ ,    Xioo-optel  <se  ,   Xiooopxt. 

v.  3.  Non  jam  amplius  vigor  aetatis  superest,  amoribus  ap- 
tissimus.  Florem  aetatis  suae  pulchre  poeta  a  Cinarae  amoribus 
designat,  quos  ejus  primos  jucundissimosque  fuisse  recte  indc 
colligas.  Cinaram  immatura  moTte  obiisse  ex  IV.  i3-  21.  con- 
atat.  Tenerrimi  igitur  adfectus  plena  est  ejut  injecta  h.  1.  men- 
tio.  —  bonae ,  moribus  probis,  rmnime  meretriciis.  Tibull.  II.  4. 
45.  At  bona  quae ,  nec  avara  fuit  cet.  lmmunem  se  Cinarae 
placuisse  scribit  Epp.  I.  14.  33.—  Regnum  proprium  amicarnm, 
cui  servitus  amatorum  opponitur;  pervulgata  ratione.  Vid.  ad  II. 
8.  18.  Vulgare  utique  erat ,  quum  Cinarae  addictus  eram  ,  eam 
unice  amabam. 

v.  4—7.  Pulchre  exornatur  amplificaturque  antecedentium 
vv.  sententia.  Pro  vulgari :  ne  me,  nimis  aetate  provectum  ,  ama- 
re  cogas  ,  doctius  erat ,  ne  me  tuo  imperio  iterum  subjicias  (jux- 
ta  pervulgatam  Graecis  loquendi  rationem  ,  $w&i\v*\  $*'  'Epwroj , 
et  sim.  Speciali  hanc  exomavit  idea  ,  a  domandis  fingendisque 
equis   petita.  Quae  eadem  jam  adhibita   est  ab  Hermesian.  eb  v. 


—      318      — 

P5'  OJtV  o*  Savlv  "Kp«»Tcs  aWf<Jr{E'4-«iTo  xvSoiy.Cv  f*i\c'fA.tvov ,  5  e  i- 
l>  o*  v  5  ^Sov  u  <£>'  /5  v  i  o  £  o  v.  Sed  cxplicatius  Noster.  Flectit 
imperiis  (  quamquam  propric  jungendum  roi  durum  tertio  caso  )♦ 
ad  sui  arbitrium  imperiose  fingere  tentat  Venus  poetam  circa  lu- 
stra  decem  ,  annos  jnm  L  excedentem,  <id>:oque  jam  durwn  isti 
imperio ,  minus  tractabilem,  dociletn.  JVlirum  acumen  in  antl 
thesi  durum  et  mollibus  ;  nam  mollia  sunt  Veneris  imperia,  qnae 
Llanda  vi  sua  animum  impellunt ,  quibus  lubenter  se  submittunt 
homines ,  dum  amori  per  aetatem  sunt  habiles.  Similiter  est  7X0» 
*!i«  iviyx-n  y  lene  tormentum,Ae  quo  vid.  ad  III.  21,  13-  Amoris 
igitur  naturam  exprimi  puta  boc  epitheto',  t-ti  pervulgntins  amor 
dititur  Handus  ,  ler.is  Jlexanimut ,  9e\?iipf>ct>v  et  sim.  .A  d  aetatem 
mollem  aptamque  regi  (Ovid.  A.  A.  I.  10.)  referunt  nonnulli; 
nt  imperia  mollia  sint  ,  aetati  molli ,  juvenili  adhibenda  ,  ne- 
scio  quam  bene.  Durum  p.  duri  oris  eqium  rtfrartarium  dici  , 
notum.  Venus  mater  Cupidinum  dicta  11 1  I.  19.  l .  —  sae-a,  qn&e 
senem  am;:re  cogat ,  vel  simpliciter  to  Tixpov  aut  vehempntiam 
amoris  delineat.  —  dulcium  vel  tenerorum  ( fere  ut  eadem  Ovid. 
Am-  III,  15.  tenerorum  mater  Amorum  aunMt  )  perpetuo  '  jnven- 
tae  epitheto  ;  vel  solenni  Amoris  attrihuto  ,  F(a>s  yXvr.tis  ,  «v«fc 
vot  cet.  Cf.  I,  9.  15.  lta  acceptum  suaviter  vides  cpponi  tm  saevo 
—  7.  g.  Abi  ad  juvenes ,  quibus  desideratissima  es.  Praeclare  ita 
transitum  parat  ad  seqq.  poeta.  Vulgarius  erat,  quo  jttVewes  te 
precibus  vocant ,  s.  ad  juvenes,  qui  te  precibus  expetunt. — blan- 
dae  anget  desiderii  vim.Cf.  III.  23.  l8-  In  revocant  non  argntan- 
dum,  quasi  Venus  antea  jam  adfuisset  juvenibus  ;  sed  est  pro  sim- 
plici ,  vocant.  Ceterum  inversa  sententia  rem  ad  Somnum  tradu- 
xit  Stat.  Silv.  II.  4.   14. 

v.  9  sqq.  Tempcstivius  ,  opportunius  adibis  ,  conferes  te  ia 
domum  Paulli  Fabii  Maximi;  gratior  ibi  sedes  tibi  erit  ,  majo- 
rem  inde  gloriam  feres,  Maximo,  forma,  aetate  ceterisque  virtu- 
tibus  ,  quae  paratam  ei  victoriam  spondeant ,  conspiruo.  Exquisi- 
lum  artificium,  quo  laudes  Maximi  tanquam  alind  agens  intexuerit 
poeta  ,  observarunt  jam  alii.  Jam  Veneris  migrationem  in  domnm 
IVIax.mi  vide  quam  splendide  instruxerit  poeta  !  —  ales ,  %ri{ioia- 
vtty  «thjvvj  ,  volans  h.  celerrime  per  aerem  vecta  oloribus  ,  ope 
cycnornm  alitum,  quod  docte  est  pro ,  cnrru  ah  oloribus  ducto 
commissabere  in  domum  M.  vehere  ,  intrabis  Maximi  aedes.  Co- 
missari,    comissatum  ire  ,    in  domum ,  plane  ut   Graeci,   *»/*«'- 


—      319       — 

gciv  Tfoi  fivx  (Theocr.  III.  l.  KwfAxoSc*  *orJ  rxv  'Afj.xfvWiSx) 
kim/a.ov  iyciv  *po'y  rivu  (Bion  XI.  4.  cy.iv  *on  zsoi/acvx   xm;j.ov  iyovTt 

rO  S/SoT  faof )   xti>fj.xgciv  cis  rtv*   (ut  in  Proverb.  apud  Suid. 

£kXv)tci  xwfAxgovoiv  cls  <p!\ovs  Qfkoi  apudSchott.  Adag.  p.  346.  qui 
ex  eodem  p.  413.  laudat;  tik  fjcKirrxs  y  cxwfjiaoxs  )  uuum  prorie 
sit,  arhicorum  domos  adire  diei  festi  agendi  aut  hilarioris  com- 
potationis  gratia,  facile  perspicitur,  quam  delectum  hoo  verbum 
sit  pro  vulgari  ,  concedere  in  domum  M.  Innuit  enim  Maximi  do- 
mum  Veneri  aptissimam,  utpote  hilarioribus  juvenum  compotati- 
onibus  frequentatam  ,  adeoque  risui ,  jocis  lasciviaeque  vacivam. 
Hinc  Annacr.  VI.  12.  6  ^"'Epocs  0  %pveo%xiTys  (actx  tov  xxKov  Avxiov, 
fACTX   rjjs  XttKyS  Kv&riWS   —   XMfAOV  fACTCKSI   xxffoov.    Cf.    III.    18.  <>♦-»• 

Olores  purpurei,  nitidi ,  ob  pennarum  laevitatem  atque  cando- 
rem.  Nam  splendor  in  purpura  laudatissimus.  ITTf^a  ^soptpvpcx 
forte  eodem  sensu  Boreae  tribuit  Pind.  Pyth.  IV.  326.  Res  pas- 
■im  notata  VV.  DD,Vid.  Gesn.  ad  Claudian.  XXIX.  7.  et.  Wernsd. 
Poet.  min.  III.  p.  308.  Ineptias  plurimorum  intpp.  adponere  ni- 
hil  attinet.  —  11.  Si  quaeris ,  allubescit  tibi ,  jecur  idoneumtor- 
rere ,  animum  eujuspiam,  qui  amori  magis  idoneus,  amando  ap- 
tior  sit,  amore  accendere-  Jecur  libibinis  sedes ,  ut  in  vulgus  no- 
tum .'  toTeri  de  amoris  igne  dicitur;  notissima  ratione.  Vid. 
III.  9.  13. 

13.  Namque  et  nobilis ,  quum  nobill  genere  ortus  sit,  sc. 
ex  illustri  Fabia  gente,  et  decens  ,  forma  insignis»  Decor  juve- 
nili  aetati  proprius.  Supra  II.  11.  S.fagit  retro  levis  juventas  et 
decor.  —  \t\.  Etiam  ingenii  dotibus  instructissimus.  Pro  hoc  spe- 
ciatim:  vir  eloquentissimus  ,  magnum  eloquentia  sua  nomen  ad- 
eptus.  Sed  novum  ad  laudem  facundiae  ejus  momentum  facit,  reis 
impensa  opera,  ut  II.  1.  i3.  -—  non  tacitus ,  disertissimus;  ai 
quando  reorum  cauaam  agat.  —  sollicitis  ut  moestis  1.  1.  perpe- 
tuo  reorum  epitheto.  Cf.  Ovid.  A.  A.  I.  4°o.  Fast.  I.  22.  ex  P. 
I.  2.  118-  Martial.  V.  16.  6.  —  15«  Puer,  juvenis  centum  arti- 
um  fxloix  iliui ,  ingenio  eximio  artibusque  exculto.  Centum  do- 
ctum  consilia  similiter  Plaut.  Pseud.  II.  3.  12.  primarum  arti- 
um  principem  Terent.  Ad  11.  3.  6.  Atque  ita  accipere  praestat 
quam  de  astutis  machinationibus ,  quibus  amatores  illaqueare  stu- 
dent  puellas;  quod  Maximo  minus  dignum  foret.  —  16.  I»  \n 
tuis  castri*  ,  tuus  miles  late  sigma  atque  arma  victricia  feret,  cir- 


—        320        — 

fcumferet,  ubicjue  viotoria  potietur ,   omnia   expugnabis.    Solenn» 
istud  de  victore  exeroitu. 

v.   17.    Et    quandoque  ,    ciuandocunque ,    ubi    felix    in    amors 
fuerit,    votis  potitus  fuerit.   Pro  eo  suaviter  poe»a,    servnta  mili- 
tiae  imagine  ,  ad  rtni  magis  adcommodata :  ubi  potentior  factus, 
praelatus  fuerit  aemulo ,  rivali  \    pro  cpo  significanter  est  ,    largis 
muneribus    aemuli ,    aemulo    amplissimis  donis   puellae    animum 
expugnante-    Potens  ,   potior ,    de  amatore ,    priores  partes  (Ter. 
feun.  I.    2.7I.)    dejecto  rivali  apud  amicam    habente.   Plaut.  Me- 
naechm.  II.   3.  g.    huic  ultro  fit ,    ut  meret  potissumus  nostrae 
domi  ut   sit.     Idem   Stich.  I.  2.  ^i.   Quem  aequius  est  nos  poti' 
orem  habere  quarn  te  ?    Cf.  III.  9.  2.  Jam  potentior  riserit  grae- 
ce    dictum  puta  pro  ,    riserit ,  laetatus  fuerit  ,   se  potentiorem  fa- 
ctum  aemulo  ;  structura  noslro  frerjuentata.  — -  19.  Tum  tibi  ;  vo- 
ti  compos   factus,    splendidum    templuni  statuet.    Vota  Yeneri  in 
amore    seoundo    nuncupata   passim    poetae  memorant;    h.  1.  tem- 
plum   a   Maximo  Veneri  vovendum  prcmittit  poeta  ,  pro  re  istius 
lautiori.  Cf.  II.   18-  extr.  Igitur  vix  putem  ,    allegoricam  v.  16.  ra- 
tionem    a  poeta   continuari,    respicique    imperatorum  ,    in  bellum 
proficiscentium  morem,  Diis  templa,  aras  cet.  vover.di  recjue  be- 
ne  gesta  dedicandi.  —  Te  marmoream  ponet ,  imaginem  tuom  de 
rnarmore    faotam   statuet.    ldem  orationis  color  in  epigr.   Aeneidi 
praefigi  solito   (Catal.  VI.  9.):   Marmoreusque  tibi,  dea ,  versi- 
coloribus   alis    in    morem  picta  stabit   Amor  pharetra.  Ita  pas- 
gim  Demosthenes  ,    ^aAxoin/  t/v«  \ar*v*i   pro  aeneam  alioui  statu- 
am  erigere.  Vid.  Wolf.   ad  ejus  orat.    Leptin.  p.  •&(■>■  Vonere  pro 
dedicare ,  consecrare  ,  proprio  hac  de  re  vocabulo.  Cf.  III.  26.6. 
—  sub  trabe  citrea ,    sub  tholo     (ibi  enim  Deorum  statuae  collo- 
cari  solitae)  de  materia  citrea  vel  laminis  citreis  expolito.  Docte 
autem  ita    declaratur    templum  Veneri  una  cum  statua  ejus  conse- 
crandum;    cnjus  magniiieentiam  ab  una  ejus  parte  descriptam  ex- 
hibet.    Citro  enim,    arbori  in    Atlantis  coniiniis  provenienti ,    ma- 
ximum  Romae  statutum  pretium,    adeo  quidem,  ut  mensae  inde 
factae  latifundiorum  pretio  pares   aestimarentur.    Maximus  radicis 
ejns  ac  tuberum    usus  fuit  in  sellis,  lectis  ,  (Pers.  I.  53.  lacuna- 
TibuS  (  Apulei-   V.   init.   summa   laquearia  citro  et  ebore  curiose 
cavata)    pavimentis  ( v.  Fest.  in   pavimenta   poenica)   ceteracjue 
supellectili ,  segmentis  ejus  inducenda  ,  propter  macularum  ac  co- 
lorom  a  venis ,    cjuibus  distincta  sunt,  prov«nientium  varietatem. 


—       321       — 

Locus  ela«.  apud  Plin.  XIII.  15.  Cf.  Salmas.  an*  Tertull.  de  Pall. 
p.  433.  Ciacon.  de  Triclin.  p.  20.  et  intpp.  ad  Apul.  1.  1.  —  pro- 
pe  lacus  ,  lacum  Albanum;  qui  erat  in  nemoro  Albano.  De  eo> 
Liv.  V.  J5.  Virg  Aen.  IX.  387.  De  raonte  Albano  Noster  Epp.  II. 
1.  27.  Villam  Maximum  in  ea  regione  habuisse  ,  cutn  Scholl.  re- 
cte  statuas. 

v,  21.  lllic  maximo  numen  tuum  honore  prosequetur ,  sum- 
ma  religione  colet  Maximus.  Docte  haec  specialibus  ideis  ex- 
posita  a  poeta.  —  Duces ,  trahes  naribus ,  penetrabit  nares  tuas 
plurimus  turis  incensi  odor  ,  multutn  turis  tibi  adolebitur.  Elo- 
cutionis  ratio  in  his  minus  quidem  angusta  ,  arl  totius  tarrten  car- 
minis  ingenium  ac  habitum  satis  adcommodata.  — -  a?,  28.  Ibi  cho- 
ros  puerOrum  ac  virginum  instituet ,  hymnos  ad  lyrae  ac  tibiae 
numeros  in  tuum  honorem  cantantes.  Paullo  diductiore  ornatu 
haec  poeta.  Delectabere ,  audies,  carmina ,  sonos,  modos  ( ut 
III.  u.  7.)  lyrae  ac  tibiae  permixtos ,  non  sine ,  una  cumjistula. 
De  lyra  ac  tibia  ,  rei  sacrae  adhibitis  ,  satis  constaf ;  vid.  I.  36» 
1.;  fistulae  autem  talis  usus  in  monumm.  antiquis  satis  obvius. 
—  25-  Chori  puellarum  ac  puerorum  in  omnibus  fere  sacris  adhi- 
biti  ;  vid.  Argum.  Carm.  Saec  Hoc  loco  bis  die  laudant,  landes, 
hymnos  Veneri  canunt,  ut  in  sacris  Isiacis;  de  quo  vid.  Heyn. 
ad  Tibull.  I.3.31. — 27.  Cum  saltatione,  h.  ita  ut  ehorus  ad 
certos  carminis  numeros  moveretur,  decantari  Solitos  fuisse  hym- 
nos,  in  vulgus  notnm.  Pro  incessu  ad  numeros  composito  est 
guatere ,  pulsare  humum ,  ut  I.  4-  10.  et  saepius  alibi.  Ter  cer- 
tos  modos  h.  I.  designare  videtur.  —  candido  docte  chorum  for* 
ma  insignem  innuit.  —  In  morem  Salium  ,    omat,    ut  I.  36.  l*. 

v.  29  —  32.  Me  quidem  jam  amons  pertaesum  est.  Nec  spei 
cer.  ne  tum  quidem  ,  si  sperare  s.  induci  possim  ,  ut  credani 
animum  mutuum  fore,  me  redamatum  iri.  Animus  mutuus, 
eodem  amoris  adfectu  ptrcitus.  —  credula,  quae  facile  istud 
persuadet  amanti ,  fallax,  cum  vi  ;  inest  enim  ratio,  cur  amo- 
ris  omnis  poetam  taedeat. — 31.  NeC  comissari  juvat»  Suaviterhoc. 
propter  v.  11.  et  quod  comissationes  ad  juver.ilem  amoris  lasci- 
viam  pertinerent.  Speciatim  autem  illud  poeta  r»  certare  mero  % 
bibendo  (  Vid.  ad  I.  35.  40.  )  h.  liberiore  compotatione  et  coro- 
nis  convivalibus  (proquo  est  ,  vincire ,  redimire,  circumdare 
tempora  Jforibus  npvis  ,  recentibus)  extulit, 

If.  <San&.  X 


—        322        — 

f.  33«  Vanitatem  horum  dictorum  ecce  redarguunt  amoris, 
diu  suprressi,  nunc  subito  prorumpentis  manifesta  indicia,  quae 
poetae  invito  excidunt.  Oninino  mullam  artem  ostendit  poeta  in 
tra«.taiulo  hoc  loco.  Exquisita  statim  apostrophe  ad  Ligurinum  , 
fundi  calamitatem.  Tum  oratio  ambigentis  est  in  re  tam  mani- 
festa  ,    quasi  sibi  ipse  vix  persuadeat  ;    se   in  luto  adhuc  haerere. 

34    lacrima  rara ,   quae  fnrtim  derepit    genis  ipsi  nec  adver- 

tiv.iti  elnpsa.  Adposite  Meleag.  LlII.  l.  (  A.  Br:  I.  16.)  Alti  jixoi 
SJif/  ni»  sw  cv*aiv  *)X0J  "Eparos ,  opfxct  5«  or/«  xlSoit  to  7X0*1? 
&«*iv  <pi?ti'  Cf.  I.  13.  6.  Adde  Lucian.  DD.  VI.  p.  271.  —  35. 
Altetum  amoris  indicium  silentium ,  haesitatio  inter  verba  in  me- 
dui  oratione.  \  'rg.  Aen.  IV.  76«  de  Didone  amore  saucia  :  inci- 
pit  tffariy  mediaquc  in  voce  resistit,  qni  locus  ductus  ex  Appol- 
loo.  111.  6{i5.  «oXXec*/  «V  ifAifoev  (Jicv  dvoL  oTof/.»  Svev  iviowelv. 
<p$ayyi)  S'  cv  zspovftanve  mifttttsf»,  A  Nostro  Sapphica  niagis  ex- 
pttiSja:  «XXst  Kiififntx)  7X00-0'  eetye.  Lingua  cadit ,  vox  concidit, 
interc  ipitur  silentio,  obmutescit  plane.  —  parum  decoro  ,  parum 
deccnter. 

v.  37.  Cum  variatis  imaginibus  vides  orationem  quoque  docte 
variari  a  poeta.  Somnia  Ligurinum  eo  statu  referunt,  quo  poe- 
tae  interdiu  curam  sui  injecisset.  Praeclare  adeo  exornatur  ifa  vul- 
garis  sententia,  etiam  per  somnos  tua  mibi  obversatur  imago  ; 
quod  et  ipsum  invite  succumbentem  amori  poetam  ostendit.  — 
'  jam  captum  teneo  ,  nunc  tenere  mihi  videor  ,  nunc  seqnor  vo- 
lucremt    volantem  ,    celerrimum  per  gr.  campi  M.  in  canvpo  M. 

/0,  Te  ,  finilis  exercitationibus,  natantem  in  Tiberi.   Volubiles 

vel  perpetno  epitheto,  vel  a  natatu  ejus ;  quod  malim.  Vim  quae- 
sivit  poeta  a  repetito  te  ,  quod  facile  animadvertas.  Durum  ac 
•uperbum  Ligurinum  ostendit  c.  X.  hujus  iibri. 


ARGUMENTUM  II. 


Ouum  Augustus  perdomitis ,    qui  remRoma 
nam,    adjlixissent ,    Germaniae  populis,  ma 


1 


323       — 


xime  Sygambris  ,  quibus  ,  acceptis  oJtsidibus^ 
pacis  leges  imposuisset ,  in  maxima  Romae  ex- 
spectatione  esset  (quamquam  ea.m  tum  Jrn- 
strarentnr  cnrae  ipsius  ad  Galliam  atyue  }Ji- 
spaniam  componendam  conversae)  ,  omnesque 
intentius  id  agitarent ,  nt  redeuntem  eum  su>n- 
mo  cum  adparatn  ac  splendore  exciperent.  po- 
efa  vel  sponte,  ut  et  ipse  in  publicae  lattitiae 
communionem  veniret,  vel  a  Iulo  Antonio  ex- 
citatus,  ad  Augusti  reditum  ac  triumphum 
carmine  celebrandum,  ita  se  componit ,  ut , 
quum  Pindarici  spiritus  artisque  argumentum 
professus  esset ,  ingenii  sui  modulum  atque 
imbecillitatem  excuset ,  Antoniumque  vicis- 
sim,  quippe  tanto  conatui  unice  parem,  ad 
illud  in  se  recipiendum  ,  sedulo  exhortetur. 
Quae  conversio  dici  vix  potest ,  quam  exqui- 
sitam  poetae  artem  in  Augusti  magnitudine 
repraesentanda  augendaque  ostendat ,  maxi- 
me ,  si  eum  vi  ac  spiritu  plane  Pindarico  ista 
projiteri  videas.  Ita  enim  hoc  carmen  instru- 
xit  poeta,  ut  Pindarici  ingenii  gravitatem, 
magnijicentiam ,  adde  eiiam  redundantiam 
( inde  a  V.  5.)  adsequi  voluisse  videri  debeat , 
etsi  omnino  inde,  quod  Jere  intpp.  volunt,  ab 
Antonio  ei  Pindaricum ,  quo  Augusii  trium- 
phnm  extolleret ,  carmen  injunctum  Juisse , 
statuerc  vix  necesse  arbitror.  Dum  autem  mu- 
nus  istud  Antonio  demandat ,  singulare  poe- 
tae  artijicium  vide.  qno  ipse  illud  ,  per  par^ 
tes  eundo  ac  praecipiendo .  quae  in  isto  car- 
mine  describi  cupiat ,  explere  conatus  sit.  In 
quo  eiiam  illnd  animadversione  digniim  est , 
quod,quo  magis  vigerent omnia,  rem  ad  pompam. 
triumphalem  transtuterit ,  carrnenque  epini- 
cium  cum  Jormulis  triumphaiori  adclamtri 
solitis  plane  commiscuerit,   Quod  ipsum  qu  im 

X  * 


—      324       — 

a  Pindarica  ratione  haud  alienum  sil ,  ium 
confusum  laetitia  poetae  animum  in  Augusti 
redilu  mirijice  ostendii.  Scriptum  autem  hoc 
carmen  esse  jam  exeunte  a.DCCXXXVlII.qao 
Augustum  post  devictos  Sygambros  Homam 
statim  triumphantis  habitn  rediturum  fama 
ferret^  vel  inde  suspicari  licet,  c/uod  nulla 
dum  Rhaetorum  ac  Vindelicornm ,  proximis 
demum  annis  victorum ,  in  eo  occurrit  meniio. 
Ceterum  de  Inlo  Antonio  ,  Marci  e  Fulvia 
jilio ,  vid.  Dio  LIV.  26.  Vellei.  II.  100.  et 
ad  v.  53. 

Adnotationes. 

V.  1.  Nobilissimum  ac  vere  Pindaricum  exordium  !  Vulgaris 

vv,  1  —  32.  sententia  erat :  AuguEti  victoriis  celebrandis  impar  sum  ; 

Pindari  ingenium  exprimas  necesse  est ,  si  cum  laude  in  tani  gva- 

vi   argumento  versari  cupias.    Quod  cjuam  arduum  ac  difficile    sit  , 

facile    perspicitur.    Adeo   ille  supra    omnes  eminet  in  cjuovis  poe« 

seos    genere.    Iam  intelligis ,    opinor ,    exquisitum  artificium  poe- 

tae    in  convertenda  tractandaque    hac  vulgari  sententia ,    ad  Pin- 

daricam  rationem  plane  conformatum.    Quo  illud  statim   pertinet; 

cjuod  primariam  sententiam,  qua  Augusti  laudibus  canendis  se  suf 

fieere  negat ,  ita  convertit,  ut  simpliciter  se  Pindarum  eXprimere 

velle  sibi  non  arrogare  profiteatur ,  hocque  genevatim  elocjuatur, 

quisquis  cet.    Qui  Pindarum  sibi  aemulandum  proponit  ,    ad  ejus 

majestatem    adsurgere  conatur ,    sane  cjuam  periculosam   rem   illo 

adgreditur.  TlxpoifJii<*i$ss ;    quid  posterioris  sententiae  habet    enan- 

tiatio,  qoud  et  ipsum  amat  Pindarus,  tantoque  adpositius  h.  1.  ob  vola- 

turh  ,   poetis  tribui  solitum. —  nititur  pennis  ,    su«tinetur  ,    librat 

se  in  aere  (ut  Virg.  Aen.  IV.  252.  paribus  nitens  Cyllenius  alis) 

alis  ceratis ,  ©era  connexis;  quod  conatus  temeritatem  magis  ocu- 

lis  Subjicit,    quam   generalius,  factis,   formatis ,   ope   Daedalea  , 

Daedali  artificio.  Est  adeo  pro  ,  volatus  ejusaltior  haud  tutior  est, 

quam   Icari;    volat   ita  ,    ut  Icari  sortem  experturus  sit,    ex  alto 

decidat.  Hoc  per  consequens  poeta:  daturus  nomina  ponto.  Res 

nota  vel  ex  Ovidio.  Cf.  Senec  Herc    Oet.  6«5  «t  690.  —  vitreo , 


—      325      — 

viridis  coloris,  caeruleo.  Vid.  ad  I.  17.  20.  Ceterum  spectaf  huo 
Quintiliani  locus,  Inst.  Or.  X.  1.  61.  etiam  proptersqq.  hic  adua- 
jiendus  .*  Novem  Lyrioorum  longe  Pindarus  princeps ,  spiritut 
magnificentia  ,  sententiis  ,figuris  ,  beatissima  rerum  verborum- 
que  copia  ,  et  velut  quodam  eloquentiae  flumine;  propter  quae 
Horatius  eum  merito  credidit  nemini  imttabihm.  De  Iulo  An- 
lonio  vici.  Argum. 

v.   5.  Pindarum  poetarum    longe  principem  ,  neminique  adeo 
imitabilem  dum  ostendere  vult  poeta,   ecce  magnitudine  ejus  per- 
culsus  transversimque  raptns  in  laudes  ejus,   tanquam  solam  hanc 
exomandam  carmine  sunisisset  materiem,    copiosus  exundat,  hoc- 
que  ipso  felicissimum  sese   Pindari   imitatorem   probat.    Praeclare 
autem  Pindaricas  virtutes  ,  spiritus  ejus  magniiicontiam ,    beatissi- 
mamcjue  rerum  verborumcjue  copiam  una  imagine  poetica,  et  ipsa 
Pindarica  ,  et  mascuio  vigore  expressa  repraesentat  poeta.  Scilicet 
solenne   Pindaro  aliisque  poetis  ,  phantasmatum  ubertatem  ,  copi- 
osum  verborum  ornatum,    sonoram  numerosamque  orationis  volu» 
bilitatem>/?«/wi«<  comparare.  Ita  poas  Moooww  kabes  Nem.  VII.  17. 
et    imiin    poa?    Isthm.   VII.    26.    Magis  splendide    01.   X.  13.  Nui» 
■^upov  eKtaaofxivav     cxx  Ki/fix   y.xTxy.kvoasi  pYoy ;    denique    'O/xyjp/xoi* 
^siifAx   est  in   epigr.  incert.    n.  DXIX.  3.  Anal.  Br.  III.  260.  Jam, 
quo  concitatiorem  Lyrici  istius  spiritum  referret,  auctiorem  exhi- 
buit  istam  imaginem  poeta  ,  comparando  eum  amni  de  monte  prae- 
ceps  ruenti ,   quem  imbres  aluere,  auxere  super  ripas ,  docta  bre- 
vitate   pro  ,    ita   ut  ripas  evagetur  notas  t  quibns  contineri  solitu» 
erat;  Homerica  exornatione,  II.  XI.  492.   iu  £'  owo'r»  whqSctv  norx- 
fxii  ws&icuS?  y.xreioi    xteifJ.xp'f>ovs  kxt    o%eotptv  IzsxgofAevos  Aios   ofAfipn- 
cet.  Talem  tvpoixv  ,    ut  similiter  Plato  in  Pbaedro   T.    III.  p.  «38- 
adpellat ,  Uemostheni  ac   Ciceroni  tribuit  Iuven.  X.  119.  utrumque 
largus  et  exundans  leto  dedit  ingenii  fons.  —  Eodem  impetu ,  ea- 
dem    immensa  copia   praecipitatur  exundatque  Pindari  spiritusat- 
que    ubertas.    Sed  praeclare  continuatur   a    torrente  desumta  ima- 
go  ,    sicque   plane  cominisceri  coroparans  cum  comparato  videas  ; 
quae  ipsa  Pindaro  admodum    frequentatur  ratio ,  veluti  Pyth.  IV. 
515.    et  saepius  alibi.  —  fervet ,  «a^Xa^V» ,  e\e si ,  avxge'eit    aestuat , 
eoncitato   spiritu   fertur,    et  immensus  ruit ,  ttoXos  j>e1   (quod  De- 
mosthenes  de  Pythone  Byzantio  ait)    torrcnte  dicendi  copia    (Jq- 
ven.  X.   9.  )  exuberat   Pindarus    ore  profundo    h.  os  profundum  , 
£«3iJ  orcfAK  ,'  Pindari.  Potest  etiam  jungi  immensus  ore  profund*, 


—      326       — 

tjuod  copiose  dicfum  esjet  pro  alterutro,  immenso  «.  profundo  ore 
ruit  Pindarus  E^0«  oto^utx  similiter  Eurip.  in  Hippol.  Kxhvrr. 
ir.  IX.  3.  p.  448.  Lips.  et  orationem  Aeschvli  yeifA.x[>'po»  o)x  xvnxf- 
iofxsvriv  Dioscor.  XVII.  4.  (  Anal.  Br.  I.  497.  )  airit.  Omnino  os 
proprium  poetis  ol>  vim  atque  copiam  dicentli;  nnrle  ftiytt  orof/.x 
Homerus  Antip.  Sirl.  LXIX.  1.  (A.B.  II.  24.)  arof*x  8s*idv  t.xvtodv 
*fX*«**>  Aeschylus  Dioscor.  1.  I.  atcjne  vel  Vellejo  I.  18.3.  os  Pin- 
dari  dicitur.  Oplime  autem  os  profundum  Pinrlari  illustrat  Cra- 
tini  fragm.  apucl  Suid.  v.  &m%ty.xi>poVv»v  ardfAX.  *Av«tf  "\zsohhov  , 
Tmv  t*wv  Tuiv  pevfAxrcov  '.  y.xvxyovot  7zt\yxl,  SceSexxt^ovvov  ardfAx^hio- 
«01  iv  tpxfvyyt.  Idem  phantasma  est  in  Callim.  H.  Apoll.  106. 
«vx  uyxuai  rdv  xoiotv,  ts  o\,$'  cj«  xdvrot,  xeiZei  et  in  Stat. 
Silv.  V.  3.  103.  effrenb  nimbos  aequare  profatu  ,  quod  tameu, 
pr»prius  arl  verba  Ulyssi*  vicpxSsooiv  ioixorx  xilrA(i"VJI  Homeri 
II.  III.  222.  accedit;  cjai  locus  omnino  pro  fundo  haberi  debet. 
Magno  nobis  ore  sonandus  eris  Ovid.  A.  A.  I.  2C/>.  Magninunc 
erat  oris  opus  Propert.  II.  10.12.  Contra  /Sja^u  arcfJix  exuberan- 
te  argumenti  materie ,   Pind.  Nem.  X.  35. 

v.  9.  Poeta,  in  quovis  poeseos  genere  principatum  obtinens, 
excellens  ,  seu  ,  seu.  —  Donandus  laurea,  coronari  dignus,  tan- 
rjuam  victor  ,  in  agone  poetico  ;  palmam  aufert,  praestantissimus 
e*t.  Apoilinari ,  inusitata  forma  pro ,  Apollinea  ,  ornante  epithe- 
to,  ut  lauru  Delphica  III.  30.  14,  —  10.  Concitatiorem  attjue 
plane  effrenem  Dithyrambici  carminis  impetum  ,  summam  mentis 
perturbationem  ac  a^fxx  Bxxyixdv  prae  se  ferentem  ,  vide  tjuam 
vivide  ao  signate  descripserit  poeta  !  Jam  pro  vulgari :  Dithyram- 
hos  scribere,  dociius  et  ad  entruisiasmi  ,  qui  Dithyrambis  cuna 
maxime  proprius  est ,  declarandam  indolem  adcommodatius  est, 
verba  dcvolvere,  orationem  torrentis  instar  praecipitare  per  Di- 
thyrambos  ,  servata  exundantis  fluvii  imagine. —  nova  verba,  haud 
vnlgaria ,  compositione ;  (  twv  yx?  ivofAxrtcv  tx  fxsv  o~izthx  (  imo 
sesquipedalia  )  fxxhiorx  a?,uc'rrf/  ro'is  A/Su^a/a/ic/j  Aristot.  Poet. 
c  42.)  junctura  ,  significatu  denique  innovata  ,  cum  novo  orati- 
onis  habitu,  atrjue  strnctura.  Unde  nudaces;  cjuorl  et  ad  scjcj.  re- 
ferendum.  —  li.  numeros  lege  solutos  intellige  effrenes,  libe- 
riores  .  concitatiores ,  cjuos  amat  atque  requirit  adeo  efferatior  en- 
thnsiasmi  aestns.  Est  adeo  :  fertur  numcris  ,  lege  solutis  ,  prae- 
cipitatur,  exnndat  numeris :  allegoria  iterumi  a  fluvio  deducta. 
Ja  euim  (egem-  servat ,  ucjuis  intra  alveum  defluentibus  ;  qna  sqU 


—       327       — 

vitur ,  dum  exundat.  Ita  si  explices,  tei  et  ornatui  poetico  sane 
quam  adcommodatum  erit.  Referendum  adeo  ad  mcessum  Dithy- 
rambici  carmiais  vegetum  ,  atque  incitatum,  sententiarum  tlumin» 
per  plures  versus  atque  strophas  adeo  exuberante.  A.I11  lege  solu- 
tos  numeros  dici  volunt,  quibus  nulla  certa  versuum  harmonia 
subest,  ubi  non  ejusdem  metri  vv.  certis  intervallia  sese  excipi- 
unt ,  sed  promiscua  metri  ratio  est.  Quod  etiamsi  pro  explorato 
statuatur  ,  minus  tamen  poeticu/n  videtur. 

v.  \&.  Sequuntur  Uxiavs;,  "Tf/.voi  et  Eyxu!/jc/aPindari ;  illud  qul- 
dem  carminis  genus  cuni  Hymnis  Deorum,  hoc  regum  s.  heronm 
laudes  complectens.  Ad  Paeanas  spectat  Servii  nota  ad  Vire;.  Aen. 
X.  737.  ,tPindarus  opus  suum  ,  quod  et  hominum  et  deorum  con- 
tinet  laudes ,  Paeanas  vocavit"  quae  qnam  adcurata  eorum  de* 
scriptio  sit  ,  quum  hodie  ,  iis  plane  deperditis  ,  dictu  admodunt 
difficile  sit,  tum  rei  ulteriu3  explorandae  hio  locus  non  est.  Ser* 
vianam  tamen  rationem  optime  tuearis  si  Hymnos ,  et  Encomia 
gene rali  Paeanum  vocabulo  a  Pinda^  designata  fuisse  stacuas  ; 
quam  ipsam  ob  causam  utraque  hic  forte  conjunxerit  Horatius. 
—  Deorurn  sanguinem  ,  filios;  nam  omnes  heroes  genus  suum 
ad  deos.  referebant,  ut  in  vulgus  notum.  Heroes  autem  reges  di- 
cti,  graeca  dLvtixrnv  adpellatione  ,  in  Homero,  Pindaro  ,  et  aliis; 
de  Diis  heroibusque  passim  obvia.  B«cr/A.sY?  Sioysviis  male  huc  vo- 
cant  nonnulli  intpp.  quod  vel  seqq.  evincunt.  —  14.  Encomiaor- 
natius  exponit  poeta ,  adlatis  eorum  argamentis,  a  Pindaro  tra« 
ctatis,  Primum,  quod  designatur  a  poeta,  extollebat  Herculis , 
Thesei  ac  Pirifhoi  virtutem  in  Centaurorum  u/3*5/ ,  ipsorum  caedo 
vindicanda  ostensara ;  ad  quod  haud  dubie  fragmentum  spect.  t , 
quod  ad  a.^/)Xx  reiectum  est ,  n.  LX.  p,  lll.  De  ipsa  fabula  vid. 
ad  I.  18.  8«  —  justa  morte  ceciderunt ,  jure  caesi  sunt  ,  cb  vim 
Hippodamiae  intentatam.  i5<  '6.  Alterum  Bellerophon  Chimae- 
ram  oceidens  Cf.  ad  l.  27.  23.  et  quae  de  fabula  ista  acnte  di- 
sputat ,  Boettig.  in  Descript.  Vas.  P.  I.  p.  101.  —  Jfamma  Chi- 
tnaerae ,  Chimaera  Ttupwoof ,  ut  II.  17.  l3.  Hinc  tremenda  «/**- 
£ov  r/pas. 

v.  17  —  20.  Carmina  extvUixt  \n  Hteronicas  ,  quae  sola  nobit 
haud  invidit  fortuna.  Sivs  dicit  ,  canit,  celebrat  eos,  quos palma 
cet.  victores  in  ludis  Olympicis.  Hos  pro  universis  Graeciaa  ludis 
memorat  poeta  ,  tanquam  illustriores  ceteris,  quod  vel  e  splendi» 
do  Pind.OI.I.  1.  exordio  intelligitur.  Palma  E/ea,'m  ludis  Olym* 


—      328    — 

picia,  juxta  Elidem  h.-.bitis,  parta  coelestes  domum  reiueit,  noii 
est ,  quod  fere  volu.nt,   inversio  vnlgaris  sententiae  ;  victoriam  do- 
mum  reportant  ,  eoque  coelestes  sunt;  quae  Horatio  parum  digna 
ast  ;  sed  potius,  voelesti ,  splendido,  plane  eximio  ip3os  in   civi- 
tates   suas  redeuntes  honore   beat  ,    gloriosi?simum   ipsis    reditum 
munit,    speciali ,    qui  viotoribus  a  civibus  suis  haberetur  ,    hono- 
re  memorato  pro  genorali,  quos  Diis  exaequat,  victoria,   ad  sum- 
mum  felicitatis  fastigium  evehit,  uti  passim  de  iis  Pindarus  loqui- 
lur   Vid.  ad  I.  1.  6.    unde  Vitruvii  locum,    L.   IX.  praef.  qui  no- 
atrum  mire  illustrat ,  hic  trannferre  operae  pretinm  erit  ;  Graeco* 
rum    majores  hieronicis   ita  magnos  honores  constituerunt ,    uti 
non  mado  in  conventu  stantes  eum  palma  et  corona  ferant  lau- 
des ,   sed  etiam  quum  revertantur  in  suas  civitates  cum  victoria 
triumphantes,  quadrigis  in  moenia  et  in  patrias  invehantur ,    e 
reque  publica  perpetuu    vita  constitutis   vectigalibus  fruantur. 
—  18.  E  certaminum  geneiibus   posuit   poeta  pugilatum  ,    Truyjuvjv 
pt  certamcn  equestre;  in  quo  possis  et  equum  asXqrp  ,  solum  vi- 
ctorem  intelligere,    quandoquidem  is  ipse  victoriae  insignibus  at. 
que   honoribus,    nummis,  inscriptionibus  et  statuis  condecorari  so- 
lebat;  de  quo  adeo  poeta  rectissime  dicere  poterat  ,  palmam  eum 
eoelestem  ,    h.  exiinie   honoratum   domum   reducere ,    quamquam 
haec  pugilis  magis  respectu  dicta  a  poeta,  uti  et  seqq.  — 19.  2o. 
quod   munus ,    carmen   epinicium  potius    est ,    praeferri    meretur 
centum  sigms  ,     statuis  ,    »n  victoris  honorem   erigi  solitis  ;    quod 
adeo  maximum  victoriae  omamentum  est,  propter  ejus  diuturni- 
tatem.  In  exomanda  hac  sententia  poetam  sese  ad  exordiumPind. 
Nem.  V.  ovk  <xv$QiotvTo*oios  el/ji'  Skst    skivvaoVTCt  /u'  ifyctgtiySxt   «yaX- 
f*«r*  fV  «ur«r  /3«3/<i'SoJ  *<yT««.'rx ,    composuisse  ,    facile   fidem  facit 
narratio  ,  quam  ibi  Schol.  adfert  super  initii  istius  adomatione. 

v,  21  —  24.  ©pijvoi,  de  quibus  vide  juclicium  Dionysii  Halic. 
T.  II,  p.  »28.  Cf.  Schneider.  ad  fragm.  Pind.  p.  30  sqq.  Jam  vul- 
gare,  seu  carmine  epicedio  mortuoa  laudat,  delecte  poeta  spe- 
ciali  istius  generis  argumento  ,  inde  delibato,  tenerrimique  adfe- 
ctus  pleno ,  exposuit.  Juvenemve ,  sive  juvenem  plorat ,  Sfrtvii 
(proprio  vocabulo  )  carmine  imjtvfittfa»  prosequitur,  rayp/tt/?»,  prae- 
matura  morte  ereptum  sponsae JJebili,  contrbtatae,  maerore  inde 
oppletae ;  ornat.  —  22,  educit  in  astra ,  extollit,  celebrat  cum 
carmine  aetatera  laturo)  ut  Catull.  VI.  16.  Volo  te  ac  tuos  amo- 
res  ud  coelum   lepidb  vtcare  versu)    propter    exiraia»    ejus  animi 


—       3*9       — 

corporisque  dotes.  Vires  animumque ,  JvHfsixv,  ,  i^srrv  ,  Pinda- 
rico  sensu.  —  mores  aureos  ,  y\Sos  xpxtaovv  ,  optimos,  Vid.  ad  I. 
8.  £.  —  et  morti  eripit,  mori  istas  virtutes  non  sinit  ;  exqui»ite  , 
ex  invidiae ,  quae  alteri  ,  quidquid  boni  habet ,  eripere  gestit  , 
aatura.  Cf.  IV.  8.  25.  Contra  'AHqi  /Bao-xavos  dictus  Leonid.  Tar. 
LXXXI.  4-  (  A.  Br.  I.  241.)  quatenus  homines  virtute  quapiam 
conspicuos  immatura  aetate  rapit. 

v.  25.  Excelsus  ingenii  Pindarici  nisus,  qui  in  istis  carmini- 
bus ,  a  Nostro  percensitis  ,  deprehenditur  ,  praeclare  cycni ,  al- 
tissime  volantis,  speci;  jam  repraesentatur  atque  sensibus  plane 
Subjicitur  a  poeta.  Poetis  quum  propter  to  svSovoiwv  ,  quo  incale- 
scunt  et  efferuntur,  volatus  tribuntur  (  v.  ad  If.  2o.  1.  Adde  Pind. 
Pyth.  V.  152.  iv  Moioxioi  norxvot  ),  exquisita  est  hujus  phantas- 
matis  exomatio  ,  quae  eos  cycnis ,  et  altius  enitentibus,  et »  ut 
poetaram  saltem  credi  vult  persuasio  (  Callim.  II.  Apoll.  5.  e  Ss 
kvkvos  ii  r]s'fi  xxXov  xciSci),  inter  volandum  suavissimum  cantuta 
edentibus  ,  adsimulat.  Jam  vulgaris  sententiae  ;  Pindaius,  oycni 
instar,  effertur  ,  in  altum  evolat ;  enuntiatio  est  prorsus  Pindari- 
ca  ,  commixti»  comparantis  et  comparati  coloribus,  a  Nostro  pas- 
sim  ad  partes  voetita.  — ■  Dircaeus  cycnus  ,  Pindarus  Thebanus  a 
Dirce,  fonte  Boeotiae  ,  fabulis  famigeratissiruo.  Similiter  Alcae- 
us  ,  xvkvos  Asoiiios,  si  Codd.  lectionem  sequaiis,  dictus  Inrert. 
ep.  DXX.  p.  r».  T.  III.  p.  260.  cf.  Anthol.  Brod.  p.  135.  et  Ana- 
creon  xvkvos  T<{ios  Antip.  Sid.  LXXVI.  ( A.  B.  II.  27.)  o  ToIoj 
ivSxSe  xvxvos  tvSii.  Cf.  I.  6  2.  —  Aura  levat ,  graphice  de  volatu, 
ut  I.  1.  48.  —  multa  aura  ,  nvcVfAx  /xtyx,  Scivy]  xihk^  qua  cycni 
penna  haud  tenuis  (  II.  20  1.  )  ad  enitendum  opus  habef,  quaque 
altissime  elevalur.  Alii  expediunt,  multum  eum  aura  levat,  eo- 
dem  quidem  sensu ;  quod  tamen  nescio  an  poeticus  sermo  ferat. 
Certe  \n  Virgilii  locis,  quae  adferunt  (Ge.  I.  187.  II.  »66.  )  parum 
praesidii  videtur  esse  huic  explicationi.  —  «6.  Quoties  ,  quar>do 
exsurgit,  sublimem  volatum  molitur.  Nubinm  tractus ,  regiones, 
nubes  altae  pro  summo  aere.  Proprie  autem  poetae  dicendum 
fuerat  :  multa  aura  in  altas  nubes  elevat  cycnum,  quoties  volatum 
parat  ,  evolat.  —27.  Ego  vero  humilia  sector ,  vix  supra  rerrara 
attollor.  Repentes  per  humum  sermones  suos  similiter  designat 
Noster  Epp.  II.  1.  250.  Quo  suavior  autem  ad  cycnum  illustrior- 
que  exsisteret  oppo«itio  ;  dulcissima  illam  eademque  aptissima  apis 
flores  humi  prt  vagantis  atque  mella  legentis  exornat  imagine,  cura 


—       330      — 

eacj.te  studium  suum  confert  mellitus  poeta.  Celebratissimae  sunt 
poetis  graecis  ,  maxime  Pindaro,  «rjwo/  XxpiTctv ,  XeifJiwvesMou- 
aiiv ,  cjuorum  flores  poetae  vel  decerpere  ,  iiscjue,  cpiem  celebra- 
turi  sunt,  coronare  ,  vel  ,  apum  instar ,  depascere  profitentur» 
De  priore  phantasmate  exposuimus  ad  l.  26.  8-  Allatis  ibi  locis 
adde  Pind.  fr.  p.  53.  Heyn.  v<p<x.t'vm  S'  'A//u3«»i//$a/s  noixihov  avS/j- 
t*x.  Posterius  mirifice  illustrat  Platonis  locus,  a  Boettig.  jara  lan- 
datus,  in  lo.  T.  I  V.  p.  187.  Bip.  Keyovai  yxp  npos  r|/*xs  01  «o/i)ra?, 

«r/    Xn>j    Xp'/)|/»l/    rV.s\lp"fVT»V  ,     eV    MoVailV  X/)ZSuilv    TIVWV  KXI   VXTSttV    &{?Jfo'- 

p.svoi  Tx  /t/Arj  Hjjttv  (pspovaiv ,  (Airws{  «1  y.e/\iTTxi ,  xx/  auro/  ovr»  *t- 
rofAtvoi.  Unde  provenit  solennis  poefarum  cum  apibus  comparatio. 
Ar#/S'«  fA.e'Kiaaxv  inde  Sophoclem  perhibet  anticpitas,  juxta  Schol. 
ad  ejus  Tragg,  atciuehac.  adpellatione  indigitat  eum  Hermesianax 
apud  Athen.  XIII.  p.  598.  Sappho  cjuotjue  Tlisfiy.t)  pshiaox  Xiyi. 
Spoos  dicta  in  epigr.  apud  Ursin.  p.  5.  et  Erinna  vsxoiSos  y.s'hia- 
ax ,  Movnwv  uvSsx  $,ps*rojoc»'i'»)  Leonid.  Tar.  LXXXI.  1.  (  A.  Br. 
I.  2^1.)  Inde  Claudian.  XXIX.  Q.Jlores  aeterno  —  veris  honore 
rubentes  fons  Aganippea  Permessius  educat  unda;  unde  piaepa- 
scuntur  apes  et  prata  legentes  transmittunt  seclis  Heliconia 
mella  futuris.  Hinc  carmina  simpliciter  ,  mel  ?  favi  Musarum 
dicti,  vsktxi  ^uroV  Pind.  01.  VH.  12.  Incert.  ep.  DXXIII.  (  A.  Br. 
111.  261.)  Asa/liov  'Uplvvr\s  r'.$e  xqpiov  <i$v  rt*  ix.iy.pov,  xhh*  0A.01» 
ik  Movaswv  KipvxfJLsvov  (JithiTi,  et  poetarum  labia  nectarea ,  meli- 
ta ,  cpaae  ulterius  persecxui  nihil  aitinet,  Magnam  autem  venusta. 
tem  imagini  conciliat  oratio  ad  anthologiam  et  mellificium  adcom- 
roodata.  Matina  ,  Matini  ,  Apuliae  montis  ,  Venusiae,  poetae  pa- 
triae,  vicini  incola.  Iam  hoc  epitheto  lectorem  ad  se  revocare 
putandus  poeta.  ■ —  ag-  More  circa  flores  vagandi  et  modo  mellis 
inde  conficiendi ,  si  omnino  diversa  notione  posuit  poeta.  —  29. 
thyma  carpentis ,  3psnoy.e'v/)s ,  depascentis  succos  mellis  inde  de- 
libantis.  ■—  grata ,  dulcia ,  quibus  luber.tissime  immorantur.  — 
per  laborem  plurimum  ,  laboriose,  multo  cum  labore,  sedulita- 
te ,  ipsis  insita.  —  30.  Volitans  circa  nemus  et  ripas ,  floribua 
abunc!antes  ,  Tiburis  ;  suaviter  pro  ,  in  secessu  Tiburtino.  Eodem 
colore  ,  ab  apibus  ducto ,  Antiphanes  >tgt\vx~ix  xxi  xvSeaino'- 
ri)Tx  [xshex  vocat  apud  Grot.  Excerpt  Trag.  p.  631.  —  uvidi 
perpetuo  epitheto.  Vid.  ad  III,  29.  6.  —  31.  carmina  operosa , 
operose  ,  instar  apis  (nam  huic  woVos  proprius  in  melle  faciendo. 
Phocyl-  159'  Kxy-vst  fjSprjipotni  xgiaronovos  Te  ushiaax  ce\.)fngot 


—      33i        - 

»>.«'rr«,  vocabulo  de  mellificio  proprio:  v.  c.  Antip.  Shl.  XLVHI. 
3.  (  A.  Br.  II.  19.)  fouSoi  Wfpi  ^sthsaiv  safxos  sxhxos  K»)p >$srov  , 
Tl.vSafs ,  fffTo ,  fAthi.  Spectat  autem  ro  operosum  ad  poetarum 
fjuhsrqv  ,  et  ipsam  ideo  pro  carminibus  poni  solitam.  Tj»  parvus 
(juorl  imaginem  ab  ape  petuam  suaviter  continuat  ,  se  tenui  facul- 
tate  popfica  praeditum  profitetur  modestus  poeta. 

v.  3.3.  Tu  vero  (  pro  cpio  signaie  est  poeta)  multo  digniua 
victoriam  Augusti  de  Sygambris  reportatarn  concines ,  carmine 
celebrabis.  Antonium  horoico  metro  Diomedeas  (  f .  Diomedeida. 
Ad  rem  conf.  Heyn.  Exc.  ad  Virg.  Aen.  XI.  «43- )  seripsisse  XII. 
libris  et  nonnulla  alia  oratione  soluta  tradit  Schol-  Cruq.  Gravi- 
ore  lyrae  sono  opns  est  ,  in  argumenti  gravioris  tractatione  ;  lyra 
adeo  impellenda  majore  plectro ,  cui  levius  opponitur,  in  levi 
materia.  Utrumque  conjunxit  Ovid.  Met.  X.  150-  Cecini  pleotro 
gruviore  Gigantas  ,  sparsaque  Phlegraeis  victricia  fulmina  cam* 
pis  :  nunc  opus  est  leviore  lyra.  Vid.  omnino  ad  II.  1.  40.  Do- 
cte  ita  designavit  Antonium  granclioris  spiritus  poetam,  cjui  epi- 
Cam  gravitatem  lyra  sustineret.  Concines ,  canes  ad  lyram  ,  s. 
lyra  ,  ut  saepius  Ovidius;  veluti  Amor.  III.  9.  24.  Fast-  IV.  110. 
Poeta  enim  et  lyra  ancinunt  mvicem.  Cf.  I.  32  2-  Male  Seholl. 
concines  mecum ,  cjuo  totius  carminis  vis  perimitur.  Miruni  au- 
tem  ,  de  verborum  junctura  mai.  pl.  concines  ,  dubitari  potuisse- 
—  34  —  3^>.  Graphica  Augusti  triumpbantis  descriptio  !  —  quan- 
doque  ,  pro  fiuando  ,  ut  et  alibi  Noster.  —  trahet ,  verbum  usita- 
tum  poetis  de  captivia.  Vid.  ad  II.  4.  5.  Cum  vi  h.  1.  pro ,  in 
triumpho  ducet,  Sygambros  ,  adjecta  vinculorum  notione ,  qui- 
bus  traherentur.  Similiter  II.  12.  11.  ductaque  per  vias  regum 
colla  minacium.  De  re  vid.  Dio  LIV.  20.  Flor.  IV.  12. — feroces, 
auget  Augusti  gloriam  ;  caede  gaudentes  iidem  populi  dicti  IV. 
i4*  51.  —  35  per  clivum  Capitolii,  per  cjuem  pompa  triumpha- 
lis  in  Capitolium  ducebatur  ;  res  nota.  — sacer ,  propter  Capito- 
lium,  deorum  sedem  ,  vel  si  linguae  ratio  ferat  ,  propter  sacram 
triamphi  pompam  ,  clivum  adscendentem.  Male  Porphyr.  de  via 
sacra,  crua  triumphus  in  Capitolium  ibat ,  accepit.  —  decorus 
fronde  ,  radimitus  lauro ,  Iaureatus.  —  merita  ,  devictis  Sygam- 
bris.  Justum  triumpham  a  poeta  ita  declarati  volunt  intpp.  sine 
causa. 

v-  37  •*"  4°'  Caesaremy  maximum  et  optimum  Principem.  2Vi- 
hil  majus ,  necjue  major  uncruam  quiscjuam,  meliusvet  necjue  me« 


—       332       — 

lior  eo  exstitit.  Eadem  forma  I.  12. 17.  adde  Ovid.  ex  P.  I.  1.  100. 
Alma  nihil  majus  Caesare  terraferat.  Pro  ,,exstitit"  deleete  j»o- 
eta ,  fata  et  Divi  donavere  terris ,  gigni  voluere,  concessere 
mortalibus  ,  propter  adjunctam  summi  boni  ,  quo  universus  ter- 
rarum  orhis  reereatur  ,  notionem.  —  boni  ,  Stoi  *y»3ol  (  uti  eti- 
am  in  nummis  occurrunt.  Vid.  Spanhem.  de  praeit.  et  usu  Num 
T.  II.  p.  336.)  benevoli;  adposito  epitheto-  Cf.  IV.  5.  l.  —  3c. 
40.  Nec  dabunt ,  donare  possunt ,  quamvls  tempora  in  priscum 
aurum  redeant ,  iterum  mutentur,  si  vel  maxime  aurea  aetas  re- 
ditura  sit  ;  cjuia  in  ista  omnes  probi.  — ■  priscum ,  in  cjua  primi 
hoinine»  vixerunt.  Ad  sententiam  Noster  Epp.  II.  1,  17.  de  Au- 
gusto  :  nil  oriturum  alias  ,   nil  ortum  tale  fatentes. 

v.  41-  Praeclarum  poetae  artificium  est,  cjuo  Augusti  trium- 
phum,  dum  Antonio  canendum  injungit,  ipse  vere  celebrat,  prae- 
formando  ei  suggerendoque  ad  illud  carmen  materram  ,  cjuae  ab 
eo  digeratur. —  publicum  ludum  Urbi,  ludos  a  Senatu  pro  feli- 
ci  Augusti  reditu  diis  votos  ,  nunc  edendos,  impetrato  isto  a 
diis,  reduce  Augusto  facto.  Vota  pro  incolumi  Augusti  reditu  pub- 
lioe  privatimcjue  fuisse  facta  iisque  sese  exsolvisse  populum  di- 
serte  tradit  Dio  LIV.  19.  et  27.  —fortis,  Gallia,  Germania  et 
Hispania  perdomita.  — forum  litibus  orbum ,  in  cjuo  nullae  cau- 
sae  aguntur ;  deelarantur  dies  laeti  s.  festi  ,  per  cjuos  ab  consue- 
tis  negotiis  vacabant  Romani.  Alias  solenne  hoc  justitium  in  pub- 
lica  calamitate, 

v,  45.  Varias  ab  intpp.  rationes  iniri  videas  ad  difTicillimam, 
mea  quidem  sententia  ,  rv.  45 — 52.  sententiam  ejuscjue  cum  an- 
tecedentibus  nexum  expediendum  ac  declarandum;  cjuamcjnam 
suat,  quibus  de  diflicultate  loci  parnm  exploratum  videattxr.  Erjui- 
dem  mea  ita  tenebo,  ut  probahilloribus,  si  cjuae  adlata  viclero  , 
primus  omnium  adplaudam.  Designatam  proximis  vv.  41  — ■  44« 
dierum  festorum,  cjuibus  populus  Romanus  laetitiam  snam  de  re- 
cepto  Augusto  testificaturus  sit  ,  solennitatem  ,  cjuam  ab  Antonio 
cani  velit,  poeta  ipse  vividissimis  coloribus  adumbratum  subjicit, 
partes  istas  ab  Antonio  sibi  demandatas ,  etsi  iis  explendis  se 
plane  imparem  profiteatur ;  in  se  recipit ,  egvegiecjue  tuetur,  De- 
seruit  igitur  vulgarem  sententiarum  seriem,  ita  fere  instituendam  : 
Conclnes  tu  laetitiam  universi  populi  ,  faustis  adclamationibua 
eam  prodentis  ,  ipsam  hanc  statim  subjiciendo  ,  atcjue  ita  descri- 
bsndo^  ut    sno*  Uetitiae  st.sus  primarios  faciat,  cjuamcxuarn  eos , 


—      333      — 

intentiore  voce  ostensos,  in  effreniori  ornnium  gdudio  atque  ex- 
sultatione  vix  perceptum  iri  sperare  audeat.  Occupatur  igitur  jam 
poeta  describenda  revertentia  Augasti  pompa ,  animoque  praeci- 
pit,  quantis  eum  plausibus  populus  Romanus  excepturus  sit ,  sic- 
que  munus  capessit ,  cui  se  subtrahere  videri  vult.  Haec  si  animo 
teneas  ,  rectius  de  singulis  statuere  liceblt.  Tum ,  ubi  Augustus 
Urbem  intraverit,  accedet  adclamantium  turbae  (minime  vero, 
ad  magnificos  cantus  tuos  sc.  Antonii  ,  ut  volunt )  adjungetur  bb- 
na ,  magua  pars  meae  vocis ,  adclamabo  ei  altissima  ,  qua  pote- 
ro ,  voce ;  inter  adclamantium  Voces  mea  tmprimis  exaudietur. 
si  quid  loquar  audiendum ,  si  tamen  quid  efficere  potero,  si  voX 
mea  ,  quantumvis  intenta  ,  exaudiri  poterit ;  exquisite  prorsus  it3 
Augustus  declaratur  universo  populo  desideratissimus  ,  cui  arden- 
tissima  studia  sua  ita  adprobare  adnititur,  ut  de  praerogati  vacum 
quovis  contendat,  Importuni  igitur  sunt ,  qui  Horatium  Antonio 
succinentem  (  quo  quid  sibi  velint,  ne  adsequaris  quidem)  faci- 
tint,  et  verbis  si  quid  loquat  aud.  verecundiae  sensum  subjiciunt; 
quo  vix  alienius  quidquam  adferri  poterat.  —  ^G.  Sequuntur  adola- 
mationum  formulae ,  o  Sol  pulcher ,  6  laudande ,  o  lucem  pul- 
cherrimam,  o  diem  praeclarum ,  qui  te  nobis  restituit.  Pro  hoc 
ex  sua  persona  poeta  :  canam ,  accinam  ,  adclamabo  ego  felix , 
felicissimum  me  mortalium  existimans,  adeoque  laetus,  exsultans 
ob  teceptum ,   redditum  Caesarem. 

v.  49.  Si  satis  constaret,  quod  quidem  admodum  probabile 
videtur,  illos  quoque ,  qui  triumphatorem  in  pompa  praeced^  - 
Terit  ac  sequerentur ,  suum  io  triumpke  victori  adclamasse  ,  ver- 
sus  hos  ita  expediendos  censuerim  :  Dum  tu  in  ista  pompa  pre- 
cedis  et  exclamas  (  quod  Pindarica  'svepyeix  omittitur  )  io  trium- 
phc ;  nos  turba  spectatrix,  (  pro  quo  est»  civitas  omnis)  non  xe- 
mel ,  iterum  iterumque  dicemus  ,  respondebimus,  vicissim  adcla- 
mabimus  ,  io  triumphe ,  sensu  sarte  quam  commodo  ,  reique  c!ir- 
rtitate  conveniente.  Atque  ita  etiam  ratio  adparet ,  cur  poeta  non 
Augustum  sed  Antonium  e  pompa  triumphali  posuerit.  Si  tamen 
paullo  durior  haec  videatur  explicatio,  dicendum  universam  poni- 
pam  trinmphalem  AntoniO,  parte  ejuS,  designari,  idque  nc»ji 
aliam  ob  causam,  quam  quod  carmen  hoc  ad  eum  scriptum  sit: 
quae  sane  quam  levis  sit ,  in  promtu  est  videre.  Aliorum  arguti- 
as  ,  quas  bene  multas  adfudere  huic  loco  ,  excutere  nihil  attinet. 
—  51.   turn  dabimus ,    adolebimus  Diis  benignis ,   reditum  Cae. 


—       334       — 

*aris  beni^ne    praestantibus.    Incendi   ista    solebant    in  aris ,   per 
plateas,  quas  pompa  ista   altingeret  ,  erectis. 

v.  53.  Ab  incenso  ture  naturali  ordine  defertur  poeta  ad  de- 
scribenda  sacrificia ,  publice  privatimque  isto  die  diis  offerenda. 
Sed  revocat  iterum  generalem  sententiam  ad  se  et  Antonium,  et 
utriusque  sacrum  cujusque  facultatibus  adcommodat.  Simillimus 
exitus  est  II.  17.  Jam  pro  vulgari  :  tu  exsolveris  voto  ,  immolan- 
dis  decem  tauris,  immolabis  X  tauros ,  quos  diis  vovisti ;  ego 
vitulum:  nobilins  est ,  te  solvent  X  tauri.  Trita  satis  loqupndi 
ratione  ,  ijua  vota  nuneupantes  obligari  diis  ,  reque ,  quam  prop- 
ter  facta  snnt,  exitum  habente ,  iisdem  debere  ( Vir,».  Aen.  XI. 
52.)  dicuntur:  solvuntur  adeo  ,  nomen  expungunt  ,  qui,  quae  vo- 
verant,  diis  offerunt.  —  54.  tener  v.  relicta  matre ,  vixdum  a 
matre  depulsus,  quern  jam  pudet  ubera  matris  ducera  ,  ut  in  ea- 
drm  re  Juven.  XII.  8.  —  55'  qui  juvenescit ,  acfolescit,  in  mea  vo~ 
ta  ,  destinatus  est  buic  sacro  votivo.  Cf,  ad  III.  23.  il.  —  57.  58« 
imitatus  fronte  ,  comna  gerens  fronte  similia  curvatis  ignlbus  , 
cornibus  Lunae ,  tertium  ortum  referentis  ,  die  tertio  a  novilu- 
nio  orienlis.  Mosch.  II.  87.  Toa.  t  f*  olhh/ihoioi  x/j«  *ve'rshhe  xx~ 
prjvov  «scvTUyos  /jjw/rj/moo  xjja/it  uti  xvxh»  oeh<\v^i.  Pessime  alii  ad 
aeqq.  trahunt  ,  et  notam  {AQVouStq  designari  contendunt.  —  59. 
60.  niveus  videri  hevxos  !$e'o9ou  (  v.  c.  Theocr.  XI.  20.)  candidns 
ea  parte  ,  qua  notam  duxit  ,  habet,  alba  nota  insignis;  nihil 
amplius.  ducere  ,  trakere ,  de  nota  s.  macula  ,  rjuae  diverso  co- 
lore  distinguitur  ,  sollenne- —  cetera  r«S*  xhhtc,  reliquis  corpo. 
ris  partibus.  Eadem  Tei  species  in  SfTxupm  apud  Mosch.  II.  84« 
Tou  S'  ifrof  to  i*e'v  ahho  5s/M«5  %*vSo'%fecv  eaxs,  xvxhos  $  c/.pyv0tO{ 
fAtoooa    [A.ti.piA«upe  f/.eT<i>*a». 


ARGUMENTUM  III. 


.f  elicissimiim  mortalium  facultate  sua  poeti- 
ca  qiiaesitaque  inde  carminibus  inter  popula- 
res  snos  fama   ita   se  hoc  carmine  jactat  Ho- 


"~~       335       — ■ 

ratius,  ut  in  summa  arrogantla  arrogantiae 
prorsus  eacpers  videri  cupiat ,  hocque  insigni 
artijicio  omnem  a  se  invidiam  amoliatur.  Ouo 
quidem  lenocinio  ita  ie  deliniri  sentias,  ut 
Horatium,  ita  de  se  loquentem ,  non  tantum 
suspicias ,  sed  te  amoris  etiam  quodam  erga 
eum  adjectu  perfundi  animadvertas.  Atque 
hanc  potissimnm  causam  subesse  arbitror , 
quod  hocce  carmen  in  venustissimis  Horaiiani 
ingenii  monumentis  unamime  omnium  aeta- 
tum  habuerit  judicium.  Nimirum  Musis  dum 
se  acceptum  ferre  projxtetnr,  quod  vi  ingenii 
poetica  polleat ,  siudiisque  poeticis  ita  deditus 
sit,  ut  unice  inde ,  vel  splendidissimis  laudum 
titulis  posthabitis,  gloriae  sibi  quaerendam 
eocistimet  materiem ;  tantum  abest ,  ut  hanc 
sibi  ipse  vindicet  gloriam ,  gloriabundique 
personam  induat ,  ut  potins  ad  Musas  eam  to- 
tam  referat ,  iisque ,  quae  illud  in  se  munus 
contulerint ,  gratnm  suum  tesiari  gestiat  ani- 
mum.  Facile  ex  his  intelligitar ,  quam  feli- 
citer  in  tractando  hoc  argumento  poeta  ver- 
satus  sit,  sicque ,  quam  a  natura  tributamha- 
heret ,  satis  luculenter  comprobaverit  venam 
ingenii  poeticam.  Exquisitae  ac  doctae  argu- 
menti  tractationi  docta  accedit  ac  nitida  elo- 
quutio  ,  numeror umque  admirabilis  suavitas  : 
ut  omnino  hoc  carmen  in  consummatissimis 
antiquitatis  operibus  habere  fas  sit.  puam- 
quam  autem  magna  inter  hoc  et  L.  I.  c.  i.  in- 
tercedat  similitudo  ;  obvia  tamen  animadver- 
sio  est^  utrique  suum  esse  habitum  ,  suam  tra- 
ctationem  :  qnum  in  aliero  studium  suum  po- 
eticum,  in  hoc  maxime  partam  inde  aeternetm 
nominis  jactet  gloriam. 


—      336      — 
Adnotationes. 

v.  1  —  12.  Qui  facultate  poetica  pollat,  ad  poes'n  natura  fa«- 
tns  est,  is  unice  ejua  «tudio  delectatur,  unice  inde  laudem  quae- 
rit.  Minus  arrogantiae  atque  invidiae  hahet  sententia  generatim 
proposita,  quam  si  initio  statiin  hae  se  ftlicitate  poeta  extulisset; 
quo  etiain  facit  illud,  quod  Musarnm  propitio  numini  hanc  fa- 
cultatem  partamque  inde  liuclem  acceptam  fert.  (Vitle  Callim. 
locum,  mox  atl  partfS  vocanrlum.)  Jam  quihus  Musae  propitiae 
snnt  ,  quos  amant  ;  in  hos  munera  sua  liberalitsr  confernnt,  hi 
poetae  evadunt ;  vid.  ad  I.  26.  1.  Pro  illo  Horatius  :  quem  nas- 
centem,  vix  ilum  in  luminis  auras  cditum  Musae  (e  quibus  M«l- 
pomenem  ponit,  forte  poeseos  lyricae  respeotu  ;  quo  adeo  sen. 
tentiam  ad  se  tacite  convertit)  placido  lumine  viderint,  placidis 
oculis  ,  placido  vultn,  svfj-svws ,  adspexerint ;  suavissima  imagine 
post  Hesiodnm  (^Hesiod.  Theoj.  82«  ovtivx  Tifxfaovoi  A/o;  yoZpxi 
usyx\oio,  ysivoy.svov  t  soiSvooi  —  —  tm  fA.iv  s*\  y\wooy  yhvxipqv 
Xtioviriv  xoiSav  cet.)  a  graecis  poetispassim  adhibita  varieque  ex- 
ornata.  Callim.  XXII.  4«  ©o°  ysiosv  vpsiaiovx  fixoxxvir,!'  Ou  vsfAsois» 
fAoZoxi  v«p  ooovs  r*ov  lfA.ft.xTi  *xi^»s  ja.<\  Ko^m  (ut  r<;cte  praefert 
Kuhnlv.  ep.  cr.  Il«  p.  146.)  *o\iovs  )ouk  x?zs'3svro  <pi\ovs.  Tbeoc. 
IX,  3i-  s'fx'v  Mujffai  <pi\otr  lvs  ydj>  cpevvTi  yxSsvoou,  ToJs  S  «<>  t/ 
votm  $x\r)<sotTO  K'««'1i  h.  ii  nullis  aliis  illecebris  eapiuntur.  Stat. 
Silv.  V.  3.  lii.  Protinus  exorto  dextrum  risere  Sorbres  Aoni~ 
des ,  puetoque  chelyn  submisit  et  ora  imbuit  amne  sacro  jam 
tum  tibi  blandus  dpollo.  Omnino  Dii  bona  sua  cum  hdminibus 
communicant  60I0  adspectu,  suavi  figmento.  Ita  fortuna  respicit 
(Aristaen.  I.  19.  init.  Tfii\iooxptov  svfisvs'oiv  vpSx\fJ.o'is,  s\'ztsp  *o- 
t*  i  vvv  s7Ssv  i\  Tu>j>))  quem  felicem  ;  Libertas  (Virg.  Ecl.  I.  28.), 
qnem  liberum  praestat.  De  Gratiis  pulchritndinem  ita  donantibus 
vide  Meleagri  XXIII.  1.  (A.  Br.  I.9.)  et  Aristaeneti  I.  11.  Haad 
minns  suave  phantasrna  est,  quo  adflatu  solo  Dii  in  homines  agunt. 
Sed  ista  non  hujus  Joci.  Quod  autem  a  partu  statim  illud  contin- 
git,  huic  forte  notio  subest  ,  poetam  nasci,  non  arte  fingi.  —se- 
mel  spectat  ad  totam  sententiam,  qui  semel  Musarum  saeris  ini- 
tiatus  est,  is  numquam  inde  abstrahetur.  Mire  tricantur  in  hoe 
voe.  nonnulli. 

v.  j.  Is    illud  studium  suura  poeticum  potius  habebit  ceteris, 
quibut  mortales  ad  summum  felicitatis  fastigiuin   enituntur  ,    gla- 


-  -       337       — 

riam  adeo  poetioam  vel  viotoriae  in  ludis  saoris  Graecorum  ac 
triampho  spl.eiididissiTT.0  praeferet.  Magnifice  hoo  traotatum  ,it- 
que  cxornatum  a  poeU.  —  Illuin  nnn  Li7>nr  fsthmiut  ce t.  i«  ron 
id  agef,  ut  in  lu'lis  Isthmiis  victet  evadat  Pro  iudiS  Graeciae» 
univfrsis  poeta  lnborem  TstJfnium  posuit,  h.  rertamina  in  ludisl. 
JtiuzTov  (Pind.  Pvth.  V.  62.)  TSTpxopiiv  «oVoOS  (T-t  :n.  ,111.  2g.  et 
IV.  79.  ooll.  Ilesiod.  Smif.  3O5  sq  )  et  inde  Ehos  labores  Staf. 
Silv.  IV.  4-  31»;  e  certaminibus  autem  pugilatum ,  «oy/uujY;  et 
quadrigarum  cursum  Tsrr «0 pfxv,  —  clarabit ,  conspjcuum ,  insi- 
gnem  reddet  ;  antiquo  verbi  sigriilicatn.  —  Non,  nequf <  equus  im- 
piger,  impigro  cursu  suo,  currum  victorem  ducct,  eflioie',  ut  cur- 
rui  victor  insistat,  non  vtctor  vehetur  curru,  non  IaHorabtt  il!e  de 
viotoria  sv  TeS?!**ois  potiunda.  Rerte  plerique  de  victori*  in  \z- 
triam  reditu  accipiunt  ,  de  quovid.  ad  IV.  2.  17.  —  Achaicd , 
Graeoo ,  Romana  designatione  vinde  cum  Boettig.  haud  male  de 
Olympico  certamine  cnmli,  tjucd  ceteris  insignitius  erat ,  h.  1. 
ir.telligas.  Vid  ad  I.    l.  3. 

v.  7.  Vide,  qaam  ext|uisita  copia  vicforia"  nofionem  ejusque 
splendorem  variaverit  poeta  !  Vulgare,  is  non  curahit  bellica  laif- 
de  inclarescere  ,  non  adspirabit  ad  summam  bellicae  virtatis  glo- 
riam  ,  Romftni  triumphi  specie  egregie  repraesentatur.  —  Res 
bellica ,  res  bello  strenue  gesta,  Ducem  ornatum  Del,  foliis 
ostendent  Capitolio,  docte  pro,  omabunt  eum  triumphali  lauru  , 
e(ficient,ut  triumphans  C.ipitolium  adscendat  \  de  quo  v.  adlV. 
2.35»  Rem  bellicam  illustrant ,  quod  regum  tumidas  mtnas,\r\- 
solentiam,  superbiam,  qua  tumidi  imperio  Rom.  interitum  minati 
fuerant,  fortius  quam,  reges  feroces  contuderit,  fregerit  ,  perdo- 
mnerit.  Tumere  exquisitum  verbum,  tam  jactantiae  (ut  Phaedri 
graculus  inani  tumens  superbia  I.  3.  3.)  quam  irae  proprium; 
(•uae  utraque  notio  tx>  minae subeit;  —  folia  Delia,  laurns,  Apol- 
lini  Delio  sacra.  Ceterum  exornavit  triumphi  speciem  regum  de- 
victorum  commemoratione  poeta,  cum  quod  ante  ourrum  trium- 
phalem  agerentur,  tum  quod  ipsum  regium  nomen  Romanis  invi- 
sijsimum  tsset,.   Cf.  II.   12.   \l. 

v.  10  sjq.  Sed  is  Musis  unice  vaoahi',  inde  noinen  «ibi  cruae- 
ret.  Poeticum  studium  venuste  declaraiur  secessu  poet  irum  at- 
que  otio  in  amoenissima  regione,  cujus  ad^pectu  sensus  i  1  > s 0 r u  n 
excitati  inuammatkiue  in^enium  supxvTxa.uiTov  redd  i"t.  ViJ.  n  l 
I.   i.  30.  lam  pro  amoenissima  regione  in  genere  TJ'mrtinam  mu- 

II.    %A\\b.  Y 


*      ,     -       338       - 

uiorat,  eamque  suavissimis  coloribus  depiogit;  tum  pro  poesi  uni- 
Tersa  carmen  Aeolium, \yt\cum  (v.adlll.  30.  12.)  nonit ;  utrum- 
que  sui  studii  habita  rafione.  Fro  Tihure  sunt  aquae,  Anio,  A  l- 
bula  cet.  quae  T.  praejiuunt,  praelerflunnt  (ut  IV.  14.  26.)  rgrum 
Tiburtinum,  inde  fertilem  et  spissae  nemorum  con.ae  ,  spissa  , 
densa  nemora,  Tiburni  lucus  I.  7.  i3.  —  12.  fngent  nobilem  c. 
Aeol.  docta  brevitaie  pro  fingent,  eum  poelam  lyricum  efiicient  , 
ut  magnam  a  poesi  lyrica  famam  trahat,  conscqnatur. 

v.  13—  16.  Jam  apertius  loquitur  poeta  sibique  hanc  i>  g°nii 
poetici  laudem  ac  fninam  Musarum  beneficio  inter  populares  {-uos 
contigisse  profitetur,  Romae  suloles,  noto  usu  loijiiei  di,  pro  Ko- 
maiii  ;  ut  proles  Ausonia  Virg.  Aen  IV.  236.  proUs  Arcaciiae  Id. 
Aen.  X.  429.  et  saepius  alibi.  — princeps  urbium,  imperii  Ronia- 
ni,  quod  per  totum  terrarum  orbem  porrigitur,  sedes,  dominaW. 
14.  44-  Marlial.  XII.  8.  Terrarum  Dea  getitiumque,  Roma ,  cui 
par  est  nihil  et  nihil  secundum.  —  14.  dignutur  me  ponere, mo- 
destius  quam,  ponit,  inserit  me  datum  choro,  poetis  lyriris  (ut 
I.  1«  35-)  aeqniparat  me  Graeois  Jyricis:  Nam  chori  lyricae  poe- 
si  pToprii,  —  amabiles ,  vel  perpetuo  chori  epitlieto  ^opcf  epien- 
(Hom.  Od.  XV.  193.)  i/uepo«i*»  (II.  XV.  6o3.)  ^«ffif,  Musae.  35- 
vel  habita  sententiae  ratione ,  inter  insignes.  praecipuos  poetas 
nie  ponit.  Prius  tamen,  si  quid  judico,  magis  poeticum  videtcr  , 
etsi  alterum  Horatio  honorilicentius.  Et  jam  invidia  major  sum 
(ut  de  se  II.  20.  4.);  minus  jam  invidis  ac  malevolis  hominum 
obtrectationibus  mea  ohnoxia  sunt  carmina.  Pro  invidia  est  dens 
invidus,  quatenus-  detrahit  alierius  laudi,  deterit  ejusmerita.Ovid. 
Trist.  IV.  10.  123.  NeCy  qui  detrectat  praestntia  ,  Livor  iniquo 
ullum  de  nostris  dente  momordit  opus.  Idem  ex  P.  III.  4«  74- 
laedere  vivos  Livor  et  injusto  carpere  dente  solet.  Unde  eideni 
cdax  Amor.  I.  15.  I.  Martial.  V.  28.  7.  Rubignosis  cuncta  den- 
tibus  rodit. 

v.  17.  sqq.  Totum  hoc,  qnidquid  arte  poetica  valeo  ,  quan- 
tnmcunque  mihi  laudis  :nde  obtigil./a*,  v  Pieri ,  Melpomene, 
muneris  est,  tibi  soli  acceptnm  fero.  Aniolitur  ita  a  se  gloriae  in- 
vidiam  ;  quomquam  de  se  vel  sic,  quod  se  Musis  amicnm  fert, 
generosum  sensum  prodit.  Vv.  17  —  20.  egregie  Musam  Iyricam 
repr.iesenlant.  Quae  temperas,  regis,  moderaris  (<it  I.  24.  14.) 
strepidum  testudcnis;  docte  pulsas  citrraram,  ut  dulcis  strepiius , 
suaviesinia  «xsidtat  modulatio,  potens  lyrae,  I.  6.  10.    Male   tem- 


—       339       - 

perare  sfrepitum  de  fidium  intendendi  arte  acoipiunt,  uti  ad 
conoentum  o|>ns  sit ;  imo  excjuisite  e*t  pro,  traclare  citharam,  so- 
nos  elicere.  Prop-rt.  II.  2">.  80.  Tale  fiicis  carmen  docta  te- 
studine,  quale  Cynthius  impositis  temperat  articulis.  Streoitus 
testudinis,  tsolus&voi  ouo<\x'i,  Pind-  Isthm.  V.  3.5.  *e'\xc$ot  skrd- 
rova  \vfxc,  Eurip  fphig.  T.  1129-  ad  concentum  hervoram  re- 
fer.  Minus  recte  a!ii.  —  19.  20.  Hymni  speciem  habet  breviter 
at  t'vxpywt  satia  adumbrata  Deae  potentia.  Donatura,  quae  largi. 
ri  potes  vel  piscibus  mutis  ecpuflKtli  (x$nvx  yip  §0  rdys  xxO-'  ioxto; 
SixiTMur.v,  Lucian.  Halc.  p.  17^.  unde  xtpMiorspos  roov  ly^SCinv,  tritis- 
simo  proverbio  ;  de  quo  vid.  Erasm.  Ad.  p.  lf 5)  sonum  Sptov 
cycni,  xvxve7ov  aro/Jix,  (uti  est  in  An.  Br.  II I.  p,  261.  c.  DXXIV. 
2.)  h.  vocem  jucundissimam  ;  vid.  ad  IV.  2.  20.  —  Proverbialiter 
inde  Kukvov  xoiSoTspov,  veluti  Dioscorid.  XX.  6.  irl  .Anal.  Br.  I. 
498.  — -  21.  Quod  summam  in  poesi  lyrica  laudem  consequatus 
sum,  quod  in  omniura  ore  versor.  Publicam  hanc  famam  atqu;; 
admirationem  pulehre  ita  designat,  ut  se  jam  a  populo  praetere- 
unte  digitis  demonstrari  dioat.  Vulgaris  demonstrationis  formuli 
errtt,  hic  est,  olros  ixs7vQt.  Nota  Persii,  pulchrum  est  monstrari 
et  dilier:  Hic  est.  Martial  V.  13.  3.  toto  legor  orbe  frequens,  et 
dicitur:  Hic  est.  Idem  IX.  ov,  3.  quod  turba  semper  in  omni 
monstramur  digito,  rumpitur  invidia.  Luoian.  in  Somn.  p.  16. 
To\x~>tx  <ro/  «fp(5/)Vw  tx  yvapiauxrx,  tisars  TtZv  opchvrov  sKxaros  rdv 
jtXijo-/ov  Ki\/t\au.f  Ssitsi  as  tm  Sxktv\m,  Ono:  sks7vos,  \iyatv. 
Idem  Harmon.  p.  g^".  in  ejnsdem  artis  musicae  exoellentia  :  vj£c- 
ix,  tS>v  *o\\a>v,  *,  7o  snt'at)uov  sTvxi  e'v  w\i)3ssi,  k,  SeiKwaSxi  t«S  &a- 
xtv\ij>  ^  -f\V  xov  puvv,  sv3vt  ssnaTpitpeo3xi  zsxvrxt  s!s  sfJts,  k  \eyeiv 
rovvop.x,  O  ti  r  0  s  i  k  s7v  0  t  '/A  y  pto  v  i}>  i\t  s  a  r  iv  ,  o'  a.  p  1  c  r  0  s 
ccv\/\t/\s.  Ita  Horatius  se  digito  monstrari  adpellarique  auclit 
Romanae  fidicinem  lyrae,  principem^entis  suaepoetam  lyricum. 
Similiter  Rufus  Ovidio  Pindaricae  lyraefidicen  dicitar  ex  P.  IV. 
16.  28.  Cf.  Nostr.  Epp.  I.  19.  32  —  24.  Quod  spiro,  quodcun- 
qne  poetici  spiritns  mihi  est ;  ne  dubita.  Ita  IV.  (>.  «9.  Spiritum 
Phnebus  milii,  Phoebus  artem  carminis  nomcnque  dedit  poctae. 
Scilicct  spirare  spiritus  de  sublimiori  poeseos  genere ,  maxime 
cpico  ,  admodum  frequentatum.  Alcaeus  Mes.  V.  3,  (A,  Br.  I. 
487«  )  stuvss  5'  i»57oo  ei/uxT  ,  «s/^oW  d^lxusva  Xx^tojv.  S\o 
Sappho  iax  r-.vsovax  M»u««ir  dicitur  Diosoorid.  XXV.  3.  (Ibid. 
p,    4^9. )     Spirare    triumphos    Stat.    Theb.    I.    18.   Recte    adeo 

Y  - 


—      340      — 

<le    poesi    lyrica    h.   1.   — -  li  placco ,     blarrde    a<lmcilum    inter* 
jectiim. 


ARGUMENTUM.     IV* 

vv*  vw  w%  v**  v  w  V  V>  »/V*% 

x^onsnmmaiissimnm  sui  generis  hoc  carmeri 
alr/ue  omnibus  plane  numeris  absclntum,  cui 
non ,  vel  leviter  boni  pulchrique  stnsu  contcr- 
cio,  admirationem  sui  injecit  atque  expres- 
sit?  quis  quaesitissimis  laudibus  iyricas  ejus 
virtutes  unqiiam  adsequulus  est  ?  Et  sane  quan- 
tum  ubiqne  sanguinis  atque  nervorum  !  qui 
nisus!  quae  spiritus  magnijicentia  !  quae  re- 
rum  verborumqne  majestas  !  quam  divinum 
iractationis  artijicium  !  ut  Jnre  mihi  conien- 
dere  posse  videar,  in  illud  fasligium  hocce 
exiniio  opere  adduclani  conspici  poesin  Ijri' 
cam  ,  nllra  quod  non  nisi  iemerario  conatu 
evehere  eam  quisquam  andeat ,  utque  adeo  lo- 
cupleiissime  inde  ostcndi  possit ,  quam  vali- 
dus  ingenio  Horatius  fuerit ,  et  qnam  mascu- 
le  {ut,  quae  de  Stesichoro  (Juinctil.  X.  i.  pro- 
didit ,  ad  Nostrum  transferam~),  ?naximis  bel- 
lis  et  clarissimis  canendis  dncibus ,  epici  car- 
minis  onera,  nitilis  prorsus  Graecorum  poeia- 
rum  allevatns  adminicnlis ,  Ij  ra  sustinuerit. 
fJuam  enini  splendidam  laudnm  materiem*  a 
sua  gente  proditam ,  tractandam  suscepisset , 
eamdem  sensu  ac  spiritu  prorsus  Jlomano  per- 
fnsam  animalamque  facite  quisque,  rei  intel- 
ligens,  animadvertit.  Sed,  quo  ntagis  poetae 
virtus  elucescat ,    age ,  ipsum  carmcn  propius 


—      34i      - 

intueamur.  Est  illud  s7Tivhiov,  in  Drusi  ar  Ti- 
berii  ,  Neronum  ,  privignorum  Augusti  ,  /#?*- 
dibus  bellicis ,  cr  devicta  RJiaetorum  et  Vinde- 
iicorum  gente  reportaiis  ,  occupatum  ,  ipsius- 
ffiie  Augusli  jnssu ,  ut  diserle  tradit  Suetoni- 
ustnon  modo  seculare  carmen  com- 
ponendiim  inj lihxit ,  j-erf  e/  Vindel  i- 
c  am  v  i  c  i  o  ri  a  m  T  ib  e  r  ii  D  ru  s / qu  e  , 
p  r  i  v  i g  n  o  r  um  s  uo  r  u m  )  e/  Jiaud  dubie  in- 
de  Porphyrion  {acl  hoc  c.  „haec  cst  (doga, 
propter  quarn  iolus  hic  Jiber  compositus  s, 
editus  est.)  composiium.  Rhaeti  qnidem ,  gens 
bellicosissima,  atque  crudelissima,  incolebant 
Alpium  declivia  ,  ab  orienie  meridiem  versus 
vergentia ,  (ierram  adeo  Grisonum  ac  Tiro- 
lensinm,  ct  ad  Veronam  usque  Comumqne  per- 
trngebant  jnxta  Strab.  IV.  142.  el  alios.  Vin- 
delici ,  RJiaetis  coniermini ,  rcc  ixrcc  7rct^oigsicc  , 
€tdeoque  pJagam  sepiemtrionaJem ,  quae  ma- 
xime  per  JJai:ariae  Jines  porrecta  TiroJensis 
agri  partem  complectitnr  ,  tenebant.  Uterque 
hic  populus  quum  parfim  GaJJiam  togatam- 
partim  IiaJiae  Jinilimas  partes  adsiduis  in 
cursionibus  vexaret ,  missus  primum  ab  Au- 
gusto  Drusus  contra  RJiaetos  cum  exercitu 
(«.  U  DCCXXXIXj  in  Tridentinis  ad  Alpium 
radices  eos  obviam  sibi  factos  fudit  fugavii- 
que  :  mox ,  quum  ab  Italia  repressi  Galliam 
togatam  argerent.  cum  Tiberio,  adjuiore  ope- 
ris  ei  ab  Augusto  dato  ,  cumdivisis  copiis  Jin- 
delicis  eos  adgressus,  perdomuit.  Vid.  Dio  LIJ  . 
22.  Jam  quum  illud  in  Drnso  maxime  admi- 
rafione  dignum  esset ,  quod  admodnm  XXIII. 
annorum  juvenis  ,  tantas  res  confecisset ,  po- 
eta  TsXxvysCTXTOV  carmini  suo  positurus  7rooGcc- 
7T0V  juvenilem  ejus  ferociam  cum  aqui/a  ac 
\eone  comparat ,    qui ,  quam  primnm  adoieve- 


—       342       — 

rint ,  generosam  ipsorum  indolem  ,  editis  sta* 
tim  patriae  virtutis  docuinentis ,  luculenter 
exserant  ;  unde  adeo  generosa  Drusi ,  claris- 
simis majoribus  orti,  indoles  optime  perspici- 
alur.  Neefiie  tamen  vel  sic  Drasns  illud  effe- 
ciu/n  dare  poluisset  ,  rtisi  in  Augusli  domo 
cu/u  Tiberio  fratre  coelestium  praeceptorum 
disciplinis  innutritus  corformat  usqne  fuisset. 
Jta  ejiim  demum ,  si  bono  ingenio  bona  acces- 
serit  inslilutio  ,  praeclarum  ac  divinum  quid- 
dam  exsistere  ,  uli  contra  ,  absque  liac  ,  opti- 
mam  qtiamque  indolem  degenerare.  fJuantttm 
/toc  ad  Auguslum  exlollendum  ,  in  eumque 
Nerontim  laudes  derivandas  momenti  liabeat , 
facile  intelligitur.  Tum  a  Drusi  juvenis  ge- 
nerosa  viriute  ad  majores  ejus,  aqtiibtis  eam 
quasi  hereditaie  accepisset ,  poetae  impetus 
provehitur ,  et  in  illusirando  C.  Clandii  Ne- 
ronis  splendidissimo  et  ad  conservandam  rem 
Romanam  ejficacissimo  facinore  ,  in  Hasdru- 
bale  opprimendo  designato  ,  omnem  vim  suam 
exserit  atqtie  deponit.  Atqne  hunc  locum  tan- 
ta  gravitate  aique  stiblimitaie  sensuum  ,  tan- 
ta  adfectus  sveoysiz,  ianto  imaginum  splen- 
dore ,  orationtsque  masculo  vigore,  tanta  de- 
nique  arte  illuminavit  atque  persequutus  est 
rei  magnitudine  incensus  poeta  ,  ut  dignita- 
tem  ac  majestatem  lyricae  poeseos  insigni 
ctliquo  exemplo  repraesentare  vohiisse  videa- 
tur.  puo  enim  iilustriores  Claudii  Neronis 
taudes  esseni  t  magnifica  ipsius  Hannibalis 
oralione*  infensissimi  Romanorum  hostis,  eas 
perseqtiutus  esf ,  atque  ita  ccinpum  sibi  ape- 
ruit ,  in  qtio  simul  invictam  Romanorum  vim 
Punico  islo  bello  ostensam ,  explicare  posset : 
qttae  haud  dtibie  magnifcentissima  esi  pars 
carminis. 


—       343       — 

Adnotationcs, 

v.  i.  Magna  statim  virtus  in  exordio.     Poeta  rei  a  Druso  ju- 
yene  tam  splendide  administralae  magnitudine  tumens  ac   perci- 
tu«,  ejusdemque,  ut  fett  animi  commotioris  impetus,  subito  evol- 
vendae  planeque  repraesentandae  cuptdus,    comparationibus    ora- 
tionem  involvit,  quarum  delectus  pariter  atque    exornatio  magni- 
ficentissima  summum   facile  prodit   artiticem.    Jam   quum  Drusus 
primae  militiae  rudimenta    tanta  cum  laucle    in   debelhmdis  Vin- 
delicis  posuisset,  facile  exspectari  poterat,  fore,  ut,  quod   ei  glo- 
riosissimum   esset ,    maxima  luce  a  poeta  collustraretur.  In  ulra- 
que  igitur  comparatione   juventutem    maxime    spectari    oportere, 
facile  perspicitur,     Jam    sententiarum  hunc   ordinem    statue  :    Si- 
cuti  aquila,  vixdum  volandi  facto  periculo,   vires  suas  in  ovibu» 
mox,  audacior  facta,  in  draconibus  experi»ur  ;  vel    ut  caprea  le<"- 
nis  catulum  ad  se   accedentem  videt ;  talem  Drusum   videre    Vin- 
delici.  —   Qualem  alitem,  notissima  forma ,  pro,  qualiter,    veluti 
alitem  cet.  — minlstrum  fulminis  ,    Jovi  fulmina  ministrantem  , 
Jovis   armigerum    ut   Slat.    Theb.    III.    532.    vectorem   fulminis 
idem  ib.  507.    Causam   figmenti  inde  repetunt,  quod  atjuila  lulmi- 
ne  haud    tangatur.    Plin.    X.  3.    Negant  unquam  solam   hanc  ali» 
tem  exanimatam  fulmine  :  ideo  armigcram  Jovis  consuetudo  in- 
dicavit,  laudante  jam  Boettig.  —  1.  regem   avium  ,    dpi(ov  oIudvmv 
(Pind.    Pyth.  I.   13.)  Ihxvihsx  e'mtv*v  (Id.   01.   XIII.    29.).    Sed    ex» 
plicatius  poeta  adjecta  imperii  accepti    causa  ,     niore     Pindarico. 
—  rex  Deorum  quaesita  Jovis  designatione,  in  regnis  distribuen- 
dis;  uuod  ipsa  verborum  collocatio  {rex  D.  regnum  in  a.)  osten- 
dit.  —  aves   vagas  ,   yffjuipoiYous,    otnat  ;  ut   III.  if.  16.  —  3.  per* 
misit,  tribuit,  concessit ;  sed  alterum  majestate  Jovis  dignins.— 
expertus  fdelem  cet.  quod  operam  suam  Jovi  in  Ganymede  rap- 
to  adprobasset.  Sc\\\<:z\.fideUs  is  est  ,    qui,    quod   in    se   recepit , 
praestat  alteri.  Plaut.  Pers.  I.  1.  49.  Obsecro  te,  resecro  :  optram 
da  hanc  mihifidelem.  Sequ'tnr  autem  vulgarem  narrationempoe- 
ta,  qua  aquilae  ministerio  Jovem   in    rapiendo    Ganymede    usum 
tradunt.    Vid.  Apollod.  III.  12.  2.  acl  quem  locum    vide,   quae  de 
fnndo  fahnlae  acute  monet   Heyn.   Alii  ipsuni  Jovem  aquilae  spe- 
cie   sumta  Ganvmedem  rapuisse  perhibent;  quos  sequitur  Lucian. 
DI).  IV.  p.  10%.  3/o-*/i'  dHhhny,    h.    aura  sublatum    Ganym.     sim- 
pliciter  memorat  Hom.  H.  in  Ven.  208-  — 7^<no>  %*v3?  ftttHpm. 


-      344      - 

H.  1.  'o?.),  pul^liro,  docte  causain  raptus  innuit;  TpOWfJiri^s*  /n<j. 
Tifia  ZfJs  r)p<*<j'  iuv  5.«  y.uKKct,  Hom.  1.  I.  Ceterum  male  inge- 
ni,;' i  Biinf,  ac  parum  oomniode  poetam  ab  illorum  injuria  rlefen- 
dunt,  qui  a  re  alrenos  hns  trcs  w.  dicunt  ,  nova  Gomparatfonts 
rnomenla  in  iis  anxie  rimando,  et  quidem  ministrum  falminis  et 
reg'!in  avitini  in  Druso  agnccrndo,  qui  nunc  primum  exerrit.im 
ducat,  Aagustneme  (qui  cuin  Jove  alias  comparetur)  crnasi  fulmen 
gerat.  Fmo  ajuilam  ab  imperio  ejus  in  aves  fulminisque  ministe- 
rio  poeta  desLmavit,  quo  ajgustior  comparationis  exsisteret  spe- 
cies  ;   liilul  amj)lius. 

v.  5.  Vulgare  erat :  ut  ales  juventa  ac  patrio  vigore  compul- 
«us  nido  evolat.  Pro  hoc  multo  fortius  est ,  juventas  ,  juvenilis 
ferocia  et  patrius  vigor,  ingenifa  animi  indoles  jxsvos  eyysves  ni. 
do  eum  propulit,  ocofiaraK,  expellit,  exigit.  Oli.n,  j)rin>um  ,  ex 
oj)j)os.  tov  rnojc  v.  9.  et  nunc  v.  H.  quod  est  pro  vulgari ,  j>ri- 
111  um.  deinds,  deniqne,  A 1  ias  olim  comparationi  inservit  simplici- 
tcr.  absque  ulla  vi,  ut  ws  -xots,  oT«  r*  aoXkx  —  laborum  inscium, 
exornat  et  exponit  To  olim^  volancti  adhuc  rudem  ;  9ed  alterum 
truam  exquisite  de  aquila,  quae  contra  solis  exorientis  radios 
contendit  volare  (nt  Hygin.  Poet.  XVI,),  cjuae  altissime  evolat  , 
enititur.  Fapile  vides  opponi  laborum  inscium  toYs  insolitos  do- 
cuere  nisus.  Mirum  itaque,  Libores  omnes  intjip.  accipere  potuis- 
se  de  aquilae  certamtnibu.*  cum  aliis  animantibus  ;  quae  senten- 
iia  ab  h.  1.  plar.e  aliena  est,  tum  multo  *o//|r'<uurfpoy,  illustrandae» 
que  rei,  quae  depingitur,  multo  adcomodatius  alterum.  —  7.  8. 
et  in  altum  enititur.  Graphice  et  omate  haec  expressit  poeta. 
Anra  tollitur,  levatur  (ut  IV.  2.  25.  Multa  Dircaeum  levat  aura 
cycnum)  eaque  sustinetur  avis,  altum  petensj  hinc  praeclare  ven- 
ti  docent  aquilam  nisus  insolitost  prima  volandi  conamir.a,  dum 
o]>e  ventorum,  iis  sustentatus,  in  altum  primum  enititur,  volatum 
experitur.  Nisus,  ut  paulo  ante  labor,  operosa  aquilae  niolimina 
innuit,  quae  adeo  in  primam  ejus  juvcntutem  (quam  etiamv,/?a« 
ventem  venuste  desiguat)  cadunt,  quam  docte  poeta  v.  7.  ulterius 
declarat.  Ventos  auteni  vernos  cogita  veris  adultioris,  primam 
ftestatem,  tmde  passim  poeta  colores  in  veris  descriptionem  in- 
ieft  (vid.  v.  c.  IV.  7.  4.  et  ei,  libri  12.  4.),  quod  tum  demum 
anHumformosjssimum  Italiae  regio  habet.  Igitur  haud  plane  a  na- 
turae  ordine  ac  It^e  aberrasse  dicendus  est  jioeta, t'qui  prima  pul- 
lorum  aquilae  yolandi  tentamina  sub  aestatis  initium  retulerit,  nia- 


~      345      — 

xiine,  si  sub  clementiore  Italiae  coelo  citius  cditos  citiusque  adul- 
tos  cogites.  Nam  poetam  plane  in  ordinem  cogere  velle,  Scali- 
geranaehoc  morositatis  est.  \iAe,  si  vis,  hypercriticuni  huncvi- 
rum  in  Poet.  VI.  c.  7.  adversus  qnem  monuere  alia  alii,  quae, 
quum  ad  poetam  parum  fructuosa  sint,  excutere  non  est  amraus. 
Modo  teneas  hoc  ,  poetam  h.  1.  non  de  aquilae  aetatis  incremen- 
tis  disquirere,  sed  ponere  ea,  quae  augendae  rei  momentum  ali- 
qnod  faciant,  naturae  haud  planecontraria.  —  jam  nimbis  remo- 
tis,  exomant  veris  notionem  Nam  eu?  y.^vi^v  vstpewv  ekurti?,  Op- 
pian.    Cyneg.  I.   119. 

v.  9.  Mocc,  volandi  periculo  facto,  uhi  nidum  reltquerit.  Ma- 
gna  poetae  ars  cernitur  in  prodendis  aquilae  incrementis  su.Mtis, 
ad  majora  in  dies  audenda  eam  exstimulantibus.  Praedae  inteh- 
tus  primuni  o\-es  adgreditur.  Viiidus,  acer  impetus  demittit  aqui- 
lam,  orujte  pro,  cum  impeta  defertur,  (vd-/*srv)s,  Hom.  II.  y-.i 01.) 
deorsum  ruit ■  e  nafura  accipitrum.  Male  impetum  explicari  fe- 
re  videau  instinctum  ,  patriurn  vigorem  v.  5»  —  ovilia  vel  sim- 
pliciter  oves  pascentes,  vel  septis  eas  inclusas  intellige.  Ad  rem 
Epicrates  apud  Athen.  XIII.  p.  570.  ovtoi  yup  (xleTol)  orav  »j/ 
Vsoi,  eK  twv  opjov  nfijiur'  eaSiovai  k.  Xxyuos  /ASTev>j>'  dv»p**goVTet 
«zso  ti\%  hftvos.  —  hostem,  cum  vi,  pro  tenui,  eum.  —  11.  huno 
amor,  cupido  dapis  delectius  quam,  praedae,  et  pugnae  egit,  agit, 
impellit  eum,  praedae  pngnaeque  cupidus  adgreditur  dracones  , 
magnos  serpentes.  Imago  aquilarum  cum  serpentibus  depngnan- 
tium  passim  frequentata  poetis.  Vid.  Cerda  ad  Virg.  Aerw  XI.  751» 
Quum  pugna  ista  luctae  quandam  specieni  habeal  propter  serpen- 
tium  nexus  multipliccs,  quibus  aquilarum  alae  ligantur  (Plin.X. 
4.)  et  utriusque  inde  casuni,  hinc  docte  poota  dr.  reluctantes  di- 
xit,  pro,  repugnantes.  Eodem  ornatu  Virgil.  1.  c.  754.  sibilat  ore 
arduus  adsurgens :  illu  haud  minus  urget  adunco  luctantem  ro- 
stro.  Antipat.  Thess.  XLIV.  4.  (A.  Br.  II.  120.)  rovvsact  k  piv 
a/froj  sk  vstpiuv  otjvs  ey.ctfx^ev  l$wv  7:Ao;£^o7s  §'  e!r\iy,Beli 
viijev. 

v.  13.  Cumulat  comparationes  poeta,  veritus  scilicel,  ut  tam 
praeclare  gestae  rei  niensuram  satis  impleturus  sit  vesbis  j  quod 
omnino  a  pcitis  fit,  ubi  in  re  aliqua  memorabili  vivide  oculis 
Siibjicienda  l.iborant.  Turn  multum  jucunditatis  habet  ista  phan- 
lasmatum  ubertas  ac  vatietas.  Praeclare  autem  poeta  iroaginem 
ila  elocutus  est,  ut  «iplissimus  inde  exsisteret  transitus.  Vide  enim 


—      346      — 

qnam  concinne  sese  excipiant,  vidit;  videre  cet.  Singula  conrw 
parationis  vivide  satis  adumbrata.  Capreae  metum  atque  horro- 
rem  mirifice  augent  adj.  loetis  pascuis  intenta,  unice  pastu  opi- 
ll»o  (cum  vi  igMur  laelis,  pinguibus,  quae  omneS  ejus  in  se  co- 
gitationea  converterantj  dctenta,  nulli  metiu  vacans  ;  igitur  tanto 
m-agia  percellitur,  leonem  subito  conspicata.  —  14.  Leo  juvenis 
«lesignatur  oruatu  a  «lomestics  animahbus  petito.  Nam  iis  pro- 
prium  est  ,  lucte  depelU  in  ablictatione.  De  leone  adeo  erit , 
qai  primum  praedatum  exit,  cibum  petiturus.  Jam  duae  fete  ra- 
tiones  iniri  possunt  ,  ciuibus  verba  inter  se  concilies.  Vnlgarior 
haec  :  ab  uhere  lacte  fulvae  w.  depuls.  in  qua  ubertas  lactis  ali- 
ciuam  ad  lc-onem  vinbus  jam  satis  validum  declarandum  vim  ha- 
bere  videri  possit  :  doctior  tamen  et  exquisitior  altera,  qua  copio- 
se  adjici  putanda,  ab  ubere  fulvue  matris  ,  cju;.e  ratio  in  Pinda- 
ro  frequen»  admodum,  lyricumque  poetam  haud  dedecens.  Sci- 
licet  has  neglijiennore  structura  cumulatas  ideas  inter  se  cogna- 
tas  fere  animadvertas,  ita  ut  altera  alteri  lucem  adfundat,  sicque 
utraciue  rei  vivide  declarandae  mserviat.  —  dente  novo  peritura, 
a  qno  sibi  certam  necem  paratam  intelligit ;  docte  inversa  oratio- 
ne  pro,  vidit,  videt  leonem,  potiundi  ejus  cupiditate,  adpropin- 
unare.  — dente  novo,  ferae  sanguine  necdum  rubefacto,  tincto. 
v.  17.  Talem,  tam  praevalida  vi  Druswn  annorum  XXlll. 
Iuvenem  videre  cet.  De  Rhaetis  et  Vindelicis  vide  Argum.  Pri. 
mam  autem  poeta  pugnam  innuit,  qua  Urusus  Rhaetos  apud  Al- 
pes  Tridentinas  obviam  sibi  factos  celenter  prolligavit  S/«  TxyJ- 
ujv  erfsd-aro,  D10  Cass.  LIV.  22.)  Igitur  Vindelici ,  Rhaetis  fini- 
timi  ,  videre  Drusum  bella  gerentem ,  maxima  virfutis  bellicae 
specimina  edentem  sub  Rhaetis,  Rhaeticis  Alpibus ,  iusis  ad  Al- 
pium  radices  Rhaetis.  Docte  igitur  hi  Alpibus  Rhaetis  a  poeta 
designari  putandi ;  quamquam  ad  Tridentinas  A.  proelio  cum  iis 
Drusus  congressus  esset.  Sed  recte  ita  eiferri  poterat  propter  con- 
tinua  Alpium  Rhaeticarum  tt  Trident.  juga.  Ue  Vindelicis  autem 
nondum  his  vv.  agi  pula ;  nam  hi  serius  una  cum  Rhaetis,  qui 
ab  Itdlia  repressi ,  Galliae  togalae  imminerent ,  a  Druso  Tiberio- 
que,  adjutore  operis  ab  Augusto  dato  ,  eorumque  legatis  ,  divisis 
copiis  ,  diversisque  locis  fusi  atque  perdomiti,  Dione  teste  1.  I. 
lgitur  adcnrate  pot-ta  h.  1.  loquitur  ,  dum  Vindelicos  Drusi  virtu- 
tem  primum  in  Rhautis  vidisse ,  mox  seir.et  ip*os  sensisse  ait. — ■ 
18.  Jam  armorum,    quae  in  pornpa  triumphali  praefcrn  solerent, 


-      347      ~ 

quaeque,  quum  in  Germanis  populis  maximam  haud  dubie  apud 
ftomanos  mirationem  facerent,  genus  notandum  paulisper  deile- 
ctit  poeta,  ita  tamen  ,  ut  istam  ingenii  phantasmatum  copia  cxu- 
beranlis  atque  ita  confusi  ,  ut ,  quod  Pindaro  quoqae  haud  raro 
accidisse  videmus  ,  a  rei  se  summa  abduci  pateretur ,  culpatn  fa- 
stirliosa,  qua  rem  istam  ,  sibi  objectam  ,  statim  missum  faceret, 
superbia  ,  ut  jta  clicam ,  redimeret  ,  atque  corrigeref.  Cf.  Obss. 
—  quaerere  distuli ,  inquirere  supersedeo  ,  non  lubet ,  unde  mos 
deductus  ....  dextras  obarmet ,  docte  pro  ,  unde  mos  dedu- 
ctus  sit  (  magnanimis  mos  ductus  iivis  Valer.  Fl.  XI.  125.^  unde 
uiorern  Vindelici  traxerint,  ut  decctras  securi  obarment ,  securi 
pro  gladio  utantur ,  Amazonia ,  quali  fere  Amazonas  instructas 
fuisse  const.it.  Per  omne  tempus  ,  est  vel  ,  inde  ab  antiquissi- 
mis  temporibus  ,  vel  ,  quod  omnino  de  Germanis  tradit  Tacitus, 
qaod  non  belli  tantum  tempore  securi  armati  sint,  sed  omnia  oov 
nino  negotia  dextra  securigera  obire  soliti  sint. — 22.  Nes  fas  est, 
consentaneum  est  ,  disqmrendae  huic  rei  immorari  ,  non  vacat 
ad  has  disquisitiones  descendere.  Quo  quidem  ipso  Horatium  ju- 
dicii  sui  subtilitattm  ,  a  re  aliena  cum  indignatione  repudiantis, 
egregie  ostendere,  quis  non  sentit?  Generatim  autem  expressit 
sententiam  poeta  ,  Pindarica  gravitate.  Forte  cum  hoc  Nostri  loco 
haud  inepte  conferas  Pind.  Isthm.  1.85-  sqq.  Scd  h.  1.  corrigen- 
tis  est ,  et  ad  propositum  revertentis,  consueta  vel  pedestri  ora- 
tioni  ratione. 

v.  25.  Sensere ,  cum  vi  (ut  IV.  6.  3.),  gravissima  clade  ac- 
cepta ,  cum  malo  suo  intellexere,  quanta  vis  esset  bonae  indolis 
si  bona  institutio  accesseri..  Exquisitam  artem  poet-ie  vide  ,  qua 
magnam  Drusi  iaudum  partem  haud  ambitiose  quaesila  ratione 
cuin  Augusto  communicat! —  quid posset ,  quantum  eificere  vale- 
ret,  mens  et  indoles  ,  ingenita  animo  virtus  ,  animi  generosa  in» 
doles  ,  ab  Augusto  exculta  ;  pro  quo  splendide  est ,  orationi  divi- 
nitatis  ejus  specie  inducta:  rite  nutrita ,  bona  institulione  excul» 
ta  ,  sub  faustis  penetralibus  ,  in  Augusti  domo  ,  Unquam  Dei 
domicilio  formata  ,  prcpitium  Augustj  numen  experta.  Nam  rite 
ad  religiones  pertinet ,  et  fausta  penetralia  de  templo  propitii 
numinis  docte  adhibitum  a  poeta.  Innutritum  coelestium  prae- 
ceptorurn  disciplinis  Tiberium  in  domo  Augusti  educatum  simili- 
ter  fert  Vellei.  I!.  94.  2.  tralatitia  adulatione  ;  et  de  Druso  Ovid. 
Consol,  ad  Liv.  38,  Caesaris  illud  opus ,  voti  pars  alteravestri, 


—      348      — 

eccidit ,  satis  docte  ac  magnifice.  —  rv.  27.  28.  declarative  snbjer 
cti.    Nunc  demum  enim  Augusti  numen  cogno.scitur  ,  quod  Nero- 
num  pueroium  curam  ac  tutelam  gerat.  —  animus  paternus,   ad- 
fectu  naiv-rno  (utll.2.  6.),  institutione  atque  praeceptis  ostenso. 
V,  39*.  sqq.  Haeret  poeta  in   amplilicanda  proximorum  vv.  sen- 
tentia,  quo  magis  inteiligeretur  ,  Neroncs,  quamquam   ingenii  do- 
tibus  iii".ructis5:nios  (  ifl  quod  ab  ipsorum  generi*  nobilitate  facile 
exspectari  poterat )  ,   Augusto  potissimum  debere,  cjuod  tales  eva- 
s^rint.    Hoc  geriera-tim,    Pindarico   more  ,    poeta   extulit :    adcsse 
quidem  in  gdnerosae  stirpis  hominibus  virtutis  materiam,  seil  do- 
ctrina  .;tque  mstitutione  opus  esse  ,  quibus  illa  fingatur,  et  ad  sum- 
mum  perd  icatur  ;    aliter    enim  corrumpi   atque  degenerare.    Hoc  , 
quod  omnem  contactum    poeticum    refugere  videtur ,    vide  quibus 
poeta  lllunnnaverit  coloribus  !    Sed  in  singulis  graecos  habuit.,  quos 
ducfs  Horatius  sequeretur.  F<>rtes  et  boni  procreant  similes  eXse, 
piopagant  virtutis  semina.  Eurip.  in   Alcmae.  apud  Stob.   Grot.  p. 
363,    aiS  oi\r)3ei  —  sa3k'J>v  x~'   xvSjhuv    soSku  yiyvio3xi  rixvx  ,    xctxuv 
S'    vfAoi*  tq  pvoei    T)    rov  jracrpJj.    Idem    in    Archel.    apud  eundem 
p.  359-  e'"  T°K  fsxvti  ycip    -/)'  ''fsri^   tm  evyevxv  evs'kxp.^s  ex   emen- 
datiore  lectione  Valken.   Diatr.  ad    Eurip.  p.  162:    Pindarus  Pyth. 
VHI.    62.   <pvx   to    yevvxtov    s*izs%e'zrei    sx  7:xre'px>v   Tzaiolv  k-i\pL*t  — 
30.  Quod   idem  observatur    in    generosorum    animalium  fetu.    Pro 
hoc  in  speeie  statim  ,  patrum  virtus  ,  generosa  indoles  taurorum 
et  equorum    adpar«t  in  puliis  ipsornm.     Latius   idem  persequutus 
est  Senec  Troad.  536  sqq.   Generosa  in  ortus  semina  exsurgunt 
suos.    Sic  ille   magni  parvus   armenti    comes    cet.    Martial.  VI. 
38.   7.  Acris  equi  suboles  magno  sic  pulvere  gaudet;    sic  vilulus 
molii  praelia  fronte  cupit.  Snniliter  Eupolis  ev  &rj[A.ois  apud  Gtot. 
Excerpt.  tr.  p.  499.  ov  Ssivov  oCv   xttsiovs  y.e    p.sv  ysWKV  tsxvx,  opvsis 
5'  Ifj.oioxjs  tovs  vsottovs  t>>  nxTj>i',  Contra  Ecdorus  anud  Stob.  Grot. 
p.   3^5-    «<  T06  xxy.ov  y-xp  r\    tpvais   tixtsi  xxxvv   ouf  e.j  e  %i$vi\s  nxkiv 
tyiSvx  yiyvsrxi.    —    imbellem  feroces  magna  vis  horum  epith.  ad 
universam  sententiani ,  ip?a  eorum    collocatione  adjuta. 

K«  33-  Saa-  Sed  doctrina ,  r  xxiSevuis ,  bona  institutio,  prae- 
ceptio  promovet ,  auget  ,  perlicitque  vim  insitam ,  generosam 
animi  indoiem,  ri  eyysvss.  Quintil.  I.  O.  XH.  2.  Virtus,  ttiam- 
si  quosdim  impetus  a  natura  sumit ,  tamen  perficienda  doctrina 
est.  Boe:tig.  tandat  Cic.  pro  Arch.  15.  Quum  ad  naturam  eximi, 
p,m   et  iilustrem   accesserit  ratio  quaedam>   confirmatioque   do° 


—       349       — 

iirinhe  ,.  tum    illud  nescio    quid  praeclarvm    ac  sinpulare  solet 

exsistere.    In    candem    jententvim  Furip.  Hec.  6f;0.    syei  ye  /a''vtoi 

y.xi    to  9pef3.;vai    xci\m  Si^x^tv  eaShov,    et   Iphin.  in  A.  56*1.  Tp^- 

$ul  3'  ocT  ztxitjevofjiivxi  y.eyx   <p;'poifa'  t!t  apeii-v.  —  34.    Cultns  recti 

recta  di.«<  ipMna  ,  r<uatenus>  animuS  ea  excolilur,  ad  recta  et  hort- 

sta  perdurifur. —  roborant ,    confirmant  pectora  ,    perficiurit  natu- 

ralem  indoiem.   Cir.  Quae&t.   Tnsc.  II.  4.  Fortes  —  multo  magis 

adjuvat    ratio ,    quae    quibusdam  quasi  praeceptis  confrmat  vim 

fortidudinis.  Et  paullo  post :  ut  ager  quamvis  fertilis,  sine  cultu~ 

ra  fructuosus   csse  non  potest ;  sic  sine  doctrina  animus.    Jta  est 

utraque   res  sine   altera  debilis.  —  35-  36.  Inversa  sententia  runi 

ctvfrjoci  ,  utcumque ,    quanclocunque   rr.ores  ,   morum  disciplina  de- 

Jicit ,    destituit  indolem  ,  ubi  abest  bona  edncatio  ;  sed  docte  effe- 

cta  ejus  posuit   poeta,   mores.   —  culpae ,    vitia  ,  indecorant ,    ni- 

torpm   detrahunt,    maculam   adspergunt ,    deformanf    bene    natat 

to  ev0ve; ,    ev/eih,    bonam  indolem  ;   degenerat  illa  ,   in  vitia  pro- 

na.  Fortius  adeo  est ,  cniam ,   perit  virtus  aniini,   non  exculta.  De- 

rlecus  quiclem  ,   tI  <xi<rypov  proprium  cle  vitiis  ,  cum  vi  tamen  h.l., 

quatentts    in    homine    bene  nato  ,    ut  ifadirnm,   deprehenduntur , 

quibus  acleo  natalium  splendor   offuscarur.    Jam    comtemplare    di- 

vitia*  poetae   in    declarand:i    eoyevsia   ( fortis  et  boni ,  vis  intita  , 

psctora ,  bene  nata)    et   xxiSeicc    (doctrina  recti  cultus  ,    mores\ 

exposiias  .' 

v.  37.  Celebrata  Neronum  generosa  indole  ,  a  majoribus  ac- 
cepta  ,  satis  proclivis  poetae  atl  ceiebrandas  horum  virtutes  via 
erat,  nnde  ampla  satis  rle  futura  juvenum  istorum  magnitndine  ju> 
dicandi  daretur  copia.  Satis  autem  habuit ,  unum  at  splendidissi- 
mum  avitae  virtutis  exemplum  in  C.  Claurlio  Nerone  proponer.  . 
Qui  bello  Punico  II.  a.  U.  DXLVF,  ouum  Hasdrnbalem  cum  no- 
va  belli  mole  Italiae  faucibus  imminere  intellexisset ,  relictis  clam 
cum  delecto  milile  ,  qnae  in  Lucania  arlversus  Hannibalem  tene- 
ret  ,  castris  in  Umbriam  profpctus  Hasdrubalis  exercitura  praevali- 
dum  collatis  cum  M.  Livio  Salinatore  signis  ad  Metaurum  fluvium 
adgressus  maxirna  clade  penitus  conltivit.  Vid.  Liv.  XXVII.  45. 
aqq.  Atque  hujus  plane.eximias  virtutis  imagine  incenditur  poetae 
animus ,  adeo  quidem  ,  nt  generoso  atl  persequendum  tam  splen- 
ojdum  argumentum,  quod  a  carminis  consilio  neutiquam  alienum 
vidcretur  ,  impetu  abreptus  in  rei  hujus  magnitudine  vivilissime 
A.cwlia  subjicienda  haercat,    uniceque  occupstur.  Yid  Argum.  V;- 


—      35«      - 

vida  statim  initio  oritionis  conversio  ,  quid  debeas ,  o  Roma  t 
pro,  cjuanfam  resp.  Komana  Neronum  famili ae  debeat ,  cju.im  in- 
signia  ejus  sintmerita,  testatur  victoria  de  Ha.sdrubale  a  Clauclio 
Kerone  reportata-  Posterins  pluribus  ideis  elocruutus  est  poeta  , 
ita  ut  generalem  (  Hasdrubal  divictus)  et  speeiales,  ijuae  rem 
exomarent  amplificnrentcjue  ,  promiscue  adponeret;  frecruentata 
No^tro  ratione.  Sdlenne  antem  poetis,  fluviis  ef  locis  virtuturfl 
testimonia  denuntiare.  Jam  Knrip.  Herc.  fur.  363.  <Ie  Centaurii 
ab  Hercule  caesis:  ^JvoiJs  \li\veiot  £  xxKKt&ivut  t  p.*x^x\  t  «pov- 
pxi  xiSluw  ocKxp-Koi.  Catull  LXTV.  3)8.  Testis  erit  magnis  (\chil- 
lis  )  virtutibus  unda  Scamandri  —  Mttaurum  ( adjeetive  )  flu' 
mn  ,  VK-taurns ,  Umbriae  fl.  pogna  ista  ,  ad  eum  commiss»  ,  fa- 
rhigeratissimus.  Sil.  VI I.  4^6.  Multaque  Hasdrubalis  fulgebit 
(  innotescet )  strage  Metaurus.  Hinc  Sidon.  Epp.  I.  5«  illic  Me . 
taurus  ,  cujuS  ita  in  lorgum  felicitas  uno  die  parta  porrigitur 
ac  ti  etiam  nwic  Dalmutico  salo  cadavera  sanguinolenta  deco- 
luratis  gurgitibus  inferret. 

v.  59.  sqq.  Victoria  ,  cjuae  primnm  Italiam  post  mulforum 
annorum  calamitafes  ,  ab  Hannibale  inflictas,  recreavft,  ab  inte- 
ritu  servavit.  Offusa  erat  Ifaliae  derisissirna  caligo,  d  im  calami- 
tatibus  conflictaretur;  unde  emersit ,  pristinacjue  iterufn  luce  efful- 
sit  ,  incolumitate  ejns  per  Neronem  praestita  ac  sf abilita  ;  cjuas 
imagines  nec  pedestris  oratio  reformidat.  Cic.  pro  Roso.  Am.  32. 
de  bello  civili ,  tanquam  si  offussa  reip.  sempiterna  noa:  esset  , 
ita  ruebant  in  tcneoris  ,  omriiaque  miscebant ,  Valer.  Max.  V.  2. 
furiut  et  tenebras  imperio  minitari.  De  luce  v.  ad  IV.  5.  5.  — 
pulcher  dies ,  lucidus  ,  faustus  ,  uf  IV.  2.  47.  — fugatis  Latio  a 
Latio,  ab  Italia  tenebris,  luctuosis  calamitatibus  firiem  imponens 
—  41.  qui  primus  risil ,  effulsit,  resplenduit  (  v.  ad  IV.  11.6.) 
Jsalutifet  fuit  Italiue  ,  adorea  ,  gloria  bellica,  victoria,  islo  d'.c 
parta  5  omatius  cjuam  ,  cjuo  die  prima  saiUtis  adfulsit  spes  populo 
Plomano  ,  victoria  parta.  Ador ,  adoreum  far ,  adorea  ,  praetni- 
um  militibus  victoribus  distributum ,  mox  pro  ipsa  gloria  be»Tica« 
atcjne  adeo  vicforfa  dici  coeptum.  Conf.  Claudian.  XXI.  284»  Pb"- 
XVII I.3.  Gloriam  a  farris  Jionore  adoream  adpellabant, — alma, 
prospera,  salutari  populo  Romano  ;  ornat. 

v.  42.  Primus ,  ut  ,  ex  cjuo  Hannibal  Italiam  infestavit ,  in- 
sedit.  Summam  evdpyeixv  ,  "cjua  hoc  expressit  poefa  ,  vel  hcbetior 
perspieiat.    Maxime    vero   admirabilis  delectus  verhi    equitare  der 


—      3gi       — 

hoste,  qiii  rontinnis  viotoriis  insolentior  factn9  terram  ho*tiletn 
populaburdus  pervagatur,  ipsi  regioni  ,  urbibis  ferocter  ,  ins»l« 
tat.  Yicl.  aH  V.  ifi  12.  et  17.  74.  Eadem  notione  Graecis  usu  Venit. 
xxSmeCtiv  v.x9i*~x?toSui  \ipxv  et  sim.  Habes  igitur  hoc  nno  ver- 
bo  adumbraram  imaginem  Hannibalis  ,  ab  Alpibus  in  Rruttios  us- 
ijne  per  totam  paene  Italiam  impune  grassantis  ,  ferroquc  attjue 
incendiis  omnia  vastantis,  cjnalem  historiae  fides  abuntle  arlstruit. 
Hinc  SeivM  dirus  Afer  simpliciter  Hannibal  dictus;  cf.  III.  6. 
36.  Efiam  urbes  Italae  signilinanter  pro  Italia  positae  ,  in  vasti- 
tate  ejus  delineanda.  Jam  ho-tilemvim  atcjue  impetum  Hannibalis 
poeta,  tjuo  justa  ejus  objiceretur  animo  species  ,  duabus  compa- 
rationibus  illustrat,  rlelectu  pariter  attjue  exomatione,  tum  enun- 
tiationis  brevitate  insignibus.  Summam  enim  rapidiiatem  ac  vio- 
lentiam  ,  adjuncta  noxae  idea ,  designat  flamma ,  ignis  ,  silvae  , 
eicjue  piniferae  (  taedis  )  ,  immissus,  et  procella  mari  incumbena, 
pro  cjua  speciatim  est  Eurus,  undis  Siculis  infestissimus  ,  ma- 
ximas  in  mari  Sicnlo  turbas  ciens.  Utrinscjue  impetum  designavit 
poeta  verbo ,  tjuod  proprie  ad  Hannibalem  spectat  ;  unde  adeo 
illa  notio  adsnmenda  ,  nota  figura;  cjuamcjuam  tt  Ventis  bigas  a 
poetis  tribui  (  Ita  B»fe'xv  S.y.f-zsov  dixit  Sophocl.  Antig.  997. 
7stQv\ov  ev  ovfxvM  '■*—sSoctvTv.  Eurip.  Phoen.  2.°.0.  )  et  i*»si/'j/v,  S/- 
Qpeveiv  omnino  de  citatiore  motu  a  lhiberi  videas  veluti  Eurip. 
Supp!.  99-3-  '*t'  x.9t$x  ,  n  w<v9'.xt  ~S\jy.0xi  'iwzrsuovoi  S/'  6p0vxi- 
ui.    No:in.   Dionys.   XXXII I.  339-  *Aarrpi'r)K    —    ioTxrov  'i~zsevovectv 

afioifixtti  Gbiofoy.ov  <xifp  sveppi&oev'  e\*6k\<av.  Ceterumcjuan 

tum  momenlum  ista  ad  augendam  Neronis  gloriam  babeant ,  irt 
promtu  est  videre.  Eodem  spectant  setjuentia ,  omnia  ,  cjuae  p' - 
stea  Romani  prospere  gesserint,  a  Neronis  victoria,  tancjuam 
fonte ,  derivantia. 

v.  47,  Post  hoc ,  ezs\  Tovro  ,  victis  semel  hostibus  ,  riova  iu 
dies  res  Rom  ma  incrementa  cepit,  prospere  omnia  cessere  Roir;.« 
nis.  Pubes  Romana ,  exeroitus  Roit.anus  (  ut  ju  enum  recens 
examen  I.  35.  30.  pubes  Latia  Avien.  D.  O.  310.  et  saepius  ali- 
h\  )  crevit  usque  ,  esse  potest ,  crevit  animo  ,  m.igis  magiscjne 
animo  obfirmatus  est ,  continuis  antea  cladibns  ad  desperationem 
adactus  ,  secundis  laboribus  ,  prospera  belli  fortuna  usus  ;  vel , 
gloria  ejus  bellica  in  dies  aucta  est  secundis  praeliis  ;  cjuod  sim« 
plicius  etmagis  adpositum  videtur.  Labores  yucSor,  de gravi  Mar- 
tis  operc    (  Virg.  Aen.  VIII.  516. )  solenne;    Sil.  III.  80.  discedd 


-       352       - 

periclis  incertl  3Iartis  duros;>ue  relinque  labroes ,  h,  novov  a/VtfV^ 
Homer  II.  XI.  6'jO.  Ita  r.ovos  Sojloo-oo;  avSpiv  Theogn.  965«  Sed 
pervulgata talia.  —  ^6.  stjcr.  Et  Italia  respiravit  aliquando,  Han- 
nibalis  furorem  non  amplius  perlimescens.  Quo  quidem  sensu 
Romanos  statim  post  Hasdrubalis  cladem  animatos  fuirse  ,  adeo 
quidem  ,  ut.Hannioalem  perinde  h aherent ,  ae  si  excessisset  Ita» 
lia,  diierte  tradit  Polyb.  XI.  3.  Jam  restitutam  securitatem  pub- 
licam  docte  poela  ab  effectu,  idque  ab  instauratis  pet  Italiam  re- 
liginnibus  designat ;  in  quo  augusta  admodum  species  est ,  aur-ta 
insuper  adposite  Poenorum  ,  istas  conculcantium  ,  impietaW:  Tu- 
/nulius  signate  de  Poenis,  variis  per  Italiam  discufsibus  subitum 
continno  pavorem  incutientibus.. —  impius ,  qui  nec  fanis  deo- 
rum  pciJcrcisset  ;  adposito  epitheto,  qnod  ad  Poenos  proprie  !>pe- 
ctcire,  vix  opus  est  monere. —  Fana  deos  hab.  rectos  ,  ristituta 
snnt  templa  deomm  ,  viguit  iterum  ipsorum  cultus  ,  dva>p3^St\  tx 
Jjpa-  Scilicet  op3d  graecis  dicta  ,  sarta  tectaque  ;  et  o/Jvaxi ,  irt 
integrum  restituere ,  pristinae  incolumitati  reddere  ,  veluti  o'p3w- 
oa/  xoKiv  ,  i-x)  yufuv  ea-xi ,  urbem  civilibus  turbis  concussam  eri- 
gere  ,  incolumern  praestare  ,  Pfnd.  Pyth.  IV.  43,',.  Vide  Boettig. 
ad  h.  1.  Adde  Eurip.  Iph.  A.  2^-  Igitur  Dii  recti,  og&x  rd  X'J>v  SsuuV, 
instauratis  sacris  ,  rullu  Deorum. 

v.  49.  Praeclaro  et  ad  Neronis  Iaudem  efficacissimo  artificio 
poeta  victoriae  istius  magnitudinem  ita  extollit,  ut  ipsorum  ho- 
stium  in  summam  ind<;  rerum  desperationem  adactorum  ,  confes- 
sione  bellum  istud  PurVic.um  vere  ea  profiigatum  fuisse  pronuntiet, 
bocque  immineniis  Carthagini  fati  praesagium  Hannibalis  ,  auo 
maior  rei  esset  gravitas  ,  oratione  explicet.  Stamina  ejus  depre- 
hendas  fere  in  effato  Hannibalis,  auriita  Hasdrubalis  clade  ,  ag- 
nnsco  fortunam  Carthaginis ,  juxta  Liv.  XXVII.  51.  et  inde  Flor. 
I!.  6.  unde  optime  de  poetae  arte ,  in  tractaado  eo  exornandoque 
prodita,  statuere  liceh.it.  Oratio  vivida  ac  coneitata  ,  imaginesfor- 
tissimae  ,  liueisque  magis  ostensae  ,  quam  coloribus  adumbratae  ; 
summaque  ivzysix  in  antithesjbus.  Summa  autem  orationis,  vir- 
tus  Fiomanorum  tantum  abest  ut  cladibus  infringatur ,  ut  adversis 
potius  enitescat,  verbo ,  invicta ,  ex  ipsa  Komanorum  fortuna  , 
quam  isto  bello  experti  fuerant ,  ducta;  Marte  quippe  in  eo  ita 
ancipita  ,  ut  propius  periculum  fuerint ,  aui  vicerunt ,  Liv. 
XXI.  1.  Cf.  Junonis  oratio  Virg,  Aen.  VII.  Z<)->„  —  tandetn  ,  ma- 
ximis  demum  cladibns   ad  hanc  confessionom  coactus,    \icta  de- 


—       353       — 

mnm  indomita  ejus  ferocia  ;  praeclaro  e  persor.a  Hannibalis.  — 
rerfdus ,  cjui,  excisa  Sagunto  ,  foedus  ruperat  ,  bellum  nefarie 
jnceperat.  Sic  Martial.  VI.  19.  perjuria  Punici  furoris  istud  bel- 
]um  et  Stat.  Silv.  IV.  6.  77.  ip9um  Hannibalem  perjuro  ense  su» 
perbum  vocat.  Vel  omnino  animum  ejus  perjidia  plus  quam  Puni- 
ca  (Liv.  XXI,  4.)  infamem  notare  voluit  poeta.  Certe  generalius 
de  Punica  fide  acceptum  paullo  languidius  in  tali  Joco  virletar. — 
50.  Vide  quanta  brevitatis  virtus  sit  enuntiatae  sententiae:  insa- 
ros  nos ,  qui  ultro  adgrediamur ,  bello  petamus,  quos  effugere 
satius  erat.  Insaniam  istam  vivide  declarat  poeta  comparatione, 
cum  ipsa  sententia  mira  arte  contexta.  Cf.  III.  2.  10.  Nos  Poeni 
Romanos  sectamur ,  cervi  lupos.  (  Hos  enim  oppositionis  vis  po- 
stulabat.  De  Romuli  lupa  poetam  cogitasse,  nemini  facile  Bax- 
terus  persuaserit.  )  Proprie  igitur  erat ,  cervi  sectnmur  lupos  , 
auos  .  .  .  triurnphus ,  praedue  quippe  certissimae  iis  futari.  Sed 
docte  hoc  inseruit  poeta  (praeda  rapac.  lup.)  et  in  altero  (se~ 
ctamur ,  quos  cet.  )  comparati  magis  ratio  habita.  —  52.  fallere 
et  ejfugere  eos  ,  Xa3fTv ,  fuga  impetum  eorum  eludere,  sese sub- 
ducere,  triumphus  opimus  est ,  pulcherrimae  instar  victoriae  ha- 
bendum,  >n  sunima  felicitate  ponendum.  Nota  opima  spolia  ;  un- 
de  docte  triumphus  opimus  dictus. 

v.  53.  Plane  insitam  Romanae  genti  esse  invictam  vim  atqu«* 
fortitudinem,  adeo  quidem  ut  ab  ipsis  cladibus  calamitatibusque 
nova  incrementa  eapiat,  poeta  ut  ostenderet,  ad  ipsa  populi  sui 
priniordia  reCurrere  necesse  habet,  luculenter  islud  comproban- 
tia;  de  quibus  Hannibali,  in  Italia  senescenri  (nti  ipse  ait  apud 
Liv.  XXIX.  3.)  utique  constare  poterat.  Gens,  stirps  gentis  Ro. 
manae  Aeneadae,  cjui  ne  patriae  cjnidem  interitu  (dorte  hoc  epith. 
cremato  involvit  poeta)  animo  conciderunt  ,  sed  noris  seHibus 
quaerendis  intenti  fortes  ,  fortiter,  aerumnoeii  viae  Jaboribus  ac 
periculis  haud  deterriti,  petiere  Italiam.  Hoc  augustiore  specie 
poeta;  tanquam  sola  erga  Deos  atque  intlrmam  aetatem  pirtate 
duoti  tantos  labores  toleraverint.  — 54.  Saira ,  9eovs  -ar^ujouf  , 
Vestam ,  ceteroscjue  deos  patrios,  maxime  Penates.  Virg.  Aen. 
II.  293.  Sacra  snosque  tibi  commendat  Troja  Pnnates ;  hos  vave 
fatorum  comites.  Res  curate  trartaia  ab  Heyn.  in  Exc.  IX.  L.  II. 
Aen.  p.  304.  —  jactata-,  quatenus  ipsi  Trojani  gravissimam  tem« 
pestatem  in  Tutco,  Tyrrheno  mari  experti ;  docte.  Virgil.  Aen. 
I.  71.   Gens  inimica  mihi  Tyrrhenum  navigat  uequor  ,  Ilium  in 

II.  Batib.  Z 


—       354        — 

ltaliiim  portans  victosque  Penates  ;  ubi  vitVe  quac  sequuntur.  — '55» 
Pii  Acneae  niaxime  respectu,  natum  Iulum  et  maturum  aetate 
Anchisen  secum  asportantis,  haeccommemorari  exislima.  In  pertu- 
lit  summae  constantiae  notio ;  et  Ausoniae  urbes  docte  Italiadic- 
ta,  ab  Ausonibus,  antiquis  Italiae  incolis.  Vide  omnino  Heynii 
Exc.  IV.  ad  Aen.  VII.  j*7.  p-  129. 

v.  57  sqq.  Gens  ista  ,  quum  cladibus  attritam  ac  paene  con- 
fectam  putes,  tum  velut  ab  stirpibus  laetius  feraciusque  (ut  de 
eadem  Liv.  VI.  l.)  renascitur  ,  exsurgit  j  major  semper  frequen- 
tiorque  pro  tot  caesis  eccercitibus  subolescit ,  quod  de  eadem 
iidem  Carthaginienses  praedicant  apud  Liv.  XXIX.  3-Igitur  quam 
adposita  istius  gentis  cum  ilice,  post  amputationem  laetius  eftlo- 
rescente,  novumque,  quo  sese  extollat,  robur  adepta ,  compara- 
iio  sit  ,  in  promtu  est  videre.  Ilex  tonsa  ,  attonsa  ,  accisa  ;  ra- 
mis  amputatis.  Brachia  arbornm  tonde ,  Virg.  Ge.  II.  368.  — 
bip.  duris ,  oTiflcipoYi,  dure  impactis ;  vel  simpliciter  e  duro  ferro 
«sAfxu?  ;£«Ax>jAaToy.  v.  58.  suaviler  exornat  comparationem.  De 
Algido  v.  ad  I.  21.  6. — feraci  nigrae  frondis.  saltuoso,  silviscon- 
aito  ;  ut  frondes  nigrae  sint  umbrosae  ,  ut  L  4»  **•  et  I.  21.  7- 
Forte  tamen  in  specie  Algidum  quercubus  atque  ilicibus  fer?cem 
designare  voluit  poeta  epith.  nigrae  ,  istis  proprio  (uti  et  )Ji.sKciv- 
5^u«  Graecis),  etiam  propter  densam  umbram  istarum  arborum. 
Ad  rem  v.  III.  23.  9.  —  59.  60.  Docte  iterum  (  ut  vv.  5o.  sqq. 
comparationem  commiscuit  cum  sententia  poeta  ,  utriusque  ae- 
cuali  fere  ratione  habita.  Nam  etiam  damna  et  caedes  ilicis  ton- 
sae  dici  poasunt.  Snave  autemoxymoron,  damnis  Roma  opulentior 
1  acta  ,  quod  imitatus  est  Rutil.  Itin.  I.  120.  Adversis  solennetuis. 
sperare  secunda  ',  exemplo  coeli  (  lunae  )  ditia  damna  subis.  Si- 
militer  crescere  malis  de  Hercule  Senec.  Herc.  fur.  3,3.  datnnis 
dives  ab  ipsa  suis  de  hydra  Ovid.  Heroid.  IX.  96.  Adde  eund. 
Met.  IX.  193.  —  60.  ducit  opes  animumque ,  novas  vires,  novum 
Tobur  acquirit ,  animosior  facta,  ah  ipso  jerro  ,  securi  amputata  ; 
b.  graviter  adtlicta,  maximas  clades  experta  ,  de  Romana  gente. 
v.  6i.  Novas  comparationes  ejusdem  iilustrandae  sententiae 
subnecfit  poeta ,  oratione  tam  scite  variatas  ,  ut  comparationis 
apeciem  in  iis  vix  agnoscas.  De  Hydra  Ltrnaea,  e  cujus  ur.o  re- 
ciso  capile  innumera  alia  succrescerent  ,  narrationem ,  pete  ab 
Ovid.  Met.  IX.  69  sqq.  Cf.  Intpp.  ad  Hygin.  f.  3o.  et  ad  Appol- 
lod.  II.  5,  2,    Simile  eKatum  Pyrrhi  apud  Irlor.  I..  lQ.    Video  me 


—      355      — 

plane  Herculis\sidere  procreatum,  cui,  quasi  abangue  Lernaeo  t 
tot  caesa  hostium  capita  de  sanguine  suo  renascuntur.   Sed  fre- 
quentatum   omnino  vett.   enatum  inde   proverbiuin    CS^ccv  ri/JLVt/v , 
ubi  ex  uno  malo  ,    quod  sustuleris,  nova  copiose  emergere  anim- 
advertas-,'  de  quo  vid.    Torrent.  h.  1.  et  Erasm.  Adag.   p.  319    — 
Hydra  non  jirmior ,   firmius  crevit  in  Herculem ,   docta  brevitate 
pro  ,    non  magis  secto    corpore ,    resecto  uno   capite   novo  succre- 
scente  capitum  numero,  virium  incrementa  c^pit,  quibus  obnitere- 
tur   Herculi.   Nova  adversus    Herculem    subrecta    capita  docte  Ta» 
crevit  designat  poeta.  —  vinci  dolentem  ,    omnibus  viribus  adni- 
tentem  ,    ne  vinceretur,    graviter  colluctantem  cum  hydra  aeger- 
rimeque  vincentem  ;  immense  auctas  hydrae  vires  docte  ita  decla- 
rari  puta.   Iolai  demum  ope  Herculem  id  effecisse  ,    in  vulgus  110- 
tum.  —  63.   Neque   draco  caede   sua  ferocior  ac   terribilior  fuit. 
E   satis  ejus  dentibus  provenisse    y*iy«veiS    idque  armatos ,    notum 
vel  ex  Ovid.  Mef.  III.  101  sqq.    Prodigiosum  hunc  terrae  partum 
docte   monstrum  poeta  adpellat  ,    quod    Cohhi  et   Thebae  ,  terra 
Colchira  ac  Thebana  submisere ,  protulere;  Iasone  Colchis,  The- 
bis  Cadmo  dentes  istos  serentibus.  Elegans  est  usus  verbi  submit- 
tere  »vxnsfA.ne iv ,  de  rebus,  quas  terra  gignit,   passim  notatus  VV. 
DD.  veluti  Burm-  ad  Val.  Fl.  III.  558.  et  ad  Propert.  I.  2.  o.  — 
JEchioniae ,  Boeotiae  ,  ab  Echione  ,   uno  terrigenarnm  ,  e  reliquis 
mutuis  ictibus  pereuntibus,  cum  quatuor  aliis  superstitc. 

v.  65  sqq*  Similiter  qua  verba  qua  sententiam  Hannibal  apud 
Liv.  XXII.  14.  init.  Cum  eo  nimirum  hoste  res  est ,  qui  nee  bo- 
nam  nee  malam  ferre  fortunam  potest ;  seu  vicit,  ferociter  instat 
victis  :  seu  victus  est,  instaurat  cum  victoribus  certamen.  Idem 
apud  Jnstin.  XXXI.  5.  Aliis  bellis  plurimum  momenti  habere  , 
priorem  aliquam  cepisse  occasionem  loci  temporisque ,  agros  di- 
ripuisse  ,  urbes  expugnasse ;  cum  Romano  ,  seu  occupaveris  pri. 
or  aliqua ,  seu  viceris  ,  tum  etiam  cum  victo  et  jacente  luctan. 
dum  esse.  Sidon.  Apoll.  c  VII.  6.  Adversis  sic  Roma  micat  cui 
fxus  ab  ortu  ordn  fuit  crevisse  malis,  In  Nostro  mire  animum 
percellit  nervosa  brevitas,  quae  antithesibus  vigorem  addit.  Mer. 
ses  profundo  .  si  mari  eam  penitus  inimergas  ,  immersam  pares 
h.  calamitatibus  oppressam  ,  cladibus  confectam  ,  ecce  pulchrior% 
gloTiosior  evenit ,  emergit  ,  in  malis  major  exsistit.  Quan- 
to  fortior  Nos*er  imitatore  sno  Rutil.  Itin.  I.  129.  Flevit  succes- 
sus  Hannibal  ipte  suos,   Quae  mergi  nequeunt ,   nisu  majore  r. 

Z  2 


—       356       — 

zurgunt ,   exsiliuntque  imis  altius  ivta  vadis.    Mergi,  ut  /ix*n- 
geadxi ,    de  malis,    quibus  opprimi.mur ,    uti  contra  exvivoui,  iis  li- 
berati  ,    nota    poetica   loquendi  ratione. —  66.  Cogita  par  luctato- 
rum  compositum;    illum  ,    advcrsario  statu   delecto  ac  labante  vi- 
ctoriae  jam   imminentem  ,  hunc   collectis  viribus  insurg«ntem,  aj« 
terumque  integrum  adhuc ,    h.  ne  loco  quidem  motum  ,    uno  im- 
petu    prosternentem.    Cum  laude  igitur  proruit ,    majori  laudi  ei 
cerlit,  quod  exhaustus  paene  viribus  adversarium,  integrum  ,    inte- 
eris  viribus  ac  victorem,  victoriae  jam   certum  proruit ,  terraead- 
iligit.    Forte   dicta   haec  respectu  Hasdrubalis  ,    cum  exercitn  in- 
tegro   atque   Hispaniarum    victore  in   Italiae    faucibus  a  Romanis 
toties  ab  Har.nibale   fufis  ad  internecionem  caesi.  —  68«  conjugi- 
bus   loquenda ,  cum  vi ,    de  quibus  conjuges    querantur  ,    quorum 
tristissimam    memoriam    servaturae   sint  ,    maritis    ipsorum    in  iis 
caesis  ,    adeoque  atrocissima  ,  funestissima.  Catuil.  LXIV.  349.  50. 
lllius    egregias   virtutes    claraque  facta  saepe  fatebuntur  gnato- 
rum   in  funere  matres.    Altera    ratio  ,    conjugibus    (  tertio  casu  ) 
loqu.  quae  victores  conjugibus  enarrent ,  ut  in  Ovidiano  :  narran- 
tis  conjux  pendet  ab  ore   viri ,   a  Schol.    Cruqu.  jam  allata,    mi- 
nus  gravitatis  habet  pro  adfectu  loquentis. 

v.    69.    Pulchre   subjicitur   Rornanis  post    cladem  animosiori- 
bus  Hannibal,    eadem  accepta  ,   de  summis  rebus  desperans  !  quo 
victoriae  istius  magnitudinem  mirifice  extolli ,    in  aprico  est  vide- 
re.    Jam  non,    non  amplius   mittam  ,    mittere  licebit  Carthagini , 
Carthaginiensibus  ,    nuntioS  superbos ,    qui  victoriam   superbam  , 
magnificam,  gloriosam   (ut  tnumphus  superbus  I.  35.  4-)  annun- 
tient.    Sed  docte  ipsi  suptrbi  dicti ;  partem  istius  gloriae  sibi  vin 
dicantes,  elati  gentis  suae  gloria.    Quam  acerba  antem  haec  pri- 
stinae  felicitatis ,     cum    praesente   fortuna   collatae ,   recordatio  ! 
Missi   autem   saepius  Carthaginem    victoriae  nuntii ,    qnos  Livius 
disertc  memorat ,    veluti  post  cladem  Cannensem  ,  XXIII.  11.  — 
70.  Magna  S« /yoY/js  in  repetito  occidit  — fortuna  nostri  nominis, 
terom  nostrarum  ,  nostrce  gentis,    nostra.    Ita  acceptum  convenit 
fere  iis,    quae  idem  apud  Liv.   XXVII.  51.  dicit,  agnosco  fortu- 
nam  Carthaginis  ;    hocqne    ad  Neronis    laudes  satis  splendidum 
foret  ,  quod  ejus  victoria  Carthaginiensium  regni  ruinam  traxisset. 
Vel  sic  tamen  .praestare  arbitror  ,  fortunam  nostri  nominls  ,    de 
Hannibalis  fortuna  bellicacum  Hasdrubalis  exercitu  exstincta  acci- 
p«re.   Atque  hoc  jubent  anteced.  v.  69.  et  spes  om/iis.  Etiam  Li- 


—       357       — 

viuo  XXVIII.  12.  Post  Hasdrubalis  vero  exercitum  cum  duce, 
in  quibus  spes  omnis  reposita  victoriae  fuerat,  deletum  ,  eeden- 
doaue  in  angulum  Bruttium  cetera  Italia  concessum  cet.  valde 
adposite. 

v.  73.  Tam  insigni  edito  opere  maxima  quaevis  posterum 
ab  ipso  hoo  Claudio,  ejusque  posteris,  virtutum  suarum  heredi- 
bus  (juxta  illa ,  fortet  creari  fortibus)  perpetratum  iri  recta 
ominari  licet.  Exquisitum  poetae  artificium  est,  quo  ipsum  Han- 
nibalem  futurae  gentis  Claudiae  magnitudinis  vatem  fert,  sicque 
orationem  acl  privignos  Augusti  ,  primarium  hujus  carminis  ar- 
gumentum,  inflectit-  Male  nonnulli  poetam  iterum  loqui  autumant  > 
quo  totiu»  tetrastichi  vis  plane  infringitur.  Nil  non ,  omnia  perfi- 
cient.  manus  Claudiae  ,  genS  Ciaadia ,  manu  strenua  ,  fortis  ;  om- 
nia  prospere  ab  ista  gerentur.  Docta  reique  apta  periphrasis  est 
manus  Cl.  in  declarancla  istius  gentis  fortitudine  bellica;  ut  ma- 
nus  Herculea  II.  12.6.  —  74.  Quas,  quandoquidem  gentem  istam 
Jupiter  benigno  numine,  Deorum  favor  defendit ,  tntatur.  San- 
ctos  inde  acceptosque  numinibus  Claudios  dixit  Tacit.  Ann.  IV. 
64.  Designatur  felicissimus  rerum ,  streniie  ac  prudenter  incepta- 
rum  perfectarumque,  eventus.  Adoptavit  etiam  Florus  II.  6, :  Nihil 
actum  erat  tanta  virtute ,  tanto  favore  etiam  Deorum*  —  75. 
curae  sagaces ,  consilia  sagacia  ,  ingenii  sagacitas,  prudentia  in 
administrando  bel.lp  spectata ;  Supra  consilia  simpliciter  dicta 
v.  24.  —  76.  Expediunt  per  acuta  belli ,  docte  et  breviter  pro, 
transmittunt  incolumes  per  maxima  belli  diacrimina,  ex  iisque 
adeo  expediunt.  Acuta  belli,  pugna  acuta,  of  iir  "Apvjf ,  6§0s  dyiv 
Sox!  pixx,*1  (Pind.  Pyth.  VIII.  3j.)  de  pugna  ancipiti,  atrocissima. 
Similiter  S/  6?ei<x.s  <$fXfxrtv,  snl  twv  Siuy.iviivvsvcvTccv ,  quod  prover- 
biatn  est  apud  Zenob.  Cent.  III.  et/**  PovpoZ  iTveti  Theocr.  XXII.  6. 

«SV»  »x  vVWVO.1  VWVMWl 


ARGUMEHTUM  V. 

> 

lYLagnum  facile  agnoscas  poetam  in  exquisi- 
ta  ac  plane  perfecta   Augusti   laudum  ,    quas 


hujns  carminis  argumentum  fecit ,  pertracla- 

tione.     Tantaffi  eni/n  Augnsti  laudationi  ,  ad- 

latis   idoneis   rerum  argumentis  ,    conciliavit 

veritatis  speciem  ,    w/  nihil  plane  adulationis 

aut  vanae  osteniationis  ei  adspersum,  vereque 

pectns    poetam  ,     quum    ista  scriberet ,  diser- 

tum  fecfsse,  dicere  liceat.  Tum  artificinm  poe- 

tae  in  quaesite   laudando  Augusto  haud  unum 

animadvertas.     Primum  .     quantis    Augustum 

meritis  insigriem  tibi  Jingas  necesse  est,  quetn, 

diafius    absentem ,     universus  populus  Roma- 

nus  impatientissime  desideret,  ac  paene  suspi- 

ret?  quo  sane  tenerrimi  amoris  ac  pietatis,  a 

Jelicitatis   ei  debitae  sensu  profectae ,    vix  li- 

quidius  adfeclus  ostendi  poterat.    Dein.de,  ne 

in  turpem  adulationem  prolapsus  ac  simulate 

loquutus  videri  posset ,  causas  quidem,  quibus 

civium  animos  sibi  conciliasset ,  non  ambitio- 

feadteocit,    sed   docte  ab  ejfjTectis ,  suavissima 

felicitatis  istorum  temporum  pictura  declara- 

tis ,  colligendas  dat.    Tandetn ,  quo  rectius  de 

immortalibus  ejus  in  patriam  meritis  statua- 

tur.  magnitndine  eorunVuniversum  poputum  ita 

attonilnm    atqtie  adfectum  ait  ,  ut ,   quum  hu- 

mana   sorte   paene   altiora    sint ,    Augustum , 

pnblicae   istius  privataeqne  felicitatis   aucto- 

rem.  non  possit ,    qtiin  summa  veneratione  ac 

pietafe  ,    tanquam  numen   tutelare  ,  prosequa- 

fur  ,    ntque  diutissime  inter  se  moretur  ,  quo- 

tidie  voveat.   Ad  /ibationes  tam  publicas quam 

privatas ,  quae  jam  a.   U.  DCCXXIV.  Senatus 

Augnsto  decrevisset ,  altima  haec  spectare,  in 

proclivi  est  animadvertere.  Atqne  ex  his  a  me 

dictis  ,  quae  hujus  carminis  summa  ,   quamque 

arfificiosa  argnmenti  sit  traciatio  ,    satis  ex^ 

pedifnm  esse  arbitror.    Ceterum  quantum  sua- 

vitatis   atque  hilaritatis   vel   ipsis  hujus  car- 


—       359       — 

minis  insit   numeris ,  vioc  admonitione  egere 
arbitror. 


Adnotationes. 

v.  i.  Divis  orte  bonis  explicant,  nate  Diis  bonis  ,  absolute  > 
dttov  xyx9uuv ,  evfJLeviv  sc.  Ivtujv  9eSiv  e*'/)T/ ,  Diis  propitiis ,  Deo- 
rum  beneficio  terris  date  !  fere  ut  IV.  2.  37.  de  eodem:  quo 
nihil  majus  meliusve  terris  fata  donavere  bonique  Divi ,  haurl 
indocte  uuidem  ,  neque  indigna  h.  1.  rei  specie.  Augustior  tamen 
h.  1.  Augusti  Dei  compellatio  ,  quatenus  in  gentem  luliam  adsci- 
tus  ad  cleos  genus  suum  referret,  ac  meritorum  magnitudine,  dum 
adhuc  in  terris  degeret ,  ita  dici  adpellaricrue  mereretur.  Cf.  IIT. 
5-  2-  Epp  II.  1.  15.  Atiiue  haec  per  totum  fere  carmen  regnat. 
idea.  Thall,  Miles.  I.  2.  (  A.  B.  II-  »64.)  Koiioxf  iviitxTuvv  e*yoi/f 
YotJivXlSuiv !  u!9eii'r\v  yeveoiv  oeo  /x«A*o/xjv.  Praeslat  ade» 
multo  simplicior  ratio  ,  oriunde  a  Divis  ;  bonis ,  crui  tantutn  fam- 
fjue  beneficum  Romanis  numen  ex  se  nasci  voluerint.  —  2.  Custos 
geniis  Romulae ,  Romuleae ,  itidem  tancjuam  Deus  /y^uJf/oJ  , 
tutelaris,  ut  Neptunus  custos  Tarenti  I.  28-  29>  Infra  idem  Augu» 
stus  tutela  prnesens  Italiae  IV.  14.  43-  et  rerum  custos,  adjuncta 
divinitatis  notione,  audit.  Romulus ,  adjectivc  ut  Dardanus  et 
plurima  alia  vocabula.  —  abes  a  gente  tua,  jam  nimium  diu  ;  cpao 
admodum  molliter  desiderii  impatientiam  prodit.  —  3.  pollicitus 
maturum  reditum ,  te  multo  maturius ,  brevi  rediturum,  sancto, 
augusto,  Patrum  concilio ,  ordini,  Senatui.  Similiter  sanctissi- 
mum  gravissimumque  orbis  terrae  consilitim  Senatum  adpellat 
Cic  Cat.  I.  9.  sanctum  Senatum  Virg.  Aen.  I.  426.  —  redi ,  en 
votorum  summam  ,    uno  verbo  expositam  ! 

v.  5.  Exhilara  iterum  adventu  tuo  patriam,  per  Iongam  absen- 
tiam  moerore  prostratam.  Suavissima  haec  imagine  extnlit  poeta. 
Obnubila  omnia  sunt  (quae  solennis  tristitiae  imago  est;  expres- 
sa  uuoque  a  Virg.  Aen.  II.  vitam  in  tenebris  luctuque  trahebam. 
Cf.  IV.  4.  40.)  absente  te;  igitur  redde  lucem  patriae  ,  dispel- 
le  ista  nubila  luce  tua,  te  reddito  ,  c*uo  se  tanquam  Solis  luce  re- 
creatam  patria  sentit.  Aeschyl.  Pers.  298.  nbi  Atossa^  postquam 
Xerxem  cladi  superstitem  audisset  :  e  /xofs  pev  eTnxs  $o(axoiv  0xos 
filyu ,    k«i   \<v«jV    -^/jcoep    vuzros  ix  fxeKxy^ifAov.  Homer.  Od,  XVI,- 


—      3<3o       — 

«j.  in  sujumi  gaudii  tcstilicatione  ;  rJA3*J  ,  Tr,Kifxxyj ,  yXvxsfi» 
tyxot,  In  aliis  Homeri  locis  salutis  primariam  nolionem  habet, 
cjuae  luic  non  faciunt.  Ducis  minus  ambitiosa  Augusti  adpellatio, 
etiam  sub  Impp.  frequentata  ,  cjuod  regium  nomen  Romani  exo- 
s\  esser.t.  Ext-mpla  acervatim  coiistipavit  Markl.  ad  Stat.  Silv. 
IV.  1.4<>.  Nonnuila  cjuocjue  habet  Burm.  ad  Propert.  II.  13.  20. 
In  patriae  cave  arguteris»  dictum  uti  pater  patriae  et  sim- — tuae, 
tibi  penitus  addictae  ,  tantacjue  desideratius  reditum  tuum  etiia- 
gitanti. 

v,  6.  Vide  cjuam  splendide  lucis  notionem  exomaverit  poe- 
ta;  in  cjuo  iteruui  divinitatis  Augusti  subest  idea.  Scilicet  bene- 
voli  numinis  praesentia  insolito  fuigore  (  vid.  ad  IU.  16.  1.  )  aut 
candida  nube  ( uti  irati  caliginosa  )  ,  cjua  amictum  est  (  v.  ad.  I. 
1.  31.)  prodi  credita  ;  unde  adeo  tota  natura  refulget ,  laetiorem- 
uue  faciem  induit.  Notissimus  Lucretii  (  I.  6.  sucj.  )  locus  de 
Venere  :  Tet  Dea ,  te  fugiunt  venti;  te  nubila  coeli  adventum. 
ijue  tunm:  —  —  tibi  rident  aequora  ponti  ,  placaturr.que  nitct 
diffuso  lurnine  coelum ;  cjuod  phantasma  varie  exornatum  est  a 
poetis.  Igitur  Augusti  vulius  instar  Veris  ojfulget ,  resplendet  , 
per  naturam  fulgor  ejuj  diifunditur,  Veris  (personam  cogita, 
nti  in  splendidissima  pompa  apad  Lucret.  V.  736.  Cf.  IV.  7.  9.) 
adventantis  instir,  cjuod  dispulsis  nubibus  serenitatem  relucit. 
Dictum  inde  VE»(  jjpufft/o»,  KfQen&vvitpswv  e  Kxr  t)  o  Oji- 
pian.  Cyneg-  I.  1  ig.  Hinc  suaviter  Theocr.  VIII.  41.  43,  wxvrct 
txf  —  —  lv$  x  kxKx  *oc7f  imvioo-trxi t  laudante  Boettig. ;  et  vc- 
nustas  ,  veris  instar  affulgens,  Xx(ir<»v  exo  Iulian.  LVII.  1.  (  A. 
Br.  IL  506.)  et  Alexand.  Aetol.  V.  7-  (  A.  Br.  497-)  wpwSJihr,! , 
txfo(  SxXipwrepos;  secuti  Theocr.  XlII.  45-  cui  No^siot  exf  r^ionax 
dicta. — 7.  dies  ,  menses,  anni  eunt ,  procedunt,  obtia  ratione, 
poetis  admodum  frecjuentata.  Vide  ad  IV.  7.  12.  —  8.  Soles  , 
ipxex,  cjuatenus  cuicjue  diei  suum  solem  adsignant.  Jlfemini  ma 
condere  Soles  simililer  Virg.  Ecl.  IX.  8z.  —  melius  ,  purius  ni» 
tent ,  servata  imagine  pro  ,    recreatur  patria  te  praesente. 

v.  9.  Mollisssimuni  desiderii  aclfectum  ,  cjuo  Patrem  suum 
patria  pie  prosecjuitur ,  egreg/e  poeta  cum  materna  sollicitudine 
comparat,  cjuae  per  longiorem  unici  filii  ahsenliam  vigorem  afijue 
lncrementa  cepit  maxima,  Comparationem  per  ^e  dulcissimam 
et  ad  movendo'  animos  aptissimam  vide  cjuam  e'ixfyws  exposue- 
rit,    animaverilcjue   poeta.    Augetur   desideriiadfectus  itinerissus- 


:epli  difficuhate  atque  periculo,  vivideque  ad  coelum  exp.i;  sis 
in  lilc-re  matris,  vota  metu  duplicantis ,  mar.ibus  ostenditur.  Acu- 
ant  talibus  Jocis  humanitati?  sensum  hcmines  invenusti  fri^idi- 
orisque  sanguinis.  Profecit  autem  poeta  ex  Homeri  Od.  XVI.  17. 
comparatione ,  quarr.ciuam  paullo  aliter  adornala:  tli  $i  *xtA£ 
cv  Xcdo*x  Qihx  ippoviinv  dyxizxgtt  thSovT'  sP  «7riV,s  yxir\i  tsxxroi 
rvMVZa»,  ucZvov ,  Tr,hijytTov ,  ri  sbt'  xhytx  Ttohhx  uoyr\op'  »i  tots 
cet.  Cum  Nostro  certamen  imtituit  Oppian.  Hal.  IV,  ^3.1.  sqq. 
«  $*  ore  Tf)KvytTov  fA.ornf  yovcv,  0  **•'  «w'n»j  tovljti  xhho^x~r\v 
rrihs  %9ovx  yxixv  iivrx  x\vvuivt\  arfA.A.»i<f ••  vcoi  S*s  0/  si'5"ov  xhvsi, 
«aa»)  01  utoatiyvs  cihcS  X'^aii  •»  ''ffa*  f*  *i»*/\*  /u;yli'wi'*  xxporxTotot  S' 
izstulixivovax  bxhxoot,s  y.vjxxti  Sxapvotoaxv  swl  oTouv.  ynpvv  rt\oi, 
oasvSsiv  KioaofA.ivt)'  axi  /aiv  *o$ts  oii*  e  r  oniaaiA  !suivr\v  tpops ovaiv , 
iysi  J*  iwi  xoviov  o'«w*«j.  Intellige  autem  juvencm  ,  adversis  ven- 
tis  ,  cjuo  miimse  Bithynia,  quo  mercaturae  causa  profectus  fn- 
erat,  reclitum  parare  posset,  prohibitum  ac  detentum.  Docte  hoc 
Carpathii  maris ,  quod  ei  transeundum  erat,  et  Noti ,  redeunli 
Italiam  adversi  mentione  facta  innuit  poeta.  — -  Notus  invido  Jla- 
tu,  flatus  Noti  invidi  ,  Notus  invidus  ,  adversus  ,  matri  filii  redi- 
tum  invidens;  ornate.  —  Carpathii  maris  aequora  .  solenni  c.i- 
pia  poetioa  pro,  Carpathium  mare  ,  de  quo  vid.  ad  /.  33.  8«  — 
distinet ,  sejunctum  enm  tenet  a  domo  dulci ,  desiderata,  ultra 
annum.  Pro  quo  ornatius  est,  cunctantem  ,  ita  ut  ei  desidendum 
sit,  a  domo  abesse  rogafur  longius,  diutius  annuo  spatio,  anno. 
Magis  autern  poeticum  erit,  si  jungas  distinet  trans  aequora, 
qua  cunctantem   trans  aequora. 

v.  10.  Praedare  omnia  cumulat  poeta  ,  quibus  sollicihidi- 
nem  matiis  ,  salvum  fiiii  reditum  a  diis  impetrandi  ob  oculos 
ponat.  Votis ,  diis  pro  incolumi  filio  nunCupatis  ,  vocat  juvenem 
deos  exorare  studet ,  ut  reddant  sibi  filium.  Precibus  vocare  im- 
brem  sixniliter  Virg.  Ge.  I.  157.  Ominibus  faustis  captandis,  au?, 
si  sinistra  adpareant,  iis  averruncandis.  Utrumqae  conjungi  so- 
lcnne.  Liv.  pratf.  in  fin.  Currt  bonis  potius  ominibus ,  votisaue 
uc  precationibus  deorum  Ubentius  inciperemus  cet.  —  i4-  non 
demovet  facicrn  ,  ilxis  in  mare  ocuiis  prospiiit  ,  unde  cum  ven- 
turum  sperat.  —  15.  Eodem  tui  desidtrio  flagrat  gniversas  popu- 
ius.  —  desideriis  icta  ,  t.oOm  ^h^iiox^  '1**°?  f.f&h-tf/uivt)  ,  ut 
Aeschyl.  Agam.  55,3.  et  1215.  Desiderio  perf.xa  juvtnci ,  Lucref. 
II.  360.  Omnino  de  quovis  vehementiortf  aninii  adftctu  postis  ad- 


-       362       - 

niberi ,  In  vulgus  notum  est.  fidelibus ,  fidcm  ,  amorem  pop.  Rom. 
'n  te  testantibus,  pio  animo  profectis  ;  signilicanter.  —  16. 
ijfuaerit ,  suaviter  desiderii  notionem  exponit,  Cf.  III.  24.  32. 
Alia  vide  apud  Markl.  ad  Stat.  Silv.  III.  Omnino  desid.  icta  quae- 
rit ,  delecti  oopia  est  pro  ,  vulgari  ,  desiderat  Caesarem  iaum, 
quod  ipsum    quam  auguste  pro,  tenui ,  te- 

v.   17    sqq    Ut  omnem   simulatae   pietatis  suspicionem  exclu- 
dat  poeta  ,    causas    subjicit ,   a  quibus    ardentissimum  illud  desi- 
derium  proficiscatur ;    insignia  ipsius  in  remp.  merita;    quae  docte 
ab  etfeotis  declaratastatirn  subjiciuntur.   Declarat  autem  eaabsnm- 
ma  omnium  rerum    abundantia ,    securitate ,    innocentia,    morum- 
quo  integritate  j  quibns  quum  auream  aetatem  fere    desij;nari  con- 
stet ,    in  promca  est  artem  poetae  perspicere,  qua  Augusteum  sae- 
culum  cum  aureocomposuerit.   Bos  tutus,  tuto,   secure  rura  per- 
ambulat ,     otiose    in   pratis    pascitur.    Ferambulare ,    quod   alias 
est    errare ,    palare,    vagari ,    de   pastu  gregam.  Bovem  aratorem 
intelligunt    nonnulli ,    nescio  quam  commode  propter  sqq.  et  om- 
nino    suavior   seouritatis   imago;     grex    libere   per   prata   vagans, 
dum  pascitur.  — Venusta  eximiae  ubertatis  imago  :   Ceres  et  Fau» 
stitas ,    quae  alibi  Abundantia  ,  Copia  (  C.  Saec.  v.  60.)  nutriunt 
rura ,    fecundant    segetes,    unde  largus  proventus  exsistit.    Consi- 
milis  imago   apud    Tib.    VI.    1.    163.    Non    illic   colit   arva    deus 
Bacchusve    Ceresve.    Nostrum    ante    oculos    habuit    Sil.  XII.    375. 
Arva  coquit    nimium  —  —  cetera  propensae  Cereris   nutrita  fa- 
vorer.  —  alma ,    benevola,    in   largiendis  frugibus.   Ad  sentsntiam 
IV".  15.  5.  tua ,    Caesar  ,   aetas  fruges  et  agris  retalit  uberes.  — 
19,   Navitae ,    speciatim   mercatores,   volitant  per  mare  ,  secure 
maria  trajiciunt ,  quippe  pacata ,    non    amplius  infestata  ,  compo- 
sitis  bellis   civilibus.     Adposite  laudant ,    quae  nautae  Augusto  si- 
nnrri  Puteolanum  praetervehenti  adclamarunt,  per  illum  se  vivere, 
per  illum  navigare,  libertate  atque  fortunis  per  illum  frui,  apud 
Sueton.  Aug.  ()8-   Volitare  praeclare  lasciviam  et  audaciam  nauta- 
rum  in    summa  securitate   depingit.    Vide    vel  Ernesti   Clav.  Cic. 
h.    v.  —    20.   Fides  metuit   culpari  ,    cavet ,   ne  culpetur,  omnino 
non  culpatur,    sincera,  incorrupta,    integra   est  ab  omni  fraude  ; 
nota  loqueudi  ratione. 

v.  2i.  Per  te  restituta  discipUna  publica,  rcducti  mores  ma- 
jorum.  Effectum  maxime  hoc  Augustus  volnit  latis  legg.  Juliis 
de   adulteriis,    quae   omnis  morum    corruptelae  fontetn     haberet. 


—      363      - 

Cf.  III.  6.  17.  —  Nullis  polluitur  eet.  Matrimonia  cista  sunt, 
nullis  sturpis  polluta ,  contaminata.  Notae  graecorum  loquendi 
formulae  ,  nixivciv,  u.loy^ivtiv  a/^oj,  hac  de  re.  —  22.  More  pri- 
sti'no  resfituto  ,  latisque ,  qnae  adulteria  compeseerent ,  legibus. 
Sed  nova  sententia  ornate  exposuit  poeta.  —  edamuit ,  coercuit, 
exstirpavit  nefas ,  flagitia  ,  h.  adulteria ,  quaesito  verbo.  Nam 
Licentia  evagatur ,  cui  lex  frenum  injicit ,  illam  oompescens  , 
ut  IV.  15.  10.  ubi  vid.  Not.  —  mactdosum,  foedum  ,  turpe , 
cooimuni  flagitiorum  epitheto  ,  quatenus  vi(Xov  (juuivovat  ( ut  In- 
Cert.  apud  Stob.  Grot.  p.  110.)  vel  homini  notam  inurunt  ;  tutn 
solenne  poetis,  labes  adulterii  (  ut  Ovid.  Am.  III-  5,  44-  )  Ubidi- 
ne  foedus  et  maculfsus  Ta^it.  Hist,  I.  7.  et  similia.  Kespondet 
igitur  tm  polluitur.  —  23.  Caslitatis  fideique  uxcris  in  maritum 
maximnm  apud  antiquos  argumentum  proles  marito  similis.  Lau- 
datin  jam  ab  aliis  poetnrum  locis,  Hesiod.  '£?>•  233  sqq.  Theocr. 
XVII.  44.  Catull.  LVIII.  225.  et  Martial.  VI.  27.  3.  adde  Athen. 
V.  p.  190.  Nossidis  ep.  VII.  4-  (A.  Br.  I.  195.)  0  icihov  ax&k 
*{Kci  rcnvx  yovsoaiv  looc.  Ovid.  Tiist.  IV.  5.  31.  Alia  habet  Ab- 
resch.  ad  Aristaen.  Lectt.  p.  120.  —  24.  Culpam  premit  pede  , 
statim  sequitnr ,  instat  ei  Poena ,  flagitia  statim  vindicantur  ;  ne- 
dilatione  robur  acqnirant  ,  latiusque  serpant  impunitatis  ille- 
Ctamento. 

v.  25  sqq,  Secnritatem  extemam  civitati  Romanae  ab  Au- 
gtisto  effectam  vivide  delineat  poeta,  commemoratis  speciatim , 
qni  imperium  Rom.  antea  infestassent  ,  atrocissimis  hostibus  , 
nunc  partim  edomitis,  partim  repressi».  Vividum  securitatis  sen- 
sum  vivitla  pulchrc  prodit  oratio.  De  Parthis  domitis  vid.  ad  III. 
5.  de  Scythis  ,  ultra  Istrnm  rppressis  v.  II.  9.  23.  De  Germanis 
v.  IV.  4.  denique  de  Cantabris  v.  II.  6.  2.  et  III.  14.  init.  — 
gelidum  Scythen,  gelidae  orae ,  (I.26.  4.)  Septentrionis  incolam. 
-—26.  Quis  fetus  Germaniae  horridae ,  docta  epithetorum  per- 
mntatione,  pro  fetus  Grem.  horridos ,  Germanos  adspectu  tru- 
ces  ,  immani  virium  robore  quantumvis  ferooes  ;  ita  enim  accipi 
debere  ,  docet  oppositionis  (tm  paveat)  elegantia ,  Atque  hoo 
aensxiferam  Germaniam  dixit  Ovid.  Trist.  IV,  2.  1,  et  ex  P.  II. 
8.  3g.  (  ubi  eadem  oppositio:  Sic  fera  quam  prinztim  pavido  Ger- 
mania  vultu  cet.  )  Germaniam  atrocem  Prisciam.  1'erieg,  275. 
Germanos  truces  idem  294.  Infra  V.  16.  J.fera  caerulea  Germa- 
ma  pubc.  Acl  horridam,  c[ua  Tacili  adhac  squalehat  aetute,  Ger- 


—     864     — 

maniae  faciem  vix  bene  referas  ;  quamnuam  horrere  propMiun  hae 
<le  re  verbum.  Eadcm  vrtute  Valer.  Fi.  II.  64.5.  licet  hinc  saevas 
tellus  alat  horrida  gentes  ,  ubi  saevus  tm  horrida  lucem  suam  ad- 
funclit.  Ccterum  incolas  telluris,  in  cjua  nati  educatiuue  sunt,  fetus 
subolem  ,  atqne  alunmos  dici ,  notum  vel  e  Catull.  LXIIJ.  5.0 
Patria  o  mea  creatrix  ,  patria  o  mea  genetrijc,  Avien.  Descr. 
0.  in.  cle  hac  ipsa  re  :  Italidum  vi  moesta paludivagos  Germa- 
nia  Jlevit  alumnos,  Delecta  autem  h.  1.  in  Germanorum  atrocium 
descriptione  imago  ,  quasi  y/jysviav  naturam  ii  referant ,  terra  lati. 
Fetus  aulem  adhibuit  poefa,  non  quod  instar  catulorum  ferarum 
essent,  sed  propter  Germaniam  matrem;  cujus  fetns  est ,  cjuid- 
quid  intra  eam  gignitur.  Ceteruin  orationis  colorem  e  Nostro  du- 
xit  Sil.  I.  2io.  atros  chalybis  fetus  hu/nus  horrida  nutrit ,  satis 
feliciter.  — •  27.  In  incolumi  Caesare  magna  Ssivtrvii  est,  et  ad 
totam  prjaiv  spectat  ;  hoc  vivente  ,  hujus  nominis  terrore  contre- 
miscunt  gentes!  —  Iberia  fera ,  propter  Cantabros  feros  ,  bel- 
licosos. 

v.  *0.  Succedunt  suavissimae  tranquillae  atcjue  inter  jucundis- 
simos  labores  actae  vitae  picturae  ,  cjuibus  animum  post  horri- 
«larum  gentium  enumerationem  miritice  deliniri  sentias.  Ex  ope- 
re  autem  rustico  gratam  tantum  ejus  speciem  repraesentat ,  vini 
rulturam,  atque  ex  hac  ipsa  genus  quoddam  ,  quod  nec  taedii 
nec  defatigationis  offensionem  habet.  Tum  ipsam  hanc  impendi 
vides  operam  ad  vitam  genialiter  agendam  ;  quam  statim  exqui- 
sita  ratione  ad  Augustum  ,  felicitatis  istius  auctorem ,  relatam 
5ubi:cit.  —  Condimus  diem  ,  dum  inter  opus,  quo  per  totum  di- 
(in  occupati  eramuj,  conditur,  elabitur  ,  occidit;  quod  de  sole 
roagis  proprie  dici ,  in  promtu  est  videre.  Atque  ita  jam  Callim. 
Kp,  II.  3.  yjKiov  ev  Ksa-^V  xxTsSuaxpsv  ,  et  inde  Virg.  Ecl.  IX.  52. 
Paullo  argutins  Claudian.  LII.  13.  Idem  condit  ager  soles,  idem* 
que  reducit ,  pro,  in  eodem  agro  semper  versatur.  Saepissime 
aatem  solem  cum  temporis  spatio  ,  quod  cursu  suo  efficit ,  h.  die 
permutari ,  in  vulgus  notum.  •—  in  collibus  vitiferis,  vinetis.  — • 
suis  ,  cjuorum  nunc  tuta  possessio  est :  quae  bellis  civilibus  ad- 
modum  incerta  eraf.  —  3o.  Et  maritat  arbores  vilibus ,  alligat 
vites  arboribus  ;  nota  loquendi  ratione.  Vid  ad  V.  2.  iO.  —  vi- 
duas ,  antecjuam  iis  alligarentur  vites  ;  orna\  Proprie  autem 
arbores  viduae  ,  oppos.  vitibus  maritis ,  ut  Juvenal.  VIII.  78. 
Siratus   humi  palmes    viduas   desidcrat  ulmos.    Catullus  tamen 


—      365      — 

vitem  viduam  adpellat  LXII.  49«  — '  ?1'  Hinc ,  absoluto  diurno 
opere,  redit  (nam  cjuovis  die  hoc  facit)  ad  vina ,  compotatio. 
nem  instituit,  laetus  conviva  curat ,  ut  de  agricolis  Virg.  Ge.  I. 
301.  —  mentis  alteris  ,  seeundis  te  adhibet ,  tancjuam  deum  sxi- 
rfx*igiov.  Allurlit  poeta  ad  Graecorum  morem  ,  cjui  deorum  tu- 
telarium  parva  sigilla  mensis  snis  adponerent ,  cjuibns  post  epulas 
libarent.  Notissimus  Alexandri  Heroules  fnirfaa/^/ot ,  Genius  tu- 
telaque  mensae  t  Lysippi  opus  unius  pedis  mensura  ,  cjuem  pul- 
chre  describit  Stat.  Silv.  IV.  6.  Cf.  omnino  cjuos  lauclat  Barth. 
ibi  ad  v.  32.  Orationis  colorem  Virgil.  quocjne  inde  duxit  Aen. 
V.  62.  adhibete  Penates  et  patrios  epulis ,  et  quos  colit  hospes 
ylcestes,  Non  igitur  b.  1.  simpliciter  est ,  tibi,  ut  deo,  libat;  nam 
boc  v.  33.  demum  subjicitur;  cjuamcjuam  libationes  Augusto  pub- 
lice  decretas  ,  transferendo  huic  graeco  mori  ansam  poetae  de- 
disse  recte  statuas.  De  iis  Dio  LI.  19.  p.  457.  ev  toYs  ovoonivis , 
qv\  oti  tJs  xoivots ,  xhX*  xxi  iofs  iSiois  ,  ttxvtxs  uvtm  o*£v$siv  «/- 
hsvaxv.  Eundem  apud  Graecos  regibus  habitum  honorem  fuisse 
docet  Lnciani  Catapl.  I.  p.    633- 

v.  33.  Te  prosequitur,  colit,  honorat  multis  precibus  ,  et 
mero  pateris  defuso  ,  libatione  facta.  Nam  preces  et  libationes 
Tijjixi  Hsiv  ,  unde  latieu.n  libmvit  honorem  Virg.  Aen.  I.  736. 
et  sexcenties  alibi.  Factas  autem  fuisse  preces  inter  libandum  do- 
cet  vel  I.  32.  2-  quid  orat ,  de  patera  novum  fundens  liquorem? 
Ad  sententiam  Ovid.  Fast.  II.  637.  Bene  nos ,  patriae  ,  bene  te  , 
Pater,  optime  Caesar,  dicite  suffuso  per  sacra  verba  mero. 
Thall.  Miles.  I.  3.  (  A.  Br.  II.  164.)  de  eodem  vel  Tiberio  :  «/x- 
<p)  $s  /3w/ao7$  yt\&ooivovs  (t.  yr\$oovvot  )  hoifiaf  ozsevSop.sv  xSxvxtois 
(f.  i^tcvxTM  )  —  Laribus  miscet  inter  Ssovs  xxt(> aiovs  ,  gentis  con- 
tservatores  refert  tuum  Numen  ,  uti  Graecia  heroas  «uos  ,  Dios- 
curos  et  Herculem.  Diis  oot^oi  adnumerat.  Hinc  passim  in 
nummis  Augustus  Parens  et  Conservator  P.  R.  dictus.  Jungi  autem 
oportere  :  uti  Graeeia  Cast.  et  Herc.  Diis  suis  miscet  ,  vix  dubi- 
tandum.  —  Memor  ornate  docteque  adjectum  pro  ,  propter  in- 
gentia  ipsorum  merita.  Plenius  ita  Cic.  Off.  III.  5.  Herculemho. 
minum  fama ,  beneficiorum  memor  ,  in  concilio  Coelestium  col~ 
iocavit.  Ad  rem  conf.  III.  3.  9  sqq.  De  libatione  Herculi  fieri 
solita  diserte  Ion.  II.  5.  (A.  Br.  I.  162.)  oxsvSovres  S'  dyvm'U^x- 
r.\ii  t     A).*p.qvy  tb  — •  sk  kios  x^lfAfvot  xivuifxsv  cet. 

v.  37.    Diu  praestes ,    largiaris,    concedas  Hesperiae ,    Italiae 

I 


—      366      — 

tuae  ha*  ferias ,  hanc  tranquillitatem  ac  securitatem,  utinam  hanc 
felicitatem  diuturnam  esse  velis  !  quam  splendide  de  Augusto , 
tanquam  deo  ,  pro  vulgari ,  rliu  vivas !,  Minus  graviter,  quam- 
quam  eodem  divinilatis  adsumto  colore  Thall.  ep.  1.  v.  6. 
sCyouivois  tm*>v  wouXi»  usvon  sn  s'tos.  Ornatum  forle  Noster  repe- 
tiit  ah  iizi$i)i*!*is  deorum  ;  nam  iis  praesentibus  feriatur  tota  re- 
i-io,  festis  epulis  ,  choreis  cet.  occupata  ;  qualem  vitam  otiosam 
atque  jucundam  Augusto  Romani  debeant.—  dicimut  ,  precamur 
te  niane  et  vesperi.  Utrumque  exornavit  poeta.  Die  intcgro  nul- 
la  dum  parte  sui  demta.  —  Sicci  vino  necdum  irrigati.  Vid.  \. 
18.  3-  Cf.  Plaut.  Asin.  V.  «.  7.  Pseud.  I.  2.  51.  H.  1.  simpliciter 
ornat,  et  inservit.  oppos.  uvidi ,  madidi ,  fiefipsyfAe  voi ,  de  quo 
consule  Villois,  Animadv.  adLong.  p.  i4l» —  40.  Sol  Oc.  subest 
e  poetica  ratione  ;  suaviter  a  compotatione  nocturna  tempus  ve- 
spertinum  designatur. 


ARGUMENTUM  VI. 


Solenne  ,  tyuod  ludis  secularibus  ,  a.  U. 
DCCXXXVII.  magna  religione  celebrandis , 
in  templo  /ipollinis  Palatini  a  choro  puero- 
rum  ac  puellarum  caneretur ,  car/nen  ab  Au- 
gusto  scribere  jussus  Horaiius  ,  qno  augnsti- 
orem  muneri  isti ,  sibi  admodum  honorifico  , 
speciemac  dignitatem  conciliaret ,  sfpol/ineni 
Zioccarmine,  quod  quidem ,  resptciu  secula- 
ris  carminis,  tqooi\li(jV  adpel/atione  optime  in- 
digites,  antea  invocat,  eumqne ,  ut  se ,  car- 
men  illud  meditantem  ,  adjuvet ,  divinoque 
adjlatu  dignetur,  rogat.  Jam,  quum  maxi- 
7na  jam  apud  populares  suos  lyricae  poeseos 
fama  vigeret,  id  quod  hujus  ipsius  mnneris 
injuncti  ratio  abunde  ostendit.  satis  poeta  ha~ 
het ,  sJpollinem  orare,  ut ,  quam  ei  acceptam 


-      367      - 

ferctt  laudem  poeticam,  nunc  tueatur ,  inte- 
gramque  conservet.  Tum,  ut  omnia  recte  per- 
agantur  ',  sumta  chorodidascali  persona  ad 
chorum  convertit  se ,  monetque  eum ,  ut  gra- 
vissimis ,  quas  in  se  tuendas  receperit ,  ne  de- 
sit  partibus  ,  proposita,  qua  studium  ejus  acu- 
at ,  jucundissima  quondam  rei  bene  gestae  re- 
cordatione..  J am  in  tractando  hoc  argumento 
quomodo  versatus  sit poeta,  paucis  dispiciamns. 
Magnijxcum  statim  prorsus  est,  quod  univer- 
so  carmini  antiqiiioris  hymni  habitnm  indue- 
rit.  Cujus  quum  praecipua  pars  in  la  udibus 
exorandi  numinis  posita  sit,  delecte  admodum 
poeta  eas  Apollinis  virtutes  percenset ;  quae 
maximum  ad  futuram  rem  Romanam  momen- 
tum  haberent.  Igitur  exposita  Apollinis  a  Ni- 
obe  Tityoque  sumta  vindicta  in  Achille ,  ab 
eodem  sagittis  confosso  ,  haeret ,  in  exornan- 
daque  hujus  facti  magnitudine  sibi  maximo- 
pere  indulget ;  quod  quidem,  non  tam  nisum 
lyricum  sequutus ,  quam  potius  summo  cum 
judicii  acumine  fecisse  videri  debet ,  quando- 
quidem  sola  Achillis  morte  effeclum  est ,  ut 
Trojana  gens  ,  non  plane  deleta ,  laetioribus 
incrementis  revirescere  poiuerit.  Quae  quam 
adposita  ad  carminis  secalaris  argumentum 
sint ,  facile  quisque  intelligat.  Tum  religio- 
so  ,  ut  ita  dicam  ,  incessu  gravitateque  con- 
cinna  ubique  sententias  procedere  videas  , 
masculo  orationis  vigore  probe  corroboratas. 

Adnotationes. 

Vv.  i.  15.  Occupatur  poeta  celebrandi3  Apollinis  laudibus  . 
speciali  insi^nium  operum  ah  ipso  eciitorum ,  (juae  maximam  iiu« 
minis  ejus  potentiam  arguunt ,  adtexto  recensu;  <juo  ijuiHem  pri- 
scorum  hymnorum    faciem    plane    repraesentari  facile  inlellicas. 


-      36S      - 

De    Niobe    vid.  lor.  class.  apud    Hom,  ll.  «.  602.  fecfcfc   Cf.  intpp. 
ad  Hvgin.    f.   9.  ad  Ovid.    Mcfam.   VI.   146.  et  ad    Appollod.   III. 
5.    t.Proht  Niobea ,  liberi  Niobes  ;    de   cjuorum    numero  ad  h.  1. 
disquirere  cum  ([uibusdwm  parum  fructuosutn   ad  poetam  foret.— 
vindicem  ,  ultorem  magnae  linguae  p.eyct\-riyo°ia.s ,  jactantbie  ma- 
tris.    jyJagna    lingua ,   magna   loqui ,     nt    p.iyctK/)    yKJiuoce ,     p.s'y* 
p.v9eio3oa ,    apud    Graecos.     Sophocl.    Antig.    128.    Z«t!s  pey«Kt)S 
yKwoor\i    xoo.tsovs  v*cpeyScti'fet,    Theocr.  X.    10.   /u/)Sf'v  neyx  p.v3ev, 
MiK.   ov    p-eyct.    fxvScv/jicii.    Tibull.  II.  6.   u.    Magna  toquor ,    sed 
magnifice  mihi   magna  locuto  excutiunt   clausae  fortia  verba  fo* 
res.   Ovid.   Trist.  3.   29.   lllo  r.ec  levitts  cecidi ,    quem  magne  lo- 
cutum  repulit  a   Thebis  Jupiier   igne  suo.  De  Niobe   St,  t.  Th^b. 
III.    192.    magniloquos    luit  impia   flatus    Tantalis  ,    innumeris 
quum    circumfusa  ruinis  corpora  tot  raperet  terra  ,    tot  qitaere- 
ret   ignes.     Dicta   inde    Niobe    xctxoyKtfOocs  Callim.    H.    Del.   96. 
<Z9vfJyKuooos   Theodoridae  VII.  2.    (  A.  Br.  II.  4*-)  h*Kos  Anti- 
pat.    Thess  LV.    9.    (  A.  B.,   II.   123.)  —  sensif,    cum  vi  ,     gra- 
viter   expertus    est ,    qravem    maternae    temeritatis    poenam    luit  ; 
ut  saepius.   Senec.  Oedip.   47*.  Snnsere  terrae  te  DtJium  feroces. 
Idem  Agam.  829.   Te   sensit  Nemeaeus  arcto  pressus  laccrto  fitl- 
mineus  leo.  —   De  Tityo   vie.   ad  II     *£,.  9-   III.  4.  77.  Baptor , 
«ui  vim  Dianae   inferre  con^retur  ;  solenne  hoc  de  stupro  violen- 
to.   Vid.    v.  c.  Senec   Hippol.    627.  et  726.  —   3.  4-    Achillem  a 
Paride  ,   tela  Phoebo  dirigente  ,    confossum  iri  vaticinatur  Hector 
moribundus    apud    Hom.    II    XXII.  359.  60.    rjuern   secjnitnr  Viri». 
Aen.    VI.  57.   Sophocl.  Philoct.  333.    TiSvip.eV  av^pos   ovSevvs  ,  Seov 
£'    vio    TotevToS  f   ws   Keyovciv,   c'x    ^VoiHov  Sctuels.    Vid.   Intpp.   ad 
Hvs'm-   f'  1o7'  Phthius  t    $3/wrv)f,    a  Pnthiotide  ,  Thessaliae  tra- 
ctu  ,    cui    imperabat.    —  prope  victor   Trojae ,  sublato  ,  cjui    Tro- 
iae    excidium    mornbatur  ,    Hectore.    De   eodom  II.  4.    10    Tradi- 
dit  fissis  leviora  tolli  Pergama   Grajis ,  ubi  vide  Not.  —  ttltae, 
»ijsiiv»)S.  Homerico  Trojae  epitheto. 

v.  5.  In  Achille  haeret  poeta,  Homericis,  cjuibus  rcm  expo- 
neret ,  invitatus  imaginibus.  Omoino  lyricne  rationi  Batis  con- 
sentaneum  videtur,  alia  transmittere  aut  breviter  nttingere,  alia 
vero  coj)iosius  tractare  atque  omni  sp'ritus  poetici  ev*j>yeiec  in- 
struere,  cujus  rei  apud  Pindarum  et  Nostrnm  satis  luoulenta  ex- 
stant  exempla.  Hoc  autem  loco  msgnam  tractafioni*  artem  h.ic 
ipsa  amplificatione  ostendit  poeta,    cjuandocjuidem   mors  Aohillic 


—      3^9      — 

maximum  insfanrnndae  in  Latio  Trojae  momentum  fariebat.  Vid. 
VVt  21  scicj.  Celerum  Achillis  virtntem  insigniter  extollit  poeta  , 
quo  major  inde  Apollini  gloria  accederet.  Jam  vv.  5  —  8.  vulga« 
ris  enunti.  tio  erat ;  quamquam  heroum  ,  qui  ad  Trojam  venis- 
sent,  fortissimus  esset.  Ceteris  Graecis  major  p.el?M  (  ut  Aeschyl. 
VII.  adv.  Theb.  427.)  fortior  ,  «p/arct  'A^a/uJiv  (Hom.  II.  I. 
4t2.  )  tibi  soli  miles  ■ssoKsynmw  wv ,  impar  pugna ,  inferior  te- 
cum  congressus ,  pugna  rleccmens;  haec  notio  subest  f-»  miles 
*—  6.  Quamquam  ille  suinnrn  virium  robore  polleret.  Hoc  admo- 
dum  evxfyHs  illustri  ejus  rei  documento  designatar  a  poeta.  Pro  , 
ille,  quaata  cum  vi  ,flius  Thetidis  marinae .  utpote  qui  dea  na- 
tus  esset.  In  hoc  plerique  totius  sententiae  vim  ponunt,  quod 
vix  pntem.  Tum  saltem  ita  scntentia  constituenda  foret  :  quam- 
qnam  se  Theticlis  filium  immenso  virium  robore  probaret ,  quod 
ad  nostr3m  r^itionem  proxiirie  accedit.  —  7.  turres ,  proprie  pin- 
nae  ,  propugnacula  murorum  ,  tum  ipsi  muri ,  ut  T.vuyoi  ,  ots$x. 
v%  zs\)f/aiv  Eurip.  Hec  910  rAp^yoi  dsoTivxroi  Trojae  ,  Simmias 
Bip.  12.  (  A.  Br.  1.  210.)  Quatit  eas,  eonvellit,  labefactat  Achil- 
les  pugnacc  tremonda  cuspidc ,  oppugnans  adgressus  eas  ,  infixa 
iis  fortiter  lancea  ,  solo  hastae  impulsu.  Exceisissima  imago,  qua 
vastie  vires  Achillis  magmfice  repraesentantur.  Ad  Nostrum, 
Achilleis  infelix  Troja  lacertis  quassdta  dicta  in  Anthol.  Burm. 
T.  I.  p.  634.  Ad  falaricam  ornatum  verborum  transtulit  S.l.  V7. 
215.  suetamque  movere  excelsas  turres  immensac  cuspidis  hastam 
et  VII.  485.  Punica  Bomuleos  quatient  mox  spicula  muros. 

v.  9  — 12.  Achillem  *ihn\iov  (II.  <p,  527.),  quo  totius  tetra- 
stichi  vis  redif,  egregie  poeta  repraesentat  abamplo  spatio,  quod 
cadens  occupavit ,  Homerica  specie ,  cornparationihusque  usus. 
Procidit ,  procubuit  late  e kt erivvaro  s.  ut  de  Achille  Hom.  Od. 
ui.  39.  40.  <ru  §«  eTpotpsihiyyt  xovit\s  x  «T 0  o  ftty»t  p.  ey  *  K  u  <r  r  1. 
Vastam  corporis  molem  vivide  declarant  comparationes  ,  et  ipsae 
ex  Homero  ductae  ;  veluti  II.  V_414.Vid.Cerd.  et  Heyn.  ad  Virg. 
Aen.  V.  448-  Adde  Hesiod.  Scut.  421.  —  icta ,  caesa  ferro.  — 
mordere  poetis  res  dicuntur  invicem  nexae  (\x\fbula  Virg.  Aen, 
XII-  274.  Stat.  Theb.  VII.  6.59)  ve'  mole  sua  (ut  ancorae  uncus 
morsus  Aen.  I.  169.  )  aut  vi  fortiter  impactae  nt  h.  1.  —  impulsa 
Euro  ,  dejecta  vento.  —  posuit  collum ,  collapsa  cervice  ( ut 
apud  Virg.  Aen.  IX.  434«)    jacuit  in  pulvere ,    xx**eatv  tv  neviyei 

II.  SSanb.  A  a 


—       370       — 

(  unde  xxrte*oZyfA.t'voi ,  occUi ,  apud  Aeschyl.  Sepl.  c.  Theb.  %i\.) 
Theucro ,   ad  Trojam» 

».  i3.  Ille  totam  Trojanorum  gentem  ,  qnae  insita  animo  ejus 
erat  truculentia  ac  feritas  ,  penitus  exstirpasset ,  sicque  omnem 
instaurandae  aliquando  in  Latio  Trojae  spem  intercepisset ;  ni 
cet.  Acute  poeta  hanc  de  AchillU  saevitia,  quae  nulli  Trojano- 
rum  parsura  fuisset,  conjecturam  ducit  ab  animi  ejns  ferocia  at. 
que  immanitate,  per  totam  Iliarla  conspicua.  Cf.  II.  v.  467.  scr. 
Praeclare  autem  acl  Achillis  brutam  animi  ferociam  luce  sua  coi- 
lustrandam  attemperaia  ab  Horatio  omnia,  adscitis  ab  Ilio  per 
fraudem  capto  coloribns.  Ille  non  falleret ,  sed  ureret ,  ni ,  pro 
feiellisset  ,  ussisset  ,  nisi  cet.  nota  graecitate.  Jlle  non  fraude 
Trojanos  oppressUset ,  Trojam  cepisset ,  uti  post  mortem  ejus 
factum.  De  equo  durateo  h.  1.  exponere,  nihil  attinet;  ndeant 
quibus  opusest,  Virg.  Aen.  11.  sqq.  Q.  Cal.  XII.  66.  sqq.  —  Miner- 
vae  sacra  mentito ,  qui  mentiretur,  se  Minervae  sarrum  ,  ivi- 
St\y.x ,  esse,  docte  pro ,  quem  Graeci  Minervae  pro  reditu  votum 
(  Virg.  Aen.  II.  17.  )  vel  ad  eam  propfer  Palladium  surroptum  pla- 
candam  exstructum  simularent.  —  l^.  male  cum  maximo  infor- 
tunio  suo  ,  satis  intempesliveyVr/a/«j ,  ob  simulatum  Graecortxni 
discessum  feriantes  ,  otio  solutos,  diem  festum  secure  atque  hi- 
lariter  agentes.  —  15.  laetam  choreis  ,  indulgentem  choreis.  Sua- 
vior  hanc  ad  animum  imago,  quam  si  Priami  aulam  s-  regiam 
somno   vinoque  sepultam  exhilmisset  poeta. 

v.  17  —  20.  Sed  aperto  Marte  urbem  expugnasset,  incendio- 
qne  absumsisset ,  omnesque  ad  unum  Trojanos  oceidissef.  Agno- 
sce  poetam  cum  in  conncctenda  artificiose  sententia  ,  tum  in  ea- 
dem  graviter  ac  ornate  enuntianda.  —  palum  ai^paXoV,  nt  Agath- 
LXIII.  (  A.  Br.  III.  58)  »  xkavd  Upid/Jiov  TiiKis  ,  Zv  xKx*xt*i 
'EKKxvonv  isksnp  ovx  erxKxaaev  Apyj?  dfApxSov .  xKK'  ir.*oio  y.xnor 
PvKov.  Magnilice  Capaneus  apud  Stat.  Theb.  X.  477»  Nunc  nunc 
mihi  vincere  pulchrum  teste  die  ;  mecum  clamore  et  pulvere 
aperto  ite  palam  jttvenes.  —  gravis  captis ,  fbxfCs  i xKuxoai ,  cru- 
deliter  cum  captae  urbis  incolis  agens ,  immaniter  in  eos  sae- 
viens  ;  cujus  rei  species  statim  subtexit  poeta.  Ita  /3«jui  Tlepaxu 
Alexander  dictus  Theorr.  XVII.  19.  ol«  cr J  yevoio  fixpvs  Rhian. 
VII.  4-  (  A.  Br.  I.  4Sl«  )  —  lK-  Nescios fari  pueros ,  v't\*ix  tskvx 
infantes  ,  ac  vel  latentem  adhuc  in  matris  alvo  ,  neque  dum  na- 
tos  ureret  Jlammis ,  igni  Trojae  ardentis  injecisset..  Praeclare  it« 


—       37«       — 

Trojae  incendium  involvit  poeta.  Postreffia  ex  Agamemnonis  ota- 
tione  expressa  apud  Homer.  II.  VI.  57.  «qq.  Toui»  (Tjxm^)  /ur,r/s 
v*tx$vyoi  a/Vi/V  oKeSfiov ,  •^eipa.s  S'  -fatTe  p*s'  /x»)S  ovtivk  y*aTtpi 
/wnfr/if  *oi/foi>  eovTx  tyeyoi,  />cj)J  os  Qvyor  *KK  *fA*  **vret  'IAiou 
i\*zzoKoi*T    uKfiSeaToi  xtii  *q>«VTOi. 

v.  21.  Nisi  Achilles  occisus  fuisset.  Pro  hoc  suavissima  ad 
Romani  imperii  origines  ,  qnae  Aehillem  ante  Trojae  eversio- 
nem  tollendam  suaderent ,  conversione  facfa:  nisi  Divrim  pater , 
Jupiter  iton  omnino  delendos  Teucros  statuisset,  novam  iis  in 
Latio  urbem  condendam  concessisset ,  quae  capul  crbis  terra- 
lum  futura  esset.  Concesso  antem  hoc  etiam  in  Achillis  letum 
oonsensisse  Jovem  haud  necesse  erat ,  nt  disertius  eyponeret 
poeta.  Ceterum  antiquum ,  ut  ita  dicam  ,  Horatius  obtinet  , 
quod  a  Diis  gentis  ejus  tutelaribus  sese  Jupiter  exorari  pati- 
tur  ;  quod  cum  ad  majesfatem  Jovis  reete  aestimandam  iieri 
necesse  erat  ,  tum  quod  ahsqne  ejus  nutu,  cui  populorum  fata 
alligaret  antiquitas ,  ne  ceteris  Diis  uuidem  in  homines  quid. 
quam  liceret.  Acute  hoc  jam  observavit  Luctat.  ad  Stat.  Theb. 
V.  176.  quod  epicis  poetis ,  Homeri  auspicia  secutis  ,  passim 
frequentatur.  Quae  species  etiam  ad  Romani  imperii  dignitatem 
ac  splendorem  augustior  videri  debet.  —  victus  vocibus ,  mo- 
tus  precibus  Apollinis  et  Veneris  gratae  ,  cujus  ideo  preces 
efficaci^simae ,  adnuit  rebus  Aeneae ,  concessit  Aeneae  (  noto 
graecismo  )  ceterisque  Danaum  reliquiis,  muros ,  novam  urbem, 
Romam  ,  potiore  alite  ,  melioribus,  quam  quibus  Troja  con- 
dita  fuisset,  auspiciis  ,  ductam ,  exstruendam  ,  verbo  ,  quae  ae- 
terna  foret,  Ducere  muros  vel  omnino  est ,  educere ,  struere , 
vel  ,  quod  malim ,  fossa  ducta  locum  exstruendo  muro  definire  , 
quod  ipsum  auspicato  fieb  it.  Ita  plane  respendet  gr.  eK*vveiv , 
veluti  Hom.  II.  IX.  349.  iKuvvtiv  r*q>f>ov.  Atque  hac  virtute  duce- 
re  muros  ac -ipere  praestat  propter  adj,  moliriaue  arcem  et  sqq 
in  designandis  rerum  fundamentis  occupata  apud  Virg.  Aen.  I. 
413.  De  auspiciis  in  condenda  nova  sede  captis  nota  res  vel  ex 
Callimacho  H.  Apoll.  55.  <J>o/'3a»  V  eano/xevoi  *oKi*s  S/s,ufrf^J*vre 
&v&»t**oi  ,  ubi  vides  ^i*jJi.eTo^a*aS«i  idem  esse  ,  quod  specialius 
Noster,  ducere  muros. 

v.  25.  Nova  Numinis  invocatione  fao.ta  ( qnod  et  ipsum  ad 
priscorum  hymnoruin  formam  adcommodatu  f't)  poeta  ad  pre- 
<?es   transit.    Fidicen    Kv^otoyt    ( ut    Apollo    audit  in  Orphic.  Ar- 

A  a      * 


—      372       — 

j!un.  7.)  qui  lyram  pulsas,  evQop/Jiiyi  ,  Kv^xS  ,  doiSxav  y.e$si»vt 
Callim.  H.  Dfl.  5.  —  doctor  Thaliae  h.  1.  Musae  lyricae  ,  Ar- 
givae  ,  (ut  Grajae  Camenae  II.  16.38.)  <|ni  docuisti  Graecos 
lvrica  carmina  {hv^xs  w-xos  9s'a~tiv  cioiSxv  <t>oi'lbos,  iyifratf  ^.ehsar 
Eurip.  Med.  424.)  qni  lyricos  pnetas  Graecos  numine  tuo  adfla- 
sti.  Cum  delecfu  hoc  ;  nam  ad  istos  exprimendos  Horatium  sese 
composuisse  satis  constat ,  ct  ipse  passim  prae  se  fert.  —  26. 
qui  Xantho  lavis  amne  crines:  doctius  et  quaesitins  quam  , 
tuyaV*  ,  xxe(oey.oixu.  Supra  III.  4.  6j.  Qui  mre  puro  Castaliae 
lavit  crines  solutos .  —  27.  Defende  ,  tuere ,  sustenta  decus  Ca- 
menae ,  Camenam  ;  sed  alterum  ivxpyZs ,  quatenus  Horatiu»  mag- 
num  carminihus  lyricis  nomen  inter  Romanos  (cf.  III.  3.  extr.) 
adeptus  esset.  Illud  auteto  splendide  pro  vulgari,  adsis,  praesto 
sis  mihi  canenti.  —  Daunia  opponitur  Argivae  Thaliae ,  Appula, 
mea  ;  nihil  amplius.  Ita  Romanae  «ese  fidicinem  lyrae  Noster 
feTt  III.  3-  23-  —  28«  Agyiei  cognomento  Apollinis  Athenis  per 
vias  ( dyvixs )  religio  erat ,  in  quibus  arae  ipsi  erectae  erant. 
Aristoph.  Sfvjx.  870.  Solennis  inde  haecce  in  Graecorum  hymnis 
compellatio.  Acli,  cjnos  hene  multos  laudat  Valken.  ad  Eurip. 
Phoen.  634,—-  levis  ,  heios  v*uv»v ;  vide  ,  si  tanti  putes  ,  Ruhnk. 
ep.  crit.  I.  p.  66.  Spectat  autem  ad  aeternam  Phoebi  juventam 
(Tibull.  I.  4«  37)  epitheton.  Certatim  laudant  Callim.  H.  Apoll. 
36«  9t\helxis  ov$'  oaaov  in)  xVOl,s  /jASj  •Kxptieifs. 

v.  29.  30.  Sensus,  quos  his  vv.  explicuit  poeta ,  unice  pro- 
fectos  puta  a  verbis,  def.  decus  Camenae,  Nam  illud  decus  se 
Apollini  acceptum  ferre ,  nunc  jactanter  subjicit.  Atque  haec 
arrogantia  multum  gravitatis  habet  in  poeta,  qui  augusta  xo?0$'~ 
Sxoy.xhov  persona  sumta  chorum  carminis  saecularis  modos  edo- 
cturus  est.  Ita  enim  demum  muneri  poetae  ,  ut  ita  dicam  ,  saecu. 
laris  se  parem  ostentare  poterat.  Enthusiasmum  poetae  plerique 
h.  1,  agnoseunt ,  quo  se  ab  Apolline  exauditnrn,  canendoque  car- 
mini  saeculari  jam  idoneum  profitentur  ;  quod  quem  alienum  ab 
h.  1.  sit ,  cum  moderatior  atque  aequabiliter  per  totum  carmen 
procedens  spiritus,  tum  ipsa  enuntiandi  ratio  (artem  carminis ; 
nomen  poetae)  satis  manifestat.  —  Spiritum ,  excelsiorem  in- 
genii  nisum  ,  vim  lyricam  ,  to  e'v&ovon*i$es  ,  evtpxvTxoi»Tov  ,  ut  II. 
16.  z^.mihi  —  spiritum  Grajae  tenuem  Camenae  Parca  nonmen. 
da.t  dedit.  —  artem  carminis ,  t*'^i>v)v  fxovoi/.fjv  ,  lyram  scite 
pulsandi;    modos,   numeros   carminis  intellige.    Utroque  designat 


-      373      - 

iacultatem  suam  poeticam  Horatiu3.  —  nomen  poetae  t  quod  ponar 
inter  vatum  choros  IV.  3.  15. 

v.  31.  Asserta  carminum  suorum  divinitate  poeta  ad  chorum 
conyertitur  ,  ipsa  ejus  splendida  professione  ad  condiscendos  mo- 
dos  jam  excitatum  atcpe  praeparatum.  —  Virginum  primae ; 
natalium  splendorc  ,  e  clarissimis  gentibus  ortae ,  puerique , 
juvenes  ejusdem  prosapiae.  Ad  rem  vid.  Argum.  carm,  Saec 
—  33.  tutela ,  qui  in  tutela  estis  Deliae  deae ,  Dianae.  Hanc 
aolam  tutncem  chori  adpcllat  Horatius  ,  cjunm  et  Apollini  suae 
partes  essent ,  tancpiam  poeta.  Ad  rem  Catull.  XXXIV.  init, 
Dianae  sumus  in  Jide  ,  puellae  et  pueri  integri.  —  34.  cohiben- 
tis  arcu  ,  sistentis  fugam  ,  graphice  pro,  figentis  sagitta  ,  ferien- 
tis  lyncas  et  cervos ;  plane  ut  apud  Callim.  H.  D.ian.  16«  onnoTt 
/^iftfVi  htyxxs ,  f*/jV  sKci<pous  fixhhoifAt.  —  fugaces  praeclare  re- 
sponclet  T&cohibentis.  Ceterum  haec  Dianae  a  munerihus  ejus  de- 
signatio  et  ipsa  priscorum  hymnorum  naturam  redolet  —  35» 
Servate  ,  observate  ,  atlendite  ad  pedem  ,  mensuram  ,  numeros 
Lesbios ,  metri  Sapphici ,  quo  Carmen  Saeculare  expressum  est, 
cantum  et  incessum  adcommodate  ad  illud,  et  ad  ictum  pollicis, 
ad  modos  percussa  a  me  lyra  editos  ad  modorum  menauram 
(  Takt)  in  .carmine  saeculari  canendo  (arte  enini  jungendi  vv, 
37  —  40.  antecedentibus).  Pro  carmine  saeculari  docte  argumen- 
tum  ejus  tanquam  in  tabula  repraesentat  poeta.  Rite,  ex  anttqua 
religione  ,  seu  ut  Tibullus  ait ,  ritus  ut  a  prisco  traditus  exstat 
avo ,  II.  1.  2.  Male  ad  carminis  leges  referunt.  —  Latonae  pu- 
erum ,  \t\ro\Js  "BxiS* ,  augustiore  adpellatione  ,  itidem  hymnis  fre- 
qaentata.  —  38-  Dianam  sohvivvfji.ov  primo  Noctilucam  adpellat 
Romana  religione  ;  eo  enim  cognomine  in  Palatio  cultam  fuisse 
constat  de  Varr.  e  L.  L.  IV.  10.  Luna  dicta  Noctiluca  in  Pala- 
tio  ;  nam  illi  noctu  lucet  templum.  Eadem  ratione  Graecis  di- 
cta  vvy.Tipxty  ,  vvKTihafAfqs.  Cf.  Verheyfc  ad  Anton.  Lib.c.  XXIX. 
— -  crescens  face ,  lumine  ,  M$np.tvi\  (Orphic.  H.  8.  4.)  ad  lunae 
suctus  refer.  —  39.  prosperam  frugum^  cruae  fruges  prosperas 
reddit  ,  rore  noctumo.  Quo  eodem  nomine  Huus  v>i*\p\iTos  audit 
Meleag.  CX.  5.  0?  £'  &*cth$v  zffrovrts  it\ipvT*v  S*  '.eov  'HoZs.  Di- 
ota  inde  peptKxpwac ,  Orph.  H.  8.  5.  CatuII.  c.  I.  19.  Rustica 
agricolae  bonis  tecta  frugibus  exples.  —  celerem  volvere ,  noto 
•^raeciamo  ( ut  I.  15.  1&. )    auae  celerit«r  volvit,  cursu  euo  celeri 


~       .374       — 

ffficit,  ut  mentes  proni ,  pronocurtu  decurrant;  eursu  menstrun 
metiens  iter  annuum  Catull.  1.  1. 

v.  ^i  sqq.  Novum  incitamentum  ,  quo  studia  puerorum  ac 
virginum  actiat  ,  poeta  a  rei  praeclare  gestae  jucundisMma  ali- 
quando  recordatione  ductum  subjungit.  Quo  quidem  ii  sese  eri- 
gant,  quibus  recte  actorum  laborum  fructus  aut  plane  mlercipi- 
tur,  aut  longissime  ostenditur.  Trivialem  cannam  poeta  prodidis» 
set  ,  si  ,  cjuod  infpp.  volunt ,  simpliciter  pueris  puellisque  praedi- 
ceret ,  fore,  ut  magna  cum  voluptate  aliqaando  recordentur  ,  se 
earmen  saeculare  cecinisse,  ciui  admodum  jejunus  foret  exitm. 
Vim  igitur  quantamvis  babent  illa  reddidi  carmen,  et  dntilis  mo- 
dorum ,  de  quibus  statim.  Puellas  solas  allocjuitur  poeta ;  tan- 
quam  poeta;  in  quo adeo  non  argutandum  ,  uti  nec  \n  nupta  jam, 
quo  suaviter  futurum  tempus  declaratur.  Carmen  Diis,  Apollini 
et  Dianae  amicum  ,  gratum  ,  in  earum  honorem  compositum  at- 
que  rilu  religioso  decantandum.  —  C,1.  Quando  saeculum  ex^ctum 
referret,  eo  finito  redirent  festae  luces t  <pxix  ,  festi  ludorum  sae- 
cularinm  dies.  —  43.  reddidi,  cantu  gestuque  plane  expressi,  docilis 
modorum ,  docilem  me  praebendo  ediscendis  reddendisqite  rtio- 
dis  Horatii,  illud  voce  ,  mann,  gestu  ,  incessu  plane  repniesenta- 
vi,  uti  dignum  erat  tanta  solennitate- — vafii  ,  auctoris  tJarminis, 
std  illud  multo  augustius.  ■'- 


ARGUMENTUM  VII. 


i^fui  diligentem  hujus,  carminis  cum  JVostri 
I.  4«  comparationem  instituere  volet ,  Jacilli- 
mo  ipsi  constabit  negolio  ,  proprias  utriqiie, 
quamquam  in  eodem  argumento  occupato >,  in- 
esse  dotes  lyricas,  fecundumque  atque  a  sen- 
ientiarum  variatarum  exornatarumque  copia 
x ns l ructiss imum  jure  habebit ,  quod  in  poela 
snspiciat  ingenium.  Alterius  enim  quum  inces- 
sus  paullo  lattior  sit  atque  hilarior,  a  phan- 


-       375      — 

tasmatam  vigore  mire  adjutus  ;  huic  quidem 
poeta  gravitatem  quamdum  admiscuit ,  quo 
penitius  sensuum  ,  quos  illud  explicat ,  vis  ac 
veritas  in  legentiumanimos  descenderet.  Jam 
ad  fruendas  vilae  voluptates  cokorlaturus  po- 
eta  ,  quamquam  iisdem  fere  argnmentis  ,  a 
vitae  brevitate ,  communique  moriendi  neces- 
sitate  ductis  ,  defungatur  ;  eadem  tamen  no- 
va  plane  ratione  in  nostro  adornata  tracta^ 
taque  videas.  (Juumque  alterum  ipsam  veris 
amoenissimam  tempestatem  vitae  hilariter 
mgendae  momentum  faciat ;  ab  ejusdem  de- 
scripiiojie  nostrum  diverso  plane  consilio  ex- 
ordiri  poeta  putandus  est.  Scilicet  a  vere , 
quo  quidem  scriberet  hoc  carmen  Horatius  , 
ad  reliquas  anni  parles  progressus  e  conti- 
nuis  ipsarum  vicibus  velocitatem  temporis  ita 
colligit  ,  ut  deducta  inde  vitae  humanae  bre- 
vitate  ad  praesentis  horae  fructum  capiendum 
tanto  acrius  exhortetur ,  quo  in  certa  hac 
vitae  brevitate  irtcertior  dierum  summa  sit , 
quam  nobis  dii  admensi  sint  t  ut  quibus  ne 
crastino  quidem  fidere  liceat.  Tum  moriendi 
conditionem  ita  mortalibus  propositam  subji- 
cit  poeta  ,  ut  ea  ipsa ,  quum  omnem  spem  re- 
ditus  in  vitam  plane  abscindat ,  de  fruendis 
vitae  voluptatibus  graviter  admoneamur .  Ce- 
terum  L..  hlanlium  Torqualum  nepotem  ejus , 
quo  Cos.  Horatius  itulus  fuerit ,  ad  quem  eti- 
itm  est  Epp.  I.  o.  cum  Sanadono  optime  ac- 
cipias. 

Adnotationes. 

v.  j.    Cum  initio    conf.    1-  4-    ">"•*•  ~~    diffugcre ,    licjuefacta, 
soluta  est  ,    contabuit  ni^c.   i  orte  de  coelo  nivali  (  ut  CoIuhi.  Jll. 


-*r        376      — 

1.  vocat ;  cogitavit  poeta  ,  quod  veris  initio,  pulsis  nuhibus  ni« 
vem  dcfundentibns  ;  pnrum  resplendut.  Anacreon  XXXVII.  7. 
dipshws  y  ehct^t  Tituv  ,  vepthSiv  o</«/  Sovovvtoci.  —  gramina  re» 
dcunt ,  iterum  proveniunt  in  campis  ,  pratis  ;  praeclare  verb-im 
respondet  tj>  diffugiunt.  Comae  ,  crines  de  foliis  ac  frondihus , 
vulgari  poetirum  usu.  Ceterum  Baxterum  in  redeunt  mire  argu- 
tum  deprehendas,  qni  scite  illud  a  poeta  adhibitum  contendit , 
quocl  et  barba  et  crinifs  redire  dicatur ;  hocque  in  animo  illi 
fuisse  oster.clere  subjectum  voc.  comae,  Sed  amat  Noster  annuas 
vices,  et  quae  per  easfiunt,  verbis  cum  re  compositis  declarare, 
quod  passim  fraudl  fuit  intpp.  Vide  v.  c.  II.  10.  i5-  III»  8»  9» 
III.  18.  10.  III.  29.  20.  C.  Saec.  22. 

v.  3.  Mutat  terra  vices ,  variat  faciem,  colorem ,  novnm 
ex  nova  anni  s.  veris  vicitsitudine  (  I,  4.  J.)  vultum  induit , 
mutatur  per  novas  anni  vices;  docte.  Nam  vices  terrae  de  co- 
lore  ejus,  per  annuas  vices  adparente,  ac  pro  diversa  anni  tem- 
pestate  variante  ,  dictae.  Igitur  terrae  jam  facies  laeta ,  hilaris; 
campis  ,  in  quibus  nnda  per  hiemem  stagnaverat,  exsertis  ac  vi- 
ridantibus;  quod  statim  subjicit  poeta.  E  Nostro  colorem  mutua. 
tus  est  Salei.  Bassus  ad  Pis.  (  Wernsd.  Poet.  min.  IV.  261.,) 
133.  Ipsa  vices  natura  subit ,  variataque  cursus  ordinat ,  inver. 
sis  et  frondibus  explicat  annum.  —  Jlumina  ,  quae  per  hiemem 
in  campos  exundassent ,  jam  decrescunt ,  detumuere,  ac  ripas 
suas  praetereunt ,  intra  eas  ,  ^ain  altiores  factas  ,  sese  continent. 
De  adultiore  vere  intelligi  oportere ,  res  ipsa  clamat.  Senec. 
Herc.  Oet.  588-  de  Acheloo  :  quum  jam  tumidas  vere  peracto 
foneret  undas ,  gracilisque  gradu  serperet  aequo.  Alii  de  veris 
ingressu  cogitantes ,  totiui  loci  faoiem  pervertunt,  dum  exponunt 
flumina ,  exigua  antea ,  nunc  nivibus  aucta  ripas  praetereant , 
evagantur;  quo  sensu  praeterire  vix  bene  latinum  videtur.  Simi- 
liter  Claudian.  XVII.  234.  Acrior  ac  rapidus  tacitas  praetermeat 
ingcns  Danubius  ripas.  Ad  rem  Noster  IV,  tz,  3.  ne.c  Jluviistre» 
punt   hiberna  nive   turgidi. 

v.  5.  f>.  Verni  temporis  amoenitatem  suavissimo  Gratiarum 
c<m  Nvmphis  saltantium  phantasmate  explicat  poeta ,  quo  miri- 
Fice  veris  descriptio  animatur.  Conf.  I.  l\-  5-  8qq»  Gratia  cum  ge- 
mmis  Sororibus ,  Gratiae,  nudae ,  recinctae,  solutis  zonis  ; 
vid.    acl  I.  30.  5»  et  III.  19.  17.  H.  1.    docte  mitem  aeris  tempe- 


—       3?7       ~ 

irem   innuit.  Jungendum    autem ,    quo    rnajor    ei  vis  accedat,   t» 
audet.  —  ducere  chorosh.  J.  simpliciter  pro  ,    saltare. 

v.  fk  8«  Hae  ipsae  vices  annuae  tjuum  graviter  admoneant 
de  veloci  vitae  decursu  ,  age,  fruamur  praesenti ,  quod  .in  nostra 
potestateest ,  tempore ,  quum  ne  crastino  quidem  confidere  lice- 
at.  Prius  persequitur  late  poeta  in  seqq. ;  posterius  vero  ,  de  vi- 
ta  in  summa  ejus  brevitate  recte  fruenda  ,  leviter  tantum  attingit 
(  v.  19-  SO-  )  ,  et  Torquato  inde  colligendum  relinquit  ,  plane  ut 
II.  i4-  -—  Annus  praecipit  cursu  praeterlaJ>ens.,  celerrinia  fuga 
sese  proripiens  ,  et ,  in  quo  muito  magis  velocissimam  tempori» 
fugam  obaervare  licet.  Horat  dea  vicissitudinis  temporum,  quae 
rapit ,  aufert  ,  praecipitat  quemqae  dietn ,  quam  ornate  pro , 
diei  cujusque  aimi ,  cujus  fruendi  nobis  copia  data  est ,  fuga  per- 
nicissima  monet ,  ne  speres  immorialia,  satis  luculenter  osten- 
dit,  vitam  non  aeternum  duraturam  ,  vitam  citissime.  praeter- 
labi.  Sed  majorem  vim  babet  oratio  in  gnomes  formam  redacta. 
Pind.  Isthm.  V.  20.  3v«r«  Svarofoi  wjs-Rf/ :  et  VII.  60.  rx  fAtLxf* 
S'  ti  r/s  wstwraiVs/ ,  /Jja^vV  eZixsoSxi  jruhniiceStu  Stcbv  i$potv.  Grot. 
Excerpt-  Trag.  p.  923  SvqtoL  XC*  r^v  •SvrjroV,  e^«  «3«v«r« -tov  3vy,- 
Tov  <ppoveiv.  Magis  adposite  Incert.  ep.  DCLV.  (A.  Br.  III.  290.) 
/utJ   <sv   V' i    3i"oros   siv ,    <«    «3a'v«roJ    n   Xoyi^o»'   ouSsv  .y*f   fblo*. 

TOU   UltToV    t  <pi\fJ.t  f  10 IS , 

v.  9  —  12.  Quo  magis  praeceps  temporis  transitm  intelli- 
gatur,  quatuor  anni  tempestates  ,  ad  quas  facilfs  ab  Hora,  ista- 
rum  praeside ,  transitus  erat ,  poeta  percenset  ,  maxime  con- 
tinuae  ,  qua  sese  invicem  urgent  s.  excipiunt,  vicissitudinis  ha- 
bita  ratione.  Ornatissime  autem  singula  ,  et  in  succedendi  expri- 
menda  notione  delertissima  varietas.  Frigora ,  frigus  hiemale 
miteicit ,  solvitur  flatu  Zephyri  ,  hiemi  snccedit  ver,  fere  ut  I. 
4.  l.  Solvitur  acris  hiems  grata  vice  veris  et.  Favont.  Aestas 
contra  proterit ,  graviter  ,  et  quo  caloris  vehementia  egregie  ad- 
umbrafur,  pro ,  pellit,  excipit  Ver.  Nam  tampus ,  quod  prae- 
teriit  ,  cedit'  sequenti  ( praeclare  Sophocl.  Ai.  675.  vnpoaTi/iils 
Xtipwvts  t  «.%*.(  o.3'«r  iv  evxu.pT.cp  Qeptt.  Juvenal.  IV.  56,  jam  leti* 
fero  cedente  pruinis  Auctumno )  ;  hoc  adeo  instat ;  promovet  , 
pellit  proxime  praeterlapsum.  Salei.  Bass.  ad  Pis.  i38.  Ver  fugit 
Aestates  :  Aestatum  terga  lacessit  pomifer  Auctumus ,  nebulis 
ccssurus  et  undis.  Ovid.  Met.  X.  164.  repellit  per  Hiemem , 
Piscique  aries  succedit  aquaso,  —    jo.  Notelur  elegans  in,  brevi- 


—      378      — 

tate  concinnitos.  —  Ipsa  ctiam  Aestas  vicissim  interitura  est,  ad 
occasum  vergit ,  (p&ivsi^  nam  anni  tempora  certis  spatiis  atque 
intervallis  poetico  phantasmatepariter  percoelum  feruntu»,  atque 
annus  ,  menses  ( hinc  menses  coeli  Virg.  Ge.  I.  335- )  >  dies  , 
coelo  procedere  (  Idem  Ecl.  IVr.  12.)  volvi  ( Idem  Aen.  I.  269.) 
ac  deorsum  agi  dicuntur.  Coni.  Ovid.  Met.  II.  25.  —  30.  Unde 
«tiam  Vertumno  in  coelo  locum  adaignat  Tibull.  IV.  2.  13.  Talis 
in  aeterno  felix  Vertumnus  Olympo  mille  habet  ornatus.  Forte 
etiam  adlusit  poeta  ad  graecam  Auctumni  adpellationem ,  <pSivo- 
■rwpov.  —  11.  Simulac  /luctumnus  \n  conspectum  prodit.  Pro  hoc 
suaviter,  siuctumnus,  e  sinu  (ut  Pax  apud  Tib.  I.  10.  68.  prae- 
Jluat  et  pomis  candidus  ante  sinus  )  vel  ex  Amahheae  cornu  , 
quod  gestat  ,.fruges  effundit ,  larga  copia  omnium  generum  fru- 
ctus  delundit ,  praebet.  Pomifer ,  pomis  incinctus  caput ,  ut  Bac- 
chus  (  vid.  III.  23.  8.)  Noster  V.  2.  17.  Vel  cum  decorum  miti. 
bus  pomis  caput  Auctumnus  arvis  extulit.  —  12.  Bruma  iners , 
vel  perpetuo  frigorls  epitheto  ( v.  ad  1.22.  17.)  ciuatenus  per 
hemen  omnis  procreandi  vis  cessat ;  vel ,  quod  inertes  reddit, 
cessante  opere  rustico  ,  ^«fy^a  ^uo-epyov ,  Bion.  VI.  5.  hiems  igna- 
va  colono  Virg.  Ge.  I.  302.  Priore  significatu  posuisse  videtur 
Ovid.  ex  P.  I.  2.26.  — recurrit ,  redordiens  cursura  suum,  quem 
emensus  fuerat.    Vid.  ad  v.   1. 

v.  13.  Enimvero  anni  tempora ,  quae  obire  videmus,  an- 
nuis  vicibus  redeunt ;  nos  ,  semel  peractum  vitae  cursum  nou 
redintegramus.  Contrarinm,  scil.  morte  intermitti  vitam ,  non 
eripi,  Sencca  inde  cogit  ep.  36.  Observa  orbem  rerum  in  se  re- 
meantium :  videbis  in  hoc  mundo  nihil  exstingui ,  sed  vicibus 
descendere  ac  resurgere.  Aestas  abit ,  sed  alter  annus  illam  ad- 
ducit :  hiems  cecidit ,  referent  illam  sui  menses :  Solem  nox 
obruit ,  sed  ipsam  statim  dies  abigit  cet.  Jam  veris  j  aestatis  , 
auctumni,  hiemisque  tempora  vicissim  recursantia  luna  in  orbem 
suum  redeunte  docte  atque  apte  satis  (  maxime  si  annos  vett.  lu- 
nares  cogites  )  repraesentat  poeta.  Nani  Sol  et  luna  ducunt  coelo 
labenttm  annum ,  (Virg.  Ge.  I.  6.  quooum  compone  Aeschylea 
Agam.  5-  Ka/  tqus  pifovTus  ^ftyia  xal  Sijtos  /JporoT?  Xa,u7r^oi/s  Suya- 
oris ,  sfA.npinovTxs  a/3/fi  aVr/^as.  et  Theocr.  XVI.  71.  Ou*>m  ju  <j- 
v  xs  »y  u>v  sxufjL  0  J{  «  v  0  s ,  oi/S'  eviaorovs)  in  comitatu  adeo 
ipsorum  sunt  dies ,  menses ,  annus  (  vid.  ad  v.  10.).  In  luna  au. 
tem    manifestior  aunt   revertentis    observatio    estj    unde  eani  ad- 


—       379       — 

•umsit  poetn.  Lunae  igitur  ,  h.  menstruus  lunae  decarsus  ( nt 
IT.  18.  16.)  celer ,  celeriter  reparat ,  resarcit  ,  restituit  datnna 
jactiiram  ,  interitum  rfnni  partium  ,  refert  adeo ,  reducit  revoluta 
in  orbem  anni  tempora  ,  uune  perierant.  —  coelestia  ,  uuatenus 
ejus  interitus  coelo  s.  siderum  cursa  efficitur ;  ornat.  Minus  ad- 
posite  alii  damna  det  rescentis  lunae  quae  eadem  crescendo  repa- 
ret ,  intelii^iint ;  quamcjuarn  utrumcjue  vrbum  proprie  de  hac 
re  adhiberi  poetis  probe  sciam.  Ovid.  Met.  I.  11.  Nec  nova 
crescendo  rcparabat  cornua  Phoebe.  Manil.  Astron.  II'.  95.  Et 
cum  damna  tuas  imitantur  Delia  vires.  Petron.  c.  VI.  5.  apud 
Wernsd.  P.  M.  IV.  p.  306.  lunaeque  senettus  ,  et  reparatus  ho- 
nos.  Sidon.  XV.  ^l.  quid  menstrua  lunae  incrementa  parent , 
totidem  cur  damna  sequantur.  'Denitrue  in  Anthol.  Burm.  I» 
p.  137.  reparatum  Cynlhia  format  lucis   honore  jubar. 

v.  14.  Sententia  Catulliana:  Soles  oecidere  et  redire  possunt 
nobis ,  quum  semel  occidit  brevis  lux  ,  nox  est  perpetua  una 
dirmienda}  Nos  ubi  eo  decidimus ,  devenimus ,  descendimus, 
quo  Aeneas  cet.  suavissimo  e\iphemism6  pro  ,  ubi  semel  mor- 
tui  aumus,  adjecta  communis  cioriendi  neeessitatis  ,  quae  nec 
egregiis  hominibus  parcat  ,  notione.  E  gentis  suae  antiquitate 
poeta  memorat  sieneam  pium  (  uuod  nec  ipsi  adversus  mortem 
profuerit.  Nota  Ovidii  (  Amor.  III.  9.  37.)  Vive  pius ,  moriere 
pius )  Tullum  Hostilium  et  Ancum  Marcium ,  utrumque  (nam 
utrique  rtjiives  adcommodandum)  divitiis  ac  potentia  sua  a  mo- 
riendi  necessitate  haud  immunem.  Praeiverat  Lacret.  III.  1038. 
Lumina  sic  oculis  etiam  bonus  Anca'  reliquit  ,  qui  meliormul- 
tis  quam  tu  ,  fuit ,  improbe  ,  rebus  :  inde  alii  multi  reges ,  re- 
rumque  potentes  occiderunt ,  magnis  qui  gentibus  imperitarunt. 
Conf.  Epp.  I.  6.  27.  Divites  autem  dicti  ,  temporum  istorum  , 
truibus  viverent  ,  habita  ratione.  Nam  quod  Ancum  pauptrem 
adpellat  Claudian.  XV.  109.  faoithoc  Impp.  po«t  Caesarem  cuffl- 
paratione  ,  nt  bene  ibi  Gesn.  Tum  respicitur  ipsorum  ,•  qna  xe- 
gum  ,  potentia  ,  tum  temporis  satts  valida.  Etiam  Liv.  1.  31.  ait, 
in  magna  gloria  magnisque  opibus  regnum  Tulli  ac  totam  rern 
jRomanam  fuisse  et  c-  33.  non  urbem  tantum  hoc  rege  (  Anco  ) 
crevisse  ,  sed  etiam  agrum  finesque,  Ceterum  ad  totius  loci  sen- 
tentiam  ejusque  adornationem  plane  egregie   facit    fragm.  Sotioivt 

apud  Athen.  VIII.  3.  p.  336.  7nviafj.tv  ■ ^xipuf/.iv  ?«J  tvsnxi  rrlv 

$uX,f,v  rfspav  {quae  dederis  animo)  — e?ei$  o'  l<s   btf  f«- 


—       380      — 

ypf  rt  xxi  *ip  [aovcc  (  manus  avidat  fugient  heredit  )  a  *  o  >  o  J 
St  txKKcc  11  e  $  txK  s-/\s  ,  Ko  $poi,  KifAttv,  quae  posteriora 
plane  respondent  vv.  15.  16.  ▼■  l6-  Pulvis  et  umbra  sumus ,  fera 
proverbialiter,  in  nihilum  redacti  suinus,  unde  Orestem  adhuc 
viyum  Soph.  Electf.  11^5.  o-noSoV  rs  xxl  axtxv  xv»QsKi\  vocat» 
Anacr.  IV.  9,  o'Vvi  xovis  KtioifAtaSx.  Ad  sententiam  bimul  facit 
incertae  trag.  fragm.  apud.  Grot.  Exc.  trag.  p.  613,  U/ii.aiv  $t 
3v/\to?{  fiovKofAxt  hxbxivsoxi  Tov<prifA.sf>ov  fyv  /jS/uoj?  0  yxp .  Sxvmv  to 
fxi)^'sv  iori  xxi  oxix  xxtx  ^5ovo'f  •  fAixpov  $e  /3ro'roo  cfuJvr'  i*xtj>eo3xi 
Xfiav.  Siniiliter  epigr.tn  Muratorii  Inscv.  T.  I.  p.  i32l-  V*r£ 
Sj  tzxvtss  oj  hxj»  TeSvqxoTit  qotsx  Ttppx  Tt  yeya\vxfAtv  %  xKKx  S' 
ebSs    tv, 

V.  17.  Anacreontea  sententiarum  progressio  (  XV.  9.  eqq. ): 
70  arifAijiov  fAsKti  fj.01 ,  To  S'  xvfiov  rri  of^ev  ',  oW  ovv  it  «uST  tar! , 
xxi  %iv.i  xxi  xvfbtvs ,  xxi  oxsvSe  t»  A.vxi».  Palladas  XXIX.  l.  (  A. 
Br.  II.  4i3»)  **ai  Qxvetv  fAipoxsesiv  opeiKtrxi ,  ouSV  Tis  «cnV,  aiy/- 
«  v  ti  gi\aet  dvqro.  eniOT^fAevos.  ToiJro  oxpxi  ,  avSpuujcj  ,  fAx3iv  ,  .J. 
$£xivt  asx^rdv  cet.  Cf.  Theocr.  XVI.  «4.  Caliim.  ep.  XV.  1.  No- 
vuin  autem  hoc  ad  beate  vivendum  momentum,  ex  vitae  incer- 
titudinC  ductum.  — ■  an  Dii  adjiciant  t  adjecluri  sint  summae 
dierum  hodiernae ,  diebus,  quoi  exegimus  (  cf.  I.  4.  15.  )  ,  vel 
•crastina  tempora%  diem  crastinum.  E  Nostro  profecit  Seneca 
ep.  12.  Sic  ordinandus  cst  dies  omnis ,  tanquam  cogat  agmen 
et  cqnsummet  atque  expleat  vitam.  — r  Crastinum  si  adjecerit 
Deuj  ,  laeti  recipiamus. 

v.  19.  20.  Quocirca  fruere  vita,  dum  licet.  Sed  novum  huic 
frnendae  vitae  praecepto  ,  quo  altius  in  Torquati  animum  pene- 
traret,  momentum  implicuit,  nimirum  ,  omnia  ei  perire  ,  quibus 
Genium  suum  defraudaverit ,  et  pro  hoc  multo  efficacius ,  omnia 
heredi  avido  cedere,  quae  sibi  negaverit.  Conf.  II.  3.  20.  II. 
14.  35.  —  Cuncta  ea  heredis  manus  avidas  ,  avide  ad  ea  ,  te 
adhuc  vivo,  jam  exporrectas,  fugient ,  elabentur  iis ,  eripies 
iis;  suavi  phantasmate.  Id  igitur  tuum  scito,  quod  animo  dederis, 
cjvtod  tibj  impentleris.  Animo  dare  graece  elegantiae  est  ,  ^J-u^» 
Sowxi  ,  uti  jam  plenius  Aescliyl.  in  Pers.  8*3«  44-  A^^X-i  $i$°vTss 
■$ovi\v  xxr  i\fA,if>xv  &STots  Skvouoi  tsKovtos  ov^ev  ulpeKel.  Simonideg 
apud  Stob.  Grot.  p.  ^07.  txvtx  /u*3uuV  fitoTov  jrorl  regfAx  d-o^;o  tmv 
«■/xSmv  tK*i3.i  x,xpigo(4tvoi.  Adde  Theocr.  XVI.  24.  Sibi  et  tuo 
Gtnio  praettare  Senec.  ep.  65.   ubinotat,   ganeones  ita  loqui.— 


—      38i       — 

amico ,  quod  id  ipsum ,  quud  ei  obsequitur ,  abunde  declarat 
adposito  epiiheto. 

v.  21.  Ubi  setnel  vita  defanotus  fueris  ;  hoc  ulterius  exor. 
natur  a  poeta.  —  et  inferorum  jadicium  subieris,  pro  hoc  do- 
cte  atque  honorifica  ad  Torcjuatum  inflexione  ,  ubi  Minos  de 
1e  arbitria  splendida  fecerit  ,  honorificentissimam  vitae  laudabi- 
liter  aotae  a  te  sententiam  tulerit,  praeclare  de  te  statuerit. 
Ita  arb.  splendida  praestat  h.  1.  accipere;  de  augusta,  quam  ju- 
dicia  ,  maxime  infera,  habeant,  specie  cogitant  nonnulli  ;  nescio 
quam  bene-  Pervulgatum  autem  ,  arbitria  pro  judiciis  universis 
poni.  De  inferis  pariter  habet  Senec.  Thyest.  \(\  Hetc.  Oef. 
1007.  etalii.— 23.  Nihil  te  in  vitam  restituet ,  reditum  in  vitam 
hauclquaquam  impetrabi».  Adornatum  sic  a  poefa,  quasi  Torqua- 
tus  causam  snam  apud  Minoem  «gat,  linguaeque  suae  facundia  « 
qua  exceUeret ,  reditum  ex  inferis  sibi  parare  conetur,  praetento 
summo  generis  splendore,  ac  pietate,  vitaprobe  transacta.  Eaderu 
haec  alias  tanquam  avertendae  mortis  momenta  adferfJntur  a  poe* 
tis ,  veluti  Prop.  III.  16.  11.  Quid  genus  aut  virtus ,  aut  optima 
profuit  illi  mater. 

v.  25.  Quandoquidem  ne  ipsi  Dii  quidem  fatorum  Icges  irt- 
fringere  ac  resolvere  valent.  Hoc  statim  exemplis  illustratum 
attexitur.  De  Hippolyti  fabula  adeant ,  quibus  opus  est ,  Euri- 
pid.  et  Senec.  ejusdem  nominis  tragoedias  ,  et  Hygin.  f.  47. 
ibique  intpp.  Noster  h.  1.  antiquiorem  fabulae  repraesentat  faciem, 
qaa  frustra  Hippolytus  a  Diana  ab  inferis  repetitus  sit.  Nam  re- 
fuscitatum  eum  ab  Aesculapio  ,  aut  a  Diana  ex  inferis  reductum, 
et  in  nemore  Aricino  absconditum  fuisse  J  haec  seriorum  ,  dtver- 
sis  modis  fabulam  tractanlium ,  commenta  sunt,  quorum  fidem 
ita  elevat  poeta.  —  Non  liberat ,  haud  exsimere  ,  eripere  valet 
Hippol.  pudicum  ,  meliori  «orte  dignum  infernis  tenebris ,  Ai^cu 
uxcra),  locis  inferis.  —  27-  28-  De  Pirithoo  v.  ad  III.  extr.  Etiam 
haec  fabula  diversis  modis  tractata  cst.  Apud  Homer.  Od.  A, 
C50.  Pir.  et  Theseus  apud  inferos  sunt ,  quem  sequitur  Virc;.  Avn, 
VI.  601  et  617.  H.  I.  ita  adornata  videtur  fabula ,  ut  Thesens 
tum  demum  vineujis  constriotus  fuerit ,  ciim  liberandi  Piritnoi 
consilium  cepisset.  —  vincula  abrumpere ,  demere,  solvere  vin~ 
eulii  J  omnino  pro  ,    in  vilam  reducere.  -—  Lethaea ,  ornat. 


—        282        — 

AP.GUMENTUM    VIII. 


Oi  Alcmanis  carmen,  cujus  fragmeninm  ser- 

vavit  Eustathius  (.vid.ad  v.  10.  )  ,  quodque No- 

stro   prima   adomandi  exordii  stamina  suppe- 

ditasse  videtur,    aetatem  tulisset ;  rectius  uti- 

que  de  pretio ,    hnic   carmini  ab  inventi  laude 

dicendo  ,    statuere  licerei.    Eienim  si  omnino 

argumenti   rationem  singularumque   partiu/u 

tractationem  atqae  exornationem  curatius  ex- 

pendas  ,  haud  vane  maximam  carmrnis  partem 

e  graecis  fonlibus  Jluxisse  augureris  ;  hocque 

adnotalione   nostra,  quo  ad  ejus  jieri  potuit, 

ostendere   conati  sumus.    In    quo   ipso    tamen 

ad/?iirari  licet  poetae  artem,  qna  colores  Grae- 

cos  cui/i  Romanis  iia  commiscuit,  ut  hosce  flo- 

res  plane  sub  Jlalo  coelo  natos ,  et  circa  ne- 

m  n  s    uvidiqite    Tiburis    ripas    a    poeta 

fuisse   lecios  facile  tibi  persuadeas.    Pertinet 

eo    pvaeier    exempla  ,     ex    historia    Ro/nana 

adlata  dvv.    i5  sqq.  et  22.)   statim   exordium , 

€t  /nore ,    qui  Romae   vigeret,    deductum.    Sci- 

licet ,  ut  tandem  ipsius  carminis  argnmentnm 

expediam  ,    quum  Satiirnalibus ,  aliisque  sta- 

tis  diebus  dona  sibi  invicem  Romani  missitare 

solereni ,  Horatins  C.  Marcio  Censorino.  quem 

carminibns  delectari  nosset ,  strenae  loco  hoc 

carmen  mittit ,    quo  ei  obstrictum  suum  osten- 

deret  animum,     illudque  munus   suum   verbis 

ita    exornat)     nt    pretiosissimo   cuique  facile 

praeferendumjudicet.  lta  adsplendidissimum 

de  poeseos  ejficacia  locum  deductus  poeta  pof- 

ias  solos  esse  adserit,  qui  rerum  gesiarnm  fa- 

mam   multo  ccrtius  qaam  monumenta  iis  ere- 


—       333       - 

cta  ad posieritatis mcmoriam  propagenf,  quid? 
qnod  viris  immortalibus  operibus  editis  immor- 
lalitate  dignis  coelo  adlegant ,  et  in  deorum 
numemm  referant ,  laudatis  in  Jianc  rem  /?o- 
mulo ,  u4eaco,  aliis.  Ceterum  quum  duo  Romae 
illustres  fuerint  Censorini ,  pater  et  ftlius  , 
probabilius  est ,  C.  Marcium  Censorinum  qtii 
a.  DCCXLVI.  cum  C.  Asinio  Gallo  Cos.fuit, 
quemque.  ,,demerendis  hominibus genitam"  ad- 
pellat  Vellei.  II.  102.  intelligere. 


A   d  n    o   t   h   t  i   o   n   e   s. 

v.  1.  Danorem  commodus ,  oommodum  ,  benignura,  lib°ra- 
lem  me  praeberem  in  eo  ,  quod  donarem  sodalhbus  meis  cet. 
Ita  satis  commode  expediunt  Lambinus  ,  alii.  Seil  quaesitior 
et  omatior  junctura  exsistit,  commodus  meis  sodalibus ,  afjusvoc 
rmi  IfJLcis  QiXoti  (fere  ut  Plato  de  Pindaro  XXVIII.  1.  (A.  Br- 
I.  174.  )  "A  p  fj.  s v  os  Y)\>  1 1  (voia,  v  ivif  e$f ,  xct!  QiXos  aVroTc 
(  in  animo  haud  dubie  habuit  Pind,  Nem.  VIII.  64.)  iltvSxpos  , 
h.  aptus  amicis ,  uf  Noster  II.  Serm.  3.  43»)  donarem ,  pro , 
commodus  ,  liberalis  forem  erga  sodales  ,  donando  cet.  ;  eodem 
quidem  sensu.  Ex  muneribus,  die  natali,  Satumalibus,  aliis- 
que  festis  diebus  a  beatioribus  mitti  solitis,  memorat  poeta  pa. 
teras  ,  aera  ,  tripodus.  Utrum  pateram  proprie  sumserit  poeta  , 
ut  sit ,  qua  libari  solenne ;  an  de  poculo  capaci  ampliqne  ori- 
ficii  (  ut  apud  Virg.  Aen.  I.  739.  )  cogitaverit  ,  vix  definias.  Si 
«eqq.  pxaemia  fortium  Grajurum,  etiam  to)'s  pateras  et  aera 
.adponi  dixeris  ,,  praeferendum  ulique  erit  posterius.  Nam  in 
Graecorum  certaminibus  pocula  quoque  victoribus  proposita  fu. 
isse  satis  e  Pindaro  constat  •,  y.  c.  01.  IX.  137.  Nem.  X.  gi.  fsthm. 
I.  28. — 1.  Jungere  quiclem  licet  paleras  et  aera,  noto  loquencfi 
nsu,  pro,  pateras  aereas  ;  sed  praestat.  h.  I.  copiosa  mnnerum 
enunieratio  ,  ut  aera  docte  vasa  aerea  dicta  ,  quibus  maxima  ub 
arte  accedebat  commendatio.  Cf.  v.  5-  —  grata  ,  gratum  animum 
testantia  ,  quibus  amicos  renmnerarer.  Ita  fere  jam  Schol.  Cruq. 
multoque    «xquisitius    est,     quam    intelligere    jucunda.    expetita.. 


-      384      — 

•*••  5-  tripodes  cruaevis  supellcx  <licta,  tribus  pedibus  fulta  ,  ut 
mensae.  vasaque  ampliora  ,  tam  x*v?x  ,  iit  crateres  ,  quam  quae 
igni  admovebantur ;  vid.  Torrent.  ad  h.  1.  Eos  praemia  fortium 
Grajorum  ,  h.  praemia  fortitudinis  in  ludis  gymnicis  apud 
Graecos  fuissie  ,  satis  liquet  ex  Homero  (  II.  XIX.  264.  et  tnde 
Virg.  Aen.  V .  HO.  )  Hesiodo  (  Scut.  312.)  Pindaro  (  Isthm. 
I.  27.  TpmoSeooiv  cxdajUYjcrgv  So/xov  Kct)  Xsfi^Tiooiv  (pixhxioi  rs 
yfvoou  yev'fxivoi  OTStyxiuov  vizxtpofm'  ).  et  aliis.  Hoc  loco  vel  ex- 
omationi  simpliciter  inservit  docte  hujus  rei  injecta  mentio  ,  vel, 
quod  satis  probabile  videtur  Romae  «ua  tempestate  talia  subinde 
pro  ipsia  antiquis  victorum  pvaemiis  habita  ac  vennitata  fuisse  ita 
indigitat  poeta.  Nam  antiqrja  omnirro  declarari  nrti»  opera  ,  aper- 
te  docent  seqq.  Ac  certamina  autem  funebria  aetatis  heroicae 
quidam  ista  referre  malunt,  epitli,  fortium  illecti ,  et  mnjoris 
dignitatis  causa  ;  sed  illustriora  utique  Hieronicarum  praemia  , 
et  ipsa  nonniii  fortitudine  ipiry  (  Pindarico  usu  )  adquisita.  — 
4.  non  pessima  munerum ,  exquisitum,  egregium  munus  aliquod 
tu  ferres  ,  a>iferre9,  acciperes;  ut  praemia  ferre  et  sinii  •—  5. 
Scilicet  si  dives  essem  artium  ,  po«siderem,  domi  meae  haberem 
talia  antiqna  artis  opera.  Artes  de  opere  affabre  facto  passim. 
poetae.  Vid.  Broukh.  ad  Prop.  III.  7.  39.  Noster  Epp.  t.  6.  17. 
marmor  vetus ,  aeraque  et  artes  suspice-  —  6-  Pro  ,  artiutn  anti- 
quarum ,  exquisito  cum  delectu  Parrhasii  et  Scopav ,  maximo- 
rum  artificum,  opera  ponit.  Parrhasius ,  Ephesius ,  maximum 
arfe  pictoria  nomen  adeptus,  ac  propter  cerfamen  crm  Zeuxi 
initum  famigeratissimus  ,  floruit  eirca  01.  XCV.  De  eo  adi  Jun. 
Catah  p.  141.  eundumque  de  Scopa,  nobili  statuario,  p.  195« 
et  "Winfcelm.  Monum.  ined.  praef.  p.  70.  —  protulit ,  ejus  in- 
genium  extudit  ;  exquisitum  verbum  ,  tanquam  inventor  artis  fu- 
erit ,  quam  perfecisset.  Eodem  sensu  apud  Tib,  I.  10.  ».  Quis 
fuit  horrendos  primus  qui  protulit  enses  ubi  vid.  intpp.  —  7.  8, 
quam  omate  pro ,  hic,  Scopas,  arte  statuaria  ille ,  Parrhasius  , 
pictoria  excellens.  —  Sollers  ponere ,  graece  ,  pro,  ingeniosns \ 
intelligens  ,  mirus  artifex  in  ponenda ,  efformanda  e  saxo  nuno 
Dei  nune  hominis  (auget  artificis  peritiam)  statua.  Ponere,  f<rr«- 
vaf,  solenne  hac  de  re  vocabulum.  Cf.  Toup.  Em.  ad  Suid.  T. 
III.  p.  92.  ed.  II,  Ad  alterum  generalius  nota  zeugmatis  figura 
adsumendum  ,  sollcrs  referre  liquidis  coloribus  ,  ad  vivum  deli- 
neandi    in    tabula    Deos    hominesquc.    Liquidi  referunt  miranda 


—      385       ~ 

colores   Nostrum  juxta  dixit  Valer.     FJ.  II.  ^67.  Adde  Sidon.  c 
XXIII.  503. 

v.  9.  Sed  haec  istarum  rerurri  vis  ,    copia  ,  mihi  haud  juppe- 
tit.    —  nec  res  tibi ,  res    tua   familiaris    talium  operum  eget ,   do- 
muin  satis  instructam  habes   istis  artis  operibus.   Ilaec  docte  de~ 
licias  adpellat,  qnia  ab  elegantiae  ac  magniiicentiae  studiosis  cu- 
pide    expetuntur;    quo    sensu    etiam  Ciceroni    adhibitum    videas 
Verr.  IV.  23«   Vide    Krnesti  in  Cic.  Clave  h.  v.  Hine  Seneca  Hip. 
pol.  210.  domos  delicatas ,   tjlibus    refertas   vocat.  Sed  ipsum  lo- 
cum    adponere   juvat,    ut    turpem  ei   maculam    detergamus  ,    non 
placent  snetae  dapes  ,  non  tecta  sani  moris  ,  aut  vilis  cibus.    Cur 
in  penates  rarius   tenues  subit  haec   deiicatas  eligens  pestis  do- 
rnosl   De    menda  in    \v.  aut   vilis  cibus  latente    consentiunt  om- 
nes  ,    nemo    tamen    ulceri  manmn  admovet.    Tu  lege  quantocius  ^ 
aut  vilis  scyphus ,  v.  c-   fagineus,    qui    memoratur  Tib.  I.  le.  8. 
Faginus  adstabut  quum  scyphus  ahte  dapes  ,    in  simili  descripti- 
one.  —  10.  netfue   animus  tibi   egens ,  adpetens   est  talium,   qui 
in    summa  istaruni  rerum  abundantia  novis    ustjue  inhiet,    num« 
quam  satietur.    Nam  homo  cupidus   se  egere  protitetur.    Alcman. 
(  apud    Eustath.  II.  e.  p.  4*4*)    ou'  7*?    'oppopx;  toggoS  xopof,  w?t* 
djA.6va.aSxi.  Cf.  Valk.  ad  Eurip.  Phoen.  Schol.  p.  691. 

v.  II.  Praeclara  oppositio  :  Mtnus  te  capiunt  istae  deliciae  , 
qoam  carmina  ;  his  magis  guudes ,  deleotaris.  Snaviter  auterri 
excipiunt  sese  carminibus  ;  carmina ,  ut  mu.ieribut ',  munera  IHj 
l6-  15.  et  passim.  —  \'t.  pretium  dicere  muneri ,  de  hoc  mune- 
re  recte  statuere ,  quanti  aeslimandum  sit ,  pvonuntiare  ;  quuro 
res  cupiditatis,  quae  islae  sunt  deliciae ,  incertae  admodum  aesti* 
mationis  sint  >  libidine  semper  modum  excedente.  Frfcile  per- 
spicitur,  quantivis  pretii  illud  suum  munus  poetam  ita  designa- 
re ,  longeque  istis  anteferre  ;  id  quod  sequentia  sole  clarias 
ostendunt. 

v.  13.  suq.  Dcclarat  jam  poeta  ,  quanti  hoc  muneris  genus 
haberi  debeat  •.  scilicet  sola  carmina  immortalitatem  nominis 
praestare,  perenniora  ea  esse  rerum  gestarurh  monumenta,  cmam 
rclitjua,  quibus  virtutis  famam  hominea  ad  posteros  propagare 
adnitantur,  utpote  cjuae  temporis  injuriis  obnoxia  sint  et  angusta 
errarunr  parte  contineantur.  Sed  rem  statim  Scipionis  Africani 
majoris,  Knnii  carminibus  aeternum  nomen  adepti  ,  exemplo  il- 
lustratam    subjecit   poeta  ,     quo    magis   ejus    veritas    elucesceret. 

II.  %anb.  B  b 


-       3*6      - 

Omninu  locus  ,    qui   aequitur  ,  poetam   magnae  artis  atque  ductti- 
nae  tam  in  sententiarum  conversione  quam  in  singularum  partium 
exquisita  exomatione  ostensae  ,  prodit  ;  qua  ipsa  tractatione  eum 
haud  vulgare  pretium   huic  suo  dono,    Censorino  miltentlo  ,  adji- 
cere  voluisse  videri  debet.  Jara  vulgarem  rationem  :  Ennii  carmi- 
na  clarius  indicant  laades  Scipionis,    quam  monumenta  publica  , 
statuae  ,    inscriptiones  ,    in  ejus  honorcin   positae  ,  invertit ,  adpo- 
sitisque  Iaudum  ejus  argumentis  exornawt  HoratiuS.  — -  IfJarmor/c^ 
monumenta   marniorea  ,    incisa  notis ,    insignita  ,  con3ignala  liie* 
ris  ,  epigraphe  ,  titulo,    qui  honoris  habiti  causani  ,    adeoque  iei« 
egreqie    gestae   argumentum    ostentat  ,     in     ipsorum    basi    inciso. 
3iarmor  inciditur  notis,  quae  ei  insculpuntur ;  quae  minus  per» 
vulgata  loquendi  ratio  est,  quain,  notas  incidere  marmori.    Notae 
autem    complectuntur    omnia  ,    quibus    designatur   aliquid ,    h.    1. 
epigraphe    in    basi  subjecta.   Cf.  III.  24.  28.  — publicis ,     venuste 
notis  adjicitur :  nam  hoc  ipsum  ostcfndebat  nota  s.  ir.scriptio,  ve- 
luti  :    Scipionis   virtuti  posuit   S.  P.  Q.  R.  Neque  tamen    urgen- 
dum  h.  1»  epitheton  ,  sed  sententia  generaliter  (  quod  etiam  docet 
v.  seq. )  proponi  a  poeta  putanda  ,   quum  publice  Scipioni  posili 
monumenti  nulla  exstet  memoria.  Igitur  orationem  v.   15.  demum 
ad    Scipionem    inflecti  ,    sicque   specialius    cum  generali  a  poeta 
docte  contexi  ,    dicendum.  —  \C,.    quam   ornate  pro ,  quae  claro- 
rum  hominum  memoti.im  servant ,    continent.  Spiritus  et  vita  re- 
dit ,  reviviscunt   boni  duces  ay»Sol ,    qui  res  beilo  strenue  gesse- 
re  ,  in   ore  hominum  versantur    virtute  ipaprum  monumentis  pub- 
licis  conciecotata  ;  post  mortem ,  quamquam  ipsi  desiere  in  v  i\  is 
esse.    Ti>  dutibus  prona   via  ad  Scipionem  deterri   poetam  facile 
quisque  sentit. —  15.  Poetico  jam   ornatu  explicat  poeta  argumen- 
ta  notarum   s.    titulorum    monumentis   incisorum.     Vulgare  igilur 
eiat:    tituli    tpi  Scipionis    facta  recensent ,    non  clarius  cet.  Jam 
e   Scipionis    praeclaris    facinoribus  unum  tantum ,    sed  illnstrius, 
quod    quidem    maximum    componendo  bello  momentum     faceret 
pulsum    ab   eo    ex    Italia    Hannibalem,    adponit   poeta.   —  fugae 
Hannibalis  t  cpiod  trajecto  in   Africam  exercitu  Hannibalem  Italia 
submoverit   revertique   in  Africam    coiigerit.  —  celeres ,    propter 
subitum  ejus  ex  Italia  ,    quam   tot  annos  possedisset ,  excessum  , 
Ouwens    tamen  Noct.  Hag.  III.  1.  p.  3.53.   pugnam  ad  Zamam  fa- 
ctam  respici  existimat,  unde  Hannibal  biduo  et  duabus  noctibus 
Adi  umetum  t    auod  mbesf 'a  Zama  circiter  millia  passuum  tre. 


—       3*7       — 

centa  ,  peruenisset ;  juxta  Nep.  in.ejus  vita  e.  6.  parum  proba- 
biliter.  Poctam  enim  generatim  loqui,  ostcndit  vei  sequens  vtr- 
sus.  — i  16.  Rejectae  retrorsum  Hanhibalis  minae  duohus  modis" 
expedire  licef.  Potest  esse  ;  Hannibal  minax  retro  rejectus  ,  re- 
presstts  ,  Italia  ejectus  ;  ut  Cimbrornnt  minae  Propert.  II.  1.24. 
Vel,  quod  utique  praeferenduin  videtur  tanquam  significantius ; 
minae ,  exndinm  urbis  ,  eversidque  imperii  Romani  ,  (juam  Han- 
nibal  minatus  fuerat ,  (  ut  Epod.  IX.  9.  minatus  Urbi  vincla  , 
de  Sex.  Pompejo  )  aninio  conceperat ,  a  Scipione  reirorsum  re- 
jecta  ,  in  ipsum  rejecta  ,  ipsius  regno  vicissim  infentata,  Africani 
trajiciendo,  ibique  ferro  atque  igni  grassando.  Sohol.  Cruq.  ex- 
plicat  minas  rejectas  ,  pro  nihilo  ductas  ;  hand  indocte  quidem 
(  v»  ad  III.  9.20.)  sed  parum  commode  vel  propter  adi.  retror- 
sum.  —  17.  Si  hunc  versum  retinendnm  censeas,  incendia  Car-' 
thaginii  vel  generaliter  et  poetice  pro  ,  be!'i  incendia  (ut  Virg. 
I.  556.  Alia  exempla  pete  a  K!otz.  ad  Tyrt.  p.  90.  )  per  Cartha- 
ainem  ,  h.  Afrioam  sparsa  ac  didita  ,  accipienda;  pt  adeo  incen- 
dii  notione  bellum  latius  serpens  atque  Africam  adeo  involvens 
declaret ;  vel  bina  castra  Syphacis  et  Hasdrnbalia  ab  Scipione  iri- 
eensa  ,  (Liv.  XXX.  5.  6.)  cremataeque  Carthaginiensiu.n  D.  na- 
ves  (Liv.  XXX.  43«  )  a  poeta  innui  putandae  ;  quod  minus  j> r o - 
babile  videtur,  quamquam  hano  maxime  sententiam  intpp.  sutTul- 
ciant.  Utraque  tamcn  ratio  quam  dura  sit ,  in  promtu  est  videre. 
Vid.  Obss.  —  irnpiae ,  perfidae  ,  perpetuo  Poenorum  epitheto,  — 
18.  Istis  titulis  non  clarius  indicantur ,  non  rriagia  celehrantuv , 
minus  innolesount  Scipionis  Jaudes  nXsa  (  v.  c.  Theorr.  XVJ. 
2.)  res  ejus  gestae  (  ut  laudes  Caesaris  I.  6.  U.);  minus  adeo 
elficaces  sunt  inscri])tiones  ad  famam  Scipionis  ad  posteritatem 
propagandam,  quam  Calabrae  Pierides  ,  Musa,  carmina  Ennii 
Calabri  (  vid.  Gronov.  Ohss.  L.  IV.  p.  734.  Lips.  )  Annales.  Pro  ,- 
laudes  vScipionis,  summo  cum  delectu  est ,  ejus,  qui  ab  Africa 
a  se  domita ,  vectigalique  facta  nomen  lucratus  rediit ,  Afri- 
cani  cognomento  condecoratus  est.  cui  nomcn  Africano  obtigit. 
Nam  hanc  ipsam  adpellationem  virtute  sua  redemerat ;  hinc  lu- 
cratus,  tjuaesiie  ,  quia  j^raemii  instar  ipsi  ea  cesserat.  T.  Fabro 
Mftempeiias  suas  hic  egestas  nemo  facile  recti  judicii  homo  ei 
in\  idebit. 

21.  Connexuit   poeta ,    qnae    pedestris  ratio  ita  dispescuisset: 
quandaquidem    viruti    soli    cfcrminibus    honos    snus  aetetnumque 

B  h   2 


—       3&S       - 

decus  paratur,  constat ;  sola  haec  immortalit.item  praesta.it. 
Cqi  non  in  mentem  veniunt  illa  Luoani  IX,  98O.  0  saccr ,  et 
magnus  vatum  labor !  omnia  faio  cripis  et  populis  donas  mor~ 
talibus  aevum.  Sed  propius  huc  spc-ctant  Pindarica  (  fr.  Schneid. 
p.  5.  T.rinu  $  i«Xo7oiv  ''jp.vtlo&xi  xxXXioTxtt,  «0/5*7$-  rovTo  yxt* 
xSxVxToii  T/p.x7i  noTi^ixuii  fxovov  pn&tv  Svxoxt  S'  imiXxoSev  xxXov 
Jeyov.  Cf.  Ejusd.  Nem.  VII.  18  *qq-  et  vid.  ad  IV.  9.  25.  —  Si 
chartae  siCeant^,  nisi  literis  consignentur ,  h.  carminibus  cele« 
brentar.  Chartas  ,  carmina  sua  indigitat  etiam  IV.  9.  31.  ut  Mae* 
onias  chartas  Homeri  carmina  Ovid.  ex  P.  IV.  12.  27-  —  quodbe- 
ne  feceris ,  praeclarorum  facinorum  mercedern  tuleris ,  nullum 
fructum  capies  ,  frustra  Iaboraveris.  Manifcstc  Horatius  expres- 
ait  tam  verha  quam  sententiam  Pindar.  01.  X.  109.  Ka/  otxv  , 
xx  X»  t/Pxii  {quod  bene  feceris.  Idem  Nem.  IV.  135.  vocat 
xxXu  tpypLXTX  loco  simillimo ,  ad  v.  28.  ad  partes  vocando) 
otoiSxs  xrcg  ( si  chartae  sileant  )  tlt  'Aj'S«  orxSp.Cv  'K/\txi ,  ks  v  s  e? 
'Kvtvaxt  (neque  mercedem  tuleris)  i*r,\t  y,lxSa>  /Jpa^J  t/  Ttpn. 
Vov.  — —  i^ovTi  S*  tCpv  xXiot  Kofai  Tlitpiott  A/os.  Doctior  auteiu 
junctura  est  merces  illius  ,  quod  b.  f,  quam  ,  si  chartae  s.  id, 
quodb.f.  Merces,  fruetus  laboris ,  rei  bene  gestae,  gloria,  aeter- 
num  nominis  decus ,  carminibus  conciliatum  x*oiv*  p.o^Sav ,  ut 
Pind.  Nem.  VII.  23  et  Isthm.  IX.  1.  XvTfov  tlSotov  Kxp.xr»v ,  uti 
«uu/woi/  s.   hymnum  ibi  adpellat. 

v.  22.  sqa.  Sublecta  etiam  haec  e  Pindaro  Pyth.  IH.  198. 
YiioTopx  xxl  Avkiov  Sotfff*ji5ov*  xvSgumwv  QoItis  ,  i\  i-xiixv  KtXxSev- 
twv ,  TeKTovts  otx  ootyoi  xf/Aoaxv,  yivuoxop.tv.  Tnm  subjicitur  eadem 
generalis  sententia,  quam  similiter  Noster  v.  28.  inseruit :  «  $ 
xQtTti.  kXhvxVs  «o/S«7j  xfovi*  TtXiSti.  Sed  suum  plane  fecit  istum 
locum  Horatius ,  felix  imitandi  artifex  ,  et  exemplorum  delectu 
et  comtiore  orationis  cultu  ap  variatione.  Quid  foret  Romulus  , 
multo  ivx\ytoTi\M%  quam ,  tantum  abest ,  ut  Romulum  deum  habi- 
turi  f  uissemus ,  ut  ne  nossemus  quidem  eum ,  quamquam  Mar- 
te  atque  Hia  genitum.  Facile  ita  perspicitur,  qnanta  virtute 
a  poeta  Romulus  designetur  a  natalibus  ejus,  nihil  ipsi  ad  im- 
mortalitatem  profuturis  ,  nisi  vatum  accessisset  opera.  —  Si 
vatum  taciturnitas ,  silentium  ,  meritis  ejus  (pro  quo  cum  di- 
gnitate  est ;  Romuli*)  obstaret ,  obstitisset  ,  si  merita  ejns  silen- 
tio  obducta  fuissent ,  vate  destUuta.  —  invida  ,  injuria  ,  iniqua, 
quatenus  mentis   praemia  sua  denegat,    ea  obliterat;  ornate  ,  ut 


—      389      — 

lividao  Obhvior.es  IV.  9.  33.  Ceterum  Ennium  potijsimum  a  poe- 
ta  respici ,  Romuli  virtutis  praeconem,    neoao  ambiget. 

v.  25.  Aeacus  immortalis  factus ,  vatum  opera.  Magnificum 
prorsus  est  ,  cjuod  heroas  cfuinis  honoribus  Musarum  maxime  be- 
neficio  mactatos  pronuntiat ,  cjuos  nominis  tantum  immortalitate 
ab  iis  ornari  ostensurus  erat  poeta.  Eadem  excelsa  notionum  per- 
mutatio  est  III.  25.  5.6.  —  Virtus  ,  ingenii  praestantia  ,  «gs*^,  — 
favent ,  bpne  illi  cupiunt  poetae ,  cjuem  carminum  suorum  argu- 
mentum  faciunt,  proptor  immortalitatem  ei  tributam.  Hincfavor 
ut  Tiixrt  (veluti  Pind.  Nem.  VII.  46.  vid.  plura  arl  I.  26.  lO.  )  de 
poetae  studio  ,  in  laudando  alicjuo  occupato.  —  lingua  ;  ao/S/J  , 
carmina  vatum.  — ■  potehtium  ,  exquisite  ,  quum  de  immortalitate 
carminibus  concilianda  ag.itur.  Ista  igitur  vatum  opere  Aeacmn 
ereptum  Styg.Jluctibus  consecrat  div.  insulis ,  mori  non  passa 
est ,  sed  consecratum ,  «fivinis  honoribus  condecoratum  colloca- 
vit  in  beatis  insulis ,  Elysio.  Fluctus  Stygii  ,  de  locis  inferis  , 
8.  morte  ,  ut  *u/x'  'AtSst  ,  Vind.  Nem.  VII.  45-  loco  simili:  koi- 
vov  y«p  epyjTcti  teiyC  'A  1  $ oc  —  —  TiyLx  5*  yiveTxi  (  effugit  istos 
fluctus  )  ,  uiv  Seos  (  Musi )  x&a  ujifov  Koyov ,  quem  Musa  cortse- 
crat.  SimoninVs  XXXIII.  3.  (  A.  Br.  I.  132.)  OiSs  tcSvxoi  3x- 
lovrti'  eWtl  op  xpsTrjKatSbSsp&sv  «oja/vooo'  ivxyei  Si/uxrot  «f  'Atiem. 
Alia  vid.  ad  III.  3.  16.  —  toiisecrant  poetae,  cjuem  carmine  ce- 
lebraut;  ut  I.  26.  n.  fiunc  Lesbio  sacrare  plectro  cet.  Hoc  Io- 
co ;  uti  jam  dixi ,  augustiore  scnsu  accipiendum.  De  divitibus  <?. 
beatis  insulis  vid.  ad  V.  16.  4>-  Hoc  loco  tenere  sufficiat,  con» 
Elysio  campo  saepius  eas  p.umisceri,  atcjue  heroibus  fere  istam 
sedem  ab  antirjuilate  adsignari  ,  uti  Meneiao  apud  Eurip.  Hel. 
169.3.  (coll.  Hom*r.  Od.  IV.  563  sqxj  )  Achilli,  Eurip.  Andrpm. 
1262.  Diomcdi  in  Calltstrati  Scol.  6.  (  A.  Br.  I.   155.)  es  aliis. 

v.  i&.  Musa  vetat  mori ,  h  ud  interire  sinit ,  aeternum  parat 
nomen  viro  laude  digno  ,  cjui  carmine  celebrari  meruerit.  To;y«p 
K0/J//X05  epyois ,  e\3c/.v»r6v  ti  (jliv  xv^ovoi  WloZoxi ,  Mv*/uo«rJv«c 
SI/xt^ss  ,  Aristotel.  Scol.  »0  (  A.  B.  1.  177.) —  «9.  Et  vel  coelo 
munere  bcat  ,  divinos  honores  largitur  ,  deum  lacit.  Augu- 
Ktiol  haec  rei  species  est  ,  quam  sl  dixisset  Horatius,  a  poetis 
no9  edoceri ,  homines  inter  deos  fuisse  receptos.  In  heroum  , 
quos  Musarum  beneficio  coelum  escendisse  ait,  enumcratione  ex- 
•  'ende  divitias  poetae,  quihus  x~ko3suoohuc  notionem  variaverif.  Sic, 
poetarum  carmi::'H:<*  effectEin  ,  ut  Hercules  epulis  JqvLs  intersit. 


— .     39«       — 

cum  cliis  epuletur  ;  cjuem  quidem  solennem  designandae  di- 
vinitatis  moduin  de  Hercule  potissimum  a  poetis  aHhiberi  putem, 
ad  quietam  ejua  exantlatis  per  universum  orbem  terrarnm  innu- 
meris  laboribus ,  otiosamque  inter  deos  vitam  deelarandam.  Unde 
et  Hercules  axo&su»3-is  quiescentis  statum  habet  in  anaglypho  a 
Corsinio  (  Hercuiis  quies  et  expiatio,  s.  a.  et  1.)  illustrato;  ean- 
demque  ob  causam  ei  ne  Ti[x»i  quidem  s.  munera  quantum  sci- 
am,  decreta,  quae  ejus  qov%ioLv  turbatura  fnissent.  T\ohv<P'xyia.v 
ejusita  notari,  vix  equidem  existimem.  AdremLucian.  DD.XXIV. 
S.  c!  [A.iv  'AhK.fA.iv/ji  xou  2f//fAvjr  Viol  —  —  ini^iiii*i  o.<P?ovt1- 
dss.  Alia  vid.  ad  III.  g.  11.  —  optatis  ad  totani  ser.triui&m  spe- 
ctat ;  optaverat  Herculcs,  ut  sibi  aliquando  ab  istis  laboribus  , 
quos  impiger ,  impigre  ,  fortiter,  tolerasset ,  respirare  liceret ; 
adeoque,  jucundo  jam  otio  fruitur  in  coelo.  —  gi.  Tyndaridae 
Diosruri  ,  clarum  sidus  ,  (  v.  ad  I.  6.  2.)  hoc  divinum  munus  , 
TifAijV,  a  poeils  ronsecuti  sunt,  ut  rutes  quassas ,  tempestate  ja- 
ctatas,  in  infima  aequora ,  fundum  maris  detrusas  ,  inde  eripiant , 
extrahant ,  serventqtie  ;  quam  vt-miste;  dii  ccaryifsi  facti.  Ad  rem 
ac  verbaEurip.  Electr.  901.  oi  £s  (phoys^xv  otl^s^  sv  xvrpois  vctiovai, 
fiporiv  cv  a.hoS  Tip.xs  oteTqpots  t^ovris  ,  et  Theocr.  XXII.  (>  sqq. 
et  17.  vfAiis  ts  xou  sx  &v3ov  ehxsTe  v\a.s  cvto'ioi  volvtxioiv 
ciopsvois  Sxve'sr3xt  AddeLucian.  DD.  XXVI.  ?\  ibi  doctam  Hem- 
sterh.  nofam,  — -  33.  Nova  numinis  designandi  ratio  ,  a  Virgilio 
quoque  adhibita  Er  I.  V.  79.  Ut  Baccko  Cerericjue ,  tibi  sic  vota 
auotannis  agricolae  facient ;  damnabis  tu  quoque  votis.  Etiam 
IJomer.  \\.  \.  064.  de  Hectore:  «>  Tfwss  xurd  ciotv  3s*>  ws  sv- 
^srotfiVTo  ,  b.  deum  habuerunt  Hectorem.  Liber  vota  bonas  ducit 
ad  e.ritus ,  preces,  ad  se  iactas  ,  ratas  essejubet,  exaudit , 
adenque  divinos  honores  adeptus  est.  Iutelligenda  autem  maxime 
vota  agricolatum  ,  uberem  ruris  proventum  precantium.  Nam 
Bacchus  deus  agn-stis,  ut  in  vnlgus  notum  ;  vid.  ad  III.  8-  6. 
Etiam  verbis  :  orn,atus  viridi  tempora pampino  numinis  notionem 
poeta  subjecisse  videri  possit ,  ut  corona  ista  diadematis  loco  po- 
sita  si! ,  diis  proprii.  Eod-sm  Her^ulem  olxodsttSe' vtu  reclimitum 
repraesentat  laudatimi  anaglyphum. 


—       39i       — 
,      ARGUMENTUM  IX. 

w%w-vwwvww 

CJuod  in  praecedenti  carmine  tantum  colligen- 
dum  dedisset  poeta  ,  nimirum  ,  carminibus 
suis  immortalitatem  paratam  esse ,  generoso 
hoc  spiritu  initio  statim  hnjus  carminis  pro- 
Jitetur ,  certisque  ,  quae  ejus  rei\fidem  faci- 
ant,  argumentis  adserit.  Quae  quidem  splen- 
ciida  professio ,  facile  inlelligitur ,  qiiantum 
cd  encomii,  I.ollio  dicendi ,  amplitudinem  ac 
dignitatem  recte  aestimandam  momenii  habe- 
at.  Eocposito  igitur  suo  de  aeternitate  carmi- 
num  lyricorum  suorum  sensu  magnifice  sese 
poetis  graecis  lyricis  ingerit ,  atque  tacite 
comparat ,  quos  ,  etsi  ad  epicam  Homeri  gra- 
vitatem  non  adsurgant ,  Jiaud  minus  iamen 
operibus  suis  immortalitatem  esse  conseqnutos 
in  confesso  esse.  (  Deprimi  fere  ab  inipp. 
poetam  animadvcrtas ,  rem  suam  ita  agere 
opinantibus :  habere  qiiidem  Romam  poetas , 
quamquam  alio  in  gencre ,  se  mafores  :  ni/iil 
tamen  illud  impedire ,  quo  minus  carmina  sua 
lyrica  aciatem  laiura  sint :  uti  nec  poetarum 
graecorum  lyricorum  carmina  illustrius  Ho- 
meri  epos  obscuret.  Sed  aliera  ratio  pocta 
dignior,  ac  verior  ;  nam  et  alibi  sese  Ljrricis 
graccis  adjungere  amat ,  v.  c.  I.  1.  exir.  IV. 
5.  i5.).  Tum ,  qiio  illud  spectet,  quod  de  car- 
minibus  praedicasset ,  subjicitur  ,  nimirum  , 
aeiernam  nominis  gloriam  solis  carminibus 
provenire ,  soium  adeo  eum  post  mortem  vi- 
vere  ,  qni  talem  virtutum  suarum  praeconem 
nactus  fuerit,  quum  aliis ,  qui  isto  desiiiuli 
sirit,  quamvis  rerum  gesiarum  magniiu^ine 
haud  minns  conspicui  faerint ,  memoriaipso- 


—      392      — 

rtnn  penitus  abolita,  haee  benefactorum  suo- 
rum  merces  intercipiatur.  iCopiose  ac  splen- 
dide ,  quod  quidem  facile  exspectari  poterat, 
hic  locus  a  poeta  tractatus  est ;  quocum  con- 
tendere  juvabit  carm.  praeced.  inde  a  v.  20,). 
Puos  quidem,  si  posteritaiis  ratio  habeatur, 
ne  hilum  quidem  ab  iis ,  qui  inertiae  sese  per 
totam  vitam  dediderint  ,  (lifferre  quum  in 
aprico  sit ;  haud  ego  commitiam  (pergit  poe- 
ta^,  ut  virtus  tua,  immortaliiate  dignissima, 
oblivioni  iradatur ,  siqque  laborum  tibi  tuo- 
rumfructus  pereat.  Delatusita  ad  rem,  quam 
sibi  proposuerat,  poeta  in  laudes  Lollii  ef- 
fundiiur,  hasque  ita  tractat ,  ut  facile  adpa- 
reaty  Lollium  tum  iemporis ,  quo  haec  de  eo 
praedicaret  fforatius,  talem  virum  aut  vere 
fnisse ,  aut  certe  magna  cum  specie  prae  se 
tulisse^ 


Adnotatfones. 

v.  1.  Sententiam,  carmina  sua  aetatem  latura  esse,  immor- 
talia  fore  ,  oratione  ad  Lollium  ,  <juem  aetemitati  consecraturus 
esset,  conversa  poeta  explicat,  certisque  argumentis  communit, 
cjuo  justius  laudationi  snae  statui  ab  eo  posset  pretium.  Ne  fur~ 
te  credas ,  noli  in  animum  iiulucere,  ne  existimes ,  interitura 
tsse  lyrica  mea  carmina.  Postrema  haec  praeclare  exomavit  poe- 
ta ,  adsumta  prisca  xiSxfmStv  idea.  Verba ,  Pindarica  simplicita- 
te  de  carminibus,  ut  Koyoi  Pyth.  V.  63.  f>rif*uTx  Nem-  IV.  10.  — 
iocianda  chordis ,  aptanda  citharae  (  ut  II.  12.  4- )  ad  lyram  ca- 
«enda.  Ovid.  Met.  XI.  5.  cernunt  Orphea  percussis  sociantem 
carmina  nervis.  EJXovietv  Qopuiyyi  owuofov  eadem  plane  ratione 
lyricum  carmen  indigit&t  Pind.  Nem.  IV.  8. —  quae  ego,  ad  Au- 
fidum  natur ,  Appulus  (  cf.  IIJ.  30.  10.)  loquor ,  rano  (  ut  Xce. 
Kffv  Theocr.  XX.  29.  cf.  III.  25-  18.)  meditor,  — /o«g'<?  sonantem, 
*'*i  fxxtfov  dvrtovrx  (  ut  dc  Styge  Hermesian.  5.)  xsXuSovru ,  ra- 
pidum.  Cf.   III.  30.  10.  IV.  14.  25-  —  per   artcs ,    arte  non  antt 


—       393       — 

inter  Roinanos  vulgata  lyrica,  princeps  inter  Romanos  arte  lyri- 
ca.  Cf.  III.  3o.  13-  IV.  5   22. 

v.  S-  Etenim  ,    si  Homerua  principatum  inter  poetas  obtinet  , 

hoc  non  impedit ,  cjuo  minus  poetae  Graeci  lyrici  in  honore   siut, 

immortalitatemqne    consequantur.    Generoso    spiritu    poetam    sesc 

lyricae  Graccorum  cohorti  immiscere  atcjue  aequiparare  docta  hac» 

sententiae  conversione  .  facile  ejuisque  sentit.  In  adomando  autem 

toto    hoc  loco  magna  doctrina,    elocutionis    copia  ,  insignisque  in 

summa  brevitate,    cjua  ,  cjuid    cuicjue  lyricorum  poetarum  propri- 

um ,  designat ,  ars  poetae  adparet.    Ceterum  eadem  sententiarum 

progressiom*  Antip.  Thess.  XXIV.  6  sqq.  (  A.  Br.  II.   115-)   «'  S" 

vfj.vav    oxZnTfOV  "0(A.r,f«s   /fcf/ ,     *«i   ZsvS    Toi   zfeioeuv  'EvuOtxSovos' 

akk'  Evoe!%3<$v  tov    usv  ?<po  f**/»i'  ,    «3«V(xrwii  5'  v7r*rof.  K«ei  vcttTr,a 

Kokotphios    £*e'±evr.Tc<.i   p.tv    Our\p» ,    d.yttTUi  S*  cckkcev  nkxSeos  ri(*i- 

Sstuv.   Homerus  priores   scdes ,    *po?Jf  iav  ,    primum    locum  inter 

poetas  tenet,  unanimi  antiuuitatis  oalculo.     Tov  t:-2oxi    >Jiero'xie3tv 

ufiereCovaiv  <Zoi$ai ,    ut  emblema  Rhapsodi  habet  Hom.  H.    Apoll. 

173.    Leonid.    XLIX.   3.     (  A.    Br.    L  233.^   CiJivowokovs    clyektidov 

d3JtiiJ(.oik3ivvev  *Oy.wos  AaJu»{o'r«roi'  Movouiv  ^seyyjs  v.vae-^oiJ.evos.  A«» 

<jrov    cLoiSmv    Homeruni    refcrt    Theocrit.    XVL    21.    eundem    inter 

Heliconiadum  comites  unum  sceptra   potitum  Lucret.  III.  ic-55' 

Propert.  I.7.  3.  A-ude  Hermesian.  el.  27  sqcj. —  NoniAco  latent, 

obscuratae,  ingloriae  sunt ,  nimio  Homeri  fulgore  praegravantur  , 

alque  obruuntur  ( ita  Menander    omnibus  ejusa*em  operis  auctori- 

bus  fulgore  quodam    suae   claritatis   tenebras    obduxisse  dicitur 

Quinctil.  X.    1.)  Camenae  lyricae  ,    carmina  lyricorum  poetarnm. 

Ex   his  suo  judicio  potiores  percenset   poeta.    Agmen  ducit  Pind.t- 

ru9  ,    novem    Lyricorutn  longe  princeps    (  unde  regnator  lyrieae 

eohortis  audit  Stat.  Sylv,  IV.  7.  5.)   spiritus   rnagnificentia ,  sen- 

tentiis ,  figuris ,    beatissima    reriun   verborumque  copia  ,     et   ve- 

Jut  eloquentiae  quodam  JJumine ,  ut  vere  de  eo  Quinctil.  I.  O.X. 

p.  219.  Bip.  —  7.  Ceae ,    Simonidis   Cei.   Saepius  idein  simplioi- 

ter  Kjjioj  «01J01  audit;    veluti  Theocr.  XVI.  44-  Moscho  in  Bionis 

epith.    92.   quamcjuam    idem  natale    solum   haberet   Bacchylides. 

Siinonidis   praecipua    virtus    in  commovenda  miseratione    (hoc 

ad   Spr]vovs   ejus  spectat )  ut  quidam    in  hac  eum  parte  omnibus 

ejusdem   operis    auctoribus  praeferant ,    ut    idem   Quinctil.  1«  I. 

ejuod  idem  judiciam  habet   Dionys.  H  tlic.  in  cons.   SS.  —  mina* 

ecs   Alcaei,   quibus  tyran$tos  insectatur ,   ut  Quincti).  I.  I.  quap 


~      394      — 

ejus  carmina  in  praestantioribns  idem  habet.  Eadem  virtute  Ineert. 
ep.  DXIX.  7.  ( A.  Ur.  III.  260.)  in  rcccnsu  lyricae  enneadis: 
Koc/  ti'<pos  'AXxxioio  ,  to  jroAAa'*/?  «i/X«  tv^xvvcov  eosseiaev ,  sr*r$r]5 
Beff/xix  pvofx$vov.  —  8-  Stesichorus  ,  ingenio  validus ,  ep/ci  carmi- 
nis  onexa  lyra  sustinet.  Reddit  enim  personis  in  agendo  simul 
loquendoque  dignitatem  cet.  Qninctil.  1.  1.  Unde  graves  ejus 
Camenae  ,  ptopter  /AsyxXonpenei.  Stat.  Silv.  V.  3.  154.  Stesichorns 
ferox  au<lit ,  quatemis  ferocinm  personarum  oratione  repr  iesen- 
tat.  Eundem  £xT.\r\§et  d(jiiTf>i,rov  ohj/jix  MoJjyjf  vocat  \ntipat. 
Sid.  LXXVII.  l.  (  A.  Br.  II.  27.)  quod  plane  respondet  iis,  quae 
Quinctil.  1.  1.  subjioit:  si  tenuisset  modum ,  videtur  aemulari 
proximus  Homerum  potuisse;  sed  redundat ,  atque  effunditur, 
Nisi  tamen  ibi  poiius  in  laudem  Stesichori  est,  ut  IV.  2.  3.  ubi 
vide  notatr.    Nostrum   expressit    Sidon.    IX.  217.  Non  hic  spectes 

—  laesi  Archilochi  feros  Iambos  ,  vel  plus  Stesickori  gruves 
Camenas. 

v.  g.  Nec  delcvit ,  abolevit ,  aetas,  durat  adeo,  viget  adhur, 
si  quid ,  quidquid  h/sit  ,  lovioris,  amatorii  argumenti  composuit 
Anacreon.  Notu9  tov  ludere  de  levioris  argumenti  tractatione  usus. 
Similiter  -nxi^eiv ,  ztcti/vist  Gr.  eodem  significatu.  —  10.  Exstant 
adhuo  Sapphhs  carrnina  amatoria.  Mira  haeo  suavitate  extulit  poe- 
ta.  Exquisita  imagir.e  carmina  ,  quae  amores  continent  ,  eosdem 
spirare ,  iis  incnlescere  dicuntur.  Simonides  LV.  3«  ( A.  Br. 
I.  136.  >  de  Anacreonte:  ti  Xxfirav  wveiovrx  /■>e\/\t  zs  v  e  l ovt u 
5'  'E  foi>T  u>  v  tov  ykvxvv  e'(  xxiSoiv  "uefiov  ^p/j.ooxro.  Incert.  ep.  DXX. 
J.  (A.  B.  III.  260.)  enves  Tef*vx  »)£»jU*Ai^>3o'yyjU  Moy««  "Zi/J.ovi- 
Seca,  Carmina  adeo  adflnnt  amorem  ,  y-^focisveiovaiv  "Epoirx  ,  ut 
de  Berenicc  Theocr.  XVII.  50.)  amorem  excitant  legentibus. 
Jam  vulgarius  erat :  leguntur  adhuc  earmina,  amorem  Sapphus 
spirantia  ,  testificantia  ;  pro  quo  inversa  ratione  est  ,  spirut  ad- 
huc  S.ipphus  amor  ,  fere  ut  in  Critiae  fr.  apud  Athen.  XII.  p. 
fcoO.  de  Anacreonte:    Otl  zsots  aov  q,i\ori\<;  yr\px<serui  ,    ov$e  Sxvelrxi. 

—  11.  Vivere  ,  fbtoTsvsiv  ,  de  carminum  perennitate  passim  occur- 
rit ,  veluti  apud  Pind.  Nem.  IV.  11.  xetgwoi  XdptTH  de  carminibus. 
Argtite  S'don.  II.  3*3.  funera  servat  cantus ,  et  aeterno  vivunt 
in  carmine  mortes.  Hoc  tamen  loeo  multo  venustius  est ,  si  ad 
caloris  naturam  adcommodes:  calores  Aeoliae  puellae ,  Sapphus- 
amoris  ejus  flamma  adhac  ardet  (  ut  vivus  ignis ,  vivae  'lucernae 
cet. )  nova  usque  alimenta  capit,  — -  commissifidibus ,    Jyrae  corw 


—       395       — 

t 

crecliti ,  tanquam  arcanae  curae  pectoris  ,  quas  atiis  fateri  pudnr 
eam  prohiberet ;  pulcherrime  pro ,  ad  lyram  cantati.  E  grao- 
co  fonte  ductas  has  esse  Veneres,  colligas  ex  Porphyr.  ad  haec 
Nostri  Serm.  II.  1.  30.  Hle  velut Jidis  arcana  sodalibus  olim  crt- 
dcbat  libris ,  ubi  haec  notat:  Hoc  Lucilius  ex  Anacreonte  graeco 
traxit  et  Aloaeo  ,  quos  ait  Aristoxemis  libris  propriis  vice  amieo- 
rum  usos  fuisse.  lta  quoque  Pind.  P\  th.  VIII.  4°.  siui  £  oiayoKo; 
eivxStusv  T.xoxv  fxxxpxyouixv  Kxpu  ts  xxi  ipSeyuxTi  (jlxKSxx^,  ct 
Nem.  III.  19.  s'yu>  $'  sxshmv  ti  uiv  oxpois  Kvpcc  r$  xoivdaofjLOLt.  J  Ad 
senfentiam  Posidippus  apud  Athen.  XIII.  p.  fjfttil  2**f w ,  «!  os 
fjiivuvoi  <pi\y\s  iTt  xxi  fjLSveovatv  mSris  »)  Ksvxxi  ^>9syy6fJLSvui  asKiSst 
ovvo/jL»  odv   /uxxxpiorov. 

v.  1.3.  Asserra  earminibus  immortalitate  poeta  ad  propositum 
snum  ita  progreditur  ,  ut  ostendat,  solis  carminibus  effici ,  ut  re- 
rum  egregie  gestarum  fama  haud  in  obsruro  sit ,  et  ad  posteros 
pertingat  ;  hocque  sole  clarius  inde  perspici  ait  ,  quod  omnia, 
quantumvis  egregia  ,  iisquc,  quae  a  poetis  celebrata  aoternum 
nomen  adepta  sunt ,  haud  iiiferiora  facinora  obliterata,  oblivioni- 
que  tradita  sint,  cjuibus  lnudator  suns  defuerit.  Ab  hac  posleri- 
ori  sententia  ,  omissis  prioribus  ,  cjuibus  transitus  fieret ,  incipit 
poeta ,  eamque  speciatim  aetate,  ut  ita  dicam,  Antehomerioa 
S])lendide  ita  exornat  ,  ut  plane  similia  iis,  qune  divinae  lliados 
argumentum  consti*uint ,  pariacjue  fortitudinis  exempla  innnmera 
ante  Homerum  exstitisse  pronuntiet,  de  cjuibus  tamen  ,  quum 
praecone  suo  destituantur ,  vel  plane  rmlla  ,  vel  admodum  tenuis 
famae  aura  arl  nos  pprlapsa  sit.  Jam  ,.hcud  primum  ad  posteros 
memorabile  bellum  Trojanum  fuit"  t>ide  ,  quam  splendidia-rolo- 
ribus,  ex  Homero  ductis  ,  illustraverit  poeta  !  Sed  liic  ipse  riimi- 
us  colorum  fulgor,  quaesifiorque  ornatus ,  quem  Ilias  suppedit.i- 
ret,  praestnnxit  intpp.  oculos ,  ut  has  iigurtirum  oomplexiones 
non  unius  argumenti  tabulam  sed  plurium  sibi  a  poeta  objici  pi- 
cturas  existimarent.  Sic,  ut  in  uno  haeream,  plures  exstilisse a 
poeta  innui  volunt ,  quaeforma,  auaoribus  cet.  Helenae  fuermt 
similes;  quas  omnes  sane  nemo  facile  oblivioni  traditas  conquere- 
retur.  Sed  memoratur  Helena ,  tanquam  belli  Trojani  causa.  — 
i3.  Non  sola  Helena  illicitis  indulsit  amoribus.  Docte  haec  ex- 
pressa  a  poeta.  Ardere  aliquem,  nota  structura  poetiea.  Jam 
vulgarior  ratio  ferebat  :  Helcna  non  sola  arsit  adulterum  comtis 
crinibus ,    amore  accensa   eit  P«ridis  adulteri ,    amatoris.   ( nihil 


—      396      — 

amplius,  vid.  v.  c.  Senec.  Med.  456.)  erinibus  promissis  elegan- 
terque  eomtis  h-  pulchri,  laudata  pulchritudinis  parte  pro  uni- 
versa.  Qua  ipium  in  amorem  llelena  pellecta  esset  ,  hinc  multo 
exquisitius  eet ,  arsit  crhies  ad.  Similiter  AriMoph.  Eccles.950. 
zsdva  yxf  T/t  gputt  /us  hovet  rmvSe  tuuV  auv  p>oarpiyy>v.  Paul.  Silent. 
XXXIV.  3.  (  A.  Br.  III.  81)  «Y<*  PxvBiafxxai  yxirris  ityoTov  ix. 
arifvuv  ifsuif&n**  voov.  Hinc  ev*Koxxf*ov  T/^ious  p  tXi  f  uu  t  «  xixiv- 
vov  vocat   Meleag.  LXIV.   1.   (A.    Br.  I.  20.   )•  Ad  rem  cf.  I.   13. 

14.  —  14.  aurum  vestibus  illitum ,  vestes  operis  Phrygionii ,  au- 
ro  intextas  ,  picta»  ;  les  nota.  Phrygianas  auro  spissas  vocat  Se- 
neca  de  Benef.  I.  3-  Linere ,  illjnere  ,  ut  kxoosiv  gr.  de  intextis 
filis  aureis  ,  vel  auri  brat-teis  vesti  inductis,  solennia.  Xfvao-nx- 
otov  iaSrirx  vocat  Lucian.  Necyom.  16.  p.  479-  Xfoaafi<Hp*fs  xvxx- 
t«5  Phrygiae  regea*  Simmias  in  Bipenni  v.  11.  Purpura  atque 
auro  illitas  vestes  e  Nostro  dnxit  Senec.  Hippol,  387.  Similiter 
Paridem  jrepraesentat  Eurip.  Iphig.  Aul.  73.  xv&-i\piv  fxiv  e'ifjt,xTtuv 
sroXy ,  ZfvaV  t«  Kx/j.Tt^ov  ,  fixpfixps»  %Xi$4(jutri  ,  et,  (juem  in  ani- 
mo  forte  habuit  poeta,  Troad.  991.  ov  eioiSouox  jhxfjix^ois  io-3->j- 
y-xai ,  xfvvc»  re  KajjL*pov  i$${ittfym&qt  p^evxs.  —  15.  mirata , 
capta  iis.  Vid.  I.  4.  extr.  III.  29.  7.  et  V.  3.  10-  — cultus  regales 
pretiosum  adparatum  cujnscunque  qeneris.  Ovid.  Heriod.  XVII. 
•22l.  /it  fruar  lliacis  opibus  ,  cultuque  beato. —  16.  comites , 
comitatum,  qui  magnificentiam  luxnriamque  Asiaticam  prae  se 
ferret.  O-.ic!.  Hcr.  XIII.  60.  et  sequitur  regni  pars  quotacunque 
sui.  —  Lacaenu ,  forte  cnm  vi ,  cuac  in  Spartana  regia  nihil  ta- 
le  vidiavet.  Eurip.  Troad.  99$-  fuS'  j)V  \xxvL  aoi  tx  TAeviKeu  f/.e- 
Kxdfx ,    Txii  aats  iyxxBvjipigsiv  T^vQxts, 

v.  17.  Primusve  ,  neque  primus  Teucer  fnit  ,  qui  tela  arcu 
direxerit  ,  collineaverit  Nota  Teucri  sagittandi  dexteritas  ex 
Hom.  II.  XII.  350.  (  to ?vv  to  eftiws  )  XIII.  313.  (•*  xf  taroi  "hr/xi- 
wv  Togoavvy)  et  aliis.  —  Cydoniq ,  Cretico ,  a  Cydone ,  Cretae 
urbe,  ornat.  Nam    Cretes  saggittandi   arte  famigeratissimi.  Cf.   1. 

15.  17.  Callim.  fragm.  184-  —  '  K«  Non  semel  Ilios ,  "ikiot  ij>jj 
(  ut  saepius  Homerus  )  llium  vexatum,  beLlo  petitum  atque  ex- 
pugnatum.  Do  fortiori  hoo  h.  verbi  significatu  v.  ad  II.  9.  3.  Al- 
lusit  ad  h.  I.  Ovid.  Trist.  II,  318.  Cttr  non  Argolicis  potius  quae 
concidit  armis ,  vexala  estiterum  carmine  Troja  meo,  Ceterum 
Trojae  bis  captae  frequentior  narratio  ;  vid.  intpp.  ad  Hygin.  f. 
S?.  et  Burm-  ad  illa  Propert.  IIL  1,  33.    Troja  bis  Oetaei  numi% 


—       397       ~ 

ne  capta  dei.  Tevxsil*  rti*of3tv  refert  Dosiaries  in  Arae  II.  fun- 
damento.   —    19.   pugnavit  proelia  ,    ut   pugnata  bella  sub  llio 

II I.  19.  4«  nn,a  graecitate  pro  ,  pngnas  gessit,  strenue  pugnavit. 
Idomeneus  ,  Cretensium  dux  ,  ingens ,  bello  inclytus  (  ut  ingent 
Paullus  Sil.  XVII.  2Q8.  ingentior  armis  Aeneas  Virg.  Aen.  XI. 
124.  et  saepissime  alibi)  *y*vis ,  iyaxkvros ,  Sovpixkvros  ,  quae 
Homerica  ejus  sunt  epitheta.  Ad  staturam  corporis  reftrunt  non. 
nnlli  ;  in  quo  minor  laus  esset.  Sthenelus  ,  Capanei  f.  et  ipse 
inter  potiorss  Graecorum  habitus.  Vid.  I.'i5-  24.  — Pr-  dicenda 
Musis ,  digna,  quae  a  poeti*  celebrarentur ,  quae  aetemitati  con- 
secrarentur. 

v.  22.  A  Graecis  ad  Trojanos  Iransit  poeta.  Hector ferox ; 
Sj>%a£s ,  ut  mox  acer  ,  pro,  fortis  ,  bellicosut!.  Deiphobus ,  Tro- 
janorum ,    excepto   Hectore,    fortissimus ,    Scoetxekos    ( Hom.  Orl. 

IV.  «76.)  Quint.  Cal.  XI.  340.  Av)i'^o/So's  tc  /j.svsKrokeiAos  xpxTepos 
r  *!y>iJ.t\T^.  —  23.  graves  excepit  ictus ,  tortissime  pro  patria 
dimicarunt,  objecere  sese  bostibus,  gravia  vulnera  passi  sunt. 
Illurl  ,  pro  patria  ,  quam  exquisite  ,  pro  pudicis  conjugibus  pu- 
erisque,    pro   imbelli  patriae  ipsorum  sexu  et  aetate.  —  primus, 

graviter  claurlit  sententiam. 

v.  25.  Sqq.  Sed  quam  multos  clarissimos  suis  temporibus 
viros  scriptorum  inops  delevit  oblivio  !  ut  Boethii  yerbis  Conf. 
Phil.  II.  sententiarum  nexum  declaremus.  Omnes  urgentur,  pre- 
muntar  (solenne  hoc  de  spissis  tenebris.  Virj.  ad  I.  4.  \6.  Jam 
te  premet  nox\  et  I.  22.  20.  longa ,  acterna  nocte  per  longa sae- 
cula  (  ut  apud  Theocr.  loco  mox  laud.  )  eorum  fama  in  obscuro 
est,  oblivioni  traditi  sunt  ;  exquisito  ornatu  ,  cujns  auctorem  ha- 
bes  Pind.  Nem.  VII.  ig.  sqq.  T*i  fj.ey*k*i  yap  xkxxt  oxotov  *o- 
kvv  vfAvctv  e\ovTi  %eCfAcv*i.  Ornafius  extulit  Antip.  Sid.  XLVII. 
3.  ( A.  Br.  II.  19.)  pvriiAris  01}*  t\i*.$?oTiv ,  0J0V  fukmivifi  NtMcrfrV 
v7:o  OKieoTp  x>*kver«i  xtepvyi.  — illacrimabiles ,  indefleti ,  quia  ne- 
010  ipsorum  facta  novit ,  neque  infortuniis  adeo,  quibuscum  snb- 
inde  indiqnis  modis  conflictati  erant  ,  commovetur.  —  ignoti, 
deleta  ipsorum  memoria.  Laudant  Theocr.  XVI.  6,7..  *fJ.v*orce 
5f  ,  r*  areXAa  x*i  ckflix  rijv*  kfKovTcs  $eiko'fs  lv  vcxveoai  (/.xxpoCs 
*iZ.v*s  tiuivro.  Cf  ad  II.  8,  21.  —  carent  quia  vate ,  nullura  vir- 
tutis  suae  praeconem  nacti.  —  taero,  solenni  vatura  et  poet.trum 
epitheto. 


—       3§8       — 

v.  29.  Praoolnre  tr.m»itum  ad  LolHum  munil  sibi  poeta  con- 
scctaria  sententia :  homines  rebus  egregie  gcstis  sua  aetate  vel 
maxime  conspicuos,  necme  lamen  carminibus  celebratos ,  ratione 
posteritatis  habita  ,  nihil  prorsus  differre  ab  inertibus.  Magna 
tviaytm  in  brevitate  est  ,  ciua  hanc  sententiam  elocatus  est  poeta. 
Virtus,  oppos.  inertiae ,  ea  maxime  intelligenda ,  euae  rebus 
slrenue  ae  iortiter  gerendis  sese  exserit ,  efficax,  (  tancjuam  Her- 
culis  V.  3-  l?.)  obc.mdis  laboribus  ac  periculis  exercita  ,  glorio- 
sa  faeta.  —  ceiuta  ,  cpae  occultatur  posteris  ,  m  obiivionem  venit, 
vate  destituta.  In  veteri  ^nome ,  cmsm  laudar  Pmd.  Nem.  IX. 
16.  «imiliter  est  ,  •tetiAeav.iyov  s«Aov  avj  j;*wxi  ^'7*  «aA.i5xJ.ai. 

—  paullum  ,  mimmiari  aistct  inertiae ,  h.  ab  inertia  ,  parum  dif- 
fert  ab  ea.  Nihil  refert  acl  memoriam,  utrum  strenuum  an  igna- 
vnm  te  gesseris  ,  si  nemo  te  lauclaverit.  —  Sepultae,  \n  obscuro 
latentis  ,  nullo  lacinore  sese  prodentis;  praeclare.  Proprie  homo 
jners  sepulto  s.  mortno  similis  est  (Sil,  III.  145.  quantum  ete- 
nim  distant  a  morte  silentia  vitae?)  rjuatenus  in  tenebris  (e'v 
ay.oTi?  K#9iii*evot  ut  Pind.  Ol.  I.  132.  Hinc  Eurip.  fr.  apud  Stob. 
Elor.  Grot.  p.  197.  >5  8*  evK^jieix,  inertia  Jaborem  refugiens  ,  ffJhf- 
7oy  eyji)  vitam  desidem  acit  ,  lucem  exosas. 

v.  30.  Ego  te  haud  silentio  praetermittam  ,  ita  «rjt  meis  char- 
tls ,  carminibus,  inornatus  sis ,  haud  oelebreris.  Postrema  or« 
nate  acljecta.  Ornaniur  reS  praeclare  gestae  ,  crrminihus  ex- 
positae  ;  splendioa  ac  solenni  poetarum  professione.  Pind.  Nem. 
IX.  23.  6^raa«;)'(Tu)  j.Xvtxis  /jfinv.  rifj.xts.  Alcaeus.  Mess.  VII.  5.  (A. 
Br.  I.  L9>1-  )  de  Homero  :  Qiriv  x-Jo-f.ve  xxl  viex  ( unde  honoratus 
Achilles  A.  P.  joo.)  y.x!  iaoSov  xAKcdv  fifeimv.  Alia  vid.  ad  I.  26. 
10.  ■ —  labores ,  ut  ay.fj.xT os  ,  /uo^Sgj  saepius  Pindaro  de  praeclaris 
facinoribns  ;  veluti  01.  X.  112.  locn  va!de  auposito,  Pyth.  V. 
()1.  Nem.  Vtl*  23.  —  Obliviones ,  Oblivio ,  tCifSn  tanquam  pcr- 
sona  carpit ,  extennat,  deterit,  «ibolet  virtntts  monumenta  ,  re- 
r«m  pestaruin  memoriam  ;  snavi  pl.aniasmate,  An'3y  uxpxivscSat 
haud  dissimiliter  Antip.  1.  1.  Senec  de  Benef.  III.  32-  eos  jam 
consumsi.sset  oblivio,  nisi  illos  fiiorum  gloria  e  tenebris  eruisset. 

—  lividas  ,  invidas  magnitudini  rcrum  gestamm,  cjuaesito  epithe- 
to  Cf-  III.  8«  24-  —  i.-npune ,  iu  ut  nemo  licentius  grassanUs 
tcprimat. 

v.  34.  Et  sane  dignus  es ,  cjui  carmine  extcllaris,  cujus  ad 
posteros   pertingat   memona;    ut    cpi  ar.imum  habeas  rerum  vru. 


—     x399       —  ( 

dentem  ,  rebus  agendis  idoneum,  multo  rcruin  usn  exercitatum , 
Spectat  hoc  ad  Lollii  eJvsoiv  xohiTutrjV ,  imperatoriasque  virtu- 
tes ,  quas  partim  iausto  ( v.  Jul.  Obsequ.  131.  )  partim  minua 
j>rospero  fortunae  eventu  (  nota  Lolliana  clades  vel  ex  Suet. 
Aug.  23.)  explicuit.  Nisi  potius  de  recta  agendi  sentienrlique 
liorma,  ad  philosojjhiae  regulas  ao  placita  exacta  ,  ob  sqq.  acci- 
pere  praestat;  uti  fere  Schol.  Cruq.  ,,vere  es  philosophns  ;  cjuia 
rerum  prudentes  philosophi  sitnt  ac  dicuntur."  Ita  rerum  otiose 
fere  adjectutn  videri  debet ,  ut  saepe  ;  vel  ad  rectam  agendi  nor- 
mam  referendum.  —  secundis  ternp.  dubiisque  rectus ,  in  utracjue 
fortuna  aequus ,  cjui  neque  in  secundis  temp.  cffertur  (  cf.  III. 
27.  7^,)  neuue  iu  dubiis  ,  adversis  ,  jiericulosis,  deprimitnr , 
adeoque  rectus  ,  erectus  perstat.  Cf.  II.  3.   »• 

i'.  37.  Laudes  justitiae  atquu  temperautiae  Lollii.  Vulgare 
erat:  Est  animus  tibi  ab  omni  cupiditate  liber,  integer.  Pro 
hoc  eravius,  vindex ,  qui  vindicat,  ulciscitur,  poenae  deposcit 
fraudern  aiaram,  scelera  ex  avaritia  orta;  idemque  abstinens 
pecuniae ,  minime  adpetens  divitiarum  ,  non  augendae  rei  inten- 
tus ,  continens.  Pec.  ducens  ad  se  cuncta  wpo;ayouo-« ,  vel  sim- 
pliciter,  auae  miras  illecebras  habet ,  nos  sibi  subjicit,  ut  non 
tam ,  quid  virum  justutn  deceat,  quam  quod  e  re  nostrasit,  spe- 
ctemus.  Quod  esset  de  Loilio  judice  ,  nullis  corruptelarum  ma- 
chinis  labefactando  ;  vel ,  quatenus  pecuniosorum  gratiam  omnes 
Sectantur,  ut  Schol.  Cruq.  Equidem  prius  praeferam.  —  39.  sqq. 
Sequuntur  notiones  virtutis ,  Stoicis  formulis  exj>ositae.  Scili- 
cet  e  Stoae  praeceptis  in  sapientem  cadit  regnum  ,  summus  ma- 
gistratus ,  summae  divitiae  cet.  quatenus  neque  honorum  neque 
oputo  cupiditate  animns  ejus  ducitur  ,  quarenus  id  solum  ,  quod 
honestum  est,  secjuitur  ,  nulla  utilitatis  habita  ratione.  Jam  quum 
consulatus  Komae  summus  magistratus  isqiie  annus  esset ,  poeta 
Lollium  ob  virtutem  istam  non  unius  anni ,  sed  perpetuum  de* 
clarat  consulem.  Plane  ut  III.  2.  19.  Nec  sumit  aut  ponit  secu. 
res  arbitrio  populaxis  aurue.  Illud  quoties  exornationi,  quam  a 
consulatu  Aimuo  repetiit  poeta  ,  unice  debetur ,  minimecjue  ur- 
gendum.  Est  simpliciter:  pcrpetuum  animus  tuus  consulatum  ge- 
rif,  quandoquidem  honcstum  to  kuKov  praetulit ,  praefcrt  utili, 
rectum  a  pravo  discernit  ,  illudque  sectatur.  Specialem  notionem 
pro  generali  virtutis  posuit  poeta ,  atque  eam  quidem ,  quae 
illustre   ejus  documentum    pra^bet,     incorruptam  animi   intecrj-. 


—      4<*o      — 

tatem  ,  r.ullis  munevibus  expugnabilem.  Jam  quum  al- 
terum  alteri  praefert  animus,.  de  utraque  statuit  ,  judicat.  Dc-cte 
igitur  judex  bonus  audit  ,  dnm  recte  statuit,  honesfum  praefe- 
rendo:  et  fidus  ,  dnm  ostensa  utilitate  a  recti  tramite  haud  de- 
flectit,  in  recto,  neglecla  utilitate  ,  perseverat.  Facile  intelligitur 
haec  exomandae  ulterius  sententiae  adjici;  nam  severiores  Stoici 
ne  judieium  quidem  de  honesto  et  utili  admittendum  esse  cense- 
bant.  Adposite  ad  h.  I.  Cic.  Off.  IH,  4-  Qu^  autem  omnia  me- 
tiuntur  emolumentis  et  commodis  ,  ne^ue  sa  volunt  praeponde- 
rari  honestate ,  ki  solent  in  deliberando  honestum  cumeo,  quod 
utile  putant ,  compararc :  boni  viri  non  ^olent.  Ktenim  non  mo- 
do  pluris  puiare ,  quod  utile  videatur  ,  quam  quod  honestum ; 
sed  haec  etiam  inter  se  cotnparare ,  et  in  his  addubitare ,  tur- 
* pissimum  est.  —  42  —  44«  exomant  pro:;ime  praecedentem  sen- 
tentiam.  Rejecit ,  aspematur  munera  nocentium  ,  hominum  per- 
ditorum  ,  causae  suae  difTidentium ,  ideoque  vim  legibus  fa- 
cere  conantium,  alto  vulto  ,  qui  animi  msgnitudinem  prodit, 
magnifice  ea  oontemnendo  ,  Sixpiy-svos ,  quod  comparat  Toup. 
Em.  in  Suid.  1.  p.  94.  Ob  oculos  habuit  h.  I.  Sil.  XVI.  281.  Ce- 
tcrum  omnia  ista  animo  Lollii  attribuuntur ,  exquisita  rationej 
cmatenus  ab  ejus  judicio  proficiscuntur.  —  43.  Nova  amplificatur 
imagine  sententia  ,  a  milite  desumta ,  qui  pugnandi  ardore  in 
rnedias  hostium  acies  provectus,  ab  iisque  interceptus  arma  sua 
explicat ,  ferro  se  expedit ,  viain  sibi  aperit ,  per  obstantes  , 
opposita*  sibi  atque  circumfusas  hostium  caterviis ,  reditum  mo- 
rantes,  feliciterque  evadit.  Unde  victor  ornate  adjectum.  Secl 
docte  ipsam  coraparationem  sententiae  involvit  poeta ,  cujus  nurla 
eivuntiatio  erat :  nmneribus  expngnari  nequit  virtute  adversus  cu- 
piditates  munitus  animus.  Male  Seduli  sunt,  qui  allegoricas  catcr- 
varum  armorumque  noiiones  jigillatim  adnumerant. 

17.  45,  sqq.  Lolli  uvrcc^eixv  laudaturus  poeta  in  generxlem 
Sententiam  orationem  inflectit ;  qnae  plane  lyrica  ratio  est,  Pin- 
daro  frequentissima.  Vulgaris  continuatio  erat  .*  Est  animus  tibi, 
sorte  sua  qualicunque  contentus.  Sed  iterum  deflectitur  oratio  ad 
exurimendam  Sfoic-ae  virtutis  imaginem.  Non  recte  vocaveris , 
non  is  vere  dictndus  est ,  est  beaius ,  qui  di\  itiis  ailfluit ,  imo  is 
rcctius  nomen  b.  occtipat ,  sibi  vindicat,  vere  beatus  est.  -—  47» 
qui  callet ,  novit  uti ,  ut  Claudian.  Ul".  216.  naturd  beatis  omni- 
bus  eise  dedit ,    si  quis  cognoverit  uti.  —  sapienter  ,  nt  sapien. 


—      401      — 

tem  decet  ;  quod  tu  facis.  Munera  D.  h.  1.  media  significatioiK^ 
accipienda ,  quaecunque  hominibus  a  Diis  obtingunt,  tam  pro- 
spera,  quam  adversa  Smjicc  St&v.  Vid.  ad  Hymn.  in  Cer.  1^7.  II. 
I.  ad  paupertatem  potissimum  ( quae  explicative  subjungitur  v. 
49-)  praestat  referre,  et  iosam  p.xxdfoov  Sooiv  eiitv  eoPTetv ,  juxta 
Hesio  1.  Epy.  719.  Eurip.  Alc.  1074.  Xp.j  S'  ooris  tf  00  ,  ti«pr\fitv 
9iov  $00 iv.  ls  adeo  beati  nomine  dignus,  qui  pauperiem  divini- 
tus  datam  pati  callet ,  aequo  animo  suscinet  ,  nicdica  sorte  con- 
tentus  est  ,  aequo  animo  iis  caret,  quae  non  possidet ,  verbo  , 
a.ir d-jy.i\i .  Male  mun.  deorum  divitias  explicant,  quae  opponantnt 
pauperiei  v.  scq.  —  dufam  ,  cujus  bene  fertndae  magno  animo 
opus  est,  vel  simpliciter ,  axK^fiv  ,  xx^sx^v'  Notum  Sioicorum 
dognia:  Solus  sapiens  dives ,  quar.ivis  vere  pauper.  —  50.  ciui 
p.-jus,  m.igis  Jlagitium  timet,  qui  nulla  vi,  nnllis  minis ,  ne  mor- 
te  quidetn  proposifa  a  recto  demovetur,  deduci  potest.  Cf.  init. 
L.  III.  3.  —  51.  non  ille  timidus  wv ,  nec  timet,  haud  cunctatur 
pro  palria  mori,   duplici  graecismo. 


ARGUMENTUM  X. 


iLt  argnmenti  ratio  ,  et  eioquutio  poetica, 
paullum  quaesitior,  ac  graccis  plane  Jloribus 
contexta  ,  facile  fidem  fadunt ,  Hcraciuni 
graeci  cujusdam  poetae  tusum  hoc  carmine 
repraeseniare  voiuisse.  De  quo  tanio  minus 
dabilari  posse  existimo ,  quo  plira  ejus  gene- 
ris ,  per  Anthologiorum  libros  dispersa  Utt- 
$ix.<jdv  exempla  salis  luculenta  snppetant.  Cf 
omnino,  nuae  ad  v.  2.  epigrammata ,  de  for- 
mae  detrimento^  accedente  barba  ,  pueros  mo- 
nentia,  excitavimus  ,  collato  Tkeocriti  Wn^i- 
XlO,  r/uod  in  Harlesii  ed.  p.  479.  exstat.  Ligu* 
rinunij  formosum  puerum  eumdemque  sunef* 
bum  ,  ita  ad  obseqiiiiun  sui  pellicere  studct  po* 
II.  95aji&.  C  e 


—      402      — 

eta ,  ut  eum  de  cadnco  priinac  aetatis  Jlore 
graviter  admoneat  ,  proposita  simul  certa 
quamqam  nimis  sera  fastidii  ejus  poenitentia. 
Ad  juvenilia  Nostri  meletemata  poetica,  c/ui- 
bus  Graecos  plane  exprimendos  sibi  propone- 
rett  hoc  carmen  referri  dehere  ,  facile  quis- 
que  cordatior  sibi  persuasum  habcbit. 


Adnotati 


o  n  e  s. 


£  v.  1.  Crudelis  adhuc ,  qui  snperbe  tractas,  fastidis  amatores, 
dum  m  fiore  aetatis  constitutus  es.  Sed  haud  diu  ei  istam  men- 
tem  fore,  aotate  ista  ferocula  cito  avolante,  praeclare  tZ  adhuc 
innuit  poeta.  —  et  Veneris  muneribus  potens  ,  propter  eximiam 
tuam  pulchritudinem.  Formae  venustalem  et  cuae  alia  amoris  il- 
lectamenta  sunt ,  Sw^k  'A<pf  0&/T10J  multi  post  Homer.  II.  III.  54. 
dixere,  cjuos  cum  taeclio  lectorum  hic  percensere  nihil  attinet. 
Jam  potens  istis  muneribus  est  ,  cpii  formae  praestantia  omnes  in 
amorem  sui  raptat,  cui  nihil  resistit.  Propert.  II.  4-  28.  Cynthia 
forma  potens ,  Cynthia  forma  levis.  Idem  III.  18.  7.  Est  tibi 
forma  potens ,  sunt  castae  Palladis  artes.  Scilicet  rl  r.xKXos 
rototyvft*  *££/ ,  ut  est  apud  Stob.  Tit.  LXIV.  p.  410.  et  imperium 
regnum  satis  frecpentata  in  re  amatoria.  —  2.  sqa.  Ubi  pulcher- 
rimam  istam  formae  speciem  aetas  abstulerit.  Pro  hoc  venuste 
specialibus  momentis  defluenti9  pulchritudinis  facies  repraesen- 
tatur  a  poeta.  Primnm  floris  juvenilis  damnum  ,  lanugo,  genarum 
nitori  infesta.  Martial.  I.  32.  5.  teneri  sordent  lanugine  vultus. 
Stat.  Silv.  III.  4-  ^5»  **  prima  genas  lanugo  nitcntes  carperet. 
(praepostere  Markl.  reposuit  spargeret  )  et  pulchrae  fuscaret 
gralia  formae.  Maximum  autem  illud  formae  detrimentum  ha- 
bitum  in  delicatulis  pueris;  unde  pleni  hac  de  re  Anthologioram 
graec.  libri.  Cf.  si  tanti  videtur,  Automedontis  II.  ( A.  Br.  II. 
207.)  Stratonis  ep.  XIII.  3.  (A.  Br.  II.  362.)  ei.  XXVIII.  5. 
XXXIII.  1.  Rufini  XXXVIII.  (A.  Br.  II.  399.)  Eratosth.  I.  3- 
(A.  Br.  III.  123.)  Incerti  ep.  XIX.  ( ib.  p.  155.)  Lucian.  Amor. 
«24«  p.  424*  'n  ipibus  paene  omnibns  locis  injecta  cito  promican- 
tis  lanuginis  mentione  ad  obsecjuium  pueros  ab  amatoribus  com. 
pelli  \ide*s,  ut  h.  1.   Jam  pro   lanugine  plumam  adhibuit  poeu, 


—       4<>3       — 

nova  prorsus  ratione  ,  in  poeta  lyrico  tamen  facile  ferenda,  ma- 
xime  si  gr.  xti\x  ei  in  animo  fuisse  memineris.  —  insperata  .  yj 
Tu.-/Ji  <pvofAevr\  ut  in  Eratosth.  1.  1.  inojiinato  veniet  ,  ixsk&y,  ixxv- 
3yvy  ,  crescet,  tuae  superbiae ,  tibi ,  dum.adhuc  ea  cares,  super- 
i>o ,  ut  meae  insolentiuc  ,  V.  17.  15.  —  3.  Comarum  per  humeros 
sparsarum  solennis  vegetae  ac  formosae  aetatis  signifiC3tio  ; 
turn  habitus  is  erat  vsxiSxftiuDV.  Theocr,  XIII.  6.  /i*«ro  xxiSos  Tui 
%xj>ieV7os  T\x ,  Tuo  txv  xKoKXfjfiSx  <pops\/VTos.  Magij  huc  spectat 
Rufini  ep.  1.  v.  3.  vvv  fA.01  apooxxigeis ,  ore  txs  t%i'%x;  7\f,xvr<xS 
000  txs  ixi  Toii  oo/ixfois  xv%eoi  xXugofAevovs,  Cf.  III.  20.  J4.  \r.  11. 
28-  —  humeris  involitant ,  in  humeros  dependent,  promissae 
sant.  —  deciderint  ;  defluxerint,  rariores  per  aetatem  factae  fu- 
erint.  —  Et  cjuum  color ,  cjui  nunc  prior ,  praestantior  ,  pulchri- 
or  est  fiore  rosae  ,  rosa  punicea  ,  purpurea,  verbo  color  pnrpu- 
reut,  roseus  mutatur  verterit  Ligur.  docta  brevitate  pro  ,  muta- 
tus  fuerit,  evanuerit  ,  et  incle  Ligurinus  (cjuam  venustepro, 
tu )  h.  Lignrini  facies  in  hispidam ,  pilosam  )rj«^u  xvt!  too 
wxhxi  lAxkxr.ov  TzvtxoSev  iovkcis  To  yivs/ov,  Lucian.  1.  1.  p.  426.) 
versa  fuerit.  Ad  barbam  potius,  cjuam  ad  rugas,  ecjuidem  traxe 
rim. 

v.  6.    Sero   tum   tuae    le   poenitebit  arrogantiae.    Suavitcr  efc 
ivepyxs  expresra  isla  a  poeta.  —  te  videris  alterum ,    prorsns   im- 
mutatum.  Theocr.    XX.   2o.  igxxivxs    fxe  Seos  fipoTov  x?.hov  erevh. 
Lucillius  XII-  5,    (A.  Br.  II.  319.)    r\V  e^ik-ps  $e   x^iaaswov  i§e7v  es 
fvoxTjiov    fxvrov ,    o£k  eipi   "^TpxTotpSiv  xCtos  ipeis,     ofAooxs.  Similis 
lnsus  Epigoni  II.   1.  (A.  Br.  II.  306.)  r,  to  -xxhxi  Axis  xxvtoov  /3s'- 
Aos    ovk    en  i\xii    —   — -    oJ    (ax    Kvxpiv ,    yvwftfAcs    oi8    kvtv  AxiSi 
Axis  eTi.   Cf.  Auson.   ep.  5j«  cjuocnm  compone  Juliani  ep.  IV.  irt 
A.  B.  II.  494.  —  w-  7.  fi.  e  Terent.  Hec.  I.  l.  17.  scjcj.  Eiieu  me 
miseram!    cur  non  aut  isthaec  mihi  aetas  et  forma  est ,    aut  ti- 
bi  haec  sententia,     expressos   csse,    monuere  et  alii.   lidem  lau- 
dant    Auson.    ep.   XIII.  Nunc  piget ,    et  quereris ,    quod  non  aut 
itta  voluntas  tunc  fuit ,    aut  non  est  nunc  eaforma  tibi.  —  cur 
eadem  mens  ,  idem  sensus  ,    ciui  hodie ,  nunc  est ,  n on  puero  mi- 
hi,    dum  puer  essem ,  fuit?  —   $.  his  animis ,  hoc  animi  sensu, 
»e.    fruendi   amoris   deliciis.  — genae  incolumes ,    integrae  ,  in. 
berbes ,    u«t  bene  Crucj.  schol. 


jiRGUMENTUM  XI. 


IVAagnam  hoc  carmen  virtutem  habet  a  tra- 
ctationis  simplicitale,  naturaliqne  ,  quam  ora- 
tionis  haud  operosus  cultus  mire  adjuvat ,  ve- 
nustate.  El  sane  ,  quam  adcommodata  ista  et 
argumenii  rationi  sedatiorique,  qui  per  totum 
carmen  regnat ,  poetae  sint  adfectui ,  quum 
ipsa  res  vel  hebetiori  lectori  Jidem  faciat ; 
non  opus  cst,  pluribus  ostendere.  Quurn  ldus 
Apriles,  qui  dies  Maecenatis  natalis  esset  , 
magna  cum  religione  adparatioriqiie  convivio 
celebrandas  staluisset ;  Phyllidem  ,  quam  hu- 
jus  sacri  vellet  participem  ,  ita  rogat  poeta , 
at  simul  impedimenta  ,  quae  eam  remoratura 
esse  praevideret,  occupet  ac  discutere  conetur. 
Ouum  enim  Telepho ,  juveni  nobili ,  oculos  et 
animum  iila  adjecisset ,  istique  amori  f^enerem 
haud  faventem  experiretur ,  unde  adeo  animi 
aegritucTinem  contraxisset  maximam ,  poeta 
consolaturus  atquead  vitafn  ac  hilaritatem  re- 
vocaturus  illam  ,  sedulo  horiatur  ,  ut  omni 
spe  Telephi  potiundi ,  alius  quippe  feminae  , 
genere  ac  divitiis  poteniioris,  amore  beati  , 
plane  ab/ecta  ,  in  amore ,  qui  ipsi  conveniat, 
adquiescat ,  seque ,  quem  ad  Jznern  vitae  con- 
stantem  in  isto  experturam  spondet ,  «e  asper- 
netur.  Lentum  ulique  amatorem  dixeris  Hora- 
tium,  qui  ita  cum  amica*  a  se  alienata,  agat 
sed  in  provectiore  aetate  ,  in  qua  calor  ejus 
juvenilis   deferbiiisset ,    carmen  hoc  scripsisse 

JVostrum  ,   ex  ejus  exitu  recte  suspiceris Ce- 

terum  quod  parum  doctv  Acron  ad  v.  21  nota- 
verat ,  ^utrum  ad  eamdem  Phj^llidem  ,  a/2  ac£ 


—      4°5      — 

aliam  loquatnr ,  incertum  est,  cfuia  nomen  non 
prodidit"  id  cupide  Sivrius  arripuit,  novam- 
que  ideo  a  versu  isto  eocordiri  oden  slatuit. 
jDenique  plerique  Phyllidem  Jidicinam  statu- 
unt  v.  34.  inducti,  parum  probahiliter ;  et  re- 
ctius  inde  cogas ,  fuisse  puellam  doctam,  poe- 
iicisque  studiis  deditam  (qnod  eiiam  vv.  20  — 
28.  .commonstranf) ,  aique  etiam  hacienus  Ho- 
raiii  amori  commodam. 


*Adnotationes. 

v,  1  —  12.  Observa  simplicem  munditris  poetam  in  descri» 
bendo  sncri  domestici  conviviique  adparatu;  fere  ut  III.  29,  init. 
quod  cuni  nostro  comparasse  utile  erit.  Albani  vini  duas  Athen. 
I.  p.  26.  refert  species ,  illudque  a  XV.  demum  anno  inf**^eiV  petf- 
hibet.    In    pretiosioribus   habitum  fuisse ,    vel   hic   locus  osteudit. 

.  Adde  Serm.  II.  8.  16.  ubi  m  opiimis  recensetur.  Tertium  ei  lo- 
cum  adsiznat  Plin.  XIV.  6.  crui  idem  Eugenias  uvas  ,  a  Taurome- 
nitanis  Sictliae  montibus  in  Albanum  agr-jm  translatas  fuisse  tra- 
dit  XIV.  2.  laudante  TdMent.  Cf.  XIII.  109.  —  supcrantis  aeta- 
te,  excedentis  nonum  annum,  vetusti.  —  2.  plenus  ,  non  ante 
versus  ut  III.  29-2.  Docte  etfusiorem  compotationem  futuramin- 
nuit.  —  est ,  0Xj>eori ;  parati  suntilcres,  nectendis  coronis  ,  ad  ne- 
ctendas  coronas  convivales.  Ex  his  memorat  poeta  apium  etede- 
ram ,  ex  quibus  consertam  corc.-am  itidem  habet  Theocr.  III.  23. 
ors<p*vov  —  —  *ro-<xo7o  <pvKclooe>  *;.i*Asf£ar  ■s.xXvzsogi ,  y.xl  svoSy.oiot 
oshivois.  De  apio  hortensi  (quud  ex  h.  1.  cognoscitur )  ooronis 
adhibito  insigne  est  Anacreontis  £K>gm,  apud  Athen.  XV.  ^.  p. 
674.  s*l  If  opfvoiv  osKivtav  orspctviaxbvs  ^s'(Jisvoi  vvv  3*As'iuv  sofT/jv 
dyuyuofAsv  kiovvox,  Neque  negligen  ium ,  quod  habent.  Scholl. 
..Alcaeus  frequenter  se  dicit  apio  coronari."  Vide  Torrent.  ad  II. 
7.  24.  De  edera  res  pervnlgata.  —  v is  multa ,  insignis  copia.  — 
5.  qua,  quibus  religata  ,  implicita  ,  crinibus  fulgei ,  rf splendes  , 

cum  propter  viridem  colorem  ,  coronae  in  genere ,  t.im   quod  he. 

derae  poeticae  dictae  fructus  croceus  est.  Vid.   S.  hreher  ad  Ti-.e- 
ocr-  1.  30.  Est  adco  simpliciler  pro  :    qua  coronari   sales  ;  c:uae 


-      406      - 

tamcn  paullo  languidior  sententia  videtur.  Erigere  eam  aiii  itu- 
duere  hoc  inodo  :  qua  fulges ,  venustior  adpares ,  mire  places. 
Sed   nec  hoc  satis  ,    ut  ingenue  fatear ,  omnino  facit. 

v.  6.  Domus  ridct ,  explicatiorem  facicm  habet ,  resplendet 
argento ,  vasis  argenteis,  ad  hujus  diei  solennitatem  purgatis 
No*ter  Epp.  I-  5-  7-  Jam  dudstm  splendet  focus  et  tibi  munda 
supellex.  Hinc  proprium  ridere  s.  splendere  de  adparatiore 
COnvivio.  Phaedr.  IV.  24- 20.  Splendebat  hilare  poculis  convivium, 
Onerosius  jam  Catull.  LXIV.  44.  at  sedes  —  splendent  auro  at- 
aue  argento ,  candet  ebur  soliis,  collucent  pocula  me  *  sis;  tota 
domus  gaudet  (yshx)  regali  splendida  gaza.  Cf.  ad  II.  18.  2. 
JDecorae  aedis  eadem  significatio  est  I.  3o.  4.  Laudant  Alcaei , 
fxaf[xac,'pft  $£  (jieyccs  BCf/.oi  ^a^xa»  apud  Athen.  XIV.  5.  —  ara  sa- 
crificio  parata  est.  Pro  hoc  suaviter  ,  avet  spargier ,  adspergi 
cupit  agni  immol.iti  sanguine.  Catull.  XIX.  i5-  Sanguine  hanc 
etiam  miki  —  —  aram  barbatus  linit  hirculus ,  cornipesque  ca- 
pella.  fioofAovs  SiuTsyyuv  similiter  Enrip.  Iphig.  T.  404.  Inlelliqe 
autem  aram  cespititiam;  vinctam ,  munitam,  redimitam  verbenis 
castis ,  herbis  sacris.  Imitatus  est  locum  Juven.  XII.  l.  Natali , 
Corvine  die  mihi  dulcior  haec  lux ,  qua  festus  promissa  deis 
animalia,  cespes  exspectat» 

v.  g.  10,  Solennis  discursantium  famulorum  in  instruendo 
convivio  meritio.  Vid.ad  III.  29.  12.  Cuncta ,  omnium  manus  fe. 
stinat ,  intenta  ,  occupata  est  adparandis  epulis  ;  ciuod  statim  ver- 
i>is ,  hnc  et  illuc  cursitant ,  magis  graphicc  subjicitur.  —  10. 
ptixtae  pueris  puellae ,  pueri  et  puellae;  sed  alterum  rem  ocu- 
lis  magis  subjicit.  —  11.  12.  quam  ornate  pro ,  flamma  densum 
fumum  agit ,  major  hodie  ignis  accensus  est.  Flammae  trepidant 
rotantes  (  ita  jungere  praestat  ),  trepide  h.  celeri  motu  in  altum 
agunt  fumum,  adeo,  ut  roteiur ,  turbinibus  convolutus  altum  pe 
tat;  auget  luculentioris  ignis  ideam.  —  Sordidurn  ,  vel  simpli- 
citer  nigrum ,  vel  sordes  tecti  fastigio  inserentem.  Ita  cultnen 
multo  lumine  sordidum  vocat  Stat.  Silv.  IV.  5.  \^.  Martial.  VII. 
2  .  5.  Pinguescant  madido  tetri  nidore  Penates,  flagret  et  exci- 
so  festa  culina  jugo.  Ceterum  de  fumi  receptaculis  cave  h.  1.  co- 
gites  ,  cruae  multo  serioris  sunt  temporis.  Vid.  Reckmanni  Ge- 
schichte  der  Erfmdungen  cet.  Vol.  2.  p.  391.  ubi  de  hoc  ipso  loco 
dispexit. 


—       4»7       — 

v.  13.  Quibus  advoceris  gaudiis  ,  ad  quae  gaudia ,  ad  quem 
fest*m  diem  hilariter  agendum  voceris.  Gaudia  ,  ut  IV.  12.  21. 
ad  quae  si  properas  gaudia.  —  l4-  Scito,  /rf«J  Apriles  esse  , 
quae  tibi  agendae  sunt ;  quas  te  apud  me  celebrare  oportet. 
jlgere  diem  festum ,  vel  pedestri  orationi  consentaneum.  Pro 
Idus  Apriles  est,  qui  Hiesfndit,  iduat,  dividit,  medius  est  men- 
fiis  Aprilis.  Iduum  etymon  a  poeta  tangi ,  in  promtu  est  intelh- 
gere.  Macrob.  Stat.  I.  15.  Nobis  illa  ratio  nominis  vero  propior 
aestimatur,  ut  Idus  vocemus  diem  ,  qui  mensem  dividit.  Idu- 
are  enim  Etrusca  lingua  dividere  est.  Veneri  sacrum  fnisse  nien- 
sem  Aprilem,  satis  constat.  Causam  rei  venuste  designat  poeta 
epith.  marinae  av«£oe/ufV>i? ,  e  mari  isto  mense  exortae.  Tunc 
enim  cruore  de  superno  spumeo  Pontus  globo  caerulas  inter  ca- 
tervas ,  inter  et  bipedes  equos  fecit  undantem  Dionen  de  maritis 
imbribus.  Pervigil.  Ven.  9  sqq.  Idera  innnere  videfur  Ovid.  rasf. 
IV.  60.  61.  Veneris  mensem  Grajo  sermone  notatum  auguror:  a 
spumis  est  dea  dicta  maris. 

v.  17.  Idus  Maecenatis  natales.  Sententiam  ,  quae  nullum 
paene  omatum  admittere  videbatur,  vide  quomodo  nobilitaverit 
poeta,  adsperso  pietruis  colore.  —  3olcnnis ,  in  festis  habendus 
mihi.  —  sanctior,  majori  religione  colendus  ,  magis  celebrandus 
proprio  natali  die.  Tibull.  IV.  3-  1«  Q"i  mihi  te  ,  Cerinthe  ,  dies 
dcdit ,  hic  mihi  sanctus ,  atque  inter  festos  semper  habendus 
crit,  Neque  injucundum  erit  cum  Nostro  comparare  Censorin.  du 
Die  nat.  c.  III.  Quum  Jlnguli  Xomines  suos  iantummodo  pro- 
prios  colant  natales  ;  ego  tamen  duplici  quotannis  ojficio  hujus- 
ee  religionis  adstringor.  Tslam  quum  ex  te  tuaque  am<citia  ho- 
norem  ,  dignitatem  ,  decus  atque  praesidium,  cuncta  denique  vi- 
tae  praemia  recipiam-,  nefas  arbitrer ,  si  diem  tuurn,  qtii  ..•  mi- 
hi  in  hanc  lucem  edidit ,  meo  illo  proprio  negligentius  celebra- 
vero.  llle  enim  mihi  vitam ,  hic  fructum  vitae  atque  ornamen- 
tum  peperit.  —  ecc  hac  luce ,  inde  otdinat,  digerit,  numerat 
annos  aetati9  suae.  —  adjluentes ,  succrescentes,  deinceps  acce- 
dentes.  Sed  alterum  quiesitius  propter  adjunctam  copiae  notio- 
nem ,  q»iod  ad  Maecenatis,  vitae  cupidissimi ,  animum  magnam 
▼im  habet.  —  meus ,   quanta  in  brevitate  hi^ysia.  ! 

v.  21.  Occupat  poeta,  auae  forte  Phvllidem  detenturA  sint, 
quo  minus  commodam  sese  ei  pra«beat ,  adla'is,  q-iae  e,i  rem 
persuadeant ,    argumentis.     Telephum,    ejus  auimum  occupuvii t 


—     4^h     — 

in  nmorem  sui  pcrtrnxit ,  at  tibi  vacarc  nequear.  —  quem  tu 
petis,  expetis,  cujua  amore  ilagras;  ut  I.  33.13.  me  melior  quum 
peteret  Verius  ,  et  saepe  alibi.  iu  seqq.  praeclare  adornata  om- 
nia  nd  PhylHdem  a  vano  isto  eapiendi  Telephi  conatu  absterren- 
clarn.  Juvenem  non  tuae  sortis  paullo  acerbius,  adposite  tamen  , 
quo  inCepti  vanitatem  -j enitiu.s  intelligat ,  pro  ,  magnae  fortunae 
nobilitafis  juvenem  ;  tura  puella,  qunm  amat ,  dives  et  lasciva, 
insignis  protervitatis  ,  quae  per  juvenilem  aetatem  miras  illece- 
bras  habet;  ideonue  tenet ,  detinet  Telephum  grata  compede  vin- 
ctum,  irretitum  amore  sui  habet,  quo  sibi  beatissimus  ille  vi- 
cle.tur.  Vincula  ,  compecles  de  amore  frequenter  admodum  poetis 
in  usu.  Tibull.  i.  1.  $$•  Me  retinent  tinctum  formosae  vincla 
puellae.  Adde  Ei.  1.  g.  79.  AjaywoV  «Xoxrow/^rjJ  de  eodem  Incert. 
ep.  XVIII.  2.  (Anal.  Rr.  III.  154.  ) 

v.  25.  Quam  periculosa  res  sit,  majora,  quam  quae  eibi 
conveniant,  expetere  ,  Phatithontis  ac  Bellerophontis  exemplo 
graviter  declarat  stattrn  poeta.  Phaiton  ambustus  ,  TU»fls  »po's 
oripvx  x-p^,^  /)f&i$c*ys  $>xe'Sa>v  (Apollon.  Rh.  IV.  598-)  >  xs~ 
(iciuv-i  s.xTui5oihvoS--h ,  pro  ,  exemplum  Phaethontis,  fulmine  a  Jo- 
ve  icti,  terret  avaras  spes ,  absterrere  debet  ,  ne  iminodicas  spes 
coneipiamns ,  ne  nimia  concupiscamus»  Ita  animum  laudis  ava- 
Turn  dixit  Nostcr  Epp.  II.  I.  179.  caedis  avarus  Claudian.  XXVJ. 
600.  — De  Bellerophonte  ,  a  Pegaso ,  quuin  rerum  successu  ela- 
jfois  coelum  adfectaret,  excusso  et  in  campos  Aleios  dejecto  adi 
cjuos  laadant  intpp.  ad  Hygin,  f.  57.  p.  122.  Eadem  fabula  osten- 
dit  Pindarus  (Isthm.  VII.  60  sqq.)  vota  temeraria,  haud  impu» 
ne  tVetri 'l  i*  pxKpx  h'  ei  tis  zsxxTztvei  j  fipx%vs  /f/Xf'a3«/  ^«AKoTsStV 
QsSsV  sBdxv.  0  n  xTegotis  s^fi^u  Tlxyxsos  ^eoxorxv  eSskovr'  es  oipx- 
vov  otxS}JI."1>S  ihde7v  p.e&'  o^xyvpiv  BehhtpcipovTxv  "Lr\voS.  Rallad» 
LXII.    i.  (  A.   Br.  II,  4JC. )    f*/)$ev  xyav  ,  twv  iwrx  copwv  l  ooQm- 

repos  s~»cv* obrce  Tlityxaos  'ixxos  xxvheot  Behhefo<p4vTW)  fiovh-/\- 

Sivrx  j.i.x!iiiv  xciTfoSeTovs  y.xvdvxs.  — -  exemplum  grave  praelet  , 
graviter  admonet  ;  ut  Propert.  IV.  1.  109.  Exemplum  grave  erit 
Calthas.  —  ales ,  rrijVo? ,  alatus,  divinitati:,  ejus  (a  Neptuno 
quippe  et  Me.lns.i  procreati  vid.  Apollod.  II.  3-2.)  argumentum  ; 
docte  igiUir  ine.;t  oppositio  to»  terreni  equitis.  —  gravatus  equi- 
tem ,  qni  gravate  ferret ,  sessorem  haud  sustineret  Bellerophon- 
tem ,  excuteret ,  rxmi  ,  quuni  coelum  petitumm  intelligsret ,  ter- 
renu/n,  mortalis  conditionis,  quem  coelum  adlcctare  nefas  esset; 


—       4og       — 

«umma    vis   in   hoe    epitheta.-    Gravari   dominos    similitcr  Lucnn. 
VU.  284. 

v.  29.  Illa  te  exempla  admonent,  ut  sequare  ,  secteris  ,  eli- 
cas  te  digna ,  quae  te  sequi  consentaneam  est ,  sententiose  ,  pro 
te  dignos  ,  amatores  ,  tuae  sorti  convenienJes;  o<*>p*  tis  riiv  iv 
Suiecraj  (piXcTKT&v  sisr^xvnv  s^»tx'  ,  Pind.  Pyth.  VI.  163,  in  siniili 
argumento.  —  nefas  putando  sperare ,  neque  aUerius  spes  tuas 
porrigendo  ,  %**T*ivjlv  7«  xvfow ,  fisfcCfAMVUt  Sqfxvvv  ixoivrois 
ih*i<st,  Pind.  Pyth,  IV.  39.  majora  c.oncupiscer.do ,  quam  licet , 
quam  fas  est,  To  *xf  &ix«v  yhvxv ,  ui  in  Bellevophontis  exem- 
plo  Pind.  Isihm.  VII.  I7.  —  3»-  Disparem  vites ,  r.on  tuae  sor- 
tis  juvenes;  tpihei  §',  «fJte  £°VS  >  T&v  «fio/*V  s^*/V  «5/,  Theocr.  XXIX. 
20.  —  et  in  meo  potius  smcre  adquiescas ,  quem  perpetuum 
tibi  polliceor.  -Praeclare  hanc  sententiam  seqq.  intexuit  poeta. 
Age  jam,  quapropter  da  te  mihi,  atles  mihi  in  celebrando  Mae- 
cenatis  natali.  meorurn  amorum  fir.is  ,  cuju9  amorem  nOn  nisi 
morte  deponam,  in  qua  amores  meo?  finiam.  —  alia  calebo  ,  a!i- 
us  amorem  exp-.  tam  ,  nota  loqusndi  ratione.  -—  34«  condisce  mo- 
dos  carminum,  quae  reddas  voce ,  canas  ( ut  IV.  6.  extr.  ego 
diis  amicum  —  reddidi  carmsn  docilis  modcrum  v.  H.)  festo 
isto  die.  Qvo  quidem  carmine  ,  cantu  minuuntur  curae ,  nos  hi- 
lariter  istum  diem  traducamus  ,  agamus  ;  nilul  amplius.  Se;l  per 
gnomen  exoressa  sententia  ,  rnore  Nostro  perquam  familiari.  Ma« 
le  curas  nonnulli  ad  Phyllidis  improsperum  amorem  Telephi  tra- 
hunt.  Ad  rem  Calpurn,  XI.  19.  Cantes,  amat  quod  quisque'.  te- 
vant  et  carmin  curas.  —  atrae ,  tristes. 


ARGUMENTUM  XII. 

%*>\WVWVV%VWWW 

Jj-dmodum  sapere  sibi  visi  suni  nonnulli  viri 
docti*  qui  ad  Virgilium  quemdam  mjyropolam 
vel  omnino  mercatorem  ,  neuticfuam  autem  ctd 
sacruni  illum  vatem ,  Horatium  hoc  carmen 
scipsisse  coniendercnt,  veriti  sciiicet,   ne  l  u- 


—     4io      — 

cri  studio,  a  qiio  immiinem  eum  esse  negat 
poeta  (v.  25.)  sacro  illi  vati  macnla  quaepiam 
adspergeretur.  Sed  huic  metui  quum  justa  in- 
terpretatione  obviam  ierimus,  atque  ipsa  Bent- 
leji  ralio  ,  qziae  omnia  hujus  libri  carmina 
ultra  Virgilii  aetatem  rejicit ,  tam  ■  infxrmo 
talo  innitatur ,  ut  nullum  omnino  rei  momen- 
tum  faciat ;  nihil  sane  impedit ,  quo  minus  il- 
lud  os  sacrum  Phoebi ,  Virgilium  poetam  ,  ab 
Horatio  hoc  ■  carmine  compellatum  nobis  per- 
suadeamus.  Quumque  parum  recte  gravita- 
tem  in  tam  levi  argumento  desideres  ;  ita  fa» 
mitiaritatem,  quae  Horatium  inter  atque  Vir- 
gilium  intercederet ,  in  jocos ,  quos  illa  uti- 
que  amat ,  ejfusam ,  hoc  carmine  l.nculenter 
proditam  recti  quisque  judicii  facile  agnoscet. 
De  coena  collatitia  cuin  Virgilio  suo  ita  tra- 
ctat  Horatius  hoc  carmine ,  ut ,  quum  vinum 
se  praebitnrum  spondeat ,  ab  eo  unguentnm 
(at  quantillam  rem  ad  ingentem  vini  cadum!) 
conferri  postulet,  sique  conditio  placeat ,  sta- 
tim  ad  se ,  missis  omnibus ,  quae  convivium 
moratura  sint ,  cum  isto  advolet ,  adjectis , 
quae  ad  iltud  compellant ,  argumenlis,  a  sic- 
ciore  anni  tempestate  (1  —  12.)  vitaeque  brevi- 
tate  (26  J77.)  desumtis.  Propter  v.  i5.  ijuve- 
num  nobilium  cliens")  recte  Sanad.  hoc 
carmen  ante  a.  DCCXXXV.  collocat.  Cf.  Ca- 
tull.  s.  XIII.  ejusdem  argumenti ,  hilarioris- 
quc  incessus. 


Adnotationes. 

v.  1  —  12.  Cum  suavissima  hac  veris  Hescriptione  compa- 
rasse  juvabit  Nostri  I.  4.  init.  et  IV.  7.  init.  Procedit  Ver  cura 
j)ompa  sua  (cjuam   taagnifice   descriptanJ   yide  apud  Lucret.  V. 


—      4n      — 

73*5.  sqq. )j  e  qua  poeta  satis  habet  adponere  animas  Thraclas 
Opyxixs  xvous  (Aeschyl,  Agam.  665)  Aquilonem-  Alias  in  comi- 
tatu  Veris  est  Zephyrus  (  unde  pater  veris  Claudiano  audit 
XXXIII.  2^0  )  maxime  ubi  illud  a  mari  pacato  navigationique  iterum. 
patefacto  dtsignatur,  ut  h.  1.  Ita  v.  c,  Meleag.  CX.  9.  v)Sv)  Ss 
xKwovoiv  fjr  cvocx  xi> fAXT 'x  vy.vrxi  xverp  ci^vr,fj.xVTa)  Zf^upou  Kivx 
xoK-zsmoxvtcs  Cf.  ad  I.  4-  init.  Adie  Macer  Agcntar.  XXIV.  3- 
A.  Br.  II.  272*  )  in  veris  descriptione  ad  Nostrum  plane  attenvpe- 
rata ".  yisifAttvcs  xnc'$rutAov  ,  «pr/  St*  *i>^i«  yKxvx.lv  QqXvvci  w^itys- 
Kws  Z/^Ufos*  yjjyj  *ai  (p/Aorfxvos  usro  TpaoXoTa/  ^«X/Suuv  y^ciKcoi  xap- 
QiTi\v  7:/)Koi 0fAc7  SxKxfAov.  xvScx  S'  xvtcKKovoi  xctrx  %$o'vx.  Satyr. 
Thyilli  epp.  vide  ad  v.  5.  Unde  et  h.  1.  Zephyros  plerique  intel- 
ligendos  statuunt,  quos  etiam  Homerus  ©jBjfcjiSev  spirare  (U.  IX. 
5.)  perhibuerit.  Sed  indocta  haec  intpp.  disputatio,  etrectealii 
Aquilones  eos  assumendos  ponnnt  qui  veris  initio  ilare  incipiunt, 
nt  diserte  Colum.  XI.  2.  3J.  X.  Cal,  Mart.  venii  septentriona. 
les,  qui  vocantur  Ornithiae,  per  dies  XXX.  esse  solent ;  tum 
et  hirundo  advenit.  Aristot.  de  Mundo  c.  IV.  oj  $s  'OfviSixi  xx- 
Xovfxcvot  cx%iv*i  Tivct  ovtcs  avcfxoi ,  /3opf'«/  iio)  r*>  ylvci.  Jam  quod 
jimplicissiinum  fuerat,  jam  spirant  verni  Aqniioncs  ,  hoc  poeta 
suavissima  pictara  auimavit,  quae  ipta  in  veris  notatione  soien- 
nis  est.  Vid.  ad  I.  4.  2.  — mare  temperant,  mitigant,  eomponunt, 
Kcixivovoi,  hibernis  fluctibus  tumidum.  —  2.  impellunt  lintea , 
Kivot,  intendunt,  xoKzfovoi,  vela,  sicuue  navem  impellunt,  promo- 
vent ;  graphice  prorsus  pro,  mare  navibus  aperiunt.  —  3.  Prata 
non  amplius  rigent,  horrent  (quod  proprium  hiemis.  Illustiavit 
loquendi  rationem  Heins.  ad  Ovid.  Fr.st»  I.  4980  >  Se^u  adstricta 
sunt ;  inversa  ratione  pro,  virent,  floribus  amicta  sunt,  et  hoc  pro 
universo,  jam  germinant,  flore  se  induunt  omnia.  Cf.  I-  4-  *•  ~~ 
nsc  jiuvii  strep.  turgidi,  ornate  pro  non  turgent ,  exundant  nive 
hiberna,  aquis  ex  nive  soluta  collectis  aucti,  detumuerunt;  quae 
adultioris  veris  significatio  est.  Vid.  ad  lV.  7.  3.  deresccntia  ri. 
pas  jlumina  praetereunt. 

v.  5.  Hiruntlinis  in  veris  adventu  frequens  poetis  mentio.  Eo- 
dem  ornatu  Antip.  Sid.  XXXVII.  3-  (B.  Br.  II.  16.)  ^Svj  lcnKio- 
0ci  (acv  usruj'(5o^«  yvpci  ycKiiiv  olxltl,  KsifAuJvuv  S'  a/3o*  y^Ka.  w*r«*- 
Xoc,  Satyr.  Thyill.  V.  (A.  Br.  II.  977.)  eadem  veris  adumbratio- 
ne  :  r\Sr\  x-r,Ko^ofAcvoi  %cKi$cvcs,  yj^rj  «V  oiSfAx  xoKtzovtxi  f/.xKcty.*s 
tis  oBivas  ZcfvpiS.  r\$f\  j  KsifAwvcs  i>wc£  ucTciK&v  iy^sxvro    ctvdsx,  j 


-        412        - 

rw%os  oiyu  fj.sfj.oxs  wojios.  Cf.  cjusd.  ep.  VI.  init.  Docte  autem 
poeta  rem  mvthicis  exomatam  dedit  coloribus.  De  fabula  ipsa 
exponere  hujus  loci  non  est  ;  adeant,  quibus  opus  cst,  Ovid.Met, 
VI.  212  Scjq.  et  SS.  mythogr,  phos,  eorumque  intpp.  —  Itynjle- 
biliter  gemens,  Ilebili  cantu  Ityos  necem  lugens,  *aT£'  okopofofjs'- 
vrj  *Iri>/\ov  <plXov  (Homer.  Od.  XVI.  522.)  ob  vocera  querulam. 
Splendide  Arisloph.  Avv.  2lO  scjq.  ^ucrop  vofxovs  \sjusv  i>fj.vo)v  .  ovs 
$iu  9sUv  otojj.utos  Spr\vs7t,  tcv  sfxov  k  oov  TZohvZuxyvv  'Iruv  skski- 
gonivq  Sisfots  fxsksoi  Pampliikis  I.  1,  (An.  ijr.  H.  t^S.  )  xxfJ.fJ.ofs 
xoupcz,  fj.vpofA.svu  y.shuo~s'it  rpuohu  Siu  oto[j.utmv  ,  secntus  Mnasalc. 
IX.  l.  (A.  Br.  II.  J93«)  Tpuvku  fj.ivvpojj.svx  Tluvolovi  i:ufSs'vs , 
<p«v(c  cet.  —  Cecropiae  domus  aeternum  opprobrium,  xukov  sksy- 
X<x,  ovstSos  (ut  saepius  Homerus;  v.  c.  II.  H.  235.  V.  7X7.  et 
inde  alii)pro,  quae  aetemam  infamiae  notam  inossft,  infamc-m 
reddidit  domum  Cecropiam,  gentem  Atticam,  quod  male,  cru- 
deli,  immatii  .«eelere  ulta  est  libidines  libidinem  barbaram ,  in- 
fandam,  cum  immaiii  crudolitate  expletam.  —  rcgum,  Terei,  re- 
gis  Thraciae.  Vulgarius  erat,  regiam  libidinem,  quae  nonnisi  in 
regiam  h.  impotentem,  saevam  dominatiur.em,  qnae  sno  omniaju- 
re   agit,  cadere  potest.  Unde  regum  generatim  poeta    extulit. 

v.  9.  Dulcissimum  tetrastichon,  quod  .'tuavissimos  veris  tahu- 
lae  colores  adspergit ;  quod  mire  adblar.diri  debuit  Virgiho,  poe- 
Jae  bucolieo.  Vide  autem,  quam  docte  variaverit  illa:  Ac  neque 
jam  stabulis  gaudet  pecus  I.  4-  3.  Pastores  dicunt  carmina  Ji- 
stula,  canunt  fistula,  ut.  Theocr.  XX.  29.  xyv  uokJo  K  uK  s  00  ,  xyv 
Swuxi,  x%v  zskuyiuC?.»  et  sapra  III.  4.  l.  dicere  melos  tibia,  — 
in  granune  tenero,  vere  renato,  quod  suaviter  hoc  epitheto  indi» 
gitatur.  Suavem  pastorum  cantum  suavi  Panis  auscnltantis  adum- 
brat  phantasmate.  Pro  Pane  docte  est  deus  ,  cui  pecus....  pla- 
cent,  trui  pecoris  custodiam  gerit,  et  cui  placent,  (ut  Calim.  II. 
Dinn.  187.  *cA/o*v  $i  toi  1  v  u$  s  Tlspyv),  T-i\vysTov  b  (psnv)  qni 
libenter  commoratur,  cui  sacri  sunt  nigri,  umbrosi  (ut  nigrae  sil- 
rae  1,21.  7.)  collet  Arcadiae,  Lycaeus,  Cyllene,  alii,  unde  Uuv 
Avxuios,  '  Apxus,  Tuvuypuios  cet.  dictu3. 

v.  i3.  A  calore  verno  qui  sub  Italiae  coelo  gravior  est,  sua. 
viter  potandi  causas  derivat  poeta,  ut  III.  29.  17  sqq.  —  tetn- 
porn,  anni  tempus  adduxit  sitim,  excitavit  sitim ,  bibendi  nos 
admonet;  unde  <*>p*  $A|//of  de  aestate  apnd  Graecos.  —  i4«  Sed, 
e;ii;nvero,  H  gestis  ducere,  skxsiv    (vid.   aJ.    III.   3-  340»    biberu 


— .      4i3      ■*- 

Liberum,  vinum  Calibus  pressum,  Caleno  praelo  domitum  (ut  I. 
2o.  9.),  Calenum.  15.  Juvenes  nobiles  satisprobabiliter  intelligunt 
Tiberium  et  DruSum  Nerones,  Augusti  privignos,  quorum  clientem 
Jepicle  Virgilium  poela  fert  ,  quod  iis  familiariter  uteretur.  Est 
adeo  honorifica  adpellatio  Virgilii,  apud  summos  reip.  viros  gra- 
tiosissimi,  qui  mollissima  ambitionis  ejus  adspersa  est  cavillatio. 
Sed  mirifice  intpp.  argutari  videas.  —  16.  Vinum  merebere,  red- 
imes  ,  Caleni  bibendi  tibi  copia  fiet,  nardo,  vicissim  data,  alia- 
to  nardi  unguento  ;  puria  faciatnus,  ego,  vinum  dabo,  tu  unguentai 
adferto.  Facetior  Catull.  XIII.  De  nardo  vid.  ad  II.  lr.  16. 

v.  17.  Faccte  in  collatitia  hac  compotatione  haeret  poeta,  joco* 
seque  Vircilio  liberalitatem  suam  impntat,  qui  exiguo  unguenti 
vasculo  totnm  v ■  ni  exquisitissimi  cadum  opponat.  Suaviter  igi- 
tur  parvum  onychem  opponi  vides  ingenti  vini  cado.  Onycc  fac- 
tum  aliquid  ex  onyche,  uf  vus  unguenlariumy  potorium ,  Plin. 
VIII.  2.  Intelligendum  autem  marmoris  genus,  colorem  unguia 
humani  referens,  alabastri  ad^ellatione  frequentatum ,  e  quo  ma- 
xime  vascula  unguentaria  confici  solita.  Sup/w  S/  /wi>pa>  ^Cuel 
*h«p*ortx  Theocr.  XV.  114.  jCf,  Piin.  XXXVI.  7.  Propert.  II. 
10.  3o.  Ejusdem  nominis  gemmam  ad  eundem  usum  (quamquam 
paullo  rarius)  adhibitam  faisse  docet  Plin.  1,  1.  c,  g-  laudante  Boet- 
ig.  quem  omnino  vide.  Serioribus  tempp.  vitf  eis  vasculis  unguen- 
ta  inclusa  fuisse  docet  Antiphili  epigr.  VI.  6.  (A.  Br.  II.  1JO.J 
vdtficv,  u*o  yhoc-okts  ".heiouev^v  vxhoo.  —  eliciet,  efficiet,  ut  descen- 
dat  cadus,  demovebit  euraj  suavitsr.  Male  vulgo  ,  a  me  elicies. 
—  18.  Qui  nunc  adcubat,  repositus  est  in  horreis  Sulpiciis,  in 
apoiheca  Sulpicii  vinaria,  unde  eum  mihi  paraturus  sum.  Pluri- 
ma  talia  Romae  fuisse  horrea,  cjuae  magnam  vini,  olei  cet,  co- 
piam  adservarent  singulatim  vendendam ,  satis  prcbabile  est ;  at» 
que  in  his  Sulpicii  cujnsdam  apothecam  vinariam  maxima  fama 
floruisse,  recte  ex  h.  1.  colligas.  Memoratu  digna  est  Porphyrio- 
nis  ad  h.  1.  nota,  ,,Sulpicii  Galbae  horrea  dicit ;  hodieque  autem 
Galbae  horrea  vino  et  oleo  simiiibusque  alii3  referta  sunt."  t- 
19.  Cadns  laetitiae  dator  !  largus  donare^  graece,  ad  donandum 
spes  novas,  quo  poto  animus  nova  spe  extollitur  ;  tu  spem  re- 
ducis  mentibus  ancciis,  de  amphora  III.  21.  13.  — ejficaxeluere, 
ad  eluendum  ex  animo,  abstergendum  amara  curarum  ,  amaras 
curas,  ad  exhilarandum  animum  Senec.  de  Tranqu.  A.n.  XIV. 
nonnunquam,  et  usquc  ad  ebristatam  veniendum  —  ;    cluit  enim 


ruras,  et  ah  imo   nnimum  movet.   Mala  vino  lavere  similiter  est 
III.  12.  2.  ubi  plura  notata  viJe. 

t>.  2i.  Si  ad  haec  gaudia,  ad  h.ine  convivii  laetitiam  prb- 
peras,  ejus  particeps  esse  cupis,  s\  haec  conditio  tibi  placet,hanc 
legem  accipis.  Ad  solam  voluntatem  spectat  to  properas  per  con^ 
sequcns  expressam,  ne  ineptum  acumen  sententiae  inferatur  ,  si 
properas,  propera,  quod  sulsjicitur.  —  22.  veloxveni,  advola  cum 
tua  merce,  unguento  nardino,  e  Syria  misso.  Cf.  II.  11.  16.  Alii 
un.guentnimnercemdici  statuunt,  quatenus  vinum  eo  \  irgilius  red- 
emturus  sil  ;  quod  longius  petitum  videtur.  —  non  ego  mediior, 
nnimus  non  est,  plena  dives  ut  in  domo,  cjuo d  quidem  divites  fa- 
cere  solent,  te  incis  poculis  tingere,  vino  te  meo  irrigare  ,  rsy- 
'/siv  inebriare,  pro  vinum  praebere  tibi  immuni,  «uu/x^oAa),  ita  ut 
nihil  de  tuo  confcras.  —  domus  plena  de  magna  opulentia,  ut 
plenas  Arabum  domus  II.   12.  24.  ubi  vide. 

v.  25.  Pone  moras  et  studium  lucri,  duobus  explicari  modis 
potesl,  poeta  haud  indignis  ,  vel ,  ne  detinearis,  lucri  in  emen- 
da  nardo  faciendi  studio,  ut  lucreris  aliquantulum ,  salubri  eam 
emendo  pretio,  cjuo  compotatio  differatur  necesse  est ;  vel,  quod 
praestat,  ne  diu  expendas,  uter  nostrum  in  hac  collatione  alicjuid 
lucelli  faciat.  Reliqua  ,  quae  intpp.  h.  1.  adferunt,  futilia  sunt, 
ac  prorsus  ridicula.  —  26.  Memor  ignium  nigrorum,  rogi.adeo- 
que  mortis.  Nigri>  cjuatenus  ad  res  iitferas  pertinent,  ut  invisae 
cupressus  II.  14.  23.  Ignes  atros  eodem  sensu  Ovid.  Fast.II.561. 
Lucan.  II,  299.  Ad  exstinctas  rogi  favillas  male   referunt  nonnul- 

lj,  27.  Misce,  immisce,  dum  licet  (ita  junge),    stultitiam  bre- 

vem,  paullulum,  in  aliquod  tempus,  siuititiam  h.  hilaritatem,  con~ 
siliis,  severioribus  studiis  :  omitte  aliquantisper  seria,  atcjue  lu- 
sibus,  conviviicjue  hilaritati  vaca.  Insania,  dementia,  fA.*lvsa$»r 
vocabula  propria  cffusioris  laetitiae,  quae  h.  I.  stultitia  est,  ex 
opinione  morosorum  hominum.  —  28.  Dulce  est  desipere ,  insa- 
nire,  hilaritati  se  dare,  genio  indulgere,  inloco,  sv  z<xipz>, aliquan- 
do,  suo  loco  ac  tempore.  Callim.  ep.  XXXVJI.  2.  tv  S'  o'tvca  %*!- 
ii*  avyyeKoia*!.  Ducta  vero  ex  Anacreonte  (XIII.  i«.)  S/A»,  &sXd> 
/wavrjva/,  vel  alio  Graeco  poeta  sententia;  ut  colligere  est  ex  Se- 
nec  de  Tranq.  An.  in  fine  :  Sive  Graeco  poeiae  credimust  ali' 
aiiando  et  insanire  jucundutn  est. 

%v%v*%w\*v\v%% 


—      4i5       — 
AROUMENTUM  XII L 


i^uiim  Lyce  quaedam  ,  quae  amatores  suos 
olim  admoduni  superbe  habuisset ,  aetate  in 
senium  vergente  nltro  jam,  deposita  arrogan- 
tia ,  juvenum  amores  expeteret ,  puellarem- 
que  procacitatem  ac  lasciviam  in  sunima  de- 
formitate  anili  prae  se  ferret ;  Horatius ,  et 
ipsius  rei  foeditate ,  in  qua  admodum  diffi- 
cile  est,  Satyram  non  scribere,  et 
vero  maocime  ,  quod  ipse  quondam  fastidia 
ejus  expertus  esset  Ccf.  III.  io.)>  ulciscendi 
studio  commotus  atqiie  incensus  improbos  la- 
scivae  hujus  vetulae  mores  hoc  carmine  ita. 
depexos  dat ,  ut  primarium  omnino  illud  ejus 
generis  exemplum  haberi  debeat.  Adeo  om- 
nes  colores  tincti  sunt  felle  plus  quam  ^irchi- 
lochio  !  Quam  amarnlentum  statim  in  txor- 
dio  poetae  gaudium  a  Ly*ces  deformitatt  pa- 
riter  atque  impudenti  lasciiua,  quae  ei  olim 
imprecata  esset,  et  propter  quae  jam  contem- 
tui  risuique  juvenibus  esset,  conceptum  !  quam 
acerba  post  laudatam  Chiae  floridam  pulchri- 
tudinem  turpitudinis  istius,  per  partes  expen- 
sae  ,  irrisio  ,  pristinaeque ,  cujus  nullum  su- 
persit  vestiginm,  formae  recordatio  !  Illud 
denique,  quod  Lyce  non  tam  propitiis  quam 
iratis  numinibus  proiecta  hac  sola  de  causa 
ad  extremam  senectutem  perveniat ,  ut  riden- 
dam  suam  praebeat  juvenibus  anilem  libidi* 
nem  ,  ecquam  ad  animi  feminei  impotentiam 
hahere  putes  efficaciam?  JSeque  vero  hac  ar- 
gumenti  tractatione  inferiores  habendae  snnt 
eioquutionis  poeticae  virtutes  ,  a  doctrina,  c.o- 


—      4*6      — 

pia  alr/ue  sV£$ysix  commendatissimae.  Compa- 
rent  autem  cuin  Noslro  Venerum  graecarum 
cupidi  Meleagri  LXXFIL  (A.  Br.   I.  22.) 


A  d  n  o  t  a  t  i  o  n  e  s. 


V.  1.  Initio  sfa.fim  exsultat  posta,  voti  compos  factus.  Voti 
ejus  summa  erat :  ut  Lycc  cito  defloresceret  ,  atque  in  hac  pult 
chritudinis  jactura  puellarum  lasciviam  atque  protervilatem  prae 
se  feiret ,  juvenumquc  fastum  vicissim  experiretur.  Jam  pedestre 
erat :  Facta  es  ,  Lyce  ,  quod  voveram  s  petnlans  ac  lasciva  anus  ! 
Sed  major  Ss/votijs  in  disjuncta  sententia,  ipsa  verborum  colloca- 
tionc  mirifice  acljuta.  Tum  maxima  erumpentis  gsuclii  vis  in  ge- 
minato  priore  commate,  maximaque  in  repetito  Lyces  nomi-ie  ir- 
risio.  Audiunt  dii  vota  ,  chiae  rata  esse  jabent,  noto  loquendi 
usu.  Tfid.  ad  I.  2.  27.  —  3.  tamen ,  quo  sumtuam  onmium  in  te 
indigiutionem  moves",  vis  formosa  videri ,  formam  adhuc  tuam 
•jactas ,  facis  ea ,  quas  tanturo  formosas  puellas  addecet-  Haec 
exponi  seqq.  poeta.  —  4«  Etiamnum  te  comissationibns  ingeris, 
in  iiscue  impudens  ludis  ,  haud  pudet  te  velulam  puellari  la- 
scivia  iocari  (  ut  III.  15.  5-),  lusus  procatiores  puellarum  imita- 
ri,  bibere  (  vid.  ad  III.  15.  16.)  et  bene  potam  cantare,  Postre- 
mum  hoc  exquisita  prortus  acerhitate  tiir;;  poeta  !  Cantutremu- 
lo ,  fracta  prae  senio  voce  ,  sollicitas  Cupidinem  ,  permovere  cu- 
pis,  ut  ad  te  veniat,  h.  canticis  araatoriis  juvenes  venaris  ,  in 
amorem  tui  pellicere  conarir  ,  lentum  ,  cunctantem,  non  a-udi- 
entem  te  ,  non  obsequentem  tibi;  quatenus  irrili  Lyces  in  juve- 
nes  adsultus  eranr.  Cantum  tremulum  fere  SiKoyws  accipiunt, 
qui  et  per  r.etatem  et  per  libidinem  tremit;  vixbene.  Ad  senten» 
tiam  TibulJ.  1.  2.  89-  Vidi  ego  ,  qui  juvenum  miseros  lusisset 
omores ,  post  Veneris  vinclis  subdere  colia  senem\  et  sibi  blan- 
ditias  iremula  componere  voce. 

v.  6.  Praeclare  continuatur  Amoris  lenti  imago  ,  novis  , 
cpuibus  Lycen  acriter  pungeret ,  coloribus  illustrata.  Enimvero 
ille  desidet  apud  Chiam  (  nomen  puellae  proprium  puta),  liben- 
ter  ibi  moratur,    Venuste  admodnm  ac  graecaplane  suavitate  mo- 


—       417       — 

rae  istius  causas,    Chiae  pulchritudinem ,  expedlvit  poeta.  vi- 

rentis ,  iloriilae  aetalis  puellae  ;  vid.  ad  1.  35.  17. —  7.  docta* 
psaj.fere ,  lides  pulsandi  ,  iiscrue  accinendi.  Dulces  docta  modos 
et  citharae  sciens  III.  9.  10.  —  8.  ejccubat ,  insidet  genis  pul- 
chri.t ;  suavissima  designandae  eximiae  pulchritudinis  ,  quae  con- 
tinuo  oculos  atijue  animum  in  se  defigit,  imagine,  a  Graecis  de- 
aumta.  Sophocl.  Antig.  79^.  'Epa»j  —  —  tt  iv  fxx\xAxis  xxpeixis 
wscY/Sos  ivvv^fVfis.  Simplicior  Phrynirhus  apud  Athen.  XIII.  p. 
604«  A*'ft?tf/  J'  ini  xoptpvfixis  zsv.ff\tai  (pu>s  "Epttros.  Plato  VI.  1. 
(  A.  Br.  I.  170.)  de  formosn  vetula  :  v\s  xx}  ixi  pvriaav  8fiiA.vh.ot 
i£er  Eftus.  Aristaenet.  II.  1.  xxr,vSr\KoTi  ouufjxTt  06  xttpvxe  xpootgx- 
veiv  o  Epms.  ov  $e  av  exxvSis  rt  xxi  evwSes  ? ,  ivrxvSx  xxi  ivifxvi 
xai  nivti,  Oculos  Amori  sedem  attribuit  Meleag.  XCI,  jo.  (  A. 
Br.  I.  26.)  ov  f/.e  \f\r,Sxs ,  roiorx ,  2,t)Votpt\xs  cfj.fj.xat  xfv*Tofj.svQS. 
Ita  et  Alcimus  in  Anthol.  Burm.  I.  p.  5^(n  O  blandos  oculos  — 
—  illic  et  Venus  et  leves  Aniures ,  atque  ipsa  in  medio  sedet 
Venustas.  Eandem  imaginem  ad  Horam  traduxit  Pind.  Nem. 
VIII.  3.  xrt  zjxfStvioioi  xxi  zsxidmv  ipigoiox  (5\etpxfcis  cet.  Unde 
Alciphron  III.  65.  "Kpos<j>*ov  xvrt»  rxs  Cipxs  uvtxs  ixixxSr\fj.ivxs 
i)cei  ,  Ita  et  Gratias  oculis  i  /xxSiSfvuivxs  fingitlAristaen.  I.  1,  eas- 
demque  hop%oVfj.fvxs  rxi  ixxptixis  Alciphr.  III.  1.  p.  274.  at  Stra. 
to  XXIII.  3.  (A.  Br.  II.364.)  fff'"°  mepiaxiproeai  nfootenx  to£o{So\ci, 
^v^ttav  x^xxyts    xhhor^iiev. 

v.  9.  Amor  enim  ,  aspernatus  vetulns,  merito  te,  anile  dede- 
cus  ,  fastidit.  Etiam  in  hujus  sententiae  enuntiatione  graeca  om- 
nia.  Pro  tenui ,  ille  ,  docte  et  cum  irrisione  est  ,  importunus , 
quod  verbo  jungendum  ,  importuno  ,  inhumano  more  transv,., 
parum  commoHum  se  praebet ,  morose ,  fastidiose  transvolat  j 
•»x\xirxrxi ,  pradterit,  aridas  quercus ,  annosas  \etulas,  eas  con- 
ternnit.  Quo  sensu  praeterire  aHhibuit  Noster  A.  P.  3^2.  et  Ovid, 
Her.  XXI.  179.  Met.  VIII.  299.  transire  Stat.  Theb.  V.  26.  Quo 
eodem  sensu  Graeci  tsxptpxtoSxi ,  xxj.x8pxfj.tiv  (  Theocr.  XX.  3i. 
<tx  S'  xotvkx  fj.'  ovx  ttyi\xatv  ,  x\\'  oTi  P>wxo\os  i/J.fJ.'t  ,  x  <x  ?  i  $  p  x- 
p.t)  usurpant.  Vid.  Abresch.  ad  Aristaen.  II.  16.  p.  263.  Hinc 
adposite  Strato  LXXI.  5.  (  A.  Br.  II.  375-  vvv  Si  fi  ( xxWos  ) 
fj.sv  oio\t*i\ev,  exr\\vSe  8'  yj  Tpi%x\eaTos  SxifAMV.  %o\  Sifxxts  vvv 
at  x  xp  t  iy  £  v.sS  x.  Pro  eo  hoc  loco  est  transvolare ,  utpote  de 
Amore  ,  puero  alato.  Callim.  ep.  XXXIII.  XoCfj.os1  Epms  ToiosSt. 
T«    fj.iv    Qtuyovrx   Sim/.siv  o',8e  ,    rxo'  ev  fj.iaat»  xtifxtvx  tz  x  p  w  i  r  *« 

II.  25onb.  D  d 


—      4 1 S       — 

rut.  Snrullima  vero  sententia  atqce  OTnatu  est  fiagm!  Anaore- 
ontis  ,  quod  Lucianus  in  Herc.  8-  (  T.  III.  p;  Jt6>  )• orationi  ita 
intermiscuit :  xai  o *Epa$  o6s ,  tZ  T/iif  woii\Ta.t  efaiimv  fJ-t  uwosroAi- 
eP  yiveiov ,  ypvoopuivioiv  nTtpvyoiv  n  ustois  tsujiuiistsoSoo  ,  *«i  o 
IiurogAfiSqf  cv  <provTiti'  —  aridas  ,  efloetas  senio  quercus  ytruv- 
Sfva;  proverbialiter,  cle  extrema  senectute.  Cf.  Diogenian.  Cent. 
III.  77.  Adposite  Aristaenet.  II.  1«  oV&ou  rois  orfs  oitetpiivctis  r%» 
0'(uv  lyoygh',  /ut  oKlyov  tO'fi  y  s  f>  uv$  $  vo  v  ,  Myrinus  II.  1. 
(A.  Br.  II.  107.)  T/)V  fj.uKa>tt)v  Ila^iV ,  'LtutIKKiov  uvl  poyvvov  , 
Srvv  sKxsiv  tlt  'A./oV/i'  r\vix  ifXtKKs  X/joVoj  cet.  ad  quem  illustran- 
dum  Toup.  (Emend.  in  Suid.  T.  III.  p.280.  )  doctc  landat  Arte- 
mid,  II.  25.  Apils  $/]Ao?  *«<  *ptofivTf)V  $iu  t6  *oKvsts's,  Cf.  e{  Ab- 
rescb.  ad  Aristae.  1.  1.  Simiiiter  aridas  frondes  ,  mulieres  vetu- 
las  opponit  hederae  virenti  puellaeque  myrto  puellis  floridia  sue- 
ciqne  plenis  Noster  I.  25-  17.  ubi  nos  vide.  —  refugit  ,  cohorrc- 
scit  foedo  tuo  adspectu  ,  fastidit,  contemnit  te.  In  repetito  te 
magna  acrimonia  est ,  uti  et  in  speciali  tetri  vultus  delineatione. 
Teluridis ,  nigris  dentibus,  te  rugis  ac  canis  turpem,  deformem. 
Pro  cannitie  poeta  capitis  nives  ,  caput  nive  conspersum  posuit, 
graeca  audacia.  Diogenis  Laert.  in  Bianta  (  quod  Antipatro  alii 
triruuint)  qnod  exstat  in  Anthol.  Brod.  III.  p.  422.  TySf  Biuvra 
xixevdx  ,  Tov  ur^efJ-us  i\yuysv  'Ep/x/jt  tis  A '/'&•/)  v  woKii  y/)pui  vt$>c- 
fxtvov  ,  laudavit  jam  Lamb.  Adde  Antip.  Thess.  XXI.  5.  (  A.  Br. 
II.  114.)  ri&si  di  fJ.iv ,  ok  ■xfo  ys  roiov ,  ws  avris  woA/ui  yiffeei  i/#o- 
fjLtvov.  Respexit  hune  locum  Quinctii.  VIII.  6.  Sunt  et  durae 
translationes  ;  i.  e.  a  longinqua  similitudine  ductae  ,  ut  ca -- 
pitis  nives. 

v.  13  sqq.  Neque  vero  adscitiliuri  ornatus  operosnsque  cul 
tus,  quod  reris,  juventutem  reparat ,  pnlchritudmemque  revocat. 
Venuste  in  hanc  rem  Lucian.  VI.  1.  (Anal.  Br.  II.  309.)  rty 
xtQuK:(\v   fiur.Ttis ,    To    $i  yypus  ovztrt  fiu^sts  ,    ovSs  xufstdav  sxt%- 

VOOtti     pVT&US.  fJ.f]    TOIVW    TO    xgoOMXOV     UxUV    \]*lfJLv9M   xutujsKutts.  — 

—  ovSiv  ycip  nKiov  sorl.  7/  fjiaivsui',  ovxors  <pvKos  y.ui  vJ///wu3os  tsv- 
§11  rr]v  f.y.ufi^v  EXs'f>)i»,  Ornatus  duas  ponit  species  poeta,  ve- 
stem  Coam  et  margaritas.  Illa  e  subtilissima  bombycum,  quos 
Cos ,  Ae^aei  maris  insula,  aleret,  lanugine  conficiebatnr ,  in 
summoque  pretio  habita  erat.  Unde  in  munditiis  muliebribus 
lennis  ejtts  mentio.  Tibull.  II.  53.  llla  gerat  vestes  tenues , 
crnina    Coa  texuit ,    auratas  disposuitque  vias,    Adde  Ei- 


—      419      — 

II.   4'  c9«   Nostrum   Serm.    I.  2.    101.    Propert.    I.    «.  2.  II.  i.  5< 

I\".  5.  23.  AH  rem  cf.  Plin.  H.  N.  XI.  23.  Pretiosiorem  hanc  ve- 
stem  facit  poeta  purpura,  qua  tincta  esset ;  quod  subinde  factum 
vel  ex  h.  1.  adparet.  Forte  aliam  quoque  tingenrlae  vestis  tan- 
gere  causam  volnit  poeta,  nimirum,  ne  ,  quum  esset  pellucida 
(  Serm.  1.  I.  Cois  tibi  paene  videre  est  ut  nudarn),  exsucca  at- 
qae  senilia  Lyces  inembra  prorleret.  —  lapides  clari ,  peliucidi 
uniones,  margaritae ,  lucida  concha  Tib.  II.  4.  30.  lapidum  ful- 
gor  Virg.  Cul.  64.  lapis  simpliciter  vocatus  Tib.  I.  8.  39.  — 
tempora  ,  quae  semel  praeferierunt ,  aetafem  juvenilem.  Proprie 
rcs  per  tempora  gestae  fastis  includuntur  s.  designantur,  quibus 
tsnien  notandis  ipsum  tempus  praeterlapsum  digeritur  ( unde 
Ovid.  Fast.  I.  l.  Tempora  cum  causis  Latium  d  gesta  per  an- 
num)  atque  consignatur.  Jam  pro  vulgari;  quae  fastis  condita  s. 
inclusa  (nam  alterutrum  suffecerat  )  sunt  ,  docte  Diet ,  tempns 
ulterius  provectum  ea  condit ;  quatenus  hic  ipse  processus  tempo- 
ris  facit,  ut  consignari  praeteri;um  necesse  sit. —  notis ,  quatenus 
rerum  antiquitus  gestarum  memoriam  servant,  earum  notitiam  po- 
steritati  tradit.  —  volucris  v.  III.  28-   6. 

v.  17  sqq.  Amara  irrisione ,  quam  simulato  dolore  (heu!) 
exacerbat ,  continuat  poeta  vv.  10.  sqq.  sententiam  ,  ita  inflexam, 
ut  ne  tantillum  qnidem  pnstinae  formae  in  Lyce  res'duum  adpa- 
rere  dicat.  Quae  ipsa  priscae  pulchritudinis  recordatio  cum  per 
se  magnam  ad  urendam  Lycen  vim  habst  ,  tum  gravior  ad  ani- 
mum  est ,  per  partes  diducta,  maxime  oratione  ad  ipsam  Lycen 
conversa  ,  atque  interrogationibus  praecipitata  ,  plane  ut  in  Rufi- 
ni  ep.  XXXVII.  1.  (  A.  Br.  II.  3°9- )  *°^  <">'  «&*.,  MshKiaox, 
tx  yjfuatx  K»l  ■ntftionr*  Tt\%  *oA.u3puA.A./]rou  kxWsx  <pxvTxair\s  ',  etc. 
—  Venus ,  formae  venustas  ,  gratia.  — -  Colorem  non  ad  genas 
tantum  sed  omnino  ad  totius  corporis  florem  (ao>/j.x  tv%pr.0v  )  ve- 
getamque  formam  referre  praestat  ;  etiam  propter  seqq.  — decens 
rnotus  ,  in  habitu  corporis  atque  incessu.  Nam  in  hoc  decusspe- 
ctatur.  Tib.  IV.  2.  8-  Illam  ,  quidquid  agit  ,  quoquo  Vestigia 
movit  ,  componit  furtim  subsequiturque  Decor.  Ovid.  A.  A.  III. 
299.  Est  et  in  incessu  pars  non  temnenda  decoris  —  —  haec  mo' 
vet  arte  latus  cet.  —  18.  Nifiil  plane  reliqui  tibi  est  ,  quo  olim 
in  amorem  tui  rapiebar.  Quid  habes  illius ,  quae  spirabat  Arno. 
,res  faciesl  dictiore  slructura  pro ,  quid  amplms  habes ,  quan- 
tuiiim  restat  illius  faciei,  quae  spirabat  Amores  ,    amoris  illecta- 

D  d  * 


—       4~<J      — 

mento  ;  gra:"a  venustate.  Hesiod.  Seut.  8.  'Vrjs  xxl  «wo  xpy,3fi  . 
fikspxttQV  T  «so  *.u«vt<zugv  rr'Vov  a.  r\  S'  o'/o'v  t*  itoAo;^  Jffoo  'A^)^>o5i'rr|5. 
Hinc  suavifer  Anacr.  (Steph.  poett.  lyr.  p.  142.)  7r«rSa  x*xkr]i 
vocat  Ko«rp/v  oA»)v  *v/ooo-«v.  Philodemus  ,  Horatii  deliciae  XXIII. 
5,  xfMi  «ppun'J»roi  sr  dfififmsijfV  ,  sti  IIs/3u),  7ra'o-*f  s;/  otx^gi 
fji.vfia.8xt  Xxpirmv.  Eodem  sensu  Paulus  Silent.  IX-  1.  IfAfXctrtt  di« 
cit  wo'9«o  -Kveiovrx ,  A.  Br.  III.  74-  —  20.  ciuae  me  ita  araore 
accenderat,  ut  mei  vix  compos  essem:  tralatitia  v*»hementissimi 
amoris  significatione.  Nota  Sapphus;  to  jj.oi  Tetv  tcxptiixv  tv  orf\3e- 
aiv  saroxasv,  et  inde  Catulli  •  misero  quod  omnes  eripit  sensus 
mihi.  Archiloch.  XXIV.  (A.  Br.  I.  44.  ToToc  yxo  <pikoTr\Tot  sp»i 
t>wo  x«f>oV/)v  ikoaSsit  *okkr)v  x«r'  otjgXuv  o^iaxtmv  syjos  xks^xt  s'k 
cTr)3s'i»v  xnxkxt  <p?s'vxf  Apollon.  Rh.  III.  289«  de  Medea ,  amo- 
re  saucia»*  kq'i  o\  xr\vro  arr\Ss#v  ix  *ok/v«/  kx[j.xtm  pfivsf.  Add- 
Strato  XXIII.  4.  (  A.  Br.  II.  364.)  Nostrum  imitatus  est  Auctor 
ep.  CCLXVI.  L.  III.  Anthol.  lat.  Burm.  T.  I.  p.  687.  Me  mihi 
surripuit  contrariq  fiamma  sororum,  pulchra  Theis  oculis  ,  ore 
nigella  Melas.  —  21.  felijc ,  eximia  prorsus  post  Cinaram  ,  cjuae 
soli  Cinarae  pulchritudini  cederet  ,  inferior  esset ,  hinccjue  nota, 
fama  hominum  et  carminibus  celebratissima.  —  et  artium  gra- 
tarum  ,  ,,cjuae  oculis  ,  nutu  superciliormn  ,  cervicis  volubilitate  , 
capitis  gratia,  totius  denicjue  corporis  motu  placet"  ut  satis  li- 
heraliter  adnumerat  schol.  Cru«r.  Verbo  igitur  ,  artes  gratae  sunt 
illecebrae,  cjuibus  in  amorem  rapimur.  Propert.  1.4-  '3«  ^nge- 
nuus  color ,    *>/  multis  decor  artihus, 

v.  22.  sqq.  Sed  fata  breves  annos  ,  breve  virae  spatium  Ci- 
narae  dedere ,  concessere  ;  Cinara  mature  obiit;  molle  in  hoe 
!ra'3&$-  —  24.  Te  contra  ideo  fastidit  Orcus,  ut  in  summum  juve- 
num  conlemtum  adducereris,  largam  juvenibus  ridendi  copiam 
praeberes  ;  acerbe  admodum.  Observa  doctam  cum  antecedenti- 
bus  orationis  connexionem  :  eadem  fata  servatura  Lycem,  vitam 
Lyces  exlentura  ,  prolongatura ,  parem  temporibus  cornicis  vet,  , 
00  ustrue ,  donec  aecjuaret  annos  cornicum.  De  cornirum  longae- 
vitatc  nota  res.  vid.  III.  17.  13.  Similitcr  ypocvv  rp/*''p»vov  vocat 
Agath.  VII.  1.  (A.  Br.  III.  35.)  et  Lucilius  XXXI.  (  A.  Br.  II.) 
323-)  AxlSx  xofosvsxxiirw  Myrin.  IV.  2.  (  A.  Br.  II.  108  )  —  *&• 
Tibull.  1.6.  81.  de  tali  vetula  :  Hanc  animo  gaudente  vident  /u- 
venumque  caterifae  commemorant  merito  tot  male  ferre  senem . 
— -   possent  visere  non  sine  risu;    ut    riderent  juvenes  fervidi  ae» 


-         421         - 

tate,  perpctuo  juventae  epitheto  ;  nti  frigua  senio  proprium.  — 
28-  Facem  pulchritudinis  tuae  ,  qua  juvenes  olim  accendebas  , 
in  cineres  dilapsam  ,  redactam  ,  versam  ,  exustam.  Eadem  sua- 
vitate  Meleag.  XLIV.  2.  (  A.  Br.  I.  1,5.  )  «upauyvjs  xpiV  *ors,  puv 
V  /i8r)  J*Ao;,  'AwoXXoScroi.  Auxit  rei  speciem  Marlial.  III. 
93.  19.  Virumque  demens  cineribus  tuis  quaerit  prurire;  et  X. 
90.  2.  Quid  busti  cineres  tui  lacessis?  Hinc  o-fisvvvvxi ,  de  ob» 
soleta  forma.'  Rufin.  VIII.  l,  (  A.  Rr.  II.  392.)  0\>*<t  <xoi>  to  k<x- 
Kov  %povos  1  vfhioev ,  —  —  <x  xoiaovt  Y.xTi<pXs£i  to  &p!v  Sfoiixthov 
xv3<>{.  Vid.  eurditam  Ruhnbenil  notam  ad  Tim.  p.  40.  Ceterum 
orafionis  colorem  a  Nostro  mutuatus  est  Lncil.  Jun.  Aetn.  421. 
in  cinerem  putresque  jacet  dilapsus  arenas. 


ARGUMENTUM  XIV. 


\Juamquam  in  eodem  fere,  quod  quarlo  hu- 
jas  libri  carmini  subjectum  est ,  hocce  occu- 
petur  argumento ,  neque  tractationis  plane 
dissimilis  ratio  sit,  quandoquidem  in  utroque 
laudes  Drnsi  ac  Tiberii  bellicas  ad  Augustnm 
eocquisita  sensuum  conversione  referri  videas; 
diversa  tamen,  qua  ad  enmdem  scopum  con- 
tendat,  via  poetam  incedere  animadvertas.ln 
altero  enim.  quum,  praeter  generis  nobilita- 
iem ,  institutioJii  potissimum  ac  praeceptis 
Augusti  magnitudinem  ac  gloriam  Neronum 
innixam  ostendisset ;  summam  laudum  hoc 
carmine  in  Angustum  ducto  ab  auspiciis  h. 
jussu,  copiis  ,  consiliis  ejus,  quibns  tantas  isti 
res  confecissent,argumenlo,  convertii.  Quam- 
quam  autem  nostrum  ad  alterius  majestatem 
non  adsurgat  ;  satis  tamen  nervorum  atque 
dignitatis   omnino    pro    argnmenti  gravitate 


—        422        — 

liahet,  tum   maximnm  conspicnum  esf  eloqnu- 
iionis  ornatu,  numerisque,  nunc  rapidioribus, 
nunc  remissis,  prout  argumenti  postularet  in- 
doies.     Jam ,    qno    rernm    ab    Augnslo   gesta- 
rnm   magnitudinem   amplissimaque  in  rempu- 
blicam    merita    quam    splendidissime    reprae- 
scntaret  poeta,   a  Senalus  populique   universi 
studio,  in    excogitandis   novis ,    quibus   Angu- 
stum   omartnt  ,   honoribus    occupalo    (jde   quo 
vid.    Dio  L.IV.}   exorsns ,    vix    ullos    reperiri 
posse  contendil,  qui  pares  ejus  sint  virtutibus. 
Iia    naluralis  ad  Augusti  laudes  progressus 
erat,  quas   qaidcm  ita    deinceps    explicat  ,   ut 
exposlta,  amplissimeque,  ut  quae  proxima  Aa- 
gusti  extotlendo  niaieries  esset,   exornata  re- 
centissima  ejus,  quam  de  Vindelicis  per  Tibe- 
rium  reportasset,  victoria  ,  gentiumque  ab  eo 
devictarum  recensum  acto,  Augustum  inde  to- 
tius    orbis  terrarum    pacatorem   atque  Deum, 
giro-^tov  magnijice    repraesentet.    Ad  a.    U.   c. 
DCCXLI.    quo  novis  quaesitioribnsque  Augu- 
stum  rediturumSenatus  ornandum  decrevisset 
honoribus,  referendum  esse  hoc   carmen  ,    ip- 
sum  ejus  abunde  adserit  initium. 

Adnotationes. 

v.  i.  Poetam  rerutn  ab  Augusto  gestarum  majrnitudine  at* 
tonitum  intimeque  percitum  satis  vivide  exordium  sta{im  ostendit. 
Vul^arem  sententiam :  Augusti  in  remp.  Romanam  merita  amplio- 
ra  sunt,  quam  ut  iis  dignus  parque  honos  haberi  queat ,  per  $e 
splemlidam,  Augustoque  honorificentissimam  ,  vide  qua  ivifyete 
arnplificaverif  Horatius.  Quanta  antem  cum  vi,  quae  curacet.  pro, 
quantumvis  Patres  ac  Quirites,  h.  Senatus  populusque  Rornanns 
in  exquirendis  honorum  muncribus ,  h.  lionoribus  in  Augustum 
conferendis  laborent  ,  omnemque  ingenii  sollertiam  adhibeant, 
plenos  tamen,  b.  eos,  qui  exactc  rcspondeant  Augusti  virtutibus, 


—        4^->        — 

exaeqnent  ejus  merita,  vereor  ut  reperturi  aint.    Facilo    perspici- 

tur,  tS>  plenit  tofius  sententiae   vim   subjici    oportere.    Jam    pro , 

ho»iores  in  Augustum  conferre,  mu!to  signitlcantiua  et  ad  immorta» 

l'n  A  igusti   opera  designanda  delectius  est.  A.  virtutes  in  aevum 

aeternare,  h.  ita  celebrare,  ut  ipsarum  meraoria    in   acvnm    per- 

rluret>  aeternitati  consecrare  congerenrlis   in  eum  honoribus ,  iis- 

que  (nam  ezserr\y/\TiKu>s  haec  subjici  putanda)  titulis  s.per  titulos 

ac  rnemores  fastus  prorlitis  ;  quae  quirJem  fere  honorum,  quibus 

cives  de  patria  optime  meritos  omare  solerent  Romani,  erant  ge- 

nera.  Narn  tituli  h.  1.  complectuntur  monumenta  publica,  statuas, 

arcns,  nnmmos  cet.  quibus  incisae  epigraphae  momoriam  ejus,  cui 

honor  iste  haberetur,    ad  posteritatem  propagabant.   Cf.    III.    34. 

27.  Fasti  autem  (pro  i[un  fastus,   antiqna  forma,  arlhibuit  poeta  , 

teste  Prisciano  VI.  p.  711.  quod  antiquo  verbo   aeternet   praeclare 

convenitj  et  rerum  praeclare  gestarum  et  bonorum    pnblice  ideo 

decretorum  notationes  continebant.  Ad  posterius  h.   I.    refulerim, 

quum  de  praemiis  Augusti  virtuti  decemendis  hic  agatur-  Adpo- 

siteOvid.  Fast.  II.  15.  tua  prosequimur  studioso  pectore,  Caesar, 

nomina ,  per  titulos  ingredimurque    tuos;    et   apertius,  comme- 

morato  uno  honoris  genere,  idem  Fast.  I.  9.  Invenics  illic  et  fe- 

sta  domestica  vobis :  saepe  tibi  pater  est,    saepe   legendus  avus% 

vid,   et,  qui  ibi  sequuntur  vv.  13.  et  15.  — »    memores ,    docte,  ut 

III.   17.  4.  Nostrum  respexit  Symmach.  Epp.  X.  32.  Certe  ille  est 

Praetextatus,  quem  jure  Consulem  feceratis}  ut  fasti   memoref 

celebre  nomen  extenderent. 

V.  5.  Qua  parte,  quascunque  oras  terrae  habitabiles  Sol  illu- 
strat,  per  univetsum  terrarum  orbem,  qua  est  habitabilis,  t\v  o!kov* 
He'vr\v;  nani  extremae  terrarum  partes  exlra  Solis  vias,  positae.  Cf. 
Virg.  Aen,  VI.  797.  et  ibi  Heyn.  Jamsi  de  sententia  ioci,  dequa  tamen 
parum  sollicitos  videas  interpretes,  curate  quaeras  ;  facile  intelligas, 
nihil  insulsius  cogitari  posse  hac  Lambini  explicatione  :  principum, 
qui  terrarum  partes  habitabiles  incolnnf,  maxime'.  Neque  accipiam 
cum  quibusdam,  ctii  totus  terrarum  orbis  subjectns  est  ;  serl  reprae- 
sentatur  Augustus  princeps  plane  egregius  (ut  I.  6.  H.  IIF.25.  4-) 
vnicus  (III.  14.  5»),  cui  nemo  per  tofum  terrarum  orbem  parin- 
veniatnr,  cujus  adeo  in  remp.  meritis  par  honos  haberi  vix  queat. 
Principis  igitur  solcnnis  adpellatio  Augusti  habenda ,  et  summa 
vis  ponenda  in  r«  maxime.  —  7.  Qui  modo  Vindelicos  subegi- 
sti,  expertes  adhuc  Latinae  legis  non  antea  perdomitos  a    Jioma- 


_      424      — 

nia,  lis  primus  pncis  leges  tamquam  victor  edixisti.  Edicta  Julia 
ita  accipienda  IV.  15.  2?..  ubi  vid.  notata.  Adde  Stat.  Theb,  f. 
ig.  adactum  legibus  Romanis  Ittrum.  Didicere  tc  .  auid  Marte 
posses  ,  graeca  struclura  ,  Noslro  passim  frequcntata  (  v.  c.  I. 
17.  24.)  pro,  didicere ,  graviter  experti  sunt,  sensere  ,  quid  y 
quantum  bello  valeres  ,  quac  tua  in  bello  virtui  esset.  Discere  , 
ut  noscere  1.  15.  27,  sentire  ,    aucta  verbi  vi. 

v.  9  —  13.  Sub  tuis  enim  auspiciis  Drusus  egregie  bellum 
adversus  istas  gentea  administravit.  Quum  auspiciorum  baben- 
dorum  ju8  penes  eum  solum  esset ,  qui  cum  summo  imperio 
praeesset  exercitui ,  hujusque  adeo  nomine  a  legato  ,  cui  man- 
datum  bellum  esset ,  omnia  gererentur ;  facile  perspicitnr ;  in 
Augustum  ,  qui  sammo  in  perpetuum  iinperio  omatus  solus 
auspiciomm  potestatem  haberet,  rerum  a  Neronibu»  egregie  ge» 
atarum  laudem  recidere,  Cf.  v.  33«  Potestatem  istam  docte  de- 
signavit  poeta  milite  tuo ,  sub  tnis  auspiciis  adversus  hostes 
ducto.  —  jo.  Rhaetia  et  Vindelicis  substituit  poeta  Genaunos 
et  Breunos ,  gentes  Cisalpinas,  istis  finitimas,  belJique  socias 
(  Cf.  Strabo  IV,  p.  3 16.  )  quo  major  ex  devictarum  gentium 
multitudine  victoriae  esset  speciea  ac  dignilas.  —  implacidutn 
genus  ,  quantumvis  trucem  ac  ferocem  gentem  ;  fere  ut  Libyes, 
genus  intractabile  bello  dicti  Virgil.  Aen.  I.  339.  Adpositum 
igitur  hoc  ad  augendam  Drusi  virtutem  ac  gloriam.  Immanem 
istiu»  gentis  morem  ,  quo  (juxta  Strab.  IV.  p.  \C{1-)  ou  (*'vov  iv- 
Sfotpovovaiv  ,»  xKKx  nxi  A** v;p '  vi\iz!otv  xppevuv  wpoepy^ovrxi  ,  xxi 
rls  iytvovs  yvvxinxf  KTtivovotv  ,  coxs  Qxtev  o!  fj.Lvreis  xfipevoxrftiv  + 
a  poeta  respici  statuit  Lamb.  et  alii.  —  Br.  veloces  ,  qui  pugnam 
statariam  detrect.mtes  subitis  undique  in  hostes  incursionibus  fa- 
ctis  in  tuta  montium  sese  continuo  reciperent ,  qui  adeo  diffi- 
culter  debellari  possent.  —  arces  ,  castella,  Alpibus  tremendis , 
summis  Alpium  jugis  impositas ,  more  istarum  gentium.  —  deje- 
cit ,  curiose  delectum  verbum;  nam  non  solum  arces ,  ad  quas 
illud  proxime  spectat,  sed  et  Genauni  et  Breuni ,  ad  quos  etiam 
referendum  ;  pulchre  dejecti  dicnntur ,  h.  ex  Alp-bus  deturbati 
victique  (conjurato  dejectos  vertice  Dacos  dixit  Stat-  Theb.  I. 
20.  Et  periturorum  dejecit  tela  Gigantum ,  Petron.  de  mutat^ 
R.  R.  208.)  vel  simpliciter,  prostrati  ;  ut  Claudian.  XXVI.  164. 
qualem  Stilicho  dejecerit  hostem ,  Thraces  et  Aemonii  poterunt 
Moesique  fateri.   Haud.opus  igitur  Zeugmate.  —  acer ,    acriter. 


-      425      - 

fortiter  eos  adgressus.  —  plus  vice  simplici,  ita  ut  non  vicctn 
tantum  hostibns  rependeret,  sed  multo  gravius  ,  qaam  accepisstel 
iis  daranum  infligeret.  Vices  enim  ,  u.fj.oijlri,  illatae  injuriae  com- 
pensatio  ,  ultio.  Vid.  ad  I.  28.  32.  Bene  Schol.  Crucj.  ,,quia  plu- 
res  bostium  prostraverat ,  quam  perdiderat.  Drusus  enim  laesus 
pacari  non  poterat,  nisi  duplicem  inferret  injuriam."  Inscite  ple- 
rique,  plas  quam  semel,  quod  nec  latinum  nec  poeta  dignnm 
e»t.  Alii  ad  seqq.  trahunt  ,  et,  Virgilimn  Aen.  II.  435-  nec  "^8* 
vitavisse  vices  Danaum  pro  causa  sua  allegantes  ,  exponunt, 
non  uno  congressu  ,  non  una  pugna.  Sed  Yirgilii  locus  parum 
praesitlii  huic  interpretationi  snppedifat  ;  nam  et  ibi  est:  copiam 
ipsis  feci ,  caedem  a  me  factam  ulciscendi,  pugnam  baud  defugi- 
endo,  obtuli  me  ipsorum  ultioni:  subjicitur  enim:  et,  si  fata 
fuissent ,  ut  caderem,  meruisse  manu,  h.  stra.ge  inter  hostes 
edita. 

v,  ifi.  Mox  rem ,  ut  plane  gesta  erat ,  indigitat.  Major 
enim  Neronum  ,  Tiberius  ,  tum  demum  adversus  Rhaetiae  popu- 
los  ab  Augustr»  missus  ,  qnum  a  Druso  ab  Italia  rejecti  Galliao 
imminerent,  Dio  LIV.22.  Txgrave  vulgarem  locutionem  praelium 
commisit ,  redemit  nobilitavitqne  poeta.  Est  enim  ,  gravi  clade 
Rhaetos  adflixit  ac  pepulit,  in  fugam  vertit  ;  dispersit  eorum  co- 
pias  ,  pngnam  secundis  Augusti  auspiciis ,  quae  felicissimum  exi- 
tum  sponderent,  capessendo.  —  immanes  corpore  ac  virium  ro- 
bore.  Supra  v.  10.  implacidum  genus. 

v.  17.  Spectandus  ,  egregium  sui  sppctaculum  praebens  ,  cu- 
jus  fortitudo  mirationem  faceret ,  in  certamine  Martio  ,  pugna  , 
!«»«7Aot  iv  Uo.vcis  'EvvxXioio,  nti  plane  Pind.  Isthm, 
VI.  79.  80.  Certamen  ,  labor ,  opus  Martis ,  bella  ,  pugnae ; 
nota  loquendi  ratione.  Vid.  ad  IV.  4«  45-  Docta  autem  junctiua, 
spectandus ,  quantis  ruinis  fatigaret  d.  m.  pectora  ,  pro  vul. 
gari  :  admirabilis  prorsus  ,  quum  maximis  ruinis  cet.  seu  ,  maxi- 
ma  virlute  conspionus  ^  qua  hostes  contunderet.  —  quantis  ruinis, 
cladibus  fatigaret ,  infringeret,  ad  desperationem  adigeret  pc* 
ctora  ,  feroces  hostium  animos.  —  devoti  morti  liberae ,  qui  in 
libertate  mori  mallent,  quam  servitutem  pati ,  qui  adeo  pro  li- 
bertate  ad  intemecionem  dimicarent ;  qua  quidem  hostium  perti- 
nacia  Tiberii  virtutem  mirifice  illustrari,  quis  non  sentit  ?  Al- 
ludit  autem  poeta  ad  morem,  Gormanis  populis  communem  ^ 
morti  sese  pro   patriae  libertate   re  in  snmmum   discrimen  addu^ 


cta,    solenni    ritu   devovendi    atque    consecrandi ;     cujug   passirn 
cxempla  commetrjorantur. 

v.  20.  Praeclare  illustratur  Tiberii  in  hostibns  continuo  per- 
«cquendis  caedendisque  ostensa  virtutis  ferocia  Austri  sub  ortum 
Pieiadum  maximas  in  r.iari  turbas  excitantis  imagine.  Qualis , 
cruanta  rabie,  vi ,  Auster  undaa  exercet ,  agitat ,  proturbat  indo- 
rnitas,  ei  reluctantes  ( ut  I.  1.  13.  Luctantem  Icariis  Jiuctibus 
Africum  cet.)  contraeum  insurgentcs;  nota  tempestatis  cum  pug- 
na  (  ut  I.  9.  11.)  in  qua  semper  Austro  victoria  cedit  (  unde  ar- 
bitrr,  ducc  mari.s  Nostro  I.  3.  15.  et  III.  3.  5.  dictas  ),  imagine. 
Delectum  autem  epith.  indomitas ,  quod  hostium  eontra  mortem 
oblirmato  animo  egregie  respondet,  Pleiadum  choro  scindente 
nubes ,  exquisito  brnatu  pro ,  sub  ortum  Pleiadum.  Pleiadum 
shorus ,  Pleiades,  propter  stellarum ,  quae  isto  nomine  insigni- 
untur,  positum ,  choreae  speciem  referentern.  Cf.  Propert.  III.  3. 
58-  De  astrorum  choreis  per  coelum  agitari  creditis  ( de  qui- 
bus  Tib.  II.  1.  88-  quocum  contendere  juvabit  Eurip.  fr.  Pirith. 
n.  II.  p.  4*8.  Lips.  et  Dionys.  H.  Apoll.  17.  in  A.  Br.  II.  254  ) 
parum  commode  cogitant  h.  1.  nonnulli.  Jam  quum  ortus  Pleia- 
dum,  qui  X.  Cal.  Mai.  incipit ,  laetiorem  coeli  faciem  rediicat , 
ac  mare  iterum  aperiat,  nihil  sane  ad  declarandas  res  hostium 
penitns  concisas  aptiu8  Austri  imagine  excogitari  poterat,  buB  il- 
lud   tempus    in  fluctus  debacchantis  ,    eosque    ifa  debilitantis  (  ut 

I.  11.  5.),  ut  plane  subsidant ,  rebellandi  aiimo  plane  abjecto. 
Signate  igitur  scindente  nubes ,  ortu  suo  nubes  ,  per  hiemem  col- 
Icctas  ,  dispellente,  pro  vulgari  ,  in  conspectum  prodeunte.  — 
impigcr  vexare ,  in  vexando ,  impiger  vexans ,  instando  contur- 
bans   atque  adfligens   hostium  turmas ,   ykovsxv  <pxkacyyots  (  Hom. 

II.  V.  96.  et  inde  Mimnerm  in  An.  Br.  I.  p.  522.  v.  3)  De  hujus 
verbi  vi  vide  ad  III.  2.  4  —  24«  et  ecfuum  immittere  ,  concitare, 
per  medins  ignes,  crua  pugna  ferventissima  est ,  qua  acerrime  de- 
pugnatur.  Ita  fere  Acron,  h.  1.  expedit,  recte  utique  ad  sensum  ; 
praestat  tamen  provcrbialiter  dictum  accipere ,  per  ignem  ire , 
$id  zsufioi  [AoKifv ,  in  re  periculi  plena.  Vid.  ad  II.    1.  7. 

v.  25.  Cumulat  comparationes  poeta.  Tiberii  virtutem  sua 
luce  collustrare  gestiens.  Exquisita  autem  ac  st>!endida  imago 
cst,  qua  Tiberius  hostium  cuneos  perrumpens,  Iateque  stragern 
cdens  torrenti  ,  omnia  vastanti ,  adsimulatur.  Jam  Homer.  II.  V. 
87 •  dc  Diomede  Ouif  y%g  d(xits$i'ov  nor«ixM  ^A^Sovri  soikms  x,sll**h 


—      427       — 

f»  ,  ©s  r'  uxx  jnav  ixiSueos  ye&vpxs  —  —  *ohhx  S'  ils'  avrci/fpyx 
x«r/)p/*f,  *a'A'  ttl^miV  inf  i»#o  TuSeiS»;  s?u<;yai  xhoviovro  cpclhuy/ts 
TfJxev.  [loc  speciaii  Aufidi,  fluvii  xiolentis  (III.  3o.  lO. )  ac  ra- 
pidi,  exomavit  imagine  poeta. —  tauriformis  ,  TuvjJ/j.cpcpos  ,  tau- 
rino  capite  ,  vel  oapi te  cornuto  ;  nam  utrumque  de  fluviorum  diis 
perlubent  poetie  o'  monumenta  antiqua ,  veluti  in  Cabinet  cl' 
Orleans  T.  I.  p.  >2o.  Sic  ruvfouoftpov  IfJLfxu  Kt)<pioov  aiacrpci  Eu- 
rip.  Jon.  lzf>l.  Rationem  figmenti  optime  expedit  Schol.  ad  Eu. 
rip.  Orest.  1378.  on  wu^wh^oix  tm  juuvygVar/  t«  TuCpttv -i\  sewiJJJI* ' 
c/j  toD  CSutos  zsoiii  iv  toTj  o-^oSpwiJ  ptovot  ■xoTuft.oli  ,  quod  Homeri 
locus  comprobat  ,  II.  XX.  237.  ubi  de  Scarnandro.*  f*.tf/.v<m  >ji*r* 
ravpcj.  Unde  et  Neptunus  ra-jpfos  'Ervoo/ya/cs  et  Oceanus  raopc'- 
xpuvof  dicti  Hesiod.  Scut.  I04.  et  Eurip.  Or.  I.  1.  —  26.  Ornntius 
quam  ,  Apuliae  flavius.  — praefluit ,  alluit.  Yid.  IV.  3.  10.  —  27» 
saevit  ,  Svei ,  exaestuat  ,  tumet.  Nam  ira  solenne  de  intumescen- 
te  fluvio.  Vid.  Barth.  ad  Stat.  Theb.  V.  393. —  diluviem  medita- 
tur ,  praeclare  de  fluvii  Deo ,  atragem  per  campos  immissis  iis 
nquis  edituro  ,  undas  per  agros  explicante.  Forte  antiquum  poe- 
tam  ,  qui  de  Clanio  idem  dixerat  ,  sequutus  est  poeta;  uncle  sua 
bausit  Vib.  Sequ.  p.  21.  Clanius ,  Acerrae  in  Campania  ,  qui  f 
quum.  creverit  ,    meditatur  pestem  terrae. 

v  29.  Eodem  vasto  ,  immani ,  praecipit  impetu  hostes  a:I- 
ortus  diruit ,  disjecit ,  turbavit  eorum  agmina ,  confertos  ho- 
stium  globos.  —  ferrato  ,  ferro  praecincta,  armata;  docte.  — 1~ 
$r,pti'v\v  fAxxw  simili  ornatu  dixerat  Anvte  XX.  2.  (A.  Br.  I.  201.) 
—  3l.  3?-  Maximamque  stragem  edidif.  inter  eos-  Caesorum  ho- 
stium  copiam  exquisitis  coloribus  repraesentavit  poeta-  Messuit  , 
demessuit,  prostravit  hostes  ,  a  primis ,  proximis  ad  extremot 
usqne  caedem  continuans..  Virg.  Aen.  X.  51.1.  Proxima  quaeque 
metit  gladio  ,  latumque  per  agmen  ardens  limitem  agit ,  Iauda- 
vit  jam  SchohCruq.  Idem  usus  roJ  uuuv  apud  GraecoJ  ;  veluti 
Aeschyl.  fr.  apud  Stob.  Grot.  p.  199.  uhh"  "A^s  cpihii  y  uti  rdt 
hxorx  -xxvt  UfAtzv  orpuTov ,  uti  praeclare  locum  sanavit  Valken. 
Diatr.  Eurip.  p.  225.  quem  omnino  vide  sis.  Ingentes  autem  stra- 
gis  acervos  innuit  hoc  verbum  ,  a  messoribus  translatum  ;  unde 
elegans  caedentium  cum  ris  comparatio  apad  Homer.  II.  XI.  67. 
sqq.  quocum  contenderunt  Viri  docti  Catulliana  LXIV.  334.  de 
Achille  :  Namque  velut  densas  prosternens  culior  aristas  sol& 
sub   ardenti  flaventia   demetit   arva ,    Trojugenum   infesto   pro- 


~     428    — 

slernet  corpora  ferro.  Adde  Eurip.  Eurysth.  fr.  II.  p.  44^-  fr*  Lipt. 
dc  Hcrcule,  Hydrae  cnpita  resecante:  wai/ra*  S'  sgiSsptGtv ,  o'j 
orx-^vv  nvpif/.ovt  o-*x9y  xohoittv  tpv.vyxvov  fAikxvSsToo.  —  3«.  stra- 
vit/iumum,  constravit,  operuit  terram  caesorum  corporibus.  — 
sine  clade  victor ,  <xvu./[A'j»ri ;  incruentam  Drusi  Tibenique  victo- 
riam ,  de  gentibus  roportnlam  ,  tratlit  qrtoque  Vellei.  II.  91. 
Uterquc  Rhaetos  Vindelicosque  — ■  majore  cum  periculo  quant, 
damno  Romani  excrcitus  ;  plurimo  cum  eorum  sanguine  per- 
domuerunt, 

v.  33.  Iternm  praeclara  inflexione  poeta  Tiberii  laudes  curn 
Ai:gusto  comrounicatj  de  cjua  vid.  ad  v.  9.  Hoc  enim  summam 
rernm  obtinente  gesta  omnia  [erant  copiis,  consilio,  quo  bellum 
istud  administraretur  ,  el  auspiciis  ejus  felicissimis.  Pro  hoc  po- 
eta :  te  Divos  tuos ,  quos  constanter  propitios  expertus  es,  h. 
auspicia  ,  quae  felicissimum  eventum  sponrlerent,  praebente. 
Docte  autem  ita  auspicia  designantur  a  poeta,  qaatenus  iis  futura 
mortalibus  Dii  manifestant.  Sui  autem,  propitii,  ut  passim  poe- 
tae.  Vid.  v.  c  Tib.  III.  3.  28-  et  ibi  Heyn.  Nostrum  ob  oculos 
habuit  Ovid.  Trist.  II.  173.  Per  quem  bella  geris ,  cujus  nunc 
corpore  pugnas  ,  auspicium  cui  das  grande  Deosque  tuos.  Ad- 
de  eund.  A.  A.  I.  191.  Auspiviis  animisque  patris ,  puer ,  arma 
movebis ,    et  vinces  animis  auspiciisque  patris. 

v.  34.  Deolarat  jam  suos  Augusti  Divos ,  h.  constanfem  Nu- 
mlnnm  erga  eum  favorem  ,  captaraque  ab  eo  Alexandriam  in  hanc 
rem  ailegat  poeta,  cjnod  eodem  ipso  die,  quo  cum  Rhaetis  ae 
Vinclelicis  debellatum  esset  ,  Auguslus  XV.  annis  ante  ,  Alexan* 
driacn  cepisset  ;  quem  quiclem  IV.  Cal.  Sept.  intpp-  ad  h.  1.  et 
ad  Dionem  LI.  19.  statuunt.  Fortuna  igitur  (  quam  explicative 
Diis  suis  substituit  poeta)  prospera  eodem  die  reddidit ,  iterum 
praebuit,  eosdem  dedif  Augusto  seciyidos  belli  exitus  ,  subactis 
Vindclicis,  lustro  tertio  ,  XV.  annis  post ,  quam  Alexandriam 
eidem  aperuisset  ,  capiendam  praebuisset.  Convenit  hoc  plane 
cum  tempomm  ratione ;  capta  a.  U.  DCCXXIV.  Alexandria,  fi- 
nitoque  a.  U.  DCCXXXIX.  bello  cum  Vindelicis  gesto.  Alexan- 
driam  captam  admodum  augusta  repraesentat  «peries  :  Cogitanda 
Atexandria  mulier  (uti  passim  genius  urbis  in  nummia  exhibefur) 
supplex  ,  ad  Au^nsti  genua  advoluta,  eique  victori  sese  submit- 
tens  ac  dedens  ;  qui  habitus  passim  in  monumin.  aatiquis  occurrit. 
Jam   pro  ,    victori    sese  tradidit  signatius  est ,  patefecit  clasjibus 


—       429       — 

tuis  partus  suos  ,    et  aulam  vacuam  ,    regiam  desettam,   Antonaio 
et    Cleopatra  in  Mausoleo  ,    in    quod  confugerant ,   exspirantihus 

v.  39.  4°-  Atcjue  ita  adrogavit ,  adjecit ,  addidit  peractis  £m- 
periis  ( tertio  casu  )  rebus ,  cjuas  olim  iinperator  bello  gessisti  , 
pristinae  tuae  gloriae  bellicae  >  laudem  ,  uovam  gloriam  ex  vi- 
ctoria  Vindelica  ,  et  decus  optatum  ,  eximium,  exquisitum.  Non- 
nulli  imperiis  peractis  sexto  casu  accipiunt  ,  ut  sit,  bello  ,  tjuiod 
Tiberius  auspiciis  tuis  gereret ,  peracto ,  finito,  parum  docte. 
Ceterum  Nostri  verba  sublegit  Phocas  gratnmatirus  de  Hist.  22. 
(  Wernsd.  Poet.  min.  111.  4)2.  )  dc  Virgilio  :  perenne  Romulae 
voci  decus  arrogavit  carmine  sacro. 

v.  41.  Ad  reliquas  terrarum  gentes  ab  Auguslo  perdomifas 
poeta ,  tumens  ejus  laudibus ,  progreditur,  cjuo  fortunam  e-jng 
prosperam  illustriorem  reddat.  De  Cantabria  ab  Augusto  deirnmi 
in  provinciae  formam  redacta  v  ad  II.  6.  1.  et  III.  8.  22.  De 
Medis  s.  Parthi».  v.  III.  5.  init.  —  Indus ,  v.  ad  IV.  1.5.  1%.  — 
Scythes  ,  v.  ad  II.  9.  23.  et  III.  «.  23.  —  profugus ,  ob  errati- 
cum  ejus  vivendi  morem  ut  I.  35.  9.  —  43.  miratur,  majestiitem 
nominis  tui  reveretur,  splendide  pro  ,  se  tibi  submittit  ,  abjecto 
rebellandi  animo  ,  ut  mox  v.  52.  venerari.  —  tutela  praesens. 
numen  tutelare,  tjuod  praesens  venerari  datur,  qunm  Jovis  ab- 
sens  sit.  Vid.  III-  5«  2.  et  I.  12.  extr.  —  44-  Italiae ,  totiuvque 
terrarum  orbis;  pro  hoc  docle  Romae  dominae  ,  cjnae  orbi  tcrra- 
raiti  dominatur;  perpetuo  ejus  epithelo,  v.  c.  Ovid.  Rem.  291. 
vid.  Wemsd.  ad  Calpnrn.  IV.  161.  p.  133.  Exphcatius  Rntil.  Itin. 
393.  Nec  locus  ille  mihi  cognoscitar  —  —  qui  dominas  ames  e£ 
caput  orbis  habet. 

v,  45.  ^qq,  Admiscet  jam  colores  suos  poeta»  ne  in  Geogra- 
pho  te  versari  putes ,  easdemque  fere  gentes  ab  ipsarum  fluviis 
indigitat.  Aegyptum  adeo  declarat  Nilus ,  qui  celat  origines  fon. 
tium,  cujus  fontes  ignorantur;  cjuos  nostris  demum  tetnpoiribuj, 
indefessis  studiis  apertos  esse  constat.  De  ignoto  Nili  capite  v. 
Piin.  V.  9.  Ovid.  Amor.  III.  6.  40.  (tjui  fere  ut  Nostnr:  qni 
patriam  tantae  tam  benc  celat  aquae)  Tibull.  I.  7.  24.  Cucan- 
X.  190.  Martial.  de  Spect.  III.  5.  Ausou.  ep.  IV.  8.  et  Sidon. 
VII.  44.  —  Istri  fontes  et  ipsos  vett.  ignoratos  fuissc  jurcctura 
Nilusque  et  Tster  indicari  judicabat  Gesner.  Quod  quamqjuaii! 
verum  sit  (Ser.ec.  Quaest*  nat.  IV.  l.  Danubium  fNilo)  similerr. 
natura  philosophi  tradidcrunt ,    rntod    et  foivtis  ignoti ,  et  vu.st% 


—       430       — 

te  quam  hiemc  major  sit.  Auson.  Epigr.  IV.  "1.  Danubius  peni- 
tis  caput  occultatus  in  oris)  hoc  tainen  loco  lta  statuere  minime 
liocessarium  arbitror.  Intellige  autem  Istri  acc«l.  s  ,  Dacoset  ali;<a 
ab  AoguSto  devictas  gentes.  —  Tigris  ,  Armeniae  fl.  ita  ob  rapi- 
ditaiem ,  sagittae  similem,  Medis  clictus ;  a<4  Tigranem  regem 
Armeniis  a  Romanis  constitatutu  hoc  reftr.  47.  48-  Ad  legatio- 
nem  a  Britanniae  regnlis  acl  Augustum'a.  U.  DCCXXXIV.  (  cf. 
fJlrabo  1.  IV.  p>  138-  )  missam  spectant  hi  vv.  Vid.  ad  III.  5. 
3.  Britanniam  insnlam  docte  declarat  poeta  per  Oceanum ,  Bri. 
tannis  obstrepentem ,  alluentem  ,  circumflaentem  ipsorum  insu- 
lam.  ldem  ornatus  II.  18.  20.  —  belluosus ,  belluis  scatens  (  ut 
III.  27.  26.)  j*Fy«*iJTi)S ;  verbo  aNostro  euso  ;  cujns  auctoritatem 
seiiuutus  est  Avien.  Or.  mar.  204«  (  Wernsd.  P.  min.  p.  1201 
T.  V.  ). 

V,  49.  Tellus  Galliae  ,  Galli  ,  funera  ,  mortem,  non  paventes 
feroces  ,  fortes.  Lucan.  I.  4^0.  scjcj,  quos  ,  ille  timorum  majci- 
mus  haud  urget  leti  metus  ;  inde  ruendi  in  ferrum  mens  pro. 
na  viris ,  animaeque  capuces  murtis  ,  et  ignavum  rediturae  par- 
cere  vitae.  —  50.  Iberiae  durae ,  ferae  supra  J  V.  5.  27. —  audit 
uioiei.  tibi  obtemperat.  —  51.  Deniqne  Sygambri^  de  cpjibus 
V.  IV.  2.  36.  —  caede  guudentes  efft?ri  ,  torvi  ,  ut  Juven.  IV. 
J47.  eos  incligitat.  —  52.  Compnsif;s  armis  ,  reronditis  telis,  la- 
jCDtittfl  arcu  ,  ut  de  Scythis  III.  8.  2i.  adeocjue  nihil  hostile 
.implius  pr;ie  se  ferentes.  Alii,  compositis  bellis,  vel  cjuatenus 
lpsi  Sygambri  compositi  ,  h.  cjnieti  erant;male  utrum-jue.  Ob. 
serva  divitias  poet.ie  in  varianda  devictarum  gentium  notione 
oonspicuas  ;  item  delectum  epithctorum,  victoriae  gloriam  aiirifi- 
ce  juvantium. 


AR&UMENTUM  XV. 


JjLugustiim  ,    helli  pariter  atque  pacis  artibas 
inclytam^   celebraturus  tiovissimo  hoc  carmi- 


—      43i       - 

ne  Horatias ,  beili  quidem  laudibus  splendidis- 
si/jie  ita  absoluiis  ,  ut  iis  digne  canendis  sese 
plane  imparein  profiteatur ,  in  Augusto  paci- 
Jicatore  ornando  haeret ,  ejusqne  merita  in 
rempublicam  ample  magnificeque  extollit. 
Puorurn  quidem  quo  Hlastrior  esset  species , 
Augustum  poeta  repraesentat  tamquam  Nu- 
men  Romanorum  tutelare ,  cajus  fTTKpxvsict  ci- 
vitatem,  internis  externisque  malis  graviter 
adjlictam  prostratamque  recreaverit ,  et  ad 
summam  magniiudinem  ac  felicitatem  prove- 
xerit.  Frui  enimjam  per  eurn  populum  Roma- 
num  sununa  securitate ,  atqae  omnium  reritm 
abundantia  ,  conversis  civiam  ad  colendas  pa- 
cis  artes,  maxime  agrorum  cultum,  qiiem  qui- 
dem  metus  hostilis  ac  rei  bellicae  cura  sujfla- 
minasset ,  studiis  ;  deballatnm  ab  eo  Parthum, 
pacatumque  omnino  totum  terrarum  orbem ; 
revocatam  porro  saluberrimis  latis  legibus 
pristinam  morum  integriiatem  ac  sanctita- 
tem.  Non  minus  igitur  splendide  quam  vere 
Vellei.  II.  89.  Nihil  dii  hominibus  praestare 
possunt ,  quod  non  Augustus  populo  Romano 
repraesentaverit.  Finita  bella  civilia,  sepul- 
ta  externa ,  revocata  pax  ;  restituta  bis  legi- 
bus  ;  rediit  cultus  agris ,  sacris  honos,  securi- 
tas  hominibus ;  leges  emendatae  utiliter  ,  la- 
tae  salubriter  cet.  Unde  quam  carus  acceptus- 
que  poputo  suo  Augnsius  sit ,  praeclara  pror- 
sus ,  quaqne  intimum  amoris  ac  pietalis  adfe- 
cium  prodit,  imagine  osfenditur  inde  a.  v.  2.5. 
—  Regnai  omnino  per  totum  carmen  sedatior 
spiritus.  composita  graviias  ,  aequabilisque 
sentenliarum  progressio  ;  accedit  oraiio  com- 
ta  ac  decora  magis,  quam  nimio  fulgore  sen- 
suum  vim  hebetans  ;  qiiae  quidem  quaniam  ad 
carminis  argumentum  vim  haheani,  in  promtn 


—       432       — 

est  animaduerlere.  Celerum  post  a.  DCCXL.IF. 
illiid  scriptum  esse  ,  Janus  terlium  clausus 
(v.  9.)  manifeste  prodit.  Cuni  nostro  autem 
comparasse  utile  erit  c.  I'.  hujus  libri ,  ut  po- 
etae  copiam  in  ejusdem  Jere  argumenti  tra- 
ctatione  pernoscas. 


Aelnotationes. 

v.  1  ■»  4.  Augusti  res  bello  strenue  gestas  carmine  extoilere 
conantcm  absterret  ingenii  tenuitas.  Pro  hoc  augustior  et  ad 
Augusti  laudes  bellicas  magnifioentior  imago  est  ,  qua  ab  ipso 
Apolline  se  ab  isto  nimis  calide  capto  impetu  audacique  conatu 
revocatum  esse  pronuntiat.  Me  loqui  vvlentem ,  canere  adgres- 
sum  proelia  et  urbes  victas ,  Augusti  victorias,  subito  adstans 
Phoebus  incrcpuit  /y>a,  lyfa  tacta  admonuit  ,  ne  cet.  Super 
ordine  verborum  magnum  inter  VV.  DD.  est  dissidium.  Scholl. 
cum  Torrent.  Baxt.  et  aliis  jungunt,  me  volentem  lof ui  lyra  Phoe. 
bus  increpuit.  Expeditissima  sane  haec  ratio  ,  et  loqui  lyra  satis 
commode  dicitur  ut  IV.  12.  9.  ubi  vide  Not.  Dura  tamen  h.iec, 
si  cruid  judico,  propterque  ambiguitatem  vitiosa  verborum  traje* 
ctio  !  Praestat  igitur  multo  simplicior,  concinnior  itemque  docti- 
or  junctura  ,  incrcpuit  lyra;  quod  tamen  cave  cum  Dacer.  et  Sa- 
•nacl-  de  lvra  Horatio  impacta  accipias;  quae  parum  liberalis  fuis- 
set  admonitio,  et ,  si  loquendi  usum  sequaris ,  non  tam  cohi- 
}>itum  quam  potius  ita  excitatum  ad  canendum  poetam  dicas, 
Ira  de  Baccho  Ovid.  Aen.  III.  15.  17.  Corniger  increpuit  tkyr- 
$0  graviofe  Lyaeus  ,  et  passim.  Neque  adsentiar  iis,  qui  inter- 
pretantur,  vehementiore  tactu  lyrae  objurgavit  ,  admonuitque 
me  ne ;  quam  sententiam  a  lano  potissimum  cxornatum  viduas. 
ls  Phoebum  cogitandum  existimat  tanquam  choragum  (imo  x°?0*' 
^i^xatcakov)  ,  crui  cantum  meditanti  poetae  adstat,  aberrantemque 
increpat ,  h.  corrigit  ,  legitimum  sonum  lyra  ,  quam  manu  tenet, 
praecundo.  Speciosa  sane  haec ;  quae  tamen  si  severius  exigas  % 
haud  scio  an  displicitur  ■  sint.  Nam  increpare  lyra  s.  lyram  sim- 
pliriter  est  ,  pulsare  fides',  nulla  vehementiae  aut  indignationis 
adjecta  notione.  Ovul.   Her.  III.    118«    Threiciam  jdigitis  inere- 


puisse  lyrem.  Adde  Am.  II.  11.  32.  Tum  mr.nifesta  dilogia  est  in 
v.  increpare  f  cjuod  est  et  objurgare,  et  pulsare  lyranvj  cum  uuo 
pasteriori  non  adparet.  cjuomodo  concilientur  verba  mevolentem. 
Ego  cjuidem  h.  1.  agnoscam  Apollinem  orationi  suae  ,  pujus  tan- 
tum  argumentum  satis  habet  adponere  poeta,  T.^ifj.iv.^ovrx ; 
desumta  a  veterum  praeludiis  ,  solenni  cantui  praeiri  solitis, 
imagine.  Audito  igitur  bellico,  ut  ita  dicam,  poetae  cantu,  subi- 
tus  adsfat  vati  Apollo,  audientianujue  sibi  facturus  lyram  tangit 
atcjue  tum  demum  oratione  commonefacit  poetam  ,  ne  tenuis 
graudia  conetur.  En  idem  prorsus  phantasma  Ovidio  A  A.  II. 
493.  usurpatum :  Haec  ego  quum  canerem ,  subito  manifestus 
jipollo  movit  inauratae  pollice  lila  lyrae.  —  —  Is  milii ,  lasci. 
vi  dixit,  praeceptor  amoris  cet.  ubi  similiter  mota  prius  lyra 
vatem  allocjuitur.  In  Nostro  igitur  est ,  lyra  prins  tacta  increpuit 
dccta  brevitate  pfo  ,  objurgavit  J  admonuit  me ,  ne  cet.  Eatlem 
fere  rei  species,  uti  acute  animadvertit  Heynius  ,  in  Tibull.  III. 
4«  39-  sqcr.  de  Apolline  :  Hanc  primutn  veniens  plectro  modulii- 
tus  ebumo  felices  cantus  ore  sonante  dedit.  Sed  postquam  fu~ 
erant  digiti  cum  voce  loquuti  (h.  absoluto  prooemio)  edidit  hacc 
dulci  tristia  verba  modo  :  ubi  ejus  oratio  subjicilur  ,  cjuammiam 
Phoebo  parum  digna.  In  Virgilio  Eel.  VI.  3.  alia  rei  imago  in 
eadem  re :  quum  canerem  reges  et  praelia  ,  Cynthius  aurem 
vellit ,  et  admonuit  cet.—  3.  Ne  majora  viribus  meis  adgredt  ler. 
Pro  hoc  docte  poeta ,  ne  parva  vela  darem,  ne  exigua  rate  per 
nequor  navigarem  ;  altum  peterem.  Sciiicet  grande  atnue  vastum 
argumentum  tractaturus  profundioris  cris  poeta  pelago  dat  veta 
patenti,  ut  simillime,  cjua  verba  ,  cjua  sententiam  Virg.  Ge.  II. 
4l-  tenuis  contra  venae ,  atcjue  in  tenui  materia  occupati  cymba 
in  cxiguo  lacu  ludit ,  Ovid.  Trist.  II.  33"-  Utrumcjue  conjunxit 
Exopert  III.  7.  3.  Quid  rne  scribcndi  tam  vastum  mittis  in  ae- 
quor ,  non  sunt  apta  meae  grandia  vela  raii.  —  Tyrrhenum 
pro  cjuovis  vasto  mari. 

i\  4,  Magna  ivsfysict  in  eo  cernitur  ,  cjnod  ,  ad  cjuas  eum 
Augusli  virtutes  Apollo  tractandas  convertisset ,  ipsas  earundem 
traclatione  statim  subjecta  praecipiat  atcjue  manifestet.  Vulgaris 
transitus  erat  :  igitur  contineam  me  in  celebrandis  Augnsti  p.icis 
artibug.  Jam  pedestrem  enuntiationem  sententiae,  tu  pacem  ter_ 
rarum  orbi  rcddidisti ,  vide  cjua  arte  nobilitaverit  amplificaverit. 
«jue  pocta.  Paccm  rejfitutam  cxcp.is.ite  de&i^nant  fcona  atcrue  com- 

II.  23*n&.  E  e 


—  Ly^  — 

mocla    ejns,    propfer   quae  maximopere  expelilur  ,    ffugum  uber» 
tas  ,    abundantia  ;    enque   ad  augusfam  aureae  aetatis  speciem  re« 
vocant    a  poeta  ,    ad  quam  repraesentata    ab  eodem  moruin  lstius 
aetatis  spectat  sanctitas  vv.   10  sqq.  Conf.  omnino  IV.  5.  17.  sqq. 
Tua    aetas  retulit ,    viilit    referri,    tua  aetate  relata ,  reddita  ost 
agris ,    frugum    ubertas,    revoeato    a  re   ( quae  vis   r»  tua  inest  ) 
ipsorum   cultu.    Rediit    cultus   agris ,    effectore    .Augusto,  diserte 
Veliei.   1.    in  argum.    laudato.  —  6.    Signa  a  Parthis  recepta  a.  U» 
DCCXXXIV.    Quam  rem  ,    gloriosissimi  instar  triumphi  ab  Augu- 
sto  habitain  et   a    poetis  istius  aevi  ideo  splendidissimis  verbis  ex- 
tolli  solitam,  etiam    hic  primo  fere  loco  commemorari  vides.   Pa- 
cata  autem    per  Augustum  externa    innuere  putandus  poeta  devi- 
cti  subjugatique  Parthi  ,   acerrimi  Iiomanorum  hostis  facta  menti- 
one.  —  restituit  Jovi ,    templo    Jovis  Capitolini  intulit,    tanquam 
spolia    impelti  Romani  Conservatori   consecrxvit  Augustus  trium- 
phator  ;  quae  augustior  imago  est,    quam  si,  fidem  historicam   se- 
quutus,    Marti  Ultori  e  i  dedicata  poeta  perhibuissct.     Qua  de  re 
vid.  Dio  LIV.  8.  Ovid.  Fast.   V.    585  sqq.   —  7.    derepta  ,    detra- 
cta  templorum  postibus ,    quibus    Parthi    adfixerant.     Mos    spolia 
diis    consecrandi  ,     suspendendique    eorum    templis    notus    vel   e 
Virg.  Aen.  VII»  183.  Ad  rem  Nost.  Epp.  I,   18.  56.  templit  Par~ 
thorum  signa  rejigil.  Repraesentari  autem  ea  tanquam  vi   erepta 
Parthis  bello  perdomitis  ,    quae  iis  tantum  metus  extorsisset,    \ix 
opus  est  monere.  —  superbis ,  tam  egregio  anathemate  superbien- 
tibus  ;    venustc» 

v.  9.  Suelon.  Aug.  c.  22.  Janum  Quirinum ,  semcl  afgue 
iterum  a  condita  urbe  ante  memoriam  suam  clausum  ,  in  mul- 
to  breviore  temporis  spatio  ,  terra  marigue  pace  parta  clausit, 
Janum.  h.  Jani  templum  clusit ,  antiqua  verbi  forma,  de  hae 
re  solenni.  Vid.  Oudend.  ad  Suet.  1.  I.  Omnir.o  amant  poetae  ri- 
tus  antiquos  ipsis  antiquis  verborum  formis  (  ut  hic  duella  et 
elusit)  vetustisque  Deorum  indi^itamentis  (Janum  Quirinum) 
reierre  atque  designare.  Janum  Quirinum  optime  illustrat  Ma- 
crob.  I.  9.  In  sacris  guogue  invocamus  Janum  Quirinum  —  qua- 
•i  bellorum  potentern ,  ab  hasta ,  guam  Sabini  curim  vocant: 
Poteslatem  hujus  verbi  reddidisse  vidclnr  Lucanus  ,  Janum  belli^ 
gerum  adpellando,  I,  62.  —  vacuus  duellis ,  j.  vacare  Ivjllo  do- 
cte  Janus  dictus  ,  quatenus  clausus  signum  est  inperii  bello  va- 
cui.  —  io  sqq.   et  reduxit  disciplinam   veterem  ,    latis   :•.  iubriter 


' /  T  •"  , 

iegin-.".  Ftend  injeclt ,  compcscnit,  edomuit  mormn  licentiarn  , 
usitata  imagine  ,  ab  equo  indomito  desumta,  Supra  III.  24.  ao. 
indomitam  audeat  refrenare  licentiam.  Jam  Plato  de  Leqg.  III. 
p.  5^1.  o  Tfirc;  ouiti\j  ,  ipttv  eri  oaxf-ywey.v  xct)  3vfA.ouw.fv/ivTqv 
otf^.riV  d(MV  ,  oTov  ^dhiov  ivsfixXev  utr-fi  ti\v  tmv  F.Qoqwv  Su- 
v»fAiv.  Legcf  autem  trena'  elsganter  dictae;  cjuatenus  in  ordinem 
Cogant  hominem  ac  reprimunt ,  cjuominus  praescriptos  legc.  ter- 
xninos  excedat.  Antiquus  poeta  apud  Cic.  de  Orat.  II I.  41.  extuU 
tantem  te  et  praejidentemtibi  repriment  validae  legum  hubenae 
—  cvaganti ,  migranti ,  excedenti  ,  non  servanli  rectum  ordi. 
nsm  ,  rectam  agendi  normam  ,  recti  s.  virtulis  viam  deserenti  j 
ut  III.  04.  44.  —  11.  emovit ,  funditus  eXBtirpavit ,  excidit  cul- 
pas  ,  adulteria  ,  severissime  in  e.i  ariirhadvertendo  ,  et  mores 
publicos  emendando.  Hinc  supra  IV.  5.  2?.  Mos  ci  lex  maculo* 
sum  edoniuit  nefas.  Emovcre  docte  adiiibitum  de  vitiis  cum  ip» 
sorum  fundamentis  evaisis  atcjue  abolitis.  —  12.  revocavit  ,  re- 
duxit  artes  veteres ,  majorum  inslituta  ,  continentiam ,  parsi- 
moniam,  verbo  anticiuam  Romanorum  disciplinam  ;  cle  qua  pas- 
sim  Noster. 

v.  13.  Per  attas  Roma  pulcherrima  rerum  facta  est  ( Virg. 
Ge.  II.  5^5.),  in  immensam  excrevit,  orbis  terrarum  impe. 
rium  adepla,  Latinum  nomen ,  non  est  simpliciter  h.  1. ,  res 
Romana ,  populus  Romanus ;  sed  reip.  dignitas,  splendor,  ut 
apud  Cic.  Or.  pro  Sex.  Ro3c.  18.  loco  valde  adposito :  non  alie- 
nos  (agros)  cupide  adpetebant ;  aisibus  rebus  —  —  rempubli- 
cam ,  atcjue  hoc  imperium  et  populi  Romani  nomen  auxerunt  t 
eadem  fere  cumnlatione.  —  Italiae  rires  crevere ,  Romana  civi- 
tas  incremer.ta  cepit  ,  robur  nacta  est.  —  linperii  majestas , 
splendide  pro ,  imperium  ,  adjecta  notione  amplitudinis ,  cjuae 
illud  ab  omni  injuria  tutum  .praeslal.  —  porrecta,  extenta  ab 
Hesp.  cuhili,  Solis  occasu  ad  ortum  ejus  ;  terrarum  orbem 
amolexa,  Tibull.  II.  5.  57.  Roina  tuum  nomen  terris  fatule 
regsniis  —  —  quaque  patent  orlus ,  et  qua  Jluitantibus  undis 
soiis  anhelantes  abluit  amnis  equos. 

v.  17.  sqq.  Custode  rerum  Caesare,  dum  Augustus  terra- 
rum  orbi  prospicit,  ei  imperat  ;  sed  alterum  magniiice  de  Au- 
ruslo,  tancjuam  deo.  Vid.  ad  IV.  5.  2.  Simplicius  III.  i^.  14.  ea- 
dem  csntentia:  ego  nec  tumultum ,  nec  mori  per  vim  metuam 
Uner.te  Caesare  terras ;    et  IV,  5.  27.   Quis   Parlhum  paveat  — 

E  e  z 


—      436      — 

—  incolumi  Caesare  ?  —  nonfuror  cet.  haud  metuenda  eruM  bel- 
la  civilia.  Furor  et  W*  civilis  ,  ardor  civium  (  ill.  3.  2.)  seditio, 
legum  refractis  repagulis  ,  violenter  grassans,  bellum  intestinum. 
— -  exiget ,  exturbabit  e  trancptilla  setle  sua  otium  ,  pacem,  ever- 
tet  trancmillum  reip.  statum.  —  19.  20.  UUerius  exornatur  belli 
civilis  notio  ,  ab  ejus  causa  ,  dissidiis  civilibtis.  lra  ,  inimioitiae 
civium,  odia ,  quae  procuclunt  enses ,  cpiae  ad  vim  prooedunt 
unde  bella  et  caedes  enascuntur ;  suaviter.  A~<r«v  (pxayxvov^yov 
«lixit  Aeschyl.  Choeph.  645.  —  20.  Et  totas  civitates  communi  bel- 
li  incendio  involvit;  cruod  saepius  in  bellip  Romanorum  oivilibus 
factltm  constat. —  inimicat ,  fortiore  significatu,  exasperat ,  ut 
infestis  animis  inter  se  conili^;ant  ,  ad  arma  capessenda  excitat. 
Ita  fere  Statius  Theb.  II.  4i<).  host:les  inimicant  classica  tur- 
mas ,  b.  excitant  ,  ut  arma  rapiant,  pngnae  se  parent.  Male  fe- 
re  :  ira  inimicnt  urbes ,  inimicas  intcr  se  redd.it;  qnod  idem  per 
ulem  esset.  Pracclare  autein  decet  boc  anticumm  veTbum  poe» 
tam  lyricnm  ,  cptod  et  alii  monuere.  Amicare  inde  novavit  Slat, 
Theb.  III.  470. 

v.  ai.  Necpic  ab  exlerno  boste  cjuidcjuam  timendutn  erit, 
imperante  Augusto.  Cf,  IV.  25  sircj.  et  IV.  14.  41-  scpj.  Pro  ,  e" 
terni  populi  bello  haud  laceis^nt  remp.  Romanam  ,  splendiclius 
est ,  jugum  impcrii  ,  ab  Augusto  iis  injectum  ,  haud  excutient,  non 
yebellabunt  ,  Augusti  majestatem  reveriti.  Docte  enim  hac  sen- 
tentiae  conversione  terrarum  orbem  Augusli  victoriis  peragratum 
simul  declarat  poeta  ,  eos  potissimum  populos  memorando,  qui 
nuper  demum  Romano  sese  jugo  submiserint.  —  qui  Danubiurn 
bibunt ,  Istri  accolae,  Rhaeti,  Pannones  ,  maxime  Daci  ;  ciuos 
speciatim  memoral  poeta,  Getarutn ,  Gnitiroi  ipsis  populi  ,  adpel- 
latione  eos  compiexus.  Nam  Getas  ultra  Daoos  versus  Pontum 
Kuxinum  sedes  habaisse  tradit  Strabo  VI.  p-  467.  Sed  Dacos 
Romanis  Getas  diotos  diserte  ait  Plin.  \i.  Ab  eo  (Istro)  in  ple- 
num  quidem  omnes  Scytharum  sunt  gentcs  —  —  alias  Getae  . 
Daci  Romanis  dicti ,  ahas  Sarmatae  cet.  Repressi  autem  Daci 
ultra  Istri  ripam  aLentulo  a.  U.  DCCXXXIV.  mox  rebelles  a 
Tiberio  perdomiti.  Vid.  ad  II.  9.  13.  III.  8.  18—  22.  Non  rum- 
pent  pacis  conditioncs  ,  foedera  cum  iis  inita  servabunt;  pro 
hoc  magnifioentius  ,  edicta  Julia ,  legcs  devictis  populis  ab  Augu- 
sto  impositas  ;  ut  IV.  14.7.  Vindelici  lajis  e.rpertes  Latinae  , 
necdum   clomiti.    Inepte    leges  Julias  de   adulteriis  ct    alias  cogi- 


-      437      - 

t.-mt  Lamb.  et  Torrent.  —  *z3.  Nota  Serurn  Iegatio  ,  Avgusti  ami- 
<  iliam  iietpre  jussa ,  et  a  Romanis  pro  obsequii  coniesjione  ac- 
cepta.  Vid.  Propert.  III.  3-  5  et  ibi  Burm.  —  Parthi  infdi  , 
quantumvis  antea  perfidi ,  non  amplius  imperium  Romanum  de- 
.  trectabunt.  —  24.  Nec  Scythae  ,  Tanais  accolae  ;  res  r.otis- 
sim.i. 

v,  25.  Snavissinia  oppositio  :  Exterae  gentes  nominis  tui  ma- 
jestatem  reverentur;  noS  ,  maximo  felicitatis  cumulo  a  te  beali 
ornaticjue,  tenerriino  te  amore  proseqnimur  ,  et  tanquam  numen 
beneficnm  veneramur.  Est  omnino  locus,  qui  sequitur  ,  dulcissi- 
mi  atlfectns  plenus  ,  id  quod  suo  quisque  sensu  facile  cognoscef. 
Nos  beatissimi  otio  afcjue  securitate.  fruentes  auctorem  tanti  mu« 
neris,  tanuuam.  Denin  salutarem  ,  Iibatione  atque  hymnis  vene- 
rarrror.  De  lihatiombus  Augusto  a  Senntu  decretis  vid.  ncl  IV.  5. 
33.  —  profestis  lucibus  ,  et  sacris ,  quovis  die  pietatem  tibi  nc- 
stram  adprobamus.  Luces ,  dies  profesti ,  h.  1.  omnes  non  festi , 
('J.va.X6yt*)s  rx  profanus^)  quitamen  fefcta  conviviorum  Kilaritate  sab 
Augusto  trsducerentur  Romanis.  Privatum  igitur  cujusque  domi 
suae  Augnsto  habitum  honorem  designat  poeta ,  oppositum  pub- 
licae  religioni  ,  sacris  dicbus  ciclem  institutae.  —  26.  Inter  con- 
vivia  hilariter  agitata  ,  mensis  serundis ;  nam  tum  demum  bibi 
libarique  diis  coeptum.  Docte  igitur  libationem  Augusto  fieri 
solitam  declarant  munera  Liberi.  —  jocosi ,  sy^oiyikwTof ,  jocos 
excitantis  ;  cf.  III.  21-2.  —  27.  Cum  liberis  conjugibusque 
uostris  ;  praeclare  haec  exomant  domesticae  felicifatis  pictu- 
ram.  Idem  praecipit  Cic.  Catil.  III.  10.  in  snpplicatione  ob  ser- 
vatam  a  se  rsmp.  publice  decreta  ,  celebratote  illas  dies  cum 
conji/gibus  ac  liberis  vestris.  —  2  8-  *qq.  rite ,  ritu  solenni  deoS 
prit/s  adprecati ,  libatione  cum  precibus  ceteris  diis  facta,  cam 
nemus  laudes  g#ntis  Juliae.  Hoc  admodum  docte  ac  splendide 
poeta ,  pristinum  patrum  i.  majorum  morem ,  Graecis  maxime 
fr^ecjuentatum  ad  partes  vocando,  quo  fortia  patrum  facta  ad  ti. 
biam  sujjer  epulis  canerentur.  Laudant  Cic.  Tusc  I.  2,  Est  irt 
Catonis  Originibus ,  solitos  esse  in  epulis  canere  convivas  ad  tin 
bicinem  de  clarorum  hominum  virtutibus.  —  virtute  functos  , 
qui  magnas  res  patrare  sustinuerunt  ,  qui  gravissimos  labores  at- 
que  aerumnas  virtutis  causa  tolerarunt,  rnaxima  facinora  edide- 
re.  Virtus  enim,  »vtfs(x  ,  strenue  agendo  ,  ac  perseverando  ma. 
xime    spectatur  ;    ea  a&eofungimur ,    edentes  virtutis    specimina. 


—     4?8     — 

Laudjn:  et  xplicant  Nosfri  )ocu:n  c  Cic.  Tusc.  i ■  45.  Nenta 
parum  diu  vixit ,  qui  virtutis  ptrfeciae  functus  est  munert ; 
rescio  quam  recle.  r—  3o.  carmine  ,  hyittho  remixto ,  xvxy.e/Aiy- 
fxsvM  ,  admoto  ,  attemperato  ad  tibias  ,  oupu  fJiskswv  avvuvhoti , 
ut  in  Pincl.  fr.  p.  68.  Hevn.  Llem  f:.-re  omatus  gpud  Val.  Fl.  V. 
100.  de  Ornhiio  :  mijctoque  sonantcin  percutit  ore  lyram.  Nisi 
orte  pocta  tnnuefit  hartuoniam  t/\v  p.i?okvoiiTi  ,  Sapphus  inven- 
iuus,  juxfa  Aristoxenum  apud  Plutanh.  de  Mus.  p.  2o£2.  Ita  car- 
mcn  simpliciter  essel  cantus,  sonus ,  modas  (  Touart  )  remixtus 
tib.  Lydiis  vel  compoaitus  cum  niodo  Lydio  ,  vel  qui  certis  iu- 
tervalli.s  com  altero  permutaretur.  Sed  hoc  reconditius,  attjua 
cjuaesitius.  Tibiae  Lydae ,  tjuibus  canitur  ad  inodum  Lydium  , 
tjui  vigoris  plenus  erat ,  conviviisqae  adeo  aptissimns.  Lucian. 
Dial.  Mer.  XV.  p.  322.  r(c?vj  Ss  ■r.^oyyoovvToi  tov  storotf,  iy»  uh 
vxiKpexiv  ti  t'jv  Aot/aiv  cet.  31.  Traja  lantjuam  Romanorum  me- 
tropolis  ,  ad  pnrtes  vocatur  a  poeia  prcpter  oriundos  inde  An- 
chisen ,  ct  Veneris  progeniem,  genl -m  Juliam  ,  ab  Julo ,  Anchi- 
sae  et  Veneris  nepote  descendere  cceditajn;,  in  ciuam  Augustus 
adoplatus  essei  ;  cjuem  excjuisife  plane  ita  tangi,  in  promtu  es.t 
videre.  Nam  ip?nm  a  poeta  progeniem  Vaneris  dici  vix  putem , 
quarnquao!  clarus  Anchisae  Vtnsrisque  sanguis  \u  C,  S.  v.  50* 
viiat, 


VV*  \VV  »W  W  ->  V%r 


Q.   HORATII     FLACCI 


EPODON    LIBER. 


44i      — 


I. 

AD    MAECENATEM. 


J-bis  Liburnis  inter  alta  navium, 

Amice  ,  propugnacula , 
Paratus  omne  Caesaris  periculum 

Subire,  Maecenas,  tuo. 
Quid  nos  ,   quibus ,   te  ,   vita,  si  superstite,  5 

Jucuncla  ;   sicontra,   gravis  ? 
Utrumne  jussi  pcrsequemur  otium, 

Non  dulce  ,    ni  tecum  simul  ? 
An  hunc  laborem  mente  laturi,  decet 

Qua  ferre  non  molles  viros ?  10 

Feremus  ;  et  te  vel  per  Alpium  juga, 

Inhospitalem  et  Caucasum , 
Vel  occidentis  usque  ad  ultimUm  sinum  , 

Forti  sequemur  pectore. 
Pioges,  tuum  labore  quid  juvem  meo,  i3 

Imbellis  ,    ac   firmus  parum  ? 
Comes  minore  sum  futurus  in  metu  , 

Qui  major  absentes  habet. 
Ut  adsidens  implumibus  pullis  avis 

Serpentium  adlapsus  timet  20 

Magis  relictis  ;    non,  ut  adsit,  auxili 

Latura  plus  praesentibus. 
Libenter  hoc  et  omne  militabitur 

Bellum  in  tuae  spem  gratiae; 


-     442      - 

Non  \\l  juvencis  illigata  pluribus  25 

Aratra  nitantur  meis  : 
Pecusve  Calabris  ante  sitlus  fcrvidum 

Lucana  mutat  pascua  : 
Nec  ut  superni  villa  candens  Tusculi 

Circaea  tangat  moenia.  3o 

Satis  supcrque  me  benignitas  tua 

Ditavit:  haud  paravero, 
Quodaut,    avarus    ut    Chremes,    terra  premam , 

Discinctus  aut  perdam  ut  nepos. 


B 


II. 


eatus  ille,  qui  procul  negotiis, 

Ut  prisca  gens  mortalium, 
Paterna  rura  bubus  exercet  suis ; 

Solutus  omni  foenore. 
Neque  excitatur  classico  miles  truci,  5 

Neque  horret  iratum  mare  ; 
Forumrjue  vitat,   et  superba  civium 

Potentiorum   limina. 
Ergo  aut  adulta  vilium  propagine 

Altas  mariiat  populos,  10 

Inutilesrjue  falce  rarnos  amputans 

Feliciores  inserit; 
Aut  in  reducta  valle  mugicntium 

Prospectat  errantes  grcgcs  ; 
Aut  pres.sa  puris  mella  condit  amphoris  ;  iCt 

Aut  tondet  infirmas  oves  ; 
Vel,  cruum  decorum  mitibus  pomis  caput 

Auctumnus  arvis  extulit , 
Ut  gaudct  insitiva  decerpens  pyra , 

Cerlantem  et  uvam  purpurae  ,  ao 


-       443      - 

Oua  muncretur   te,  Priape  ,  et  tc,  pater 

Silvane,   tutor  finium. 
Libc*  jaccrc,  modo  sub   antiqua  ilice , 

M  )do  in   tcnaci  gramine. 
Lai»untur  altis   interim   ripis  aquae  ;  ?5 

Queruntur  in  silvis   aves  ; 
Fontc-que  Ivmphis    obstrepunt  manfxntibus , 

Somnos  quud  invilet  levcs. 
At   quum  Toriantis   annus  hibcrnus  Jovis 

Imbres  nivesque  comparat ,  5o 

Aul  trud.it  acrcs  hinc   et  hinc  multa  cane 

Apros  in  obstantes  plagas  ; 
Aut   amite  Jevi  rara  tcnciit  retia, 

Turdis  edacibus  dolos; 
Pavidumque  lcporem,  et  advenamlaquec  gruem,55 

Jucuncia  csptat  praemia. 
Quis  non  malarum  ,  quas  amor  curas  habet, 

H   ec  inter  obliviscitur  ? 
Quccl  si    pudica  mulier  in  partem  juvct 

Domum  atque  dulccs  liberos  ,  l\0 

Sablna  qualis ,  aut  perusta  solibus 

Pemicis   uxor   Appuli , 
Sacrum  et  vetustis   exstruat  lignis  focum  , 

La.ssi  sub  adventum   viri: 
Claudensque  textis  cralibus  laetum  pccus,  l\5 

Distent-i  siceetubera; 
Et  horna  dulci  vina  promens  dolio, 

Dapes  inemtas  adparet; 
Non  me  Lucrina  juverint  conchylia, 

Magisve  rhombus,   ant  scari,  5o 

Si  quos  Eois  intonata  fluctibus 

Hiems  ad  hoc  ver'at  mare; 
Non  Afra  avis  descendat  in  ventrem  mcum, 

Non  atfagen  Ionicus 
Jucundlor,  quam  lecta  de  pinguissimis  5$ 

Oliva  ramis  arborum , 
Aut  herba  lapathi  prata  amantis,  et  g*'avi 

Malvae  falubres  corpori, 


~      44 


i  t 


Vel  agna  festis  caesa  Terminalibus, 

Vcl  hoetlus  ereptus  lupo.  Go 

Has  inter  epulas,  ut  juvat  pastas  oves 

Vidcre  properantes  domum! 
Videre  fessos  vomcrem  invcrsum  boves 

Collo  trahcntes  languido! 
Positosquc  vernas  ,  ditis  examen  domus  ,  65 

Circum  renidentes  Lares  ! 

Ilaec  ubi  loquutus  foenerator  Alphius, 

lamjam  futurus   rusticus, 
Omncm   rcdegit  Idibus  pecuniam; 

Ouacrit  Kalendis  poncre.  7o 


III. 

AD     MAECENATEM, 


P 

•*-  arentis  olim  si  quis  impia  manu 

Senile  guttur  fregerit, 
Edit   cicutis  allium  nocentius. 

O  dura  messorum  ilia  ! 
Quid  hoc  veneni  saevit  in  praecordiis  ?  5 

Num  viperinus  his  cruor 
Incoctus  herbis  me   fefellii?  an  malas 

Canidia  tractavit  dapes  ? 
Ut  Argonautas  praeter  omnes  candidum 

Medea  mirata  est  ducem,  io 

Jgnota  tauris   illigaturum  juga , 

Perunxit  hoc  Iasoncm: 
Hoc  delibutis  ulta  donis  pellicem, 

Serpente  fugit  alite. 


~     4;p      - 

Nec  tantus  unquam  siderum  insedit  vapor  i5 

Siticulosae  Appuliae: 
Nec   munus  humeris  elTicacis  Herculis 

Inarsit  aestuosius. 
At,    si  quid  unquam  tale  concupiveris, 

Jocose  Maecenas  ,  precor,  20 

Manum  puella  savio  opponat  tuo, 

Extrema  et  in  sponda  cubet. 


IV. 


•L^upis  et  agnis  quanta  sortito  obtigit, 

Tecum  mihi  discordia  est, 
Ibericis  peruste  funibus  latus, 

Et  crura  dura  compede. 
Licct  superbus  ambules  pecunia,  o 

Fortuna  non  mutat  genus. 
Videsne,  Sacram  metienle  te  viam 

Cum  bis  ter  ulnarum  toga, 
Ut  ora  vertat  huc  et  huc  euntium 

Liberrima  indignatio  ?  10 

Sectus  flagellis  hic  Triumviralibus  , 

Praeconis  ad  fastidium , 
AratFalerni  milie  fundi  jugera  , 

Et  Appiam  mannis  terit * 
Sedilibusque  magnus  in   primis  eques,  i$ 

Othone  contemto,  sedet. 
Quid  adtinet  tot  ora  navium  gravi 

Rostrata  duci  pondere 
Contra  latrones  atque  servilem  maiuim3 

Hoc  hoc  tribuno  militum?  20 


-     4P     ^ 
V. 

IN  CANIDIAM    VENEFICAM. 


A, 


t,  oDcorum  quidquid  in  coelo  rc^it, 

Terras  et  humanum  genus  ! 
Quid   iste  fert  tumultus?    aut  quid  ornnium 

Vultus  in  unum  mc  trutes  ? 
Per  liberos  te  ,    si  vocata  partuhus  ,  $ 

Lucina  veris  adfuit, 
Per  hoc  inane  purpurae  decus  prccor, 

Pcr  improbaturum  hacc  Jovem, 
Ouid  ut  noverca  me  intucris  ,  aut  uli 

Pctita  ferro  bellua  ?  *  m 

Ut  haectremente  qucstus  cre  constiiit 

Insignibus  raptis  pucr, 
Impube  corpus  ,  quale  posset  impia 

Mollire  Thracum  pectora ; 
Canidia  brevibus  implicata  viperis  \j 

Crines  et  incomtum  caput, 
Jubet  sepulchris  caprificos  erutas, 

Jubet  cupressus  funebres , 
Et  uncta  turpis  ova  ranac   sanguine, 

Pluniamque  nocturnae  strigis,  20 

Herbasque ,  quas  Iolcos  atque  Ibcria 

Mittit,  venenorum  ferax , 
Et  ofsa  ab  ore  rapta  jejunne  canis , 

riammis  aduri  Colchicis. 
At  expcdita  Sagana  per  totam  domum  20 

Spargens  Avcrnalcs  aquas, 
Horret  capiliis,  utmarinus,  asperis , 

Echinus,  aut  currens  aper, 
Abacta  nulla  Veja  conscientia, 

Ligonihus  duris  humum  00 

Exhauriebat,  ingemens  laboribus  , 

Quo  posset   infossus  puer 


%  -      447      - 

Longo  die  bis  terque*muta!ae   dapis 

L.emori  spectaeulo  : 
Ouum  promineret  ore,  fjuantum  exstant  aqua    55 

Suspensa  menlo  corpora: 
Exsucta   uti  medulla,  et  aridum  jecur 

Amoris  essct  poculum  : 
Intcrminato  quum   scmel  fixae  cibo 

Intabuissent-pupulae.  4« 

Non  dcfuis>se  masculae  libidinis 

Ariminensem   Foliam, 
Et  otiosa  credidit  Neapolis, 

Et  omne  vicinum   oppidum  : 
Quae  sidera  excantata  voce  Thessala^  45 

Lunamque  coelo  deripit. 
Hic  irrcscclum  saeva  dente  livido 

Canidia  rodens  pollicem  , 
Quid  dixU?  aut  quid  lacuit  ?vO  rebus  mei$ 

Non  infideles  arbitrae,  5o 

Nox  ,   et  Diana  ,  ciu&e  silentium  rcgis , 

Arcana  quum  fiuntsacra, 
Nunc  nunc  adeste:  nunc  in  hostiles  donios 

Iram  atque  numen  vertite. 
Formidolosae  dum  latent  silvis  ferae,  55 

Dulci  sopore  languidae  , 
Senem,  quod  omnes  rideant,   adulterum 

Latrent  Suburanae  canes  , 
Nardo  peruncturri,   quale  non  perfectius 

Meae  laborarint  manus.   —  6*0 

Quid  accidit?   cnr  dira  barbarae  minus 

Vcnena  Medeae  valcnt, 
Ouibus  superbam  fugit  ulta  pellicenij 

Magni  Creontis  filiam, 
Ouum  palla,  tabo  muiius  imbutum,  novam       65 

Incendio  nuplam  a.Sstulit? 
Atqui  nec  herba,  nec  latens   in  appcris 

Radix  ffcfellit  me  locis. 
Indormit  u.nctis  omniyna  cubilibus 

Oblivione  peilicuni.  —       ,  70 


-     448      ~ 

Ah!  ah !  solutus  ambulat  veneficae 

Scientioris  carminc. 
Non  usitatis  ,   Vare,  potionibus 

O  multa  fleturum  caput! 
Adme  rccurres  :  nec  vocata  mens   tua  *3 

Marsis  redibit  vocibus. 
Majus  parabo,   majus  infundam  libi 

Fastidienti  poculum. 
Priusque  coclum  sidet  inferius  mari  , 

Tellure  porrecta   super,  80 

Ouam  non  amore  sic  meo  flagres  ,  uti 

Bitumen  atris  ignibus.    ' 
Subhaecpucr,  jam  non  ,  ut  ante  ,  mollibus 

Lenire  verbis  impias} 
Sed  dubius,  unde  rumperet  silentium,  85 

Misit  Thyesteas  preces : 
Vencna  magnum  fas  nefasque  ;  non  valent 

Convertere  humanam  vicem. 
Diris  agam  vos  :  dira  detestatio 

Nulla  expiatur  victima.  qo 

Ouin,  ubi  perire  jussus  cxspiravero, 

Nocturnus  occurram  Furor, 
Petamque  vultus  umbra  curvis  unguibus , 

Quae  vis  Deorum  cst  Manium; 
Et  inquietis   adsidens  praecordiis ,  <*."> 

Pavore  somnos  auferam. 
Vos  turba  vicatim   hinc  et  hinc  saxis  pelens 

Contundet   obscenas  anus. 
Post  insepulta  m?mbra  different  lupi, 

Et  Esquilinae  alites.  100 

Neffuc  hoc  parentes,  heu  mihi  superslites  ! 

Effugerit  spectaculum. 


-      449     ~ 
VI. 


0. 


uid  immerentcs  hospites  vexas,  canis, 

Ignavus  adversum  lupos  ? 
Quin  huc  inanes  ,  si  potes,  vertis  minas, 

Et  me  remorsurum  pelis. 
Nam  ,  qualis  aut  Molossus  ,  aut  fulvus  Lacon,        5 

Amica  vis  pastoribus  , 
Agam  per  altas  aure   sublata  nives, 

Quaccunque  praecedet  fera. 
Tu,  quum  timenda  voce  complesti  nemus  , 

Projectum  odoraris  cibum.  io 

Cave  ,  cave  :  namque  in  malos  asperrimus 

Parata  tollo  cornua ; 
Qualis  Lycambae  spretus  infido  gener  , 

Aut  acer  hostis  Bupalo. 
An  ,  si  quis  atro  dente  me  petiverit,  i5 

Inultus  ut  flcbo  puer  ? 


VII. 
AD   POPULUM   ROMANUM. 


0, 


uo  ,  quo  scelesti  ruitis  ?  aut  cur  dcxteris 

Aptantur  enses  conditi? 
Parumne  campis  atque  Neptuno  super 

Fusum  est  Latini  sanguinis? 
Non  ut  superbas  invidae  Carthaginis  5 

Romanus  arces  ureret: 
Intactus  aut  Britannus  ut  descenderet 

Sacra  catcnatus  via  : 

II.  gant.  F  f 


—     45o     — 

Sed  ut,  sccundum  vota  Parthorum,  sua 

Urbs  haec  periret  dextera.  10 

Neque  hic  lupis  mos  ,  nec  fuit  leonibus  , 

Nunquam  nisi  in  dispar ,  feris. 
Furornc  caccus  ,  an  rapit  vis   acrior  ? 

An  culpa  ?  responsum  date. — 
Tacent;   et  ora  pallor  albus  inlicit,  i5 

Mentesque  perculsae  stupcnt. 
Sic  est :  acerba  fata  Romanos   agunt , 

Scelusque  fraternae  necis: 
Ut  immerentis  fluxit  in  terram  Remi 

Sacer  nepotibus  cruor.  ao 


VIII. 


R 


ogare  longo  putidam  te  seculo, 

Vires  quid  enervet  meas  ! 
Quum   sit  tibi  dens  ater,  et  rugis  vetus 

Frontem  senectus   exaretj 
Hietque  turpis  inter  aridas  natcs  5 

Podex,  velut  crudae  bovis. 
Sed  incitat  me  pectus ,  et  mammae  putres, 

Equina  quales   ubera; 
Venterque  mollis,   et  femur  tumentibus 

Exile  suris  additum.  10 

Esto  beata  ,  funus  atque  imagines 

Ducont  Triumphales  tuum ; 
Nec  sit  marita  ,  quae  rotundioribus 

Onusta  baccis  ambulet; 
Ouid?  quod  libelli  Stoici  inter  sericos  i5 

Jacere  pulvillos  amant : 
Iliterati  num  minus  ncrvi  rigent  ? 

Minusve  languet  fascinum  ? 


—      45i      — 

Quod  ut  superbo  provoces  ab  inguine  , 

Ore  adlaborandum  est  tibi.  ao 


IX. 

AD  MAECENATEM- 


0. 


uando  repostum    Caecubum   ad   festas    dapes, 
Victore  laetus  Cacsare  , 
Tecum  sub  alta,  sic  Jovi  gratum ,  domo , 

Beate  Maecenas ,  bibam, 
Sonante  mixtum  tibiis  carmen  lyra,  5 

Hac  Dorium,    illis  Barbarum  ? 
Ut  nuper  ,   actus  quum  freto  Neptunius 

Duxfugit,  ustis  navibus, 
Minatus  Urbi  vincla  ,  quae  detraxerat 
'    Servis  amicus  perfidis.  10 

Romanus  ,  eheu !  posteri  negabitis, 

Emancipatus  feminae, 
Fert  vallum   et  armamiles,  et  spadonibus 

Servire  rugosis  potest; 
Interque  signa  turpe  militaria  i5 

Sol  adspicit  conopium. 
Ad  hoc  frementes  verterunt  bis  mille  equos 

Galli ,  canentes  Caesarem  5 
Hostiliumque  navium  portu  latent 

Puppes  sinistrorsum  citae.  20 

lo  Triumphe  ;   lu  moraris  aureos 

Currus,  et  intactas  boves ; 
Io  Triumphe ,  nec  Jugurthino  parem 

Bello  reportasti  duccm ; 
Neque  Africanum  ,  cui  super  Carthaginem  »5 

Virtus  sepulcrum  condidit. 

F  f  2 


—      4^2      — 

Terra  marique  victus  hostis,  Punico 

Lugubre  mutavit  sagum. 
Aut  iile  ctntum  nobihrn  Cretam  urbibus, 

Ventis   iturus  non  suis  ,  3o 

Exercitatas  aut  petil  Syrtes  Noto ; 

Aut  fertur  incerto  mari. 
Capaciores  adfer  huc  ,  puer,   scyphos  , 

fct  Chia  vina,  aut  Lcsbia  , 
Vel,  quod  fluentern  nauseam  coerceat,  35 

Metirc  nobis   Caecubum. 
Curam  melumque  Caesaris  rerum  juvat 

Dulci  Lyaeo  solvere. 


X. 

IN   MAEVIUM  POETAM. 


i-fXala  soluta  navis   exit  alite, 

Fercns  olentem  Maevium. 
Ut  horridis  utrumque  verberes  latus, 

Auster,  memento,  fluctibus. 
Niger  rudentes  Eurus,  inverso  mari ,  5 

Fractosque  remos  differat ; 
Insurgat  Aquilo  ,   quanlus  allis  montibus 

Frangit  trementes  ilices  ; 
Ncc  sidus  atra  nocte  amicum  adpareat, 

Qua  tristis  Orion  cadit ;  10 

Ouietiorc  ncc  feratur  aequore, 

Quam  Graja  victorum  manus: 
Ouum   Pallas  usto  verlit  iram  ab  Ilio 

In  impiam  Ajaris  ratem. 
O   quantus  instat    navitis   sudor   tuis  .  i5 

Tibique  pallor  luteus, 


—      453      — 

Et  illa  non  virilis  ejulatio, 

Preces  et  aversum   ad  Jovem ; 
Ionhis  udo  quum   remugiens  sinus 

Noto  carinam   ruperit !  20 

Opima  quod  si   praeda   curvo  litore 

Porrecta  mergos  juveris  \ 
Libidinosus  immolabitur  caper, 

Et  agna  Tempestatibus. 


XI. 
A  D     P  E  C  T  I  U  M, 


XTecti,  nihil  me,  sicut  antea,  juvat 

Scribere  versiculos  Amore  perculsum  gravi : 
Amore,  qui  me  praeter  omnes   expetit 

Mollibus   in  pueris  aut  in  puellis   urere. 
Hic  tertius  Decernber,    ex  quo   destiti  5 

Inachia  furere,  silvis   honorem   decutit. 
Heu  !  me,  per  urbem,  nam  pudet  tanti  mali, 

Fabula  quanta  fui  !   conviviorum  et  poenitet, 
In  queis    amantcm  et  languor  et  silentium 

Arguit,  et  latere  petitus  imo  spiritus.  10 

Contrane  lucrum  nil  valere   candidum 

Pauperis  ingcnium  querebar,  adplorans  tibi ; 
Simul  calentis  inverecundus  Deus 

Fervidiore  mcro  arcana  promorat  loco. 
Ouod  si  meis  inacstuat  praecordiis  i5 

Libera  bilis,  ut  hacc  in^rata   ventis   dividat 
Fomcnta,   vulnus   nil  malum   lcvantia  ; 

Dcsinct  imparibus   ceitare  submolus  pudor. 
Ubi  haec  severus   te  palam  laudaveram  , 

Jussus  abire  domum,  fcrebar  incerto  pede    30 


-      4*4     - 

Ad  non   amicos  heu !  mihi  postes,  et  heu  I 

Limina  dura,   quibus  lumbos   ct  infregi  latus. 
Nunc,   gloriantis  quamlibet   mulicrculam 

Vincere  mollitia,  amor  Lycisci  me  lcnet: 
Unde  expedirc  non    amicorum  queant  25 

Libera  consilia,  nec   contumeliae   graves  ; 
Sed  alius  ardor  aut  puellae  candidae  , 

Aut  teretis  pueri,  longam  renodantis  comam. 


XII. 


0- 


uid  tibi  vis,  mulier  niajris  dignissima  barris  ? 

Munera  curmihi;   quidve  tabellas 
Mittis ,  nec  firmo  juvcni,  ncque   naris  obesae  ? 

Namque  sagacius  unus  odoror, 
Polypus,  an  gravis  hirsutis  rubet  hircus  in  alis,  5 

Quam  canis  acer,   ubi   Jateat   sus. 
Oui  sudor  vietis  et  quam  malus  undique  membris 

Crescit  odor  !   quurn  ,   pene  soluto, 
Indomitam  properat  rabiem  sedare  ;  neque  illi 

Jam  manet  humida  creta ,  colorque  10 

Slercore  fucatus  crocodili;   jamque  subando 

Tenta  cubilia,   tcctaque  rumpit. 
Vel  mea  quum  sacvis  agitat  fastidia  vcrbis: 

Inachia  langues  minus  ,  ac  me  : 
Inarhiam  tcr  noctc  potes;  mihi  semper  adunum  i5 

Mollis  opus:  pcrcat  male  ,  quae  tc, 
Lesbia  ,  quaerenti  taurum  ,    monstravit  inertem; 

Ouum  niihi   Cous  adesscl  Amynlas  , 
Cujus  in  indomito  constantior  inguinc  ncrvus, 

Ouarn  nova  collibus  arbor  inhaerct.  20 

Muriribus  Tyriis  ilpratae  vcllera  lanae 

Cui  properabuntur?   tibi  nempe  ; 


—      455      — 

Ne  foret  aequales  inter  conviva,    magis  quem 

Diligeret  mulier  sua,   quam  te. 
O  ego  infelix,  quam  tu  fugis  ,  ut  pavet  acres    25 

Agna  lupos,  capreaeque  leones. 


XIII. 
A  D     A  M  I  C  O  S. 


H 


Lorrida  tempestas  coelum  contraxit,  et  imbrcs 

Nivesque  deducunt  Jovem  ;    nunc   mare  ,  nunc 

silvae 
Threicio  Aquilone  sonant  j   repiamus,  amici , 

Occasionem  de  die;   dumque  virent   genua , 
Et  decet,  obducta  solvatur  fronte  senectus.  5 

Tu  vina  Torquato  move   Consule  pressa  meo. 
Cetera   mitte    loqui :   Deus  haec    fortasse  benigna 

Reducet  in  sedem  vice.    Nunc  et  Achaemenia 
Perfundi  nardo  juvat,  et  fide  Cyllenea 

Levare  diris  pectora  sollicitudinibus.  10 

Nobilis  ut  grandi  cecinit  Centaurus  alumno, 

Invicte,  mortalis  Dea  nate,   puer,   Tiietide  , 
Te  manet  Assaraci  tellus,  quam  frigida  parvi 

Fitidunt  Scamandri  flumina,  lubricus  et  Simois  ; 
Unde  tibi  reditum  certo  subtemine  Parcae  l5 

Rupere  ;  nec  mater  domum  caerula  te  revehet. 
Illic  omne  malum  vino  cantuque  levato  , 

Defnrmis  aegrimoniae  dulcibus  alloquii?. 


—      456      — 

XIV. 

A  D     M  A  E  C  R  N  A  T  E  M. 


M. 


•ollia  inertia   cur  lantam  diffuderit  imis 

Oblivionem  sensibus  ; 
Pocula  Lethaeos  ut  si  ducentia  somnos 

Arente   fauce   traxcrim  , 
Cnndidc  Maecenas,   occitlis    saepe  rogando  : 

Deus,  Deus  nam   me  vctal 
Inceptos  ,   olim  promissum  carmen,  iambos 

Ad   umbilicum  adduccrc. 
Non  aliler  Samio  dicunt  arsisse  Bathyllo 

Anacreonta  Tcium  ; 
Oui  persaepc  cava  testudine  flcvit  amorem , 

Non  elaboratum  ad  pedem. 
Uretis  ipse  miser;   quod  si  non  pulclirior  igni* 

Accendit  obsessam  Ilion, 
Gaude  sortc  tua ;  me  libertina,  necjue  uno  i5 

Contenta,  Phryne  macerat. 


10 


XV. 
A  D     NEAERAM. 


IVT 

«*■     ox  erat,  et  coelo  fulgebat  Luna   sercno 

Inter  minora   sidern, 
Ouum  tu,  magnorum  numen  lacsura  Dcorum  , 

In  vcrba  jurabas  mca, 
Arctius,  alquc  hedera  procera  adstringitur  ilex,  5 

Lentis  adhaerens  brachiis; 


-       457       - 

Dum  pecori  lupus,  et  nautis  infestus  Orion 

Turbaret  hibernum  raare, 
Intonsosque  agitaret  Apollinis  aura  capillos, 

Fore  hunc   amorem  mutuum.  10 

O  dolilura  mea  multum  virlute  Neaera, 

Nam,  si  quid  in  F!acco  viri  est , 
Non  feret  adsiduas  potiori  te  dare  nocles , 

El  quacret  iratus  parem ; 
Neo  semel  offcnsae  cedet  constantia  formae,        i5 

Si  certus   intrarit  dolor. 
At   tu ,  ffuicumque  es  felicior,  atque  meo  nunc 

Superbus  incedis  malo  , 
Sis  pecore  et  mulla  dives  tcllure  licebit, 

Tibique  Pactolus  fluat,  20 

Nec  te  Pythagorae  fallant  arcana  renati, 

Formaque  vincas  Nirea  5 
Eheu  !  translatos  alio  moerebis  amores  : 

Ast  ego  vicissim  risero. 


XVI. 
AD  POPULUM   ROMANUM. 


A 

-*-*-ltera  jam  terilur  bellis  civiiibus  aetas, 

Suis  et  ipsa  Roma  viribus   ruit. 
Ouam  ncque  finitimi   valuerunt  perdere  Marsi, 

Minacis  aut  Btrusca  Porsenac  manus  , 
Acmula  ncc  virtus   Capuae,  nec  Spartacus  acer,  5 

Novisque  rebus  iniideiis  AiJobrox; 
Ncc  fera  caerulca  domuil   Germania  pube , 

Parcntil)usque   abominalus  Annibal: 
Impia   perdemus  dcvoti  sanguinfs   aetas  ; 

Ferisque  rursus  occupabitur  soium.  10 


—      45$      — 

Barbarus,  heu!  cineres  insistet  victor,  et  urbem 

Eques  aonante  verberabit  ungula ; 
Quaeque  carcnt  ventis  et  solibus,  ossa  Quirini, 

Nefas  vidcre  ,  dissipabit  insolens. 
Fortc,  quid  expediat,  communiter,    aut    melior 

pars  16 

Malis  carere  quaeritis  laboribus. 
Nulla  sit  hac  potior  sentcntia  ;  Phocaeorum 

Velut  profugit  exsecrata  civitas 
Agros  atque  Lares  proprios,  habitandaque  fana 

Apris  reliquit  et  rapacibus   lupis ;  20 

Ire,    pedes    quocumque    ferent,   quocumque  per 

undas 

Notus  vocabit,  aut  protervus  Africus. 
Sic   piacet?    an  melius    quis  habet   suadere?    se- 

cunda    1 

Ratem  occupare  quid  moramur  alite? 
Sed  juremus  in  haec :  Simul  imis  saxa  renarint25 

Vadis  levata,  ne  redire   sit  nefas ; 
Neu  conversa  domum  pigeat  dare  lintea ,  quando 

Padus  Matina  laverit  cacumina ; 
In  mare  seu  celsus  f>rocurrerit  Apcnninus  ; 

Novaque  monstra  junxerit  libidine  3o 

Mirus  amor,  juvet  ut  tigres  subsidere  cervis, 

Adulteretur  et  columba  milvo  ; 
Credula  nec  ravos  timeant  armenta  leones  ; 

Ametque  salsa  laevis  hircus  aequora. 
Haec,  et  quae  poterunt  reditus  abscindere  dulces,  35 

Eamus  omnis   exsecrata  civitas, 
Aut  pars  indocili  melior  grege ;  mollis  et  exspes 

Inominata  perprimat  cubilia. 
Vos,  quibus  est  virtus,  mulicbrcm   tollite  luctum, 

Etrusca  practer  et  volate  litora.  4° 

Nos  manet  Oceanus  circumvagus  arva :  beata 

Petamus  arva,  divites  et  insulas  ; 
Reddit  ubi  Cererem  tellus  inarata  quotannis, 

Et  imputata  floret  usque  vinca ; 


—       459       — 

Germinat  et  nunquam  fallentis  termes  olivae,    45 

Suamque  pulla  ficus  ornat  arborem  ; 
Mella  cava  manant  ex  ilice,  montibus  altia 

Levis  crepante  lympha  desilit  pede. 
Illic  injussae  veniunt  ad  mulctra  capelJae, 

Refertque  tenta   grex  amicus  ubera ;  5o 

Nec  vespertinus  circumgemit  ursus  ovili; 

Nec  intumescit  alta  viperis  humus. 
Nulla  nocent  pecori  contagia,  nuliius  astri 

Gregem  aestuosa  torret  impotentia. 
Pluraque  felices  mirabimur ;  ut  neque  largis     55 

Aquosus  Eurus  arva  radat  imbribus, 
Pinguia   nec  siccis  urantur  semina  glebis  ; 

Utrumque  rege  temperante   Coelitum. 
Non  huc  Argoo  contendit  remige  pinus, 

Neque  impudica  Colchis  intulit  pedem  ;  6o 

Non  huc  Sidonii  torserunt  cornua  nautae, 

Laboriosa  nec  cohors  Ulixei. 
Jupiter  illa  piae  secrevit  litora  genti, 

Ut  inquinavit  aere  tempus  aureum : 
Acrea  dehinc  ferro  duravit  secula  ;  quorum       65 

Piis  secunda,  vate  me,  datur  fuga. 


XVII. 
I  N     C  A  N  I  D  I  A  M. 


V  a  r  u  s. 


J-am  jam  efticaci  do  nianus  scientiae 
Supplex,   et  oro  regna  per  Proserpinac, 
Per  et  Dianae  non  movenda  numina, 
Per  alque  iibros  carminum  yalentium 


—      46o      — 

Defixa  coelo  devocare  sidera,  5 

Canidia,  parce  vocibus  tandem  sacris, 

Citumque  retro  solve,  solve  turbinem. 

Movit  nepotem  Teie-pbus  Ncrcium, 

In  quem  superbus  ordinarat  agmina 

Mvsorum,  et  in  quem  tela  acuta  torserat.  lo 

Unxere  matrea   Iliac  addictum  feris 

Alitibus,  alque  canibus  homicidam  Hectorem, 

Postquam  relictis  moenibus  rex  procidit 

Hcu  !  pervicacis  »d  pedes  Achillci. 

Setosa  duris  exuere  pellibus  i5 

Iuaboriosi  remiges  Ulixei, 

Volente  Circa,  membra;  tunc  mens  et  sonus 

Relapsus,  atque  notus  iu  vultus  honor. 

Dedi  satis  superque  poenarum  tibi, 

Amata  nautis  multum  et  institoribus.  20 

Fugit  juventas,  ct  verecundus   color 

Reliquit  ossa  pelle   amicta  lurida  ; 

Tuis  capillus  albus  cst  odoribus, 

Nuflum  a  labore  me  rcclinat  olium. 

Urget  diem  nox,  et  dies  noctem,  neque  est  25 

Lcvare   tenta  spiritu  praecordia. 

Ergo,   negatum,  vincor,  ut  credam  miser, 

Sabella  pectus   incrcparc  carmina, 

Caputque  Marsa   dissilire  naenia. 

Ouid  amplius  vis  ?  O  mare  et  terra !   ardeo,        5o 

Ouanlum  ncquc   atro  delibutus   Hercules 

Tsessi  cruore,  ncc  Sicana  fervida 

Furens  in  Aetna  flamma.  Tu,  donec  cinis 

Injuriosis  aridus  ventis  ferar, 

Cales  venanis  officina  Colchicis.  35 

Ouae  finis?  aut  quod  me  manet  slipendium? 

Eftarc  :  jussas   cum  fide  poenas  luam; 

Paratus  expiare,  seu  poposceris 

Centum  juvcncos,  sive  mcndaci  lyra 

Volcs  sonari;  tu  pudica,  tu  proba  4° 

Perambuliibis  astra  sidus  auieum. 

Tnfamis  Hclena,e  Casjor  oflcnsus  vice, 


—      46i      — 

Fraterque  magni  Castoris,  victi  prece, 

Ademla  vati  reddidere  lumina. 

Et  tu,  poles  nam,  solve  me  dcmcntia,  45 

0  nec  paternis  obsoleta  sordibus,  • 

Nec  in  scpulcris  pauperum  prudens  anus 

Novendiales  dissipare  pulveres. 

Tibi  hospitale  pectus,  et  purae  manus: 

Tuusquc  venter  Pactumejus  ;   et  tuo  5o 

Cruore  rubros  obstetrix  pannos  lavit, 

Utcumque  fortis  cxsilis  puerpera. 

C  a  n  i  d  i  a. 


Ouid  obseratis  auribus  fundis  preces? 
Non  saxa  nudis   surdiora  navitis 
Neptunus  alto  tundit  hibernus  salo.  55 

Inuitus   ut   tu  riseris  Cotvttia 
Vulgata,  sacrum  Iiberi  Cupidinis? 
Et   Esquilini  Pontifex  venefici 
impune   ut  urbem  nomine  impleris  meo  ? 
Ouid  proderat  ditasse  Pelignas   anus  ,  6o 

Velociusve  miscuisse  toxicum? 
Sed  tardiora  fata   te  votis  manent : 
Ingrata  misero  vita  ducenda  est,  in  hoc. 
Novis  ut  usque  suppetas  doloribus. 
Optat  quietem  Pelopis  infidus  pater,  65 

Kgcns  benignae  Tantalus  semper  dapis  j 
Optat  Pronietheus  obligatus  aliti  : 
Optat  supremo  coilocare  Sisyphus 
In   monte   saxum  ;   sed  vetant  leges  Jovis. 
Voles   modo  altis  desilire   turribus,  70 

Modo  ense  jjeclus  Norico  rccludere; 
Frustraque  vincla  gutturi  nectes  luo, 
Fastidiosa   tristis    acgrimonia. 
Vectabor  humeris  tunc  ego  inimicis   eques, 
Meaequc  tcrra  cedet  insolentiae.  7«5 


—       462       — 

An,  quae  movere  cereas  imagines, 

Ut  ipse  nosti  curiosus,  et  polo 

Deripere  Lunam  vocibus  possim  meis, 

Possim  crematos  excitare  mortuos, 

Desiderique  temperare  poculum,  tto 

Plorem  artis,  in  te  nil  habentis  exitum  ? 


WWW»W>^H% 


Argumenta  Carminum 

Q   t 

Adnotationes. 


I 


—      405      — 


Q.  HORATII  FLACCI 

EPODON    LIBER. 


C    A    R    M   E    N     l 

ARGUMENTUM. 

\Juamqiiam  ex  hoc   carmine  sole  clarius  pci- 
ttscat ,    Maecenatem    a.  U.  DCCXXIII.    quum 
imminente  pugna  Actiaca  Senatores  equesiris- 
que   dignitatis   viri   Brundisium    evocarentur 
(Dio  JL.  11.)   eodem  projicisci  in   animo  habu- 
isse ;  intantotamen   scriptorum  hisloricorum 
pari/er   atque   poetarum,    si   auciorem    el.  in- 
obitum  Maecen.  {v.  i5.  46'.  pnum  freta  N i- 
li acae  t e x e run t  l at  a  c arinae ,  fo  rtis 
c  r  a  s  c  i  r  c  u  m  ,  fo  r  t  i  s  e  t  ante  I)u  c  e m~), 
incertae  aetatis  hominem  ,  excipias ,  silentio, 
recte  utique  dubites ,  an  res  evenlum  habuerit 
nednm,  quod  tam  adfirmate  cum  ScJiol/.   po- 
nit  Meibomius ,    eumdern    JLiburnis ,  quae  ?na~ 
ximum  victoriae  mome*rtnmfecissent,  ab  Au- 
gnsto    praepositum  fuisse    exislimes.      Qaum 
vero  multo  probabilius  sit  ,    quod  Massbnus 
(vit.    Hor.  p.   143  sqq.*)   satis    idoneis    adslru- 
ctum  argnmentis  ivit ,  Maecenatem  ,  dum  Au~ 
II.  %a\\b.  G  g 


—      466      — 

gustns  abesset ,  Urbi  praefectum  constitntum 
fuisse  ;  carmen  hocce  ante,  quam  illud  profe- 
ctionis  consilium  ab  Augusto ,  demandata  ei 
Urbis  praefectnra  ,  discussum  fuisset ,  scrip- 
tuni  esse  optime  statui  arbitror.  Horatiusigi- 
tur ,  quum  discessuro  JMaecenati  comitem  se 
professus  domi  manere  jussus  esset ,  tenerri- 
mnni  amicHiae  suae  adfeclum  fioc  carmine  ila 
testalum  facit ,  ut ,  qiium  aegritudinem  exab- 
sentia  ejus  se  nimis  molliter  laturum  inlelli- 
gai  ,  ohniti  e i ,  propositumque  suum  in  sttbe- 
undis  foriiterque  perferendis  militiae  labo- 
ribns  adprobare  conetur.  puam  ne  a  lucri 
cupiditate  ,  qua  fere  morlales  ducantur ,  pro- 
fectum  existimet  pertinaciam ,  abunde  jrrni 
sibi ,  intra  naturae  fines  viventi ,  ab  eodetn 
prospecinm  grains  adfirmat.  Quae  uli  liaud 
itmbitiose  quaesita  videri  debet  accepli  bene- 
ficii  commemoratio  ;  ila  animi  sni  sordes  pro- 
ferunt,  qui  ampliora  Horatium  a  Maecenate 
extorqnere  voluisse  aliis  persuadere  conan- 
tur.  Ceterum  moilissimum  amoris  adfeilum 
inprimis  esse  ,,  qui  insigne  Httic  carmini  pre- 
tiumfaciat,    admonitione  vix  egere  arbitror. 

Adnotationes. 

v.  i.  Perlestris  conneotenuac  orationis  forma  erat  :  cjuum 
tibi  ronstitutum  sit ,  arl  belh-.m  navale  pfoficisei  ;  quid  nos  cet. 
Multo  gra\ior  autem  atque  ad  Maecenatis  animum  perirulis  obe- 
undis  paivtissimum  (leclnrarrlum  efficaeior  est  sententia,  ita  enun- 
tiata  ,  qnani  ,  quorl  Bentleins  volebat,  rlubitanter,  seu  interro- 
gative  proposita.  Jam  p»o  generali:  profecturus  es  arl  bellum  na- 
vale ;  speciales  poeta  arlsumeit  oolores ,  quos  rliversa  certaminis 
supperlitaret  ratio,  quihrjstiiip  periculorum ,  Maecenati  suheuu- 
tlorum  ,  inagnitndo  illustraretur.  Quo  major  enim  pp riculi  animo 
objiceretur  spec»es,   ex  Augusti    navatihus  copiis  solas  Libumas 


-      467      - 

naves  commemorat,  iist^ue  immanes  Antonii  naves  opponit.    Sed 
videndum  prius,  quam  tenere  praestet  orationis  structuram,   vef- 
borumque   sensum.     Sunt  qui ,    auctofitatem    vet.    Schol.    s<  cuti , 
Maerenatcm    lJburnis  ab  Auguslo   piafpositum  a  poetn  declarari 
statnant,   explicentcjue  :    ire  iriter  alta  nav.    propugrtacula ,    dis- 
currere    inttr    majbres    Ootaviani    naves  ,    ad  orctirardiim  navale 
pra^linm ,    ceteraque    ad  pugnam    necessaria    expedierida;     quae 
duci«  rhnnia  obeat  Liburnis,  quippe  celernmis.  Ila  partimScholl. 
et   Rar'h.   Advv.  L^  H.   l^.    Sane    t&    ire  inier   n.    ita  aeeeptum', 
sati?  stgnate  dictuxn,  et  propugn.  nav.  mojores  naves,  unde  Octa- 
viani    milites  pugnarent  •,    recte  posse    dioi ,    nemo  facile  dubitef. 
Sed    si  vi\  maxime    de  re  ipsa  constarct,  multo  tamen  et  ad  Hi- 
storiae    fidem    ex?ctius  ,    et    vero   etiam  ivdfyeaTSfov  erit ,  si  Li- 
burnas  delecte  pro  universa  Octaviani   classe  ,    quatenus    Actiuco 
praelio  cum  Liburnorum  alixiliis  praecipue  victus  esset  Antoni- 
us  (  Veget.  de  Re  mil.  IV.  33-)»  et  a^ta  nav-  propugnacula  ,    h. 
naves  altis  propugnaculis  munitas  pro  Antonii  clasSe  a   poeta  poni 
Statnas.     Hujus  enim  naves  ,    praeter  novenos  remoram  ordines  . 
turribus   ataue  tabulatis   allevatae ,    castcllorum    el  urbium  spe- 
ciem   prae  se    ferebant,  juxta  Flor.  IV.  H.  Unde  de  his  potissi- 
imim  Virg.  Aen.  VIII.  (,§\,  pelago  credas  innare  revolsas  Cyc.la. 
das  cet.  Cf.  Dio  L.  18.  Hino  facile  perspicitur  ,  fortiori  «igniiica» 
tu  accipienda  esse  illa  ,    ibis  irtter  a.  n.  p.  h.  immiscebis    te  au« 
daoter,    paratus  es   adgredi  exiguis   Liburnis  Antonii    naves    ipsa 
mole  horribiles  ;    in  quo  adeo  magna   Maecenatianae  virtutis  laus 
est.     Longius    petita  magisque   pedeatris  ratio  est ,    si  ita  jungas  £ 
lbis    Liburnis,-  paratus  subire  pericnlum  — -  inter  alta  n.  p.  — 3. 
paratus  ,  promtns,    omnia  cum  Caesare  subeundi  pericula  venire. 
v.  5.     Quae   igitur    nostrae    in    re   tam  ancipiti  partes  ernnt, 
auid  nos  capienuis  consilii,  auibus  vita  ,  ita  demum  jucurida  atque 
expetenda  videtur,   si  superstite  te  fuerit,  eontigerit,  ciuae  ron- 
tra ,  non  supurstite  te ,  gravis  futura  est.     Eadem  '.enerrimi  amo- 
ris  testillcatio  II.    17.5  —  8. 

v.  7  —  10.  Utrum  te  sequemur,  an  domi  remanebiinus  ? 
Sed  praeclare  ita  instruxit  orationem  ,  ut  facile  iutelligeretur  , 
se  illud  secuturum,  quod  bono  civi  ,  niaxime  vero  amori  sno  er- 
ga  Maeeenatem  consenfanf-um  foref.  —  persei/uemur  otiumt 
perseverabimus,  jierstabimus  in  otio.  Otium  h  I.  ojipositum  btel- 
li  aerumms  ac  laboribus ,   est  adeo  vita  desidiosa;    otiosa  ,    dom! 

G  g  a 


—      463      — 

«xacta.  Minus  commode  Sohol.  Crtip.  carmina  intelligit,  quae 
ab  otiosi.*  scnbantur. —  jussi  a  te  remanere.  Sublesta  sunt,  cjna* 
tradunt  Scholl.,  Horatium  ,  Maecenate  agente,  ab  Augusto  meru- 
isse  nulitiae  vacationem  ,  quom  solos  Equites  et  Senatores  Augu- 
stum  aote  pugnam  Brundisium  evocnsse  satis  constet,  e  Dione 
Ll.  ii.— 8.  9.  an  luborem  militiae  ,  fxoSov  ,  /py«  "A^rjoi ,  belli 
molestias ,  ments,  animo  auo  decet  non  molles ,  h.  strenuos , 
fortefl  viros ,  fortiter,  uti  par  est  ,  laturi  sumus  ,  tecum  to- 
lerabimus. 

v.  11.  Tnsurgit  cum  poetae  adfectu  oratio.  Magna  vis  i>i  re- 
petito  feremus ,  certum  est ,  statutum  est  niihi  ,  te  secjui ,  si  vel 
longinquiora  ac  vel  maxime  pcriculosa  looa  peteres.  Tralatitia 
liaec  apud  poetas  summi  amoris  signifio;itio.  Vid.  ad  II.  6.  1. 
Hoc  loco  tanto  adpositior,  quo  opportunior  ejus  111  parando  iti- 
rere  mentio.  Ex  inviis  ac  periculosis  regionibus  poeta  posuit 
jilpium  jt/ga  ,  Alpes  ,  quarum  immensa  altitudo  longe  porrigi- 
tuT,  et  Cuucasum  inhospitalem  ,  ittvov.  Vitl.  acl  I.  22.  6.;  ex 
longinquis  autem  ultimum  sinurn  .  extremum  versus  Occidentem 
maris  sinum  ,  Oceanum,  et  hunc  pro  terrarum  ultima,  ei  adja- 
Tente,  Iberia.  Sinu  quidem  proprie  frelum  Gaditanum  poetam 
desi^nare  voluisse  videri  possit  ,  cjuod  ipsum  pro  Oceano  esset ; 
sed  et  Oceani  sinus  cum  virtute  est ,  quatenus  terras  ambit, 
xdaudir. 

v.  15.  Quamqnam  parum  5n  me  tibi  periclitanti  praesidii  fo- 
fe  probe  intelligam,  id  quod  facile  tibi  concesserim  ;  hoc  tamen 
inde  consequar  commodi  ,  quod  praesens  minori  angar  soIMcitu- 
dine  qnandoquidero  ,  juxta  Ovid.  HeY.  I.  12.  res  est  solliciti 
plenu  timoris  amnr ,  et  Senec.  Troad.  5*5.  Levius  solet  timere , 
t/ui  propius  timet.  Quaeras  forte  ,  guid  tuum  laborem  ,  te  la- 
borantem ,  cum  labonbus  ac  periculis  confliotantem  juvem,  sub- 
levem,  quam  tibi  opem  adferre  queam  ,  meo  lab.  si  periculorum 
partioeps  fiam  ?  —  16.  Ut  qui  sim  imbellis  ac  firmus  parum  t 
m-KToXtfAoi  xx!  uvetXtcis  ,  Homerica  onfflujatione.  —  18-  quam  ab- 
aens.  Hoc  ge^-erali  gnome  extulit.  Jrlajnr  metus  ,  sollicitudo  ma- 
gis  habet ,   iyti  ,   tenet ,    insinuat  se«e  absenlibuS. 

v.  19. —22.  Ultima  delecta  comparatione  ,  ab  avihus  ,  pullis 
Buis  timentibus,  duota  ,  exnmavit  poeta.  Sensns  uuidem  compa- 
Tationis  satis  expeditus,  sed  elocutio  et  stru^tura  verborum  p*ul- 
!•  impeditior.     Quod  primum  sese  offert,  est:  ut  avis  ,  adsidens 


-      4^9      - 

impl.  pullis ,  dum  adsidet ,  adest ,  praesens  est  pullis,  timtt 
cjuiiLni  serpentium  adlapsus ,  metuit  quidem  serpentes;  nt<gis 
tau>en  timet ,  sollicita  est ,  reUctis  iis,  (  vel  dandicasu;  quo» 
reliquerii  ,  vel  auferendi  ,  ubi  nido  avolaverit),  quamquam  ab-. 
sens:  ut  udsit,  si  vel  maxime  praesens  sit  ,  iis  (  pro  quo  or« 
nate  et  copiose  est .  praesentibus  ;  uuai.enus  ipsa  praeiens  iis  fa- 
cta)  non  plus  auxilii  adlatura  sit,  non  magifl  eos  praesantia  sua 
tueri  possit.  Forte  tamen  concinnior  (  nam  hiulci  quid  inest  ver- 
bis  times  et  magis  relictis)  ,  certe  doctior  haec  altera  ratio, 
huic  interpnnctioni  superstructa  :  Ut  ,  adsidens  implumihus  pul- 
lis  ,  avis  serp.  adlapsus  timet  magis  relictis,  hoc  sensu:  ut  avis, 
quae  adsidere  solet,  incubat ,  lovet  pullos,  dum  impLmes  sunt 
(  naturam  adeo  avis  simpliciter  his  ad  exornandam  sententiam  aA- 
jectis  exprimi  putandum)  magis  serpentium  adlapsut  timet  reli- 
ctis  (  tertio  casu),  adeoque  eos  non  deserit ,  iis,  quantum  licet, 
incnbat,  metuens  ne  per  absentiam  suam  serpente»  nido  insidien» 
tur :  non ,  -neque  tamen ,  licet  adsit,  praesentia  sua  quidqnam. 
is  profutura.  In  qua  tamen  quum  facile  offendat  ambiguitas,  quae 
tjj  adsidens  inest,  equidem  amplectar  hunc  tertium  modum  :  ut 
adsidens  timet ,  adsidet  pullis  ,  timens  magis  relictis ,  quoniam 
majus  iis  a  serp.  periculum  fore  eredit,  se  absente.  Ceterum 
maternam  avium  sollicitudinem  multae  poetarum  illustrant  com- 
parationes  ,  inde  desumtae.  Aeschyl.  Theb.  253  sqq.  ApaKovT*  5* 
»s  ris  tikv»v  v?rtf$i'$or<e  Kf^ixv  SvotvvdiTeif*  rtdvTfopcs  wshsltes» 
Claudian.  R.  P.  III.  1^1  »qq.  Sic  aestuat  ales ,  quae  teneros 
humili  fetus  commiserit  orno  ,  adtatura  cibos,  et  plurimm  cogi- 
tat  ahsens;  ne  fragilem  ventus  discusserit  arbore  nidum  ,  ne 
furtum  pateant  homini ,  neu  praeda  cnlubris.  Adde  Stat.  Achil 
I.  2i2  sqq.  et  ,  quae  Lamb.  iaudat ,  Theocrit.  HlV.  35  sqq. 
Oppian.  Halient.  V.  579. 

v.  23  sqq  Atque  hoc  equidem  facio  uon  qnaerendarum  opum 
causa,  sed  sola  spe  promerendae  tuae  hoc  obsequio  benevolen- 
tiae,  amicitiae.  Illud  respicit  militiae  praemi^ ,  veteranis  belle 
isto  civili  ab  Octaviano  promissa  ,  ac  ,  finito  eo ,  distributa. 
Hinc  divitiarum  notio  ad  agrorum  possessiones ,  quae  militibus 
adsignabantur ,  revocata  a  poeta.  Errant  igitur,  qui  ista  muni- 
fioentiae  Maecenatianae  faciunt ,  quae  Augusti  essent.  —  hoc 
belium  militabitur ,  socium  me  tibi  in  hoc  et  omnibus,  quibus- 
cunque   tu    interfueris  bellifl,    adjungam ,     tecum   belli   pericala 


—    470    — 

promto   animo  capessam  ,   in  Spem  tuae  gratiae ,    tui  solius  gra- 

tia  ,    vel  potius,    speiars   me  ita  gritiam   apud  te  initurum,    tibi 

ita  placiturom  ;  ex  oppositione  praemiorum  publice  propositorum 

i —   «5-  Neutiquam    vero,    nt   amplas    agrorum  possessiones ,    lati- 

fundia  ,    mihi    inde  quaeram.     Latifuncliorum   notionem  ,    quo  vi- 

vidius  sensibus  subjioeret ,   docta  partium  enumeratione  vivide  re- 

praesentavit ,    tum    singulns    partes   mire  exornavit   poeta,      Pro  , 

possidere    jngera,    est  ,    colere ,  arsre   ista  ,    solenni    ratione-    V. 

v.    c.  l.  1Q.   Tum    pro,   ut    arem  jugera,    quaesitius  est  ,    ut  ni- 

tqntur ,    innitantur ,    infigantur,    premant,    proscindant    sc.    ter- 

ram  aratra  mea.     Quod   quum  paullo    dnrius    sit  suppiere  ,    vido 

an  probabilior  haec  altera  sit   explicandi  ratio  :    aratrum  nititur 

obnititur  juvencis ,  quatenus  aegre  ac  diificulter    ab  iis  promove- 

tur,   vomere  in  terram  depresso,  juounda  et  ad  sensus  vefitatem 

composita  imagine.     Denique  fundi  amplitudinem  doete   desi^nant 

plures  juvenci   (  Boeth.  Conf.  Ph.  III.    met'r-  3.    rvraque   centeno 

scindat  opima  bove)  ,  aratro  tl.    jugo  aratri  illigati ,    pro  quo  in- 

ver«a  ratione  aratra  juv.  Hligata  dicuntur.  —  27.   Rem  necuariam, 

baad  contemnendam  fundi  partem  ,  nobilissimis  Calabriae  et  I.u- 

Ctiniae  pancuis  ,    indigitat.     Cnm   enim  CaLbria  per  aestatem  ni- 

■110  calore    g»avaretur,    Lucania  contra  propter   montes  ac    saltus 

temperatior   esset,    in  utraque    regione  divites  Romani  pascua  ha- 

bebant,    ut  gregibus  ipsorum   aestiva   in    Lucania  ,    et  hiberna  \n 

Cnlabria  essent.     Ita  enim  adpellat  ista  Varro  III.  9.   16.  Noster 

Epp.   II.  2.  177.    Quid  vici  prosunt ,   aut  horrca,  ^uidve  Calabris 

saltibus  adjecti  Lucani  ?  Jam  pro  :  pecus  Calabra  pascua  Luca- 

nis  mutat,    perpetua  shucturae   inversione  est :    Calabris  Lucana 

mutat ,    h.  e.  e  Calabria  in  Lucaniam  agitar.  Vid,  ad  I.  17.  2.  — 

—  ante  sidus  fervidum  ,    ante    ortum  Sirii,   sub  mensem  Julium. 

Calabri   populator  Sirius    arvi  Val.  Fl.  I,  683.  — ■  2*).  3o.  Tertia 

fundi   rustici  pars ,   villa ,    cujus  amplitudtnem  ac   tuagnificentiam, 

bis  vv.  a  poeta  designari  vix    dubitandum.     Sed  elocutionis  ratio 

paullo  obscurior.  Rarth.  Adw.  IV.  13.  verba :  villa  tangat  moe 

nia  Circaea  Tusculi  expHcat  ,   pari    cum    illis  aestimetur   pretio  , 

par   sit  structura   et   aequabilis,    parum   rommode.    Acron  j    nolo 

continuare  agros   Tusrulanos  usque   ad   Ciroaeum    sc.  pramonto- 

rium  ,   s.  Circeios.     Disjunxit  adeo  villam  Tusculi  a  Circaeis  moe- 

nibus,  itaque  ambiguitatem  vix  ferendam  orationi  intulit,  et  vil- 

lam  non  dc  aedificiis  sed  de  fundi  agris  capiendam  statuit.   Quod 


r-       471        — 

pnsterins  Cruqa»!  Sohol.  quoque  amplexum  e*se  video.   Ait  enim  : 
nt  dilatentur    termioi  agrorum  meorum  usque  ad  Circaeum  oppi- 
c1  irn    T.  9.   Pr  ve  uterque.  Nam  agrorum  spatiosos  tractus  jam  ad- 
mensas  est  poeta  vv.  25.  26.  et  candens  v.  non    nisi  de  aedificiis 
spl  -ndidis   h.  I.  agi  sole   clarius  ostendit.     Omnibus  sollicite  per- 
pensis  ,  *»quidem   poetam    hoc  velle  statuo  :   reque  id  quaero,    ut 
vili      mea  Sabina  Tusculum  attingat ,  h.  aedificia  ejug  adeo  dila- 
tentur,    ut    ad    Tusculi    suburbia    continua  serie  porrigantur.     De 
vi!l\s     multarum  urbium  faciem    pra'  stantibus    vid.  ad  II.    15.  1. 
Hinc   f?>ci!e   perspioitur,   moenia    Circaea    Tusculi  esse  pro,    m. 
1  usculi  Circaei ,    h.  a  Telegono  ,    Circes  et  Ulyssis  filio  ,  conditi. 
Vid.  ad  [If.  29.  8   — -  candens ,    marmore  expolita:  omnino  aedi- 
-'  n  nia.gnificentiam  declarat.  —  Tusoulum  supernum ,    abso- 
luJv       cipiendum  ,    in    colle    situm,    ratione  adjacentium  campo- 
•■■ressiorum  habita. 
:•'    J1.   Satis  tu  me  fecisti  locupletem    (  Epp.  I.  7.    15.)  Sabi> 
no    donato.    S;"'i!iter    II.   \%.  12.    nec  —  largiora  Jlagito ,    satis 
beatus  unicis  Sabinis.  —  32 —  34»  Ego,    ab  avaritia  pariter  atque 
laxuria  ,    praecipnis    acervandarum   opum   causis ,    alienissimus , 
nihil  amplius  desidero  ,   in  agello  meo   acquiesco.  Haud '  paravero 
compar;>bo  ,   nv  nm  non  est  ,   congerere    divitias  ,     quas  aut  terra 
premam,    abscondam,     defodiam  ,    avari    instar ,     aut    luxuriose 
perdurn,  disperdam,  profundam.    Avarum  docte  Chremetis  per- 
sona  illustrat,    e  Menandri  Thesauro  (  uti  docte  Boettig.  e  Dona- 
to  ad   Ter.    Eun.  Prol.    10,   colligit  )    adducta.     Nam    Terentiani 
Chremetis  ingenium  h- 1.  importunum  est ,   quamquam  ita  Scholl, 
—   Nepotes  homines  luxuriosi   atque  gulosi  dicti ;    res   notissima. 
Vid.  Casaub.  ad  Pers.  VI.  71.  et  Dorvill.  ad  Charit.  VII.  I.  Hinc 
discincti ,    soluta,   laxa  veste  conspicui  ,   quod  molliorum  erat  ac 
luxa  dirfluentium.    Unde  otia  discincta  docte  vocat  Ovid.  Am.  I. 
9.  4>-  Cf.  Lamb.  Ceteram  rem  universe  intelligendam  esse,  facile 
adparet ,    quum  tamen  Maecenatem   fere    discinctum  fuisse  satis 
constet ,    exstitere    nonnulli ,    inficeto    rure   inficetiores   illi,    qui 
tacite  ei  ab  Horatio  opprobrium  factum  contenderent. 


—      472      — 
ARGUMENTUM  II. 


\J  uam  parum  sibi  constent  hominum  ,  quos 
sua  cupiditas  ducit ,  vota  atque  consilia,  adeo 
quidem;  ut  quemque  fere  sui  poeniteat ,  lucu- 
lenter  admodum  Alphii  foeneratoris  exem- 
plo  ostendit  /toc  carmine  poeta.  Confectus 
ille  enectiiscjue  innumeris  ,  quas  res  foenebris 
habet ,  curis  ac  molesiiis ,  vitam  rusticam  , 
otiosam  illam,  eamdemque  maximis  uiilitati- 
bus  jucunditatibusque  refertam,  summis  ex- 
tollit  laudibus ;  itaque  potiorem  habet ,  ut 
amplectendam  eam  rusqne  commigrandi  cer- 
tissimum  consilium  capiat :  idemque  tamen 
pautlo  post ,  victus  lucri  studio  ,  adingenium 
pris.tinamque  vifae  consuetudinem  redit.  In 
praestantioribus  haud  dubie  ingenii  Horati- 
ani  monumentis  hoc  carmen  habendum  esl , 
cum  ob  naturalem  argumenti ,  in  vitae  rusti- 
cae  adumbrandis  deliciis  copiosr  ,  suavitatem 
tum  ob  insignes  Veneres  poeiicas,  imaginum 
varietale,  orationis  comta  mnnditie ,  delecta- 
que  epiihetorum  proprietate  ei  adfusas.  Fu- 
ere,  qui  cnm  v.66.  carmen  Jinitum,  iltudque 
totum  intra  vitae  rusticae  laudes  contentum 
mallent ,  quandoquidem  percepta  ex  eo  vo- 
luptas  extremis  versibus ,  Alphium  sordidum 
homijiem  ,  ista  loquentem  prodentibus,  admo- 
dum  infringatur  ac  deleatur,'  ita  vero  habe- 
remus  congeriem  imaginum  rusticarum  poe- 
tice  tractatarum  ,  sed  anima ,  ut  ita  dicam  , 
prorsus  destitutam,  nulloque  certo  consilio, 
faciam,  quod  quidem  ne  idyllii  quidem  luocu- 
riantius  in  se  desiderari  patitur  ingenium  , 


-      473       - 

nedum  lyrica  raiio ,  qiiae  hactenus  tantmn 
talia  lenocinia  haud  refugit ;  atque  anquirit 
adeo*  quatenus  viam*  qua  ad  scopuni  aliquem 
sidi  propositum  tendit,  amoeniorem  ejficiunt ; 
Cujus  generis  plures  apud  Nostrum  carmi- 
r.wn  ingressus  sunt ;  veluti  I.  l\.  e*  9-  IV *  7« 
init.  p<iumqne  ab  imaginum  potissimum  ve- 
rilate  venustalis  sensus  eocsistat ,  veri  autem 
snmma/n  speciem  habere  necesse  sit ,  quod  \in- 
vilo  quasi  cuiquam  excidit ;  nescio  an  hac  ip- 
sa  adornatione  jucunditatis  aliquid  rei  acce- 
dat ;  qtia  eadem  poeta  consequntus  est  hoc  , 
ut  probabile  ,  quod  de  vitae  rusticae  praero- 
gativa  proferret  ,  videretur  judicium,  Alphio 
quippe  inditum,  homini  delitiarum,  quas  vita 
vrbana  proprias  habtt ,  satis  gnaro.  Adpo- 
sita  adeo  inde  a  v.  49.  victus  urbani  ac  rusti- 
ci  comparatio  ,  in  qua  illud  mirae  venusiatis 
est ,  quod  iste  lautitiis  se  urbanis  haud  aegre 
cariturum  profteatur ,  quarum  tamen  quam 
molliier  ferat  desiderinm  ipso  earum  adpa- 
ratius  facto  recensu  abunde  ostendit.  Cete- 
rum  ejusdem  Alphii  meminit  Colum  /.7 .  2.  ubi 
hoc  ejus  diclum  refert :  v  c  l  o  p  t  i  ma  n  o- 
mina  n  o  n  a  dpe  1 1  ando  m  al a  fi  e  r  i  , 
e  quo  hominem  istum  abunde  cognoscas.  Cum 
vitae  antem  rusticae  descriptione  comparent 
humanitatis  stndiosi  Virgil.  Ge.  II.  408.  sqq* 
Nlartial.  I.  56  Claudian.  c.  52.  et  e  Graecis 
Aristoph.  fragm.  apud  Stob.  Floril.  p.  2i3.  et 
JLiban.  Progymn.  />,  88.  ed.  MorelU 

Adnotationcs. 

v.  1,  Qno  certius  de  vitae  rustitae  praerogativa  conttet ,  poe» 
ta  ,  antequam  ad  ipsas,  uuas  in  se  habet ,  enarranda?  voluptates 
atque  jucnnditafcs  progreditur,  cum  aliis  quaestuosis,  quae  «ua 


~      474      - 

tempora  SAjppeditarent ,  eam  componit  generibus,  notatis  «imul , 
a  quibus  illa  immunis  esl ,  aerumnis  ipsorum  atque  molestiis.  De- 
lertus  in  singulorum  recensu  ,  loquentisque  personae  rationis  a 
poeta  habitae  obvia  animadversio  est.  Jam  illud  beatus  magna 
svepyeto:  initio  statim  posiium  ,  et  expressum  potius  Alphio  ,  ho- 
mini ,  in  rei  foenebris  exercitio  sibi  beatissimo  viso,  sed  ejnsrlem 
Curis  tunc  temporis  misere  confecto  ;  qnam  ex  animi  ejus  ser.ten- 

tia  proiatum procul  negotiis  ,  baud  rlistrictns  vitae  negotiosae 

molestiis.  Negotia  enim  acl  omne  vitae  genus  pertinenf  „  quod 
et  molestiaset  periculi  metum  secum  fert,  maxime  quaestuosum: 
cui  opponitur  vitae  rusticae  olium  (ut  I.  1.  16.  otium  et  oppidi 
laudat  rura  sui ;  aoMe  Virg.  Ge.  II.  468.  latis  otia  fundis  el 
Cul.  72.  Otiaque  invidia  degentem  ac  fraude  remofa  )  uuippe 
suis  eontentae  ,  neque  adeo  augendae  aut  amittendae  rei  cura  ac 
soliicitudine  vexatae.  Disertius  mox,  inde  a  v.  3.  talia  negotio- 
sae  vitae  genera  exponuntur  a  poeta.  Unde  facile  adparet,  mi- 
nus  commode  h.  I.  de  solo  foenoris  exercitio  a  quibusdam  accipi. 
Optime  jam  Schol.  „negotia  dicit  molestias  urbanae  vitae.  —  2. 
Vt  prisca  gens  martalium  ,  qualis  vita  antiqnissimorum  homi- 
num  fuit.  Illud  in  genere  a  poeta  tempus  designari  putem  ,  qno 
homines  in  societatem  primum  collecti  ad  agros  colendos  unice 
Studia  sua  conferrent ,  nullo  necdum  habendi  ardore,  per  pupi- 
ditates  denium  excitato,  vexati  ;  quam  quidem  simplicitatem  at- 
que  frugalitatem  in  unaquaqne  gente  aliquando  exsfitisse  manife- 
stum  est.  Arateam  hanc  aureae  aetatis  notionem  ,  ad  rei  verita- 
tem  magis  descriptam  ,  recte  dixeris;  Phaenom.  ioS>  suq.  Ovt.m 
XeOV«\/o»  ToTe  vetxioS  y\m'aTxvTo  ,  BUO»  8lu.xfi<tioS  gipiiAe/J.0eoS  , 
cvSit  KvSott/ov'  otvTtas  S*  e £uoov ,  y*Xf*o  $  ttwijeilTp  Sdhxaax'  xui  f&ii 
ev  oiiwm  \>v)ts  eiaonpoSev  qyiveox.ov  ,  u\Xx  /i  o  e  s  xtt!  «jioTpa. 
(  quocum  cf.  Hygin.  P.  A.  XXV.  )  expulso  r»  ref*Tw$ei  de  frugi- 
bus  sponte  nascentibus,  vini  ac  mellis  fluentis  ,  quae  protritae 
aetafis  isttus  sunt  poetarum  exornationes.  Senec.  Hippol.  4>(3. 
sqq.  Non  alia  rpagis  cst  libera ,  et  vitio  carens ,  ritusqne  me- 
lius,  vita  ,  qnae  priscos  colat  ,  quam  quae  relictis  moenibus  si/~ 
vas  amat  cet.  Maiorem  autem  §«ivo'fi|T«  (adde  et  dignitatem  ac 
veritatem)  sententia  habet,  ita  accepta  ,  quam  si  ad  priscam  Ro- 
manorum  vivendi  normam  illam  adstringas  ;  apud  quos  quidem 
et«i  cura  msticationis  (ut  Colum.  Praef.  ad  I.  13.  ait)  gloriae, 
ssjet  (  Cato  de  R  R.  1. 1.  Majores  nqstri  —  virum  bpnum  quumr 


-      4?3      - 

laudahani ,  ifa  laudabant ,  bonttm  agricolam  bonumque  colo' 
nurr.  Amplissime  laudari  existimabatur ,  aui  ita  laudabatur.) ; 
cum  eorundem  tamen  bellicoso  iinesque  dilatancii  animo  cupido 
Teliqua  'ix  concilies,  Tum  omnino  obstare  viddtur  elocutionis 
ratio.  Sijn.tius  cerfe  Virg.  Ge.  II.  532.  Hanc  olim  veteresvitam 
coluere  Sabini  ,  hunc  Remus  et  frater  cet.  —  3.  exercet  rura 
bubus ,  occupttur  in  versanda  ,  snbic,enda  vomere  terra ,  arat 
rus,  agricola.  Similiter  exercerc  coHem  vomere  Virg»  Aen.  "\  II. 
798.  Ge.  II.  356.  presso  exercere  solum  sub  vomere  ,  et  4i8- 
sol/icitare  tellurem.  Agram  exercitatum  ac  multa  aratione  re~ 
solutwn  dixit  PalLd.  X.  lo.  2.  X3o\*  Txtio-oeiv  akzz  ^cfuuv  jam 
Pind.  01.  II.  il3-  —  paterna,  a  majoribus  hereditate  transmis- 
sa,  nullis  acoessionibus  in  rcgni  speciem  amplificata  ,  qualia  divi- 
tum  Romanomm  latifundia  Horatii  aetate  erant.  Ci,  III.  16.  3*« 
Ear.dem  ccmtmentiae  laudem  exhibet  Noster  I.  j.  11.  Gaudentem 
p,:trim  fndere  sarculo  agros  Cet.  SimiliUr  villulam  suam  celebrat 
Auson.  ld  III.  1.  Salve ,  herediolum  ,  majorum  regna  meorum, 
quod  proa.  us  ,  quod  avus ,  quod  pater  excoluit.  Nostrum  ex- 
pressit  C.audi.-m.  LII.  1.  Felix,  qui  patriis  aevum  trantegit  in 
agris.  —  suis  ,  cum  vi.  Aristopb.  1.  in  argum  1.  x(XTt\p.evov  <f;u- 
yijiov  oixttov  ft>oo'(v. — 4.  scjcj.  Nullis  quae  relicjuos  rei  quaerenciae 
modos  comit  ntir,  Curis  districtus  ;  colit  adeo  agellum  suum 
animo  otioso  ac  tranquillo,  hanc  ipsnm  ob  rem  beatissimus  ab 
Alphio  judicatus.  F.  praecipuis  autem  divitiarum  parandarum  mo- 
dis  foenus  primo  loco  ponit  ,  satis  obvia  ratione.  Reliquos  ,  qui 
sequuntur,  romplectitur  Claudiani  c.  I.  v.  7.  8.  Non  freta  mer- 
cator  iremuit ,  non  classica  miles  ;  non  rauci  lites  pertulit  ille 
fori.  —  Solutus  omni  foenore  ,  nihil  omninq  rei  habens  ,  haud 
implicitus  rei  foenebris  negotiis ,  animo  gaudens  ac  foenore  liber 
Martialis  inde  IV,  89-  6.  Impediunt  curae,  negotia,  aniroum; 
quibus  solvitur ,  115  lihur.  Vid.  ad  I.  22.  11.  Prave  uticjue  non- 
nulli  explicant;  nihil  prorsus  debens  alteri  ,  ab  aere  alieno  li- 
ber.  —  5  Neqae  miles,  dato  militiae  nomine,  labores  atque  aerum- 
was ,  quas  militia  habet ,  experitur ,  perpetitur,  Erat  illa  istis 
t-.imporibus  maxime  quaestuosa  ,  cu.m  propter  aucta  militibu? 
stipendia  ,  con.stitutaqne  finita  militia  praemia ,  tum  propter  im- 
iuanem  praedantli  licentiam.  Vid.  Heyn.  ad  Ttb.  I.  1.  1  Jam 
aerumnosam  militiam  p<?r  turbatos  classico  h.  signo  capessendae 
pugnae  in  iej)entino  hostili  incursu  edito  ,  somnos  declarare,   so- 


-    4:6    - 

lenne  poetis.  Tib.  c.  I.  4.  Martia  cui  somnos  clastica  pulsa  fu- 
gent ,  ubi  vide  ejusdem  viri  Not.  Atuue  ita  •loeeptnm  majorern 
sententiae  vigorem  conciliat,  quam  si  de  signo  primo  quovrs  di- 
luculo ,  ad  milites  somno  exeit;intlos  dari  solito  (y.auotasvovs  riv 
opSfev  iv  roit  noXifxm  Sieysifovoiv  «/  adKzsiyyss  ,  Polyl>.  XH.  p. 
6tV>.  Casaub.  Unde  in  pacis  oommodis  refert  Bacchyl.  apud  Stoh» 
T.  LHi.  yxXxixv  8'  cvKsri  a»\-niyyuv  nrvwos ,  ovrt  ivlirxi  utXi- 
Qjmv  um'oj  uxo  p>Ksp»^xv,  certatim  a  VV.  DI).  cum  TibulftianiS 
collatus)  h.  I.  cogites.  —  truci ,  minact ,  ( ut  minax  murmur 
cornuwn  II.  1.  17.)  vel  cujus  sonus  horrorem  ciet,  umle  classi- 
cus  horror  nove  dictus  Salei.  Bass.  in  Pis.  129.  uhi  v.  VT  tpi.1, 
—  6.  Neque  periculis  ,  quae  nieroaturae  proptia  .^jnt  ,  obnoxius 
est.  Cato  R.  R.  inif.  Est  interdum  praestare  mercaturis  ^em 
quaerere ,  ni  tam  periculosum  siet ;  — at  ex  agricolis  qua  s'us 
stabilissitnus  consequitur  ,  minimeque  invidiosus.  Meroaturam 
docte  poeta  per  navigationem  in  longinquas  terra*  designat ,  ut 
III.  1.  96.  et  alibi.  Alii  militiae  descriptionem  b.  v.  «ontinuari 
autumant  ;  parum  commode;  quamquam  m«ris  \h  ealem  ratio- 
nem  habitana  a  Nostro  videas  IX.  6.  7.  —  iratum  mare ,  tnmi- 
dum,  tempestuosum  ,  timens  inde  vitae  ac  mercibus  suis.  Cf. 
I.  I.  16.  et  III.  1.  i().  et  29.  oO.  — "  7.  forum  vitat  ,  non  causas 
in  foro  agit,  tanquam  patronus,  inelarescendi  atque  honorum  di- 
vitiarumque  inde  consequendarum  studio,  Ita  aocipere  praesfat , 
qmm  de  lifibus,  qua»  ipse  9ectetur.  Martial.  V.  20.  5.  Nec  not 
atria ,  nec  damos  potentum  ,  nec  litet  tetricas ,  forumque  triste 
nossemus.  Seneo.  Herc.  fur.  172.  Hic  clamosi  rabiosa  fori  jur- 
gia  vendens ,  improbus  iras  et  verba  locat.  —  vitat  limina , 
non  adit,  frequentat  atria  civ.  potentioru/n ,  patronorum,  salu- 
tandi  eos  ac  deducendi  causa.  Lim.  supcrba  proprie  possunt  ac- 
cipi  de  atrio  superbo  ;  splendido  ;  nam  hoc  curiosa  magnificentia 
veteres  exornasse  satis  constat.  Vid.  I II-  1.  4>  Multo  tamen 
magis  adpositum  erit,  si  intelligas  ea ,  quae  clientes  superba 
habent,  communicata  cum  iis  dominorum  superbia.  Senec.  trag. 
laud.  164  flfe  superbos  aditus  regum  ,  durasque  fares ,  expers 
somni  colit.  Atqne  ita  hunc  locum  cepit  Columella  I.  Praef.  7. 
sqq.  qui  omnino  inifium  hujus  carminis  in  rem  suam  vertif,  unde 
qnum  Nostro  aliquid  inde  luois  adfulgeat,  potiora  delibantla  sta- 
tuimus:  Cetera  (praeter  agrioulturam  )  diversa  et  quasi  repug- 
nantiq  dissident  a  justitia,    Nisi  asquius  existimamus  ,  cepiss? 


-      477      - 

praedam  ej?    mili/ia   ( v.  5.  ) an    bellum  peros/s    maris  et 

negotiutionis  (  v.  6  )  "iea  sit  optahilior  ,  ut  se  flucfibut  aude- 
at  credere.  temperque  h  nginqui  litoris  peregrinus  ignotum  per- 
erret  orbejn?  /1n  fnen*mtio  (v.  4.)  prof>nb'/ior  sil .  etium  his 
invisa .  quitus  succurrere  pidrtur?  Sfd  m  cnninum  quidemt 
sicut dixere  vet*res,  ttudium  praestantius  'ocuplefissimum  quem. 
aue  adlatraadi  et  cnj%lra  innorent"S  et  />ro  norentibjti  ^  v.  f.) 
•—  concessum  i/Ktra  moenia  et  in  ipsn  foro  lalmcinium'\  jin  ho- 
nestiut  du&erim  mercenarii  salutatoris  mendacissimum  aucupi- 
um  circumvolitamiit  iimina  potentiorum  ( v.  8)  somnurnque 
regis  sui  rumorihut  augurantis  ?  neque  enim  roganti ,  quid 
agutur ,    intus  respondere  servi  dignantur. 

v.  8.  Seauuntflr  parv^e  vitae  rusticae  tabulae  ,  in  quibus  eaui 
rerum  fac  iem  repr^e«eniari  vides  a  poeta  ,  quae  vitam  illam  otio- 
lam  omnihu->que  curis  vacnam  i^nsibus  nostris  subjicit,  qoaeque 
in  tenui  animiqne  potins  recreandi  nausa  suscepto  labore  uberri- 
mos  rnltOri  fmctus  «uppeditat.  Atljecta  inter  haec  amoenissimi 
rmis  descriptio;  dies  festi  genialiter  acti,  et  sic  porro.  —  Ergo^ 
•0» ,  v*p  .  x*i  y*f  °W  ,  ut  itaqne  ,  quae  vitae  ejus  partes  sunt  , 
pers.pqu.jr,  enarranrli  initium  faciam,  rusticus  agit  hoc,  ut  cef. 
nota  inchoandi  formuld,  veluti  Colum.  X.  35.  Tum  solenne  No- 
stro ,  res  ,  quae  deinceps  diversisque  temporibus  fiunt,  per  aut  — 
aut  copulatas  enuntiare.  Jam  ex  operibus  rusticis  primo  loco 
ponit  vitium  culturam  ;  qnam  quidem  una  ejus  specie  ,  propagi- 
nibusper  agros  disponendis  ,  ordinandisque,  designat.  Hanc  do- 
cte  et  omate  extulit.  PopuloS  vitium  propagine ,  novellis  viti- 
bus  maritat ,  vites  adjungit  ,  copulat  populis,  solenni  ac  pro- 
pria  fere  SS.rusticis  huc  dc  re  locutione.  Plin.  XIV.  1.  In  Cam- 
jiano  agro  populis  nubunt ,  maritasque  complexae  atque  per  ra- 
mos  eamm  procacihus  brachiis  geniculato  cnrsu  srandentcs  cacu- 
mina  aequant.  Colum  XI.  2.  70-  Ulmi  quoque  vilihus  rectc  rna- 
ritantur.  Ulmo  conjuncta  marito  vitis  Catull.  LXII  54.  Supra 
IV.  5.  ^o  Et  vitem  viduas  dwit  ad  arbores ,  et  passim  fllibi. 
Propasaio  autem  ficb  t  pmpaginihus  9.  ramis  in  fprram  curvatis 
ac  defixis  (  unde  pressnt  pmpaginis  arcus  Virg.  Ge.  H  26.  )  ut 
cum  ea  roalescerent ,  unde  ,  cnutffl  radieibus  actis  convaluissent 
(adultae)  ,  quod  tertio  anno  Fieri  tr*d't  Colum.  de  Arbor.  7., 
in  arbusta  tra-sferebantur.  Rem  fradit  Plin.  XVTi.  17,.  Cnlum, 
de  Arbor.  VII.    Optimum  hunc    vitium  proventum  udscrit  Virg, 


-      47*      ~ 

Cie.  II.  63-  rrtelius  firopagine  vitcs  respondent.  Populis  etiam  , 
praeter  ulmos  ,  vites  adjmictas  fuisse  ,  disete  memorat  Plm. 
XVI.  37.  idque  propter  altitudinem  ,  quia  vites  naturaliter  in 
sublime  procedunt ,  tum  et  materias  ampliores  creant ,  et  fru. 
ctum  acqualiter  percoquunt ,  Colum.  cle  Arh  6.  Adde  eund.  de 
R.  R.  V.  6.  4-  Vitem  maxime  populus  videtur  alere  ,  deinde 
ulmus  ret.  Claudian.  XIV.  20.  lento  premitur  palmite  populus. 
• —  11.  \i.  Eadem  iina^o  in  Aristoph.  I.  c.  szzstr'  axbvsto  jrpo» 
/3«nW  ilhviywfAt'vtiv.  Mugitus jue  boum  mollesque  sub  arbore 
somni  non  absunt.  Virg.  Ge.  II.  ujo.  et  Martial.  II».  5  .  10. 
Truces  in  alta  valle  mugiunt  tauri ,  vitulusque  inermi  fronte 
prurit  in  pugnam.  —  Greges  mugientiwn  ,  mugieTites  greges  , 
fiovs  ififxvxovs ,  ut  baldntum  grex  Virg.  Ge-  I  272.  —  errantes 
pascentes  In  valle  reducta  ,  sinuosa,  ut  I.  17.  17.  —  13.  i^-  In- 
aitio  ,  de  qua  Virg.  (]e.  II.  73  sqq.  Non  ad  vites  tantum  ,  sed 
ad  relicjua  etiam  arhorum  genefa  referenda.  Amputat  ramos  inu- 
ti/es ,  steriles,  resecat  sarmenta,  quae  nec  ipsi  fructus  ferunt , 
ttaliis  impediniento  sunf,  inseritcjue  feliciores ,  felicioris  p<-oven- 
tus  ,  fertiliores  ratttos.  Virg.  Ge.  II.  81.  ingens  exiit  ad  coelwn 
ratnis  felieibus  arbos.  Adde  Grat.  Cyneg.  442-  Potest  etiam  in- 
sitioarborum  silvestrium  intelligi  ,  quae  vel  infecundae  sunt ,  val 
feros  tantum  fructus  proferunt  ,  quibus  fecunditas  ac  mitior  na- 
tura  felicioribus  ramis  inseratur. 

v.  i3.  Mellatio.  Mella  pres:a,  mel  favis  in  salgineum  qua~ 
lum    vel  tenui  vimine   rurius   contextum    saccum    (  Colum.  IX. 

15.  12.  sabanum  vocat  Pallad.  Jun.  8.  )  congestis  expretssum,  eli- 
quatum,  Spumantia  cogere  pressis  melld  faiis  \'irg.  Ge.  VI. 
34O.  Transfertur  inde  atque  reconditur  in  amphoras  ,  s.  uasbfi. 
ctiliu  ,    juxta  Colum.  1.  1.  13.  — puris ,    ne  mel  corrumpatur.  — 

16.  Oves  inftrmae  ,  e  natura  earum  ,  imbelle  ,  molle  pecus  ,  uti 
passim  audiunt.  Alii,  quae  morbis  sunt  obnoxiae  ;  euod  quidem 
magis  ferendum  ,  quam,  quod  Baxtems  adfert  ,  fluore  alvi  labo- 
rantes  ,  rruem  projiter  ovium  clunes  detondere  necesse  sit:  quod 
sane  inter  voluptates  rusttcas  vix  commode  locum  suum  tu- 
eretur. 

v.  17  —  22.  Vel ,  Auctumni  temj>ore  ,  poma  et  uvas  lcgit. 
Auctumnale  tempus  splendida  imagine  repraesentatur  a  pot-ta» 
Auctumnus ,  Genius  istius  anni  temporis  ,  ejfert  arvus  caputt 
fe  terra   exsurgit,  suaviter  et   habita  fructuum  e  terra  provemen- 


—      479      — 

tinm  ratione  pro,  in  conspectum  venit,  adparet,  procedente 
*tuo  anni  tempore,  solenni  ph;mtasmate.  Vid.  IV.  7.  11.  Jam 
«*i$dvei8.v  ejus,  ut  omnino  deornm  ruralium  (cf.Vir15.Ge.  II. 
39°  —  2.  )  quum  largissimus  hatrtrae  proventua  sequatur  ;  facile 
per.epicifur ,  suromam  omniam  rerum  tibertatt-m  ha^  imagine  si- 
mul  declarari.  —  decorum ,  revinc*um  mitibus  pomis ,  r«imis 
pomifens.  Vid.  ».\  IV.  7.  11.  —  19.  Ut  puttdet  decrrp^ns  ,  rle- 
Cerpere ,  viride  e!  om;ite  pro  migno  cum  volupfatissensu  d.-'.-rr- 
pit  rifo  insitiva  ,  qnae  in«e  inseverit  ,  quod  ipsnrii  e«t,  qno  •x«ul- 
tat.  D«  lerte  adeo  naec  pdeta  pro  univergis  pomis  posnit.  —  lo* 
tfertantemvolore  rurpurae,  fiirpvv  rcp<^i'oovTa,  -r.r,ji$\,peov  (  IVf.iec. 
X.  3-  Zona^  II!.  3.  in  A.  Br.  II.  p  80  et  2:^9  )  tsaaepurpureum 
colorem  ducit,  Ovid.  Met.  III.  485.  Ct.  II.  5-  12.  -  21.  Prirai- 
tiarum  Di;.«  a^restihus  oblatSrum  mentio  Bnaviter  inj^ofa  in  Jonu- 
nis  ru**tioi  probilate  adversus  Deos  adambranda.  Munera ,  mu- 
nerari  de  saotifiriis  passim.  Tib.  I.  1.  19  V»s  quoque  felicis 
(juondam ,  nunc  pauperis  agri  cu  todes ,  fertis  munera  vestra^ 
Lares*  E  diis  a^r^stibus  spec  iatim  poet  1  conimenmiat  Pfiapum^ 
hortomm  ,  et  Si/ianum,  ruris  deum  praenidem  :  Pro  qu  i  i.i 
specie  h.  1.  audit  tutor  finium,  quatenus  liiiib-ia  regundis  |  le- 
erat,  lapide  terminali  religione  ejus  sancito.  Dictus  indi»  Orten* 
talis  ', *pios  ,  cui  est  in  cortfinio  lucus  positus  ,  a  quo  inter  duos 
vluresve  fines  oriuMur ,  juxta  vet.  auct.  de  Limit.  p.  294.  Goef. 
Cf.  Bronzi  d'  Hetcul.  T.  I.  p.  262.  —  Pater  ,  communi  deo- 
rum  epitheto. 

v.  23.  Suavissima  otiantis  rustici  in  amoenissima  regione  ima- 
go  !  Desidiam  ejus  praeclare  depingunt  duae  enuntiationes  modo 
—  modo  ,  ut  I-  1.  21.  —  antiqua ,  annosa  ,  adeoque  patula,  um- 
brosa.  —  i^.  gramen  tenax  densitate  sua,  densum  ;  vel ,  qnorl 
recens  actis  radicibus  terrae  lirmiter  adhaeret ,  novum  ,  viridiasi- 
mum.  Illnd  tamen  praeferam.  Longius  petitum  videtur ,  qnod 
Torrentius  adfert :  qnod  recubantem  virore  suo  oblectat  ao  dtti- 
net.  Sanadoni  explicatio  :  quod  vestigia  itnpressa  servat ,  mintiSJ 
suavem  infert  ideam.  —  25.  lnterim  ,  dum  l?ntus  in  umbra  aut 
in  toro  gramineo  recubat  ,  delectatur  aquarum  lapsu.  Labuntur 
altis  ripis ,  intra  alvenm  suum  ,  ita  ut  npae  altiores  sint.  For- 
te  tamen  profundos  amne*.  innuit  hoc  ep«theto  ,  quibus  v.  27.  tefi. 
niores  rivos  opponit.  Cui  opinioni  robur  addiiur  Senecae  loco 
Hippol,  508.  sqq.  e  Noitro  ducto;   hie  aves  querulae  fremunt  — 


-—      4*o      — 

—  juvat  aut  itmttii  vagi  pressisse  ripas  ,  cespite  aut  nudo  leves 
dn.risse  somnos  ,  sive  funs  la>gus  citas  defundit  unans ,  siveper 
flores  novos  fugiente  dulcis  murrnurat  rivo  sonus  —  26.  Inter 
dulcUsimos  avium  COncentns.  Queri ,  querelae  solennia  de  canfu 
avium  ,  nt  M''f  c°3a/  ,  fX>vvfiofxaT*  Graecis  poetis.  —  27.  fontes 
lymphis  manantibus  ,  aquirum  suarum  lapsu  ,  cursu  ,  aquAe  fon- 
tium  obstrepunt ,  dvTixyitai ,  obmurmurant  sc.  nvium  qu^relis  , 
cum  leni  strepitu  profluunt.  Propert.  IV'.  4-  3-  Lucus  erat  felix 
hederoso  cor.situs  antro,  multayue  nutivis  obftrepit  arbor  aquis. 
Lene  autem  murmur  tlocte  poeta  /.  manantibus  ,  designat.  Nam 
manare  de  leni  cursti  aquarum  soleniie.  —  28-  Quod  ranimui 
fontium.  Arl  posterius  retulit  membrum  poeta,  qnod  omnium 
es&et.  Vulgaris  sententia  erat :  inter  quae  somno  indulgt-re  vo- 
lupe  est ,  cruae  suavi«simum  acoersunt,  cnnciliant  somnum.  Ovid. 
Met.  XI.  604.  Invitat  somtios  tfepitantibus  unda  lapillis  Cf. 
Virg.  Ecl.  I.  54«  vStat.  Theb.  I.  58  >•  suadetque  leves  cava  fistu- 
la  somnos,  —  leves ,  molles  ,  utpote  hominis  cur^rnm  expertis. 
Cf.  II.  16.  15  et  III.  1.  21.  Coiv.parent  cum  toto  hoo  loco  hu- 
manitatis  studiosi  Theocr.  Epigr.  IV.  5«  sqq.  Virg.  Cul.  »44.strq. 
v.  «29  Sqq.  At  instante  hieme  venationi  et  aucupio  vaeat.  An. 
nus  hibernus ,  anni  tempus  hibernum  ,  hiem»  ,  ut  frigidus  annus 
Virg.  Aeri.  VI.  31 J .  horrens  annus  Stat.  Theb.  IV.  I.  pomifer 
annus  Noster  III.  23.8.  vid.  Infpp.  ad  Grat.  Falisc.  p.  58-  Burm. 
comparat ,  colligit,  adducit  imbres  et  nives ,  qnatenus  per  illud 
tempns  ingruunt*  ac  defunduntur.  Annus  Jpifis  dicitnr ,  antiqua 
notione,  quatenus  horarum  anni  arbiter  est  ac  moderator  ;  nihil 
amplius.  Vid.  ail  12-  15.16.  Invprtunt  alii  orationem  ,  et  Jovi 
istas  partes  attribuunt  hoc  modo:  Jupiter  per  hiemem  imbrem 
n.  coniparat,  commoda  quidem  sententia  ,  cui  tamen  vereor  ,  ut 
linguae  leges  addicant.  —  Tonantis  ,  petpetuo  Jovis  epitheto. 
Ad  rei  tamen  descriptionem  trahi  vult  Toup.  in  Said.  T.  II  p. 
364.  comparato  Aristoph.  frngmento:  RW  Zvvvlvtxps ,  xui  yti>j.i- 
ficc  ftfovTU  M*^'  «»«  Ceterum  imbrium  mentio  hiemi  illata  Italici 
Boli  ingenio  satis  consentanea  ,  et  frequentata  portis.  Infra  XIII. 
3.  imbres  nivesque  deducunt  Jovem.  —  3l.  32.  Aut  *> —  aut  pro 
et  —  et.  Slpros  hinc  et  hinc ,  undique  ,  trudit ,  compellit,  co- 
git  in  plagas  obstantes ,  oppositas  ,  praetentas  ,  iimnissa  multa 
eane  ,  multis  canibus.  Amant  in  canibns  venaticis  femmina 
jioetae  ,    utpote   sagacitate   praepollere  credita,    v.  c.  Lucret.  I. 


—     48 1     — 

40o.  canes  ut  montivagae  persaepe  ferai  naribus  inveniunt  in. 
tectas  fronde  quietes,  —  acres ,  dypiovs ,  ayp/oSoiraj.  Ad  rem 
cf.  1.  1.  29.  —  ^«*  tendit  amite ,  suspendit  amitibus,  retiat 
dohs  turdis ,  quibus  turdis  insidietur  ,  eos  capiat.  —  rara  or- 
nat  simpliciter.  Amites  ,,hodieque  adpellari  furculas,  quibus  re- 
tia  in  venatione  vel  in  aucupio  suspendantur"  notat  Porphyr.  acf 
h.  1.  leves  ,  levigati ,  in  hunc  usum  expoliti  edacibus ,  adposito 
epi'htto,  quibns  ideo  facil.e  imponitur.  Martial.  1.  J.  v.  26.  Sed 
tendit  avidis  rete  subdolum  turdis.  Ad  sententiara  Ssneca  tr.  1. 
500.  aperto  aethere  innocuus  errat ,  callidus  tantum  feris  siru- 
aisse  fraudes  nbvit.  —  35.  grus  advena .  e  genere  adventicio, 
nt  Varro  vocat  III.  5.  7.  qui,  instante  hieme  ,  ex  seplentriona- 
libus  plagis  tepidiores  regiones  commigrat.  Captat  praeclare 
utrique  adcommodatum. —  jucunda  praemia  ,  dulcissimam  insidi- 
arum  structarum  mercedem  ,  praedam.  Ovid.  Rem.  Am.  20H. 
Lenius  est  studium  ,  studium  tamen  ,  alite  capta ,  aut  lino  aut 
culamis  praemia  parva  sequi*  Propert.  III.  11.  ^6.  Pana  tibi  co- 
mitem  de  Vupe  vocato,  sive  petes  calamo  pruemia ,  sive  cane, 

v.  37.  38.  In  expedienda  horum   versuum  sententia  interpre- 
tes  mire    fluctuare  ac  diversa  amplecti   videas,    quae    tamen  om- 
nia  impediti  quid  ac  salebrosi  habent.     Alphii  potissimum  ratio- 
nem   habent,    qui  amorem   de  habendi    cupiditaie,  augendarum- 
que    opum  studio  explicant,  quod  quidem  moiestiis  suis  haud  ca- 
reat ,   quas   tamen    in   tot  ac  tantis  vitae   ruslicae    commodis ,  il- 
larnm    taedia    longe   exsuperantibus  ,    facile    ferendas  judicet  AI- 
phius.     Sed,    ut    taceam  ,    amorem  nusquam  absolute  de  avaritia 
dioi ,     quis    non    videt ,    tabulas ,    a    poeta    scitissime    adomatas , 
illata  vitae  rusticae  rei  foenebris  cura  ,    plane  confundi  ac  misere 
perturbari  ?    Quod    si   vero  poetae  mentem   esse  velint  ;  rusticum 
amoris  s.   opum  coacervandamm  studii  inter  has  delicias  rusticas 
plane    oblivisci  h.  e.    ne    cogitationem   quidem  in  animurn  admit- 
tere  ,    adeoque    nec.  ejus   aerumnis  adfici  ,    videftnt  ,  quam   oppor- 
tunam  h.  1.  sententiam   inferant ,     quantamque  omnino  vim  poetae 
verbis  faciant.     Alii   Aiphium  amort  s  suns,     quos  paTum   prospe- 
ros  in   urbe  expertus  esset    h.  I.  profcsum    volunt:   qno  ipso  ta- 
men  vitae  rusticae  et   urbanae  colores  permiseeri  manifestum  est ; 
tum  mnlto  magis  consentaneum  erat,  aerumnas,  quas  ei  plurima* 
res    foenebns    objiceret,    commerrorari.     Equidpm,  quodsimpli- 
eisaimum  atque  ante  pedes  est ,  amplector  hoc:  ln  tanta,  inquilf 

II.  Eaufc.  H  h 


-       /482       - 

poeta ,  utilitatis,  quam  vita  rustica  praebet,  ubertate,  clele- 
otationisque  varietate  quis  non  Ieviora  ,  quae  omnino  humanae 
naturae  propria  sunt  ,  ferencla  existimet  incommoda  ?  pro  qui- 
bus  poetam  anioris  cruoiatus  in  specie  ponere  putanduin  est.  H09 
autem  cum  ipso  amore  opere  faciundo  venandique  studio  optime 
discuti  abigique  satis  locuples  auctor  est  Ovid.  Rem.  A.  199. 
Vel  tu  venandi  studium  cole ;  saepe  recessit  turpiter  a  Phoebi 
victa   sorore    Venus.     Nunc  leporern   pronum  catulo  sectare  sa~ 

gaci .    Aut  his  aut  aliis  ,    donec  dediscis  amare  ,    ipse  tibi 

furtim  decipiendus  eris.  Inter  haec  adeo  venationis  studia  at- 
que  oblectamina  facile  quisque  curarum ,  quas  amor  habet , 
quae  amori  insunt,  obliviscatur.  Graecam  plane ,  quae  in  hoc 
v.  regnat,  orationis  structuram  ,  passim  obviam  ,  facile  animad- 
vertas.  Curae  malae ,  quae  animum  adfligunt,  macerant,  Mire 
argutatur  Lamb. 

v-  39-  Quocl  si  agricolae  tam  felici  esse  contigerit  ,  ut  pudi- 
cam  et  laboriosam  oxorem  habeat ,  sane  tum  nemini  felicitatem 
auam  invrdeat.  Docte  posterius  comrria  atque  evet^yZs  poeta  ita 
enuntiat ,  ut  commissis  inter  se  urbanae  ac  rusticae  vitae  deli- 
eiis  ,  palmam  hisce ,  ipsius  Alphii  judioio,  decernat-  Mulier 
in  partem  juvat  domum  ac  liberos ,  Partem  eam  laborum  ,  quae 
curandae  rei  domesticae  educandisque  liberis  prospicit ,  tx  sv- 
$ov  sf>yx  k»i  swijj.(Ky)iA.aTx,  quae  Xenoph.  Oecon.  IV.  4*  vocat,  in 
se  recipiendo.  Praeclare  ad  sententiam  Electra  Euripidea  v.  71. 
sqq.  Aj7  §■>)  y.iy.iXsvaTov  ,  els  ooov  oSevt»  ,  /uo\3^>u  er.ixovtpi^ovostv  , 
tia  piov  <ptji-i\s  ,  ovvty.>cofA.i^siv  001  zso[vovs.  khts  §'  s^eis  tx£u&sv  s  pyci. 
Taiv   }>ojj.ois  S    /)iaus  xpstiv  e?evTieisi£iiv. 

v.  41.  42.  Appularum  maximeqne  Sabinarum  mulierum  casti- 
tas  ,  frugalitas,  laborumque  tolerantia  passim  vett.  laudata  exem- 
ploque  proposita  ,  quoniam  in  his  populis  diutius  vigeret  anliqua 
disciplinae  domesticae  severitas.  Cf.  III.  5-  9-  Ita  Nuiuam  Livius 
Hist.  L  18.  instructum  refert  nontam  peregrinis  artibus,  quam 
disciplina  tetrica  ac  tristi  Sabinorum,  qi/o  genere  mdlum  quon. 
dam  incorruptius  fuit.  E  Nostro  fluxit  pulchcrrimus  Statii  locus 
Silv.  V.  i.  122.  sqq. '  Ve/ut  Appula  conjux  agricolae  pnrci ,  vel 
sole  infecta  Sabino  ,  quae  videt  emeriti  jam  prospeciantibus 
astris  tempus  adesse  viri,  propere  mensasque  iorosque  instruitt 
exspectatque  sonum  redeuntis  aratri.  —  perusta  solibus ,  ijAjcc 
khvotqs .  praeclare  in  laborum  patientia  ejus,  per  aestatem  osten- 


-       253       - 

sa,  nolanda.  Appulus  pernix ,  propter  frequentes  montium  ascen- 
sus  in  ista  Italiae  parfe.  Pernicitas  enim  propria  populis  monti- 
•colis.  Cf".  IV.  l4*  ll'  Forte  tarnen  aptior  h.  1.  significatui  erif, 
si  A.  pern.  interpreteris ,  impigram  ,  strenuum.  —  l\%.  Non  epu- 
]is  paranclis,  qnod  nonnulli  volunt ,  quippe  fere  «*t/po/s ,  quihus 
rusticus  fruitnr -,  sed  balneo  ,  quo  virum  laboribus  fessnm  re- 
creft,  Facienclo  ignem  ab  nxore  ejus  excitari  puta  J  id  quod  epith. 
lassi  abunde  adstruit,  Tibulk  I.  10.  c\l.  Et  calidam  fesso  com* 
parat  uccor  aquam.  —  exstrudt  lignis  focum  exq'iisiliore  forma 
pro  ,  l<gna  in  foco  exsfruat  ,  quam  nt  c  pedestris  oraiio  reformi- 
tlat.  Mensae  conquisitissimis  cibis  exstruebantur ,  Cic  Tu*c. 
V;  c.  21.  Cf.  Ovid.  Met.  XI.  120.  Docte  autem  iu  exstruere 
Iigna  super  foco  large  reposita  innuit  poeta,  —  sacrttm  ;  ob  La- 
rium  religionem  ;  res  nota.  Vide  vel  5.  65,  —  vetustis  ,  aridis. 
Ad  sententiam  Eurip.  EI.  75.  slaiovrt  §'  spyxTp  $i>f>*Ssv  yfSv  rccv- 
Sow  evfloKetv  ko.\»s.  —  i\"j.  Pecus  laetum  adspectu ,  pingue ,  ut 
laeta  armenta  Virg.  Aen.  IIT.  220.  et  passim.  Praeclare  respon- 
det  ubenbus  distentis  sc.  lacte  (  uti  plenius  Virg.  Ecl.  VI.  21.), 
etpttywii.  Cf.  infraXVl.  50.  Serm.  1. 1.  110.  —  siccet ,  emulgeat. 
Lucan,  IV.  3l4"  distentas  jiccant  pecudes.  —  4/  •  Kene  Schol. 
Cruq.  ,,hoc  ad  idioma  rusticae  simplicitatis  pertinet,  hornum  vi- 
num  bibere."  Scilicet  musturt  veleres  in  dolia  defnndebant,  ut 
ibi  defervisceret  ac  liquesceret  (C.  XII.  28.  3.)>  unde  statim  ho- 
mines  tenuiores  bibere  solebant  ,  qaod  vinum  inde  doliare  di- 
ctum,  h.  de  dolio  haustum,  quum  lautiorum  palatum  vina  in 
amphoras  diffusa,  atque  in  apothecis  recondita  ,  utpote  limpidi- 
ora  atque  vetustate  ac  fumo  amariora,  praeferref.  Hinc  dolium 
dulce ,  quippe  quocl  horna  ,  novella  vina  continet,  musti  adhuc 
servantia  dulcedinem.  —  promens  adparrt ,  promit  atcjue  adpa- 
rat  dapes  inemtas ,  ruri  natas ,  quas  fundus  praestat.  Virg.  Ge. 
IV.  1  32*  seraque  revertens  nocte  dotnurn  dapibus  mensas  onera- 
bat  inemtisi 

t\4'3.  sqq-  Omnes  facile  cupedias  hisce  posthabuerim ,  mul- 
to  magiSj  delectarer  coenae  agrestis  frugalitate  ac  simplicitate  , 
quam  mensae  nrbanae  deliciir  ;  pro  hoc  utriwsque  adparatus  re- 
censum  suhjungit  poeta.  Lautiornm  dapes  instruxit  conchyliis 
pretiosisque  piscibus  ,  rhombo  et  Scaro  ,  tum  et  avibus  irantma- 
rinis  ,  quae  in  triclinium  ganearium  introjerunt  ,  gallma  Numidi- 
«a  et  attagene#    E  conchyliis  s,  ostreis  adposuit  Lucrina,  e  Ja„u 

H  h  2 


-     4*4     ~ 

Lucrino  arcessita,  prae  ceteris  cupide  expetita ,  atque  optimj  sa- 
poris    habita,    judice    Sergio  Orata   apud  Plin.    H.   N.  IX.  s.  79. 
Rhombus   e  nobilioribus  piseibuS  ,    a    magnitudine   maxime  com- 
mendatus.    Cf.    Serm.   I.  ?..  116.   Juven.    XI.    121.  A    Columella 
quoqae    inter   eos    pisces  refertur,  quorum  pretia  maxime  vige- 
rent .    L.    VIII.    17.  9.   Scaro    nuferu  principatum   datumfuisse 
tradit  Plin.    H.  N.  XI.  17.    ofisxXooxpy.os    y.a.)  yhvxCs  audil    Diphilo 
apud  Athen.  VIII.  p.  355-  C   Visceribus  maxime  bonum  praedi- 
cat  Martial.  XIII.    84-  y,£il*<*>v,    tempestas  ,  intonata ,  nove  pro  , 
<quae   cum  fragore  incussa  ,    immissa.  est  ,    incubuit  Eois  fluctibus 
riari  Eoo  :  quae  in  eo  fluctus  excitat  ,  cum   iisdem  propellat,    et 
ad  hoc  nostrum   mare  vertat ,  agat ;  si  qui  forte  maris  ,  cnjus  in» 
«ligenae  sunt ,   tempestatibus  acti  ad  has   oras  deferantnr.    Maxi- 
me  frequentatum    eum   mari   Carpathio    (  unde  ultimis  ab  oris 
attractus  audit   Petron.    c.  93.),    neque    promontorium  Troadis 
JLecton  sponte  unquarn  (h.  nonnisi  tempestate  compulsum)   trans- 
ire  tradit  Plin.  IX.    17.    Adde  Colum.  VIII.  16.  9.  qui  totius  Asi* 
ae    Graciaeque   litoribus    Sicilia    tenus  frequentissimum  exire , 
nunquam   in  Ligusticum  ,    nec  pcr    Gallias  ad  Hibericum  mare 
enare  auctor   est.  Claudii  tempp.   demum  scaros  inter  Ostiensem 
et  Campaniae  oram  ab  Optato  ,  liberto   ejus,  disseminatos  fuisse 
tradit  Plin.  J.  1.  —  53.    Non  jucundior  descendat ,    non  jucundi- 
oris   saporis  sit  ,    suavius  sapiat ,    magis  in  deleiis  sit ;    quam  cet. 
jifrae  aves ,    gallinae    Numidicae  ,   guttatae    ( Martial.    III.    58. 
35.)    de    quibus    accurate    disputantem   vide  Schneid.  ad    Colum. 
VIII.  2.  2-  —    attagen    lonicus ,    prae    reliqnis    Asiaticis    sapore 
praestans.  Martial.  XIII.  61.  Inter  sapores  fertur  alitum  primus 
Ionicarum   gustus  attagenarum.  Cf,    Ovid.    Fast.  VI.   175.    Cete- 
lum  cum  hoc  lautitiarum  elencho  conf.  Petronii  loeus  ,    de    Mut 
B.  33.  sqq.  lngeniosa  gula    est;    Siculo   scarus  aequore   mersus 
ad   mensam    vrvus  perducitur ,     inque    Lucrinis   eruta   litoribus 
vendunt  conchylia  coe.nas  ,  ut  renovent  per  damna  famem.    Jam 
Fhasidos  unda  orbata  est  avibus  cel.  —  55.  quam  ,  quae  fundus 
suppeditat  edulia.     Olivas  quidem  legi  h.  manu  decerpi  oportere 
commune  antiquitatis  praecepxum  erat ,  quod  eae  ,  quae  vapulas- 
sent ,    inarescerent ,    nec   tantum  olei ,    quantum    manu  stricta , 
darent  (Varro  I.  55.)  hoc  tamen  loco  pinguissimas  ac  grandiores, 
quae  conditui  (Colum.  II.  22.  40  adeoque  mensis  reponerentur, 
curiosa.  diligentia    nudisque  digitis   lectas  (Varro  1,1.)  a  poeta 


—      /,83      - 

irniTii  facile  fidem  facit  pinguissimorum  ramorum  ,    unde  decer- 
perentnr  ,    adjecta  mentio.    Similiter    o\*aX£xrovs  tmv  <poiv'ixoov  /5«- 
hotvovs ,    quae    magnitudine  sua   mirationem  facerent ,    vocat    Xe- 
noph.   Anab.  II.  3-  15«  —  57«  T>e   Lapatho  v.  Ind.  ad  SS.  R.  R. 
h.  v.  —  prata  amantis ,    pralensis   in    undis   maxime    locis   eam 
provenire  tradit  Plin.  XX.  21.    Ventrem  mollire  credita.    Noster 
Serm.  IT.  4.  27.  si  dura  morabitur  alvus  —  pellent\  obsta,ntiacon- 
chae  et  lapathi  brevis  herba.    Unde  lubrica  dicta  Colum.  X.  373. 
—  Eandem   virtutem  malvis  adseruere  veteres.  Vid.  ad  I.  31.  16. 
Unde  salubres  corpori  gravi ,  languenti,    aegro  ex  adstricta  alvo. 
v.  59.  60.    Frugalitatem    rusticam    vel  in   adparatu  epularunt 
paullo    lautiori    servatam    praeclare  adjecta  ostendunt  ,    quibus 
raro   admodum  ae  nonnisi  festis  diebus  rusticum  iis  indulgere  ait ; 
in  quo  et  pietatis    rusticae  rationem  babitam   videas.    Pro  diebus 
festis  Terminalia  in  specie  commemorat  poeta ,  tanquam  religio- 
sius    culta.    Incidebant    ea    in   a.   d.  VII.   Cal.  Mart.  Ovid.  Fast. 
II.  639.  Sacrificia  ,  Termino  deo  a  Numa  instituta  erant  antiqui- 
tus  <xW/ua*r<x  (Plutarch.  in  Num.  c.  16.  Adde  Dionys.  Hal.  Arrt. 
II.  4^6.  )  ;    mox  agnae   ac   porcae    immolatione   cruentata.  Ovid. 
Fast.  TI,  655.    Spargitur    et   caesa   communis    Terminus   agna , 
nec   queritur ,    lactens  quum  sibi  porca  datur.  60.  ereptus  lupo . 
qui  adeo  alioqui  periturus  fuissef ,    ut  recte  Gesn.  Martial.  X.  48» 
14.  Hoedus  inhumani  raptus  ab  ore  lupi ,  in  frugalis  coenae  ad- 
paratu.    Intempestiva  ad  h.  1.   est    Mureti   ac    Lambini   doctrina, 
hoc  ideo   ab    Horatio  adjici    monentium;    quod  caro  pecudum  a 
lupis  admorsarum  tenerior  ac  delicatior  sit,  juxta  Plutarch.  Sym- 
pos.  H.  p.  831. 

v.  61.  Ut  juvat ,  magfiam  voluptatem  adfert ,  (  contemplan- 
do  divitias  suas  rusticas  et  fructus  ex  agricultura  percipiendo* 
animo  praecipiendo  ;  )  oves  bene  pastas ,  saluras  h.  e  pastu  do- 
mum  properantes  videre  ,  textis  cratibus  includendas ,  v.  ^5-  ""■" 
6«.  63.  Solennis  vespeTtini  temporis  descriptio.  Vid.  ad  IV.  6. 
Lfl..  Adde  Oppian.  Cyneg.  I.  138  sqq.  iisdem  coloribus  utenfem  ; 
r)  xxhiv  toxtplyoiv ,  ot  .ythiot  gvyd  xhivy  ( Sol  juga  demeret  bobus 
1.1.)  o**ors  ay\fAocivoVaiv  toCfc  olythyoi  vo{Af\ts ,  evrt  xxTuarsixovai 
TToW  opsTtfcvs  xdhi  oyxovf  fhfi3o'fjLtvoii  fxot^ovf  rt  xoci  ovS*Tx  xVfAKi- 
vovaxi.  Operis  diurni  absolutionem  copiose  adumbrant  b.fessi, 
collum  languidum ,  et  ipsum  verbum  trahentes.  Vom.  inversum , 
h.  aratrum  vomere  inverso ,    s.  suspenso,    ut  Virgil.  Ecl.  II.  66. 


—      486       — 

Versa  jugo  h.  invcrso  jugo  aratra  Ovid.  Fast.  V.  497.  —  Ver- 
nae ,  ditis  examen  domus ,  vernarum  examen,  copia  ,  turba 
ppulentiae  rusticae  argumentum.  Tibull.  II.  1.  23.  turbaque  ver. 
rtarum ,  saturi  bona  signa  coloni.  —  positi  ,  discumbentes  cir- 
«a  Lares ,  ambientes  focum  ,  epnlisque  indnlgentes.  Cruqu.  lau- 
dat  Colum.  XI.  ].  i<).  consuescat  rusticos  circa  Larem  dornini 
focumque  familiarem  semper  epulari.  —  renidsntes  ,  refulgentes 
a  foco  luculento.  A<1  hunc  enim  positas  fuisse  Larium  icunculas, 
satis  constat.  Primaria  autem  to>  renid.  ignis  in  foco  lucentis 
jnest  notio  ,  foci  puri  ac  purgatorum  Larinm  (  quod  idem  Cato 
j43»  praecipit ;  Focum  purum  circumversum  cjuotidie  priusauatn 
cubitum  eat  ,  habeat)  omninoque  munditiei  rusticae  tantum  se- 
cundaria.  Evincit  hoc  Martialis  imitatio  ,  III.  58.  22.  »3»  Cingunt 
serenurn  lactei  focum  vernae  ,  et  larga  festos  lucet  ad  I^a- 
res  siha. 

v.  67  —  70.  Vid.  Arguni.  Alphius  ista  secum  laquutus  (ma- 
le  nonnulli  Horatium  ista  loquutum  autumant,  interpunctione 
post  hanc  vocem  inaulse  facta  )  ,  reputpinsque  vitae  iatius  commo» 
da  ,  cerlus  jam  ,  rus  commigrare  (jamjam  futurus  rusticus  ); 
omnem  pecuniam ,  in  foenore  collocatam  ,  redegit  Jdibus ,  h. 
edixit  debitoribus  ,  quum  Idus  essent  ,  pecuniam  s.  sortem  .cwm 
usuris  proximis  Calendis  pernumerandam  ;  eandem  tamen  ,  quum 
eae  advenissent,  iterum  ponit  foenori ,  abjecto  ruslicandi  consi- 
lio.  Ex  h.  1.  recte  poni  posse  arbitror,  capitis  s.  pecuniae  in 
foenore  positae  solutionem  Calendis  faciendam,  Idibus  indiciso. 
Jitam  fuisse  ;  riam  his  vere  coactam  faisse  parum  probabile  vi- 
detur  ,  quum  usurae  cujusvis  mensis  initio  persoUi  consuevissent. 
Atqu^  iri  hanc  sententiam  forte  Cic  Catil.  I.  6.  1'raetermitto  rui. 
nas  fortunarum  tuarum ,  quas  omnes  impendere  proximis  Idi. 
bus  senties.  Ponere ,  proprium  hac  de  re  verbum  ,  ut  fhuhhetv , 
?«r«/3a'AAf/v,  tiSsvoli  gr.  Vid.  Tayl.  ad  Lys.  p.  58O. 

ARGUMENTUM  III. 


\Ju77m    Horafins :.,    coenae  a  Maecenale  ad/ti- 
bitus,   ctllium  seu  potius  moretum  >   edulii  ru- 


—       487       ~ 

stici  genus ,  serpyllo  aliisque  acribus  herbis, 
maxim  e  allio  (  und  e  mo  r  e  t  um  alli  aturrt 
vocat  Donat.  ad  Terent.  Phorm.  II.  2.  confe- 
ctum  .  atqne  inter  exquisitiores  dapes  per  jo- 
cum  (  id  quod  praeter  v.  20.  res  ipsa  arguif) 
<t  Maecenate  mensae  adpositum ,  degnstasset, 
tetrpsque  illud  stomachi ' cruciatus  cieret ;  per- 
citus  atque  commotus  inde  ,  quo  scilicet  di- 
gnam  ei  gratiam  rependeret  ,  omne  bilis  suae 
virus  in  pestem  isiam  hoc  carmine  evomit ,  il- 
ludque  dirissimis  venenis  aequiparat.  —^  Levi- 
tati  hujus  argumenti  miram  gravitatem  ac 
tra qicum  Jere  spiritum  poeta  admiscuit ,  quo 
scilicet  Maecenati ,  auctori  istius  tragoediae , 
risum  exprimeret  :  atque  haec  propria  hujus 
carminis  virtus  habenda  est.  Accedit  sen- 
tentiarum  enuntiatio  elaboratissima  ac  vere 
lyrica, 


Adnotationcs. 

•v.  1.  Allium  nuUi  venenorum  generi  secundum  ostensurus  , 
primo  cicutae  comparat,  eique  adeo  anteponit  poeta.  Quae  quum 
apucl  Athenienses  publica  capitis  damnatorum  poena  esset,  poeta, 
augendae  rei  causa,  colores  inde  exomandae  sententiae  admis- 
cuit,  ita  quidem  ,  ut  atlium  utique  cicutae  substituendum  cen- 
sere'  Jam  pro  generali:  si  quis  scelns  capitali  animadversione 
dignnm  commiserit,  huic  allii  edendi  poena  statuitor  ,  cicuta 
quippe  efficacioris  ,  speciem  sceleris,  idque ,  quo  atrociori  poe- 
nae  locus  esset,  immanissimi,  parricidii,  posuit.  Igitur  si  quis 
olim,  posthac,  aliquando  (minus  commode  ad  practeritum  tem- 
pus  nonnulli  referunt)  impia  manu,  oivoolac  yeipl, •o\vgo!uds,  eousque 
impietatis  processerit ,  ut  guttur  parentis  senile ,  palris  senis  , 
frangat ,  elidat,  eum  occidat  (at  quam  svupycorsqov  alterum  !  cf. 
II.  13.6.);  auctor  sim,  ut  \sedat  altium,ut  allii  huicedendi  poe- 
na  irrogetur,  atrocissima,  cicuta  quippe  dirioris.  —  4.  Quaru  du- 
ra ,  fortia,  robusta  credere  par  est   messorum   esse    itia ,    quibus 


nihil  inde  naxne  inferatnr  ,  cjuae  aliio  minime  latdantur.  De  al- 
lio  cum  aliis  herbis  contrito,  s.  moreto,  consneto  messornm  edu- 
lio  Virg.  Ecl.  II.  10.  Thestylis  et  rapido  fessis  messoribus  aestu 
allia  serpyllumque,  herbas  contundit  olentes. 

v.  5.  Quid  hoc  veneni  saevit,  cjuid  hoc  veneni  est,  cjuod  hoe 
venenum  dicas,  cjuod  adeo  saevit,  tam  rapide  agit,  tantos  cru- 
ciatus  ciet  in  praecordiis.  Doctus  ac  freqneus  apud  poetas  est 
usus  verbi  saeiire  de  rebus ,  quae  cum  vehementia  agunt.  Ita 
amor  et  libido  saevit  circa  jecur  I.  2.5.  15-  Petren.  c-  17.  major 
dolor  saevit  in  praecordiis.  Praecordia,  tppives,  membrana  s.  mus- 
culus,  cjui  medius  est  inter  thoracem  et  abdomen,  et  respiratione 
tollitur,  h.  i.  propter  irritabilitatem  suam  cum  delectu  ad  pcirtes 
vocatus-  —  6.  Num  venenum  his  herbis  incocturn  me  fefhHit ,  h. 
incoctum,  admixtum  fuit,  cjuod  me  fulleret,  lateret,  fugeret :  om- 
nino  pTo  :  num  forte  veneno  herbae  istae  infectae  sunt?  Pro  \e- 
rieno  speciatim  est  cruor  viperae,  in  acutissimis  olim  venenis  ha- 
bitus.  Vid.  I.  $.  9.  —  7.  8.  Ex  adfusi  veneni  susplcione  eo  sta- 
tim  defertur  poefa,  ut  hoc  scelus  a  Canidia  designatum  dicat.Cf. 
infra  XVII.  61  et  Serm.  II.  8.  extr.  —  tractavit ,  delecte  pro  , 
adparavit^  adjectam  enim  illud  verbum  habet  veneficii  notionem, 
ut  II.  13,  lo.  adde  Senec.  Med.  719.  —  malas,  noxias,  veneno 
infectfls.  ut  mala  gramina  Virg.  Aen.  III.  471*  Tibull.  I.  *.  51. 
malae  herbae.  et  passim. 

v.  9  —  l4*  Neque  alio  veneno  Medeam  usam  esse  credide- 
riin.  Duobus  statim  exemplis  illustratam  proposuit  hanc  senten- 
iiam,  cjuae  artis  ejus  maxima  essent  documenta,  poeta.  In  primo 
spectanda  unice  tpv  ^*pju«'*co  efficacia  ,  quae  Iasonem  adversus 
taurorum  violentiain  igneumque  spiritum  tutum  praestaret ;  alte- 
rum  pXffA.»Kcv  vere  S/jA/jdJjJ/oi/.  Notandum  hoc  propter  morosius 
Scaligeri  judicium  Poetic.  VI.  p.  3^2.  Medea ,  ut,  tls,  posfquam 
praeter  o.  Strgonautas  mirata  est,  oculos  et  animum  deposuit 
in  duce  candido,  pulchro,  Iasone,  pulchritudine  ejus  capta  est, 
hincque  servandi  ejus  consilium  cepit.  Mirari  ut  I.  4»  '9«  ^ '• 
9.  15.  cf.  I.  36.  18.  Candor  de  pulchritudine  passim.  —  hoc  aiii 
succo  Iasonem  perunxisSe,  lyx,pio«.aS«i,  credere  consentaneum 
cst.  Parum  consulunt  Horatio,  qui  veri  cjuid  hnic  poeticae  rei 
exaggerationi  subesse,  ad  aliiique  naturam,  quae  venena  praesen- 
tiora  efficiat,  respici  contendunt.  Ad  rem  cf.  Pind.  Pyth.  IV.  393. 
Apoll,  Rhod.   III.  1041.    et  Val.  Fl.  VII.  463.    —  juga  ignota, 


—      489       — 

^uae  nondum  exnerti  essent  tauri,  a  Iasone  primum  domandi.  — 
33.  14.  Hoc  allii  su^co  eadem  innnxit  dona  nuptialia,  pallam  et 
eoronam  ,  cruae  Glaucen  s.  Creusam,  novam  Iasonis  nuptam,  atl 
cjuam  missa  tfssent ,  magira  \i  srta  perurerent  atque  exstinguerent. 
Sf:c!  variavit  orationem  poefa,  arljeeta  fngae  ejus,  re  perpetrata 
statim  factae,  mentione;  plane  ut  infra  V.  63.  —  dona  delibuta 
£«j/xa*a>  xc/tt<j[Asvoi.  —fugit  serpente  alife,  curru  alatis  setpen» 
tibus  juMCto  Afhenas  petiit.  Res  nota  ex  Euripidis  Medea  et  vel 
Apollod.   I.  Q.  28- 

v.  15.  16.  Nec  vapor,  fervor,  ae«tus  siderum,  sideris,  h.Sirii, 
ejus  exortu  exritatus,  tantus  insedit  sip.t  tantus  unquam  per 
Apuliam  fnit  ferventi«simo  aestatis  tempore,  qnanto  viscera  tor- 
rentur.  Sedere,  insidere,  premere ,  incubare  solennia  de  coeli 
intemperie,  vtd  frigidiore,  vel  calidiore.  Lucan.  X.  251.  Phaebus 
pressit  Meroen,  tellusque  perusta  cet.  Val.  Fl.  I.  683.  popula- 
tor  Sirius  agri  incubuit  Senec.  Oed.  ^7.  gravis  et  ater  incubat 
ierri'  vapor.  Dp  crasg*  aere  Idem  Herc.  fur.  704.  immotus  aer 
haerct,  et  pigro  sedet  nocc  atra  mundo,  et  Lucan.  VI.  649.  non 
Ta-nareis  sic  faucibus  ae"r  sedit  iners.  —  siticulosae ,  aridae  , 
torridae   wokvtinliov,  Homerico  epitheto.  Cf.  III.  30.  11. 

v.  17.  18.  Munus,  vestis,  Nessi  cruore  tincta ,  quam  Deja- 
ni'a  Herculi  mUit,  quo  constantiorem  ejus  amorem  experiretur, 
humeris  efttS  non  aestuosius,  majore  cum  aestu,  vehementia, 
mauis  inarsit,  artus  eju»  invasit,  adedit ;  non  majore  aestu  corre- 
ptns  est  Hercules.  De  fabnla  adeant,  qnibus  opus  est,  Sophocl. 
Trarhin.  581-  sqq.  Ovid.  Metam.  IX.  130  sqq.  —  ejficacis,  iin- 
pigri,  strenni,  invicti,  perpetuo  Herculis   epitheto. 

v.  1Q  — 22.  Aliii  foetorem  extremo  looo  nofat  poeta,  facetis- 
sima  ad  Maerenatem  ronversione  facta.  Si  concupiveris  come- 
deris,  tale  quid,  allium  ;  sed  illud  praeclare  prorsus,  quasi  ipsum 
allii  nomen  exhorreat,  ut  bene  Gesn.  Jocosum  Maecenatem  ad- 
pellari  vult  Porphyrion,  „cui  velit  jocos  suos  commendatos  esse" 
inscite  prorsus-  Ita  tamen  Schol.  quoqne  Cruqu.  Reliqui  fero 
omnes  ad  jocos  Maec.  amatorios  ,  de  quibus  statim  verba  faciat 
poeta,  referunt :  haud  incommode.  Mihi  tamen  multo  probabtlius 
videtur,  rom  ipsam,  qoae  huio  carmini  ocassionem  dedisset,  .1 
poeta  designari.  Scilicet  jocos  fecerat  Maecenas,  inter  exquisita* 
«lapes  alliatum  ,  vilissimum  rusticorum  edulium  ,  adponendo.  — ? 
21.  Manu  opposifa  prohibeat,  arceat  te  osculari  se  volentem  puel- 


—      4o°       ~ 

Ia.  Propert.  II.  22.  3g.  opposita  propellens  snavia  dexlra  prosi- 
lit  in  li.ia.-a    nixa  pedem  solea.    —    22.     Et    in  cxtrema    sponda  9 
diversa  lecti  parte  extrema  cubct,  longe  a  te  discumbat  in  lecto 
sc.  ne  aeri  foetore  offendatur. 


ARGUMENTUM.    IV. 

JL  emere  eos  agere  arbitror,  qui  satis  adfr- 
mate  de  homine,  quem  virulentis  his  iambis 
proscindit  poeta  pronuntiant .  qiium  oppido 
7iiulti  inftmae  plebis  atque  servilis  adeo  con~ 
ditionis  exstiierint,  qui  inter  extremi  belli  ci- 
vilis  furores  in  nobilissimarum  familiarum, 
quae  per  factiones  afit  extinctae  aut  proscrip- 
tae  essent,  amplissimas  possessiones  involas» 
sent,  perditissimisqne  moribas  suis  ad  sum- 
mos  honorum  gradus  evecti essent ;  qiios  qiii- 
dem  importuno  fastu  suo,  quo  novi  isti  ho- 
mines  efferrentur,maximam  honorum  o-mnium- 
quibus  factionum  insania  pepercisset ,  in  se- 
met  indi gnationem  concitasse ,  ipsa  rei  natu- 
ra  fidem  adstrnit .  Ex  ipso  carmine  discimus, 
hominem,  quein  notat  Noster ,  fuisse  natum. 
servili  genere ,  quod  flagitiosissimae  insuper 
viiae  inquinasset  labe,  mox,  ubi  maximas  di- 
vitias  tribunique  militaris  potestatem  adeptus 
fnisset,  insolentissimum  mortalium  factum 
esse :  quae  quidem  quomodo  in  Maenam,  Cn. 
Pompeji  libertum,  congruant,  adeo  quidem,  ut 
jjistam  morum  ejus  imaginem  exhibeant ,  ii 
viderint,  qui  nimis  cupide  Scholl.  auclorita~ 
tem,  in  talibus  non  admodum  gravem,  ample~ 
clendam  statuunt.  Ac  gravissimam  perfdiae. 


—       491       — 

infamiam,  qua  laborabat  Maenas,  quis  non 
in  /lor/tine,  qiiem  ex  sais  ornatumvellet  virtu- 
tibus  poeta,  silentio  praetermissam  jure  cum 
Gesnero  mireti*  ?  Neque  enim»  qiiod  opponunt 
qnidam*  timendum  erai  poefae,  ne,  si  vel ma- 
xime  lios  iambos  tumtemporis  evulgatos  fuis- 
se  statuas.  j4ugusii  gratia  exciderel.quem  so- 
lum  prodiiionis  fructum  in  prodilore  amas- 
se  satis  constet ;  in  cujas  tamen  notiliam  ne 
adductus  quidem  tnm  erat,  quum  hos  scriberet 
poeta.  Ut  taceam,,  multo  ampliores  tribunicia 
potrstatc  {quam  eum  tenuisse  ne  memoratur 
quidem  ullibi)  Alaenae  /tonores  contigisse,  quo- 
rum  commemoratio  jnullo  graviorem  ei  ex- 
citatura  fuisset  invidiam,  et  alia^quae  Sc/iotl. 
fidem  admodum  sublestam  faciunt.  Vid.  Sa- 
nad.  et  Boettig.  ad  h.  I.  Ceterum  ,  qnod  jam, 
Toupins  vidit  (Epist.  crit.  p.  180.),  Anacreon* 
teis  coloribus  (in  fragm.  XXVII.  Fisch.)  non- 
nul/a  ab  Horatio  adambrala  esse,  admodum 
probabile  est.  En  Teji  poetae  verba: 

fO    TX\JL7TOVV\0OC,   'AgTSllOlV 

K(&y\ov  svoi*rY.sv  fiiov , 

HoWx    [ISV     SV  %0Vq)   Ti3-e)g 
Av-^SV-X  ,   TToWx    f  EVl    TQO^U)  <> 
UoXXci  £'    EV  VOJTOJ  ffKVTlVCt 

Ni/v  y  irificcivEi  fTctTivmv 

~X()VC£Ct  (pO^SOJV    X.X$-E()yLCtTX 
UoCli    KVM,$  , 

Kui  o"A.ioihW%v\v  sr\s(Q%VTivyy 
^o^si  yvvuiQv  aJroJc. 


—      49*      — 
Adnotationes. 

v.  i.  ArctVilochia  lihert-te  initio  statim  aoerrimum  adversns 
homioem,  quem  petit,  profitetur  odium  poc  ta,  illudque,  ut,  quale 
sit,  probe  intelligatur,  per  comparationem  ostendit.  Pedestre  erat* 
quam  diseordes  natura  lupi  et  agni  sunt^  tanto  tui  flagro  odio. 
Sortito  istis  animalibus  discordia  obtigit,  sortiti  eam  sunt  ;  shxxov, 
h.  e.  naturae  lege  ita  comparatum  est,  ut  mutua  exerceant  odia 
agni  et  lupi.  Sors  onim  juoT/>«,  to  s\fxoi^y.lvov,  cjuod  fatali  quadam 
necessitate  constitutum  est,  ad  quod  natura  facti  summus  ,  quod 
rohis  attributum  est.  Plaut.  Merc.  I-  2.  25«  Ac  Periimus.  Ch. 
Principium  inimicis  dato.  Ac.  At  tibi  sortito  id  obtigit,  h.  tibi 
destinatum  est  malum.  Senec.  Phoeniss.  2^5-  fata  au^$  tam  '"* 
stia  sortitus  unquam  !  De  naturali  luporum  et  ovium  odio  Ho- 
mer.  II.  XXII.  263.  ovSi  Kvkoi  rs  j  xpvss  ofxo<ppovx  9vf/.ov  ?^ooo/v, 
eHXKx  kxkx   cpfovsovoi    5/a/xws^ is  <x.KKi\Koioiv. 

v.  3.  4»  Acerbe  admodum  pristinam,  quae  ei  exidisse  vi- 
debatur,  conditionem  suam  in  animum  revocat,  neque  solum , 
qnod  servus  fuerit,  exprobrat,  sed  etiam  quod  nequam.  Hoc  poe- 
nis  servilibns,  quas  perpessus  sif,  poeta  innuit.  .Anacr,  I.  in  ar- 
gum.  loco :  *oKKa  S'  iv  vwto»  oy.vriva  fxxoTiyi  9diuiyt9si!.  Peruste 
latus,  cujus  tergum  (pro  quo  «ignificantius  est  latus,  quatenus 
funis,  tergo  impactus,  lateri  se  adplicat,  insinuat)  funibus  s.  loris 
perustum  est,  h.  laoeratum,  notatum,  in  oujus  tere;o  adhuc  ser- 
vilium  flagrorum  signa  conspicua  sunt.  Uruni  verbera,  quae  al- 
tius  sedent;  exquisite.  Noster  Epp.  I.  1 6-  £7.  loris  non  ureris 
aio  et  Serm.  II.  7.  5g.  uri  virgis  ferroque  necari.  Catull.  XXV. 

10.  ne  laneum  latusculum  —  inusta  turpiter  tibi  flagella  con- 
scribillent,  h.  KoiTxypxpuoi,  ut  Lucian.  Catapl.  I.  p.  649.  —  Ibe- 
ricist  e  sparto  Iberico  tortis  ;  nam  Iberia  s.  Hispania  sparti  fera- 
cissima.  Cf.  Plin.  XIX.  2.  Unde  herbas  lbericas  spartum  orator 
quidam,  quamquam  ridicule  atque  inepte  judice  Quintil.  VIII.  2. 
2.  dixerat.  Ornat  adeo  simpliciter  h.  1.  et  auget  rei  ideam.  Quod 
enim  inde  cogunt  nonnulli,  hominem  in  Pompeji  classe,  cjuum 
Hispaniam  tenderet,  remigem  fuisse,  hoc  paullo  reconditius  arbi- 
tror.  —  4«  crura  perusta  ,  attrita,  oTtyfiuTio9svrx.  (  v.  Obss.  misc 

11.  p.  242.  )  dura  ,  ferrea  compede.  Cf.  Tib.  I.  7.  42.  II.  6.  25. 
Servum  ex  ergastulo  designat,  qui  Opus  in  compedibus  faceret, 
ailepque  infimae  sortis   mancipim».     Nisi   potius.  ad  poenam  ser- 


93       - 


vilem  referas.  Terent.  Phorm.  II.  i.  19.  Molendum  usque  inpi. 
Jtrino ,  vapulandum ,  habendae  compedes.  Res  notissima. 

v.  5.  Licet  ambules ,  magnifico  gradu  te  inferas,  incedas, 
sis  snperbus  pecunia,  divitiisefferaris ,  omnino  quaesito  ornatu, 
ac  graphice  prorsus  de  homine  flivitiis  superhiente,  quales  fere 
sunt ,  quos  ecc  humi/i  magna  ad  fastigia  rerum  ecctoUit ,  qua- 
ties  valuit  Ftirtuna  jocari  ,  Juven.  III.  39.  Vulgare  utique  erat  , 
utcunque  opulentus  sis.  Ambulare  praeclare  de  statu  ac  gressu 
basilicOj  ut  Plautus  loquitur.  Ad  Nostrum  Claudian.  XVIII.  3o5. 
ererto  pectnre  dives  ambulat.  Commode  comparat  Boettig,  gr. 
«OjSxpws  fixSi^iv.  —  (>.  Fortuna ,  opes ,  et ,  qnos  hae  largiuntur , 
lionorts,  non  mutant  genus ,  non  abolent,  delent  generis  ignobi- 
litatem  ,  illud  efficere  nequeunt ,  uf  sordidos  natales  tnos,  condi- 
tionem  tuam  pristinam  illustrem  reddant.  Aliter  de  divitiarum  vi 
IWenander  ;:pud  Stob.  Grot.  p.  867.  roure  ^vov  exto~?.oTe7  x*i  SJcr- 
ytvuxv ,  xai  rfo'*ou  T.cvfipioiv ,    to   %oKK»  xtxTqoSxi. 

v,  7.  Illnd  superbus  ambules  admodum  «vapyof  jam  ab  effe- 
ctudeclarat  poeta,  nimirum  publica,  quam  inde  in  se  concitet , 
indignatione ,  qnam  populns  rei  indignitate  rommotus  prae  se 
fcrat ,  atqne  palam  ipso  effundat.  Multum  amaritudinis  habet, 
quod  hujus  rei  veritatem  ipsi  extorqneat,  —  te  metiente  viam  , 
gradu  magnifico  atque  ad  gravitatem  composito  incedente  per  viam 
Sacram  ,  cum  delectu,  pro  ,  te  prodeunte  in  publicum.  Metiri 
viam  ,  ^«/turp/ioao-S*/  ,  alias  shnpliciter  est,  conficere  iter,  car- 
sum ;  h.  1.  de  gradn  ad  aequabilem  mensuram  descripto  (/w-cr;* 
j>v&iJt.ov  (iciivsiv )  ,  qualis  jactabundi  hominis  esse  soiet.  Ovid.  A. 
A.  III.  3oi.  Hacc  movet  arte  /atus,  tunicisque  fluentibus  auras 
excipit ,  extensos  fertque  superba  pedes.  Viam  sacram  ,  dele- 
cte  ponit  poeta ;  nam  ea  maxime  otiosorum  trita  atque  obse  ssa 
crat  hominum  turba  ,  cui  adeo  se  spectandum  iste  ingereret.  — 
8.  Cum  toga  sex  ulnas  ampla,  quae  divitum  ac  delicatulorum  ho- 
minum  erat.  Unde  velis  non  togis  amictos  Cicero  tales  adpellat 
Catil.  II.  ]o.  laudante  jam  Schol.  Cruqu.  Tib.  I.  6.  4°-  ^ff^u^ 
effuso  cui  toga  lajca  sinu.  Vid.  Brouckh.  ad  Tib.  I.  9.  70.  Ar- 
cta  contra  tenuiorum.  Noster  Epp.  I.  i8'30.  Arcta  decet  sanu/n 
eomitem  toga.  —  9.  10.  Ut  omnes  ,  huc  et  huc  euntes ,  praetere- 
nntes,  commeantes  ista  via,  ora  iu  tc  vertant ,  convenant,  te 
oculis,  manu  ,  defigant ,  signent ,  neque  dissimulate,  sed  liber- 
rime  indignenlur ,  quod,  quum  ©lim  servus  nequam  fuens  ,  opes 


—    .  494      — 

ct  honorcs  amplissimos  conseeutus  sis  ,  insolentissimeque  te  ge- 
ras.  Pro  hoc  ipaas  indignabundi  populi  voces  refert  atque  ad- 
ponit  poetu  ;  in  quo  summa  tvipytiy.  est.  Alii ,  ut  jam  Porphyr.  , 
ora  vertat,  volunt  esse ,  detorqueat  a  te  adspectum  ,  male  vel 
propter  liberrimam  indignationem  ;  tum  talis  demonstratio  non 
usquequaque  honoriliea  erat.  Ovid.  Amor.  III.  6.  77.  Quid  mo- 
ror?  en  digitis  demonstror  adultera  vulgi.  —  Indignatio  libera, 
non  obscure  aut  dissimulanter  prodita,  sed  erumpens  animo  ao 
pectore  (  Vellei.  11.66.  ),  ac  palam  professa.  Ita  libera  verbaani- 
mi  luven.  IV.  90.  et  libera  bilii  infra   XT.  16. 

1-'.  U.  Hic  ,  inquii  praetereuntium  turba  ,  servorum  quondam 
neqni.ssimus ,  summaque  ideo  ignominia  notatus  ,  jam  vero  in 
summa  opnm  afTluentia  constitntus  ,  et  tribunus  milifum  factus , 
vide  nt  insolentius  se  effert ,  ut  luxu  diffluit  !  Pristinam  ejus  ne- 
quitiam  atque  ignominiam  declnrant  Jlagella.  Triumviralia,  h. 
flagra  a  Triumviris  rerum  capitalium  tergo  ejus  inflicta.  Nam 
hos  in  sceleratos  servos  etiam  ammadversionem  habuisse  ,  satis 
constat.  Vid.  Pignor.  de  Servis  p.  1.3.  Ad  poenae  atrocitatem  de- 
signandam  spectat  sectus  h.  plane  concisus,  laceratus  flagris  (  ut 
Martial.  X.  6.  i^.  severi  sectus  Aeaci  loris.  Adde  Juvenal.  X. 
3  1 6.  Tib.  I.  Cj.~22.  )  et  ad  ejus  diutnrnitatem  ,  praeconis  ad  fa- 
stidium  ,  h.  eo  usque  caesus ,  ut  praeco  clamando  defetisceretur, 
vox  e>im  deficeret.  Praeconi  enim  hoc  datum  erat  negotii ,  ut, 
quamdiu  lictor  virgis  expeditis  in  tergum  malefici  saevret,  poe- 
naf  causam  praedicaret.  —  13,  Generatim  qnidem  accipi  ^>otest 
fundum  inille  jugernm,  ampla  latiiundia  in  Oamnania,  fertilissimo 
et  amoenissimo  Italiae  tractu  ,  arat  h,  possidet  (ut  Serm.  II.  1. 
3t.  )-,  significantius  tamen  ad  notandam  ejus  Iuxuriem  (etiam 
pTopfcer  epith.  Fal.irni) ,  erit  ,  si  speciatim  vineas  ,  p*r  Campa- 
rtiae  partem  ,  vini  optimi  feracissimam  ,  longe  porre^tas  intelli- 
gas.  Npque  obstat  arat ,  quum  satis  ronstet  %.  vineafi  inter  viti- 
um  ordines  arari  consuevisse.  —  14.  Manni ,  equi  Gallici  paullo 
brevioris  staturae  (  unde  et  mannuli  dioti  Plin.  Epp.  IV.  2. 
Martial.  XII.  24.  8.)  beatioribus  Komanis,  ob  velocitatem  ip»o- 
ru.m  ,  in  deliriis  habiti.  Cf.  Lucret.  III.  1076  et  SeneC  Ep.  87- 
—  Appiam  terit ,  voluptariam  iter  ista  via  instifuit ,  Appiam 
frequentat:  uuam  notinnem  v.  terit  forte  adjunctam  habet  h.  1. 
ut  apud  Virg.  Ge.  I.  08O.  Angustum  fnrmica  terens  iter.  Alias 
terere    iter,     viam,    T^jisiv  i$fo>  simpliciter,    ire  »    iucedere    via. 


-     495     ~ 

Ad  \*eI(>cif3toni  vix  bene  referas.  Cetcrum  Appiam  (ut  paulloan- 
te  viam  sacram)  delecte  posuit  poeta ,  utpote  commeantium  lur- 
ht  celebratiisimam. 

v.  15.  L.  Roscius  Otho  a.  U.  DCLXXXVI.  legem  tulerat, 
ne  quis  in  XIV.  Orclir.ibus ,  orchestrae  proximis  ,  sederet  ,  nisi 
qui  eques  esset  ,  aut  eqnestrem  eensum  (  qisulringenta  sestcitium. 
Cf.  Epp.  I.  j.  {)7. )  haberot,  atque  irleo  in  istuin  Ordinem  ad- 
scriptus  eSset.  Parem  equitibus  dignitatem  habebant  Tribnni  mi- 
litum  ,  quibus  adeo  in  istis  gr.iclibus  sedendi  jus  erot.  Martial. 
III.  95.  9.  vidit  me  Roma  tribunum  ,  tt  sedeo  ,  qua  te  suscitat 
h.  proturbat  designator  Oceanus,  Othonem  igitur  contemnebut 
ille  ,  h.  non  metuenda  ipsi  er3t  lex  Oihonis  theatralis  ,  audacter 
invadebat  istos  gradus ,  cujus  divitiae  equestr.n  censain  lc.-ge 
superarent  ,  et  qui  tribunus  militum  equtstri  digoitate  gf.uderet,- 
Sed  invicliae  nm.tum  Biibterfugere  haud  poterat ,  cjuod  infimae 
conditionis  hcmo  tantsm  potentiam  ,  tantasque  opes  sibi  acqai- 
sisset,  iisque  tam  arroganter  uteretur.  Summam  eriim  arrogantT- 
am  prodebat ,  dum  in  primis  istorum  graduum  sediiibus  sese  tan- 
quam  eques  magnus  ,  splendidus,  illustris  ,  jactaret ,  semper 
primos  gradus  occnparef.  Totius  igitur  sententiae  vim  in  primit 
et  magnus  verti ,  in  promtu  est  animadvertere.  Contemni  re$ 
eleganter  dicuntur,  a  quibus  non  satis  tutos  putamus  ,  unde  nr- 
bil  periculi  timemus.  Tibull.  I.  3-  37.  Nondum  caeruleas  pinus 
contemserat  undas,  Bentl.  laudaf  Juv.  X.  123.  Antoni  gladios 
potuit  contemnere ,    si  sic  omnia  dijcisset, 

v.  17  —  20.  Nos  classi ,  quam  adversus  piratas  atqne  colle- 
ctam  servorum  fngitivorum  mannm  paramus  ,  hominem  praefici- 
mus  ,  qu;  ipse  piraticam  exercuerit ,  servusque  fuerit  ,  quo  qui- 
dem  nihil  magis  praepostere  ac  monstrose  cogitari  potest.  Spe- 
ctat  Ista  Octaviani  expeditio,  magna  mole  adparata  ,  ad  a.  U. 
DCCXVIII,  quo  Sex.  Pompejum  ,  qui  infelicis  belli  reliquias 
armatis  ergastulis  contractisque  piratis  adauxerat,  persequenduia 
opprimendumque  statuit.  Cf.  Dio  XLVHI.  20.  Flor.  IV.  H.  et 
infra  IX.  9.  10.  Eaque  res  exitum  habuit,  pugna  navali  ad  My- 
Jas  ,  in  Siciliae  ora  ,  commissa.  Quid  attinet ,  stomachabundi 
est ,  quid  expedit  ,  quid  commodi  inde  in  remp.  redundaturum 
credas  ?  —  tot  ora  cet.  tam1  adparate  bellum  navale  adversus  la- 
trones  s-  pirataa  instruere.  Naves  bellicas  designant  orei  gravi 
pondert   rostrata ,    h.    ora  rostris   gravii   pondtris ,    aeratis ,    rn> 


-      496      — 

«tructa,  roistratae;  cum  virtute,  quatenus  rostra  figendis  mer» 
gendisque  hostium  navibus  inserviebant.  —  20.  hoc ,  hoc ,  maxi- 
me  evapywf  repetitum  ,  tam  flagitioso  servo  regendae  clasai 
admoto. 


ARGUMENTUM  V. 


■v^^vxv^vw».  w\w\ 


X  aram  ntique  vim  hujus  carminis  adsequuti 
jnihi  videntur  ii\  qui ,  qiium  illud  omnino  in 
traducenda  dijfamandaque  artis  magicae  di- 
sciplina  occupari  viderent ,  hoc  primarium 
poetae  consilium  fuisse  opinarentur  ,  quae 
quidem  Venusina  lucerna  parum  digna  fuis- 
set  materies  :  sed  uiitur  tantum  iis  poeta  ad 
majorem  Canidiae ,  quam  contumeliosissime 
tractandam  sibi  proposuisset ,  conjlandam  in- 
vidiam,  innrendamque  infamiam.  Quam  quum 
eum  in  Jxnem  magicas  arles  tam  diro  adpara- 
tu  adgressam  poeta  fingat ,  ul  insulsi  senis 
itnimum  a  se  alienatum  recuperet ;  satis  pro- 
babiliter  inde  colligas ,  fuisse  mulierem  pro- 
pndiosae  libidinis  atque  ejus  quidem  aetatis, 
quae  ipsam,  explendae  istius  causa,  vilissimos 
homines  expetere  (  infra  XV II.  20.  de  eadem  : 
a  m  a  t  a  n  a  u  t  i  s  m  uli  um  e  t  i  n  s  t  i  t  o  r  i- 
h  u  s}  et  ad  hujusmodi  artes.  avolanle  formae 
iynge  ,  confugere  cogeret.  J am  quum  eas  po- 
tissimum  puellas  exagitet ,  omneque  acerbita- 
tis  suae  in  illas  inrus  evomat  poeia ,  quae  , 
quum  vegeia  ac  florente  aetate  fastuoso  ama- 
iores  aspernaiae  fuissent  supcrcilio  .  ohrepen- 
tibus  annis  ultro  ,  incitatae  importuna  libidi- 


—      497      — 

nis  prurigine ,  viros  adscitis  omnibus ,  quibus 
formae  damnum  resarcireiur,  lenociniis  aiiis- 
aue  artibus  venarentur ,  sicr/ue  acerbas  arro- 
gantiae   pristinae  poenas  iuerent ;    satis  pro- 
babiliter  statui  posse  existimo  ,   Canidiam    iis- 
dem  praeditam  fuisse  moribus  ,  gravissihtam- 
fjue    inde  Horatio  ,  r/ui  ipse  quondam  faslidi- 
um  atr/ue  arrogantiam   ejus  expertus  faisset  , 
bilem    in   se  commovisse.     puo   acriores  igiiur 
contumelia  rum  ,  quibus  insequendam  eam  sia- 
iuisset,    acn/ei   esseni,    non  satis  Itabet ,   libi- 
dinosas   ejus  intemperias    exa gitare ,   sed  ra- 
more,  qui forte   de  magicis   Canidiae  cbnaii- 
bus  increbuerat ,   in  rem  suam  verso  fiagitio 
sissimi  ,     qnod  aliquando    per   magicas    artes 
patratum  innotuerat ,  eam  insimutal  scelr-ris, 
in  puero  ingenuo ,  ab  ista  subrepto  atque  cra- 
delissima  morte  adfecto,  designati»  £uod  quo 
majorem  haberet  veritatis  speciem,  operis  ad- 
minisiras  ei   adjnngit  venefxcas ,    per  univer- 
sam    Italiam  ,    maxime   Neapolin  ,    artis  suae 
exercitiofamigeratissimas*  Saganam,  Vejam, 
Foiiam.     Ipsa  repraesentatio  istius  maiefcii  , 
omninoqne  sacri ,  inter  quod  patrabatur.  ma- 
gici,  plane  consnmmatae  artis  est :  Indaciiur 
puer,   obtestans  Canidiam,  a  qua  truci  sevul- 
tu  defigi  animadvertebat,  ne  maie  quid,  quod 
quidem  animus  ejus  inde  augurabattir ,   in  se 
statnat :   quas  tamen  iila  preces  aspernala  ve- 
stes   ei  ceteraque   ingenuitatis  ornamenta   de- 
ripit,  scrobique  mento  tenns  indil ,   ut  deside- 
rio   cibi  saepius  mntati  contabescerel.     Inter 
haec  parantur  onmia  ,   qnne  ad  rem  magiram 
pertinent ;    accendi lur  ignis*    eiqne  cumulate 
imponunlur ,  quae  l  arum.  de  quo  fr/borabant, 
attractura  pufarentnr,    lustratnr  domus ,   in- 
structisque   rite   omnibus  Canidia   incantaiid- 
II.  25anfc.  1   / 


-      498      — 

nem  peragit,  sed  frustra  :  hinc  ad  philtrum 
eoc  arefacto  jecinore  ac  medulla  pueri  paran- 
dum ,  utpote  ceteris  ejficacius ,  accingitur. 
Sequuntur  dirae  pneri ,  atrocissima  mala  sce- 
lestis  istis  venejicis  imprecaniis. 

Adnotationes. 

v.t.  In  lummam  statim  exspectationem  adducit  lectorom  ab- 
ruptum  orationis  initium  ,  quo  aestum  pueri ,  Tei  novitate  percul- 
si  ,  et  ex  sagarum,  per  domum  tumultuantium  in  se  converso 
vultu  dirissima  cjuaeque  sibi  auguranfis,  explicat  ac  plane  reprae- 
«entat  poeta.  Adposita  statim  exclamatio  in  summo  ejus  timoro 
ac  stupore:  O  quidquid  Deorum  ,  quicunque  Dii  regitis  terras 
et  humdnum  genus  ,  srac.vj./o/  tZv  xacti  yqt  ,  rerum  hnmanarum 
curam  geritis,  iv»fywit  injecto  Deorum,  scelera  graviter  vindi- 
cantium,  metu,  pro  tenui :  in  coelo  astis  ;  quod  omnino  est  pro, 
o  Dii  magni  ( ul  Catull.  XIV.  12.)  w  y.eyxhoi  Seoi,  solenni; 
tragicisque  maxime  ,  mare  coelo  confundentibus ,  ut  Juvenalis 
"VI.  2«4«  (unde  et  Plautina  :  mare  ,  terra,  coelum ,  Dl  vostram 
fideml  ait,  frequentara  exclamationis  formula.  IVIale  de  obte- 
statione  nonnulli  capiunt,  quae  v.  5.  demum  subjicitur.  Quid- 
tjuid  deorurh  ,  quaesite  ,  ut  Liv.  XXIII.  9.  jurantes  per  quidquid 
Deorum  est  ,  dextrae  dtxtras  jungentes  ,  fidem  obstrinximus , 

laudante    Lamb.   Adde  Juven.    XIII.    83.  jurat  per quid- 

quid  habent  telorum  armamentaria  coeli.  —  3.  Quid  fert ,  sibi 
•vuit  istc  tumultus ,  ista  discursatio  ,  ista  intentior  adparatio; 
nam  utrumcjue  innuit  boc  vocabulum.  —  aut  praeclare  turbatam 
cum  animo  linguam  arguit  (  Vid.  infra  VII.  1.  )  ;  cjuod  et  prae- 
cipitata  oratio  ostendit.  —  qitid  omnium  vultus  truces  sunt  , 
efferantur,  conjecti  sunt  in  me  unum?  cjuid  me  tam  torvo  vultu 
signatis  ,   destinatis  ? 

v.  5.  sqq.  Quum  apud  veteres  obsecratio  fiefet  per  res ,  quas 
scirent  alteri  es«e  carissimas,  aut  omnino  sanctas ;  utrinsque  ra- 
tionem  hibuit  poeta,  quo  efficaciore»  puefi  preces  forent.  Jam 
dubitanter  de  Canidiae  liberis  ,  per  quos  obtestantem  inducit  pu- 
erum  ,  poc-ta  pronuntiando,  subreptique  adeo  partu»  eam  insimu- 
lando,    cjuamcjuam  omnem  precum  vim  perverti  probe  inUllige- 


—      499      ~ 

ret  poeta ;   sugillandi  tamen  lacerandique  eam  vel  hanc  datam  oc- 

casionem  arripuit ,  ut  evidentissime  osfenderet,  Canidiae  sibi  om- 

riibus    probris  atque  contumeliis    <  rosrindendae,    decLrandaequft 

artis  ejus  in  summa  vanitate  crudelissimae  primarium  fuisse  car- 

tninis  cOnsilium,  reliqua  vero ,   quae  proposito  isii  substemeret , 

secundamm  partium.    Alii,    ut  Torrentius   et  Dacer. ,    geneiaiim 

accipiunt:    si  modo  mater  es ,    liberos   enixa   es ,    non   a-ioptivos 

tdntnm  habes;    quo  sane  vix    dilulius   quidquam    ccg-tari   potest. 

*SV  vocata  adfuit ,     praesfo  fuit  (  vid.  ad  III.  23-   3.)  veris  partu- 

bus ,    tibi  vere  parienti  ,   si  vere  peperisti,    non  subripuisti  ,  quos 

habes  liberos.   Cf-  Infra  XVII.  50  —53.  —  7.  Per  hoc  purpurae 

decus  ,   hanc  purpuram  ,  hanc  purpureo  Iimbo    pr.ieteXtam  togam, 

ingenuitatis    omamentuni    (  ut  Cic  Verr.  I.  44.  vocat  )    iitque    ar- 

gumentum.     Maximam    ita-  Canidiae    invidiani  a  poeta  conci'ari, 

quod  tam  atrocem  injuriam  in  puero   ingenuo  ac  nobili   commitlat, 

facile   perspicitur.    Tum   praetexta  erat  res  sacra  ,    qua  adeo  im- 

puberem    aelatem    adversus    injurias  rnunitam    vellent.    Commode 

Dac.   laudat  Quinctil.   Declam.    CCCXL.    extr.    Ego  vobis  allegd 

etiam   ipsum   sacrum   praetextarum^    quo  sacerdoies  velantur  . 

ijuo  magistratus  ,  quo  infirmilatem  pueritiae  sacram  facimus  ac 

tenerabilem.  —  inane  ,    quamquam   te  parum  isto  commotum  iri 

iritelligo.  —  8.  improbaturum  haec ,  sceleris  ,    quod  paratura  es» 

vindicem.  —  Q.  Quid  novercali  h.  maligno  ,  saevo  vultu  meintue. 

tis  ?    Famigeratissima   novercalis    in   privignos  odii    infamia  ;    un- 

de    cujuslibct    immanis    saevitiae    processit    notatio.    Ad  Nostruiri 

Senera  Excerpt.  Controv.  IV.  6.  Hic  tuus  est :   quid  alterum  no- 

vercalibus    oculis   intuerisl   —  10.  ferro   petitn  ,  lacessita  ,   vul- 

nerata,    omnino    pro  ,    exasperafa.    Ad    rem  Virg.  Aen.XH    init. 

Poenorum   qualis  in    arvis   saucius  ille  gravi  venantum  vulnerc 

pectus  tum  demum  movet  arma  leo. 

v.  11.  Paullo  impeditior  horum  vv.  strurtura  ,  ac  sententia- 
rum  orrlo.  Primum  ,  quod  se  offert,  est :  ut  haec  tremente  que- 
stus  ore  ,  vixdum  haec  effatus  erat  :  eo  ipso  momento  constilit 
insignibui  raptis  ,  derepta  ei  praetexta  erat  ,  nudus  stelit  puer , 
impube  corpus  ,  per  adpositionem  ,  pro  puer  impubes  ,  vel. ,  ut 
sqq.  melius  adnectantnr  ,  puer ,  cnjus  denudatum  imnube  corpus 
vel  Thracas  movisset.  Ita  vero  parum  commode  procedit  narra- 
tio :  Canidia  brevibus  cet.  Igitur  praestat  ab  hisce  verbi*  apo- 
dosin  exerdiri,  et  sententiam  ita  coiutituere  :  ubi  pucr  iU  conque 

I    i  * 


—      5oo      — 

stns  esset,  et  insignia  ei  a  sagis  detracta  essent,  ita;  ut  nudo 
corpore  consisteret  ,  quo  vel  impios  Thracas  ad  misericordiam 
perduceret  ;  Canidia  cet.  Jam  intelligis,  poetam  maximam  ora- 
tioni  virtulem  a  concisa  rei  gestae  narratione  quaesivisse  ,  saga- 
rum  in  puerum  involantium,  eodemque  momento  corpus  ,  dere- 
ptis  insi^nibus  ,  nudum  statuentium  impetum  verbis  expnmendo. 
Omnino  pedestris  narrationis  ordo  erat:  Vix  ista  eloquutum  pue- 
rum  sagae  cerripinnt  ,  detractaque  u*o  impetu  praetexta  nudum 
constituunt ,  vel  Thracibus  hoc  statu  miserabilem:  tum  Canidia 
reliqu.i  ,  quae  opus  erant,  exsequi  pergit.  —  Jnsignia  ,  prae- 
texta  cum  bulla,  collo  adpendi  solita,  quam  Cicero  quoque  or- 
namentum  pueritlae  ,  indicium  ataue  insigne  fortunae  adpellat 
Verr.  I.  53.  —  impil  h.  saevi,  immites  Thraces;  quorum  nota 
imm.Tnitas. 

v-  15.  Progreditur  jam  poeta  ad  ipsam  sacri  magiei  adpara- 
tioncra  ,  uuod  ,  ut  in  gsnere  de  hac  amli  superstitio^>e  quaedam 
moncamus  ,  a  vey.va-fXxvTiiu  exortum  :  quum  inferis  Diis  ,  quorum 
praesentia  et  auxilium  a  sagis  exposceretur ,  potissimum  fieret, 
s>atis  consentanea  erat  ratio  ,  cur  eae  maxima  res  ,  quae  conjun- 
ctionem  aliquam  cum  rebus  inieris  haberent  ,  a  sepulcris  adeo , 
tumulis  ac  triviis  petitae  ,  *sacrificio  adhiberentur  ,  vique  aliqua 
pollere  crederenfur.  Quumque  antiquissimae  de  rebus  inferis  no- 
tiones  ad  animos  horrore  quodam  imbuendos  comparatae  essent  , 
descripta  ad  summam  deformitatem  ac  squalorem  Liferni  facie  , 
hoc  ipsum  ad  sacrilicia  magica  translatum  est ,  in  quibu?  adeo 
omnia,  quae  tetri  adspectus  infausiique  ominis  easent,  exposcen- 
dae  deorum  inferorum  j)aci  atque  auxilio  profutura  putarentur. 
Tseque  tamen  in  his  substitit  paullo  rudior  haec  superstitio  ,  sed 
ex  nllegorica  loquendi  ratione,  qua  ammi  adfectiones  repraesen- 
tarent  ,  e  rerum  natura  succrevit  Sfges  ,  ob  simililudinem ,  quae 
cum  iis  intercedoret ,  ad  partes  vocata  et  vi  quadam  ,  ut  ita  di- 
cam  ,  symbolica  in  corpus  atque  animum  agere  credita ;  unde 
tandem  difficilibus  nugis  ac  lusibus  plena  ars  effecta  est.  —  QuO 
foedior  Canidiae  adspectus  esset  implicata  est  crines  ,  implici- 
los  habet  crines  et  incomtum  caput ,  h.  incomtos  ,  horridos  cri- 
nes  videris ,  insiar  Furiarum  (unde  eandem  et  Saganam  Funas 
adpellat  Serm.  I.  8.  4"»  )  <um  ad  potentiam  ejus  spectat  ,  quod 
viperas  impune  tractet.  —  brcvilnis,  tantoque  magis  venenosi». 
Incomti   autem    crine»    non  tam  horrorls ,    quauiquam    et   hujus, 


—        501     — 

eausa  memorati  ,  qnam    potius  ex  artis  istius  <1isc^ipUna  ,   quae  ni- 

hil  arlstncti    patitur.   Canidiam  pedibus   nudis ,    passoque  capillo 

noster    exhibet  Serm.  I.  8-  :*4-  Ovirl.  Met.  VII.  182.    de  Medea  , 

saeris   magicis  operatnra  :    Egreditur    iectis  vestes  induta    reein- 

ctas  ,    nuda  pedem  ,     nudis   humtris  infusa  capillas.  Adde  Virg. 

Aen.  IV.  5ig.    Senec    Med.    iyi-    Lucan.    VI.  654.    de  Erichto : 

vario  Furialis  cultus  amictu  induitur  ,  vultusque  aperitur  crine 

remcto  ,    et    coma  vipereis  substringitur  horrida  sertis.    Ex  ad- 

paratu    magico  primo  loco  poeta    ponit  ligna  infelicia  ,  quibus  ig- 

nis  excitetur  alaturque  ,    caprificos  sepulcris  erutas ,  iis   innatas  , 

quarum   solus    in    sacris  infemalibus ,    qualia  erantmagica,    usus 

erat.    Efficaoe»  eae  habitae  ,    cjuod    vi    sua    monumenta  findereut 

(  Martial.  X.  2.  9.)  ac  convellerent.    Infaustis  arhorihus  adnume- 

rahantur  propter  sterilitatem    suam  ,    tum  quod  e  sepulcris  spon- 

te  provenirent.  Cf.  Propert.  IV.  5.  74.    Rarlicem   ipsarum   potis- 

simum    adhibitam   fuisse  ,    haud  inepte    colhgas    ex    erutas :    nisi 

omnino  artis   magicae    leges  eas    eaerli  prohiberent.  —  cupressus 

funebres,    funeribus  adhibitas  ,    et  tumulo    imponi    solitas ;    unde 

ferales  ,  atrae  ,  funestae  poetis  dictae.  Cf.  II.   14.  —  19.    20.  Tum 

ova  et  plumam  strigis  ungi ,    conteri   ac  misceri  juhet  cum  san. 

guine  s.   veneno  (  nam  in  sanguine  ejus  ,  ut  in  viperae  ,  venenum 

contineri    creditum.   Javen.    VI.   659.    Jlt  nunc  res  agitur  tenui 

pulmone   rubetae)   ranae    turpis ,    rubetae.     Simile    intrimentum 

magicum  habet  Seneo.  Med.  73 1  sqq.  Mortifera  carpit  gramina, 

ac   serpentium   saniem  exprimit  ,  miscetque  et  obscoenas  aves  , 

mbestique    cor   bubonis    et    raucae   strigis  exsecta  vivae  viscvra. 

Strix ,  inauspicatissima    avis,    e    noctuarnn»  genere  ,    quae  quon- 

dam  in  bustis  aut  culminibus  deseitis  nocte  sedens,  serum  canii 

importuna   per    umbras ,    ut    Virg.    Aen.  XII.    863.  funerea  inde 

dicta  ,    cujus    ideo    maximus    in   re    magica  usus.    Cf.  Ovid.  Fast. 

VI.   139.    sqq.  Plumae    ejus    in  sepulcris    inventae  maxime   prae- 

sentaneae.    Propert.  III.  4.  27.    eadem  fere   enumeratione  :  lllum 

turgentis  ranae  portenta  rubetae  et  lecta    exsertis.  (  ita   omnino 

legendum.  Noster  Serm.    I.  8-  22.  quin  ossa  legant et  scal- 

pere  terram  unguibus.  Unde  mox  irresecti  v.  47. )  unguibus  os- 
sa  trahunt :  et  strigis  inventae  per  busta  jaccntia  (  h.  in  einereiu 
collapsa)  plumae.  Ovid.  Met.  VII.  268.  Addit  et  exceptas  Luna 
pernocte  pruinat ,  et  strigis  infames  ipsis  cum  carnibus  alas. 
Rana  turpis ,  foeda  adspectu.  idebque  in  inferis  quoque  paludibus 


—        502        — 

ftolloeata  a  veteribus ,  veluti  Aristoph.  Ran.  211.  et  inde  Javen. 
II.150.  JLsse  aliquos  Manes ,  —  et  Stygio  ranas  in  gurgite  ni. 
gras  cet.  Mulnfariam  ejus  vim  optime  cognoscas  ex  Plin.  VIII. 
31«  et  XXXII.  5«  —  Herbas ,  quas  Jolcos  atque  Iberia  mittit p 
Thessalas  ac  Ponticas  ,  quibua  Medea  usa  est  (  unde  venena 
Colcha  II.  8.  et  infra  v.  62.  simpliciter  Medeae  venena  adpellat  ; 
nam  Iberia  Ponti  regio,  Colchis  ricina),  adeoque  efficacissimas. 
Virgil.  Ecl.  VIII.  95.  Has  herbas ,  atque  haec  Ponto  mihi  lecta 
renena  ipsa  dedit  Moeris.  Tibnll.  II.  4.  55.  Quidquid  Medea 
reneni  ,  quidquid  et  herbarum  Thessala  terra  gerit,  Feracissi- 
mae  auteta  venenorum  proventu  (Virg.  1.  c.  natcuntur  plurima 
Ponto)  hae  regiones  habitae,  quoniam  ibi  superstitio  ista  maxime 
viguit.  Mittit  suaviter  ,  tanquam  mercem  istas  exportans  :  ut 
India  mittit  ebur  et  passim.  —  23.  Ossa  combusti  cadaveris 
rapta ,  erepta  ,  extorta  aris  canis  jejunae,  famelicae  ,  quae  adeo 
in  cineres  redacta,  ardentissimum  amoris  desiderium  excitaturapu- 
tabantur ,  a  cane  quippe  cibi  appetentissimo  admorsa.  Lucan. 
VI.  55<"u  £t  quocunque  jacet  nuda  tellure  cadaver  —  —  nec 
carpeve.  membra  vult  ferro  manibusque  suis,  morsusque  luporum 
exspectat  siccis  raptura  a  faucibus  artus,  Eadem  de  cansa  ex- 
torta  dentibus  ferarum  trunca  calvaria  adhibet  saga  apud  Apu- 
lei.  III.  p.  55.  Pric.  —  24.  Medicaniina  haec  bene  trita  atque 
commixta  imponi  flammis  jubet ,  quibus  adurantur  •  ut  scilicet 
Varus  eodem  aestu  correptus  ad  se  recurrat.  —  Colchicis ,  in- 
cantatis  ,  seu  omnino  rei  magicae  adhiberi  solitis  puta  cupressi  , 
caprifici  cet.  ^ 

v.15.  At  Sagana  ,  Veja,  et  Folia,  operis  administrae,  prom- 
tissimo  animo  partes  suas  exsequuntur.  Sed  has  speciatim  sta- 
tim  adnutnerat  j>«~  eta,  Ad  ritus  magicos  pertinebat  etiam  lustra- 
tio  ,  quae  b.  \.  aqua  avernali ,  h.  quae  Acheronticam  repraesen- 
tabat  ,  absolvitur.  Virg»  Aen.  IV.  512.  Sparserat  et  latices  simu- 
latos  fontis  Averni.  Alias  taedae  et  sulsuraadjecta.  Vid.  Broukh. 
ad  Tib.  I.  *.  6l.  et  I.  5.  H.  Sagana  earpedita  ,  succincta,  vel 
omnino,  alacri  cutn  studio,  nihil  cunctata.  —  spargens  horret 
cnpillis ,  docta  inversione  pro  ,  horrens  cap.  asperis  spargit 
aquas  per  totam  domum,  lustrat  eam  aqua  Avernali.  Horret  cm- 
pil/is  asperis ,  Qpiaesi  c'p$dis  rpi^ni  (  ut  Hesiod.  Sc.  Herc.  391» 
de  apro),  hirtam  ,  erectam  comam  habet ,  echini  aculeati  in- 
star.  Calpurn.   Ecl.  VI.  13.  hirsuta  spinosior  histrice  borba.  Ena» 


—      5o3      — 

tum  inde  proverbium  iyjvov'Tf*x»vt?of,  de  quo  adi  Erasm.  Adag. 
p-  474.  —  Aper  currens  ,  a  oanibus  latihulo  exagitatus  ,  atque 
in  venatores  objectos  subsidentesque  incurrens  ,  Stat.  Theb.  XI. 
530.  \FulmineoS  veluti  praeceps  quum  cominus  egit  ira  sues , 
strictisgue  erexit  pectora  saetis  cet.  Sil.  Ital.  I.  421  Fulmineus 
«eu  Spartanis  latratibus  actus  ,  quum  silvam  occursu  venantum 
verdidit  ,  hirto  horrescit  saetis  tergo  et  postrema  capessit 
proelia. 

v.  29.  Veja  scrobem  fodit  ,    cui    puer    indatur.    Abacta  nulla 
conscientia,  tantum  abfuit,   ut  ab  opcre  tam  inhumano  ,    sceleris 
cui  illam  pararet ,   conscientia  absterreretur ,  ut  potius  ingemerett 
insudaret  labori ,    summis  viribus  ad  matarandum  opus  incumbe- 
ret,    impigre  ei    sese   accingeret.   Forte  tamen  posterius  simplici* 
ter  de  duro  labore  accipiendum  ,   cui  vetulae  istins  vires  haudsuf- 
ficerent.    Similiter  ingemere    agris ,    illaborare   domibus ,    Taci- 
tus  Germ.  46.  extr.  —  lig.    duris    naturali  ferri  epitheto,    ut  bi~ 
pennes  duraelV.   ^.  57.    et  passim.    Mire  argutantur  intpp. — 3l. 
Quo  defoderetur  puer  ,    ut  dapis  bis    terque  mutatae   spectaculo 
inemori  posset ,    h.  ut  dapum   exquisitissimarum  ,     quae  adpone» 
rentur,    ac  per  momenta,    acueidae  cupiditatis  ejus   causa ,    cum 
aliis   permutarentur ,    desiderio  lente  conficeretur  ;    miserrirnaque 
morte  periret.    Inemori   spectaculo   dapis ,    ivBxvsiv  ry  tyti ,  pro> 
moridefixis  in  dapes  oculis  ,  speotando  dapes  enecari.  —  ppssetp 
otiosa  niptpptjlati ,  ut   saepissime.  —    die  longo  ,   qui  puero  farn& 
excruciato  longissimus  videbatur  ;    ut  I.  25.  7.  Contortior  junctu- 
ra  foret  :    longo  spectaculo.  —  35.  promineret  ore  ,   exstaret  ter- 
ra  ,  mento  tenus  ;    pro  hoc   omatius  poeta  :    quantum  corpora  na- 
tantium  aqua  exstant  mento    suspensa ,   elevata  ,  sursum  erecta  ; 
sed  alterum  plane  ex  oculorum  sensu.    Hebetiorem  tamen  visum 
prodidit   Soalig.   Hypercrit.    p.  342.  patibulum   circumspiciendo , 
quum  de  poetica  ratione    quaerendum  fuisset. —  37.  38.  Breviter 
pro ,     ut   medulla    et  jecur    exsugeretur,    arefieret   fame   ac  siti  , 
sicque  temperando    amoris   poculo   idonea  essent.   Medulla  exsu- 
cta^    retorrida,    exsiccata ,    succo  per  famen    subducto.    Amoris 
poculum ,    <piXrpov ,  potio  amorem  injiciens  alteri;    paranda  h.  1. 
e  medulla   et    jecinore,     tanquam    amoris  sede.   Vid.  ad  I.  13.  4. 
Arefactis  autem  ,  idque   e  longo   desiderio,    opus  erat ,  ut  alter  , 
qui  peteretur,   similiter  amore   consumeretur.    Apud  Theocr.  II. 
08.  lacerta   ^fnvSsiax  (  ut  Schol.  notat)  cumque   faiina  contrita 


—      5^4      — 

philtro  adhibetur,  eadem  ratione.  Pervulgatissimum  autem,  de 
gravi  amore  dici ,  exedere  cor ,  animurn  ,  rnedullas  ,  Amorem 
exsugere  sanguinem  et  sim.  Hinc  facile  perspicitur  ,  omnem  hu- 
\u&  philtri  efficaciam  in  metaphorico  loquendi  usu  verti.  —  39« 
4o.  Quum  semel  pupulae  cibo  intabuissent ,  h.  quum  oculi  defi- 
xis  in  cibum  pupulis  defecissent  atque  obrigutssent.  Tuxtodui 
^pSxAiuttis  Theocr.  I-  9),  Pupulae,  xofxi,  interior  oculi  tunica, 
quae  lucis  radios  excipit,  per  quam  adeo  cernimus.  Cf.  Lucret. 
JII.  409.  interminato ,  interdicto,  cujus  potiundi  copia  non  erat. 
—  semel  arcte  tm  Rxae  jurjgendum  ;  sunt  adeo  pupulae  ,  quae 
imniota  acie  cibis  inhaerent  prae  nimio  desiderio.  Male  Torrent. 
el  alii. 

v.  41  sqq.  Ex  rumore  tantum  ,  qui  Neapoli  ejusque  vicinia 
percrebuerit  ,  poeta  ponit ,  Foliam  defestando  huic  sacro  magico 
interfuisje  ;  in  quo  snmma  amaritudo  est.  Inde  enim  colligen- 
dum  dat,  Foliam  maxima  apud  Neapolitanos  maleficiorum,  quae 
per  arlis  suae  exercitium  ibi  fecisset  ,  infamia  notatam  perustam- 
que  fuisse  ,  adeo  quidem  ,  ut  facile  in  animum  inducerent  ,  ei- 
«lem  in  exsecrando  hoc  facinore  partes  suas  fuisse.  —  Non  defu- 
isse  forte  cum  vi  ,  gnaviter  ,  strenue  se  in  isto  negotio  gessisse, 
-—  masculae  libidinis  ,  rf>//3xS«  ,  de  qua  prodigiosa  Venere 
IVlartial.  I.  91.  et  Juven.  VI.  310.  Neapolis  otiosa ,  quo  secedere 
solobant  Homani,  amoenitate  regionis  iuvitati.  VnAe  in  otia  natam 
Parthenopen  adpell.it  Ovid.  Metam.  XV.  711.  Ad  docta  otia 
Musarum  ,  quae  ibi  viguerint,  a  nonnullis  referri  videas  ;  sed 
li.  1.  utique  et  in  Ovidio ,  generatim  accipere  praestat.  Ornat 
adeo  simpliciter  h  1.  Paullo  enim  argutius  fieri  existimen,  ai  ad 
«ententiam  accommodare  velis  ;  quae  vacat  magiearum  artium 
praestigiis,  delectatur  iis. —  45.46.  Folia  ,  potentissima  pharma-- 
centria.  Pro  hoc  ,  declarandae  ejus  potentiae  causa  ,  qua  iu- 
nam  et  sidera  excantata  coelo  deripit  h.  cantu  movet  ac  in  ter- 
rai>  deducit,  tralatitia  teratologia.  Excantare  ,  Ixoof&fiv  ,  ri- 
xpoJffi- ,  proprium  artis  verbum  inde  a  XII.  tabulis :  qui  fruges 
excantasset  cet.  Cf.  Broubh.  ad  Prop.  2.  49* —  voce  Thessala , 
carmine  magico  ,    ut  saepius. 

v.  47.  Hic  ,  rebus  omnibus  rite  praeparatis  ,  Canidia  incan- 
tationem  peragit.  Habitum  animi  ejus  ,  ira  atque  indignatione  , 
tjuod  amorem  Vari  alio  conversum  animadverteret ,  aestuanti» 
praeclarc  atque  evupyus    exprimunt  adjccta:    rodens  pollicem  ir- 


—       5o5      — 

reseetum ,  ungues  irresectos  admordens  dente  livido ,  vel  pro- 
prie  ad  notandam  ejus  deformitaf^m  ,  vel  causam  furoris  roii- 
tinet,  ex  Zelotypia  excitati.  Martial.  IV.  26.  5.  F.cce  iterum  ni- 
gros  corrodit  lividus  ungues.  Pollicem  ira  furenlis  usque  ad  pe- 
riculum  rosum  e  Petronio  laudat  Crnquii  Srhol.  Arlde  Propert. 
II.  3.  3.  Et  saepe  immeritos  corrumpas  dentibus  ungues  ,  et 
erepitu/n  dubio  suscitet  ira  pede  et  III.  23.  I^.  Ungue  meam 
n.orsQ  saepe  querere  fidem.  Hinc  saeva  ,  furibumla  ,  animi  itn- 
potens  ;  vel  ,  si  arl  rem  trahas ,  atrocia  meditans ;  arlposito, 
utrovis  modo  accipias  ,  epitheto.  —  irreseetum ,  ex  more  vene- 
Gcarum.  Cf.  Serm.  I.  8-  2fj.  —  ^Q.  Qitid  dijcit  ?  aut  quicl  tacuitl 
paullo  quaesitius  pro,  fanda,  nefand.i  ,  pv)T«  *«/'  ctf'p/\r&  h.  hor- 
renda  ,  atrocia  eloquuta  est  ;  omnino  pro  ,  carmen  diruin  ,  incan- 
tationem  exorsa  e3t.  Inest  simul  fnroris  ,  tjuo  illani  peragit, 
notatio. 

v.  49.  sqq.  Cum  hac  invocatione  conf.  Ovid.  Met.  VIL 
I92.  sqq.  Senec.  Med.  lLf>  sqq.  et  Lucan.  VI,  695  sqq.  Nortem 
et  Dianam  invocat,  utpote  sacri  noctumi  praesides.  Unclu  arbi- 
tras ,  testes  ,  ronscias,  praesentes  adpellat  rebus  suis ,  quae  mo- 
liatur  ,  non  infideles ,  vel ,  quae  firlem  praestent  in  tHcendis , 
quae  videant  ,  tacitumas  ;  ut  Ovid.  1.  1.  Nox ,  ait  ,  arcanis fidis- 
sima  tuque  triceps  Hecate  quae  coeptis  conscia  nostris  adjutrijc- 
que  venis ,  vel  ,  quod  doctius,  quae  eertam  mihi  opem  fertis  , 
quae  auxilio  me  veslro  numquam  destituistis  ;  hocque  arlpositius 
videtur  v  53-  —  Silentium  regis  ,  efficis:  dum  ppr  noctem  ,  cu- 
ius  proprium  est  silentium,  luces  ,  adpares ,  arcana  vum  fiunt 
sacra  ,  quo  tempore  sacris  magicis  ojieramur,  fere  ut  Senec. 
Med.  6.  tacltisque  praebens  conscium  sacris  jubar  Hecate  tri- 
formis  ;  ita  simpliciter  omans  esset  epitheton  ,  Luna  iu*r/<pse<ij, 
noctilnca  ;  c[uo  eodem  omatu  Statio  TheH.  X.  365.  arcanae  mo- 
deratrix  Cynthia  noctis  andit.  Forte  tamen  concinnior  altera 
est  haec  ratio:  qnae  silentium  praestas  ,  ut  arcana  sacra  rite  per- 
agi  possint ;  ut  alludat  poeta  ad  tv<pr\ui'xv  ,  in  solennibus  sacris 
a  praecone  indici  solitam.  —  53.  nunc  in  hostiles  domos  iram  at- 
tjue  numen  vertite ,  ex  antiquo  precandi  ritu  ( vid.  ad  I.  21. 
extr. )  pro,  mihi  propitiae  sitis  ,  ira  vestra  ifi  hostes  ablegata. 
Male  plerique   cum  Schol.  :    in  Varum  vestram  iram  effundite. 

v.  55.  sqq.  Agedum  tfficite,  ut  Varus  intempesta  nocte  ad 
me  compellatur.    In    enuntianda   hac  sententia  adfectui  loquentis 


—      So6      — 

praeelare  adcommodata  a  poeta  oratio,  Varum  senem  adulterum  9 
li.  meretrices  Suburanas  sectantem  (cjuod  clocte  canibus  Subura- 
nis  innuit  poeta  )  idque  nardo  perunctum  seu  unguentatum  in- 
digiiando,  in  quo  utroque  ;  in  sene  deprehenso ,  summum  de- 
decus.  Nota  Ovidii:  Turpe  senea;  miles ,  turpe  senilis  amor. 
Cf.  Tib.  I.  u.  extr.  Ad  alterum  Plaut.  Cas.  II.  3»  22.  vix  teneor,' 
quin  ,  quae  decent  te ,  dicam.  Senecta  aetate  unguentatus  per 
vias ,  ignave ,  incedis  ?  Ad  haec  igitur  spectant  verba :  quodom- 
nes  rideant ,  cjuo  importuna  ejus  libido  palam  fiat  atque  deride- 
atur  ;  cjuamcjuam  ipsam  Canidiam ,  quae  talem  pusionem  tam  effli- 
Ctiui  periret  ,  traducere  voluisse  Horatius  putandus  est.  Alterum 
quod  Canidiae  iram  mirifice  decet  ,  in  eo  est,  cjuod  canum  la- 
tratu  atcjue  insectatione  Varum  ad  se  agi  cupiat.  Ita  enim  acci- 
pienda  verba,  latrent  h.  latrando  persecjuantur  (ut  in  illo  Pe- 
tronii  (  Poet.  min.  IV.  p.  2g6.):  canis  in  somnis  leporis  vesti- 
gia  latrat)  abigant  e  Suburra  canes ,  et  ad  me  compellant; 
cjuod  ex  adornatione  rerum  suppleri  debere  arguit  v.  60.  ubi  re- 
deuntem  Varum  opperiens  Canidia  indueifur  ,  cjuamcjuam  frustra, 
Suburra ,  Romae  regio ,  meretricibus  ibi  cjuaestum  facientibus  fa- 
mosissima.  Laudant  Pers.  V.  32.  Pessime  autem  Crncju.  Schol. 
jungit;  cjuod  omnej  rideant,  et  (  haud  dubie  post  adulterum  in- 
sorto)  latveut  S.  canes,  hoc  sensu  :  cum  eo  jocentur  ,  eum  de- 
ridcant  canes  Suburanae,  u  e.  meretrices  de  Subura.  Noctem  in- 
tempestam  suaviter  designant ;  dum  ferae  ,  dulei  sopore  langui- 
dae ,  oppressae ,  fessae  (ut  in  Homerico:  aS$/)xo'r£5  wiw;  vid. 
ad  III.  4.  11.  (  silvis  latent ,  in  lafibulis  suis  quiescunt.  Quum 
tacet  omnis  ager,  pecudes ,  pictaeque  volucres  ,  similiter  in  me- 
diae  noctis  descriptione  Virg.  Aen.  IV.  525.  Mire  argutantur 
Schol.  Crucju.  et  Baxt.  —  59.  60.  nardo  ,  quale  uno  koivov,  stru- 
etura  Graecis  familiari,  pro  ,  cujus  generis  s.  cjuale  unguentnm 
nec  meae  manus  perfectius ,  melius  ,  laborarint ,  ir.novqoenvr 
*V  .  adeocjue  extjuisitissimum  ;  auget  ridiculi  speciem.  Male  de 
philtro  cum  Crucju.  Schol.  congitabat  Gesn.  Dacer.  autem  vene- 
num  jntelligebat,  quod  Canidin  Vari  imagunculae  ,  quam  in 
matiibus  teneret  ,  adspersisset  ;    haud  magis  probabiliter. 

v.  61.  sqq.  Ante  hunc  versum  Canidia  incantationem  ,  cjua 
Varum  cnm  summo  dedecore  ejns  ex  meretricum  lustris  exagt- 
tatum  ad  se  revocare  conabatur,  sistere  ,  Varicjue  adventum  ex- 
spectare  putanda  ;  quae  ubi  longe  secus,  cjuam  ab  venenorum  ef« 


—      507      — 

ficacia  sperari  poterat  (  vv.  61  —  68.)  rem  procedcre  animadver- 
tit  ,  de  fraude  alius  veneficae,  cui  Varus  obnoxius  esset ,  non. 
nihil  suspicata ,  ad  majorem  incanlationem  accingitqr  ,  ({uam 
rmlla  opposit  t  vi«  magica  infringat  ac  destruat.  Eadem  fere  rei 
adornatio  in  Virg.  Ecl.  VIII.  101.  ubi  fortissima  remedia  itidem 
extr^mo  loco  adhibita  videas.  — -  Quid  accidit  cet.  Quid  causar» 
est,  cur  praesentissima  venena  efficaciam  suam  in  Varo  perdi- 
deri::t,  Varum  nOn  arcessant?  Venena  sua  Medeae  vocat  h.  Me- 
d^ae  v*»neni«  aeuuipollentia ,  ac  iis  quidem  ,  c[nae  maximam  vini 
ex.«fcruerint  (63sqq.),  plane  ut  sua  praedicat  Theocritea  pbar- 
maceutria  II.  15,  (pipfxxy.x  TctvS'  e^oiacc  %cpe!ovx  fAqre  ri  KlpXigS  , 
fufr*  n  MijSf/«,  M-nT)  §€tv3ui  YltpifjL^oLi.  Tibull,  \.  2.  5l«  de  sa- 
ga  :  Sola  tenere  malas  Medeae  dicitur  herbas.  In  tanta  luce 
mireris  ufique  ,  interpret;  s  contortam  hanc  et  ad  scnsum  ineptam 
rationem  sequi  potuisse  ;  cur  mea  venena  minns  valent ,  elficacia 
sunt  ,  quam  Medeae  ?  Ita  Rutgers.  quoqne  Lectt.  Ven.  X.  p. 
28S  ut  Sciligeri  (Poet.  VI.  343.)  praeposteras  cavillationes  mit- 
tam.  —  dira  ,  vel  omnino  ornat ,  ^XAffAxKn  \o!yiu  ,  ovhouevx  , 
qualia  Circes  Homerus  vocat ,  vel  effectus  respicit ,  quos  diris- 
simos  Medeae  venena  in  Creusa  habuere.  —  barbarae ,  Colchi- 
ca?  ,  notissima  adpellationis  ratione.  —  63  sqq.  quibus  pallam  , 
Crensae  muneri  mttetulam  ,  infecit.  —  ulta  fugit  pellicern , 
plane  ut  c.  III.  l^t  ffoc  delibuta  donis  ulta  pellicem  serpente 
fugit  alite.  —  superbam  ad  generis  quidem  regii  nobilitatem 
haud  inepte  referas  ,  etiam  propter  adi.  tnagni  Creontis filiam^ 
praestat  tamen,  re*pectu  Medeae  ab  Iasone  rejectae,  dictum,  ac» 
cipere  pro  ,  praelatam  sibi ,  ideoque  se  susque  deqne  habentem  , 
quod  ipsum  acueb;it  ultionem  Medeae.  —  (>5.  pnlla ,  tabo  ,  h. 
veneno  munus  imhutum ,  ornate  pro  ,  palla  ,  quam  novae  nup- 
tae  dono  misi«S"t  ,  veneno  infecta,  tincta,  incendio  eam  ahstulit 
consnmsit,  conflagravit  ea  induta  Glauce  s.  juxta  alios  ,  Creusa. 
—  67.  68.  Atqui  nullum  in  velooissimis  venenis  conquirendis 
laborem  defngi ,  omnia  tentavi.  —  me  non  fefellit,  ovx  ehj.Se  , 
non  fugit ,  rimata  sum  herbas  ac  radices  in  locis  asperis  ,  inter 
rupes  latentes  ,  nascentes.  In  his  enim  virtus  praecipua.  Lucan. 
VI  438-  Tkessala  quin  etiam  tellus  herbasque  nocentes  rupihus 
ingenuit.  Ad  aconita  in  specie  refert  Lambinus,  quae,  nascantur 
dura  vivacia  cautc ,    juxta  Ovirl.  Met.  VII.  418. 


—      5o$      — 

v.  69.  70.  Sententia  esse  videtur :  neque  tamen  quidqnam 
promoveo  ,  mei  ille  plane  oblitus  est ,  nihil  ille  deos ,  nil  car. 
mina  curat ,  Yirg.  Ecl.  VIII.  10;.  Pro  hoc  poeta  seu  Canidia  , 
adjeota  morae  ejus  causa:  indormit  pellicum  cubilibus,  detine- 
lur  aliarum  feminarum  amoribus  districtus  ,  mei  prorsus  imme- 
mor.  Pro  hoc  cuhilia  uncta ,  perfus.i  dicit  oblivione ,  inducen» 
tia  oblivionem ;  quatcmis  Varum  ita  tenent  ,  ut  medicamine, 
oblivionem  omnium  aliarum  rerum  ;  adeoque  etiam  Canidiae ) 
inducente  irrigata  vicleantur.  In  qua  ratione  nihil  plane  e«t,  cruod 
recte  offendat  ,  nisi  forte  ro  omnium,  quod ,  absolute  acceptum  , 
tirmis  ambigue  a  poeta  positum  videri  possit.  Si  igitur  omnium 
pellicum  jungas,  generatim  accipiendum  erit:  omnium  aliarum 
feminarum  cubilia  perambulat  (  ut  de  Caesare  Catull.  XXIX.  8-) 
illarum  amore  flagrat ,  me  neglecta,  mei  solius  oblitus.  Alii  cuni 
Scholl.  jungunt;  ihdormit  cubilibus  ,  omnium  pellicum  oblivione 
unctis  ,  quod  Klotzius  maxime  hac  satis  speciosa  interpretatione 
exomuit  :  omnia  tentavi  ,  omnes  radices  et  herbas  adhihui:  in- 
dnrmit  Varus  eubilibus,  unctis  succis  et  herbis  ,  quae  reliqnarum 
omnium  pellieum,  praeterquam  mei ,  oblivionem  inducere  valent 
et  debent.  Tamen  nil  prosunt  nunc  cet.  Sed  veneficii  rafio  ,  quae 
ita  inferlur  ,  inaudita  prorsus  atque  importuna  h.  ].,  A"aro  iri  lu- 
stris  Suburanis  degente ;  tum  elocutio  sententiae  obscura  admo- 
dnm  est  ac  dura-  Quod  Scholl.  habent:  dormit  obiitus  omnium 
pellicum  ,  suique  adeo  ,  hoc  refragatur  vv.  57.  58.  et  mire 
languet. 

v.  71.  Etiam  haec  ,  interposifa  aliqua  mora ,  subjici  putan» 
da  a  Canidia,  impcdimenti  cansam  accruirente  ;  quam  animo 
snhito  objectam  t#  ak  !  ah  !  declarat  poeta.  Dolentis  vocem  sta- 
tuir  Sehol.  Cruqu.  —  solutus  ambulat ,  ornafe  et  ad  notandam 
Vari  inCuriam  praeclare  pro  ,  solutus  est  ,  veneficia  mea  repel- 
luntur,  ipsorum  vim  retundit  carmen  s-  incantatio  efficacior  ve- 
neficae  cujuspiam  scientioris  ,  quae  se  peritiorem  jactat,  gravior 
incantatio  Varnra  tutum  praestat  a  mea,  qua  hactenus  usus  sum  : 
igifur  (  pergit  Canidia  v.  73.  )  potentiore  opus  esse  intelligo  ,  qua 
istar.i  destrucfum  iri  Varumque  mihi  obsequentissimum  fore  certa 
sim.  Solii  ac  defigi  verba  propria  in  re  magica.  Vid.  ad  I.  27. 
21.  Hoc  loco  notatu  dignum  est ,  quod  Baga  adversus  sagam  artis 
auae  experimentum  facit,  alterius  vim  irihibitura. 


—       509       — 

v.  73«   Duobus   fere  ,   qnae  sequuntur,    accipi  po.ssunt  modis. 

Alter  conlinnat  oratiouem  :   Alia  te  exsolvit  meo  carmine   venefica, 

vidco    arleo,    te    non    usitatis    his  potionihus   adme  recursurum  , 

neqne  ct-t.;     ereo  majus  parabo  cet.  Sed  evzpysorspr, ,   ac   propter 

interjecta,    o  multa  Jiet,   caput ,    verior    haec  altera  raiio  :    Non 

uiitata   potione ,    uu.iesitiore ,     .potentiore    incantationts    genere 

aci  me  rerurres  ,   efftciarn  ,   ut  acl  me   ri-(iea<i  (  sed  d^cte  recurres 

ad  vim  «^tius  potionis  declarandam  ),    nec   vocata    cet.  adeo  qui- 

dem  ,    ut  ,    nbi    semel  ad  me  rec<ri  ens ,    rnens  ,  tun  ,  I-j  ,   quam- 

quam  voceris  ,  avoceris  a  me  Marsis  vocibus  ,  quamquam  te  ite- 

rum  saga   quaepiam    a  me  alienare  ,    meo    carmine  exsnlvere   ru« 

piat  ,    non  rerliturua  ms  ,  ut  rnlla  iternm  a  mfo  te  amore  sa£;a  ex- 

peditura  sit.  Majus  enirn  par   bo  cet.  ,    cjuae    ultima  e  *f£i)y  qrixZii 

adjefta,  loquentis  ndfectm  mirifice  accommodata.    Postenus  com« 

ma:    nec  vocata    mens  tua  redibit  ,    ita   fere  acripi  video:   metts 

iua  ,    ma^ico  carniine   setnel  a  me  evoeata,    nunquam  redioit  h. 

lana    mens,    ubi  semel    tibi  cartnine  meo    exciderit ,    semel  alie- 

nata   erit,    nunquam  tibi  reddetnr ,    amore  sgmper  insanies  ;  qndcl 

quidem    adstruere  licpt  Ovid.  A.   A.   II.    io6.   philtra  nocent  ani- 

mis ,    vimque  furoris  hibenti  sed  expeditior  atque  concinnior  al- 

tera  ratio    videtar.    Mirsae  voces    ut  Marsa    naenia  infra  XVII. 

29.  Marsus  cantus   Ovid.   Med.   Fac.  39.  vid.  ad    Sil.  VIII.  fol. 

—  o  rnultajletu>  um  caput ,    cjua    quideni    potione  misere   excru- 

ciabens,      solenni    apud    Graecos  comminationis  formula,    w6KK' 

•ifxmfns.  Vid.  Lamb.  Rem  eve  ltum  habuisse  adparet  ex  c.XVII. 

init.  ubi  Varus  animi  angorem  atque  cruciatus,   quos  Canidiae  in- 

cantatio   sibi    conciverit,    ipse    expedit.    Male  nonnulli  :  pessime» 

te  tractabo  , .  ubi   te  iterum  potestati  meae  subjecero.  — -  77.  ma- 

jut  poculum ,    majoris  efiicaciae  infundam  ,    miscebo,    tempera- 

bo    tibi    poculum.   — ■  fastidienti ,    venuste    admodum  adjectum, 

qui  priora  pharmaca  fastidieris  ,    aspematus    sis ,    ipsis    vim  abju- 

dicaveris.    Minus  docte  Lamb.  fastidienli  me. 

v.  79  —  81.  Priusque  omnis  revum  per  naturam  ordo  con- 
fundetur  ,  adeo  quidem  ,  ut  ,  cjuod  ex  naturae  Jegibus  effici  ne-< 
quit,  levissima  imum  ,  cravissima  contra  sumnmm  locum  occu- 
pent ;  quam  non  cet.  'AJuVa-rov  hoc  docte  et  omate  extulit  poeta. 
Coelum  sidet ,  inferius  subsidet  ,  ita  ut  inferius  sit  mari ,  mare 
ei  superfundetur ,  tellure  porrecta  super ,  et  huic  tellus  super- 
instarnetur,   plane  inverso  ordine  ;    nam  ex  antiqua  opinione  coe» 


—       510       — 

ium  summum  .  terra  medium  et  acjua  ultimum  locnm  possidere 
credita.  Cf.  Ovid.  Mct.  I.  lU  -—  31.  —  gi.  »2.  Nisi  meo  amore 
aic  ilaijres  ,  rriei  desiderio  ita  incendaris,  consumaris  ,  uti  bitu- 
men  his  ignibus  ,  compar.itione  a  re  praesenti  deSnmta  Bitumi- 
liis  enim  usns  in  his  sacris  notus  vel  e  Virg.  Ecl.  VIII.  82.  id- 
que  propter  spissum  funum  ,  iiuem  illud  egerit  (  hinc  fumans 
iit.  Ovid.  Met.  XIV.  791.)',  tali  saoro  ,  quoJ  ad  inferos  perti- 
net  ,  accommodum.  Unde  atros  i.  adpeilat  ,  h.  crasso  fumo  eir- 
cumvolutos;  ut  atro  Iwnine  fumantes  taedas  Virg.  Aen.  VII. 
457.  Alii  aliter.  Ceterum  his  respondent  Vari  verba  (XVII.  30.)  , 
0  rnare  et  tefra !    ardeo  ,   quantum  neque  oet. 

v.  83  sqq.  Inter  funestum  hunc  adparatum  furoremque  Ca* 
jiidiae ,  ultima  experiri  statuentis,  puer ,  salutis  spem  prorsus 
decollatam  ,  seque  ad  extremas  lineas  admotum  animadvertens* 
jie  sua  mors  impune  Canidiae  esset,  jam  ad  imprecationes ,  quae 
sola  miseri  sui  fati  reliqua  videhat  solatia  ,  convertitur,  quas 
quidem  imbecillis  adversns  atroces  fortioris  injurias  muniraenfum 
esse  volebat  prisca  religio,  diis  ultionem  demandando  ,  quam 
ipsi  optinere  haud  possent.  Ita  Drusus  ,  ecrspes  vitae ,  meditatas 
t:ompositasque  diraS  imprecatur  Tiberio  apud  Tacit.  Ann.  IV. 
34.  Sub  haec ,  debacchante  ita  Canidia  ,  puer  non  amplius  rr.ol- 
hbus  verbis  lenire ,  p1.clK1yJc.1s  srscot  kx3x*tcoSxi  ,  fXxkttxots  Xoyois 
Bshyciv  (  Hom.  Od.  I.  56.  XXIV.  392.),  h.  precihus  ,  quibusper- 
iinacem  istarum  saevitiam  frangeret ,  eas  ad  misericordiam  per- 
cluceret,  adgredi  statuit  impias ,  scelestas  ,  graviter  pro  ,  illas 
mulieres.  —  85.  86".  Dubius  ,  praepeditus  irae  impotentia  ,  prae 
ira  nescius ,  unde  rumperet  silentium ,  unde  loquendi  initium 
faceret,  quid  primum  in  maleficas  istas  nmlieres  evomeret ,  ani- 
mo  ahoeissima  uuaeque ,  quae  iram  suam  explicarent,  circum- 
spiciente.  Sicque  statim  diiissimis  ex*errationibus  agere  consti- 
tuif.  Preces  Thyesteae ,  xfxl,  exsecrationes  horrendap  ,  atroces  ; 
tiuales  Thyestae  in  Atreum  fuere.  Mittere  preces ,  ut  mittere 
vocern,  isvxi  tp\uvr\v  ,    adeoque   precari  ,   devovere  h.   !. 

v.  87  —  90.  Vix  ullum  Horat:  mura  locum  dari  arbitror ,  in 
quo  magis  tnmultuati  hariolatique  sint  interpretes  ,  suum  quisque 
aenstim  secnti  ,  quam  hic.  Nec  mirum  utique  ,  quum  sententiae 
paullo  obscurior  sit  enuntiatio  ,  neque  uno  modo  verborum  jun- 
ctara  institui  possit.  Quod  primo  utique  loco  sese  offert,  est , 
wf  magnurrt  fas  nefasijus  adpositio  r&y  ve/iena  habeatur ;  sed  qiro 


—       5n       — 

idonro  sensu  (  Schol.  enim  Cruqu.  ineptas  argutias  nlhil  moror) 
venen.'  magnum  fas  dici  queant,  quae  semper  nefas  putata  sint, 
nec  liquef,  et ,  si  vel  maxime  liqueret,  vix  dicas,  quae  hujus 
adpositionis  e<set  vis  ad  totam  sententiam  ,  quae  et  ipsa  inde 
laborat.  rgMur  praestat  ista  verba  ad  sententiam  trahere  hac  in- 
terpretatione !  Venena  <pifu*xx,  veneficia  ,  incantationes,  valent, 
hoc  c['iii!tm  i  fficere  posmnt,  ut  fas  nefasque  convertant ,  com- 
mutfit,  commijceant,  confundant:  atrocissima  quidem  far-ino- 
la  p  trare  ppssunt!  non  item  humanam  vicem  iuiifi^v t  conver- 
tere ,  imtnutare  pofsunt ,  ita  ut  ultionem  s.  vindictam  istorum  sce- 
Lmm  effligiant.  —  Tvosuixws  haec  a  poeta  elata  ,  ad  sensum  ita 
tevocapda;  V0s  vf-nefieae  atrorissimum  jam  in  me  scelus  Hesig- 
natnrae  es'is,  cujus  tiimen  poenam  nullis  incanfamentis  ,  miliis 
herbis ,  avettere  po»^st's,  cujus  vos  cettissfma.  vindicta  manet. 
Quam  ono  mirius  eftrigiatis  ,  diris  vos  defigain.  cet.  J?m  it.telli- 
gitur;  cur  to  valent  ad  posterius  comma ,  ad  quocl  proxime  spe» 
ctat ,  rejecerit  poeta.  Atque  haec  demum  sententia  videtur  com- 
moda  ,  pueroque  atque  poeta  adeo  digna.  Restat,  ut  quae  pnnn- 
tiatae  e  linguae  legibus  sentcntiae  ratio  sit,  doceatur.  Fas  ne- 
fasque  convertere  ;  conturbare  pro,  nefanda  perpetrare  ,  solen- 
ne  ex  usu  loquendi  poetico.  Vid.  ad  I.  i8-  10.  Fas  magnum , 
venerandum  ,  quod  non  impune  laeditur  ,  concnlcatur;  adposito 
epitheto.  Ita  magni  dii  infra  15.  3.  Justitia  potens  II.  17.  15,  et 
«im.  Vices  humanae ,  poenae  (  vid.  ad  I.  28,  32.)  quibua  homi- 
nes  obnoxii  sunt ,  quae  fato  s.  divinitus  constitutae  eunt  in  ho- 
mines,  idqne ,  quod  contextus  ratio  docet,  improbos,  scele- 
atos.  Longins  petitum  est,  si  v.  humanas  explices  poenas ,  qua» 
homines  a  diis  infligenclas  ex  imprecationibus  poscunt,  quas  qui» 
dem  subterfugere  haud  licelt,  quum  aliae  precibus,  victimis  , 
**Sap/uo7j  averti  possint;  quamquam  adposite  ad  sqq.  -—  89.  96. 
Diris  vos  aqam ,  quaesite  dictum  videri  possit  pro:  invooabo 
Diras  seu  Furias  excitabo  ,  quae  vos  agitent,  persequantur  (uti 
Clylaemnestra  Furias  Orestae  ssnaiteiv  dicitur  Eurip.  Or.  941.  ); 
quarum  selennis  in  devotionibus  invocalio  ;  v.  c.  Catull.  LXIV . 
393  sqq.  Sed  obstant  sequentia.  Igitur  simpliciter  accipiendum  ; 
cliris  vos  devovebo  ,  exsecrabor  vos.  Jlgunt  dirae  ,  quatenus 
poena ,  diris  expetit.i ,  sontem  persequitur ,  urget;  vel  ,  qnod 
aimplicins  ,  quatenus  c**rtus  poenamm  ,  diris  irrteritataruirj,  even- 
tuj  reumagit,  h.  inquietat,   excruciat,  angit ;  unde  mox  inquie- 


—       5i2       — 

ta  praecordia.  Liv.  XL.  56.  umbrae  insontis  interemti  filii  eum 
diris  agitab  int.  —  dira  detestatio  cet.  Simplicior  continuatio 
erat ;  tliris  a.  v. ,  nuila  victima  expia.odis.  Sed  ovnatior  et  ex- 
plicatior  poeta.  —  Dira  detestatio ,  dirarum  imprecatio  (  nam 
detestutio  fit,  quando  deos  ultores  vindicesque  injurine  testamur, 
comprecamur.  Plenius  Plln.  Epp.  II.  20.  iram  deorum  m  caput 
punri  detcstari.)  h.  ira  ,  doorum  diris  excitata,  nulla  victima  , 
nullis  sacrificiis  expiatur  ,  averruncari  potest.  Cf.  omnino  I.  28» 
31.  sqq. 

v.  gl.   Quin,    neque  his  oontentus  ,   exsatiatus,  ipse ,  uhi  ex- 

spiravero  animam  ,    vitam    (ita    ty.nvseiv   simpliciter  Eurip.  Electr. 

122o.  et  passini  )  ,  pcrire  jussuS,    cujus  quidem  miserandae  necis 

vos   auctores  estis  ,    adeo([ue  post   mortem  omnihus  vos  excruoin. 

fco   modis  ,    poenas    a   vohis    exigam,      Has    speciatim   adnnm"rat 

poeta,    revocatis    ad  Furiatum    ministeria    colorihus.     Nocturnos 

occurram  Furor ,  noctu  me  vobis  objkiam  ,  vos  exterrnbo  F  uria- 

]i    habitu:    sed   Furorem    posuit    poeta  ,    quum    de  pnero    a^alur. 

Apte  ad  rem    Torrent.   laudat  Sutt.  Ner.    34.  de  Nerone  ;    Heque 

sceleris  conscientiam   — ferre  potuit ,    saepe  confessus  exagitari 

sc  materna  specie ,  vtrberibus  Furiarum  ac  taedis   candentibus. 

Similiter  moribunda  Dido  apud  Virgil.  Aen.  IV.  384.  Sequar  atris 

ignibus  absens ,   et ,   quum  frigida  inors  anima  seduxerit  artus, 

omnibus    umbra   locis    atlero.    Nostrum    respexit   Quinctil.    Decl. 

3 1 4-  Sitnt  illa  vera  t    quae   extremo  miseri    spiritu  dicebantur  , 

Dabis  mihi  ,  scelerate  ,    poenas :  persequar  quandoque  et  occur- 

rum.  —  Nocturnus  ,    nam  nocte  vagae  feruntur  (  Propert.   IV.  7. 

8<).  )    umhrae  ;    tum   major  terroris  species  inest.    —  9,3    petam , 

impetam,  involabo  in  vultus  vestros,    eoscpe  dilaoerabo  unguibus 

Ovid.  ln  Ibin  146.    Tum  quoque factorum  veniam  mernor  umbra 

tuorum  ,    insequar   et  vultus  ossea  forma  tuos.  —  94.    Quae  vis 

Deorum  Mcnium  est ,  qua  potestate  gaudent  Manes,    so.    ut  in- 

sectentur    eos ,    a   quibus   peremti  fuerint-    Insignis    in  hanc   retu 

loous  est  Valer.  Flacc.  III.   386.  patet  illis    (misere  necats  )  /a- 

nua  leti ,    atque  iterum    remeare  licet :  comes  una  Sororum  ad- 

ditur  ■ — ■  —   quisque   suos  sontes   inimicaque  pectora  poenis  im- 

plicat ,    et  varia  nieritos  fotmidine  pulsat.    Knate  inde  QoLanotrx 

».  terioulamenta  npctuma  ,    quae  'Epivvvuv  wporoazirae  adpellat    A^li- 

an.   H.  V.  L.   IX.  2o.   Dii  manes  adposita  adpellstione  ,  in  deola. 

randa  eorum  potentia.    Mak  totum  locum  cepit  Dac.  —  Qy.  Ad- 


—      5i3      — 

sidens  non  quod  alias  est ,  fovendi,  solandique  causa ,  sed  ut 
continuo  vexet,  angat  praecordia ,  aninmm ,  quod  alias  de 
Cura,  Amore  cet.  dicitur.  — pavore  injeeto  somnos  auferam , 
excutiam  ,  abigam.  Cf.  II.  16.  15.  Ceterum  ultimis  h.  vv.  totius 
figmenti  rationem  respici  ac  tangi ,  in  promtu  est  animadvertere. 
Lucnh  ntus  in  hanc  rem  exstat  Ciceronis  locus  (Pro  Rosc.c  24): 
Notite  putare  ,  guemadmodum  in  fabulis  saepenumero  videtis  , 
evs ,  qui  aliguid  impie  scelerategue  commiserint ,  agitari  ac 
ptrterreri  Furiarum  taedis  urdentibus ;  sua  guerngue  fraus  et 
sims  terror  maxime  vexat :  suum  qutmque  scelus  agitiit  ,  amen- 
tiagtie  adficit :  suae  malae  cogitationcs  conscientiaeque  animi 
terrent.  Jiae  sunt  impiis  assiduae  domesticaeciue  Furiae ,  guae 
dies  nnctesgue  parentum  poenas  a  consceleratissimii  filiis  re- 
petant , 

v.  97.  Praeclare  contundet  —  different,  tanquam  de  re  ,    cer- 
tissimcm  evenlum  habitura  J  pro,  precor  ut  cet.  Ad  exsecrationem 
hos   w.   pertinere  ,    vix    opus   est  monere.   Turba  ,    connitata  sce- 
ler'im  vestrorum  atrocitate  multitudo   hominum  voj   vicatim ,  per 
omi«*s    vicos    insectata  hinc   et  hinc ,   undique   saxis  petens  con- 
tundet  ,   lapidibus  obruet ,   ad  ne^em  usque  lapidabit.  —  obscoenas, 
ahmrtinandas  ,   detestandps,     scelestas    anus.    — 99.  PoSt ;   ubi  la- 
pilibus   peremtae    fueritis  ,    corpora    vestra    insepulta    jacebunt , 
projioientur  in  monte  Esquilino  ;   lupis  ;   atque  uldibus  differenda 
discerpenda  ,   iis  praedae  relicta ;  quod  utrumque  extremae  mise- 
riae  habitum,    ut  in  vulgus  notum.  Similis  imprecatio  apud  Mar- 
tial.   X.  5.   10.  Et  ,    quum    supremae  fla    venerint  horae ,    dies- 
que  tardus ,    Sentiat    canum    litem;    cjuod    differendi   notionem 
plane    repraesentat.     In  aggere    autem  s.    colle  extra  portam  Es- 
quilinam    ,,locum  sepulcrorum  ,  ad  c  orpora  panperum  ,    aut   sce- 
leralotum   comburenda  aut   canibus  projioienda  ,    fuisse"  monent 
Schol.   ad   h.   1.   et  ad   Serm.  I.   8-    1  i.  Hivtc   docte  poeta  indi^itat 
Eiquilinis    alitibus.   —    101.    2.    Non  ejfuge.rit  parentes   hoc  spc- 
ctaculum ,    fruentur  ,    exsatinbunt  sese  parentes    mei  hoc  misera» 
bili  exitii   vestri  spectaculo  ;    utiimn   hoc  ex  vestrnm  sipplicio  so- 
latium   iis  contingat!   In  htumihi  superstitr.s  magnum  xslSof  ;  non 
tam    miserand  mi  fatnm    suum  ,    quamquam  et  hou  ,    dolet   puer , 
quam    ciuod  ,    turbato    naturae    ordim- ,     parentes    suos   immatur» 
jnorte  sua  graviter  adfligar, 

II.  SSanb,  K  h 


—     5  U     -r 
ARGUMENTUM  VI. 


Jtnvehitur  Horatius  hoc  carmine  in  hominem, 
qui  integrae  famae  homines,  maximeque  eost 
a  quibus  nihil  sibi  periculi  metuendum  esset, 
nialedictis  laceraret ,  quique  ostenso  aliquo 
lucello  stalim  obmutesceret ,  atque  a  conviti- 
ando  absisterel.  puae  ne  impune  ei  essent  in- 
temperiae,  utque  aliquando  pravae  isti  libi- 
dini  jnodutn  figeret,  ultro  eum  adgreditur  , 
exprobratar/ue  acerbe  ignavia  ac  timiditate 
ejus  in  se  his  iambis  irritari  conatur  poeta. 
paod  quidem  «XXv^o^/xooV  ita  instituit ,  ut  eum 
cum  cane  ,  lairatu  praetereuntes  quosque 
territante,  objectaque  ossa  conticescente  com- 
paret >  se  contra  animosissimum  atque  acer- 
rimum  canem  ferat ,  qui  non  nisi  in  ferocio- 
ri  quocunqne  animali  virtutis  suae  experi- 
mentum  faciat.  Cassinm  Severum  ,  hominem 
sordidae  originis  vitaeque  maleficae  CTacit. 
j4nn.  IV.  21.),  qui  viros  ac  fcminas  illustres 
procacibus  scriptis  diffamaret  (Id.  Ann.  I. 
72.)«  adeo  quidem  ,  ut  Augustus ,  istac  libi- 
dine  commolus  cognitionem  de  famosis  libel- 
lis  tractandanx  decerneret ,  a  poeta  designa- 
ri  notarique  tradunt  Scholl.  idemque  nomen 
plerique  Codd.  et  edd.  vett.  praeferunt ;  quos 
quidem  quo  mi:zus  sequendos  statuamus,  quam- 
quam  nihil  impediat ;  quae  enim  Gesnerus  con- 
tra  monuit ,  adulalionem  ,  quae  v.  9.  10.  ei 
objicitur  ,  in  hominem  vix  cadere  ,  qui,  c/uod 
idem  Tacitns  refert,  ob  improbam  linguant 
Cretam  amotus  sit,  et  in  Seriphiis  saxis  con- 
senuerit,    neminem  facile    morabuntur ,    qui 


-      5i5      - 

Cassium  non  adulandb  h  blanditiis  ntque  ob- 
sequiis  sed  dicacitate  sua  invilis  fere  muHe 
ra  ista  extorsisse  repuiaveril ,  quum  iamen 
plures,  Cassio  similes ,  canina  istafacuhdid 
infames  Romae  ista  aeiatc  exstitisse  hawl  ai-- 
surdum  sit  credere ,  consuttius  videtur ,  reni 
in  medio  relinquere, 

Adnotatione?. 

t>.  i.  Ouid  tfvraJ  ,  ii.cessis  latritu,  allatras  hospites ,  hnmi. 
nes  tibi  plane  ignotos,  obvios  tfuosciue,  adeotjue  immerentes  j 
nulla  fe  iujuria  lsoessentea,  ab  iis  non  irntafe?  h.  cpnd  co  •  i<  i 
aris,  meledictis  insectaris ,  cjuemcjuem  adspir  is?  Latrare,  ul  gr. 
CKxxTiTv  ,  fixvgstv  ,  solenne  de  oonviciandi  lihidine,  contum  lio 
saciue  insectatione.  Aris'oph.  TesmopK  902.  /3» '  <?s  toC/aoi  ?ljjl* 
/SxKKcvex  ^r'yi».  Id.  Vesp.  1 393.  Afewwoi'  —  Spxviix  kxI  fj.iSCn.', 
ti(  vXcty.TtT  xvtreav  sc.  ifTowuklt.  A  id.  Valhen.  ad  Pnalar.  Epp.  p. 
XV.  et  ad  Ammon.  p.  231.  Martial.  II.  61.  5.  Uteris  ore  uliier, 
nimiaque  aerugine  coptus  allatras  nomen  quid  tibi  cunque  datunz 
est.  Id.  V.  60.  1.  jillatres  licet  usque  nos  et  usque  ,  et  ganniti- 
bus  improbis  lacessas  —  —  nos  hac  a  scabie  tenemtts  ungues , 
Facundia  inde  canina  rabulis  forensibMS  tributi.  Colum  p-aef.  9. 
ne  caninum  quidem  studium  praestantius  locupletissimum  quem- 
que  allatrandi ,  et  contra  innocentes  e  pro  nocentibus —  — con- 
cessutn  intra  moenia  et  in  ipso  foro  latrocinium  5  et  *t.W  xxrq* 
yofos   constitutns  in  Aristophanis    Vespis.  Cf.   Cic.  pro  RoS'  .  Am, 

1,  20.  —  hospites  obvios  tjuoscjue  vdcat  ,  canis  domestioi  ,  uut 
omnes ,     uui    extra   familiam    sunt  ,     allatrat  .    ratione    habita.  — 

2.  Jgnavus ,  imbellis  ,  timidus,  adversum  lupos ,  adversus  for- 
les ,  audaces ,  promtos  paratosque  ad  propulsandas  injutias, 
ubi  haud  lmpune  te  latumm  intelligis.  Adprime  huc  facit  Pind. 
Pyth.  II.  l54.   4>'hov  *'i\  <piKiiv   ■ssorl  h"  t^S^oY  xt   i%Sfls  siv  Kv- 

KOlO    StXXV    VlZoSlCvO/J.Xl. 

v.  3.  Quin  est  exhortantis,  age  vero,  cjuidni  potius  huc ,  iu 
me ,  si  potes  ,  sustines,  audes  ,  veriis  minas ,  mihi  malum  mini- 
tarii  latratn  tuo  ,  me  allatras.  —  inanes ,  utpote  canis  timidi  et 
ignavi.  —  l\,    ct  m$   impetis    «atis  animi  habentem  tecum  congre- 

Rk  2 


—       5iG      — 

di  ;  pro  quo  fortius  est  ,  remorsurum ,  qui  vanas  tuas  minas 
iKorsu  graviter  vindicaturus  sum.  Verbi  composili  vis  in  oj>po- 
sitione  sola  quaerenda ;  audacler  r.esistam  tibi ;  nam  inorsus  al- 
terius  canis  inanes  ejus  minae  txcludunt.  Nisi  ad  mordacia  ejus 
dicta  referre  malis,  quo  t.-.men  poetae  parum  consulas.  Compa- 
lat  autem  poeta  se  fortiori  animosioricjue  cani ,  bancuue  compa- 
Tationem  «AA/)7°?<*<*;  in  secjq.  persecjuihir. 

t>.  5  —  8-  Acerrimorum  enim  canum  instar  cuicumque  ferae 
fortiter  insrabo  pertinacicjue  eam  alacritate  persequar.  Est  adeo 
oppositio  v.  2.  ignavus  adversum  lupos.  Pro  acerrimis  canibus 
sunt  Molossi  s.  Ejiirotici ,  amica  vis  pastoribus  ,  robore  suo  pa- 
storibus  commendatissimi.  Vjrg.  Ge.  III.  406.  Nunquam  custodi- 
bus  Ulis  (  Sparlae  catulis  acrique  Molosso)  nociurnum  stabulis 
furem,  invursusque  luporum  —  horrebis.  Genus  est  audaai  avi~ 
dumque  ferae  de  spartanis  Senec.  Hippol.  35.  Cf.  Varro  II.  9. 
(,.  —  7.  8-  /igfim  quaecunque  praecedet  fera,  graeca  strurturaet 
ornate  pro,  quamoumtjue  feram  inseCtabor.  Per  altas  nives  et 
aure  sublata  ,  tfbj ,  praeclare  ad  studii  pertinaciam  et  alacrita- 
lem  declarandam  adjecta.  Callim.  H.  Del-  23o.  ovara.  S'  *vT/)t 
«p3a   p.J.K' ;    n:m  timidorum   est,    aures   demittere. 

v.  O,  10.  Tum  conlra  sola  lucri  spe  maiedictis  tuis-  bomines 
incessis  ,  os  tibi  obturari  vis.  Pro  hoc  ,  servata  allegoria  ,  ubi 
voce  tim.complesli  nemus  ,  omnino  pro  ,  ubi  ingentes  clamores, 
latratus,  edidisti  (  nam  alierum  de  cane  venatico  ,  cjuod  in  hunc 
proprie  non  cadit  propter  v.  seq.  ),  odorar;s  statim  ,  investigas  , 
circumspicis,  si  quis  tibi  cibus  objectus  sit ,  ciuo  mansuetior  lias . 
Similis  sunt  coloris  iiia  Martialis  (IV.  s3.  6.):  Cui  dat  lairatos 
obvia  turba  cibos  ,  esse  putas  Cynicum  ,  deccptus  imagine  faU 
sa.    Aon  est  hic  Cynicus  ,   Cosme :   cjuid  ergo  ?  canis. 

v.  11.  12.  Cave ,  cave  «.olennis  hnjus  de  vitando  malo  admo- 
nendi  formulae  iteratio.  Vid.  Intpp.  act  illa  Petron.  c.  3i.  Cave , 
cave  cancm.  —  namque  in  malos  ,  cjui  immerentes  vexant ,  asper- 
rimus  sum  ,  efferatissmia  ira  odioqne  feror  ,  insurgo  ,  adversa- 
yios  mihi  eos  deposco  ac  d^stino.  Hapoiixivxis  haec  poeta  ,  de- 
sumta  a  tauro  feroci  ac  petulco  imagine  :  porata  tollo  cornua , 
promtissimus  sum,  cornibus  impetere  ,  tauri  insfar  efferor ,  tit 
Xifioi.!  SvfJLovfjLni.  Idem  usus  t<,v  rxvpovodtxi  apud  Graecos  ;  veluti 
Aeschyl.  Choeph.  272.  Eurip.  Med-  02-  Plaut.  Pseud.  IV.  3.  5. 
ne  nunc  mihi  obvoriat  cornua ,  h.  obnitatur  ,  adverseUir, 


—       517       — 

v,  i3.  Archilochi  instar  ,  Lycamben  quod  pactam  sibi  tlliam, 
Neobulen  ,  alferi  collocasst  t ,  lamborum  contumelia  ad  laqueum 
compellentis.  Initium  istorum  exstat  apud  Hephaest.  p.  ^0.  Ad- 
posita  arleo  adpellatione  h.  I.  audit  gener  Lycambae ,  a  L\  cam- 
be  repudiatus;  ob  hoc  ipsum  enim  rabiosum  iambum  in  socerum 
strinxerat.  Cf.  Epp.  I.  19.  25-  Rem  passim  attigere  poetae  irt 
Anthologiomm  fascem  cpllecti,  veluti  Melesg.  LI.  3.  Cn.  Len- 
tulus  Gaet.  c.  VI.  in  Anal.  Br.  II.  167.  —  14.  Aut  veluti  Hip- 
ponax,  acerrimis  in  Bupalum  et  Ar.thernium  iambis  invectus  , 
quod  imaginem  suam  ,  foeditate  notabilem  ,  ridentium  circulis 
proposuissent,  Plin.  XXXVI.  5.  De  co  est  Philippi  c.  LXXXIII. 
(  Anal.  Br.  II.  235.  )• 

v.  15.  16.  An  impune  mihi  obtrectari  patiar  ,  aliorum  con- 
tumelias  patienter  feram  ?  Archilochia  sententia  apud  Suid.  v. 
txTeutfol^tTvu'  ifAtC  £'  ixitvos  oti  xuTunpoigcTcti ,  ex  emendatiore 
Toupii  (ad  Suid.  II.  p.  76.)  leciione.  —  Ater  dens  maledicen- 
tiae  ohtrectationisque  proprius.  Martial.  V.  *g.  7.  Rubiginosis 
cuncta  dentibus  rodit ,  et  passim.  —  16.  ut  puer  inultus,  qui, 
quum  illatam  injuriam  ulcisci  nequeat ,  inani  fletu  dolorem  sn- 
um  solatur. 

WX  WV  W-v  ■vw  vwvw  vwvw 


ARGUMEISTUM  VII. 


J-Jevicto  atque  occiso  S.  Pompejo ,  Lepidoque 
armis  exuto  ,  quum  respublica ,  diutinis  bel- 
lis  civilibus  fessa  ,  respirandi  aliquando  tem- 
pus  nacta  esse  videretur ,  haud  multo  post 
(a.U.  DCCXXII.)  simultates ,  quae  aliquam- 
diu  Octaviano  cum  Antonio  intercesserant , 
impaliente  consortis  imperio ,  prorumpere  et 
ad  vim  spectare  coepere  :  unde,  maxime  quum 
intentiore  cura  bellnm,  quandoquidem  nltima 
experiundi  animus  esset ,    utrimque  adparare- 


—      5'8      — 

tur,  in  summum  remp.  discrimen  adductum 
iri  in  promtu  trat  perspicere.  Contactus  igi- 
lur  hac  miseranda  patriae  suae  vice  poeta 
Ptomanos  hoc  carmine  ab  insano  integrandi 
belli  civilis  consilio  avocare  adnititur  ,  pro- 
posita  sceleris,  cui  se  obstricturi  essent,  atro- 
citate  atque  vel  helluinam  feritattm  exceden- 
ie  immanitale  ,  certissimoque  ,  quod  in  ipsus 
inde  redundalurnm  sit  ,  exiiio.  Animatur  to- 
lnm  carmen  dramatica  rerum  adornatione , 
adfectui  poetae  perquam  adcommodata.  Rapi 
nos  seniimus  in  medium  discnrsantium  atque 
arma  deposcentium  tumultum <■,  poeta  instat 
graviter  increpando ,  summaeque  demeniiae 
eos  adcusando  :  illi  sceleris  pudore  confundi 
neque  lamen  arreptum  cupide  ferum  dimiite- 
re  ;  unde  tandem  funestissimam  hanc  cladem 
eoc  fatali  Deorum  ira  pristino  scelere ,  quod 
posteris  luendum  sit ,  contracta  reip.  impen- 
dere  pronuntiat.  Hoc  quidem  satis  prudentcr 
poela,  ne  alterutri  parti  invidiam  faceret. 


Adnotationes. 


v.  i,  Initio  statim  poetae  erumpit  indignatio  ,  atrocitate  faci- 
noris,  quod  in  se  admissurus  esset  populus  Romanus  ;  plane  con- 
turb,-)ti ;  quod  ipsum  vegeta  ac  praecipitata  oratio  insigniter  osten- 
dit.  Inest  simul  vivida  civilis  tumultu*  vnoTvxotxsts.  Quo  ruitis 
quanto  fortiu»  quam  ,  cpiid  molimini,  quid  struitis?  Nam  alteriim 
praeolare  praecipitem  eivium  furorem  impotentiamque  animi  ad« 
umbrat,  qua  ad  mutuam  ipsorum  caedem  impt-lluntur.  Qua  te- 
meritatis  notione  hoo  verbum  nec  pedestris  oratio  ponere  refor- 
midat.  Vid.  Ernesti  Clav.  Cic.  h.  v.  Furor  autem  .  rabies,  insa- 
nia  obvia  ratione  belium  civile  moventibus  ailscripta  ,  v.  c.  Lu- 
can.  I.  8.  IiJem  eadem  de  causa  scelesti  ivayiis,  dicti,  scelua 
graviasimum ,  bellum  civile  ,    adorti.  Cf.  I.  3.  zg.  et  35.  J3  qq. 


—      5i9      — 

— ■  aut  egregie   confusum   poetae   animum  manifestat ;    tanquam 
diversae    enuntiationis  sit,    quae    sequitur  sententia ,     quum  per- 
spicuitatis  causa  tantum   rcls   quo  ruitis  aubjecta  sit.  —  cur  ite- 
rum  epses  strinjgitis  ?    cur    novo    bello  civili  accingimini?  —  ert» 
ses  conditi  non  *ct}t\xu,    sed  docte   et  graviter  ,  qui  morlu  vagi- 
na    conditi  sunt,    vixrlum   finito   bello  civili.  Ultimum  ,   quod  re- 
spicit  poeta ,  erat  inter  Octavianwn  Caesarcm  et  Sex.  Pompejum, 
cujns    finem  pugna  arl  Mylas  commissa   attulerat.  — •  3.  Tancjnam 
parum    adhuc   Latini ,  nostri ,    civilis   (  ut  II.  J,  29.)  sanguinii 
fusum   sit ,    re   Romana  inultis  belJis   civilibus  jam  satis  attnta  ; 
ut  adeo   vel   hac  de   causa  a    novo  abstinere  oporteat.  —  campis 
atgue  Neptuno  super ,   terra  marique.  Cf.  oninino  II.  1.  29 — 36. 
v.  5  —  10.  Armis  accingimini ,    quibus  non  exteras  nationes  , 
$ed  vosmet  ipsos  perditum  itis.    Eadem   adeo  sententia,  quate  I. 
2.  2isqq.Pro  hostibus  in  genere  delecte  posuit  Carthaginienses, 
Britannos ,    et   Parthos  ,    quos    Romano  nomini  infestissimos   ele- 
ganter  designat  v.  9.    In  sqq.  observa  divitias  poetae   in  varianda 
perdenti  notione  effusas. —  ut  arces  Carthaginis ,  Carthago  ure- 
tetur  ,   incendio  vastaretur  ,    exscinderetur ,  regnum  Carthagimen- 
sium  everteretur.  — invida  Romani  imperii  acmula  ( ut  Sallust. 
Cat.  10.),    de  principatu    contendens  cum  Roma,  infesta  Roma- 
nis.    Quo    eodem  arrogantiae  sensu   arces    ejus  superbae  dictae, 
Romanum  jugum  dedignanfes  ,  sibique  imperium  adserentes.  Pro 
quovis  autem  graviori  hoste  Carthaginienses  ad  partes  vocari  pu- 
tandi    a  poeta  ,    cjuandoquidem  nullum  capitaliorem   hostem  olim 
experta  esset   respublica ,    cujus    adeo  belli  intemecini  memoria* 
Romanis    inusta    esset.     Nam    multo    post    eversam   Carthaginem, 
bella   civilia    exarjisse  ,    Africamque    Augusti  tempestate  in  pro- 
vinciae  formam  redactam  et  in  colonos  divisam  fuisse ,  satis  con» 
stat.  —  7.    8.  Aut  ut  Britanni  perdomarentur ,    de  iis  triumphare- 
tur.    Adgressus  quidem  fuerat  Jul.  Caesar  Britannos,  ignotos  an». 
tea  ,    superatisque   pecunias  et  obsides  imperavit ,    juxta  Sueton. 
c.  XXV. ;    speciem  tamen  magis  ,  quam  veram  deditionem  prae. 
stitit  ista  expeditio.  Recte  adeo  intactus  ,  bello  quidem  tentatus, 
necdum    tamen  victus  ac   perdomitus.  —  descenderet  Sacra  via  , 
*n  triumpho  duceretur  per  sacram  viam,  sedalterum  signate,  nam 
ubi  pompa  triumphalis  Clivum    Capitolinum  adscenderet,   triuru- 
phati    in  carcerem  deducehantur ,   ibi   necandi.    Rem  expedit  Ci« 
juronis   locus,    a  Torr.  et  Gesn.  jam  ad  partes  vocatus,    Verr. 


—         520        — 

Y.  30.  At  etiam  qui  triumphant ,  eoque  diutius  vivos  hostium 
duces  servant ,  ut ,  his  per  triumphum  ductis ,  pu/cherrimum 
tpectaculum  fructumque  victoriae  populus  Romanus  percipcre 
possit:  tamen  quum  de  f>ro  in  Capitolium  currum  flectere  in- 
cipiunt ,  illos  duci  in  cucerem  jubent ,  idemque  dies  et  victori- 
bus  imperii ,  et  viciis  jlnem  vitae  facit.  —  catenatus  ,  ex  more 
Cf.  II.  12.  11.  sq.  —  9.  iq.  Sed  ut  haec  urbs  ,  cum  virtute  ,  hoc 
imperii  ac  gloriae  domicilium  (  ut  Cic.  de  Orat.  I.  lo5-  vocal), 
hoc  spleiididissimum  imperium  suamet  manu  eversum  concideret. 
Infra  XVI.  1.  Suis  et  ipsu  Roma  viribus  ruit,  —  secundum  vota 
Parthorum ,  acerbe  admodum  ,  ut  votis  Parthorum  ,  vos  aliter 
fltteri  haud  posse  pro))e  inttlligentium  ,  satisfaciatis»  Lineae  du- 
ctae  jam  ab  Hom.  II.  I.  255.  r\  **v  yt\3i\ocu  Hnin.jj.oc  ,  ITp/aMo/o'  rs 
Tfai^is  ,  a,h/\oi  rs  TfSiss  \xsya.  xev  xs^apoixTo  9vfxa>,  s!  a<pM'iv  t*Ss 
TsivT»  »o9oi'aro   fj.c<pvcty.evoi'tv. 

v,  11.12.  Hic ,  tam  immanis  mos  ne  in  saevissimis  cjuidem 
bestiis  fuit ,  «  0  p  i'o- r«i  *  ,  est ,  deprehenditur ,  sc.  ut  in  suum  ipsae 
genus  saeviant.  Postrema  docte  invertit  et  cum  antecedentibus 
copulavit  poeta ;  numquam  feris  ,  efferari  uolitis  ,  non  pugnanti- 
bus  nisi  in  dispar  ,  nisi  adversus  feras  disparis  naturae.  Senten- 
tia  ipsa  passini  frecjuentata  vett.  ,  quamditam  ,  cjuod  jam  Gtsn. 
ammadvertit  ,  nec  satis  vere  sitr  nec  subtiliter  satis  ad  rem  ac- 
commodata.  Cf.  cpios  laudat  Boettii;. ,  Plin.  Praef.  1.  VII.  extr. 
et  Juven.  XV.  159.  sqcp  Ad  tyrannos  transtulit  Senec.  de  Clem. 
I.  26.  llla  rationis  expertia  et  a  nobis  immanitatis  crimine  dam~ 
nata  abstinent  suis ,  et  tuta  est  etiam  inter  feras  similitudo  : 
horum  a  necessariis  quidern  rabies  temperat  sibi  cet. 

v.  13.  14.  Quae  causa  subigit  voJ  ,  tam  perverse  agere  ,  im- 
pellit  vos ,  in  mutuaua  caedem  cum  summo  dedecore  vestro  ac 
scelere  tam  cupide  grassari ?  num  caecus  furor  ,  temerarius  ani- 
mi  impetns  ,  vos  rapit ,  praecipites  agit?  an  exstimulat  vos  vis 
acrior  ,  gravior ,  cui  resisti  necpieat  ,  h.  divina,  fatalis  cjuaedam 
necessitas,  an  culpa ,  an  pro  magno  fla^itio ,  ctrri ,  cjua  obstri- 
cti  estis,  hoc  (  sc  ut  male  in  vos  cOnsulatis  )  tancjuam  poena  vo- 
his  inflictum  est  ?  ln  plura  membra  dispertivit,  ac  tamcjuam  di- 
versa  sejunxit  poeta  ,  quae ,  si  curatius  examines,  unius  senten- 
tiae  sunt.  Vide  enim  pedestrem  enuntiatioiiem  :  nuin  sceleris  vin- 
dicandi  causa  divinitus  vobis  hic  furor  ,  haeo  animis  vestris  in- 
jpcta  eit  amentia  ,    num   ary  cmapiam  tenemini ,    cpa  ofTenii  Dii 


—       521       — 

mentem  vobis  eripiunt?  Ita  enim  accipiendum  esse  locum  docent 
vv.  17.  18.  Sed  allera  ratio  incitato  ac  perturbato  indignatione 
poetae  animo  multo  accommoilatior.  Ceternm  quemcunque  inso- 
lentiorem  animi  habitum  ,  ut  b.  I.  emoti  atque  a  se  alienati ,  a 
rudioris  aetatis  hominibrs  ad  deos  auctores  referri  ,  vel  exHo. 
mero  satis  constat.  Etiam  Enrip.  Jon.  520.  Eu  tppovti  y.tv  ,  *]  « 
tfJLyvs  Seov  tis  ,  Ji  £«'•>«  3  fihifini  Jam  ista  aninii  amentia  homines 
praepediti  qiium  ad  nefaria  quaevis  ,  ipsis  exitium  allatnra  , 
praecipites  ruant ,  ^atis  consentanea  ratio  est ,  cur  illam  a  Deo- 
rnm  ira  ,  scelere  cjuopiam  ,  quod  ita  ulturi ,  provocata,  pro- 
fectam  iicb?m  sta'uant.  Ut  poetarum  loca  omittam ,  Cic.  Mil. 
31.  Est ,  est  prnfrcto  illa  vis  (  plane  ut  h.  1.  de  nwmine  divino) 
__  —  ea  ipsa  huic  primum  msntem  injecit ,  ut  vi  irriture  ferro- 
que  lacessere  fortissimum  virum  duderet.  —  Nec  vero  non  eadem 
ira  deorum  hanc  ejus  satel/itipus  injecit  amentiam  ceft.  et  mox  : 
Hic  dii  imnwrtales  mentem  dederunt  illi  perdito  ac  furioso ,  ut 
huic  faceret  insidias  Aliter  perire  pestis  illa  non  potuit.  Virle 
omnino  dootissimam  Ruhnkenii  observationem  ad  illa  Vellei.  II. 
57.  Sed  profecto  ineluctabilis  fatorum  vis ,  cujuscunque  fortu- 
nam  mutare  constituit ,  consilia  corrumpit.  Ceterum  simillimi 
coloris  locus  est  apnd  Aristoph.   Lvsistr.   125.  sqq. 

v.  i5.  16.  Praeclara  atque  §v*gys<STcLry  ihsotvimois  hominiira 
Bcelerum  suorum  conscientia  agitatorum  atque  oppressorum  !  Ta~ 
cent,  tacendo  loqtinntnr  ,  silentio  contitentur  scelus.  Ejusdem 
index  pallor ,  qui  ora  ipsorum  inficit ,  tingit,  mutato  pristino 
colore :  nota  loqnendi  ratione.  —  albus ,  ut  luteus  infra  X.  16. 
omat.  —  16.  nientes  perculsae  stupent ,  fortius  ,  quam  ,  percul- 
sae,  attonitae  sunt ,  sc.  sceleris  atrocitate  ;  fatentur  iliud  animi 
a  jstu  ,  stupore. 

v.  17.  18.  Magnum  »«'3os  in  exitu.  Poeta  intelligens  se  fru- 
stra  a  bello  civili  revocare  rempublieam,  scelus  confessam  ,  Deo- 
rumque  adeo  ira  ad  illud  compulsam  ,  cum  desperatione  subjicit ; 
£ic  est ,  in  confesso  ,  palam  est ,  Romanos  ivtyitt  Deorum  ira 
premi,  et  ad  exitium  suum  eogi.  Fata  et  scelus  agunt  fioma- 
nos ,  docte  pro ,  fatorum  ,  s.  Deorum  iratorum  decreto  aguniur 
h.  ita  agere  coacti  sunt,  ad  civile  bellum  praecipitantur  Romani 
ut  sce.lus  fr.  neris  luant ,  s.  ob  parricidium  ,  xyos  ,  Remo  occiso 
Contractum.  —  acerba ,  funesta,  interitum  reip.  allatura.  —  19. 
20.  Scelus  fraternae  necis ,    occisi  Remi.parricidium  sacrum  «*- 


—        522        — 

potitus,  cai  expiando  nepotes  addicti,  devoli  sunt,  posferis  tuen- 
dum,  in  posteris  vindirandum.  Sed  diductius  poeta :  ut  ex  quo, 
postquam  cruor  Remi  in  terram  fiuxit,  Remus  caesus  est.  — 
immerentis ,  auget  facinoris  diritatem.  Ceterum  uuum  magnao 
calamitates  antiquitatis  sensus  ad  deos  auctores,  gravi  aliquosce- 
lere  irritatos  ,  referat,  invidiae  amoliendae  causa  solenne  fere 
poetis,  a  niajorum  delictis,  ac  iis  quidem,  quae  etiam  in  posteris 
vindicari  putarent,  irarum  causas  repetere,  ut  h.  1.  belh  civilis 
mala  a  parricidio  Romuli:  quae  adeo  minime  jejuna  aut  absona 
videri  debet  ratio.  Ulterius  progressus  est  Virgilius  Ge.  I.  505. 
Laomedonteae  gentis  per/uria  praetexendo.  Sed  npn  ex  nost.ro 
sensu  lalia  dijudicari  debent. 


ARGUMENTUM  VIII. 


^raeclurum  atique  sui  generis  nec  vulgaris 
artis  carmen  ,  si  ad  solam  tractationem  ani- 
mnm  adtendas ;  sedea  ipsius  argumenti  ratio 
est  f  ut ,  quum  hnmanitatis  atque  honestatis 
sensus  illud  plane  reformidet  atqiie  exhorre- 
at ,  magnopere  dolendum  sit  poetam  virtutem 
suam  in  hocce  genere  spectari  voluisse,  illud' 
que  prae  tot  aliis  antiquitatis  operibuj,  quae 
femporis  injuria  interciderunt,  aetatem  tu- 
lisse.  Sed  peccavit  haud  dnbie  poeta  Archilo- 
chi  eocemplo ,  cujus  rabiem  in  idem  argumenti 
genus  ejfusam  fuisse ,  facile  ostendi  posset , 
si  omnino  in  talibus  cum  nostro  ac  lectorum 
taedio  curiosi  esse  vellemus.  Hoc  auiem  po- 
tissimum  agit  poeta  ,  ut  frigoris  sui ,  quod 
in  se  puella  experta  fuissei ,  ac  de  quo  gra~ 
tiiter  conquesta  esset ,    cqusas  expediat ,    eas~ 


—      523      — 

que  ab  ipsa  repetendas  esse  pronuntiet ,  adeo 
quidem  ,  ut  quaesito  rerum  ac  verborum  dele- 
ctu  in  summum  eam  contemtum  ac  fastidium 
adducere  studeat.  Puellam  fuisse  divitem  , 
nobilem  ,  doctam  ,  docet  posterior  pars  car- 
minis.  Jmpense  hariolantem  si  audire  vis> 
adi  Sivrium. 


A   dnotationes. 

v.  l.  Plenior  oratio  erat :  Ebo  tune  sustines,  te  haod  dispudet, 
rogare ,  quid  cet.  Sed  mirilice  abruptum  hoc  loquendi  genus 
ammo  quocunque  vehbmentiore  adfectu  ,  ut  h,  1.  indignatione 
percito  convenit.  It  Juno  iram  suam  in  Trojanos  evomitura  apnd 
Virg.  A<-n.  I.  37.  Mene  incepto  desistere  victam  ,  nec  posse  cet. 
Terent.  Enn.  II.  1.  3.  satne  hoc  mandatum  est  tibil  P.  Ah  ro. 
gilare  !  Cf.  infra  XI.  u.  et  Lamb.  ad  h.  1.  Male  nonnulli  sup- 
plent ;  non  me  pudet  rogare.  —  te  putidam  ,  rancidam  ,  cffbe- 
tam  longo  seculo  ,  longa  aetate  ,  senectute  ,  graviter  pro  ,  te 
vetulam  ,  anum  decrepitam.  Similiter  pruriens  anns  indigitatur 
in  Prijpeis  c.  LVII.  1.  Cornix  et  caries  vetusque  bustum  ,  turha 
tt  putrida  facta  seculorum.  P;icuv.  in  Teucro  (apud  Scriv.  p. 
72.  )  ;  quamquam  annisque  et  aetate  hoc  corpus  putret.  Trecen- 
torum  Coss.  Vetustillam  eadem  virulentia  facit  Martial.  III.  93» 
1.  idemque  secula  Lcsbiac  tribuit  X.  39.  3.  Alii  aliter  idem  ex- 
omarunt.  Vid.  ad  IV.  13.  15.  —  quid  enervet ,  debilitet,  frangat 
vires  meas  cur  adeo  enervis  ,  segnis  sim  ad  Venerem  ,  nullo 
voluptatis  ^ensu  tangar.  Basilins  de  Venere  et  vino  ,  ( in  Scalig. 
Catal.  p.  17  4)  v.  3.  Venus  enervat  vires  et  copia  Bacchi.  Volup- 
tatis  enervationetn  dixit  Arnob.    III.  p.   105. 

v  3.  Quum  languoris  istius  c;iusae  tam  manifestae  sint,  at- 
que  a  temet  ipsa  repetendae,  ann  quippe  d^formi  ac  foeda.  Sed 
amarior  partium  singularum  adnumeratio.  Cf.  IV.  13.  10.  sqq.  Ad 
sententt.im  Martial.  VI.  s3.  3.  Tu  licet  et  manibus  blandis  et  vo- 
cibus  inestes :  conlra  te  facies  imperiosa  tua  est.  Juven.VI.  196. 
Ut  tamen  omnes  subsidant  pennae  —facies  tua  computat  annos 
h.  hoc  inde  fit ,  quocl  vetula  es.   Dentem  atrum  singulari  nmng> 


—      524      — 

ro  forto  cum  virtute  posuit  poeta  ,  tancjnam  ceteros  jam  exspufc- 
set,  uti  saepius  Martialis.  Senectus  frontem  rugis  ejcarat ,  per- 
sulcat ,  faciem  rugosa  pelle  induit.  Mira  vis  compositi  exaret . 
cute  prorsus  immutata.  —  vetus ,  a<l  extremas  lineas  admota : 
auget.  Terenf.  Eun.  IV.  4.  ai.  Hic  est  vetus ,  victus  ,  veternO' 
sus  senex.  Veteres  senes.  pariter  Tibull.  I.  7.  50.  Ad  rom  Mar- 
tiall.  III.  93.  4.  Rugosiorem  quum  geras  stola  frontem  ,  et  ad 
verba  Virg.  Aen.  VII.  4*7    obscenam  frontem  rugis  arat. 

v.  5.  6.  Et  plane  arila  atcjue  exsncca  sis.  Dtpygem  ,  quam 
tlesignat  h.  1.  poeta ,  Martialis  III.  9}.  32.  ita  desoribit :  tt  ana- 
tis  habeas  orropygium  macrae ,  senemque  Cynicum  vinrat  os- 
seus  cunnus.  Idom  XI.  100.  4.  Habere  amicam  nolo  ,  Flacce 
subtilem.  cui  serra  lumbis ,  cuspis  eminet  culo.  Paullo  hone- 
stius  in  Priapeis.  c-  XXXII.  init.  Uvis  aridior  puella  passis  cet. 
hiet ,  pateai,  propter  aridas  nates.  Anum  flagitiosa  libidine  rJpv~ 
xpantrov  factam  intelbgunt  Lamb.  et  Darer.  putida  atoue  aliena 
ab  h.  I.  doctrina.  —  bovis  crudae  ,  cmditate  laborantis,  atcjue 
ila  macilentae. 

v.  7  —  10.  Sed ,  enimvero  tale  pecfus  babes,  cjuod  incitare  , 
ad  libidinem  exstimulare  poSMt.  ETpunv/^uis  baec  accij^ienda  esse, 
et  eJocutionis  ratio,  et  cjuae  perspicuitatis  causa  ,  ne  cjuis  erret , 
subjecta  sunt ,  abunde  ostendunt.  —  mammae  putres ,  resolutae 
( ut  gleba  putris  Virg.  Ge.  I.  44.)  flaccidae  ,  pendulac  ,  cjuales 
ecjuarum  sunt;  pro  cjuo  doctiore  structura  est,  equina  quales  ube- 
ra.  Putrida  pectora  similiter  Catull.  LXIY.  352.  /iranearum 
cassibus  pares  mammas  vocal  Martial.  III.  93.  5.  Id.  III.  72.  3. 
tibi  pannosae  pendent  a  pectore  mammne.  Inclinatas  e.  sdem 
Propert.  II.  15  <n.  juxta  Agathiam  XIII.  4.  jwac5'?  v*e'x\iv3ii f  *e- 
coi<  otpfVff  cet.  —  9.  Venter  mollis ,  non  adstrictus  ,  laxus  rugis  ; 
sulcos  uteri  vocat  Martial.  III.  72.  4  —  femur  e.ci/e,  gracile  , 
junceum  (cujus  lacertos  annuli  mei  cingant  Martial-  Xl.  IOO. 
2.  )  additum  ,  cjuod  epimetri  loco  tumentibus  ,  crassis  suris  ad- 
jectum  videtur;  cjuaesita  enormitat»'.  Tc?  additum  optime  similU 
illustrat  Petronii  locus ,  c.  91.  Habebat  inguinum  pondus  tam 
grande,  ut  ipsurn  hominem  laciniam  fascini  crederes.  Hocidem 
haud  dubie  voluit  Sohol.  Crucju.  ,,elepanter  dicit  additum  ,  cjua- 
si  adplicitum  et  adpositum  sit ;  quia  nihil  deformius,  cjuam  pedes 
genibus  et  femore  crassiores.  Ceterum  totum  hunc  locnm  mutua- 
tus    videtur    Horatius  a    graeco    poeta ,    cujus  fragmentum   habet 


—      525      — 

Schol.    Aristoph.    Avv.    i6'-Q.    zsetfd    vpvpdv    7r«^«7«    fAiorjT/) 
yvvr].  Observa  in  his  vv.  concinnam"  epithetorum  collocationem. 

v.  11 —  l^  At  es  dives,  nobilis  ,  quaesitecjue  culta ,  quibus 
formae  detrimentum  satis ,  bene  redimi  repararique  opinaris: 
quihas  tamen  mmime  tangor  ,  —  Esto  beaia  ,  jactes  opus  tuas, 
placeas  tibi  divitiis  tuis ;  nihil  equidem  moror.  — -  esto  genero- 
■tssima snrpe  oriunda.  l)<  lerte  pro  hoc  poeta:  imagines  majo- 
rum  tuoruui  triumphales  ,  triumj>halibus  omamentis  insignes ,  in 
quibns  adeo  iriumj.hatores  exsMere  ,  ducant  funus  tuum ,  prae- 
ferantur  funeri  tuo  \  in  cjuo  amara  admodum  amorum,  cjuos  prae- 
ter  aetatem  anus  iita  sectetur  ,  irrisio  inest.  Bene  jam  Schol. 
Cruquii  „Videtur  Iatenter  iili  exprobrare  intempestivos  amores , 
praecipue  quod  morti  esset  proxima."  Ceterum  de  more  imagi- 
nes  majorum  in  funeribus  gentilitiis  praeferendi,  pervulg<?ta  om- 
riia.  Ad  feminas  cjuocjue  hunc  honorem  pertinuisse  docet  vel  Cic. 
dfc  Orat.  II.  55.  quid  illam  anum  patri  nuntiare  vis  tuo  ?  quid 
illis  omnibus ,  quorum  imagines  duci  vides?  jam  Lamb.  lauria- 
tus.  Imagintfs  ducunt  funas  ,  quntenus  praecedunt  illud ,  praefe- 
runtur.  lia  accipienda  verba  histrioris  apud  Suet.  Cer.  %*.  Or- 
cus  vobis  riucet  pedes.  Ovid.  Fast.  VI.  668.  Ducit  supremos  nae- 
nia  nulta  toros.  Similiter  Lucifer  diem  ducere  dicitur  Virg.  Aen. 
II.  802.  iittjue  ita  passim.  Atcjue  hano  potiorem  habuerim  ralio- 
neni  prae  altera,  cjua  orationem  ita  invertere  necesse  est  :  ducan- 
tur  in  funere  tuo  triumphales  imagines,  quamcjuam  ducere  solen- 
ne  de  cjuavis  pompa ,  rnaxime  funebri.  —  l3.  Cultu  porro  seu 
munrlo  muliebri  exorne*  te  magnificentissimo.  Pro  hoc  comte  et 
qnaesite  est j  non  sit  marita  ,  matrona  Romana,  cjuae  plures  pre« 
tiosioresque  gerat  baccas  s.  margaritas.  Multitudinem  baccarum 
invicem  junctarnm  docte  designat  onusta  (Petron.  c  LV.  Quo 
margarita  cara  tribacca  Indicu  ?  an  ut  matronat  onerata  phale» 
ris  pelagiis  cet.  Claudian.  XXVIII.  528.  colla  monili  circuit ,  et 
baccis  onerat  candentibus  aures.  Oneratas  aures  simpliciter  Se- 
nec.  Const.  Sap.  c.  \u,.  Boeth.  Conf.  Ph.  III.  3.  oneretque  baccis 
colla  rubri  litoris.  )  et  ip*arum  pretium  epith.  rotundioribus: 
Nam  a  rotunditate  commendatissimas  fuisse  docet  Plin.  H.  N.  IX. 
35« — i'8  onusta  ambulet ,  quam  delecte  pro ,  tenui,  sit.  Propert, 
I.  2.  l.  Quid  juvat  ornato  procedere  ,  vita  capillo,  Cf.  snpra 
IV.  5.  17. 

v.  15.  16.    Quid  ?   cjuod   philosophici*  te  «tudiis  delectari  si' 


—       526       — 

inulas  ,  ut  viros  ,  iisdem  deditos,  hac  iynge  illectes.  Vetnlam  li- 
hidine  indoruitam  ,  luxuque  ac  mollitie  perditam  ,  quum  philoso- 
pham  dicere  vellet,  Stoicam  facit  poeta  ,  non  quod  ipse  Stoirus 
esset  ,  sed  quod  mores  ejus  ab  severa  horid.ique  Stoioorum  disci- 
plina  immane  quantum  discreparent.  Hinc  facile  per«picitur  , 
cntatn  venusta  irrisione  libelli  Stoici ,  horridi  illi  ,  inter  sericos 
pulvillos ,  in  culcitis  suricis  ,  mollissimis  adeo  ac  deiicatissimifl  , 
iacere  dicantur.  Qua  eadem  virtute  poni  a  poeta  putn  :  nmant  t 
volupe  ipsis  est ,  novo  cmasi  volnptatis  sensu  pt-rfruuntur  qmbus 
tam  molliter  cubare  liceat.  Nihil  tamen  contra  moverim,  si 
quis  graeco  significatu  amare  pro  ,  solere  ,  piKitv ,  positum  coii- 
tendat  ,  quum  neque  sic  vi   omni   prorsus  destituatur. 

v.  17.  18.  Enimvero  ista  omnia  talia  non  sunt,  quae  vel  tan- 
tillum  tui  desiderium  proritent  amoris  tui  tmendi  cupiditatem 
injiciant.  Pro  hoc,  relata  ad  proxime  antecedentia  sententia  :  num 
ideo  mirtus  rigent ,  torpent ,  frigent  nervi  mei ,  num  libris  istis 
Stoicis  effici  puntas,  ut  nervi  libidine  inflammentur ,  illiterati 
illi,  ad  ista  literarnm  ,  quae  non  inteliigunt ,  iilectamenta  hebe- 
tes;  doctis  istis  illecebris  haud  arrigenres  ;  venuste  admodum. 
Perimunt  hanc  venustatem  ,  totiusque  loci  sensum  pervertunt, 
qui  illiterati  gignendi  casu  ,  et  rigere  de  vigore  salaci  acripiunt. 
Nervus  et  mox  fascinum  de  ea  dici  parte,  qua  viri  sumns,  e 
Petronio  et  Priapeiis  satis  notum.  —  19.  10.  Ut  illud  provoces  , 
excites  ,  commoveas  ab  inguine  ,  quo  latet,  vegetnm  reddas  , 
ore  rnorigerari  (ut  est  apud  Suet.  Tib.  44  )  te  oporht  Super- 
bum  inguen  dixit ,  qnod  proprium  fascinierat;  quOcl  minus  obse- 
quiosum  se  praebet,  istis  haud  movetur,  sc.  divitiis,  nobilitate 
ac  studiis  tuis  philosopbicis. 

ARGUMENTUM  IX. 

w*  ■vw  W^  W>  X  %-v 

Lsarmen  hocce  post  primam  statim  famam , 
de  victoria  ,  qua  Caesar  apud  Actinm  potitus 
esset ,  Ho/nam  perlatam  ,  scriptum  esse  ,  plu- 
ra  ipsum  in  se  habet  indicia  ,  qnae  exlra  om- 
nem  dubitationem  ponant  (vide  rnihi  v.  21  sqq. 


—      527      — 

29.  sqq.  qui  diserte  ostendunt ,  de  Antonii  fu- 
ga,  quorsum  facta  esset ,  necdum  quidquam, 
tum  temporis  Romae  constitisse) ,  utque  adeo, 
si  temporis ,  quo  carmina ,  ut  ita  dicam  ,  Ac- 
tiaca  composita  sint  ,  rationem  ineas ,  hoc 
E;)od.  T.  el  ante  1.  5j.  collocari  debeat.  Expo- 
nit  isto  Maecenati  laetitiae  suae  sensus  poe- 
ta  ,  qiios  primus  isie  nuntius  in  se  commoverit 
vividissimos,  adeo  quidem  ,  ut  victoriam  istani 
adparatissimo  statim  convivio ,  non  exspecla- 
ta  triumphali  pompa ,  eidem  ce/ebrandam  in- 
jungat t  *7l  eaque  cogitatione  ita  dejixum  ha- 
bet  animum  ,  ut  ipsas  istas  epuias  mente  oc- 
cupet *  seque  convivantium  turbae  immixtum. 
ferat.  pua  quidem  vegeta  rei  adornatione , 
ad  ejfrenem  animi  adfectum  plane  descripta , 
totum  carmen  mire  animari,  vel  hebetior  quis- 
que  an//uadveriat.  Ut  autern  Rornanum  suum, 
ut  ita  dicam*  sensum  poeta  ostenderet ,  Anto- 
nianae  partis  miiitem,  a  Caesare  devictum  , 
omni  contumeliarum  genere  obruit ,  quod  ex- 
iernam  snb  femina  et  spadonibus  militiam  , 
ignavam  illam  ,  luxuqtie  infamen  ,  sequi  su- 
sfinuerit ;  atque  hactenus  metro  suo  ejusque 
indoli  satis  respondet  hoc  carmen,  quod  qui- 
dem  ,  si  argumenti  tractationem  spectes,  a  na- 
turali  simplicitate  $  si  eloquutionem  ,  a  mun- 
ditie9  non  operosa  quidem ,  satis  tarnen  con- 
cinna  acjusta,  maximopere  se  commendat. 

Adnotationes. 

v.  i.sqq.  Morae  impatientia,  cruam  praefert  exordium,  exsul- 
tanti  ob  victoriam  Angusti  mire  poetae  animo  adcommoda  !  Pro> 
rulgari:  eccrnando  Augusti  viotonam  celebrabirnus  ?  rlocte  poeta 
convivii  adparatius  instruencli  partes   ponit,  cantum  et  vinum,    id- 


—        U23        — 

que,  pro  diei  solennitate  ,  Cuecubum,  h.  optimae  notae,  nobilis- 
simum  ;  unde  repostum  ad  festas  dapet,  nonnisi  festis  oonviviis 
adhiberi  soliium.  Idem  eidem  Actiacae  victoriar  celehrandae  de- 
promundum  indicit  I.  37.  5-  Cf.  III.  28  3.  —  2.  victure  luetus 
Caesare,  omatius  et  sigmficantius,  qunm :  propter  vlctoriam  Cae- 
saris.  —  3-  tub  alta  domo  suaviter  indicat,  se  illud  convivium  a 
Miiecenat'.'  velle  instrui.  Ita  enim  adpell.it  turrem  Maecenatia- 
nam  in  Fsquilinis  hortis  sitam,  quamlll.  29.  l^-  molem  propin- 
auam  nubibus  vocat.  Atque  hujus,  omninoque  Opulentiae  ejus 
adparatu  isto  convivali  explieandae  ,  respectu  Maecenateru  bea- 
tum  (uti  Sestium  I.  4.  l4-)  adpellat,  adposito  ad  rem  epitheto. 
—  Sic  Jovi  gratum,  owjj  A/i  <piAov,  ad  totam  sententiam  refer  : 
quandoquidem  ita  Jovi  placuit,  Dii  prosperutn  hunc  rerum  even- 
inm  dederunt.  —  5-  6«  Inter  festos  lyrae  ac  tibine  cantus,  Lvra 
sonante  curmen,  edente  sonos,  cantus,  mixtos  tibiis  ,  una  cum 
tibiis,  lira  ao  tibiis,  resonantibus,  hac  quidem  Dorium  modum, 
Severnm  ac  gravem  (nam  «"£/01»  r<j«  &<*?tov  dpixovixi  to  asfAvov  Lu- 
ciin.  I.  851  ).  iHis  Barbarum  s.  Phrygium,  etfrencm  ac  bacohico 
furore  tumultuantem  (h>3eov  Lu'-ian.  I.  1.)  edentibus.  Admodum 
probabile  est,  poetam  Dorio  modo  grave  Martis  opus  h.  ipsum 
pngnaa  conflirtum,  (ryji«  c5»;wti  JiffAoviav  tohf  fcoA«/*/*o?i  divSpxai 
cc?u.ofooaot.v  diserte  voCut  Plut,  de  Mus.  p.  itS^.  E.),  Phrygio  au- 
tem,  eventum  ejus,  victoriam  Caesaris,  atcjue  adeo  laetitiam,  qua 
inde  efferretur,  exprimi  repraesentarique  voluisse  Unde  a<Iparet, 
lyrhm  ac  tibiam  per  vices,  non  mixtim  et  una,  adhibita?  intelli- 
gi  oportere;  hocque  ut  statuamus,  ipsae  Harmoniae  leges  ,  po- 
stulant. 

v.  7  —  10.  Quod  idem  (>>c.  ut  solenne  convlvium  a.itaremns) 
nuper  fecimu»,  aevicto  ad  Siculum  liins  S.  Pompcjo.  Factnni  il- 
lud  a.  U.  DCCXVIII,  Prkeclare  poeta,  qnasi  aliud  agens,  reoen- 
tem  hdnc  Augusti  laudum  materiem  intexuit,  in  cpiam  ohiium  erat 
eum  incidere,  qnum  par  fere  ignominia,  cjuam  novissima  victoria 
avertisset,  ista  a  populo  Romano  propulsata  luisset ;  id  qtiod  enun. 
tiatae  rei  ratio  ahnnde  osiendit,  servis  fugitivis  in  alfero  bello, 
ii,  hoc  mnliere  extema  cum  spadonihns  Romanos  sibi  subjicere 
COnniSis.  Quum  S.  Pompejns,  mari  feliciter  usus  (  Conf.  Dio 
XLVIIt.  19.)  Neptunius  h.  Neptuni  filins  iphe  dici  haberique  \el- 
Jet,  facile  persj>icitur,  quam  quaesitae  arerbitatis  ista  h.  I.  ad- 
ptrliatie  sit  in  exponenda  ejus,  quam  mari  expertus  e.^set,   gravis- 


—      52g      — 

jima  olade,  iniserabilkjue  cum  sex  septemve  navibus,  quum  mo- 
do  trerentarum  quinquaginta  dominus  fuisset  (Flor.  IV.  $.),  fuga« 
—  actus,  exactus,  expnlsusyV<r/o  Siculo  fugit,  fuga  sibi  consule- 
re  opus  habuit.  Asiam  eum,  perditis  omnibus,  petiisse ,  ibiquo 
ab  Antonio  devictum  sub  percussore,  ab  eodem  immisso,  mor- 
tuum  esse,  ex  histoaia  satis  constat.  Quae  eadem  cum  Nostro  ni« 
inirum  navps  epsdem,  litori  allisas,  ab  Octaviano  combustas  f  uis- 
se  tradit  Oio  XLIX.  lo.  p.  576.  —  9.  10.  Qui  armatis  in  supple- 
mentum  classis  et  exeroitus  ergastulis  colle  tisque  piratis  remp. 
RomiiMm  servitii  jugo  subdere  in  animo  habuerat.  Hoc  cum  «um- 
1110  invi  iiie  acunine,  q  iod  rei  indignitus  suppeditabat,  eloquutus 
est  poeta,  Pompejum  ea  ipsa  vincnla,  quibus  servitia  exsolvisset, 
civibus  Romanis  minutum,  h.  iis  Romanos  oneraturum  profesSum, 
adversus  adeo  hos  crudelissimbm,  amieum  contra  ac  henevolum 
servis  idque  perjidis ,  h.  fugitivis,  detrahendo  iis  vincula,  donan- 
doque  libertatem,  perhibendo.  Servitia  eum  fugitivosque  in  nu- 
merum  exercitus  sui  reeipiendo  magnum  modum  /eginnum  ef- 
fecisse  diserte  tradit  Vellei.  II.  73  adde  Dio  XLVlII.  19.  Quam- 
quam  omnino  perfidia  servili  indoli  genuina  fere  vett.   habita. 

v.  11  —  16.  Persequitur  jam,  amareque  exagitat  poeta  igno» 
miniam,  quam  Antonii  exercitus,  Aegyptiae  luuiieris  et  spadonum 
imperiis  parere  haud  dedignatus,  pertulerit.  Nam  cum  hoc  Ilagi- 
tiosum  Antonii  dedecus  a  poeta  communicari,  ipsa  elocuti6i;is  do- 
cet  ratio.  Vide  autem ,  quaui  exacuerit  vulgarem  sentenliam  : 
Romani  sub  femina  militant,  et  imperia  a  spadonibus  accij)iunt. 
RomanuS  civis,  oblitus  pristinae  Iibertatis  ac  dignitatis  ,  emaH- 
cipatus  est,  se  addixit,  in  potestatem  ac  dominium  tradidit  femi. 
nae,  Cleopatrae,  in  ejusque  gratiam.  miies  fert  vallum  et  arma, 
graves  militiae  labores,  impigre  tolerat,  militat-  Male  de  Anto» 
nio  plerique  cogitant,  qtuimquam  illud  (emanc.  feminae)  proprie 
ad  eum  spectat,  qui  patriae  oblitus  ,  totus  in  monstrum  illud 
Ut  mente,  ita  animo  qunque  et  cultu  desciverat,  juxta  Flor.  IV. 
11.  Militiae  aerumnas  declarant  valli  et  arma,  a  grecario  mili- 
te  ferenda.  Adposite  laudant  Cic.  Tusc  II.  16.  Militiae  nostri 
exercitus  qui  labor,  et  quantus agminis ,  ferr  plus dimidiati  me n- 
sis  r.ibaria  ;  ferre  ,  si  qui  ad  usum  velint :  ferre  vallum.  Nam 
scutum,  gladium,  galeam  in  onere  nostri  milites  non  plus  nu- 
merant  quam  kumeros,  lacertos ,  manus  :  arma,  enim  membra 
militis  esse  dicunt,  —  tt  spadonibus  servire  potest  ,   quam  invi- 

II.  «anb,  h  1 


—      53o      — 

dio?e  pro,  ductores  eospatitur,  sustinet.  Ex  eunuchis  Mardionem 
potissiuium  bellf  auctorem  memorat  Plut.  Ant.  p.  345-  D.  —  ru- 
gosis ,  rugis  ante  tempus  deformatis ;  quod  cjuidem  proprium 
truncati  corporis  perhibetur  infortunium.  Vid.  ad  I.  37-  9-  Illa  , 
JEheu  et  posteri  negabitis  h.  vix  credent  posteri,  Romanos  olim 
aese  hoc  dedecore  maculasse,  graviter  mdipnationem  poetae,  rei 
indignitate  incensam,  produnt.  —  15.  16.  Inter  signa  militurioy 
aquilas  Romanaj.  Sol  adspieit,  conspicitur  (sed  alterum  evefyJZf, 
ob  indignum  spectaeulum,  quod  Soli  ita  objiceretur.  Hujus  enim 
vultum  y.a.doc(iur»rov  res  pudendas  aversari,  notum  vel  e  Thyestea 
fabula.)  conopium.  Conopium,  xtavwzsiov,  velum  apud  Aegyptioa 
ad  arcendos  culices  ,  ex  Nili  illuvie  abundantes,  lectis  praetendi 
solitum,  mox  inler  luxus  instrumenta  habitum,  intextisei  filis  au- 
reis,  adspersisque  tenuissimis  macdlis  Cf.  Plut.  Ant.  p,  927.  et 
Schol.  Juv.  VI.  80.  Hinc  causa  intelligitur  ,  cur  illud,  extremao 
mollitiei  Aegyptiae  argumentuni  ,  tanto  turpius  Romanis  videri 
debuerit,  quod  inter  aquilas  Romanas  conspiceretur,  Ex  hac  ip- 
sa  antem  adornatione  colligas,  pro  militari  Aegyptiorum  signo  il- 
lud  aut  omnino  a  Romanis  habitum  fuisse,  aut  certe  invidiose 
h.  1.  a  poeta  designari.  Ita  et  accipi  possit  in  Propert.  III.  9.  45. 
Foedaque  Tarpejo  conopia  tendere  sacco  ,  tanquam  vexillum  ibi 
statuere,  castra  in  Capitolio  collocare.  Eadem  lasciviae  ac  molli- 
tiae  nota  sistro  classicum  cantum  fuisse  perhibent  idtm  el,  1,  v» 
04.  et    Virg.   Aen.  VIII.  696. 

17  —  2o.  Ex  Antonii  copiis,  quae  in  continenti  stabant,qui- 
busque  Canidius  praeerat,  Gallograecos  5.  Galatas  Dejotaro  et 
Amynta  ducibus,  ante  pugnae  cliscrimen  ad  Octavianum  trans- 
misisse,  diserte  tradunt  Piut.  Anton.  p.  945.  et  Vellei.  II.  84-qui 
addit,  Amyntam  numquam  reginam  nisi  nomine  saiutasse.  Hoc 
exaggeravit  poeta,  quo  magis  degeneres  Romanorum,  Antonioad- 
haerentium ,  aniraos  argueret,  Gallograecos  hac  sola  de  causa 
Antonium  destituisse,  quod  castra  ista,  femineo  luxu  marcida 
aversarentur,  id  cjuod  Romano»  facere  par  fuisset,  significando. 
Ita  jam  optime  Porphyrion  :  Gallorum  ideo  mentio  facta  est,  ut 
Romanos,  qui  sub  praepositis  spadonibus  aecjuo  animo  militarent, 
magis  oneraret  per  comparationum  Gallorum,  qui  hoc  dedignati  ad 
Caesarem  se  contulerunt.  Igitur  Galli  frementes  aegerrime  fe- 
rentes,  indignantes  ad  koc  con,  ob  foedum  hoc  eonopii  spectacu- 
lumvertcrunt,  averterunt  equost  aversati  sunt  ejus  adspectttm  (sed 


—       53i       — 

alterum  signate  de  equitatu)  deseruere  ista  castra,  canentes,  lau- 
dantes  olamore  bellico  Caesarem,  potiores  ejus  partt-s  raii  ,  pro 
vulgari,  transeuntes  arl  Caesarem.  lllud  autem  posuit  poeta  eX 
more  istius  gentis,  cnm  cantu  pugnam  ciere  solitae;  quamquam 
etiam  de  adclamatione  Romana,  v.  c.  Salve,  Imperator,  haud  wb- 
surde,  intelligas.  «»  19.  20.  Jam  navale»  copias  poeta  memorat, 
quae  eadem  indignatione,  quod  feminae  eunuchis  parendum  es- 
set,  motaepugnam  detrectassent,  et  in  portum,  dum  confligeretur, 
reressissent.  Faeile  intelliyitur  poetam  in  rc-m  suam  vertisse,  quod 
ex  ignavia  atque  timore  factum  esset.  Exaggerasse  aufem  poeta 
putnrdns  est,  quod  tradunt  Historici,  male  omnia  ante  pngnamin 
Antonii  cl;>sse  administrata  fuisse  (t*  vxotikov  svsjxvti  SvoxfxysZv, 
j  &  {  o  s  a.x  xa  *  v  v  a  r  s  f>  i  cf  0  v  f&o  l)  &  e  1  »v  Plut.  Anton.  p.  1729. 
♦Steph.)  aut  utique  primum,  Cgui  rem  ita  gestam  exposuisset,  nun- 
tium  secntus  esse,  id  qnod  e  vv.  29  -—32.de  Antonii  fuga,quum 
hoo  carmen  scriberet,  necdum  certi  quid  constitisse  prodentibus» 
satis  probabiliter  statuas.  Jam  pars  ista  navium,  quae  post  pri- 
mam  rongressionem  in  por»um  refugeret,  quo  minus  discessio  ista 
animadveteretur,  puppes  ciebat,  h.  ita  retrorsnm  agrbatur,  pup- 
pes  praecederent ,  prorae  sequerentur  (Gr.  %^vfxv*v  K(ovaxa3xi  f 
remis  inhibere);  idque  sinistrorsum  fieri  oportebat ,  acie  Anlo- 
nii  dextrorsum  Italiam  versus  directa  atqne  expJicita.  Alienam 
ac  prorsus  inoommodam  sententiam  inferunt,  qui  de  fuga  Antonii 
et  Cleopntra  cogitant,  quod  vel  vv.  17.  18.  docent,  et  adjecta 
portu  latent,  quae  quominus  de  Alexandrino  portu  interpreteris, 
vetat  v.  79  sqq. 

v,  «i  —  26.  Vix  primo  allato  victoriae  nuntio  pompam  statim 
triumphalem  exspectat  poeta,  quod  effreniori  ejus  laetitiae  adfectui 
adprime  convenit.  Vulgaris  enuntiafio  erat  :  Ecquando  ducetur 
trinmphus  ,  vel  splendidissimis  Marii  et  Sciptonis  anteferendus  ? 
Pro  hoe  ad  Triumphum  Deum  orationem  convertit  poeta,  queri- 
turque  quod  Urbem  non  illico  intret ,  pompatnqe  adeo  triumpha- 
lem  ac  solenne  sacrificium  moretur.  Nam  pompae  isti  praaesse, 
eam  ipse  ducere  oreditus.  Qnae  eadem  adclamationi  solenni  ,  io 
triumphe,  (ut  /uu  Ba*£f)  ad  qnam  alludit  poeta,  subest  ratio»  — ' 
currus  aureos,  currum  triumj>halem,  auro  et  ebore  ornatum  ;  om- 
ftino  pro  pompa  triumphali.  Sacrificium  Jovi  Capitolino  a  trium* 
phatore  faciendum  declarant  boves  intnctae,  jugnm  haud  passae  ; 
ex  more,  ut  noiissimum.    Vid.  Intpp.  ad  Petr.  c.   105.  —  23.Pul* 

L  1  * 


—      532      — 

chrc  continuatur  conversae  orationis  ingenium  pro  :  non  tam  ma» 
gntficus  triumphus  fuit,  quem  Marius  de Jugurtha  reportavit.  Trium- 
phus  reportat  ducem,  quatenus  cum  eo  Urbein  intrat,  eum  an- 
tevolat,  ut  Victoria.  — »  25.  Quaeiitnm  est,  quod  Si  inionem  sim- 
pliciter  Africanum  indigitat,  quandoquidem  hac  ijis.i  adpellafione 
virtus  ejns  bellica,  de  qua  hic  agitur,  contlecorata  fuif.  —  cui  su- 
per  Carthagincm  cet.  Vulgare  utique  erat ,  qui  Carthagine,  vir- 
tnte  sua  eversa,  aeternara  sibi  nominis  famam  acquisivit.  excifiio 
isto  immortalis  factus  est.  Pro  tjuo  omatius  erat,  si  dixisset  :  tiui 
evers^r.i  Carthaginem  virtutis  suae  momimentum  fecit  ,  uti  plane 
de  eo  Vellei.  I.  12,  Sed  vividior  augustiorque  species  est ,  qUa 
animavft  sententiam  poeta,  a  A  iitute  dea  monumentum  ei  super 
Carthaginern,  cujus  cversione  promernisset  ,  conditdm  perhibens. 
v.  27  sqq.  TriUmjmi  magnitudinem  praeclare  poeta  miserabili 
Antonii  fuga,  tjuam  cum  summa  omnium  rcrum  desperatione  , 
deletis  quippe  navibus,  copiisque  ejiis  terrestribus  ad  cleditionem 
compnlsis,  capessere  coactus  fui!,  illustratam  snbjicit.  In  verbis, 
Punico  lugubre  cet.  giavis  luxus  ejus  prioris  notatio  atque  irrisio 
est.  Ita  enim  de  tuliu  ejus  Mor.  IV.  11.  Aureum  in  manu  ha- 
culum;  ad  latus  acinacet;  purpurea  ve>tis  ingentibus  obstricta 
gemmis;  diadema  aderat  Cet.  Quamquam  etiam  Punicum  sagum 
simpliciter  accijiere  licet  de  paludamento,  <poiuxi$i,  Impp.  insi- 
gni,  quod  abjecisse  eum  dicit  poeta,  non  tam  ut  lateret  in  fuga, 
quam  fjuo  se  imperio  dejectum  regnoque  ,  quocl  adfectaret  ,  exu- 
tum  ipse  fateretur.  Solennis  autem  v.  mutare  stmcturae  inversio; 
nt  passim  vidimus.  Sagum  lugubre,  pullum,  sordidum  ,  vile;  ex 
opposit.  Punici  s.  purpurei.  Jnnge  autem  ;  mutavit  s.  iturus  <iuotl 
docte  est  pro  mut.ito  sago  fugit,  iturus  cet.  —  29  —  32.  Cretam 
aut  Afric3in  petifums.  Vid.  Argum.  —  centum  urbibus  nobilem, 
sxeiTo'fA.7to}jv.  Vid.  III.  «7.  33.  —  30.  Ventis  non  uis,  sibi  faven- 
tibns.  Ovid.  Met.  XIII.  tbfu  Orba  snis  essent  etiamnum  lintea 
ventis.  Martial.  X.  io^.  init.  /  nostro  comes  —  —  longnm  per 
mare,  sed  faventis  undae  ;  et  cursu  facili  tuisque  ventis  Hispa- 
nae  pete  Tarraconis  arces.  Sener.  Quae»t.  nat.  I.  Praefat.  Quan- 
tum  est,  quod  ab  ultimis  litoribus  Hispaniae  usque  ad  Indos 
jacetl  Paucissimorum  dierum  spatium,  si  navim  snu3  ven'us 
implevit ;  et  ita  passim.  —  3'-  Syrtes  Noto  exercitatas,  agitatai, 
iurbatas.  Cf.  Sallu^t.  Jug.  78.  — 32.  fertur  incerto  mari  telest, 
ipse  incertus  consilii  mari  fertur,  srrat ,  animo   ista  clade  penitus 


*•      533       — 

pertuTbato  ;  vel  simpliciter,  tnari  procelloso  agitatur,  Diis  Angu- 
sti  victoriam  persequentibus ;  malim  tamen  prius  ut  exquisitiu», 
quorl   etiam  Scholl.  habent. 

v.  33  sqq.  Ad  propositum  suum  redit  poeta,  confususque 
impotenti  laetitiae  adfectu  futuram  convivii  hilaritatem  animo  prae- 
ceptam  repraesentat  ;  rJiscumbunt  convivae,  majoribusque  poculi$ 
imae  istius  ciiei  solennitas  posnat,  celebrandam  indicit.  Quo  quae- 
jjito  ad  rem  oculis  subjiciendam  artificio  passim  poetam  usum  vi- 
dimus  v.  c.  II.  7.  21.  et  III.  19.  9.  II.  18-  Eadem  extollendae 
ex  merito  victoriae  causa  cumultate  adponi  jubet  vina  Chia , 
Lesbia,  Caecubum,  h.  generosissima.  —  metire  infunde  Caeca- 
bum  ;  sed  alterum  signate;  quoniam  cyathi,  quibus  iniundebatur, 
vel  pocula  quae  replebantur  ,  certi,  cujuscunque  demum  ,  moduli 
crant.  Possis  etiam  ad  vini  certis  aquae  partibus  temperandi  mo- 
dum  referre  ;  illud  tamen  noiYiTixwrspov.  ~—  quod  nauseam,  inftr- 
mioris  ventriculi  indicem,  coerceat,  tollat,  ventrem  acleo  corrigat, 
roboret,  vinum  itTovov,  uti  auclit  Athen.  I.  21-  — -  Jluentem,  alvum 
solventem.  Proprie  stomachus  laxatur,  langnet  fiuit. —  37.  38.  Par 
utique  est,  animum  vino  exhilarare,  Caesare  victoria  potito.  Cu- 
Ta  et  metus  Lyaeo  solvitur,  vino  diiuitur,  abstergetur  (ut  cadus 
amara  curarum  eluere  efficax  IV.  12.  2o.  unde  Bacchus  Au«/fi«- 
Ay)f  et  similia  provenere  loquendi  genera),  animo  expellitur;  qui 
istia  tenebatur,  constrictus  erat,  dum  nondnm  de  praelii  exitucon- 
straret.  —  rerum  Ctiesaris,  ob  res,  Caesaris,  ejus  victoriam  ;  grae- 
ca  prorsns  ellipsi  ac  locutione.  Si  proximis  curam  etmetum  jun- 
gas,  erit:  metum,  quem  propter  Caesarem  sustinuimus.  Scgd  alte- 
rum    dignius  poeta,  si  quid  jndico. 


ARGUMENTUM  X 


\Juum  in  omnibus  fere ,  quae  contumeliosa 
prostant ,  Horatii  carminibus  causas  ac  ra- 
tiones,  quae  acuendi  ipsi  stj^li  evomendaeque 
bilis  occasionem  dederint ,  satis  diserte  eocpo- 
sitas ,  saltem  haud  obscure  proditas  animad- 
vertas  ;  tanta  utique  Maevium  quemdam,  quem 


-       534       ~ 

petit  hoc  carmine,  apud  omnes  bonos  infamia 
laborasse  credibile  est ,  ut  omnino  legentium 
fastidio  ,  tacendis  iis,  poeta  consuluisse  vide- 
ri  debeat.  Quae  quidem  etsi  nos  plane  fugi- 
ant,  haud  dijficulter  tamen  eas  e  versu  Vir- 
gilii  (Ecl.  III.  90.  Q  u  i  B  av  i  um  no7i  odit, 
amet  tua  carmina,  Maevi)  expediri 
posse  arbitror.  In  qno  quum  inficetissimi  aeta- 
tis  istius  poetae  notam  fcrat ,  isii  autem  ho- 
mines  non  soium  jactantius  fere  arrogantius- 
que  induant  ingenium  (  quod  ipsum  jam  boni 
cujusque  stomachmn  moveaf) ,  sed  etiam,  ut 
insipidae  scilicet  plebi  sapere  videantur ,  bo- 
norum  ingeniorum  famam  bonamque  eocisti- 
maiionem  arrodere  soleant ;  recte  mihi  col- 
ligere  videor  ,  Maevium  non  solum  insulsum 
versificatorem  sed  praestantiorum  quoque  poe- 
tarum  >  Virgilii,  Horatii  et  aliorum  obtrecta- 
torem  fnisse  acerrimum  ,  ideoque  a  Nosiro 
hoc  carmine  miserc  habitum.  Ut  enim  bono- 
rum  omnium  risum  capiaret,  iragica  quadam 
gravitate  ei  ,  peregre  ,  forte  Athenas ,  iiuro, 
naufragium  ,  mortemque  miserrimam  impre- 
catnr ,  lautissimumque  ,  si  precum  suarum 
rationem  habiturae  essent  ,  Tempesiaiibus 
sacrificium  vovet.  Atque  hoc  ipsum,  ne  inhu- 
manum  poetae  pectus  incuses ,  praeter  inces- 
sum  totius  carminis  ,  abunde  comprobat ,  No- 
strnm  ludum  potius  Maevium  dare  voluisse , 
quam  veros  animi  sensus  protulisse.  Ceterum 
acerbitatem ,  qua  sententiae  tinctae  snnt,  ter- 
ribilium,  Maevio  impendentium,  adparatu  haud 
parum  adjutam  facile  sentias ,  quamquam  in 
hoc  paullo  luxuriantius poetae  ingenium  anim- 
advertas. 


—      535       — 
Adnotationes. 

*•  l.  Utinam  Maevius,  iter  mari  ingressus,  tempestatem  gra- 
vissimam  experiatnr,  ea(jue  obruatur  !  Votum  hoc,  vide  qua  colo- 
rum  ivafyt(et  adumbraverit,  quantaque  virulentia  acetbaverit  poe- 
ta.  —  Navis  soluta  retinaculis  exit  e  portu,  altum  petit,  soh  if, 
(quod  proprium  hac  de  re  verbum)  mala  alite ,  dxsuoio»  ipviSi , 
inauspicato,  infausto  omine,  infelix  iter  facturaest  (contra  in  Prop. 
IV.  i,  ^o.  O  quali  ducta  est  Dardana  puppis  ave,  estcjuampro- 
spera  navigatione  usa  est  D.  p-).  quandoquidem  (  inprosperae 
enim  navigationis  causa  a  poeta  subnecti  putanda)  fert ,  vehit 
■Maevium,  ob  Maevium,  quem  vehit;  in  quo  statim  magna  ama- 
ritudo  inest.  — -  olerttem  hircini  odoris  hominem.  Alii  tancjuam 
Kutgers.  lectt.  X.  10.  carmina  Maevii  notari  volunt,  obsoletis  ver- 
bis,  cjuae  adfectaret,  putentia  ac  lordida.  Quod  etsi  locjuendi  usus 
ferat  (Auotor  de  caus.  corr.  Elocju.  c-  XXII.  quaedam  vero  pro- 
cul  arceantur  et  jam  obliterata  et  olentia  cet.),  acerbior  tamen 
videtur  vitii  corporis  exprobatio,  cjuamquam  illud  a  nimiapingue- 
dine  (cjuod  plericjue  v.  21.  innui  autumant)  ortum  statuere  nolim. 
Sed  ipso  poeta  iniquiorem  Maevius  expertns  est  Cruquium,  cjui 
hoc  epitheto  se  insulsum  poetam  ,  libidinosum  (propter  v.  23.) 
timidum  denicjne  atque  insipidum  (propter  agnam  v.  «4«)  homi- 
nem  ab  Horatio  notatum  argueret. 

v.  3 — g.Conflictus  plurinm  venforum  {fA.iayofj.svai  ivsy.01  Hom. 
Od.  II.  315.  )  solennis  poetis  in  gravioris  tempestatis  descriptio- 
ne,  cjuod  ad  naturae  leges  non  exigendum.  In  hac  autem  ,  quum 
res  ad  speciales  notiones  revocanda  erat ,  cum  variata  per  apo- 
strophen  structura  plurimum  suavitatis  habet,  tum,  quod  cuique 
fere  vento,  quas  quemque  partes  tueri  velit,  injungit.  Majorem 
cjuoque  vim  habet  praecipiendi  formula  memento,  tui  officii  pu- 
fato,  tibi  curae  sit,  hoc  sedulo  ages,  quam  optandi  ,  utinam.  — 
utrumque  navis  /atus,  navem  utrimqne  verberes ,  pulses  ,  labe- 
factes,  convelias  excitatis  atque  allisis  Jluctibus,  attolle  fluctus  , 
qui  laterum  compagem  dissolvant.  Val.  Fl.  I.  939.  lllam  huc  at- 
que  illuc  nunc  torquens  verberat  Eurus.  Noster  omatior  ,  quod 
Burmannum  fugit,  —  horridis  tumidis,  adposito  epitheto.  —  5, 
6.  Ornatissimi  versus!  Eurus  mare  conturbet,  remosque  acruden- 
tes  auferat.  Eurus  niger,  nnbes  conglobans,  Svopspi)  Sus KXx  (Orph. 
Argon.  118O.)  Val.  Fl.  II.  365.  Insequitur  niger,  et  magniscum 


—      536      — 

fratribus  Eurus  intonat  Aegaeo,  Forfe  tamen  magis  poetirum 
erit,  si  jungas  niger  inverso  mari,  ab  inv.  mari,  inter  nigros  nia- 
rie  tumnltus  invectus  tenebris  invoKitus.  Pro  mari  commoto,  tur- 
bato  gravius  est  inversum,  a  fundo  versuni.  Imis  stagna  refusa 
vadis  Virg.  Aen.  I.  125«  |d.  II.  4' 9-  imo  Nereus  ciet  aequora 
fundo.  Philipp.  Thess.  XII.  2.  (A.  Br.  II.  214  )  ix  'jfaouj  N&roo 
uuff^cCttiSn  «cvrof,  ik  S*  vtict.Ti*)v  iav%wv  /SuSTr/r  v}.a^/xos  e'grifi\jy6' 
n ,  /o-roj  5*  *««  «X/o-Sfv  f/s  ocXot  *ri>o-«<  cet.  loco  valde  adposito, 
Boeth.  Conf.  Ph.  II.  3-  H<  Saepe  ferventes  Aquilo  procellastcr- 
40  concitat  aequore.  Cf.  III.  17-  10.  —  6.  fractos  differat,  orna- 
te  pro,  frangat,  detergeat  (qnod  proprium  hac  de  re.  Vid.  ad  I. 
14.  40  ac  differat,  dissipet,  per  fluctus  spargat.  Ennius  apud  Non. 
II.  880.  Alia  fuctus  differt,  dissupat  visceratim  membra.  8/<x- 
yjveiv  eadem  de  re  adhibuit  Q.  Cal.  XIV'.  503.  Cf.  Lambin.  — 
7.  8-  Aquilo  summa  vi  in  navem  impetat.  Insurgat  potest  sim- 
pliciter  esse,  exoriatur;  nam  surgere  venti  dicuntur,  qui  flare  in- 
cipiunt,  notissima  loqnendi  ratione-  Sed  suavior  et  exquisitior 
imago  exsistet,  si  Aquilonem  bostili  impetu  navem  invadere,  ad- 
gredi  cogites,  verbo  a  lucta  petito  Cf.  Virg.  Aen.  V.  443-  Simili 
phantasmate  Africus  Icariis  fluttibus  luctatur  I.  1.  15.  Vividiui 
adeo  ac  fortius  est  quam  gr.  eaiyfxeiv,  eTaiaxi\T.jeiv,  quod  solenne 
de  ventii.  Sumiram  Aquilonis  violentiam  ivxpyws  explicant  acre- 
praesentant  sqq. :  quantus  frangit  */.,  b.  quantos  ejus  impetus 
eit,  quum  frangit,  convellit,  eruit  ilices.  Exomandae  rei  imagini 
augfndaeque  .Aqui.onis  vehementiae  inserviunt  adjeota  :  altis 
montibus,  quandotjuidenj  firmioribus  radicibus  arbores  iis  inhae- 
rere,  fortiusque  ibi  surgere  creditae  (vid.  ad  V.  12.  20.)  tum  tre- 
mentes,  untantes  pondere  ac  proceritflte  sua,  altas,  proceras.  Pos* 
sis  quoque  jungere  trementes  altis  montibus ,  quod  quaesitius 
e«set  pro,  stantes  in  montibus.  Sed  alterum  adpositius.  Langui- 
dins  quoque  foret,  si  trementes,  concnssas ,  commotas  acciperes, 
7»  frangit  subjectum    Cf.    Catull.  LXIV.   105  sqq. 

v  9.  10.  Nec  sidus  Dioscurorum  adpareat ,  in  conspectum 
veniat  amicum  ,  quod  ravi  atra  nbcte ,  norturna  tempestate  de- 
prensae  subveniat  ,  quod  quassam  ratem  naufragio  eripiat.  Cf.  I. 
3.  init.  IV.  8.  30.  Optati  inde  Tyndaridae  dicti  Propert  I.  17« 
18.  Procellosam  nociem  ulterius  deolarant ,  qua  tristis  Orion  ca- 
dit ,  ad  occasum  vergit  ,  nota  ratione.  Vid.  ad  1.  2H.  21.  III. 
27.  17.  Orion  trisiis  orvyvls  (  Anacr.  15.  9.),  ob  ttmpejtates  . 
cjuas  ciet. 


—      537      — 

v.  II  —  l^.  Nee  quietiore ,  pacatiore  ,  turbulentiore  ,  ade» 
aequorejeratur,  jactetur  ,  eandem  tempestatem  experiatur,  quam 
Graja  victorum  manus ,  docfe  pro,  victrix  Graecorum  manus  , 
Graeri  eversa  Troja  domum  redeuntes  pertulere,  a  Pallade,  Aja- 
cis  ulciseendi  gratia  excitatam.  Haec  ultima  vv.  13.  l4«  splendide 
et  ornate  a  poeta  exposita.  Pallas  iram  ,  qua  in  Trojanos  fere- 
batur,  onm  ipsotum  excidio  (usto  llio  )  exsatiatain  ,  convertit  in 
jijacem  impiam  ratem  ,  fluctibus  immergendo  classem  Ajacis 
impii  ,  propter  illatam  Cassandrae  in  ejus  templo  stuprum.  De 
naufragio  Graecorum  ad  cautes  Euboicas  faeto ,  et ,  quam  ejus 
causam  poetae  epici  graeci  fneiunt,  intenipestiva  Ajacis  Oilei 
libidine  pervulgata  omnia.  Vid.  Heyn.  ad  Virg.  Aen.  1.  39. 

v.  15  —  »0.  Miram  Seivdr^rx  habet  animo  praecepta  ac  spe- 
cialihus  coloribus  vivide  atqne  rnm  tragico  vatieinantis  spiritu 
repraesentata  naufragii  facies,  in  qua  maximum  momentum  ha- 
bet  aninii  ejus  abjecti  exprobratio.  Maevius  pallet  ,  ejulatur  , 
ad  preces  confugit ,  dum  nautae ,  servandae  navi  intenfi,  sudo- 
re  diffluunt.  Idem  plane  color  I.  15.  9.  F.heu  quantus  equis  , 
quantus  adest  viris  sudor  !  cet.  —  quantus  sudor  instat  nautis , 
quantum  sudabunt ,  lahorabunt  remiges  tui  !  —  pnllor  luteus , 
subflavus  ,  color  buxpus,  qualis  arquatis  est.  Tib.  I.  8.  52.  ni~ 
mius  luto  corpora  tingit  arnor.  —  17.  illa  nonvirilis  ,  virum  de- 
deeens  ,  muliebris  (ut  muliebris  luctus  infra  XVI.  39.  querelae 
muliebres  Claudian.  XVI.  27P. )  illa  ejulatio.  Spectat  huc  Cic. 
Tusc.  II.  23.  Ingemiscere  nonnumquam  viro  concessum  est ,  id» 
que  raro  :  ejulatus  vero  ne  mulieri  quidem  —  ig.  Quantis  pre- 
cibus  obtundes,  fatigabis,  Jovem  aversum  ,  concisepro,  qni  ta- 
men  nuMum  tui  rationem  habebit ,  preces  tuas  aspemabitur  ,  no- 
ta  loqnendi  rafione.  Vid.  Brunlsh.  ad  Tib.  III.  3-  28.  —  10.  20. 
sinus  Ionius ,  h.  mare  Ionium  in  sinus  ourvatum  (ut  Calabri  sinus 
I-  33.  16.)  turbatnm  ,  procello<um  ,  flurtu*  maris  Ionii  Noto  aqi- 
tati  ,  pro  quo  omatius  est  ,  remugientis ,  resonantis  Noto.  Cf. 
III.  10.  6.  udo  ,  «r/poi'  olsvti  (Q.  Cal.  IV.  486.);  o/x/3poo  yevxpxv 
(Orph.  H.  LXXXI.  3.)  Spootfx,  (Oppian.  Cyneg.  III.  497.)»  epi- 
theto  pro  rei  atrocifate  minns  efficaci.  —  carinam  ruperit ,  na- 
vis  compagem  solverit ,   navem  diHregerit,  ut  pqeesiv  gr. 

v.  21.  Qnod  si  naufra^io  isto  interieris  ,  voti  compoe  factus 
lauto  sacrificio  me  exsolvam.  Sententiam  amarifudinis  affatim 
babentem    vide  qnomodo   acuerif   poeta?    Non  simpliciter  opta^ 


—       538       — 

mortem  ejui  ,  «ed  ut  corpus  ejus,  in  litus  eje^tum  ,  avibus  ma- 
rini*  praedae  sit.  Si  praeda  opima  mergos  juveris ;  porrecta  in 
litore ,  docte  pro  ,  si  corpus  tuum  poriectum  .  in  litus  rejectnm, 
rbi  jacens  ,  jucundam  mergis  escam  praebuerit  ,  praedae  iis  Ute- 
rit ,  ab  i  13  devorabitur.  Ornatum  opima  et  juverit  fere  ad  Mae- 
vii  pinguedinem  trnhunt  ,  quod  sane  vim  aliquani  sententiae  ad- 
dit.  Simplieius  t.imen  fuerit,  de  lautiore  pabulo,  quod  raro  mer- 
gis  contingat,  acoipere.  —  porrecta  in  ht. ,  omatius  quam  pro- 
iecta  in  litore  ,  quatenus  extensum  cadaver  jacet.  Ceterum  quum 
Maevium  tristissimo  mortis  genere  poeta  adfectum  vellet,  in  mer- 
gos,  qui  sepulturae  cadiver  ejns  subducerent,  incidit  ,  in  li- 
toralibus  plagis  commorantes  ;  quamquam  eos  cadaverina  absiine- 
re  constet.  —  23.  24.  Tempestates  religio?e  cultas  fuisse  satis  ex 
Ovid.  Fast.  VI.  193.  constat.  Vid.  ibi  intpp.  et  ad  Virg.  Aen.  V. 
772.  Adde  Fabrett.  Inscr.  VI.  p.  tfii.  Agnae ,  quam  et  Virg.  1.  I. 
ponit,  caprum  immolandum  adjungit  poeta  ,  quo  consummatior 
votis  suis  exitus  esset;  «ibil  amplius.  Argute  alii ,  cpitheto  ca- 
pii  perpetuo  (libidinosus)  in  tranversa  rapti. 


ARGUMENTUM.    XI. 


JLLt  argumenti  raiio  ludicra  ,  adfectatiorque 
atque  obscurior  subinde  sententiarum  enunti~ 
atio  facile  Jxdem  faciunt ,  graecum  poetae  , 
quod  nunc  presse  nunc  tiberius  exprimeret  , 
hoc  carmine  exemplum  ante  oculos  fuisse , 
omninoque  illud  inter  prima  ejns,  graecosla- 
tinis  red/iibendi  numeris ,  rejerenda  esse  co- 
namina,  Lycisci  ( quod  ipsum  statim  grae- 
cum  nomen  e.st ,  a  JLj~co  forte ,  Alcaei  ama- 
sio ,  deminutum~)  pueri  delicati ,  quem  ama- 
ret ,  arrogantia  ac  superbia  (v.  26.)  intime 
commottis  poeta  incusat,  dolenterque  apud  Pe- 
ctium,  sodalem  suum,  profitetur  miseram  sor- 
tem  suam ,  qtiae  ipsum,  discussis,  quae  vel 
ipse  fortiter  ceperit,  vel  amici  suggesserint , 


—      539      ~ 

sanioribus  conciliis  atque  objurgaiionibus  , 
continuo  amoris ,  idque  parum  prosperi  ,  la- 
queis  irretiat.  Explicat  adeo  poeta  hoc  car- 
mine  aestum  animi  sui ,  amoris  igne  incensi , 
incertisque  consiliis  perturbati  ;  atque  in  /toc, 
egregie  prorsus  descripto,  maxima  horumvv. 
laus  continetur.  De  Pectio  egregie,  ut  solet, 
hariolatur  Sivrius,   homo  putide  doctus. 

Atlnotationes. 

v.  \.  Cum  exordio  compara  Nostri  I.  19.  9.  sqq.  et  infra  XIII. 
6  sqq.  Adde  Propert.  II.  13.33.  me  nec  cura  theatri,  nec  tetigit 
Campi.  nec  mea  Musa  juvat.  Nihil  me  juvat ,  ov$i v  fj.sKe  1  f*oi , 
taedet  jam  (ut  IV.  1.31.)  poeticis  studiis  vacare,  non  «mplius 
delectorus,  Amore  perculsus ,  Epoir/  eKwK/iyeh  (  veluti  Eurip. 
Med.  8-  et  passim )  attonitus,  adro^ot  i%  Epwros ,  pro  vulgari 
amore  correptus ,  districtus.  Multo  enim  magis  poeticum  est, 
si  Amorem  Deum  cogites  ,  hoccjue  secjuens  versus  postulare  vide- 
tur.  Amor  gravis  ,  Seivos ,  /3«pis  9ics  (ut  Theocritus  et  alii), 
graviter  instans ,  urgens.  Sicut  antea ,  quum  ab  amore  immu- 
nis  essem.  Monendum  hor  propter  Cruquii  ineptias.  Scribere 
versiculos ,  contemtim  de  suo  studio  poeta,  cjuod  jam  nihili  fa- 
ciat.  Saltem  probabilius  hoc  Gesneri  commento  ,  versiculos  ad 
metra  lyrica  breviora  trahentis.  —  3-  -dmore  graviter  repetitnm 
ut  infr.  XIII.  (u  —  me  praeter  omnes  ,  unum  omnium,  solum 
expetit ,  ex  omnihns  del/git,  cjuem  petat,  invadat ,  quo  collineet 
Meleagro  aliiscjue  freqnentato  phantasmate. — 4.  urere  ,  ut  urat  , 
pectus  meum  smore  puerorum  ac  puellarum  incendat ,  eos  me 
amare  rogat.  Urere  pro  ,  amore  incendere  ,  satis  pervulgatum  ; 
ut  Tihull.  IV.  2.  11.  Ovid.  A.  A.  I.  23.  et  passim.  Sed  virtutem 
locutioni  conciliavit  structnra  poeta.  Ovid.  Mct.  VII.  22.  Quid  in 
hospite  regia  virgo  ureris.  Similia  sunt  ardere  ,  suspirare  in 
aliqua  ,  de  quo  loquendi  genere  multi  sunt  Passerat.  et  Burm. 
ad  Propert.    I.  i3-  7.  ■—  mollibus ,  ««acXoTy,    delicatis. 

v.  5  sgu,  Ex  continuis  amoribus  suis  Inachiam  poeta  ponit  , 
maximam  fnndi  calamitatem  ,  gravissimorumque  cruciatuum  cau- 
sam  ;  unde  vix  expeditns  in  Lycisci  denuo  casses  deciderit.  Hic 
teriius    December ,   tertia  hicms ,    annns   est ,    ex   mio    Inachiam 


—      5/,o      - 

amare  desii.  Pro  est ,  quam  delecto  omatu  ,  ratione  hiemii  ha- 
hita :  silvis  knnorem ,  ornamenta  sua ,  folia  decutit ,  privavit 
iis.  Virg.  Ge.  II.  4°4-  Frigidus  et  silvis  aquilo  dccussit  honorem 
Senec.  Metl  715.  Aut  rigida  quum  jam  Bruma  decussit  decus 
nemorum  ,  et  nivali  cuncta  constrinxit  gelu.  —  Inachia  furere , 
swifA.tuyvei'(ni  ( ut  Lucian.  Dial.  mar.  I.  p.  2S8- ) ,  efficax  ver- 
Jbum  in  5ummo  amoris  aestu  declarando.  Ceterum  furere  ,  insa- 
nire  aliqua,  non  minus  frequens  structura  est .  quam  ardere  in 
aliqua,  aliqnam. 

v.  7.  Animo  ab  insano  Inachiae  amore  recepto  casfigat  jara 
se  ipsum  atque  dementiae  adcusat  poeta  ,  qui  indigno  isti  amori 
(  erat  enim  Inachia  avara  puella,  quae  auro  amorem  venderet  )  , 
succubuerit ,  indeque  ,  tjuum  celare  haud  potuerit ,  se  amicis  ac 
foti  adeo  populo  deridendum  iraducendumque  praehuerit ;  quod 
animi  humani  natnrae ,  saniora  sequentis  ,  consentaneum  est. 
Jam  vulgaris  sententiarum  ordo  erat  :  Pudet  jam  ,  fabulam  toti- 
us  urhis  fuisse  ( nam  amor ,  dum  viget  .  placet,  minime  ista 
cnrat,  Tibull.IV.  7.  9.  peccasse  juvai '. ;  vvltus  componere  famae 
taedet;  cum  digno  digna  fuisse  ferar)  ,  puclet ,  amorem  in  con- 
viviis  prodidisse  atque  evulgasse.  Utrumque  similiter  conjungit 
Propert.  111.23.  16.  et  21.  Nunc  demum  vasto  fessi  resipiscimus 
aestu  —  —  risus  eram  positis  inter  convivia  mensis ,  et  de  me 
poterat  quilibet  esse  loquax.  —  quanta  fabula  fui !  quantam 
apud  populum  infamiam  subii  ,  qnam  sinistros  pudendo  isto  fmo- 
re  rumores  de  me  excitavi  !  Ovid.  Am.  III.  1.21.  Fabula ,  nec 
sentis,  tota  jactaris  in  urbe  ,  duin  dua  praeterito  facta  pudore 
refers.  Propert.  I.  5.  S5.  Quod  si  parva  tuae  dederis  vestigia 
culpae ,  quam  cito  de  tanto  nomine  rumor  eris.  Idem  II.  16.21. 
Septima  jam  plenae  deducitur  orbita  lunae ,  quum  de  me  et  de 
te  compita  nulla  tacent.  Al  popol  tutto  favola  fui  gran  tempo, 
mellitus  Petrarcha  p.  11.  Plura  vide  apud  Lamb  — pudet  tanti 
mali ,  potest  esse  :  pudet ,  Inachia  insaniisse,  eam  deperiisse  ; 
rectius  tamen  videtur:  fabulam  Urbis  fuisse,  pudet  tantae  infa- 
miae.  —  Poenitebat  Horatium  non  tam  conviviorum  ipsorum  , 
quani  quod  amorem  snum  variis  modis  detegerent ,  a  convivis  ex- 
agitandnm  ac  deridendum.  Vim  igitur  sctentiae  quaere  in  adje- 
ctis  ;  in  queis  amantem  me  arguit ,  amorem  meum  manifestis 
signis  prodidi,  idque  langnore  ,  argritudine  animi ,  omnem  con- 
vivii  hilaritatem  a  se  repellente  (  Ita  languens  cor  Ariadnae  tri- 


-      5'.l       - 

buit  Catull.  LXIV- 99.  };  cjuo  et  pertinet  silentium  ;  maxinaecjuod 
medium  sermonem  abrumpit.  Cf.  IV.  1.35.  cur  facunda  parum 
decoro  inter  verba  cudit  lingua  silentio  ?  Deniqne  spiritus  imo 
latere  petitus  ,  suspirium  alte  rluctum.  Callim.  Ep.XLV.  1.  shxos 
iyuv  0  §uv«t  tKxvbxvtv  out  xvr/}p<!v  ■avtvfA.x  $ix  or/\Se'i*v,  e7$es,  xv/sy- 
uyeTo.  Adposite  arl  totum  locum  Piaut.  Cisrell.  I.  1.  56.,  quid 
cedo ,  te  obseiro  tam  abhorret  hi!aritudo\  —  hoc  sis  viue;  ut 
petivit  suspiriurn  alte .'  et  pallida  es :  unrle  mox  ( v.  ?0- )  con- 
cludit:  amat  haec  mulier.  Spectat  etiam  huc  Asclr piadae  c.  X. 
■  (  A.  Br.  I.  2i3.  ofvos  ifwTc*  /Aeyy;oJ.  i?xv  xfVe£p.evov  rnj.lv  "vooxv 
u'i  zjgKKx}  Wwxyoprtv  *pc*o'oeis.  Ksc/  */ap  fo«)rfWfv,  v.xl  evvcTxot  y 
KXt  ti  Kxr/\<pes  e/iktzst,    ^a»  o<piy%3tis  ovr.  efAeve  orepxvos. 

v.  ix  sqq.  Repraesentat  jam  aniffii  sui ,  quali»  tum  fuerit, 
faciem  poeta,  amoris  aestu  pariter  atque  indignatione  perciti. 
Vigorem  ac  venustatem  huic  tabulae  addit  rei  tractfitio,  ad  vivuin 
h.  ad  animi  humani  natnram  plane  delineata.  Generalms  erat: 
Fatebar  tiim  meum  tibi  amorem  ,  bene  potns.  Secl  spec  iali  , 
tjuem  amor  suns  infelix  ipsi  suggereret ,  colore  poota:  querebar 
adplorans  tibi  ,  cum  multis  lacrimis  apud  te  conquereb^r  ,  indig- 
rabar ,  candidum  pauperis  ingenium  nil  contra  lucrum  valere , 
hominem  pauperem  cum  animi  sui  candore,  probitate  maxime 
fide  ,  constantia  in  amore  ostensa  ,  nihil  prorsus  valere,  nullam 
ejus  rationem  haberi  contra  lucrum  ,  cjuod  e  beatioribus  amato- 
ribus  Inachia  faceret,  contra  divitias,  munera  rivalium  suorum, 
h.  me  pauperem  at  fidum  amatorem  lucupletioribus  posthaberi. 
Sed  acuit  orationem  exclamatio  ,  et  nil  valere  pro,  nil  valeat , 
praeclare  commotum  poetae  animum  decet.  Vid.  suprn  ad  VI II. 
1.  Notatur  autem  Inachia  tanquam  avara  ,  rapax  puella.  Ad  sen- 
tentiam  laudant  Anacreontea :  oopir\ ,  tjo'w&j  hxtHtxi  ,  xpyvpov 
fAovov  /lke*ov*iv.  Alia  ,  cjuSe  pauperes  amatores  prae  divitibus 
commendent  ;  adnumerat  commoda  Tib.  I.  5.  6l  •—  6-  —  13.  Si- 
mulac  plus  panllo  adbiberam  ,  vino  incensus.  Haec  omati«sime 
poeta.  Bucchuts.  vinum  arcana  calentis  antore,  h.  n.ea,  amorem 
meum,  qun  jam  satis  calerem,  merofervidioremfnctam,  auctum  in- 
censum  ,  /oeo  suo,  quo  tegi  oportuerat,  h.  ex  intimo  pectori»  pro. 
moverat ,  proturbaverat ,  propalaverat,  h.  me  eum  eloqui  coe'*e- 
rat.  Hinc  inverecundus,  qui  verecundiam  abstergit,  tar  enda  pro- 
loqui  jubet.  Aliter  idem  verecundus  audit  I.  27.  3.  Achill.  Tat. 
11.3.    'Epius   $i  K«i  ditvuats  — ■  ^v^v  Kxrxa^ovres    tKp.«iv«van> 


—         L>42         — 

els  <zvc.  ioy\jVTt<zvf  o  lAev  xulwv  uvrrtV  tu>  aoV<]Ssi  wup/,  o  5« 
T  o  v  oivov  vzsiKKxi)^.»  <p  e  (j  oi  v.  Hinc  oivot  ifwroi  s  Ktyyos  \n 
Asclepiadae  c.  1.  De  viitb  arcani  prodigo  Eratosth.  I.  3.  (A.  Br. 
I.  477.)  tx  $i  xal  xiy.fVfjifj.ivx  <pst!vei  /ivaaoSev,  ix  S'  oivSfSiv  xxvr' 
«TiVafs  iJov.  Adposite  ad  sententiam  Meleag.  LVII.  3.  (A.  Br.  I. 
l8«)  de  Baccho:  c'v  xv/i  yevv<x,de]t  arsfyeis  tphoyx  t«k  sv^T^mT  i. 
—  r>  xfot>or</.s  etpvs ,  Teot  5  opy/oc  xovxreiv  *v%o'v  ,  extpxiveiv  r«/x« 
av   vvv   eSeheis, 

v.  15  —  18.  Sententia  horum  vv.  paullo  impeditior  ,  maxime 
propler  ingrata  fomenta  ,  quae  qualia  h.  1.  sint,  quum  tam  am- 
plae  notionis  sit  vocabulum,  vix  explorate  dicere  habea».  Scholl. 
fomenta  explicant  ,  cpjterimonias  ,  satis  docte  ,  et  r<*>  haec ,  quod 
manu  quasi  ad  superiora ,  querelarum  plena,  ducit*  admodum 
convenienter.  Nec  dubitandum  ,  querimonias  fomenta  dici  posse, 
utpote  quae ,  altero  in  doloris  societ  tem  vocato ,  aegritndinem 
minuant,  vel  quod  omnino  animns  ,  dolore  oppressus  ,  evnlgan- 
do  eo  se  levari  sentit,  Exemplum  vide  in  Propertio  de  Cynthia 
querente  I.  18.  Nec  impediunt  adjecta:  ingrata  vel  per  se  ,  vel 
quibus  nihil  proficitur  ,  el:  vulnus  nil  malam  levantia ,  qnae 
amoris  crucialus  parutn  levant  ,  quae  miseium  solatmm  praebent. 
Unde  sententia  totius  loci  satis  concinna  evadit:  Si  aliquando 
ira  ita  abripiar  ,  ut  queri  amplius  taedeat ,  quandoquidem  istis 
nihil  promoveo ,  ^desinet  imparibus  cet.  h.  non  amplins  pugnabo 
cum  rivalib^s  meis ,  deseram  puellam  Cruqu.  in  oni'e<  partes 
se  ,  Protei  instar  ,  vertit  ,  neque  tantillam  sani  extricat.  Paullo 
meliora,  quamquam  haud  magis  probahilia ,  babent  Lamb.  ac 
Torrentius  ,  quae  ideo  adferre  nihil  attinet.  Equidem  fomenta 
latiore  sensu  h.  1.  accipi  oportere  existimem,  et  quidem  de  om- 
nibus  iis  ,  quae  amorem  nutriunt  ,  evcitant  ,  amori  novos  stimu- 
los  subjiciunt-  Jam  quum  Horatii  amor  iri  puellam  avaram  inci- 
disset ,  quae  divites  amatores  potiori  loro  h.ibfret  ,  ipse  adeo 
eam  in  se  superbam  experiretur,  hoc  ipsum  erat,  quod  novos 
ei  insistendi  proposito  suo  subdere  stimulos  ,  et  ad  faatum  puel- 
lae  expugnandum  ,  rivalesque  ,  a  quibus  vinci  pudor  erat  (  V. 
18.),  amoliemlos  eum  instigaret.  Fomenta  adeo  culn  acumine 
h.  1,  indigitat  injurias  puullae  ,  quae  poeta  excluso  (  v.  31.  32.) 
alios  amafores  admitteret,  quae  ipsi  tamen  pro  fomite  atque  incita- 
mento  essent  ,  ulteriora  tentandi  ,  adeoque  in  amore  p^rseveran- 
di.     Noti    satis  £Taeci   vv.  :    vfifts  tyUTus  shvas'  /ukt^v   o$s  pvdoi 


—       543       - 

Xirxi'  ifipit  ifA-ftV  i(s'9ci  y.a\Kcv  i^a>iA.uvirlv.     Quod  enim   datur   cx 

favili ,    longum  male  nutrit  amorem.  Ovitl.  A.  A.  III.  579.  cu- 

jus  omnino  praecepta   hac  de  re  vide  sis.    Hinc  ingrata ,  molesti 

amoris  aculei  ,    quatenus    non    ex  mutuo  amore  proveniunt ,    sed 

ex  objectis  potinndi  ejus  diffieultatibus  ;  ideoque  * "nt^yt^iy.Mt  sub- 

jungi    puta  vulnus  malum  ,    infelicem    amoiem  nil ,    xar'  oCSev  , 

minime   levantia,    juvantia  ,    nihil    omnino   ad    leniendos    amoris 

cruciatusadlerentia  ,  cjuod  alias  a  lomentis  exspectari  solet.  Egre- 

gie  huc  facit  Lucretii  locus(IV.  10,54  s4((- ) »    unde  Horatium  pro- 

fecisse  adinodum  probabile  est:    Sed  fugitare  decet  timulacra,et 

pabula  amoris  ubsterrere  sibi,   atuue  alio  convertere  mentem  — . 

—  nec  retinere   semel  conceptum  unius  amorem  ,    et  servare  si- 

bi    cnram  ,    cettumque  dolorem.     Llcus  enim    vivescit ,    et    inve- 

terascit    alendo,    incjue  dies  gliscit  furor  ,  atque   aerumna    grave- 

cit ,    si    non   prima    novis    conturbes  vulnera    plugit   —  —    aut 

alio  possis   an^mi  traducere  motus :    ciuorum  ultima   itidern  cuni 

exitu    hu]u*    rarminis    plane    conveniunt.      Atque    ita    tandem    de 

sententia  loci  tutius  statuere  licet,  quae  haec    e*t:    Q.uod  si  ali- 

quando  ira  excandescam,   adeo  uuidem,   ut    aerumnis   atque    dif- 

ftcultatibus,  quibus  hactenus  me  ad  amorem  persequendum  exci- 

tari   passus  sum,    non  amplius  movear,   injurias   ulterius    perferro 

pigeat;  certo  apud  me  constitui,  amorem  istum    missum    facere. 

Conf.  omnino  infra  XV.  U  —  16.  Restat    ut   de    orationi»  ornatu, 

qui   non  uno  loco   in  transversum  VV.  DD.  abripuit,  paucis  dispi- 

ciamus.  Pro,   si  ira  mea  exarserit,   docte  est,  bilis  inaestuat.  gssi, 

Cr.epilhijct,  exundal  praecordiis,  cor  tumet  bile  ;  vid.  ad  I.  l3-  4. 

Da\  is.  ad  Cic.  Tusc.  I.  9.  p.   18»  —  libera  ,    quae    sibi    non    tem- 

perat,  omnem  animi  moderationem  excludit,   non  ampliusgraviori 

amoris   adfectu  retinetur.  —  ventis  dividat,  a  ventis   diript  sinat, 

non  curet.  Vicl,  ad  I.   25«  20.  et  I.  26.  init.  —  vulnns,  de  amore, 

pervulgato  loqnendi  usu.   Vid.  ad   I.    27.   12.  —  malum    cum    vi, 

propter  parum  prosperos    ejus  successus.    — ■    19.    Desinet   irnpa- 

ribus  certare  summotus    pudor,   ego,  submoto    pudore  ,    desinam 

cum  imparibus,  h.  rivalibus,  quibus  impar  sum,  me  potentioribus 

contendere,  ego  haud  erubescam   palmam  ipsis    concedere,  adeo- 

que  priores  partes  eos  apud  te  habere  sinam,  quod  ipsum  ,    mol- 

lius  atcjue  urbanius  est,  quam,  te  relincjuam.     Pudori  antea    erat 

Horatio,  rivalibus  cedere,  se,    omisso  certamine  ,    victum   fateri. 

Possit  etiam  submoto  pudore  accipi,  victa  verecundia,  animi  mo- 


-      544      - 

deratione,  qua  rivales  liactenus  tulerim.  ImpareS  quoque  inter- 
pretari  licet,  amorem  haud  convenientem,  haud  mutuum,  ut  ge» 
nerali  sententia  poeta  usus  sit  pro  :  desinam  eam  amare,  me  non 
redamantem.  Sic  par  est  XV.  14.  et  quaeret  iratus  parem.  Sed 
jnaestat  ad  imjiar  s.  hviqnum  cum  rivalibu»  certamen  referre. 

v.  19 —  22.  Ubi  haec  palarn,  coram  te  laudavcram,  hoccon- 
silium  ceperam,  hoo  sequendum  statueram,  severus,  serlo,  animo 
ad  id  obtirmato.  Laudamus,  quae  ex  duobus  eligimus  praeferi» 
1nus,  noto  loquendi  umi.  Vtd.  ad  I.  1.  17.  adde  Pind.  01.  3.  73. 
Male  ad  laudabile  poetae  proposituin  trahunt.  —  20.  jussus,  ad- 
monitus  a  te,  ut  hujus  rei  experitnentum  darem  ,  re,  quae  dixis- 
sem,  comprobarem,  itftque  e  commissatione  (nam  inde  ad  amica- 
rum  domus  se  tonferebpnt  bene  noti,  quod  e  Propertio  etabissa- 
tis  COnstat.  Plerique  Horatium  e  Peetii  doino  prodeuntum  fingunt) 
domum  recta  ahirem,  ecce  !  animo  statim  fluctuabam,  et  in  ista 
haesitatione,  animo  quantumvis  relurt.inteyerff^ar  ad  Inarhiae  ae- 
des.  Pes  incertus,  quatenus  ipse  animi  incertus,  duhmserat  Virg. 
Cir.  171.  in  eadein  re  :  Multutn  iili  incerto  trepidant  vestigia 
cursu.  Ita  quoqUe  a  Propert.  II.  4.  4.  et  crepitum  dubio  susei- 
tet  ira  pede,  pedem  dubium  dici  sibi  persuadebat  Broukh.  cam 
aliis.  Sed  ibi  est  pes  instabilis,  utpote  hominis  irati ,  prae  ira  ter- 
rain  pulsantis,  ac  toto  corpore  contremisoentis.  Poj-sis  cjuidem  pe- 
dem  in^ertum  pro  instahilem  hactcnus  accipere  ,  ut  jjro  amoris 
signo  habeatur  (Rusin.  XX.  1,  in  A.  Br.  II.  395.  o\^vs'ir«i  roc  f j«- 
T«  Mf  XhsoixS  ,  «hhx  to  aifAX  xiifxyev  —  x  <*.  t  )2>  a  c  1  f  «ot«- 
7/01)1«  *«}  «orxros  «oSuxto!  ojtfxq),  sitque  sensus  :  ferebar  in- 
certo  pede,  trepido,  cjui  redintegratum  menm  amorefn  argueret  ; 
sed  alterum  simplicius.  Ad  ebria  poetae  vestigia  (ut  Propert.  I. 
3.  9.  vocat),  quae  non  suum  ofhcium  faciant,  a  plerijsque  trahi 
videas,  parum  venuste.  Ad  sententiam  Tib.  II-  (>.  13-  Juravi  quo- 
ties ,  rediturum  ad  limina  nunquam.  Cum  bsne  juravi ,  pes  ta- 
men  ipse  redit,  Ef  Proj>.  I.  19.  59.  Ultro  contemtits  rugat ,  et 
peccasse  fatetur  laesus  et  invitis  ipse  rcdit  pedibus.  —  postes 
non  amici,  et  limina  dura.  amori  nieo  parum  favent:a,  diffii  ilia, 
propter  dominam  asperam  .  c  difficilem,  quae  Horatium  non  ad- 
mitteret,  e  constanti  poetarum  eroticorum  loquendi  usu.  —  2M. 
Ad  quae  jacui.  Haec  signate  poeta.  quibus  infregi,  in  quibus  at- 
trivi  /.  et  lutus,  de  duro  eubili,  et  quod  saepius  hoc  infortunium 
ipsi  accidisset. 


—      545      ~ 

v.  »3.  Nunc,  amore  isto  vix  expeditum  me  Lycisci  amor  te- 
net,  ixei,  amore  ejus  teneor,  ivStSey.»! ;  cui  respondet  expedir* 
v.  25.  Notae  amoris  compedes.  vinvula,  l.iquei,  retia  et  sic  porro. 
—  Lycisci,  pueri  mollissurn,  delicatuli.  Gloriatur,  ex  victoria» 
notione,  pro,  qui  vincit  molliii.i,  mollior  est  muliercula.  Forte  ta. 
men  cuin  vi,  cjui  jactat  se,  superbif  ista  mollitie  ;  unrle  arro^an- 
tia  ejns  adversus  sui  cupido*  ;  adposite  ad  contumelias  v.  seq. 
Cf.  II 1  20.  extr.  —  muliereula  auget  mollitiae  noiionem.  Si<? 
Verrem  Cicero  impuram  inter  viroS  mulierculum  adpbllat  Or. 
II.  192.  —  Unde,  ex  <  uju»  i.iqieis  expedire ,  liberare  ,  me  ne- 
queant  amicorum  libera  consilia,  h.  amici,  quanmmvis  satis  li- 
Jaere  ac  jjraviter  castigent  istum  amorem^  me  inde  severicri  ad- 
monitiene  revoCare  conenfur.  —  expedire  ut  I.  27.  24.  —  iibera 
cor.s.  ut  liberrima  indignatio  h.  libri  c.  i  V.  10.  liber  amicus  Serm. 
I.  4*  '3*.  Ad  sententiam  Menander  apud  Stob.  Gict.  p.  «65. 
(pvaei  yxf  eor'  "Epuu?  tov  VovSetovvfos  xuip^.v,  Cf.  Properf.  I.  1.  25. 
contumeliae  graves,  u/3pfj  fas'us,  fastidium  pueri  acerburu,  mole- 
stum-  Nec  me  contumeliae  iassant,  eadem  de  re  Petron.  c.  l  j8. 
Fere  cum  proxime  antecedentibus  conjungunt,  et  contumeliat 
amicorum  mtelligunt,  quas  tamen  ab  Horatii  amicis  vix  exsnec- 
tares.  —  27.  28>  Sed,  *A/jv  praeterquam,  nisi  alius  ardot ,  novus) 
amor  Vide  Lucretiana  ad  v.  16.  —  pueri  teretis,  Ttpetv&v,tene' 
ri,  mollis.  Male  Scholl.  obesuli.  —  longam  comum  renodantis  t 
nodo  non  adstringentis,  cujus  coma  humeris  involitat,  ut  de  Li- 
gurino  IV.  10.  3-  T»  txv  nKoK*fAiS*  popsvvfos ,  de  H}  la  Theocr. 
XIII.  7  Solennis  autem  comae  longae,  idque  solutae  in  puero  de- 
licato  mentio.  Cf.  1 1 1 -  20.  extr.  Male  de  coma  in  nodum  collec- 
tft  cogitant  Scholl,  et  intpp. 


ARGUMUNTUM  XII. 


V  irulentia^slrchilochioquefelle  amariori  ma- 
ledicendi  petulantia,    quam  genuinam  Nostro 
II.  55anb.  M  m 


—      5^6      — 

in  insectandis  vetulis  dixeris ,  anum  quam* 
dam  (Canidiam  praefert  Cod.  Bland.  parum 
probabiliter :  nam  Jiujusnomen  ,  quod  ponere 
amat,  sicubi  in  eam  insurgit ,  etiam  Jiic  haud 
desiderari  passus  fuisset^  pudendae  ab  ea 
mollitiei  adcusatus  poeta  hoc  carmine  pro- 
scindit,  in  summamque  cum  fastidio  plenae 
turpitudinis,  tum  Jlagitiosae  atque  prodigio- 
sae  libidinis  infamiam  aaaesitissimis  verbis 
ac  sententiis  adducere  laborat.  Atque  in  hoc 
ipso,  in  quo  ulciscendi  studio  abreptus  pecca- 
vit  Horalius,  praecipua  carminis  virtus  quae- 
renda  est.  Ceterum  cum  Quinctiliano ,  ab  Ho- 
ratii  qiiibusdam  interpretandis  refugiente.li- 
benter  in  hoc  carmine  fecissemus  ,  si  animo 
nostro  obsequi  licuisset  ,  quamquam  omnino 
intemperantiorem  Jianc  licentiam  minus  insi- 
diosam  castitali  existimejn,quammellitis  ver- 
borum  globulis  conditas  nuptasque  talium  de- 
fcriptiones. 


Adnotatione 


s. 


v.  l.  GrAvissima  statim  objurgatio  :  quid  tibi  vis  ?  quae  et 
intemperiae  agitant,  satin  sana  es?  ex  solenni  formula.  Noster 
Serm.  I.  2.  69.  Prop.  I.  5-  3.  Quid  ibi  vis  insane  ?  Jam  Yarro 
Atac  apud  Non.  I.  186.  Quidest,  quod latras?  quid  rabis?  quid 
tibi  vis  ?  T7  oHs  nstar,tift  vj^eyas;  in  Archiloehi  fragmento  apud 
Hephaest.  p.  70.  Minus  bene  Gesn.  ,,perdis  operam  ;  nain  nihil 
proficies.  —  tnulier,  contemtim,  ut  Propert.  III.  2^.  1.  Falsa  est 
ista  tuas,  mulier ,  fiducia  formae,  et  passim.  —  dignissima  bar- 
r/j,  digna  quae  rem  habeas,  suhjioiaris  elephantia,  cum  ob  for- 
mae,  qua  eos  aeqnas,  foeditatem  (uti  recte  vScholl.  Cruqu.),  tunu 
maxime,  quod  animali  isti  lurulenta  admodum  natura  sit.  De 
barris  elephantis  h.  I.  cogitari  debere  dubitare  non  sinnnf  barrire, 
barritus,    quae  propria  soni   ipsorum    vocabula   sunt.   Monboddo 


-      547      - 

tamen  de  Orig.  et  progressu  LL.  T.  I.  p.  276.  ed.  2.  et  rmpe* 
Goldson  on  the  Passage  between  the  Atlantic  and  pacific  Ocean, 
p.  116.  genus  simiorum  intellii;unt,  cjui  cmidem  barri  Rufftvio  au> 
diunt ;  in  cjuo  adeo  libidinis  esset  notatio.  Sed  ignota  Rommis 
ista  adpelbitio.  Ceterum  eadem  vi  Priap.  LH.  9.  Ad  partem  ve- 
niet  salax  asellus  nihifo  deterius  mutoniatus.  —  nigris,  cincrei 
coloris,  foedis  adspectu.  Turnebus  tamen  inde  Barros,  h.  homi- 
nes  intelligendos  statuit,  qui  Katro  sunt  similes,  ciuem  deformem 
et  nigrum  fuisse  cogit  ex  Serm.  I.  7.  8-  parum  docte.  —  «.  Ss- 
tfui  debebat:  ciuod  meos  amplrXus  expetas ,  me  sollicitis.  juva- 
nem  nec  firmum  nec  cet.  pro  hoc  statim,  cjuibus  pelliceret  anua 
Horatium,  ponuntur  munera  (vid.  v.  20.)  et  tabellae,  t/uas  mi>>si- 
taret,  ardoris  ejus  interpretes-  Cf.  Juven.  IX.  36.  -—  3,  necJirmot 
satis  valido  ad  praestanda  tibi  opera,  ad  explendam  tuam  insa. 
tiabilem  libidinem.  —  naris  obesae,  quae  prae  pinguedine  odo- 
randi  vi  destitutae  sint,  uuae  ioetore  tuo  non  graventur.  Pingue- 
do  enim  sensuum  aciei  obesse  credita.  Ita  aures  vbesas  Cal- 
purn.  Ecl.  IV.  148.  opponit  acutis  v.  12.  ejusd.  carminis  h.  de- 
licatii,  subtilibus,  uti  nares  acutas  Noster,  quamquam  metapho- 
rice,  dixit  Serm.  I.  3-  29.  Pervufgata  inde  ad  ingenium  obfusum 
translatio.  —  4-  Namque  unus  omnium,  sagacius  magis  odorory 
multo  sagacior  sum  in  odorando,  tam  sagax  sum,  ut  facile  depre- 
hendam,  me  non  lateat,  utrum  polipum  an  hircum  oleas  Igitur 
utraque  hac  nasorum  peste  anum  laborasse  credi  vult  poeta.  De 
polypo  naTes  maxime  infestante  vid,  Cels.  VI.  8-  .Athen.  VIII. 
349.  et  Pollux  VII.  i3.  Hircus  cubat  in  alis ,  suaviter  pro,  alae 
hircinum  odorem  emittunt,  instar  hirc  orum  foetent :  cjuiodonimi 
pliciter  hircus  poetis  dictus.  Catull.  LXIX.  5.  Laedit  te  auatdam 
tnala  fabula,  qua  tibi  fertur  Valle  sub  alarum  trux  habitare 
caper,  ad  c|uem  locum  vid.  Doering.  Aide  litpp.  ad  Petron.  128. 
— .  6  canis  acer  naribus  (nti  plenius  hab<-tOvil.  Met  VII.  806,) 
sagax.  —  ubi  lateat  sus,  latibulnm  suis.  Cf    I II.  12.    10. 

v.  1  —  12.  Importunissimae  libidini*  anum,  vide  qu.im  ivctf- 
yoot  repraesentet  poeta  !  Qui  sudor  et  quam  malus  odor  crescit 
membris,  docte  pro,  cjuantum  i^gravescit  odoris  foedit.is,  difflien- 
tibus  sudore  artubus!  ciuantum  foetorem  <-xsudant  membra  cjus  4 
quutn  cet;  —  vietis,  senio  putridis,  flaccidis.  — -  8.  Qiinm  ilia 
peue  soluto  avvovcla  ad  finem  perdurfa.  opere  pTacto,  necdnm  t  i 
men  satiaU  sedare,   rcstinguere  cupit  indomitum  rabism,    libicli- 

M  m   * 


—      5'48      — 

nem  suam  inexplebilem.  Describit  anum  zaS/rrTia^ouo-an  s- 
KtkQtigtiem*  poeta,  secutus  Archiloc  hum,  cujus  fragmentum  ha- 
het  Schol.   Eurip.   Med.  679.   *  *  <'   k  t  a  t  1  5  p  i\  a  t  o%  V  s  w'    £  a  x  0  v 

h.  ipnfKufii,  fxi\fovs  ts  /u»)(>oif .   Sosipater  II*  3.    (Ag    I3r.  I. 

S04.)    h  7<*P   vntfPvesaai  fj.taov  S/«/3«ooc    ^tf   *>oa!v   i,vvtv  inhlV  f»t  roV 
Kvsyp/So*  JoA/yoi-.  Epigr.  CXCII.  9.  (Anthol.  Burm.  T    I  p  653. 
Itcto  pendeat  illa  meo  ;  nec  pudent     quicquam;  sed   me    qwx/ue 
nequior  ipso  e.xsultet  toto  non  requieta  toro.    Cf.   Priapei-  XXV. 
3.  /.  Multo  auttm   efficacins  ad  denotandam  anus    r;  biosam  libi- 
dinem  est,  si  p.  solutum    intelligas    resolutum,    languidnm,  quaiu 
paratum,   expedifum  *{><>$  rx  £.ipfoo~iaia.t  quod  Larob.  ef  l);icer.  vo- 
lebant,    laudantes  hanc  in  rem  oraculum  Aegeo  ab    Apolline    da- 
tum  apud  Eurip.   Med.    679.   ianoC    /xs    rov    wpoi/^ovra    /ut  yj   Kvaxi 
xo$*.  Schol.  Cruqn.  eviratum    interpretatur,   haud   m  de.  —  /?a- 
bies  indomita,   libiclo  quae  sedari,  satiari  neciuit.  Petron.    c.    55« 
Tollut  pedes  indomita  in  strato  extraneo.  Male  ad  istum    locum 
VVernsd.  in  Poet.  min.  IIl.6#.   —  9  sqq-  adeo  quidem,  ut   totum 
o/w/jyju*,  quo  facies  iucrustata  est,  detluat.   Quo  minusquaesita  hae© 
rugosae  ejus   pellis  notatio   videtur,   tanto    acerbior  atque    aptior 
est  ad  propudiosae  vetulae  imagioem  omnibus  nnmeris   absolven- 
dam.    Creta    inducebant   faciem   mulieres,    ut    rugas    absconderenr, 
et  cardorem   genis  conciliarent.   Cvid.  A.   A.    III.  199.    Scitis    et 
inducta  candorem  quaerere  creta ;  et  Martial.  VIII.  33.17.  Lras» 
sior  in  facie  vetulae  stat  creta  Fabullae.    Adde  ejusd.  VI.  93.   9. 
et  passim    alibi.    Cf.  Plin.  XXXV.   i(>.  Jam    fundamento   cretac-eo 
illini  solebant  fuci,  a  uuibns genae  colorem  dncerent    Ex  his  poe- 
ta  memorat  crocodili  stercus ;  molestias  in  facie    enascentes    tol- 
lens,  juxta   Plin.  XXVIII.  8-  Cf. ^Clementis    P;iedag.    III.   240.   a 
Victorio  V.  L.  XI.  4.  <*t    Lsmb.    laudatum.    Sententiam    illu.Mrat 
Pc-tron.  c.  23    Super  ia^uina  mea  diu  multumque  frustra  mnluit. 
Perfluebant  per  fruntem  sudantis  acuciae  rivi,  et  inter  rugus  rna- 
larum   tantum  erat    ft.    etlluxerst)    cretae,    ut  putares    detectum 
parietem  nimbo  laborare.  Lamb.  et  Dousa  commooV  landaut  ^l   ut. 
Most.  I.  3.  H7   sqq.  isthaec  veteres,  quae  se  vnguentis unctitant, 
interpoles,  vetulae,  edentulae,   quae  vitia  corporis  fuco  occulunt ; 
ubi  se  sudor  cum  unguentis  cnnsociavit,  illico  itidem  olent  qua- 
si  quum  una  multa  jura    confundit    coquus.   —    creta  humida , 
humefacta,  liquefacta   sudore,  non    illi  manet ,    defluit.    —  coloT 
fucatus,  fucus  confectus  e  st.  crocodili-  —    U.  subando,  xotnpwax, 


—       549       — 

libidinando,  h.  1.  supra  virum  se  agitando,  uti  recte  Cmqu.  schol., 
lumpit  tenta  cubilia,  Jectum  funibus  tentum,  funes  lecti,  ejusque 
tecta,  integumenta,  vestes  stragulas.  Forte  tamen  safius  erit  tec- 
ta  cubieuli  inlelligere  ,  ut  sentpntia  *it :  ita  sese  commovet  utlec- 
ti  atque  tecti  cubiculi  ruina  timenda  sit,satis  tvocpyces.  Prins  tarnen 
tuearis  Catulli  loco  (VI.  9):  Pulvinusque  peraeque  et  hic  et  il- 
lic  attritus ,  tremulique  quassa  lecti  argutatio  mambulatioque. 
Concutere  Iectum  in  eadem  re  Juven.  VI.  22. 

v.  13.  Quae  sequuntur  ,  ita  fere  ab  intpp.  cum  antecedenti- 
tus  connecti  videas  :  Qui  sudor  —  cunx  properut —  vel  cumagi- 
tat  cet.  Secl  vix  intelligas ,  quomodo  objurgatione  Qagitat  sae- 
vis  verbis  fast.^)  novi  surioris  rivi  eliquentur ;  nam  obscenum 
sensum  quem  Cruqu.  scho].  verbis  :  agitat  fastidia  ,  subjicit , 
ut  sit  :  sollicitat ,  ciet  incumbendopenem  langu*  scentem  et  illam 
fastidientem  ,  fastidiunt  adjecta ,  satvis  verbis.  Omnino  impo- 
suit  VV.  DD.  hians  oratio  ,  quae  animum  indignatione  commo- 
tum  mirifioe  decet.  Indignationem  enim  prodit  e  secunda  in  ter- 
tiam  personam  mutata  oratio  cum  partic.  vel ,  maximam  ex  in- 
dignate  rei  mirationem  inferente  ,  inchoata.  Sententiae  autem  ita 
sese  excipiunt :  Insana  atque  importuna  es ,  quandoquidem  te  pu« 
tidam  atque  importunae  libidinis  anum  ,  meos  amplexus  cupere  , 
atque  adeo  languorem  menm  ,  in  tanta  oris  tui  foeditate  ,  incusa- 
re  haud  pudet.  Simillime  Turnus  ad  Drancem  apud  Virgil.  Aen. 
XI.  400  et  406.  Proinde  orr.nia  magno  ne  cessa  turbare  metu  — 
vel  quum  se  pavidum  contra  mea  jurgia  fingit  artijicis  scelus 
cet.  Est  igihir  vel  cum  ,  quid  ?  quod ,  tam  impudens  es  ,  susti- 
nes,  ogitare ,  exatjitare  ,  exprobrare  verbis  saevis  ,  contumelio- 
sis  ,  acerbie ,  fastidi»  mea,  languorem  meum  ,  ex  tui  fastidio  or- 
tum-  —- 14'  Mire  animatur  oratio  repraesentata  ipsius  vetulae  ver- 
bis  exprobratione.  Minus  langues  ,  fortior  es  in  Inachia  quam 
apud  me.  Languere  ut  Ovid.  Am.  III.  7.  27-  et  passim.  De  Ina- 
chia  vid.  praecd.  carmen.  —  l5-  Inachiae  nomen  cum  summa 
acrimonia  repetitum.  QL  I.  1.3.  init.  —  ter  nocte  potes ,  suppres- 
so ,  ex  verecundiae  sensu  ,  subagitare.  Strato  X.  1.  (A.  Br.  II. 
361. )  ix&tf  «Ofciov  dv«  vixr» —  — ,  ou«  t  Sov  »jS  r)  v  ,  xst'vovy  Truu?, 
*i"je»  ;  kxvtx  wa^ao-^u/xivoo.  Martial-  III.  33-  1«  Num  possim  ve- 
tulam  ,  quaeris  Metrinia?  possum  et  vetulain  :  sed  tu  mortua , 
non  vetula  es.  Idem  1.  1.  76.4.  Cum  possis  Hecubam  ,  non  pot- 
es  Andromachen.    Id.    XI.  97.    Una  nocte   quater  possum:    sed 


—      550      — 

quatuor  ann;3  si  possum  ,  peream  ,  te ,  Telesilla  ,  semel.  —  mt- 
hi  mollis  es  ,  viribus  deficis,  defetisreris ,  langnes-  Mollcm  ma- 
ritum  ejusdem  conditionis  vocat  Martial.  VH.  58.  5.  Mollem  irt 
officio  Gratins  Cyneg.  277.  —  ad  unum  opus  ,  vix  uno  decurso 
amoris  stadio.  Optis  ,  «"pyov  ,  sensn  ohsceno  passim.  Priapeii  III. 
4-  Mnrtial.  X.  55.  ldem  post  opus  et  suas  palaestras  loro  quurn 
similis  jacet  remisso. 

v.  16  —  lO.  Ad  declarandnm  furiosam  anus  libidinem  mire 
etTicax  est  haec  execratio  Lesbiae ,  qune  luculentioris ,  quam 
Amyntae,  etsi  valenti&simi  jnvenis,  ccnditionis  quaerendae  ne- 
gotium,  ab  ea  sihi  mandatum  ,  parum  ex  ejus  animi  sententia 
confecisset ,  Lesbiam  ,  feminam  perductricem  intelligi  oportere  , 
iri  promtu  est  viilere.  —  17.  quaerenti  taurum ,  desideranti  for- 
tem  ac  validum  aessorem.  Vid.  ad  II.  5.  17.  Aralken.  ad  Ammon. 
p.  41.  et  Intpp.  ad  illa  Petronii  c.25  Posse  taurum  toller»,  quae 
vitulum  sustulerit.  —  te  inertem,  frigidum,  infirmum  ad  Veneris 
palarstram ,  monstra  it ,  adduxit.  —  1-g.  Quuni  jarri  Amyntam 
haberem  ,  te  longe  rohustiorem.  Graviter  hoc  ad  pruriginem  ejus, 
in  lauta  aatis  couditione  lautiorem  usque  oircumspicientis  ,  notan- 
ilaru.  Amyntam,  graecum  hominem  obiter  perstringit  ,  qui  Ro- 
mae  vetulas  beatas  sectando  brevissima  ad  divitias  via  contende- 
ret.  —  19.  nervus,  vid.  al  h.  libn  c.  8.  v.  1  7.  —  oonstantior  ia 
inguine,  firmior  ab  inqninibus  erigitur,  protenditur,  iis  inhaeret, 
auam  arbor  nova  ac  vegeta,  cujus  adco  radices  firmissimae  sunt, 
inhaeret  collibus.  Hoc  umesite  pro,  terrae :  nam  in  editioribus 
locis  aiborcs  altiores  radi"es  agere,  omninoque  firmrore»  creditae. 
Cf.  supra  X.  7.  Seneca  de  Provid.  IV.  Non  est  urhor  solida  nec 
fortis,  nisi  in  quam  frequens  ventus  incursat :  ipsa  enim  vexa- 
tione  const~rngitur,  et  radices  certius  figit.  Fiagiles  sunt,  quae 
in  aprica  valle  crevjrunt.  ——  indomiium  inguen  cfixit,  quod  nervi 
erat  proprium,  spectatae  virtutis  atque  indefessi. 

v.  21.  In  hac  niunerum,  quibus  poetam  ill  aqueare  stnduisset, 
exprobratione  inest  simul  amnra  turpitudinis  ejus  irrisio  ,  quae, 
explendae  iibidinis  cama,  eo  ciescemiere  necesse  habuerit,  evn- 
nidis  formae  suae  illecebris.  Eccui  vellera  lanae,  lanam  iteratam 
muricibus  Tyriis,  bis  tinctam,  vcstem  dibapham  fvid.  ad  II.  16. 
36.)  properabam,  texebam,  parabam,  muneri  mittebam  ?  Sed  al- 
terum  quaesite,  ut  suum  ipsi  placendi  sfudium  adprobaret.  Nofa 
satis  hujus  verbi  strnctura  graeca.  Virg.  Aen.   IX.  488.    veste  ~ 


—      55 1      — 

tibi  quam  noctes  festina  diesque  urgebam.  Cf.  IF.  7.  24»  —  23. 
Tibi  utique  tam  pretiosnm  munus  misi,  ne  inter  aequalesfifA^\im 
xxs,  sodales  tuos  quispiam  esset,  quem  mulier,  amica  sua  magit 
diligeret,  h.  qui  pretiosius  amoris  pignus,  ab  amica  suaacceptnm, 
o&tentare  posset,  ne  quis  magis  in  compotatione,  uti  iieri  assolet, 
amioa  se  saa  jactare  posset,  quam  tu  tua  :  omnino  pro,  quo  ar» 
dentissimum  meum  tibi  «morem  testatum  fartrem.  Mulier  de 
amica  Cdtull.  LXX.  1.  et  passim.  —  25.  l(,.  Vel  sic  tamen 
meum  amorem  aversaris,  naturali  quasi  odio  commotuF.  Theocri- 
teo  versu  hanc  sententiam  expressit:  iptvyns  &'  uus*»(  ois  aroAfcf 
KCxev   *3p/)axa«f  XI.  2^.  Cf.   ad  4.   1. 


ARGUMENTUM   XIII. 


^Lb  hieme,  tristiorisque  per  eam  coeli  facie 
sodales  ad  diem  genialiter  agendum  exhor- 
tatus  poeta*  ad  generalem  vitae  jacunde  tra- 
ducendae  praeceptum  progreditur,  argumen- 
tis  a  juvenilis  aetatis  flore,  cito  marcescen- 
te,  vitaeque  omnino  brevitate  desumtis,  hoc- 
que.  qno  gravius  ad  animum  accideret ,  Chi- 
ronis,  sapientissimi  ultimae  antiquitatis  viri, 
idem  Achillem*  ad  bcllum  Trojannm  profec- 
turum  monentis  sententia  eloqnitur  atque  con- 
frmat.  E  v.  7  sqq.  imminentes  turbas  civiles 
occasionem  huic  carmini  scribendo  dedisse 
odorantur  nonnulli  ;  forte  ut  haberet  illud^ 
quod  suum  ei  in  Epodis  locum  faceret :  sed 
temere  arbitror.  Cettrum  quam  barbarae  at- 
que  insipidae  sabinde  Horatii  carminibus 
praefixae  inscriptiones  sint,    grave  luculen- 


—      552      — 

iumqiie  hoc  carmen  exemplum  suppeditat,  in 
nonnullis*  quos  Torrentius  inspexit^Codd.  hoc 
lemmale  insignitum  :  A  d  Am  i  c  o  s  Co  m  i- 
cos,  h.  Como,  comissationum  Deo  praesidi  li- 
tantes,  comissantes ;  cnjus  inscriptionis  sen- 
sum  qnod  Torr ent iannm  acumen^  ad  comicam 
hanc,  ut  harbaris  nohis  in  barharo  hoc  lo- 
quendi  modo  esse  liceat,  laiinifatsm  ohtnsum, 
extricare  haud  potuerit ,  hoc  nemo  malignio- 
ri  ejus  ingenio  imputahit. 


Adnotationes. 


v.  i.  Cum  hacce  hiemis  desoriptione  comparanda  Anecreon- 
tica  apud  Eustath.  ad  Hom.  Od.  XIV.  p.  1012.  Me!s  ^ev  Si}  TIo- 
oi$r,iwv  t«ri\*sv  viQfXv.1  §'  vSei  /haipvvovTo  j  «yp/o/  %eif/.tAiveS  *«r#- 
yovotv.  Etiam  ill.i  Alcaei,  superius  (/Vrgum.  I.  9.)  laudata:  os/  /xe\i 
0  ZfJj,  ev  5*  opxv»  w(  /oct  ^f///u'c.  Tempestas,  xei/jimives ,  procellae 
contrahunt  coelum,  quatenus  nubes  conglomerant ,  cogunt,  coe- 
lum  nuhihns  obducunt  •,  .viavi  phanfasinate.  Virg.  Aen.  V.  20. 
Consurqunt  venti  atque  in  nubein  cogitur  aer.  Nescio  tainen,  an 
Moi.^TiKMTtfov  sif,  si  imaginem  a  vultu  tristitia  contracto  (v.  ad  \. 
5.)  repeta».  ut  acleo  coelum  nubihus  obductum  tristitiae  prae  se 
ferat  speciem.  Ita  Auster  Virgilio  pluvio  frigore  h.  nubibus 
coelum  contriitare  dicitur  Ge.  III.  279.  uti  conlra  frontem  lae» 
titia  expansam  ad  ( oelum  traduxisse  videri  debet  Luoret.  I.  9. 
placatumque  nitet  diffuso lumine  (h.  diffuso  vultu)  coelum,  craod 
paiijt  ex  ejusdem  IH-  22.  innubilus  aether  integit  et  largo  dip. 
fuso  lumine  ridet,  cpiod  ipsum  verbum  ut  gr.  yeKuv,  eadem  vi  ad- 
hibeni  passim  notatum  est  VV.  DD.  Utriuue  rationi  accommodus 
est  Claudiani  locus  XXVI.  378.  qualis  in  atram  sollicitus  nubem 
maesto  Jove  cogitur  aer.  —■  horrida  uuatenus  coelum  nubibus 
asperat,  inaeunale  reddif.  Ita  ftiint  aequora  horrida,  inacquale* 
procrliae  et  sim.  Vid.  ad  H.  <).  3.  Gravem,  vehementem  alii  in- 
telligunt,  minus  dorte.  —  imbres  nivesque  deducunt  Jovem  h. 
Jupiter  s.  aether  in  imbres  ac  nives  resolutus  decidir,  h.  maxima 


—      553      — 

nuis  imbriumque  copia  defunditnr  ;  deorsum  ruit. Lucret.  VI.  289. 
stquitur  gravis  imberet  uber  omnis  uti  vid&atur  in  imbremver. 
titr  aeth"r.  Virg.  Ge.  I.  3«2.  immensum  coelo  venit  agrnen  aqna- 
rum,  et  foedam  glomerant  tempestatem  imbribus  atris  collectae 
ex  ako  nubes ;  ruit  arduus  aether.  Jam  hanc  coeli  ruinuni 
(Virg,  Aen.  I.  12?.),  qnod  ipsum  jam  antiquum  sermonem  redo- 
let,  eadem  nnimabat,  atque  ab  effectis  ita  designabat  antiquitas , 
ut  Jovem  S.  Aetherera  cum  imhjri  in  terram  descendere,  eam  fe- 
cundare  etc.  perhiberet.  Enata  inde  Aetheris  et  Telluris,  Jovis 
Junonis  connubia  aliaque  figmenta  poetica,  de  quibus  docte  di« 
spexere  Duumviri  principes,  Heyn.  ad  illa  Virg.  Ge-  II.  325. 
Tum  pater  omnipotetis  fecundis  imbribus  dether  conjugis  in 
gremium  laetae  descendit  cet.  et  Wernsd.  ad  Pervig.  Ven.  vers. 
4.  et  59-  in  Poet.  min.  T.  III.  p,  537  scict.  Ceterum  imbrium  com- 
memoratio  in  hiberna  tempestate  satis  usitata  poetis  Romanis, 
habita  Fui  coeli,  ob  hoc  ipsum  tristioris,  ratione.  — -  Aquilonis 
vehementiam  praeclare  ab  effectu  h.  a  fragore  per  silvas  ac  ma- 
ria  excitato  designat  poeta.  Vulgarius  erat:  Aquilo  mare  ac  sil- 
vas  percellit,  turbat.  Cf-  II.  9.  6.  7.  —  Threicio  ,  v.  ad  I.  25.11. 
v.  3—5.  lfe  die,  ab  hac  ipsa  inclementiore  anjii  tempesta- 
te  occasionem  vitae  jucund**  agendae  rapiamus  ,  snmamus  ,  hoc 
triste  coelum  in  rem  nostram  vertamus,  utamur  occasione,  quam 
anni  tempus  praebet  ;  satis  commodo  sensn.  Forte  tamen  con- 
cise  dictum  pro :  tristis  coeli  opportunitatem  rapiamus,  dedie,  ne 
tantillum  qitidem  cunctantes.  hoc  ipso  die  genio  htantes,  crastino 
baud  confisi  ;  cjuod  ra>  rapiamus  et  v.  6.  adcomodatissimum  e9t. 
Fossis  etiam  de  die  ad  tempestiviora  convivia  (v.  ad  I.  20.)  tra- 
here ;  quod  tamen  paullo  darius  videtur.  Utraque  saltem  ratioma- 
gis  poetica  vulgari  interpretatione,  quaiu  insuper  vereor,  ut  lati- 
nitns  commode  ferat-  Rapere,  delecte  poeta,  omnis  morae  impa- 
tiens,  ac  metuens,  ne  ^labatur.  Ennius  apud  Cic.  de  Or.  III.  ^O. 
vive,  Ulixes,  dum  licet ;  oculis  postremum  lumen  radiatumra- 
pe,  eadem  effir  acia.  "Similiter  gaudium  fatis  properantibus  rape- 
re  Petron.  c.  \\6,.  iujcum  rape,  Senec.  Hipp.  449-  «t  pasMm  ali- 
hi.  —  dum  virent,  vigent  (v.  ad  I.  9.  17.  et  I.  25.  19.  Adde 
piktu  y\otf<i.  Theocr.  XXVII.  66.)  vegeta,  agilia  sunt  genua,  h. 
dum  in  flore  aetatis  constituti  sutnus.  Genua  vignris  senes,  pro 
ip«o  vigore  passim.  Cf.  Hnmer"  II.  XXII.  38«.  6d.  XVIII.  l32. 
Nostrum  praeivit  Theotr.  XI V.  70.  *o/«7:>  ti  St7,  oTj  yoi-u  xhtttlv. 


—      554      — 

Vid.  plnra  apud  Klotz.  ad  Tyrt.  p.  68.  Ab  athletis  loqnendi  hoe 
genus  traductum  putabat  Stanl.  ad  Aesch.  \gam.  64-  male.  Op- 
pos.  gcnua  senectute  tarda  (Virg.  Aen.  V.  43i),  yvfct  flxpiidstxs, 
Apoll.  Rh.  J.  43.  Apollonid.  1.4.  (A.  Br.  II.  132.)  xypis  nr/ «p«fe 
Jupoii  gu>poxoTt7  yovxTos.  Disjunxit  autem  poeta  dum  vir.  genua  et 
decet,  cruod  pedesUis  oratio  ita  copulabat:  dum  per  aetatein  de- 
cet.  —  obducta  solratur  fronte  senectus,  quam  omate  pro,  fron- 
tem  exporrignmns,  hilaritati  nos  demus,  jucunde  \  ivamus  ,  imagi- 
ne  a  coeli  turbida  facie  petita.  Proprie  poetae  dicendum  erat: 
nubes  detergeantur  fronte,  quibus  obducta  est,  seu,  frons  nubibus 
solvatur  obdueta,  eXplioetur;  explanetur,  cjuatenus  nubibus  coelum 
contrahi,  iisdemque  pulsis  expandi  dicitur.  Fron*  adeo  chducta 
non  est,  in  rugas  adducta,  sed  nubila  ,  tmvvspfc  (Eurip.  Phoen. 
131«.)  tristis,  scgri  animi  index.  Ita  vitpeK/\  oipfvwv  dicta  Sophocl. 
Antig.  532.  orvyvov  6<p^a>v  vipo;  Eurip.  Hippol.  1 73.  Bacchns  nu- 
bilus  Stat.  Theb.  V.  270.  nubila  vultu  Id.  Silv.  III.  5.  1».  et 
Maerori  vttpih-qv  fxeKxivxv  suaviter  attribuit  Homer,  II,  XVII.  5Q1. 
quod  et  aliis  adfertionibus  mentem  turbautibus  (cf.  Virg.  Aen. 
XII.  6'>9«  Catull.  LXIV.  «07.),  adflnxere  poetae  ,  tanquam  irae 
(Stat.  Theb.  III.  23o.  Mars  nubilus  ira  Claudian.  XXXIII.  81. 
sublime  caput  maestissima  nubes  asperat.  )  timori  (Clnudian. 
XXVI.  4'0  et  aliiis.  Solvitur  nubes,  fronte  expansa.  Senec.  Hip- 
pol.  449"  tristem  juventam  solve  h.  tristitiae  nubem,  a  juventa 
tua  alienam,  dispelle.  Similiier  yxKaiv,  Kvsiv  to  /ku't»Woh  Graeci, 
veluti  Atistoph.  Vesp.  653.  Jam  pro  nube  docte  h.  1.  est  senectus, 
inimioa  juvenili  hilaritati,  adeoque  morositas,  severita»,  joeos,  lu- 
susque  omnes  exosa.  Seneca  Hippol.  79').  vocat  pondus  veteris 
triste  supercili,  et  mox  915.  Ubi  vultus  ille  —  morumque  se« 
nium  triste  ct  ad.tpectu  gravc?  Ita  prisca  supercilia  Virg.  Cop. 
34.  «\  priscum  Catonem  Nosfer  dixit  III.  21;.  11.  Celernm  sen- 
rentiam  b.  I.  vido  quomodo  perverterit   Barth.  Advers.  XLI.  21. 

v.  6  —  10.  Age,  missis  curis  ,  hilare  agitemitJ  convivium. 
Magnam  ivxoysixv  habet,  quod  illico  adparari  vel  potius  cele- 
brari  jubet  convivium  poeta.  Cf.  II.  11.  13.  Adornatur  illud  vino, 
unguentis,  cantu,  ex  more.  Haec  vide  quam  vivide  atque  ornate 
adnumeraverit  Horatius.  Vigorem  stntim,  quo  ipse  contactus  est, 
spirat  oratio  ad  unum  e  convivis  (male  Scholl,  Cruqu.  pueruiu 
jnfelligit)  conversa  :  tu  move  deripe  vel  verte,  invcrte  (utIII.29. 
4.  cadus  inversus  est)  vina%  cadnm  vini.  Pofior  tamen  prior  ratia 


~       555       — 

propter  III.  81.  6.  7. —  moveri  digna  bono  die  descenda  cet.  i 
Male  idimi  Scho).  .  .misce"  —  pressi,  praelo  expressi,  adeoque 
diffusi  ac  recondti  L.  Manlio  Torquato,  Consule  meo,  quo  ipse 
natiu  sum  ;  «t  III.  21.  1.  O  nata  (testa)  mecum  consule  Man~ 
lio  —  7.  8.  Cetera  t«  xKXet,  res,  quae  te  angunt,  a  compotatio- 
ne  alienas  (vid  ad  I.  9.  9.),  mitte  loqui,  ne  cures,  ne  cocites  , 
Diis  istamm  cura  demandata  ;  nt  1.  1.  permitte  Dlvis  cetera,  ubi 
vid.  Not.  Detis  reducet  in  sedem  pnstinam  ,  ordinem  pristinurn 
restituet  benigna  vice ,  qrata  vicissitudine  ,  in  melius  referet,  ut 
Vlrg.  Aen.  XI.  ^2.6-  eadeni  sententia.  Sedes  delecte  de  compo- 
sito,  tranquillo  serundae  fortunae  statn  ;  uti  contra  adversa  tur- 
bat  ac  miscet.  Virg.  1.  1.  in  solido  rursus  Fortuna  locavit.  Au- 
gustu*  ap'id  Suet.  c.  «8«  tta  mihi  Rsmpublicam  sistere  in  sua 
sede  liceat  cet,  /w«  yw(«i  taaxi  nihiv,  similiter  Pind  Pyth.  IV. 
485.  —  9.  perfundi  fortius  quam  inunei  nardo,  ungnento  pretio- 
sissimo.  Vjd.  III.  n,  16.  —  Achaemenia,  vid.  ad  III.  1.  44-  — 
Lyrae  pnrens  (I.  10.  6)  Mercnrius  ;  unAeJides  s.  lyra  Cyllenea, 
a  Cvllene,  monte  Arcadiae,  Mercurii  natali  !>olo.  Jam  pro,  lyra 
canere,  adpositius  ad  priora  et  sqq.  est,  levare  peciora  sollicitu- 
dinibus  ,  animum  ruri«  solvere,  exhilarare.  Nam  curae  premunt , 
ursent  anim-im.  Vrgeris  multis  miser  undique  curis  Lucret.  III. 
1064.  Noster  Fpp  I.  5.  18-  sollicitis  animis  onus  eximit  et  sex- 
centies  alibi.  —  diris,  infestis,  animum  exedentibus. 

v.  11.  sqq.  Jam  ad  praeceptum  generate  de  vita  jucunde 
agenda  procedit  poeta  ,  idque ,  quo  fortius  animum  percelleret, 
Chiroris  efFato  communit.  Idem  incessus  ingenii  Horatiani  est  I, 
7.  21  sqq.  In  adomando  autem  toto  hoc  loco  vix  dubitandum , 
qu«n  antiquum  Nester  poetam  respexerit,  cyclicum  puta,  h.  qui 
omne^  de  Arhille  narrationes  carmine  epico  complexus  esset  , 
quod  idem  Statium  Achilieide  sna  adgressum  fursse  constat.  lp« 
sa  sententiarum,  quae  omtionis  sammam  efficiunt,  stamina  in  Ho- 
mero  quoque  obria;  velnti  ptaedictio  de  fitae  Achillis  brevitate. 
(II.  /.  4'0  sqq.)  et  inde  arlmonitio  fruendae  istius.  II.  w.  I89  sqq. 
Ceterum  vaticinii  formam  orationi  induit  poeta,  quom  prisca  va- 
tis  notione  (vid.  ad  I.  15.  4.)  eummtixime  in  Chironem,  Tiiy.uioT». 
T»v  xtirxvpnv  (Homer.  II.  XI.  831.),  /3*9u/urjr-/]v  (Pind.  Nem.  III. 
9?.")  ou<ppovx  (Idem  P)  th.  III.  111,)  caderet.  Tum  erat  3«?osf/jj, 
Pind.  ib  IV.  2M.  Etiam  apud  Pindnrum  idem  vaticininm  edit  ip- 
fii  Apcllini  Pyth.  IX,  88  ?qq.    —  Ut  cecinit ,  qualia  vitae    pr^e- 


—      556      4- 

cepta  dedit  Centaurus  nobilis ,  Centauromm  praestantissimns , 
Chiron,  alumno,  Achilli,  uirem  educasset,  grandi,  magno  ,  forti 
heroi.  Male  ad  adultam  ejus  aefatem  referunt,  —  12.  Mortalis 
dea  Thetide  nate,  qiiamciuam  Dea  Thetide,  tamen  mortalis  nate, 
idque  <v)c6fA.of>of  /4/voe3a&'or,  cpnaesita  antithesi,  verborum  colloca- 
tione  sublevata.  —  invicte  puert  SeosUtKt,  fortissime,  soli  Apol- 
lini  impar.  Cf.  6.  5.  scjir. 

v.  13.  14.  Te  manet ,  dehita  tihi  fatis  est  Troja,  fatale  est 
tibi  (vid.  ad  i.  28.  33.  infra  XVI.  41.)  ad  Trojannm  bellum  'pro- 
ficisci.  Pro  Troja  est  tellus  Assaraci,  regio  ab  Assaraco  olim 
regrata,  possessa,  nota  designatione,  Vid.  II.  6.  II.  III.  2Q.  8. 
J)omus  Assaraci  Virg.  Aen.  I.  284  ~  ouam  findunt  rs/Jivovai  , 
dividunt,  secant,  praetertluunt  Scamandri  Jlumma  frigida ,  2«*- 
uxv$(>ov  vJ/OJrjpoi  pstSpx,  Scamander.  — parvus,  tenuis,  augusto  al- 
veo,  sc.  nbi  ab  Ida  descendit  in  primo  ejus  cursu,  qui  fontis  po- 
tius  (unde  et  frigidus,  quod  proprium  de  fontana  aqua)  quam  flu- 
vii  speciem  babet,  cum  Simoente  necrlum  commixtus.  Non  re- 
pugnat  adeo  Homericis  hujus  fluvii  epithetis,  /xsyott  norupos  /3*- 
9vSi'v/)(,  $tvr\eit  cet.  — ■  Simois  lubricus,  tortuosus,  sinuosus,  in- 
star  auguis  sese  provolvens  (Virg.  Aen.  II  474«)»  docto  epitheto. 
Ita  acanthus  hinc  inde  lubricus  ct  jlexaosus  dicitur  Plin.  Epp. 
V.  6.  Forte  tamen  simpltciter  de  lapsu  aquarum  accipiendum. 
Ceterum  signate  hoc  *t$lov  "S.xu.iJLxvSfiov  (II.  II.  465.)  Assaraoi 
telluri  adjectum  ,  propter  praelia  ibi  facta 

t\  15.  16.  Unde  tibi  reditus  non  datur ,  ubi  occumbes ,  ex 
immutabili  fatornm  decreto.  Pareae  rumpunt ,  absrindunt  (  ut 
infra  XVI.  3,5,  reditus  abscindere  drtlces)  intercludunt  reditum 
(  uti  rumpitur  iter ,  objecto  impcdimento,  veluti  amni  ut  Ovid. 
Am.  III.  6.  88.  Cf.  III.  27.  5-),  subtemine  certo ,  inevitabili, 
«uod  spectat  ad  totam  sententiam:  certa  tibi  mors  ibi  imminet, 
constitutam  est  a  Parcis,  te  ibi  mortem  oppetera.  Jam  fatum 
cujusqne  pendet  a  subtemine  s.  filr» ,  quod  parcae  nent ,  legunt  ; 
unde  ipsum  suhtemen  certum.  —  nec  mater  te  domum  revehet , 
variatio  prioris  sententiae  ,  mollissimi  adfectus  plena.  Sie  Achil- 
lem  Thetis  ad  Lycomedem  defert  ,  Delphinis  invecta  apud  Stat. 
Achill.  I.  93i.  sqq.  Alii  Thetidem  mare  tntelligunt,  ut  sit :  non 
iterum  domum  navigabis  ,  parum  venuste.  —  caeru/a,  communi 
Deornm  marinornm  epi»heto.  Vid.  ad  I.  17.  20.  III.  28.  IO.  Cae- 
rula  mater  de  eadem  Propert.  II.  7.  57. 


—      557      — 

v.  17.  18-  Ulic  vino  cantuque  te  exhilarato,  memor  hrevis 
ae\  i.  Pro  ,  exhilarare  se  vino  docte  est ,  omne  malum  deformis 
aegrirnoniae  (hato  enim  jungenda )  ,  omnem  aegritudinf  m  ,  om- 
nis  malaa  (  u  as  leiare,  h.  animnm  iis  oppressum  levare  (  v.  ad 
v.  io.  )  «a-jcc;  ix.  xf<x$iccs  dvtocs  £r\*xx£eiv  (  Panyasis  apud  Athen. 
II.  p.  37)  adhibito  vino  cantuque ,  duhibus  alloquiis  optimo 
ifiiafum  remedio.  yllloquia ,  ut  1xxfoc.fA.i1S1*  gr. ,  pro  quovis  le- 
v;imento  di<  ta ,  felicis  aucLciae  lyricae  e^t  ;  in  quo  Bentleium 
off-ndisse  jure  mireris.  Plane  ad  Nostrum  Vcil.  Flacc.  I.  255. 
Hanc  vero ,  o  socii  venientcm  in  litore  laeti  dulcibus  alluquiis 
ludoque  educite  noctem  ,  h.  inero  ludoque,  uti  ipse  expomt  v. 
29 +.  —  defi/rrr.is ,  vuituua  deturpans,  eontristans ,  ut  luctus  tur. 
pes  II.  2.Q.  extr.  perpetuo  tristitiae  epitheto. 


ARGUMENTUM  XIK 


-«yv%w%w*,w«i,  wv 

Lnstanti  Maeccnati ,  acerbaque  desidiae  ex* 
probatione  iambos  ,  quos  diidum  promisisset , 
efflagitanti  poeta ,  quo  crimen  istad  di/ueret, 
moramque  suam  purgaret ,  amorem  allegat , 
quo  vehementissimo  correptns  ab  opere  isto  ad 
umbilicum  perducendo  detineatur ,  excusali- 
onemque  istam*  quo  gravior  videretur,  egre- 
gie  ita  adornavit ,  ut  Amorem  Deum,  qui  om- 
nino  id  fieri  vetaret ,  praetenderef.  Atque 
hunc  ipsum  Epodon  librum  ,  quem  Horatius 
premeret ,  inlelligi  oportere  quum  extra  du- 
bilationem  positum  sit ,  longe  alias*  easque 
satis  graves  morae  ac  tergiversationis  causas 
Horatium  habuisse,  cx  ipsarum  argumenti  ra- 


—      538       — 

tioiie  atqiie  indole  abunde  cognoscitur.  Illant, 
iamen  Macenali  satis  idoneam  visum  iri ,  hu- 
jus  rei  rationem  ab  ipso,  amoris  vim  cum  ma- 
jcime  experto  ,  venuste  cotiigit. 


Adnotationcs. 


Vi  i.  Generalis  sententia  eral:  rogitas,  Cur  Iambos  ,  adfe- 
ctura  bpus ,  non  absolvam?  cur  promissi  rrtei  pror<us  immcmof 
sini?  Sed  quaesite  pro  hoc  ipsam  statini  causam  ,  nimirnm  desi- 
diam  ,  quam  Horatio,  qno  mmus  inchoatum  onus  d  texeret ,  A 
Maerenate  objeotam  fuisse  a^moduen  prob^bile  est ,  orationi  in- 
texit;  tum  rem  ipsam  ,  iauihorum  ab>olutionem  ,  excusationi  de- 
mum  suae  (  v.  7.  8.)  inserit.  —  Occidis  ,  enecas  ,  molestns  eS 
(  v.  ad  II.  17.  l.  Aclde  A.  P.  475-)  crtbris  tuis  interrogationi- 
bus  ,  instas  ,  objurgas  riie  rotiando ,  cur  adeo  desidiosus  factus 
sim,  ut  otnnem  promissi  memoriam  animo  ejecertm  ,  de  solven- 
do  isto  non  amplius  cogitem.  Oriatissime  h.ier  poeta.  Inertia 
oblivionerrl  p.iHt,  animo  injioit,  quatenns  prae  inettia,  quae  agen» 
da  sunt ,  omittimus  ,  negligimus.  Jam  «ummam  inert^am  arguif 
oblivio  diffusa ,  didita  per  imos  s<msus  ,  per  intimos  animi  re* 
cesSis,  quae  penitius  se  insinuavit  ,  totam  mentem  on  upavit.  ■-— 
mollis ,  quae  est  mollium  hominum,  vel  ab  effectu ,  «juatenus 
otio  animus  ac  corpus  relaxatur  ,  diffluit,  languet.  Dssidias 
molles  ac  marcida  luxu  otia  pariter  Claudian.  VII.  40.  et  pas- 
sim.~3.4.  Adeo  quidem,  ut  si ,  tanqu^m  largo  Letbae^e  aquae 
haustn  me  proluerim,  i.  gnrgitaverim-  Pro  Letfie  docte  tun[  po~ 
cu/a  LethaeoS  somnos  ducentia  ,  addncentia  ,  < Onr  iliantia  ,  h. 
aqua  Lethaea,  torporem  anirr.o  offundens.  Aente  ,  h.  sicoa  faii~ 
ce  et  traxerim  praedare  avidilatem  atqne  nimios  adeo  h;ustus 
innun^t,  Nam  trahere  h.  1.  rum  vi  ,  ut  Enrip.  Cyrl.  ^6.  fow«- 
otv  oty.uoTiv  eAxvous. —  5.  Candide ,  amice  ,  famili;iri  «dpelbitione 
argumento  carminis  apta.      Mire  tricantur  !)ac.  et   Raxt. 

v.  6.  sqq.  Excusationi  suae  ,  sa'is  levi :  Se  amore  impediri  , 
quo  minus  ultimam  operi  manum  admoveat ,  vide  quantim  S|ie- 
ciem  ac  dignitatem  praetendat,  rejecta  in  Auaorem  desidiae  suae 


—       55g       ~ 

causa,  Conf.  I.  19.  9  scjcj.  Magna  \is  tn  repetito  Deus^  Deus. 
Amor  ,  at  quantus  Deus  !  vetat  hoc  fieri.  Namt  ut  y<£f  pro  So  , 
graviter  adseverantis  h.  1.  est.  ln  vetat  maxima  vis  est,  quasi 
nefas  atque  iSv\txTov  sit  ,  Deo  obniti. —  7.  lamhos  inceptos,  oLim 
promissum  carmen ,  ac  dudum  promissos.  Perinde  fere  est  , 
utri  olim  jungas.  Si  Tan  promissum  c, ,  causam  continet,  cur 
Mnecenas  saepius  flagitavent  iambos.  —  JJ.  Bacillus  e  ligno,  ebo- 
te  aut  osse  confectua,  qni  extremae  voluminis  orae  adponebatur 
(  nam  ex  adversa  parte  scribendi  initium  fiebat) ,  et  involvendae 
membranae  inserviebat,  umbilicus  dicebatur,  quoniam  in  media 
libri  circumvoluti  parte  erat.  Plurali  ftre  numero  efferunt  poetae 
quoniam  in  utraque  partc  bacillus  exstabat ;  quae  prominentiae 
cornua  quoque  passim  indigitantur.  Haec  fere  sunt  ,  quae  cle 
re  ,  nondum  satis  explorata,  e  poetaruin  locis  probabiliter  sta- 
tui  posse  putem.  Cf.  Heyn.  ad  Tib.  III.  1«  l3.  A  loco ,  quem  te- 
nebat  umbilicus  ,  obtinuit  loquendi  usus,  ut  opus  ad  umbilicum 
adducere ,  esset ,  finire,  consr.mmare.  Martial.  IV.  90.  1.2.  Ohe 
jam  satis  est  ,  ohe  libelle  !  Jam  pervenimus  usque  ad  um- 
bilicum. 

v.  9  —  12.  Ad  declarandam  amoris  sui  vehementiam  ,  quae 
animum  ab  intentiore  meditatione  ,  quam  pocticum  studium  re- 
quirat  ,  avocet ,  praeclare  Anacreontis  exemplo  utitur ,  idem  ex- 
perti  animo  ejus  Bathylli  amoribus  districto.  Forte  idem  de  se 
professus  erat  Anacreon  ,  in  aliquo  carmine,  temporis  injuria 
dicam ,  an  beneficio  nobis  erepto.  De  Bathyllo  agit  c.  XXIX. 
Samon  ejusdem  patriam  innuit  v.  45-  ejusdem  carminis.  Vid.  om- 
nino  Lesiing.  Schriften  P.  III.  p.  47«  —  ardere  aliquo  ,  nota  stru- 
ctura.  —  cava  testudine  ,  lyra  (v.  I.  lo.  6.  )  flevit  amorem,  amo- 
res  suos  cecinit  ,  amatoria  uafxxTct  coniposuit  non  elaboratum 
ad  pedem  ,  purum  accuratus,  paulo  negligentior  in  servanda  me- 
tri  lege  ,  ita  ut  saepius  Iambum  cum  Anapaesto,  Tribrachy , 
Spondeo  cet.  permutaret.  Suaviter  hanc  Anacreontis  <xtpeKei»v 
vehementiori  amoris  ejus  aestu  excusat  poeta.  — Flere,  queri  , 
de  amatorio  c?rmine  solennia.  Dom.  Marsus  (  in  calce  Tib.  IV. 
25*  3-):  ne  foret ,  aut  elegis  molles  qui  fleret  amores,  aut  ca- 
neret  forti  regia  bella  pede ,  et  paasim. 

V.  13  sqq.  Sententiarum  progressio  ita  apud  animum  infor- 
nianda  videtur  ;  Atqni ,  inquis  ,  ab  isto  amore  cavere  tibi  debuis- 
ses,    Enim  vero  ureris  ipie  mistr ,  in  t°Jem  lutho  haeres,  Vel , 


—    r»6o     — 

qnantam  vim  anior  ad  animum  habeat ,  probe  intelligis  ,  qui 
ipse  amori  gravi  succubueris.  In  utroque  excusatio  sui  amoris 
est.  Amorem  gravem  arguunt  ureris  et  miser ,  nota  loquendi  ra- 
tione.  Nisi  potius  oondolentis  h.  1.  est  :  miser  ta  amorem  mihi 
objicis,  cjuo  ipse  cruciaris!  —  quod  si  cet.  quamquam  felicior 
tna  sors  mea  est  ;  te  formosisslmam  ac  lidam  (  quod  oppositio* 
ms  vis  postulat  )  puellam  :  me  lihertinam  ,  irlque  multiviram 
nacto.  Priora  miro  acnmine  expressit  poeta.  Si  ignis ,  qni  ac- 
cendit  llion ,  qui  incendii  Trojae  causa  fuit  ,  non  pulchrior 
fuit  ,  h.  si  pueila,  qua  ureris  (  nam  ab  hoc  verbo  ad  hanc  sen- 
tentiae  elocutionern  cletluctus  seu  potius  delapsns  est  poetr.),  qnam 
deperis  ,  tam  pnlchra  est ,  quam  Helena,  incendii  Trojae  causa. 
Facile  intelligitur ,  ignem  satis  ap.pijhoXcns  hic  a  poeta  poni. 
Nam  primum  Helenam  indigitat,  quae  recte  Trojam  incendisse 
dici  poterat ,  qu;!tenus  incendii  istius  causa  exstitit-,  tum  alieri, 
uccendit  obs.  llion  ,  veri  ignis  notionem  subjirit.  Excusatior 
tamen  h.  I.  poeta  ,  quod  hac  ipsa  notionum  confusione  Maecena» 
ti  animum  suum  amore  confusum  testatum  factret  vellet,  vel 
quod  eidem  ,  curioso  talium  (  vid.  ad  II,  12.  2i),  hoc  arumen 
prohatnm  iri  sciref.  Hoc  quidem  prob^bilius  altero  subtiliori.  — 
obsessam  ,  post  decem  annorum  obsidionem  a  Graecis  eXpngna* 
tam.  — ■  15.  gaude ,  hanc  tibi  sortem  obtigisse,  quodintalem  amo- 
rem  ihcideris,  suaviter  opponitur  tm  rniser.  —  neque  uno  conten- 
ta  amatore  (  Terent.  Eun.  I.  i.  ^2.  Neque  tu  uno  eras  contenta, 
neque  solus  dedit  ) ,  multorum  adpetens  ;  hinc  delecte  infelicem 
amorem  suum  declarandum,  macerat ,  amoris  curis  conficit.  Cf. 
ad  I,    i3.  8. 


%v  m  •v%'«  <w»  w\  wv  tt*r> 


—      .56i       — 
ARGUMENTUM  XF. 


tlit  sententiaram  quaesiia  gravitate ,  et  adfe* 
ctuum,  ad  vivum  plane  delineatorum  varieta- 
ie,  maximeque  modulatioribns  numeris  excel- 
lens  ac  Tibullianae  prorsus  suavitatis  car- 
men !  Neaerae ,  quae  amatorem  divitem  am- 
plexa  esset ,  perjidiam  graviter  incusat  poe- 
ta  ,  injectaque  jurisjurandi ,  qno  suam  quon- 
dam  amoris  Jidem  sanctissime  alligasset ,  re- 
ligione  ac  neglecli  ejus  divina  vindicta  ,  mi- 
natusque  ,  sediscidium,  ubi  semel  perdoluis- 
set ,  bene  ac  Jortiter  laturnm  ,  ad  saniora. 
eam  consilia  revocare  adnititur.  Tum  ad  ri- 
valem  suum  conversus ,  suo  ipsum  exemplo 
edocet  monelqne ,  quam  fallax  aura  ista  sit9 
quamjam  experiatur  Javent/ssimam.  Exor- 
dium  mirae  artis  est  in  adumbrando  perjurii 
horrore ,  tum  quos  in  sumnta  indi  gnatione  t 
qua  injuria  ista  commotus  aestuat  poeta,  ani- 
mi  amore  exardescentis  motus  ac  signa  haud 
obscura  animadvertas  ipsa  veritate  sua  ad 
animi  sensum  jncundissima  accidunt.  Cete- 
rum  sitne  eadem  haec  Neaera,  quae  Tibullo 
adamata  ,  ejusque  carminibus  celebrata  ,  ne- 
que  negare  nec  adjirmare  licet ;  neque  omni- 
no  scire  quidquam  interest. 


Adnotationes. 


v.  l.  Solenne  poetls,  Nocttm  ,  Lunam ,  Sldera  in  testimoni- 
um  rei   nootu  ahs^iie  conscns  gestae,  ut  h.  1.  jurisjurandi  ia  nO- 

II.  £anb.  N  n 


—      562      — 

ctumo  duorum  aiwantium  congressu  facti ,  advocare.  Ne  longiuj 
evager,  Meleag.  LXXI.  1.  f\.  Br.  1.  21.  )  de  eadem  re  :  Nu£ 
Upi\,  xtti  hv^vt  t  ovvioTopxt  ovrivxt  ihhovt  opr.oit ,  ihh'  vpixt  t)ho- 
p.tS'  xuipoTtPoi.  Xw  uiv  if*i  0Tt'r?tiv,  xetvov  S'  eyw  ov  *ore  hei^,eiv 
wuooxusi:  xoivi\vb'  eiytTt  \xxj>Tvpi^v,  Propert.  III.  19.  5.  Foedera  sunt 
ponenda  prius  ,  signandaque  jura  —  —  ;  haec  Jlmor  ipse  suo 
constringet  pignora  signo :  testes  sidereae  tota  corona  Deae- 
Val.  Flacc  VIII.  48.  scjcj.  serva  hanc  profugae  -~  fdem :  Dii 
nostris  vocibus  adsunt,  sidera  et  haec  te  meque  vident.  No- 
cturnum  autem  tempus  delegit  poeta  ,  tum  quia  illud  Amori 
sacrum  ,  tum  maxime  arl  augendum  rei  horrorem.  —  Sidera  mi- 
tiora ,  lunae  adposita.  Cf.  I.  J2.  47-  —  3  scm-  Cam  tu  solenni 
jurejurando  numen  laesura  Deorum ,  quod  tamen  ,  ut  jam  even- 
tus  docuit  ,  ruptura  eras  ,  te  obstringebas  ,  hunc  amorem  hoc 
amoris  foedus  ,  quod  pacti  inter  nosmet  eramus  ,  mutuum  fore  , 
te  illud  sancte  servnturam  esse  ,  rhe  constanter  amaturam.  Tihull. 
I.  9.  1.  Quid  mihi ,  si  fucras  miseros  laesurus  amores  ,  foed<"ra 
pcr  Divos ,  clam  violanda ,  dabas%  Solenne  jurijjurandum  fie- 
bat  conceptis  verbis  ,  nt  alter  verba  praeiret ,  quoH  h.  1.  est  in 
verba  jurare.  Doctius  tamen  erat  si  in  vrrba.  mea  jur.  explif  es, 
postquam    ecomet   jurej.    me    obstrinxeram  ,    tu  vici*sim  jurabas, 

—  laedere  Deos  ,  sc.  perjurio,  pejerare ,  noto  loquendi  usn, 
Cf.  Tibull.  I.  9.  6.  et  ibi  Broukh.  magnorum  D.  numina,  pro 
magna  numina  Deorum  (  ut  Virg.  Aen.  11.623.),  cum  vi,  unde. 
gravissima  vindicta  metuenda  erat.  Tihull.  III.  6-  11.  Quitimet 
irati  (  Bacchi )  numina  magna,  bibat.  Coll.  ejusd.  III.  4-  '6.  De 
Venere  cogitahat  Torrent.,  quae  sane  eadem  vi  ita  dicta  eidem 
Tib.  I.  2.  79.  Nam  Veneris  magnae  violavi  numina  verbo,  In- 
epte  ad  Deos  majorum  centinm  referebat  Lamb. —  5.6.  Arcti*sime 
me  complexa,  inter  arctissimosamplexus  hoc  jurabas.  Ad  sententiani 
trahit  Schol.  Cruquii  jurabas  tg  arctius  mihi  conjunctam  fore , 
quam  illex  eHera  adstringitnr  :  male.  De  comparatione  viH.  I  36. 
2o. —  edera  adstringit  ilicem  ,  adpli^at  se  ilici.  Clandian.  Xl  V. 
18  sqq.  tam  junctis  manibus  nectite  vincula,  quam  frondens  ^de- 
ra    strin^itur   ae«culus,     quam   lento    premitnr    palmite   pfpulus. 

—  6.  Brachiis  lentis ,  arrte  implicitis,  corpori ,  ambitiosis  ,  te- 
nacibus  ,  noto  loquendi  usu.  —  7«  8«  Te  eo  uattue  constantem 
fore  ,  dum  naturae  leges  fixae  manerent  ,  h.  semper.  Ex  his  iri 
specie  naturale  ovium  ac  luporum  dissidium,    et  tempest.ites  lub 


-      5'~3      - 

Orionis  bccasum  in  mari  extifari  consuetas  commemorat.  Ad  il- 
lurl  conf.  hurjtri  libri  c.  IV.  initio;  ad  hoc  I.  28.  21-  et  passim. 
Alia  in  eadem  re  commemorat  Propert.  II.  12.  31.  squ,  quem  lo- 
cum  omnino  vide.  Observa  poeticim  rationem  in  enuntiatione 
sententiae.  Debebat  esse :  dum  pecori  lupus  inftstns  esset  ,  sed 
verbum  inclusit  atcjue  adcommodavit  alteri  inembrog  unde  eti.ina 
supplere  possis  :  dum  lupus  iniestuS  turbaturus  esset  per  us.  —  nau- 
tis  infestus  O,  turbaret  hibernum  mare ,  abundanti  ornatu  pro  . 
dum  nautis  infestus  foret  ,  mare  conturbando,  iilucl  hibemum  s. 
procellosum  reddendo.  —  9.  Omate  adn  odurfi  pr»,.  dum  Aptdlo 
juventute  gauderet  ;  hanc  designat  poeta  juventuii  d  core ,  pro» 
missa  coma ,  Apollini  propria.  Tihu  1.  I.  4  37.  Solt  arternd 
est  Phoebo  liacchouue  juventas,  nam  decet  intonsus  crinis  uti  um- 
que  deum,  h.  propter  intonsos  crines,  quibus  uterqae  tonspica- 
ns  est.  Jam  i  quod  vulgarius  erat,  duoi  sol  promissam  comam 
haberet ,  ornatissime  poeta  extulit :  dum  coma  ejus  aura  s.  ven- 
to  agitaretur;  quod  solenne  de  crinibus  solutis  (III.  4-  bl.  de 
Apolline:  aui  rore  puro  Castaliae  lavit  crines  solutos  ).  Ciaudi- 
an.  XXXV.  30.  levibus  projecerat  auris  indociles  errare  comas 
Vid.  ad  III.  so.  i3. 

v.  11.  —  16.  Propositae  divinae  perjurii  vindictae  jam  mi- 
nas  ,  quibus  alienatam  a  se  Neaerae  mentem  iterum  convertat  t 
quasque  haud  leve  in  puell»  arroganti  ac  superba  pondus  habi- 
turas  sperare  possit,  poeta  subjicit,  cjuas  ne  vanas  existimrf ,  ui 
fere  amantium  sint  ( vid.  v.  c.  I.  25.  9  S(p[*  )  »  Neaeram  curate 
monet.  Cf.  III.  lo.  extr.  Inepte  qnaerujit ,  cur  dolitura  sit  Neae- 
ra  ,  amisso  eo,  quem  haud  magni  faciat ;  tanquam  gravins  qnid 
feminae  accidere  possit ,  quam  amatoribus  destitui  ,  seque  aliis 
posthaberi,  Catull.  VIII.  14.  At  tu  doltbis  ,  quum  rogubris 
nulla  ,  scelesta,  nocte.  Tib.  I.  9.  7o-  Tunc  Jiebis,  quum  me  viti- 
ctum  puer  alter  habebit,  et geret  in  grsmio  regna  superba  tuo-—± 
mea  virtute ,  iptrf  ,  tHvSpeU,  consilio  ,  proposito  meo,  virili  s. 
forti  animo  capto ,  sc.  deserendi  te ,  quod  ex  sqq.  patet.  De 
animi  constantia  ,  s.  perseverantia  in  proposito  capiunt  plerique : 
sed  de  hac  v.  15.  demum  agitur.  —  Nam  ,  si  quii  viri ,  animi 
viTilis,  fortis  in  me  est.  Optime  huc  faoiunt  Terentiam  (  Eun. 
1.2.  74-)  :  Heu  noster ,  luudo  :  tandem  perdoluit ,  vir  es  t  in  «a- 
dem  re.  Pro ,  in  me  cum  virtute  est,  in  Flacco  ,  quem  non  im- 
pune  talia  ferre  probe  scis.   Animi  causa  lubet  adponere ,    tjnad 

Nn  * 


—      -564      — 

Cruq.  ad  h.  1.  habct,  „alludit  ad  a<\\ecl\ vum  Jlaccus ,  qoasi  Ho- 
ratius  flaccidis  et  demhssis  auribus  in  re  Yenerea  illi  nor.  satisfe- 
cisset;  nam  cognorwen  Flaccus  ab  auribus  flaccidis  mobilibusque 
deduclum  est"  ohe!  —  13.  Non  feret  aequo  animo  ,  patietur  ,  to 
continuo  alteri  vacare,  alium  a  te  admitti,  se  excluso.  Noctem 
dare ,  signate  pro ,  copiam  sui  facere.  Propert.  II.  12.  37  sqq. 
Quod  mihi  si  secum  talts  coneedere  noctes  illa  velit ,  vitae  lon- 
gus  et  annus  erit.  Si  ilahit  haee  pluret ,  fiam  immortalis  in  il- 
lis.  —  potiori  ,  rivai  ,  mihi  praelato  ,  ut  saepius.  Vid.  ad  III. 
g.  2.  —  14.  teque  missam  faeiet  ,  deseret.  Pro  hoc  ,  quo  magis 
urtrct  puellam  :  iratus  ob  has  tnjurias  quaeret ,  eliget,  expetet 
parem  puellam  ,  quae  amori  suo  respondeat  ,  qiue  amore  se  mu- 
tuo  amplectatur.  Propert.  I.  i.3t.  Sitis  et  intuto  semper  arnore 
pares.  —  Constantia  mea  non  cedet  formue  docte  pro  ,  consili- 
uni  meum  haud  labaicet,  vincetur  formae  tuae  potentia  ,  constan- 
ter  perseverabo  in  proposito  ,  nullis  pulchriludinis  tuae  lllecebris 
labefactando.  Pro  tuae  est  omate  et  adposite  ad  sententiam  :  se- 
mel  ojfensae ,  ubi  me  semel  offendisti,  semel  accepta  a  te  inju- 
ria.  Si  passive  sumas,  erit:  Ubi  semel  te  offendero  ,  quaesita 
ac  praelata  alia  tibi  puella  ,  ubi  adeo  jemel  mihi  proposuero, 
te  derelinquere  ,  constans  ero  inhoc,  nunquam  tua  me  forma  re- 
ducet.  Ita  ro  semel  majorem  vim  habet  et  concinnius  est  ad  to- 
tam  sententiam.  Simplicius  tamen  fuerit  ;  form.offensam  arcipe- 
re  :  invisam  ,  odiosam  ex  perfidia.  —  16.  Si  dolor  ,  ira  intrave- 
rit  ,  penetraveTit  pectus  meum  ,  si  indignatione  commovear.  — * 
certus ,   qui  est  aninoi  certj  ,    obfirmati. 

v.  17  —  24«  Eadem  admonitio  Albiana  (  I.  5.  69.)  :  At  tu  , 
qui  potior  nunc  es  ,  mea  fata  timeto  ;  versatur  celeri  Fors  levis 
orbt  rotae ,  extremi  rernedii  loco ,  proposita  pnellae  levitate, 
a  rejectis  amatoribus  ad  partes  vocari  solita.  —  felicior  ,  potior, 
prior.  Nam  felin  de  amore  secundo,  ut  pervulgatum,—  x^.super- 
bus  incedis ,  signantins  quam  ,  superbus  e.s  (  vid.  ad  IV.  5.), 
luperbis,  laetaris  meo  malo  ,  te  mihi  a  Neaera  praeferri ,  qui 
laetus  rides  mala  nostra  similiter  Tib  I.  Z.  87-  —  19  sqq.  qnan- 
tumvis  opibus  ,  ingenio,  forma  ocellas  ;  eandem  tamen  puellae 
levitatem  aliquando  experiere.  Singula  omatissinie.  Opum  vim 
declarant  greges  (ut  II.  16.  33.),  .et  multa  tellus ,  magnae  ag- 
rorum  possessiones,  latifundia  ;  tum  ,  quod  colore  poetico  adji- 
citur  ,  aurum,  quod  Pactolus,    Lydiae  11.,   vehit.   libi  jiuat  Pa- 


—      565      — 

ctolus ,  in  tui  gratiam  flumina  Pacloli  sint  aurea ,  tantum  auri 
habeas  ,  quantuin  Pactolus  fert.  Dictus  inde  £puoop*po'a5  «uy{U<ros 
Sophocl.  Philoct.  393. ;  res  notissima.  —  Zi,  Ingpnii  ac  doctrinae 
laudein  sptciatim  a  philosophiae  Pythagorirae  interiori  scientia, 
tjua  imbutussit,  repetit  poeta.  Arcana ,  abstrusa  Pythagorae  dog- 
mata ,  vel  tiuatenus  cuitrue  sectae  sua  cjuasi  mysteria  sunt ,  h, 
praecepta  ac  dogmata  propria  ,  ut  Pythagoricae  fJ.srsn^"uxMa,i  » 
Cjuam  h.  1,  adjecto  renati  h.  in  nova  usuue  corpora  commigran. 
tis  (  vitl.  ad  I.  28.  n.)»  tangit  poeta ,  quibus  atleo  initiantut 
adseclae  ejus.  —  non  te  fallant ,  lateant,  probe  teneas;  bem; 
respondet  to>  arcana,  —  Sis  Nireo  pulchrior.  Cf.  III.  20.  eNtr. 
—  23.  moerebis  cum  intimo  tuo  dolore  ( unde  praeclare  adje- 
ctum  eheu!)  senties,  alio  amores  transferri ,  te  ab  ea  deseri , 
alium  tibi  praeferri.  Idem  orationis  color  in  Propert.  II.  t3.  35. 
Terra  prius  —  auam  possim  nostros  alio  transferre  cahres  -- 
24.  risero ,  laetabor  malo  tuo.  Cum  sententia  Toup.  Emend.  in 
Suid.  T.  II.  p.  52.  confert  Asclepiadea  (  A.  Br.  I.  214.  c.  XVIlI. 
3.):  T*ur«  wxSovax  /xtV.d-f«/  ^srspoit  arxax  wx?x  srpoSufofS, 
Nostro  parum  similia. 


ARGUMENTUM  XFI. 


Isarmen  hocce  ium ,  quum  inimicitiae  inter 
Octavianum  et  Anionium  ad  bellum  specta- 
rent,  a  poeta  scriptum  esse,  saiis  adjirmate 
poni  posse  existimo.  Quo  quidem ,  quum  ma- 
xima  utrimque  mole  adpareretur ,  rempnbli- 
cam,  pluribusbellis  civilibns  fundamentis  suis 
jam  emotam  labefactamque^  in  summum  di- 
scrimen  adductum  iri  qnum  facillimum  ad 
augurandum  esset^  Horatius,  qno  intimo  erga 
patriam  suam  amoris  adfectu  contactus  erat, 


—       566      — 

impendente  ejus  ruina  gravissime  commotus 
nott.  quod  alias  facere  solet ,  populares  suos 
ctb  imrnani  isto  scelere  de/toriari  conatur.sed 
aegritudine  animi  oppressus  indcqne,  utifert 
animi  humani  natura*  in  reipuhlicae  ,  c/uam  , 
ets>  multoties  isto  modo  periclitalam  ,  sanio- 
ribus  consiliis  ah  interitu  revocari  posse,  pla- 
ne  desperaret,  taediinn  adductus ,  deserendae 
ejus.  /ongissimeqtie  ab  inauspicata  ista  regio- 
ne  fortunarum  suarum  sedem  transferendi 
consitium  saniori  civium  parti  proponit,  Plto- 
caeorumque  exemplo  egregie  communit.  Sae~ 
pius  hoc  factum,  intestinis  Jf/agranlibus  dis~ 
cordiis,  abunde  historia  docet.  Sic  Leptin 
a  Sidoniis  condiium  memorat  Sal/ust. 
Jng.  78.  «7«?  p  r  o  f  u  gi  o  b  d  i  s  c  o  r  d  i  a  s, 
c  i  v  i  l  e  s  n  a  v  i  bu  s  in  e  o  s  l  o  c  o  s  v  e  n  e- 
rint,  nt  alia  faceam.  Quo  propensiorem  au- 
tf-m  melioris  partis  voluntatem  experiretur , 
Forlunatas  Oceani  insulas  peiendas  monet  > 
c/emrntissima  coeli  temperie,  proventuumqne 
omnis  gtneris  ubertale  commendatissimas.  In 
quts  pronum  erat  poeiam  incidcre ,  quum 
Ser/oriani  consi/ii,  easdem,  desperatis  rebus, 
sp°ctuniis  revens  tam  exstaret  memoria.  Rem 
jam  jlcro  attigit  ad  v.  4i-  iJn  fjuo  (Oceano) 
suni  insnlae  Fortunatae  ,  ad  quas  Sallnstius 
in  /fstoria  dicit  vicinm  volnisse  ire  Serto- 
jium*\  Vid.  omnino  Plutarch.in  Sertor.p. 52o. 
Heisk.  —  j4d  argnmenti  tractationem  quod 
aiiinet.  vere  de  hoc  carmine  pronurttiare  li- 
cet.  pectus  poelam,  qntim  i/Iud  scriberet,  fe- 
ciss" ;  ndeo  vigent  omnia*  indignationes  tae~ 
diqne  ensn  acerbissimo  aniinata,  ac  p/ane  re* 
praaentata  (inde  a.  v.  i5.),  sententiarum  de- 
nique  robusla  graviiate,  orationis  praecipiia- 


—      5^7      — 

tae  fervore,  imaginumque  Jelici  copia  mire 
adjuta. 

Adnotationcs^ 

f    l.  Quum  aetatem    XXX.  annorum  spatium,  tanquam  me- 
aium  humanae  vitae  terminum  ponere  licet,  proprie  poeta  loquu- 
tus  videri  debet,  alteram  j*m  actattm  bellis  civilibus  teri,  h.in- 
ter  bella   civilia  consumi,  atl  finem  vergere  professu*;  cjuandocjni. 
dem,  quod  a    Sulla   cum    armis    Urbem    ingresso    (erat   is   a»   U. 
DCLXVI.  unde  omnino  bellomm  civilium  initia  repetenda  sunt) 
usque  ad  extremum  Antonii,  ut    Florus   vocat   furorem    (a.    U. 
DCCXII.)  effluxit  tempus,  LVI.  annis  circumsuribitur.     Quod    ut 
non  moverim,  ita  multo  efficacius    in   bellorum    civilium     detesta- 
tione  erit,  s*ntentiam  ita  acuere,  ut  jam  alteram  aetatem  h.ho- 
mires  alterius  aetatis  (uti  aetas    est   v.  9.    et    passim    apud,    No- 
strnin)    bellorum   civilium     rabie    attritos    detrimentum     passos  , 
rarefactoi  (ut  I.  2.  23.  vitio   parentum    rara  juventus)    a    poeta 
designari   existimem  ;   unde   gravissimum  in  remp.    damnum  red- 
andet  ;     quod    cjuidem   seq».   versus  disertiu»  exponit.  Nisi  omnU 
no  di«jungi  a  poeta  dicendum,  quod    pedestris   scriptor   ita    con- 
struxisset  .*  altera  jam  aetas  inter  b.  c.  agitur,    res  Romana   peri- 
clitatur.  —  t.   Argute    Gesnerus :    et    ipsa   posuit    ad    emphasin  ; 
significat  enim  nil  praeter  ipsam  Romamstare:  jam  enim  Roma- 
nis  viribus  ruerant  cetera.  Potius   esset,    accipere;    ipsa    Roma, 
spiendidum   illud  imperii  terrarum  rlomicilium;  cjua    emphasi  est 
supra  "VII.  cj.  19.   Sed  ut  —  sua  urbs  haec  periret  dextsra.  Sed 
pratstat,  ad  sententiam  trahere  ;  Romam  suis  ipsam  h.  ipsius,  vi- 
ribus  ruere,  pervulgatissima  loquendi    rationo.    Jiuit,  pessum    it, 
ad  interitum  vergit  (ut  I.  2.  2y.)    labufacta   viribus   Suis,  svxf-yiAS 
de  populo  potenti,    qui  in  sua    victricem  convertit    viicera  decs- 
tram  ut  fere  Lucan.  I.  3>  Praeclare  et  adposite,  qua   verba,   craa 
sententiam,  Liv.  XXX.  44*    Nulla   magna    civitas    diu    quiescere 
potest.  Si  foris  hostem  non  habet,   domi  invenit :    ui  praevalida 
«orpora  ab  externis  causis  tuta  videntur,    sed  suis    ipsa   viribus 
onerantur.  Idem  in  praefat.  init.  Jam  pridem  praevalentis  popu- 
li  vires  se  ipsae  conficiunt.  Propert-  III.   II.  60.    Frangitur    ipsa 
8u»s  Roma  superba  bonis,  a  nimio  luxa  exitii  causas  repetens. 


—      568      - 

v.  s  sqq.  Sentenfia  praeclare  ad  exaggerandam  criminis  in- 
virliam  arlornata  :  Romam  ab  externorum  hostium  perionlis  acer» 
rime  defensam  in  summum  nos  ipsimet  discrimen  addnc-mus,  per- 
demus.  J.tm  genCralem  extemi  periculi  notionem  speciali  delec- 
tauue  bellorum,  ciuibus  resp.  Romana  periclitata  est,  enumeratio- 
ne,  ciuod  facileexspectari  poterat,  explicuitac  repraesentavit  poe- 
ta.  Priinum,  utpote  reip.  oalamitosissimum  ,  memorat  btllum, 
JMarsicum  «.  sociale,  a  finitimis  populis,  Marsis ,  Latinis,  Um- 
i>ris,  Samnitibns  Lucanisque,  jus  civitatis  postulantibus,  infensis» 
simis  animis  motum  gestumque.  Vid.  Flor.  III.  18-  Marsos  ex 
iis  ponit,  nam  hi  potissimura  duce  Popaedio  reliquos  Iialiae  po- 
pulos  concitaverant ;  etiam  ob  spectatam  ipsorum  in  bello  virtu- 
tis  ferooiam.  —  4.  Bellum  Etrusoum  cum  rege  Porsena,  et  ip- 
Sum  Urbi  paene  existiosum,  uti  vel  e  Livio  notum.  Adde  Flor.  I. 
JO.  minacis  Porsenae  Etrusca  manus  quaesite  pro,manujminfl.t' 
h.  ferox,  fortis,  Porsenae  Etrusci,  regis  Etruscorum.  —  5.  Vir~ 
ius  Capuae  Romae  aemula,  non  simpliciter  est,  quae  de  princi- 
patu    cum    Roma   contenderet,   urbs  potentissima  (quam  in  rem  Cic. 

in   L.  A?r.  T.  frj    Majores  nostri  Capua omnia  insignia  reip. 

sustulerunt,  non  vrudelitate,  sed  consilio  ;  quod  videbant,  urbem 
ipsam  imperio  domici/ium  pmebere  posse.  Idem  in  L.  Agr.  II. 
32.  Majores  vestri  —  tres  solum  urbes  in  terris  omnibus,  Car- 
thuginem,  Corinthum,  Capuam,  statuerunt  posse  imperii,  gra- 
vitutem  ac  nomen  sustinere  ,  laudante  Lamb.)  ;  sed  fortio-i  sen- 
su  aooiitienrlum,  cjuae  post  Cannense  damnum  imperium  Roma- 
num  totiusc|ue  adeo  It;>liae  arlfect.ret,  nti  rliserte  tradit  Liv.  XXIII. 
6.  —  De  S/  artacio,  ut  Floru»  vocat.  bello  vid.  ad  III.  14.  9. 
—  6-  JlPobroges  populus  Gallhe,  Rhorlani  a  lacu  Lemano  ad 
Isram  usque  aocola,  nulla  Gallica  gente  opibus  aut  fama  in- 
■ferior  (Liv.  XXI.  3i«)  irlemque  post(juam  a  Cn.  Domilio  Aheno- 
barbo  a.  U.  DCXXXI.  devictns,  et  in  provinoiae  formam  redac- 
lusfsset,  ab  imposito  jugo,  ut  ceteri  Galli,  rrsiliendi  pertinax.  Hinc 
r>bus  nnvis,  quas  subinde  moliretnr  ,  injidclis  ,  perfidum  animum 
ostet  dens,  rebellis  dirtus;  perpetuo  magis  Gallorum,  animi  levi- 
tatp  insiqninm,  qur.tr  pfficaci  ad  rem  epitheto.  Complexus  autem 
Allttbrogibus  univer«os  Gallos  poeta  virleri  debet,  quos  rem  Ro- 
mansm  rer  plures  aetates  graviter  arlflixisse  constat.  —  7.  Ger- 
mat-iayVrc  caerulea  pube,  Germani  caeruleis  oculis  truces,  terri- 
biles.  Cf,  IV.  5.     Ad  rem  Tacit.  Germ,   JV.  Habitus  corporum 


-      569      ~ 

—  idem  omnibus ;  truces  et  caerulei  oculi,  rutilae  comae,  mag- 
na  corpora.  Respicit  potissimam  effusam  per  Italiam  immanem 
vim  Gernianarum  gentium  ,  quibus  nomen  Cimbris  et  Teutonis 
erat,  quae  Caepionem,  Manlium  et  ante  Carhonem  Silanumque 
fugavit  castrisque  exuit,  donec  a  Mario  tandtm  repressa  maxima- 
que  cladeadflicta  est.  Vid.  Vellei  II.  12.  Flor.  III..  5.  — 8- Gra- 
viter  olaudit  agmen  Hannibal,  teterrima  illa,  ut  ita  dicam,  Italici 
fundi  pestis  ac  calamitas.  Abominatus  parcntibus ,  matribus ,  ob 
caesos  multis  praehis  filios,  (unde  bella  matribus  detestata  I. 
J,  24.  et  proelia  eonjugibus  loquenda  IV.  4.  6#  )  dirus,  ut  II. 
la.  2.  Extenuanl  vim  loci,  cjui  rrfajores  omnino  parentuin  noniine 
clecJarari  volunt. 

r.  9,  Pro,  nosmet,  quam  graviter  :  Aetas ,  yt vsx  ,  homines  , 
dev  ti  sanguinis,  oriundi  a  irajoribus  devotis,  evxysat ,  piaculo  , 
posteris,  adeoque  nobis,  luenclo,  obstrictis.  Potest  etiam  esse  : 
quorum  sanguia  devotus  est,  qnibus  sanguine  suo  culpa,  «ro,  ira- 
jortbus  contracta  redimenda  est,  quos  bellis  civilibus  atteri  fata- 
le  est  ;  Iioccine  tenere  praestat,  Ita  cruor  Bemi  sacer  nepotibus 
Supr/a  VII.  extr.  Cf,  ad  I.  2.  Arguro.  —  10.  solum  feris  occupa. 
bitur,  nota  vastae  solitudinis  imago.  Cf.  ad  III.  3.  40.  —  rursus, 
quae  facies  Romae  ante  Romulum  fuit ;  de  qua  passim  poetae 
Romani.  Nota  Propertiana  (IV.  1.  I.) ;  Hoc  quodcunque  vides, 
kospes,  qua  maxima  Roma  est,  ante  Phrygem  Aeneam  collis 
et  herba  fuit :  et  Ovidii  (F.ist.  V.  9.5.):  Hic,  ubi  nunc  Romaest, 
orbis  caput  ,  arbor  et  .herbae ,  et  paucae  pecudes ,  et  casa 
rara  fuit. 

v.  1 1  —  14.  Gener  lem  sententiam:  externos  hostes ,  Urbe 
Ctvibus  vastata,  potituros  esse,  specialibus  notionibus  dispescuit 
poeta,  ad  acerbiorem  rei  invidiam  commovendam  delectis.  Vic- 
tor  barba>us,  barbarae  copiae,  Daci,  Aethiop^s  et  reliqui,  cjui  iii 
Antonii  essent  exercilu.  Cf.  111.  6.  14,  —  insistet  cineres  ,  doc- 
tias  quam,  cineribus  sc.  urbis,  urbi  in  pulverem  versae  ;  ciuod  eX 
•qq.  patet,  perspicuitatis  causa  adjectis.  Declarat  ferociam  et  in- 
solentiam  vicioris,  urbis  ruinis,  tanquam  bustis  (unde  rei  imago 
ducta  est.  Vid.  ad  III.  3.  41.)  religiose  cultis,  insultantis,  atque 
inecjuitantis,  in  quo  postremo  acerbifsnnae  ad  animi  sensum  con- 
tumeliae  inest  species.  Ovid.  ex  Pont.  I.  2.  lll.  Nec  male  com- 
positos  —  —  Bistonii  cineres  ungula  pulset  equi.  Seqq-  graphi- 
ee  admodum  et  ornate.  Urbem  b.  sohim,  cjuo  Urbs  steterat,  eques 


—      57o      — 

Verberabit,  pulsabit,  equo  ferociter  persultabit.  Vigorem  atqo.9 
tvxjtyeixv  imauini  addunt  v.  sonaitte  ungula ,  quam  quidern 
pro  equo  ip«>o  a  quibu*dam  accipi  video,  incommode  prorsus  vel 
propter  adi.  sonante.  Tum  equi  notionem  praebet  eques  h.  bar- 
barus  equo  invectus,  cui  adeo  a  poeta  tribui  potest,  quod  equi 
pr»prium  trat.  Ita  equrs  glomerat  gressus  superbos  apud  Virg. 
Ge.  1*7.  ubi  vid.  Heyn.  quamquam  ibi  ad  orulorum  potius  sen- 
Sum  rationem  poetiram  adstringam.  —  13.  l^-  Quum  sepalcro- 
lum  violatio,  jure  pontificio  inexpiabili  religione  apud  Romanos 
sancita  esset  (Cic.  Tusc  I.  12.  ad  quem  1.  vid.  Pavis.  et  Guther. 
de  Jur.  Man.  III.  25.)  tum  infaustissimi  prodigii  instar  habeba- 
tur,  si  vel  fortuito  conditorum  urbium  atque  imperiorum  o«sa  <!e- 
tcgerentur  (cujus  rei  illustre  exemplnm  adfert  Suet,  Jul.  LXXXI. 
d«  Capje),  nedum  si  coif.rmeliae  ac  ludihrii  causa  eruerentur,  ut 
h.  1.  Romuli.  Accedit,  quod  eadem  haec  inier  pignora  quae  Ro- 
manum  imperiuqi  tenerent  ,  haberenturj  atque  haec  potissimura 
ratio  est,  Cur  hostem  in  ea  saeviturum  praedicat  poeta,  ut  scili- 
cet  omnem  instaurandae  Urbis  imperiique  spem  praecludat.  lllud 
tiuidem  probabiliter  statuas  ex  Claudian.  XXVI.  j.00  sqq,  procul 
arcsat  altus  Jupiter,  ut  delubra  Nurnae,  sedemque  Quirinibar. 
barids  oculis  saltem  temerare  profanis  possit,  et  arcunum  tan- 
ti  deprendere  regni,  laudante  jam  Torrent.  Pro  rostris  Romuli 
•  epnlehrum  fuisse  e  Varrone  tradunt  Scholl.  ad  h.  I.  Ossa,  quae 
carent  ventis,  quae  veYitorum  injuriis  snbducta  sunt,  quae  alte  s.>b 
terra  recondita  sunt,  immota  jacent.  Cinerurn  condendorum  caa- 
lam  hac  enuntiatione  innuisse  poeta  videri  potest  j  sii.iplioius  ta- 
men  fuerit  statuere,  poetam,  ex  alterins  mrmbri  verbo,  dissipa- 
bit,  in  illam  incidisse.  Quumque  Soli  ostendi,  qeXi»  SsiZoloSxi, 
poetis  res  dicitur,  quae  adspectui  patet,  visui  objicitnl;  ossa  solc 
carentia  itidem  esse  humata  ,  terra  penitus  defossa  ,  in  promta 
est  videre.  Sed  quaesite  itapoeta  eloquutus  est,  in  re  sacra.quam 
nefas  esset  videre ,  quae  solo  adspeotu  profanaretur.  Atque  ita 
plane  Pseudo  -  PhacylidfS,  antiquioris  poetae  vestigia  secutus,  v. 
94-  95'  M*)  TOjU^ow  <p9i/j.s'voo  dvofvg  ■$%  ,  p.t)r  1  3  i  «  r  <x  SeiPy; 
■/\s"kioa,  i,  ^xifxlviov  Xohav  ofOy;  —   insolens,  ifbtf^vv. 

v.  i$.sqq.  Junge '  fort e  communiter ,  et  universi,  aut  saltem 
melior  pars  vestrum,  qui  bella  civilia  detestamini,  quaeritis  de- 
liberatis,  quid  cxpediat,  quid  optimum  tactu  sit,  quodnam  satius 
consilium  sit,  quid  facto  opus  sit,  carere  malis  laboribus,  ut  dius 


-        571        - 

tias  belli  eivilis  aerumnis  ao  miseriis  aliquando  careamus ,  iis  lj- 
jberernwr.  I)e  graeca  hao  structura  nemo  facile  dubitaverit  ;  et 
e&pcdiendi  v«-ibo  usns  est  poeta  in  re  spinosissimae  deliberatio- 
nis,  in  qua  plure*  sententiae  proponnr.tnr  ,  e  quibus  illa  ,  quae 
consulfantibns  optima  visa  est,  eligitur,  praefertur,  quae  adeo  ex- 
pedit,  Ecdem  redit,  quamquam  paulo  abstrusiore  via ,  si  expli- 
Ces  :  quid  expediat  rd  carere  malis  lab.,  quid  illam  cjuaestionem 
expeditam  reHdat,  cjuae  in  medium  adferri  oporteat,  quod  consi- 
lium  in  impedito  hoc  ne$otio  efficiaf,  ut  careamus  istis  laboribus 
—   malis,   funestis,  ob   interitum  civium. 

V.  17  —  22.  Agite,  deseramus  inan«piratum  hoc  solum,  Pbo- 
caeos  imitati.  Hos  quidem,  qumn  ab  Harpago,  Cyri  duce  ,  gra- 
vissima  obsidione  premerentur,  concesso  unius  diei  ad  deliberan- 
dum  de  r«bus  suis  spatc,  commnne  mutandi  soli  patrii  consiliuni 
cepisse,  cumque  conjngibus  ac  liberis  primo  Chium  ,  mox,  nega- 
ta  ipsi»  in  ista  insnla  sede,  Cvrnum  s.  Corcyram  adpulisse  ibicjue 
consedisse,  ante  autem,  qnampatria  cederent,  publicis  exseoratio- 
nibus  juramentoque,  ne  qnis  remaneret,  neu  quis  prius  revcrtere- 
tur,  cjiiam  massa  ferri,  qtiam  mari  immersissent,  in  ejussupetficie 
adjiaruissef,  sanxis«e,  seque  obstrinxisse ,  post  Herodot.  I.  165. 
plures  tradiderunt.  Eandem  fere  devotionis  formulam  Noster  sen- 
tentiae  Buae  de  fngienda  patria  adjecit  v.  25  sq.  Orationis  ordo 
e*t  ;  nulla  sit  sent.  potior  hac^  in  hanc  omnes  discedamus  sen- 
tentinm  ,  omnibus  placeat,  ire,  pedes  cet.,  veluti  Phocaeorum  ci~ 
vitas,  exsecrata,  postquam  omni  exsecrationese  devinxisset,  c'iris 
eos,  qni  rewansuri  essent,  devovisset  (inoi^stvTo  loyvpxs  a*Tx(>atS 
tjj  vzfo\ttzvcfA.s'v<*>  ea>vro»v  tom'  ardXov  Herod.  1.  \.)  ,  profugit  agroS 
(itfl  j«nge)  atque  Lares  proprios,  quaes  tiore  «truotura  (ut  Ho- 
mer.  cf.  502.  ■xfotpvycvTac  jucvos  nctl  xitpcts  'A^a/JJv)  pro  vulgari,  ex 
agris  fttque  Laribus  patriis,  h.  patria  ,  eamque  desolavit ;  prp 
quo  evxfyws  a  lmodum  est  ,  eadem  v.  10.  vastissimae  solitudinis 
imagine  ad  partes  vocata  :  apris  et  lupis ,  omnino  feris  ,  reliquit 
habitanda ,  latibulo  ipsis  permirit  fana ,  graviter  pro,  totam 
istam  regidnem.  —  21.22.  Isthjnc  aufugere ,  ac  commigrare, 
uuocunque  nos  casus  terra  marive  tulerit  ,  dummodo  longe  ab 
infausta  hac  regione  disjuncti  sinms.  VividisMme  ita  taedii  sui , 
quo  erga  remp.  adfectus  esset ,  sensum  exponit  poctn  ,  uf  ubivis 
terrarum  degere  satias  ducnt ,  quam  Roinae.  Nora  autem  loquen- 
ds  r&tio  ,  quo  pedes  ac  venti  ferunt,  quae  fere  in  proyerbium  ver- 


—     572     — 

tit,  de  itinere  temere  suscepfo.  Vide  ad  illa  III.  11.  4$<  *.  pedes 
quo  te  rapiunt  et  aurae.    Notum  et  Africum  posuit  pro  quibus- 

vis  ventis  ,  quod  ipsa  sentenfiae  ratio  docet.  Ventus  eo  vocare 
dicitur  ,  quo  navem  impellit.  Hinc  vocantes  venti  ,  dicti  faven- 
tes  poetis,  quatenus  navem  eo  dirigunt,  quo  ei  cursus  est.  —  Afri- 
eus  protervus ,    vehemens  ,     Vid.  ad  I.  -6.  2, 

v.  23.  Praeclara  L-KoTvnaots  deliberantis  de  communibus  re- 
bus  suis  populi  ad  Senatus  Romani  speciem  ,  in  quo  perroaa- 
rentnr  sententiae,  plane  conformata ;  tum  indignationem  ,  qua« 
poeta  percitus  omnem  cunctationcm  impatientissime  fert ,  miri- 
fice  ostendit  praecipitata  oratio.  Itane  censetis  ?  an  quis  melius 
in  rem  uonsulere  potest  ?  quin  igilur  abimus  ?  —  secunda  alite  , 
ulaiM  cpviSi,  bono  omine,  quod  istud  simra  consilium  saluberri- 
rnum  optirnumque  evenfum  habiturum  judicaret.  Contra  mala 
avi   (I.    15.  5.  coll.    III.  3«  61.)    suscipi    creduntur,    quae    fune- 

stum  exitum  h;ibent.    Mirum  ,  hoc  non  vidisse  interpretes. 

v.  «5.  sqq.  En  exemplum  jurisjurandi ,  conceptissimis  verbis 
facti  ,  in  quo  illud  singularis  artificii  est ,  quod  factum  ,  sancien- 
do  juramento  inserviens,  ipsa  oratione  repraeSentetur  a  poeta. 
Acnmen  quaesivit  idem  in  conversione  vulgaris  senfentiae  :  ante 
tamen  ,  quam  hinc  aufngiamus ,  jurejurando  nos  obstringamus , 
nos  haud  prins  redituros  ,  quam  saxa  ,  inmare  dejecta  ,  in  ejus 
superficie  iternm  adparuerint.  Ne  nefas  slt ,  tum  denmm  in  pa- 
triam  ,  quam  relieturi  sumus  ,  redire  fas  sit,  simulac  saxa  itnis 
vadis  ab  imo  maris  fundo  levata  renarint ,  delecta  copia  pro,  in 
summam  aquam  emerserint;  nam  v.  renarint ,  animo  statim  a'5o« 
vxtov  objicit  speciem.  Ceternm  totam  rem  ad  Phoraeorum  exem- 
pluni  adumbratam  esse  a  poeta  ,  in  hoc  tantum  diverso  ,  qnod 
massae  ferri  saxa  substituerit  ,  obvium  e?i  videre.  Vid.  Hesiod. 
I.  1.  —  Lintea ,  vela  dare  ,  navigare  ( ut  I.  34.  4.  et  passim  ) 
cursu  domurn  converso  ,  h.  pristin,:m  aedem  repetere.  —  quando 
cet.  Sequuntur  plura  diversiqne  generis  «JJvatr*  physica:  quo 
magis  obfirmaret  discessum  ,  quem  institui  decrevisset  poeta.  Sa- 
ne  rem ,  quam  Horatius  vellet  ,  admodum  evitpyiSs  ita  exprimi , 
nemo  facile  dubitet :  neque  omnino  grandem  ei  dioam  impege- 
fim  ,  quod  in  profundendis  copiis  suis  modum  excesserit  ;  quam 
quidem  ingenii  luxuriem  in  omuibus  fere  poetis,  ad  tractanda 
haec  *&t)i>*ra,  poeticae  exornationi  maximopere  congrua  ,  delatis, 
animadvertaj :,  scd  hoc   legentis  animum  male  habet ,    quod  ista 


-      573      - 

omnia  ex  sna  poetae  persona  ,  sed  tanquam  oratoris,  qui  pnJjli- 
cam  causam  agat  ,  populumque  in  haec  jurisjurandi  verba  adigat, 
«b  Horatio  ludibuvde  magis  quam  presse  ac  graviter,  quodper- 
sonae  susceptae  postularet  dignitas  ,  proferantur.  Peccavit  adeo 
poeta  adfectu  abreptus,  rem ,  t{uo  certins,  quod  vellet,  adse- 
qneretur,  sub  varias  imaginum  apecies  revocante.  —  quando  Pa- 
dus ,  citerioris  Galliae  fluvius,  cursu  mutato  Matina  cacumina  , 
Matinum  ,  montem  Calabriae  fsed  alterum  delecte  ,  ad  augen- 
dam  J.$vvurov  speciem)  laverit  ,  inundaverit,  percurrerit.  Lu- 
cretiana  voce  (  Y.  948.  exibant  humore  Jluenta  lubrica  ,  prolit- 
vie  larga  lavere  humida  saxa  ).  —  i<J.  Seu  ubi  mons  Apenninus 
qui  longo  tractu  ltaliaro  dividit,  moverit  se  aique~*«  mare  pro- 
currerit  ,     promontorium  maris  far tus  sit. 

V.  30  sqq.  Inversas  naturae  leges  solenne  poetis  animalium 
disparis  indolis  naturalique  odio  diremtorum  conjunctione  atque 
connubio  adeo  repraesentare.  Vid.  ad  I.  33.  7.  8.  Ambr  jungit, 
copulat ,  nova  libidine ,  farit ,  ut  libidinentur  invicem,  mutuo 
coitus  desiderio  flagrent  monstra ,  disparis  prorsus  naturae  ani- 
mantia.  Vulgari  utique  erat:  ubi  disparia  animalia  mutuo  amore 
exarserint.     Mirus    et   nova ,  quoniam  praeter   naturam  ista  fiunt. 

—  31.  Adeo  quidem,  ut  juvet  subsidere,  ileleclnxs  ac  graviusquam 
subsidant ,  b.  ineantur  tigres  a  cervis.  Lucretianum  esse  verbum 
(IV»  ll^i.  Nec  ratione  alia  volucres ,  armenta ,  feraeque  ,  et 
pccudes  ,    et  equae  maribus  subsidere  possent)  notarunt  jam  alii. 

—  32.  Adulteretur ,  ineatur  ( ita  Tpoiyot  fAoi^tvti  xTyct  Lucian. 
DD.  XXII.  1.)  subsidat  miluo,  Sed  alterum  signate  de  colum- 
ba  ,  castitatis  laude  celebri  Propert.  II.  j5.  27.  —  33-  et  armen- 
ta  audacter  inter  leones  erratura  sint.  —  credula ,  ipsis  fidentia , 
nihil  inde  sibi  periculi  metuentia.  —  ravos  ,  ravis  ooulis  ,  x*pi- 
•Jrcuf ,  (iXoavpovs.  Vid.  ad  III.  27.  5.  —  34-  Ubi  hircus  aequor 
amet ,  praetulerit,  in  mari  degerit.  —  laevis  factus ,  instar  pi- 
scis ,  qui  natura  h>rtus  est.  Ultima  conveniunt  cum  Archilochi 
XVI.  7.  sqq.   (  An*.  .  Br.  I,  44  )    A**!^'    ''vtt    StXptai   9qpes    ivr»fjii(- 

^IUVTUI    VOfAOV    llvihlOV  ,    XOli  *0'    Sxholo-Ofit    /\^eVTK  KVfAXTU   tpiKrtf 

i5««<pou  ytvr\Toti ,    to7oi    §'    j$C    i\v  ooot. 

v.  35  —  38.  Ubi  haec  aliaque  ,  quae  omnem  reditus  spem 
abscindere  poterunt ,  nobis  adiment ,  exsecrati  erimus  ,  sancien- 
dae  sententiae  causa  pronuntiaverimus ,  ubi  in  haec  verbajura- 
verimus.    Latius  adeo  sumenda    h,  1.   exsecrationis  notio  ,  omnes 


-      574     ~ 

eas  complexa  formulas ,  quae  firmando  foecleri ,  jurijuranrlo  (vit 
h.  1.)  adhibcntur.  Reditus  dulces ,  (juatenus  antiquam  patriam 
&]>*  ciant.  — 37.  ptirs  indocili  melior  grege  ,  quae  supra  gregeht 
sapit,  sanionbusque  h'15  consiiiis  aures  advertit.  Adsumendum  hoc 
ex  adi.  ^e^^  indocili  h.  qui  persuaderi  nequit  ,  ut  ,  relicto  «olo 
patrio ,  novas  sedes  exquirat.  Contemtim  autem  et  signate  bac 
grcgis  adpellatione  poeta  utitur,  quoniam  fere  imperitorum  ac 
deteriorttrh  major  modus  est  ,  ut  bene  vet.  ochol.  **■  m<dlis  etc. 
Pedestris  utique  Oraiionis  juncfura  et  enuntiatio  erat :  Fogiatnua 
isthinc  omnes  ,  aut  saltem  COrdatioreS  civitatis  viri  ;  reliqui  ,  ^tex 
roollis  et  exspes,  ideoque  indociles  ,  domi  remaneant.  Ultima 
rriira  acerbitate  tinxit  poeta,  fla  ;itiosissimam  ,  qua  retineantur  , 
iiinaviam  ipsis  exprobando»  Mollis ,  prae  mollitia  ihers  tugaeque 
pericula  ac  labores  3ubterfugiens  ,  earspes ,  adeoque  ahjccti  ani- 
mi  ,  ut  de  S  ilute  prorsUs  desperet ,  vilissima  turba  ista  perprimat 
cubilia,  gravissirae  pro,  domi  desideat.  Solenrte  hoc  po.tis  de 
hominibus,  nil  magnae  laudis  egeniibus.  D.decte  cubilia,  ut- 
pote  quae  a  grege  premuntur.  —  inominata ,  inauspicata  f  in* 
fausta,  scelesta  ,  ob  continua  beila  civilia.  Etiam  in  perprimat 
magha  vis  est :  ulterius  perseverent  desides  esse ,  persistant  irt 
inertia  sna. 

v.  39«  Vos  melioris  partis,  quibus  est  virtuS ,  £v$j>ei'xt  gene- 
rosior  ac  fortior  animi  ad  subeunda  pericula ,  linquend; mque  pa- 
triam  indoles.  —  muliebrem  tollite  luctum  iiiversa  Sententia  pro^ 
forti  animo  capessite  iter  j  quae  inversio  taaien  parnm  apta  h.  1. 
videri  possit  vel  propter  antecedentia  :  quibus  est  virfus,  in  quos 
adeo  vix  luctus  muliebris  cadat.  Sed  quum  virtutem  siiam  hoc 
ipso ,  quod  desuleratissimam  patriam  suam  derelinquant ,  abunde» 
comprobertt ,  tum  mollioreni  adfectum  istuni  in  dncessu  ex  ea  » 
quam  nunquam  revisuri  sint ,  etiam  in  fortiore  naturae  Kumanae 
excusat  inbecillitas.  Ornfionis  colorem  Noster  dnxit  eX  Archilo- 
cho  (  in  Stob.  Flor.  Grot-  p.  5*3-):  TX-r\fe,  yvvttiKftov  xsvSos  xxvj- 
ev./jievoi.  —  40.  Et  niare  Tyrrhenum  ingressi  Oce.inurh  vh r«us  na- 
vigemus  ,  Fortunstas  insulas,  illic  sitas  ,  petituri  Volare,  ut 
trtTeoSixt  de  navigatione  solenne-  H.  I.  adjunctam  al -icritatis  notio- 
nem  habet ,  qua  iter  institui  cupit  poeta.  —  41»  Haec  ta^uaiu 
(joxvtiv  ,  qui  fatorum  deereta  aperit ,  poetam  eloqui  putandum.  Cf, 
ad  v.  66.  —  41'  ^os  manet  Oceanus,  fata  nos  petere  jubent  Ofea- 
num  (ut  supra  XIII.  13.  Te   manet  Assaraci  tellus  cet.  et  pas'- 


—      575       — 

sitii)  circumvagum  arva  ,  qua  arva  nmbit,  adeoque  insulas  in 
Oceano  sitas.  Circumscribit  adeo  atque  delinit  cursum  ej>rtheion  , 
qui  in  Oreano  tenendus  sit ,  tum  ipsas  insulas  accuratius  descrip- 
tas  subjicit.  Vulgarior  adeo  loquendi  ratio  ferebat;  nos  manent 
arva  t  Oceano  circumflua.  Jam  quo  desideratiores  istae  insulae 
divites  (Ma*«'p«v  vr]ooi )  essent,  in  eommoditatihus  ac  juonndita- 
tibus  eamtn  adnumerandis  paullo  longiu»  exspatiatur  poeta  ,  ipsa 
tractationis  poelirac  ,  quam  locus  admittebat ,  facilitate  in\  itatus, 
easnue  a  soli  insigni  tc-rtilitate  ,  mitissimaque  aer.s  temperie  ita 
laudat ,  ut  Homerkam  Elysii ,  ab  eodeni  in  iisdem  locis  colloca- 
ti  (Orl.  IV.  563-  sqq. )  ,  speciem,  adjunctis  tamen  aureae  aeta- 
tis  notionibus  ,  quibus  illnd  fere  a  poetis  exornari  solet ,  Nostet 
repraesenta«se  videri  debeat ,  Vid.  Hevn.  ad  Virc  Aen.  VJ.  637« 
et  in  Opusc.  T.  I.  p.  S95  sqq.  Insulas,  tjuae  hodie  Canariae 
audiunt,  designari,  monuere  jam  alii.  Neque  huc  nonnulla  trans- 
ferre  pieebit  ,  tjuae  de  iisdem  apud  Plutarchumin  Sertor.  p.  520. 
Reisk.  traduntur :  oM/3po/t  Js  ^^iw/xfvoci'  fxtTfiois  oxxviais ,  rx  Ss 
ttKtiirx  T.vtvuxai  nxKxxois  xxl  $pooofho'Kois  ,  01!  fxovov  xpoCv  xetl  <pv- 
itvtiv  ttupsyovoiv  xyx3r]v  xx!  &lovx  ywpxv  ,  xKKx  kxi  xxpxov  xxito- 
<£>o/j  Qepovon  ,  xxoxowvrx  "KK/jSei  kxi  yKvKOTr\ri  fhrioKtiv  xvev  xovxv 
xx!  -x\xyyi.xTtixi  oyoKx^ovrx  S/ifAov.  xr\%  X'  xKvwos  mgm  rt  xpxoti , 
Kxi  fj,trxjhoKr]s  fXiTfi6rr,ri  xxrt-^ti  rxs  vyjaovs ,  —  43-  Ubi  omnia 
sponte  et  sine  culru  (44  stjq. )  uberrima  copia  proveniunt.  Ter- 
ra  Cererem  reddit ,  proprio  vocabulo  de  semente  terrae  concre- 
dita  cumque  foenore  reddenda  poeta  usus  est,  quod  minime  ur- 
gemlum.  Est  enim  h.  1.  simpliciter,  ex  se  dat ,  profert ,  fundit 
fruges.  Quodsi  projiriam  verbi  vim  h.  1.  retinendam  censeas , 
sementem  tantum  ibi  faciendam ,  absque  cetero  agrorum  mole- 
stiore  cultu  (inarata) ,  victumqne  adeo  facillimum  (rr)xef  j>r,i- 
ertK  liioTr}  xe'Kei  xvSpixiwoiaiv  Hom.  1.  1.)  innuere  poetam  dicendum, 
•Sed  hoc  parum  rommode  in  descriptione ,  aureae  aetatia  colores 
adumbrante.  Igitur  nec  vis  quaerenda  in  reddit ,  quasi  nunquam 
fallat ,  semper  fidelis  sit  ager ,  nt  III.  16.  30.  De  re  ipsa  ,  in. 
quavis  aureae  aetatis  descnptione  obvi/i  ,  exempla  congerere  ni- 
hil  attinet.  —  44.  Vinea,  vites  imputatae  ,  speciatim  pro  gene- 
re  ,  nulla  cura  impensa  ,  Jlorent  usque  ,  per  consequens  ,  semper 
fecundae  sunt ,  haud  unquam  intermittunt  fmctus  ferrp.  —  45, 
Ornate  pro  ,  ubi  oleae  felicissimis  ramis  ( naoi  termes  proprie 
tsraui  oleae  cum  fructu)  exuberant.    Olea  non  fallit ,  quae  spen» 


~   576   - 

flore  osfensnm  haud  destituit  ,  fecunda ;  ut  passim.  — -  46.  Ubi 
ficus  jjullae  h.  maturae  ex  sua  h.  nativa  arbore  dependent  ,  ubi 
in  sua  arbore  acl  maturitatem  perveniunt.  Commocij  Schol.  Cru- 
qu.  ,,ticus,  quae  sponte  et  sine  insilione  aut  cultura  nascuntur, 
durae  esse  solent  et  fatuae  ac  cito  decidere ,  ibi ,  inquif  ,  tales 
nascuntur ,  ut  etiam  pullae  oment  suam  arborem  ,  nec  decidant, 
antequani  sint  maturae."  Ornant  solenne  hoc  poetis  de  fruotu  et 
foliis.  Vid.  I.  17.  16-  et  hujus  libri  II.  6.  —  47.  Mel  querrubus 
cavis  defluit ,  ahsqne  hominum  cura  ab  apibns  ibl  rongestain. 
Pervul^ata  ac  propria  haec  aetatis  aureae.  —  montibus  altis  cet. 
Ad  ubertatem  soli  pariter  atqne  regionis  amoenitatem  hoc  refer. 
Ornatum  poeta  petiit  e  Lncrt  t.  V.  273.  et  VI.  6^8-  super  terras 
Jluit  agmine  dulci,  t/ua  via  secta  semel  liquido  pcde  detulit  un- 
dtts.  Unde  etiam  Virg.  Cul.  17.  Castuliaeque  sonms  liquido  pe- 
de  Labitur  unda.  Adde  III.  13.  extr.  —  cre,  ante  ,  sonoro.  Vid. 
Butu.  ad  Prop.  II.  :t.  L\<).  —  4°-  *>0-  Ktiain  baec  ex  anrea  ae- 
tate  depromta  sunt.  Virg.  Ec-1.  IV.  21.  Ipsae  laetae  domum  re- 
ferent  distenta  capellae  ub;ra;  et  Tib.  I.  3.  L\ ,.  ultroque  fere- 
bant  nbvia  Securis  ubera  lactts  »ves.  —  in/ussae,  *Ctou.<xtxi,  spon- 
te.  —  veniunt  ad  mulctra  ut  Virg.  Ecl.III.  30.  —  grex  amicust 
hominum  commodis  inserviens  ;  adposito  ad  ubera  ttnta  sc.  lac* 
te,  epitheto.  —  51.  Omnia  ibi  pacata  sunt,  ut  in  aurea  aetate. 
Virg.  1.  1.  nec  magnos  metuent  armenta  lennes.  Ursus  circum. 
gemit  ovile  suaviter  pro,  circutnit  ovile,  aditum  explorat,  adjec- 
ta  asperitatis  ejus  notione.  —  vespertinus,  Seiikivof^  iaisfioSi  ve- 
speri,  nortu,  ut  saepissime,  v.  c.  Theocr.  XIII.  33.  Ad  verba  ac 
sententiam  Virg.  Oe.  III.  537«  Non  lupus  insidias  explorat  ovi- 
lia  circum,  nec  gregibus  nocturnus  obambulat.  —  52.  Absunt 
ibi  noxia  animalia.  Virg.  1.  1.  Occidet  et  serpens,  et  fallax  her- 
ba  veneni.  Humus  alta  intumescit  viperis,  felici  audaeia  in  de- 
cliranda  viperarum  copia  pro,  non  alit  viperas  venen •>  t  imiflas. 
Proprium  enim  veneni  tumcre.  Senec.  Her.  fur.  9^6  nulla  noci- 
turo  gravis  succo  tumescat  herba,  et  p  ssim.  Ad  cavernas  ac  la- 
tebras  s<rpentum,  quibus  terra  egeratur  ac  elevetur,  Irre  r.  f-rre 
videas,  q»od  nec  verum,  rec  poeta  dignum  est.  —  53-  54-  ^'d, 
Obss.  Nulia  nocent  p.  contagia,  omnino  pro  neque  morbis  infe~ 
ItantuT  pecor^.  Sed  pestilentiam  po^uit,  snbjectnrus  causam  ejuS 
aestuotam  astri  impotentiam  quod  docte  e««t  pro  ,  impo'entem 
h.  nimium  astri  h.  Sirii  aestuni,  quo  grex  torre»ur  ,  verbo,  si* 
derationem.  Vid.  ad  III.  1.  3».  et  Senec  Oed.  39- 


—      577      - 

V.  55  s9f'  Nova  «ubjecturus  felicitatis  momenta  poeta  varia* 
vit  orationis  structuram,  ne  scilicet  nimia  protracta  videretttr  de- 
Scriptio.  Plurima  alia  insuper  ibi  mirabimur,  cum  voluptate  (un- 
de  adpo^ito  ornatn  adj.  felices)  cognoscemus  rommoda ,  quibuH 
nostra  regio  destituitur  (nam  hoc    ipsum    est ;    quod    mirationem 

facit)  :   veluti,  ut  neque semina  glf.bis  h.    aequahilem   ac 

mitem  ajnni  ttmpe^tatem.  Honier.  1.  1.  oj  vip*rli,  ovt  atf  yefpiv 
itckv; ,  ovTf  kot  o/uB?of  el\\  *!t!  Z* tpvpoio  \iyvxvtiovT<xs  «>jr«s 
''£Iksoiv'<  dvir.aiv,  ivcn^vyiif  iv  S^eiwoff.  Hoc  virle  (iuim  comre  exor- 
naverit  poeta.  Hiemem  clerlarant  procellosi  imbres  ex  Italicae 
regionis  natura,  uti  supra  XIII.  t.  et  pissim.  Hi  radunt ,  verrunt 
arva,  dnm  nimia  ropia  defusi  {largi)  terram  dilunnt  ac  provol- 
vunt  maxime  in  locis  clivosis;  graphice.  Ita  flumina  radunt  ri- 
pt«,  alterendo  ac  detrahendo  terrae  ,  quam  alluunt.  Furo  illucl 
tribuit  po«»ta,  quatenna  om-iino  vis  venti  nubes  contrahit ,  et  e 
supero  prr.mit  uc  facit  effluere  imbres,  Lucret.  VI.  5x1.  Cf.  III. 
17.  ll.  Hinc  aquosus  dictus,  aquosas  nubes  cogeris.  •*•  57.  Ne- 
que  nimio  Solis  aestu  torretur  regio.  Semina pinguia  fecundo  suc- 
co  turgila  uruntur,  exuruntur,  arefiunt,  glebis  nim':o  calore  sie- 
cis,  terra  sole  exusta,  prae  nimia  siccitate.  —  58-  Jove  mode- 
rante  utrumque,  et  aestatem  et  hiemem.  Similiter  II. 6.  17.  Ver 
ubi  longum  tepidasque  praebet  fupifer  brurnas. 

v,  59  —  62.  Homines  ibi  degunt  ab  onmi  hominum  commer- 
cio  integri  ac  sinceri,  ad  quos  adeo  non  penetrarunt  vitiorum 
contagia,  navigationihus  per  terrarum  orbeni  disseminata,  adeo- 
que  probi,  pudici,  «".'.piditatibusque  liberi.  Jam  q;Um  commercium 
cum  istis  maritimum  esse  debuerit,  delecte  poeta  ex  longinqiis 
antiqnissimorttm  hominum  navigationibus  cXpeclitionem  Argorian- 
tarum,  Ulyxis  errores,  et  Phoenicum  itinera  rommemorat,  ciuos 
omnes  Oceanum  intrasse  fama  erat.  Vid.  vel  Gesneri  Praelectf* 
de  Phoenicum  extra  columnas  Herculis  navigationibus.  Non  huo 
pinus  Argoo  remige  contendit,  pinus  Argoa,  navis  Argo  adremi- 
gavit,  adpulit,  Graeciam  repetens,  in  qua  adeo  vehebatur  Col- 
chis,  Medea  impudica,  projecto  pudore  ext<mum  virum  «equnta, 
icelesta,  impia.  —  61.  Neque  Sidonii  nautae,  Phoenices  cornua 
•r.  antennarum,  antennas,  \ela,  huc  torserunt,  i.sti  obverterunt 
ljtori,  signate  pro,  adpulennt.  Vicie  praeter  rei  nautica^.  scripto- 
re»  Mi8Cell.  Obis.  II.  381.  Contrarimn  est  in  Virg.  Aen.III.549. 
Cornua  velatarum  obvertimus  antennarum  in    discessu    e   porttu 

il.  »<m&,  O  o 


—      578      — 

—  62.  Cohors  laboriosa  Ulyxei  docte  pro,  Ulyxes  laboriosus , 
noKvrhxs,  cum  suis  scciis.  Cf.  17.  16. 

v.  63  —  66.  Jupiter  seerevit  haec  litora,  cliscretas  has  a  ce- 
teris  hominibus  sedes  habitandas  adsignavit  p iis,  ab  aetatis  suac 
labe  integris,  cjui  in  feracissimo  scelerum  proventu  innocue  vixis- 
sent.  Facile  perspicitur,  commlsceri  h.  1.  colores  cum  Elysio, 
piorum  sede,  cjuod  et  ipsum  cum  Hade  in  extremo.  Ocr  idente  ab 
Homero  collocatur.  Secjuutus  autem  Noster  videri  debet,  etiam 
qua  verba,  Hesiod.  *l'fy.  1C7  srjcj.  Toii  S«  $1%  oiv  3  [><m  ~  wv  /S/o- 
jov  k.   r,3s'  o^i.ao*s  TjsCs  KpoviSqs  x*Ts'v*<rat  «ar/Jp  is  zsti\*T*  y*i(ti 

. i    To/    /AlV    VCtioOVIV    *Kf[OSCi    dOfAti;    SftoVTSS    SV    y.XK*pu>V     VYjQOIOt 

jtafa  '£lxt#vov  /3se.9u5iV»jv.  —  64«  65.  Ornatissime  pro ,  postcjuam 
aureae  aetati  deinceps  succe9sit  aerea  ac  ferrea.  Tres  igitur  tan- 
tum  ab  Horatio  aetates  numerantur,  cjuum  alii  plures,  duas  ta:i- 
tum  Virg.  Ge.  I.  H5  s.jq.  commemoret.  Sed  in  talibus  figmenti» 
constans  ac  propria  poetis  diversitas,  Aurum  inquinatur ,  cor- 
lumpitur,  deterins  fit,  adulteratur  aere  admixto,  juxta  gr  fjjxlvsiv, 
qnod  omnino  de  cjuavis  anmixtione  dici  pervulgata  res  est.  II.  I. 
fortiori  sensu  accipiendum  ,  aurum  plane  permuiavit  aere,  auream 
aereae  cedere  jussit  aetati.  —  65.  Mox  aerea  secula  ferro  dura. 
vit,  e  duro  ferro  procudit  (de  duro  est  ultima  ferro  Ovid.  Met. 
I.  H7.),  fcrrea  fecit.  —  quorumt  cujus  ferreae  aetatisyy/^-a  da- 
tur,  ex  cjuo  ferreae  aetatis  consortio  aufugere  licet  piis,  meliori 
nostrum  parti  (v.  15),  quae  bella  civilia  detestatur,  me  vate,  de- 
lecte  pro  me  auctore  acsuasore  ;  quandoquidtm  vetustissimis t,em- 
poribus  coloniae  a  vatibus,  consulto  prius  oraculo,  dedu' tbantur. 
Piis  potest  etiam  explicari,  ad  piorum  sedem,  ad  piam  hominum 
ysvsiv  ;  quamquam  hoc  paulo  durius.  —  secundo,  secundo  omine, 
gub  faustissimis  auspiciis.  Nam  et  haec  ante,  quam  illae  educe- 
rentur  capta  fuisse,  ex  historia  Romana  abur.de  constat. 


ARGUMENTUM  XVII. 

JS  on  diu  animi  dubius  fui,  an  Varo,  insul- 
so  Canidiae  amaiori  vztulo  (ete  cjuo  Ep.   V.) , 


—       579       -" 

partes  suas  in  hoc  carmine  restituerem  boni* 
que  Horatii,  quod  male  Jeriati  intrusissent 
librarii ,'  nomen  expungerem.  Tanta  eni/rt 
hujus  cum  epod.  V.  est  conjunctio,  muluaque 
rerum  ac  sententiarum  inter  se  relatio,  ut  ie- 
lam  ,  isto  scitissime  inchoatam  ,  hoc  demuni 
detevi  absolvique  faciltimum  sit  intttleclu. 
Scilicet ,  quo  mordacior  vanissimae  artis  ma- 
gicae  irrisio  essel ,  viruteniissima  ironia  poe- 
ta  efjicaciam  ejus  in  Vafo  postrema  ,  quanx 
Canidia  V.  i3.  se  parainram  minata  Juerat 
gravissimam  ,  incaniaiione  supra  Jide/n  ita 
comprobatam  ostendit ,  ut,  quo  certior  rei  Ji- 
des  esset  ,  eumdem  Varum  miserias  suas,  ae- 
stumque  animi ' ,  in  quem  devotione  ista  con- 
Jeclus  esset,  yJetnaea  Jlamma  saeviorem*  ora- 
tione  explicantem,  ejusque  levamen  ac  Jinent 
Jlebitibus  modis  a  Canidia  exposcentem  indu- 
cat.  Precibus  laudes  ejus  sublexit  Varus,  si 
Jorte  blanditiis  istis  emolliatur,  sibique  lan- 
dem  ignoscat ;  quibus  iamen  Palinodiae  4r- 
chilochiae  Jormam  plane  induit,  ut  haud  dij- 
Jicite  ad  judicandiim  sii,  mulierem  istam  iis 
omnibus  probris,  malejiciis,  sceleribus,  a  qui- 
bus  puram  eam  praedicat ,  Juisse  inquinatis- 
simam.  Quas  quidem  landes  quum  Varus  ver- 
sibus  exponat ,  recie  in  euni  cadere  videre  de- 
bent  illa  :  sivemendaci  lyra  v>  o  l  e  s  s  o- 
nari  v.  Sg.  quae  ipsa  verba  Horaiiani  nomi- 
nis  praejigendi  ansam  dedisse  suspicor.  Jam 
v.  62.  carmen  absolutum  videri  poteraf ;  sed 
re?n  ad  summum  produxil  poeta  inducta  Ca- 
nidiae*  respondentis  Varo,  semelque  i psam  ri- 
sum  Jacientis  persona.  Haec  enim  Varnm  ani- 
rhi  verba  toquutum,  seque  adeo,  quae  voluis- 
set  ,  adsequutam  rata,  omnibus  sesc  laetitiis 
ejferens  ita  insuliat  Varo ,  ut  sancie  ei  vita/n 

0  o    * 


—      £8tf      — 

ipsa  spe  sua  longiorem  polliceatur,  quo  diit- 
iurniores  scilicet  cruciatas  essent  ,  ac  tales 
quidem  ,  ut  violenta  mcrie,  frustra  tamen, 
iis  sese  subducere  tentaturus  sit.  —  Atque  ex 
hac  ipsa  argumenli  delineatione  exquisilam 
poctae  artem  in  traducenda  Canidia  effusam 
ipsamque  vividam  rernm  adornationem  faci' 
le  est  adsequi  ;  accedit  ad  has  dotes  senlentia- 
rum  facetissima  gravitas ,  orationis  deleclus 
et  ornatus  haud  vulgaris  ac  subinde  quaesitus, 
ac  doctrina  recondiiior. 


A  d  n  o  t  a  t  i  o  n  e  s. 

v.  i  — 52.  Variis  louuitur.  Snmma  exordii:  Tandem,  idcjue 
maximo  infortunio  meo,  fateri  cogor,  scientiam  artis  magicae,  artes 
magicas,  cjuaa  hactenus  vanivsimas  babui,  esse  efficacissimas ,  ve- 
neficiomm  vim  esse  praesentissiinam,  in  me  ipso  potentiam  eo- 
rum  expertus.  Senttntiae  igitur  vis  in  epith.  efficaci  cjuaeren- 
da  ;  do  manus  etficaciae  scientiae,  cjuod  excjuisite  dictum  pro, 
concerlo,  largior,  venefjciia  vim  inesse  alicjuam.  SuppleJC  originem 
proverbialis  rov  dare  manus  locutionis  a  viotis,  hosticjue  sese  de- 
dentibus  desumtae,  tangit,  cruciatuscjue  arguit  cjuibus  confessio 
ista  extoria  est.  —  2.  Oramus  atcjue  obsecramus  alterum  per  res, 
tmas  ei  scimus  carjssimas  esse  atuue  sanciisbimas.  Adposita  igi- 
tur  obserratio  est  apud  Canidiam,  pharmaceutriam,  per  res  infe- 
ras  (regna  Proserpinae~),  quibuscum  magiae  arctissima  conjunc- 
tio  est  (vid.  ad  5.  52)  Dianam  9.  Hecaten,  istarum  omninocjue 
magici  sacri  Deam  praesid^m  (c.  1.  v.  5*-)  e*  'Psa  rnagica  car- 
mina  (v.  3.)»  ut  ab  incantatione  desutat,  instituta.  Numina  Dia- 
nae,  unaesite  ,  in  potentia  hujus  Deae  declarancla,  ut  XV.  3.  et 
centies  alibi.  —  non  movenda,  uxivtiTX,  cjuae  flecti  nequeunt,  pro« 
prio  Deorum  inferoTum  attribnto.  Magis  tamen  ad  sententiam  lo- 
ci  adpositum  videtur,  si  cum  pleriscjue  intelligas  Dianae  nnmen 
nnn  irritandum,  exasperandum,  respectu  immensae  ejus  potentiae 
(unde  ofjt/v/j,  5*'ir/f  SiJj  ,  uti  v.  c.  Apollon.  Rh.  III.  iai3.  audit) 
et  cjuod  dea  iracundior  habebatur  ob  phnsmata  (oxozsXqris  Theocr. 


—       58i       — 

II.  14.)  ac-  phrenitidem,  qua  lunafici  laborant,  ab  ea  immitticre- 

dita.  Noster  A.   P.    45^fanaticus  error  et  iracunda  Diana   b.  a 

Diana    iraciinda  menti  injectus.  —  4.  5.  P«r  artem  tuam  elPicacis» 

aimam.    Libros  carminum  vocat,  ob  infinitam  formularum    magi- 

carum  multitudinem,   qua3  in  libros  digestas  fuisse, superstitione 

ista   fum   temporis    robur   nacta,   admodum    probabile   est.     Forte 

tamen  simpliciter niagnam  Canidiae  in   arte  sua   scientiam    magna 

h.ic   formularum    copia    declarare   voluit   poeia.     Jam    generalem 

m?c;icie  potestatis  notionem  declarant  subjecta:   valentium    devo- 

care  sidera,  quae  ipsam  luham  cum  sideribus  deducere  possunt, 

quaesita  specie;  quandoqaidem  hoc  intersumma  fere  virtutis  ma- 

gicae  miracula  refertur.   Virg.  Ecl.  VIII.  69«  Carmina    vel    coelo 

possunt  deducere  /unam,  et  passim   Cf.  supra    V.  46.  Sidera^rV^- 

,ra  vel  proprie  ,  quae  coelo  adfixa  sunt,  ex  antiquissima  opinione, 

a  poetis  passiui  expressa  (v.  ad  Virg.  Aen.  IV.  482.),  ad    augen» 

dam  h.  J.  magiae  potentiam   satis    efficaci  ;    vel    sunt   incantata , 

$c$iu.s'vx,  obligata  incantamentis ,  proprio  artis  vocabnlo.  Vid.  ad 

I-    'if  •  extr.  Illud  tamen  adcommodatius  h.  1,  —  b.parcevocibus  sa- 

cris  fJ7.«$r,  siste   incantationetn.  Sacris,  quoniam  inter  sacrs,  Diis 

inferis  facienda,  incantatio  j- eragebatur.  Male  nonnullicum  Cru- 

qu.  srhol.  exponunt  :  nefariis,  exsecrabilibus.  — j.retro  solvetur* 

binem,  docta  brevitate  pro,  retro  age  turbinem  r'-/u.ftov,  ita  ut  re- 

soKantur   licia,  inter  re-tandum  ei  inexa.  Simplicior  quidem  ratio 

fuerit,  exponere  :  remitte,  inhibe  cursum  rhombi  ,  rctro    agendo, 

revolvendo  eum  :  sed  altera  doctior  et  ad  rem  magis   adposita  vi- 

detur.  De  rhombo  h.   1.  dic»re  nihil  attinet.  Adeant  quibus  opus 

est,  intpp.  ad  h.   I.  et  ad  Ovid.  Fast.  II.  575.  ad    Propert    II.  31. 

35.  et  III.   4.  26.  et  ad  Lucan  VI.   460.   primo    autem    loco   Pind. 

Pyth.  IV-  3So.  vSuperstitiosae  hujus  molitionis ,  et  rhombi    celer- 

rima  rotatione  (unde  citus  turbo  h.  1.  dictus)  circumagendi,  et  li- 

cii  ei  impiicandi,  causas  a   metaphorica  loquendi  ratione  unice  re- 

potendas  esse  ,  in  promtu   est  videre.     Solennia  enim  de    amoris 

vchementia,  animum  angente  ac  perturbante,  Soi'*7o-3«/,  tf#/(adpo- 

sita  comparatione  Tib.  I.  5.  3-  Namque  agor,  ut  per  plana  citus 

sola  verbere  turbo),  versuri,  agitari  amoris  Jlactibus  ctsim.  \  tum 

ivStSeadai  tfwri,  illaqueari,  irretirit  amore    cet.    qtiod    adeo    filo 

implieito,  illud  contra   totto    rhombo    repraesentabatur.   Ceterum 

illud  tandem  et  repetitum   solvc  animi  aestum,  quo  misere  crucia- 

yetur  Varus,  egregie  adumbrant. 

v,  8  —  18.  Magnam  imsionis  vim  habent  placatae   maximo- 


—      582      — 

rum  her»nm,  nominatim  Achillis  irae  exrmpla  ,  qnibus  Canidiam 
ad  misericordiam  perducere  conatur  poeta,  in  qnibus  ipsam  ora» 
tione-m,  majestatis  plenam  illam  ao  basilico  gradu  sese  efferen- 
tem,  arl  illudendam  Canidiam  egregie  comparatam  animadvertas. 
De  Telepho,  Mysoruro.rege  in  pugna  cum  Achivis,  a4  oram  suam, 
qnum  ed  oppugnandam  Trojam  profici»cerentur;adpulsis,  ab  Aehil- 
le  vulnerato  ab  eodemque  sanato  adi  Hygin.  fab.  Cl.  ibique 
Muncl'..  Solenne  hoc  placabilis  irae  exempium  poetis  Propert. 
II.  l.  65.  Mysus  et  Haemonia  juvenis  qua  cuspide  vulnus  sen- 
Serat,  hac,  ipsa  cuspide  sensit  opem,  ubi  plura  congessere  intpp. 
Adde  Meziriac.  ad  Ovid.  Her.  III.  p.  23  j.  s^.Nepotem  Nereium, 
Nerei  f.,  augustiore  adpellatione  Achillem  indigitat,  quo  gravius 
illud  exemplum  ad  animum  Canidiae  accideret.  —  9.  Adversus 
quem  iste  (pro  quo  est  superbus ,  p.gyxKccppcvexv,  confidens  viri- 
bus  suis,  ferox,  ornatu  e  re  ipsa  petito)  agmina  Mysorum ,  co- 
pias  suas,  ordinarat,  in  aciem  eduxerat,  quem  proeiio  adgressus 
fuerat  et  in  guem  t.  a.  to^serat,  non  exomant  antecedentia,  cjua- 
si  esset,  cjuocum  proelium  gesserat  ■,  sed  proprie  accipienda,  in 
quein  ipse  tela  direxerat,  quem  ipse  telis  petierat.  Desumtum 
hoc  haud  dubie  e  tragoedia  aliqua  deperdita  ,  quorum  plura  ad- 
huc  exstantia  fragmenta  abunde  comprobant,  Telephum  non  minits 
qnam  Orestem,  soenis  agitatnm  fuisse.  Contra  Ulyxem  eum  ste- 
tisse  memorat  Tzez.  ad  Lycophr.  209. 

v.  H  —  14.  Idem  Achiiles  Hectoris  corpus  suis  sepeliendum 
reddit,  a  Priamo  exoratus.  Quaesito  haec  omalu  instruxit  poeta. 
Sepulturam  docte  declarat  unctio,  eam  oum  lotione  corporis  prae- 
gr**ssa,  aq>ie  muiierihus  ppragi  solita.  Homer.  II,  e.  350.  Kxl  to- 
Tf  Si)  hovaiv  ti  k,  YiKiixluv  AiV  i\tc(<n,  et  alibi.  Laudant  Ennii  : 
Targuinii  corpus  bona  femina  lavit  el  unxit.  —  Hectoris  corpus 
addictum  ,  destinatum  ab  Achilie  alitibus  atque  canibus.  Re- 
spexit  poeta  minas  Achillis  apud  Homer.  II.  %.  345«  W  Mf » 
xt'01/,  ycvvtov  yovva.<?so  —  ou<  ovx  soS'  <s  a/)S  ys  xvvmi  «fpsatXvjl  ctxx- 
KccXv.oi,  et  d<.  183»  Hktozx  S'  out/  Swoa»  Jlpia[A.i<>-/\v  *Vj>i  SxnTsfAev , 
uKXx  Kvvicfsiv.  —  homicidam,  xv^pocpdvov,  Homerico  epitheto,  v« 
c.  II.  ec.  23.1.  a.  5O9.  Ita  et  xv^foxTocoixi  de  pngnis  passim  Home- 
rus.  —  13-  Postquam  Priamus  relictis  moenibus,  Achivorum  ca- 
stra  ingressus,  Achilli  snpplex  factus  est.  Cf.  I.  10.13  sqq.  Sig- 
nate  regis  adpellatione  usus  est  poeta,  innotanda  iniqua  ejus  con- 
ditione,  ad  quampietas  ipsumdescendere  coegisset,  quameandem 


—      583      — 

<ro  hett  repraesentat,  quod  ad  totam  sententinm  refcrri  debet.  — 
«d  pedes  procidit,  xfonx^oiSs  jrcSiy  'A^/X/jof  thvoSelt  Homer.  II. 
».  530.  —  pervicacis,  cedere  nescii  ,  quanlumvis  duri.  Eadem  vir- 
tutp  Claudian.  XXXIX.  13.  Manibus  Hectoreis  atrox  ignovit 
jtchilles. 

v.  i$  —  i8-  De  remigibus  s.  sociis  Ulyssis  a  Cirea  in  snes 
aliigque  bestias  iinmutatis,  ab  eademque,  Ulysse  deprecante , 
pri^tinae  formae  restitutis  vid.  Odyss.  L.  X.  membra  setosa  du- 
ris  pellibus ,  doctius  quim,  dura  h.  amicta  setosis  pellibns,  om« 
nino  p"> ,  formam  suillam  exuere.  Homer.  1.  d.  v.  393.  i*v  V  ex 
psv  fxehtatv  rpfyfS  sfpsoVf  «t  »f  !v  e  tpvae  <p a. f fjt.ttv.ov  ovhofjisvov,  rl  a<pt 
•aiyt  tcTvtx  Kipxn-  —  17«  Volcnte,  annuente  Circa  Ulyssis  preci- 
hus  laboriosi,  rxhatoitppovos,  perpetuo  ejus  epitheto;  sed  alterum 
quaesite  de  Circa,  tanquam  dea.  —  tum  pristina  ipsis  forma  red- 
dita  est.  Sed  vividior  ad  animi  sensum  est  per  partes  facta  mc> 
tamorphoseos  istius  descriptio,  ut  II.  20.  9.  Atque  ita  constanter 
Ovidius.  —  Sonus,  vox  humana  antea  dilapsa  erat ,  h.  evanue» 
rat;  jam  relabitur,  dum  corpori  sese  iterum  insinuat,  ei  reddi- 
tur ;  pulchre.  Hinc  facile  perspicitur  ,  soni  proprium  h.  1.  ver- 
bum  esse  ,  per  auram  diditi  ac  dispcrsi.-—  notus  honor,  proprium 
oris  decu?,  pristina  humana  faciea.  Ita  noti  vultus  Virg.  Aen. 
I.  684.  Cf.  I.  2.   10. 

Vv.  19  sqq.  opponi  putandi  a  poeta  Canidiae  professioni  ac 
minis  c.  V.  vv.  73  —  82.  proditis.  Exponit  adeo  Varus,  novissi- 
niam  incantationem ,  ad  qnam  ibi  aeci.ngeretur  Canidia,  exspecta- 
tionem  suam  injectis  dirissimis  amoris  cruciatibus,  qiiibas  plane 
pereundum  sibi  videat,  egregie  sustinuisse,  sequeadeo  nimisacer- 
bas  jam  pervicacis  contumaciae  suae  poena9  dare.  Sponte  intel- 
ligitur,  vanitati  istius  arlis  atcjue  ipsi  adeo  Canidiae  adstructa 
seu  potius  adficta  hac  efficacia  ejus  miserrimea  poeta  illudi,  hoc- 
uue,  ne  quis  ambigat,  interjecta  honorifica,  si  Diis  placet,  Cani- 
diae  adpellatio  diserte  innuit.  Urbanissimam  contnmeliam ,  quae 
v.  2o.  incst,  Schol.  Crucju.  satis  commode  ita  exposuit  :  videtur 
eam  laudare,  quasi  tam  pnlchra  sit,  ut  mcreatur  habere  tot  ama- 
tores,  scd  revera  magis  illam  vituperat.  Scilicet,  si  sententiam 
urbanitate  sua  denudes  ,  erit;  O  propndiosae  libidinis  mulier , 
qitao  vilissimis  te  prostituis  hominibus  ,  quaestus  gratia.  Noster 
IIT.  6.  3o.  seu  vocat  institor,  seu  navis  Hispanae  magister ,  de. 
dicorum  pretiasus  emlor.  —  21.  EfTectus  amoris  vehementissimi. 


—      584      — 

Fugit  juventas,  vigor  juvenilis,  et  color  verecundus ,  roseus,  flo- 
ridus,  vegetns  religuit  corpus  meum  ,  macie  plane  confectum  , 
tai)idum.  Pro  corpore  maeilento  lv*py»s  posuit  ossa  pelle  amicta 
lurida  h.  cutem  rugis  obsitam,  ipsisque  ossibus  admotam.  Adpo- 
site  ,  qua  verba  ac  sensum,  Plaut.  Captiv.  I,  2.  3o.  Egoguituo 
maerore  maceror,  macesco,  consenesco,  et  tabesco  miser ;  ossa 
atgue  pellis  sum  misera  macritudine.  Jam  Theocr-  II.  88-  de 
amore:  *,  Mf0  X,f<^{  huv  oftoToS  sylviro  *o\\ixi  SauVoi,  sppevv  §'  sk 
xetpaXyf  «««*/  Tfi%st'  uvtm  $s  Ao/*<x  oots'  st  »J«  %  S/p^toe.  Sil.  II. 
Z6A.  jam  lurida  sola  tecta  cute  et  venis  male  juncta  trementibus 
oisaexstant,  consumtis  visu  deformia  membris.  —  23.  Capillus 
meus  nlbus  factus  est,  incannit  tuis  odoribus,  <p<*pfA&y.oi; ,  venefi- 
ciis,  incantatione  tua  ;  non  quod  noxiis  ung-ientis,  quibus  festinen- 
tur  cani,  Canidia  Vari  caput  tinxerit,  ut  Gesn.  hariolabatur,  sed 
quod  ex  amoris  injecti  diritate  tantaui  animi  aegritudinem  oontra- 
xisset,  ut  crines  albescerent.  —  24  —  26.  Conjinua  animi  anxie- 
tate  opprimor.  Nullum  otium  reclinat  me  a  labore,  doete  et  or- 
nate  pro,  ne  tantillum  quidem  tcmporis  datur,  quod  varnum  sitf 
quo  reclinare  me  ,  requiescere  possim,  animns  rela^xetur  aiabore, 
cruciatu,  angore.  Labor,  lahorare  de  amoris  aestu  animum  con- 
tnrbante  p.issim  poetae.  Cf.  I.  17.  19.  —  25-  sq.  Dies  noctesqne 
urgent  sese,  h.  snocedunt  sibi  invicem  (eadem  imaginc  ffua  IV. 
7.  9.  Ver  proterit  aesfas.  V\d.  acl  II.  18.  15.  trudifur  dies  die), 
oriuntur  orcidunfque,  negue  tamen  est  levare  cet.,  clatur  (pvamen 
praecardiis  spiritu  snppresso  tentis^  distenti»,  h.  neque  interdiu 
neque  noetu  respirare  licet,  animus  vacat  aliquintisper  anxielate. 
Propie  praeeordia  h.  1.  posuit  :  nam  ea  respiratione  levantui  s. 
tolluntur. 

v.  27.  sgg,  Sane  effecisti,  qnod  volu;ras,  ecce  rne  victum  , 
eo  jam  addnctum,  ut  rredam  negatum,  quod  antea  mihi  persua- 
dere  haud  potueram,  nimirum  Sabella  cet.  artes  magieas  esse  ef- 
ficacissimas,  mi<er,  meo  ipsius  exemplo  edoctns,  in  me  ipso  ea- 
rum  vim  expertns.  Varus  hactenus  negsvernf  vim  istam,  quod 
Canidiae  amorem  asoernatus  esset,  leviorem  ejus  incantationem 
•u«que  deque  habuisset.  Pro,  carmina  iriagica  efficacia  esae,  duas 
gperies  posnit,  tas  pectiis  increpare  h.  commovere  ,  conturbare  , 
mentem  eripere,  iisque  caput  dissiHre,  diffmrli,  disrnmpi ;  re  fe- 
stive  ad  hominem  franslata,  qnae  de  anguibns  ferp  a  poetis  me- 
moratur.  Virg.  Ecl.  VIII.  71.  Frigidus  in pratiscantando  rumpitut 


—       5S5      - 

tnguis.  Ovid.  Am.  II.  l.  25.  eod(-m  verbo  ususr  Carmine  dis- 
siliunt,  abruptis  fauiibus,  angues.  \<\tm  Met.  VII. 203.  Vipereat 
rumvo  et  verbis  et  carmine  fauces.  Male  nonnulli  de  amentia 
aUiue  insanta  injecta  cogitant.  Jam  obscrva  divitias  poetae  in  va- 
rianda  carminis  mngici  notione.  Odores  v.  23.  adpellat,  oma- 
mento  ex  adjunrtis  nrrepto,  et  V.  ftC,-  naeniam  ,  de  quavis  car- 
minis  formpla  adhiberi  solitnm.  Similiter  Ovid.  A.  A.  10?..  Mix- 
taque  citm  magicis  naenia  Marsa  Sonis.  Tum  a  Marsis  ac  Sa- 
hinis  illas  artes  design&t,  popnlis  istarum  excrcitio  quond;.m  in- 
famibi.s,  irt  nofiisimum.  —  30.  Quid  ulterius  saevis  inme,  amo- 
ris  tui  flammis  perustnm  ac  maceratum  ,  quod  quidem  ve.neiicOi 
tuiseffectum  dare  volneras  ?  Magnam  orationis  ivu(~/sictv,  qua  amo- 
ri«  aestum  explicuit  axaggeravifque  poeta,  vel  hebetior  facile  acl- 
secjnafur.  Mirae  Btatim  festivitatis  est  paratragoedian»  exclama- 
tio  (o  mare  et  terra  !),  quae,  qua  mente  ista  a  Varo  proferantur, 
optiine  £j>erit.  Ardeo  amoris  igne,  quanto  necjue  Hercules,  cruo- 
re  Nessi  deUbulus  b-  veste  Nessi  cmore  infecta  indutus,  confla- 
gravit  •,  adposira  compa-atione,  quandoqnidem  idem  ipsum  Deja- 
nirae  mittendae,  exitiosae  isfins  ve.ltis  causa  fuit  ,  nimirum ,  ttt 
Herculem  ab  aliarum  feminarum  amore  avocaret,  sibique  devinc» 
tiorem  redderet.  —  atrip,  perpefuo  veneni  ejiitheto.  —  32.  quan- 
ta  ncc  Aetnae  flamma  est.  Augendae  suaque  luce  collustrandae 
imagini  adposifa  «unt  jurens,  qnod  proprinm  poetis  de  ignis  ve- 
hementia  (v.  Benfl.  h.  1.)  et  fervida,  enervescente,  exuntlante 
igneis  globia  (u»  undans  Aetna  Virg.  Ge.  I.  472."  ubi  vid.  Cer- 
dam)  ;  ita-enim  ncoipienduni  h.  1.,  ne  vim  descriptae  rei  desti- 
tuat  epithetor..  Senec.  Hippol.  101.  alitur  et  crescit  malum  ,  et 
erescit  intus,  qualis  Acinaeo  vapor  exundat  antro  ,  ue  amore 
Phaedrae.  Jam  Catull.  LXVIII.  53.  Cum  tantum  arderem,  quan- 
tum  Trinacria  rupes  cet. 

v.  33.  sqq.  Sententia  satis  expedita  videtnr:  Tu  ,.  nihil  mei 
miserata,  urges  opus  tuum,  non  prius  desistis  acoepts  inrantatio- 
ne,  qunm  plane  ahsumtns  atcrae  in  cinerem  redactui  fuero',  sed 
pTioris  commatis  enuntiatio  confrngosa  admodum  ac  duhiae  lucis. 
Forte  locum  ita  expedias:  tu  cales  venenis,  tn  nova  usque  igm 
mapico,  quo  torreor,  alinuenta  suggeris;  ut  plane  inde  calescas, 
collnceas,  officinae  instar;  unde  eo  devenit  poeta.  ut  ipsani  Ca- 
nidiam  festiva  t"  nslatione  ojjicinam  diceret.  Ita  tamen  minusef- 
ficax  ista  videri  possit  designatio,  ideoque  Canidiam  ealidam  vene- 


\ 


—      585      — 

nofum  officinam  tlictam  putem,  rjuatenus  ma&icamm  reruro  ad. 
paratum,  quo  instructissirna  est,  digerit,  et  usui  adhibet  ,  arl  Va- 
rum  cxcruciandum  conversa.  Ca/es  arleo  ab  oiticir.ae  notione  pen- 
dere  puta.  Excusatior  auteni  metaphorae  istius  aurlacia  oh  arl- 
paralionem  magicam,  ique  accenso  officinae  speciem  animo  nbji- 
cientem.  Illa  autem  ,  donec  in  cinerem  redactus  sim,  omatissime 
poeta.  Ferar  ventis,  a  ventis  dissiper,  per  auram  jacter.  —  iriju» 
riosis ,  protervi9,  adposito  arl  rem  epitheto  Yirl.  ad  1.  26.  2.  — 
36.  quod  me  manet  stipendium,  quirl  tibi  a  me  praestari  vis,  cju  A 
mihi  faciuntluin  est,  ut  placeris,  ut  cruciatibnsistis  exsolvar.  Sti- 
pendium  adeo  h.  J.  est  opus,  negotium,  poen.ie  loco  ,  quo  alteri, 
tanquam  victori,  satisfiat,  injunctum .  Ita  Eurystheo  XII.  stipen- 
dui  Herculem  debuisse  dicit  Justin.  II.  4.  Translatum  adeo  est  a 
mulcta,  victi^a  vicfore  imponi  solita,  rjuae  tralatitio  loq<iendi 
usu,  ad  qucm  v.  sq.  alludif,  stipendium  adpellatur.  Si  simpliciter, 
quamcjuam  docte  satis  ,  stip.  explices,  *otvr\v  ,  dvrifzancv,  merce- 
dem,  h.  poenam  ;  incommoda  per  se  erit  sententia  (non  enim  de 
poena,  quam  gravem  satis  jam  perpessus  esset  Varus,  sed  de  fi- 
ne  ejus  hic  quaeritur)  neque  cum  seqa.  (vv.  38  —  ^l.)  bene  con- 
cilianda.  —  37,  poenas  jussas,  imperatam  mulctam  exsolvam  cum 
jde,  fideliter,  ita  ut  imperatis  satisfaciam  ;  omnino  pro,  ministe- 
jrium,  quodcunaus  mihi  injunxeris,  curate  ac  fideliter  exseqnar. — 
38-  E.vpiaturus,  rcdemturus  culpam  meam  vel  Hecatcmbe  adeo, 
autcarmine,  quo  tuas  virtutes  scilicet  aeternitati  consecrem  ; 
utrumque  ad  Canidiam  illudendam  mire  efficax  ac  mera  amari- 
tudc.  Primum  enim  veneficae  isti  deae  potentis  speciem  tribuit, 
cujus  defendendae  averruncandacque  irae  victimas  caedi  necrsfc 
sit,  in  alfero  mendacii  plenum  istud  carmen  futurum  mendaci 
lyra  liberrime  professus.  Lyra  sonari,  «AaS/itfS*/,  cfini.  celebra- 
*'•  —  Tu,  quod  pudicitia  acprobitate  tuamcreris,  eifereris  in  coe- 
lum  laudibus,  refereris  a  me  inter  sidera  ;  plane  ut  Caesaris  de- 
cus  stellis  inserere  III.  25.  6.  Delecte  autem  peramhulabis,  qua- 
tenus  Canidia,  novum  sirlus  Horatii  opc  facta,  per  coelum  sese 
cum  reliquis  movebit,  idque  cum  superbia  quadam  (hujus  enim 
adjunctam  notam  habet  fere  hoc  verbum),  obpartum  isfud  decus. 
—  aureum  x?vao<pxsi,  splendidum. 

v.  42  sqq.  Multac  artis  est  locus  ,  qui  sequitur  ,  in  Canidia 
placanda  eademque  mordacissimis  contumeliis  proscindenda  ad 
Archilochi  exeroplum  plane  elaboratus,  Excoecatus  fuerat  Hiroe- 


—      587       — 

raetis  ille  Iamboeraphns  ob   Helenam    carmine    a    se    traductam 
(Mmrtiyogiav  vocat  Plato  in  Phaedr.  T.  III.  p.    «43-  A-)    a    Dios" 
cnris,  fratribi»  ejus,  ab  iisdemque  visum   recuperarat ,   Palinodia 
farta;    de  qua  fabnla  :-dcundi  Pausan.  III.    19.  Lucian.  T.   II.    p. 
493.  Tsocr.  in  Helfinae  Kncom.  p.  3«o.   et  Conon  Narr.  XVIII.  p. 
33.   tcl.  Kanr.   Proposifo   igitur  ad    mitigandam    Cauidiam    apfissi- 
m->  hoc  plaabilis  Deorum   irae  exemplo,  subtexit  statim  Palino- 
di  m  (vv.  46    —  5_<),  St   skhoreae,  eujus,  quod  reliquum  est  frag- 
menfuin    ir>   Arc-in..    r.    16.   1.   I.    laudavimus,    siniillimam.    Castor 
cum  fratre,  Dioscnri   magni ,    111    Deorum    numernm  reiati,  com- 
mut  i   Deorum  ac  propno  Diosi  uroruin  indigitamento.   \  id.  Hem- 
sterh.  nd   Lucian.  T.   I.  p,  1$?,.  —    ojjensi    vice ,   sorte    Helenae , 
yer  Stesichorum  vatem   infami  fact.ie,   i»at«    Archilorho,    quod  He- 
1      enim  sororem   suam  carmine   infamasgH,   ndrmerunt    ei  lumina , 
visu  prharunt   eum,    eundemque  ei   reddiderunt,  rtAliuerunt, prece 
ejus  victi   ac  placati.  Observa  doctam  brevitatem,  qua  ista   expo- 
suit  poeta.     Ceterum  praeter   Palinodiam    hymnurn    etiam    Stesi- 
chornm  in    Diosruros  fecisse  haucl  absurde   ex  hoc    loco    colligas. 
—  &$.   Preccs  hae  ad  Canidiam   fiunt,    tanquam  Deam,  quo   faci- 
lius  plaretur,  Dioscurorum  exeniplo  aclducta  ;  id  quod  docte   de- 
rbirat  formula  potes  nam,  Svvuacti  y*p,  precibus    ad    Deos  factis 
iaterjici    solita.  Vid.  nd  I.  sg.  28.  —  solve  me    dementia,   f**vix, 
amoris  insania  ,  crueiatibus,  mentem   mihi  eripientibus  ;  quod  so- 
lenne  poetis,  in  amore  graviori.  •—  Preces  sequuntur  laudes,  blan- 
de  palpantis  speciera  haben.»es,  sed  mordacissirno  fellc    suriusae. 
E/foj^Kuuf    enim  eas  accipiendas  esse,   quis   non  videt?    O  quae  neo 
obsoleta.  foeda  immunda  abjecta  ,    es    propter  paternas  sordes  , 
ratides  «ordidos  ,  hnmiles,  quae  adeo  nobilissimo    gcneve  orum- 
da  es.    Adulterio  procnntam   intelligunt  Soholl.  vix     commode  per 
loquendi  usum.   Sordibus  obsolescere  dixit  e.tiam  Cic  Or.  pro  Sext. 
28.  —  47.  Nec  per  artes  magicas  nefaria  perpetras.  Pro  hoc  spe- 
ciaiim  poeta:  hau  l  prudens,  gnare  docta  anus  (satis    amare   hoc 
adjertum)  es,  dissipnre,   haud  dissipas  pulvrret,  eruis,  furaris  ci- 
neres  novendiales,  nono,  postcrnamcorpus  mortuum  aut  crematum 
esset,  die  reoonditos,  adeoqne  recentes,    vixdum  repositos,    tepi- 
dos  adhuc.  Hos  enirn  cum   ossibus  expetebant  sagae ,    utpote  ad 
praestigias  magicas  tanto  efficaciores,  quo  tepidiores  adhuc  abigne 
rogi  essent.  Ovid.    Heroid.  VI.  90.   Certaque  de   tepidis   colligit 
ossa  rogis.  Lucan,  VI,  533.  ardeniiaque  ossa  e  rnsdiis  rapit  illa 


—       388       — 

rogis.  In  sepulcrit  pauperum  impune  grassabatur  Caniclia,  nam 
haec  nec  custodita,  nec  muro,  ut  ditiorum,  septa  erant.  Delecto 
autem  dissipars,  de  ciiitribus,  qui  curiose  a  propinquis  coflecti 
religioseque  conditi  fnerattt,  loco  motis  ao  surreptis  ;  in  tjuo  atro- 
cissimi  facinoris  atque  sacrilegii  adeo  notatio  est :  tum  naturam 
cineris  illud  verbum  depingit,  inter  eruendum  vento  commoti  ac 
sparsi.  —  49.  Tibi  pectus  hospitale,  mite,  rr.isericors ;  a  tuis  ve- 
neficiis  abest  saevitia,  crudelitas. —  manus  purae,  iyv*},  x«3*pa/', 
scelere  gravi  haud  poliutae  ;  tu  non  surripis  pueros,  quos  lenta 
fatne  neces.  Vid.  carm.  —  50.  Paciumejus  tuus  venter  est ,  h. 
,,tuus  partus  et  filius.  Nam  hoc  nomen  Pactumejus  est  nomen 
3upposititii,  cjuem  sibi  filinm  esse  dicebat :  supra  enim  (V.  5sq.) 
«upposititii  partus  ipsAm  ream  fecit.  Venter  autem  hic  pro  partu 
ponitur"  ita  optime  Schol.  Cruquii,  in  quo  utique  adquiescendum 
censeo.  Cf.  Benll.  —  pannos  rubros,  tinctos  tuo  cruore,  non 
aliunde  adsperso,  quo  fraudem  scilicet  faceres.  Facile  perspici-- 
tur,  totius  sententiae  vim  verti  in  tuo.  —  52.  Utcunque  ,  q\io» 
tiescunque  puerpera  facta  es.  Sedamare  ita  adomavit  sententtam 
poeta,  ut  statim  adpareat,  fraudem  fecisse,  ac  puerperium  simu- 
lasse  Canidiam.  Nam  fortis  e  lecto  surgit,  inte^ris  viribus,  puer. 
perio  haud  adfecta,  quod  et  ulterius  v.  exsilis  dec  laratur. 

v.  53.  Exquisitae  artis  est  ironia,  in  ipsam  Canidia  oratio- 
nem  invecta,  qua  eain  cupide  credentem,  quae  Varns  per  cavil- 
lationem  de  potentia  artis  ejus  conquestus  esset,  stolideque  inde 
ferocem  inducendo,  turpiter  ludos  facit  poeta.  Irrisionis  aliquam 
speciem  habet  sententia  interrogative  enuntiata  .  quid  obs.  u.  fun* 
dis  preces?  pro,  vanae  preces  tuae  sunf.  Aures  obseratae,  clau- 
sae  (ut  Cic.  de  Amicit.  92.),  obstrucfae  (Virg.  Aen.  IV.  440-) 
hominis  sunt  preoes  non  admittentis,  aepemantis  supplieem.  — , 
54-  55-  Saxa  non  surdiora  navitis  Feptunus  tundit  salo,  h.  non 
surdtora  sunt  s.  quae  Neptunus  alio  salo  tundit,  qmbus  altos  fluc- 
tus  impingit,  allidit ;  augustiore  specie  pro  ,  quae  fluctibus  pul- 
santur,  ctkiKTVTzcc  SuXoiaaix,  scopuli  marini  ;  adposito  ad  rei  d«- 
scriptiunem  (nudis  navitis)  ornatu.  Unde  et  N.  hibernus,  hie- 
mem,  xe'H-*vx,  h.  tempestatem  ciens.  Omnino  pedestris  ratio  fe- 
rebat:  haud  magis  moveor  precibus  tuis,  quam  saxa  marina  nu- 
dis  navitis,  naufragorum  ejulatibus,  Proverbialis  autem  maris  fve- 
luti  Ovid.  Met.  XIII.  804.)  ejusque  scopulorum  surditas.  Vide 
ad  illa  L.  III.  7.  21»  scopulis  surdior  Fcari  voces  audit  adhac 
inieger. 


—       589       - 

v.  56  sqq.  Plenior  oratio  erat:  egone  ferain  ,  ut  tu  inulius , 
impune  riseris,  deluseris,  contediseris  incantationem  meani,  qua 
amorftii  tunm  iterum  ad  me  convertere  parabam  ?  Secl  incanta- 
tionein  istam  fellea  amaritudine  sacra  Cotytiia,  utpote  ad  quae- 
lendos  viros,  expleodaeque  inde  furiosae  libiclinis  cansa  institu- 
tam  adpellat.  Cotyttus  enim  sacra,  a  Thracibus  profecta  (Straho 
X.  p.  324.)  noctuma  erant,  ntque  omni  la&civiae  et  impudicitiae 
genere  infamia-  Unde  Sacrum  adpellat  Cupidinis  liberi,  effrenis^ 
qnod  adeo  onmi  pu<iore  prostituto  libere  ac  lasoive  agitatur.  Si- 
m'liter  ypx\*v  KotIttuoiv  sagam  Theocritu»  VI.  ^o.  adpellat, 
conciliandis  amoribus  inservientem.  Vid.  Heins.  Lectt.  Theocr. 
c.  XI.  p.  334.  et  "Warton  ad  ittum  locum.  —  vulgata,  profana» 
ta,  t3r.quiin  mysteria,  cjuo  uticjue  Cotyttus  omninocjue  Veneris 
wavS'V-t*)  sacra  nomine  veniunt.  Priapi  nocturnas  religiones , 
secreta,  eju«que  saceidotes  mystas  vocat  Petron.  c-  17.  —  58«  59- 
Utqie  imj  une  urbem  meo  nomine  impleris,  me  traduxeris  per 
ora  kmi:imn,  urbJs  f.;buiam  feceris  ,  tanquam  tibi  hoc  de  arte 
magica  statuendi  datum  esset  negotii.  Pro  hoc  poeta,  pantifex 
F,S(juilini  venefcii,  quasi  tu  pontiticatum  geras,  pontificis  partes 
tibi  arrogans  in  damnando  boc  meo  sacro.  Pontifiris  enim  scitis 
quum  omnia  publica  privataque  sacra  SubieCta  essent  (Liv.  I. 
20.),  festive  a-lmodum  atc^ue  opportune  satis  propter  Cofyttia , 
peregrina  sacra,  Varus  pontifex  audit ,  quod  nocturna  ista  sacra 
sinistris  rnmorihus  diffamasset,  sicque,  ne  adsciscerentur  ,  cavis- 
set.  —  Esquilini,  h.  magici  ab  Esquilino  monte  ,  ubi  artis  suae 
instrumenta,  idqne  a  pauperum  sepulcris,  conquirere  solebat  Ca- 
nidia.  Vide  vel   Serm.  I.  8« 

v.  60.  Quemnam  frUctum  artis  meae,  a  Pelignis  sagis  ingen- 
ti  data  mercede  mihi  traditae  ,  ferrem,  si  hoo  tibi  sic  abire  pa- 
terer,  nisi  ea  te  ulciscerer,  ut  ne  impune  in  me  illuseris.  Ita 
equidem  sententiam  h.  v.  constitui  debere  existimo.  Habet  vero 
amari  salis  ut  plurimnm,  quod  Canidiam  ad  Pelignas  anus  confu. 
gi«se  perhibeat,  unde  artes  magicas,  ut  amatores  sibi  conciliarer, 
magno  pretio  addisceret.  Alii,  ac  Bentlejus  adeo,  Pelignas  anus, 
Saganam  et  Vejam  intelligunt,  qnarum  auxilium  In  defigendoVa- 
to  magno  sibi  pretio  Canidia  conciliaverit ;  parom  probabiliter. 
Pessime  autem  Torrentius  ad  Varum  refert,  hoc  «ensu :  Nihil 
tibi  profuerit,  sagas  conduxisse,  quae  te  a  peste  ista  liberent; 
qufte  eadem  lere  Lajnbinns  habet.  —  61.  Docte  pro  ,  ae   didicis- 


—      5qo      — 

»€,  quomodo  venena  velocissima  paranda  fint.  Neque  tamenma- 
gnopere  refragabor,  si  quis  ad  ipsam  rem  trahere  velit  ,  ut  sit  : 
ita  vero  omnem  meam  perderem  operam,  in  te  defigendo  collo» 
catam.  Solennia  autem  miscere  venena.  pocula,  de  arfe  magica 
ac  veneficiis.  —  Opponi  fere  putant  velocius  et  tardiora  ,  hoc 
sensu  :  noli  tamen,  quia  velocius  dixi,  brevem  vi<ao  exitum  spe- 
rare,  qui  cito  te  a  tormentis  eripiat.  Vita  tibi  etiam  invito  pro- 
ducetur,  ut  cliutius  crucieris,  uti  Bentl.  expeciit.  Sed  nti  ab  in- 
terpretntione  v.  61.  priore  loco  propoMta  standum  existimo:  ita 
satius  arbitror,  complexum  hunc  sententiarum  animo  informare: 
Irritae  tuae  preces  sunt,  qmb-js  finerfj  cruciatcium  quaeris;  quos 
quidem  ita  intendam  ac  protraham,  ut  vitae  diaturcitatem  ineusa- 
turus  sis,  quam  tnmen,  ve!  invito  tibi,  unice  in  hunc  finem  eerva- 
bo,  ul  novia  usque  dolorihas  suppetus,  crttciatibas  vaces.  ut  ha- 
beam,  quem  cruciern.  Scd  igitur  apodosin  facit  prioris  membri  : 
petis  laborum  levamen  :  sed  cet.,  reliqua  autem  (vv.  5^>  —  ^l.)  pro 
interjectis  habenda.  Finem  ndeo  misersarum  non  «permdum  es- 
se,  Canidia  cx  sua  comminatione  saiis  acerbe  Varo  rolligendum 
dat.  Euripideam  sententiam  (Hippol-  i045-)'  r*W>*  yscp  aSv;r  paw- 
Tos  afSfj  $vorv%i7  adcurate  No«trum  expressisse  puk.bat  Valken. 
acl  istum  locum.   —  in  hoc,  ts  tovto^  ideo. 

f.  6,>  Mortem,  aerumnarum  finem  ,  exoDtabis,  sed  fru«tra. 
Docte  hanc  sententiam  Tantaii,  Promethei  ac:  Sis^pbi  ,  aetemis 
poenis  a  Jove  alligatorum  exemplis  designat  poeta.  T-antalus,  Pe- 
lopis  pater  infidus,  qui,  cjuae  sibi  a  Jove  inter  epnlas  concredi- 
ta  erant  arcana,  eloquutus  est  (.1  roC  TccvtxXov  <p\v*?'a.,  Lucian. 
Salt.  53-  Eurip.  Orest.  9.)  Fides  enim  «pectatur  tafiturnitate,  Cf. 
I.  13.  extr.  et  III.  2.  25.  —  66.  Dapis  benignae ,  benigne,  co- 
piose  adpositae  (argutatur  Gesn.),  «emper  egens  in  media  rerum 
copia  fame  mi^ere  crucistus.  De  supplicii  ejus  ge-ere,  diverse 
tradito  vid.  ad  II.  i'o-  37.  —  67,  Prometheus  ,  ohligatus  uliti , 
est  vel,  alligatus,  ot  aliti  obnoxius  esset,  ut  cor  ejns  ab  aquila  vel- 
leretur,  vel,  implicjtus,  inne&us  aliti,  qnatenus  ei  semper  ad  st 
ales,  vel  denique,  horque  pofins  h  .b^o,  damnatus.  devotns  al»ti  h. 
pocnae  s.  noxae  ab  alife  perferenda- .  De  re  vid.  ad  II  13.  .17.  -*- 
t'A.  Quietem  in  Sisyphi  exemplo  e  natura  snpplicii  ejus  rleolarat 
poeta.  Fst  adeo  pro  vulgari,  a  saxo  in  mont<  m  volvendo  ali- 
quando  respirare  Cupit  S.  —  in  monte  supremo,  in  montis  v-rti- 
ce,  ne  revolvatur.  —  70.  Sed  vetant  leges  Juvtsf   cum  epica  dig- 


—      59i      — 

ttitate  pro,  frustra,  fata  ipsorum  immutabilia  sunt.  Plntonem  Iritel- 
ligit  Schol.  Cruqu.  male. 

v.  70  —  73.  Ac  ne  maturare  truidein  fatum  fuum  poteris » 
rfUatntumvis  voles.  Diversa  maturandi  fati,"tmae  emnnerat,  gene- 
ra  praeclare  anxietatem  animi  repraesentant ,  cjua  Varum  ad  id 
Compulsum  iri  Canidta  praedicit.  — ■  altis  desilire  turribus,  prae* 
eipitem  Je  dare  ex  altissimis  aedibus.  —  71.  Modo  ense  pertus 
recZudere,  perfodere,  ut  passim  Yirgilius.  —  Nurico  ornat,  ut  I. 
16.  9.  —  72.  Docte  pervertit  sententiarum  ortlinem  poe»*,  it  ad 
leges  suas  revocandum  :  modo  vlncula  g.  n.  tuo:  sed  frustra  ;  nam 
boc  universae  sententiae  apodoais  est,  ut  illa:  ted  vet.  I.  Jovist 
—  nectes  vincla  gutturi  doctius  cjuam  ,  inectes  guttur  s.  rollum 
viriculis,  te  suspendere  voles.  —  73.  animi  aegritudine  tristis , 
oppresnus,  victus.  — fustidiosa ,  vitae  taedium  adferente ,  vitae 
fastidio. 

v.  74-  75-  Tunc  insolentissime  me  efferam,  superbMsime  tibi 
misero  illudam.  Naturalis  orationis  ordo  erat:  terra  cedet  mihi, 
sVtaviter  ;id  oculorum  sensum  pro  ,  repellam  terram  (plane  nt  Ovid. 
Met.  IV.  710.  juvenis  pedibus  tellure  repuba  arduus  in  nubes 
abiit),  levabo  me  ,  adsiliam  in  te,  et  humeris  inimicis  h.  tuis 
eaues  vectabor,  ineciuitabo,  insidebo  ;  extremae  haec  insofenriae 
atcjue  contumeliae,  cjuam  victor  exercet,  imago,  a  Graecis  clucta 
Aeschyl.  Eumen.  1 45-  vsos  ^s  y^ttixs  ^n.!y.ovoti  x  »  3  izs  ss  k<s  w,  et 
728.  vtsst  x<x3  1  w  ss  «  *y  /Ai  ■zspsofivTiv  vsoi.  Apud  Lucian.  III,  p.' 
289.  similiter  meretrix  ait  ;  exifhs(b-fi>coL  001,  ^  tixefiv»  s!fJt,l ,  et  in 
Gnomicis  apud  Brunb.  p.  228-^0  ti*fS«tivc  Svotvvovvti-  *oin$  yi^ 
t\>yf\.  Ducta  autcm  ista  omnia  a  ferissimo  uctorum,  victis  insuL 
tantium  (j*iSqwgy.ovtwv,  Xdt  exifiaivTis>v),  more,  Homero,  Virgilio, 
aliis  memorato.  Pro  mihi  cjuam  cjnaesite  poeta:  meas  ihsolentiae. 
Ceterum  ignoratus  toi;  terra  cedet  significatus  poeticus  omnes  fere 
interpretes  in  errortm  impegit,  adeo  tiuidtm,  ut  Canidiae  tohim 
terrarum  orbem  subjicerent.  Inepte  tmocjue  Schol.  Crucju.  :  terra 
in  hac  vindicta  non  capiet  meum  gaudium. 

v.  j6'  saa,  Impeditissitnus  exitus.  Sententia  esse  videtur:An 
artem  meam  in  te  solo  vanam  ,  nihil  contra  te  valere  contjuerar, 
qua  multo  majora  efFecerim  ;  pro  an  existimas  mihi  ploratulum 
esse  ob  artem  meam  in  te  inefficacem,  an  dubitas  me  ista  elfice- 
re  posse,  cruam  multo  majora  ielicissimocum  successu  adgresaam 
ipsemet  videri»  ?  Demta  adeo    interrogatione ,  adfectwi  lociusntis 


592        — 

adcommodata  ,  erit:  atcjue  istud  artis  meae  documentum  me  int» 
statuere  poase  tutemet  *j)se  iateberis,  mihi  iargieris,  ut  quaelon- 
^e  i)otentiora,  inspectante  te,  rjatraverim.  Jungendum  adeo  ,  an 
plorem,  plorandi,  dolendi  causam  habeam  artis,  "(graeca  compa- 
ge,  seu  potius  ellipsi  tvv  ivckx  in  verbis  adfectuum  usitata  )  nil 
xxr  oCStv,  nullum  ejcilum  in  te  habentis,  quod  arte  mpa  in  te 
destiluar,  quod  ars  in  te  ineificax  iutura  sit.  Jam  illud  ,,longe  ma- 
iorrt"  quo  vividius  ad  animum  accideret,  solennibus  teratolo^iis 
magicis  explicuit  potta.  —  76.  Cerearum  imaginum  in  re  niagi- 
ca  usus  vel  e  Theocr.  II.  28.  et  Virg.  Ecl.  II.  80.  notus.  Rej>rae- 
sentabant  ita  sagae  absentem,  quem  incantarent,  nt  effer-tus  in- 
cantationis  snne,  mutato  vultu  ffiigiei  ejus  et  coloie  proditos,  ob- 
Hervarent  ac  dignoscerent.  Atque  hanc  sagarum  potestatem  ima~ 
ghies  quantumvis  cereas  movendi  h.  efficiendi,  ut  animi  motus, 
quos  in  absente  artibus  magicis  cienf,  in  rerea  ejus  effigie  adpa- 
reant,  a  poeta  h.  1.  designari  putandum.  Male  h.  I.  tractat  C,  rda 
ad  Virg.  Ecl.  8.  75.  —  78.  Ut  ipse  noiti  curiosus,  vel  quod  Ca- 
riidia  hoc  artis  suae  experimentum  e'  dedisset,  vel  quod  interve- 
nisset  Canidiamque  ista  operantem  oppressisset ;  quod  vierius  ar« 
bitror.  Ke^pici  aiunt  I.  Serm.  8.  quod  vix  putem. —  78-  polo  de- 
ripere  Lunam  ut  V.  46-—  vocibus,  formulis  meis  magicis. —  79, 
Mxcitare,  in  vitam  revocare  mnrtuos  vel  crematos  ,  in  cinerem 
redactos,  atque  in  urna  compositos  ;  ciuii  vi  adj  ctum.  De  re  Stat. 
Theb.  IV.  5oy.  ubi  Colchis  s.  saga  attollere  bustis  corpora  ,  et 
plenas  anliquis  ossibus  urnas  egerere  perhibttur.  —  80.  Pocu- 
lum  desiderii,  <pi\jpov,  temperare,  miscere,  pararr,  gravissimutn 
amonm  mjicere,  homines  ia  amoris  insantam  vetteru,   Cf.  V.  38. 


M*  w*>  w*  w*.  wsw*  w*« 


CARMEN  SECULARE, 


n.  »«*.  p  p 


—      595      — 


•L  hoehe,    silvarumque  potens  Diana, 
Lucidum  coeli  clecus,  o  colendi 
Semper  et  culti,    date,  quae  precamur 
Tempore  sacro  : 

Quo  Sihvllini  monuere  versus,  5 

Virgines  lecias,  puerosque  castos  , 
Dis  ,   c[uii>us  septem  placuere  colles^ 
Dicere    carmen. 

Alme  Sol  ,   curru  nitido  diem  qui 
Promis  ct  celas ,   aliusque  et  idem  10 

Nasceris  ;  possis   nihil  urbe  Roraa 
Visere  majus. 

Piite  maturos  aperire  partus 
Jj^nis  Ilithyia,    tuere  matrcs  : 

$ive  tu  Lucina  probas  vocari,  rS 

Seu  Genitalis. 

Diva,  producas  subolem  ,  Patrumque 
Prosneres  dpcrpta  super  jujrandis 
Feminis  ,  prolisque  novae  feraci 

Lege  marita.  20 

Certus  unclenos  dcries  per  annos 
Orhis  ut  cantiis  rcfera'cjue  ludos, 
Ter  die  claro,    totiensque  grata 
Psocte  frcquentes. 

V  n   ■ 


^  -    596    - 

Vosque,  reraces  cecinisse ,  Parcae,  25 

Quod  semel  dictum  est,  stabilisque  rcrum 
Terminus  servat,  bona  jam  peractis 
Jungite  fata. 

Fertilis  frugum  pecorisquc  Tellus 
Spicea  donet  Cererem  corona:  3o 

Nutriant  fetus  et  aquae  }  salubres 
Et  Iovis  aurae. 

Condito  mitis  placidusque  telo 
Supplices  audi  pueros  ,    Apollo  : 
Siderum  regina  bicornis,  audi,  35 

Luna,   puellas. 

Roma  si  vestrum  est  opus ,  Iliaeque 
Litus  Etruscum  tenuere  turinae  , 
Jussa  pars  mutare  Larcs  et  urbem 
Sospite  cursu  : 

Cui  pcr  ardentem  sine  fraude  Trojam 
Castus  Acneas  patriae  superstes 
Liberum  munivit  iter,  daturus 
Plura  relictis: 


Di,  probos  mores  docili  juventae ,  45 

Di,  senectuti  placidae  quietem  , 
Romulae  genti  date  remque  prolemque 
Et  decus  omne. 


Quique  vos  bubus  veneratur  albis, 
Clarus  Anchisae  Venerisque  sangui3,  60 

Imperet,  bellante  prior,  jacentem 
Lenis  in  hostem. 


—      597      — 

Jam  mari  tcrraqne  rnanus  potentes 
Mcdus  ,  Albanasque  timet  secures  : 
lam  Scythae  responsa  petunt,  superbi  55 

Nuper,    et  Indi. 

Jam  Fides  ,  et  Pax  ,  et  Honor,   Pudorque 
Priscus  ,  et  neglecta  redire  Virtus 
Audet :  adparetque  beata  pleno 

Copia  cornu.  6« 

Augur,  et  fulgente  decorus  arcu 
Phoebus  ,  acccptusque  novem  Camenis, 
Qui  saJutari  levat  arte  fessos 
Corporis  artus, 

Si  Palatinas  videt  aequus  arces,  65 

Remque  Romanam,  Latiumque  felix, 
Alterum  in  lustrum  ,  meliusquc  semper 
Proroget  aevum. 

Quaeque  Aventinum  tenet  AJgidumque, 
Quindecim  Diana  preces  virorum  70 

Curet,  et  votis  puerorum  amicas 
Adplicet  aures. 

Haec  Jovem  sentire  ,  Deosque  cunctes  , 
Spem  bonam  ccrtamque  domum  reporto  ? 
Doctus  et  Phoebi  chorus  etDiana©  76 

Dicere  laudes. 


CARMEN    SECULARE 

P    II     O 

INCOLUMITATE   IMPERII, 


ARG  UMENTUM. 


*L/uum  libri  Sibyllini  praeter  ceteras  dierum 
seculariwn  solennitates  Hymnum  in  Apolli- 
nem  et  Dianam,  ad  qnos  ii  potissimum  spec- 
tarent ,  a  choro  pnerorum  ac  virginum  ca- 
nendnm  praeciperent  ,  Horatio  honoriji- 
centissimum  hoc  munus  ab  Augusto ,  qui  a. 
U.  DCCXXXVII.  adparatius  eas  adornandi  ce- 
pisset  consilinm  ,  demandatum  fuisse ,  diserte 
in  viia  Nostri  tradit  x)  Suetoniusl  Hocque 
carmen^  quod  bona  fortuna  nabis  servavit , 
ipsum  illud  insigne  Romanae  pielaiis  monu- 
menium  esse  cum  res  ipsa  prudenli  abunde  ji~ 
dem  facit ,  tum  locupleti  Censorini  (de  die 
nat.  c.  XVII.)  ,  particulam  ex  eo ,  tanquam 
seculari  carmine,  laudantis :,  iestimonio  com* 


*)  In  Vita  Horatii  §.  10.  Scripta  ejus  Angustu?  usque  adeo 
probavit ,  mansuraque  perpetuo  opinatus  est,  ut  non  modo 
seculare  carmen  componendum  injunxcrit ,  sed  et  Vinde* 
iieam   victoriam  cet. 


—       599     , — 

probatur.  Cujus  iv.signis  nraestantia  etsimul- 
ta  alia  2)  ejusdem  genei  ts,  quae  nobis  fatum 
invidit ,  minus  desiderari  patiatur ;  ipsorum 
tarnen  jactura  praeter  comparaiionis.  quaca- 
rendum  nobis  est ,  jucundiiatem  vel  ideo  gra- 
vis  ac  molesia  n»bis  accid.it ,  r/uod  ahquan- 
tum  inde  lucis  in  Nostrum  transfundere ,  rec- 
tius  saltem  de  tractationis  inveniionisque  lau- 
de  judicium  ferre  licuisset.  Bene  tamen  ac- 
ium  ,  quod  ii  ipsi  librorum  Sihyllinorum  ver- 
sus,  qui  instittitndorum  Secu/arium  dierum 
normam  praescrihunt,  evulgati  ad  nos  trans- 
missi  sunt ,  quorum  adeundorum  solis  puinde- 
cimviris  apud  Romanos  potestas  esset.  Ad  hos 
qiiuiu  se  iotum  in  scribendo  carmine  Secula- 
ri  componere  deberet ,  et  vere  ,  ut  res  docet , 
compostierit  Horatius ;  maximo  sane  nos  ad 
pemtias  intelligendam  ejus  indolem  beatos 
esse  adjumento  ,  in  promiu  est  perspicere. 
Quum  igitur  ii  pro  fundamento  interpretatio- 
nis  haberi  debeant*  in  gratiam  iectorum  in- 
tegros  eos  subjungam,  ubi  paucula  quaedam 
generaliora,  quae  quidcm  pro  fundo  omnis  dis- 
putationis  liac  de  re  habenda  esse  putem,  ne 
plane  a^v^i&oXuic,  discessisse  arguar*  praemise- 
ro  :  nam  singula  momenia  persequi neque  otii 
mei  est  ,  neque  vero  hujus  loci  esse  arbitror , 
ium  ab  3)  aliis  id  jam  copiose  factum  est. 


2)  Utinam  snltem  Livii  portae  carmen  in  Junonem  reginam  et 
ipsum  a  (et  novenis  virginibus  solenni  pompa  decantatum, 
historiae  suae  intexere  hauil  gr?valus  fuisset  Liviu»  (XXVII. 
37.)  !  sed  omisit  illud,  illa  tempestate  forsitan  laudabile 
tudibus  ingeniis,  ideo,  quotl  nunc  abhorrens  et  inconditum 
esiet,  si  rtferrctur. 

3)  Qui  plenius  rem  cognoscere  volent,  adeant,  prAeter  Zosim. 
II.  3.  6»  Phleg.  Trall.  c  IV.   Politian.  Cent,  I.  c.  5««^*. 


■*-     eoo     m 

Omninm  si ,  quae  de  sacrorum  secula- 
rium  primordiis  4)  traduntur,  curatius  expen- 
das ,  «6  iisdem  ea,  unde  omnis  fere  processit 
religio  ac  Deorum  cultus,  profecta  esse  cau- 
sis  haud  temere  colligas  ex  iis ,  quae,  ntcum- 
que  diversa ,  ultima  Romana  de  iis  prodit  an- 
tiqnitas.  Sacra  enim  istainitiofuisse  5)  ctffeuK- 
ti%u  ,  h.  averruncandae  Deorum  irae  vel  pro- 
digiis  nuntiatae  vel  immissis  calamitatibus 
explicitae  instituta ,  cum  narrationis  cujus- 
que  ostendit  ingenium  ,  tum  e  Deorum ,  qni- 
bus  ista  fierent ,  attributa  natura  ac  indole 
multo  mani  festius  adparet.  Quum  enimomnes 
Ditem  Patrem  ac  Proserpinam,  penes  quos 
morfis  esset  arbitrium*  iis  propitiatos  ferant, 
haud  obscnra  ratio  est,  cur  horum  potissimum 
pacem  solennibus  ritibus  aniiquitus  populus 
Romanus,  in  gravioris  cladis  periculo  consii- 
tutus ,  vel  peste  vel  quacumque  lue  mortife- 
ra  atlritus  exoratam  vo/uerit.  Mox,  qtium 
superstitiosa  hac  procuraiione  perictilum  vel 
lu's  diritas  levata  videretur ,  mirandum  non 
est,ad  eamdem  iterum  prioris  mali  metu  contac- 

ab  Alexandro  Gen.   D.  V.  26.  VI.    19.    Onu/jhr.  Panvin.   de 

Ludis    secul.    (in    Graevii   Thes.    Ant.    IX     p.    1067.)    Pet, 

Tassin.  de  veierum  Romanorum  anno  et  lurlis    secul.  (Thes. 

Ant.  VIII.  L?,^.)  To.  Alph.    Turretin.    de    ludis   secul.    Gen. 

1Q71.   Chr.Fr.  Aymanu  de  lutlis  Kotn,  secul.  Vitemb.   1717. 

et    Jo.    M.    Gesner     de    ann-s    iudisque    sec.     A7inar.     1717. 

—  E  nummis  eam  illustrarunt  Spanhem.    de     Pr.  Num.  II.    p> 

123  sq<{.  Turretin.   1. 1.  III.  et  IV.  Flor.  de  Bruin  de  Euwspe- 

len  der  oude    Romeinen.    Rainssant   super   XII.    num.     lud. 

secularium ,    Brix  l6S7.    Gesner  de  opinatis    secillariunj    lud. 

notis    'n  nnmmis  Rom.  gentium.  1745.  et  alii, 
•*)  Cf.    Zosim.  II.   init.  Valer.  Max.  II.  4.  6.   Varro  apad   Cen- 

sorin.   J.  1.  et  Fest.  Pompei.  apud  Fnlv.  Ursin.   p. 
*)   Diserte  Zosim.  1. 1.  ovvTs\ii  $/  (ij  fOf/rij)  7rpo5  XoifAuov  ,  5  p3-* 

piiiVf  5  vvoav  dtioeis. 


—      601       — 

tos  confugisse  animos  ,  repetiiosque  fuisse 
istos  ritus,  quotiescumque  vei  ejusclem  vel  si' 
milis  mali  timor  ingrueret.  JVec  raro  accidis* 
se  credibile  est ,  ut  sacra  ista  plns  semel  an- 
no,  urgente  necessitate  instaurarentur,  inter- 
dum  per  longius  tempus  intermitterentur^do- 
nec  tandem  imminentis  alicujus  mali  magni- 
tudo  anirnos  hpminum  acueret ,  majoremque 
Deorum  curam  injiceret^  adeo  qriidem,  ut  ista 
certis  temporis intervallis  repeienda  voveren- 
tur.  sitque  ita  iandemfactum  esse  suspicor.  ut 
sacra  ista,  ad  certas  hominum  ysvsx;  adstric- 
ta  ac  revocata  ,  secuiarium  inde  nomine  in- 
signirentur.  Haec  si  animo  teneas,  j udicalu 
haud  difficile  est ,  cur  i?i  temporum ,  quibus 
priora  sacra  secularia  peracta  fuerint,  con- 
stituendis  rationibus  scriptores  adeo  inter  se 
dissideant ,  et  quarn  vana  omnis  sit  6)  ^  y, 
DD.  de  iis  conciiiandis  institnta  disceptatio, 
in  tantis  maxime  tenebris,  quibus  priora  reip. 
Fiornanae   secula    involnt-i  sunt. 

J am ,  qaae  a  tenuibus  admodum  initiis 
profecta  essent  sacra,  aliam  paallatim,  eam- 
demque  auctis  inprimis  Romanorum  opibus, 
lujcuque  gliscente  laetiorem  accepere  faciem, 
adcommodatis  ad  genium  secnli  priscis  riti- 
bus ,  adscitisque  novis ,  veiuti  solennis  pom^ 
pae  ad  aras  Deorum  ducendae.  carminis  a  c/io- 
ro  virginurn  et  puerorum  ibidem  decantandi, 
edeudoi  um  ludorum    scenicorum    cet.    hocque 

6)  Practer  aurtores  sjperius  Inndatos  in  temporum  rationibns 
txrutiendis  desudarunt  Scalig.  de  Ementl.  Temp.-  L.  II.  p. 
HC  srief.  Petavius  de  D.  t.  TL  75-  Vnss.  ad  Catull.  c.  XXXIV. 
p.  8l.  et  P.  Th.  Vinc.  Moniglia,  cjui  diss.  suae  de  utriusune 
Vhilippi  Augusti  religione  (Kom.  1741.)  tubulam  chronol.  hi- 
dorujn    seculanum   adjecit. 


—         602        — 

ideo  Jieri  necesse  erat,  qnod,  postea.qua.msla- 
tis  temporum  intervallis  celebrari  coepissent, 
preces  non  tantam  pro  averiendis  malis ,  sed 
eiiam  pro  largiendis ,  quae  rei  Romanae  sa- 
lutaria  essent,  bonis  et  commodis  Jundeban- 
iur9  istaqne  adeo  sacra  ad  omnes,  quos  rerum 
suarum  custodes  Romani  venerarentur,  Deos 
TXTQUOVt  ac  TTo^kiQvYjGut;  iransferebantur.  Hac- 
ienus  tamen  eorumdem  originis  habrla  fait 
ratio,  quod  iilorum  Deorum  praecipua  in  iis 
manebat  religio  ac  cura,  qui  malornm  phy- 
sicorum,  maxime  pestilentiae  agrorumque  ste- 
rilitatis  ctTOirqOTCtiai  iiemque  uberiatis  ac  sa- 
jtitatis  auctores  et  conservatores  haberenlur. 
Quorum  causas  qiium  a  sole  ac  liina  paullo 
subtilior  rerum  phj^sicarum  cognilio  arcessen- 
das  esse  doceret  ,  imminulo  antiqno  Diiis  ac 
Proserpinae  honore ,  Apollini  et  Dianae  pri- 
mas  in  iis  dare  partes ,  admodum  conscnta- 
neum  erat. 

Uti  autem  omnes  anliqniores  populi  in 
constituendis  ritibus  ac  coerimoniis  ad  pla- 
candos  Deos  institutis,  vatum,  qui  commer- 
cia  cum  Diis  jactarent,  monitus  sequebaniur, 
ita  nec  Romanis  defnere  oracula  ,  quae  pro- 
cligiis  territi  aut  graviore  calamitaie  adjlic- 
ti,  consulerent,  ct  quorum  praecepla  sanclis- 
sime  observarent,  a  fatidicis  mulieribirs ,  Si- 
byllarum  nomine  insignitis ,  ut  anliqua  fa- 
ma  Jerehal,  accepta,  pauUatimquc  ,  quum  ru- 
diorem  ferocioremque  populum  superstitionis 
frenis  a&yue  habenis  alligatum  facitlime  re- 
ffi  ac  flecti  posse  inielligere.nl,  in  quamdarn 
clisciplinae  formam  redacla  sancteque   1)   cu- 

7)  Tnspk-iundis   liforis  SibyUinis  primum   Duumviri  dati,    tarn 
X>eeemmri  instituti  a.    U.   CCCLX^XVII-    postea   XV  viris» 


—      6o3      — 

stodita»  Quae  oracuta  quum  agendorum  lu- 
dorum  secutarium  normanis  ab  Augusto,  qui 
hos  pro  rei  Romanae  in  summum  a  se  fa- 
stigium  eveciae  dignitate  ac  majestaie  cele- 
brandos  statuisseti  haud  dubie  rejictam,  diser- 
te  exponant,  eademque  prima  carminisnostri 
Secularis  stantina  contineant,  quo  rectius  de 
poetae  arte  in  detexendo  eo  Jiat  judicinm,  ut- 
cjup  rerum,  qnue  in  eo  vet  leviter  stricta,vel 
uberius  exposita  suni,  illustrutio  inde  peti  pos- 
<sit,  emendatiora   hic  subjicere  placuit : 

'AXX5  o7rorctv  [LyxijTTQS  Uq\  %govot  avSguTroitfi 

Ztd/jC,    eUjTSUV   SX.OCTCV  lsX.CC  JttJiXoV    ofel/OJV , 
MfjXi^fl"'  (x)    Vo[loT\S  ,    t)    OV  [LuKoi  /\vtTS0tf   UbTOC 
mS\MWT^0Lt   TOile   7T0tVTCi'   QsOlCl   [LSV  Ot^UVOCTQlGl 

penes  quo«  omnino  sarrorum  ficiundorum  oura  erat,  custodia 
eorum  tradita  ;  res  nota.  ViaTiraqu  ad  Alex.  ab  Alex.  III.  16. 
iK%T&v  Sexx  xCxKov  oStuav)  Taffin.  substiluit  tKurr.aTov  h.  0.  Ga»- 
laeus  antem   Di*s.  rle  Ornc.  Sibyll.  I.  6.  corr.  txu to vtx"Su.  Ita 
quoque   leyendnm  conj.  Salmas.    Exercit.  Plirt.  T.  I.   p.    54., 
profertcjue  e  Phlegonte  Oraculum,  in  rjuo  Sibyllam  mortuam 
iv  StKxrri  ytviZ  clicitur,    cui  subjieit    Piegon  ,    &/*    tovto-o   tov 
Wrjofxoo  uwoSiiKVDTUi  otKV.  ytvtit  u.\)Tt\v  kut   *v9pd>xovt    ysyois- 
voci.  S\   igitur  ytvtu  t-st  CX.    annorum  ,   MC.    annos    vixisset 
Sihylla.   Sed   Phlegon  sibi   constabit,   si    Sihyllam    initio    yc- 
vtut  X.  nioriuam   dicas.    In   nostro  autem  oraculo  sxurev  S«'xa 
recte  habere,  et    Horatii  et   Censorini  XVII.    14.    inde    ducti 
nunn-ri  ostendunt,   a  Qaindecimviris  ita  forte  reficti ,    Au^u- 
sti  jussu. 
f,lt'/jivrto-'   uu  'YotfJievs,  ^  cu  /xuha  X.-atut  uCrot)  Mira    in    hoc   versu 
diversitas.  Politiani  anticjuissirnus  et   optimae    notae  libcr :    ^ 
tl  fAu\x  Xtotui  xCtoo.  Vulg.  i  ov  uzihx  \f)cui  iuvrovt,  pro  iiuo 
Steph.  cooj.   ttcoTov.   Fhle^.  c.  IV.  habet    iuVTou.    Nos    prius 
fA.t^vriaSut,  quod  omnes  Iibros  obsidet,  in  /x/jufigu'    1»   mutavi^ 
mus,  et  uCrot  rescripsiimis,  ut  aliquam  orationi  conriliaremus 
c^ncinnitutem,     Ceterum  eadem  tupirrekoyltx  Ca,tull.   LXI.V- 


—      604      — 

'Pegstv  iv  Tlstiu  ttxqx  QCiifipfios  xtXstov  v$mq  , 
OrTrffi  CTsivorocroVf  Nv%  VivUx  yxixv  s-rrsXS-ty, 
HsXiov  x£>iaJ/*vtgc  sov  <pxo<;'  'svSct  o*s  ps£eiv 
Isqx  7rxvToyovGti  Moiqxic,  xqvxc,  ts  t>  xlyx; 

Kvavsxfj  eir)  Txlc.  c?  TLlXs&vixc,  UQserxjrS-xi 

n.Xlo'GTGX.OVi  SuSSOTlV,    OTT^    ^f/X/C.    AC3"/    Jf   Txfl^ 


231.  2.  Tum  vera  facito,  ut  memori  tibi  condita  corde  haee 
vigeant  inandata,  neque  ulla  obliteret  aetas. 
Oajst-jj  otuvotxtov)  Ubi  angustissimi  sunt,  ubi  non  leniter  decur- 
runt  fluvii,  sed  om.iiuni  rapidissime  feruntur.  Quum  igitur 
Valer.  Max.  II.  4.  6.  et  Zosim.  II.  init.  Terentum  ita  desi- 
gnent,  ut  lenissimum  ibi  aquarum  decursum  esse  dicant,  ma- 
lui  rfiv  arsvor/iT*  ad  tenuitatem,  nt  ita  dicam,  et  paucitatem 
aquarum,  riuam  ad  riparam  a\?gustias  referre.  Turretinus  (de 
lu'lis  saeo.  p.  3o.)  probat,  poTz-jp  oreivorxrov,  vertitqne,  nox 
brevior  tenebris  terras,  itbi  texerit  atris  ,  indeque  efficere 
vult,  circa  aestivum  solstitium  artos  esse  liulos.  Sed  neqo^ 
t-<  po»y  quis  huio  sit  locus  inteiligo,  neqne  qui  versus  in 
capite  tempore  uno  deficiens  fuleiri  queat.  Idem  de  pizsy 
aliorum  sentio.  Ha?e  G«sn.  Sane  0**15  feliciter  conj.  Steph. 
pro  eo  quod  vulgabatur ;  po«r,  obvia  eorruptelae  causa,  ulti- 
ma  ■cilicef  tov  vSoop  ad  .ieq.  vocabulum  traducta.  Steph.  con- 
jecturam  plane  firmant  Phleg.  Trall.  libri.  Ex  po*ji  Leun- 
clav.  exclusit  p/wy  oreivoTocTy.  S?d  c!e  otsivotxtov  adhuc  Ia- 
bore.  Quid  ?  11  legatur,  ovxf  A»/o'r«rov,  ubi  plana  adebque 
placida  aqua  dufluit. 

*«vro-/o'wo/£  Moifxis)  Vitiote  vulg.  et  Phleg.  Trall.  Ttovroyovois , 
quod  a  nupero  Zosimi  editore  servstum  mireria.  xxvroyovot 
dir-tae  Parcae,  tanquani  Lucinac  uxptSjsoi',  res  nota.  Vid. 
Spanhem.  a<\  Gallim.  H.  Dian.  22. 

Kvxiixs)  Phleg.  Tr.  ita  oum  seuq.  jnngit:  Kvxvsxs  o"  itsi  Ttiti 
S'  E.  SeA  nemo  farile  Ilithyias,  JunOnis  tilias  (Hom.  H.  A.270. 
Etym.  M.  F./AfiSoi'*;,  9exl  ruiv  tIktoVOlZv  etpofoi  ,  A10J  3  "H{*£ 
3tt/«Tt'(tf)  xvxvi xs  dixerit.  Contra  capras  nigras  Farcis,  Dea« 
bus  lnferis,  immolari  juberi  quis  miretnr.  Mox  v.  10.  «etiSa- 
nro'v9ist  ridicula  abti-raiione  P.  —  o»j»  3/^/J,  tile> 


—      6oj      — 

TTkyS-oiiEVifi  %cipcc.  rs  ^  v(  \sootro  (jlsXxivx, 
ZxXevnot  rxvpot  %e  Atoc,  tx^x  /3cu|xgv  xyeoSoM 
Hjixri ,  [jy^s  rs  vuxti.     (deolcrt  yxp  ovqxvioiCi 
Hfieptoc  xsXerxi  3-UfCOV  tpotqc..  coc  $e  jl)    xvrolc 
'IgsveiV  $xfix\vjc  $e  (2>oo\  tsfixc  xyXxdv  "H^vic 
As^a^rS-oj  vvjo\  irxpx  Cev.  Kx)  fyoHfioc.  ? AttoaX&jv , 
"Oc,  re  t)  (He\to'c  xixXv/VxfTdH,  I<r«  ^f^^-w 
0jjxar«  AvjToi^wr  x)  xefiofisvoi  re  Axrivoi 
Xlxtxvss  kovpoic  x.Qvom?i  re  vvjov  e^otev^ 
'ASxvxruv*  %oog)(  $e  xo^xt  %oqdv  xvtx)  e<votsv , 

il\n9of*i'vy  yoTpJf  re  ^  vs)  Mira  lectionis  depravatio  in  Phleg. 
Tr.  libris  :  TlKri3oyivy  x,uifo7s  cif  ieenjono  ueKtnvx,  quae  sal- 
tem,  ut  versus  stet,  ita  refingenda  sunt :  TlK^oyive i  (seu  po- 
tius  "K\^9oix'(Vf\)  x»eo~iaiv  oif  iieoiro  uiKxivx.  Terra  adeo  *A.)i3. 
j£j»po7s  esset  «upujfopcf,  cr»rfi',iouf  neque  ois  usKxivx  ab  ejus  sa- 
cris  aliena  putanda.  Homer.  II.  y.  103.  Oiotre  5'  ««1/'  srsjiov 
Acuxov,  fr/pTOv  S*  uiKttivxv,  Tv  rt  i  'Hs\i'at.  Praestare  tainen 
arbitror,  quod  vulgatur,  r*i'ip  -r:K-r,3ouiv-p,  h.  oraninm  rerum 
copiam  git»nenti  ac  suppeditanti  persona  cnm  re  aignificata 
permixta. 

ZxKtvxoi /JtriSf  re  vvri)   TlxvKevxot  Phleg.  Tr.    Idem    jwijSs* 

re  voKTi.  Reliqni  :    M^X'  eiti  vvxri. 

tus  $e  *,  *vtoH  cet.)  Ita  utique  ir.terpungendus  hic  locus.  Sen- 
sus  est  :  Sane  ita  sacra  curare  consentaneum  est  (omisso 
X?A,  9ifxis  iari).  Bovem  autem  juvencam  (dLUuxKy\s  frocs  Ss- 
p.xt  pro,  SxuxKrt  fioiit  ut  corpora  magna  boum  Virq  Ge.  IIT. 
369.  Aen.  XI.  197.)  accipiat  Junonis  aedes,  Junoni  immole- 
tur.  Pe*sime  uhique  editnr  atque  interpungitur  i  as  $£  »  oej- 
rus    'iet\.tiv  SxuxKns  ts.  {&06S  Siuxs  cet. 

7ax  $t$ix,9<»  3Su*tx)  xfaiv.  }>iy9»  Phleg.  Tr.  minus  commode , 
ac  refragante  Nostri  v.  49.  Quique  vos  Jbubus  veneratur 
albis. 

k  itilouivoi  rt  A.  TTxixvtt  *.)  Ita  «orrexi  duce  Pleg.  Tr.  et 
Politiani  lihro.  Vulcov,  omittnnt.  metri  pernicie,  etltxieivKS. 
Sensus:  Paeanes  Latini apueris  puelfisque  cantati  templum 
complsartt%  iit  templum  resonet ;  noto  rw  txel¥  <"t  tyta3x!. 
u«u.  Geteruni  quum  txl0fiv    «tatim  recurrat,  Hej^n.  in  Zosim. 


—      Co5      — 
Yioci  %ug^c  *U®M  uqTW  cTTx^vc,  uWcl  *ycyvjo)y 

TluVTOlV    ^WOVTWV,  TcTlC    'dtJL(p>Tx\'r]c   STl    (QVt\v\. 

A\  £?  yuiLOv  ^svyXuifri  }s$\lv)\lsvui  iyL&Tt  %sivu 

Yvv^WyUt  ttuqx  Ba{iov  uofiifLov  s^iGoicrxi 
/\';a\lqvx  'kircrio %■<*)(," XV.    c ' A7TX<ri  £?  \v\LUTX  ^ovvxi 
'Ay^ffV/y  vj^  ywa/lsi,  \lx\[cttu  ^s  S-vjXt/Tfovjj'/. 
ilayTf-fi  V  ii;  ouoio  (pf££5\3-cov,  Cc7<r#  kc\li^siv 

'EtTI  S-ffX^  SlWTM^IIfj   ^7TU§%0flS\}eii   filGTOlO  , 
AzllLOCTl   {Lsl\l^foicriV  TKxCTfLUTU,   ^,  {LXXU^SOcriV 

Ovquvitiutf  tx   os  Truvrcc  Ts&yffctVQirffievct  x.sicrS-0)  ± 
"Oipgu  ts\v]  S-ujXfXyri,  ^  clv^gxTiv  ehioucriv 

"Ej^SV  TTQ^VV^;  [LS^VWLSVO^.  "HfX&<7/   f   SCTT03 

Keitem.  p,  633-  secumlo  loeo  oorr.  u-yotsv,  solenni  hac  de  ra 
verho.  Sed  in  hoc  earntine  talia  forte  non  a«l  vivum  resecan- 
da.  Mox  v.  21.  poeticam  vocem  ori^vi  a  Gesn.  in  OTt'%cs  mu- 
tafam   nollem. 

*»«<r/  Sr  KvfJtotT*  Sovvxi)  Ita  omnes  libri,  mios  deseruit  Sylb. 
snbstituendo  :  9s\qu.xru  ,  tjwai?  quisque  precatur ,  indocte  ac 
parum  gra^rf;.  i]>e  his  pi,->rni  nbus  ipse  Zoxim.  II. .5«  *•  *?* 
rjji/fpjey  oKiyxv  Tov  t$v  9iafixv  a^3r)l«(,  tv  tm  KsniT»/.i'ai  i  stf 
tm  tt.o  t*  (c!<r«  t»  n«xWr/ot',  o/  litKuVtvri  iviftt  t#!  fi/fjxrr.s 
X»9,)[A(V'jI  rii  <o/i/^a>  SiavtfJtovoi  r«  xudciqeiu.  Tuvtu  <5f  <=cr/ 
£«<$*<;.  i,  3fTov  %  «<j<po:A.Toy.  Antiquissimum  haud  dubie  hocin- 
stitutnm  fuit  lais  arcendae  corrigendaeque   causa. 

«■xu.fyofA.iVon  /3/tro/c)  Gesn.  rescribere  gestiehat  :  unsfyofxivots 
/3/c'ro/o,  hoc  sersu:  ferant ,  qur.e  ferre  fas  est  mortalibus  , 
tjui.  postquam  e  vita  excessere,  inter  datrnonas  relati  sunt. 
Sed  de  «-^«f^aVj  Diis  offer<?ndif,  capiendum. 

is9rtouvfiifJt'vx  ytiaSat  )  x.rto3*i  Phleg.  Tr.  non  omnino  male  ; 
nam   et  .iniinitivos  amat  Sihylla,   omisso  yf/J. 

"Oipfx  TtXw  3v[J.tXyiiy)  Recepi  h<!nC  Phleg.  Tr.  lectionem,  «nf- 
fraeante  Gesn.,  qui  ita  ad  hunc  locum  :  Plariiit  hanc  lectio- 
nem  praeferre  alteri,  opfcc  <rt  9*ir\VTs'pi\<n,  tnni  quocl  patillo 
est  dhscnrior,  quae  causa  mutation>s  esse  potuit ;  tum  quod 
plenius  indicat,  quern  in  nstnn  rongerenda  esset  illa,  de  cjua 
sermo  e.«t,  copia.  Contirmat  me  in  h/ic  opinione  Zosimue, 
qui  artificibus  lujdorum  et  spectaeulorum  danaria  eX  fru^um 


—      607       — 

Nv£;!  T    sTUCCVTS^Tl  SsOfTSTTOVC  TUQX  3-wJCoOj 

Y\u[it\v^/[c,  ctyvtyp  ctovI/i  $s  ysXarn  fxsiu^S-cu. 

TlXVTX    TCl    SV  <ppS^TI    ^^*/y    USl   ILS^lVV^lSVOi    shui. 

K.'<«  ^m  tzcu  v3"<y*  'IraXw  )£,  Ttitru  Axtivvi 
AUv  v7to  0w,TTQOi<riV  irTuvj^mov  £vycv  S^Sl. 

Pnnw  Sihjrllinis  his  versibus  leges  quasi 
rfvaedam  dictae  essent  .  quae  poetae  ,  cdrmini 
Secuiari  pangendo  adinoto ,  intentoque  setn- 
per  sequendae  essent ;  magnae  utique  artis 
erat  atoue  ingenii,  iis  ita  salisfacere  ,  «/  /i^ 
vinculis  constrictus  et  in  ordinem  coaclusvi- 
deretur  ,  simulque  carmen  exiret ,  quod  nec 
Phoebo.  cui  dicendum  esset^/t.  tfierum  isto- 
rum  solennitate,  neque  muneris,  quod tuendntn 
ornanduinqtie  suscepisset.  gravitate  indignum 
esset.  Quihus  quidem  si  Horalium  insigni  hoc 
atqtte  unico  sui  generis  ex  Roniana  anliquita- 
te  monunienlo  aLtindc  saiis  fectsse  dicam.  ne- 
minem  ,  yn?"  adversus  tue  contendat  fore  ar- 
bitror  rei  inteUigentem.  Non  illa  artis  Mn- 
sicae  emblemata   dico,    quamquam    ipsa  haud 

primitiis  cT.ita  ait.  Verba  arlscrib^m  (TI.  5-  0) '  Sswpixi  ri 
iiponfiiriis  iyovrxi.  Ko/xi^bvra/,  Sf  ol  Tctvrot  woiovvrte  /jiioSCv  r%s 
azsupyxs  rwv  v/.(>tsZv  ,  airoo ,  *,  xfiStf  i  x'j*u.t*v.  Et  vcl  ideo 
distrihuebantur  populo  ab  Impp.  per  XV  viros  frusjes,  ut  eas 
deinde  sceniois  artilirihu*  fenrerrt.  Haer-  ille.  Mule  taraeu 
habet  hoc  ,  cjuod  xvSpts  simpliciter  illi  artifices  aurliant  ; 
quamquam  alterius  lectionifl  multo  molestior  sensus.  Quirl 
enim  ?  Conferre  iinumrjuemcpie  jubet  Sihvlla,  nuae  habeat, 
ut  eciiicet  inter  ipsosmet  ilerum  distribua  >tur. 
SiooTi&rovs  nxpi  Stiicovi)  h.  pulvinaria ,  JDeorum  simulacris 
ornata.  Tta  tjuidem  e  conj.  Sylb.  reposui.  Angeli  Pelitiani 
iiher  cum  aliis  habet  StoxpixTovf  nnde  Gesn.  conj.  Stosaett- 
rovs,  Phleg.  Tr.  Sttnpoxkvs,  ftlici  aberratione. 


—  '    6oS      — 

totitigdria  atque  illustria  •   nam  talia    vel  ari- 
dioris  poetae  vena  inspergat  ;    sed  illam   ora- 
iionis   gravitatem    ac    dignitatem ,    illum   sa~ 
crum  majestatisque  plenum  carminis  incessum 
dico,  ad  priscorum  hymnorum   KAtyraoJV  atque 
SVJct/xwv  formam ,   ad  quam  quidem    vevsus   Si- 
hyllini  quasi  manu  ducebant ,  plane  descrip- 
ium.   JXeque  enim   copiosus  eocundat*   aut  nubes 
captat  poeta*  sed  aequabiliter  decurrens  satis 
habet  pios   ac  religiosos  sensus    eloqui ,    ani- 
mumque  ad  eosdem  perducere.    Laudes  autem 
yipollini  et  Dianae  ita   dicit,    nt    diversas  ac 
multiplices   eorum  virtutes  ac    potesiates    va- 
riis   ipsorum  adpellationibus  indigitet  ;  in  qua 
ipsa  tamen  7roXuoovi//x/tf  summus  delectus  aclpa- 
ret*   laudalis  ampieque   exornatis  iis  poiissi- 
mum    virtnlibus ,    qiiae    rei  Romanae    statum 
integram  Jlorentemqne    praestarent ,    ceteris 
transmissis^   vel   verbo    tanium    indicatis.    u4d 
artem   antem  poetae  quod   attinet ,  maximam 
sane,  et  in  summa  operis  et  ih  singulis    parti- 
bns  ab   eo  adhibitam  qnisquc  vel  minus   saga- 
cior  facile  deprehendat.    Primum>    quod   ipsa 
Sihylla  jubebat*  carmen  ad  chori  plane^   le+ 
ges  ;  adsirinocit  ;  quae  ratio,  lyricae  poesi  ad- 

*>)  aafjLxr»  tnizsGfj.-svttxa  ,  h.  hymnos  in  solennibus  «acrifiViis  a 
rru.ro  decantar.Ho*  Graecis  perqnam  usitatos  ,  et  -paocpStiZv 
nomine  insicnitos  fuisse  ex  Proclo  apud"  Phot.  p.  5?3.  satis 
constat.  Neque  minus  explorata  rei  est  ,  chori  rhias  partes 
fni*«e,  ita  ut  nunc  haec,  nunc  illa  cancret  (uiule  a.\>Tt\yiiv,  ve- 
luti  Eurip.  Alc.  4?3-)>  riunc  utraque  vocps  jnrgeret,  hocque 
ipsnm  in  hoc  carmine  seculari  obtinuis^e  haud"  oHsonre  f  olli- 
^ase  Sihyllae  praecepto,  chorum  puerorum  a  virginibos  sejnn» 
sentis  (a<!de  C.  S.  v.  34)»  9e<^  quaenam  C  Seculans  inde 
<Hstrihutio  facier.cla  »it,  nunc  temcre  qnaeri  arbitior.  Pericu- 
la  tamen  fecere  Sanad.  Jones,  Anchersen,  alii ;  partira  proba- 
hilia,  partirn  «atis  futilia. 


—      609      — 

commoda  prorsns  ac  fere  propria ,  dici  vix 
potest  qnam  augustam  speciem  quaniumque 
vigoris  ac  sanguinis  carmini  adjuderit.  Tuni 
singulare  artijicium  in  eo  prodidit ,  quod , 
quum  carmen  ad  Apollinem  et  Dianam  m«- 
arime  referendum  esset,  tertio  quippe  ludorum 
die  in  Apollinis  Pa/aiini  aede  canendnm,  hos 
quidem  potiori  ioco  habebat  ,  ceteros  tamen 
Ueos ,  ut  secularis  hyrnni  adpe/latione  dig- 
7111/n  hcc  carmen  evaderet.  veluti  a/iud  agens^ 
sciie  inteocebat.  Dtnique,  qnae  maxirna  ejus 
virtus  est.  hei/icas  ac  togatas  Augusli  laud.es 
tam  arti  ficiose  immiscuit,  ut  iis  non  tam  /o- 
cum  quaesivisse  quam  ducente  ipsorerum  trac- 
iandarum  ordine  ad  eas  de/atus  videri  debeat^ 
Quae  qnidem  omnia  si  recte  expendantur,  in 
pretiosissimis  ntique  totius  antiquitatis  divi- 
nae  hoc  artis  carmen  habendum  esse  monu- 
mentis,  Horatiumque  ,  ut  Romuleae  apothea- 
Sfos  fornxula  conc/udam,  immorta/i  hoc  edi- 
to  opere  summtim  vatem  dici  haberique  fas 
essef  labens  volensque  quisque  /argielur» 


Adnotationes. 


t>.  1  —  8-  Exonlitur  carmen  poetA  solenni  anticjuissimomni 
hymnorum  formnia :  x\b'r=  y.ou  fv-jfoutvov  in  exitu  fere  repeti  so» 
lita.  —  Diana  silvarum  putsns,  graeoa  structura,  Nostro  tamiliari 
(v.  c.  I.3.  1.1.6.  10.  IIl.  25-  »4)  et  docte  pro,  cui  silvae  ia.?rae 
sunt.  Vhl.  ad  I.  31.  5-  Nemorum  potentts  Silvanos  inde  dixit 
Lucan.  III.  402-  "™*  -•  Lucidum  coeti  decus,  qui  inter  siderft  ex- 
splendesuis,  c?^Xe  <xaTt*v  (Bion.  XI.  3  ),  darpiAiv  iyu\fj.x.  Eadcm 
Dianae  attributa  cumulavit  Virg.  Aen  IX.  40j-  -Astrorum  deeus 
et  nemorum,  Latonia ,  custos.  Infra  eaHem  v.  35.  siderum  regi-. 
tta  bicornis  a*dit.  Bacchum  inde  ob  vultum  sidereum  (Senee. 
Ocdip.  409-)  s.  perpetuamjuventutem  lucidum  coeli  decus  indigi- 
II.   ftauk*  Q  q 


—      tno      — : 

tavit  Senec  Qedip.  4°4*  Ceterum  ad  utrumque,  Phoebum  et  Dia- 
nam,  verb.i  ista  ab  Intpp.  referri  videas,  Virgihi  (Ge.  I.  5.)  c/a- 
rissima  mundi  lumina  Solem  et  Lunam  itidem  dicta  romparan- 
tibus  ;  »ed  haec  ratio  et  contortior  est,  et  poetam  in  ordmem  co- 
git,  quem  suo  jure  uti  licebat.  —  O  colendi  semper  et  c«///,  quof 
aemper  maxima  religione  prosequuti  sumus;  inest  Deorum  «-/• 
vtfaittv,  nxryMttv  r.otio.  Forte  etiam  allusit  poeta  ad  veterum  mo« 
rem,  ex  Ili  ide  satis  notnm,  Deos  per  sacra  ipsis  facta  in  preca- 
tionibus  o' testautium,  et  certiorem  inde  precum  suarum  eventum 
sperantium  :  Unde  eth.l.  statim  subjicitur:  date  quae  precamur% 
1!  i/fJLxf  cf'iis  iaep>,\ox;Atv,  ro'S*  xpcivxT  iihS<*p.  —  4.  Tempore  sa- 
cro,  quo  Sibyllini  cet  ,  stato  ludorum  secularium  die  ,  oarmine  , 
quod  a  XXVII.  virginibus  totidemqne  pueris  canatur,  e  praescrip- 
to  librorum  SibyHinorum,  celehrando.  —  5.  Sibyllinos  hac  de  re 
versus  vide  in  Argum.  laudatos.  —  monuere,  praecepere;  v.  pro. 
prium  oraiuilorum  ac  vatnm.  Vid.  Broukh.  ad  Tib.  I.  7.  56.  —-6. 
Choruin  virginum  ac  puei-orum  lectum  (  nam  utrisque  hoc 
adcom.modAndiim  epitheton,)  praescribebant  lihri  Sibyllini, 
h.  qui  ex  ingenuis  constaret ,  idque  ex  eouftirreatione  su- 
«ceptia,  et  qui  i^QiSxheli  essent,  h.  patrimi  ac  matrimi.  Etiam 
nume.rum  ternovenum  cujusque  texus  t»  lectas  designari  putan- 
dum.  —  castos  quoque  ad  utrosque  pertinet,  ut  in  CatullianoHym- 
no  (XXXIV.  3.  4.);  Dianam  pueri  integri,  puellaeque  canamuS . 
Spectaf  autem  ad  t^neram  aetatem  epitheton,  castam  s.  integram 
adhic  h.  necd  .m  scelere  quopiam  contaminatam,  Diisque  ideo 
acceptissimam  :  Conf.  Nostri  Epp.  II,  1.  132.  sqq.  De  eastimo- 
moma  qua  ad  Deos  lex   adire  jubebat,  importunum  foret  hic  co- 

eitare 7.  Dii,  quibus  septcm  placuere  col/es,    qui   Romam    se- 

d«m  sib'  destinaiunt  (ut  IV.  12.  11.  de  Pane:  cui  nigri  colles 
Arcadiae  plticent),  Dii  urbis  Komae  tutelares,  oustodes  ,  ot&A/ou- 
#0/.  Igitur  ad  hos  quoque  pertinebat  ludorum  secularium  religio. 
Vid.  Argum. 

v.  9.  Seqnuntur  ipsae  precei,  quas  ita  disperlivit  poeta,  ut 
mnnerum  (Tiyaiv ,  v.  ad  I.  12.  20.)  utnusque  Numinis  habita  ra- 
tione  QunC  Apollinem,  nunc  Dianam,  ut  vacivas  iis  aures  prae- 
beant,  invocet ;  est  t.imen,  ubi  unius  tantnm  meminit,  quum  uter- 
qne  ponendus  fuisset  :  ut  in  primis  statim  precibus  super  augen- 
da  conservandaqne  impprii  Romani  magnituHine  ac  splendore  fac- 
tis.  —  Sol  almus  ptpi^mos  ,  <juuo-/«Voy,  <p  efsofiios ,  calore    nutrienf 


—     011      — 

«mnia.  —  curru  nitido  cet.  Suavis  rei  imago:  Sol  in  coelumevet- 
tus  diem  secum  vehit  (Flava  pruinoso  quae  vehit  axe  diem  Au« 
rora  apud  Ovid.  Amor.  I.  15.  «.  Similiter  Virg.  Aen.  II.  80». 
Jarnque  fugis  summae  surgebat  Lucifer  ldae  ducebatqut 
diern )  Splendi  'e  Dionys.  II.  15.  16.  (A.  Rr.  ll.  854.)  worot. 
fAo!  S#  atSev  «Vfot  xu/ifoWov  tinrovoiv  inqpxTov  '  A.  fMs  p  xv.  — 
promit,  effert  (ut  He  Aurora  Virg.  Aen.  V.  64.)  retegit  (Ovid. 
Met-  VIIl.  1  \  ;  enndemque  burru  deorsum  acto  celat,  componit 
(Virg.  I.  374-)  ahscondit,  succedentibus  in  eju?  locurn  tenebris. 
—  10.  Sol  alius  idemque  nascitur,  quotidie  nitorera  suum  repa. 
ran»,  lenovato  usque  splendore  exsurgens.  Solem  enim  ,  «liurno 
cursu  hebetatum  ac  ianguidum,  vires  reparare  gicque  alium  sem- 
per  nasci,  antiqua  erat  persuasio,  ab  Epicureis  maxime  exorna- 
ta.  Lucret-  V.  6f)Q.  conveniunt  ignes  «t  semina  multa  confluere 
Grdoris  consuerunt  tempore  certo  (ante  ortum  Solis),  quae  fa- 
ciunt  Solis  nova  semper  lumina  gigni;  et  665.  sqq.  Nec  tan.ert 
illud  in  his  rebus  mirabile  debet  esse,  quod  haec  ignis  tam  cer- 
to  tempore  possint  serninx  confluere  et  solis  reparare  nitorem. 
Unde  etiam  Phoebi  cIksio-sko uov ,  asl  viov  processit  notio.  Idem 
adeo  Sol  nascitur,  nihil  imminuto  pristino  ».  hesterno  splendore 
ejus,  eodem  vigore  quotidie  exoriens.  Quae  intpp.  ad  b.  1.  ad- 
tulere,  nec  referre  nec  refellere  attinet.  —  11.  Possis  quamvis 
terrarum  opera  omnia  lustres,  nihil  visere  majus  Roma,  quodRo- 
rriani  imperii  magnitudinem  exsuperet,  fac  Roma  sit  princepsuri 
bium  (IV.  3.  i3.),  inlperiique  totius  terrarumorbis  secles.  AdNo- 
strum  allusit  Claudian.  XXIV.  i3l.  de  Roma:  qua  nihil  ih  terris 
complectitur  altius  aether  cet.  et  Rutil.  Itin  I.  8«.  Wern»d,  P. 
M.  V.  qi.)  :  Omnia  perpetuos  qitae  servant  sidera  motus,  nullum 
viderunt  pulchrius  imperium. 

v.  13  sqq.  Preces  ad  Dianani  E/A.ffSu/av  (13  —  16.)  et  Kou- 
foifopov  (17  —  20.),  quas  Orphicus  H.  I.  i3.  breviter  ita  eloqui- 
tur  :  HSov  Si  yov*s ,  ixxpotyot  iovox,  j  em*' ,  Lenis  aperire,  grae- 
ca  structura  (ut  I.  24.  17.  lenis  recludere)  pro,  quae  lenem,  pro- 
pitiam,  benignam  ,  facilem  te  praebes  in  aperiundit  h.  in  luCeiri 
proferendis  (Nemesian.  inde  Cyneg.  \\x.  Fecundos  aperit  partus 
matura  gravedo)  partubus,  quae  praesto  es,  opem  fers  parturien- 
tibus,  iSh»v  ixxfuys  ,  KvTftfix^  Ao^s»*,  ua<vKo\ei»,  quae  Orphica 
iiujus  Deae  epitheta.  Aperiendi  notionem  ipsum  Dianae  TzpoBvixlxi 
epitheton  habet,  in  Orphicii  H.  I.  4-  **fov<sx  vixis  3vr\T*v  njo3u- 

9<*  • 


—        6l2        — 

ftfx.  —  tuere  matres,,  puerpera».  —    i£.    16.  Sive  latina    potiut 
hujus  tuac  virtutis  adpellatione,  Lueina  seuGcnitalis  vocari  gau- 
des.  Opponit  acleo  poeta  Graecae  Jlitkyiae  v.i4-  adpellationi  La- 
tinas  suae  gentis  Lucinam  et  Genitalem.    Ad  quod  solum  si  ani- 
jnum  ndvertisset  Bentieras,  Graecae  Genetyllidi  suae  haud  dece- 
dere  jussisset  Genitalem   Romanam  ,    h.  partuum  praetidem  ,    ob- 
soJeto  aut  novato   prorsus  antiquae    vocis  significatu  a  poeta,  suo 
jure  hac  in  re  uso.   Vide   quae  ipse  hac  de   re  praecipit  Epp.  II. 
3.  H5-  aqq.  et  A.  P.  56  sqq.  Reddere  adeo   voluisse  poeta  putan- 
dus  est  Sibyllae  Y,!hsi9vl»s  »«iJ'oT»*»»f,  —  Sive  probas  vocari, 
i'/t  <x.lvt"is   xuKi1g9xi  h.  praefers ,    mavis  adpellari.    Solenne  haec 
interjici  in  commemoratione  plurium  nomirium,    diversas  virtutes 
adeoque  etiam  diversas  laudes  Deorum  coiTiplectentium.    Euripid. 
fr.  incert.  n.  CLV.    p.  491.  aol — «VAavov  ps^mv ,    Z*i>,  t\'r     ArSvjS 
•  v  0  fj.  ct<?6  /j.  t  v  e  i   oTifytis,  ov  Si  y.01  cet.  Nota  Catulli  (XXXIV. 
21.)    de  eadem  Dea :    Sis  quocunque  placet  tibi  Sancta  nomine. 
Apuleius   (  Mttam.  XI.   init.  )    magnam  nominum   ponipam  Lunae 
praeferens :    Regina  coeli  ,    sive  ta  Ceres  —  — ;  seu  tu  coelestis 
J^enus  — :  seu    Phoebi   soror   — :  seu   horrenda    Proserpina  —  l 
tjuoquo  nomine ,  quoquo  ritu ,   quaqua  facie  te  fdS  est  invocare  ; 
tu  cet.  ln  Nostro  notatu  dignum  hoc  est ,  quod  non  diversis  Dea» 
virtutibus,    sed    uni  eidemque  blandiendi    haec  interponat  formu- 
lam ,  divena  tantum  iingua ,    graeca  nimirum  (  Elhti9v7x  )   et  Ro- 
mana  (  Lucina  et  Genitalis)  enuntiatae.  —  17.  Producas  subolem 
potest  esse  ,    in    lucem    proferas ;    melius  tamen  ac  poeta  dignius 
arbitror,    hanc  sententiam  tm  tuere  matres  includere  et  alterum 
explicare :    serves,   ad  adultam  aetatem  pervenire  jubeas.    Ita  in 
Sil.  I.  il«-  partus  producere   non   est   edere   (  nam   hoc  recusare 
matribus    haud  liberum  est  )   sed   nutrire,  educare ,  liberos  pro- 
ducere  Plaut.  Capt.   IV.  1.  105»    Vulgarius  utique  poetis  est  edu- 
cere  pro  educare,  quod  nec  pedestris  reformidat  oratio.  Vici.  Dra- 
kenb.  ad  Liv.  I.  4.  —  18.    Prosperes    decreta  Patrum ,    Senatug 
consultum  super  jugandis,   matrimonio  jungendi»yJr/r«'/«'/  ac  lege 
marita  docte  pro ,    super  leqe  de  maritandis   ordinibus  ab  Augu- 
8to  lata  fartura.   Perl  »ta  quidem  haec  lex  de  marit.  ordd.  fuit  an- 
no    denmm    DCCLVTI.    Sed  saepius  hoc   Antea  Augustu»  agitave- 
tat  ,   primum  a.  DCCXXVI.   deinde  ip«o  hoc   ludorum    seculariurr» 
a.  DCCXXXVII.   obstante    iterum  recusantium    multitudine    ac  tu- 
multu.   Signate  igitur  poeta,  hujus  ipsius  impedimenti  objectire- 


—      6i3      — 

gpectu  ,  prosperts ,  prosperum  ,  faustum  eventum  habere  jubea», 
rata  esse  velis  decreta  P.  Non  autem  generalim  est ,  salutaria 
reip.  esse  velrs  iata  decr.  Ad  rem  vici.  Dio.  LIV.  p.  745.  Sueton. 
Aug.  c.  34.  ubi  vid.  Torrent.  Adde  Heinecc.  ad  leg.  Jul.  et  Pap. 
Popp.  f.  3.  et  ejusd.  Antiqq.  Rom.  ad  Inst.  I.  tit.  25.  Bach.  Hist. 
I.  R.  III.  1-  §.  2.  —  Lex  marita  ,  maritalis,  maritandorum  ordd. 
causa  lata  ,  et  inde  ferax  novae,  prolis ,  augendae  proli  in- 
serviens. 

v.  21.  24.  lrt  et  inposterum  respubiica  civium  multitudine 
sit  florentissima ,  novis  usque  auctibus  incolumis  perstet.  Quo 
blandiure  vi  preces  istae  mantem  Deorum  tangerent ,  venuste 
sententiam  ita  convestit  poeta ,  ac  si  ipsorum  res  agatnr,  oft 
qnam  adeo  facilos  se  iis  praebituros  esie  spes  esset.  Vulgaris 
enuntiatio  erat:  Novam  usque  prolem  date ,  ut  decurso  CX.  an- 
nornm  spatio,  solennia  ista  sacra  secularia  in  vestrum  honorem 
nngna  civium  frpquentia  iterum  celebrari  possint.  Iam  sacrorum 
•ecalarium  notionem  signatius  exhibent  explicantque  cantus , 
carmen  seculare  ,  a  choro  virginum  ac  pvierorumlin  Apollinis 
Palatini  ae<ie  canendum  ,  et  ludi ,  ter  die  totiesque  nocte ,  trinis 
diebus  ac  nortihus  frequentes ,  celebrati,  agitati  ;  sed  delecte 
altcrum  ,  ad  designandam  civium  multitudinem  ,  a  qua  recurren» 
illud  sacrum  celebrari  cupit.  Tum  orbis  per  annos  CX.  circum- 
volutns  refert  lurlos,  quatenus  redeunt  exacto  isto  CX.  annorum 
orbe  *J*Aa> ,  spatio  certo  ,  a  Sibyllinis  libris  ita  praefinito;  or« 
nat  simpliciter.  —  grata ,    ludis  quippe  impensa. 

v  25  ■ — ■  28-  Preces  ad  Parca*  intexit  poet*  e  Sibvllae  prae- 
scripto,  SdCra  iis  per  ludos  istos  fieri  jubentis  ;  vid.  Argum. 
Magnas  intpp.  molitiones  ,  tuper  his  versibus  varia  fortuna  tenta- 
tas  ,  subruendi  aut  fulciendi  aut  omnino  ad  bonae  rationis  re?u- 
lam  explorandi  non  est  animus  ;  adponam  potius  ,  qua  structura  , 
quoque  probabili  sensu  locum  expediendum  existimem.  Vosque  , 
o  Purcae ,  veraces  cecinisse ,  graece  pro  ,  veraces  in  canendo  , 
quae  veridicos  cantus  (  ut  Catull.  LXIV.  307.  de  iisdem)  editis  , 
quarum  decretum  vemm,  ratum ,  immutabile  est ,  (  haec  ,  quae 
sequuntur,  fr.i^wTiiii**  adtexi  a  poeta  pnta)  quod  seinel  dictum 
est,  quod  lemel  eventurum  statuistis  i^tTxrfKti  (  Orph.  H. 
LVIII.  it.  )  quodque  terminus  ,  linia,  exitus  ,  eventus  stabilis 
servat ,  ornatius  quam  ,  stabilit,  confirmat  ;  quod  certo  eventu 
Confirmatur,  quod   exitu    ratum  sit    (  sunt  Parcae  -*Ae«o/d*»r»i'p»s/ 


—    614    — 

Eurip.  Heracl.  899.  rt\to~<po'pei  Aeschyl.  Prometh.  619. )  jungitt 
hona  fata  peractis  b.  praeteritis,  futura  quoque  populi  Romani 
fata  fausta  esse  ae  prospera  velitis  jubeatis.  —  rerum ,  t<m  stabi- 
lis  jungendum  ,    xa^iXxn  ,    ut  saepius. 

v.  29  —  32.  Teliuri  Deae  sacrum  faciendum  itidem  praeci- 
piebant  libri  Sibyllini;  sed  precum  formam  vide  quam  docte  ao 
venuste  hoc  tetrasticho  variarit  poeta  ! *  Vulgaris  enuntiatio  erat  : 
Tellus  largum  frugum  pecudumque  proventum  praebeat  ,  seu  ut 
Schol. :  sit  frugum  ubertas  et  prospera  pecudum  fetura.  Jam  ab- 
soluta  satisque  docte  enuntiata  videri  poterat  sententia,  si  dixis- 
set  poeta  :  Tcllus  fertilis  frugum  pecorisque  sit  ,  benigne  largia- 
iur  fruges  et  pecora  ',  sed  admiscuit  imaginem,  ad  sensum  jucun- 
dissimain  ,  et  ipsam  ubertatis  indicem ,  spicea  donet  Cererem 
corona;  haec  enim  Deae  isti  in  magna  frugum  copia  offerri  sole- 
bat.  Tibull.  I.  1.  15.  Flava  Ceres ,  tibi  sit  nostro  de  rure  corona 
spicea ,  quae  templi  pendcat  ants  fores.  Pecoris  autem  fertilis 
terra  clici  potest,  quatenus  tpepsoflioi  ,  <pvoi*oos  et  inde  -Ku.fA.fji.  (t*/- 
p«  ,  ut  in  Hom.  H.  XXXIII.  I.  Quam  in  rem  paullo  expltcatius 
Lucret.  II.  993.  Uumorum  guttas  Maler  quum  terra  recepit , 
feta  parit  nitidas  fruges ,  arbustaque  laeta  et  genus  humanuni 
et  parit  or.inia  secla  ferarum  ,  pabula  quum  praebet ,  qnibusom- 
ne<  corpora  pascunt ,  et  dulcem  ducunt  vitam  t  prolemque  pro^ 
pagunt.  Qua  prnpter  merito  maternum  nomen  adcpta  est,  Hom. 
H.  1.  v.  9.  lo.  ov  y.t  ov  TtfAf\tsi<;-  —  —  fipiSsi  f/.t'v  acpiv  ocpovpct  <pi- 
psofiios,  ^t  *«t'  olypovf  xtcvsoiv  tvSyvsY. —  31.82.  Fetus  h.  oinnem 
prnvntnm  (etiam  Cic.  de  Legg.  I.  25.  profunduntur  nobis  ter* 
rae  fetus")  tam  agrorum  quam  animalium  (  »am  etiam  feturae  no- 
cent  pluvii  venti  \.  17.  4-)  nutriant ,  i.ncrementa  iis  praebeant 
aquae ,  o/Afipoi  *xp&ori>°<p»i  (Orph.  II.  LXXXI.  7  quaiidoquidem 
sine  cerfis  imbribuS  anni  laetijicos  nequeat  fctus  submittert  tel- 
lus.  Lucret-  I.  l-i3.  )  et  aurae ,  adilatu  suo  vitam  ac  vires  sutTi- 
cientes  ,  froyivci  (Orph.  H.  XXXVII.  3.  >  Cf.  L  11.  lg.  Jovif 
istas  aquas  et  auras  (  nam  ad  utrurnqne  referre  praestat  ^  dicit 
pocta  ,  antiqui  sermonis  usus  epitheto,  qnatenus  nimirnm  Jnpiter 
tempestatum  auctor  et  arbiter.  Ita  oufhpov  ktos  dixit  Hom.  II. 
XII.  2.  86.  Tind.  I&tlim.  V.  63.  et  Quint.  Cal.  I.  4l5.  Zfififov 
StovSq  idem  I.  695.  Nisi  tamen  potius  oratio  inverti  debet:  Ju« 
piter  praebeat  mitem  temptriem  ac  tempcstivos  imbres.  —  salu- 
irts  ulritjue  satis  commode  jungere  lioet.    Si  aquis  jungas,  erant 


—      tii5      — 

imbres  tempestivi  neque  niniii ;  si  auris ,  ad  aeris  ttmperiem  , 
animalibus  ac  frugibus  commodam  ,  specfat. 

v.  33  —  36.  Iternm  «d  Apollintni  et  Dianam  convertitut 
chorus ,  ut  preces  suas  ntas  esse  velinl  ,  antiquissimorum  ,  qui 
theologiri  erant ,  hymnorum  ,  fonnulam  xhv$i  /xou  saepios  in- 
ver«.erentium  ,  morem  seqnutus.  Distribuit  invocationem  poeta, 
tta  ut  chorus  puerorum  Apollinem,  puellae  Dianam  implorent ; 
unde  magna  cum  veri  specic  colligAs  ,  nonnulla  hujus  earminis 
altemis  decantata  fnissc.  Vid.  Argum.  Alitis  placidusyue  ivf*t* 
twt  ,  benigne,  placide  audi ,  o  Apollo  ,  Supplices  pueros  ,  ros  , 
preees  nostras.  Notionem  Tot/  mitis  exomant  adiecta,  conchto 
telo  ,  telis  reoorditis  ,  laxatoque  arru  ,  quem  iratus  tendit,  pe- 
jtem  immissuru1-.  Vjd.  U.  10,  19.  20.  Eadem  autem  mpiepyia:  su- 
pra  V.  53«  ^h-  Nuitc ,  nunc  adeste,  nunc  in  hostilet  domos  iram 
atque  numen  vertite  —  Siderum  regina ,  «po^f^arar/)  a.ar(M\ ; 
id.  ad  v.  2.  —  bicornis ,  o*iittp*ta. ,  qualis  est  primis  novilunii 
diebus.  Cf.  IV.  2.  57»  Jiingcndum  autem  epith.  rcginae ,  id  quod 
suadet  lyrica  ratio. 

v.  37  —  4N.  Si  Trojani  vestro  hortatu  ac  monitu  ,  relicto 
Ilio  ,  Italiam  Aenea  duce  pctierc,  hancque  urbem,  sedem  ac  fun- 
damentum  amplissimi  i oiporii  posuere :  conservate  isfam  civi- 
tatem ,  omnibusque  ,■  quae  privatam  cujnsque  felicitatem  puhli- 
camque  universi  populi  incolumitatem  ac  majestatcm  tueri ,  or- 
nare  ,  aagere  pos.iint  ,  cumulatissimam  praestate.  Si  Foma  ve- 
strum  opus  cst ,  si  novi  in  Italia  regni  condendi,  cujus  domici- 
lium  Roma  futurum  esset ,  Trojanis  ituctores  fuisiis.  Ovacula  ab 
Apolline  accepta ,  qaibus  Trojani  Italiam ,  qua  considerent  , 
quaerere  juberentur,  a  poeta  respici  ,  per  se  patet  ,  idque  sqq. 
di«ertius  adstruun'.  Cf.  Virg,  Aen.  lll.  94.  VI.  59.  maxime  IV. 
34*5.  <x6.  Sed  nunc  Italiam  magnam  Gryneus  stpollo  ,  Ifa/iam 
Lyciae  jussere  capessere  sortts.  Cf.  Heyn.  Disqu-  II.  §.6.  Si  Iliae 
turmae ,  augustiore  specie  epicaque  gravitate  pro,  Trojani^  ever- 
>ae  patriae  snperstites  ,  jussa  pars  ,  jussi  ,  oraculi  Apollinis  mo- 
ritu  (sed  illud  proprie,  ut  in  Virc.  I.  I.  et  saepius  alibi  (muta- 
runt  Lares  et  Urbem ,  patriis  sedibns  migrarunt ,  ac  sospit*  cur- 
su ,  pro«pera  naviqatione  litus  Etruscum  tenuere;  Italijm  pr^- 
venere.  Sed  doctior  haud  dubie  junctura  e«t  :  mutare  urbem  cur- 
su ,  faga  navibus  s.  mai  i  instituenda  ,  soSpile  ,  nt  •ervarentur  , 
tncolumes    ac   so?pites   evaderent.     Nam  prospera   navigafio,    si 


—      0i6       — 

Virgilii  auctontatem  se<ruaris,  ne  vera  quiclem  est.  Litus  Htru. 
stum  omnino  pro  Italiae  ora ,  litore.  Etiam  in  parte  argutantur 
nonnulli  ,  quasr  lios  ,  qui  Aeneam  sequuti  essent ,  ab  aliis  Tro- 
janis ,  qui  direpta  Troja  alio  dilapsi  essent ,  diriuiere  voluisset 
poeta-  ■—  4l  "~"  43»  ^*'  Per  <*r<lentem  — -  —  munivit  iter ,  pro 
tenui ,  deduetore  Aenea.  Sine  fraude ,  sine  noxa,  ut  II.  19.  «o. 
Aeneas  ,  iter  liberum  munit ,  quatenus  ducem  se  praebet ,  pnr- 
temque  suam  per  flammas  ac  tela  hoslium  expedit.  Notissimuiii 
Virgilii  Aen.  II.  632.  ducenie  Deo  Jlummam  inter  et  hostes  ex. 
pedior  ;  dant  tela  locum  flammaeque  recedunt,  Castus ,  pius  er- 
ga  suos  ,  hoc  ipso  ,  quod  eos  in  tanto  discrimine  incolumes  prae- 
staret ,  fugaeque  auctor  esset ;  etiam  qnod  plura  daturus  rsset ; 
relictis.  Possis  etiam  epitheton  ad  ohsequiuui  ejus  trahere  ,  qun, 
responsa  Deorum  sequendo,  pielatem  suam  adversus  eos  osten- 
derit ;  utrumque  satis  commode ,  prius  tamen  facilius,  ac  probn- 
bilius.  —  44*  Plura  ,  ampliora  re/ictis ,  majus  rtgnuni ,  quatn 
quod  aniisissent,    imperium  totius  terrarum  orbis. 

v.  45*  Non  Apollinem  ac  Dianam  ;  sed  generatim  Deos  Ro- 
manorum  wxrpAur  hic  intelligunt  intpp.  ,  parum  intelligentes , 
haec  antecedentibu»  annecti  debere-  Vid.  ad  v.  37.  —  mores  pro- 
bos  ,  «olida  quippe  fundamenta  ,  qr.ibus  innitatur  salus  ac  splen- 
dor  civitatis.  Augusto  hoc  dedit  j^oeta  ,  qni  Romanos  ad  pristi- 
nam  morum  sancfitatem  pluribus  saluberrimts  legg.  latis  reduce- 
re  conaretur.  luventam  speeialim  oominemarat  ,  quod  ea  maxi- 
me  sit  docilis ,  traotabilis  ,  ad  probitatem  eeterasque  bonas  arte» 
fingi  possit ;  delecto  ejjitheto.  —  4^-  Tranijuillitatem  ac  securi- 
tatem  internam  suaviter  depingit  senectus  quieta  ,  in  otio  consti- 
tuta.  Senectuti  to  placidum  docte  tributum  a  poeta  videri  potest, 
quod  quietit  popriura  erat ',  sed  et  senibts  to  jjr/ov  proprium  , 
juvenili  ferociae  oppositum.  Unde  Forte  Neptuno  placidum  cavui 
tribuit  Virg.  Aen.  I.  127.  ut  deo  marrino,  quos  quidein  senili  ha- 
bitu  ,  utpote  vetustissimos,  fingebat  antiquitas.  Vid.  ad  I.  15-  :">» 
—  47.  Genti  Romulae  ,  Romulsae,  universae  civitati  largimini 
fem  ,  opum  adlluentiam  ,  prolem  copiosnm  et  decus  omnet  quid- 
quid  gloriam  ac  majestatem  imperii  promovere   possit. 

v,  49  —  52.  Sunimum  jam  atque  to  «wrov  dccoris  proxima 
»•  48.  Romano  populo  expetiti ,  subjicit  pocta ,  imperium  l.itius 
orbis  terraram,  Augusti  virtute  partum  ac  taendum.  Summi  adeo 
precum  e»t.    Augusti  nnperio  totus  terrurum  orbis  subjectas  sit  , 


.    —       017       — 

latum  regat  otbem ,  ut  Noster  itidem  vovet  I.  12.57.  Pro  Au> 
gusto  augustiore  adpellatione  est  Clarus  Anchisae  Venerisque  san* 
guis  :  divina  stirpe  editus,  Divis  ortus  IV.  5.  1.  et  passim.  — 
Veneratur ,  colit  vos  bobus  aibis ,  lautissimo  sacrificio  -,  prae» 
clarc  adjecta  hujus  rei  (  de  qua  vid.  Argum.)  mentio  ,  quo  b)an- 
diores  istae  prtces  essent.  —  §\.~imperet ,  non  ,  ut  fere  accipi- 
unt,  populo  Romano  ,  quod,  ne  quid  gravius  dic.im  ,  satis  invi- 
diosum  foret ,  sed  toti  terrarum  orbi  ^  quo  eodem  sensu  III.  6. 
5.  Dis  te  minorcm  quod  geris ,  imperas  ,  et  regnare  I,  12.  52» 
Cujus  rei  Lgnoratio  genuinae  lectioni  atque  inde  VV.  DD.  fraudi 
fuit.  Vid.  Obss.  — -  bellante  prior  ,  hoste.  superior,  spectatissi- 
rriae  in  bello  virtutis,  at  idem  ,  quo  divinam  origiuem  suam  adse- 
rit ,  lenis  in  hostem  jacentgm  ,  non  acerbe  virtoria  utens  ,  par- 
cens  devicta  hostl.  FacTTe  perspieitur  ,  Augusto  speciatim  nunc 
fribui  ,  (jiiod  s;bi  nniversus  populus  Romanus  arrogarct.  Notis- 
sima  Vircilii:  Tu  regere  imperio  populos ,  Romnne ,  memen- 
to '■  hae  tibi  erunt  artes ;  pucisque  imponere  morem,  parcere 
subjectis  ,  et  debellare  superbos ,  Aen.  VI.  852.  ijui  locus  tetrasti- 
chi  hujus  vim  plane    repraesentat. 

v.  £3  —  56.  Jam  terra  marique  hostes  a  jiopulo  Romano  vj- 
rti  subaclique  sunt ,  terrae  mafisque  dominium ,  assertore  Augu- 
sto  Rom.mis  cessit.  Ad  generalem  enirn  iententiam  revocanda 
illa  ,  mari  terraque ,  quandoquidern  cum  nullo  populorum  ,  qui 
a  poeta  eemrnemorantuT  ,  mari  certatum  fuisse  ?c  ne  certari  <jui- 
dem  j<otuisse  constat.  In  alfero  aDtcm  ,  quod  navales  AuguSti  vi- 
ctorias  de  Sf ■*.  Pompejo  Antonioqne  reportatas  non  diserte  cxpo- 
nit ,  magnam  in  poefa  a^nosce  judicH  subtilitatem  ,  male  omina» 
tam  bellorum  civilium  meutionem  inter  sacra  refugientis.  Dc  Au- 
gusto  parltcr  Noster  Serm.  II.  5.  h*.  juvenis  Parthis  horrenSus  , 
ab  alto  demissiim  genus  Aenea ,  tellure  /narique  magnus  crit. 
Ad  anteriora  btlla  Romanorum  maritima  cun  Carthaeiniensibus 
aliisque  populis  gesta  queminus  referas,  vetant  sequenlia  in  po- 
pulis,  ab  Auausto  devictis,  percensendis  unice  occujiata.  Mc~ 
dus  h.  Parthi  ( v.  I.  2.  extr. )  timent  potentiam  Ronianam,  abje- 
cto  planc  rebellandi  animo-  Cf.  III.  5«  4-  FV.  igj.  42«  Potentiam  de« 
clarant  manus  potentcs ,  virtus  beUo  spect/ita  et  secures  b.  fa- 
sces  ,  imperii  insignia.  —  Aihanas  ,  Romanorum  ,  eoloniae  Al- 
bae  Longae  ;  res  notissima.  —  55.  De  iicytkis  v.  II.  9.  r:.H-  II 1« 
%.  23.  IV.  14.  4^.  et  15,  24.  —  respunsa  peiunt ,  lcges  aibi  impo- 


—      618      — 

ni  patiuntur,  imperata  accipiunt.  Edicta  Julia  similifer  dicta  IV 
15.  22.  Omnino  victi  populi  notionem  variavit  poeta.  —  nuper  su- 
jerbi  ,  feroces  ,  incursione  in  fines  populi  Romani  facta.  Vid.  ad 
II.  9.  23.  —  55.  De  Indorum  le^atione  Saet.  Aug.  c.  XXI.  Qua 
virtutis  moderationisque  farna  Tndns  etiam  et  Scythas  ,  auditu 
modo  cognitos  ,  pelleait  ad  a/nicitiam  suam  populique  Romani 
ultro  per  legatos  petendam  ,  Liudante  jam  Cruquio. 

v .  (57  —  60.  Felicitatem  seculi  Augustei  praeclare  poe»a 
ulterius  exomat ,  aureaeque  aetatis  coloribus  repraesentatam  sub- 
jieit.  Cujus  integrifatem  innocentiamque  qunm  ita  efferret  anti- 
quitas,  ut  ipsos  Deos  in  terra  versatos ,  cumqne  homiiibus  vi- 
xi.sse  diceret,  id  quod  ipsorum  numinum  deltrtus  a  poetis  hac 
in  re  factus  (  ut  h.  1.  Fides  cet.  )  abunde  ostdndit;  satis  consen- 
taneum  erat ,  generis  humani  in  rleterius  mutati ,  s.  ferreae  aeta» 
lis  notionem  eorundem  e  terra  discessu  notare.  Cf.  Catull.  L\*IV. 
5K4  »qq.  Ovid.  Fast.  I.  247.  —  50.  Met.  I.  149.  50  <{uibus  praet- 
verat  Hesiod.  EfV.  197  —  2oo.  Revisunt  igitur  jam  terras  Numi- 
nii  ,  reddifa  ab  Augnsto  orbi  terrarura  pristina  facie ,  tranquil- 
litate,  morutn  integritate  ,  rerumque  omnium  copia.  Fides ,  TTi- 
stis  ,  p.tyocKv\  Ssos  ,  et  Theogn.  2093-  in  eadem  re  ;  laudante  do- 
ctissimo  Boettig.  Endem  sententia  simplicius  exposita  IV.  5.  20. 
Cu/pari  metuitjides.  —  Pax ,  E/p/yv)  ,  xaKhiorti  Seiv  ,  Eurip.  Or. 
1635.  Cf.  Tib.  I.  10.  67.  et  ibi  Intpp.  Jannm  ab  Augusto  c)au- 
sum  respici ,  in  pronitu  est  videre.  Cf.  IV.  15.  <).  —  Honor , 
Virtutis  comes,  cum  eaque  contigua  aede  Romae  culfus  ;  ut  ex 
I-iv.  XXVII.  25.  constat.  Aliud  ejusdem  sacellum  pxtra  Porfarn 
Collinam  erat ;  vicl.  Cic  de  Lrgg.  II.  »3.  —  Pudor ,  A/Sooj  (  ut 
Pind.  Nem.  IX.  79.  Cf.  ad  I.  24.  6.),  justi  reverentia.  Apud  He- 
siod.  I.  1.  ejus  discessus  diserte  raemoratur.  Unde  forte  rum  vi 
huic  numini  adi.  priscus  ,  olim  ,  aurea  aetate  in  terris  commora- 
tu?.  — -  58.  Virtus  neglecta ,  00  <tf/3o///vv)  ,  nullo  honore  culta, 
omnino  pro,  contemta.  —  59.  f>o.  Copia  s.  abundantia  iterum  in 
conspecrqm  venif  ,  beata ,  d/\/3/«,  dives,  cornu  instructa  ,  orna- 
la  ,  gestans  cornu  plenxim  ,  '  AfAxKSeia;  aepxt  ;  res  pprvnlgatissima 
Cf.  I.  17.  16.  Simplicius  rem  extulit  Nost^r  IV.  15.  4-6.  At  Epp. 
3.  12.  28.  eadem  imagine  :  aureafruges  Italiae  pleno  defudit  Cb- 
•pia  cornu. 

v.  61  sqq,  Nova  itertim  Deorum  invocatione  novas  preces, 
xit  rem  Romanam  incolnrnem  «ervent  flmplientque,  exorditurpo»- 


—      619      — 

ta  ,  ex  priscorum  hymnorum  ingenio.  Unde  etiam  rlucta  epithe- 
torum  cumulatio,  diversas  eorundem  virtutes  compleetentium , 
Apollo  augur  /jkxvtis  ,  ut  I.  1-  32.  Iclem  decorus  ,  gestans  arcum 
fulgentem,  aureum  ,  £puooVo£os ,  Pind.  01.  XIV.  13.  et  passini. 
Cf.  I.  21.  U.  12.  —62.  acceptus  novem  Camenis ,  <pl\os  Mou'o«/r, 
ob  idem  Musicae  artis  studium  ,  Mou<T«-y«r*){  (Orph.  H.  XXXIII. 
$• )  >  ^yff^f  f*.t\inv  (Eurip.  Med.  4«6.),  «o/S««v  fxeSmov  ( Cal- 
lim.  H.  Del.  5.).  —  63.  64.  Apollo  i*rpos.  Levat  artus  fessos , 
languidos,  aegros ,  vigorem  prislinum  restituit  arte  salutari  sua 
iis  medendo.  Dictus  inde  dxtatos  ,  *)ST/oi  (  v.  Spanh.  ad  Callim. 
Dcl.  214  ),  ct*r/)(>  etc.  Quatuor  has  Apollinis  lnsignioros  arte*  re- 
censet    Schol.    ad   Hom.   IV.    loi.    Ttaaxpinv    yeip    ts-^vmv    t\,$optt 

0*T/V     i     'AjBo'AX»V  ,    T0?IX1)S  ,      itCTpixqS  ,     fAOXJalX^S     *«l    [XU.VT  IKi\S  ,      Ad 

artis  salutaris  scientiam  evexit  eum  antiqui»sima  niedendi  ratio  , 
«o/Sori  peragi  solita.  —  65  —  68.  Si  grata  tibi  Romae  sedes  e.»t , 
si  digno  tuum  numen  templo  venerati  snmus  ;  nota  precum  conci- 
piendarum  fornoula.  Kespicit  autem  poeta  templum  Apollini  ab 
Au^uslo  in  monte  Palatino  magnificentissime  exstrnctum  ;  quo 
pertinet  I.  31.  Aeijuus  ,  iCjxtvus ,  )Ksms  ,  placide  (ut  III.  lfc.  4-  ) 
despectat  arces  Palatinas ,  montem  Palatinum,  propter  templum 
suum  in  eo  situm  ;  delectatur  tam  insigni  sibi  honore  habito.  In- 
est  adeo  blanila  Aui^usti ,  effectoris  istius  operis  ,  palpario.  — 
C6.  Apodosis  ;  Rempublicam  Romanam  et ,  quod  copia  poetica 
adjectum  est  ,  Latium  Cut  in  Enniano  versu  :  qui  rem  Romanam 
Latiumqne  augescere  vultis)  fclix  ac  melius  semper  proroget , 
h.  felicitatem,  incolumitatem ,  prosperitatem  rei  R.  proroget , 
•artam  tectamqne  in  altcrum  lustrum ,  e  Romanorum  tempus 
definiendo  ratione  dictum  pro ,  in  futurum  tempus  conservet , 
uovisque  semper  incrementis  auctet  amplificetque.  Ita  simplicia- 
5imum  fuerit  ,  hunclocuni,  ab  intpp.  misc-re  hahitum  vexatum- 
que  ,  explicare.  Omnino  parum  perspexere  VV.  Di).  ,  felLn 
gneliusqu*  semper  conjungi  oportere.  Ceterum  paullo  modcstiora 
vota  nuncupavit  Scipio  Africanus,  quum  lustmm  conderet ,  prc- 
cat.is:  Satis  magnae  ac  honae  sunt :  itaque  precor,  ut  eas  per- 
petuo  incolumes  servent ,  apud  Valer.  Max.  IV.  l.  10. 

v.  69  —  72.  Etiam  Dianam  obtestatur  chorus  per  religiones 
in  Latio  ei  instiiutas.  Ita  enin»  v.  69.  acceptui  major&m  viin  ha- 
bet ,  et  praeclare  respondet  v,  65.  In  Aventino  colle  et  Algido 
montc  Diauam   cuHaru  fuisse  ,  nisi  aliunde  constaret  (  Cf.  I.  2$.  6. 


—        620        — 

Zoaim,  II.  5.),  vel  ex  hoc  loco  satis  liqueret  —  70.  Diana  pre. 
ces  ,  vota  XV.  virorum  intcr  sacra  ipsi  nuncupata  curet ,  cnra» 
cordique  et  sint ,  rata  esse  jubeat  ;  cx  oppos.  negligere  preces 
et  sim.  De  sacrorum  secularium  cura,  XV  viris  demandata  a 
Sibyila  vid.  Argum.  —  71.  72.  Votis  puerorum,  h,  nostris,  parto 
chori  tantum  posita,  quod  utique  liberum  poetae  erat  facere.  — 
amicas ,  benevolas  aures  adplicet  ,  praebeat,  benevole  autliat , 
exaudiat.  Ifa  adverlere  aures  Propert.  I.  I.  37.  Contra  Tib. 
III.  3.  28-  Audiat  aversa  non  meus  aure  Deus ,  et  passim. 

v.  73  — '76.  Epilogus,  Chorus  ,  edoctas  ,  Quindecimviros  pul- 
cherrime  litasse  (  forte  ostento  aliquo  ,  divinitus  dato  ,  monitus  , 
nara  tale  quid  omnino  cogitandum  h.  1.  )  jam  in  spem  bonam  , 
vel  magnam ,  vel ,  quod  potius  habuerim,  reip.  commoda  respi* 
cientem  ,  de  salute  reip.  conceptam  ,  erigitur,  certissimus  spei 
est ,  haec  Jovem  oeterosque  Deos  sentire,  veile,  saneire,  rata 
jnbere  vota  ,  pro  reip.  incolumitate  a  se  facta.  Ita  sentire  pas- 
sim,  veluti  Catull  LXIV,  7,6.  rXtque  nunc  demum  oratio  ad  om- 
nes  Deos  convertitur.  Vid.  Argum.  —  75.  Doctus  cet.  qui  hymno 
seculari  laudes  Ap.  et  Dianae  decantavi.  Sed  altero  forte  Ho- 
ratius  se  auctorem  carminis  et  ;go/jo£/S*o-*aAoi'  modeste  infert,  in- 
star  Phidiae  ,  imaginem  suam  in  aversa  Minervae  ,  a  *e  effor- 
matae  ,  clypei  parte  exprimentis.  Apertius  idem  fecit  IV.  6. 
extr.  Ego  Dis  amicum ,  seculo  festas  referente  luces  ,  reddidi 
carment  docilis  modorum  vatis  Horati. 


V^VVW^VA^WWi 


ANALECTA 


A    D 


HORATII    CARMINA, 


—      623 


I. 


i. 


v.  7-  pnirites  in  comitiis  mobiles  mire  illu- 
strat  locus  Ciccronis  pro  Muraenac.  35.  puodjte- 
tnm  ,  quem  Euripu/n  iot  motus,,  tantas,  iani 
varias  fiabere  creditis  agitationes ,  commtita- 
tioneSijluctuSn  quantas perturbationes  et  qtiun- 
tos  aestus  ratio  comitiorttm?  JDies  iniei  mis- 
sus  u/ius  aut  nox  interposila  saepe  et  pertur- 
bat  omnia,  et  iotam  opinionem  parva  tionnum- 
aaam  com/uutat  aura  rumoris. 

v.    ln. 
Puidanid  de  Libj^cis  verritnr  areis 
Imitatus  est  Stat.  SiJv.  III.  3.  90. 

Dalmatico  qtiod  monte  nifet,   quod  messibus 

Airis 
Verritur,  aestiferi  quidquid  terit  area  Nili* 

I.   2. 

v.  19.  Jove  non  probante ,  indignante  ;  de« 
clarat  simpliciter  facinoris  diritatem,  ut  Epod.  V. 
8.   Per  imprnbaturum  haec  Jovem.  Sil.  III.  1.  1. 

Postquam    rupta  Jides   Tyriis ,     et  moenia 

castae 
Non  aerfuo  Superum  genitore,  eversa  Sagunti. 

v.    38. 
puem  jtivat  clamor,  galeaeque  leves 

Adponendus    erat  Statii   locus  Theb.  II.  710.  unde 
sole  cUrius  adparet,    gaieas  teves  dictas  esse  te« 


lorum  ac  gladiorum  iclibus  detritas.  Describit 
tropaeum  poeta. 

—  ■ —  meritae  pulchram  iibi,  Pallas,  honorem 

a  Tydeo  paratum  : 

Huic\e\-QS  gaieas,  perfossaque  vulnere  crebro 
Inserit    arma  furens :    huic    truncos    iciihus 

enses 
Subligat  ,     et    fractas    membris    spirantibus 

hastas, 

Vides  hic  jungi  galeas  leves ,  arma  perfossa , 
enses  truncos  ictibus  ,  et  denique  hastas  fra- 
ctcts.  Simili  habitu  Furorem  exasperat  Petron.  c. 
CXXIVT. 

pnas  inlerFnror^  abruptis  ceu  liberhabenis, 
Sanguineum  late  tollit  caput,  oraque  mille 
Vulneribus  confossa  crnenta  casside  velat* 
Haeret  detritus  laevae  Mavortius  umbo. 

v,   5o. 
Hic  ames  dici  Paier  atnue  Princeps 
Rom.in.im  Principis  notionem  optime  declarat  Ovid. 
Fast.  II.  142.  de  eodem  Aujjusto  cum  Romulo  ©om- 
parato  : 

Vis  tibi  grata  fnit :  Jlorent  sub  Caesare  leges  ; 
Tu  Domini  jio?nen,   Principis  ille  ienet. 

Dominus  Romulus  :  Augustus  Princeps  oppositi» 

I.  3. 

v.  9. 
llli  robur  et  aes  triplex 
Circa   pectns  erat ,  qui  cet« 

Suavitcr  Aristoph.   Bxtq.  1048.  Q. 

*A\\cc  7rv sovtx  q   )>oqv  £)  \cyyxc,   £  \sv%o\6* 

cpovc,  T$v<px\eiocc 

siovi» 


—     625  '   — 

Pag.  52.  col.  1 .  post  vcrba  :  imminentem  tem- 
pestatem  signijxcant  ,  adde  Alciphronis  locum 
Epist.  X.  libri  I.  p.  58.  Bergl.    dWct    kx)  oi  Ae\- 

tplVEC  OCVSCOtUQTUVTSQ  Kx)  TVJ^uXacrCVf;  dvOl^OV\L£VVjC,\sio}Q 
S(pxW6{J.EV0l  ,    %Sl\l£vX  Kx)  TXQ%%0V  STlOVTX  \LV\VVQV7U 

Ad  monstra  natantia  adposite  Avien.  De- 
icript.  O.  T.  789  sqq. 

Ah   ne   monstrigenis  hostem   licet ,    inferat 

aestns 
Fliiciibus :    ifnmodici  late  patet  oris  hiatus 
Quippe    feris  ,     antro    panduntur    guttura 

vasto  ; 
Protinas  hac  ipsas  absorbent  fauce  carinas 
Involvuntque  simul   mooc   monstra    voracia 

nautas 

Balaenas  ultra  spatia  qnatuor  jugerum  me- 
morat   Solin.  c.  LIJ,  ad  quem  locum  vid.  Salmas. 

p.  712. 

V.    2l. 

Nequidquam  Deus  abscidit 

Prudens  Oceano  dissociabili 
Terras  cet. 

ColumelJa  ,  nostri  loci  forte  memor  ,  Praef.  ad  L. 
I.  §•  8.  An  bellum  perosis  maris  et  negotiatio- 
nis  alea  sit  optabilior ,  ui  rupto  naturae  foe~ 
dere  terrestre  animal  homo  vcntorum  etmaris 
objectus  irae  se  Jluctibus  audeat  credere,  sem- 
perque  ,  ritu  volucrum  ,  longinqni  litoris  pe* 
regrinus  ignotuni  pererret  orbem? 

v.  29  —  3i. 
Post  ignem  aetherea  domo 

Subducttim  Macies  et  nova  Febrium 
Ferris  incubnit  cohors. 

Horatium  in  his  Hesodium  et  Sappbo  potissimum 
sequutum  docet  Servii  nota  ad-Virp.  Ecl.  VI.  k§ 

II.  $an&.  K  r 


—       626      — 

„Prometheus  post  factos  a  se  homines  dieitur  coe- 
]um  adscendisse  et  adhibita  facula  ad  rotam  SoJis, 
ignem  furatus ,  quem  hominibus  indicavit.  Ob 
quam  causam  irati  Dii  duo  mala  immiscrunt  ter- 
ris  ,  febres  ,  maciem  ct  morbos ,  sicut  ct  Sappho 
et  Hesiodus  (  100.  1.)  memorant: 

vAXXa  Se  nvqict  "kvyqx  %xr  xvSqlcttov;  d\d\v]TXi* 
TlXeiv,  [lev  yaq  ycclx  kau&v,  Tr\s(v\  $s  S-x\x>r?x. 
Quod  tangit  et  Horatius  dicens  :  Post  ignem  cet. 

1.4. 

v.  i3, 
Pallida  Mors  aequo  pulsat  pede  pauperum 

tabernas 
Regumque  turres. 
Pulsat ,   uqxtTfsi ,    tabernas ,    graeca   locutione. 
Theocr.  II.  6. 

OvSs  S-vgotc  ctplxf~sv  XVCtQClOC,  —  

ct  ejusdem  Idvllii  v.  l6o. 

cti  s  sri  jtvjfis 

AvTTty,    TUV  '  AtSBtO    TvXxV,    ]f«l  Moif*<,    &qOt%El, 

Callirnachi  locum  H.  in  Apoll.  3. 

Kx)  Sv)  irov  rx  SvysTcix  jcaXw  toS)  *I>c7/3o$  dgxcroei 
Horalio  admovit  jam  doctissimus  Heinrich.  Obss. 
in  Aucft.  Vet.  P.  I.  p.  »4»  Sequentem  versum  : 

Vitae  summa  brevis  spem  nos  vetat  incho- 
are  longam   expressit  Silius  lli.  i  4 *  • 

—  —  —  stant  arae  dtque  horrida  sacra 
jinte    oculos,    brevitasque    vttat   muiabilis 

horae, 
Prolatare  diem. 

I.  5. 

V.     1. 

puis  multa  gracilis  te  puer  in  rosa  cet. 


—        627      —     ■ 

De  humo  rosi*  constrata  Incert.  in  Obit.  Maocen. 
94  sqq. 

Victor  odorata  dormiat  inrjue  rosa 
Victus  aret  —  —  —  — 

JVlembra  nec  in  strata  slernere  discat  humo. 
Alteri  rationi  favet  Martial.  VIII.  72.  2, 

Liber  in  aeterna  vivere  digne  rosa. 
imitatus  Propcrt.  in  Notis  laudatum  : 

Et  caput  in  verna  semper  habere  rosa. 

Uti  autem  Pyrrhae  in  isto  carmine  fallacem. 
placidi  ponti  pellaciam  attribuit  poeta  ,  ita 
Aeschyl.  Agarn.  748.  Helenae  (pqovyyLX  vvtvey.ov  yx- 
Xxvxi;,  simillima  imagine. 

I.  6. 

Init. 
Scriberis  Vario  —  — 
—  Maeonii  carminis  aliti. 

Ales  pro  cycno  occurrit  in  Inscript.  apud  Flet- 
wood  p.  196. 

6  7TXVTX   CJOCpO^  M  OVfTtoV  o   %  x  q  1  <r  r  o  ; , 
'A\x.tfitx$ViS  Bv£xvtioc  ivSxh  xeiyLXt 

'EW^VCCV  7TXVTUV  0  qVl  Q    X  0  1$  6  TXT  0  C. 

Cycnus  enim  ovis  maxime  canora  Vett.  habita,  un- 
de  kvkvov  cchxoTeqoc,  in  proverbium  abiit.  Vid.  ad 
IV.  3.  2o.  Atque  non  sola  hac  de  causa  (aJduclis 
in  hanc  rem  ad  IV.  2.  a5.  locis  adde  Leonidae 
LXXX.  1.  Alcmana  v[ivv;t^  v\isvuiccv  x.vwov  odpel- 
lantis)  sed  etiam  propter  sublimen  volatum  poe- 
tae  cum  cycnis  comparati.  Ita  enim  sublimiorem 
poesin  adumbrori  solenne.  Frefruentita  haecirna- 
go  potissimum  Pindaro ,  veluti  Pyth.  V.  i52.  si 
IS/loicrxivt  7roTxvoc,.  Pyth.  VIII.  46.  ^gsoc.  Tisyjov  sfiu 
ttotxvov  x[JL(pi  \j.v\yxvx.  Nem.  VII.,  32.  ttotxvxv  y.xyx- 

R  r  * 


—      628      — 

%av  Homeri  figmenlis  tribuit.  Unde  de  ipso  Pin- 
daro  Noster  IV.  2.  a5.  Multa  Dircaeum  levat 
aura  cycnum,  tendit^  Antoni,  quoties  inaltos 
nubium  tractus.  Cf.  II.  ao.  init.  Mox  navibus 
aut  equis  prave  ex  hoc  loco  adsum«it  Flor.  II.  2. 
De  navali  A^rippae  victoria  vid.  Vellei.  II.  8i«  3«. 
et  ibi  intpp. 

I.   7. 

T  *         A*  • 

Laudabunt  alii 

bimarisve  Corinthi 

Moenia 
FlorusII.  16.  Corinthus  —  Achaiae  caput^  Grae- 
ciae  decus ,  inter  duomaria,  Tonium  et  Aegae- 
um  c/uasi  spectaculo  exposiia.  EXXaJcc  uarfjbv 
vocal  Polystrat.  ep.  II.  i.inAnai.  Br.  II.  l.ad  quem 
lncHm  Jacobs  conimode  laudat  Alciphr.  III.  p.  426. 
XIs\qtovv/Ccv  t$qtv\xix  zai  y  Ivoiv  Sctktc&uiv  sv 
Itsiria  nsnLEVj  tc\h  yx%isGGx\lsiv%x\  tf,a^tX«<pw«  e^"ou- 

CX  T(3'J(p^fXtfTC0V. 

v.   i  2. 
Puam  domus  Albuneae  resondntis, 

Propertii  lcco  I.  20.  14. 

Jffic  erat  Arganthi  Pege  sub  vertice  montis 
Grata  domus  Nymphis  humida  Thyniusin, 
adde  Philipp.  IX.  2.  (Anal.  Br.  II.  2i3.) 

NfjatptfC    ott  TVOtTVOOV 

Ajtvw  TTXJUQeiyin  Hviixfoov  txtqos 
"E^ovrt  ZtvyiVTOt  vygov  oWtcv. 

Coll.  Hermocr.  I.  3.  in  An.  Br.  II.  262. 

1.9. 

Cum   initio  carminis  comparandus  Longi  lo- 
cus,  Pastor.  III.  2.  \u[Zqoi  [lsv  q\  xsiyixppoi  nxTspps* 


«V  STSTtfySl  h  KQV&TXWOS'  TCi  $6V$g4  l^jte/  K#T«- 
%\uuhci$  cet. 

Ibid.  v.  9. 
Permitle  Divis  cetera:  qui  simul 
Stravere  ventos  cet. 

Sentent'am  Archilochi  Horatium  reddidisse  judica. 
bal  J**cobs  Animadvv.  in  Anthol.  I.  p.  i5u.  Vv. 
Archilochi  sunt  (XV.  I. )  : 

Toi<  3-5:7?  ri&ei  tx  rcevTot.  toWmic;  usv  fjc  kxkocv 
"Ai$Qxe  oftovcru/  usXctt^  ksiusvovc.  sri  ^S-ovi" 

I.  11. 

v.  4.  5. 
iSVtt  plures  hiemes,  seu  tribuit  Jupiter  ulti- 

mam  , 
Qnae  nunc  oppositis  debilitat  pumicibus  mare 
Tyrrhenum 

Ex  physicis  rationibus  lucem  his  vv.  adfundere  co- 
natus  est  Cel.  Voigt^  qui  cum  maxime  Academi- 
am  Jenensem  ornat.  Is  haecce  olim  ad  Heynium 
perscripsit,  a  quo  benevole  mecum  communica- 
ta  sunt: 

Von  dcr  Insel  Stromboli,  sonst  Strongylc, 
sagt  Strabo  L.  VI.  Ipsa  quoque  ignita  ac  fnlgo* 
re  excellens ,  in  qua  habitasse  Aeolum  ferunt. 
und  Solin.  c.  12.  Strongyle  ,  Aeoli  domus,  vergit 
ad  solis  exortus  minime  angulosa,  quae  jflammis 
licfuidioribus  differt  a  ceteris :  haec  causa  hinc 
efficit,  quod  ejus  fumo  polentissimo  incolae  prae- 
sentiscunt,  quinam  flatus  in  triduo  portendantur : 
Wdches  auchPlinius  fast  in  dcnselbcn  Ausdriicken 
sagt.  Dolomieu  in  seinen  Reisen  nach  den  Lipa- 
rischen  Inscln  ist  sehr  ausfuhrlich  bey  Beschrci- 
bung  des  Vulkans  von  Stromboli ;  ich  fiihre 
daraus   folgende  Stellen    nacli   der   Lichlcnbergi- 


—      63o      — 

schen  Uebersctzung  an.  S.  118.  ,Jch  hatte  die 
ganze  Nacht  hindarch  an  ihren  absetzenden  Briin- 

den  das  reitzendste  Schauspiel  in  der  Natur. 

Der  FeuerschJund  befindet  sich  an  der  nordwest- 
lichen  Seite  auf  dem  Abhange  des  Berges.  Ich 
habe  die  ganze  Nacht  hindurch  nach  genau  abge- 
messenen  Zwischenzeiten  von  j  bis  8  Minuten 
gjiihende  Steine  auf  mehr  als  100  Fufs  in  die 
Holie  treilien  gesehen:  die  Steine  flogen  zwar  in 
verschiedenen  Richtungen  aus  dem  Schlunde  , 
allein  der  grofste  Theil  fiel  doch  in  den  Krater 
zuriick,  die  iibrigen  rollten  iiber  den  Abhang 
herunter  in  die  See.  Ein  jeder  solcher  Auswurf 
war    von  einer  auflodernden   rothen  Flamme  be- 

gJeitet ein   dumpfer  Knall  ,    glcich  eiper 

Minc ,    die  wenig    Widerstand  findet  ,    Jiefs    sich 

jedes  Mahl  horen. Die  aus  dem  Schlunde  aus- 

fahrenden  Steine  gluhen  heUroth  und  spriihend, 
und  geben  das  schonste  Feuerwerk.  Ich  konnte 
nicht  miide  werden ,  dieses  seJtsame  und  zugleich 
prachtige  Schauspiel  mit  alier  Aufmerksamkeit 
zu  betrachten.  —  —  Der  Berg  ist  bevnahe  dem 
auf  Salini   gieich,  das  ist,  fast  1000  Schritte  hocJi 

nur  ist  der  Abhang  nicht  so  steil der  Kra- 

ter  hat  kaum  5o  Schritte  im  Durchmesser.  Der 
Vulkan  war  zu  der  Zeit ,  da  ich  ihn  beobachtete 
(den  19.  JuJ.)  in  dem  Zustande  der  Rnhe,  denn 
es  gil)t  Zeiten,  wo  er  gleichsam  aufgebracht 
jbu  seynscheint,  wo  die  Gdhrung  ivirksamer , 
die  Ausbriiche  hdujxger  und  heftiger  sind.  Die 
Steine  fliegen  alsdenn  vielhoher  ,  ihre  Richtungen 
sind  mehr  divergirend,  und  werden  auf  gros* 
sere  JVeiten  in  das  Meer  geschleudert.  Ueber- 
haupt  ist  die  Entzizndnng  dieses,  Vulkans  im 
JVinter  heftiger  als  im  Sommer,  auch  bey  An- 
naherung  eines  Gewitters  und  boser  Witterung, 
und,  so  lange  diese  dauren,   immer  starker  ,  als 


—      63i       — 

wenn  sie  voriiber  sind.  Vor  i5  Jahren  hin  ich 
zwcymahl  zur  Naclitzeit  und  zwar  walirend  eines 
heftigen  Sturmes  unweit  Stromboli  vorbeygekom- 
men,  wo  er  viel  schneller  hintcr  einander  und 
nach  Zwisehcnzeiten  von  2  oder  3  Minuten  seine 
Auswiirfc  bewirktc.  Die  Steine  Jlogen  auf  200 
Schrilte  iveit  in  die  See ,  eine  rothe  schimmern- 
de  Flamme  lodertc  unaufhorlich  aus  dem  Kratpr, 

und    crleuchtete   die  See  iceit  iimher. Ich 

sahe,  dafs  dcr  ganze  Berg  aus  nichts  als  Ascheund 
Schlacl<cn  besteht,  die  in  sehr  regelmassigen  Schich- 
ten  iiber  einandcr  liegen  ,  und  sich  mit  dem  Ab- 
hango  des  Berges  vollhommen  gleich  absenken. — 
—  Stromboli  ist  der  einzige  gckannte  Vulkan,  der 

unablassig  arbeitet  und  keine  Ruhe  halt. Al- 

le  Laven,  die  man  unter  seinem  Aschen  in  den 
Schliiften  und  an  den  steilen  Abhangen  findet, 
sind  sehr  alt.  Es  ware  uberflussig ,  eine  bcson- 
dere  Beschreibung  der  auf  dieser  fnsel  befindli- 
chen  Lavcn  und  vulkanischcn  Materien  hier  anzu- 
hangen,  da  sic  von  dcn  Producien  anderer  Vul- 
hane  nichl  verschieden  sind."  —  So  weit  Do» 
lomieu. 

Bey  Lesung  dieser  Stellen  fiel  mir  ein ,  ob 
sich  nicht  die  schwierige  Horazische  Stelle  Od.  I. 
li.  5.  ,,f[tiae  nunc  oppositis  dcbilitat  pumicibus 
mare  Tvrrhcnum"  sehr  Jetcht  daraus  erklaren 
liesse.  Horaz,  der  hier  den  Winter  tropisch  fiir 
ein  ganzes  Lebensjahr  sclzt  (vielleicht  wcil  er 
die  Odc  im  Wintcr  vcrfcrligte,  oder  das  nach- 
folgende  Bild  darin  anbringen  wollte )  schiJdert 
diescn  Winter  dadurch,  dafs  er  ihn  dem  Tyrr- 
henischen  Mecrc  durch  entgegcngesetzte  Bims- 
stcine  in  scincn  Driingen  Einhalt  thun  lafst.  Nach 
der  besten  mir  bel<annt  gewordenen  Erklarung 
soll  diefs  iiberhaupt  nichts  anders  heissen ,  als 
dafs  in   der  stiirmischen  Jahrszeitj  welche  in  Jta- 


—      633      — 

lien  der  Winter  ist,  die  Wellen  des  Tyrrheni- 
schen  Meeres  an  clie  Klippen  schlagen,  von  de- 
nen  sie  aber  aufgehalten  werden,  so  dafs  sie  nichl 
im  Stande  sind,  zu  thun,  was  sie  wollen  ,  cl.  i.  dafs 
«ie  diese  Klippen  nicht  wegreissen  konnen.  Bey 
dieser  Erklarung  findc  ich  mancherley  zu  beden- 
ken.  Erstlich  ist  die  Begebenheit,  dafs  Meeres- 
iluthen  an  Felsen  schlagen ,  etwas  so  sehr  ge- 
wohnliches ,  dafs  sie  in  allen  Meeren  zu  allen 
Zeiten,  und  bey  jeder  Art  des  Gcsteins  sich  cr- 
eignct;warum  hal  also  Moraz  dieselbe  sobestimmt 
vom  Tyrrhenischen  Meere,  blofs  von  der  Jabrs- 
zeit  des  Winters  und  vom  Bimsslein  erwahnt  ? 
ja  warum  hat  er  ihrer  iiberhaupt  g<dacht,  da 
ihn  der  Gegenstand  seiner  Ode  doch  so  wenig 
dazu  zu  nothigen  scheinl ,  und  sie  seiner  Leu- 
conoe  nnd  jedem  Leser  eben  wegen  ihrer  Ge- 
wohnlichkcit  so  gleichgiiltig  seyn  mufs  ?  So  wird 
auch  pumexmeines  Wissens  anderswo  wedervom 
Horaz  noch  sonst  Jemanden  fiir  Seeklippen  ge- 
braucht.  Es  ist  zwevtens  bart,  wenn  man  sai>en 
will  ,,der  Winter  setzt  die  Klippen  dem  Drangen 
des  Meeres  entgegen"  der  Winter  macht  eigent- 
Jich,  dafs  die  Wellen  gegcn  die  Klippen  stossen, 
und  wenn  sich  nun  diese  nicht  fortlreiben  lassen, 
sondern  jene  vielmehr  zum  Wriederumkehren  no- 
thigen  ,  so  liegt  freylich  der  Grund  des  Umkeb- 
rens  mit  in  dem  Anprellen,  und  sofort  auch  rnit 
in  der  Idee  des  Winlers  ;  denn  waren  die  Wel- 
len  nieht  angep^allt,  so  hatten  sic  drc  Felsen 
nieht  zum  Umkehren  nothigeti  konnen  — ;  aber 
wer  wird  glauben,  dais  ein  Horaz  solche  kuhne 
Figuren  werde  auf  einander  gehauft  haben  ?  Hi- 
ems  debilitat  mare  ,  dum  opponit  eipumices  gibt 
also  nach  dieser  Construction  gar  keinen  wahren 
Sinn ,  denn  im  Winter  licgt  gar  nicht  der  Grund, 
dafs   Klippen  den    Mcereswellen  entgegengesetzt 


—       633       — 

werden.  Da  also  Herr  Schnridt  bey  seiner  Ueber* 
setzuns;  des  Horaa  nicht  anders  construiren  zu 
mus&en  glaubte,  so  sah  er  sich  genothiget,  /ur 
Steuer  der  Wahrheil  aus  pumices  Eisfelsen  zu 
machcn,  und  diess  gabc  auch  den  naturlichsten 
Sinn  ,  vvenn  nur  nicht  die  Rede  vom  Tyrrhcni- 
schcn,  sondcrn  von  irgcnd  einem  andern  Mcere 
die  Kede  ware  ,  welches  im  Winter  zum  Theil 
zufriert.  Conshuirt  man  hun  so  :  Hiems  debilitat 
marp,  dum  oder  quia  ei  opponuntur  pumiccs,  so 
sieht  man  nicht,  wie  man  dcr  obigen  Kritik  aus- 
weiehen  will,  denn  der  Winter  gabe  sonach  erst. 
lich  dem  Meere  dieKraft,  dafs  es  gegen  Etwas 
nicht  ausweichendes  dran^en  karin,  und  schwach- 
te  sodann  auch  wieder  eben  diese  Kraft  dadurch, 
dafs  cr  es  megcn  so  Etwas  fcst  widerstehendcs 
treibt.  —  Diefs  hiesse  wirklich  mit  VVorten  ge- 
spiell;  welches  man  aber  vom  Horaz  eben  nicht 
gewohnt  ist.  Was  ware  also  hier  anzuuehmen  ? 
Ich  will  hieine  Gedanken  sagen.  Da  dic  Odc,  wo- 
rin  diese  Stelle  vorkommt,  so-kurz  ist,  und  iiber- 
haiipt  nur  eine  blofse  Epikurische  Lebensregel 
enthait,  so  wollte  sie  vcrmuthlich  der  Dichler 
durch  ein Einschiebsel  etwasheben,  und  diefskonnio 
aufkeine  fiiglichere  Weise  geschehen,  alsdadurch, 
dafs  cr  seiner  Leuconoe  eine  uer  prachtvoilestcn  Na- 
tur-  Scenen  vor  die  Einbildungskraftbrachte;  dafs  er 
sich  aher  auf  das  Detail  derselben  nicht  nahereim 
lasst,  setzt  voraus,  dafs  sie  aligemein  bekanntge- 
wesen  seyn  mufs,  und  so  kciner  umslandlichen 
Ausmablung  bedurft  hat.  Ich  glaube  demnach, 
Horaz  hat  niit  diesem  Wintergeschafte  nichts  an- 
der.s  a!s  das  von  Dolomieu  .icschriebene  majesta- 
tischc  Schauspiel ,  das  der  Vulkan  von  Strombolt 
darslelUe,  gemeint;  wenigstens  passt  auf  dicse 
Wcise  alles  aufs  beste  zusammen:  denn  nach  Do? 
lomieu  ist  dcr  Winter ,  oder  die  slurmischc  Wit' 


terung  derjemge  Zeitpunkt,  wo  das  Auswerfen 
des  Vulkans  «m  haufigsten  und  heftigsten  ge- 
schieht;  die  Insel  Stromboli  und  ihre  nordwest- 
liche  Kiiste  licgen  so ,  dafs  sie  gerade  das  Tyrrhe- 
nische  Meer,  welchcs  bestandig  auf  die  Sicili- 
sche  Meerengc  losdrangt,  und  vielleicht  »n  ih- 
rem  Daseyn  dcn  grofsten  Antheil  hat,  vorsichha- 
ben.  Der  Auswurf  von  gliihenden  vulbanischen 
Schlacken  walzt  sich  wiithend  gegen  das  herzu- 
dringcnde  Mcer ,  und  macht  sowohl  durch  seine 
Masse,  als  durch  seine  Gluth  eine  naturliche  Di- 
vcrsion  iri  dem  Theil  des  Wassers  ,  das  auf  die- 
se  Stelle  trifft ,  und  bricht,  oder  dehilitirt  also 
ganz  eigentlich  diese  Fluthen.  Die  Auswiirfe  der 
Vulkane  auf  den  iibrigen  Liparischen  Inseln  be- 
slehennach  eben  desangefiihrten  Dolomieu^s  Zeug- 
niss  aus  wahren  Bimsstein,  sodass  er  defshalb  die 
Insel  Lipari  die  Vorrathskammcr  von  Bimsstein 
fur  ganz  Europa  nennt;  und  wiewohl  die  Strom- 
bolischen  Laven  kein  wahrer  Bimsslein  sind,  so 
haben  sie  doch  eine  Glcichformiffkeit  mit  demsel- 
bcn,  dafs  sie  mit  weit  mehrerem  Recht  als  die 
gewohnlichen  Seeklippen  kdnnen  pumices  genannt 
werden.  Obgleich  Stromboli  jetzt  auch  im  Som- 
mer  etwas  auswirft,  so  kann  es  doch  gar  wohl 
seyn,  dafs  zu  Horazens  Zeiten  dieses  Auswcrfen 
im  Winter  blofs  ,  oder  doch  so  vorziigiich  gesche- 
hen  ist ,  dafs  man  das  zu  den  ubrigen  Jahreszei- 
ten  geschehene  gar  nicht  in  Botracht  gezogcnhat, 
zumahl  da  es  sich  auch  nur  tn  den  langern  und 
dunklern  Winternachten  gut  beobachten  lafst. 
Dafs  aber  iiberhaupt  Stromboli  damahls  Feuer  aus- 
geworfen  hat,  beweisen  die  oben  angefiihrten 
Stellcn  des  Strabo  und  Solin.  Stromboli  lag  iibri- 
gens  auch  so  vortheilhaft ,  dafs  die  Bewohner  der 
wesllichen  Kiiste  des  untern  Italiens  seine  Aus- 
witrfe,   wenigstens  den  damit  vergescllschafteten 


~      635      - 

und  sich  vveit  erstreckcnden  feurigen  Schein  leichfc 
heobachten  konnten,  und  die  ganze  Bey;ebenheit 
war  sonach  cine  Sache,  dic  Horazals  Etwas,  das 
seinen  Landsleuten  gleich  einfiel ,  wenn  sic  nur 
mit  einem  Wort  darauf  aufmerksam  gemacht  wur- 
dcn,  voraussctzen  konnte.  Ich  wiirdc  a!so  die  Stel- 
le  im  Horaz  ganz  wortlich  und  ohngefahr  so  iiber- 
setzen  „oder  es  mag  dieser  Winter  der  letzte 
seyn  ,  der  jetzt  den  Drang  dcs  Tyrrhenischen 
Meeres  durch  gliihende  Lavastrome  zu  brechen 
strebt."  Haec  ille,  satis  docte  atque  ingcniose  5 
quamquam  ex  poeticis  rationibus  locum  Horatii 
satis  commode  expediri  posse  arbitror.  Scilicet, 
quod  jarn  ad  islum  locum  notavi ,  exornare  voluit 
poeta  njrnis  pedestre,  hiemem  quae  nunc  est , 
ultimam  hanc  hiemem.  Jam ,  quod  paullo  or- 
natius  erat,  h.  quae  nunc  saevit  ,  nobilitavit 
pocta  irnagine,  ad  litoralem  Italiae  plagam  ac- 
commodata  :  quae  jam  maximos  fluctus  in 
mari  Tyrrheno  ciet.  Hoc ,  quo  vividius  ad  sen- 
sum  esset,  recte  ifa  cfferri  potcrat:  quae  mag- 
nos  maris  Tyrrheni  Jluctus  ad  Italiae  oram 
advolvit ;  pro  quo  est,  naturae  rei  et  litori  Ita- 
lico ,  qua  saxosum  est,  convenienter :  quae  Tyr- 
rhenos  Jluclns  ad  Italiae  liiora  frangit.  De- 
bilitat  adeo  fluctus  hierns  ,  quatenus  pumicibus 
pppositis  (delecte  ut  Virgilii :  rupes  immota  rfl- 
sistii)  illidit,  ibi  fmgendos.  Eadem  ornatus  spe- 
cies  in  Orphico  versu  (Hymn.  XXI.  .4.)de  Tethye: 

O$UV0V7    Cclytxkoiffl   7rsTZ%0i  T£  yL\)\LXTX,  [LZX.QCC. 

omnino  pro  :  mare  conturbans ,  commovens. 
Ncque  vero  quemquam  morari  debebat ,  quod  hi- 
ems  ista  efficere  dicatur,  quum  constanter  fere 
poctae  res  illas  phaenomcni  cujuspiam  causam 
constituant ,  quas  cum  co  simul  fere  cxsistere,  in 
conspcctum  prodire   scu  illo  adparcnte  decederc 


—      636      — 

meminerinf.  Ortus  et  occasus  quorundam  side- 
rum  tempestates  ciere  a  poetis  tradi  quis  nescit? 
Ita  h.  1.  hiems  turbat  mare,  quatenus  per  eam 
procellosissimum  esi.  Ouaesite  quoquc  apteque 
novata  vocahuli  potestate  pumices  de  ?axis  unda- 
rum  adpulsu  adeMs  et  cxtritis,  adeoque  maritimis. 
Schmidtii  Eisfelscn*  ut  pleraque  illius  viri,  quao 
ex  se  depromsit,  inepta  sunt  atque  deridicula. 
Paullo  ante  v.  3.  Ut  melius ,  quidqnid  erit, 
pctti ,  graeca  plane  sunt,  ut  plura  hujus  car- 
minis  : 

fieXnov  cJ{,   o,  rri  xsv  y},  ra^Tv 
eadem    metri    rationc.  Mox.  v.    6.  Sapias,  vina 
liques  cet.  ut  Martial.  VJII.  77.  3. 

Si  sapis,   Assyrio  semper  tibi  crinis  amomo 
Splendeat. 

v.   7. 

■ —  dum  loqnimur ,  fugerit  invida 
Aetas. 

Ad   verba  ac    scntenliam  Auctor  Eleg.   in  Pithoei 
Epigr.  p.   421. 

Heu  male ,  crede  mihi ,    si  quis  (s.  quisquis) 

sua  craudia  dijfert ; 
Dum  loquimur,  nox  est,  mortis  et  umbra  subit* 
Coll.  Ovid.  ex  P.  IV.  3.  58. 

I.   12. 
Ad  v.    19.  p.    \7t2.   col.    1,    post    vcrba :     pro- 
ximum    a    Jove  in   deorum    concilio   locnm  occu- 
pat ,  adde  Pindari  fr.  apud  Plutarch.  Quaest.  Conv. 
I.  2.  p.  617.  C.  (Heyn.  p.  I19.)  de  Minerva : 
TVuq  ttvsovto;  UT£  xsqocvvou  xy^iTTtc  V\yLSV\j. 
v.  5j  —  60. 
Te  minor  latum  reget  aequus  orbem : 
Tu  gravi  curru  qualies  Olympum  ; 


—       637       — 

Ta  parum  castis  inimica  mittes 
Fuimina  lucis. 
Archelaus  in  aeneam  Alexandri  statuam  ,    Lysippi 
opus,  Anal.  Br.  II.  p.  58. 

TcXiiav    AXe^^gov  rt,  o\xv  ccT8\iu^ccto  \ioq<p%v 
AjrcrrTof  tiv  o%  y^xKioz  s^si  tivvxiuv ; 

Av^-tflClsTl    $'  SOlKfV   6    ^x\'/LFOC  SC.    A/3    XevftfWV 
TotV   V7T    SfZrTl    Tl'5"£(XK/,  ZCU,    CV  f  "QXv^TTOV   6'^S» 

Venuste!   Conf.  Ovid.  Fast.  II.  i38. 

I.   i3. 

v.  p.    in  nota  post  Tibulli  locum  adde  Ovid. 
Met.  IXc  867. 

Uror  enim,  laesusqne  exaestuat  acrius  ignis. 

v.  i5. 

—   —   oscula ,  qnae  Venns 

puinta  parte  sui  nectaris  imbuit. 
E>ulcm  rei  specie  Anacreon  usus  est  in  rosae  ye- 
nustate  declaranda  Carm.  LIII.  39. 

'Mkixquv  S-scev  tf  ou.i\oc, 

'P^ov  6)<  ysvoiTo  ,  vsktccq 

'ETiTeyi-as ,  ccvftsi\fv 

'AysQOcyov  s^  ieWv^jffi 

<1>vt6v  Uf&figoTov  Avocioxt 
Catull.  XCIX.   1. 

Surripui  tibi  ,  rf?z/72  Indis  ,  m*Wte  Juventi  « 
Suaviolam  dulci  dulcius  ambrosia. 

I.  i5. 

v.  3. 
Ingrato  celeres  obruit  otio 
Ventos. 

Eadem  specie  Aeschylo  ( Agam.  201.)  irvocci  cctq 
^Ltqvhovos '(io\ovo~xi  dictae  %ctx.bcr~£o\oi ,  impa- 
tientcs  otii ,  quibus  molestum  est  otium> 


—      638      — 
v.    12. 

—  Jam  galeam  Pallas  et  aegida 
Currusque  et  rabiem  parat. 

Cum  postremis  componi  dcbebat  Homer.  II.  IX. 
5o4.  de  Achille  : 

"Nvv  yuq  %'  "Eato^  IX0K5  iirei  uv  pt-flfXa  toi  eyshov 

AvctTxvs^av  q\oy,v. 

r.   22. 
JVon  Laertiaden  ,  exitium  tuae 
Genti,  non  Pylium  Nestora  respicis? 

JVon  respicis  ,  possit  accipi :  non  cogitas  nunc, 
nescis  ,  fore  aliquando ,  ut  fortissimi  Graeci  in  te 
invehantur.  Sed  teneo  alteram  rationem,  in  No- 
tis  propositam  de  intentiore  Paridis  fuga  Tfl  re- 
spicis  expedientem. 

v.  5i. 

£)uem  tu suhlimi  fugies  mollis  anhelitu 

Suhlimem  anhelitum  optime  explicat  Stat.  Theb. 
Xi.  239. 

Nuntias  exanimi  suspensus  pectora  cursu 
Aepytus  ad  regem  —  ■ —  tendit. 

I.    16. 

v.  22.   sqq^. 
Compesce  mentem :  me  quoque  pecioris 

Tentavit  in  dulci  juventa 
Fervor  et  in  celeres  jambos 
Misit  furentem . 

Theognideis  adde  Homer.  II.  IX.  255. 

Ov  ^s  [Lsyu\YToqx  3"UfZ0V 
"Itr^stv  SV  (TTvfisfffflV» 
Posteriora   forte  fluxere  ex  Archilocho,    quantum 
ex  ejus  fragm.  XXX.   conjieere  licet : 


—      639      — 

*rl[ifi\ctKCV  £,  irov  tiv    uWov  $' '  * 'A  TJf  X/^VtfTO.  . 
coll.    Epcd.  VII.   i5.  —  Celeres  jambos  egregie 
expedit  epigr.  u^scnroTOV  Collect.  Pithoei.p.  i5i. 
Adesto  J ambe  praepes  et  tui  tenax 
Tenoris  adde  concitum  celer  pedem 
sldulta  feile  qualis  ante  carmina 
Dabas  amarus,  ultor  impetus  tui. 

Ubi    posleriora    respiciunt    vuqo^oXov   Archilochi 
CToyj* 

0{  7T0TS   TrtKpVJV 

Movrxv  s^ihxiu  tqootoc  sfiw^s  yoXu. 
juxta  Lentulum  Gaetul.  VI.  1.  (Anal.  Br.  II.  167.). 

1. 1». 

Vv.  5  —  12.  Impune  tiitnm  per  nemus  .  .  , 
laevia  personuere  saoca.  Anyle  VIII.  (A.  Br. 
I.   198.)  eadem  imagine: 

Ti-TTTs  %xr  otifZttTOV)  Tlxv  ocyyoTx,  'bitfnov  vXxv 
v.fievoi,  ativ&ox-  T&ls  Kqsxeti;  ScvxKi  ; 

0(pgX  (JLOl  sgOVSVTX   X.XT     OVQSX   TXVTX  VS[101VT0 
ITcJr/SC,   v]vT0AU)V  fysTTTOy.SVXl    0~TX%V<*)V. 

v.  2  5.  sqcf. 
—  —  ne  male  dispari 
lncontinentes  injiciat   manus 
Et  scindat  haerentem  coronam 
Crinibus  immeritamque  vesiem. 
Eadcm  calidioris  e  zelotypia  amoris  signa  exhibet 
Lucian.  Dia!.  Meretr.  VIII.  init.  "Et  tic,  le  fXV/Ts  £v/- 
XoruTfT,  u.v,ts  Offyi%eT0ti9  y.v\7£  V^uTTtce  TTOTe^  v)  7TS- 

qiSX.£lQ£V     v)    TX    \[lXTtX    Te^l^^lCSV  9     £Tl    S%X<TTv)$    £Xs7- 
VO;  £C~TIV  i 

I.  18. 

v.  4. 

— —  neque 

Mordaces  aliter  dijfugiunt  follicitudines. 


—      64o      — 

Euripid.  Bacch.  278  sqq» 

—  —  0  2ffZsXi;c  yovoc. 
Rctqvoc,  vy^ov  T0(i   su^.,  y.sltrweyzaro 

0^TOK,   0    TTOLVSl   TOVC,   TzKunTUQOVC,  $QCTQVl 

Avvvk,  OTav  tX^^w^v  uyLTsXov  p&%i, 

"T-7TV0U    TS    XvfS-VJV   T6JV  JCaS^jX^WV   JtaXCOV 

A^ooa/v,  ovf  so~t  cckXo  (px^xKov  ttgvuv. 

V.     1». 

puum  fas  atcjue  nefas  exiguo  ftne  libidinum 
Discernunt  avidi. 

exigiio  fine ,  omnino  nullo.  Pindar.  Ol.  I.  67» 
\ls'iuv  yxj  cchix,  i.  c\iyv\  pro  ov^siiicty  uti  optime 
Hcyn.  Infra  II.  6.  18.  siulon  minimum  h.  omnino 
non  invidet  Falernis  uvis. 

Ad  v.  ihi  plenior  adducendus  erat  Rhiani  lo- 
cus,  nam  in  verbis  laudatis  non  laiet,  quod  cum 
tollens  verticem  comparari  possit;   nimirum  : 

^AXX'  v7rs()07r\(y\  j£  ajxapT&Xi^c/  vcao 

'lcrx  L±u*fi$oiissi  >  xs(px\v,v  ¥  Ctsg  uv^svcr.c,  *&j£st. 

Mox  adv.  16.  Pausaniae  locus  de  vilrea  phiala  for- 
te  pauilo  subtilius  a  me  expJicatus. 

I.    19. 

v.  14.  Hic 

Verbenas,  pneri ,  ponite ,   iuraquc 
Bimi  cam  patera  meri 

Aiactata  veniet  lenior  hostia 

h.  adparate  quantocius  sacrificium  ,  quo  Venerem 
placem.  Facile  perspicitur,  orationem  ad  pede- 
strem  formam  ita  revocandam  esse :  ponite  hiC 
verbenas,  tura ,  mcrum,  victimam  ;  quae  vivida 
partium  cnumeratio  est  pro ,  instruito  sacrum  : 
<juo  peracio  leniorem  experiar  Venprem.  Sed 
docte  hostiam  poeta  in  priore  commale  omittit., 


—      641      — 

et    in   posteriore  generalem  saerificii  notionem  ea 
involvit.     Eadem  ne  quis  de  hostia  Veneri  macta- 
ta    amplius  dubitet,     enumerat  Martial.  IX.    91« 
16.   io   sacro  JDivae  Paphi  facto. 
JSt  cum  ture  meroaue  victimaque 
Libetur  tibi  candidas  ad  aras 
Secta  plurima  quadra  de  placenta. 

I.    21. 

V.  5. 
Vos  laetam  Jlnviis  et  nemorum  coma  > 
Puaecunque  cet. 

Orph.  H,  XXXI.  4.  5. 

'H  ZictysH  c^Sovc.  v-^xvysvxc,  x%qU)Qs\ov$ 
'Htf    cqsx    (TuoevTX   v  X7T  xi  0"  1    T e    cv)v    <p  gsv  X 

T  S  g  JT  S  l  Qi 
de  Diana  haud  dubie,  judice  quoque  Ruhnk.  Cum 
exitu  hujus  carminis  comparandum  PhilippiEpigr. 
XLVII.  (Anal.  Br.  II.  224.): 

Zvfvct;  x}  Avjtovc.  SyQocwirs  to%oti  xovgYi, 
"Aarf.a^,  vj  SxXxnov;  tovc  cqsojv  eXx^sc., 

Ncvfov  r/[V  PTvysov)v  xvSviiieoov  SK  fiX^lXvjOQ 
*EO§\OTXTQV  TTS^XIQ   X%Ql£  'YtScSoQSM. 

I.    24. 

r.  2. 

—  —  Praecipe  lugubres 
Cantus  Melpomene. 

Jubet    Musam    tqooiiiix£siV  ,    quo  dignius  exsistat 
carmcn.    Simililer  Stesichorus  Musam  x^stTifioX- 

7T0V  ,     YltV%XQ0C,  $S    (  Pyth.  I.  7.)   X^/YTl^OOX    TX  TQOoU 

uix  lyrae  Apollinis  dixit,  juxta  Athen.  IV.  p.  1P0. 
E.  Adde  Dionvs.  H.  I.  1.  2.  in  An,*»l.  Br.  II.  255. 
v.  6.  p.  235.  col.  2»  post  rerba  :  nuniina  ista 
(Veritas,  Fides .  Justitia  ) —  eum  comitari  pri- 
sco  sermone  dicuntur:  adde  Martial.  X.  78.  1» 
II.  23»n&.  S  s 


—       642       — 

Jbis    litoreasy   Macer,  Salonas, 
Ibit  rara  Fides ,  amorque  recti , 
£/  secum  comitem  trahet  Pudorem. 

De  vana  mortuonim  imagine  v.  16.  vid.  Davis, 
ad  Cic.  Tusc.  Ouaest.  I.  16. 

v.   19.   20. 

Duruml  sed  levms  Jit  patientia 
puidquid  corrigere  est  nefas. 

Aeschyl.  Prom.  io3. 

— •  —  rvy  7rs7T()uyL£W}V  Ss  %?vj 
A\<rctv  (ps^iv  «c  pcctrTx,  yiyv(t)0~x.ov!¥  ott 
To  rvfc  xvxytyc,  sctt    ci^vjgtTOV  cS-svoc,. 
Apollodorus  apud  Stob.  Flor.  Grot.  p.  453. 

XxksTGV    TO    Tu%VJC    Tqxy\LX,    ^x\sT 'OV'    CtWx    Ssl 
AvrjV    (pSQSlV    KXTX    TQOTOV,    CxHrTSQ  (QOQTIOV. 

Jacobs  Horatio  obversata  fuisse  putabat  Archilochr 
I.  6.  ubi  x^ctTs^v  t\vui;o<tvvv\v  vocat  (pxgyixnov  homi* 
nibus  divinitus   datum. 

I.  25. 
v.   11.   12. 

Thracio  bacchante  magis  sub  inter- 
lunia  vento. 
Eadem  vehementioris  amoris  cum  impefuo- 
sissimo  vento  comparatio  apud  Max.  Tyr.  p.  297. 
(Ursin.  in  Carmin.  IX.  ill.  fem.  p.  18.)  rijj  8  6 
"Eguc,  stivx^s  t«c  (pgsvx;  «c  ctvs{ioc.  kxt  ogoc.  sqvffiv 
sinrscodv. 

I.  27. 

v.  19. 

Quanta  laborabas  Charybdi 

Eadcm  fere  rei  imago  apud  Catull.LXVIII.  107.8. 

—  tanto  ie  absorbens  vortice  amoris 

Aestus  in  abruptum  dctuierat  barathrum, 


—      643      — 

ducfa  e  Theocr.  III.   42. 

rXlc  ^*V,  wf  s^ccvvj,  ooc  H  fiotS-vv  aWsT  squtx* 
Sed  Charybdin  posuit  Horatius,  in  rapacitate 
mulieris  notanda.    Alciphr.    I.   6.  p.   24.   cle   Gale- 

ne  :  xooiLxfyvrt  tqcc  ocvry.v  V[  ttqqq  S-y\cc77av  vsoXciix 
xcci  «XXoc  aXXs  t&Qoy  u7ro<psg&i'  v)  t&  sIJi^stxi  x.cti 

CCVuXol  Hct$vfi$S03l   h\VfV. 

I.  28. 

v.  5. 

Atrias  tentasse  domos ,  animoque  roiundum 
Percurrisse  polum  — 

h.  de  Diis  ac  mundo  philosophatum.  Nostrum  et 
Lucretianum  locum  ,  in  Notis  adpositum  ,  i!Iu- 
strat  Cic.  de  Fin.  II.  5i.  Haec  non  erant  ejus 
CEptcuri),  qui  innumerabiles  mundos ,  injini- 
tasque  regiones.  quarum  nulla  essetoray  nul- 
la  extremitas  ,  mente  peragravisset. 

In  vv.  9  —  i5.  habentque  Tartara  Pan- 
thoiden  cet.  forte  subtilior  fui ,  quam  opus  erat. 
Multo  enim  simplirius  et  ad  verba  adcommodatius 
erit:  Pythagorae  moriendum  fuit,  etsi  jam  antea 
semel  mortuus  esset.  Hoc  ornavit  fogi  notione 
advocata,  quo  corpus  crematum  erat :  supervixit 
tamen  rogo ,  in  novam  vitam  transgressus;  adeo- 
que  nihil  rogo  dedit  praeter  nervos  et  cutem.  Pe- 
dcstris  adco  ratioerat:  quamvis  quod  quidem  cly- 
pei  argumento  probabat,  iterum  revixerat. 

v.  i4-  Non  sordidus  auctof  naturaH  veri- 
que.  —  In  animo  forte  habuit  poeta  Lucilianurn, 
quod  est  apud  Cic.  de  oplimo  gen.  orat.  ij.  Ae- 
schines  tanquam  Aeserninus,    ut  ait  Lucilius 

— r  —  non  spurcus  homa,  sed  doctns  et  acer 
Cum  Pacidiano  hic  componituf  optimu1  longc 
Post  homines  natos. 

Ss  z 


-      644      — 

non    sordidus  igitur    auctor  naturae    verique 
audit  Pythagoras,    h.  doctus  et  acer  philosophus. 

I.  33. 

Ad.  vv.  11.  12.  cui  placet  impares  formas 
atque  animos  sub  juga  aenea  saevo  mittere 
cum  joco >  perperam  duas  diversas  loquendi  for- 
mas  statui,  inductus  polissimum  III.  g.  18.  puid 
si  prisca  redit  Venus^  diductosque  jugo  cogit 
aeneo ;  sed  h.  1.  diserle  poeta  ait ,  Venerew  sae- 
vo  cum  joco  duo  diversissima  in^enia  suh  unum 
jugum,  amore  non  mutuo ,  sed  diversis  adfeeti- 
fous  ,  dum  alter  amat,  alter  odit ,  mittere.  Vul- 
garis  atleo  scntentia  erat :  Dura  haec  amoris  con- 
ditio  proposita  est  hominihus,  ut  ament,  a  qui- 
Lus  non   redamentur, 

I.  34- 

V.  9   —    12, 

puo  bruta  tellus  et  vaga  Jlumina 
Quo  Stj^jc  et  invisi  horrida  Taenari 
Sedes  Atlanteusque  Jinis 
Concutitur. 

Cum  Horatio  (et  Virg.  Ge.  I.  028  sqq. )    certasse 

videtur  Sil.  V.  385. 

Sic   ubi molitus  Jupiter  altas 

Fulmine   nunc  Alpes,  nunc  miocta  Ceraunia 

coelo 
Intremuere  simul  tellus  et  pontus  et  aether9 
Ipsaque  commoto  quatiuntur  Tartara  mundo. 

v.  14. 

—  — -  Hinc  apicem  rapaoc 

Fortuna  cum  stridore  acnto 
Sustulit ,   hic  posuisse  gaudet. 
Eadem  rei  imago,  quamquam  minus  exornata  10 
Sut.  Theb.  XI.  649. 


—      645      - 

Res  yimphionias  alio*  sceptrumqiic  maligna 
Transtulerat  Foriuna  manu. 

Dc  stridore  metnphorice  acccpto  Flor.  IV.  5.  extr. 
Quod  in  annua  coeli  conversione  fieri  solet , 
nt  inota  sidera  tonent ,  ac  suos  Jlexus  tempe- 
state  significent ;  sic  cum  Romanae  dominati- 
onisi  i.  e.  humani  generis  ,  conversione  peni- 
tus  intremuit  ,  omnique  genere  discriminum, 
civilibus,  terrestribns  ac  navalibus  bellis  om- 
ne  imperii  corpus  agitatum  est. 

I.  35. 

v.  4. 

—  —  vel  superbos 

Vertere  funeribus  triumphos. 

Illustre  humanonim  casuum  documcntum  suppe- 
ditat  Paulli  triumphus  cluorum  filiorum  morte  fu- 
nestatus.  Liv.  XLV.  41.  ita  eum  loquentem  indu- 
cit :  Postquam  omnia  secundo  navium  cursu  in 
Italiam  pervenerunt ,  neque  erat ,  quod  ultra 
precarer  ;  illud  optavi ,  at  cum  ex  summo  re- 
tro  volvi  (Vid.  ad  III.  lo.  10.)  fortuna  consues- 
set  ,  mutationern  ejus  domus  mea  potius , 
quam  respublica  sentiret.  Itaque  defunctam 
esse  fortunam  pnblicam  mca  tam  insigni  ca- 
lamitate  spero ,  quod  triumphus  meus  velut  ad 
ludibrium  casuum  humanorum  duobus  funeribus 
liberorum  meorum  est  interpositus.  Triumphus 
superbus  ,   ut  laurus  superba  Sil.  XV.  119. 

Vv.  5  — 8.  Vales.  Emendatt.  II.  24.  Fortunae 
efTigicm  a  poeta  respici  opinabatur,  altera  manu 
Cornucopiae,  altera  gubernaculum  tenentis,  at- 
que  hoc  domina  aequoris ,  illud  ruris  colono 
innui.  Ouo  eodem  trahebat  Dionis  (Orat.  II.  p. 
595.)  descriptionem  Fortunae,  quae  t$  lisv  rs~ 
tuhevuv  twv  %£i$uv  iLVftMoiiievii  rs  jc\oZv  *z\  jc*ti$u- 


—      646      — 

vovffx^  tJj  %e  tqvc  Kxgrtovc  xpSovac  tidovffx'  hoc  <mi- 
dem  verius  arbitror. 

v.  13. 
Injurioso  ne  pede  proruas 
Stantem  columnani  — 

Acschyji  adducto  loco  adde  Pausan.  III.  7.  0  iro\e- 
fioc  ovroc  ev  tvjv  'EWx^x  £Tt  fiefiyKvixv  ^ieffeifTey  e% 
fidSrqait* 

v.    21. 

Te  Spes  et  albo  rara  Fides  colit 
Velata  panno  — 

Raram  Fidem  ex  h.  I.  dixit  Martial.  X.  78.  2.  et 
candidum    Fidei   amictum   Noster  forte  mutuatus 
est  ab  Hesiod.  "Egy.  198.  ubi   AJ£o;c  koC\  Nfpcsfl*i( 
AevKoitfiV  (px^eeffffi  x.x\v^x\Lev<A  %6G(t  kx\6v. 

v.  27.  diffugiunt  amici 

Ferre  jugum  pariter  dolosi. 
dolosi  ferre   gracce  pro,  quam   ut  ferant.      Suc- 
currit  nur^  iocus  Pindari  Isthm.  VII.  6l. 

TX    [IXKgX    0     e(  TlC 

TlxTTXivei ,  figx^vc  e&Ks- 
ffSrxi  %x\o7re$ov  Seuv 
*E$gxV. 
§gx%vc  i^iKeT^xi  h.  xor^eveffTegoc  IffTiv ,    v\  uc  cet. 
uti  optime  Heyn.     Ad  rem  ac  verba  Ovid.  Trist. 
V.  2.  3o.  4°- 

JMe  miserum!  quid  agam,  si  proxima  quae* 

que  relinquunt ! 
Subtrahis  ejfracto  tu  quoqiie  colla  jugo. 
Eadem   gnome  apud  Plaut.   Stich.  IV.   1.   16. 

Ut  quoique  homini res parata  est,  Jirmi  ami- 

ci  sunt :  si  res  labat 

Itidem  amici  collabascnnt ;   res  amicos  tn- 

vtnit, 


—      647      — 

'Arfgoi  kxkuc  TTqxcrtTovToc,  hkotiw  (pWoi  in   Grot. 
Excerpt.  p.  9^5. 

II.  3. 

v.  4  sqff.  —  —  moriture  Delli, 

Seu  moestus  omni  iempore  vixeris 
Seu  te  —  —  — - 

—  bearis 

Interiore  nota  Falerni. 

Incertus  ep.  DXXVII.  Anal.  Br.  III.  262. 

TloWx  xiccv  ts^vvjkx^  °  AvxKqeov  ceWct  TQVcpYjfxC 
Kx)  ffv  ye  [Ly  7TIVUV  'i^exi  ek  'AiA^v. 
Mox  ad  umbram  hospitalem  v.  lo.  cf.  Virg.  Ge. 
IV.   ik. 

Obviarrue  hospitiis  teneat  frondentibus  arbos. 
Uterque  expressit  Anacreontis  KXTxyicyiov  c.  XXI. 

kxXov  to  ^evfyov 
'A.7Tx\xc,  celei  ie  yxiTctc. 
MaX^icwTarw  xXaJiVxw. 

Tk    ctv    OVV    OQUV    7TX%SK3-01 

Kxrxyojyiov  roiovToy 
II.  6. 
v.   17. 
Ver  ubi  longum  tepidasqiie  praebet 
Jupiter  brumas. 
Imitatus  est  locum  Auson.  de  Burgidala   (dc  clar. 
Urb.  XIV.  8  —  10.): 

clementia  coeli 
Afitisubi,  et  riguae  larga  indulgentia  terrae 
Ver  longum ,    brumaeque  novo  cum  sole  te- 

pentes , 
uti  legit  Heins.  Advcrs.  III.  i3.  p.  492. 

II.  9. 
v.  22.  Cantemus  Niphaten  et  Medum  flumen 
minores  volvere  vortices. 


—      648      — 

Eadem  imago  in  Sil.  III.  5ug. 

Compescet  ripis  Rhenum,  reget  impiger  Afros. 
h.  Rhenum  exundantem  intra  alveum  suum  coget, 
h.  Germanorum  ferociam  contundet,  eoa  domabit. 

II.    10. 

v.  a.  In  T60  semper  cum  reliquis  conciliando 
forte  argutatus  sum,  necfue  tali  molimine  opus 
erat,  ut  illud  sententiae  perspicuitati  ac  veritati 
congrueret.  Altum  non  semper  urgendo  puto 
esse  simpliciter:  si  non  hoc  agas,  ut  altum  sem- 
per  urgeas  continuo  enixeque  cursum  eo  dirigas  5 
seu,  demta  allegoria  ;  ut  altiora  ambitiose  secte- 
ris,  enixissimo  studio  adsequi  coneris.  Habet  adeo 
semper  notionem  pertinacis  studii,  ut  altius  pro- 
veharis,  insumti. 

II.    11. 

v.  18  —  20, 
—  —  Quis  puer  ocius 
Restinguet   ardentis  Falerni 

Pocula  praetereunte  lympha. 
Meleag.  CXIIf.  3.  (Anal.  I.  32.) 

<rvv  Nu/X(p*<c  Bqoiiiqc  cpiXoc'  v)v  $b  viv  £i$y%{ 

MifysrScti,  tis&A  ttu?  sti  %xto\L*voi. 
Et  inter  Aenigm.  apud  Brunk.  T.  III.  p.  323.  aen. 
XVIII. 

N*jv  $i  vsfiaiV  vvqivov  \is  tqio)    Nvfupuin    [Lty^yxi 
&s$)lsxi  vsXivbi  ksiilsvqv  sv  SxTrsto}. 

MOX.  V.    2  1. 

Quis  devium  scortum  eliciet  domo 
Lyden  ? 
Anacr.  IV.  14. 

'Etf*    (JLXWOV  ,    0)C    STl    £to, 
MuJltfSV,    PO^OIC    $S    KQXTX 

JIvkxgov,   nxXet   y  STXIQVIV. 
eadem  sententiarum  progressione» 


-      6/<9      - 

II.    16. 

De  vv.  5  srtq.  forte  paullo  durius  statui,  res> 
que  e  lyrica  ratione  ita  expedicnda :  Generalis 
sententia,  quam  animo  informatam  habebat  poein, 
erat:  Otium  tam  corporis  rjiiam  animi  votis 
habemus  omnes\  hujus  priori  commati  (ptio  cor- 
poris)  explicando  exornahdoqueinhaesit  (vv.  1  — • 
6),  suppresso  altero,  otio  animi,  tranquillitate, 
e  vv.  7.  8.  demum  cliciendo  ;  atque  in  hoc  hae- 
ret  ac  defigitur  poeta  in  seqq.  Non  enim  gazae  sqq. 
omisso  plane  altero  priore  ,  ab  argumento,  quod 
sibi  tractanduin  proposuerat,  alieno.  Apodosis  igi- 
tur  est :  sed  oiium  hoc  (animi)  noh  paratur  divi- 
tiis  nec  honoribus  Vv 

II.    17, 

v.  5, 
jih  !  te  meae  si  partem  animae  rapit 
Maturior  vis  ?  cet. 

Eodem  acumine  epigramma  u^eCTTOTOV  in  Pi- 
thoeanis  p.  4  1  • 

Ablatus  mihiCrispiis  est ,   amici ; 
Pro  quo  si  pret,ium  dari  liceret, 
Nosiros  dividerem   libenter  annos. 
Nunc  pars   optima  me   mei   reJiquit. 
Crispus  praesidium  meum  ,  voluptas » 
Pectus,   deliciae  :   nihil  sine   illo 
Laetum  mens  meajam  putabit  esse. 
Consumtus   male,   debilisquc  yivam , 
Plus  quam   dimidium  mei  recessU. 

Vv.  17.  sqq.  Magnam  apud  Viros  doctos  et 
humanitatis  studiosos  me  initurum  gratiam  spero 
si,  quae  Reimerus ,  Vir  doctissimus  mihiqueami- 
cissimusj  Regiae  Societalis  Scientiarum,  quae  Got- 
tingae  florct ,  Adsessor  dignissinius  ,  idemque  Hi~ 
sioria    problematis    de   Cubi  duplicatione   de- 


—      65o      — 

texta  nominis  claritatem  adeptus ,  super  vv.  17. 
aqq.  ex  astrologica  disciplina  rite  expediendis  me. 
cum  perhumaniter  communicavit ,  hic  adposuero. 
Ila  vero  ille  disserit  : 

Quae  jam  a  primis  inde  Astronomiae  origini-. 
Jjus  hominum  animos  implevit  superstitio,  qua  in 
multas  naturales  res  et  eventus,  quam  animadvcr- 
tisse  sibi  persuaderent  siderum  insignem  vim , 
eandem  his  in  omnes  omnino  res  humanas  pari- 
tcr  vindicandam  esse  suspicarentur :  peperit  ea 
pecuJiarem  aliquam  et  temporis  successu,  ob.«cr« 
vationibus  sedulo  adhibitis,  in  justas  disciplinae 
formas  redactam  doctrinam  ,  Astrologiam  ;  quae  , 
quasi  altera  pars  Astronomiae,  ex  mutua  siderum 
eo  momento,  quo  quisque  nasceretur,  in  coelo 
constitutione  adcurale  observata,  ejus  indolem, 
mores,  vitae  casus,  mortem  cet.  ad  ccrlas  leges 
regulasque  adstringerct;  quam  etiam  Augustitem- 
poribus  apud  Romanos  in  magno  honore  fuisse, 
notissimum  est.  Est  autem  haec  ars  s.  disciplina 
pro  summa  eorum ,  quae  in  habitu  et  positura 
siderum  accidere  possunt,  multitudine  et  varie- 
tate ,  quae  simul  singulis  rebus  humanis  sunt  ad- 
commodanda ,  tot  complicatis  perplexisque  prae- 
ceptis  se  invicem  varie  vel  confirmantibus ,  vel 
restringcntibus ,  vel  prorsus  tollentibus,  referta, 
(accedit  et  ipsorum  astrologorum  in  multis  re- 
hus  gravissimis  repugnantia )  ut  ejus  omnem  et 
veram  indolem,  quoad  quidem  leges  generalio- 
res ,  paucis  simul  et  perspicue  exponere  ,  perdif- 
iicile  sit. 

Ex  ingenti  corum  in  lato  coeli  campo  conspi- 
ciuntur,  inerrantium  siderum  multitudine  ,  qui- 
husque  omnibus  pro  singulari  cujusque  in  ipso 
natali  momento  situ  «ingularis  aliquis  in  homi- 
nem  nascentem  effectus  maxime  ex  ipsius  signi , 
quo  gingula  a$tra  sibi  exhibere  placuit  humanac 


—      6gi      — 

sollertiae ,  natura  desumtus,    tribuebatur  ;  inpri- 
inis   duodecim  illa  ,    in    qtiac   Zodiacus   dividitur 
aslra,    maximam  habere  vim  ct  virtutem  credita 
sunt,    atque  eorum  unicuique,  ut  et  singulis  cu» 
jusque  regionibus,  vel  benigna  vel  noxia  vindica- 
ta  est  potestas.     Primum  autem  et  ante  omnia  di- 
iigenter  et  adcurate  explorandum  erat,  quodnam 
sigoum,   et  quota  ejus  pars   (Grarf)   eo  momen- 
to  ,    quo  quisque  nasceretur  ,  cmcrgeret.     Ibi /20- 
roscopus  dicebatur  esse  constitutus ,  i.  e.  locus, 
cx  quo  cetera  omnia  in  coelo   essent  ordinanda  et 
definiend*.      Ab    ea  igitur  coeli   parte   exorsi   Zo- 
diacum    in    duodecim,    quas    vocabant   stationes 
computando  dividebant,    earum  unicuique  trigin- 
ta  partes  adsignantes.      Et  his   inprimis    quatuor 
coeli  cardines,  ortus,  occasus,  medi um  et  imiim 
coelam  ,  erant  definiendi ;   quorum  quidem  or/w 
crat  pars  ipsius  horoscopi  ,    quae  in  ujuscujusque 
momento  natali  primum  emergeret ,  ac  deinccps 
pr>r  triginta    partes  in  coelo  produceretur ;    occa- 
s//s  autem  ea  coeli  pars ,   quae  in  septimo  ab   ho- 
rospoco  signo  posita,   aeque  triginta  partes  in  coe* 
lo   sibi  vindicaret.     Similiter  medium  coelum  in 
decimo  vei  interdum  etiam   in  undecimo  ,  imuni 
coe/um  autem  in   quarto  horoscopo  signo  consti- 
tuebatur.     Maxime   autem    insignis  erat,    ut  illa- 
rum  duodecim  stationum,  ita  inprimis  horumqua-5 
tuor  coeli  cardinum ,  uniuscujusque  quidcmin  di- 
versas   vitae   humanae    res ,    vis   et  virtus ,  eaque 
ex  signorum  et  planetarum  in  illis   coeli  stationi- 
bus   et    cardinibus   situ   tempcranda.     Ceteruni   e 
quatuor  illis   cardinibus   is ,   qui  medium  eoclum 
tcnerct,  reliquos  et  dignitate  et  effectu  superahat ; 
eui  proxime  accedere  existimabatur  imum  coelum; 
tertium  autem  dignitatis   locum  occupabat  ortus, 
quartum  denique  occasus.    Hisce  duodecim  statio- 
«ibus  per  duodecim  Zodiaci  signa  ita  conslitutis, 


—      652      — 

duodecim  Athla  (quo  vocabulo  graeco  opera,  la- 
bores ,  scudia,  certamina,  artes,  et  omninoquae- 
cunque  res  aut  quicunquc  casus  in  vita  humana 
contingere  possunt,  intelliguntur  )  per  eas  adhuc 
erant  distribuenda  ;  et  quldem  ita ,  ut,  invento 
fortunae  loco,  in  proximum  incideret  militia  et 
peregrinatio,  in  tertium  negotia  civilia,  et  sic  por- 
ro  reliqua  per  duodecim  stationes  certo  ordine 
sequerentur.  Ad  inveniendum  autem  fortunae  lo- 
cum  pro  diurna  vel  nocturna  genitura  diversa  tra- 
debantur  praecepta.  Ouare  necesse  erat,  ut  so- 
lis  et  lunae  in  coelo  situm  (in  quonam  quidem 
signo,  et  in  quota  ejus  parte  invemrentur  positi) 
adcurate  cognitum  haberent. 

Sed  de  reliquis  etiam  stellis  errantibus  s.  pla- 
netis  eadem  omnino  erant  investiganda.  Cum  enim, 
ut  singulis  Zodiaci  sideribus,  ita  quam  maxime 
singulis  planetis  singularis  aliqua  in  res  humanas 
vis  et  virtus  tribueretur,  vel  benigna  vel  noxia  : 
hanc  ipsam  signa  ,  in  quibus  collocati  essent,  va- 
rie  moderari  posse  putabant.  Sicetiam  cum  duo- 
decim  signorum  unumquodque  planetae  cuidam 
prae  ceteris  maxime  proprium  esse  haberctur  (un- 
de  is  planeta  hujus  signi  vocabatur  dominus,  sig- 
numque  ipsum  ejus  domus ) ;  cumque  insuper 
quodvis  signimi  ,  tum  in.  tres  partes  ,  quas  deca- 
nos  dicerent ,  tum  in  triginta  partes,  quibus^- 
nes  signi  constituerentur ,  esset  divisum  ,  istique 
decani  et  fines  singulis  planctis  etiam  vindicaren- 
tur:  varie  inde  comparata  cxistimabatur  aliciijus 
planetae  virtus ,  prout  in  sua  domo ,  vel  in  suo 
decano  ,  vel  in  suis  finibus  esset  constitutus  (ubi 
vis  ejus  major  credita  est  et  vehementior ),  vel 
in  alius  planetae  domo  ,  vel  decano.  vel  finibus. 
Ouodautem  mutuum  planetarum  intcr  se  situm  at- 
tinet,  maximi  erat  momenti  quaestio ,  num  dia- 
metra,    an  trigona,    an  quadrata ,  an  denique 


—      «53      — 

hexagona  radiaiione  se  invicem  aut  horosco- 
pum  respicere  invenirentur.  Diametra  autem 
radiationc  horoscopum  vcl  planetam  rcspicere  di- 
cebatur  planeta,  qui  in  septimo  inde  ab  horoseo- 
po  vel  a  planeta  signo  esset  constitulus;  trigona, 
qui  quintum  ab  horoscopo  vcl  a  planeta  leneret 
signum;  qnadrata,  qui  quartum  ;  liexagona  de- 
nique,  qui  tertium.  Quod  horo.-copum  attinet, 
diametra  et  quadrata  radiatio  omnino  infelix  ha- 
bita  est  et  maligna,  trigona  autem  fausta  rl  sa- 
lularis,  hcxagona  minoris  potestatis.  Planftae  au? 
tcm  si  aliqua  radiationc  planeta  invenireiur  oppo- 
situs,  atque  enrum  uterque  ejusdem  ,  sive  bene- 
volae  sive  malignae,  haberetur  naturae  :  uniuscu- 
jusquc  vis  et  virtus,  sive  in  hominis  salutem  sive 
perniciem  ,  maxime  augcri  credebatur.  Si  vero 
beneficus  alter ,  alter  noxius  declararetur,  i-.  qui 
dextrum  s  superius  in  coelo  lalus  leneret  ,  eum, 
qui  in  sinislro  s.  inferiore  latere  es set  positus,  vin- 
cere  dicebatur. 

Erant  denique  adhuc  innumera  alia  dibgen- 
ter  investiganda,  v.  c.  ad  definiendem  vilae  spa- 
tium,  quis  planetarum  vitae  esset  daior  (s.  ge- 
niiurae  dominus),  quis  constitueretur  temporum 
dominus  cet.  :  quae  quidcm  omnia  tantam  con- 
tortorum  praeceptorum  suggerebant  farraginemj 
ut  astrologis,  astra  ex  ipsorum  commodis  (prcut 
uniuscujusque  hominis  dcsideriis  gratificari  ci;pc- 
rent)  interpretandi ,  libcra  relicta  essel  pote^tas. 
Scd  ut  jam  ad  ipsum  Horatii  carmen  acccda- 
mus  ,  et  de  iis  ,  quae  in  eo  aliquam  ex  Astrolcgia 
lucem  et  expliotionem  admittant  vel  requirant, 
videamus:  versuum  illorum(i7  sqq.).  Seu  L,i- 
bra ,  seu  me  Scorpius  cet.  sensus  in  universum 
ita  sane  est  concipiendus :  Quaecunane  fuerit 
genitnra  mea,  licet  diversa  aiua:  tamen  mea 
cuni    tua    ( quoad    cmidem  vitae  casus  in  ulraqur 


—      654      — 

praefinitos)  qiiam  maxime  consentiat ,  necesse 
est.  Hanc  senlentiam  Horalius,  prout  quidem  lia- 
ctenus  ejus  versus  interprctati  sunt  viri  docti ,  in 
huncmodum  (quamvisornatius)  expressit.  Quod* 
cunque  sidus  in  hora  mea  natali  emerserit  , 
licet  diversum  a  tuo ;  vel,  ut  propriis  vocabulis 
astrologicis  utamur:  In  quocunque  Zodiaci •' side- 
re  horoscopus  meus  fuerit  inventus ,  licet  di- 
verso  a  iui  horoscopi  sidere :  tamen  horosco~ 
pus  meus  cum  tuo  quam  maxime  consentiat , 
necesse  est.  Stellae  hominem  nascentem  adspi- 
cerc  dicuntur,  quae  in  ejus  hora  natali  in  coelo 
ita  collocatae  inveniuntur,  ut  in  eum  vim  aliquam 
habere  credantur.  Sic  sidus,  in  quo  est  horosco- 
pus,  hominem  nascentem  adspicere  sine  dubio 
tlici  potest.  Ex  doctrina  astrologica  etiam  bene 
fieri  poluit ,  ut,  quamvis  ,  quae  in  duorum  homi- 
num  diversa  hora  natali  emergerent  signa,  essent 
vel  maxime  diversa:  reliqua  tamen  in  utriusque 
genitura  in  coelo  ita  intcr  se  invenirentur  con*ti- 
tuta,  ut  quoad  valetudinem,  mortem  ,  omnesque 
vitae  casus ,  prorsus  eadem  pransagiret  utriu^que 
horoscopus.  Definitur  enim  valetudinis  mortis* 
que  conditio  maxime  distribuendis  duodecim  illis 
athlis,  quorum  supra  mentio  facta  est ,  per  duo- 
decim  Zodiaci  signa;  quae  distributio  non  inde 
ab  horoscopi  signo  instituitur,  sed  ex  Solis  veL 
Ijunae  situ,  prout  gcnitura  est  diurna  ve'.  noctur- 
na  ,  vario  modo  pendet.  Ouod  etiam  vitae  spa- 
tium  altinet  ,  maxime  a  domino  geniturae  deri- 
vatur,  cujus  inveniendi  ratio  (liret  unam  ean* 
demque  non  omnes  astrologi  sequantur)  cum  sig- 
no  horoscopi  minime  cohaeret.  De  istis  autem 
vitae  casibus  hic  tantum  sermo  est;  non  autem  de 
moribus,  operibus,  artibus,  dignitate,  conjugio, 
prole,  cel. :  quae  omnia,  cum  in  Maccenate  et 
Horatio  admodum  diverse  fuissent  co«iparata,  in 


—      655      — 

utriusque  genitura  etiam  multa  aliter  collocata , 
atque  (erc  ipsa  signa  natalitia  diversa  ex  astrolo- 
giae  pracccptis  sine  dubio  postularunt. 

Scorpionem  Horatius  epitheto  ornavit  e  do- 
ctriua  astrologica ,  utvidetur,  penilus  desumto  , 
partern  violentiorem  horae  natalis  adpelians. 
Viclentius  autcm  signum  non  incummode  vocari 
opinor  Scorpium  ,  quatenus  habilus  est  ejus  natu- 
rae  ,  ut  homines  sub  eo  nati ,  ad  omncm  v.Iolen- 
tiam  ct  saevitiam  proni ,  bellorum,  cacdis,  rapi- 
naeque  studio  tenerenlur,  ut  bellalores  ,  venalo- 
res ,  gladiatoresque.  Ouod  et  declaraiit  verslis 
Manilii,   lib.  IV.  217  sqi^. 

Scorpius,  armata  violenta  cuspide  cauda  . 
pui\  sua  curn  Phoebi  cnrrum  per  sidera  dacit^ 
Rimalur  terras  et  sulcis  semina  miscet  * 
In  bellum  ardentes  animos,  et  Martia  casira 
Efficit*  et  rnulto  gaudentem  sanguine  civem  : 
Nec  praeda,  quam  caede  magis :  cumque  ip~ 

sa  sub  armis 
Paoc   agitur ,  capiunt  saltus,  silvasque  per- 

errant : 
JVunc  hominum  ,  nunc  bella  gerunt  violenta 

ferarum  : 
Nunc  caput   in   mortem  vendunt ,    et  Junus 

arenae : 
Atque  hostem  sibi  quisque  parat,  cum  bella 

quiescuni. 
Sunt  quibus  et  simulacra  placent ,  et  liidns 

in  armisy 
iTantus  amor  pugnae  est,y  discuntque  per 

otia  bellnm , 
Et  quodcunque  pari  studinm  producilur  arle. 

Ingeniosissimae  et  doctissimaeEditoris  celeber- 
rimi  mihique  amicissimi  horum  verborum  inter- 
prctationi  ideo  adsentiri  dubitaham,  quoniam  sig- 
nqm    in   hora  natali  surgens  relicruis  signis  vi  ct 


—      65G      — 

effectu  praevalere,  nemo  Astrologorum  facile  con- 
cedet.  Habetur  enim  hocce  signum  eo  tantum 
sensu  primarium,  nomineque  sicleris  natalitii  in- 
signitur,  quatenus  ex  ipso  invcnto  reliqua  signa 
constituantur  et  ordinenlur  ,  ipsumque,  ut  Fir- 
micus  ait,  rcliquis  quasi  aditum  praebeat.  Vi 
autcm  atque  cffectu  et  ei  sideri ,  in  quo  medium, 
et  ei,  in  quo  imum  invenitur  coelum  ,  posthaben- 
dum  est. 

Sequunhir  versus:  Te  Jovis  impio  Tutela 
Saturno  refalgens  eripuit  cet.  Saturuum  om- 
ninonoxium,  Iovem  vero  salutare  sidus  habitum 
esse,  res  est  notissima.  ,Fieri  igitur  potuit ,  ut, 
si  hi  planetae  in  genitura  radiatione  aliqua  sib 
Invicem  invenirentur  oppositi,  alter  altcrius  vim 
scu  prosperam  seu  perniciosaminfringeret  el  miti- 
garet.  In  Maecenatis  genitura  Saturni  vim  noxi- 
am  vi  Jovis  salutari  mitigatam  esse,  adparei.  Hoc 
autem  varie  accidere  potest,  dummodo  Jupiter 
sit  in  dextro  ,  Saturnus  autem  in  sinistro  sidere 
collocatus  ;  quod  quidem  necesse  est,  ut  Jupiter 
in  superiore  parte  positus  Saturni  in  inferiorc  con- 
stituit  vim  malignam  superare  possit.  Si  igitur, 
quod  admodum  vcrisimile  est,  quae  modo  com- 
memoravit  sidera  Horatius,  Libram,  Scorpionem, 
et  Capricorijum,  in  genitura  Maecenatis  pracci- 
pua  occunasse  ponamus  loca^  cardines  certe  coeli 
quosdam,  atque  v.  c.  in  Capricorno  horoscopum 
concipiamus  esse  inventum,  et  in  eodem  signo  si- 
mul  Saturnum,  Jovem  autem  in  Libra  vel  in  Scor- 
pione:  quae  de  Maecenatis  valetudine  vitaequeca- 
sibus  alias  nota  sunt,  ex  hac  siderum  constitutio- 
ne  secundum  astrologiae  praf cepta  satis  adcurate 
praedici  videhimus.  Tum  enim  in  Libra  vel  Scor- 
pione  medium  invcnitur  coelum,  Jupiierque  ,  ut 
ipsa  verba  Firmici  (ex  lib.  VI.  cap.  10.)  adhibe. 
amus ,    dextrum  qu«drati  latus  possidens  quadra. 


-       657       — 

ta  radiatione  respicit  Saturnum,  emsque,  in  sini- 
stro  quadrati  latcre  ct  in  Capricorno  constituti, 
ideoque  acgritudines  et  gravissima  vitae  pericula 
et  discrimina  (  ex  Fimici  lib.  V.  cap.  3.)  praesa- 
gienlis,  vim  pestiferam  mitigat  et  infringit. 

Ouaecunque  autem  alia  adhuc  iniri  possit  ha- 
rum   steilarum    disponendarum  ratio,    non   aeque 
bene  procedet ;  certe  in  hac  proposita  ratione  muJ- 
ta  alia  etiani  Maecenati  ita  possunt  adcommouari, 
ut,   ejus  genituram  revera  ita  cornparatam  fuisse, 
dubium  vix  relinquatur.    Sic.  v.  c.  Saturnus  in  ho- 
roscopo  positus   (vid.Firm.  lib.  III,  cap.  3.)  mul- 
torum  malorum  et  periculorum  adventum,  acgri- 
tudines  et  Janguores  significat,  Jupiter   aatem  in 
Libra   vel   in    Scorpione    conslitutus   (vid.    ejusd. 
lih.    V.  cap.   4.)    jungit   homines   potcnlihus   viris 
aut    ducihus  vcl  regihus ,   corumque  res  et  secrc- 
ta    iis  committuntur ;    paritcrque   in  mcdio  coelo 
(  vid.  ejusd.  lih.  III.  cap.  4«)   magnos  dccernit  ho- 
nores  ,    puhlicorum    ncgotiorum    facit   principes  , 
necnon   imperatorum   negotia    tractante?.       Horo- 
scopus  dcnique  in  Capricorno  et  medium  coelum 
in  Libra   (vid.  ejusd.   lih.  V.  cap.   l)   homines  fa- 
ciunt  pios  ,  honesti  gratia  sermouis    ornatos  ,    do- 
ctos,    et  diis   vota    reslituentes    ex  quibusdam  ne- 
cessitatibus   vel    periculis    liberatos  ,    ita  ut  Hora- 
tius,   cum  sub  fincm  carminis  munera  ex  voto  diis 
persolvcre  hortetur  Maecenatem,  ipsius  etiam  ho- 
roscopi  decrcta  videatur  esse  sequutus.      Cetenmi 
in    gcnitura  Maecenatis    in  Scorpium  aeque  ac  iu 
Libram   cadere    potuisse  medium  coelum,    nemi- 
nemdoctrinis  astrologicis  imbutum  offcndet;  cmn 
interjectis   inter  hor   scopum    et  medium  coelurri 
270    partibus,    niedium  coclum   inde  a  partc   27I 
inciperet,    atque   deinceps    per   5o   partes    produ- 
cerelur,  ita    ut  undecimum  aeque  ac  decimum  ab 
horoscopo  signum  occupare  possct. 
II.  93,m&.  Tt 


—      65$      — 

Ouae  de  Maecenalis  genilura  ciim  jam  sint 
exposita  ,  in  promtu  est  et  aiia  versus  Horatianos 
interpretandi  ralio  ;  quae  eo  iit  probabilior,  qua» 
tenus  omnia,  quac  dc  astris  adferl  pocla,  ex  Mae- 
cenatis  gcnitura  omnino  desumta  esse  \identur. 
Ouod  enim  de  loco  horoscopi  s.  ortu  nequaquam 
licuit ,  ut  eu-m  violentiorem  horae  natalis  parteni 
diceret  Horatius,  de  superiore  coeli  cardine  s.mc- 
dio  coelo  omui  jurc  licebat.  Itaquc  cum  astrolo- 
gos  istam  Iovis  et  Saturni  constitutionem  tanquam 
rem  gravissimam  in  Maccenatis  genitura  saepius 
commemorantes ,  atque,  ut  meticuiosum  hujus 
viri ,  de  ea  forsan  altius  indagantis,  (designo- 
rum  cnim  istorum  decanis  et  finibus ,  in  quibus 
hi  planetae  invenirentur  positi ,  et  de  nmltis  aliis 
rebus  adhuc  poterat  clisquiri)  animum  confirma- 
rent,  vim  Jovis  salularem  noxiac  Saturni  praeva- 
lere  demonslrantcs  audivisset  noster:  quam  pro- 
prie  proferre  voiebat  sentenliam ,  quaccunque 
fuerit  geniiura  mea ,  hanc  geniturae  Maecena- 
tis  indolem  respicicns,  sic  expressit :  Seu  L,ibra9 
seu  me  Scorpius  adspicit  Formidolosus ,  (  tan- 
quam)  pars  violentior  Natalis  horae  ,  seu  ty- 
rannns  Hesperiae  Capricornus  undae,  i.  e.  seu 
in  dLibra,  scu  in  Scorpione  seu  potius  in  Capri- 
corno  sit  cardo  coeli  superior  in  genitura  mea  cet. 
Vocabulum  adspicere  de  stella  in  medio  coelo  po- 
sita  aeque  adhibcri  potest.  Pieliqua.  etiam,  quae 
supra  de  horoscopi  signo  sunt  observata  ,  ex  co 
quidem  solo  ^astrologicas  de  valetudine  ,  morte  , 
aliisque  vitae  casibus  disquisitionis  minime  pen- 
dere  ,  pariter  de  mcdio  coelo  sunt  moncnda, 

III.   3. 

v.  i5  —  16. 

Ilac  te  mereniem  ,  Bacche  paier,   fuae 
Vzxere  tigres  — 


—      6J>9      — 

»—  —  hac  Onirinns 

Martis  eijuis  Acheronta  fugii. 

Priora  cxpressit  Ovid.  Trist.  V.  3.  19. 

Ipse   quoqne   aethcrias   meritis   invectus  es 

arces 
pua  non  exiguo  facta  labore  via  est. 

Je  Bnccho.  Posteriora  concinunt  modis  Pinclari- 
cis  apud  Plutarch.  rlc  Superstit.  p.  167.  E.  fr, 
Heyn.  p.  94. 

X.81V01  ystq  uvotfot   J$   ccy^ouoi 
tcvcov  r$  uTsiqojL  /3  u  q  v  /3  0  a  v 

7T  0  q  Sr [L  6  V    7T  S  (p  6  U  y  0  T  £  C     A.%?  Q  0  V  T  0  S 

tle  Diis. 

III.  5. 

v.  55. 
Tendens  Venafranos  in  agros 
u4ut  L,acedaemonium  Tarentum* 

Parum  probabile  cst,  P»omanos  Rcguli  aetale  prae- 
dia  in  Campania  atque  ifo  Tarentino  tractu  ha- 
buisse.  Igitur  Horatius  aut  suae  aetatis  rationem 
habuit,  aut,  quod  probabilius  videtur,  omnino 
amoenissimas  regiones  designare  voluit. 

III.  6. 

v.  07. 
Sed  rusticorum  mascula  miliium 
Pro/es  ,  SabeJlis  docta  ligonihus 
Versare  glebas  cet. 
Locum  optime  illustrat  Columella  de  Re  R.  L.  I. 
Pracf.  §.  17.  At   mehercules   vcra   illa  Romuli 
proles  adsiduis  venatibus  nec  minus  agresti- 
bus   operibus  exercitata ,  frmissimis  praeva- 
iuit  corporiOas ,  ac  militiam  belli ,    qiium  res 
postulavit ,  facile    sustinuit  dnrata  pacis  la- 

T  t   2 


—      66o      — 

ribus ,  semperqiic  rustlcam  plebem  praeposuit 
urbanae. 

III.  8. 

P.  ii/|.  de  Baccho  ;  hortorum  ,  maxime  po- 
morum  Deo  primo  loco  mcmorandus  erat  Pinda- 
ri  locus  apud  Plutarch.  Sympos.  quaest.  IX.  14.  p. 
7  45.  A.  C  fr.  Hcyn.  p.  g6.): 

tie&QStiV   $5   VOpGV   A/ovu- 

aoc,  TfoXuyu&M  ccv^ccvei 

ayvov  (peyyoc  07ruQccc 

v.  10. 
Corticem  adstrictum  pice  dimovebit 
Amphorae 

Eadem  ornatus  ratio  in  Archilocho  V.  2. 

'AXX'  ccys^  Tvv  K(d3r<avi  Sovjc  hci  creXfictTct  vyoc 
^oircc^  §  KOikwv  ir^\Lar    u(ps\x.e  jufttay. 

III.  16. 

v.  42   sqq. 

Multa  petentibus 
Desunt  multa.     Bene  est ,   cui  Deus  obtulit 
Parca  ,  quod  satis  est ,  manu. 

Conveniunt   haec  cum   aureis  yvooyLCtic  (forte  Syri 
yel  Laberii)   apud  Senec.  Ep.  108. 

Desunt  inopiae  multa  ,    avaritiae  omnia. 
Is  minimo  eget  mortalis,  qui  minimum  cupit. 
Puod  vult ,  hahet ,  qui  velle  ,  quod  satis  est, 

potest. 

III.   20. 

P.    201.  col.  1.   extr.    Statii  loco  adde   Ovid.  Met. 

xiii.  547. 

Utqne  furit   catulo  laclente  orbata   leaena 
Signaque  nacta  pedum  seqnitur^  quem  non 

videt  j  hostem. 


—      661      — 

ct  ad  v.  3.  fagies  inaudax  praelia  rdpior  Mar- 
tial.  VIII.  26.  1.     • 

Non  tot  in   Eois  timuit  Gangeticus  arvis 
Raptor,  in  Hyrcano  qui  fugit  albus  equo. 

ubi  albns ,  %\a>£2C  TW  inaudax  respondet. 

v.   i3.   14. 
"Fertur  et  leni  recreare  vento 
Sparsum  odoratis  humernm  capillis. 

De  ve.nto  flabellis  facto  nondum  mnto  scntentlam 
ctiam  propter  adj.  epitheton  leni.  Dioscorid.  XII. 
1.   (Anal.  Br.  I.  4g5.  )  : 

*PlT\%X  Tv)v\Lx\x  K  (fiv  l  V    X  s\    TT  £  V}  E~l  X  V    CtyTXlC. 

UocQiisiis  vj^iVr^  S-ws  ttxq    OvQuvifo 
E^  evvya  ^smTsv[Lx"  to  f  v,s\iov  /3#?v  S-xXttoc 

'H.    WuiQy    [Lx\xK01C,    eX.T$E7TFTXl    7uS<pv%0\C,. 

Ubl  cave  mutes  >j  txiqv,.  Sensus  :  Jam  Zephyri  re- 
frigerio  permulcctur  sTxiqx,  tabellis  Veneri  de- 
dicatis. 

III.    31. 

Cum  toto  comparandum  epigr.  Ionis  I.  in  Anal. 
Br.  I.  161.  maxime  vv.  9  —  12. 

NfJtTtf?    7TQT0V    o\filOV,    dv^g(O7T0lCl, 

%vvov  tov  %xiqtiv   (pxq\LX'/.0V   xvTocpvs;. 

Tou    $x\lXt  (Q\\x   TSMX,(pi\o<pQQO*Cvxl  TE,%00OlTS% 

Tcuv  «yxbuv  fixcCksvc.  olvo;  stis^e  cpvGiv. 

v.   i3. 
Tu  lene  tormentnm  ingenio  admoves 
Plerumque  duro. 

Jacobs  hunc  locum  admovit  Asclepiadeis  (Anal. 
Bl\  I.   2i3.  c.  X.  i.): 

Ohoc  eqwtoc,  s\sy%oc,.  e$£v  xqvsv[LSVov  v\l\v 

'Ht  X  C%V  x\  TToWxi  NlKXyO^V    TTgOTTSTeiC,. 


—      C62       — 

uti  Iocum  emendavit  Albprti  acl  Hesycli.  f,  IjTUfev. 
Horatium  expressit  Sil.  XI.  287. 

Donec  pulsafames^  et  Bacchi  munera  dur&m 
Laxarunt  mcntem. 

Mox 

—  et  arcanum  Jocoso 

Consilium  retegis  Lyaeo 
forte  nihil  amplius  est,  quam :  arcana  pectoris 
retegis  ,  promoves  loco  (ut  Epod.  XI.  14.  ubi 
plura  vicle)  ,  effieis,  ut  homines  secreta  animi  elo- 
quantur,  Lvaeum  jocosum  expedit  Xenoph.  Sym- 
pos.  p.  127.  Bach.  0  oivoc,,  ccfiojv  rctt  -^vfcx c, ,  Txt 
fjth  \vttxc  —  %oiiil£si,  tx\  £s  (pi\ocp§o?vvxc, ,  wffjreQ 
eXxiov  (p\oyx ,  eysi^si. 

v.   17. 

Ta  spem  reducis  mentibus  anxiis 
Viresque  et  addis  cornua  pauperi  cet. 
Primo  loco  commemorandum  erat  splendidissi- 
rnuiH  Pindari  fragmentum,  quod  in  Excerpto  L. 
XI.  Athenaei  apud  Casaub.  Animadvv.  XI.  c.  4.  p. 
782.  \eg\iux '  xv£,si  yxg  J$  TQs<psi9  [isyx\vvsi  ts  ty^ 
^vfflv  y  Iv  roic,  ttgtou  SixTQifiy,  xvx£co7rv$ovfxvovv% 

iloS    (pYtTl    TKvSxQOf 

uvM   xvhq(J}7ruv  miixTbdsse,  olyov- 

txi  fisgi[iV06i  G"TV]hsoiV  £^oj,  7rs\xyei 
o*  sv  ToXvyowoio  tt\ovtqv 

TTXVTSC,    ifX    VSOiJLSV    -^SVd^     TQOC,    XKTXV 

0$  [lev  av^/x<yv,  acpvsi- 

6$    TOTS,    T0\    £'    XV    7t\oVTSOVTEC,    XS^OV- 
TXt   (QQSVCIC,  x[i7rs\ivoi(   TO^OIC,   ^X[LEVTSC,. 

ubi  cpQsvsc,  X[its\(voic  to^oic  $x[ievtsc,    feKci  auclaci» 
dictae   ebriae.  Similiter  Martialis  III.  68.   5.  6. 

Hic  jam  deposito  post  vina  rosasque  pudores 
Quid  dicaty  nescit  saucia  Terpsichore. 


—      663       — 

Daphnen  mero  sauciain  plenius  adpellat  Apulei. 

Met.  IX.  p.  601.  Oud.  Noster  serm.  II.   1.  24. 
—  —  Saltat  Milonius,  ut    semel  icto 
Accessit  fervor  capitij  numerusque  lucernis» 

III.  28. 

v.  9.  10. 

Tu  curva  recines  tyra 

Latonam  et  celeris  spicula  Cy^nthiat 

Caliimachi  loco  adde  Eurip.  Hec.  462. 

2ov  Ay^ictcriTs  xovqoci; 

'A.QTSU.3GS    J£    %-SXi 
/Xq  V(TS  XV    CC(17TVKCC 
1  0  q  «    T    EVAoyVjCW. 
Coll.  Nostri  I,  21.  11.  12. 

IV.    1. 

v.  32  —  35. 
Sed  cur  lieu,  Ligurine ,    cur 

Manat  rara  meas  lacrima  per  genas? 
Cur  facunda  parum   decoro 
Inter  verba  cadit  lingua  silentio  ? 
Cum  prioribus  Nostri  vv.  Jacobs  composuit  Dios- 
coridis  XXIV.  5.   (Anal.  Br.  I.   4j)9.) 

TspTVOTCCTS    MooV^jJ/V,    'AvaJCjJSSV,    GJ   Vl   Bcdv^S.03 
X\0ip_0V    V7TSQ    XlA/XOOV    TTO^kCOU    lctXQV    %£«£• 

Posterioribus    concinunt    Valerii     Aeditui    ( Catal. 
Scal.  p.  aoo.)  : 

JDicere    quum  conor   curam  iibi ,  Pamphila 

cordis  , 

Puidmi abs  te  qnaeram,  verba  labris  abeunt. 
Per  pectus  miserum  manat  subilo  mi/ii  sudor, 

Si  taceo  subitus ,   duplo  iterum  pereo. 

Si  taceo  subiius  explicant  Horatiana :  inter  ver- 
ba  cadit  lingua. 


i 

—      664      ~ 

IV.    2. 
V.    l\D. 

Tum  meae  Csi  r/uid  loquar  aiidicndum) 

Vocis  accedet  bona  pars  cet. 
Ut  vcrba :  tum  meae  vocis  etc.  ad  Augusti  trium- 
phunV  rcferri  possent,  in  antecedentibus  aliquicl 
ess^  debebaf,  quod  eo  duceret.  Igilur  ludus  pu- 
hjicus  laiiore  sensu  esset  accipicndus  :  laetiliapu- 
blica  e  triumpho ,  non  ludi  publice  voti.  Sed  sa- 
tius  erit,  hoc  tetraslichon  omnino  ad  hilaritatem 
publicam ,  e  Caesaris  reditu  conceptam,  referre, 
non  ad  pompam  triumphalem,  quam  seqq.  de- 
mum  exponunt. 

v.  49- 
Tuque  dum  procedis ,    Io  triumphe  , 

Baiio  grammatica  utique  postulat,  ut  tuad  Trium- 
phum  referatur.  Erit  adeo  Triumphus  Deus,  per- 
sona  indutus,  plane  ut  Epod.  IX. 
Jo    Triumphe  tu  moraris  aureos 
Currus  et  intactas  boves. 
Atque  haec  ratio  lyrico  poeta  satis  digna  videri  de- 
bet:  Et ,  o  triumphe,  dum  tu   procedis ,    intcr- 
posito   Jo   solenni,   adclamandi   formula.    Trium- 
phus  adeo  ducit  pompam  suam ,    antevolat    cam , 
cui   acclamat  spectatrix  turba,  Jo  triiunphe,  Ma- 
jori  adeo  litera  Triumphi  nomen  scribendum. 

IV.  5. 

v.  5. 
Lucem  redde  tuae ,  Dux  hone  ,  patriae  : 
Jnstar  Veris  enim  vulius  ubi  iuus 
u4dfulsit  populo,    cet. 
Projcctioris  adu.ationis  est  Marlial.  VIII.  2  1.  1  t.  1  ?.- 

Jam  Caesar  vel  nocie  ceni :  stent  asira  licelil, 
T\on  deerit  populo  ,    ie  veniente ,  dies. 


—       663       -=■ 

l)e  vultu  Veris  speciem  praeferente  vide   Ioca  Ja- 
«obsio  atl  Anthol.  I.  p.  3io.  alata. 

IV.  9: 

v.  i3  sqq. 

Non  sola  comtos  arsit  adulteri 
Crines  et  aurum  vestibus  illitunx 
JWirata  regalesque  culius 
Et  comiies  Helene  Lacaena. 

Eurip.  Cycl.  180-sqq.   de  Helena 

'Ets/  ys  toAok  ^stxi  yx{L0vy.s\V], 
Twv  7rgo$cTiv«  v)  touc  S-v\xx.ov$  tcvs  tohlIXovc 
IIcji  Toiv  (tksXoIv  i^ovcx,  §  tov  ^gvasov 
KXotcv  (QO^ovvtx  xsgi  {LSOOV  TOV  xv^svcc 

'E^STTOvjSvj,    MsVtXsUV    dv^U7TlOV 

Auo-tov  \i7rovtrcc. 

Epod.  VJII. 

v.  5.  6. 

Hieique  turpis  inter  aridas  nates 
Podex  velut  crudae  bovis. 

Aliter  eandem  rem    exhibuit  Antipat.    Thess.    IY, 
(Anal.  Br.  II.  p.     110.) 

Tyv   ty^yv  Jr)  v&Tx  AvkxivVx,   TV\V  '  A(p$oVlTV\i 
Aw/3^i/,  tv)v  sXcccpov  ttxvtoc,  cc7rvyoTs^v\v  cet; 

Carmen  Seculare. 

v.  61  —  64. 

Augur  et  futgente  decorus  arcu 
Phoebusi  acceptusque  novem  Camenisj 
pui  salutari  levat  arte  fessos 
Corporis  artus. 

Forte  obversabantur    Horatio    Pindarica  Pyth.    V; 
80  sqq.  easdemApollinis  virtulis  repraesentantia: 

U  u 


—      666      — 
O^ac  ctfotti  <pc/3w 

'O    £>    ^X^SIOCV    VOCitiV 
'A.%S<T[LCtT     UVTHqsOTl    Kul 

TvvctiQ  V£{jlu,  Trcqev^re  x(&ct$iv9 
Ai&or/  ts  Moi<?ctv  oU  *tf  «0*X$fl 
'AaroXffftoil  a-ya^cov 
'Ec  TT^aT^ac  svvoiiiav^ 
Mv^ev  T    ct^cpsifsi 
MuvTv,'iov* 


",WWV*i%V\V*\  *v* 


%    n  •.  s    e    t    jj    c 

t-on  ^pr£tntcn6  ucf;  ern  ,  foroo^f  fur  oie  tatcinifc^crt 

a(5  6eutfcf;en  (5cl;ufen,  roe(a;e  nebft  mefyrcren  in  6er 

©eifrina,erfcl)en  SSucjjtjan&lumj  auf  6em  .ftofyfmarft  $u 

Fjaben  ftn6. 


^bcttina,,   £afcf)enu)Ovtert>ud) ,   ovtf)0f}vapr)ifcb  etpmotoa,!* 
fcbe3  ,    6er   beutfcbeu    SpraaV  ,     uea    tiitb   vermehrt 
beratt!$4,e4,et>en  t>ou  tyvof.  2>pau.  3   fl.  ^o   fr. 
&mphi&ien  unb  &ifd)e,  bie,  etn  25ilber&uct)  fiir  fleifrge 

Stnber.  ifl.  4  jT. 
Aurelii  Victoris  Historia  romana,  fammt  JpilbcbranbS 

ii&erfe(3U!ii  3  fl.    45  fr. 
Idera  latine  cura  Sehonberger  2   fl.   30  kr. 
Srjebt  r'S   lateinifdje    (Sonjutjationen  l>crmet)rt  mit  bcu 

©ebacbtnif?r>erfeu   1   fl.    15  fr. 
3?  e  f  ch  r  e  i  b  u  n  g  e  n  autf  rijmifdjen  T)ict)fern  mit  g^enii&er^ 
fM)enben  lafeinifchju  2ert  uub  mit  2£nmerfuna,en  flttm 
25ebuf  ber  ©pmuanalfcbulcr.  1  fl. 
93effipa,  ^ro-f. ,    QHeidmngen    be$    erffen  unb  jtvenfcu 

@rabe$  fammt  Kuflofuna.   3  fl. 
$3  ii  f  f  on  ,  ber  fleine ,  cvber  gemeinnii|igfTe  CDarfteffuna,  be$ 
UnentpcbvlidnTen  au$  ber  ittatura,efct)iaVe  fitr  bie  ^utjeub. 
2  Zl)U.  5  ft. 
<S  t)  i  m  a  n  i  Darfteltuna,  au$  bem   sSaterlanbe  fitr  bie  3u« 
genb.     2  fl. 

97aturmerftoiivbigfeiteu    fiiv  bie  3ua,enb.    2  ft. 

fur^c  (Schilberun^en  fitv  bie  ju^enb.   2  fl. 

ttntevijalteubeS  Cefetuti)  fiiv  bit  ^ugcnb.   2  ff. 

a,emeinuii$ia,e  Untevl)rtltuita,en  fitv  bie  3ua.cub  2  fl. 

Grreuub    be$   iSaterlanbed    eiu    tiefe&ua>    fiir     bie 

^uijenb.  2  fl. 

tefrvreiche  @r,ja!)(uugen  ftir  bit  3ua,cnb.  2  ff. 

- fajbuc  »itfi,e  tutb  ©cfchia^teu  fitr  bie  3»gcnb.  2  g. 


f&imani,  £Oanberuna,en  auf  bent    ';'afei-(aiibifa)en  @c* 

bicthe ,  fiir  bie  ^ttgenb.  2  fl. 
(jicereois    Epistolae     cura    Schonberger    3    Tomi 

7  fl.  3o  kr, 
— Quaestiones     tusculanae  ,     fammt    EBeiujierPS 

Ukrfeguua.  3  fl. 
Idem  latine  cura  Schbnberger  1  fl.  4$  kr. 
€ornelii    Nepotis  Vitae   excellentium    virorum    ad 

optimas  Editiones  collatae,  mit  83cra,flrajicrS  Ufaty 

fcguiwj.  2.  fl.  40  fr. 
Idem  latine  cura  Schonberger  1  f[,  48  fr. 

G<imvt'$  Stoimfcttt  bcr  ^iiiujcre,  mit  illum.  .Supfern.  2 

SBbc.  /,  fl. 
2)effcu  t>acer(icf)er  $aff)  an  mcine  £odjfer.     3  (C. 
CDrerlerS  poe(ifdf)e«  Jpiirf^&urf) ,  fiir  bic  frttbter.  ^ug.  3  fl. 
@f>erf)arb'$  betttfd)c$  fpnoiiimifcbe^  £anbtvi>rtcr&ucl).  5  f(. 
fcsrichfcu1^   a.riccbifd)er   23(umenfran$   aug   ber   lurifcfyen 

^ppefie  ber  Oriedjcn  fammt  a.ricd)ifd)en  2erte.  6  fl. 
Gruefli  afla,cmeine$   fpuoniraifdjeS    J?anbtvi>rter&uch    ber 

claffifd)  lafeiuifdjen  ©pradje  3  2f)fe.  6  fl. 
<5fd)en&ura,,$  fla|jifd)c  Citteratur  bcr  2Hteu.    6  fl. 
'Seffen  2Biffeufd)aft3fuube.     3   fl.  3o  fr. 
Xeffen  (Smtvurf  eiucr  Sheorie  ttttb  Citteratur  ber  fd)i>nen 

Stebefiinfle.  3  fl.  30  fr. 
Eu  tropii    Breviarium   Historiae  romanae  mit    95iich« 

lina,g   Uc&erfeguno,.  2  jL 
Ejusdem   et  Flori   Historia  romana  —   cura  Schbn- 

bcrger  1  fl.  20  kr. 
ftabtln,   au^eiviif)(te,  fiir  tie  ^uaeub  ftttr  ^ercblung  ilj» 

rcg  JperjeuS ,  uub  jur  iibuua,  fce$  @cbad)fuif[e$  mit  52 

iflum.  £upfern.  3  fl. 
£)icfel&en  in  fran^fifdjcr -©prac&e  mit  iflttm.  £upf.  3  $. 
#el&ia,er,$  ^eru  fciMifdjer  @efcbid)tcn.   1  fl.  20  fr. 
fs  i  f  cf»  e  r  ^  tfehrjmck.  ber  £ficli<)ipn  fiir  £d)ti(en.  3  jl. 


|?  1  o  r  i  Epito;ne   rerum  romanarum,  mit  .S\rctfd)mann$ 

Uevcrfeguno,  2  fl.  40  fr. 
{yunfe'6  ^aturi3t*fd)ic^te  ttnb  Scdjnolc^ie.    2  23iiube   5   f(. 
"X)  e  f  fe  n  3nttbe<*riff  ber  ni>t^lgfleit  2Diffeufd)aften.  1  %.  i5  fr. 
©ellertS  fammtlidje  Jabelu  tinb  (5v^iif)tuutjeti.  1,  fl  45  fr. 
©cuerfidjS  «ZDilyelmine ,  eiuGcfebud)  fiir  £Diabd)ett  2  2l)le. 

4  fl.   30  fr. 
•peffen  tflfreb  eiu  Cefe&ud)  fiir  ^iti^fin^e   2  Z\)U>  4  #• 

3ofr. 
*£effeu  <£ppftrtMt,2  Sfjfe.  4  ff.  3o  fr. 
©euovefct,  eine  ber  fdjvujfen  uub  rufjrcnbflcn  $efd)id)tcn 

beg  2C(tertf)um3  fiir  bie  3«3«n^  er$cil)lt.  1  f[.  i5  fr. 
<3)efd)id)t  e ,  I>iMifd)e,  fitr  .£iuber  ,  afteg  tttib  ncueS  £ejla« 

meut  in   {td)$  95<Mibd)en.    4  fC« 
@iftfd)ii|3,  Xiileituutj  &ute  35riefe  ^tt  fdjrei&cn-    2  fL 
CDeffen  ©epetf)  =  ttnb   (Svbamivtfbuty   fitr  £inbcr.    1    fl. 

3o  fr. 
CDeffeu    2e&en  %e\u    in  Jra^en   uub  Kuttvortcu  fiir  £in« 

ber.    48  fr. 
Seffen  fat(;o(ifcfye  &eli.(*ic*u3fcf)re  iu  Sufammcnljanf*,   bar« 

gefMt ,  2  25anbct)en  2  |L 
<33laj,  bie  froljen  ^inbcr  ,  cber  Srjaf)(uii;*.en  au$  ber  SSi(= 

ber-iiub  $inberive(t,  tnit   jur  ©cif:  fte^eubeo  fran^ofi» 

fd)eu  £ert  ttub  illuttt.  £upferu.  7  fl.  3o  fr. 
.-jDcrfelbe,  bic   af  ttdf  tict>e  ^u^enb  ,    barcjcfMlt  iu  95ilbern 

uub  (5r^t()(utt(]nt  mit  jur  ®eite  fTcfjenbeu  franj&ftfcfjeu 

£ert  uub  itlum.  £upfern.  5  fi, 
@Uii,3ba  ein  <sBefd>enf  fitr  £i>d)fer.  1  jf. 
— —    Sammluna,  au$<*etval)lter  ©ebidjfe  fftr  &inber.   t  fl 

^elmar  ein  ©efdjenf  fiir  SiHjuc.  1  fl. 

DiofalienS  &ermad)tnif?.  3  fl. 

moraIifd)c  @ema()lbc  fitr   bie  (jcvilbete  3u.^itb  mi^ 

.gupfern.  7  %  3o  fr. 


®uftnctun  erfte  Sfahruno,  fiir  .Siuber.  4.  ff, 

Oaua,$borf$  iKeife ,  cju  tniit)reub^  Unterl)altun<j$* 

bud)  fiir  bie  Jujenb    i  fl. 
tmu-adfche    i£r$a&luua,en    fiir   jnngere    SJXabcnen. 

2  2f)le.  4  fl. 
1>cffcn  tnpralifclje  @t>U)f.  fiir  alterc  iftabihen.  2  £h(e.  4  fj, 
•^clmutiytf   »5olf$  » ?«atuvjct)re.  5  fl. 
•JperbcrS  23(umeulefe  au$  utPra.enJaiibifjjeu  £>id)teru.  2  f[. 

40  fr. 
(srr»pi)rcHi  ,    euthalteub     gefamtmlte     (gdjulreben. 

2  fl.  40  fi\ 

>3oI)tcr$  lleberficijt  bcr  alten  unb  ucueu  ©cfdjidjte.  2  <8bc, 

3  jL. 

Horatii    Caranina    lyrica     iliustravit    Mitscherlich 

2  566c    9  fl. 
Sagfclbc  %Qtvt ,  tnit  jur  &tite  ftehenben   Ue&erfe£una,  Von 

«of7.  3  25bc.  15  fl. 
£crjmann'$  SDiuffcr  ber  Jpoflidtfett  mit  &np(,  4  fL  3o  fr. 
'Jatobft  S(cmentarpml)  ber  3ricd)ifcl)eu0prail)e  i  uub  2ter 

gttrfuS.  2  ft.  40  fr. 
^Oeffen  $u(f4&ufy  jum  (5(ementar&ud) ,    bcutfcf)  2  fl. 
iSufeftett   unb  KDttrmer,  bic,  ein  SSilber&ud)   fiir  fleifia.c 

^inber ,  illum.  4  fl. 
StJM  ©r<lfrnn  ttcm  So.fja.eniutra,.     Siuc  fehr  fd)i>ne  unb  Icbr* 

rcid)c  (Irjabluna,  fitr  bic  3ua,mb.     1.  fl. 
$ucif(,  ^rofcjjor,  ba^i   2)?iueraireid) ,  ein  Jpaubtmd)  fitr 

(^tubicrenbe,  jireo  &cjnbe  5  tT. 
CDerfel&c..  oa§  s})f(an$enreid),   eiu  £anbpud)  fiir  (Stitbie* 

reulv.  3  fl. 
£>e  r  f  e  H>  e,  ba$  $l)ierrcicl),  ein  JpanMmcr)  fitr  -Stubierenbc.  ,3  ff. 
.^p§e&ne,  ®efd)id)td)?n  fiir  meiue  (2i>[)ite.  2  23anbe.  5  ft. 
^Derfelbe,  (3jefd)id)td)cu  fiir  meiuc  Sachter.  2  35anbe.  5  ff, 
.kritfcl),    sprt>f.  ,    aSIumenlefe   au$   flriecbifcben   £>id)teru 

nad)  btn  perfcfyiebenen  £)»d)tuna,Sarteu  fitr  Jpumauitat^ 

(2c()tt(cr.  3  fl. 
Lexikidion,  graeco  latinntn  in  CommocJumeorum, 

qui  Chrestomathia  in    Gymnasiis  austriacis  prae- 

scripta  utuntur  a   Pro*Vssore  Krit*eh.  3  fl.  4o  kr„ 
?  am  V$ ,  tyvoU  praf  tifcbe  Hnleituurt.  juttt   Ue&erfei&cn  <\u$ 

btm  1)eutfd)en  in$  i'ateinifd)e  uaci)  bcm  f.  f.  (£ci;u(plaucft 

erfle  ©ranimatifa(fla|je.  Gomplett  2  fl.  3o  f>. 


5  o  tn  b  $ ,  <J>rof. ,  MftlU  ,  fiiv  bie  jweptc  @rammatifalfta(J  » 

@c>mplett  2  fl.  30  fr. 
perfel&e,  basfdbe  ftir  bie  fcritCe  <25rrtmmaCifatf(a|Je.  0oir.« 

plcfC  2  fl.  3o  fc. 
X)  e r f e l(> e ,   ba^ftrlbe ,   fiir   bie  PierCe   ©rammacifalflatjc. 
(Jcmiplett    3   fl. 

Xtifrttuna.  vraftifcfoe,  jum  r&erfc£en  att$  bem  Caceinifd)c:t 

in  ba$  CDutfche  nad)  betn  f  f.  <2d)ulplane,  ice$  H6  ■>ce» 
^cfc.  9;atura,efd)id)tr  be$  SEftenfcben  unb  ber  S^tere  nebfl 
einem  Xnljana.  bcn  bem  'Ttidyrwefen  tiub  U&erfetien.  4  ff* 
$a6felbe  —  bie  ©efprad)e  entt)altenb.   l   tT.  40  fr. 
1>a$felbe  -  bic  §rja'&lana,en  entl)a(tenb.  i  fl.  4°  fa» 
5)  a$  f  el  &  e  —  bie  fta&etn  ent&altenb.  1  fl.  40  fr. 
Oichfenb  era/$  llfircntpmie,  ein  Ieic^cfa£lia)c$  $anbfaia)fiir 

(^fubierenbe  tnic  ^upfert.  5  tt. 
CDcffelben  pt)t)fifd)e  ®epa.rapt)ie  ein  teid)Cfaf;fid)c$  ipanb' 

r-ttd)  fttr  ^tubicrciibe  rnit  ^upfertaf.  6  fl. 
'£e  ffrl&en  9taCurIet)re ,  3  95be.  tnit  £upfert.  7  fl.  3o  f?. 
9Di  a  I)r  d)en  .   ein   (3jefd)euf  fiir  ^iuber.   3  fl. 
Sfteifjner,  afopifdjc  $a$e(n,ftir  bie  3«<}enb  mifi5o  ittum. 

SPtflrteCCen.   5  rT. 
2fr  0  r  i  s  ^'btt  rlchre  ,   rbcr  mtytEjotpqifdje  CDicfjC.ttn^en  Bcr 

Xtten  mit  65  tf&bilbungcn.    5  ft.  3o  fr. 

Sflttfeum  <itr  bic  juqenb  jttr  flSereicberutnj  beS  ^erftanbcy 

unb  2?ilbuuq  bc$  £erjet:$;  2  2f)Ie.  mtt  ill.  £upf:  t>  f>. 

9*  af  u  r  q  t  fd)i  di  te,  bie ,    ber    ^flaiijen    unb   J^rauter    iu 

iflum.   *2lbbilbungen  uach  bcr  Crbituua,  be$    Sd)Ult>u- 

aV$.   12  fl. 

9?  a  t  tt  r  a  e  f  d) « d>  t  e ,  bie ,  ber  S3aume  unS  <2triiud)c  in  itlun:. 

Xfcfcilbuna/n  nad)  bcr  Drbnunq  be$  S>d)Ult»ud)e$.  12  il. 

9?a  tur  q  efch  id)te  bie  ,   ber  Jhiere   in    illmn.  2ibbt(6uu* 

gett  nad)  ber  Crbnuuq  be$  £d)ul&ud)e$.     ig  tT. 
D  flcreper,  bte ,  eme  Grjahltiuq  fiir   £inber.  3o  fr. 
P  h  ae  d  r  i  Fabulae,  fammt  2Ceiu,uerl$  Ue&erfefcun.q.  3  ff. 
Plinii  Op^ra  tnit  £d)afer$  lle&erfefrung  5  Tomi  "12   jT. 
E  j  u  «  d  e  m  '  anegyricus  fammt  btUt|'d)CU  £erC  2  ff.  40  fr. 
P  1  i  n  S  i    Ore'p   —  rvra   N  )  pnix  r<:er  5   Tomi  3   fj. 
^peli*  £Dcltqefd)id>tc  ftir   bie  |Tubierenbe  3ua,*ub/ 4  23be. 

12  fl. 
&effen  fteine  £9eltqefd):d)fe  in  einem  5^an&  3  fjf.  30  fr. 
Staff*  ©coa,r<»pl)ie  fiir  £inber  uad;   ben  Icgccn  BvUbtnh 
ft^Itirjen  Vpu  ^perl.    3  fl- 


S  a  1 1  u  s  t  i  i  Opei-a ,  fammt  2Beitujcrl$  Uctcrfegun<i  2  3S&e* 

5ft. 
£  3  u  q  e  t  i)  i  e  r  e  ,  bie ,  in  iCbbilbun^eu  mit  iflum.  £upfern 

(Sin  SBitbcrlmd)  ftir  jleipige  &iubcr  5  fl. 
@  d)  0  L 1  c  r'3  -CMut&utQ   bfi .  Sicbe  *  ttub  'Sidjtfunft ,  tir-c» 

Zkk  6  il. 
©d)cl(er  ttnb  Sauer,  latciuifd)  betttfd)  tiub  betttfd)  lateiui» 

fcbcy  iafdjenlcrifpn  fitr  ©djulen  2  s23be.  5  fl. 
©  djmiebcr  6  tfnleituua,   jur  feineu  eattnitat   ttt  litun^eu 

unb  2CumcrFuna,en  3  fl. 
©eibtS  ^(ujj(;cit^tel)rcu  fiir  3una,(ina,e.  2  S8be.  7  fl. 
1)effcu  ®cbctt)*unb(5r£auuiia.$hu$  fiir  bit  ^ujjeub.  i   fl. 

48  fr. 
S  p  a  n    Professore  ,    Novi    Verbus  memorialis    de   No- 

minum   ^eneribus.   item    de    praeteritis  Verborum 

*:t  snpinis.  1   f),  48  ■*•"• 
Sinfenis,   Gradus   ad    Pamassum    fiir    bic    (Ertubierenbe 

&erau$a.ca,e&en.  2  S3be.  6  fl. 
2}i.igel,  bic,  itt  2£b&ilbuuj)cu %   ciu  33ilbcr&ud)  fiir   fleif-iac 

^inber  i(l.  5  fl. 
Phraseologia  in  usum  Juventutis  Studiosae  acco- 

modata,  a  Professore  Wagner    8  (1. 
2(jicme,  2Bi(l)e(m  @rabeftun'S  Oe&cu.  2  2i)(e.  4  fl. 
Sappe  ttyatenreicfcer  £Banbel  3efu  mit  40  Supfcrn  5  fl. 
SeuanerS  GBcfcljcnfc  fiir  meinc  fleif;ia,en  unb  a.ut  gcfittetcn 

(gcl)ulcrinnen,  mit  eincm  £upfer.     48  fr. 
^effen   lJo(jn  be$  o'(eipf6  unb  bcr  gutcu  ^itten  fiir  roi£* 

&eajcna.e  tttib  frdafame   SMbcben,    mit  eincm  &upfer. 

48  fr. 
*£>  e  f  f  c  tt  ncue$  $k}§  ■■  unb  Sitfenptidjteiu  ftir  f(ciue  2)?abd)e» 

mit  eiucm  £u#fer.  48  fr. 
Xeffcn  ©efdjenfe  fiir  mciuc  ffeifjia.eu  ttnb  $ut  a.efittes 

fcu  ^ct)ti(er  mit  eiucm  ^ttpfer.  48  fr. 
3Dcf  fen  1?  o  t)  n    bc$    5leijjc$   uub    bcr    <mteu    (Jitfcn   fiir 

toit&eajerige  uub  folgfame  £uabcn  mtt  eiuem  &upfer. 
48  fr. 
CDcffeu   ttcueS  Bfteijhttnb  <2ittenbiid)lcin   fiir  fleiue  $twh 
feen  mit  cittcm  &upfer.    48  fr. 


AUG  0  9  1990 
t^fSITYOF^ 


^ 


I  ■ 


k  -WWBK 


PA 

6393 

A2 

1817 

T.2 

c.l 

ROBA 


l 


■■ 


/ 


^ 


y 


*.'