Skip to main content

Full text of "Ratio studiorum et institutiones scholasticae Societatis Jesu per Germaniam olim vigentes collectae concinnatae"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


nGoogle 


nGoogle 


Google 


D,B,i..ab,i^iOogLe 


LC 

V.   3 


nGoogle 


Monumeiita  Germamae  Paedagogica 


Sebulordnungen 

Schulbueher  und  padagogisehe  Miscellaneen 

«DS  deii  Landen  deataoher  Zonge 


Uater  Mitwirkung  einer  Aniahl  von  Faehgelehrten  herauigegebsa 


KARL   KEHRBACH 


BANDIX 

Ratio  studiorum 
Institutiones  scliolasticae  Soa  J. 


BEFJLIN 

A.  Rofmann    &    Comp. 

1890. 


nGoogle 


^vjb».  Ratio  Studiorum 

et  '■ 

Institutiones  ScliolastiGae  Societatis  Jesu 

per  Germaniam  olim  vigentes 
oolleotae  oonoinnatae  diluoidatae 

a 

G.  M.  Fachtler  S.J. 

VOLUMBN  m. 

Ordinationes  Generalium  et  ordo  Studiornmgeneralium 

ab  anno  1600.  ad  anmim  1772. 

Accedit  mappa  gflographica  scbolas  ABsiBtentiae  G^ermanicae 
a.  1726.  ] 


BERLIN 
A.  Hofmann  &  Oomp. 


,.Goog[e 


nGoogle 


Vorwort 


rtir  die  aulsere  Anordnung  der  DokomeQte  standen  uns 
zwei  "Wege  ofFen:  entweder  starre  Festhi^tung  der  Zeitfojge  fiir 
alle  Schriitsfciicke  ohne  riicksicht  anf  deren  Inhalt,  oder  die 
Qrnppierung  der  Urkunden  nach  weoigeD  Hanptgeeichtspnnkten 
nnd  innerhalb  derselben  die  chronologische  Ordnung.  fiei  der 
grolsen  Masse  des  Stoffes  und  der  Verschiedenheit  des  InhalteB 
gUnbten  wir  nns  fdr  das  letztere  entscheiden  zu  soUen.  Denn 
welcher  Leser  konnte  sich  in  dem  bunten  AUerlei,  dessen  ein- 
ziger  EinteJlungsgrund  die  Zeitfolge  w&re,  zurechtfinden? 

Daher  bieten  wir  in  diesem  Bande  die  Anordnungen  der  Gene- 
rSlefHr  das  Schnlwesen  der  Ges.  J.  iiberhaupt  vom  J.  leOObisgegen 
die  Zeit  der  TJnterdriicknag  des  Ordene,  sodann  die  Statnten 
und  verschiedenen  Verfagiingen  fiir  die  akademiachen  Studien 
im  n&mlichen  Zeitraume.  Innerhalb  der  beiden  Teile  halten  wir 
nns  genau  an  die  Zeitfolge. 

Die  Verordnongen  der  G-enerale  in  betreff  der  Gymnasien 
nnd  Lyceen,  der  Seminarien  und  Konvikte,  endlich  die  Visita- 
tionsrecesse  bringen  wir  des  ZnsammenhangeB  wegen  im  fol- 
genden  Bande  nnd  in  Verbindnng  mit  den  Einzelvorschriften 
inr  solohe  Anstalten. 

Weil  daa  „Stndinm  (Jenerale"  in  der  (^es.  J.  nicht  bloisdie 
theologisehe  und  philosophieche  Fakultat,  sondem  auch  das  Gym- 
naMium  (die  „niederen  Schulen")  in  sich  begreift,  somit  das  Gym- 
nasimn  und  Lycenm  mit  der  Akademie  eiu  organisehes  Oanzes 
bildet,  80  durften  wir  jene  Urkunden,  welche  eich  auf  diese  drei 
Stiifen  znsammen  beyiehen,  nicht  aus  einander  reilsen.  Nur  be- 
halten  wir  una  vor,  jene  Stiicke,  die  sich  im  besondem  und  aus- 
achliefaiich  auf  philoaophische  und  (^ymnasialf^kJier  beziehen, 
spater  am  richtigen  Orte  zu  bringen. 

In  betreff  aolcher  wissenschaftlicher  Siitze,  welche  der  eine 
oder  andere  General  vorzutragen  verbietet,  wiederholen  wir  die 
fruhere  Bemerkung,  dafs  hiemit  kein  kirchliches  Urteil  ilber 
Richtigkeit  oder  Unrichtigkeit  einer  These  ausgeuproohen  ist, 
denn  ein  Ordeusgeneral  ist  keine  kirchliche  Behorde,  noch  we- 


,.Goog[e 


VI  Vorwort 

niger  hat  er  Gewalt  iiber  die  GeBamtkirche  und  iiire  Lehre, 
sondern  er  hat  nur  seiQe  genau  bestimmte  BeftiguiB  im  Innem 
seines  Ordens ;  eein  Anftreten  gegen  einzehie  Lehrsatze  ist  daher 
eine  einfache  Verwaltungsmafsregel  zu  dem  Zwecbe,  Frieden 
nnd  Elntracht  in  den  Sohulen  bei  Lehrem  und  Schiilem  zu 
erbalten. 

Eine  alte  Erfahrung  sagt  nns  ja,  dals  bei  philosphischen 
nnd  theologischen  Satzen,  die  noch  nicht  sehr  fest  stehen,  die 
Lehrer  sich  desto  mehr  fiir  oder  wider  erhitzen,  je  begrundetere 
Zweifel  man  zur  Zeit  nooh  dagegen  erheben  kann.  Hiemit  aber 
ist  einer  Zerreifsung  der  Eintracht  bahngebrochen,  die  Lehrer  schei- 
den  sichin  zwei  Lager  —  einerKleinigkeitwillen.  Umdiesem  Miis- 
stande  vorzubeugen,  wurden  gewisse  LehrsatzevomP.Generalzeit- 
weilig  verboten.  In  solchem  Falle  wies  der  Lehrer  seine  Schiiler 
auf  die  Griinde  fiir  und  wider,  und  auf  die  einschlagige  Literator 
hin,  damit  sie  selbst  sich  eine  Meinung  bilden  konnten,  oder  die- 
selbe  in  der  Schwebe  liefsen. 

Zngleich  war  dieae  Verwaltungsmafsregel  zum  Besten  der 
Sehuler.  Auch  der  Lehrer  ist  ein  armer  Staubgeborener  nnd  hangt 
leicbt  desto  erregter  an  der  Bereitwilligkeit  zur  glaubigen  Hin- 
gabe  an  seinen  Lehrsatz,  je  weniger  er  denselben  beweisen  kann. 
Nun  aber  hat  die  Ges.  J.  in  ihren  hoheren  Lehrfachem  eine 
Abscheu  vor  dem  selbstlosen  Schworen  auf  das  Wort  des  Lehr- 
meisters;  sie  folgt  dem  Gmndsatze,  dafs  der  Professor  soviel 
gilt,  ala  seine  Beweise.  {Tantum  valet  professor,  guantum  ar- 
gumenta  ejus.)  Wo  nun  die  Beweise  augenscheinlich  zur  Zeit 
nicbt  genugten,  die  Lehrsatze  zweifelhaft,  nngeklart  und 
vorderhand  abenteuerlich  waren,  achnitt  der  P.  General  die  wissen- 
eohafbliche  Erortemng  und  Bispntation  einfach  ab,  befreite  also 
manchen  unglaubigen  Tbomaa  unter  den  SebiUera  von  der  Ker- 
vositftt  eines  Lehrers. 

Mit  dem  Fortscbritte  der  Forschung  gelaugte  man  in 
manchem  Lehrsatze  spater  zur  Klarheit.  So  kommt  es,  dafs 
jetzt  mancbe  ebemala  untersagte  These  frank  und  frei  vorge- 
tragen  wird, 

Durch  ein  Versehen,  an  dem  weder  die  Redaktion  noch 
wir  echuld  waren,  ist  die  Karte  der  deutschen  Assistenz  in  nn- 
verbessertem  Zustande  schon  dem  2.  Bande  beigegeben  worden. 
Die  Verlagh^handlung  liefs  dieselbe  neu  stechen  und  jetzt  zum 
3.  Bande,  zu  dem  sie  gehort,  beiheften. 


,.Goog[e 


Vorwort  VII 

Wir  sind  fiir  die  &euiidliohen  Benrteilungen  Baoh  Tinsere« 
2.  Bandes  sn  grorBem  Danlte  verpflichtet. 

Ds  jedoch  iiieiuand  ea  allen  reoht  m&clten  kann,  nnd  noch 
80  manche  Gegnersohafl  die  alten  Vonirteile  gegen  den  Ord^ 
nnd  die  Soholthatigkeit  der  Jesuiten  feethalt,  so  hat  daa  Er- 
soheinen  miaerer  R.  et.  in  gewissen  Kreisen  unangeuehm  beriihrt. 

Eine  Eezension  von  Prof.  Dr.  Bensch  in  der  Theolog-Littera- 
torzeitung  maoht  es  uns  znm  Torwurfe,  dals  wir  (II,  218  sqq.)  die 
Ruok&ufsemng  der  4  deuteohen  Frovinzen  mifsverstanden  haben. 
,Die  Biickanfserungen  der  vier  deutBchen  Proviuzen  beziehen 
sich  nicht,  wie  er  (P.)  angibt,  auf  die  Batio  von  1586,  sondem 
anf  die  von  1691  und  die  darin  vorkommeuden  Kummem,  vou 
denen  er  sagt,  ee  sei  nicht  ersichtlich,  worauf  sie  sich  bezogen, 
beziehen  eich  ehen  anf  die  Ausgabe  von  1591." 

Was  aber  sagten  wir?  lu  der  Yorbemerkong  fiihreu  wir 
einfach  an,  daJs  der  F.  Aqnaviva  schon  1586  die  Einriohtnng  der 
Schnlen  naoh  der  Geaetzesvorlage  vou  jeuem  Jahre  verlang^ 
habe;  eiue  Anordnung,  die  nattirlioh  ebenso  filr  die  zweite  Yor- 
lage  von  1591  galt.  Nun  aber  habeu  wir  schon  3. 19  des  2.  Bandes 
ansdriicklich  bemerkt,  dafs  Aquaviva  die  alte  Vorlage  von  1686 
znrtickgezogen  hatte,  nud  1591  eine  nene  Bedaktion  mit  Weg- 
laHnnTig  des  Delectns  opinionom  hatte  ersoheinen  lassen.  Auf 
eineu  znriickgezogenen  ErlaTs  gibt  es  iiberhaupt  keine  amt- 
hche  Riick&nfserungen ;  er  gilt  als  begrabeu  nnd  als  nicht-ezi- 
stierend.  Die  Bilck&a&eruugeu  konnteu  aich  also  uur  anf  den 
Neoabdmcb  von  1591  bezieheu.  Dies  nocbmal  auf  S.  218  zu 
sageu,  Bchieu  und  scheint  uns  iiberflussig,  das  Datum  1594  sagt 
schon  genug.  Man  wartet  doch  nicht  volle  acht  Jahre  mit  einem 
Referate,  dae  naoh  den  Erfahrungen  von  1 — 2  J.  so  leicht  zu 
erstatteu  ist.  Wir  setzteu  bei:  „Woranf  sich  die  KNr.  hezieheu, 
ist  nicht  ersichUich",  namlich  ans  dem  Dokumente,  da^  nach 
altor  gemutlicher  Weise  kein  Zitat  macht,  nnd  sofort  Nr.  1  nnd 
2  setzt,  wo  eigentlich  die  tJbersohriil  zu  erwarten  ware:  „Pro- 
posita  sieneralia",  worauf  dauu  ^Proposita  «peciaUa"  folgen 
mufsteu.  Dafs  die  letztereu  eiuzig  aaf  die  R.  st.  vou  1691 
geheu  konueu,  ist  BelhBtveratandlich  und  bedurfte  unserseits  keiue 
Krklamng,  wir  woUteu  blofB  einen  kleiuen  Mangel  des  Dokn- 
mentes  keunzeichnen. 

Warum  wir  die  Vorlage  von  1591  nicht  abdmcken  liefsen? 
WeilsieuichteSachlichesenthalt,  wasnichtiu  deu  Bedaktionen 


nGooglc 


Vm  Vorwort 

von  1686  and  1699  aac}i  vorkonuQt  TJnd  eben  weil  wir  aie 
nicbt  reprodnzierten,  sie  aber  die  namlicbe  Aafforderung  an 
die  Frovinzen  znr  BeriohterBtattnng  enthalt,  uannten  wir  sie  in 
der  Yorbemerlciing  S.  218  uicht,  Bondem  hegniigten  anij  mit  der 
sohon  1586  gegebenen  gleiohen  Anweisnng.  Schon  in  der  Yor- 
rede  zom  1.  B.  (S.  X)  sagten  wir,  dafs  wir  auf  numerische  Voll- 
standigkeit  verzichten,  dagegen  die  saobliche  anstreben;  wir  wie- 
derholten  dasaelbe  in  der  Vorrede  zum  3.  B.  (S.  VII).  Diea  reioht 
wohl  hin,  uusere  Unterlassung  zu  rechtfertigeu.  In  welchem 
Liohte  harttdu  wir  vor  dem  Yerleger  und  onseren  Lesem  dage- 
standen,  wenu  wir  mindeetens  10  Druokbugen  ohue  zwingenden 
Grund  hatten  bedruoken  laesen?  Gewifg  hatte  man  una,  nnd 
vielleicht  von  jener  riigenden  Seite  am  meisten,  unverautwort- 
liche  Papiervergeudung  vorgeworfen. 

Das  Verhaltnis  der  R.  st.  von  1832  zn  der  von  l.^ig^  (ein 
weiterer  Wunsch  des  Rezensenten)  ond  die  Genesis  derselben  ist 
schon  seit  Jahresfrist  amigearbeitet,  kann  aber  natiirlich  erst 
unter  den  Sohulverordnnngen  des  19.  Jahrh.  gebracht  werden. 
Alleti  hat  seine  Zeit. 

Zom  Sohluflse  sprechen  wir  nnseren  verbindliohsten  Dank 
jenen  Herren  aue,  die  uns  wieder  dnrch  Zusendnng  wertvoller 
Bilcher  und  auf  uuseren  literarischen  Reisen  an  die  Bibliotheken 
we»entIioh  nnterHtiitzt  baben.    Insbesondere  uennen  wir: 

Herm  Frof.  Dr.  J.  Stander,  Oberbibliothekar  in  Breslau, 
„         „      Dr.  H.  Oesterley,  Bibliothekar  das., 

Hochw.  Herm  Dr.  Braun,  Begens  des  Pr.  Sem.  in  Wirzbnrg, 
„  „      Ph.  E.  Ullrich,  Milittu-knral    und    Konser- 

vator  des  histor.  Vereins  das., 

Herm  Dr.  Kerler,  Oberbibliothekar  der  U.  B.  dae., 
„       Fanktiouto  J.  Fiscber  das., 

die  Hochw.   Konvente   der  Karmeliten    und  der  Mino- 
riten  doe. 

Exaten,  19.  Nov.  1888. 

Der  Verfasser. 


,.Goog[e 


Chronologie  der  Stifttmg  Ton  KoUegien  S.  J. 

innerMb  des  alten  dentschen  Keiches 

nnd  Belgiens. 

(Dab  VerEeichnis  niHchl,  nnf  Volht&ndigkeit  keinen  AnHpTDuh.) 

A.  In  der  alten  Ges.  Jesu. 

VoFbemerknng.  Da  fdiaDBDar  die  Kollegieu  iD  betracbt;  kumDien, 
80  gebeo  wir  steta  das  Jaia  ihrer  Entstahong  an.  Oft  waren  in  der  o&mlichen 
Stadt  bereita  Torher  SeelBorgBatationen  oder  „BesidenEen",  nnd  so  wnrde  das 
Jahr  der  Stiftung  einer  Residenz  mit  dem  Stiftnngsjahre  des  Kalleics  ver- 
wechgelt.  Ferner  TerfloHHen  bisweiloD  Honftte  Ton  der  StiftDHg  bia  arun  wirk- 
liehen  BegiDne  der  KollegiBD,  was  eiae  nene  Verschiedenheit  tod  Zahlan  her- 
Torrafen  kunnte.  Wir  nnchten  wenigHtens  bei  den  wichtigeren  Kollegien  dnrcb 
BeisStze  ttber  derartige  VerschiedODheiteD  Licht  zn  Terbreiten,  Dafs  monche 
Stadt,  die  jetitt  znm  fraDzQsischen  Departemeut  dn  Nord  gehOrt  nnd  seit  Lud- 
wig  SJV.  and  SV.  von  Frankreich  regiert  wird,  iD  DDaerem  Verzeichnisse  tut- 
kommt,  darf  niemand  wandem.  Die  Orenzen  nnBeres  Werkes  sind  die  de» 
alten  denischen  Reiches. 

1551.  Wien.     (Kolleg,   mehrere  Semmare,  zm   h.  Barbara,    zti 

den  hh.  IgnatiQs  und  Pankratius  ic,  das  Pazmaniannm 
als  Klerikaleem.  fttr  Ungam  1623  —  24;  1560  adelige 
LandschaftsschxUe). 

1552.  Collegium  Germanicum  in  Rom. 
Lowen.     (Itesidenz  schon  1542.) 

1556.    Ingolstadt    (vorflbergehend    seit    1551)    gestiftet    durch 

Herz.  Albert  V.,   seit  1575  mit  Konvikt  Klerikalsem.   ad 

S.  Ign.  Mart. 
Koln   a.  Rh.   (Residenz   seit  1544).    Gymn.  trieoronatnm 

ero£Enet  1.  Febr.  1557,  Konvikt,  seit  1581  mit  dem  Semin. 

Swolgianum  theologicnm. 
Prag,  Altetadt,  mtt  Seminar  seit  1580  tc.   (Olementinnm.) 
Tyrnsn  (Ungarn);    nach   der  Tiirkenherrschaft  von  Paz- 

many  wiederhergestellt  1624;  Universitat  16.^5,  mit  adel. 

Konvikt  seit  1624. 
1559.    Mtinohen,  mit  dem  Konvikte  zum  h.  Gregor  (jetzt  Hol- 

Iand'schee    Inst.)    seit    1574    mid    zum    h.    Michael    seit 

Herbat  1578. 


,.Goog[e 


Chronologie  der  alten  Eollegien 


1560/61.    Trier,  als  etnd.  gen.  1675  fbnDlich  erriohtet. 

1561.    Innsbrack,  eroflhet  24.  Juni  1562,   seit  1572  tnit  dem 

Seminar  ad.  S.  Mcolaum. 
1561.   Hainz;  1562  das  Kolleg  der  Umversitat  einverleibt. 
1563.   Dilingen,  Stiftnng  von  Ende  des  J.,  amtliohe  Ansfdh- 

rong  17.  Aag.,  Eroffimng  30.  Sept.  1564;  mit  Priestersem. 

ad.  S.  Hieronym.,  ond  eeit  1619  einem  zweiten  Eonvikt 

dmxh  Bischof  Heinrioh  V. 
1566.   BrannBberg  in  £rmeland,  die  1.  Stiftungsurkmide  des 

Bischofe  HoBius  21.  Aug.  1665;  die  2.  vom  16.Dez.  1566; 

die  3.  Tom  6.  Not.  1568;  mit  bischofl.  und  dorch  Gregor 

Xm.  p&pstl.  Seminar,  einer  Barsa  panpemm  ic. 

1566.  Olmutz    im  Sept.   Gymnasium;    1574   kam   die  Philos. 

hin^ni;  nndam22.  Dez.  desselben  J.  Stndium  generale; 
erste  Immatriknlation  im  Okt.  1576;  anf  Anraten  desP. 
Possevin  Konvikt  1579  durch  P.  Gregor  XHI.  zur  Auf- 
nsbhme  odeliger  Junglinge  ans  Schweden,  Norwegen,  Dane- 
mark,  Pren&en,  Lievland,  Ba&land  ond  Ungam. 
Andenarde.  (Prov.Belg.) 

1567.  Speier,  1688  mit  der  Stadt  verwiiatet,  1705—1717   aU- 

mahlich  wiederhergestellt. 

Wirzburg  (Besidenz  seit  1564)  dnroh  Fiirstbisch.  Friedr. 
von  Wirsberg;  zur  Universitat  1575  erhoben  u.  als  solche 
1582  inanguriert  durch  Fiirstb.  Julius  Eohter  von  Mespel- 
bmnn,  verbunden  mit ;  Seminarium  clericorum  flir  40  Zog- 
linge;  einem  Konvikte  im  „Hof  zmn  grolsen  Presser"  fiir 
24  arme  Jesuitenschiiler,  vom  Fiirstb.  Friedrich  1573  gest. 
(v.  "Wegele,  II,  n.  192,  S.  528  f.)  uud  dem  vom  Piirstb. 
Juhus  am  1.  Jan.  1607  gestifteten  Seminarium  nobiliom 
fiir  junge  AdeUge  geistlichen  und  weltlichen  Bemfs. 
1668.    Braunsberg  (6.  Nov.)  durch  Kard.  Hoaius. 

Douaj  in  Flandem  (Residenz  seit  1562). 

1569.  Wilna  in  Lithauen;  1576  Stud.  generale. 

1570.  Briigge  (Bmges).    Besidenz  seit  1560. 

1571.  Fuldabegonnen;  1573f6rml.  erriohtet;  papstl.  Sem.(1584). 
Posen  (zur  poln.  Provinz  gehorend). 

1572.  Hall  in  Tirol  (Residenz  seit  1569).     Das  Kolleg  voUstan- 

dig  eroiluet  1574;  Konvikt  seit  1587. 

1573.  Graz  (12.  Nov.)  durch  EH.  Karl  IL  von  Steiermark,  zur 

Univ.  erhoben  14.  Apnl  1586 ;  mit  Seminarien. 


,.Goog[e 


Chronologie  der  alteii  Kdlegien  XI 


1574.  LnBern,  der  Vertrag  wst  1677;  neit  1684  mit  KonTikt. 
Maastricht  (andere  1578). 

Gtoningen. 

1575.  Heiligeustsdt  im  Eichri.  Besideue,  bald  kl.  KoUeg. 
Antwerpeu  (Besideuz  sohou  1562).    Konvikt  1637. 

1578.    Cambrai. 
Liittich. 

1580.  Koblenz,  Ende  Okt.,  geflt.  vom  Kurf.  EB.  Jakob  von 

Ely;  der  Unterricht  begonnen  im  April  1681. 
Freibnrg  (Schweiz). 

1581.  Klaasenburg,    Gynm.  o.  Akad.,    in   den   Kriegswirren 

nutergegcuigeu,  wiederhergestellt  1669. 
Molsheim  (Eleass);  Akad.  1618,  vou  Ludwig  XIV.  1702 

nach  StraiabTirg  iibeisiedelt. 
Brtiun  (Besidenz  schou  1678). 
Valenciennes. 

1582.  Augsburg  (16.  Oktbr.)  mit  Armenkouvikt.  (Pontanns;  s. 

Brauu,  S.  178.)  Vou  1631  an  mit  Philosophie. 
Paderboru  (K^ideuz  schon  1680);  vou  1585  an  Gymu., 

Akademie  „CoIlegLmn  Theodoriaunm"  om  1606. 
Ldttich  durch  Eerzog  Grust  tou  Bayem. 

1583.  Kortryk  (Courtrai). 
1586.    Gent. 

Altschottland  (Danzig)  Besidenz,  bald  Kolleg. 

1588.  Miinster  i,  W.,  Febr.,  Begiun  des  Gymu.  im  Sept. 
Kruman  (Kramlowitz)  iu  Bohmeu. 

1589.  Begensburg,  26.  Febr.     (Eesidenz  sohon  1586/7.) 

1590.  Ypern  iu  Ostflaudem. 

1591.  Bruntrut,  seit  1607  mit  Klerikalsem. 
Byssel  (Lille)  od.  Colleg.  lusnleuse. 

1592.  Komotau,    bald  Stud.  gen.  nnd  Seminu,  Eonvikt  filt 
Adelige  nud  fiir  arme  Stud. 

Emmerich. 

Sedan  (damals  zum  rheiu.  Kreise  gehorend). 

Konstanz,  16.  Nov. ;  voll  erofinet  1603/4. 
1593,94.    Neuhaus  im  siidostl.  Bohmen. 

Thoru  1693. 
1595.    Hildesheim. 

Tournai  (seit  1553  Besidenz);  Semiuar  1707. 

Laibach. 


,.Goog[e 


XII  Chronologie  der  alteu  Kollegien 

1596.  Laiemburg  {fleit  1583  Residenz,  der  Bau  dee  Kollegs 
begonnen  1594). 

1597.  Glatz  (29.  Sept.)     1618  von  den  Prager  Hussiten  au%e- 

hoben;  1623  neu  errichtet. 
Laibach  durch  Eaiser  Ferdinand  11. 
1698.    Mons  im  Hennegau,  1619  Seminar. 

1599.  Bergnes  in  Plandern;  niederd.  St.  Winop-Berghe. 

1600.  Emmerich. 

Arras  {CoU.  Atrebatense). 

1603.  Aaohen  (Besidenz  sohon  1600). 

BriisBel  (De  Backer:  1604;  Reuidenz  seit  1586.) 

1604.  Scepnsiense  CoU,    (Ungam.) 
Hagenan  im  EIs&Tb;  1615  voll  gestiftet. 
Zips. 

1605.  Klagenfurt. 

1607.  Agram  (Zagabria);  seit  1666  mit  Akademie. 

1608.  Linz  in  O.-Onterr,  14.  Jan;  1669  kam  das  pliilos.  Lyzeum, 

1672  die  Moraltheologie  und  bald  daraut'  das  bflrgerliche 
Becht  hinzu.  Zwei  bedeutende  Konvikte :  das  Seminarium 
8.  Ignatii  fiir  Inlander  und  das  „Nordieum"  fiir  ZogUnge 
aus  nicht-kathol.  Landem, 

1609.  Dinant  (seit  1563  Besidenz). 
Herzogenbusch. 

Worms,  1688  mit  der  Stadt  verwiistet  und  dann  allmah- 
lich  wiederhergeetellt. 

1610.  Roermond. 
Namen  (NtLmur). 

1611.  Elwangen,  feste  Residenz,  bald  Kolleg. 
Mecheln. 

Aire  in  Flandem. 

Bamberg,    das    Coll.  Erne^tinum    {gest.   1586)    den    Jes. 
iibergeben,  Universitat  1648, 

1612.  Schweidnitz. 
Paesaa. 
Diinkirchen. 

1614.    Eichstatt  mit  Seminar. 

Essen,  bald  daraiif  im  Juliuher  Kriege  von  den  Branden- 
burgern  aufgehoben,  spater  wiederhergestellt. 


,.Goog[e 


ChroDologie  dur  alutu  Kollegien  Xlll 


1615.  ScfalettBtadt  im  ElBafs. 

£nsi8heiin  ini  Els.,  das.  Balde  1603  gob.  nnd  erzogen. 

Neafs  a.  Rh. 

Landsberg,  Noviziat  seit  1578;  Lateinach.  1615;  Qyum. 

1641. 
Homonna  (ona)  Ungam. 

1616.  Krems  in  Niederosterreich. 
Liittioh,  Kolleg  der  englischen  P.  P. 
Meppen,  zuerst  Residenz,  bald  Kolleginm. 

1617.  Belle  oder  Bailleal  (Belliolanum  0.)  in  Flandem. 
Yechta,  Reeidenz,  bald  Kollegiam. 

1618.  Nenbnrg  a.  d.  Donaa.     (Schon   1613   Besidenz,    und  Beit 

1616  kleine  Lateinschnle.) 
Mindelheim  in  Bayr.-Schwaben ;  1622  Kolleg. 
Marienburg. 
1619-    Diisseldorf,  Itesidenz,  das  Jahr  daranf  Kolleg. 

1620.  Aschaffenburg  (Besidenz  seit  1612). 
Freiburg  i.  B. 

AIoBt  in  Flandem. 

Brieg  in  OberwalliB ;  aufgehoben  1627;  wiederhergeBtellt 

1660. 
Konitz,  Anfange  der  Itesidenz,  spater  KoUeg. 

1621.  CaBsel  in  Flsudera. 

Jndeiibarg  in  Steierm.,  gest.  duroh  den  Baron Balthasar 
Ton  Tannhausen  und  seine  Gemahlin,  geb.  von  Hallegg. 
Krfnrt,  Residenz  seit  158!>. 

1622.  Kenstadt  a.  d.  H. 
Baden-Baden. 
Heidelberg. 

1623.  Ath  in  Fkndem. 

1624.  (Oder  1622?)   NeisBe  in  SchleBien. 

Gitechin  in  Bohmen;  gest.  vom  Gr.  Waldstein,  um  1635 
mit  Convictus  nobilium  vom  namJ.  Stifter. 
Nenmarkt  in  der  Oberpfalz,  LateinBchale. 

1625.  Igiau  in  Mahren. 

Neustadt  (Speier),  J627  Lateinaohule,  1750  voUesKolleg. 
Znaim  in  M&hren. 


,.Goog[e 


XIV  Chronolog:ie  der  alten  EoUegien. 

1626.  Kaafbeuren;  nach  der  Zerstdnmg  dnrch  die  Schweden 

emeaert  1652. 
Ambarg,  22.  Jnli,  s.  1631. 
PrefBbarg. 
Slegen. 

Knttenberg  in  Bohmen. 
G-logaa. 

Manstereifel  {1626/27). 
Trient.    Desgl. 

1627.  Raab  in  Ungarn,  erweitert  1637  a.  54  (Jaurinum). 
Consfeld. 

Znaim  in  Mahren. 

1628.  Dtiren. 

Osnabrack  (Anfange  1625,  Akademie  1630.) 
Sger  iu  Bohmen,   anfangs  Mai,    LateinBohole,   gestiftet 
vom  Grafen  Schlick. 

1629.  L&nashut. 

Heidelberg,  Besidenz  seit  lb22. 

Bnrghausen  in  Oberbayern.    (Besidenz  seit  1627.) 

Bockenheim,  Bistnm  Metz,  kleine  Lateinschule. 

1630.  Memmingen. 
Prag,  Kleinseite. 

1631.  Bossel  in  Ermeland. 
Straubing. 

Amberger  Sem.  und  Konvikt. 

Bredft, 

Hal  (B.  V.  Belgien.) 

1632.  Burghausen  (Bayem). 
Steyer  (dsterr.),  4.  Nov. 

1634.  Szathmar. 

Prag-Nenstadt,  14.  Sept.  (oder  1633?)  Geatiftet  von 
Mfuria  Mazimiliana  Gtrfifin  von  Hohenzollem,  Witwe  des 
bohm.  Statthalters  von  Stemberg. 

1635.  Sagan,  gestiitet  durch  Waldstein. 

1636.  Koniggratz. 

1638.    Breslau,  Akad.^,  der  jeweilige  Bektor  magnif .  ein  Jesuit; 
seit  25.  Mai  1642  Konvikt  znm  h.  Joseph. 
Kasohau.  (G. Cassoviense.)  1637  ITnivereitat. 

*  De  BackoT  IKfBt  du  KoUeg  1646  geitiftet  loiD. 


,.Goog[e 


ChroQologie  4er  alten  Kollegien.  XV 


1639.  Bromberg,  Residenz  seit  tmgefilhr  1619. 

1640.  Unghvir. 

1644.    Ottiug«n  im  KieB,  Besideuz  mit  kleiuer  LateinBchale. 
1646.    Meppeu. 

1646.  Solothuru. 

1647.  Q^raudeuz,  echon  1622  Besideuz. 

1648.  BotteubuTg  a.  N. 

1649.  Feidkirch  in  Vorarlb. 

1650.  Odenbnrg  (Colleg.  SoproniflUBe),  de  Backer  „1646",  mit 

adel.  Konvikte. 

"Wien,  G-ymn.  im  Profeishause  der  0-.  J. 
1652.    Hsdamar,  Lateiuschule. 

Bottweil. 
16&4.  Baab  in  Ungani. 

1666  n.  59.     Trentsiu  (C.  Trenchiense),  ITngaru. 
1&59.   Bosenan  (Bo&uo-Banya),  Uug. 
1661.   Neusohl  dnrch  Ka.  Leopold  L 
1612.    Biiren  CWeBtfalen)  als  Kollegium durch Moritz  vonBtireu 

der  Ges.  Jcbu  vermacht. 
1664.    Julich. 
1666.    "Wiener-NeustadtdnrchEH.Leop.Wilh. 

Essen  a.  B. 

1672.  Deutsoh-Crone,  Besidenz  seit  1618- 

1673.  Leatschau  (Locze)  im  Komitate  Zips. 

Oppeln  (Beaid.  schon   1667;   erster  Anlanf  znm   KoU«g 

1671),  mit  Konvikt  seit  1714. 
fionu  (Beaidenz  schou  1586,  emeuert  1595). 

1674.  Tescheu. 

1678.  'Warasdin,  erofihet,   geatiftet  von  Auua  Margar.  Grilfin 

vou  Thauhauseu,  f  im  naml.  J. 

1679.  Saros-Patak  iu  Ungam. 
1684.    GiiuB  iu  Ungam. 

1687.    (Andere:  1685)  Ofeu  (Buda)  von  K.  6.  Leopold  L  mit 
Sem.  cleric.  und  Convictns  nobil. 

Q-rau  (0.  Strigoniense). 
1689.    Erlau,  24.  Apr.    (Agria). 

Weifsenburg  iu  Siebeub. 
1691.  Nagy-Bauya  im  Komitate  Szatbmar. 

Hermanstadt  iu  Siebeubiirgeu. 


,.Goog[e 


XTI  ChrjDuloftie  <1er  neneti  Rollecipti 

1694.    Funfkirchen. 

Mar^sy^sarhely  (ungar.  Braes6). 
Wetzlar  mit  Lateinschulen,  schon  vorher  Eesidenz. 
1699.    G-rofawardein. 
1706-    Heidelberg,  definitiv    mit   5  ITniversitatsprofessuren,   2 

fiir  Philos.,  1  Kirchenr.,  2Theologie;  seit  1730  mit  dem 

Seminarium  Carolinum. 
1716.    Posega    (Pozega)    in   Slavonien;    aeit   1762  auch  PhOos. 

und  Theol. 
1722.    Mannheim,  Beaidenz  mit  6ymn. 
1724.    Biiren  b.  Paderbom,  Westfalen,  weitergebant. 
1746.    Theresianam  in  "Wien. 
1761.    Bazin  od.  Posing,  Kom.  Prefsborg. 
1752.    Stuhlweifsenburg,  18.  Aug. 
1753-    Bruehsal,  achon  vor  1626  gegriindet,  jedoch  wieder  auf- 

gegeben;    1753    zngleioh    rait   dem   Kolleg  ein  bischofl. 

Speiriaches  Klerikalseminar, 


B.    Chronologie  der  Kollegien 
in  der  wiederhergestellteu  Ges.  Jesu. 

1.  Dentsche  PfotIbk* 
(Die  wieder  nnterilrtlebteD  Kollegiea  siiiil  rait  t  beaeichnel..) 

1814.  Brieg  in  Oberwallis.     (Durch  Patres  Pidei  seit  1806.)  t 

Sitten  in  Wallis.  f 

1818.  Freibarg  in  der  Schweiz,  f 

1827.  Staffis  in  Kant.  Preiburg.  f 

1836.  Schwyz.  f 

1845.  Luzern.  f 

1866.  Peldkirch  in  Vorarlberg,  Gymnasium  und  Konvikt. 

Da  die  deutschen  Jesuiten  im  Vaterlande  ihrem  obersten 
Bemfe,  der  Jngenderziehung,  nicht  leben  konnen,  haben  sie 
folgende  Kollegien   iu  Danemark,  Nordamehka,  Brasilien   uud 


,.Goog[e 


ChronnloKie  der  nenen  Rolle^en.  XVII 

Ostmdien  errichtet;  AnBtalten,  die  zugleich  eiue  aationsle  Be- 
deatnng  haben,  indem  sie  dazn  beitragen,  dentsche  Sprache  und 
SinneBart  anch  bei  den  ansgewanderten  Landsleuten  zn  bewahren. 

1863.  St.  Xavers-Kolleg  zu  Bombay  in  Ostindien. 

1867.  Mariens-KoUeg  zu  Mazagon  in  Ostindien, 

1867.  VinzenzlateinBchnle,  Coavent  Lines,  in  Poona,  Ostindien. 

1867.  Lateinschule  inKarachi,  Sind,  Oatindien. 

1873.  Kolleg  und  Pensionat    zu  Ordrnpshoi    ad.  S.  Andream, 

b.  Kopenhagen,  Danemark. 

1874.  Kolleg  znm  sel.  Canisius  in  Buffalo  {New-York). 
1876.    Eolleg  in  St.  Leopold,  Rio  grande  do  Snl,  Brasilien. 
1880.    KoUeg  z.  h.  Herzen  in  Prairie  du  Chien  CWisconsin). 
1886.    KoIIeg  znm  h.  Ignatins  in  Cleveland  (Ohio). 


3.  dsttrrelchlBch-nDgaiiHche  Proriiu* 
1839.    Innsbruck  als  Gymnasinm  nnd  TheresianischesKonvikt; 
nnterdruckt   1848,   als  theol.  Faknltat  mit   dem  Seminar 
„Niko]aihaus"  wiedererrichtet  16.  Nov.  1857. 

1851.  Preienberg  b.  Linz  in  0,-0.     Gymn,  nnd  Konvikt. 
1853.    Mariaschein  in  Bohmen,  G-ymn.  und  Konvikt.     Znerst 

eroflnet  in  Polity  18fil52,  dann  in  Dmum  I852,f>3. 
185C.    Kalksbnrg  b. 'Wien,  Gymn.  und  Konvikt. 
1860.    Kalocza  (,,K61otscha")   in  Ungam,  seit  1878  mit  Stem- 

warte. 

S.  Belglscbe  ProTtni. 

1832.    Namur  oder  Namen  mit  Konvikt. 

Alost  mit  Konvikt. 
1835.  Gent  mit  Konvikt. 
1837.    Briissel,  eeit  1844  mit  Konvikt. 

1839.  Lutfcich  mit  Konvikt. 

1840.  Tonrnai  oder  Doornik  mit  Konvikt, 
Antwerpen,  Kolleg. 

Mons  mit  Konvikt. 
1846.    Turnhont  mit  Konvikt. 

1852.  Antwerpen,  Institnt  znm  h.  Ignatios. 
1855.   Verviers. 

1877.    Charleroi. 


,.Goog[e 


XVIII  Chronologie  der  nenen  Kellegien 

4.  Hollbidi8Ghe  ProriDE. 

1841.  Knilenburg  („Ka«l6nborg).     Erriphtet  I8I8,  von  KSmg 

Willielin    I.  1825  unterdrtlckt ;    19.April  1841   von   der 
G.  Jesu  ubemonunen. 

1842.  Katwijk    {„Katweik"),   aohon  1831  errichtet;    1836    von 

einigen  Jesuiten  besorgt,  1842  dem  Orden  iibergeben. 
1861.    Sittard  in  der  Provinz  Limbnrg.     Seit  1626  von  Domi- 
nikanem  verwaltet,  1797  von  den  Franzosen  nnterdriickt, 
dann  von  Weltpriestem  nnd  Laieu  versehen,    1861   der 
Ges.Jesu  ubergeben. 
Die  drei  hoU&ndiachen  Gymnasien  sind  zugleich  Konvikte. 


^ 


nGoogle 


Erster  Teil 


Verordnungen  der  Qenerale  der  Ges.J. 

fur  das  Studienwesen 

von  1600  bis  gegen  1772. 


HaDSD.DU  O.ruaU*  PudiKaK><»  '^ 


nGoogle 


nGooglc 


MilderuDg  des  in  der  Eatio  st.  Torgeseliriebeneii 
Examens  der  Logiker.  1600.  26.  Aug. 

(Arcb.  O.  Xin'  a.  1.  p.  81  sq.) 

Moderatio  Examitiis  Studiosoram  in  ratione  Studionim 
praescripti. 

Oam  Tsrijs  ex  locis  nonntLllae  afferrentur  difBcnltates  oirca 
stndimn  et  examina  Nostronim,  atque  ex  Hs  non  oontemnenda 
iacommoda  naBci  posse  viderentnr,  dom  veL  aliquornm  quieti  non 
satis  prospicitnr,  vel  eorum  stndia  non  promoventur,  qnos  in 
dirersis  postea  ministerijs  frnctuosiiis  foraitan  occupare  lieeret; 
pemtiie  fatunim  judicavimna,  si  de  rigore  illo,  qui  ante  aliquot 
annos  ad  exactiorem  Constitutinnum  observationem  praescriptus 
iiL  ratione  stndiomm  tuerat,  aliqnid  remitteretur,  suaviusque  cum 
illis  in  fasc  parte  agendum  statueremus. 

Re  itaqne  cum  Patribus  [Assiiitentibus]  diligenter  examinata, 
omnibus  in  Domiuo  cousideratis,  de  his  pauca  haec,  quae  sequnn- 
tnr,  visa  snnt  in  posterum  observanda: 

1.  Ut  examen  illud,  quod  in  Logica  fieri  debet,  semel 
tantuok  liat,  Quod  si  bis  iustitnatur,  ideo  tantnm  iiat,  ub  aliquis 
ineptna  ad  studis  convlncstur,  quo  suavius  excludstnr^:  ideo  is 
solns  tunc  examinetnr. 

%.  Hoc  examine  non  exoludantur  a  studijs  nisi  rudiorea  et 
inepti;  medioores  antem  pergere  sinantur  usque  ad  finem  Cursus 
philosophici.  Quodsi  in  fine  Cursus  talenta  ostendant  saltem  me- 
iliocria,  sd  primnm  Theologiae  snnnm  admittantnr,  si  eadem  ap- 
pareant  talenta,  et  apes  sit  eadem,  secnndnm  quoque  annnm,  sed 
non  ultrs,  audire  permittantur. 


'  Die  NN.  lAnfen  von  niiserp  2.  Brniil  (Mfin.  Oenn.  Paeil.  Bil.  V)  weiter. 
*  D.  ii.  Ton  der  Fonaeleang  dei  philoa.  Stadien. 


,.Goog[e 


4  Batio  itndioram  et  JDBtitiitioTiea  scholaaticu  SMieUtiB  Jem  UI 

3.  Mediocria  talenta  intelliguntTir :  mediocriter  aptum  vi- 
deri  ad  concionandi  gnbernandique  njunera,  aut  etiam  ad  o£&cinm 
Praefecti  renun  spiritualium,  vel  socij  magiatri  Novitiorum. 

4-  TertiuB  et  qn&rtns  annus  Theologiae  ijs  solum,  qui  in- 
signi  concionandi  aut  gubemandi  mnnere  exoellant,  concedendi 
videntur,  ut  praescriptum  est,'  quare  in  hoo  capite  nihil  de  pri- 
mis  immutandum.  (Claudius  Aq.) 


Nr.  22. 

Verordnung  des  P.  General  Cl.  Aquanva 

vom  24.  Febr.  1601 

gegen  eigenmachtiges  Vorgehen  der  Wirzburger 
Professoren. 

(AMh,  Oeno.,  Khen.Sup.,  XIH.  B.  p.  66.) 

Addam  ad  extremnm,  qnod  primo  loco  dicendum  fdit,  et 
R"f  V"  prae  caet«ria  commendattun  velim,  de  Academicis  no- 
stris  Herbipolensibus,  quos  non  sine  dolore  cognovi  res  suas  et 
concilia  inter  se  sio  tractare,  ut  cum  Superiore  suo  nihil  com- 
municent,  et,  quod  conseqnens  est,  privato  sensu  circa  pecuniamm 
mnlbtas  et  impeneas,  atgne  in  aliis  rebus  multa  atatuere,  quae  in 
nostris  ferri  nullo  modo  debeant.  —  Cum  tamen  et  Ariium  fa- 
oultas  et  Theologiae  (in  qna  extemuB  nnicus  eat)  aic  a  nostris 
pendeant,  nt  nihil  obstet,  quominuB  ei  praescripto  et  more  So- 
>.  Br.  oiejtatis  administrari  omnia  possint,  non  dubito,  quin  B*  V^  sin- 
gulis  in  posterum  congruenti  aliqua  ratione  prospezerit,  et  nos 
in  reoognitione  statntorum,  qnam  R»'  Y^  commiHeramuB,  et  ab 
ea  nunc  ezspectamus,  de  ratione  hac  forsan  audiemus:  sed  quia 
in  communi  malo  communi  etiam  remedio  opus  est,  statuendnm 
iu  universum  cenenimus,  quod  eifl  nomine  nostro  denunciabit,  ne 

*  D.b.  ScliolkBtiker,  die  eam  tk^Atmiadben  Voitra^  der  Theologie 
nrinAer  greignet  erscheinen,  dUrfen  die  4j&hr.  Theoloirie  niu'  in  dem  Falle  hSreD, 
weun  Bie  Bonst  ein  herTorBtechendea  Redner-  oder  RegierangBtaleiit  haben. 


,.Goog[e 


Aqaar.  fUr  daa  teit).  Aaskommen  der  EolL  1 


qaicqnam  in  posteruin  ineonaulto  Superiore  aggrediantiir,  seu 
conventus  agendi  erunt,  seu  aliqua  in  illis  deliberanda,  et  in  iis, 
quae  decreta  fuerint,  eine  ejusdem  permissu  nihil  exequantur. 
Meminerint  denique,  se  in  omnibus,  quoad  iiitegrura  ipsis  est,  a 
Superiore  suo  pendere  ae  regi  debere.  Ad  Superioris  deindq 
prudentiam  pertinebit,  non  facile  statuere,  quod  contra  illorum 
sensum  judiciumque  videatur,  Haec  igitur  illis  praescribenda 
enmt. 


Ffli-sorge  fiir  das  zeitliche  Auskommen  der 
KoUegien. 

VerordDUQg  des  Generals  Claudius  Aquaviva 
vom  14.  April  1601. 

Qaomodo  reram  temporaliam  incommodis 
providendnm. 

(Arcfa.  Oeim.,  Sh.  Inf.,  XIH.  A.  1.  p.  68  aq.  —  li  — j 
Bh.  Sup.  XIII   B.  p.  86  sq.  —  ra'  — ) 

Etai  non  paueae  ordinationes  atque  instruotioneB,  ac  pecu- 
liares  eiiam  deputationes  eo  institutae  sunt,  ut  mB^is  remm 
temporalium  incommodis,  quae  in  Societate  cemimtur,  e£&caci 
aliqua  ratione  prospiceretur,  tamen  cum  res  ipsa  doceat,  quae- 
cunqoe'  divereis  administrationis  nostrae  temporibus  a  nobis  in 
hoc  genere  constituta  fueruut,  non  adeo  felicem^,  ac  sperabamus, 
ezitum  &uctumqne  sortita  esse,  sive  ezigoa  oeconoroiae  ezpe- 
rientia  id  contigerit,  sive  negligentia  v.  ignavia  Superiornm ;  ne- 
cessarium  duximus,  tum  ut  couscientiae  nostrae  ofBcioque  satis- 
faciamuB,  tum  communi  Societatis  bono  oonsulere  cupientes,  re 
primum    cum   Deo    communicata  et  cum  Patribus  Assistenbibus 


1  In  letzterem  n.  d.  T.  „Reriim  temporaliiim  incotDmodii''. 
*  n.  qa&eqae.  —  *  ra.  facile. 


,.Goog[e 


6  Hutio  stndionim  et  institutiundi  BchnlnKticiie  SuclPtntis  JesD  HT 

mattire  delibersta,  noTis  porro  in  hoc  genere  ordinatiouibns  nti, 
quas  accnrate  exacteque  a  singulis  SaperioribuB  observari  volumus. 
Quamquam  autem  non  dnbitamus,  aliquas  in  executione  fore  dif- 
ficnltates  (de  qnibns,  oum  tales  eruut,  ut  legitimam  exoeptiouem 
habero  videautnr,  ad  nos  referre  licebit),  constat  tamen',  adbaec, 
(]uae  in  dies  emergtmt,  iucommoda  ao  detrimeuta  rerum  praesen- 
tiljus  efficacibnsque,  ut  dicebamns,  remediis  opus  essei  ideoque 
haec,  qnae  sequuutnr,  iu  posterum  statuenda  duximus,  et  eomm 
praxiu  seriamqne  ob&ervatiouem  Superioribus  injungimus. 

L  Ut  nulii  Beotorum  pecnnias  mutuo  accipete',  sen  no- 
mina  contrahere  liceat,  praeterquam  nrgente  causa  victns  et  ve- 
stitus  ad  30  V.  40  aureos*  iu  singnlas  vices:  idque  ex  conimnm 
Consultorum  seutentia,  et  prius  examinando,  au  oertae  mippetant 
viae,  quibns  stato  temporis  spatio  dissolvi  queant;  et  ue  aum- 
mam  hanc  saepius  quam  ter  in  anuo*  contrahere  liceat.  Qnodsi 
lu-geus  uecessitas  majorem  postularit,  sine  FrovinoialiB  auctori- 
tate  nihil  suscipiant,  cui  et  causas  debiti  prius  ezpouent,  et  quos 
modos  habeant,  quibus  se  expedire  ab  illo'  possint.  Sed  oaveat 
ProviucialiB,  ue  facnltatem  ultra  meram  necessitatem  porrigat : 
in  victn  autem  et  vestitn  moderationis  panpertatLBque  nostrae 
cura  servetnr. 

3.  Prohibeautnr  denuo  fabricae  extruotionesque  novae,  etiani 
raiuimae,  atque  adeo  infitanrationes  siue  expressa  Froviuoi&li» 
facultate,  qui  quidem  in  iis,  quae  iutra  Kectoratns  trienuium 
ceutum  aureorum  sumptus  excedant,  facultatem  aiue  permissn^ 
uostro  nou  dabit. 

3'  Ut  in  praesens  ad  rationea  omnes  citiua  explorauda-i 
mittantur  per  siugulas  provincias  duo  saltem,  si  non  plures,  iu- 
telligeutes  et  strenui  Patres'',  quirenmi  temporalium  ouiusqne 
loci  statum  penitns  iuspiciant,  anuos  et  tempora  notando,  quibn^ 
gravatum  esse"  constet:  redditns  item  et  expensas,  et  quem  per- 
sonarum  nnmerum  alere  possit'  unumquodque  Collegium,  ita  ut 
de  singulis  Froviucialem  informent:  cujus  erit  diligenter  postea 
consultare,  ubt  collocari  ii  possint,  qui  relicto  duntaxat  numero"^ 
uecessario  redundare  videbimtur,  et  de  omnibus  nos  mature  ac 
singillatim  admouere." 


•  IB.  tnm.  —  *  M.  upen.  —  '  n.  anni».(!)  —  '  w.  qnotannia  - 
exp.  se  illo  p.  —  •  ri.  pennisso.  —  '  ri.  om.  „int.  et  Btr,  P".  —  '  : 
pCBae".  —  •  n.  posset  —    "  m.  mnnere.  —  "  rs,  monere. 


,.Goog[e 


Aqdav.  fllr  dM  ceitl.  Anakoninieii  der  Eoll.  1601. 


4-  Proviuoialis,  ne  tmgeatiir  aes  alietium,  CoHpgia,  qtiae 
majore  penuria  premnutur,  omuino  sublevanda  curet,  ita  ut  para 
proTeutuam  ad  uomiuum  solutionem  trauisferri  queat^,  etiamsi 
ad  eam  rem  opus  sit  eos,  qni  reliqoi  suut  iu  illiB*,  meudicato  ex 
eleemosynis  vivere.  In  Collegiis  antem,  quae  censibus  nimium 
gravari  et  opprimi  viderentur,  cursm  in  se  recipiat'  illoa  per 
uostromm  legitimae  aliisve  modia  persolvendi,  nt  sine  redditibus 
novis  vivere,  ac  sols  redditibus  ordinariisque  eleemosynis  sus- 
tentari  poBErint. 

5.  Provincialifl,  dum  Collegia  visitat,  rationee  diligenter 
examiuet,  uon  eolam  quantum  ezpensum  sit*,  sed  quibus  iu  rebua, 
qnam  uecessariis,  et  qnomodO;  an  oongruo  tempore  et  oum* 
emolomento.  Reotores,  quoa  in  eo  errasse  depreliendet,  serio 
mortifioet,  publicas  poenitentias,  ut  reprehensiones  et*  alia  im- 
poueudo.  Quod»i  notabilem  iu  aliquo  negligentiam  auimadvertet, 
de  eo  ad  nos  scribat,  af  suspendatur,  aut  etiam  privetnr  officio. 

6.  Euitautur   in    praesens,   ad  CoUegia,  quae  conunodius  v  u 
babeut,  vel    ad  Hesidentias,  quae  eleemoeynis  snstentantur,  om- 
aea  illoa  revocare,  qni  iu  tenuioribos  Collegiis  per  illonun*  red- 
ditos     sustentari*    non   poterunt"*,  Civitatibns   et  viris  prima- 
riis    significando,    ne  mirentor,  quod  numerus  contrah&ttu-,  cum 

id  partim  conBcientia  tacti  facere  cogamur,  partim  utminuKillis 
graves  ao  importnni  simus,  et  Collegia  in  meliorem  statum  re- 
ducamus". 

3.  Legata,  quae  obveoient,  applicationesque  legitimarum 
in  dissolveudo  aere  alieno  oollocentur,  ita  at  alio  converti  ne- 
qneant,  ne  ad  emptiouesqnidem  novas,  siue  expressafacultateuostra. 

8.  Detur  opera,  nt  instruautur  hominee  idonei'*  ad  ofdciam 
Pioooratorum,  et  nt  Sacerdotes  in  id  studium  serio'*  inoumbaut. 

9.  Dediuentur  omni  studio  profectiones  mntationesque 
personarum,  qoae  neceseariae  prorsus  uon  siut":  quia  revera  im- 
moderati  finnt  Bumptns,  praecipue  cnm  equis'*  instituuutur,  mul- 
toeqne  inancs  fiimt'^  ezpensae  ouriosis  rebus  emendis,   quae  no- 


■  n.  qneaot.   —   *  n.  vel.  ex  iiB  emnt.    Die  «reliqai"  aind  jeno,   die  in 
der  Pfiifniig  licli  als  nngeeignet  fOr  das  akademiBohe  Lehnmt  erwieBen  habeu. 

—  •  ra.  recipict.  —  *  rs.  fnit  —  •  tb,  om.  „0010".  —  '  111.  ant.  —  '  n.  et.  — 
■  re,  illos,  —  '  n,  ali.  —  "  i».  potennt.  —  "  n.  reducantnr.  —  "  rB.  nm. 
^onei".  —    "  7«.  om.  „serio".  —    "  rs.  «nnt.  —    "  rs.  'wWit  „et  conunDde". 

—  "  r»,  fitnt. 


,.Goog[e 


Batio  stodiorDin  et  inatitntiones  scholnsticae  Societ&tia  Jesu  lU 


stris  T.  Externis  douo  deiit'.  Quod  a,uteiu  ez  viaticis  euperabit, 
tametsi  ex  eleemosyna  qnadam  aliunde  profectum*,  Collegiorum 
asibus  attribuatur. 

10-  Quod  ad  Dos  attinet,  alienandi  Ucentiamj  nisi  cum 
permutatio  tit,  daturi,  Qon  suiuub:  multo  minus,  ut  censuum  onera 
mbeantui*,  nisi  forte  ad  levem  aliquam  summam  consequendam, 
quae  cmn  alia  iu  eum  flnem  domi  servata  iu  bonorum  Btabilium' 
trngiferorumqne  emptionem  conferatur. 

11.  Postquam  missae  ad  nos  ex  ProvinciiB  relatioues  enint, 
seriam  hic  disputationem  instituemus,  quae  omnia  expendat:  at 
ad  exQoutionem  inde  veniatur,  congrnensqne  unicnique  Collegio 
remedium  epponatur.  Atque  in  bis  omnibuB  oonscientias*  Pro- 
vincialium  oneramus,  praeceptum  Bectoribus  imponere  superse- 
dentes,  qnod  postea  non  omittetur,  si  ordinatdonem  hano  uegU- 
gentins  observari  contigerit. 


Tabellarische  Rechenschaft  uber  den  finanziellen 
Stand  der  Kollegien  in  der  Provinz  N. 

22.  Apr.  1606. 

Modus    traDsmitteadi   iuformationes    de  re   temporali 

Gollegiorum  Provinciae. 

„EzmandatoE.P.N.GeneraU8,Bem.deAngeUsSecr.,22.Apr.l606." 

(Arob.  a.,  lUi.  Inf,,  XIII.  A.  4,  p.  454  iq.) 

Mittitur  ad  B?  V?  adjunctum  exemplar,  ut  juxta  iUud 
desoiibi  curet  statum  temporalem  suae  Provinciae,  quem  postea 
huo  mittat  per  P.  Procuratorem,  Gumque  aliud  hoc  tempore  non 
occnrrat  etc. 


•  rs.  „doiDi  d«nf. 


,.Goog[e 


ReclieiuchaftetalMlle,  1 


Statos  reriun  temporalium  Provmciae  N, 
mense  N.   Anno  K. 


Collegia    Bedditng      Oiiera 


Qnid 
BitperBit 
dednctis 
oneribns 


Qnot 
pouit 
alere 


Qnot     I  Dcbita, 
modo         qnae 

contrujt 


Qaid 
habeat 

eolvenda 


Damas 
^obtttio- 
uis  Tre-  ! 
TirenMS  ' 


.  B.;  Foesent 

Wrauenee, 
Uonifiorn. 


Collegia  mribi   ordiae  [olpliab 
Colooieue  e.Conflueii 


i;Cico,ei.g 
et  relinii 


r.  Aqnis- 
ai  spatia 


Anweisong  znr  FOrdernng  besonders  der 
philolog.  Studien. 

Um  1608. 
(Iustit.  B.J.,  ad.  FraB.,  Q.  p.  336  ■q.) 

lostructio  XX.  ad  stadia  promovenda. 

Vorbemetknug.  Die  Torbeigebenden  19  .InBtmctioneB"  beziehensich 
vieht  anf  das  iicbalwesen ;  bei  der  20.  setzt  die  Prager  Ausgabe  des  Institatiun 
die  Bemerknng  bei:  „Ex  depntatione  pro  Btndiis,  Eat  lastractio  12.  Gongre- 
gationis  6".  Da  diese  seebste  Oeneratkongregation  in  den  ersten  Monaten  voa 
1608  (21.   Febr,  —  39    UKte)   eUttfand,  gehen  wii  wohl  nicht  ine,  wenn  wir 


,.Goog[e 


10       Ritto  itailiomin  et  institutione»  «chotuticu  Sociatatia  Joth  III 

der  folgendeD  „Aiiweigiui^,  die  natOrlich  im  Aoftrage  des  Generala  des  Pro- 
vinzen  mitgeteilt  worde,  das  ntoliclie  Jfthi  sDerkeDnen.  AIb  Teil  derlnstrac- 
tiunei,  die  keine  Qesetzeakrafl  haben,  Bondern  «ad  SnpeTiQrDin  directioneo) 
pertinent"',  warde   aie  eingereiht  zu  Rom  am  S.  Febr.  1616  uud  DnteneichDet 

vom  Sekret&r  der  Oes.  J.  Bemliard  de  Augelie. 

Etsi  alias  saepe  diverBis  ex  oausLB  literarum  humaniorum 
.  studium  valde  commeudavimus,  com  minime  obscurum  sit,  quau- 
topere  Domiuus  Deus  Qoeter  vel  a.b  ipeo  exordio  SocietatiB  nostrae 
animarum  auziliimi,  praesertim  adolescentium,  hac  ratione  pro- 
moverit;  nunc  tamen,  quando  nova  se  offert  oocasio  ex  variis 
instructionibus  inter  ceteras  hano  unam  pro  stadiis  confectam  in 
Deputatione  de  hao  re  habita  in  sexta  Qenerali  Congregatione 
ad  Provincias  mittendi,  nullo  modo  praeterenndom  visum  est 
(ob  varias  querelas  a  Patribus  compluribus  habitas,  quarum  nos 
quoque  nonnullaa  multo  ante  inaadiveramus,  huiusmodi  literaa 
non  solum  non  florere,  at  antea,  in  Rocietate,  aed  alioubi  etiam 
langaere  inter  Kostros),  quin  iterum  majoremque  in  modom 
perhortoremar  Snperiores,  in  primis  Provinciales:  ut  omm  studio 
excitare  atque  accendere  coanitantnr  harum  literamm  studium, 
non  Bolom  in  Nostris,  veram  etiam  in  exterais:  quandoqaidem 
oerttmi  est,  hnjnsmodi  defeotum  oriri  non  tam  ez  perexiguo  na- 
mero  eorum,  qni  possint,  quom  qui  veliut  se  illis  addioere,  ao 
perlevi  etiam  Snperioram  propensione  et  industria  in  illis,  ut 
oportet,  fovendis  promovendisque. 
,  1.     Quamobrem  magnopere  optamus,  at  Provinciales  omnes 

non  solum  servanda.  cnrent  diligenter,  quae  hac  in  parte  in  libro 
Btndiorum  praescripta  sunt,  Begalis  praesertim  saie  18.  22.  24. 26. 
29.  38.,  atqne  in  8-  9-  10.  11.  et  20.  Rectoris;  sed  reipsa  iidsm 
ostendant,  sibi  cordi  esse  haeo  stadia,  plurimique  eos  faoere,  qui 
ea  uon  valgariter  oallent,  nt  eorum  quasi  patrocimo  magis  in- 
flammoatur,  excitentnrque  alii  ad  eadem  alacriter  ampleotenda. 

2.  Ut  in  hoo  quasi  primo  congressu  Provineiales  com  auis 
Consoltoribas,  advocatis  iis,  qui  diu  multumque  in  hao  palaestra 
versati  fherint,  serio  ao  sedulo  agant  de  causis  deque  auzilio  fe- 
rendo;   et  sicubi  forte  minime  remedio  opus  fuerit,  adnitendum 


'  S.  dai  Einleitnngs>Tort  zn  den  .TnstrDctioues  ad  Provinciales  et  Sn- 
periorea  Socletatia,   anotoritate  Congreg.  VII.,  ut  directiouee  tantnm  ■eoreim 

impreaBae";  ed.  Prag.  II.  p.  3U3. 


,.Goog[e 


AqnKT.  fUr  pfailol.  Stndien.    Um  1608.  11 

illis  erit,  nt  magis  ac  magin  promoveantur;  curentqne,  ut  poat 
exactam  ezsecntioiiem  eomm,  qnae  in  libro  Btadiorom  praesoij- 
buntor,  ei  qoid  amplins  oecnrrerit,  ^iuod  non  pamm  profnturum 
sperent  tum  ad  styli  comparationem,  tom  ad  auctores  ezacte  et  ^',^g°g'„' 
cnm  frnctn  legendos,  periculum  faciant  et  ad  nos  mittant  ezem- 
plnm,  gnemadmodnm  Provineialibus  facieudum  erit,  cum  singil- 
latim,  qoid  hao  in  re  praestiterint,  admonendi  erimut>. 

3.    Ceterum  ad  haeo  stndia  promovenda  eatis  eritpraeeidii,  ^("'"."'.p 
81  non  solum  eos  in  Societatem  admittant,  quoad  ejns  fleri  pote-  ■" 

rit,  qui  probe  ab  illis  instmcti  pu^tique  eint,  verum  etiam  si 
pro  viribns  stndebont,  non  volgares  ingenio  et  ad  cetera  pariim 
aptos  addicere,  sed  eos,  qui,  praeter  vim  ingenii,  aliarum  scien- 
tiarum  praesidia  ao  lucem  babuerint.  Quo  fiet,  ut  baec  studia 
in  pretio  apud  alios  baberi  incipiant,  et  quamplurimi  bis  in 
literis  boc  nomine  nobiliores  fiant;  in  quibus  ditficilius  fortasse 
fuerit  vel  nnum  quempiam  invenire,  quam  non  paucos  in  aliis 
soientiis,  experientia  boc  ipsum  in  dies  edocente. 

4-     Quandoquidem  B.  P.  N.  Ignatius  inter  cetera  ad  stndia  i^""»  '"• 
promovenda   boc  unnm  tanqoam  praeeipuum,  iis  praesertim,  qni 
Humanioribus    vacant,   Latini  sermonls  usurpationem  esse  volu- 
erit,    serio    Superiores  incumbere  oportebit  in  ezactam  Begulae 
commuuis  observationem  in  8.  Eectoris  libri  studiorum  expJica- 
tam;  in  qua  cnm  dicitur  „^es  vacationum",  non  generales  etu-    Qumdn : 
diorum  feriae  iutelligeudae  snnt,  sed  bebdomadariae  tautum  eo-         '•^■" 
rumque  dierum  spatium,  quibus  oommorautur  in  viJlis. 

&.     Etsi,    cum    sive    totius    Tbeologiae  sive  partis  alicuju»  Ad  «>ua 
theses  defendendae  sunt,  satis  snperqne  videantur  esse  magistro-  rrusjiKif 
nun  ao  Praefeoti  stndiomm  judicia,  quibus  discipulomm  doctrina  prufocn 
perspecta    esse    debebit,    tamen,    si  jnstas  ob  causas  Provinciali 
videretur    esse   alius    adjungendm,    idque  commode  fieri   possit, 
permittimus    ejus    arbitrio,    dmnmodo  is  sit,  qui  et  judicinm  de 
doctrina    tuto    ferre    possit,   et   eos,  de  quibus  judicandum  est, 
probe  noverit. 

6.  Curandnm  insnper  est,  nt  Theologi  et  Casistae  Scbo-  ^'■<" "" 
lastici  iu  casibus  conscientiae  maxime  inBtracti  sint,  cum  mi-  ■'•°"> 
nime  obscnmm  sit,  qoam  res  pemecessaria  sit  operariis  Societatis. 
lu  qnam  qnidem  rem  vehementer  cupimns  a  Superioribus  dili- 
genter  incumbi,  ut  fructus  re  ipsa  conetet,  ratione  ad  eum  con- 
seqnendnm  ab  ipsie  excogitata.  Quamvis  abunde  nobis  proepec- 
tom  videatur,  si  hebdomadaria  casnnm  collatio  in  primanie  Col- 


,.Goog[e 


12         fi&tio  atndiornm  et  liutltntionei  soholasticae  SocietatiB  Jean  Ilf 

legiis   juxta  Eegulam  Provinoialis  in  liijro  studiorum  diUgen.fcer 

Jiabeatiir. ' 


Verordnnng  des  P.  Cl.  Aquaviva  flber  Griindlich- 
keit  und  Gleicliformigkeit  der  Lehre. 


(Z.  I.  p.  SB.  =  „z."  —  PraepOHitorum  Oen.  Epiat,  sel.  Vesontiona  «  tjrplfl 
J.  Jacqttin  1887.    6".  p.  4B  =  „1".) 

Vorbeuierknng.  In  dieaem  RnndBclireiben  hRndelt  es  aich  nm  Lehreii, 
aa  deren  SoliditSt  veruUuftigenreiBc  nicbt  gezweifelt  werdeu  )<ODute,  also 
nicht  um  eioen  DnwisBenHchaftlicheu  Drack  auf  die  LeiircT. 

R.  P.  N.  Clsudii  Aquavivae  Epistola  ad  Provinciales  Societatis 
De  Soliditate  et  XJQiformitate  Doctrinae. 

Soliditas  et  uniformitas  doctrinae  adeo  necessaria  eat  ad 
obseqaium  sanctae  Ecclesiae  et  ad  opinionem  existimationemque 
Societatis'  circa  miniateria  bonumque  proximorum,  et  denique  ad 
nnionem  charitatemque  frateraam  membrorum  omnium  totius 
hujua  eorporis,  ut  nulla  circa  hoc  diligentia  nimia  videri  debeat. 
Ego  proinde,  a  qno  primum  tempore  curam  suscepi  Soeietatis, 
constitntionmn  nostramm  eensum  secutus  dedi  operam,  ut  hoc 
ipsum,  quoad  liceret,  assequeremnr,  uti  RR-'.  'VV'f  optime  nonmt, 
misso  etiam  libro  de  „Batione  studiorum  et  delectn  opinionnm", 
ut  examinaretur.  Sed,  Deo  meKus  aliquid  providente,  remedium 
eflieacius  Oongregationi  V.  reservatnm,  decreto  faoto  de  doctri- 
na  S.  Thomae  sequenda,  quod  sufficiens  fore  sperabatur  ad 
optatum  iiiiem.  Sed  omnino  experientia  nos  dooet,  partim  ob 
multitudinem  scriptorum  nostrorum,  in  qnibus  non  tacile  est  unifor- 
niitatem  videre,  si  praesertim  ii  conGulantur,  qui  scripsenmt  ante 
uecretum,  partim  ob  varietatem  opinandi  ac  tuendi  opiniones, 
qnas  noimulii  probabiles  putant,  Societatem  non  esse  conseoutam 


'  Reg.  14.  Prov.;  7.  Prof.  t 


,.Goog[e 


Aqnav.  fUr  (?rilDdlichk.  n.  Gleicliferiniek.  der  Lehre.  1611. 


qaod  optabat,  qnidquid  adhnc  diligentiae *  adhibitum  sit.  Ego 
vero  qao  magis  nunc  quam  ab  initio  censeo  pericula  immiiiere 
hinc  posae  Societati,  so  magia  cnpio  remedium  efGoax  omnino 
adhiberi.  Tidit  hoc  S.  Pater  noster  divino  spiritu  plenus,  et 
gravissimis  verbis  commendavit  lertia  parte,  cap.  1.  §.  18. 

Et  sane  reipsa  comperimns,  varios  de  noatris  doctoribns 
libere  amplecti  et  pnblicare  doctrinam  eo  ipso,  qaod  liberam  esse 
a  censnris  errorum  et  acuinine  ingenii  defendi  posse  ezistimant; 
atqtie  adeo  censores  hoc  ipsum  secnti  mnlta  ahire  sinant,  qaasi 
vero  ad  Boliditatem  et  aniformitatem  dootrinae  sit  satis 
„posse  ab  erroribus  defendi".  Neqne  desant  qui  putent,  dummodo 
in  doctrina  et  conclasione  conveniat  inter  nos,  circa  modum  to- 
lerari  posse  magnam  varietatem,  uhi  se  ingenia  exerceant.  Sed 
advertendum  expendendumque  diligenter  est,  qnamquam  id  ali- 
quousque  verum  esse  possit,  nihilominns,  qnando  ad  conclusiouis 
defensionem  nova  excogitantnr,  et  modus  ipse  defensionis  prin- 
cipia  nova  adnexa  hahet,  tunc  id  neque  permittendnm  esse,  ne- 
qne  periculum  evitari.  Facile  antem  multis  exemplis  uti  posaem, 
unde  appareret,  non  solum  in  conclusionibns,  sed  etiam  in  prin- 
cipiis  et  modis  defensionum  periculum  adiri  non  solum  varietatis, 
sed  etiam  novitatis  et  minus  solidae  doctrinae. 

Adde,  quod  aliud  est  in  una  vel  altera  conoiusione  solido 
nixa  fondamento  et  auotoritate  gravium  antiquorumque  scripto- 
rum  recedere  a  S.  Thoma,  quod  videtur  permitti  in  deor.  41?' 
qointae  Congregationis,  alind  in  aliis  praecipuis,  et  quae  tanquam 
fundamentnm  snnt  aliarum  plurinm,  ipsum  non  seqni,  adeo  ut 
in  decarsu  disputatiouum  et  rerum  doctrina  neque  thomistioa  ne- 
qne  uniformia  appareat,  sed  ita  variis  contexta  qnasi  ooloribus, 
nt,  qai  doctriiiaa  3.  Doctoris  intelligens  sit,  judicet,  non  unam 
esse  faciem  corporis  aniformis.  Neque  vero  satis  eet  binis  vel 
temifl  loois  niti  sparsim  coIIectiB  et  per  oonsequentias  aat  inoon- 
venientia  vel  cnm  violentia  addnctis;  quasi  credendum  eit,  eam 
esae  opinionem  sancti  viri,  quia  illam  qnomodocunqne  innait 
&Und  (^Qs  in  illis  locis.  Yerum  nec^e  est  videre,  quid  sentiat, 
nbi  ex  professo  id  agit,  et  attente  expendere,  qnid,  qnam  co- 
haennter  vel  dissonanter  asserat  cum  reliquo  ooi^ore  doctrinae. 
Profecto  durum  et  di£BoiIe  Tidetur,  doctrinam  tauquam  S.  Thomae 


*  z.  diligeQtia.  —  *  z.  deor.  7h. 


.Googk 


14         Ratio  atndiornm  ei  inslftntiones  Boholagticae  SoaetatiB  Jean  m 

evulgare,  quae  a  versafis  in  hoe  Doctore  virifl  nova  et  aliena  ab 
illo  jndicettir,  et  nbi  sit  opns  ingenti  snbtilitate  atqne  indnstria, 
at,  perpensis  nonnullia  nescio  iinde  petitis  verbie,  propria  et 
genuina  illius  appareat. 

Quocirca  pro  Divino  tonore  vigilandum  est  serioqne  ad- 
vertendum,  et  conecientiae  censorum  onerandae.  Nisi  enim  intra 
conoessos  limites  cancellosque  contineamus  nos,  nova  quotidie 
pericula  damnaque  experiemur;  neque  temere  dubitandum,  quin, 
si  quis  viderit  alii  permissum  fuisse  hoc  vel  illnd  opinari  circa 
ea,  quae  magno  aoumine  diabinctionibnsqne  variis  egebant,  ut  de- 
fendi  possent,  ipse  quoqne  ulterins  progredi  velit,  atque  ita  de- 
inceps  ceteri,  adeo  nt  nihilunquam  stabile  et  uniforme  esse  videatur. 

Cum  igitur  per  se  notum  sit,  quanti  res  momenti  censeri 
debeat,  et  necessitas  deprehendatur,  videor  mihi  ex  officio  ad  no- 
vam  adhnc  efiicacemque  diligentiam  adhibendam  obligatns.  Id- 
circo  praeter  ea,  quae  hic  peragemus  eum  censoribus,  quos  et 
fortasse  plnres  numero  constituemuB,  opto,  ut  in  qualibet  Pro- 
vincia  nostri  Doctores  gravesqne  viri  zelo  hoc  indnantur  pro  eo 
desiderio,  quo  Divinnm  honorem  optant  et  reiigionis  nostrae  bonum ; 
et  deposito  respectu  omni  attendant,  non  quid  hic  vel  ille  scriptor 
de  nostris  ediderit,  sed  qnid  remedii  veri,  non  imaginarii  esse  poa- 
sit,  ut  applicetur,  qua  parte  sit  opus.  Ergo  iu  sua  Provincia 
sex  vel  octo  de  gravioribus  et  doctioribns  patribus  advocabit 
B?  V*  et,  hisce  literis  noatris  oommunicatis,  oneret  eorum  conscien- 
tiam,  ut  serio  cogitent  de  remedio  et  postea,  praemissa  oratione, 
dicant  et  scripto  tradant  Rf  Vv  qnod  ocourret,  oonaiderantes, 
quot  universitates,  genera  studionun  et  lectiones  habeat  prae 
manibns  nostra  Societas,  nnde  rednndet  in  tota  Ecclesia  qnid- 
qnid  boni  maliqne  fiat  in  hac  parte.  Keqne  sat  habeant,  uti 
dicebam,  qnid  citra  errorem  asseri  qneat,  nam  de  hoo  non  agimns, 
et  si  quis  forte,  quod  minime  credimus,  aberraret,  remedia  ordi- 
naria  in  prompta  snnt,  —  sed  qnaenam  catttio  in  postemm  ne- 
cessaria  et  efficaz  ait. 

Hac  praemisaa  diligentia  R?  V'  per  proouratorem   judicia 

homm  patrum  cum  sno  mittat  ad  nos,  ut  dispiciamns  decema- 

mnsque  quod  ntiliseimum  Societati  videatnr,  nt  aliquid  etabiliatnr  ad 

majorem  gloriam  Dei,  a  quo  precor  nberem  gratiam  onmibus  vobis, 

Eomae,  24.  Maji  1611.  B.  V. 

servus  in  Christo 

Claudina  Aqnaviva. 


,.Goog[e 


Aqnnv.  nochmftl  flir  OrilnilHcbk.  Ti.  QleicbfOmiigk.  der  Lehre,  1618. 


Nr.  27. 

Ordinatio  R.  P.  Gen.  Clandii  AquaviTae 

de  soliditate  atqne  uniformitate  doctrinae 

a  nostris  servandae. 

14.  Dee.  1613. 

(Ex    ArohJT.  Oerm.  S.  J-  Bben.  luf.  Xm.    A.  L  p.  22.  sqq.  —  „n"  — 
Z.  I.  p.  67  «qq.  —  „z"— .) 

Vorbemerknngr.  Dtis  folgeode  Rundachreiben  fQhrt  tnch  deu  TUet 
..R.  P.  N.  Oeneralis  Claudii  AqnaviTae  eplstola  ad  ProTiocialea  Societatis  de 
obserTanila  ratione  BtadioTnm  deqoe  doctrina  S.  Thomiie  » e- 
qnenda."  Es  iat  die  ZnsaninieiiBteUung  nnd  SchlitfsbeaTbeiinnfjp  jcncT  Vur- 
schlS^e  deT  einielneo  pTOTiuBen,  welche  dnrch  das  Bandschreiben  vom  24.  Mai 
1611  waren  verlaQgl  worden.  Was  die  LessTten  betrifft,  stimmt  die  gedmckte 
Ansgabe  der  „SelectBe  EpiKtolae"  von  Besangon  (1677)  mit  nnHcrem  Z.  I  meiat 
iiheTein.  —  Wenn  Aqnaviva  den  engttn  AnEchlnfB  au  deu  h.  Thnmas  Ton  Aquin 
znr  Pflicht  macht,  so  ist  doch  nicht  zn  vergesien,  dars  einige  Anqnnlimen  hievon 
nicht  blors  erlaabt,  sondera  sognr  geboten  varen,  t.  B.  in  bezn^  aaf  die  Dia- 
pennationsgewalt  dei  Papstes  in  feieTllchen  Qelilbden  nnd  aneh  anf  die  Kon- 
seliTatJoiisformel  des  Eelchea, 

Mnlto  jam  abhinc  tempore  ceDsmmns  ob  eas,  qaae  24.  Maji 
1611,  a  nobis  emit  perscriptae  rationes,  peeuliarem  aliquam  in 
soliditate  atque  uniformitate  doctrinae  habeudam  esse  dili- 
gentiam.  Qnando  ea  dao  snnt  capita  adeo  necesBaria  tantiqae 
ad  Ecclesiae  sanctae  obseqniom  et  conservationem  Societatis  mo- 
menti  ,  at  propterea  magnopere  illa  ipsa  commendata  videamus 
a  B.^  P.  N.  Ignatio  3*  et  4?  parte  Coustitutionnm.  J!>)  factum 
eat,  nt  commiserimuB  omnibus  in  Europa  Provincialibns,  ut, 
coaoto  praedpuorum  theologomm  aliquo  uumero,  diligenter  ezpen- 
derent,  qnid  in  eo  rerum  genere  posset  effici;  tum  sua  ad  nos 
jodicda  tomsmitterent,  qaod  et  praestitemnt.  lis  ergo  acceptis, 
hand  obscnre  perspezimus,  nec  sine  multa  "TiJTirii  nostri  voluptate, 
omnea  eodem  oollineare,  idem'  prorsns  omnes  ezpetere.     Quam- 


'  ■.  a  S.  —  Oberhanpt  kommt  diese  Andemng  in  .>SanctnB"  tot  in  allen 
Jeaen  Urknnden,  die  nach  dei  Eanonisation  des  h.  Iguatioa  Tom  J,  16S2  yer- 
hCat  aind. 

*  z.  lilqne. 


,.Goog[e 


16       Rkdo  ■todiornm  et  inatitution»  scholaBticK  Societatis  Jeni  III 

vis  enim  in  proponendis  medtis  Taria  misceantnr,  in  qoibas  non- 
nullae  Provinciae  discrepent,  in  moltia  tameu  vel  pleraeque  vel 
etiam  omnea  conveniant.  Sed  eomm  aliqna  diatnmiorem  moiam 
postularent,  alia  aegre  ad  prazin  reTocu^ntnr,  alia  plae  tarbaram 
ezcitarent,  qoam  adjumenti  conferrent;  alia  deniqne  forent  aspe- 
>' *^  riora  et  Societati  insueta  penitns',  cujusmodi  illud  esset,  |  pro- 
fessoribus  et  revisoribua  obedienfciae  praeccptom  imponere  eosve 
jurejurando  adetringere,  nt  huic  aut  illi  opinioni  adhaereant  ant^ 
adversentar. 

Qnocirca  re  tota  Domino  Deo  commendata,  plariba8que 
adbibitis  sacriflciis  et  orationibus,  mature  deinde  cousiderata  ac 
demum  cum  PP.  Assistentibas  consultata,  hoc  nnam  tandem  sta- 
tuimus,  satis  snperque  onmibus,  quoad  quidem  res  ferat,  incom- 
modis  prospectum  ibre,  si  liber  de  Ratione  stadiomm  accuratins 
deinceps  observetar, 

Qno  flt,  ut  majorem  in  modum  velimus  denuo  incnloatum 
Provincialibus,  nt  exacte  servent  snas  regulas,  quae  in  eo  libro 
stndiomm  satis  uberes  ac  perspionae  sunt,  ex  regulis  item  proprii 
officii  o.  6.,  guod  est  de  literamm  studiis;  Rectoribns  deinde,  ut 
cnrae  rft  snamm  regnlarom  observatio;  Praefectis  stndiorum 
pariter  et  professoribtis  superionun  faoaltatum,  maxime  vero 
Theologiae  scholasticae.  Id  enim  si  omnes  studiose  praestabunt, 
ex  voto  saccedent  omnia,  Christo  juvante,  percommode, 

Et  quidem  quod  ad  doctrinae  soliditatem  attinet,  si  uniun 
D.  Thomam,  uti  praescribitur  can.  9.  Congregationis  6"'  gene- 
ralis,  sequemur  aactorem,  securos  nos  ab  Ecclesiae  parte  redde- 
mas,  neqae  item  longe  ab  uuiformitate  aberrabimas.  Hanc 
enim  utramqae  doctrinae  rationem,  soliditatem  sti.  atque  unifor- 
mitatem,  spectavit  Congreg.  gen.  in  decr.  41,  et  66.*,  unde  canon 
iste*  desumptus  est.*  Nec''  sane  quicquam  efiiciet  qui  dioat,  non 
semper  esse  perspectam  mentem  S.  Tbomae,  cum  revera  decreto 
illo  dabiam  omne  tollatur. 

Nam  m  constet,  aliquam  doctrinam  adversari  S.  Thomae, 
nihil  jam  est  necesse'  examinare,  sit  nec  ne  doctrina  illa  solida, 
quandoquidem  eam  sequi  neutiquam  debemns.  Quodsi  certam  erit, 
eam  esse  consentaneam  S.  Doctori,  certa  pariter  erit  ntraqne  iUa 

'  B.  penit  ina,  —  =  i,  rel.  —  '  z.  per  lapB.  cal.  4^*  —  '  ri,  55  at  72; 
«   44   et  73  —   '  9.  ille. 

*  Verstanden  iit  der  Conon  9  der  &.  0.  Kgr, 
'  »,  neqae.  —  '  e.  necewe  est. 


,.Goog[e 


AqnaT.  noehioal  fnr  Grandliohk.  n.  OloiohfOrmlg^k.  d«r  Lehre.   ISIS.     17 

dootriuae  iBtio,  qnae  petitiir.  At  enim,  nbi  dDbiTim  id  foret, 
tmn  vero  qma  pLeriqae  Thonustae,  graves  et  aatiqm  Dootores, 
Tarie  id  ipsiun'  interpretantm-,  licebit  mia  cmn  iUis  eam  tneri 
opimonem,  qnam  qois  probabiliorem  neo  a  mente  S.  Thomae 
alieusm  pntabit.  Sed  hoo  loco  praecaTendnm,  et  qtiidem  Berio, 
ne,  dmn  qnis  ad  peoaliarem  aliquam  doctrinam  affectns,  eam 
Bimilit«'  eBse  S  [  Dootorifl  perBuadere  stndet,  panca  qosedam  verba 
in  ejnsdem  Bootoris  operibos  bino  iade  sparaa  qnasi  ooagmen- 
tando  ad  proprimn  eensam  contorqaeat,  aioqne  snam  opinionem 
tanqaam  D.  Tbomae  venditet.  Qain  potios  inde  ernenda  sana 
doolrina  verasqae  sensas,  abi  S.  Thomas  ex  professo  id  arga- 
mentam  pertraotat,  non  aatem  sioabi  alind  disBerens  qnippi&m  ea 
de  re  qoasi  per  tnuweniiam  Btrictim  attigerit. 

His  itaqne  positiB,  nnlla  apparet  neoessitaa  ctmsorib^di  ca- 
talognm  eamm  opinionam,  qaas  at  probabiles  aat  non  probabiles 
amplecti  ant  r^ioere  debeamas.'  Nam  ai  anom  seqnamar*  aac- 
torem,  jam  sio  omnis*  praereptas  est  labor.  Neqae  inde  coar- 
ctantnr  ingenia,  sed  solammodo  coSroentor.  Poaeant  qaippe  aac- 
toTLB  soi  doothnam  oon£rmare  rattonibas,  laldos  proferre  atqae 
illastrare.  Et  sio  vere  magnas  datar  campafi,  in  qao  veetigiiB 
probati  anotoris  insistendo  possit  nihilominns  excmrere  dooentis 
indnsttia.  EnimTero  qaamvia  qaod  sabjicietar'  ezemplam  non 
naqneqnaqne  rei,  de  qaa  nanc  ogitor,  raBpondeat,  oopia  tamen 
et  Tarietas  sacrorom  Doctorom,  qni  tot  in  diTinas  literaa  oom- 
mentarioB  qaasi  tot  pretiosaram  reram  thesaaros  edidenmt,  neo 
tantalnm  tamen  de  recta  Tia  deflezerant,  id  qnod  intendimos  ap> 
potdte  satis  Tidetm  exprimere. 

Cetermn  pntaTere  nonnnlU,  officere  posse  ani£nniutati  doc- 
trinoe  illun  opinionom  Tarietatem,  qnae  in  plnriboB  Societatis* 
scriptoribns  deprdienditaT,  si  qaisqnom  libermn  sibi  esse  credet 
qnamlibet  seqni  de  nostris,  qaando  jam  eorom  libri  cam  facal- 
tate  et  approbatione  Saperiorom  editi  Bont  in  luoem.  Ad  hoo 
manifeBte  a  nobis  declsratam  eet,  non  ideo  snbseqnentibaB  ma- 
gistrifl  aat  soriptoribas  iioitnm  ibre,  deinceps  a  S.  Thoma  rece- 

*  s.  idipfnin  Tarie. 

*  Denuoch  erlieri  F.  Clandini  AqnanTa  bald  daTanf  „De  opinionam  de- 
leetn"  ein  gTobes  BnDdBchreibeii,  daa  wii  nnmittelbar  naoh  dem  Torli^^den 
nrincen  werden. 

'  a.  eeqneinnr.  —  *  ri.  jam  omnis  hio.  —  *  s.  snbjioitnr.  —  *  s.  So- 
eietatis  noatrae. 

MaBDHiiiiU  QriduIu  Pm(dk(««lci  IX  g 


,.Goog[e 


l8        fi«tio  itnjioniiii  ot  inatitatioMa  adial*atica6  Sotiatadi  Jara  IQ 

dere.  Si  qna  enim  opiiiio  in  libriB  impreefiis  haotenna  esfc  -pee- 
missa,  qma  pTobal^iliB  admodtun  et  a  doctis  atiotoribns  propn- 
gnata  (nam  de  dnbiie  ante  diotom  est),  aa  quidem  a  sovitate,  a 
temeritate,  ab  errore  vindicabitar-.  at  non  inde  oonficittir,  at  eam 
seqni  debeant  alii,  si  D.  Thomae  adveraari  oognoscetnr. 

Ad  baec'  igitnr  operae  pretinm  fherit,  singnlis  annis*  ipso 
etadiomm  initio  coram  magiBtriB  in  hnno  finem  convocatifl  per- 
legere  sriptam  a  nobiB  epistolam  de  soliditate  atqne  nnifoimitate 
dootrinae.  Jnverit  qnoqne,  si  Snperioree  seminariorom,  nbi  pbi- 
loBophia  et  theologia  docetnr,  illo  ipso  tempore  babeant  ezhor- 
tationem,  qna  sednlo  inonlcent  decretnm  de  doctrina  S.  Tbomae, 
praxin  item  ordinationmn,  qaae  vel  e.  nobis  prodiemnt,  vel  in 
libro  de  Batione  Btadiorom  persciiptae*  stmt,  at  nihil  per  incn- 
riam  praetermittatnr. 

Hlnd  antem  in  primis  meminerint  ProTinciales,  qnod  habet 
illomm  regnla  uona  in  libro  stndioram,  non  nisi  bene  aSectoa 
erga  S.  Thomam,  et  a  novitatibaB  dve  in  theologia  sive  in  phi- 
losopbia  alienos  ad  oathedras  esse  promoTendos,  eos  vero,  qni 
actn  doceaut,  nisi  ejosmodi  sint,  ant  certe*  adambrataB,  non  va- 
Hdas  sectentnr  opiniones,  eos*  libere  e.  docendi  mnnere  repelleu- 
doB  fit  aliis  applicandos  SooietatiB  ministariiB. 

Qaiqanqne  doonerint  opiniones  S.  Thomae  oontrarias,  vel  in 
rebns  philosopbicis  novas  sao  marte  adinvenerint,  ant  ex  obBcariB 
1«.  anctoriboB  l  introdnxerint,  has*  illi  qnam  primnm  retroctare  jn- 
beantnr,  neqne  anni  ant  cnrricnli  finis  ezpeotetnr.  Nam  praeter- 
qnam  qnod  malam  temporis  dintomitate  iuVeterasoit  vel  etiam 
angetor,  ipsi  qnoqne  Bcbolastici,  qaibas  toto  auno  oontrarinm 
nihil  dedarattUQ  fuerit,  in  ea  novitate  coufirmantar.  Neqne  vero 
Fraefeotilegitimam  tillamhabentignorantiae  ezonsationem,  qiumdo 
id  illis,  ne  officio  desint,  incombit  soire'',  qnod  et  mnltiplifn  ra- 
tione  possnut:  primo,  si  jtizta  officii  reg.  17.  audiant  aliqnando 
praeoeptores;  secnndo,  si  repetitionibns  ideutidem  iuterenmt  dis- 
pntationibtiBque  pnbJicis  et  domesticis;  tertio,  si  discipnloB  inter- 
rogabtmt  et  commentarios  ab  usdem  ezcerptos  interdum  reoo- 
gnoscent.  Qnam  ad  rem  si  diligentiam  conferent,  non  poteront 
certe  non  rescire'  qoi  oommittuntnr  errores. 


■  E.  Ad  1)00. 

—    *  B.  qnoUaiiia.  —    ' 

E.  praesor.    —  •  a.  oerte  ll.  — 

*  s.  om.  eoB.  —    ' 

'  B.  eu.  —  '  R.  swio.  - 

-  *  E.  ■•Hire  I  IHe  Aosg.  t.  Be- 

■angoD  readri. 

nGoogle 


AqoaT.  Doeluiml  fOr  Gritndlichk.  o.  GleicUBrmigk.  der  Lehte.  1618.     19 

Tom  antem  ezcitaiida'  ammadTersio  adliibikifl  poenitentiis, 
pobKois  reprehensiombas,  Yel  privatis,  aeriis  tameu  admomtioni- 
bnfi,  injimcsta  etiam  Bententiae  retraotatione,  nt  intelligant,'  agi 
serio,  non  per^mctorie,  idqne  negotinm  a  Societabe  et  Saperiori- 
bns  Tebementer  nrgeri,  ntpote  qnod  ad  finem  SocietatiB,  ad  Eo- 
clesiae  bounm  diTinnmqne  ofEoiom  majons  sit  momenti,  qnam 
credi  p<fflsit.  Atqne  hinc  fit,  nt  PraefectoB  oporteat  habenafi  ad- 
dncere  potins  qnam  remittere. 

Sed  enim  ed  qnod  dnbinm  incideret,  ant  Tellet  magister 
snam  pertinadns  opinionem  toeri,  tnm  qnidem  Fra^ectns  et 
Bector,  nt  majori  omn  anctoritate  et  soaTitate  prooedatnr,  si- 
mnl  ea  de  re  oonsnltabnnt  eoudemqne  tradent  aocaratins  eza- 
minandam  aliis  doctoribns  e  nostris.  Post  haeo  magistTO  injon- 
gent,  nt  acqniescat  seqne  regi  sinat,  qnandoqoidem  soholas  ha- 
faemns,  diTinae  nt  majestati  placeamos,  cai,  si  quid  praeter  obe- 
dientiae  Tolnntatem  ofieratnr,  acceptnm  esse  neqnaqofun  potest, 

CaTendnm  perinde,  ne  coUegamm  alter  altemm  perstringat 
ant  impnguet;  sionbi  tamen  inter  se  disaidebnut  (qnod  pancis 
omniuo  in  rehns  neoesse  est  contingat,  si  nnmn  seqnemnr  ano- 
torem),  tnm'Tero  honorifice  et  ea,  qna  par  est,  modestia  acoi- 
pere  se  iuTicem  meminerint.  Cnm  ProTincialis  Tisitatiouem  iu- 
stitoit,  hoec  stndiose  disqnirat,  aptmuqne  efflcax  remedinm  ad- 
hibeat,*  qnibnsris  (nt  dictnm  est)  a  scholis*  snbmotis,  qni  se 
ad  untom  Congregationis  generalis  mentemque  uostram  minime 
aocommodarait,  qniu  et  ipsios  B.  P.  N.  Ignatii,  qui  soliditatem 
hanc  «t  miiformitatem  doctriuae  tantopere  oommeudaTit. 

Sed  insuper  Tideat  ProTinoialis  diligenter  et  effioiat,  nt 
opinionefl,  qnae  docentnr  in  philoBophia,  theologiae  snbseTTiant, 
noatriqne  philosophi  nnmn  seqnautnr  Aristotelem,*  nbionnqne 
illins  doctriua  nihil  a  oatholica  Teritate  dissidebit. 

Jam  Tffl-o  iu  materiis  a  D.  Thoma  non  pertractatis,  in  qui- 
bns  propterea,  quae  sit  ipsins  opinio,  sciri  nou  potest,  obeerTari  * 
primnm  oportebit,  qoaeuam  ez  ejnsdem  prinoipiis  et  a  reliqna 
sna  doctrina  minime  abhorrens  elici  queat.  QoamTis  enim  de 
ea  ipse  non  disseruerit,  si  tamen  ipsios  prinoipiis  adTcrsatnr, 
neque  com  ejnsdem  doctrina  oohaeret,  ea  doceri  nnsqnam  debebit. 
Qnodai  ue  qnidem  hoo  liceat^  animadTeriiere,  non  tameu  Ubemm 

'  a.  eioituida  erit  —  '  s.  intelllgatiir.  —  '  i.  ndmaTwt  —  *  s.  sidiola. 

—  '  ■.  anctoreni.   Videtnr  esse  correotio  nosUa  &et»te  ftcta.  —  •  t.  obBerTare. 

—  '  «.  liceret 


,.Goog[e 


80  Batio  ■tndiomm  «t  iostJtntioiiM  BcliDlaMtieae  Sodetatia  Jeni  m 

oTiiTiB  erit  noTam  excogitere  bdo  arbitrata  ant  proferre  dodarinam, 
niBi  gTBTeH  ant^  probati  estent  anctoreB,  qxiibnfi  ea  firmetnr.  Ne- 
qne  enim  faa  esse  aredimns,  via  non  trita  proprio  dncd  sensn, 
qni  soepennmero  aberraodi  atqne  in  pr&eoeps  rnendi  habet  oo- 
oaBionem. 

Stndiomm  praefeoti  deligantTir,  qni  erga  doobrinam  S.  hajna 
Dootoris  mazime  sint  afiecti,  qnos  eosdem  simnl  esse  professores 
mnltae  ob  oansaa  non  ezpedit.  —  Si  qniBqoam^  e  noBtris  post 
libromm  emendationem  jnzta  censmras  reTisomm  aliqnid  siiie 
faonltate  addiderit,  seTere  pnniator.  TsbaA  enim  est  in  re  graTis 
momenti  Sodetati  imponere. 

Hoo  deniqne  Baperest  dignmn  animadTersione:  miserandmn 
80.  in  modnm  ingenia  oonftindi  et  dootrinoe  Boliditatem  infirmari 
ez  eo,  qnod  nonnnUi  interdmn  magietri  adeo  sint  problema- 
tici,  nt  qnamlibet  opinionem  tanqnam  probabilem  asserant.  Sio 
nempe  nsa  Tenit,  nt  schol&stici  nihil  nnqnam  oerti  habeant,  in 
qno  oonBiBtant.  Magistri  proinde  Bolidiorom  sentetitiaram,  qnaa 
asBertari  sant,  praecautam  abiqne  deleotam  adhibehnnt 

Atqne  haeo  snnt,  qnae,  nt  acoorate  obeerTare  nostta  pluri- 
mnm  interest,  ita  B*?  V*?  mazimopere  Telim  esse  oommendata  eta. 

Bomae  14.  deo.  1618. 

d&ndins  AqnaTiTa. 


Nr.  S8. 

Anhang  zam  Vorstehenden. 

Literae  P.  Henr.  Schereiii,  ProTincialis  Rheni. 

circa  Decretma  de  Soliditate  et  Uniformitate 

doctrinae.    16.  Martii  a.  1614. 

(Arohiv.  Oerm.,  Blieii.  Snp.,  XIZL  B.  1.  p.  6S7.) 

Di£Gcnltates,  qnas  vestri*  moTemnt  snper  soliditate  et  nni- 
formitate  doofarinae  a  P.  N.  conimendata,  non  difEonlter  solTi 
poBM  Tidentor  ex  ipsa  N.  Patris  epistola  ea  de  re  missa.    Qaod 

'  s.  et.  —  *  ■.  li  qnla  e. 

■  Dtu  Sehieiben  iat  u  einen  P.  Beetor  gerichtet 


,.Goog[e 


:  Btkt,  dM  P.Sekami.  1614    AqaaT.de  opinionnm  deleoto.  161B,  31 

attinet  ad  primam,  Epistola  ad  nos  missa  libnim  stadionun  ez- 
plicat,  distinotinsqae  qoid  aequendiun  vel  non  eeqnendnm  pro- 
ponit.  —  Ad  seoondam,  Epietola  deoernit  seqne&dom  in  mere  phy- 
aicis  Ajistotelem,  nbi  nihil  fidei  oontrariom  docet;  et  hoo  nbiviB 
ferme  praextitit  D.  Thomas.  Neo  hio  expeotandns  finis  onrsas, 
pront  Epistola  monet ;  praesertiiii  si  eententiae  Fhilosophioae  eint 
talflS,  qoae  sententiis  'Hieologi^as  S.  Thomae  serrire  non  poflBint, 
ant  Bi  exotioae  proprioMaite  exoogitatae,  qnae  graviomm  anthorum 
teetimonio  non  nitantnr.  —  Ad  3™  respondet  diserte  epistola, 
verbifi  satis  dariB,  so.  S.  Thomam  seqaendnm,  nbi  de  ipsiiia  mente 
manifeste  oonstat,  BalTis  et  ezoeptis  rebas,  qnas  liber  proponit. 
—  Ad  4V  respondet  epistola,  finem  oarsus  ezpeotandom  non  eaae, 
sed  parendoia,  ex  qno  nobis  innotoit  N.  F.  volantas.  Eto.  — 
Coloniae  16.  Martii  1614. 

Br  V.  servos  in  Cfhro. 

H.  Soherenns. 


ClaadinB  AqaayiTaGeneralisdeopinionamdelecta. 

A.  1613. 
(ArahiT.  Cknn.,  Khen.  Tnf.  ZHL  A  L  p.  85  k^O 

VorbemerbniiK.  Bereits  die  flinfte  Generalkoogregation  8.  Hot. 
1593—18.  Jan.  1694)  hatte  in  ihrem  41.— 48.  ond  im  66.  Dekrete  (s.  Bd.  I, 
3.  79)  Kegaln  ,pro  deleotn  opiDionnm"  fQi  die  tlieologiechen  nnd  philosophi- 
tchen  Lehier  anfgeetellt  nnd  die  inr  Anaarbeitcng  der  Ratio  Btndiomm  beni- 
fene  EMiunission  mit  der  weiteren  Dsrchfahning:  der  Eincelregeln  betraat,iind 
in  ihiem  6.  Kanon  (Instit.  S.  J.,  ed.  Prag,  I.  p.  715  bh.)  dem  P.  General  eine 
genanere  ErklBmng  jener  B«geln  ttbertragen.  Infolge  deaaen  erliefB  P.  Cl. 
AqooviTa  daa  folgende  l&Dgere  RnndwJiieiben.  Duselbe  enthtllt  einzig  Ver- 
waltangnnordmingen,  baanipiQoht  also  keine  theologische  Anktoritlt,  denn 
«n  Ordenageneial  iet  keine  kircUiohe  lebramtljche  BebOrde. 

Cnm  nostrae  Oonstitotiones  (p.  3.  o.  1.  §  18;  p.  4..  o.  5. 
§  4  et  0.  14.  §  3 ;  et  p.  8.  c  1 ;  p.  10.  §  9)  oommnniorem,  tn- 
tiorem,  solidiorem,  verae  pietati  magis  consentaneam,  ao  penein 
omnibns  oonoordem  atqne  onam  Nostroram  dootrinam  esee  ja- 
beont,  in  eam  praecipae  oaram  initio  nostrae  gnbemationis  in- 
cabaimos,  nt  regolis,  oanonibos  aliisqne  rebos  ad  raligiosam 
spectantibas  diso^linam  reoognitis,  ad  stadioram  statim  rationem 


,.Goog[e 


22        Bttio  Btndionun  et  iiutitntioiiei  sohoUiticie  Societatia  Jesn  m 

ez  ConstitTitioiimii  pTaeBcripto  infonnandaia  institimidaiaqae  ad- 
jioeremtia  B.TiiTnnTn,  Itaqne  post  varias  de  ratione,  qna  optimam 
dootrinae  geoas  oonaeqai  ac  seligere  poesemns,  deliberationee 
Bomae  et  in  ProvinciiB  habitas,  post  aocnratam  etiam  eorom, 
qaae  Provinciae  reBcripserant,  recogniidonem,  visam  tandem  nobis 
est,  etataere,  ut  Noabi  in  Theologica  facaltate  seqoantnr  S.  Thomae 
doctrinam,  qoam  et  nostrae  commendant  Oonetitationes,  et  Aoade- 
miae  pene  omnes  nt  mazime  veram  ac  solidam  recepere. 

Sed  qoia  non  expedire  videbatnr,  ita  8'.  Thomae  Nostros 
obstringere,  at  ab  eo  nolla  in  re  lioeat  reoedere,  etiamsi  contra- 
ria  opinio  valde  probabilis  et  reoepta  esset,  ^dacnit  Ubenun  relin- 
qaere,  at  videlioet  possint  aliqtiando  discedere  a  3.  Thoma,  modo 
iil  raro  et  ez  oanaa  fiat;  et  opinio,  qtiam  seqaentar,  habeat 
gravee  et  probatoa  Anotores,  videatarqne  Lectori  facilioT  ad  de- 
fendendam  magisqae  reoepta. 

Ad  haeo,  qnia  pleraqae  sont,  de  qaibaa  S.  Thomas  vel 
nihil  vel  non  satis  perspione  di^ntavit,  qnaecanqne  In  his  ma- 
joria  eese  momenti  videbantar,  in  anam  conferri  jassimns  ao  de- 
finiri.  Hinc  Catalogas  qnidam  definitanun  Propositionmn  de- 
Boriptns  eet.  Si  qaa  vero  nec  in  eo  nec  apad  S.  Thomam  ha- 
bentnr,  in  his  Koatri  jnzta  regnlas  generales  a  nobis  jamdndnm 
missas,  qnas  nnno  denno  his  Catalogis  praeinferri  cnravimna, 
probatoe  aliqnoa  aeqnantnr  Antores;  neo  doceant  nisi  qnod  ma- 
zime  pinm  ac  solidnm  ease  jndicabnnt. 

Hanc  itaqne  formalam  tot  Doctornm  ezamine  ao  dijndioa- 
).  w.  tione  elaboratam  qna  possamus  et  Bednlttate  et  |  autoritate  nostris 
omnibaB,  qoi  literaram  stndiis  vacant,  gravisBime  commeudamas, 
hortamarqne  Praepoeitoe  omnee,  Provinoiales  praesertim,  nt  jozta 
14.  regolam  officii  ani  iu  hanc  methodom  rationemqne  stadionun 
conservandam  tam  per  se  qnam  per  alioB  diligenter  incambant. 
Si  qni  vero  ab  illa  deflectere  videbtmtar,  eoa  et  patemis  monitis 
in  viam  revooent,  et  eeveris  (qnando  res  tnlerit)  animadversioni- 
bna  ooeroeant.  Et  si  qni  (qnod  speramna  non  Intaram)  difficiles 
et  inobedientes  se  volnerini,  eos  a  legendi  mtmere  amoveant. 

Regalae  de  eodem  delecta. 

1.    In    docendo    corroborandae  in  primis  fidei  alendaeqne 

pietatis  cnra  habeatnr.     Nemo  igitnr  qnioqnam  doceat,  qnod  oam 

Ecclesiae    aensa    reoeptiaqne    traditionibas    non  bene  oonveniat, 

qnodqne    aliqno   modo  aolidae  pietatis  firmitatem  minnat.    Qno 


,.Goog[e 


AqiuT.  d«  opmionnm  delecto.  1618. 


pertinet  etiain,  nt  nec  receptas  jom  (qnamTis  congmentes  taQtom) 
ratioDes,  qnibns  fidei  res  probari  solent  a  BootoribiiB,  Nosfcri  re- 
fellant,  neo  temere  nova  excogitent  nisi  ez  constantdbns  solidis- 
qne  principiis. 

2.  Ad  baeo  in  iis  etiam,  in  qnibos  nnllnm  pietatis  ac  fidei 
pericnlmn  sabest,  nemo  in  rebns  alionjns  momenti  novas  intro- 
dncat  qoaestionee  sen  dnbitationes,  iis  qni  praesont  inoonsnltis; 
nec  aliquid  contra  Philosophomm  •  ant  Theologormn  aziomata 
conuntuiemTe  Scholamm  sensnm  defendat;  nec  opinionem  nllam, 
qxtae  idonei  nnllins  Antoris  sit.  Sequantnr  potins  nniveisi  pro- 
batos  maxime  Dootores,  et  qnae  (proxtt  tempomm  usas  tnlerit) 
reoepta  potiBsimnm  ftierint  in  Catholicis  Academiis. 

S>  In  Theologica  faonltate  de  nonnnllis  qnidem  qnaestio- 
nibns,  quae  in  propositionnm  Catalogo  distincte  ac  singillatim 
designantnr,  sentiendi,  quod  onique  videatur,  fit  potestas,  dmn- 
modo  in  his  ita  defendatnr  nna  pars,  nt  aLterins  etiam  partis, 
ac  mnlto  magis  prioiis  Professoris  (si  contrarinm  dooaerat)  exi- 
sfcimationi  modeste  ac  benevole  oonfiulatnr.  Quin  etiam,  cnm  com- 
mode  conoiliari  poBBont  Dootorea,  id  ne  negligatnr,  optandnm  est. 

4-  Jn  oeteris  qnaeetionibns  non  reoedatnr  a  D.  Thomae 
docfcrina,  quae  habetnr  in  Partibns  et  in  Additaonibos  ad  3?  par- 
tem,  qnae  eionbi  difierant  ab  ejns  comm^tariie  in  lib.  4.  Sen- 
tentianmi,  illa  praeferantnr.  Neqne  vero,  cnm  D.  Thomae  no- 
stros  addictos  esse  jubemus,  ad  aliud  qnam  ad  ejns  condusionee 
volnmuB  adstringi:  et  in  his  nec  ad  eas,  quae  vel  ad  Scriptnra- 
mm  intarpretationem  vel  ad  Philosophiam  oeterasqne  disdplinas 
partinent  potins  qntun  ad  Soholastioam  Theologiam,  obligati 
oenasantur. 

5-  Observenfcnr  praefcerea  nonnnlla,  quae  speoiatim  ao  di- 
stincte  definienfcur.  Definientur  antem,  non  nfc  aliqna  (praeter 
onnm  aut  altemm)  ooutra  S.  Thomam  statuanfcnr,  sed  tum  ne 
fluotaemns  in  iis,  qnae  D.  Thomos  vix  attigit,  tum  nt  obBcuri- 
ora  qnaedam  ejus  loca,  de  quibns  (ut  inter  nos  conveniat)  referre 
visnm  est,  ezplicentur.  In  oeteris  vero  ejua  loois  ezponendis 
Nostri  et  explicationom  caveant  minutias,  et  interpretationem 
Beqnantnr  vel  aetate  nostra  mazime  recepfcam,  vel  px)bati  onjns- 
dam  Antoris;  nec  novam  in  rebus  paulo  gravioribus  RecfcoriB  in- 
jnssn  proferant. 

6.  Qnae  opiniones,  cuinsounqne  Antorie  sint,  si  in  aliqua 
Provincia    ant    civitate    mnltoe  aut  Noefcromm  aut  Exteraomm 


nGooglc 


24       Batio  stndiomiB  et  iiutitKtioiies  ■choIutioM  Sodotatifl  Jeni  m 

cat^olicoB  et  uon  indootos  graviter  ofiendere  sciautQr,  eas  ibi 
nemo  doceat  ant  defendat,  guamyis  aat  inter  liberas  definitasve 
nmnerentox  in  hac  formida,  aat  alibi  sine  ofiensione  dooeautnr. 
Hiijasmodi  vero  opiniones  a  qnolibet  Proviiiciali  ooUigantnr  m- 
dito  consilio  Doctonun  Boee  Provinoiae,  nt,  qoi  in  ea  dooent, 
nec    eae    ignorent,    ueo  uIIbs   aliae  esse  praeterea  hajna  gsneris 


Catalogns 
Definitarnm  Propositioniim  ex  I.  parte  S.  Thomae. 

1.  Deom  esse  nnom,  efficientem  reram  omuinm,  liberoin 
iu  agendo  ad  extra,  providentem  omnibua,  infinitnm,  omnipoten- 
tem,  et  ubiqne  eziBteTe  snbstantialiter,  uatorali  ratioue  demon- 
strabile  est. 

2.  Ad  elioi^dam  daram  Dei  visionem  noster  etiam  intiel- 
leotns  lomiue  gloriae  elevatoe  active  concnrrit  per  natriralem 
soam  iacoltatem. 

3.  Secnndom  potentiam  Dei  absolntam  ueo  repugnat  vi- 
deri  clare  divinam  Essentiam  sine  olla  distinota  visione  oreata- 
ramm,  neo  Imnen  gloriae  suppleri  per  aotoalem  Dei  oonoorsiua 
saperuatoralem  et  gloriosnm. 

4.  Essentia  divins  nou  sio  onitor  intelleatai  beato  in  ra- 
tioue  speoiei  intelligibilis,  at  ipsam  aliqao  modo  informet. 

5.  Notitia,  qnam  Deus  habet  de  oreatnris,  terminator 
etiam  secandario  ad  eas,  proaut  sant  iu  se  ipsis  extra  Deam. 

6.  Dens  de  qniboBqne  rebos,  de  liberis  etiam  aotibns  licet 
nnnqnam  fotnris,  oerto  etinfaJlibilitercognoscit,  qoid  qoibns  po- 
aitiB  fntnnun  esnet. 

7.  Non  snut  possibilea  nllae  oaostie  seoandae,  ne  liberae 
qoidem,  qaae  iu  ageudo  non  semper  dependeant  eseentialiter  ab 
actnali  cooperautis  Dei  concursa. 

V.  17.  8.    Actas    liber   uon   addit  divinae  voloutati  perfectionem 

intrinsecam,  qua  potoit  carere. 

9.  Deas  abeolata  voloutate  non  praedefinivit  actos  maloe, 
ne  qnoad  eoram  qoidem  substantiam. 

10.  In  Deo  est  vere,  proprie  et  fo]uaIiter  jnstitia. 

11.  Non  solnm  in  noetra  poteatate  absolate  non  est,  ut 
praedestinemor,  eed  uec  ex  parte  nostra  alla  eet  ratio  sea  oou- 
ditio  praedestinationifl,  uec  salvi  £ant  alii  qnam  praedestinatL 


,.Goog[e 


AqUT.  de  «piiuoBiiin  dttlMtn.  1618. 


12.  Deos  neqne  nt  Jadex,  neqne  at  DominaB,  neqoe  alio 
qaovis  modo  ab  aetenio  Btatnit  positiTe  nllnm  hominem  repro- 
bare  in  mortem  aetemam  ob  solam  oetensionem  jnstitiae  snae, 
□allo  praeriso  peooato :  negativae  aatem  reprobationiB  &n  praeter 
Dei  Tolnntatem  occasio  fnerit  oliqaa  pecoati  praevisio,  libemm  sit. 

13.  DiTina  relatio  etiam  eeonndnm  esse  ad  eet  ens  reale. 

14.  Kemo  dicat,  esse  probabile,  divinaa  personos  constitai 
proprietatibos  abeolntis,  neo  dooeat  non  constitai  formaliter  re- 
lationibaa. 

16.  Ded  FilioB,  neqne  qaa  Dens,  neque  qna  Dei  Filins  ab- 
Bolnte  dicendas  est  minor  Fatre;  nisi  id  clare  explioetor,  secnn- 
dom  anctoritatraa  principii,  nt  ezplicaut  aanoti  Patres. 

16.  SpiritoaliB  sabstantia  ereata  snbjeotnm  est  fbrmaliter 
looabile  et  mobile,  et  tam  Angeli  qnam  animae  nostrae  sabstan- 
tialiter  sont  in  ooelo  vel  in  infwno  vel  alibi,  qaamvis  ratio  68- 
BBsdi  in  loco  libera  relinqnator. 

17.  Son  repngnat  per  Dei  potentiam  absolntam,  Angelnm 
mmal  ease  in  ploribas  locis  adaeqaatis. 

18.  In  eodem  indivisibili  instanti  non  potaemnt  AngeU 
mali  aat  boni  esse  in  via  et  in  termino  damnationis  sen  bea- 
tataditus. 

19.  Angeli  in  {«imo  instanti  proprie  meruoimt  beatita- 
dinem,  nec  dissentit  D.  Thomas. 

Ex  prima  SecDndae. 

1.  Actas,  qni  fit  oam  ignorantia  conoomitante  inTinoibili, 
peccatam  non  est,  tametei  per  eam  non  excosetnr  a  peooato 
praeoedeos  sen  oonseqnens  volnntas  et  complacentia  de  actn,  qai 
tono  ignoranter  oommiasas  fait.  Et  de  hao  tantam  S.  Th.  1  11 
q.  6.  a.  3.  et  q.  76.  a.  3-  posset  exponi. 

2.  SensnaHtatis  nnlla  eet  fonnaliter  libertas;  nec  primi 
motna  (cajnsoanqne  potentiae  sint),  qni  a  ratione  praeveniri  vel 
impediri  nnllo  modo  possant,  pecoata  sant. 

3.  Ut  deleotatio  moroaa  aeu  consenaas  interpretatiTas  ia 
eam  sit  pecoatnm  mortale,  non  requiritar  perionlnm  senauimad- 
versio  perionli  de  pollntione  vel  de  expresso  consensa. 

4.  Inter  entitatem  aotns  mati  sen  peocati  et  privationem 
reoidtndinis  debitae  in  ease  seoundnm  rationem  non  est  media 
aliqaa  entitas  poaitiTa  moralis,  qnae  ait  formaliter  ratio  peooati, 
qoare  peooatnm  formaliter  non  eet  qnid  positiTom  sed  priTatiTom. 


,.Goog[e 


26     Batio  ■tadionun  et  iiutitationM  scholutic  ae  Societfttb  Jem  in 

5.  Kidla  creatora  mtelleotaaliB  et  per  Tolantatem  libera 
dari  potest,  quae  sit  per  Bolam  saam  natnram  impeccabilxB. 

6.  Peocatam  originale  eert  vere  ao  proprie  peocatiun  et  onlpa. 

7.  Leges  hiunanae  joBtoe,  etiam  poenales,  siTe  miztae  BiTe 
porae,  obli^nt  in  oonacientia. 

8.  Pontifioiae  ConBtitntiones,  nt  obligent  abiqne,  non  re- 
qairnnt  promnlgationem  in  Provinciis. 

9-  Aliqaod  opoB  (modicom  tamen)  morfkliter  bonam  ex 
objecto  et  omnibns  circomHtantiis  aecandam  rectam  rationem  et 
velle  et  facere  pOBsmnas  aliquando  per  naturalem  liberi  arbitrii 
facaltatem. 

10.  Sine  speciali  anzilio  Dei  non  poasamus  saper  omnia 
diligere  Denm,  ne  at  finem  qoidem  nataralem ;  neo  totam  legem 
natoralem  Berrare,  seu  effioaciter  velle  servare,  nec  resistere  ten- 
tationibtis  Tehementioribn8. 

11.  Praecepta  oredendi,  sperandi,  diligendi,  poenitendi  im- 
pleri  non  poseunt  sine  speciali  Bei  aoxilio. 

12.  Non  potest  homo  jastificatuB  sine  novo  speciali  aaxilio 
din  in  gratia  permanere. 

13.  Qratia,  qaae  est  homini  ad  bene  operandom  neoessaria, 
non  est  solam  eztemnm  anziliam  Dei,  sed  intema  etiam  motio, 
nec  solam  gratia  excitans,  operans  et  praeTeniens,  sed  etiam  ad- 
jnvans,  cooperans  et  sabsequens. 

14.  Licet  gratia  efficax  con  detnr  nisi  iis,  qui  per  eam 
hene  aut  non  male  agout  aotu,  anxiliam  tamen  vere  sufficienB, 
qno  possint  bene  aut  non  male  velle  et  agere  et  salvari,  datnr 
omnibas,  qai  ratione  atuntar. 

1 5.  Fieri  potest,  ut  divinum  aaxilimn  aeqnale,  daobos  col- 
latom,  eit  in  nno  efficaz,  inefficax  in  altero,  quia  non  volt  consen- 
tjre,  licet  possit  per  snfficientem  gratdam  sine  novo  gratiae  aug- 
mento. 

la.  16.    Eabitualis    gratia    a  Deo  iniusa  formaliter  delet  pec- 

catnm,  et  eet  formalis  causa  justificationis. 

17.  TJt  actns  ex  gratia  proTeniens  eit  meritoriuB  gloriae, 
non  reqniritur  noTa  Dei  acceptatio,  nec  aliud  docuit  S.  Thomas. 

18.  In  homine  jnsto  oharitas  uon  Bolnm  augetor  intensio- 
ribns  actibuB  ipsiaemet  charitatie,  sed  aliaram  etiam  virtntam ; 
et  hujuB  augmenti  ipse  actus  intemdor  meritorias  eet. 

19.  Sine  Bpeciali  revehitione  nnllns  potest  esse  certns,  esse 
se  in  stata  gratiae. 


,.Goog[e 


AqaaT,  ds  opinionnm  delMtD.  1618. 


Ez  secmida  Seonndae. 

1.  Fides  Bapematiiralis  non  solom  ex  parte  principii,  sed 
etiam  ex  parte  objeoti  crediti,  praesertim  Tero  MediatoriB  impli- 
cita  fides  fnit  Bemper  ad  jnstificationem  neoesearia. 

2.  Explioita  fidee  in  ChriHtnm,  post  snSoientem  ETangelii 
promnlgationem,  tatn  neoessitate  [ffaeoepti  qiiam  medii,  est  ne- 
cessaria  ad  salatem  etism  Tiae. 

3-  Fidem  ejnsdem  speciei  cam  nostra  habnenmt  Angeli, 
Prophetae  et  ApostoK,  licet  ipEds  fiirte  faerit  evidens,  Detmi  esse, 
qni  eis  mysteria  reTelabat. 

4.  In^Ucat  contradiotionem,  Deom  mentiri  vel  falsnm  di- 
cere  per  se  aeu  p^  alinm. 

5.  Ciulibet  remisso  oaritatis  actoi  snns  in  patria  reddetor 
graduB  gratiae  et  gloriae:  in  via  vero  an  statim  angeatur  caritas, 
liberom  sit  opinari. 

6.  Eleemosynae  praeoeptae  regnlariter  non  satisfacit  qni 
matnat,  non  donat. 

7.  Ad  observantiam  diTinonun  praeceptomm  non  est  ne- 
cesse,  ea  referre  in  Deom  ex  caritate,  nec  ad  alind  obligat  S. 
Thomas  1  II  q.  100.  a.  10. 

8.  Kon  eet  praeoeptnm  erogandi  in  pios  nsas,  qnae  aliqnis 
Tel  Incratns  est  lado  legibos  interdioto,  vel  ita  accepit,  nt  tam 
datio  qaaoD.  acceptio  sit  oontra  legem ;  nifii  qnando  lex  ad  id  ex- 
preeae  obligat,  et  in  hnno  sensnm  S.  Thomas  posset  intelligi  2 
n  q.  32.  a.  7  et  q.  62.  a.  1. 

Ex  Tertia  parte. 

1.  De  rigore  jnstitiae  Christas  satisfeoit:  sed  pams  homo 
com  qtiavis  gratia  Dei  ne  ad  aeqnalitatem  qaidem  potniBeet  pro 
pecoato  mortali  satisfacere. 

2.  Hmnanom  sappositum,  qnod  assnmptae  hmnanitati  de- 
eet,  formaliter  sapperaddit  natarae  positiTam  eutitatem  et  ratio- 
nem,  qna  natara  sabsistit. 

3.  In  Christi  patientiB  ratione  superiore,  non  qoidem  nt 
cousiderante  aetema,  sed  temporaiia  propter  rationes  aetemas, 
fnit  tristitia. 

1.  In  passione  et  morte,  de  qna  ChristaB  habait  praeoep- 
tnm,  memit  secondmn  actoB  etiam  eabstantiam. 


,.Goog[e 


28        Eatio  itndioniiii  «t  iiutitRtioiiM  nliolutioM  SodetKtls  Jesn  III 

5.  BeatiBsuiia  Virgo  Mater  Da  fiiit  oono^ta  aiue  peocato 
otiginali. 

6.  CircnmoiBio  nec  proderat  ez  op^  operato  proprie  ao 
tdjnpHoiter;  neo  piaeter  gratiam  operi  operantis  respondentem 
oonferebat  alima  gratiae  gradmu  contrito  tmio  vel  ontea:  nec 
adtiltmu  iaoiebftt  ez  attrito  oontritam. 

7.  Circmnoisio,  qna  nmio  atantnr  Aethiopes  Abyssini,  non 
Hoet,  etdamsi  fiat  ad  imitandmn  ChriBtmn. 

8.  LifimB  ezistens  in  utero  matriB  non  salvatnr  oratione 
aut  benediotione  parentnm,  ant  Sacerdotis,  ant  alterios  Tioem 
bapiasmi  sapplente.  Keo  SmmnnB  Saoerdoe  Ohristas  onpplet  rega- 
lariter  sabBtantialem  defeotom,  qrd  aocidit  in  Saoramentis  ad- 
niinisb?andiB. 

9.  In  Saoramento  Baptiami  et  Poenitentiae  (si  oonfessionem 
informem  et  Talidam  esse  posse  dooeatnr,  nt  dooere  potest  qui 
velit)  fiotns,  reoedente  fiotione,  gratiam  reoipit  sacramentalem . 
de  oeterifl  Sacramentis  libemm  sit  idem  opinari. 

10.  Seztam  Joannis  oapnt  intelligendam  est  non  modo  de 
Bpiritoali,  sed  etiom  de  saoramentali  mandncatione:  t^nare  oom- 
mmiionia  praeceptnm  divinnm  est,  non  tfmtom  ecolesiastionm. 

11.  Per  absolntam  Dei  potentiam  non  repngnat  idem  oor- 
pns  simnl  esse  in  mnltis  loois  circmnsciiptiye.  S.  Thomas  autem 
de  potentia  ordinaria  pmset  ezponi. 

12.  In  Baoharistiae  SaOTamento  quantitas  non  fit  materia, 
sed  ita  est  qnantitaB  post  oonseoTationem  sicnt  antea,  nec  novam 
aoqoirit  a  Deo  snbeistentiam ;  neo  ez  ea,  sed  ez  vera  materia, 
qnae  advenit,  de  novo  generatar,  qnioqnid  corraptis  Bpeciebos 
generator. 

13.  Fost  transnbstantiationem  snbstantia  panis  secundam 
nnllmn  soi  gradom,  ne  entis  quidem  vel  ezistentiae,  remanet. 

14.  In  fonna  calioiB  verba,  qaae  sant  post  illad  „BangainiB 
mei",  sant  de  snbBtantia,  1.  e.  de  integritate  tontum. 

16.  Li  panis  oonseorandi  forma  (^corpus")  ex  vi  signi- 
ficationis  nnllam  «njmftTn  inclndit. 

16.  Aqaa  vino  admizto  converti  debet  in  vinum  prina 
quam  in  Bangoinem  OhxiBti,  quiuiqaam  damnandam  non  videtur, 
ri  ab  aliqno  probabiliter  dicator,  aquam  (tamotBL  non  nlsi  simul 
cnm  ipso  vino,  oni  mizta  debet  eese)  in  sanguinem  immediate 
poaee  oonverti. 

17.  Putana    ae    baptizatnm,    cum    non    ait,    reoipit    veni 


,.Goog[e 


AquT.  de  opinlosnm  delaetn.  161S.  30 

Eacharistdae  Saoramentiun,  sed  nou  ejtifi  efiTeottun  ez  opere  ope- 
rato:  gno  tamen  non  caiebant  baptizati  iniantee,  amn  olim  com- 
mnnioarent. 

18.  liioet  in  Missae  saorifioio  res  oblata  iufinita  eit,  ejns 
tamen  oblatio  per  Saoerdotem  &ota  non  est  infiniti  Taloris:  neo 
Sacerdos  pro  nna  HiBaa  plnres  eleemo^nas  (nisi  valde  tennee 
sint)  potest  aooipere. 

19.  Per  Missae  saorifidnm  n<ni  fit  is,  pro  qno  ofiertnr,  ez 
attnto  Dontritns. 

20.  Missae  saorifioinm  essentialiter  consiBtit  saltem  in  ob- 
latione  et  oonseorstione :  in  oonsnmptione  voto  vel  essentiaJiter 
vel  integraliter. 

21.  Devotio  in  aota  non  reqniritor,  nt  Eadbaiistia  oon- 
ferat  gratiain. 

22.  Corpos  Christi  non  operatnr  gratiae  angmentom,  qnanto 
tempore  BacramentaJiter  perseveret  in  smnente. 

23.  Foenitentiae  9aoramentnm  absenti  por  nnnoiuni  een 
per  literas  ooUatom  non  valet:  qnamvis  contrariom  soa  probabi- 
litate  non  oareat. 

24.  In  Foenitente  satis&otio  pro  oolpa  mortali  poenaeqne 
aetemae  reatn  non  fit  per  oontritionem,  nt  est  dispoeitio  praeoe- 
dens  gratiam  habitnalem;  sed  per  Christi  meritmn  et  sati^aotio- 
nem,  qnae  dispositive  qnidem  per  ejnsmodi  oontritionem,  forma- 
lit»  antem  per  gratiam  nobis  applioatnr. 

25.  Per  ligandi  poteetatem  qnilibet  Oon&esarins,  si  vnlt, 
obligare  potest  poenitentem  ad  impositamsatiBiaotionem  ezeqnen- 
dam ;  ea  tamen,  dnm  aotn  persolvitor,  non  fiioit  ez  attarito  oontritnm. 

26.  Qni  in  eztremis  posittis  per  signa  oontritionis  oonfi- 
tetttr,  qnamvis  nihil  in  partioalari  poasit  exprimwe,  absolvi 
tunen  poteet  saoramentaliter. 

27.  Peocata  venialia  non  remittnntor  solo  Dei  &vore  ant 
9ok  nonimpatatione. 

28.  Maityr  sine  formali  poenitentia,  si  eam  poteet  habere, 
non  jnstificatar :  ui  aatem  per  martyrinm  fiat  ex  atfaito  oontri- 
tna,  Hbemm  sit. 

29.  Indalgentiamm  oonoessio  prinoipaliter  est  jndicialis  ab- 
aolntio  a  poenis:  ooimotat  tamen  et  inoladit  solaiiDnem  de  tbe- 
ncro  Eoolegiae. 

30.  Xrt  indnlgentiae  valeant,  non  modo  reqitiritai  i 
pietas,  sed  etiam  proportio. 


,.Goog[e 


30      B4tio  ■tndionun  «t  lnstitntioiu  KholMtiou  Sooietatia  Jen  m 

31.  AiuiaM  pnrgatorii  jaTaotnr  mdnlgentiifi  per  modnm 
saffiragii,  qnod  certa  lege  Dfloa  eemper  aooeptat. 

82.  VeniAlee  onlpae  decedeDtiimi  in  grati»,  in  poigatorio 
Temittantar  per  actom  Bliquem  otuitatiB  ant  poenitentiae. 

38.  EpisGOpatos  Sacramentom  est  (qnamTifl  contrariom  non 
edt  penitnfi  damnandnm)  BQiuQqae  gratiae  gradnm  confert.  charoc- 
twem  aatem  vel  imprimit  proprinm  vel  extendit  preBbTteralmn. 

34.  Ad  materiam  Saoramenti  Ordinis  non  eolam  pertinent 
ioBtrmnenta,  qnae  tradmitar,  sed  etiam  impositio  manaom,  nbi 
illa  adbibetor:  verba  etiam,  qaae  in  ea  profert  Episcopas,  ad 
gratiae  ooUationem  concarnmt,  sicat  et  Christos  sab  illis  prae- 
cipae  Terbis  potestatem  remittendi  pecoata  tradidit.  Conc.  TriA. 
n,  14-  oap.  1.  et  ofm.  3. 

36-  QnamTis  ad  sabstantiam  Matrimomi  neoeesaria  ait 
praesentia  Saoerdctifi  post  Cono.  Trid.,  is  tamen  non  est  esaentia- 
Uter  minister  hnjns  Saoramenti,  sed  oontrabentee:  neo  Baoerdo- 
talis  benedictio  est  forma  eefientialiB. 

36.  In  TOto  solemni  dispensari  poteet  ab  Apoatolioa  Sede. 
Idem  noetri  dooeant  de  Matrimonio  rato,  noa  consammato. 

37.  £lx  Matrimonio  rato  tantnm  generatnr  impedimeutum 
pabUoae  honestatis,  non  affinitatifi  proprie,  nisi  large  stunator: 
qnomodo  potest  qni  Tolit  S.  Tbomam  interpretari.  In  addit. 
q.  36.  a.  3. 

38.  Gradns  consaDgainitatjs,  qni  non  alio  diTino  jnre, 
qnam  qaod  in  LeTitioo  erat,  prohibebantar,  non  manent  adhuc 
ita  prohibiti  jnre  diTino,  at  Matrimoniam  nnllam  sit,  ai  tentetor. 

39.  Frimas  gradas  oonsangninitatis  lineae  transversalis  pro- 
hibitns  est  jnie  divino  natorali. 

40.  Ens  permanena,  siTe  Gorraptom  aive  annihilatmn  sit 
per  Dei  potentiam,  reparabile  eet  idem  nnmero.  De  sacceesiTO 
antem,  proat  oniqne  Tidebitar,  eentiatnr. 

41.  Q^loriosi  orarporia  omnee  dotes  sant  qaaedam  qaalitates 
sapematnrales  corpori  inhaerentes :  ad  eas  aatem  prodncendas  ao 
anima  glorioaa  ooncnrrat  effeotiTe,  liberam  sit. 

In  Catalognm  liberarnm  propositionam  Prae&tio. 

Quoniam  in  Catalogo  opinionnm  dicitnr,  libernm  relinqoi 
noetris,  nt  aliqaando  :c.:  Kon  ideo  Tolamas  liberam  eeae  coiqne 
pro  arbitrata,  nbionnqae  Tolnerit,  ab  eo  diecedeie.  Bea  enim  nou 
valde  tata  esset,  nec  ttniformitatem  indacere  posset,  qoam  opta- 


,.Goog[e 


AquftT.  de  opinionnia  delecta  1618.  31 

mTis.  Qnore  etai  jostifi  de  caoeiB  non  -visom  est  nobis  in  illo 
ordine  propositionmn  inserere  Catalogtun  liberamm,  Tolmnos 
tamen,  nt  etun  Bectores,  Praefecti  Btndioram  et  Leotores  apnd 
86  habeoat;  nt  intelligant,  sibi  vel  seqoendam  S.  Tbomam,  vel, 
ei  qnando  aliam  sententiam  taeri  voluerint,  in  iis  tantnm  poese 
esse  libertatem.  Sic  enim  fiet,  nt,  cmn  sint  oertae  et  nomeratae, 
niiifoiinitas  non  magnopere  Isedatar,  et  cnm  aint  probatomm 
Anotoram  reo^tae  et  a  plaribna  ezaminatae,  vitetur  novitatis 
pericnlom,  et  Becoritas  teueatar. 

Catalogns  liberanim  Propositioniini. 
Ez  prima  parte. 

1.  An  aeonndam  abaolutam  Dei  potentiam  repn- 
gnet  commnuioari  viatori  evidentem  abstraotivam  noti- 
tiam  articaloram  fidei?  —  Negant  Darand.  in  proleg.  q.  3. 
a.  2.  et  2^  sent.  d.  13.  q.  2.  Henr.  qnodl.  2.  q.  5.  a.  2.  et  alii 
recentiores.  Affirmant  Scot.  2.  d.  3-  q.  9.  Henr.  Gatid.  qaodL 
8.  q.  14.  et  oolligitar  ex  S.  Tboma  2  H  q.  1.  a.  1.  et  m.  q.  11.  a.  1. 

2-  An  Becundnm  eandem  absolutam  Bei  potentiam 
repngnet  a  beatie  Deam  videri  perspeciem  impreBsam, 
qnamvia  de  facto  non  sic  videatnr?  —  Affirmat  repognare 
S.  Thom.  I.  q.  12.  a.  2.  Negat  repngnare  S.  Bonav.  3.  d.  14.  a. 
1.  q.  3.  et  2.  sent.  d.  3.  part.  2.  a.  2.  q.  2  sd  1?  Sootae  2.  d. 
3.  q.  9.  Anreolos  apad  Capreolnm  in  4.  d.  49-  q.  5.  a.  2.  Bichardaa 
atramque  partem  patat  probabilem  l^  eent.  d.  3.  q.  7.  et  2^  d- 
14.  a.  1.  q.  3. 

8.  An  MoyBes  et  Paalns  divinam  OBsentiam  vide- 
riut?  —  Affirmat  S.  Tbom.  I.  q.  12.  a.  11.  secutns  S.  Aagastinnm 
et  Basilinm.  Negat  Dion.  Areop.  o.  4.  Ecd.  Hieraroh.  Ghrysost. 
hom.  14.  iu  Jo.  1.  Cyrill.  in  Joan.  1.  1.  c.  22.  Iren.  I.  4.  adv. 
haerefies  c.  37.  Gtreg.  Naz.  principio  1.  2.  de  Theol.  Ghregor,  1. 
MoT.  18.  c.  37.  QaoB  seqnnntor  malti  recentioTea,  praesertim 
Cajetan.  in  Exod.  33.  et  Nam.  12. 

4.  An  praevideat  Deus  fntara  contingentia  in 
reali  eorum  cogzistentia  oam  Bua  aeternitateP  —  A£Br- 
mat  S.  Thom.  I.  q.  14.  a.  13.  Negat  S.  Bonav.  1.  d.  89.  a.  2. 
q.  3.    Scotas  ibid.  q.  1.     Bichordus  a.  1.  q.  1.  et  alii. 

5.  Anomninm,  quaerealiter  inter  ee  distingnnntar, 
flint  in  Deo  propriae  ideae,  nt  Bnnt  ezemplaria  faoti. 
bilinm?  —  Negat  3.  Thomas  L  q.  15.  a.  3.   Affirmant  Bidhar- 


,.Goog[e 


32       Bfttio  atndionim  et  iufldtntioiiu  Bcholutieae  Sooiet»tis  Jem  Ilt 

dns  1.  i.  36.  a.  2.  q.  4.    Albert  U.  apnd   CarilLtis.  ibid.  q.  2. 
Gabr.  1.  d.  3B.  q.  5.  a.  2.  et  alii. 

6.  An  oansae  seonndae  a  Deo  moTeantnr  et  ad  ope- 
randnm  applicentnr  per  realem  aliqnem  in  eas  infln- 
znm,  tametei  non  praedeterminantem  liberas  oanBSB? 
—  Affirmat  hnno  inflnznm  S.  Thomas  L  q.  105.  a.  6.  Negant 
Ocbam'  1.  2.  q.  6  a.  2  sq.  Gregor.  Arim.  X".  d.  45.  q.  1.  et2o 
d.  36.  q.  1.  a.  3.  Gabr.  2?  d.  1.  q.  2.  a.  2.  Non  praedeterminari 
caoBas  liberas  afGrmant  iidem  tres  oltimi  Anctores  et  Scot.  2?  d. 
31.  a,  nnic.  §.  ad  solntionem  istomm.  Aegid.  2".  d.  1.  p.  1.  q.  2. 
a.  6.  et  d.  37.  q.  1.  a.  8.  Capreol.  1.  d.  36.  q.  1.  a.  1.  ad  2.  contra 
4.  conj.  Csjet.  1.  q.  19.  s.  6.  Ferrar.  I.  1.  oontrs  gentes  c.  67. 
et  1.  3.  o.  66.  et  coUigitnr  ex  S.  Thoma  de  veritate  q.  6.  a.  9.  ad 
lOr  et  de  malo  q.  3.  a.  2.  et  1  II  q.  9.  a.  6.  ad  S"? 

7.  An  repngnet,  ut  sotn  infinitnm  cresri  posait 
tsm  in  qnantitate,  qnsm  in  qnalitate,  sive  natnrali 
sive  snpernatnrali  qnalibet?  —  Af&rmat  repngnare  3.  Tho- 
mas  I.  q.  7.  a.  3  sq.  Negimt  repngnare  Thom.  Argent.  2°  d.  1. 
q.  2.  a.  4.  Ooham  I.  2.  q.  8.  et  qnodl.  2.  q.  6.  Oreg.  Arim.  1. 
d.  44.  q.  4.  qnod  Cnrandns  probabile  pntat  1.  d.  43-  q.  2.  et 
KusiL  1.  1.  q.  2.  a.  3. 

8.  An  Spiritns  Sanctns  prooedat  ex  amore  etiam 
creatnrarnm  secnndnm  Esse  possibile?  —  Negant  Scot 
2.  sent.  d.  1.  q.  1.  a.  2.  et  qoidam  Thomistae  reoentiores.  AfBi- 
mat  Cajetan.  1.  p.  q.  34.  a.  3.  Ferrar.  1.  4-  oontra  gentes,  c.  13. 
et  oolligitnr  ez  S.  Thoma  L  q.  20.  a.  2.  ad  2?  et  q.  34.  a.  3. 
ad  2- 

9.  An  relatio  diviua  secnndnm  se  «t  seonndnm 
esae-ad,  at  conoipitnr  ab  essentia  distinctnm,  ait  per- 
feotio  in  sno  genere?  —  Negant  Soot.  3-  d.  1.  q.  4.  et  in 
qnodl.  q.  5.  a.  2.  et  CajetsQ.  1.  p.  q.  28.  a.  2.  Affirmant  Odiam 
ilnd.  7.  q.  3.  Gabr.  ibid.  q.  3.  a.  S.  Joann.  Hajor  ibid.  q.  1- 
et  colligitnr  ez  3.  Thoma  I.  q.  28.  a.  2.  ad  3?  et  de  potentia  q- 
9.  a.  9.  ad  2"  15?  18?  et  q.  10.  a.  1,  ad  6?  et  7?;  et  q.  8.  a. 
2.  ad  1? 

10.  An  mnndnm  esse  ooepisse,  ratione  natnrali  de- 
monatrari  possit?  —  Negat  S.  Thom.  I.  q.  46.  a.  2.  Affirmant 

*  Cod.  I.  seinper  „Oduui.*  Dflr^FruiEiskuieT  Oeoun  oder  Osliun  1 1S18. 
(1U7T) 


nGooglc 


Aqn&T.  de  opinionuiit  deleotv.  1613,  33 

Henr.  Gaud.  qttodl.  1.  q.  7.  BicWd.  2.  d.  1.  a.  3.  q.  4.   Scottts 
ntramqne  parteni  problematicaiii  pntat  2.  d.  1  q.  3.  et  alii. 

11.  An  plnrefl  Angeli  in  eadem  specie  sint?  id 
tamen  non  repngnat  seonndam  absolutam  Dei  poten- 
tiam.  —  Negat  S.  Thom.  I.  q.  60.  a.  4.  Affirmant  Alex.  HtJens. 
p.  2.  ,q.  20.  membr.  6.  a.  2.  Albert  M.  in  SDmma  p.  2.  tract. 
2.    q.    8.    S.    Bonav.    2.    d.  3.  a.  2.  q.  1.  Scot.  ibid.  q.  7.  et  alii. 

12.  An  Bpiritnali  BnbBtantiae  ratio  essendi  in  looo 
sit  transiens  operatio'  sen  virtutis  applicatio?  ea 
tamen  large  snmenda  est,  si  ponitnr  ratio  essendi  in 
loco.  —  Affiimat  S.  Thom.  I.  q.  52.  a.  1.  sq.  Negant  Scot.  2. 
d.  2.  q.  6.    Bicb.  1.  d.  8.  a.  2.  q.  1.   Dnrand.  ibid.  q.  1.  et  alii. 

13.  An  species  intelligibiles  ita  per  se  et  non  per 
aocidens  infasae  faerint  Angelis,  nt  eas  per  intellec- 
tnm  agentem  abstrahere  neqaeant  a  rebas?  —  Affirmat 
8.  Thomas  I.  q.  56.  a.  2.  Negant  S.  Bonav.  2".  sent  d.  3.  a.  4.  q. 
1.  Scot.  ibid.  q.  10.  Bichard.  a.  6.  q.  2.  et  alii. 

14-  An  Angelas  per  eandem  epeoiem  concreatam, 
qna  cognosoit  speoificam  natnram,  cognoscat  etiam 
omnia  ejns  indiTidua,  cum  ezistnnt?  —  AfGrmat  S.  Thom. 
I.  q.  57.  a.  2.  Negant  Scot.  2.  d.  3.  q.  ultima.  3.  Bonav.  et  Bich. 
locis  praeallegatis;  et  alii. 

15.  An  nniTersaliores  sint  species  superiornm 
quam  inferiorum  Angelornm?  —  AfBrmat  S.  Thom.  I.  q. 
55.  a.  S.  Negat  Scotus  2.  d.  3.  q.  10.  Aureol.  apud  Gapreol.  ibid. 
q.  2.  a.  2.     Ocham  1.  2.  q.  14  sq.    Jo.  Major  2.  d.  3.  q-  6. 

16.  An  AngeluB  nec  oomponere,  nec  dividere,  neo 
discarrere  po8sit,etiam  in  naburalibus?  —  Negat  S.Thom. 

1.  q.  50.  a.  3  sq.  Afbmat  Scot.  2.  d.  7.  q.  1.  et  in  proL  q.  4.    Gabr 

2.  d.  3.  q.  2.  a.  2-  conol.  8.    Ocham  1.  2.  q.  14  sq-  et  alii. 

17.  An  Angeli  ez  aliqua  actuali  inconsideratione 
peccaTerint?  —  Affirmat  Thom.  I.  q.  63.  a.  1.  Negant.  Alb. 
U.  2.  d.  5.  n.  2.  S.  BonaT.  ibid.  a.  1.  q.  1.  Scot.  2".  d.  6.  q.  1, 
et  alii. 

18.  An  Angeli  in  primo  instanti  suae  creationis 
peooare  potuerint?  —  Negat  S.  Thom.  L  q.  63.  a.  1.  Affirm. 
Scot.  2.  d.  1.  q.  2.  a.  1.  Aureol.  ap.  Oapreol.  2t  d.  4.  q.  1.  a.  2. 
Ocham  quodl.  2.  q.  6.  Marsil.  1.  2.  q.  3.  a.  2.  Oreg.  Arim.  2. 
d.  3.  4.  et  5.  q.  2.  a. 


llsaHBntai  GtnDaiiH  PHdigdflu 


nGoogle 


84        Bfttio  itndioTnin  et  mgtitntioou  scholAEtic&e  SocietatiB  Jean  III 

19.  An  Angeli  mali  ex  Bua  ipsornm  natnra  inflezi- 
bilea  manserint  in  teTmino  viae:  tametsi  boni  ez  solia 
liberi  arbitrii  viribns  non  potuerint  gratiam  retinere 
et  conservare  perseveranter?  —  Affirmst  S.  Thom.  I.  q.  64. 
a.  2.  Negant  S.  Bonav.  2.  d.  7.  a.  1.  q.  1.  Aegid.  2.  d.  7.  q.  1. 
a.  2.    Dnrand.  2.  d.  7.  q.  2.   Scot.  2.  d.  7.  q.  1.  a.  2.  et  alii. 

20.  An  locutio  Angelorum  fiat  eo  modo,  qnemtra- 
dit  S.  Thomae?  —  A  modo,  qnem  tradit  S.  Thom.  I.  q.  107.  a.  1. 
ceteri  Doctores  recedont  et  ita  divisi  snnt  etiam  iuter  se,  nt 
pauci  in  eandem  opinionem  oonseutiant. 

21-  An  qnatuor  enperiores  Ordines  Angelorum  uan- 
quam  mittantur?  Et  an  ArchangeluB  Gtabriel  sit  sapre- 
nius  inter  Archangelos  tantum?  —  A£Qrmat  Bion.  Areop. 
c.  8.  et  14.  Coeleat.  Hierarch.  'Sequitnr  S.  Thom.  I.  q.  112.  a.  4. 
Ncgat  S.  Oreg-  hom.  .^4.  in  Ev.,  quam  probabilem  seqnuntur 
Scot.  2.  d.  10.  q.  unica.  Durand.  ibid.  q.  1.  et  utramque  santen- 
tiam  Bustineri  posue  ostendit  Magister  ibid. 

22.  An  Angeli  CuBtodes  omneB  eingulorum  komi- 
num  aint  ez  infimo  Ordine?  —  A^rmat  S.  Thomas  I,  q. 
113.  a.  3.  Negat  S.  Chrysost.  hom.  60.  in  Matth.  Sequuutar 
elii  receutiores. 

23.  Qnae  libertas  data  est  de  Angelorum  cogniti- 
one,  an  eadem  ooncessa  intelligatnr  in  quaestionibus 
de  oognitione  animae  separatae?  —  S.  Thom.  I.  q,  89.  a.  3. 
non  ooncedit  animae  Beparatae  nisi  communem  et  oonfiisam 
cognitionem,  nec  per  species,  quas  ipsa  per  se  possit  aoqoiiere. 
8.  Bonav.  4.  d.  10.  p.  2.  a.  1.  q  1.  animam  separatam  dicit  oo- 
gnOBcere  eo  modo,  qno  Angelus,  cui  intelleotum  agentem  attribuit, 
quo  poesit  absirahere  species  a  rebus,  qnibuB  distincte  natnralia 
cognoscat.  Idem  Scot.  4.  d.  45.  q.  2.  et  Richard.  ihid.  dist.  10. 
e.  1.  q.  2. 

Ex  phma  Secundae. 

1.  An  beatitudo  formalis  Bupernatnralis  in  patria 
conaistat  in  aecu  intellectua?  —  Affixmat  S.  Thom.  1.  II. 
qu.  |3.  a.  4.  Negat  Scot.  in  4"!  d.  49.  q.  4.  Quo  pertinent 
Doctores,  qui  beatitudinem  principaliter  pouunt  in  voluutate,  ut 
Aegid.  2.  d.  16.  q.  2.  a.  3.  Rich.  ibid.  a.  1.  q.  7.  Bonav.  in 
3.  d.  27.  a.  2.  q.  I.  et  d.  31.  a.  3.  q.  1.  et  alu. 


nGooglc 


AqinaT.  de  opinioniiin  delecta,     1S18.  35 

2.  An  Bine  praeyio  practioi  intelleotUH  defecta 
neqaeat  esse  prava  voluntatis  electio?  quanqaam  illo 
posito  non  semper  haec  Beqoitor.  —  Affirmat  S.  Thom.  I.  q,  63. 
a.  1.    Negant  Scotas  31  d.  36.  q.    1.  a.  2.      Ricli.  2".   d.  38.  a. 

2.  q.  4.     Aegid.  2".   d.  25.  q.  1-  &.  5-  et  alii. 

3.  Anvoluntaa  ad  elioiendam  primam  volitionem 
boni  moralis  determinetur  a  Deo?  —  Affirmat  3.  Thom.  I. 
q.  63.  a.  5.  Negant  Sootus  2".  d.  5.  q.  2.  Durand.  ibid.  q.  2. 
QahT.  2.  d.  4.  q.  1.  a.  3.  dub.  1.  et  alii. 

4-  An  inter  dno  bona  inaeqnalia  pro  libito  possit 
voluntaa  eligere  minus?  —  Negare  videtur  S.  Thom.  1  11. 
q.  13-  a.  6.  ad  3?  Afflrmant  Henr.  Gand.  quodl.  1.  q.  16  et  17. 
Ocham  1.  3.  q.  12.  a.  4.  Gabr.  2-.  d.  22.  q.  2.  a.  3.  et  3°  sent. 
d.  26.  q.  1.  a.  2.  et  colligitar  ez  Scoto  ibid.  q.  1.  a.  2. 

5.  An  imperinm  aeu  lex  sit  actuB  intellectus?  Et 
an  post  jndicium  practicum  inter  voluntatis  actam  et 
ezeontionem  reqniratur  aliuB  actns,  quod  sit  imperi- 
nm?  —  Afiirmat  S.  Thom.  1  n.  q.  17  a.  1.  Negant  Scotus  S'. 
d.  36.  q.  1.  a.  3.  Aegid.  2?  d.  42.  q.  1.  &.  1.  Richard  2t  d. 
38.  a.  2.  q.  4.    Dorand.     2".  d.  38.  q.  2.  et  alii. 

6.  An  bonitas  et  malitia  moraliB  sint  esseutiales 
differentiae  aotna  interioris  voluntatis  in  esse  natu- 
rali?  —  Est  quaestio  recentiorum  nondnm  satis  explanata,  et  in 
utramque  partem  jactata.    Vide  Barth.    Medinam  1*   2'.*  p.  1.  a. 

3.  ad  nlt.  et  q.  19.  &.  1. 

7.  An  actuB  ezterior,  sive  ut  est  objectnm  volun- 
tatis,  sive  ut  eat  in  ezeoatione,  habeat  formaliter  boni- 
tatem  et  malitiam  moralem  ez  objeoto  et  ciroumstan- 
tiis  relatis  ad  rectam  rationem  solam?  —  Negant  Alb.  M. 
2?  d.  42.  a.  1.  S.  Bonav.  2'!  d.  42.  a.  1.  q.  1.  Riohard.  2?  d. 
40.  ft.  2.  q.  2.  Affirmat  Scotus  in  quodl.  q.  18.  a.  3.  Aureoi. 
apnd  Capreol.  2°  d.  42.  q.  1.  a.  2.  et  oolligitnr  ez  S.  Thom.  1  n. 
q.  21.  a.  1.  sq.  et  q.  20.  a.  1. 

8.  An  praeter  fortitadinem  et  temperantiam,  in 
appetitn  Bensitivo,  sint  aliae  in  voluntate  virtutes 
ejusdem  nominiB  et  objecti?  —  Negat  S.  Thom.  1  11  q.  56. 
a.  6.  AfiSrmant  Scotns  in  8°  d.  31.  q.  mdca.  S.  Bonav.  in  S-. 
d.  33.  a.  2.  q.  3.  Altiaiod.  1.  3.  tract.  2.  c  3.  q.  1.  Bich.  in 
3,  d.  33.  a.  1.  q.  1. 


,.Goog[e 


36         Eatio  itDdiorDni  et  inBtitntioneB  Bcholastic»  Sodetatia  Jesn  III 

9-  An  prndentia  sit  nuns  liabitna?  —  Affirmat  S. 
Thom.  1  n.  q.  64.  a,  4.  Negant  Alb.  M.  3°  d.  36.  a.  1.  Sootna 
3°  d.  36.  q.  nn.  a.  2.  dnb.  2.  Ocham  qnodl.  4.  q.  6.  a.  2.  Greg. 
Arim.  iii  prol.  q.  3.  a.  1. 

10.  An  dentar  virtates  morales  infasae  ez  genere 
realiter  distinctae  a  moralibns,  qaae  possunt  aoqniri? 

—  Affirmat  S.  Thom.  1 II.  q.  63.  a.  3.  Negant  Scot.  8»  d.  36. 
q.  on.  a.  3.     Durand.  3.  d.  33.  q.  4.    Gand.  quodl.  6-  q.  12. 

11.  An  dona  Spiritns  Sancti  sint  alii  habitas  a 
virtutibus?  —  Affirmat  S.  Thom,  1  11.  q.  68.  a.  1.  Negant 
Soot.  3°  d.  34.  q.  anica.  Altisiod.  1.  3.  traot.  11.  c.  1.  q.  3- 
Darand.  3*:  d.  34.  a.  1.,  qni  problematice  iu  atramqae  partem 
dispatat,  et  alii. 

12.  Au  peooatam  esse  possit  sine  allo  acta?  — 
Negat  moraliter  loquBudo  S.  Thom.  1  II.  q.  71.  a.  6.  Affirmant 
Barand.  2'.  d.  35.  q.  2.  Marsil.  1.  2.  q.  21-  a.  2.  Adrian.  in 
4.  Seut.  q.  3.  de  Euoharistia  ad  6.  principale,  et  alii. 

13.  An  origiualis  peccati  snbjectam  sit  essentia 
animae?  —  A£6rmat  S.  Thom.  1  H.  q.  83.  a.  2.  Negant  S. 
Bonav.  2.  d.  31.  a.  1.  q.  2.  Scot.  2.  d.  32.  q.  un.  Darand.  2". 
d.  31.  q.  3.  et  alii. 

14.  Au  ratioue  solius  originalis  jnstitiae  Adam 
non  potaerit  pecoare  veuialiter,  auteqnam  mortaliter. 

—  Affirmat  S.  Thom.  1 11.  q.  89.  a.  3.  Negat  Scot.  2.  d.  21- 
q.  1.  a.  1.  Eichard.  ibid.  a.  7.  q.  1.  Gabr.  ibid.  d.  22.  q.  1- 
a.  3.  et  alii. 

u.  15.   An  Angelna  nou  potnerit  prine  Tsnialiter  qnam 

mortaliter  pecoare?  —  De  hao  eadem  est  diversitas,  qnae 
de  14. 

16.  An  eitaliqnodCei  praeoeptam,  qno  nnnsqais- 
qne  teneatnr  ad  Denm  converti,  cam  primnm  ad  neam 
rationis  pervenerit?  —  Affirmat  8.  Thom.  IIL  q.  89.  a.  6- 
Alii  vero  Doctores  de  hoc  praeoepto  fere  nihil. 

17.  An  gratia  justificaus  sit  alins  habitna  a  cari- 
tate?  —  Affirmat  S.  Thom.  1  II.  q.  110.  a.  3.  Negant  Soot.  2. 
d.  27.  q.  nn.  Eicfaard.  2°  d.  26.  a.  1.  q.  1.  Henr.  Gandav.  qaodl. 
4.  q.  10.  et  alii. 

18.  Au  ez  habitu  gratiae,  non  ez  anzilio  speoiali, 
elioiatnr  nltima  dispositio  ad  gratiam,  tam^etsi  ad  eam 
prodaoendam  nou  concarrat  dispositio  at  instrumen- 


,.Goog[e 


AqiuT.  de  opimonnm  deleetn  1613.  37 

tnm  Dei?  —  Affirmat  S.  Thom.  1  II.  q.  113.  a.  8.  Negant 
commniuter  Ndoterici,  et  id  videtnr  oonformiiig  Conc.  Trid.  8.  6. 

0.  6.  et  7. 

19.  An  per  absolatam  Dei  potentiam  repiignet, 
sine  nllainfusa  qaalitate  peooatnm  dimitti,  imperfecta 
tsmen  rdmisaione,  gnae  a  Christiana  jnstificatione 
mnltnm  differat?  —  Negare  videtur  S.  Thom.  1 II.  q.  113. 
a.  2.  Aifirmat  Soot.  1»  d.  17.  q.  2.  a.  2.  et  4'  d.  1.  q.  3.  et  6. 
S.  Bonav.  in  4?  d.  1.  a.  3.  q.  3.  et  d.  17.  a.  1.  q.  1.  Dorand- 
l^  d.  17.  q.  1.  et  alii. 

20.  An  omnes  aotas  jaBtorum  moraliter  boni, 
quamvis  ne  virtualiter  quidem  relati  in  Deum,  sint 
meritoriil  —  A£Srmat  S.  THomas  2^  d.  40.  q.  1.  a.  6.  Negat 
Scotos  2".  d.  41.  q.  miica;  et  4°  d.  6.  q.  6.  S.  Bonav.  2.  d.  41. 
a.  1.  q.  3-    Dorand.  2.  d.  40.  q.  2.  et  alii. 

Ex  secanda  Secandae. 

1.  An  cum  scientiae  actu  oirca  idem  objectum  in- 
compoB8ibili8  8it  aotna  fidei?  —  Negat  S.  Thom.  211.  q. 

1.  a.  Affirmat  Altisiod.  1.  3.  traot.  3.  c.  1.  q.  4.  Alens.  3.  p. 
q.  68.  membr.  7.  a.  3.  8.  Bonav.  3°  d.  24.  a.  2.  q.  3.  Dnrand. 
in  prol.  q.  1.  a.  1.  et  alii. 

2.  An  peooatum  mortale  expellat  caritatem  non 
demeritorie  tantum,  sed  etiam  effective?  —  AfGrmat 
S.  Thom.  2n.  q.  24.  a.  10.  Kegant  Scot.  i-.  d.  1.  q.  1.  Dn- 
rand.  $'.  d.  31.  q.  1.  a.  1.  S.  Bonav.  3°  d.  31.  a.  1.  q.  1. 
Bichard.  3".   d.  31.  a.  1.  q.  1.  et  alii. 

3.  An  diligendi  inimici  difficultas  nanquam  tanta 
8it,  at  diligendi  amici  perfectionem  ezcedat?  —  Afflr- 
mat  S.  Thom.  2 II.  q.  27.  a.  7.  Kegant  Alb.  M.  3e  d.  30.  a.  3. 
S.  Bonav.  ibid.  a.  1.  q.  6.    Dnrand.  ibid.  q.  2.  et  alii. 

£x  Tertia  parte. 

1.  An  Adam  non  peocante  Filius  Dei  fniseet  in- 
carnataa?  —  Negat  S.  Thom.  III.  q.  1.  a.  3.  AfBrmat  Scotos 
3«  d.  2.  q.  3.  Alensis  p.  3.  q.  2,  membr.  13.  Alb.  M.  31  d.  20. 
a.  4.  et  alii. 

2.  An  aocidens  et  materia  prima  a  divino  suppo- 
sito  asBumi  ac  terminari  poBsint?  —  Affirmat Bcot.  3?  d.  1. 
q.  1.  a.  3.  Maniil.  1.  3.  q.  3-  a.  1.  Oabr.  3.  d.  1.  q.  20.  a.  1. 
et  atii.    Negant  qoidam  recentiores. 


,.Goog[e 


38        Bfttio  Btadionm  et  inBtitntionei  KholBsticae  Societatis  Jani  m 

3.  An,  siciit  in  Christo  Bomiuo  ennt  daae  naturae, 
ita  sint  etdnae  exietentiae,  divina  et  hnmana?  —  Negore 
videtm:  S.  Thom.  III.  q.  17.  a.  2.  Affirmat  Scot.  3".  A.  6.  q.  1. 
Bich.  ibid.  a.  2.  q.  2.    Dnrand.  q.  2.    AJb.  M.  artic.  1.  et    alii. 

4.  An  in  Christo  ecientia,  quae  eaapte  natura  pot- 
est  eoqniri,  propriis  actibus  acquisita  fuerit,  et  non 
infuea  per  accidena?  —  AfiSrmat  S.  Thomas  IU.  q.  9.  a.  4. 
Negant,  in  Ohristo  fnisse  ullum  scientiae  habitum  hnmana  ao- 
qnieitnm  indnstna,  8.  Bonav.  3.  d.  17.  a.  3.  q.  1  sq.  Soot.  ibid. 
q.  3.  Dnrand.  q.  4.  Palnd.  q.  2.  qui  addit,  eam  soientiam,  quae 
propriis  octibns  erat  aquirenda,  fuisse  illi  per  aooidens  inftisam 
a  princdpio,  qnam  mnlti  recentioree  sequuntnr. 

5.  An  seonndum  influentiam  meriti  Christus  sit 
capnt  Angelorum?  —  Hanc  vii  attigemnt  antiquiores.  Inter 
Neoterioos  controTersia  est. 

6.  An  in  Christo  sint  duae  reales  Filiationes?  — 
Negat  S.  Thom.  III.  q.  35.  a.  5.  Affirmat  Scotns  3°  d.  8.  q. 
un.  Bioh.  ibid.  a,  2.  q.  2.    Durand.  ibid.  q.  1.  et  alii. 

7.  An  beatisaima  Virgo  in  Conceptione  Christi 
cooperata  sit  active,  tametsi  nnllo  modo  per  semen?  — 
Negat  8.  Thom.  m.  q.  32.  a.  4.  Affinnat  Scotns  df.  d  4.  q.  on. 
G-abr.  ibid  q.  nn.  a.  2.    Jo.  Major  q.  3  et  alii. 

8.  De  latria,  qnam  8,  Thomae  censet  deb^i  crnci 
et  imagini  Ghristi,  dooeatnr  qnod  varine  Provinciarnm 
obtinnit  nsue,  qni  sicnbi  fere  nullus  eet,  res  libera  sit. 

9.  An  Christi  anima  ad  Pnrgatorii  locum  descen- 
derit  seoundnm  substantiam,  et  inde  liberaverit  omnes 
anim'a8,  etiam  quae  noudum  plane  satisfecerant?  —  Negat 
S.  Thom.  UL  q.  52.  a.  2.  et  8.  Affirmat  8.  Bonav.  3?  d.  22.  q.  5- 
Gabr.  ibid.  q.  nn.  a.  S.  dub.  3.  Thom.  Argent.  q.  un.  a.  4.  et  aliL 

10.  An  charaoter  ait  in  intelleotn  tanqnam  insnb- 
jecto,  pertineatqne  ad  seonndam  speoiem  qnalitatis?  — 
Affirmat  8.  Thom.  m.  q.  63.  a.  4.  Negat  Soot.  in  4°  d.  6.  q. 
10.  S.  Bonav.  ibid.  a.  1.  q.  1.  et  3.  Alb,  M.  ibid.  a.  3.  qnaesti- 
unotila  nlt.    Dnrand.  4.  d.  4.  q.  1.  et  alii. 

11.  An  Apoetoli  initio  baptizaverint  sub  hao 
forma:  ,,In  nom.  ChriBtite."?— Aifirmat  S.  Thom.  HL  q.  66. 
a.  6.  Negant  reoentiores  eecuti  SS.  Patrea,  nt  CTprianum  ep. 
ad  Jnbajannm;  Baail.  I.  d.  Spir.  S.  o.  12.;  Athanas.  1. 1.  de  nnica 
Deitate;     Damascennm  libr.  4.  c  10.  et  alios. 


,.Goog[e 


AqnaT.  de  opiDionQm  deleotn.     1B18. 


12.  An,  invitis  parentibiia  et  tatoribuB,  infideliniQ 
infanteB  bftptizare  lioeat,  cam  sant  sob  potestate  tntorum, 
vd  onin  parenteB  simt  mancipia  Cbristianoram,  vel  cum  jam 
moritnri  sont,  nisi  enbversio  vel  scandalom  timeatur?  —  N^egat 
absolnte  8.  Thomae  211.  q.  10.  a.  12.  AfBnnant  absolate  Scot. 
4.  d.  4.  q.  11.    Gabr.  ibid.  q.  2.  dob.  1.  et  multi  recentiores. 

13.  An  ad  jnstificandum  in  cironmeiBxone  parvu- 
lam  fnerit  satis  sola  Synagogae  fides,  qnae  et  per  modum 
Sacramenti  applicabatnr  ab  intendente  facere  quod  Synagoga? 
—  Affiimat  S.  Bonav.  4.  d.  1.  a.  3.  q.  1.  Altisiod.  1.  4.  tract.  1.  c.  5. 
Dnrtmd.  in  4.  d.  1.  q.  8.  et  alii.    Kegant  qoidam  recentiores. 

14.  An  corpuB  Christi,  nt  est  in  Sacramento,  pos- 
sit  alioB  videre  aut  ab  aliis  videri  aive  senBu  sive  in- 
tellectn?  —  Kegat  S.  Thom.  m.  q.  76.  a.  7.  Affirmat  Scot. 
4.  d.  10.  q.  8-  Aegid.  theorem.  29.  de  Saor.  Ench.  Dorand.  in 
4.  d.  10.  q.  4.  et  alii. 

16.  An  vini  oonsecrati  aliqnae  particnlae  corrum- 
pantnr,  ei  alind  addatur  ejnsdem  npeciei  aut  diversae, 
etiamsi  non  sit  magnae  qaantitatis?  —  AfSrmat  S.  Thom. 
m.  q.  77.  ft.  8.  Negant  S.  Bonav.  4.  d.  12-  a.  2.  q.  2.  n.  32. 
et  31.   Bidiard.  ibid.  a.  4-  q.  1-   Dnrand.  q.  3.  Major  q.  4.  et  alii. 

16.  An,  qnando  i'n  Eucharistia  caro  vel  puer')  ap- 
paret,  ibi  adhnc  sit  Ghristi  corpns  sacramentaliter, 
ita  nt,  qnod  oemitnr,  non  sit  ipsa  Christi  carc,  eed  camiB  sacra- 
mentum?  —  Affirmat  S.  Thoro.  m.  q.  26.  a.  8.  Negant,  ibi 
lacramentaliter  esse  corpnB  Christi,  Durand.  4.  d.  10.  q.  4.  et 
malti  recentiores.  Alex.  Alens.  p.  4.  q.  11.  §.  penalt  docet,  esse 
veram  camem  in  propria  specie  apparentem;  quod  et  Q-abriel 
pntat  probabile  in  Canonam  MiBsae  lect.  Idem  GnimnndnH  et 
LantfrancnB  ab  Alensi  citati. 

17.  An  panis  ex  farina  et  aqua  rosaoea  contectnB 
ait  idouea  materia  Sacramenti  Encharistiae,  qaamvis 
illQm  consecrare  sit  ooutra  praeceptnm?  —  Negat  S.  Thom.  lU. 
q.  74.  a.  7.  ad  3V  Affimiant  Cajetan.  ibid.  Alex.  Halensis  p.  4. 
1.  20.  membr.  4.  a.  1.  §.  5  ad  finem;  et  reliqui  recentiorea. 

18.  An  amissa  gratia  et  opera  pecoato  mortificata, 
jnzta  diBpoBitionis  proportionem  et  non  ex  toto,  per> 
poenitentiam  reviviscant?  —  AfBrmat  S.  Thom.  m.  q.  89. 
a.  2.  Negant  Alb.  M.  in  4.  d.  14.  a.  22.  Altisiod.  in  3?  traot. 
6.  c.  4.  Bich.  4.  d.  14.  a.  8.  q.  2.    Gabriel  ibid.  q.  3.  a.  3.  et  alii. 

*  Das  Jenukind,  mit  Beiag  aof  die  Tidon  einer  HelUgen. 


,.Goog[e 


40        Rktio  Btndiarnm  et  inatitntioiLee  BcholisticM  Societfttia  Jen    III 

1-  19.    An  neceBsariam   sit  oonfiteri  circtimatantiaa 

tam  notabiliter  aggravantes  malitiam  ejnsdem  speciei, 
ut  magnopere  atqae  eTidenter  varient  Btatam  poenitentis,  et  Gon- 
essarii  jndiciom  de  illo?  —  Negat  S.  Thom.  4.  d.  16.  q.  3.  a.  2- 
qaaestiancula  1.  Affirmat  Altisiod.  1.  4.  tract.  6.  o.  3.  q.  3.  Alex. 
p.  4.  q.  18.  membr.  3.  a.  4.  §  2.  Alb.  U.  in  4-  de  17.  a.  36-  Scot- 
4.  d.  17.  q.  imica,  a.  2.  et  alii. 

20.  Anexeroere  actnm  conjugalem  oaasa  vitandae 
tantam  fornicationie  in  se  ipBO,  non  adhibitis  prioa  reme- 
diis  aliis,  sit  peocatum  veniale?  —  Affirmat  5.  Thom.  4.  d.  31. 
q.  2.  a.  2.  Negant  Altisiod.  1.  4.  tract  9.  c.  4.  q.  2.  Soot.  4. 
d.  26.  q-  on.  Dorand.  4.  d.  31.  q-  4.  et  alii. 

21.  An  ignis  gehennae  conourrat  ad  spirituB  craci- 
andos  ut  inBtrumentamDei?  tametsi  afBrmativa  para,  utplns 
habet  pietatis,  ita  magis  commendanda  sit.  —  Negat  S.  Thom. 
I.  q.  64.  a.  4.  et  oonmiunior  Scholasticorum  opinio.  AfGrmant 
pleriqoe  recentiores  secnti  S.  Greg.  1.  4.  dial.  o.  29;  S.  Hilariam 
in  ps.  148.;  S.  Ang.  I.  21.  de  oiv.  Dei,  c.  11.;  Greg.  Kaz.  orat. 
40.  in  s.  baptisma,  et  alios. 

Animadversio.  8i  qua  docuerint  Catholioi  Dootoree 
(quicnnqae  ilU  faerint)  suo  quidem  tempore  probabilia,  sed  qnae 
postmodum  Ecolesia  aat  aliter  se  habere  dedaravit,  aat,  at  aliter 
se  haberent  conetitait ,  in  iis  satis  constat,  eos  sequendoe  non  eese. 


De  opinionnm  delectn 
pro  Scriptnrae  et  Controversiarnm  Profeasoribns.' 

Qaoniam  non  eoltmi  Scholaeticoram  Theologornm  oonfiu- 
lendum  eet  secmitati  et  oonoordiae,  eed  eomm  quoqae,  qai  Sorip- 
turas  et  Gontroversias  ezpUoant:  in  honun  gratiam  Senten- 


'  Wir  wiederholen  dle  Mher  gemuhte  Bemerknng,  dtfi  kein  Ordenage- 
neral  einen  Uieologischen  Sats  sensarieren  fcaim.  Diea  ateht  einsig  der  fcireh- 
liohen  Obrigkeit  sn.  Dahei  sisd  die  folgenden  Theeen  einzig  ale  admiDi- 
HtratiTe  ADordnnngen,  beziebangBweiee Verbote  snDi  cwecke  der  Eintraeht 
nnter  den  Lehrern  mb  der  O.  J.  la  betrochten.  Kanche  Theaen  (■.  B.  de 
Script.  8,  7,  19 ;  de  Eool.  8,  7,  10)  lind  obnehin  beim  heatigen  Stande  der  Theo- 
logie  nicht  bo  ohne  weiterei  featinhalten. 


,.Goog[e 


ktptM.  de  ophtioniin  delecto.  1619. 


41 


tiae,  qaae  Beqtnmtnr,  deflnitae  SQst.  Qnanmi  qmdem  panlo  majorem 
namerom  ease  oportnit,  quod  in  aliis  qnaestionibns  brevitatem 
eeu  pauoitatem  eomm,  quae  diatincte  pTaescribmitur,  satia  com- 
pensat  praeeidinm  S.  Thom&e,  qno  istae  materiae  ferme  destitn- 
nntor.  Hnc  accedit,  quod  hae  dispntationes  onm  fidei  Catholioae 
veritatibnfl,  qnas  nunc  exagitant  Haeretici,  tanta  oonnezione  con- 
jnngnntor,  nt  se  mutuo  foveant  ac  mnniant  non  panun:  et  qni 
de  niLia,  nt  oportet,  non  sentit,  alteras  statim  faoiat  infirmiores. 
Est  ad  haec  his  in  rebns  InbTicum  sane  jitdicinm  et  lapsaa  longe 
proclivior,  quam  in  multis  ex  S.  Thoma  definltis.  qnare  major 
sospicio  pericnli  pleniorem  qnoqne  poscebat  explanationem.  Op- 
tandnm  tandem  est,  ut  qnoties  Haeretici,  nt  solent,  in  oapita 
qnae  praeecribnntnr  hoc  looo,  digredinntnr,  Catholici,  praesertim 
Nostri,  ooncorditer  iis  solideqne  respondeant,  ne  nostris  illi  dia- 
sensionibTis  aut  inoantis  loontionibnB  nostra  debilitari,  sna  corro- 
borari  arbitrentur.  Ob  firmiorem  itaque  doctrinae  constantiam 
in  reboB  tam  pericnloBis  aliqnanto  plnra  qnam  do  ceteris  enu- 
cleate  tradi  visa  sniit,  hoc  fere  modo. 


De  Scriptaris  Ganonicis. 

1.  Ne  in  minntiiB  qnidem  sensns  nllns  falBus  eet  in  verbis 
sive  Canonici  Scriptoris,  sive  personarnm,  qnae  Soripturae  intro- 
docnnt  loquentea  ut  plenas  Spiritu  Sanoto. 

2.  Verba  primomm  ezemplarimn  et  fontinm  inoorruptorum 
faerunt  omnia  et  singnla  a  Spiritn  Sancto  dictata  secnndum  sub- 
etantiam,  mnltiformiter  tamen  pro  rwia  inBtrumentorum  OOQ- 
ditione. 

S.     Titnli  Fropbetarum  et  Psalmorum  Canonici  snnt. 

4.  Post  Concilium  saltem  Tridentinum  pro  Canonicis  ha- 
benda  snnt  oapita  qnaedam  Esther,  nltimnm  caput  Maroi,  historia 
Soaamiae  et  hnjusmodi. 

5.  Concilii  Tridentini  decreto  repngnat  omnia  Bensoa  con- 
trariuB  sensni,  qnem  ynlgata  editio  latina  reddit  eyidenter. 

6.  SensQS  non  oontrarins  vnlgatae,  sed  diversas,  non  pro- 
hibetnr  a  Concilio,  si  cum  authentico  stare  potest. 

7.  Tridentinnm  Concilium  non  solum  in  quaestionibus  fidei 
et  momm,  sed  in  omnibns  plane  rebns  vnlgatam  editionem  facit 
aiithentlcam,  ita  at  nihil  eomm,  qnae  in  ea  oontinentnr,  &1- 
som  sit. 


,.Goog[e 


42        Batio  etndioram  et  inidtntionM  BcholMticM  Sodetatis  Jeta  Itl 

8.  "Son  facile  BaspicandTiin  est,  aliqmA  eztraneiim  additnm 
et  inBertniQ  esse  textui  sacro,  niBi  conatet  antoritate  SS.  Patrom- 
AUqaa  tamen  (sed  nonniBi  a  SanctiB  Patribns  ant  probatis  Aac- 
toriboB  observata)  crednntnr  ab  interprete  latino  addita,  qnao- 
qnam  ez  aliie  Scriptarae  locis  transposita:  et  baec  canonica  Bont. 

0.  Sin  aliqna  appo&nit  de  Bno  interpres  ad  ezprimendnm 
id,  qnod  in  energia  Hebraeomm,  Graecorom  verbomm  implicite 
et  virtnaliter  inclnsnm  est,  aacra  et  Canonica  snnt. 

10.  Factae  etiam  videntnr  tiiisBe  nonnnllae  additionee  ad 
et^mologism  vocaboli  ezprimenctam,  qnae  in'  novo  Testamento 
snnt  ipsios  Canonici  Scriptoris  et  ideo  Canonicae. 

11.  In  veteri  autem  Testamento  vel  ^erunt  etiam  Scrip- 
toris  Cononici  (lioet  postea  interoiderint)  atqne  ideo  canonicae, 
vel  Interpretis,  qnae  canonicae  qoidem  non  snnt,  non  tamen 
rejiciendae. 

*■  12.    Wominnm  propriorom,  quae  in  fontibne  habentor,  inter- 

dnm  significationem  ioisse  constat  immntatam  ab  interprete  ad 
ezprimendam  allnsionem,  qnae  iisdem  nOminibus  oonservari  non 
potoit,  nt  in  arboribos  apad  Danielem,  in  his  canonica  est  non 
bamm  vocom  eabBtsntia  eea  sigmficatio,  sed  cognata  qoaedam 
allusio,  quae  in  primis  faerat  ezemplaribus. 

13-  Interpretationominumpropriorom  per  Rabbinos  faotasen 
per  Babbinietas,  si  avnlgata  editione  diBsonat,  saspecta  debet  esse. 

14.  Sed  si  bnjnsmodi  interpretationes  factae  snnt  per  Auo- 
tores  plane  CathoUcos  asserentes,  vocabnla,  quae  in  fontibns 
babentnr,  esse  aeqnivoca,  recipi  poBSont,  sed  teztui  non  prae- 
ferantur. 

15.  In  iis,  qnae  in  Hebraeis  GTaeoisqae  Codioibns  contraria 
snnt  latinae  vulgatae,  Decreto  Concilii  Tridentini  derogata  est 
omnis  fides  aliiB  lingnis,  cnm  de  earum  teztibus,  cormpti  sint 
nec  ne,  jos  habeat  Ecclesia  dnbitandi. 

16.  Veraio  eeptuaginta  Interpretnm,  qnamdiu  inoormpta 
mansit,  anthentica  iait  et  infalUbilis  anctoritatis. 

1 7.  Cnm  Hebraei  Graeciqae  Codices  eontraii  non  sint  latiiiis, 
sed  diversi,  si  qnam  eorum  lectionem  Patres  plerique  omnes  in- 
coimptam  eBse  testantur,  eam  authenticam  eese  credendum  est. 

18.  In  iisdem,  si  de  alici^us  hebraeae  graeoaeqae  lectionis 
synceritate  non  oonveniunt  Patres  aut  nihil  dicunt,  reoentiores 
vero  eam  incormptam  esse  praedicant,  probabilis  erit,  et  vnlgatae 
latinae  explonationem  poterit  adjnvare. 


,.Goog[e 


AqnkT.  de  opiDionnm  deleotn  1613.  43 

19.  Ea,  quae  in  vnlgata  editione  habentor,  nec  Terius 
nec  simplioiter  melias  verti  potoemnt:  aliqoa  tamen  clarins  et 
significantiuB  verti  potniBse,  nihil  prohibet. 

20.  ChristuB  et  Apostoli  non  allegarunt  Scripturas  per  ac- 
commodationem  ad  rem  suam,  sed  juxta  sensum  verum  iliiUB 
lod  et  intentnm  a  Spiritu  Sanoto. 


De  Ecdesia. 

1,  Vera  Dei  Ecclesia  visibilis  est  illa,  qoae  in  extemo  onltu, 
h.  e.  in  eztema  fidei  professione  et  in  Sacramentorum  partici- 
patione  communicat  oum  vero  oapite  Christi  Vicario,  qni  est 
Bomanns  Pontifez. 

2.  In  tota  hac  EcdeBia  visibili  vera  fides  interior  deficBre 
non  potest,  licet  eam  in  singulis  hojus  Eccleuiae  partibus  esse 
non  sit  necessarium. 

S.  Is,  cui  vel  Rdes  interior  vel  baptismalie  oharacter  deest, 
si  in  eztemo  cultu  Sacrsmentomm  et  fidei  professione  cum  vera 
Eccleaia  commnnicat,  est  vere  ac  proprie  membrum  Ecclesiae 
nt  TisibiJiB,  licet  pntative  tantum  sit  membrum  Ecclesiae  sim 
pUoiter,  quae  cnltum  inclndit  tam  exteriorem  quam  interiorem 
saltem  ex  charactere  et  fide. 

4.  Fide  interiore  et  baptismali  charactere  praediti,  licet 
peccatoree  sint,  non  viva  quidem,  proprie  tomen,  vere  et  sim- 
pliciter  memhra  sunt  Ecclesiae. 

5.  Catechomenns,  licet  fidelis,  non  est  simpliciter  membmm 
Ecclesiae,  sed  Beonndum  qnid  et  inchoative. 

6.  Haereticus,  per  Elcclesiae  sententiam  praeoisns,  simpli- 
citer  non  est  Ecclesiae  membmm,  nec  intra  Eoclesiam  nisl  imper- 
fecto  quodam  modo  ratione  characteris. 

7.  Nec  Scriptura  verior  aeu  veracior  eet  quam  Ejccletda,  neo 
Eoclesia  quam  Scriptura;  sed  eadem  ntriusqne  est  veritas  ab  assi- 
stentia  Spiritns  Sanoti. 

8.  Nobis  qnidem  notior  ac  prior  est  Eccleaiae  veritas  quam 
Scripturae ;  secundum  se  antem  et  ex  natura  rei  veritas  Ecclesiae 
pendet  a  veritate  Verbi  Dei,  cum  Ecclesia  nihil  definiat  nisi  ex 
verbo  Dei  soripto  vel  tradito. 

9.  Ecdesiae,  qnae  est  Judex  et  animata  lez,  postestae 
patet  latins  qoam  Scripturae, 


nGoogle 


44         Ratio  fltadlonim  et  instltntioBes  HbolABtieKe  Societatii  Je«a  III 

10.  Soriptnrae  verba  etiam  a  Deo  Efunt,  et  rationes  et 
factoram  narrationea:  qnae  tria  non  snnt  in  Ecclesiae  constita- 
tionibTia  semper  a  Deo,  eed  snbstantia  definitioniim  dimtaxafc. 

De  Concilio  et  Romano  Pontifice. 

1.  Licet  G-enerale  Concilinm  a  Romano  Pontifice  legitime 
congregetur  et  eab  ejns  obedientia  perseveret  praesidentibuB  et 
conaentientibaB  Legatis  Apostolicis,  ejnB  tamen  definitiones  (niai 
in  Sammi  Ponti£ois  decreto  ad  Concilitmi  misso  expresee  con- 
tineantnr)  de  fide  non  snnt,  antequam  a  Fapa  confirmentnr. 

2.  De  facto  nnllam  tmquam  Bomanorom  Fontificam  fiuBse 
haereticom,  probabilins  est  et  a  nobis  strenne  defendeadom;  posse 
vero  nt  hominem  et  Doctorem  priTatnm  baeretioam  esse,  proba- 
bile  facit  commonior  Scbolasticorom  opinio :  licet  oontrariam 
satis  pie  credi  possit. 

3.  Papa,  sit  potest  liaereticus  esse,  non  desinit  esse  veros 
et  legitimos  Papa,  priusquam  declaretur  baereticas  vel  ipaa  facti 
notorietate,  vel  generalis  Concilii  sententia. 

4.  Frobabilins  eet,  non  deponi  taoc  Papam  a  Concilio 
jadiciaria  ac  superiori  potestate,  sed  a  Peo  immediate,  posita 
tamen  hamana  declaratioue  velut  conditione  sine  qaa  non. 

5-  Tempore  schismatis  si  post  dUigentem  Ecclesiae  inqoi- 
sitionem,  qais  sit  Tems  Fapa,  nescitur  ant  dahitatur,  perinde 
est  ac  si  nallus  esset  Papa. 

6.  Apostolicae  traditioni  magia  consentaneum  est,  Papatum 
Episcopatui  Bomano  annezum  esse  jure  divino. 

7.  Probabilius  etiam  est  esse  de  fide  immediate,  eum,  qai 
jam  canonice  electna  et  ab  Elcclesia  receptus  est  pro  vero  Papa, 

i-  I  esse  vemm  et  legitimum  Papam:  neque  id  loonm  habere 
duntazat,  postquam  Papa  aliqnod  edidit  decretum  fidei,  sed 
etiam  antea. 

8.  Male  sonans  ao  perionlosam  est  sentire,  in  canonizandis 
Sanctia  ant  Beligionibns  approbandis  Papam  errare  possa. 

9.  Anteqaam  Papa  vel  Goncilinm  aliqaid  definiant  de  fide 
et  moribus,  diTino  tenentnr  praecepto,  humanam  inquisitionem 
et  discnssiouem  adhibere. 

10.  InfallibiHtas  non  esb  prbmissa  diTinitas  haic  disoossioni, 
sed  conclusioni. 

11.  Licet  haeo  disousaio  major  minorTe  pro  rerum  graTi- 
tate  esae  debeat,  non  potest  tamen  tanta  rei  graTitas  esae,  nt 


,.Goog[e 


AqnkT.  de  opinionani  delectn.   1618.  45 

Fapa  indigeat  G^neraJis  Conoilii  disonsaione  ad  infaUibiliter  de- 
finiendnm. 

12.  De  fide  est  Papae  een  Goncdlii  definitio,  ctun  dicit:  con- 
truitim  anathema  sit;  haereticnun  eet;  repngnat  Ecoleaiae,  Eyau- 
gelio,  ScriptaTae,  et  hnjaBmodi. 

13.  Keo  secnndom  privatam  opinionem,  sed  ez  Gathedra 
reepondet,  remqne  de  fide  statmt  esse,  com  Papa  ad  id,  de  quo 
consolitnr,  directe,  absolnt»  et  sinej  haesltatione  respoudet,  ali- 
qoo  modo  significans,  velle  se  ad  recipiendnm  obligare  Ecclesiam : 
idqne  cnm  res  ad  fidem  moresTe  pertinet. 

14.  Pontifex  errare  non  poteet  iu  defimendis,  quae  con- 
tractanm  propria  snnt:  nec  ejos  aliqnod  Decretnm  dnoendnm 
est  illegitime  vel  ii^aste  faotnm. 

De  Traditionibus. 

1.  Divina  Traditio  est,  qnam,  lioet  in  9criptnris  aon  ha- 
beatnr,  ez  ore  Christi  accepemnt  Apostoli ;  et  hoo  est  de  fide. 

2.  Idem  judicimu  est  de  Apostolica  Traditione,  qnam  n( 
instnunenta  Spiritns  Sancti,  sen  Spiritn  S.  dictante  Apostoli  tra- 
dideront  Ecclesiae. 

3.  Est  qnaedam  Apostolica  Traditio,  qnam  Apostoli  nt 
Ecclesiae  Gubematores  sanxemut,  et  haeo  recipit  dispeusationem, 
nec  est  de  fide: 

4.  Multo  minns  veteres  qnaedam  TraditioueH,  qnae  ad  hi- 
storiam  lioet  ab  Apoetolomm  temporibas  deductam  pertinent,  non 
ad  jns.  Ad  jus  autem  pertinere  Sancti  Petri  adventmu  et  Ga- 
thedram  in  TJrbe,  satis  constat. 

De  Doctomm  Aatoritate. 

1.  Cnm  Sancti  Doctores  in  aliqno  consentinnt,  est  prae- 
ceptnm  Ecdesiae,  ne  ab  lUiB  reoedatnr  iu  iis,  qnae  snnt  fidei  et 
nLonim,  et  in  ezpositione  Scriptnrae. 

2.  Si  unauimiB  Sanctonun  Doctormn  consensna  affirmat, 
aliqnid  esse  de  fide  aut  dogma  EccleBiae,  id  eet  de  fide,  non 
propter  eomm  antoritatem  definiendi  res  fidei,  sed  indicandi  et 
teetifioandi  qnod  alinnde  est  de  fide. 

3-  Sin  Doctores,  cnm  consenserint,  non  asserant  id  de  fide, 
8ed  qiiOi_l  docent  probent  ex  Scriptura  vel  ex  traditioue  vel  ei 
Eccle  i  e  definitioue,  et  onm  haec  ipea  per  se  evidentia  siut,  ipsa 
per  se  facitint  rem  de  fide. 


,.Goog[e 


46         B&tio  atndiomm  et  institutionei  loholkBtiou  SocietatJB  Jen  fll 

4.  Siu  Scriptorae  et  Ecoleeiae  Sanctioues  uon  etmt  adeo 
clarae  et  evidentes,  tniic,  qnod  unaniini  Doctomin  consenedoni 
adTersatnr,  uon  est  haereticnm,  sed  eTToneam;  si  tamen,  qnod 
Doctores  docent,  aeseveraQter  dooeant. 

5.  Si  qnid  xmanimiter  docent  Soholastici  Theologi,  de  qno 
Patres  nihil  dizenmt,  simt  de  ipBis  faciendae  eaedem  fere  distincti- 
ones,  quae  snpra  de  Sanctia  DoctoribnB  factae  sont,  lioet  non 
eodem  plane  gradu. 


Drei  wichtige  Dekrete  des  P.  General  CI.  Aqaaviya 

fiber  theologische  Fragen. 

Nr.ao. 

I.  Decretum  de  gratia  effieaci.     14.  Dee.  1613. 

(Aiobiv.  Genn.,  Khen,  lof.,  XHI.  A.1,  p.60  —  ri  — ;  Bheii.  Sap.,  XIH. 
B.  p.  578  aq.  ~  n  ~) 

Vorbemerlcnng.  Gber  die  iwiscben  den  Daminikuieni  nnd  Jesnitei 
Tor  demPapBle  Refilhrten  DiBpntationen  Dber  die  Gnade  s.  G.  ScbneQmann 
S.  J.,  die  Entstehnng  der  thomietiKh-moliniBtiscben  Controvene.  I.  n.  H.  Prei- 
bnrg  187«-ea 

Cum  vel  ad  eam,  qnaa  in  OonstitutionibuB  tantopere  com- 
mendatur,  animomm  conjunctionem,  et  nniformitatem  soliditatem- 
que  dootrinae,  vel  ad  bonam  SocietatiB  apnd  Extemos  ezistima- 
tionem  plurimum  referat,  in  rebns  praesertim  gravioribuB,  Kostns 
(quautnm  Aen  potest}  ocoasiones  praescindere  novas  suhinde  opi- 
niones  excogitandi,  re  diu  multmnque  com  PP.  AjsaiBtentibae 
cousiderata^  ao  Domino  diHgentissime  commendata,  visom  eet 
nobis  serio  etatnendum  gravita^ne  mandandum,  quod  praesen- 
tibns  pro  offioii  nostri  autoritate  et  obligatione  statuimns  et  man- 
damus^,  —  ut  in  tradenda  divinae  Gratiae  efScaoitate  Kostri  eam 
opinionem  sequantur,  sive  iu  libris  sive  in  leotionibnB  ao  publicis 
disputationibus,  quae  a  plensque  Societatis  nostrae  Soriptoribas 
tradita,  atque  in  oontroversiis'  de  anziliis  divinae  Gratiae  coram 


'  rs.  re  din  cotuid.  cnm  PP.  Au.  —  *  rs.  om.  ^tt  mutdMnna." 
ControTernie. 


nGooglc 


Drei  wiiditige  I>ekiete  AquTiTas.  1618.14.  47 


PontificibuB,  piae  memoriae  Clemente  Vlll.  et  S"""  Domino*  N. 
Paolo  Y.,  tanqnam  magis  oonsentanea  S8.  Augostino  et  Thomae, 
graTiiisimoram  Fatnim  jodioio,  ezplicata  et  defensa  est,  Nostri 
in  po8t«ram  omnino  dooeant,  inter  eam  gratiam,  qnae  effectnm 
reipsa  habet  abqne  efficax  dioitiir,  et  eam,  quam  euffidentem  no- 
minant,  non  tantum  discrimen  ease  in  actu  secando,  qnod* 
una  ez  usn  liberi  arbitrii  etiam  oooperantem  gratiam  h&bentis 
effectum  sortiatnr,  altera  non  item;  sed  in  ipso  actu  primo, 
qaod,  posita  scientia  conditionalimn,  ex  efficaci  Dei  proposito 
atqne  intentione  efficiendi  certisaime*  in  nobis  boni,  de*  iada- 
stria  ipse  ea  media  seligit,  atque  eo  modo  et  tempore  confert, 
qao  videt  effectum  infaUibiliter  habitura,  aliie  usorus,  si  haeo 
mefficacia'  praevidiBset.  Quare  semper  moraliter*  et  in  ratione 
benefioii  plos  aliqnid  in  efficaci  quam  in  suffioienti  Gratia  et  in 
acta  primo  contineri.  atqne  hac  ratione  efficere  Deom,  ut  re  ipsa 
laciamus,  non  tantum  quia  dat  gratiam,  qna  facere  poseimus. 
Qaod  idem  dicendum  de  perseverfmtia,  quae  procol  dubio  donum 
Dei  eet.  —  Roma,  14.  Dec.  a.  1613.  —  CI.  A. 


II.  De  tyraDnicidio.    1.  Ang.  1614. 

A»h.  Oerm.,  Bb«a.  Inf.  ZHI.  A.  1.  p.  6S  >q.  —  ri  —  Bhaa.  8np.  XTIT 
B.  p.  117  —  is  — .) 

Vorbemeiknng.  Die  Brlanbtheit  dea  „TfniiiiieiiniDTdeB''  w»  im  16. 
Dnd  im  fiegiue  das  17.  Jahrh.  fioe  bei  den  Theolo^en  leidenscbaftlich  venti- 
fierte  Pnge;  den  Hitgliedeni  der  OeBellschaft  JeBn  ist  es'inter  BtrenKBtem 
QeboTBMii  nnd  nnter  Strftfe  der  Exkommiinikation  („inTirtute  sanctae  obedien- 
tiae  et  sub  poena  excommonicationis')  Terboten,  aich  im  b^ahenden  Sinne  ans- 
laiprechen.  tJber  das  Oeschicbtliche  dei  Fra^e  Terwaisen  wir^anf  Q.Sohnee- 
«ann  8.  J.  .Demokratisohe  Lehien  nndlTeudenien  dsB  Katholicigmns  im  16. 
Jahrh,"  in  den  „Stimmen  nns  IL-Laach",  H.  Bd.  1872.  S.  375  ff.  n.  602  ff., 
Ksni  TOTzOglich  aber  anf  J.  JauBsen,  Qesoh.  V,  S.  686  ff. 

Etsi  jam  inde  a  6.  Julii  1610  Decretnm  ediderimus  adver- 
Bus    doctrinam    de    Tyrannieidio,   qnod  tum  voluimns  ad  omnes 

'  r».  om.  ^S"?"  D."  —  •  ri.  ehem.  ,qni",  eine  spHtfie  Hand  horrigierte 
,qnod" ;  IB.  qaia,  —  "rs.  certiBsiinl.  —  •  rs.  ex.  —  *  rs.  addit  „Aitiira'',  — 
*  rs.  OB.  qmoraliter'. 


,.Goog[e 


48       Itatio  stn^orain  et  iutitationM  ■c^oluticae  Sociatatis  Jesn  m 

FroTinciales  traiisinLtti'  atque  obaeryari  diligentissinie ;  quia  tamea 
nano  primam  animadTertimos,  qnod  nobis  vehementer  diBplionit, 
nou  ad  omnes  perreiuBae,  ideo^  statmmus  illad  idem  renoTan- 
dom  ao  serio  iacolcandma.'  Qaia  et  expreese  mandavimas,  at 
ad  omnes  omnino  ProTinciales  mitteretar.  Eet  aatem*hajaBmodi: 
Qoandoqoidem  SocietatiB  SoriptoribuB  ao  Theologis,  qai 
docent,  caeterisque  omjiibaa  operariis  haud  satia  est  pervidere, 
'-  M-  qaod  in  alioram  |  Scriptomm  libris  reperitiir,  sed  illnd  etiam  est 
apprime  considerandam,  sintne  opLoicnies  Talidis  nizae  Aindamen- 
tU,  tntae,  probstae,  scandalis  aat  aliis  inoommodis  minime  oV 
noziae :  ideo  sane  iastissimas  ob  caasas,  qnae  ad  hoc  consilii  nos 
impellant,  praesenti  Decreto  praeoipimos  in  virtate  s.  obedientiae 
snb  poena  ezcommnnioationis  et  inhabilitatis  ad  qnaeTis  officia, 
snspensionis  a  divinia,  et  aiiia  arbitrio  nostro  reservatis,  na  qwa 
deinceps  aostrae  Societatia  religiosas,  pablice  aat  priyatim,  prae- 
legendo  aut  oonsulendo,  multo  etiam  minos  libros  couscribMido, 
affirmsre  praesumat,  licitum  esse  cuicmuqne  personae,  qnoonnqne 
praeteztn  tyrannidJB,  !Beges  aut  Frinoipee  oocidere,  sen*  mortem 
eis  machinari ;  ne  Tidelicet  isto  praetextn  ad  pernioiem  Frincipum 
aperiatur  via,  atque  ad  tnrbandam  paoem  eorumque  securitatem 
in  dubinm  TOcandam:  qaoa  potius  ez  divino  mandato  reTereri 
atqne  obserTsre  oporteat,  tanquam  personaf  sacras  a  Domino 
Deo  pro  felici  popolornm  gnbematione  in  eo  gradn  conBtitntaB. 
FroTinciales  autem,  qni  aliqaid  horum  resoiverint,  nec  emenda- 
rint,  aut  non  praeTenerint  hnjaBmodi  incommoda,  e£Bciendo,  at 
hoc    Decretum    sancte    obserretnr,  volumuB  eos  non  modo  prae- 


'  rs.  tiuiBcribi.  —  '  ri.  idem. 

>  Daa  Dekret,  ftof  welobes  dei  P.  Genenl  binweisl,  flndet  sich  im  Ai- 
cbiT  der  deQtacben  Provin*  Bhen.  Snp,,  XIII.  B.  p.  106,  jedocb  mit  dem  Ddtnm 
vom  14.  ADg.  (Tog  des  Eintreffens?)  1610  ond  l&atet: 

qOccaeione  eoram,  qoAe  ParisilB  gesta  sont  circa  librom  P.  Kuiuiae. 
nollemiu  qnemiaam  de  noatria  asanmere  aibi  caatam,  vel  aolfcitndinem  defen- 
dendi  P.  Uaiianae,  sive  reapondendi  pro  illo,  aut  acta  illa  exftmiusiidi  ant  re- 
prehendendi.  Qnare  hao  de  re  praemonendam  B^  T"i  cenaiiimaa,  nt  per  snaoi 
ProTinciam  caveat,  ne  qnid  tale  nostromm  aliqnia  attentet,  ant  ai  qnis  jam 
qnicqoam  moliretni,  deaistere  jnbeatnri  nam  ei  qnae  neceeauia  noe  exiatima- 
vimaa  in  hac  porte,  commendaTimaa  jam  qnibna  opns  erat,  et  Patree  nostti 
in  Francia  oaiam  neoessariam  gerent  etiam  ex  directione  noslza,  nt  proinde 
rellqaos  omnes  abatdnere  par  sit,  et  neoewariam  jadioemni.  Qood,  «t  dizi,  R. 
y.  cnm  enis  omnibns  oiuabit  diligenter." 

*  rs.  om.  ,antem".  —  *  re.  aat 


,.Goog[e 


Drei  wiohd^  DekFete  AqQftvivM.  1618.14.  49 

dictas  poenas  incarrere,  sed  etiani  of£cio  priTari,  nt  sic  omnes 
inteUigant,  qnis  ait  ea  de  re  Societatis  senens,  neqae  privati 
Dnins  eiTor  snspectam  reddat  Societatem  nniTersam;  qnanc|iiam 
apad  aeqaoB  reram  aestjmatores  certnm  sit,  partis  nnius  ant 
membri  onlpam  toti  corpori  reliquo  attribai  jure  non  debere.  — 
Yolamiis  praeterea,  nt  Provinciales  de  hoc  aocepto  Deoreto  cer- 
tdoree  nos  facifmt:  idemqne  per  snam  quiBqae  Provinciam  ouret 
promnlgandum,  et  in  &ingalis  Domibue  ac  CoUegiis  referendum 
in  libroB  ordinationum  a,d  perpetnam  ejua  memoriam.  —  Roma 
l.Ang.  a.  1614. 

Nr.  32. 
m.  De  potestate  Pontificis  et  Tyrannicidio  ad  Provinciales. 
2.  Aug.  1614. 
(Andkiv.  Qenn.,  Bhen.  luf.,  XOX.  A,  1.  p.  66.) 
Non  unis  antehao  literis  particulariter  ad  quosdam  de  So- 
cietate  variis  loois  constitntns  datis,  tum  vero  anno  1613. 
menBe  Jan.  commnniter  ad  omnes  Transalpinaa  Provinoias  or- 
diuaTimna,  ne  Tractatus  seu  scripta  NoBtrornm,  quae  de  materiia 
boc  tempore  oontroverti  soUtis,  nominatim  de  potestate 
Pontifiois  snper  aUos  Prindpea  agnnt,  in  laoem  prodeant, 
prinsqnam  Romae  recognita,  Ucentiaque  excuaionis  eorun- 
dem  a  nobia  &ota  inerit.  Et  qaoniam  id  nobis  plurimom  cordi 
haotenna  fait,  tnm  quia  ex  mente  S".'  J).  N.  esse,  tum  etiam  qnod 
ad  Societatia  tranquiUitatem  nomenque  bonum  non  parum  conferre 
inieUigimaa,  et  e  contra  ex  defectu  obeervationia  hujns  nostrae 
ordinationia  plurima  eaqne  gnL.viasima  incommoda  oriri  poBse  ani- 
madvertimns,  si  non  re  ipaa  experimnr :  —  Neceasorimn  duzimaa 
hisce  nostria  Bv  V^*  etiam  in  vMute  s.  Obedientiae  commendare, 
ne  in  sua  Provincia  quidpiam  qnacnnque  occaaione  et  Ungua 
evulgari  patiatur  a  Nostris  conscriptum,  in  quo  de  potestate  Pon- 
tifioia  aupra  Beges  Frincipesque,  aut  etiam  de  Tyrannicidio  aga- 
tur.  —  Qoodsi  qoid  reoeua  de  bia  materiis  editom  faerit, 
R*  Y^  omnem  conatum  studiumque  adhibebit  in  eo  snppri- 
mendo,  quoad  Buper  eo  moniti,  qnid  focto  sit  opua,  respondeamus. 
Certe  ne  proximia  nundinis  Francofordiensibns  ejusmodi  quidpiam 
prodeat,  non  nemo  veretur.  Id  vero  si  esaet,  ioret  Societati  in- 
commodnm  quom  maxime,  adeoque  Nosfaris  omnibua  in  ChiUia 
degentibos  commnne  snmmnmque  perioulnm.     Unde  neo  mirabi- 


,.Goog[e 


50         Ratio  stndiorniJi  et  infltitationeB  scholaitiaae  Societatis  Jesn  III 

tur  R*.  Y* ,  bI  hujus  uostrae  ordinEitioiLis  ezecnfcionem  sedulain 
gravioribus  ei  verbiB  oomnuBeriniiis,  itemmque  quanto  mazimo 
possumns  Bffeotu  commeiiclemus.  Quodsi  forte  quidpiam  hac  de 
re  ista  in  Provincia  aen  isthio  seu  alibi  scriptimi  (quo  de  Br  V*' 
erit  diligenter  inquirere)  edatur,  praeter  Buppressioaem  ejusdem 
B*  V*  quam  citissime  nos  certiores  faciet.  —  Roma,  2.  Aag. 
1614. 


Nr.33. 

In  wieweit  der  Lelire  des  h.  Thomas  zn  folgen? 

HeDr.  Schereui,  Proviiicialis  RJieQi,  Litterae 

de  praxi  Decreti  A.  R.  P.  N.  circa  doctriDaui  D.  Tliomae. 

Anno  1616.    13.  Dec 

(Aroh.  a«nn.,  Blien.  8np.,  XIQ.,  B,  1.  p.  038.) 

Qnod  qnawit,  an  contra  S.  Thomae  dootrinam  doceri  possit 
ez  Scriptura,  Cauonibns  et  philosophia;  distisgnendum  videtor: 
manifestas  et  apertas  D.  Thomae  sententias  ex  Scriptnra  Canoui- 
bnsve  reftttare  uon  lioet,  sed  jnbemor  eas  sequi.  Supponit  enim 
Societas,  D.  Thomae  olaros  et  ezpresaas  sententias  non  pngnare 
cnm  scriptnra  et  Canonibns,  sed  istis  tanqoam  ftmdamentis  niti, 
exceptis  illis,  quas  liber  stadiomm  exoepit.  Interpretationein 
porro  Scripturae  vel  Canonum  manifestae  D.  Thomae  doota^inae 
repugnantem  non  esse  veram  Soripturae  inteipretationem.  ISisd 
enim  •Societas  hoc  velnti  oertnm  snpponat,  qnomodo  praeciperet, 
nos  in  omnibns  scholastiois  qaaestionibns,  in  qnibus  clare  de 
S.  Thomae  doctrina  oonstat,  D.  Thomam  seqni?  Porro  si  qnaestio 
sit  de  formali  Soiiptnrae  vel  Canonnm  sensu,  quis  verns  vel  ger- 
manns  hujus  Scripturae  vel  Cauonis  seiwnB  sit,  nou  est  uecesse 
D.  Thomam  seqni,  dummodo  talis  Smptnrae  v.  Cauonia  sensns 
uon  asseratnr  esse,  qni  clare  et  aperte  pngnet  cnm  manifesta 
D.  Thomae  doctrina.    Batio  homm  est: 

Aliud  est  hano  t.  illam  sententiam  iu  se  veram  et  probatam 
esse ;  alind  vero,  rationem  sen  argnmentnm,  qno  probatur,  istina 
sententiae  demouBtrativnm  esse.  Aliud  item  hoo  v.  illnd  argn- 
mentnm  hnjns  v.  istins  sententiae  non  ease  demonstrativnm,  et 
hnio  vel  isti  seutentiae  v.  dootriuae,   cnjns  demonstrativnm  noa 


,.Goog[e 


Die  Propagandt  fHr  EontrovcTB-LeliratlUiIe.    161)2.  51 

est,  manifeste  repagiiare.  Ex  hoc  ftmdamento  Sooietae  didicit, 
et  docet,  nnUam  sententiam  D.  Thomae  clsram  et  ezpreasam  omn 
nlla  Scriptnra  Canoneve  pngnare,  quia  venun  vero  non  repngnat. 

NiHlomimifi  fieri  posse,  nt  iste  t.  iste  Scriptnrae  Canonnmve 
locoB  pro  hac  Sententia  addnctue  non  sit  istioB  demonslaratiTna, 
vel  qTiia  germanns  et  legitimna  senans  qnidem  est,  aed  Sententiae, 
pro  qua  allegatur,  non  est  demonBtrativns.  Et  qnia  D.  Thomafl 
ex  profesao  totam  Scripturam  vel  jns  Canonicam  non  traotavit: 
hinc  est  qnod  interpres  Soriptnrae  non  obligetur  D.  Thomam  aeqni 
in  germano  et  legitimo  Scriptnrae  Benen  deolarando,  dnmmodo 
talem  sensnm  non  probet,  qui  vere  et  certo  pngnet  oum  aliqus 
SoholasticB  D.  Thomae  sententia,  de  qna  constat  esse  D.  Thomae 
Sententiam.   Idem  dicendum  et  intelligendnm  de  Jnre  Canonioo. 

Romae  13.  Dec.  1615.  Eto. 


Die  PropagaDda  fiir  Errichtnng  von  Lelirstflhlen 
der  theol.  Kontroversen.  1622. 

„De  institaendis  scholis  controvergiarnm  ex  maQdato 

nimM  Congr.  pro  fidei  propagatione." 

3.  Sept.  1622. 

(Arohiv.  a«nn.  Zm.  a.  4.  p.  401.) 

ni'^*  Congregatio,  cui  negotinm  fidei  propagandae  commis- 
snm  eet,  cmn  inteUigst,  nihil  esse,  quod  rem  tanti  momenti 
magis  retardot,  qn&m  idoneomm  operariomm  pennriam;  manda- 
vit  nuper  singulis  religioBomm  Ordinnm  PraepositiB,  ut  pro  eo 
affectn,  quo  par  est  ab  nnoquoque  negotinm  BUBcipi,  ex  qno  mazi- 
mum  divinae  gloriae  incrementum  et  innumerabilinm  prope  ani- 
mamm  Balus  dependet,  onmem  indnatriam  adhibeant  ad  efibr- 
mandos  qnam  plnrimos  mazimeqae  idoneos  operarios,  qui  in  redu- 
cendis  ad  orthodozam  fidem  Hsereticis  utiliter  ocoupari  possint. 
Et  cnm  videst,  hnjnsmodi  operariia  omnino  neceBsari&m  esse  in- 
signem  notitiam  eamm  fidei  quaestionum,  qnas  hoc  tempore  Haere- 
tioi  praecipueinctnt-overBiamvocant,  mandat  esdem  Congregatio, 
nt  qnam  plurimae  Scholae  instituatnur,  in  quibns  hae  qnsestiones 
Btndiose  sccnrateque  ezplicentnr. 


,.Goog[e 


52        Batio  ■tndionim  et  iDstitntionea  BcboluticAe  Sosietatifl  Jem  III 

Hisce  jaBtissimis  sapientissimisqne  msndEitia  etsi  sdo  nlnqiie 
a  Sooietate  pro  sao  Institato  ita  diligenter  satisfieri,  at  nihil 
amplias  HI*!!'  Congregationeni  desiderare  posse  ezistimem,  noQ 
potoi  tamen  gnin  obediendi  studio  H^  Y^  volimtatem  ejasdem 
CongTegationis  explicarem,  nt  vel  hino  saltem  uostri  intelligant, 
qaam  grata  sint  Sedi  ApostoHcae  studia  omnia,  qaibus  Haereti- 
cormn  conversionem  proonrare  oonteudont.  Atqae  at,  hoc  oo- 
gnito,  mEijore  adhao  (si  fieri  possit)  ardore  eadem  proseqoi  iaborent; 
at  videant,  nnm  ploribas  in  loois  oontroversiaram  praeleotionea 
institoi  poasint.  Qaod  ut  constanter  fiat  in  Provincia  B^  V^  onrae 
ctmimissa,  ipsa  qaoqae  omnem  cnram  ao  solioitadinem  adhibeat. 
Hlnd  quoqxie  ad  extremom  sais  omnibus  oommendet,  at,  qaod 
m?*  Gongregatio  vehementer  desiderat,  siuguli  diviuae  Bonitati 
sappUoent,  ut  consilia  omnia  conatusqne,  quibas  eadem  Congre- 
gatio  fldei  prop&gationem  promovere  nititar,  adjuvare,  et  ad  op- 
tatos  ezituB  deducere  dignetar.  Haec  eadem  B^  Vv  semper  adrit 
et  in  suo  servitio  incolumem  serret,  memorem  mei  in  sanctis 
saorifioiis  et  orationibaB. 

Bomae  9.  Sept.  A.  1622. 


Nr.36. 

Amtsbftclier 
des  Stndienpr^ekten  der  hOheren  Schnlen. 

Um  1630. 
Libri  praefecti  stadiornni  saperionim  iaenltattim. 

(Aioh.  Oerm.  XIH.  A.  S.  p.  891  aqq.) 

11*  Liber  in  foHo  oompingendas  continebit  res  gestas  IJni> 
versitatis  s.  Academiae,  Facoltatis  theologicae  et  philosophioae. 
In  hoc  ergo  libro  Boribetar  fandatio  UmversitatiR  s.  Academiae, 
Facultatis  theol.  et  philos.,  et  qnae  notatu  digna  oirca  eam  con- 
tigenmt,  privilegia  item  et  immonitates.  His  succedet  naiTatio 
eonun  onmium,  quae  deinceps  fient,  nti  sant  ezamina,  promo- 
tioneB,  dimissiones  metaphyBicoram,  actiones  soenicae,  dispatationeB 
et  aotus  celebriores  cnjuBque  Faonltatis,  electiones  Bectcnnm  et 
Deoanoram  aliontmqiie  o£Boialiam,  oonventm  totias  Univ«rBitBtia 


,.Goog[e 


Amtabttcher  d«s  hBheten  Stndieapi&f.  1630.  53 

ant  alicT^na  FactdtatiiB,  matationes  pTofasBorom,  praefectonun  et 
Snperiortun  Societatis  ant  etiam  extemorttm,  et  qnidqaid  demnm 
ad  notitiam  ant  inatruotionem  posteritatis  devenire  debere  jadi- 
cabitoT:  nti  sunt  controversiae,  tnmoltnB,  nomina  ezaminatoram, 
promotomm,  dimissomm  ez  metaphyBioa,  oonseorantiom  ee  etiam 
cnionnqae  tandem  religioni,  statoi  siTe  ecclesiastioo  sive  seoalui, 
HiTignliB  n.Tmifl  namems. 

2V  Liber  erit  etiam  in  folio  et  oontinebit  nomina  eorom, 
qni  aingnliB  annis  ad  Btadia  in  qoacanqne  facultate  admittnntar, 
adscripta  patria,  aiino,  mense,  die  et  echola,  ad  quam  qoisqne 
admittitar,  ita  tamen,  at,  folio  in  duas  aeqaalee  partes  diviso,  in 
priore  scribatar  acoessas,  in  posteriore  discessns.  Hajns  libri  tot 
emnt  partes,  qnot  sant  literae  Alphabeti.  In  illo  hoo  fere  modo 
Bcribetnr: 

Anno  16B6. 


Yaledizit  eodem  anno  itnraB 
ad  Cartiinsiam.  |  r- 

Discesait  a.  1637,  1.  Aprilis, 
insalntato  hospite. 


Albertna    Hortensins     Embricensifl 
9.  Jan.praeeentavitse  pro  theologia. 
Andreas  Flavins  LintzensiB  ad  logi- 
cam  6.  TSov. 

3'.'  Liber  erit  jaris  aoademioi  et  dividetnr  in  varias  parteB, 
relicto  post  singnlas  oerto  spatio  ohartae  pnrae,  at,  si  qnid  adden- 
dnm  oconrrat,  annotari  poseit.  Hio  liber  etiam  in  folio  compin- 
getnr.  Prima  pars  complectetor  Btatnta  generalia  totins  nniTersi- 
tatis  sive  Academiae,  tam  qnae  ab  extemis  qaam  qaae  aSocietate 
fikcta  fherint.  Secnnda  pars  habebit  statnta  Facnltatis  theologicae, 
tertia  pars  Btatnta  Faoaltatis  philosophioae.  In  hiBce  tribns  parti- 
bne,  si  qnae  consnetndines  sint,  qaae  praeter  statuta  communiter 
observentor,  eae  etiam  adsoribentnr,  Bed  separatim  a  statatis. 
Quarta  pars  erit  formnlamm,  in  qna  sc.  describentnr  Tariamm 
remm  gerendamm  formulae:  v.  gr.  examinnm,  promotionnm,  depo- 
sitionum,  dimiseionnm  metaphyaicoram,  teatimoniomm,  qaae  abe- 
nntifaaB  dantnr,  et  aimilinm  rerom,  qnae  per  anuom  faciendae 
oconrrunt.  Qninta  continebit  ea  onmia,  qaae  a  Snperioribaa 
Societatis  ciroa  res  academicas  st^pto  mandata  snnt,  iateir  qaae 
etiam  ennmeratio  horam  libromm  censeri  debet.  Sezta  pars 
habebit  £alendariam  scholasticnm  aooommodatam  ad  cnjosqae 
GoUegii  festa,  vacationea,  fonctiones  et  similia. 

4*.*  Liber  oomplectetar  rationeB  peonniarias  et  diTidetur  in 
tnw  partee.  Piima  habebit  reditns  et  jnra,  nt  vooant,  omnia, 
qoie  statia  temporiboa  peraolTmitur.    Hia  addentnr  ordinationee 


nGooglc 


54        Batio  Btadioniin  et  institntiones  scholafitiue  Societatis  Jeni  III 

Sapeiiomm  SocietatU  de  modo  acoipiendi*  exponendi  et  conaer^ 
vandi  pecomam.  In  secnnda  partn  ernnt  rationes  accepti  per 
annoB,  mensee,  dies  dispositae.  In  tertia  parte  rationes  expen^ 
scribentor  in  particulari  eodem  ordiue,  quo  accepta.  Ezpedit, 
linnc  qnoqae  Ubmm  esse  in  folio  compaotom. 


Nr.  36. 

Aintsbficher 
des  Stndienprafetten  der  niederen  Schnlen. 

Um  1630. 
Libri  Praefecti  studioram  inferioram. 

(Ibid.  p.  S9S  iq.) 
1".'   Liber  propoitione  quadam  continebit  ea,   qoae  in  libro 
primo  academioo  praesoriptft  sunt;  oompingetur  in  foUo. 

2"^  Liber  oontinebit  nomina  omniam,  qai  od  scholaB  nosbras 
admittuntoT,  ordine  alphabetico,  adscripto  anno,  mense ,  die, 
schola,  in  qua  quifique  coepit  etudere;  aetate  quoque,  patria, 
parentibus  ant  tatoribas  et  iis,  a  quibus  qaiBque  adduoitar.  Hic 
Uber  in  foUo  oompingetur,  et  in  tot  partes  dividetur,  qnot  Eront 
Uterae  Alpliabeti,  reUoto  spatio  in  singnUs  eufficiente.  Modos 
scribendi  erit  hic,  ut  in  ana  parte  foUi  ponatnr  aooessas,  in  alter» 
diBoeBSUB,  V.  gr, 

Annos  1634. 
Andreas  CruoinB  Bonnensis  anno-  Disoessit    a.     1635     insalntato 

rnm  10,  otgns  parens  Joannes 

CruoiaB  autor,  adductns  est  a 

nunao  Paolo  Knaoat  3.  Jan., 

admissaB  ad  infimam. 
AntoniuB  SeztiuB  Muhlheimensifl  ] 

annor.  13,   a  parente  Sempro- 

nio  Seztio,    senatore  loci,    ad- 

duotua  et  ad  secundam  admis- 

Bus  6.  Febr.  | 
M.  3^  Liber  erit  juria  Boholastioi  et  continebit  a)  oonsuetndineB 

approbatas  B.  F.  N.  (JeneraUB  pro  schoUs  inferioribus.    b)  Ordi- 
nationee  F.  OUverii  ad  soholas  epeotantes.    o)    i^aae  ez  memo- 


Fugit  eodem  anno,  6.  Apr. 


nGoogle 


AmUbBcher  dM  niedern  StndienpiKf.   1680.  55 

rialibiu  a  Provincialibtis  datia  ant  alia  ratione  fadis  ordinationibuB 
scliolas  oouoemnnt.  d)  Instraotion«m  de  stndiis  bnmanioribQS 
iaotam  a.  1619.;  inBtmotiotiem  pro  Bepetentibiis  et  illonmi  in- 
straotore,  instractionem  pro  profeesoribDS  hnmaniorum  literarum,  de 
scriptoribas  latinis  legendis,  et  alias  ejnam.  e)  Modom  docendi  Cate- 
cbismnm  et  Evangelia.  f)  Catidognm  Perpetumn.  g)  Kalendarium 
Kjbolastioam.  K)  Enumerationem  borum  libromm  et  simili»,  qnae 
aat  Praefectum  aut  professores  soire  oonvenit. 

4"!*  Liber  babebit  asoensuB,  qui  singnlis  annis  celebrantnr, 
od  saperiores  scbolas,  adsoriptis  nominibus  omnium,  qui  praemia 
accepemnt,  qui  illis  proximi  fuenint  et  qui  asoendenmt. 

f>V  Liber  erit  Manuale  Praefecti  in  l^*:  oompingendns,  in 
quo  diBcipnlorum  per  classes  distributorum  nomina,  cognomina, 
patriae,  paedagogi,  bospitia,  et  quis  ea  noverit,  describuntur,  In 
boc  libro  per  annum  annotabit  signa  qnaed&m  ez  oatalogis  pna- 
ceptomm  in  regnla  praeBcriptis,  ex  quibus,  quando  necease  erit. 
interrogantibus  de  singolorum  statu  et  profectu  possit  respondere, 
Mntabitur  hic  liber,  qnoties  ascensus  babetnr. 

6°.*  Liber  fiet  ez  simul  jnnctis  et  compactis  catalogis,  qui 
tdngnlis  annis  Fraefecto  pro  examime  ezhibentnr. 

Observanda: 

1.  Advigilandum  Praefecto  scholamm,  nt  praefectus  biblio- 
theca^  servet  regulam  saam  11-;  neo  tantum  dialogi  et  actiones 
Ecenicae,  quae  exbibentnr,  desoribantur,  sed  etiam  afBxiones  et 
alia,  quae  aliquid  ezimium  babuerint;  deinde  ut  oarmina  impreesu, 
theses,  catalogi  Hbroram  aseerventar,  et,  ubi  aliquantulum  eoram 
namerns  exoreverit,  compingantur. 

2.  In  CoUegiis,  nbi  theologia  et  philosophia  docetur,  depa- 
tandum  aliqnem  a  Superiore,  qoi  horum  librorum  curam  habeat ; 
et  tunc  non  est  necesBe,  primum,  secnndum  et  tertium  superioram 
scholarum  diversum  eese  a  primo,  secundo  et  tertio  inferiomm, 
sed  snffioit,  tertium  in  septem  partes  dividi,  et  in  septima  poni 
ea,  qnae  ad  sdiolas  inferiores  pertineut. 

3.  Nota,  valde  expedire,  ut  lihri  omnes,  excepto  qaiuto  et 
sexto  inferiomm,  in  asseribns  et  corio  suilo  (Schweinsleder-Holz- 
band)  cum  clansuris  et  lamellis  aeneis  ad  muniendaB  extremitates 
oompingantar. 

4.  Nota,  uon*  male  factnros,  si  qui  veHnt  aliquos  ex  enume- 
ratia  libris  in  plures  dividere,  v.  gr.  libmm  secundnm  in  eom. 


nGooglc 


56       Sktio  etvdlonun  et  inBtitntioiiM  a^laitieM  Sooietatis  Jesn  ni 

qui  oontineat  nomiaa  acoedentitun  ad  soholas,  et  in  enin,  qm 
contineat  nonuna  discedentitim,  et  ita  deinoeps  in  aliis  libris. 

5.  Ubi  nostri  praesnnt  Facnltati  theologioae  et  philosophicae, 
Deoanos  habere  libram,  in  qno  sont  statuta  et  oonsnetudineB  Boae 
Facxiltatis,  aecondo  alium,  in  qno  desoribantor  res  gestae  istinB 
Facnltatis. 


Epistola  Adm.  B.  P.  N.   Mutii  Vitellesci 

de  InBtitutione  JuTentutis  et  stndiis  litteranun 

promovendis. 

A.  1639.    12.  Mart.  data. 

(Aich.  Ocnu.,  Bhen.  Inf.  XIIX.  A.  4.  [ri]  p.  407  ut^n.;  Bh«n.  mp.  [n] 
Zm.  B.  p.  141  aqii. ,  Z.  1.  [b]  p.  98  «14.)  < 

Torbemeifcnng.  Dm  folgende  BnndBcbreiben,  dw  Ton  Klackhofan 
(Beitrttge,  S.  813)  polemisch  verwertet  wird*,  iat  wegen  der  rorg;eBchlag;eDen 
HilfBmittel  cnr  Hebnng  des  OymnuialweBens  charakterisCiscfa. 

DBfs  die  OymnaBieD  in  den  LSndem  des  9(^'.  KriegaB  nachlierBen,  iBt 
gelbBtTerBtindllch,  dieKltge  deaOeneralB  »1bo  lieinTorwnrf  gegen  die  JeaniteD, 
■ondem  ein  Beweis,  wie  r»Bcb  nnd  krfiftig  b  solchen  FSllen  eiogegriffen  wird. 
D*  Boduin  die  HagiBtri,  oft  onter  den  mlfaliohBten  &arBeren  TerfaSltniaaen,  aiieli 
nocta  rait  Arbeit  flberlsdeu  waren.  ao  wird  mui  die  rorgeiohlagenen  Hilfimittel, 
die  teitweise  anf  ucetiiefae  nnd  moTaliache  Kr&ttigang  nbiielten,  leicfat  begreifen. 

«.  Non  est  dabiam,  qain  Javentutis  proba  Institatio  sit  prae- 

cipnum  inter  adjumenta,  quae  divina  Providentia  Sooietati  con- 
cessit  ad  bonos  moree  in  commnnem  hominnm  vitam  induoendos : 
Qui  obaracter  et  honoratum  velut  insigne  tam'  propritmi  eBt* 
Qostrae  familiae,  at  non  modo  nos  ab  aliis  Beligionibns  separet 
ao  distinguat,  vmim  etiam  illustrem  nominis  famam  et  opuiionem 

'  Wir  legen  den  ■orglicfaer  gescfariebenen  Text  ri.  za  gninde  nnd  ItlfarMi 
die  Tarianten  Ton  n.  nnd  %.  am  Rande  ao,  anagenommen,  wo  nns  kritiscfae  BQck- 
ti<diten  befltimmen,  einer  der  letrteren  Abacfariften  aa  folgaa 

*  Zngleioh  meiut  er,  daa  Sohreiben  sei  an  den  oberdentschen  ProTiiuial 
„P.  Wolfg. GraTenegg"  gericbtet  geweseui  er  tKnacht  aich:  ea  erging  •n  die 
ganse  Oesellichaft  J, 

*  ja,  om.  „tam",  —  *  x.  propriam  jam  eat 


,.Goog[e 


Tit«UMebi  llber  JngeDdeniehniig  ond  StodienfOiderniig  lAlM.         67 

conoiliet  apud  omuee  fere  Principee  GbriBtianoa,  qvi  ea  cansa 
non  mediocri  studio  ac  beneTOlentiB  in  ditioneB  suae  nog  ero- 
oanmt,  idqne  non  minori  gloria  Dei,  quam  noetri  Ordinis  iucre- 
mento  accadiBBe  videmns. 

Tam  laetos  hio  progresBos,  ut  mihi  semper  non  valgarem 
aDimi  consolationem  attulit,  ita  me  modo  conjioit  in  timorem,  ue 
labator  in  pndendam  et  inertem  Beountatem,  quae  Bensim  Biue 
nnstt,  malae  teredinia  [Holzwurm}  instar,  parta  jam*  bona  vitiet 
ac^  oorrodat.  Ego  quidem  pro  oerto  habeo,  ei  quando  Sooietafl 
noetra  a  praeolara  iUa  opinione  exoideret,  quam  tam  multis  in 
FroTindifl  et  Populis  conseouta  est,  id  nou  alia  ratione  eventumm, 
quam  si  iisdem  veatigiia  peasnm  eat,  quibuB  cum'  diviua  gratia 
ad  eam  pervenit  flsistimationem*,  quam  videmuB. 

Angetur  vero  mihi  metns,  qnod  nonunllae  ad  me  qnerelae 
de&rantnr,  diciqne  aodiam',  nostram  hunc  zelum  animique  fer- 
vorem*  in  tenera  aetate  boniB  moribns  et  doctriniB  informanda 
in  diea  minni'';  sive  tempus  id  afferat,  quod  oalorem  omuem  op- 
primit,  nisi  uovo  igna  sustentetur^  Bive  nonnulliB,  praeter  oumem 
rationem,  illa  iucidat  cogitatio,  opuB  lUud  esse  nimis  humile,  leve 
et  laborioBum;  quod  tamen*  nostri  primi  PatreB,  tam  praestantes 
Beligiosa  pietate,  prudentia  et  doctrina,  uon  inferius  quibuslibet 
aliis  ministeriis  duxerunt."* 

(juare  cum  uolim,  ut  vel  tonuissimum  tam  ingentis  inoom- 
modi  semen  sparaum  fiiisse  videatnr,  aut  oivitatibus,  a  quibus 
tauta  fiducia  et  amore  aaoiti  fuimus,  data  ftusset**  oooasio  quereudi 
de  uobis,  quod  minus  illis  satisfiKsiamus  offioioque  nostro;  oou- 
stitni  commnnicare  cum  R'.  Y*  sensom  ftpimi  mei,  quo  maximo- 
pere  desidero,  ut,  si  qnid  fwte  in  ista  Provinoia  sit  in  eo  geuere, 
qaod  remedio  indigeat  (qnod  volo  mihi  persnadere  non  esse),  id 
jo-o  ea  fidelitate  et  amore,  quem  tam  bonae  debet  Matri,  quam 
promptiBsime  et  efiioacissime  adhibeat,  prout  malum  postolaxe 
videbitur. 

Et  nunc  qnidem  mihi  nounulla"  iu  mentero  veuiont,  quae 
duzi  propouendo,  et  majore  quo  poBSum  afTectu  commendanda,  ut 
deinoeps  constantissima  diligentia  observentur  -.  ezoneraudo  etiam 


'  19.  tam.  —  ■  r».  et—  '  re.  an.  „cnm."  —  *  a.  exigt.  perr.  (OeDeiatlm 
>■  Toeee  freqnenter  tzuuponit)  —  *  s.  deferuitnr...  andlo.  —  *  ■.udorem.  — 
^  n.  et  I.  i&uniniiL  —  '  s.  initentatar.  —  *  >.  om.  „tanien".  —  **  re.  dDxeifnt 
—  "  ri.  et  z.  om,  nAilBset".  —  '*  ra,  om.  ^noDnnlln''. 


,.Goog[e 


58       B&tio  atndiornm  et  iiutitatioiies  lo^olMticae  Societatis  hwa  Ilt 

ftliqaa  ratione  conBcientiain  meam  in  mnltam  B^  V:*  oaritatffla 
et  Tigorem  in  urgenda  disciplina. 

I.  Atqne  in  primie,  qnoniam  internos  animi  coltns  velat 
prinoeps  rota  esse  debet,  qna  sacra  haec  machina  movetor,  omni 
studio  proTidendnm  est,  nt  Scholae  et  Seminaria  odolescentiUQ 
a  confessionibns  habeant  eos,  qni  optimi  sint*  ezempli,  et  nlo 
sanoto  ferantnr,  easque  dotes  habeant  a  natora,  animiqne  indnc- 
tionem,  nt  tenerae  aetati  excolendae  bene  et  utiliter  vvsaxe  pos- 
sint,  demittendo  se  religiosa  patientia  et  matema  caritate  ad 
laudabile  hoc  opus;  ita'  ut  contenti  non  sint  eo  labore,  quo 
semel  in  mense  confessiones  illomm  excipiant,  Terum  et  saepius 
cmn  illis  agant,  sensim  instillando  certa  prinoipia  timoris  Dei, 
nt  lac  divinum,  quod  totnm  in  vivnm  sangninem  et  piae  vitae 
sucum  converti  solet.  Nam,  nt  dicit  ClemenB  Alexandrinus, 
Pueritia  ipsa  est  uber  aetatis,  et  ab  eodem  ipso  laote  totius  vitae 
>■  bonae  Tel  malae*  temperatio  dependet.  |  Hnjiwmodi  antem  homi- 
nes,  si  quando  repeTientur,  magno  in  pretio  habendi  sunt,  et 
liherandi  a  qnoounqne  alio  exercitio,  nt  in  hoc  anai&  possint 
intendere.  Contra  Tero  pemiciosam  eseet  oommani  bono,  si 
Snperioree,  ut  Batisfaoerent*  alieui  neo  zelo  praedito,  nec  satis  in 
illud  ministerinm  affecto,  vaono  potius  loco  implendo,  quam 
officio  rects  obenndo  providisse  Tiderentur.* 

n.  Par  diligentia  adhibenda  eet  in  oonservandis  Congre- 
gationibus  et  providendis  adolesoentibus,*  qui  illis  honori  et  utili- 
tati  esse  possint,  excitando  in  oommune^  omnes,  et  devotionem 
promovendo  qnantum  fieri  poterit,  nt  primaeTos  vigor  ille  reti- 
neatur  Congregationnm,  enm  fhere  velut  pumm  ac  eyncenmi' 
pietatis  fermentom  a  Begina  Virginum  in  massam  aliomm  ado- 
lesoentum  immissnm,  quo  mirabilins  iUa  temperahatar  et  crescebat 
in  benedictiones  infinitas.  Et  sine  dubio  non  ohscnra  euset  iUa 
frauB  vanitaeque,  si,  contempto  praeoipuo  Scliolarmn  firmamento, 
cadere  deinde  iUaa  atque  abjici  non  sine  dolore  videremas.  Quare 
commendo  R""  Vv  qaantum  possum  affectu  maximo  Coetos  illos, 
ac*  vehementer  hortor,  nt  in  officiomm  distributione  prima  sit 
hojns  cora,  nt  non  ouilihet,  qoi  forte  postremus  in  ministeriis 
obeundis  ©t  rejectaneus  videatur,  oommittatar  illud,  sed  omnium 


*  n.  nint  —  *  ■.  sic  ot.  —  '  ri.  et  i.  bana,  mkla.  —  *  >.  Htisfiat.  - 

*  ri.   videaotor.   —    *  c.   haminibnB.   —    ^  ra.  eommnnL  —  ' 

*  s.  et. 


,.Goog[e 


Vitelleschi  Qber  Jnge&aersiehnn?  nnd  StndienfQrdemDfl:,  1S39.         69 

optimis,  qni  praeolare  sustinere  illad  posBiiit;  adeo  ut  ists,  ocou- 
patio  omnibns  aJiiB,  si  necesse  fderit,  et  Btudiis  quoque  ipBiB  ante- 
ponatuT.  Sibi  alioqui  persuadeant  fore,  ut  ea  ratione  omnibus 
aatisfist,  qul,  nt  decet,  ezisiimabnnt,  Beligiosis  hominibus  eam 
curam  esse  maxime  honoratam,  in  qua*  plus  honoris  in  Dominum 
rednndat,  cni  tanta  gratiarum  mercede  et  donomm  coelestium 
fniQtn  serviunt. 

m.  Habeatur  Gura,  ut  boni  et  peritisint  MagiBtri  Soholanim, 
non  qui,  ut  paucos  illos  annos  pOBuisse  in  docendo  Tideantur, 
alia  omnia  &oinnt,  quam  quae  mnnuB  poetnlat ;  sed  qui  serio  et 
omnibns  animi  viribas  elaborent  in  promovendis  suis  discipulis, 
tam  in  iis,  qnae  ad  dootrinam,  quam  quae  ad  bonos  mores  per- 
tinent.  Qnibns  erit  cnrandum,  nt  praeterDoctrinam  Christianam, 
quae  tam  propria  est  Institnti  nostri,  saepe  etiam  exhortationes 
pro  oaptn  illonim  habeant,  non  qnibus  od  inanem  ostentationem 
peregrinos  conceptns  venentor,  sed  affeotus  potins  solidos  amo- 
remque  erga  ea,  qnae  Dei  Bont,  odiumque  peocatorum  imprimere 
in  animis  conentnr.  —  Juvabit  etiam  plurimnm,  si  onm  snis 
auditoribus  sabinde  tractent  et  loqnantur,  non  de  vanis*  mmo- 
ribns  secnli  aliisve*  negotiis,  qnae  minus  ad  rem  pertinent*,  sed 
qnae  maxime  ad  eorum  bonnm  et  insUtntionem  faciust,  desoen- 
dendo  ad  singularia,  quibns  magis  indigere  videbuntur,  et  fiuni- 
liarins  ezponendo,  qnonam  modo  se*  in  stndiis  et  pietate  gerere 
debeant.  Sibi  autem  in  animum  induoant,  privatnm  sermonem 
vel  xuucnm,  vero  zelo*  et  pradenlia  dicentis  instmctnm,  oor  magia 
penetrare,  et  potentius  operari,  qoam  mnltas  leotiones  et  ooncionea 
in  commnne  faotas.  Vnde  neoesse  est,  nt  Praeoeptores  sint  vigi- 
lantea  et  in  ofBcinm  sniun  intendant:  qui,  si  qnando  imbecilliores 
deprehenderentnr,  qnam  nt  oneri  ferendo  sint,  omni  genere  cari- 
tatifl  snblevandi  eront.  Enimvero  si  impatientes  se  praeberent 
et  necessaria  adjnmenta  reousarent,  qnibna  fierent  ad  mnnns^ 
idonei,  omnino  a  docendo  removeantnr,  tametai  medium  tantnm 
annum  attigissent,  cum  sit  aeqnius  et  expediat  magis,  ut  nnns 
Tereoondetur,  qnam  ut  nooeatur  plurimis. 

rv.  Hoc  antem  vitabitnr  incommodum,  si  magna  indnstria 
adhibeator,  uti  par  est,  in  Magiatris  quam  optimis  informandis. 


'  E.  «  qna.  —  •  n.  novis.  —  '  %.  «Uisque.  —  *  s.  pertineaat.  —  *  n. 
■M"  4nte  ^^rere".  ~  *  n.  „»10"  itc  dlcentia  pr.  initr.  —  '  n,  „qDibnB  ad 
monne  &erent  idonei." 


,.Goog[e 


60       Ratio  stadionifli  et  inititationea  Bcholutieae  Societatis  Jera  UI 

qai  deindd  e*  tam  sancto  exeroitio  fimctuni  capere  posaiiit;  in 
qao  nemo  qoamlibet  ob  cansom  occnpari  debet,  sive  ob  inopiam 
peTsonaram,  vel  snpplendae  alterias  absentiae  neoefisitatem,  de 
qao  oertom  non  sit  esse  idoneom.  Confidant  autem  et  spem 
magnam  ponant  Soperiores  in  diyina  bonitate  et  providentia, 
fore  at,  nonnallo  adhibito  labore  ao  diligentia  in  qnaerraido, 
aptos  et  opportanos  inventori  sint  od  praestandom  illnd,  qnod 
qaaeritor.  | 
M.  Ego  oerte  tam  singalarem  habeo  fidaoiam  in  gratia  bene- 

ficioqae  nostrae  vocationifl,  nt  in  ea  diffionltate  non'  defatnroB 
patem  Sacerdotes,  qoi  jnventati*  ultro  et  sponte  mazima  se  ofie- 
rant,  magno  desiderio  gratissimBin  rem  faaieiidi  divinae*  Majestati, 
alioram  Patram  imitatione,  qai,  cnm  essent  et  religiosa  vita  et 
doctrina  insignea,  snpeTioribua  annifi  magno  suo  merito  et*  Del 
gloria  aetatem  Boam  onmem  dedioayerunt  ad  pueroB  parvos  in 
infimia  sobolie  erudiendoa.  Qaod  onm  in  usu  sit  etiamnnm  in 
qaibusdam  Provinoiis,  esset  omnino  ad  Societatis  magnas  oppor- 
tunitates*  et  commune  bonnm,  si  eunm  imitatione  in  alias  quoqne 
illnd  ipsom'  induceretur. 

Ad  instituendos  vero  formandosqne  bonoe  Magistroe  proderit 
mnltom,  qnod  etiom  oommendatam  esse  onpio  B?  Tv ,  nt  nostri 
javeneB  non  addioantur*  andiendae  Philosophiae,  msi  probe  fiinda- 
menta  linmanioram  literarum  perceperint,  e  qnibas  educi  non 
debebunt*,  qnin  minimum  annos  duos  in  doqnentiae  Scbola 
posuerint,  nltra  iUud  tempus,  qnod  Grammaticae  repetendae,  m 
foret  opus,  posuisBent*". 

y.  Ad  extremam  snpra  omnia  desidero,  at  Nostri  omnes, 
et  illi  praecipae,  qni  tractant  aut  in  ooulia  sunt  secularis  javoi- 
tntis,  sint  ejusmodi,  qui  in  omnibus  actionibas  ania  bono  eint 
ezemplo.  In  qno  magna  provisione  laborandnm  erit,  nt  non 
oasu,  sed  exquisito  delectn  his  ant  illis  ejus  cora  committatnr: 
nec  permittendnm,  ut  alii,  ad  qaoe  ea  cnra  non  pertinet,  oom 
eadem  javentate  versentur,  ne,  quod  unue  aedificat,^^  alter  de- 
straat.  Certom  autem  est,  nnllam  esse  exbortationem  tantamm 
virium  et  efficientiae,  ntdlam  maclunam  tam  potentem  ad  aliorum 
voluntates  ad  virtntem  alliciendas,  quam  virtntem  ipsam  in  ocolia 


'  E.  » .  —  '  n.  nnllos.  —  '  «.  invitati.  —  '  «.  dir.  saae  Maj.  —  ' 
ac.  —  *  n.  ad  magn,  Soc.  opp.  —  *  n.  idipgnm.  —  '  n.  kdmittuitDr.  —  ■ 
debent  —  "  i.  tribiusaent  —  "  n.  et  s.  kedif.  nniu. 


,yGoog[e 


ViMllBsehi  tlber  Jngendenlehnng  tind  StndienfOrdeninK  1689.  61 

poEdtam,  qnain  ammadvertant  omnea  in  aliqao  et  mirentur.  Sed 
uesoio  qnonam  modo  ev«mat,  ut  vim  majorem  et  insigne  Tobnr 
habeat  modestia  ad  generandoe*  viTos  senBiu  motusqne  ooelestes 
in  eonim  pectoribas,  a  qmbos  ineTit  animadveTsa^,  et  iuoendendas 
Tolnntates  ad  eaudem  in  se  qnoqne'  imprimendam.  Nam  liunen 
illud  divini  Tultus,  quando  signatum  est  in  fronte  serTomm  Dei, 
et  Bpleudidius  lucet,  mirabilem  vim  liabet  ad  reflecteudcs  radioe 
saoB  atque  in  iis  imprimendos,  a  quibus  oeruitar.  Atque  ut  fida 
est  cnstos  bonoram  onmiom,  satis  inteUigitur,  qaauto  in  pretio 
sit  habenda,  quamque  impense  oonunendata  omnibus  esse  debeat*, 
cum  Tel  Bo]o  ipso  aspectu  et  exemplo  suo  quisqae  possit  faoile 
eandem  in  alios  derivare.  Hoc  sane  coustat,  fuisse  multos,  qui 
solum*  ipsam  cum  in  Nostris  auiuiadTertiBsent,  potenti  quadam 
Ti  indncti  fnerant  ad  mandom  relinquendom,  ut  agrum  iUam 
emerent,  in  quo  Tidebaot  Angelicum  bunc  theaaurum  paradisi 
reconditum.  Quod  si  Tsrum  est,  at  in  confesso  est  apud  omnes, 
nullum  esse  modum  efGcaoiorem  ad  docendum,  quam  opere  ipso 
praeire;  quautos  iruotas  iu  disoipulis  snis  fociet  ille  Praeceptor, 
OQJQS  (nt  ait  S.  Hieronymos  de  S.  Eustocbio,  et  ego  onmi  affecta 
capio,  at  did.  Tere  possit  de  unoqnoqae  nostnim)'  et  sermo  et 
iuoessus  et  habitns  dootrina  Tirtntnm  est. 

Atque  haec  snnt  oapita,  quae  nonc  quidem  mihi  in  Domino 
TidebantoT  proponenda  Kv  V^ ,  ut  omni  studio  et  diligeutia  pro- 
curet  in  ProTincia  sua  illa  obserTari.  Quibae  adjongo,  faciendnm 
ipsi  esse,  ut  me^  sabinde  moneat,  quonam  modo  se  kabeant,  an* 
rigeant  et  obserTentnr,  toI  an  quidquam '  sit,  quod  instaurandum 
etezcitandam  Tideatur.  Et  oum  Tisitabit GoUegia,  debebit^^etiam 
iuteraliadehis  ipsis  oapitibaB  ad  me^*  scribere*^,  ut  exacte  reram 
Btatum  intelligam.  Nam  mihi**  magno  esset  dolori,  si,  cnm  tam 
polchram  et  pretiosam  aari  maseam  effiugendam  et  ezpoliendam 
habeamus,  dum  tenera  adhac  est  et  in  omnem  partem  flezibilis, 
culpa  uostra  exiret  e  mauibus,  nou  cum  illa  forma  pulchra  et 
Tisenda,  qaam  ut  illi  conimuuicaremus,  et  professio  nostra  et  Dei 
gloria  et  hominum  spes  atque  ezp^ctatio  postulabat. 

Sio  omuiuo  ezistimare  et  persuadere  nobis  debemns,  qaan- 
tnm   justae  perfectionis  defntorum  est   ado|Iescentibas,   id  totnm  i>. 

'  E.  Ingenenndoi.  —  *  n.  adverM.  —  *  ig.  om.  „qiioqae.*'  —  '  n.  imp. 
oma.  eiie  d  commendat».  —  *  ri.  et  z.  solam.  —  '  s.  repetit  ndgu."  —  ^  s- 
noi.  —  »  z.  ae.  —  '  b.  Tel  qnidpiun  aft.  —  "  re.  debeat.  —  "  n,  om.  ,ad 
me."  —  "  n.  ler.  eucte,  nt  epo.  —  "  ».  milii  qDideni. 


nGoogle 


62        Satift  itndionim  et  iutitaiiones  scholutloae  Societatia  Jem  m 

communi  hoininnin  jndioio  tribntmn  iri  culpae  noairae,  qnornm 
edacationi  prsepositi  fuimos:  com  haec  sit  vetus  opinio  non 
natnra  modo  nixa  et  ihiidata,  vernm  etiam  experientia,  ednca- 
tionem  et  cnltnram,  quando  ejuamodi  est  qnalem  esse  decet,  esse, 
ut  ita  loqnar,  omnipotentem  et  consequi  omnia.  Gana  nemora, 
inquit  Ennodius,  bacois  plurimis  cultura  looupletat:  India  mnlto 
sudore,  qao  se  jaotat,  ebenom  nutrit.  Sabaei  virga  oeapitis,  mann 
cessante,  non  proficit.  Industria  fecit,  gnod  Paeetanas  rosas  dn- 
meta  peperenmt,  quas  d«  spinis  cen  terrae  mdera  labor  eidgit. 
Adjungit  panlo  post:  Talis  eet  natiira  mortalium:  rite  uompa- 
rantur  arbostis  mdimenta  parvuloram.    (Dictione  de  IiUpicinio.) 

Qaare  oonclndo  obtestando  R?  Y^ ,  ut  omnes  saos  ad  hone- 
stissimum  hoc  opus  animet  atqne  inflammet;  in  quo  religioso 
ardore  atque  digno  illa  hereditate,  quam  Majores  nostri  nobis 
reliquerunt,  industriam  laboremque  ponant  in  ednoanda  et  in- 
formanda  hac  fragili  planta,  et  ut  filii  sanctae  et  efficaois  flammae 
Ignatii  tanquam  scintillae  in  arundineto  discurrant.  Si  qaidem 
una  ez  parte  eilva  e  oannis  vere  debilibos  atque  leTissimis* 
atque'  agitatis  undique  ventis'  est  jav«ituB,  quam  instdttiimne; 
ac  proinde  opus  habet  apiritali  foco  et  devoiione,  quo  aolidior 
sit  et  confirmetur:  Ez  altera  v^ro  parte  nuUum*  in  poetemm  eet 
fntumm  tempns  commodius  et'  opportnnius  ad  beatissiinas  has 
flammas  in  ea  seminaudas,  quam  cum  tenera  est,  jnzta  illnd 
Eccle.  XI,  6:  „In  matutino  semina  semen  tunm",  qnod  S.  Hiero- 
nymuB  interpretatar :  in  adolescentia. 

Et  quoniam  saepe  videmus,  bonam  educabionem,  ut  rorem 
primo  oalore  juventntis  ezarescere  ac*  deperdi,  eo  majore  con- 
tentione  elaborandum  est  illis,  quomm  fuit  curae  oonmiissa  in 
ezcolendis  adolesceutum^  animis,  ut  delicatissimis  ao  tenerrimis 
plantis,  quibue  privatae  familiae^  et  Provinmae  et  Begna  pro- 
pagari  debent  et  conservari. 

Itaque  f aciendum  est  Nostris,  qnod  artifex  bonus  et  p^tns 
solet,  qui  non  tam  materiELm  intuetar  mdem  et  aspenun,  quam 
in  manibus  habet,  quam  eSPormandam*  ez  illa  statuami,  et  huma- 
nam'"  landem  et  gloriam,  quam  ex  opere  ezpectat.  Sic  omnino, 
si  mentis  oonlos  intendamns  non  tam  ad'*    pueros  parvos,  quos 


'  n.  tenaiBsiinu.  —  *  b,  et  —  '  b.  a  Tento.  —  '  n.  nnllQm  e>t  etc. 

—  *  B.  atqne.  —  '  s.  et.  —  ^  z.  adoleBcentlam.  —    *  i.  familike  et  urbei  et 

—  *  ri.  et  TB.  InrormKnd.  —  '*  e.  bominnm.  —  "  z,  in. 


nGoogle 


Cuaffli,  du  niedere  Lehnmt  anch  fSi'  PrieBter.  1S46.  63 

modo  eradimTus  et*  excoUmus,  qnam  in  Prftelatos  YenerabileB*, 
in  Principes  et  Gubemfttores  Provinciaram  et'  familiarum,  qnales 
fatori  sont  alignando:  si  praeterea  intneamnr*  in  bonorem  sane 
magnnm,  qni  redandabit*  in  Benm  totins  operae  noatra«  anctorem 
et  dncem,  non  dubito,  qnin  omni'  contentione  in  opus  incum- 
bamns,  fimctnm  ex  eo  reportatnri,  qaod  et  jubet  Deus,  et  homines 
a  nobis  jam  diu  certa  freti  fidncia''  petunt  et  expectant.  Atque 
hisce  eto. 

Boma  12.  Martii  1639." 

MntiuB  YitflUescus. 


No.  38. 

VerordDung  des  Generals  V.  Caraffa, 

28.  Juli  1646, 

dass  aach  die  Priester  das  niedere  Lehramt  ver- 
sehen  mflssen. 

ViDc.  Caraffa'  de  doctione  HumaDioruni  etiam  Patribus 
imponenda. 

(Anhiv.  Oerm.  Bh.  laf.  zm.  A.  4.  p.  607  aq.) 

yoTbemerknDg.  Allmttlilich  h«tte  aich  da  nnd  dort  die  Heinnng'ein- 
geBchlichen,  als  ob  nnr  die  jQn^ren  Uagiatri  die  niederen  Klusen  zn  versehen 
hiltten,  der  Oeneraj  widerlegt  diaselbe  im  folg.  Knndaohreiben. 

Quam  commune  mnltis  sit  desiderium,  vt  docendis  Scbolis 
inferioribus  addicant  sese,  quoad  eius  fieri  potest,  etiam  noetri 
sacerdotes,  luculenter  demonstrarunt  Patres  ez  omnibus  orbis 
plagiB  in  poetremis  nostris  Comitiis  Gleneralibus' *  oollecti,  b£Bx- 
mantes,  hac  demum  ratione  accessurnm  et  maius  decns  Bcbolis 
nostris  et  plns  venerationis  Ecclesijs,  quae  pennriam  sacrorum  in 
exignis  Ecclesijs  et  CoUegijs  persaepe  patiuntur. 


'  t.  mtae.  —  *  Ts.  et  s.  venerandoB.  —  '  a.  ac  ~  *  «.  iQtendunnB.  — 
'  ra.  rednndat.  —  '  r.  omni  stndio  et  oont  — '  «.  ipe ;  —  2.  certa  spe  fretl.  — 
'  ri.  hat  dleses  Datnm,  andere  d.  8.  Oktt6Sl.  Die  Verwechslnng  von  1  nnd  9 
liegt  nahe  nnd  kommt  oft  Tor;  der  „8.  Oki."  ist  Tielleieht  das  Datnm  derEin- 
tngHDg  in  den  nLiber  ordinationnm  QenentlinnL" 

*  God.    n.  nt  solet,  aCarrafa." 

'*  Oemeint  ist  die  8.  Gleti.  Kgr.  Tom  81.  Not.  1M5  bis  16.  April  lft4ff, 
n  weleher  P.  Caraffa  am  7.  Jan.  snm  Oeneral  gewllhlt  warde. 


,.Goog[e 


64       Batio  itndionuii  et  mstitiitioBM  >cho]Miioae  SoeietMiB  Jeao  III 


Qnapropter  cQpientes  ijdem  Patres  animoB  addere  sacerdo- 
tibna  no&trie  ad  hoo  tam  sanctmn  exercitiimi,  ipeo  Btatim  Canone 
1°  declarandnm  censaenmt:  „Mnnn8  dooendi  Qrammatiofun  et 
Litteras  Hiimaniores  eo  fine  ao  modo,  quo  Sooietae  soscepit  do* 
oendas,  propHnm  esse  ipsins  Ministerinm,  nec  certo  temporiB  spa- 
tio  definitnm,  nec  certls  personia  addictnm,  sed,  qnamdia  Sape- 
rioribos  videbitnr,  etiam  a  sacerdotibns  atqne  etiam  &  Professis 
exeroendum."  —  Ex  qno  oonficitnr,  vt,  qaemadmodnm  ad  oao- 
tera  Beligionis  nostrae  ministeria  debet  qnilibet  ezpeditos  esse, 
eaque  alaoriter  obire,  quando  et  qnamdiu  Snperiores  iudioabnnt 
expedire,  ita  oporteat  animo  pariter  comparatum  Tnumqaemqne 
eeae  ad  tradendam  Granunalacam  et  Litteras  mansaetioree  ex 
eorondem  sententia  et  arbitrio., 

Et  certe  Ttile  adeo  Beip.  CliriBtdanae  est  hninscemodi  mi- 
niBterinm,  vt  S.  Basilius  prolata  in  medium  qnaestione,  an  possit 
id  etiam  a  Monachis  vsurpari?  conclnserit,  posBe,  propter  inai- 
guem  frnctnm,  qai  ex  recta  Pueronim  institatione  percipitur,  cnm 
sit  illa  aetas  facilie  flexn  in  omnem  partem  eine  virtatls  siue 
vitii,  retineatque  perdiu  formam,  qaam  semel  impreBs^s.  Quod- 
ei  etiam  ipsis  Monachis  commendatissimam  esse  voluit  hoc  Mi- 
nisteriom  magnus  ille  Patriaroha,  qnanto  magis  deberat  id  esBe 
nobis,  qnibns  ex  institato  competit  non  solum  in  salntem  et  pei^ 
fectdonem  proximorum  impense  incnmbere,  sed  et  pecnliarem 
ouram  circa  puerorum  emditionem  a  primis  elementis  gerere? 

Eapropter  Patres  in  supremo  C!onuentu  oongregati  non 
potuerunt  effioBoins  impellere  nostros  ad  hanc  sanotam  exsrcita- 
tionem  capessendam,  qnam appellando*  illam  Proprium  Socie- 
tatia  Ministerinm.  Etenim  oonfessiones  poenitentinm  exoi- 
piunt  Iteligiosi  qnoque  alij,  concionantur  ijdem,  et  sublimiores 
tradunt  disciplinas;  at  institationem  tenerioris  aetatis  et  scholaa 
hamiliores  relinquant  fere  ijdem  solis  nostris. 

Quamobrem  genuini  Societatis  nostrae  Filij  non  solum  non^ 
aaersftri  deberent  hoo  tam  vtile  MiniBterium,  sed  eo  auidins  ap- 
petere  id  ao  ambire,  quo  magis  est  proprinm  Matris  suae  et 
veluti  TeBsera  Qentilitia. 

Non  ignoro  ardtiam  qnidem  hanc  esee  Proninoiam  et  mnl- 
tia  dif&cultatibns  impiicitam,  sed  spem  mihi  inijoit  bonn9  Dens, 

*  Cod.  n.  Kppelluidl. 

*  Cod.  n.  om.  „non". 


nGoogle 


Cuafi&,  dks  niedere  LehrMnt  aoch  fQr  die  Priester.  1646.  65 

cmn  tot  certatim  se  ofFerant  tid  ftmdeudum  Ruum  sanguinem  in 
IndiiB,  non  defutnroB  qni  vltio  appetant  rigare  Scbolas  suis  su- 
doribue,  vt  productiore  Martyrio  acguiraut  sibi  coronam,  si  non 
aeque  speciosam  in  oculiB  hominum,  non  minus  fortasse  pretiosam 
in  eonspeotn  Angelorum. 

Praeterea  desidero  magnopere,  vt  labores  talium  alleuentnr 
quoad'  fieri  potest  a  Superioribna,  qui  singulos  desudantes  in  isto 
genere  cnlturae  ammarum  nou  solnm  tanqiiara  proprios  operBrios 
Gollegij  soi  habebnnt  in  pretio,  sed  et  peouliaribus  snbinde  re- 
creatiouibus  oportet  vi  foneant,  ezimantque  ab  aUquibuB  oneri- 
bus  coQununibuB,  memores,  ipsonim  praecipue  cauaa  |  expeti  tan-  !■ 
topere  a  Civitatibus  Societatem,  et  ab  illorum  potiseimum  bene 
vel  secns  gerendi  sese  ratione  pendere  Collegij  totius  existimationem. 

Quod  ad  me  attinet,  non  ezcident  mihi  e  memoria  vuquam 
merita  illorum,  qui  in  boc  tam  landabili  ministerio  diutiue  im- 
pendent  seee,  et  qnantum  potero  auxilijs  eomm  studebo  ac  solatija. 

Yellem  itaque,  vt  ad  id  singuli  se  inflammarent,  et,  quem- 
admodnm  ad  Indias,  ita  ad  hoc  laborioBum  munns  Sacerdotes 
multi  se  offerreut  vltro,  praesertim  his  oalamitosiB  temporibns, 
qoibtts  abnndamns  magis  hominibus  quam  reditibus':  Eac  enim 
ratione  snblenabiter  non  pamm  a^ctissimns  status  temporalis 
SocietaUB,  quae  hucnsque  multou  admisit,  quia  multis  MagiBtris 
indigebat,  qui,  ei  emenso  pauconun  annonun  Magisterio  cessent, 
necesse  est,  vt  in  Prouincia  redundent.  Vitabitur  antem  hoc  in- 
Gommodi,  si  Scholis  babendis  impendaut  se  Sacerdotes  multi 
nofltri.  Qnamobrem  fretus  Domino  et  virtnte  illomm,  qui  Spar- 
tam  istam  pie  Bunt  obituri,  praescripsi  iam  Patribua  Prouincia- 
libus,  vt  snspendant  ad  tempUB  admissionem  Nouitiomm,  quia 
non  alius  apparet  modus  subueniendi  Collegijs  alieno  aere  pro- 
pemodnm  oppressiB.  Quod  si  decrescente  numero  subditorum 
neceese  sit  angeri  labores  ceteros*,  meminerint  omnes  angendum 
pariter  in  hac  vita  meritum  et  in  Aitura  praemium,  quod  copio- 
sissimnm  largiatnr  omnibuB  diuina  bonitaa  iuxta  divitia»  Boni- 
tatis  snae,  liberalitatis,  et  cooperationem  imbecillitatis  nostrae. 
Omnium  etc. 

Romae  28.  JuUj  1646.  Vincentiua  Caraffa. 

'  Cod.  n.  4Rod> 

'  In    den   Tagen   des  BOj.  KrieKes  litten  beaondBrs  die  nOrdlinh  von  den 
Alpen  geiegeuen  KoUeKien. 
*  CeteroraH? 

MUHtiiu  GiruiiliH  FhiIhoiIu  IX.  ft 


,.Goog[e 


Rktio  Btiidiornm  et  inBtitntionH  icholutict»  Soci«t«tifl  Jon  III 


Anweistmg  fflr  die  zeitliche  Yerwaltniig 
der  Anstalten.  1646. 

lustructio   XXI.    pro    administratione  rerum   temporalium 
Collegiorum  ac  Domorum  Probatioois  S.  J. 

<Iiiatlt.  8.  J.,  ad.  Tng.  U,  p.  889  aciq.) 

Vorbemerknng.  Daei  sioh  bei  nnBerem  Sammeiwerke  nicht  blofa 
nm  die  Ersiehnng  nuil  den  Dnterriclit,  Bouderii  &nch  nm  den  seitlichen  BeatAiiA 
der  AnBt*lteu  nud  nm  die  Verwaltnug  ilirer  Einkflnfte  handelt,  »o  konnteu  wir 
die  nkonomiBchen  SchriftntOcke  nicht  gftns  Ton  der  Hand  weiBOn.  InBbeBondere 
iBt  die  folgende  Anweisnng  Ton  Bedeotnng',  nicht  allein,  weil  sie  eine  Biemlich 
ToHitAndige  Znsammenstellnng  Ton  HanHiwltangByorBohriften  gibt,  Bondem  aacb 
weil  sie  von  dem  Ansehen  dreier  Qeneralkongregationen  getragen  iat.  Die 
Prager  AuBg&be  saict  nSmlich  von  ihr:  ^JuaBn  Congr.  8.  decr.  60.  confecta, 
et  a  Congr.  9.,  decr.  41.,  et  a  Congr.  14.,  decr.  19.,  confirmatft."  —  Da  die  8. 
QEgr.  Tom  21.  Nov.  164A  bis  znm  14.  Apr.  1646  danerte,  dOrften  wir  die  Bntetehnng 
dieser  Anweisnug;  wohl  in  das  Jahr  1646  verlegen.  DiesweianderenGKgr.be- 
BtStigten  die  ^Jnstmctio^idie  cennte  w&hrteromS.Desbr.  I649bii  inm  23.  Febr. 
1660,  die  Tieriehnte  Tom  19.  Not.  1696  bii  znm  16.  Jan.  1697.  Aji  die  ProTinzen 
wnrde  die  Instmctio  geschickt  Tum  Qeneral  Cnraffa  mit  der  Vorschrift,  sie  je 
am  Beginne  dea  Jahres  im  Beisein  der  EouBnltoren,  des  Uinisters  nnd  Prokn- 
ratorB  TorcnleBen.' 

I  [Prooemiom.)     Licet  de  rei  fsniiliariB  odministratioue  qnae- 

"dam  in  Cotistitationibas,  F.  3.  c.  2.  §  7.  et  P.  4.  c.  2,  plura  ia 
regnlis  ProTincialis  c.  9.  et  Bectoris  c,  6.  et  Proouratoria,  non- 
nnlla  in  Congregationmn  Oeneralinm  decretis,  maxime  Beptimae 
decr.  82,  et  octavae  deor.  15.  et  60.,  aliqua  deniqne  a  Praeposi- 
tis  Oeneralibas  variia  temporibas  proescripta  habeantur,  at  nihil 
praeterea,  hoc  de  argnmento  desiderari  possit,  —  Congregatio  ta- 
men  octava  Qenendis,  decr.  15.  et  60.,  oonsideTans  ex  una  parte, 
qaantopere  a  cnrn  bonomm  temporaliam,  qn&e  a  S.  Patre  nostro 
parte  3.  c.  2.  §  7.  dicantnr  propiia  Domini  nostri  J.  Chr.,  res 
spiritnalea  ac  bonns  Societatis  status  ac  progressas  pendeani^  ez 
altera  molf^ste  admodnm  ferens,  ab  iis,  ad  qaos  pertinet,  non  uno 


'  8.  dle  Hhnliche  VemrdnnnR  dw  aenerals  OliTa  Tom  JuU  lAKK,  il  T. 
'  Ed.  Pr.  pendeat. 


,.Goog[e 


ZeitL  Verwftltnng  der  Koll«Kien.  Um  164«.  67 

noiniDe  in  oecoQomia  peccari,  pecoliarom  hac  de  re  Instmctio- 
nem  &dendam  et  com  Frovinciis  commanicandam  es8e  Btatuit, 
qna  TUtom  quafii  snb  conepectum  poaerentnr  omnia,  qoae  hinc 
inde  aparsa  f&Gile  i^orari  atqne  e  memoria  efflnere  neceese  est. 
Cnm  ergo  nnnc,  pluribns  tum  ooram  tnm  per  literaa  hnJQB- 
modi  renun  peritis  saper  hoo  negotio  consultis,  ipea  Instmctio 
confecta  atqne  approbata  fnerit,  nibil  aliad  saperesse  videtnr, 
qoam  nt  Provinciales,  Rectores  et  Procuratores,  qnomm  parteti 
seorsim  in  ea  describuntar,  pro  Tirili  parte  adlaborent,  at,  quae 
sapienter  proviaa  et  statuta  sant,  serio  et  oonstanter  in  praxim 
dedncantTtr. 

Pro  PTOTincialibas. 

niad  sibi  persnadeat  Provincialis,  nnlla  re  aniversim  certias  ro«it, 
ac    citiuB    everti    bonum    CoUegioram  statum,  quam  si  majores 
proventibns  expensae  iiant,  vel  sumtus  minime  necessarii  permit- 
tantar,    vel    Bectores    ac   Procuratores  p&rum  oeconomiae  periti 
sint  et  tato  ae  inoariosos  esse  posse  in  administratione  sua  sperent. 

1.  £rgo,  coUato  quam  primnm  numero  sociorum,  qni  sant  Rtanrtii 
in  Provincia,  onm  annuia  redditibus'  si  deprehensum  faerit,  ho-  donnn  d 
nun  anmmam  a  namero  capitum  ezcedi,  nulli  ad  aliquod  tempus 
ad  Novitiatam  admittantnr,  si  id  B.  P.  K.,  omnibns  perpensifi, 
ezpediens  esse  ant  neoessarium  jadicaverit  (Congr.  VIII.  decr. 
60.  §.  1.),  ant  oerte  nnmerus  recipieadomm  a  sua  Patemitate 
determinetor,  qaem  transgredi  nnllo  modo  lioeat  absqne  ejuBdem 
concessioue. 

2.  Ao  ne,   nrgente  necessitate  depntandi  quotannis  novos  ^■^"j°," 
Magistros    Bcholamm    inferiorum,  cogatur  plures  admittere,  stn-  """^J,, 
deat  aliqaot  semper  sub  finem  stadioram  et  post  peractam  tertiae 
probationis  annnm  hisce  scholis  addicere  juzta  snam  Regal.  'J,A. 

et  25.  in  Batione  studioram,  cnm  praesertim  Congr.  VIII.  decr. 
8.  mnnns  docendi  Grammaticam  et  literas  humaniores  proprium 
esse  Societatis  ministeriam,  neo  certo  temporis  spatio  nec  certis 
personis  cironmscriptam  declaraverit. 

3.  Qaod  dictum  est  de  Provincia  univerea,  dictimi  etiam  J"5|,1i 
patet  de  singalis  Collegiis.  Perpensa  igitor  exacte  siimma  om-  J",'"!,' 
niam  redditaam  et  eleemosynarum,  ac  de  oonsilio  peritorum  con- 


*  Bekauntlieli  wedigclt  die  Schreilinug  reditas  nnit  redditni. 


,.Goog[e 


38         Bado  Btadianiin  et  inatitationeH  scholastioM  SocietatJB  Jeni  nt 

stitato,  qni  suintiiB  in  aingala  capita  neoesaarios  sit,  plnres,  qnam 

in  Gdngfalis  domiciliis  per  facnltates  ali  pOBsint,  nnlloinodo  alantnr 

(Oongr.  Vn.  decr.  82.  g.  1.),  imo,  ut  ibidem  statoitur,  pauciorefi ;  nt, 

si  qnid  snperait,  id  totmu  in  dissolntione  aeris  alieni  impendatnr. 

•  abiigui-  4,    Ad   minnendam  aatem  nameram  sooioram  in  CollegiiB 

f.gritoiue  opoa  erit  novas  obligationes  aponte  non  snaoipere,  imo  onera,ad 

udm..  ,in-  quae  ez  fnndationibns  aat  Conatitutionibns  non  tenemor,  ad  tem- 

'  pua  omittere,  admonito  tamen  prius  G^enerali  ( Congr.  Vil.  deor. 

82.  §.  4.):    Item  atrenaos  operarioa,  maxime  Coadjntorea  tempo- 

rsles    (ibid.  %.  5.)  habere,   nec  ullo  modo  permittere,  ut  aliqni 

levi  dumtaxat  quadam  oconpatione  oontenti  plnrimmn  otieutnr. 

<.Hap.iiiur  5.     Consultum  etiam  fiierit,  aliqnot  sooiorom  paria  fere  oon- 

taidei.iiii.  tinenter  in  Missionibas  oooupare,  ant  etiam  in  quibnsdam  ioois 

Besideutias  ad  tempus  conatituere,  quae  ex  eleemoaynis  vivant, 

imo   aliqua  parva  Collegia  et  male  materiata  ad  certum  tempus 

pariter  iu  hajusmodi  Residentias  oonvertere,  doneo,  expuncto  aere 

alieno    et    aedificata  domo  auctdaque  redditibus,  ad  Collegii  for- 

mam  revooeutnr. 

■i>  uoi.  gn-         6.     ContributionibuB  imponendis   Collegia  ne  gravet  (nisi 

iiimjt.       magua  quaedam  et  inanperabilis  neoesffltas  jnvandoram  Semina- 

rionun    ad   id  oogeret),  qnin  potins  pecuniis,  quas  in  ana  habet 

potestate,  eorom  iudigentiam  sublevet  (Congr.  VU.  decr.  82.  %.  7.), 

et  quo    in  poaterum  oertius  oonstet  de  oommunibns  e^^oisis 

Frovinoiae,  siugulis  anuia,  exeunte  Januario,  a  Froouratore  Pro- 

vinoiae    exigat    earum    rationem;    qnam    at    etiam  ipee  reddere 

poasit  de  pecnniia  aibi  uudecunqae  et  a  quocunque  traditis,  curet 

per  Socium  in  peculiari  codioe  aocepti  atque  expensi  accorate  scribi. 

ris.nHr.i.  7.     Ad  sumtuB  minime  ueceasarios  vitandos  diligenter  con- 

flideret,  au  superflua  domi  habeantur,  v.  gr.  equi,  famuli  (Oongr. 

VJI.    deor.  82.  g.  7.)   atqne  in  prima  Congregatione  Frovinoiali, 

adhibitifl  in  conailium  Fatribns  autiqaioribas  ac  bono  selo  prae- 

ditis,  dispiciat,  aa  deoarsu  temporum,  maxime  contra  Conaaeta- 

dines  Frovinciae,  de  qnibua  mentio  fit  in  Ordiu.  Oen.  o.  8.  %.  7., 

■•rinuiiKi  et    contra   Yisitatorum   ac   Frovincialinm   ipsonun   ordinatdouea 

iitrai.       introductum  fherit,  quod  in  ratione  viotns  et  vestitQS,  in  reormr 

tionibus,    in  supelleotili  domestioa,  in  exoipiendis  hospitibos  no- 

stris,   in  invitatione  extemorum  ao  similibna  religiosam  panper- 

tatem    ac    frugalitatem   miuua     deoeat,    ut    id    totum   auctori- 

tate,    si    opUB    ait,    F.  Nostri   ad  antiqnam    simplicitatem  revo- 

cetur. 


,.Goog[e 


Zeitl.  Terwftltnng  4er  Koll«e4«i.    Un  IB46. 


8.  Parcns  sit  in  peregrinatioiiibas  ooncedendie,  praesertim  p*r<iiriiiitio> 
non  eine    eqao  vel  rlteda  snbenndiB,  cnrabitqne,  ut  nostri,  dum 

ex  nno  in  alind  GoUeginm  oonmiigrant,  pedestri  itiuere  in  toto 
vel  in  parte  ntantnr,  et  nt  in  eqnitando  solius  neceseitatis  sive 
pereonae  sive  negotiomni  (qnam  Snperiorea  mittentee  judicabunt) 
ratio  habeatnr.     Congr.  m.  decr.  S7;  Beg.  Prov.  115. 

9.  Taxam  viatioi  dari  eoUti  demigrantibus  ab  uno  loco  in  t.x.  *i.ti.:i . 
aliom   intra  vel  eztra  Provinciam  recognoscat  et  judicio  perito- 

rum   (si  opus  esae  videatnr)  emendet  eamqne  ab  omnibns,  prae- 

sertim  a  GonoioiiatoribaB,  observari  cnret;  omnesqne  intelligant, 

si   qnid  Bnperfiierit   e  viatioo,  sive  a  Collegio,  nnde  discessit,  tri-    •<  —•'»*»: 

bato,  sive  ab  amioiB  eleemoaynae  nomine  donato,  id  totum  Gol- 

le^o,  ad  quod  venit,  esse  restituendum,  ao  factnros  oontra  pau- 

periatem  qni  seonB  feoerint. 

10.  Snperioribns  petentiboB  licentiam  aedificandi  vel  novi  i«  "«titcii.  i» 
alicnjaB  operis  moliendi,  ao  potissimnm  acoipiendi  mntuo  pecn- •'■">>•  ■"uto.. 
nias    ne    iacile   annnat,  sed  prins  intelligat  oanBas,  neoessitatem        *<>iii>' 
ac  modnm  restitaendi;  ac  satins  omnino  Aierit,  nbi  Beotoreanr- 

gent,  exspectare,  donec  per  occasionem  visitationis  snper  locnm 
ipsnm  neoeBsitas  et  ratio  operis,  qaod  proponitnr,  faoiendi  co- 
gnoscator. 

11.  TJt  nonnisi  peritiB  oeoonomiae  rei  familiaris  admini- oe«ioDiu  r>' 
stratio  oommittatnr,  FrovincialiB,  anteqnam  G^enerali  aliqnem  eli- 
gendnm  in  Bectorem  proponat,  infonnatores  admoneat,  nt  de  hoc 
maxime  talmito  diligenter  scribant;  et  si  ia,  qnem  proponere 
statoit,  alias  gubemavit,  ex  literis  Gonsnltonun  et  visitationibus 
CoUegii,  oni  praeAiit,  atiqnid  etiam  luciB  accipere  poterit;  et 
mazime  nsai  eese  potemnt  rationes  i«dditae  snccessori,  quando 
defdnctne  fnit  officio,  qnamm  rationnm  exempla  in  fdtnmm  ad 
Provincii^em  mittenda  emnt  et  in  Axchivis  aeservanda. 

12.  Qni  designati  fherint  Frocoratores,  prineqnam  ofBcio  Pra.'i>r.K>r*> 
fimgi   incipiant,    per  oertom  temporis  spatinm  (si  aliss  Procnra' 

toree  non  fhemnt)  ab  aliqao  oeconomiae  bene  perito  instruantur, 
mdimenta  Arithmeticae  condisoant  et,  quo  pacto  libri  rationam 
tenendi  sint,  eradiantor. 

13.  Profnerit  etiam  aliqnoe  juniores,  qni  pollere  talento  loiuBcii  "i  fi 
gnbemandi  videntnr,  prins  hnic  muneri  Procnratoris  addicere,  .ini  ptoMr. 
et  iis,  qui  Reotoris  officio  defnncti  sunt,  in  aliquo  alio  Gollegio 

coram  remm  temporalium  demandare.  Illud  omnino  necessari- 
nm  eet,  nt  in  Provincia  constet,  non  eos  tantum  Procaratores  fieri. 


,.Goog[e 


70         Rntio  Btadiamm  et  inBtitBtioDOS  icholBsticae  Societatie  Jeea  III 

qni  nollain  alind  talentQm  habent,  quod  aliqui,  lioet  immerito, 
qnenmtnr. 

»  14.    Ad  cwntinendos  in  officio  Rectores  et  ProcnTatorea  pln- 

rimnm  proderit,  si  Provincialis  jnxta  sm  officii  Beg.  80.  bona 
atabilia  extra  domum,  qnae  commode  pOBsnnt  visitari,  visitet,  nt 
videat,  nnm  qna  instaniatione  egeant,  et  quid  ad  eomm  conser- 
vationem  opns  dt ;  an  aliquid  omissnm,  quo  praedia  meli<H«  &en 
potnissent;  an  utiles  et  necessariae  factae  fiierint  expensae. 

a  16-    Sed  nihil  aeque  promovebit  rectam  rei  familiariB    ad- 

ministrationem,  qoam  si  non  perfnnctorie,  sed  serio  et  accurate 
libri  rationum  examinentur;  et  siqniden^  Bector  ao  Frocnrator 
bene  rem  gesserit,  sua  laude  non  oareant;  si  secns,  impnne  mi- 
mme  ferant,  eed  pnblioam  aliquam  poenitentiam  peragant  vel 
objnrgentnr  graviter  in  tricUnio.  Quodai  praeter  modnm  deli- 
qnisse  comperti  fuerint,  Generalie  admoneator,  nt,  si  ita  visum 
iuent,  ab  of&oio  vel  suspendat  vel  etiam  amoveat.  Congr.  VII. 
decT.  82.  §.  8;  Vm.  deor.  16. 

M  16.     Statum    CoUegiomm    et    rationem   expensi  et  accepti 

Provinoialis  por  se  vel  per  Socium  acourate  recognosoat.  Neque 
sit  contentus  scire  summam,  qnae  aooepta  est,  et  snmmam,  qnae 
est  ezpensa,  sed  inquirat  etiam,  nude  sit  acoepta  et  qnibus  in 
rebns  ac  qnam  necessariis  singillatim  expensa. 

>t  17.    Inqnirat  etiam   diligenter  de  debitis  tum  activis  tum 

passivis,  item  de  qnantitate  bitici,  vini,  olei  consumti  vel  reed- 
dni;  ,atque  nt  hoo  certins  fiat,  exhiberi  sibi  curet  libros  onmea 
Procnratoris  ad  hanc  oognitionem  neoessarios:  Qnihns  omnibns 
cum  nimiero  personarum,  quae  fuerunt  in  CoUegio,  ooUatis  jndi- 
cinm  ferre  possit,  an  fuerit  aliqna  effiisio. 

■-  18.     Ad   haec  statum  praesentem  Coliegii,  qnam  verissune 

poterit,  exprimi  curet  in  libro  resolntionis  oompntomm  et  oonfe- 
rat  oum  statu  anni  praecedentis,  nt  videat,  num  qnae  mntatio 
contingat  vel  in  deterius  vel  in  meliuB. 

■>-  19.     Deniqne  conficiet  brevem  relationem  Oeoerali  mitten- 

dam,  ex  qua  Collegii  statos  jndioetnr;  v.  gr. 


Status  habitnalis  Collegii  N. 
Habet  in  peooni&  numerata  singnlis  annis  scuta  1090. 
In  aliis  redditibns  ex  praediis  ac  fnndis         ,,       400. 
Snmma  sc.  1490. 


,.Goog[e 


Zeitl.  TenntltaDg:  dor  Rollegieu.    Ilm  164S. 


Onera  ordinaria  atmt  sc.  330. 

Itaqoe  proventnB  pnrne  est 

sc.  1160. 

Ex  qno  poaBunt  alii  socii  20. 

Statns  aotualiH 

a  die  20.  Maji  1647.  usqne  ad  30. 

Aug. 

1648. 

Peroepta  pecunia  nnmerata 

so.  900. 

In  aliis  proventibus 

,    480. 

Siunma 

■0.  1380. 

Clonsnmta  in  pecunia  numerata  8C. 

800. 

In  aliis  proventibus                       „ 

430. 

Snmma  eo. 

1230. 

Remanent  in  pecuma 

BO.  60. 

in  triticu,  vino,  oleo 

1,  100. 

ec.  160. 
Summa  bc  1380. 

Unde    apparet,    aequalem  enee  snmmam  accepti  et  expensi, 
si  ratio  babeatnr  eorum,  qnae  domi  restant. 

Postcemo,  quod  sua  Beg.  85.  habet,  remm  mobilinm  inven-  int<i>i.ri*  cum 
taria   confeni   omnino  faciat  cmn  inventariis  in  praecedenti  vi-       '■«■■ 
sitabione  a  Provinciali  vel  Visitatore  aubscnptia  ac  diligenter  in- 
Dpioiat,  an  rerum  omninm  ratio  constet,  an  videl.  res  novae  ad- 
scriptae,   veteres  expnnctae  (quod  accQrate  fieri  semper  debebit) 
suis  temporibus  faerint  praesente  Ministro  et  Officiali. 
Pro    Bectore. 

1.  Antequam  rationem  oeconomiae  scripto  exaratam  et  BMtooa  ■>ii*- 
ohirographo  antecessoris  sigQatam  sua  manu  confirmet,  intelligat  fr  «^uiiiiit. 
et  (qnantum  fieri  potest)  inspioiat,  an  re  vera  tantundem  peou- 
niarum  in  aroa,  tritici,  vini,  olei  et  reliqoae  annonae  in  pennariia, 
creditomm  ac  debitomm  in  nominibus  sit,  qoantum  afETmatur; 
et,  si  r©8  aliter  se  habere  deprehenderit,  ne  ae  subscribat  et  Pro- 
vindalem  admoneat,  et  ipaorum  computorum,  sen  a  se  confirma- 
tomm  seu  non  confirmatonim,  ezemplmn  transmittat  aaserran- 
dnm  in  Archivio,  unde  semper  oonstare  possit  de  bona  vel  mala 
administratione  antecessoria. 

3.  Gognoscat  qnam  primum  statum  etiam  habitoalem  re-  Huiom  iiohuitii- 
rum  temporalium  Collegii  ex  Ubro,  cuius  mentio  fit  in  reg.  21. 
Proonr.,  in  qno  continetur  summa  onmium  instmmentomm  et 
titalorum  jnrium  atque  aotionum  et  bonorum  omninm  stabilium 
ac  quasi  stabilinm;  et  primo  quoqne  tempore,  si  commode  fieri 
poterit,  visitet  praedia  mstioa,  recoguoscat  eorum  fiuee,  adTeitat,  PnHdii  tIijmi. 


,.Goog[e 


72  Batio  itndionim  et  itHtitntiones  SQholaBticM  Sooietatis  Jmh  in  ' 

num  qua  indigeant  reparatione  ant  cnltora,  an  peoore  naoeeeario 

instmcta    eint,  qnae  conditiones  et  pacta  inter  Collegiam  ac  co- 

loQOB  conBtitnta  sint;  neque  semel  visitasBB  contentos,  aliqnoties 

eadem  in  triennii  decnren  visitabit. 

iii«/or-  3.     Oeoonomiae  formau  inconsnlto  Provinciali  ne  immutet 

it.         (Congr.  Vn.  decr.  82.  §.  6),   v,  gr.  circa  praediorum  looatdones, 

circa  modnm  serendi,  pntandi,  plantandi,  vina  con£ciendi  ao  si- 

inilia;    sed    se   locorum   consnetudinl  conformet  atque  id  ipsnm 

fieri    a   Procnratore  jabeat.     Neqne  ullnm  novnm  aedificiam  in- 

cboet  sine   ezpreBsa  Provincialis  licentia  et  nrgenti  neoessitate; 

mnltoqne  minns  benefactores,  volentes  aliqnam  pecnniae  summam 

Collegio    elargiii    absqne   uUa  conditione,  indncat,  nt  ad  aliqna 

opera  minas  necessaria  conficienda  destinent,  v.  gr.  ad  picturae  etc. 

'  ■>  ••-  4.    Landabilis    consnetudo   in  nostromm  victn  ac  vestitu 

ducx.    ceterisqne  omnibns  ad  valetudinis  conservatiooem  et  cnltnm  per 

tiuentibns    constanter   retinenda  est.    Proinde  in  his  nibil  novi 

introducat   aut  introduci  patiator,  caveatqne  diligenter,  ne,  dnm 

liberalis    auram  captat,  &ngi  famam  amittat;  atque  in  exoipien- 

dis  bospitibns,   in  tractatione  eztemomm,  in  recreatiombcis  ez- 

traordinariis  consuetndines  Provinciae,  de  qnibns  in  Ordin.  Gen. 

c  8.  §.  7.,  ezacte  obeervari  procuret, 

Hti  D*  5.     Depositam  pecouiamm  (si  forte  aliqno  raro  oasu  neoes- 

sariis  de  cansis  admittat)  servet  intaotnm  neo  illo  utator. 

■uptnM  6.    Si  qnid  ex  annma  CoUegii  redditibns  ant  pecnniis  jnre 

legati  vel   bereditatis  vel  aUo  quopiam  nomine  perceptis  eaper- 

ait,  id  totum  in  aere  aUeno  diseolvendo  vel  angHndis  redditibnB, 

nou  antem  in  aedifioiis  ac  omata  minime  necesBariis  insnmatnr. 

pecuniK  7.     Omnes    peonniamm   snmmos  (etiam  qnae  conflantor  ez 

(i«ri.      pretio  rerum  venditamm  ab  aliquo  OfSciaJi,  v.  gr.  sartore,  ooqtto, 

diHpensatore)  cnret  tradi  Proouratori  et  in  codioem  acoepti  refer- 

ri;    nec   patiatur   ejusmodi  Officialee  qnicqnam  vendere  ant  aUo 

modo  diatrabere,  niai  oonenlto  Ministro  aut  ipso  Procoratore. 

«Diuitrii  g.     Crebro  consultet  de  rebns  temporaUbns,  vooato  qaoqne 

■  »1«.   proonratore,  quem  sno  officio  fnngi  permittat;  neo  ita^s^  gerat, 

nt    is    nudmn    tontum    nomen  babere  videatnr.    In  celebrandis 

contractabns   eive  pnblicis  sive  privatis  ne  nimium  snae  pmden- 

Uae  fidat;    et,  siquidem  perpetui  snnt,  Consnltorea  prius  andiat, 

quam   enam  obUget  iidem,  eisque  fideUter  atqae  distiuctie  condi- 

tiones  omnes  oontractus  ezpouat,  oonoesso  etiam  ad  deUberandum 

■DMia?   tempore  aUqao  et  ezspeotato  Frovincialis  respouso,    Quiu  et  in 


,.Goog[e 


Zeitl.  VenraltnDg  der  Eollegjen.    Um  1646.  73 

rebnB  majoris  momenti  ratificationem  Praeposito  Generali  reser- 
Tflt,  nec  illam  temere  promittat,  sed  clare  aignificet,  BnBpeneam 
mauere  oontraotnjn,  donac  obtenta  fuerit;  et  ubt  celebratl  fae- 
rint,  eonmi  instmmenta  ad  Urbem  trfmsmittat. 

9.    IJnam  restat,  in  quo  peDe  Bont  omnia :  quam  accaratis-  ««n 
sime    singalis    mensibns    dati   et   acoepti  rationea  a  Frccuratore 
exigat  ex  Beg.  soi  offioii  57-    Examinet  singula,  an  plns  oaminm, 
piBcinm    ceterarumqne    renun    illo   mense  oonsnmtum  sit,  quam 
Dsus  ierat;  oertis  temporibna  nomina  debitonun  inspiciat,  nt  vi- 
deat,  an  morosi  sint  ipsi  in  solvendo,  an  Proonrator  in  exigendo. 
Intelligat,  quantum  tritici,  vini,  olei  consamtam  sit,  neqne  omnia 
examinanda   ad  finem  anui  reeervet. . —  Deniqne,  antequam  of-  b*iii 
ficio  defitngatar,  ezactissime  rationem  administrationis  suae  suc- 
cessori  reddat  et  soripto  consignet  eo  modo,  qno  sapra,  cnm  age- 
retnr    de    Provinciali,  ab  ipso  ezigendam  esse  in  Tisitatione  de- 
elaratnm  ert.     Ordin.  gen.  Congr.  VIII.  dBcr.  60.  §.  4. 
Pro   Procuratore. 
ProcnratoriB  mnnos  qninqne  fere  capitiboa  definitur,  1°  at  Hnn 
bona  ac  jnra  Gollegii  conserventnr ;  2^    at  redditas  ne  decrescant, 
s©d  potiuB  aogeantur;  3°    ut  qaae  CoUegio  debentnr  samma  di- 
ligentia    exigantar,  et  omuia  necessaria  opportnne  comparentur; 
4*    nt  res  et  pecaniae  reote  dispensentnr;  5*    nt  dati  et  accepti 
ratio  semper  constare  possit.   ~  Ex  quibns  in  primis  apparet,  buic  Q«>i 
mtineri  esse  deatinandnm  hominem  valde  pmdentem,  peritum  et 
fidelem   nollaqne  alia  occupatione,  quae  suum  munas  impediat, 
implicitnm. 

1.  lam  qaod  ad  1?  oaput  pertinet,  non  Bolnm  in  Arddvio  R<» 
instmmenta  originalia  et  tituli,  quibas  oonstet  de  jnre  bonomm 
omninm,  nt  dicitur  Reg.  19.,  et  Beorsim  haeo  eadem  instrumenta 
mann  Notarii  subecripta  habeantur,  ut  Eeg.  20.,  sed  praeterea 
Prtjcarator  Ikbrum  habeat,  cujus  meminit  Eeg.  21-,  in  quo  sin- 
giJlatim  descripta  aint  omnia  bona  stabilia,  qualia  sunt  praedia, 
domos,  et  qaasi  stabilia,  h.  e.  census,  loca  montium,  canones,  ano 
vearbo  jura  ad  annuos  redditus;  ac  de  singalis  haec  omnia  gene- 
ratim  notari  oportebit,  quo  tempore  ad  Collegium  pervenerint 
vel  acquisita  fherint,  quo  titolo,  donatione  an  hereditate  an  le- 
gato  an  emtione  etc.,  quo  loco  posita  sint,  qni  eorum  fines, 
qaanti  aestunentur,  quos  redditus  pariant,  mun  aliquod  onos  an- 
nexum  habeant  et  qnale,  De  fandis  explicetur,  qnot  sint  men- 
saranim,  v.  gr.  jugerom,  cujas  qualitatis,  an  feraoes  tritici,  vini, 


,.Goog[e 


74       RBtio  stadioram  et  iDatitationea  scholMtiwe  Sooietatis  JesD  III 

olei,  an  Bolom  compascna,  an  silva«.  De  oensibas  dioator,  a  qno 
emti,  quanto  pretio,  qoid  reddant  et  qoantam,  ubi  fdndatii,  qais 
fidejaBBOr,  qaotemporeexigantarfructas.  Belocismontiam,  qttalia 
sint,  qaot,  qaanti  oonstiterint,  quantom  reddant,  quie  depositarios. 
Haec  antem  omnia  sio  distincte  in  hoc  libro  describantar,  at  inter 
descriptiones  singulorom  aliquot  folia  interponantor,  in  quibua 
deoursn  temporum,  si  quid  mutatum  fuerit,  addi  quaeat.  In  eodem 
libro  aucoessionum  (si  forte  sperentur)  mentio  fiat. 

•  2.     Frimo    qnoque  tempore  Ttdtet  bona  onmia  Collegii  di- 

ui-  ligenterque  oonsideret,  an  aliqua  reparatione  domus  egeant,  au 
opus  aliqnod  faciendum,  qao  torreatium  ac  fluviorum  irruptiones 
in  agros  arceantar;  attentus  sit,  ne  vicini  aliquam  in  nostriB 
fondis  servitutem  acquirant  de  novo:  in  praediis  rusticis  itinerie, 
actufi,  viae,  aquaoduotae,  ducendi  peooris,  hauriendae  aqaae,  co- 
quendae  calciB,  fodiendi  arenam;  in  urbanis  vero  altias  tollendi, 
stUIicidium  avertendi,  immittendi  tignnm  etc.;  easdem  servitntes 
activas,  si  CoUegium  habeat,  oonservari  procuret. 

«11  3-    Quoad  Bectmdnm:  bonos  ao  fideles  oolonos  habeat,  non 

uimis  pauperes  aut  inntiU  famliia  oneratos  neo,  quantum  fim 
poterit,  nostronun  consangnineos  aut  affines.  Praedia  peoore  ma- 
jore  ac  mLnore  sint  instracta;  vites,  oleae,  arboree  &ngiferae  loois 
opportunis  de  cousilio  peritorum  plantentur;  cnretqne  statdstem- 
poribus  novalia  praeparari,  sementem  fieri,  segeteB  purgari,  Tineas 
putari,  ocoari,  repastinari,  fossas  ezhaariri,  atque  in  his  omnibos 
mores  patnae  obserret,  nec  novam  aliqnam  cultarae  formam  te- 
mere  inducat. 

0  4.*  Quoad  tertium:  si  Tmquam,  eo  potissimum  tempore  Col- 

legii  praedia  visitet  ac  praesens  adsit,  quo  Iruges  metunttir,  se- 
runtur,  coUiguntnr,  vindemia  fit,  oleam  exprimitiur;  neqae  ni- 
mitun  raaticis  fidat.  Eodem  tempore  a  colonis  mntno  data  re- 
petat  et  statis  temporibus  ab  aliis  debitoribus,  nec  nimis  indnl- 
geat;    mora    siquidem   solvendi    longa  concessa  plerumqne  fiant 

miinou  solvendo.  Opportune  res  necessarias  ad  victnm  comparet, 
nt  Beg.  6.  monet,  ne  eas  non  perinde  bonas  aut  non  aequo  pretio 
emere  postea  cogatur.  Quidquid  autem  fragum  in  praediis  col- 
lectum  fuerit  aat  pecunia  cmtum  Offitmlibas  sic  tradendum,  ut 
sciant,  se  de  iis  tertio  qnoque  mense  rationem  reddituros;  erit- 


'  Die  Prager  AuBgabe  sieht  diesen  Abidiuitt  (inil  welcLem  Kechte?) 
XQni  vorhergehendeu,  nnmeriert  ihu  daher  niobt. 


nGooglc 


Z«itl.  VarwKlt.  d.  Kolleg.  Cm  1S4£.  Ckrkffk,  kein  Unterr.  Qb.  Feitongsb.  1648-   75 


que  sane  repetenda,  ut  constet,  quantum  tritici,  viui,  olei,  casei 
etc.  GOiisiuntmn  sit,  quantom  supersit.  Ab  emtore  antem  omnino 
quotidie  expeusamm  rationem  exigat. 

5.  [4.]  Qnoad  quartmn:  tametgi  proprie  adReotorem  acMi-c 
oistram  pertinet  curare,  ut  in  somtibus  faoiendis  religiosa  pau- 
perbas  ac  bonae  consuetudines  serrentur,  tamen  Procnrator  etiam 
id  Bnamm  esse  partiom  sibi  persuadeat;  ideoque  ne  plus  oamimQ, 
piscium,  ovorum  ac  oeteranun  rerum  emi  patiatur,  quam  necesse 
sit.    Idemqae  servandum  de  aliis  rebus  ad  vestitum  neoessariiB. 

6-  (6.]  Quod  ad  quintiun  ao  postremum  attinet,  ut  Procu-  u 
rator  singulis  mensibus,  et  quotiescunque  suo  defimgetur  ofBcio, 
dati  et  accepti  rationem  reddere  possit,  dnos  codices  habeat  praeter 
alios  minua  necessarios:  alterum,  in  quo  per  singalos  mensesap- 
pareat,  quantum  pecuniamm  numerataram,  a  quibus,  quo  nomine 
acceptum  fnerit,  et  qnantum  ezpensnm;  altemm,  in  quo  omninm 
debitomm  Colle^ii  nomisa  distincte  descripta  habeat. 

Deniqne  commendatur  omnibns  tum  Frovinoialibus  tum  fi 
Rectoribns  tum  Procuratoribus,  ut  peculiarem  habeant  curam 
£ccleBiamm,  qoae  pertinent  ad  beneficia  Collegiis  unita,  et  nt 
ali&  eomndem  beneficiomm  onera,  praesertim  si  qua  ad  zenodo- 
chia  et  panperes  spectent,  diligenter  inquirant,  omnibusqne  id 
genos  piis  obligationibus  cumulate  satiufaciant,  certi,  divinam 
Providentiam  non  defuturam  iis,  quibus  ea,  quae  ad  Deum  per- 
tinent,  cordi  fnerint. 


Nr.40. 


Der  Unteiricht  uber  Festungsbau 
den  Professoren  S.  J.  verboten. 

Ei  Litteris  A.  R.  P.  N.  ad  R.  P.  Provincialem  nostmm 

[Rheni  Snp.J  Nithardum  Bibemm.  24.  Oct.  1648. 

(Arch.a.  xm.  X.  7.  p.  81.) 

Justis  de  cansis  et  vt  uahjs,  quae  contigerunt,  inoommodis 
in  postmodum  occurram,  consnltata  re  cum  PP.  Assistentibus, 
iadicaoi  necessario  prohibendam  Professoribns  nostris  mat^iam 
de  fortifioationibus,   tanquam  minus  oonsentaneam'  Consti- 


*  Cod.  —  nCouBeutanenm." 


,.Goog[e 


76       Batio  Btndionun  et  iDstitationM  BcholuticM  Sociotatii  Jean  III 

tntionibas   nostrls  et  scopo  Sooietatis.     Qnaniobrem  non  pOTmit- 
tat  £■  Y*  posthac,  vt  nostri  l«gant  seu  dooeant  haiio  materiiun. 
Commendo,  vt  id  exeontioni  acoarate  mandet.  Koma,  24.  Oct.  1648. 
YinoentiaB  Caraffii. 


Nr.  41. 


Yerbot  der  Lehre,  dass  die  Uuantitftt  ans  lanter 
matliematiscben  Pankten  bestelie. 

Litterae  Adm.  R.  P.  N.  Vincentii  (Caraffae) 

ad  E.  P.  Prov.  (Rh.  Sup.)  Nithard.  Biberum  3.  Mart.  1649. 

Prohibetnr  sententia  Zenonis  de  qnantitate: 

Gonatare  ex  meris  ponctis. 

(ArohiT.O.   Xm.   E.    7.    tOl.    Sflb.) 

Rev.  in  Chr.  P.  —  Pai  Chr. 

Gum   intelligam    quoedam   in  Sooietate  esse,  qui  Zenonem 

eecuti  dioant  in  cursu  Philoaophiae,   qnantitatem   ez  meris  pun- 

ctis  oomponi,  signiiico,  nolle  me  hanc  seutentiEun  invalescere,  vt- 

pote    aperte  (nelut  eius  seqnaoeii  fatentnr)  contrariam  Arietoteli. 

Ei.  cum  Romae  P.  Sforza  Fallanicinus  eandem  docuisset,  in  eo- 

dem  onrsn  inssns  est  retractare.     Nuperrime  etiam  iu  Qermaniam 

Superiorem,   ubi   de   his  pnnctis  non  nemo  problematice  egerat, 

ex  urbe  rescriptnm  est,  nt  desisteret  docere  retractaretque  senten- 

tiam:    cumque  reaponsum  inde  Aiisuet  ezcnsationis  cansa,  Arria- 

gam    et    Lusitanum   quendam  nostmm  typis  illam  ipsam  doctri- 

nam    eunlgasse:    rescriptnm    iterum  iiiit,  dataque  opera,  vt  uon 

sit  tertins,  qui  hos  imitetur. 

Eapropter  velim,  ut  R',  V;  Philosophiae  Praefectis  et  Pro- 
fesBoribus  per  Provineiam  snam  haec  praelegi  curet,  et  deinceps 
eententiam  Zenonis  prohibeat:  si  qnis  vero  docnisset,  thesibus 
proponere  non  permittat.     R^  Y"^  .  .  .  Roma,  1649. 

Vino.  Carafia. 


,.Goog[e 


Ordinatio  pro  stndiii  nipeTioribttB.    16S1. 


Ordinatio 

pro  Stadiis  Snperioribus 

ex  Deputatione,  qnae  de  illis  habita  est  in 

Ck)ngregatione  nona  Oenerali, 

a  B.  P.  N.  Francisco  Piccolomineo 

ad  Provincias  missa  a.  1651. 

(Xiurt.  B.  J.,  ed.  Prmgeuls,  vol.  H.  p.  886  tqi^.) 

Torbemerkniig.  BuoiideTs  anf  der  9. Qeneralkon^gfttinn  (1649/60) 
klagt«n  die  Depntierten  TerschiedeDer  Provinsen  Uber  dteLehrer  der  Philoso- 
phie,  „qnod  inatilibni  quseBtianihn»  tempns  teront,  pertnrbftto  ordiue  materiaa 
iTMteBt,  nimiftm  sibi  opinandi  licentiam  usnmant"  (decr.  SS.).  Den  Lehreri 
derTbaologie  wnrde  Torgaworfen,  dab  ue  bisweilen  „omiRBis  ntilibni  et 
Magia  n«eeeiariiB  qoaeitionibiu  miDos  ntiles  miniuqae  neaeasariaa  Bectutor" 
(deer.  81.).  Die  Kongregation  verwies  anf  die  genane  Einbaltnng  der  Batlo 
itadiomm  nnd  beMiftragt«  den  F.  Qeneral,  die  ibm  nnti^  eTBcheiDenden  Tor- 
kehrsngen  ni  trelFen,  etellte  aueh  einije  Hanptregeln  ■usammen.  Der  Qeneral 
emnnte  saeh  dem  SeblnsBe  der  KongregAtion  eine  KommiBsion  nnd  erliefi  die 
folgende  TeroTdonng,  in  deren  Eingang  der  geschiibtliche  Torgang  nUer  ge- 
«ebildert  wird. 

I.  Eta  Btunmae  Betnper  otirae  Sooietati  iherit  soliditas  et 
nnifonuitas  doctriuae,  methodasqne  ordinata  illam  tradendi  in 
scholis,  eaqne  lande  Professores  nostri  ut  plarimtun  excellaerint 
maguo  Ecclesiae  et  Beipablioae  Oliristianae  bono,  nihilominas 
non  defoenint  qaerelae  graves  ex  variiB  Provinciisi  de  aliqaibus 
Magistria,  tam  Philosophiae  qoam  Theologiae,  tam  iu  octava, 
tom  in  nona  Congregatioue  G«Derali.'  £t  primo  qoidem,  qnod 
inverterent  ordinem  praescriptmn  in  Batione  Studiorum:  Meta- 


*  So  bat  z.  B.  die  oberrbein.  ProTiniial-Kongregation  Ton  1646:  „1Jt 
Congregatio  Qeneralii  cotircern  dignetnr  qnomndam  PhiloBophomm  et  Theolo- 
gomm  Ubertalem,  qii,  Teliotis  antiqnis  et  sanis  sententiis,  ant  noTaa  exotioM- 
qne  pro  arbitrio  uripinnt,  ant  a  paaciB  probataa  oapide  amplectnntar,  non  line 

-  gnuidi  nlnbrii  lapientiae  pericnlo."  Dle  Antwort  ani  Bom  laatete:  .DabimnB 
openun,  nt  talis  libertai  debito  modo  oofireeatnr."  (Arch.  Qerm.  Rhen.  Sap. 
Xni.  B.  p.  4M.) 

*  Die  aekte  Qeneral-Kongregetion  war  1M&/46,  die  nenute  Tom  13. 
Dm.  1649  bu  as.  Febr.  1660. 


nGoogle 


78        Ratio  gtndionim  et  institntiones  soholutioae  Sooietktia  Jean  III 

physica  et  AQimastioa  traotantes  in  Logica,  Theologioa  in  Phi- 
loBophia,  et  Philosophica  in  Theologia;  et  in  hac  misoerent 
eaepe  guaestioiieB  assignatas  ani  anno  materiis  alterins,  permagno 
inoommodo  anditomm. —  Secando,  qnod  non  raro,  sepositis 
ntilioribns  et  solidicrihus  quaeetionibne,  totl  essent  in  perseqnen- 
dia  minutiis  vanissimarum  subtilitatmn,  nulli  prope  usni  in  Eo- 
olesia  Dei  poatea  fdtnris.  —  Tertio,  quod  nimiae  libertata  opi- 
nandi  indulgentes  seotarentor  passim  ant  etiam  produoerent  sen- 
tentiae  novas,  vel  certe  obsoletas  antiquatasque  revocarent  e 
tenebris  ad  nostras  soholafl. 

II.  Ha«o  et  hifl  aimilia  magno  sensn  nbi  ProTinoiarum 
aliquot  nomine  ConTentui  Generali  postremo  fdissent  exposita, 
conunota  est  non  leviter  Congregatio,  timensque,  ne  malum  ex 
paucomm  culpa  ortum  latiua  serperet,  statim  omnibns  viribns 
occurrendnm  censnit.  Qaare  cum  juseisset  depntari  de  sno  cor- 
pore  quosdam  Fatres  ex  variis  Ajssistentiis  in  re  literaria  et  do- 
cendi  munere  diu  multumgue  ezercitatoa,  qni,  quse  proponebantnr 
circa  studia  in  Societate,  aocnrate  expenderent;  injanzit  iisdem, 
ut  radices  querelarum  harum  accurate  inspioerent  et  remedia 
opportuna  suggererent.  Quod  cum  illi  ezquiBita  plane  diligentia 
praestitissent,  Congregatio,  auditis  approbatisque  illoram  jadioiis, 
prout  cemere  est  in  decretia  23.  et  31.  impressis',  oommieit  mihi, 
ut  remedia,  qnae  snggesserant,  ezecutioni  mandarem  et  vigilan- 
tiam  Provinoialium  et  Eectorum  ad  hoc  ipsnm  excitarem. 


*  Daa  28.  Dekret  Untet:  „Bel&tae  BHDt  aliqRot  ProTincianim  qneri- 
moniae  ailTenns  PhilaBophioe  ProfeBsores,  qnod  inntiUbiuquKestionibnii  tetnpa* 
teraut,  pertnrbEtto  ordine  materiM  tractent,  nimiam  sibi  opinandi  licentiam  as- 
BOmant.  Oon^gationiB  autem,  jnsta  Depntatonim  pro  studiiB  judicism,  Benten- 
tia  ftiit,  snfficientei  inoommodis  hnjnamodi  proTiBnm  in  Ratlone  StDdiornm  per 
regnlaB  Praefecti  stndiomm  ec  Profesionim  PhiloBophiae,  neqne  atind  desiderari 
praeter  ProTincialinm  et  Rectomm  Tig^ilaQtiam;  remqne  totam  Pabi  NoBtra 
plnrimnm  commendaTit,  onjns  etiam  pradentiae  remisit  plertqne  tnoDita,  qnae 
iidem  Depntati  suggeeaeraDt,  qaod  nec  ipsi  jndioagBent  a  Congregatione  decer- 

neDda." D&b  B1.  Deliret   laQtet:  ,Deputatomm  proetadiisrelatQmert 

responBnm  ad  Postiilatiim,  qno  remedinm  petebaturadversna  qnosdam  Tbeologiae 
ProfesBores,  qui,  ommisaiB  nttlibnB  et  magis  aeceBaariiB  qitaeBtionibDs,  miDOB 
ntilea  minnsque  neceasarias  Bectautnr:  Tidelioel  remedinm  non  aUnnde  aceer- 
sendnm,  qnam  a  dillgenti  eomm  obBcrvatione,  quae  RatioStudionimpraescribit; 
ac  proinde  nnllam  ea  de  re  nomm  decretnm  esBO  statDendum'i  qnaedam  tomeQ 
iD  ordine  ad  executionem  commeDdari  posse  a  N.  P.  Oenerali,  qnonm  piaeai- 
pna  capitft  Bnggeisemnt.    Et  hoc  totnm  jndicium  CoDgregatio  probaTit.'' 


nGooglc 


Ordin&tin  pro  itndils  snperioribnR.  1661.  76 

in.  Censaenmt  igitnr  memorati  Fatrea,  primiB  incommo- 
dis,  ex  pertnrbato  ordine  dooendi  et  inntiliboB  qnaestionibos, 
satiB  proTisnm  esse  et  iri,  si  observentur  diligenter  qnae  prae- 
scripta  snnt  in  Batione  Stndiomm,  et  qnidem  qnod  ad  Pbiloso- 
phiam  attinet,  si  accurentnr  qnae  statnnntnr  in  regnlis  tnm 
Praefecti  stndiomm  tnm  ProfesBoris  Philosophiae.  Secutumm 
nempe  inde,  nt  Logicns  tractetmaterias  illas,  quas  tradit  Porphyrius 
in  soa  Isagoge  et  Aristoteles  in  Praedicamentis,  in  libris  de  In- 
terpretatione,  Priomm  et  Posteriomm,  cum  cantionibns  in  Ba- 
tione  Stndiomm  ezpressis;  ut  FhysicuB  expHcet  eas,  quas  Ari- 
atoteles  in  octo  libris  Physicomm,  in  libris  de  Coelo,  in  Meteo- 
rologiciB  et  primo  libro  de  Generatione ;  deniqne  ut  MetapbysicuB 
eax,  quaa  in  secnndo  libro  de  Oeneratione,  in  libris  de  Anima  et 
Metapbysicoram  disputat  Aristotele8.cumBimilibuacautionibua,  At- 
tendat  itaque  ad  haec  Praefectns  stndioram,  nec  sinat  istas 
qnaestiones  praetermitti,  vel  earam  locam  occnpari  ab  altis,  qnas 
Anstoteles  non  attingit,  vel  necessariam  cnm  iis  non  habent 
connezionem,  nec  continentnr  sub  objecto  cnilibet  parti  Philoso- 
phiae  proposito. 

rV.  Atqne  nt  ezpressiuB  aliqnid  indicetnr  et  satisfiat  po- 
stnlato  unius  Frovinciae,  qnae  haec  optabat  enucleatius  declarsri, 
PreefectuB  studiorum  non  sinat  omitti  in  Logica  nberem  de  modo 
et  regnlis  defimendi,  dividendi,  argumentandi  tractationem ;  de 
conversione,  oppositione  propoaitionum ;  de  argumentatione  et 
syllogismo,  ita  nt  disoipnli  nostri  plenam  habeiuit  notitiam  de 
in&llibilitate  oonsequentiarnm  formalinm.  Cnret  etiam  omoino, 
nt  ezplioentnr  ea,  qnae  de  perieota  demonstratione  tradit  Ari- 
stoteles  in  libris  Posteriorum,  tum  de  scientia,  prout  est  in  Bar 
tione  Stndiomm.  E  contrario  non  permittat  Profeesores  inuuo- 
rari  in  disputatione  de  Ente  Bationis,  nisi  paucissimis  diebna, 
adeo  nt  tridni  v.  qnatridni  ciroiter  spatinm  non  ezcedant.  Non 
dispatent  etiam  de  distinctioue  virtnali  in  DiviniB,  vel  de  prae- 
ctsionibns  objectivis  divinarum  perfectionnm,  Bed  supponant  ez 
Theologia  qnod  de  his  quaeBtionibns  sentiendnm  est.  Tractatnm 
de  signis  mentalibns  remittant  ad  libros  de  Anima,  et  potissimum 
iUnd:.  Qnid  sit  verbnm  mentJB,  et  qnae  cognitio  poBsit  esse  in 
Beipsam  refleza,  et  seipsam  repraesentare  vel  adaeqnate  vel  inadae- 
qnate.  De  relationibns  item  divinis,  aine  ulla  discusaione  supponant 
ez  fide  vel  ez  Theologia,  si  qnid  neoeese  videbitnr,  dnm  agnnt^de 


,.Goog[e 


80       Batio  ■tadiomm  et  inatitiicionea  ■eholMticae  Sooietatla  Jein  m 

praedicamento  relationis.  In  praedioamflDto  vero  sabstantioe  de 
BQbstantia  vel  ente  BapematDrali  nihil  dicant.  Dnm  tractant  de 
fntnrifl  contingentibtts,  nollo  modo  ingrediantnr  disputationem  de 
Boientia  tnedia,  nec  de  modo,  qno  Deas  cognoscit  ftitara,  eea  ab- 
solnta  Bea  oonditionata,  eed  snpponant  qnod  fides  et  Theologift 
dooent.  In  fine  deniqne  Logioae,  dnm  tradont  tractatom  de 
scientia,  nihil  speciale  dicant  de  fide  divina,  sed  totam  illam 
qoaeBtionem  remittant  ad  Theologos.  Idemqae  dicendam  de 
eimilibos  a  scopo  Logicorum  alienis. 

Y.  In  Physioa  Becundo  anno  cnret  idem  Praefectas,  at 
Arietotelicae  definitionee  principiorum,  oaasanun,  natarae,  motue, 
continai,  infiniti  et  simileB  aoourate  ezplicentar;  at  joxta  ejus- 
dem  AriBtotelis  ordinem  de  iisdem  rebus  ea  dispatentur,  qnoiam 
Boientia  ad  natnralem  PbiloBophiam  proprie  spectat.  In  libhs 
de  Coelo  oaturam  et  qualitates  et  influxmn  coelorum  in  snblu- 
naria  ne  praetermittant.  In  primo  de  Q-eneratione  ea,  qnae 
tradit  Aristoteles  de  generatione  et  cormptione,  de  altematione 
et  aotione  similis  in  simile,  de  reaotione,  aliaque  ejusmodi  ac- 
curate  disontiant.  Caveat  autem,  ne  occasione  agendi  de  prin- 
cipiie  et  oausie  ingrediantur  [Profeesores]  disputationem  de  prin- 
cipiis  et  prooeseionibns  divinis;  mulbo  vero  magis  abstiuendnm 
tum  hic  tum  alibi  a  disputatione  de  aotibuH  libeiis  Dei.  Nihil 
antem  dicant  de  materia  spirituali  aut  de  oompoeito  ex  ea.  Dam 
agnut  de  ooncursn  caueae  primae,  poterunt  quidem  dieputare  de 
praedetermtnatione  phyeioa,  eed  per  principia  tantnm  natoralia, 
non  examinando,  sed  supponendo  principia  theologica.  Ideo  in 
materiam  de  auxiliis  aut  gratia  efdcaoi  ne  excurrant.  Nihil  item 
ex  professo  hic  agant  de  potentia  obedientiali,  ant  de  virtate 
principali  creandi,  nom  communicari  possit  alicui  creaturae;  nec 
de  aetemitate  Dei  discepteut,  nbi  de  dnratione  oreata  agendmn. 
lu  libria  de  Coelo  praetereant  quaestionea,  qiiae  de  opere  aez 
dierum  ad  Theologam  aut  b.  scriptarae  interpretem  speotant.  In 
librie  de  Generatione  ad  quaestionem  de  conTamoue  Eachari- 
Btica  aat  aogmento  intensivo  oharitatis  ne  divertaAt. 

VI.  Terti*  anno  idem  FraefectuB  diligenter  det  operam,  nt 
in  libro  seonndo  de  G^neratione  Professores  traotent  de  natura 
elementomm,  de  primis  qaalitatibns  earamqoe  sea  desoriptioni- 
bue  seu  definitionibuB  ab  Aristotele  traditis.  De  motn  etiam  et 
qaalitatibns  motricibue,  de  eomm  mixtionibns  et  rarefactiooe 
(nisi   jam    antea   hoo    egerint)    et    similibos.    In  libris  vero  de 


,.Goog[e 


Ordinatiio  pro  Btadiia  Bnperioi-ibnB.  1851.  Sl 

Anima  diepatent  de  vivente  et  vita,  de  anima  ejusque  potentiis 
et  operationibns,  specieboB  ejnsdein,  vegetativa,  seneitiva  et  ac- 
caratissiine  de  rationali.  In  metapbysioa  denique  de  ente  et 
proprietatibTis  entis,  de  natura  substantiae  et  accidentie,  de  sub- 
sistentia  aliiaque  similibus.  De  Peo  qnoqae  agere  potertmt,  qnoad 
Itimine  naturali  cognosci  valet.  Curet  vero,  ne  ad  ea  tractanda 
digrediantnr,  quae  Theologici  institnti  eunt  propria.  Quare  in 
libris  de  Anima  non  ad  materiam  de  Bpecie  Dei,  sive  impresaa 
sive  expressa,  aut  de  miraculosa  mortuomm  resoscitatione,  nec 
in  MetaphyBica  ad  disputationem  de  snbsistentia  increata  alias- 
qne  similes  divertere  ainantnr. 

Vrr.  In  Theologifl  porro,  ut  reseeentur  qnaestiones  iunti- 
les,  et  profuturae  ordinatiuB  tradantur,  observent  diligenter  Pro- 
fessores  qnod  dictum  eat  de  Philosophis,  ut  materias  decnrrant 
singolomm  annomm  proprias,  hoc  eet  tractatas  a  D.  Thoma 
in  ea  parte,  quae  cuiqne  anno  assigiiatnr:  id  enim  si  fideliter 
praestiterint,  non  mnltum  temporis  supererit  ad  quaestiones  Ln- 
utiles  agitandas.  Dlud  vero  etiam  enitantor  onmes,  nt  quaeetio- 
nes,  quas  tractant,  oonnectant  cum  quaestionibos  S.  Thomae,  et 
anditoribus  significent,  quo  quidqne  pertineat,  ut  appareat,  ea, 
quae  dispntant,  esse  velnt  commentarinm  textni  3.  Thomae  re- 
Bpondentem,  atque  hoc  agere  ipsos,  non  ut  nova  et  inoognita 
prius  discipnlis  proponant,  sed  ut  eluoident  vetera,  ut  sit  addi- 
tio  potius  doctrinae  ad  doctrinam,  qnam  sncoessio  novaeinloonm 
yeiens  jam  sepultae.  Quod  enim  potest  esse  operae  pretium,  ant 
quae  lans,  scholasticos  habere  novamm  quidem  propositionum 
scientes,  sed  antiqnamm  imperitos?  Vemm  ut  haec  facilius  as- 
sequamnr,  et,  qnod  praestitum  est  in  philosophicu,  uberins  et 
distinctins  praestetur  in  theologicis,  quae  sunt  mnlto  majoris 
momenti,  snbjicietnr  kLc  index  variamm  qnaestionnm  jnxta  or- 
dinem  Snmmae  AngeKci  Doctoris,  quas  Magistri,  omissis  extra- 
ordinariis  et  insolitis,  traotare  cum  laude  possnnt  et  maxima  ex 
parte  etiam  debent. 

Vm.  Ex    prima   parte. 

Qoaestio  2.  De  ezistentia  Dei. 

3.  vel  13.  De  distinctione  attribntomm  inter  se  et  ab  ee- 
Bentia, 

8.  De  existentia  in  Bpatiis. 

12.  De  visione  Dei  per  speciem  creatam,  ocxdos  corpo- 
lales,   vires    natorales.      De  Inmine   gloriae.    Melior    inteUectns 

aoBiiPuU  ainniiilH  FH<UKO«ic>  IX  Q 


.Googk 


82  Ratio  etadiornni  et  iii«tituCioiieB  acholaiticae  Societatls  lum  Ifl 

an  melios  videat  ceteris  p!iTibtl.s.  An  videri  po^nt  oreatnrae 
ex  vi  visionis.  An  onmes.  Qnae  videantnr.  Per  quid  hae  magis 
qnam  ilJae. 

14-  Dtt  cognitione  fatnromm  contingentinm,  oondittonalintn 
etc.  De  scientia  media  ante  omne  decretum. 

19.  De  actiboe  liberis. 

22.  23.  De  providentia,  de  praedestinatione,  electione,  re- 
probatione  ex  meritis,  de  actnum  praefinitione, 

27.  Quae  processio  in  divinis  sit  generatio,  et  cur  nna  ma- 
gis  qnam  alia;  qaot  processiones  sint. 

2H.  De  distinctione  relationnm  ab  essentia,  et  an  illam  in- 
cludant  vel  includantnr.  Qaot  sint  in  divinis. 

29.  De  sabsiBtentia  absolnta,  An  detnr  in  Deo. 

32.  De  notionibus.  Qnae  et  quot  sint. 

34.  De  processione  Verbi  ex  cognitione  omnium  personanm, 
remm  possibilium,  iuttu-amm. 

40.  42.  De  constitutione  et  distinctione  Peraonamm  per  re- 
lationee:  an  relatio  dicat  perfectionem. 

43.  De  missione  PerBonaram. 

50.  De  incorporeitate,  numero  Angelorom.  An  omnesspecie 
differant.  An  necessario. 

51.  De  assnmtione  corporam. 

52.  An  unus  possit  esse  in  pluribas  Iocib.  An  plnrea  in  nno. 
Per  quid  sint  in  loco. 

53.  An  possint  in  instanti  moveri.  An  necessario  transeant 
per  medium. 

55.  De  epeciebus  intelligibilibus.  An  concruatae,  an  acoeptae 
a  rebu9.  An  nniversaliores  in  superioribus. 

66.  67.  An  seipeoa  cognoscant.  An  alios  Angelos  et  quo- 
modo.  An  futura.  An  cogitationes  cordium. 

58.  An  multa  simul  intelligant.  An  discurrendo.  An  com- 
ponendo. 

62.  An  creati  sint  cnm  beatitudine.  An  in  gratia.  An  se  ad 
illam  disposuerint.  An  per  nnum  actum  meritorinm  boni  perve- 
nerint  ad  beatitudinem. 

63.  Quod  fnerit  peccatnm  Angeloram.  An  in  primo  instanti 
creationis  potnerint  pecoare.  De  mora  inter  creationemetlapsnm. 
De  obstinatione  daemonum.  Unde  proveniat. 

64.  Quomodo  cmoientor  ab  igne. 

107.  De  locutione  Angelomm.  Quomodo  fiat. 


nGooglc 


OntiiMtio  pTO  itndiis  Hiiperioribns.  ItlSl.  88 

Ex  prima  BecTiDdae. 
Qnaestio  3.    De  beatitudine,  An  sit  operntio  intellectxLs,  an 
Tolnutatis. 

4.  Delect&tio    in    patria    an    sit  immediate  de  Deo,  an  de 


5.  Perpetnitae  an  sit  de  ratione  beatitndinis.  De  appetitu 
innato  ejusdem. 

6.  Qnid  voluntarinm.  Idemne  cnm  libero.  Eventns  ex  omis' 
!uone  qnando  voluntarii.  De  metn,  concnpisoentia,  ignorantia. 
An  caueent  inTolnntariom. 

7.  De  circnmstantiis. 

18.  Quid  sit  actUB  bunianus,  quid  bonitas  et  honestas  illius. 
Humatnrne  ez  objeoto,  circnmstantiis,  fine.  Bonum  et  malum 
an  consfcitnant  epeciem  in  moralibus.  De  acta  indifferente  se- 
cundnm  spedeni  et  individnum.  Qoando  circnmstantiae  dent 
speciem. 

19.  An  idem  actns  interior  fieri  poasit  de  bono  malus  etc. 
De  opinione  probabili.  An  lioeat  Beqni  eam  rejecta  probabiliore, 
quando,  qnibna.  De  conscientia  dnbia,  quid  tuno  agendum.  An 
in  eo  casn  melior  sit  conditio  possidentis  in  omnibus  materiis. 
De  consoientia  erronea.  An  obliget.  Electio  an  omnem  bonitatem 
et  malitiam  babeat  a  fine.  Yoluntas  nnins  finis  an  aocipiat  bo- 
nitatem  a  volnntate  imperante  alterins  finis. 

20.  De  actn  exteriori.  An  habeat  propriam  bonitatem. 

71.  An  detur  pnra  omissio.  Actus  cansans  omiesionem 
qnando  peccatum.  Sitne  tunc  commissiouiB,  on  omissionis.  Omis- 
nio  qnando  impntetur.  De  definitione  peccati  „dictum,  factnm  etc." 
Quid  sit  fonnale  in  pecoato  nt  malum  est. 

72.  De  distinctione  Bpecifica  peccatoram  ex  «bjeoto,  virtn- 
tibua,  qnibua  opponuntur  etc, 

74.  De  delectatione  morosa. 

79.  An  Deus  sit  causa  peccati.  An  praedetenninet  ad  actum 
illius.   Qnid  sit. 

81.  De  peccato  orif^nali,  an  traducatnr  ab  Adam  in  po- 
ateros.    Qnid  sit. 

86.  An  peccatum  mortale  relinqnat  maculam.  Qnid  illa  ait. 

87.  An  poena  damni  in  omnibns  damnatis  sit  aequalis. 

88.  De  pecoato  mortali  et  veniali.  Qnomodo  distingnantnr. 

89.  An  peocatum  veniale  relinqnat  maculam. 


,.Goog[e 


84        BAtio  Btndionitii  et  iuatitationes  sokoluticae  Soeietatia  Jmh  tH 

109.  Au  sine  gratia  poeaimTis  cognoBcere  TeTtun,  facere  bo- 
ntim  optis  morale,  Demn  Buper  omnia  diligere,  Bervare  omnia 
praeoepta,  praeparare  nos  ad  gratiam,  vJnoere  tentationea.  An 
jneti  egeant  aaxQio  ad  bene  operandnm  et  vitandnm  peccatiuni 
ad  perseverandam.  Quid  in  statn  naturae  integrae.  An  in  stata 
pnrae  natnrae  fnisset  neoessarium  gratiae  anxilium. 

110.  An  gratia  distingnatur  a  Tirtatibos  infosis.  In  qno 
snbiecto  sit. 

111.  De  divisionibnB  gratiae  in  gratis  datam  et  gratmn  fa- 
cientem,  operantem  et  cooperantem,  praevenientem  et  anbee- 
qnentem,  efBcacem  et  stifGcientem.  An  hae  diBtinguantar  tan- 
tiun  per  efFectns.  An  efBcaz  praedeterminet.  De  conoordia  illins 
onm  libertate. 

113.  An  ja8ti£catio  fiat  per  formam  inhaerentem.  Siine 
habitns.  An  actne  sufficiat.  An  implicet  simnl  esae  cnm  peocato. 
An  sine  illa  peocatum  poesit  remitti. 

114.  An  possimne  nobia  aliqnid  mereri  a  Deo.  An  ez  ju- 
stitia.  An  de  condigno  vitam  aeternam.  Quae  conditiones  requi- 
rantnr.  An  quaecnnqne  bona  opera  jnsti  safficiant.  An  ultima 
digpositio  ad  gratiam  hoo  habeat.  An  prima  gratia  cadat  sab 
meritum,  saltem  de  congruo ;  an  finalis  perseverantia. 

Ex  seonnda  secundae. 
Qnaestio  1.  Qnid  ait  objectnm  materiale  fidei,  et  qoid  for- 
male.  An  veritas  prima  tantum.  An  etiam  revelatio.  £t  haec  an 
commnnis  et  pablica,  an  etiam  privata.  An  solum  immediata, 
an  etiam  mediata,  et  qnae.  An  propositio  Eoclesiad  hno  perti- 
neat.  In  quid  tandem  reaolvatnr  fides.  An  tidei  possit  Ernbeese 
falsnm,  An  objectum  fldei  possit  esse  visnm  in  se,  vel  in  atte- 
stante.     An  scitnm.     An  debeat  esee  evidenter  oredibile. 

2.  An  actus  fidei  possit  eese  disonrsivus.  An  requirat  actum 
voluntatis,  a  qno  impeTetur.  An  fuerit  vel  sit  neoessarius  neoes- 
sitate  medii,  et  qnomm  objectonun.  An  sit  nccesaitate  proecepti, 
et  qnamm  remm.  An  idem  actns  sit  sapematnralis.  An  volim- 
tas  imperans.     An  jadicinm  antecedens  credibilitatie. 

3.  JDe  praecepto  non  negandi  fidem  et  illam  oonfitendi,  et 
quando  obliget.  Be  nsu  vestinm,  oiborum  et  aliomm,  quae  snnt 
propria  infidelinm.  An  lioeat  adire  templa  haereticorom  eortun- 
que  ritibas  interesse. 

4.  Qnid  sit  fides.  Antecedatne  aliqnando  charitatem  et 
gratiam,     De  certitadine  fidei  comparative  ad  alios  habitos. 


,.Goog[e 


OrdiHBtio  pro  stndiiB  Bnperiaribiifl.  Iftfil. 


5.  Au  iu  daemonibiis  edt  fides.  An  in  haereticiB  erranti- 
bns  in  nuo  articalo. 

10.  11.  De  speciebns  iniidelitatiB.  Quid  sit  haeresis,  et 
qtt&e  ad  illam  reqnirantar.  Quae  sit  haeretica  propositio,  et  de 
aliis  propositionnm  censoris. 

17.  18.  Qaid  sit  objectnm  formale  et  materiale  spei.  An 
spes  sit  in  beatifi. 

23.  24.  An  charitae  sit  amioitia.  Qnomodo  distinguator 
amor  uaturalis  et  snpemataralis  Dei,  An  charitas  augeatnr  in 
habente  ipsam.  Per  quos  actns.  An  per  sotos  intensiores.  Au 
per  soloB  actus  charitatis.  An  per  continnationem  actue.  De 
correptione  fratema,  scandalo,  bello,  si,  prout  pertempns  licuerit. 

58.  Quid  sit  justitia,  quid  jus.  De  jostitia  legali  et  parti- 
cnlari.  Girca  quam  materiam  haec  Tersetnr.  An  ciroa  paesio- 
nes  vel  operationes.  An  medimn  illins  sit  medium  rei.  De  aota 
jnstitiae,  qui^  est  stinm  cnique  reddere.  De  dominio.  Qnibus 
et  in  quae  competat.  De  ntodis  illud  acquirendi.  De  usufiuctu, 
nBu  etc. 

65.  Qnid  sit  injniia.     Et  an  quis  possit  pati  injnriam  Tolens. 

60.  De  jndicio  temerario.  An  et  quando  sit  pecoatum 
mortale. 

61.  De  difitinctione  justitiae  dietributivae  et  commutatiTae. 
De  medio  eamm,  materia  etc. 

62.  De  restitutione.  Cnjns  Tirtutis  ait  aotns.  De  capitibus, 
ez  quibne  oritur  restituendi  obligatio.  Obligatio  ex  re  acoepta 
ad  quid  se  extendat.  Bes  bona  fide  emta  au  possit  reddi  faii 
ad  pretium  reouperandum.  De  iaventis;  qnomodo  restituenda. 
Ad  quos  {ructus  restitnendos  teneatnr  boaae  fidei  Tel  dubiae 
pDSBessor.  Ad  dominus  teueatnr  de  danmo  dato  a  serris  sms  vel 
ammalibus,  sine  illius  culpa.  Qualis  cnlpa  snfGciat,  nt  quis  te- 
neator  testitaere  es.  ininsta  aooeptione  et  daomo  dato  extra  of- 
ficinm  et  coutractnm,  vel  in  officio  et  consilio  dando,  Tel  in- 
tercedente  contracta  depositi,  conunodati.  De  restitutione  ex  in- 
josto  impedimeuto  boni  alieni,  de  restitutione  inoertonim.  De 
cooperatoribna  ad  damnum.  Au  omnes  teneantur  in  soHdnm. 
Qno  ordine.  An  acceptio  ob  turpem  causam  obliget  nd  rwti- 
tntiouem.  An  ree  reetitnenda  sit  secundum  ennunuin  pretinm. 
Qnando  reetitnendnm  sit,  nbi,  qno  ordine. 

63.  An  et  quale  peocatum  sit  aooeptio  persunamm  in  dis- 
tiibuendis  beneficiie  et  offioiis,  minm  dignis. 


,.Goog[e 


86        fistiu  etudioram  et  inhtitntdoQeB  Bcholastioae  Societatia  Jesn  III 

64.  An  liceafc  ocoidere  homiuem  pro  defensione  sooe  vitae, 
honoris,  bonorum.  Coi  facienda  sit  restitutio  pro  homioidio  id- 
joato,  vel  damno  ex  illo  cousecato. 

66.  Be  quantitate  reqnieita  ad  peccatum  mortale  fiirti.  De 
furtis  minutk,  quae  fiunt  ab  eodem  diversis  personia,  vel  eidem 
a  plariboe.  De  furtis  domeBticorom,  nxoris,  fiiiorum,  famuloroin 
etc.  An  sit  licita  compensatio  facta  propria  aaotoritate,  pro  eo, 
qnod  debetur. 

74.  Quae  detractio  sit  peccatam  mortale.  Au  aadiene  peocet 

Ex    tertia   parte. 

Qaaestio  ].  An  Christi  opera  fuerint  infiniti  valorifi,  etsa- 
tisfecerint  ex  rigore  justitiae.  An  purus  homo  possit  satisfacere 
pro  peocato  buo  vel  alieno  mortali.  An  pro  veniali.  An  Christua 
incamatns  fuiBset,  si  Adam  non  peccasset. 

2.  De  anioue.  An  sit  facta  in  natura,  vel  pereona.  Qaid 
illa  sit.  An  Ohiistus  suam  incamationem  mereri  potaerit.  An 
justi  ante  Christam  vel  incarnationem  vel  accelerationem.  An 
B.  Virgo  matemitatem. 

3-  An  plures  pereonae  eandem  numero  naturam  possint  as- 
samere.  An  ana  persona  plures  naturaH.  An  persona  creata  pos- 
eit  oniri  hypostatioe  alteri  naturac. 

4.  An  potaerit  assumi  a  Verbo  nattira  habens  propriam 
personalitatem. 

8.  De  scientia  infusa.  Quis  habitus  ait,  An  per  illam  vide- 
antur  omnia  possibilia.  An  onmia  futtua. 

10.  De  impeccabilitate  Christi;  et  ande  illa  sit. 

18.  De  concordia  impeccabilitatis  oum  libertate  Chriati. 

23.  An  Chnstos,  in  quanttun  komo,  posslt  dici  Filias  Dei 
adoptivofl. 

2&.  De  adoratione  Christi,  orucis,  imaginam  etc. 

60.  Quid  sit  Sacramentnm.  An  Sacramenta  novae  legis 
constent  rebus  et  verbis  determinatis.  An  matoitar  valide  vel 
lioite. 

62.  An  causent  gratiam.  An  physice  an  moraliter.  An 
gratia  sacramentalis  addat  ad  gratiam  virtatnm.  An  Sacramenta 
legis  veteris  gratiam  caasarint. 

68-  De  Charactere,  ijuid  sit.  An  delebilis.  Quae  Saora- 
menta  imprimant. 

64.  66.  De  intentione  ministri  et  saacipientifi.  De  martyrio. 


nGooglc 


Ordinatio  pTo  ■tndiia  inperiorib».  1651.  87 

Qmuiclo  conferat  gratiam.  An  ex  opere  operato.  Qitam  dispositio- 
nem  reqiiirat. 

73.  An  Eaohariatia  eit  Sacramentam.  In  qtiibiis  coDsiBtat. 
An  sit  anmn  vel  plora.    An  neoessarium  necessitate  medii. 

74.  Qnae  ait  materia  EuohariBtiae.  In  qua  quantitate.  Qao- 
modo  debeat  esae  praesens.  An  aqua  vertatur  immediate  in  San- 
gninem. 

75.  An  ChriBtus  sit  in  hoc  Saoramento  reaJiter.  Quid  sit 
haec  praesentia.  An  maneat  Bubstantia  panis  et  vini.  An  anui- 
hiletnr.  An  panis  et  vinum  convertatur  in  corpus  Clinsti.  An  id 
coUigatar  ex  verbia  consecrationis.  In  qno  sita  eit  haec  oonversiu 
An  reproducatnr  in  iUa  corpae  Christi.  An  aocidentia  maneant. 

76.  An  totns  ChriBtus  sit  snb  utraque  specie  et  ejus  par- 
tiboB.  Quae  sint  ez  vi  verborum,  quae  per  concomitantiam.  An 
Chrietos  moveatur  ad  motom  speciemm,  et  quomodo  hoc  fiat. 

77.  An  maneant  accidentia  sine  subjecto.  An  aoquirant 
novum  modum.  An  detur  in  illa  aotio  Christi  Bostentans.  Quo- 
modo  ex  iis  aliquid  generetur. 

7H.  Be  forma  sacramentali  Eucharietiae.  Quae  verba  sint 
esBentialia.  Quomodo  iutelligenda.  An  dicantur  recitative,  an 
enonoiative. 

79.  An  detnr  major  gratia  sumenti  duas  Bpeoies. 

82.  An  plures  sacerdotes  eandem  hostiam  possint  consecrare. 

88.  An  in  Missa  sit  sacrifiolum.  In  qua  actione  consistat. 
An  requirat  duae  species.  An  habeat  valorem  iniinitum.  Quem 
eSectnm  habeat. 

84.  An  poenitentia  sifc  Sacramentum.  Quae  materia,  quae 
fonna,  quae  verba  sint  neoessaria.  Quomodo  intelligenda.  An  sit 
neceaearium  necessitate  medii. 

85.  An  poenitentia  ait  virtns.  Quod  objectum  habeat,  qnos 
actos.  An  sit  virtne  specialis. 

86.  An  remissa  cnlpa  remittatur  tota  poena. 

87.  De  remisaione  venialium,  per  quos  actus  fiat.  An  per 
Sacramentalia.  An  requiratur  gratiae  infusio. 

89.  An  merita  reviviscant.  An  pecoator  semper  resuvgat  in 
gratia  aeqnali. 

90.  Qnae  aint  partes  poenitentise,  et  onjusmodi.   — 

De  Contritione.  In  quo  formaliter  sit  fdta.  Quid  sit  st- 
tritio.    An  dolor   formalis  sit  neceBsarinB  ad  Sacramentom  poe- 


,.Goog[e 


88        Rfttio  stndiornni  et  iDStitationeg  seholKitieae  SocJetfttis  Jean  ITI 

mtentiae  et  quis  dolor.  An  reqtiiratTir  propoeitum  fonnale.  An 
poesit  dari  Sacramentum  iuforme  ex  defectn  doloriB. 

DeClonfessione.  An  ciroomBtantiae  nonmutanteeBpeciemneces- 
sario  sint  explicandae,  Qaomodo  expHcandus  nomems  peccatomm. 

De  Satiflfactione.  An  et  quomodo  teneantur  poeniteutes 
implere  poenitentiam  injnnctam.  An  possit  mutari.  An  habeat 
etfeotum  ez  opere  operato. 

De  ministro,  jmisdictione  ordinaria  et  delegata,  sigiUo. 

De  Ordine  et  Matrimonio,  prottt  per  tempns  licebit. 

IX.  Mnterias  igitur  supra  positas  et  singalis  aniiie  assi- 
gnatas  in  Batione  etndiomm  tam  Fhilosophi  quam  Tbeologi  sao 
tempore  pertractent,  neque  illas  permisoeant:  ita  tamen,  nt  ex- 
temaram  Academiamm  et  consaetadinam  regionum,  in  qoibus 
degitur,  quatenas  necesse  est,  ratio  habeatar.  Nec  ad  transgre- 
dieudnm  ordinem  istom  vel  discatiendas  subtilitates  luntiles  snf- 
&agari  debebit  nostris  exemplnm  aactomm  aliqaomm,  qai  sua 
Bcripta  mandamnt  typis  et  vel  materias  pemiiscnemiit,  vel  iu 
perseqnendis  minutiis  inunorati  sont.  Quidqmd  enim  de  illis  sit, 
ad  docendnui  utiliter  in  scholia  haec  ratio  uou  est  opportuna. 
Qnociroa  exceptis  illis  quaestionibus,  tn  qoibos  Aristoteles  vel 
S.  Thomas  ejusce  rei  nobis  exemplom  dant,  non  oocupentur  no- 
Btri  &CLie  in  divinaudie  possibUitatibas  vel  impIicautiiB  remm: 
sed  intenti  in  ea,  quae  disputant  aactores  classici,  abBtineant  a 
versando  remm  poasibilinm  thesaaro,  eo  qaod  periculnm  sit,  ue, 
dam  scmtautnr  veritatee  uobis  iucompertas,  chimaeras  et  umbras 
amplectantur. 

X.  Qnod  attinet  ad  tertium  inconunodum  sapra  tactnm, 
de  pericalosa  qnomndam  Professomm  licentia  iu  rejiciendis  sen- 
tentiis  jam  reoeptis,  et  excogitaudis  opiuionibus  novis  atqne  a 
communi  scholarum  sensn  alienia,  censnenmt  iidem  PP.  Depn- 
tati,  uihil  efficacins  decemi  posse,  qnam  qood  definitnm  est  a 
Congregatione  V.  deoreto  41-  et  56-  et  praescribitnr  in  Ratioue 
studiorum.  Nominatim  vero  caveant  Professorea  Theologiae,  ne 
(quod  ipsis  prohibetur  in  landato  decr.  41.  Congregationis  quin- 
tae,  et  praeterea  regula  ipsomm  qniuta)  receptas  jsm,  qnamvis 
oougmentes  tantum  rationes,  qnibns  res  fidei  probari  soteut,  et 
malto  minuB  testimouia  s.  Scripturae  eodem  Bpectantia,  rejioiant 
ant  refellant,  nec  temere  uovas  rationes  excogitent. 

XI.  Ad  horum  autem  omniam  accoratam  observationem 
odvigilet    inprimis    Praefectus    superionim    soholarom:    ideoque 


,.Goog[e 


Or<tinatfo  pro  etndiii  «nperioribns.  16ftl.  89 

scripta,  qaiM  m  gymnafiiB  tradtmtur,  aibi  snbinde  ostendi  curet 
et,  si  qnid  peccetnr,  Superiorem  tempestive  admoneat.  Theses 
de  opinionibns  inntilibus,  Beu  a  communi  scbolarum  sensu  abhor- 
rentibos,  vel  etiam  suo  loco  non  traditis,  publice  proponi  non 
dnat,  nec  de  lie  nostros  aut  extemos  examinari.  Quin  etiam 
dmn  snbibtint  examen  eive  uostri  siTe  extemi,  tam  in  Fhiloso- 
pLia  qcam  iu  Theologia,  habest  ipse  penes  se  catalogum  quae- 
stdonnm  een  materiamm,  qaae  in  qnalibet  facultate  et  quolibet 
anno  tradi  deberent,  et  de  iis  dumtazat  examen  institui  sinat, 
ut  constet,  an  magistri  b^adiderint  qaae  tradere  debiiiBsent. 

XII.  Verum  quia  non  raro  controvertitur,  quae  sit  aut 
non  sit  doctrina  nova  et  cODununi  sensui  scholarum  seu  Docto- 
ram  contraria,  unde  nasoitur  contentio  inter  PraefectQm  etndi- 
orum  et  Magistmm:  ad  toUendum  hoc  impedimentum  visnm  est 
mihi  de  eomndem  PP.  Deputatomm  consilio  statnere  sequentia : 

a.  Contradioente  Praefecto,  cujos  erit  id  oum  debita  cautela 
facere  et  nesciis  omnibus  praeter  Reotorem,  jnxta  ipsiuB  regulam 
18.,  MagiBter  stet  Praefeoti  judicio,  non  propouendo  nec  propu- 
gnando  sententiam,  cui  Ole  contradicit,  donec  Superiores,  ad  quos, 
et  non  ad  alios  deferenda  res  est,  aliud  decernant. 

b.  Perstante  Magistro  in  sua  sententia,  Itector  inquirat  ju- 
dicitmi  trium  vel  quatuor  bene  doctomm  Patmm,  idque  singil- 
latim  et  secreto:  quomm  si  major  pars  pataverit,  justam  esse 
Praefecti  contradictionem,  efficiat  Kector,  ut  Magister  illiuB  se 
judioio  omnino  submittat;  et  e  converso,  si  ilU  doctrinam  Ma- 
gistri  probaverint,  uemo  haio  uegotiom  facesaat.  Ut  vero  mi- 
nime  suspectum  eit  jadidom  istorum  Patrum,  eligantur  qui  mi- 
nime  propensi  existimantur  esse  ad  uovitateB,  sed  ad  Praefectum 
at  Magistmm  aequaliter  BfTeoti.  Quodsi  Eector  tales  ad  manum 
non  habeat,  ad  Proviucialem  recnrrat,  at  eo,  quo  dictom  est,  modo 
tales  aliquot  Patres  consulat.  Sin  vero  hoc  non  safficeret,  nec 
poesent  aententiae  ad  concordiam  revocari,  Superiomm  erit  iu 
e08  animadvertere,  quorum  culpa  id  acciderit.  Ad  eoademetiam 
spectabit,  abi  opas  fiierit,  uovamm  et  a  communi  sensu  plaue 
abhorrentium  opiuiouam  Dootores,  si  crebrius  relabautur  et  ni- 
mium  tenaces  sint  saae  sententiae  (prout  saepe  commendatum  est 
et  praeBoribitur  a  Congregatione  V.  decr.  41-)  amovere  a  muuere 
doceudi,  substituto  alt«ro,  qui  fuerit  senteutiaram  probatamm 
amautior  et  ad  obsequeudum  in  re,  quam  tautopere  sibi  cordi 
eese  testatur  Societas,  propeuBior. 


,.Goog[e 


90        Ratio  stQdionun  et  inatitutioiies  ■cfaolaeticke  Societatis  Jegn  III 

Xin.  Sed  ad  occurrendmn  Eidlinc  efEcaciuB  praedicto  in- 
commodo,  optarant  mnlti,  nt  texeretnr  elenchns  eamm  sententi- 
amm,  qnos  praeetat  non  doceri  in  nostnB  scholiB.  —  Yemm  qnia 
fieri  omnino  nequit,  nt  singillatiin  recenseantur  onmes,  snbjici- 
mas  hic  saltem  aliqaae,  tam  philoBophicas  quam  theologicas,  ex 
variie  Provinciis  hnc  tranemissiB,  et  plerasque  a  diversis  Praepo- 
sitis  Generalibns  pridem  doceri  vetitas  in  nostris  gynmaaiis,  et 
nunc  jusBU  postremae  CongregationiB  G«ueraUB  a  FF.  Depntatts 
denno  ezaminatas.  Snbjiclemus  autem,  non  qnod  dootrinam  iis 
contentam  qualificare  ullo  modo  animus  sit  (id  enim  altdoris 
Bnbsellii  est),  sed  quia,  qnaecunqne  tandem  iis  ineBBe  possit  pro- 
babilitas,'  jndicamus  ad  nnifonnitatem  et  soliditatem  dootrinae 
toties  in  nostrifi  Constitutionibas  et  Congregstionnm  decretis  com- 
mendatam  et  ad  frnctum  optatom  e  scholis  nostris  referendum 
onmino  ezpedire,  ut  nostri  ProfesBOFes  ab  iis  abstLneant,  qnam- 
vis  non  sit  par  omninm  cansa,  neqne  omnes  sint  aequalitar  no- 
stris  rationibns  inopportunae. 

Xiy.^  Propositiones  aliquot,  quae  in  scholis  80- 
cietatis  non  sunt  docendae. 

Philoaophioae. 

1.  Sive  in  Byllogismis  detur  medium,  majus  aut'  minos  ex- 
tremnm  ex  natura  rei,  sive  non,  ex  mente  Aristotelis  illa  con- 
stitanntor  per  sitns  locales,  qnos  habebant,  dnm  Aristoteles  in 
tabella  aut  carta  pingebat  terminos. 

2.  G^nns  potest  immediate  individuari  a  parte  rei. 

3.  Belatio  similitndinis,  patemitatis  etc.  non  est  formali- 
ter  in  rebus  aut  in  suo  fandamento,  sed  est  aliquid  rationis  aat 
mera  intellectas  comparatio. 

4.  Nott  datur  proprie  falsitas  in  materia  impoasibili,  ac 
propterea  non  sont  in  ea  propoBitionee  immediatecontradictoriae: 
ut  ^Deus  est,  Deus  non  est." 

5.  Non  datnr  materia  prima. 

6.  Materia  non  est  causa,  sed  mera  conditio. 

7.  Similiter  forma  et  finis  non  sunt  verae  cansae  remm  na- 
turalium. 

8.  Materia  prima  potest  natnraliter  esse  aine  omni  forma. 

9.  Materia  ad  prodactionem  formanun  active  conourrit. 

'  Die   hier  aD%efIlhiteQ  S&tise  fiDdeu  gich  han^Bchriftlich  anch  im  «leaN 
ichen  Ordensarcbiv  8cr.  XIII.  F&acic.  H.  n.  1.  p.  22  sqq.  ^  „011". 
■  ml  et 


nGoogle 


Ordinfttlo  pro  stndiia  Bnperioribui.  in51.  91 

10-  nnio  materiae  et  formae  est  vere  natura. 
11.  Materia  prima  creator  ab  agente  natnrali. 

13.  Poteet  dori  creatura,  qoae  natnra  sna  habeat  virtubem 
principalem  creandi. 

13-  Creatio  non  est  prodnctio  rei  ex  nihilo,  sed  productio 
rpi,  qoae  fit  a  Bolo  X>eo,  sine  consortio  alterius  oausae  efficienti.^^. 

14.  Poteat  creatora  aliqua  elevari  ad  seipsam  prima  vice 
prodncendam. 

15.  Idem  poteBt  esse  cansa  snae  cansae  in  prima  Bui  produc- 
tione'  in  genere  causae  effioientia, 

16.  Effectns,  recepta  realitate  eeu  essentia  a  sna  canaa,  po- 
teet  virtute  ipsins  essentiae  productae  in  priori  naturae  a  oansa, 
producere  sibi  existentiam. 

17.  Potest  aliqnid  snbstantiale,  natura  «ua  incorruptibile 
atqoe  independenB,  a  materia  edaci. 

18.  Elementa  ncn  componuntur  ex  materia  et  forma,  sed  ez 
atomis. 

19.  Mixta  etiam  corpora,  ezcepto  homine,  non  liabent  pro- 
priam  fonnam  snbstantialem,  sed  pro  varia  atomorum  miztura 
et  dispositione  exhibent  illas  species,  qnas  videmns,  auri,  mar- 
moris  etc. 

20.  PoBsnnt  dua©  formae  nltimae  et  non  subordiuatae  esse 
natnraliter  in  eadem  materia. 

21.  Yalde  difficulter  potest  ratione  probari  sententia  con- 
traria  sententiae  Dnrandi,  quod  Dens  immediate  coiKurrit  ad 
amnes  effectus  cauDamm  secundarnm;  neque  loca  S.  Scripturae 
hoc'  convincunt. 

NoD  osnrpaTiila  eet  hn«c  propoaitin.  nigi  aildenilo,  nententiam  c<ininiunem 
eoutn  DQrandDm  Bufticient«rpTob(krinpudintelIactnro  benediHponitom,  etab- 
■tinendo  a,  refellendi»  receptis  pTobntionibnB  pro  eademcommuni  aeuteutik, 
jnzta  decr.  41.  Cuiigr.  V. 

22.  Accidens  naturaliter  mutat  ^ubjectum  inhaesionis. 

23.  Dnbiam  etit,  an  qoantitas  distinguatur  &  materia.  Item, 
an  diatingaatar^  a  formis  substantialibus  quantitas  et  impenetra- 
bilitas. 

la  hiMi  duLio  P.  ClaQdiug  jneeii  affiniMtiTBDi  a  uoutriB' docendam  ;*  et 
coDtrarium  retnit  qnoque  Untina. 


'  ml  om.  Ja  genere  caasac  efScientis."  -  *  ml  haec.  Et  om.  not« 
.Kon  UQTp. . ,.  Congw.  V."  —  '  ml:  iieni  aDUOu  identificetnr  formis  Bnbet. 
*  ml  om.  ^et  contnrium ....  MnlJQB." 


,.Goog[e 


92         Ratto  etndiorain  et  tastitatianei  aeholuticM  Soeietatia  Jeni  III 

24  Qoaiititias  identiiicatiir  realiter  cam  abi,  qno  sabstaiitia 
materialiB  constituitar  in  looo  impenetrablliter. 

25.  Uontinaom  sacceBsiyam  et  intensio  qnalitatam  solis  in- 
diviBibilibtis  constant. 

26.  Dantnr  puncta  inllata'exquibas  oontinuumcompaQatnr. 
Dtraqne  haec  eat  contrn  regulMn  et  Ariatutetein  et  cootra  ordinktioiien 

P.  Hutii  ad  diTersas  Provinciaa  miBuni. 

27.  IJnma  et  idem  punctam,  formaliter  et  virtualiter  indi- 
visibile,  ratione  velocitatis  laotoB  potest  esse  in  ploribas  partibufi 
spatii  ano  et  eodem  momeQto,  et  sic  rstione  intensiBsimae  veh- 
citatis  occapare  simul  totnm  spatium,  qaod  intercedit  inter  Ko- 
mam  et  Neapolim. 

28.  Fotest  dari  creatora  infiuita  in  omni  genere,  ezoepta 
independentia,  qnae  anica  restaret  Deo  propria;  potest  etiam 
dari  inteUectns  in£nitas,  volimtas  infinite  perfecta  et  conaeqnen' 
ter  indetectibilie. 

29-  PossibiliB  est  creatura  perfectissima,  qua  perfectior  cre- 
ari  a  Deo  non  possit;'  item  imperfectissima,  qaa  nolla  imper- 
fectior  a  Deo  possit  creari. 

30.  Infinitum  in  multitadine  et  magnitudine  potest  claudi 
inter  dnas  unitateB  vel  dno  pnncta. 

St.^Potest  assignari  dies  aliquis  in  aeternitate,  ultra  qaem 
nullos  aliuB  futtuits  est:  aicut,  si  mundas  fuisset  ab  aetemo, 
poseet  assignari  primus  dies,  ante  quem  nollas  alius  ^iisset. 

32.  Datur  nnmerus  maximus  finitus,  eapra  quem  DeoH 
nihil  potest  addere. 

33.  In  continno  intercipiaotur  vacua  parva,  paa<^ora  vel 
plara,  majora  vel  minora,  pro  raritate  et  densitate  ejusdem. 

34.  Bes  etiam  materialisj  potest  absolvi  ab  omni  respectn, 
sive  loci  sive  tempori»,  et  formaliter  et  fundamentaliter. 

36.  Terra  movetur  motn  diomo;  planetae  tanquam  viven- 
tia  moventur  ab  intrinseco.    Firmamentum  stat. 

36.  Motus  coeloram  est  omnino  ab  intrinaeco  et  niillo  modo 
ab  intelligentiis.  Propositio  adTerBAtnr  Arrstoteli. 

37.  Elementa  non  transmutantur  invieem,  sed  unitia  parti- 
culae  in  alio  delitescunt  incorruptae,  qaarum  ingressus  rarefac- 
tioais  et  condensationis  est  ratio. 


'   ml  om.  ,ex...  componatnr''   —   *  ml  om.  .item.. 
om.  nn.  81—65. 


,.Goog[e 


Orcliaatio  pro  Stndiis  Bnperioribns.  1661. 


38-  Probabili«B  dicitnr  fieri  generatio  per  novam  conjunc- 
tionem  corpuecnlomm,  etiam  secnndom  mentem  Aristotelis. 

39.  Doae  tantnm  sunt  qnalitates  primae,  calor  et  frigus, 
IiTunor  vero  et  siccitas  non  sunt  qnalitates. 

40.  Plnres  snnt  primae  qualitates  sensibiles  elementomm 
qnam  qnatuor. 

41.  Gravitas  et  levitas  non  diffemnt  specie,  sed  tantum 
secnndnm  magis  et  minns. 

42.  Anima  vegetativa  poterit  aliqua  nntrire  et  augere  ex 
Bihilo. 

43.  Potest  anima  existens  in  uno  loco  viviiicare  corpna 
existens  actn  in  alio  loco. 

44.  Dantnr  in  Lomine  simnl  et  permanenter  tres  auimae 
realiter  inter  se  distinctae. 

45.  Yita  LttteUectaaiis  creata  nnllo  modo  reqnirit  actionem 
nllam  physicam,  atqne  ita  intellectns  non  agit. 

46.  Brata  circa  objecta  psrticnlaria  discnrnint  vero  et  pro- 
prie  dicto  discursn. 

47.  NoUa  datnr  in  aenBiboB  extemis  species  intentionalis 
sed  ejos  looo,  v.  gr.,  datnr  in  oculo  eztramissio  radiomm  vi- 
snaliom. 

48.  Nollae  dantnr  species  impreesae,  neintelligibilesqnidem. 

49.  Inunortalitas  animae  nou  satis  colligitnr  ex  operatiom- 
bns  intellectuB. 

50.  FrobabilinB  est  non  repngnare  potentiam  mat«rialam 
cognoecitiTam  rei  apiritnalis. 

61.  Potest  esse  snbstantia  materialis,  qnae  et  virtute  oogno- 
scendi  et  loco  se  movendi,  et  qnia  sit  esseDtialiter  completa,  adae- 
qnet,  immo  excedat  animam  rationalem. 

52.  Possibilia  est  creatnra,  qnae  habeat  actnm  intellectns 
identifioatnm ;  item  possibilis  est  oreatnra,  qnae  sit  ipsa  species 
unprefisa  remm  omninm  posslbilinm. 

58.  Poasibilifl  eet  anima  Bpiritualis  uon  intelleotiva. 

54.  Snbstantia  materisLis  potest  eSBe  cansa  adseguata  prin- 
cipalis  alicnjns  entis  et  snbstantiae  spiritnalia. 

56.  ifltiamsi  non  esset  in  Deo  libertaB  formaiiter,  posset 
adhnc  talis  perfectio  commnnicata  reperiri  in  creatnris. 

56.  Cansa  passiva  'vere  in£uens  et  prodncens  formam  pot- 
est  esse  libera,  etiamsi  non  inflnat  efficdenter. 


,.Goog[e 


94       Ratio  atndioraiB  et  iQititationet  scholasticae  Societatis  Jesu  m 

57.  Possibilis  est  potentia,  quae,  quamTie  eit  nataraliter  in- 
oapax  operandi  UbOTe,  divinitns  tamen  elevata  libere  operetnr. 

58-  Non  apparet  suiHcienB  repugiiantia  in  eo,  quod  possibUis 
sit  aliqms  intellectus,  qui  et  in  objectis  obscure  pTOpoaitis  possit 
independenter  ab  actu  voIuntatiB  se  determinare,  vel  ad  aseensam, 
Tel  ad  disBensum,  et  consequenter  qui  sit  liber. 

69.  Katiuraliter  potest  voluntas  amare  aliquod  objectnm, 
nuUa  praevia  cognitione  in  inteUectu. 

60.  VoluptasetdolorconsistitformaUterincognitione  objecti. 

61.  Subetantia  spiritualis  potest  habere  partee  intensionis 
et  extensionie.  Potest  item  de  potentia  absoluta  esse  aUqua, 
quae  babeat  partee  integrantes.  Nec  ex  fide  potest  persuaderi, 
animam  non  esse  talem. 

62.  Potest  forma  substantiaUs  etiam  spiritnalis  esse  cor- 
mptibilis. 

63.  Manu  tangi  potest  eus  possibUe,  etiam  sub  statu  possi- 
biUtatis. 

64-  Potest  dari  actio  in  distans  virtate  naturaU. 

65.  PosBunt  fieri  curatioues  vulnemm  vel  morbonim  per 
medicamenta  appUcata  in  distautia  sea  per  nnguentum,  quod 
vocatur  armarium. 

Theologicae. 

1.  Leges  humanae,  etiam  Eccleeiae,  non  habent  vim  obU- 
gandi  sub  peccato^  mortali. 

2.  Omnia  peccata  luxuriae  contra  natnram  sunt  ejusdem 
speciei  infimae;  ideoque  satis  est,  si  bestialitatis  aut  sodomiae  ant 
moUitiei  reus  confiteatur,  se  peccasse  coutra  naturam. 

3-  Non  repuguat  potentia  materialis  adeo  perfecta,  ut  ele- 
■vata  poBsit  videre  Denm  , 

4.  Nou  repugnat  Ubertas,  amicitia  et  inimicitia  Dei,  poten- 
tiae  aUcui  materiali. 

5.  PossibiUB  eat,^  salva  omnimoda  Ubertate,  quae  naturaU- 
ter  competit  creaturae  inteUectuali,  praedestinatio  antecedens  et 
absoluta,  qua  praedestinato  gloria  intendatur  ut  corona,  indepen- 
denter  omnino  a  scientia  etiam  conditionata. 

6.'  Tam    intellectu    quam    voluntate    possumns   secundum 

1  ml  oin.  Bpeccato"  —  *  ml  om.  „sAlTa  .  .  .  iuteJlectiMll''  —  *  ml 
babet  n.  6.:  ^Avgmentam  charitatia  fit  pTodnctione  novae  cbaritatia  destrncta 
retere  minne  perfectk."  —  Pogtea  n.  7.  sqq.  ocearmtit  propositianes  Doslne 
e.  m. 


,.Goog[e 


Ordinatio  pro  stndiis  ■nperioribni.  1651,  95 


legem  ordiaariam  niio  eodemqne  Iiabitu,  etiam  inAiso,  Tersari 
ciroa  rationes  formoles  adaeqnate  diversas,  h.  e.  Huf&cienteB  ad 
oonstitntionem  onins  per  se  virtatis. 

7.  A.b8olttte  loqnendo  potest  ChristnB  peocando  perdere  unio- 
nem  hypostaticam. 

8.  Verbtun  gniri  potest  di&bolo:  sab  hia  terminis  non  pro- 
ferenda. 

9.  Non  potuerant  Patree  iuferre  unitatem  snppositi  in  Christo 
ex  hifi  propositionibns :  „ChristaB  est  filins  Dei  et  fUius  hominis", 
imo  nec  ex  Snriptura  hoc  inferre  potuere. 

10.  PerBona  Yerbi,  qna  persona  Verbi  formaliter,  plus  quam 
denominative  snbjiciebatur,  quando  Christus  Dominus  pro  nostra 
redemtione  operabatur. 

11.  Natnra  divina,  etiam  posito,  quod  non  sit  terminus 
snbaistentialis,  potest  terminare  natnram;  et  Angelns,  qni  non 
esfc  forma,  informare*  materiam. 

12-  GorpuB   Christi  non  habet  quantitatem  in  Encharistia. 

13-  In  Eacharistia  non  rzmanent  species  reales  accidentium, 
sed  tantum  intentionalea. 

14.  Cam  qnantitas  non  distingaatur  a  substantia,  agentia 
natoralia  non  agnnt  in  hostiam  consecratain,  sed  solus  Deus:  unde 
calefactio  at  trausportatio  ipsins  est  a  solo  Deo. 

15.  Corpus  Christi  existens  sub  speciebus  eacharisticis  con- 
corrit  active  ad  prodnctionem  alterins  snbstantiae  ex  accideutibas 
corTDptis. 

16.  Moribnndns,  etsi  nnllnm  signum  det  aat  dederit  con- 
tritionis,  adeo  ut  sacerdos  nec  sciat,  nec  pmdenter  patare  possit, 
praecessiBBe  sensibilem  aliquam  confessionem,  absolvi  potest. 

17.  Confessio  veniaHam  non  eget  ullo  dolore  od  remissionem. 

18.  Confessio  facta  sine  ullo  dolore  valida  est,  etiam  in 
mortalibns. 

19.  Dolor  natoralis  sofBcit  ad  veram  Confessionem  et  ab- 
solntionem  saoramentalem  cum  efiectu  gratiae  consequendam. 

20.  Coniessaru  Societatis  gaudent  independenter  a  F.  N. 
Generali  onmibos  facultatibns  concessis  Societati;  idqne  vi  privi- 
legii  Paali  III.,  qaod  a  nemine  Pontificumconseqaentiamrevoca- 
tnm  est. 


>  ml  meitdoie  ,iiifonaat.'' 


,.Goog[e 


96  Ratio  stndiornni  et  inatitatioaea  acliolaattcae  Societatis  Jean  IIT 

21.  NonuoUa  peocata,  quae  reeervanbur  in  Societate,  nt 
machinatio  in  Superiores,  seminatio  discordianim  et  .8imi]ia,  licet 
attingant'  gravitatem  peccati  mortalis,  non  8«nt  reservata,  niai 
sequatnr  efiectus. 

22.  Is,  qui  praemisso  ezamine  confessus  est  et  absolntns, 
non  tenetor  deinde  confiteri  peocatum  illad,  qnod  memoriae  non 
occurrerat  et  post  peractam  Confessionem  occurrit,  et  oomtat, 
nnnqnam  iiiiese  directe  iu  Confessione  expoeitum. 

23.  Is,  qui  a  reservato  peccato  pro  tali  cognito^  ex  neces- 
sitate  aliqua  indirecte  est  absolutua,  non  tenetur  deinceps  se  Sn- 
periori  sistere,  nec  per  se,  nec  per  alium ;  eed  mauet  gimpliciter 
absolntas  et  sine  ullo  onere  quaerendi  direote  a  reservato  abso- 
lutionem. 

24.  Circa  qnaestionem  de  actibue  liberis  Dei'  haec 
statuunus : 

a.  non  doceatur  a  nostris  sententia  Cajetani; 

b.  nec  ulla  alia,  quae  cum  sententia  Cajetani  coincidat 
et  modo  loquendi  tantum  ab  ea  differat; 

c.  propter  eam  causam  non  doceatnr,  aotam  liberom  Dei 
dicere  aliquam  rationem  positivam,  Deo  intrinsecam 
et  in  ezistendo  contingentem.* 

25.  In  materia  de  efficaoia  gratiae  servetnr  deoretum  P- 
Claadii  oonditum  14.  Dec.  1613. 

His  adjangimus  sez  alias  propositiones,  non  quod 
credamus,  quempiam  ex  nostris  eas  docuisHe;  sed,  quia  oblatae 
faemnt  PP.  Depatatis,  praeseuti  catalogo  duximus  inserendas. 
Sunt  autem  hae: 

a.  Deus  est  causa  pecosti. 

b.  Deus  habet  pro  tempore  actas  amons  et  odii,  qnos  non 
habebat  in  aeteniitate,  neqae  illud  magis  repugnat  di- 
vinae  immutabilitati,  quam  quod  videmua  potentiam 
ejns  exeoutivam  habere  jam  ezercitia  et  actus,  quos  onte 
non  habebat. 

c.  Quando  Deus  amat  Petram  poenitentem,  qnem  ante 
oderat  peocatorem,  vere  mutatur  secundum  nostram  dis- 

■  m  1 :  licet  acced&nt  &d  gr.  —  *  ml :  oognito  occasione  itineria  vel 
alia  inairecte  eat  abaolatas  ic.  —  *  ml :  cenBaernnt  PP.  depntati,  nou  esse 
docendam  et  rel.  in  oratiune  obliqna.  —  *  tnl  bringt  von  hier  an  noch  These 
87— 58,  die  vom  P.  Qeneral  nicbt  anfgenoDiman  wnrden,  daher  als  gefoHene 
SSUe  anch  vou  nns  tlbergangen  werden. 


nGoogle 


Ordiiiatio  pro  stndiia  aaperioribnB.  1651.  9' 

positioiiem;  et  chimaera  est  cred&re,  enm  hftbere   simol 
actns  amorie  et  odii. 

d.  Dens  non  determinat  quidquam  ab  aetemitate  de  homi- 
mmi  felioitate  vel  damnatione,  sed  ez|>ectat  eomm  sta- 
tnm  finalem,  nt  ad  altemtrum  se  determinet. 

e.  Non  est  de  fide,  qnod  Deus  sciat  adhuc  determinate, 
qni  sint  futuri  beati  vel  damnati,  qnia  illud  ab  homi, 
num  libertate  dependet.  Negando  anbem  Dei  praescien- 
tiam  liberamm  remm,  facilis  redditur  praedestinatio, 
quae  cnm  illa  praescientia  parit  horrorem. 

f.  Nullo  modo  possibile  est,  Deum  scivisse,  quod  Adamne 
erat  peccatums,  cum  sortem  nostram  in  manibns  ejuspoeuit. 

XV.  Porro  supradictas  propositiones  omnes,  pront  saepe 
declaravimus,  nulla  nos  afficimus  censura,  sed  solnm  prohibemns 
doceri  in  noertris  G-ymnasiis,  ad  majoreni  nniformitatem  et  eoli- 
[Utatem  doctriuae  inter  nos  et  oopiosiorem  fructum  in  anditori- 
bna  faciendum,  Nee  cuiquam  patrooinari  debet,  si  quae  forte 
ex  iUis  repariatur  apud  aJiquos  auctores,  vel  in  librie  jam  editis 
a  nostris,  etiam  eum  ftliqua  approbatione :  nam  optandnm  fuerat, 
nt  diligentiorea  fnissent  et  severioree  plerique  revisores.  Quodsi 
miiiJominns  ex  iis  aliquae  (quod  ramm  omnino  erit)  communiter 
jam  receptae  essent  in  aliqua  Provincia,  admoueat  nos  matnre 
P.  Provincaalis,  ut  dispiciamus,  quid  facto  opus.  Sicnt  et  si  quae 
aliae  opiniones  illic  oflfensam  pariant,  quae  hoc  elencho  non  sunt 
compreliensae.  Neque  enim  esistimet  ullns  permissam  sibi  esse 
aliam  qnamcunqne  doctrinam  propterea,  quod  catalogo  isto  non 
contimeatnr.  Cnm  enim  infinitae  possint  excogitari  sententiae 
mmua  nobis  accommodatae,  paucas  ex  mnltis  et  missas  huc 
dnintaxat  ex  variis  Provinciis,  elencbo  isti  cenHuimns  inserendas. 
—  Quare  commnnicetur  oatalogus  hic  omnibns  noatris  Professori- 
bus  PhiloBophiae  et  Theologiae,  nec  non  Praefectis  superiorum 
facultatum,  ut  curent,  ne  hujnsmodi  sententiae  vel  proponantur 
m  thesibua,  vel  in  disputationibus  propugnentur,  vel  in  acholis 
nostns  doceantur.  Denique  commnnicetur  etiam  cum  revisoribus 
onii.ibus,  nt,  si  contingat  insertas  reperiri  in  libris,  quos  exa^ 
aiinant,  eos  edi  in  Incem  non  permittant. 

XVI.  TJt  autem  haec  omnia  exseeutioni  acoQratius  man- 
Jeutnr,  Bectores  inprimis  Collegiomm,  in  qnibus  snperioree  tra- 
Qimtur  facultates,  ponant  ea  inter  prnecipnas  sui  muneris  curas. 
Ue  achoiis  saepe  ac  diJigenter  inquirant,  et  singnlis  anniti  in  re- 

MHHBHU  OlmiDlH  PMd4KO»icil  IX.  7 


,yGobg[e 


98        Batio  Btadioniin  et  inatitatioaes  icholastiaaB  Societ&tia  Jwn  HI 

novatioDe  BtadionuQ  cnrent  haeo  omnibos  iu  memoriam  reTocari. 
Frovinciales  deindeiii  Tisitatiombiis  ejnsmodi  Collegionim  eadem 
examinent  attente,  vocato  ad  oonanltationem  stadionim  Praefecto, 
atqne  hnjns  sni  ofScii  rationem  reddant  Praepoedto  Genarali,  qnem 
etiam  moneri  qnotannis  expediet  de  observatione  vel  secos,  tnin 
a  Consnltoribos  tnm  a  Praefecto  Btndiomm.  —  Et  oum  gnaedam 
Oollegia  in  singnlis  fere  Provinciis  sint  prae  ceteris  spectabilia, 
onde  ab  aliis  petnntnr  exempla,  ourent  omni  ratione  Provincia- 
les,  nt  dootrina  et  modns  dooendi,  qni  in  iis  tenebitor,  eiosmodi 
sit,  nt  idoneam  inde  reliqni  onmes  in  eadem  Provincia  normam 
habeant,  qoam  seqnnntnr:  nominatim  vero  ourandam  id  erit, 
pront  optanmt  PP.  Depntati,  in  Collegio  Bomano,  totins  So- 
cietatuB  &oile  primo. 


BeanstandniLg  einiger  Lehrsfttze 
durch  den  P.  General  Goswin  Nickel 

n.  d.  12.  Apr.  1653. 
(ArohiT.  Oerm.  Ser.  XHI.  fMoio.  H.  a.  1.  p.  38— 34.) 

Censiirae   KeTisoram 

missae  ab  A.  B.  P.  N.  OenaraJi  Ooswino  Nidkel  ad  B..  P.  FroT. 

(Bheni  Sap.)  Gerardum  Hansen  de  qoibusdam  sententiis 

non  ita  pridem  propositis. 

Boma    12.  Apr.    Anno    1653. 

1.  ynllae  dantnr  Frinationee  vel  negationes  praeteTqnani 
iadicia  mentis  negatiTa. 

Ilesp.  Haeo  non  videtur  nobis  permittenda,  oum  videatur 
contrariari  dootrinae  Aristotelis  et  3.  Thomae,  et  sit  oontra  ooni- 
munem  Philosophomm  sensom. 

2.  Non  bene  definitnr  Ens  rationis  id,  quod  tantam  habet 
Eese  obieotivnm  in  intelleotu. 

Besp.     fiaeo  Entds  rationis  definitio,   onm  sit  in  Scholis 
admissa,  non  est  neganda,  sed  apte  ezpliconda. 
T-  *»■  3.  Falflum  est,  posee  idem  olarios  et  olarias  videri,  lioet  in 

eo  nihil  nooi  Tideator. 

Besp.  Haec  permitti  poteet,  cum  sit  quaetitio  iater  I>oo- 
torea  controaersa. 


nGooglc 


Niobe),  BeuisUndiuig  einiger  LelirBltse.  1A68. 


4.  Batio  comiiiams  a  aingnlfUnbaB  tiOD.  distin^^tnr  phy- 
sice,  sed  bautnm  ex  uatara  rei. 

Besp.  Haec  peraiitti  potest,  ctun  sit  recepta  in  Sootista- 
mm  Schola,  modo  tali^  diBtinotio  bene  ezplicetoT. 

5.  Nollae  entitatee  modales  possibiles  etint. 

Besp.  Haec  non  eat  permittenda;  qnia  lioet  in  Societate 
sit  liberom  admittere,  vel  non  admittere  modos  in  partiotilaribtis 
materiis,  tamen  dioere  absolute  est  contra  commonem  modiim  lo- 
qnendi  Philosophonim  et  Theotogonim. 

6.  Accidentia  poBsunt  esse  de  essentia  totiqtte  snbBtantiales, 
tanqtiam  partes  intermediae  et  seciindariae. 

Besp.  Haec  sine  maiori  ezplioatione  non  est  penuittoida, 
cmn  iUioa  termini  videantur  implicationem  inaolaere. 

7.  Ynio  hypostatica  nou  est  modos,  sed  safficit  aliqna  qtia- 
litas  Bapemataralis,  si  neccesBaria  sit  aliqoa  eutitae  Tniens,  qoae 
tamen  diTinittis  posset  separatim  existere. 

Itesp.     Haec,  quatentis  dicit  vuionem  hypostatioam  uon  esse 
modimi,  penuitti  potest.    Sed  qaoad  alteram  partem  de  qualitste, 
vel  accidente  hypostatice  vniente,   si  intendat  talem  qoalitatem 
esse  formam  |  vnisntem,  permitti  non  debet,  aiae  talis  qtialitas  p. 
Bit  separabilis,  sioe  inseparabilis  ab  eztremis. 

8.  Motus  localis  esC  qttalitaB  dorans  per  plara  instantia  aut 
tempora,  exigens  esse  ld  alio  atque  alio  spatio,   quamdin  ezistit. 

Besp.  Haec  permitti  potest,  dnmmfdo  bene  ezpUcetor 
doctrina  AristoteliB  de  motu  locali. 

9.  Coloris  species  in  octilum  immissae  non  distin^antar 
specie  a  oolore  obiectiao. 

10.  Color  eet  ipsam  Itimen  iu  corpora  partim  diaphana, 
partim  opaca  illapsum,  et  varie  retracttim. 

11.  Nigredo  est  pttre  nihil. 

Besp.  Tres  istae  permitti  possunt,  ctuu  prima  habeat  snos 
patronos,  sectmda  sit  plarium  Philosophonua,  et  tertia  habeat 
tnndamentam  in  modo  loquendi  AriBtotelis. 

12.  Sabsistentia  re  idem  ctun  nattu^  eet,  et  ratione  tantum 
vel  Tirtualiter  differt. 

Besp.  Haec  quoad  primam  et  secandam  partem  pennitti 
potest.  Quoad  tertiam  de  distinctioue  virttiali  eget  maiori  ezpli- 
cstione,  vt  penuittatax. 

13.  Htuuana  natora  in  Chriato  ho?  ipso  deeinit  esse  per- 
Bona,  quod  vniator  diuinae. 


,.Godgte 


100     Kfttio  stndioram  et  iiutitntiuiiei  acboluticfte  SocielAtii  Jera  IH 

Beap.  Haec  pennitti  potest. 

14.  Aliqnid,  qnod  aon  eat  homo,  potest  inoipere  eese  homo 
>■  la.  absqae  |  eo,  qaod  aliqtia  entitae  prodooatar  de  noao,  et  hoc,  qnod 

nanc  eet  homo,  potest  desiiiere  esse  homo,  absqae  eo,  qaod  aliqna 
entitas  destroatnr. 

Kesp.  Haec  ai  loqnatnr  de  prodnctione  et  deatrnctione 
entjtatis,  qoae  sit  mtrinBeca  homini,  permitti  potest:  si  vero  lo- 
qnatar  de  prodnctione  et  deetmctione  cttiaslibet  entitatis,  siue 
homini  intrinBeca  siue  extrinseca,  permitti  non  debet,  cum  sit 
in-intelligibilis,  quidqaid  dizerit  aliqtds  Nomin&Iinm. 

15.  Sabaiatentia  htunanitatiB  Christi  a  Verbo  divino  non 
sappletar,  nec  Verbum  sustentat  proprie  humanitatem. 

Besp.  Hi  modi  loquendi,  cnm  siut  commnnes,  non  sttntreij- 
ciendi,  eed  explanandi. 

16.  Gausa  secunda  producit  tantum  rationem  speoificam  in 
effectu,  non  vero  indiuiduationem. 

Resp.  Haec  permitti  non  dehet,  etiam  admissa  disdncti- 
one  formidi  ez  nattu?a  rei  inter  rationem  specifioam  et  indiui- 
dtiationem. 

17.  Bnbsistentia  formaiiter  a  parte  rei  non  est,  nisi  totali- 
tas  natturae. 

Itesp.    Haec  permitti  poteat. 

Praetwa  qtiaesittim  est,  an  ctun  bac  Propositione  prohibita: 
„Absolate  Ioqaend#  potest  Ghristus  peccando  perdere  Vuionem 
hypostaticam"  —  sit  etiam  prohibita  ista  alia:  „aliqna  humanitaf 
hypostatice  vnita  potest  peccando  perdere  Vnionem  hypoHtatdcain." 

[Besp.]  Gensemns  prohibitionem  aequalem  vim  habere  in 
quacunqne  hnmanitate  aasnmpta,  dtmunodo  cetera  ponanttiT  paria. 


Der  letztgenannte  Fragepunkt  scheint  damab  die  Theologen 
nicht  wenig  hesohaftigt  zu  haben;  denn  es  erging  noch  im  nam- 
lichen  J.  1653  (21.  Jnni)  vom  P.  Qeneral  die  „Censura  proposi- 
tionis  Bequentis:  Vnio  hypostatica  est  per  peccatiun  amissibilis 
natnr&  aaa."     (Ibid.  p.  33  eq.)    Die  £ntsoheidung  lantete: 

„Haec  propositio  eget  maiori  dedaratioue,  ctun  varios  possit 
sensus  admittere,  nam  si  auotor  velit  dicere  ctun  P.  Peb^o  Htirtadode 
Incam.  disp.  60.  seot.  4.  sabs.  4.,  non  Tepugnare  de  potentia  absolata, 
t.  N.  Tt  aliquahamanitas  Deo  hypostatice  vnita,  |oareii8tamen  visione  be- 
atifica,  per  peccatnm  amittat  vniuuem  hypostaticam,  permitti  po- 
test;   onm  baec  seutentia  aperte  deduoi  videatur,  teste  Hurtado, 


,.Goog[e 


Nickel  tlbei;  HooluohlltsimK  der  Kirchenvilter.  l«efi.  101 

ex  doctrinft  Scoti,  Dorandi,  Fabri  et  aliorum  aBserentimn,  Christi 
hamanitatem ,  oarentem  viBione  beatifica,  pOBse  peccaire.  yude 
beiie  infert,  posse  etiam  vnione  prioari  hypostatica  per  tale  pec- 
catnm.  Acoedit  qnod  oonduBio  in  praedicto  aensa  non  videatnr 
contrariari  S.  Thomae  neqne  dootrinae  SS.  Patrum,  neque  coinci- 
dere  oum  propositione  aeptinia  prohibita  a  P.  N.  Piocolomineo 
in  Ordin.  pro  studijs",* 

„Si  vero  antor  velit  vnionem  hypostaticam  absolnte  ease 
uatiu-aliter  amissibilem  per  peocatiim;  vel  Christum  peocando 
poese  perdere  vnionem  hypOBtaticam:  censemus  doctriQam  hano  non 
debere  permitti:  tnm  qnia  incidere  videtur  cum  propositione  pro- 
hibita  in  praediota  ordinatione;  tum  etiam  qnia  est  contra  cora- 
mmiem  patmm  sensnm." 


tlber  die  Hochschatznng  der  Kirchenvater. 

Verordniing  dee  P.  General  G.  Nickel  vom  4.  Sept.  1655. 

(Ooct.  W.  I.  auf  d*r  &flakB.  von  Bl.  8B  bei|[eM>hri«beD.j 

Ijterae  R.  i^  Prov.  (ADstriae)  ad  HectoreB  Universitatum. 
Moneor  a  P.  N.  Koma  4.  Sept.  1655,  ut  efficaciter  ccrrigam 
eos  ProfesBores,  qni  liberins  andent  opponere  S.S.  P.P.  aathori- 
tatem  humanae  rationi,  qnasi  illa  cnm  hac  non  consentiat,  his 
et  Kimilibns  fonnulis:  Si  praescindas  ab  Authoritate  SS.  PP.  et 
solam  rationem  spectes,  hoc  affirmabia,  hoc  non  probabis;  quem 
vocat  abuBum  repngnantem  debitae  obeervantiae  SS.  PP.,  nec 
conformem  Becretis  Ooncilionun  de  seqaenda  et  tuenda  illonim 
aathoritate,  et  LnBnper  pemiciosum,  cnm  possit  pra.!bere  ansam 
miaoris  aestimandi,  imo  aperte  rejiciendi  item  in  QuaestionibuB 
mere  Theologicis  authoritatem  88.  PP,  —  Cnjas  voluntati  nt  fiat 
satis,  Itev*.  V*  cnrabit  has  literas  quotannis  ad  initiam  Btudiomm 
praelegi  altiorum  Classium  Professoribns,  atque  item  Cancellario 
Universitatis  specialiter  commendare,  nt  in  futurum  non  concedat 
talia  imprimi.  Ciratia  Dei  ic.  Flumine  (Fiume)  6-  Oct.  1655. 
BemardTis  Geyer.  [Prov.  1663—57.] 


,.Goog[e 


102       Batio  Btndiomiii  et  iiutitiitionM  icliolutioM  Sociatfttii  Jmu  lil 


Nr.  46. 

Erlafs  des  P.  General  Goswin  Nickel 
gegen  laxe  Moral. 

29.  Mai  1657. 
Restringenda  laxitas  opinionam. 

(AkMv.  Oena.,  Kben.  Sup.,  XHL  B.  p.  200  iqqO 

Qnerelae  graves  ez  TariiB  partibii8  ad  nos  allatae,  etiam  ab 
eztrenus,  de  nimia  laxitate  opinionnm,  quaa  sabinde  docent  et 
typis  imprimnnt  aligni  e  NoBtiis  in  rebns  moralibns,  impeUmit 
no8,  ut  has  ad  omnes  FrovinciaB  conBcribamm]. 

Nam  etsi  a.  1654.,  die  4.  Jnlii,  monuerimoH  libromm  Ee- 
visores,  ut  diligenter  attenderent  ad  sententias  laxiores,  tnm  quia 
undiqne  hoc  ez  capite  impetimnr  ab  adversariie,  qoi  3tndio8e 
corradimt  quidquid  possnnt  ex  Nostrorum  libris,  et  simul  collecta 
protmdnnt  in  pnblicnm,  ad  aapergendam  nobis  inde  aliqiiam,  si 
possunt,  maoulam,  ideo  de  conbilio  PP.  Assistentinm  visum  est 
itemm  et  ezplicatiiis  incnlcandum. 

£nimTero  viz  hodie  nllnm  argumentnm  est,  in  quo  licentias 
exultant  Jansenistae  et  obtrectatores  nostri,  pntantes  amplam 
,.  aui.  hinc  sappeditcui  sibi  segetem  carpendi  &ob  et  apud  po|palnm 
b^aducendi,  at  propterea  magna  com  cautela  et  cironmspectione 
necesse  sit  nt  in  hisce  materiiB  nos  geramus,  ne  sc.  demus  occa- 
sionem  iis,  qni  volimt  occasionem,  et  ex  hoc  capite  vitnperetur 
minieterium  uostrum.  Certe  devitandnm  nobis  snmmopere  sco- 
pulum  istnm  monnit  olim  Sommns  Pontifez  Paulns  V.,  quando 
Patribus  Gongregationis  7*5  Creneralis  ad  pedes  suae  Ranctitatis 
petendae  benedictionis  causa  provolutis  nominatim  et  serio  oom' 
mendaTit,  prout  refertur  in  actiB  Congregationis  hisce  verbis: 
„Ut  ea  diligentia  in  Ubromm  editione  et  eorundem  recognitio>t£ 
adhibereiur,  ne  plura  facile  ad  probabilitatem  revocarentur,  id  qmd 
videtur  incommodare  posge  Eccleniae  Dei  et  botw  pubUco." 

Item  incnloamnt  alii  qnoque  in  eadem  S  Sede  Siiccessores, 
quoB,  ne  committendam  oenserent  nobis  solis  Academiam  aliqu&m, 
metus  quidem  a  novis  et  laxis  opiniouibus  (quamm  vulgo  amantes 
credimur)  non  pamm  deterruit.  Mitto  dicere  ob  hnjuBmodi  sen- 
tentias   nonnullos  nostromm   libros  multorum  annorum  vigiliis 


nGoogle 


Nickti  gOKM  MU  MDnl.    1667.  lOS 

elabonitDs,  non  sine  dedecore  nostro  prosoTiptos  ftiisse  a  S.  Con- 
gregatione  Indici^,  qnia  onmibos  id  notisaimnm  est. 

Qnocirca  vehementer  cnpio  atqne  adeo  omnea  obBecro  in 
Domino,  nt,  qno  affecta  fenmtur  aingoli  erga  progressom  Sooie- 
tatis  nostrae,  eodem  etiam  complectantor  hoc,  a  gno  ille  maxime 
pendet,  Dicont  Adversarii,  DootoreB  nostros,  dum  pimJTiTn  tri- 
buant  Iiamanae  speciiLationi,  non  satis  oonsalere  fideliom  pietati, 
recedere  nos  maltam  a  laudata  severitate  majornm  nostrorom  in 
dirigendis  conscientiia,  lazare  viam  vitiis,  cormmpere  mores,  dam 
stadio  placendi  poenitentibas  molta  facimae  probabilia,  qnae  olim 
at  illicita  aadiebant,  et  nominatim  in  materiis  de  dnello,  de 
homioidio,  de  calamnia,  asara,  simonia  et  id  genas  aliis.  Jactont 
in  no8  illad  Isajae:  „£rant  qui  beatificant  popalam  istam  seda- 
centes,  et  praeoipitantar  beatificati."  Et  hinc  non  pancos  ajont 
timoratae  conscientiae  viros  non  audere  concredere  bobs  cooscien- 
tias  nobis,  quos  tanqaam  medicos  mallent  aalnbriter  severos,  qaam 
pericolose  blandos. 

Haec  et  hajoamodi  plura  iUi.  Sed  avertat  Deas,  ne  anqnam  f. 
mala  simal  et  vera  possint  de  nobis  spargere.  Conemor  nihilo 
minos,  qaibns  possomus  modis,  calamoiis  hisce  oninem  ansam 
praeBcindere.  Meminerimus  quod  sais  omnibas  praesoribit  8- 
P.  N.  in  Const.  p.  4.  c.  5.  §.  4.;  sc  seqnamar  iu  quavis  facul- 
tste  secoriorem  et  magis  approbatam  doctrinam.  Qui  stadiorom 
cnrsum  jam  peregit,  quoad  ejas  fieri  potest,  doctrinae  oommaniori 
se  accommodet.  Et  cnm  acopus  doctrinae  omnium  in  Societate, 
Qti  monet  idem  S.  P.  N.  initio  c.  5.  p.  4.,  sit  suis  et  prozlmoram 
aniniiB,  Dei  favore  aspirante,  prodesse,  aectemnr  in  praxi  Benten- 
tias  utiles  potius,  quam  jucundas,  et  in  dirigendis  conscientiis 
tam  voce  quam  scripto  studeamus  prodesse  proximo  magis  quam 
placere. 

Denique  Censores  libromm  sai  moneris  iteram  et  saepias 
tanquam  in  re  gravissima  oommonemus,  at  in  recognoscendis 
operibas  sibi  commissis  diligentissime  attendant  ad  Bententias 
laxiores,  considerentque,  non  tam  qoid  Bpecolative  dici  aut  de> 
fendi  queat,  qaam  qoid  in  praxi  asurpari  conveniat,  et  Bi  forte 
(Inbitare  eos  de  opinione  aliqua  contigerit,  prius  ad  nos  de  illa 
referaut,  qaam  libram  sais  caloulis  comprobent. 


nGooglc 


104        B&tio  stndiormn  et  iDstitntiones  scholitsticae  SocietntiB  Jesn  in 


Anweisiing  des  P.  fieneral  Joh.  Pan]  Oliva 

an  die  Provinziale  zur  genanen  Visitation 

der  KoUegien. 

18.  iS&Tz  1662. 
(Aroh.  0«rm.,  B-h.  Sup..  XIH.  B.  p.  210  Eq.) 

R"?  V"f  niagnopere  commendo,  at  CoIlegiiK  visitandiB  noii 
Bine  mora,  certe  sine  festinatione  insistat.  Malo  ■CoUegia  rarins 
et  melius,  quam  qnotannis  obiter  visitari.  Quare  si  ter  qnovis 
trieniiio  domicilia  siugnla  visi  non  possint,  magiE  tamen  fmo- 
tnosam  censebo  moram,  qua  provideri  coram  a  R'.  Y'.  poasit,  quo- 
modo  ea,  qua«  constituta  sunt,  nsu  firmari  incipiant.  TJnde  dam- 
nuni,  quod  inde  timeri  poaset,  hac  emolomenti  majoris  compen- 
satione  vertetur  in  lucrum. 

In  visitando  licet  anctam  velim,  non  vero  diminutam  aUa 
ex  parte  Superiorum  loci  auotoritatem,  nolim  tamen  dissimulanter 
agi  circa  disoiplinae  aceurationem,  in  qua  ai  quid  R*  V*  palsm 
per  illorum  indulgentiam  permiasum  compererit,  aut  ob  humanoe 
riispectuB  in  aliquibus  aliqua  laxamenta  castigata  non  esse,  Siipe- 
riores  ipsi  publice  sunt  objurgandi.  Pari  correctione  emends^ili 
essent,  qui  non  satis  patema,  nt  par  est,  CEuitate  providerent  iii- 
Srmis,  tum  ad  ea,  quae  ad  corpus,  quam  qnae  ad  animac  sslntein 
spectant. 


Nr.  47. 

P.  General  J.  P.  Oliva 
gegen  zn  laxe  Lehnneinimgen. 

2.  Dez.  1662. 
(Aroh.  Oerm.,  Bh.  Inf.  XIH.  A.  4-  p.  S27  aq.) 

De  opinionibus  nimis  laxis. 

Cum  ntillo  fere  ex  capite  grauius  traducta  sit  his  temporibus 
nosLra  Societas,  quam  ex  eo,  qnod  opiniones  nimis  laxas  in  murii- 


nGoogle 


Oliva  ttber  nid.  Verwaltan;  der  Kollesien.  16fl6.  105 


Ubos  et  docere  et  re  ipea  eeqtii  in  praxi  censeatur,  deUberaoit  diu 
mDltnmqtie  Congregatio  postrema  generalis'  de  remedio  ad  dilu- 
endam  tam  noziam  ministerije  nostris  et  immerito  aspeniam  nobiH 
infamiam  opportuno.  Inter  alia  eum  in  finem  oonducentia  san- 
cioit,  nt  ezquireretnr  primo  sensus  singularum  Prouiucianun  de 
opinionibtiB,  qnae  apud  illae  scandalum  aliquod  vel  offenaionem 
adionctam  habent,  et  tum  ez  his  nndiqne  ad  nos  tranBmissie  teze- 
retur  elenchus,  qui  deinde  examinataB  a  singaliB  Pronincijs,  ac 
postremo  iterum  Bomae  recognitus  rite  omnibos  commnuioardtar, 
prout  videre  est  in  decr.  23.  §.  4.  diotae  Congr.  XI** 

Quocirca  hlece  admoneo  B?  Y.,  nt  ad  mentem  postremae 
CoDgr.,  adhibitis  in  oonsilium  viris  doctis  et  bena  in  stndio 
moralium  versatis,  confioi  onret  catalogum  eamm  sententiarnm, 
quae  tam  uninerse  quam  speciatim  in  Prouincia  ista  soaudalo 
eese,  aut  male  sonare,  aut  yiam  ad  lazitatem  stemere  Tidebnntur, 
quaeque  propterea  B.  Y.  alijque  iudioabunt  Noetria  interdicendaa.  — 
Vehementer  cupio,  ut  R.  Y.  rem  istam  cordi  habeat,  tanquam  ez 
qns  pendet  bonum  nomen  3ocietatis  nostrae  atqne  adeo  frnotas 
in  proximo,  et  ad  eztremum  commendet  me  in  SS.  suis  Sacriflcija. 

Romae  2.  Oecember  1662. 

Jo.  Paal.  Olivft. 


VerordnuDg  des  Generals  Joh.  Paul  Oliva 
uber  die  zeitl.  Verwaltung  der  KoUegien. 

JaH  1665. 

(Z.  1  p.  119— 19S  =  „z".    —  Praepo«itomm  G«aeral.  epUt.  nleotae  . . , 

Tcaontione  1877.  p.  91  ■qii.  =  »▼"') 

Vorbemerkunf.  Du  fol^ende  RnndschreibeD  Hch&rft  anfs  nene  die 
lin  J.  \HK  erlaBseue  ADweianng  fOr  Verw&ltnnK  des  xeitlichen  OBter  der  Kol- 
l«eien  ein  und  beweist  zngleich.  was  Ton  der  iu  manchen  Oeschicbtawarken 
TurlfoiDnieDdeD  Sage  flber  Hreichdotierte"  JesaitenkollegieD  zu  halten  sei.  Uin- 
t«T  iea  ftlterdings  &nfseTlich  soliden  Oebinden  sars  jfar  oft,  am  nichtsuiageB: 
ineiitenB  die  atra  cara. 

'  Qemeint  irt  die  elfte  Tom  J.  1661,  anf  weloher  lier  P.  OliTa  ala  Vica- 
rinn  generalis  cnm  spe  snccesBioniR  erw&hh  wnrde.  —  Der  Vorwurf  bxer 
Horal  wnrde  von  deo  Janienisten  gegen  die  Jesniten  );csuhleadert. 


,.Goog[e 


106      lUtio  Modioraia  «t  inntitatjonea  BcholasticM  3oeiet»tis  Jmii  ITI 

R.  P.  N.  Jo.  Panli  Olivao' 
Epistola  ad  Provinciales  Societatis 

(te  executionc  Ordinationam  circa  res  temporales 
administrandas. 

Grande  aes  alienma  et  angastiae  grarissinise  rai  familiaris, 
quibos  pleraqae  noBtra  Collegia  obmi  fere  in  diee  vidso,  non 
medioorem  mihi  creant  pro  inoolomitate  SocietatiB  Bollioitadinem. 
Kiiiil  quippe  tam  contrarium  panpertati  religiosae  ant  obmrvantiae 
regalari,  qnam  magna  inopia  renun  ad  vitam  snatentandam  ne' 
ceaeariaram,  quia,  defioientibuB  hiBoe,  in  Collegiis  saborinntar 
statim  praetexttts  eas  aliunde  oonqaireadi;  et,  dnm  in  eo  conni- 
vetar  a  eaperioribns,  neoeese  est,  ut  disdpUna  religiosa  in  pluri- 
mis  volde  labefactetnr. 

Ctim  aatem  animadTertam,  praedptiam  ht^tis  mali  labem 
ez  inotiria  saperionun  originem  duoere  et  ez  negleoto  Ordi- 
nationniii,  qoae  alias  a  Praepositis  generaUbtis  stimma  onm  pra- 
dentia  ad  rem  fatniliarem  conaerrandam  atqne  amplifioandam 
oonditae  snnt,  ideo  de  consilio  PP.  AasiBtentium  visum  est  mihi, 
noimulla  ab  iis  salnberrime  institata  hisoe  renovare,  et  nominatiin 
quae  P.  Clandias  [Aquaviva]  venerandae  memoriae  literis  suis 
0' encyolicis  an|iio  1601.  mense  Aprili  datis  praesoriptdt,  quae  sic 
habent : 

It  NnUi  Bectonun  Uoeat  pecanias  mutuo  aocipere  aut  aes 
aUentmi  contrahere,  nisi  ob  argentem  necessitatem  victns  vel 
vestittis  nostromm;  et  tunc  snnuna  non  ezcedat  scata  30  vel  40 
in  tina  vioe;  neo  id  fiat  nisi  de  sententia  omniam  consaltonun 
et  praevio  examine,  an  sit  certa  restituendi  facultas  intra  con- 
gmiun  tempns;  nec  Uceat  hajusmodi  snmmas  accipere  saepins, 
qnam  ter  in  aimo,  idqne  sine  solatione  lacri  cessantis  vel  damni 
emergentis;  nam  hoc  probibitnm  postea  fttit  gravissimiB  poenis 
auctoritate  TJrbani  VIU.  sine  lioentia  sacrae  Congregationis  Con- 
ciUi^.  Et  si  ui^ens  necessitas  ezigat  majorem  snmmam,  fas  non 
sit  illam  mutno  sumere,  nisi  de  Ucentia  ProvinciaUs,  cni  tenenttir 
Rectores  expUcare  caosas  necessitatis  et  facultatem,  qnam  habe- 
ant,  restituendi.  Provinoialia  aatem  advertat,  ne  eztendat  licen- 
tiam  plus  quam  est  praecJBe  neoessarium,  et  in  victu  ac  Testtta 
servetur  moderatio  et  paupertas,  quae  in  Societate  servari  solet. 

'  B.  et  T.r  OliTa.  —  '  i.:  couiilii. 


nGooglc 


Olin  aber  ceitL  Terw&llnng  der  KollegiBn.  !««&.  107 

2^  ProhibeuitTiT  denuo  fabrioaa  sea  extraotiones  qoamTis 
miiiimae,  atqae  etiatn  reparatioiiee  siiie  ezpreesa  lioentia  ProTin- 
cialis,  qpi  eani  non  dabit  ad  ree,  qnae  excedant  Hnnunam  oeutam 
scatorom  per  totom  triemunm  Reotoratns,  injnssa  nostro. 

3°  ProTincialis,  qaando  vifiitat  coUegia,  diligenter  reoo- 
gnoscat  rationes,  non  eolam  quid  occeptam  sea  expensnm  geu»- 
ratim  sit,  sed  etiam  in  qmbas  rebas,  et  qaam  necessario  somptns 
facti  fnerint,  et  an  debito  tempore  oam  emolamento  res  sint 
emptae  vel  Tenditae.  B«ctores  vero,  qaos  in  his  compererit  de- 
feoisse,  pro  rei  |  gravitate  paniat,  etiam  poblicis  reprebensionibns  p-  i*>- 
in  refeotorio,  vel  aliaa  poenitentias  imponendo;  et,  si  notabilia 
iiuBset  eoram  in  boc  genere  negligentia,  admoneat  Nos,  at  de 
eomm  snspensione  vel  amotione  ab  officio  deliberemas.  Atqae 
hoc  postea  confirmavit  Congregatio  8',  decr.  16°. 

4'  Legata,  qnae  obTeniont,  ati  et  legitimae  omnee  nostromm 
non  applicentnr  aHis  nsibos,  qoam  «Ktinctiom  debitomm;  neo  de 
alia  applicatione  admittatar  tractatos,  etiam  ad  emenda  bona 
stabilia,  aine  nostra  expressa  faonltate. 

b".  Detar  opera,  nt  institaantur  yiii  apti  ad  manas  Procora- 
tonun;  et  ad  illnd  s^rio  sese  applicent  Sacerdotes  etiom  aliis 
talentis  insignes. 

6°.  Eritentnr  diligenter  itinera  et  matationes  personanun, 
qnae  non  erant  omnino  neoessaria;  qnla  in  fais  finnt  samptns 
immoderati,  praecipne  qnando  iter  equo  (carra)'  institnitnr,  et 
comparantnr  snperflna  ac  cnriosa,  qnae  donentnr  nostris  vel  ex- 
temis.  Qnod  vero  snpererit  de  viaticis  post  oonfectam  iter,  qn&m- 
vis  ea  ex  eleemosynis^  obTenerint,  applicetor  atilitati  oollegioram. 

7°  His  adjnngimus  qaaecnnque  habentnr  in  Instroctione  pro 
administratione  remm  temporaliam  confecta  Congr.  8"  auctoritate 
et  a  P.  Carrafa  [sic,  pro  Carafla]  p.  m.  ad  Provincias  transmissa, 
ordinando,  nt  semei  singaHs  annls,  boc  est  sub  initinm  cujas- 
libet,  legattu'  iUalnstractio  in  consnltatione  coramConsnltoribns, 
Ministro  et  Procaratore  domae,  et  onmia,  quae  in  illa  praescri- 
bontar,  ezacte  observentar, 

8°  Oneramns  in  bis  oonscientias  ProTinciaUam  tom  |  qnam  »■  i»- 
in  re  gravissima,  et  in  praesentiM*nm  abstinemas  ab  imponendo 
snper  iis  praecepto  in  virtnte  sanctae  obedientiae  omnibas  Recto- 


,.Goog[e 


108     BftUo  >tndtonun  et  institntioiiei  gcholnaticae  Soeietatii  Jesn  ITI 

ribus,  qtiia  illnd  postea  impooi  poterit,  qnando  experientia  oon- 
stabit,  hanc  meam  admonitionem  et  ordinstionem  (qnod  Deiu 
avertat)  ezecatione  camisse. 

Ummum  (ganctis  aacrificiis  et  orationibos  me   impeuse  com- 
mendo. 

Romae  .  .  .  jtilii  1665. 

RR.  VV. 

servus  in  CiiriBto 

Joan.  Paulus  Oliva. 


P.  Oliva  gegen  laxe  Moral  an  die  Provinziftle. 

30.  Apr.  1667. 
(Arch.  Oarm.  XIII.  A..  4.  p.  638.) 

De  seoteDtijs  laxioribus  supprimeodis. 

R.  in  Chr.  P.  —  Diim  iuxta  decretam  22.  Con^regatioiuii 
pustremae  generalis'  paramus  elenchnm  sententiarum  in  re  morali 
pericnlosamm,  quoniam  nonnulla  occarrerunt,  quae  ex  consiHo 
PP.  Assistentium  prius  proponi  oporteret  Congregationi  Oenerali 
proxime  cogendae*,  et  ab  illa  decidi,  quam  elenchas  Prouinci)S 
commpnicetur :  ideo  admonendam  censui  V.  B'?  et  Prouinciales 
omnes,  ut  interea  loci  vigilanter  attendant,  caueantque  sedulo, 
ne  in  scholas  nostras  irrepant  ullae  nouitates,  opiniones  laxae 
aut  male  sonanteH,  et,  si  quid  eiusmodi  inuentnm  fuerit,  nce  illico 
reddant  certiores.     Haeo  curae  habeat  V.  R".  in  sua  Prouincia.  — 

Romae  30.  Apr.  1667.    :o. 

Jo.  Paulas  Oliva. 

W.  P.  Bem.  Habbel, 

Provinoiali  [Bh.  Inf'.] 


>  Die  elfte  ItiHl. 

*  Fand  ent  1082  nw.h  dem  Todo  OliTM  (t  3S.  Nor.  1HB1)  xtatt. 


,.Goog[e 


Oliva  Hber  die  ProiBotionBgelder.  1667. 


Verordnung  flber  die  „akadeinischen" 
oder  Promotionsgelder, 

21.AQgust  1667. 
tArob.  Oena.,  Bh.  Sup.,  ZHI.  B.  p.  S65.} 

Oliva   de   pecania   Academica. 

Pecnnia  Academica  Herbipoli  et  alibi  nomiisi  in  scholastioos 
nsus  coQTertatuT.  Si  qnid  sapersit,  detor  eleemoayna  pauperibtis 
atndiosis,  qui  magis  egent.  Ac  proinde  nec  Decanus,  nec  nllus 
sUns  audest  quicquam  ez  illa  peconia  dare  mutuun],  nequidem 
Templo  yel  Collegio.  Si  quid  datum  est,  non  probo.  Kepetatur 
et  convertatar  in  usus  praescriptos.  Neque  iUa  pecuma  emantnr 
pia  donaria  quomodolibet  distribuenda  inter  uostros  vel  alioa. 
Et  haec  K*.  V"  H^bipoli  ac  alibi  significet  iis,  quoa  ezpedit  id 
sciFe. 

Item.  De  pecuma  Academica,  quam  dupHcis  generie  eese 
intelligo,  observentur  accnrate,  quae  praescripsit  P.  Goswinus 
p.  m.  1664,  18.  Jul.  ad  P.  Nithardum  Biberum  Provincialem, 
et  sonat  nt  sequitnr: 

„Pecnnia  Academica,  qnae  jiizta  nostra  et  Antecessorum 
nostromm  rescripta  non  potest  applicari  nsibns  etiam  necessariiu 
Collegiorum,  multo  minus  potest  impendi  in  convivia  aut  colla- 
tiones  Pmfessomm." 


Nr.  6L 

Nachtrag  zu  dem  Vorstehenden, 

Einscharfung  der  Anordnung  Olivas  fiir  Wirzbnrg  durch  den 

oberrh.  Provinzial  Oreber. 

De  pecuuia  Academica  Herbipoli. 

1712. 

(Arofa.  Qerm.,  Rli.  Bup.,  XIU.  B.  1,  p,  eSB.) 

Ante  omnia  observandum  erit  Memoriale  Adm.  R.  P.  N.  de 
pecunia  facidtatis  non  impendenda  ad  usus  Nostromm  domi,  vel 


,.Goog[e 


110        Hatid  stndiomm  et  uudtntioiiei  seholastioM  Societatia  Jun  m 

in  templo,  vel  alibi;  fted  tantam  ad  ree  Scholasticas  impeQdatnr; 
81  qnid  Bupereat,  daii  potest  paaperibuB  magis  egentibiiB. 

Jndicant  aatem  PP.  Coueultores  ProTiadae,  per  ro  pauperee 
non  esse  inteUigendofl  ProfessoreB  nostros,  onm  iiB  a  Coll^o 
abnnde  provideatm-,  sed  boIob  Studiosos.  .  .  . 

Hlud  obstnpnere  Consaltoras,  quod  pro  reparando  cnbiculo 
ProfesBoris  Hetaphysicae  exposaeiit  Facaltas  14  Imperiales,  et 
pro  Masaeo  ac  cubicalis  dnorum  Professonim  renovandis  et  Ln- 
straendis  50  Imperiales,  com  tamen  talia  videaator  directe  repu- 
gnareMemoriali  snpra  posito.  Ad  CoUegiam  spectat  reparare  cubi- 
cula  et  similia,  non  ad  Facnltatem.     Commendo  me  eto. 

Bmno  <3)Teber.  [ProTincialiB.] 


Nr.  fiS. 

Hilfe  fQr  anne  nnd  kleine  KoUegien. 

Quomodo   Collegiis  parvis  et  miseris  succurreudum? 

Ordinatio  P.  Gen.  Paali  Olivae. 

30.  Jan.  1672. 

(Axcb.  0«rtn.,  Shen.  Sup„  XHL  B.  p.  S76  ■qq.  —  ra— .  Rh.  Inf.  XIQ. 

A.  4.  p.  639  aq.  —  ri~.) 

TorbemerkaDK.  Ancb  die  fa&dierten  KoUegien  hatteH  im  beeten 
Fatle  ebeu  ibrAnBkommen;  Teioh  wu  keines,  viele dag^egen  sogu  dttrftig.  — 
Daher  liest  mftD  in  einer  luigeD  Anweianng  fDr  Bektoren  nm  jene  Zeit  «Deh 
dM  folgende:  „HMt«nnB  fere  omnia  CoUegia,  etiam  qoM  dotata  nint, 
egere  solent  et  mntno  accipeTe  pecnnias  freqnent^r."  (Arcb.  Bheni  Sop.  XIII. 
B.  1.  p.  364.)  —  Unsere  sweite  Qnelle  h&t  die  DbeTechrtft:  J)t  abolendis  Tel 
ultem  «ifpendeQdiB  Collegiolia." 

Ex  qno  ad  praealtam  hanc  aniyeraalLB  regiminis  cracem 
speonlamqae  coactus  ascendi,  potiorem  ftniTni  mei  curam  aciem- 
qne  totam'  intendi,  ut,  qaa  potissimnm  parte  graviora  damna  in 
Sooietatem*  ingraerent,  eo  oom  aoxiliaribns  omniam  fere  nostro- 
nim  manibns  |a^mptas*  accnrrerem.  £t  post  lougiasimam  non 
modo  remm  meditationem,  verom  etiam  experientiam  ipsie  pene 
ooaliB  vidi  corpos  hoc  SocietatiB  tam  sanote  [oiidenterqae  con- 


'  ri.  om.  „totam",  - 


,.Goog[e 


OUn.    Hilfe  fflr  zn  kleine  KoUegien.  1878.  111 

stitatam  non  aKnnde  magis  impeti  oc  laedi,  quam  a  tot  parvis 
miserisqiie  CollegiJB,  quae  mirom  quantum  in  Provinoijs  pleriBqiie' 
excreTere.  In  his  enlm  et  ezaolam  regolaram  observationem  et 
commendatam  miniBterioram  fervorem  et  veterem  Societatis  iamani 
varias  ob  canaas  laborare  contingit.  —  Qoamobrem  snmmopere 
capio,  nt  !R'.  Y'.  in  Congregatione  Provinciali,  quae  pro  mittendn 
Romam  Procaratore  prozime  habebitur,  sapientiHsimo  |  Patrum  m 
coetoi  serio'  deliberandum  proponat,  qnaenam  hajusmodi*  CoUe- 
giola,  sive  ob  penuiiam  redditaum,  sive  aliam  ob  causam  ad 
tam  piiaillnm  Nostromm  nmnenun  redacta,  prorsas  abolenda  ant 
saltem  saspendenda  sint. 

Multiformis  vero*  generis  damna,  quae  per  parvas  has 
domos'  Societas  vel  jam  patitur,  vel  majora  in  dies  patipoBset,* 
facile  profecto  R*f  V'*  atque^^univeisae  Cougregationis  aapientiae' 
occnrrent.  Nou  gravabor  tameu  aliqaa  et*  per  snmma  rerum 
capitn  innn^e. 

Ao  primum  esse  arbitror  difficultatem  pene  oontinuam  iu- 
veniendi  tot  Seotores,  tot  Praefeotos  spiritus  ac  tot  Magistros" 
idoneos,  ideoqne  a  FrovincialibnB  atqne  ab  ipso  G-enerali  freqnenter 
eligi,  uou  quos  vellent,  sed  quoe  possant.  ~~  Aocedit,  qaod,  lioet 
in  aliqua  Proviucia  fortasais  abandent  viri  probi  strenuiqae,  et 
plnres,  qui  in  loca  ista  cam  alacritate,  ut  Deo  inserviant,  pergaot, 
aliqni  tamen  in  solitudinem  se  mitti  pntent,  stationesqae  illibenter 
snsceptas  cam  moerore  retineant.  Quid  autem  sperandum"  ab 
hominibus  non  omnino  perspectae  virtutis,  pmdentiae  tenuis,  doc- 
trinae  non  multae,  eemper  qaeralis  et  cnm  soa  sorte  rizantibns? 

Altemm  est,  quod,  cum  plenunque  infeliceB  istae  domnn- 
culae  nou  siut  pro  alendis  vel  paucisBimis  illia,  qaoa  habent, 
operariis  pares,  Eiccidere  potest,  et  ntinam  nunquamacciderit!  nt, 
quia  Superiores  neque  de  neceesarijs  provideresnbditis'*  valeant, 
ea  isti  vel  a  consanguineis,  vel  ab  amiois  conqnirant,  qaod  onam 
damnnm  quanta  secnm  paulatim  danma  iuvolveret!  Nimirum 
sensim  erompent  peculia,  proprietas,  vestium  discrimina  in  panno, 
prozimomm  a  nostris  mituBterijs  abalienatio,  boni  nominis  immi- 
nntio,  ao  demam  omuia  ea,  qoae  alios  ordines  olim  olarriBsimos 


'  ri.:  plerisq.  Ptot,  —  *  r».  om.  „Berift."  —  '  ri,:  flJDBm.  —  *  ri.:  antem.  — 
*  ri.:  p«r  panoM  (I)  hM  domoi.  —  *  rl.:  potest.  — '  ri.:  ac.  —  *  ri.:  aniT.  Coagn- 
Kttioni  oecmT.  —  •  ri.  om,  „et"  —  '•  t*.:  Hittiftrua.  —  "  ri,  addit  ,e«t."  — 
"  n,:  ^abditoB." 


,.Goog[e 


112     Rktio  Btndioniiii  ot  iiBtitaticmai  Bcholutiue  SocietatiB  Joaa 


■S 


connpere.  Et  qnamTis  Superiorom  dillgentia  atqne  iudastiria  per 
sammnjD  conatum  fBxjerent,  ut  Iiaec  non  eTeuirent,  ex  prono  tamen 
in  pejns  rerum  hnmauamm  genio  evenire  deberent. 

Tertinm  est,  qnod,  at  in  ProTincijs  Edngnlis  Magistri  con- 

'■  tinno  I  BQppetant  pro  tot  Scholis,   qoas  in  innnmeria  CoUegioUs 

ez  Fnndatomm  pacto  tenemnr  docere,  necesae  sit  Novitiatas  atqne ' 

UniTersitates  stndiornm  onerare,    qoamm  pUrasqne  ex  uno  hoc' 

capite  penitUB  collapsas^  ac  pene  decoctas  lngemus, 

Qnamobrem  nunqnam  de  CoUegio  aliquo  acceptando  tractetar 
imposterum,  nisi  prina  ex  tota  massa  redditunm,  qni  ofierantur*, 
^ncenta'  scnta  annna  separentur,  quomm  dimidinm  tyrodnio 
assignetur,  CoUegio  maximo  fdteram.  Atqne  id  in  Ubro  ordi- 
nationnm  generalinm,  tanqnam  nnnm  ex  potissimiB  eorum  Decre- 
lis,  persoribatnr. 

Leget  praeterea  B^  Y'  hanc  epistolam  ooram  nniversa  Con- 
gregatione  Provinciali,  qnae,  deliberatione  de  quot*  quibusque 
CoUegiJB  snBpendendis  abrogandiave  sumpta,  accuratissimnm  Postu- 
latnm  ea  snper  re  ad  noa  mittendum  formare''  sataget'.  Et  pro 
certo  habeant  prudentissimi  Patres,  nnUa  via  pnbUonm  matris 
nostrae  Societatis  bonnm  magis*  promoturos,  quam  hao'"  sancta 
resoissione  membromm,  qnae,  non  ad  mentem  S*".'  Fnndatoris 
Ignatii  superinducta,  juTerunt  nnnqnam,  nocebnnt  semper. 

fiomae  30,  Jan.  1672." 

Jo.  P.  Oliva. 


Nr.  63. 


I*.  General  Oliva  flber  einen  Katalog  der  Stifter 
Ton  Kollegien. 

18.  M&rz  1673. 
(Aroh.  Oerm.,  Kh.  Inf.  Xm.  A.  4.  p.  042  uq.) 

De  elogio  Fundatorum  mittendo  Roniam. 

Bev.  in  Chr.  P.  —  Non  ignorat  E".  V»  ,  quanto  verboruni 
pondere  S.  P,  N.  Ignatins  in  Constitntionibus  commendaverit  nobis, 

'  ri.  om.  „NoTitiktnB  fttqne"  —  '  rL:  m  hoc  uno.  —  *  ri.:  fuitditua  diUpBW. 
—  *  ri.  om.^qnioffef,"  —  *rB.  .dncentUBi".—  •  ri.:  qno.  —  ' ri, om.  „forniare".  — 
'  ri.:  Batogat.  —  *  ri.  om.  „mftgiB,"  —  '•  ri.:  iiro  faac.  —  "  rg.  uni. d&tani et 
■DbMriptioDem, 


,.Goog[e 


Olira,  EmUlog  Toii  Eollegieutifteni.  167S.  113 

nt  ergft  FnndatoTea  CoUegiomm  et  Domornm  nostrarom  omnem 
grati  animi  affeotum  pro  viribna  demonstraremns.  Certe  p.  4.  c.  1. 
§.  6.  iuter  ali&  labet,  ut  omni  officio  Societas  illOB  prosequatnr, 
qaod  a  nobia  praeatari  inxta  minimam  noatram  profesaioaem  ad 
divinam  gloriam  posait. 

Hinc  cnm  naper  nobis  propositum  fuerit,  nt  cararemoa 
conscribi  Ubrum  deFundatoribua  Societatis,  qaemadmodam 
iom  editns  est  de  ScriptoribuB  eioadem,  re  deduota  in  consal- 
tationem  oum  PP.  Asaiatentibns,  iudicanint  illi  mecum,  fore  ex 
Oei  gloria,  pro  exiBtimatione  Societatis,  et  gratisaimum  ihtunuu 
familiis  Fondatorum,  si,  quod  optarunt  iam  pridem  malti,  id 
demTim  nunc  ezecutioni  mandaretur,  et  liber  illiuemodi  compo- 
natur. 

Quoclra  B'  Y*  per  PrOTinciam  snam  cnret  confici  informa- 
tiones  historicas  aoonratas  de  Fnndatoribos  aingnlomm  in  ea  do- 
miciliorum,  ezplioaudo  primo  splendorem  generia  et  res  praeclare 
ab  eis  vel  a  Maioribus  ipsorum  geataa,  indicando  etiam  Auctorea, 
ai  qui  forte  de  eomm  laudibna  tractent,  ut  ez  illis  ipsorum  en- 
comia  locnpletari  possint.  —  Secondo  significetnr  et  tempns 
Pnndationia  et  obitus  Fnndatoris  et  beneficia  alia,  ai  qnae  forte 
in  Societatem  contolit,  et  qnidquid  demnm  ad  inatam  ipsins 
ccmmendationem  facere  poterit.  —  Tertio,  si  plures  fuerint  eiua- 
dem  Collegii  Coniundatoree  (ut  alibi  oontigit)  ant  Benefactores 
tam  insignes,  nt  ad  incrementum  Collegii  donarint  qnantum 
sufficit  ad  fimdationem  Gollegii  unius,  ita  ut  pro  iisdem  indiota 
fnerint  sof&agia  tanquam  pro  Fundatore,  de  bis  quoque  tezantur 
elogia  et  cnm  aliie  ad  nos  transmittantnr. 

Denique  detur  opera,  ut  quoad  eios  fieri  poterit  qoam 
exactisaime  singulorum  praeconia  narrentur  ad  Dei  gloriam  et 
landem  familiarum,  ez  qaibas  illi  dnxemat  origiuem.  Atque  his 
me  commendo  etc. 

Romae  18.  Martii  1673. 

Jo.  PauluB  Oliva. 


Mtl  flUMUiH  PMin»t>WI  IZ 


nGoogle 


114     Batio  itndionim  et  inBtitntiones  BuhoUBtiaM  Sodetatii  Jesn  III 
Nr.  64. 

Aus  einem  Rundsclireiben  des  P.  General 
J.  Panlns  Oliya 

vom  16.  Jan.  1676, 

gegen  die  drohende  Verimmg  im  Unterrichtswesen 

zar  Barokkzeit. 

(Arobiv.  Qma.  Xm.    0.  Genn,  8up.  p.  10.  aq.) 

Yorbemerknng.  Die  NeignngaQiitBarokkeu, diebeEondeninDentsdi- 
iKnd  im  letsten  Drittel  dea  17,  Jabrh.  einrifB,  diobte  anch  dem  hamanigtiaeheD, 
philoiophiscben  nnd  theologiBchen  nnterricbtswesen.  Die  lHJb  naeh  Rom  ge- 
sandten  FTokoratoren  der  einselnen  ProTinsen  macbten  den  P.  Qeneralauf  diete 
Erscbeinnng  aufmerksam,  woranf  die  Enifklika  erging,  aus  weleher  wir  die 
betreffende  Stelle  ansbeben. 

„Altornm  oapnt,  qaod  cnrationis  egere  profitebantor 

(FP.  ProcnratoreB),  ad  sobolas  nostras,  ttim  inferiores  tom  sape- 
riorsB,  reuocatnr. 

Et  politiorem  qoitlem  litteratnram,  qtierebantnr,  in  miil- 
tis  Qymnasiia  &  veteri  candore  lingoae  Latinae  haud  pamm 
desdTiisBe:  arfcis  Oratoriae  praecepta  negligi  per  tarpisHimam  in- 
cariam.  Nec  iam  esse,  qnedes  olim  erant  qaamplorimi,  ooias  vel 
in  soribendo  nitor,  et  elegantia,  vel  in  dicendo  vis,  e£oaoiaqiie 
spectabiliB  ait.  Qtiae  qnidem  omamenta  nobis  tam  propria  qnon- 
dam  erant,  nt  vel  soli  vel  praeoipni  haberemnr,  quorom  son 
minas  pams  sermo,  qoam  potens  in  persaadendo  factmdia  cele- 
braretor.  Nanc  vero  reperire  complares  e«t,  qai  egregii  Hagistri 
aadire  velint,  si  verboram  inani  tinnitu  aures  feriant,  etcaducis 
floscnlia  orationem  inepergant,  licet  eloquentiae  interim  omne 
robur  enement,  et  gennanam  veteremqne  laudatLssimonun  scrip- 
tomm  linguam  commipant  atqae  contamineQt. 

Vemm  multo  grauior  pemicioBiorque  verae  sapientiae  ploga 
imponitor,  si  quando  PhiloBOphia  degenerat,  et  ad  nonitatmn, 
fallaciumque  capt&tiunculamm  diverticola  defleodt,  reliota  mili- 
tari  regiaque  via  Principom  noBtromm  Professomm,  qni  Philo- 
Bophicajtim  institationum,  eammque  commnnium,  ut  quae  sacrae 
Theologiae,  religionia  propugnaculo,  et  sanorum  dogmatom  Ma- 
gistrae,  fondamentum  praestmunt,  tum  Boliditate,  tum  perspioni- 
tate,  Sooietatem  mimm  in  modum  illustramnt.  Aiebant,  eaao 
.  PhiloBophomm,   Theojlogorum   non  neminem,   qni,  cnm  da 


,.Goog[e 


OliTa  nir  gnte  Veiwaltniig  der  KoUe^en.  167B.  115 

sDpfflriore  loco  graxiissimaB  eioBmodi  longeque  atilissimas  disoi- 
plinas  profiteatnr,  paaoas  quaestiones  expouat,  multmnqae  tem- 
poris  in  pertrsotandis  sabtiliboB  qaibusdam  minatiis,  nuUo  oom- 
modo,  fractoque  nallo,  consomat:  proponi  nonnnnquam  sententias 
vel  inauditas,  vel  perionlosas,  vel  damnatas.  tTnde  fiat,  at  editis 
sabinde  volominibus  prodeuntee  in  luoem,  et  publica  oonfixione 
Dotatae,  sammo  nos  rubore  suffundant.  Qaod  sane  genos  oppro- 
brii  a  toto  paene  saeonlo  in  libroe  nostros  oadere  baadqoaquam 
consaeoit,  nempe  quibos  et  fides  apad  omnee  et  veneratio  oon- 
Btabat. 

Quoniam  vero  geminum  boo  oaput,  qaod  ad  disoiplinaB 
concionesque  nostras  pertinet,  summi  momenti  esse  univerBi  in- 
telligimaB,  geminas  saper  iis  ad  Societatem  aniaersam  encyclioaa 
dare  constitai,  idqne,  ubi  primom  licuerit,  nberias  me  praeetitumm 
redpio.  Interea  Prouinciamm  noBtrarum  praesides  ao  Lyoaeomm 
moderatores  uniuenios  ad  oninipotentis  Bei  tribuual  reos  ago,  si 
qoando  a  Magistris  nostris  quaestiones,  veL  pro  caiasqae  ingenii 
libidine  confiotas,  vel  naUias  in  publicam  utilitatiB,  vel,  qnod 
quidem  anertat  Deos,  perioiilosas  praelegi  ao  diotari  patiuitar, 
talerintqae  in  OratoribuB  uostriB  InxnriantiB  faoandiae  pampinos, 
inanes  strepituB,  memoriae  seee  ostentantia  ambitom,  aliaque  id 
genoB,  qoae  demonstrent,  nallum  apud  eos  Evangelii,  qaod  pro- 
mnlgant,  reverentiam,  nullam  emendandae  multitadiniB,  ad  quam 
verba  fiioimLt,  ouram  ac  studinm  reaidere." 


Nt.  66. 

Wiederholte  Aufforderimg  des  Generals  Oliva 
zur  gttten  Verwaltung  der  Kollegien. 

1.  Jan.  1679. 

(s.  L  p.  ISS— 180  =  „s«.  —  Ptaep.  O.  epiat.  aelMtae,  Vesontlona  1877, 

p.  97  Mi.  =  „v.«) 

R.  P.  N.  Jo.  Panli  Olivae' 

epistola  ad  Provinciales  Societatis 

De  sednla  remm  temporaliiini  administratione. 

Cogitanti  milii  snb  ipsis  renaacentis  anni  primitiis,  qaid  no- 
mine  SocietatdB  universae  ofierre  (sc.  debeam)  ei,  de  oujns  pleni- 

'  B.  et  T.:  DlWa. 


,.Goog[e 


116       Batio  stndioniiii  et  inslitatioiieB  acholaaticM  3ociet&tia  Jeia  ITI 

todise  spiritain  et  nomen  aocepimtiB,  iUiid  eponte  se  obttQit,  <jaod 
non  exterioris  modo,  sed  et  interioris  vitae  necessariom  eet  fuQdar 
mentuin:  ut  niminuu  administrationem  reram  temporalium,  tam- 
qoam  conditioni  temporam  opportunam,  summopere  superioribos 
omnium  proviDciarmn  aerio  commendarem.  Nam  et  domesticae  di- 
Bciplinae  vim  perstitisse  diutius  et  vigere  adhnc  animadvertimus 
in  antiquioribus  illis  religiosorum  coenobiis,  quae  intentiore  stadia 
curarunt  rem  familiarem,  et  ez  hujus  neglectu  irrepsiase  in  alia  qao- 
que  non  paucam  multiplicis  mali  labem  occasionemque  degeneris 
laxamenti,  prorogsto  plerumque  iiedem  progreeaibua  et  incommodo 
miaerae  paupertatis  in  publicum  et  abumi  apud  singiilos  peculii 
privati.  Praeteo^qnam  quod  nec  immerito  alienabantnr  a  nobis 
benefaotores,  ubi  per  nostram  incuriam  interitura  jam  timeaDt 
w.  ea  bona,  quae  pro  |  aua  ipai  pietate  propter  noa  conservaT^nt 
ChriBto,  nec  leviter  offenderentur  ceteri,  qui  nOBt.ram  operam  vix 
parem  credent  majoribus  curis,  ubi  minoribus  hisce  ad  exteriora 
epectantibus>  imparem  liierint  experti. 

Atqni  laborantis  quaudoqne  apud  nos  oeconomiae  pericula, 
praeter  inopioatos  casus  nulli  nostrorum  vitio  imputacdos,  in 
eam  praecipue  causam  referenda  crediderim,  quod  non  satis  ad  men- 
tem  institutionemque  majorum  observata  fuerit  reg.  60>  et  69- 
Rectoris,  simnlque  Frocuratoris  in  domibus  profesais  12.  et  in  co!- 
legiis  4.,  nbi  jubetur  proouratorem*  [sic!]  singulis  menaibuB 
rationem  dati  et  accepti  reddere  superiori,  quo  statum  ipae  col- 
legii  ac  domus  prorsus  intelligat.  ITtriusque  videlicet  industriam 
intendere  solet  ejusmodi  notitia,  sive  cum  danda  est  ab  altero, 
sive  cum  ab  altero  fuerit  aocepta;  ut,  quaecunque  visa  fuerint 
ad  rem  familiarem  austentandam  promoTendamqae  conducere, 
urgeantnr  communi  consilio  et  labore,  ac  sine  mora  efiicacias 
reTocentur  ad  praxim.  Hino  proinde  institutum  est,  ut  libmm 
talium  rationum  in  exitu  cujusque'  mensis  a  se  recognitum  de- 
beat  Fraepoaitus  aut  Rector  approbatione  aua  ac  subscriptione 
proprii  nomiuis  confirmare.  Quod  ut  imposterum  aequali  ubi- 
que  sedulitate  observetur,  voluiaus,  a  Provincialibus  in  viaitatione 
cnjuscunqne  domicilii  semper  inspici  has  menstraas  oeconomiae 
recognitiones  subBcriptioneaque;  ao  ezpresse  in  exponendo  ancces- 


'  i.  et  T.:  eipectantibnit. 

■  Zu  erwarteD  n&re  (irocurator. 

•  T. :  cujqncntiqne. 


,.Goog[e 


Oliva  fltr  gnta  Verwaltnng  der  KoUeglen.  1679.  117 

m  visitationis  ad  qo8  perecribi,  an  qaicquam  hac  in  re  peoca- 
tum  fiierit  vel  omi88um.  Longe  potiori  jure  noB  monebit  Pro- 
vincialis  dereoognitis  juxta  instructionem  XXI.  nom.  11.*,  atqne 
sabBoriptia  aba  se  iiadem  rationibos  a  tempore  postrejmae  visita-  t- 
tionis,  ne  quid  unquam  desiderari  possit  diligentiae  nostrae  in 
re  tauti  momenti,  neo  solum  per  eacroB  Canones  in  universnm 
omnibos  religiosis,  eed  nominatim  nobis  per  Snmmos  Pontifices 
commdndata.  Aderit  sane,  nt  sperare  fas  est,  servomm  snonun 
piis  oonatibns  Dei  manns  praesentisaima,  copiosamque  dabit  „de 
rore  coeliet  de  pingaedine  terrae  benedictionem."     [Gen.  27,  28.] 

Bicnbi  antem  aut  bellorum  injuriis  ant  soli  sberilitate  ali- 
ave  tempomm  indementia  vel  diminnti  appareant  annni  redditns 
vel  diminnendi,  erit  calamitatis  ineolitae  non  leve  solatinm  ant 
iucnun  iu  ezeroitatione  virtutis.  Neqne  enim  recusabimns  nos 
ioterea  parcioris  vitae  viotneque  tolerantia  snbire  commnnem 
aleam,  qnae  vel  nobiles  opnlentasqne  in  saecnlo  familias  oo3git 
coosQetoB  antea  snmptns  contrabere  atque  ad  modmn  fortunae 
tennioris  attemperare.  Sed  hoc  quidem  postremum  R»  V^  ceteri- 
qne  passim  Snperiores,  ubi  opus  fuerit,  in  ezhortationibns  do- 
mesticis  ad  subditos  referant.  Qnod  antem  de  recognitione  atqoe 
snbscriptione  libri  oeconomioi,  sive  menstrua  per  praesides  imme- 
diatos  sive  aunna  per  medistos  in  Visitationibns,  nunquam  omit- 
tenda  signifioavimus,  —  indicat  B*  V*  meo  nomine  singulis  per 
provinciam  Snperioribns  atqne  procuratoribus,  ouretqne  legendam 
coram  omnibns  conenltoribna  banc  ipsam  epistolam,  quam  deniqne 
inter  alias  generalinm  Praepositomm  ordinationes  perpetuas  con- 
eervabit,  ao  mei  meminerit  in  sanctis  suis  sacrificiis. 

Bomae,  1.  januaiii  1679. 

R^  Vr 

servns  in  Christo 

Joann.  Paulus  Oliva. 


,.Goog[e 


118      B&tdo  ■tadiorDm  et  iaBdttitioneg  leboUstioafl  Sodetfttit  Jeiu  V.\ 


P.  Oliva  gegen  laxe  Moral. 

10.  Aug.  16S0. 
(Aroli.  Oerm.    B.    Inf.   Zm.    A.   4.  p.  B48  eq.) 

De  cavendis  opinionibas  moralibas  Dunis  laxis. 
Cum  sinceritatem  doctrinoe  siTe  ad  fldem  sive  ad  morea 
pertinentis  indefesso  studio  ooluerit  huc  usque  Societas ,  ansa 
est  nuper  nihilominiis  aditum  contra  nos  tentare  calumnia,  et 
oonspirante  fortasse  nonnnlliae  ez  domesticis  vel  imprudentia  vel 
-  imperitia,  nos  apnd  Bupremmn  Ecclesiae  tribonal  reos  agere  qoaai 
compluribus  iu  academijs  momm  scientiam  profiteamur  omnino 
degenerem:  et,  relicto  plerumque  regio  tramite,  pro  sententija 
magis  probabilibus  atque  tutis  alias  yenditemus  periooli  plenas, 
nec  minns  anctomm  numero  qnam  argumentorum  pondere  desti- 
tutas.  Id  qaam  immerito  iactaverint  adversarij  promptum  oobis 
fuit  ostendere,  productisque,  praeter  leges  S.  P.  Ignatij  at  ita  di- 
cam  primigenias,  Congregationum  quoqne  Greneraliom  decretis  ei 
literis  DeceBsonim  meorum  meisque  ipais  nunqnam  interrupte 
serie  contdnoatie  anicum  sub  aspectum  ponere,  sensum  Societatie 
univereae  atqae  conatam,  qao  eatis  refelluntur  obtrectatorum 
mendacia  tam  fsmae  nostrae  insoltantiam  quam  veritati.  Monet 
nos  tamen  haec  ipsa  maligna  rumoris  aura,  praecladere  qao- 
rimonijs  viam  et  exquisitiore  in  dies  delectn  opinionum  moralinm 
eam  solidioris  et  eecurioris  doctrinae  laudem,*  quam  ab 
iuitio  complexa  est  Societas  et  mordicus  deinde  retinuit,  etiam 
ad  posteros  propagare.  Sic  procal  ab  invidia  seu  laxitatis  noziae 
sea  novitatif  periculosae  scopum  asseqaemur  a  S.  Legislatore 
nobis  in  docendo  propoeitum,  qui  nempe  fuit  ^proximos  ad  eo- 
gnitionem  et  amorem  Dei  et  salutem  animanun  juvare,"^ 

Quare  moralis  cathedrae  ubiqne  professoribue,  et  praeaertim 
in  quacunqae  uaiversitate  serio  mandamus  (ut  meo  pariter  no- 
mine  B*  V*  omnibne  ac  eingulis  intra  ietam  provinciBm  oommen- 
dabit)  eomm,  quae  in  huno  finem  decrevere  eimnl  cum  Congre- 

'  CODSt.  p.  l.  c.  4.  §.  1. 


,.Goog[e 


OUva  empfieUt  die  orieiit.  Stadlen.  1680.  119 

gationibns  Q«iieralibuB  DeoeesoreB  mei,  qnaeqae  ipse  toties  oddidi, 
ezecntioQem;  gnam  si  negligere  qoispiam  compertoB  fiierit,  ao 
diBciplinae  Ghristianae  vigorem  dootrinis  mollioribus  labeiaotare, 
illtun  a  docendi  mtmere  Btatim  remOTeant  Proviuoiales  pro  tempore, 
qnortun  in  re  tanti  momenti  conBcientiam  oneramas.  Non  ideo 
tamen  cogimtiT  in  qoacnnqne  oontroveisia  benigniores  respnere 
sententiaa;  imo  e  contrarijs  interdom  aliquae  ceteroqni  admodnm 
probatae  ne  proferantnr  a  MagistriB  in  Societate,  nec  a  Modeiatori- 
boB  permittantnr,  persnadet  recta  ratdo  et  religiosa  pmdentia. 

DiHpHoet  igitor  nimia  in  jnxe  divino  hmnanoqne  interpre- 
tando  indnlgentia,  moderatio  jnsta  non  difiplioet.  Kon  enim 
daritaem,  sed  solidit&tem  ezigimns  Dootrinae,  per  qnam  deniqite, 
ut  S.AagiistinnB  moniiit,*non  solnm  veritas,  sed  etiam  oba- 
ritaB  ezbibeatnr  a  nobis  etc. 

Somae  10.  Ang.  1680. 

Jo.  Panl.  Oliva. 


Der  P.  General  P.  Oliya  empfiehlt  das  Studium 
der  orientalischen  Sprachen. 

14.  Deo.  1680. 

Stndinm    lingnae    Hebraioae,    Gh«eoae,    Cbaldaioae  et    Arabicae 

commendatur. 

(Ar<di.  Oerm.,  Bh.  Sup.,  XIH.  B.  p,  80S  —  „n"  — ; 

Ah.  Xnf.  xm.  A.  1.  p.  1.  p.  180  -  „ri"  —.) 

Cvan  inter  inBtmmenta  propagandae  latins  Dei  gloriae  at- 
que  Infidelinm  oonversioDiB  propoBuerit  iam  ab  initio  sibi  So- 
cietas  moltiplicem  cognitionem  lingnanun,  qoamm  popterea  exer- 
citatio  Collegiis  atqne  UniversitatibtiB  praescripta  est  oap.  12. 
4^'  p.  Constitutionnin,  addidit  Eicrinres  snbinde  stimnloe  auctori- 
tas  Stunmomm  Pontifictun  et  saorae  Congregationis  de  propa- 
ganda  fide,  gravissimia  in  eandem  rem  decretis  editis  et,  qnem- 
admodtuQ   ad    alias  religiosas  familias,  sio  ad  nos  qnoque  trans- 


>  CoDtra  Jnliav.  1.  6.  c  '. 


nGoogle 


120     Bktiu  stndionnn  et  inttitntiasei  Bcholuticu  Sooietfttis  Jesn  m 

miaBis.  Hormu  ezecutionem  orget  efBcaciter  hoo  tempore  ST" 
ChriBti  YicariuB  lonooentins  XI.  pro  eo,  qno  impense  flagr&t, 
religionis  oatboUcae  amplifioandae  studio  et  provida  erga  omnee 
uationes  charitate.  Ad  iUas  igitor  sive  addnoendas  in  unnm 
ovilfl,  aive  redncendas  tanto  extemonim  idiomatam  praeaidio  in- 
stractos  praesto  esse  non  panoos  etiam  ex  nostris  hominibu» 
jubet.  Con£dit  enim  bA  manum  fore  qnoB  data  oooaBione  statim 
pro  domo  Dei  opponat  haereticomm  conatibuB,  haud  alio  armo- 
mm  genere  callidina  utentibos  contra  veritatem.  N^eo  in  eodem 
lingnamm  commercio  parum  erit  momenti  ad  fovenda  in  regio- 
□ibnB  mazime  disBitiB  vel  quae  adhnc  snpersnnt  verae*  fidei  se- 
mina,  vel  qnae  per  operarios  EvangelicoB  asBidue  sparsa  fruotum 
in  dies  ubeTiorem,  gratia  Bei  aspirante,  promittunt. 

Nos  itaque  praeter  tot  oansae  publicae  atque  Instituti,  proprii 
rationes  cogit  nnnc  iilud  ipsnm,  quod  Bnpremi  Pastoris  nutibus 
onmi  ex  parte  incorruptnm  debemus  ac  profitemur  obeequium, 
intendere  huc  nempe  cnras,  acuere  industriam,  facultatemque 
conferre,  ut  altas  domi  nostrae  radices  agat  ejusmodi  eruditio, 
nou  minori  omamento  aliis  ingenii  laudibus,  quam  animabnti 
luorandis  adjumento  fhtnra.  quare  sicut  reliquoB  ubique  Provin- 
ciales,  ita  B?  V?  Berio  admoneo,'  quae  in  noBtris  constitutioni- 
bus  atque  in  ratione  Btndiorum  de  catbedra  Hebraica  et  de  lin- 
gna  Graeca  in  singuliB  classibus  tradenda  pariter  cnm  Latina 
praeoipiuntnr,  aconrare'  sedulo  atque,  ut  ad  uanm  omnino  addu* 
cantur,  efHoere.  Quia  vero  de  Arabicae  et  Chaldeae  Unguae  Pro- 
fessoribus  pro  conditione  loci  ac  temporis  conBtituendis  agit  S. 
P.  Ignatius  loco  supralaudato  et  eamm  nominatim  Unguarum 
peritiam  voluit  nuper  S'."  DouunOB  nobis  apprime  commeadti- 
tam,  seUgat  R*  V»  in  TJniversitatibns  v.  majoribus  CoUegus  aU- 
quem  aut  aUquOB,  Bive  natura  Bive  assuetudine  aptiores  ^  tale 
studium,  ad  quod  aecepto  privatim  spatio*  temporiB  congriio  et 
librorum  snbsidio  dUigenter  incumbant,  parati  deinde  acceptmn 
a  Deo  talentum  sine  invidia  communicare  alUs,  tum  domesticii*, 
tura,  sL  qui  ad  discendnm  accesserint,  etiam  extemis.  In  visi- 
tandis  praeterea  CoUegiis  cordi  admodum  sit  Ev  V"*  ac  suis  pro 
tempore  BUoceBsoribus  inspicere  penitus,  quo  fervore,  quo  profectu 
et    dnarum    priorum   linguamm  disciplina  exerceatur  in  scholis. 


,.Goog[e 


Olin  empf.  d]«  orient  Stad,  1680.  —  Geg.  Eftrteitan.  Irmngen.  1667.    121 

flt  in  onltinra  daarom  posteriornm  progrediantnr  qui  sant  iis  ad- 
dicti:  mox  in  referendo*  -visitatioiiis  miooessu  et  Btatu  domicili- 
omm,  quonam  pacto  se  habeant  haec  siugula,  moneatur  Gte- 
neralis. 

MeminiBsa  ciiuppe  omnes  debent,  qoanti  semper  fecerint 
Gongregationes  nostrae  Generales  peritiam  lingnarum,  per  quam 
et  ezimiae  scientiae  ad  professionem  quatuor  Totonun  requisitae 
defectum  ez  parte  compensare  Toluenuit.' 

Sed  nobis  instar  omnimn  incitamento  erit  voluntas  jostis- 
idma  et  juBsio  Pontificia  Mazimi,  qui  suprema  e  epecula  in  aa- 
Intem  omninm  late  gentium  intentns,  dum  ejua  obtinendae  qaa»- 
oanque  init  rationee  ac  vias,  tenoitatem  quoque  nostram  in  par- 
tem  tanti  operia  Tocat.  quod  pro  virili  nt  praostetur  a  nobia,  et 
ne  qna  impositi  muneris  obrepat  nnquam  oblivio,  serrandae  suut 
uoa  oom  aliis  Q-eneralium  ordinatiombus  perpetuis  hae  nostrae 
literae,  quaram  ezemplum  oommunicetur  Collegiis,  et  recurrente 
qnotaunis  instauratione  stadiorum  in  mensa  publica  praelegan- 
tnr,  nbioonque  proesertim  nostri  degunt  Scholastici,  ad  ezcitan- 
dam  eorom,  qui  docent  et  qui  docentur,  in  re  tam  neoesaaria 
Deoque  gratissima  aedulitatem.    Me  sc.  zo. 

Boma,  14  Dec.  1680.  Jo.  Paul.  Oliva. 


irr.58. 


Gegen  die  Kartesianische  Philosopliie. 

1687. 
(Arebiy.  Oerm.,  Sh.  Sup.,  XHI,  B.  p.  440.) 
Die  oberrhein.  Provinzial-Kongregation  von  1687 
beantragte:  „Komin6  totius  Provinciae  petitur  a  Congregatione 
Oenerali,  ut  vel  ipsa  per  se  iubeat,  vel  per  A.  R.  P.  N.  Generolem 
curet  aocurate  obaervari  ordinationem  A.  R.  P.  N.  Francisci  Pic- 
colominei  de  stndiis,  ae  paulatim  introducantur  novae  opiniones, 
aominatim  ex  principiis  Cartesii  contra  Ariatotelem." 


I.  tddiE  „iiti  fit."  —  '  re.:  cumpeusiiri  Toloere. 


,.Goog[e 


122       B«tio  «tndioniin  et  inatitottoDM  Kholulicw  SocieUtii  Jeaa  III 

Die  Antwort  des  P.  General  ThyrBHB  GonzaUz 
lautete  (22.  Nov.  1687):  Oma  ad  me  reiectum  faerit  hoc  portn- 
latum,  nil  oocnrrit,  qnod  mandem,  niei  nt  oommendem  sommo- 
p&ra  P.  Provinciali  execationem  memoratae  ordinationis:  qood 
soa  vigilantda  iacile  assequetnr  corrigendo  eos,  qui  a  praeecripta 
ordinatione  abeunt,  et  monendo  PraepoBitmn  Generalem,  qoi 
efficacioribn»  etiam  remediits  aget,  ne  novae  ex  principiis  non 
probandis  deanmptae  sententiae  in  nostria  SoIioUb  tradantor." 


Yerbot  elDiger  Kartesianischer  and  Leibiuz'scher 
Lehrsfttze  dnrch  den  P.  General  Tambnrini 

1706. 
(Anh.  Oenn.,  Zm.  A.  1.  p.  494.) 

Vorbemerknng.  Wie  enf  der  S,  n.  9.  Oeneralkongregatian  (1S46/S 
nnd  1M9/IH))  eo  wftren  anch  raf  der  14.  (Nov.  16M— Jan.  1697)  KUgen  dber 
sn  gTofie  Freiheit  der  Philosophie  -  ProfsMoren  erhoben  worden;  insbeeandere 
wnrde  (deei.  6)  bescbloBBen  ein  VerceichniB  aninfertigen  vou  Lehrmeintiugm, 
.qnsa  nostri  docere  non  debpant  tnm  in  Philoiophia  tnm  in  Theologia  specaU- 
tlra  et  moralL"  Eb  wnrde  eine  Eommiation  tar  Prtlfuiig  der  Elaften  niedsr- 
gesetzt,  nach  dereo  Besoblnrs  der  P.  Oeneral  Mioh.  Tambarini  n.  d.  16.  Joni 
170S  die  folgenden  dreifsig  im  ^unde  EftTtesiAniiBhen  nnd  Leibnlz^aehan  Sttie 
verbot: 
*•  1.  Mena    humana    de    omnibns   dnbitare   potest    ac    debet, 

praeterqnam  quod  cogitet,  ergo  existat 

2.  Beliqua  non  prius  nobis  certa  et  explorata  esse  poasant, 
quam  clare  inootuerit,  Deum  existere  sammeqne  bonum  esse, 
uon  fallacem,  qni  mentem  nostram  inducere  in  errorem  velit. 

3.  Ante  certam  notitiam  divinae  existentiae  dnbitare  semper 
quisque  posset  ac  deberet,  annon  talis  natura  conditus  fuerit,  ut 
in  omni  sno  judicio  fallatar,  etiam  in  iis,  quae  certissima  et 
evideutissima  ei  apparent. 

4.  Mens  nostra  eo,  quod  finita  eit,  nihil  certi  d';  infinito 
scire  potest,  proindeqne  a  nobis  disputari  de  illo  nunqiiam  debet. 

5.  Nonnisi  per  fidem  divinam  cognosoere  qaisqnam  potest, 
qnod  aliqna  existant  oorpora,  ne  eunm  quidem. 


,.Goog[e 


TunbnTini  gftgen  KftrleiiaiiiKhe  niid  Lfl!bDiz'Beh«  S&Ue.  I70S.        123 


6.  Modi  vel  aocidentia  iu  aliqiio  subjecto  semel  producta 
Don  Rinpliiis  indigent  aotione  positiva  cajusquam  canfiae  ipsa 
conservantiB ;  sed  tamdia  dnrare  debent,  donec  positiva  aotione 
cauBae  alioujuB  extemae  destmantur. 

7.  Ut  aliqnid  de  qnantitate  motns  a  Deo  primam  inditum 
materiae  penisse  crederetur,  Demn  oporteret  fingi  mutabilem  et 
inconstantem. 

6.  Nolla  substantia,  neqne  spiritualis  neque  oorporea,  potest 
vel  ab  ipBO  Deo  ad  Ttihilnm  redigi. 

9.  ijssentia  oajusque  rei  sic  pendet  a  libera  Dei  Tolontate, 
ut  in  alio  qnopiam  remm  ordine,  qnem  illi  condere  liberom  fuit, 
alia  foret  quam  nnnc  est,  easentia  proprietateBque  v.  gr.  materiae, 
spiritae,  oironli  to. 

10.  Gseentia  materiae  sen  coTporis  in  eztenaioae  conaiBtit 
eztema  et  aotuali. 

11.  Nnlla  materiae  portio  qnidquam  de  sna  eztensionepotest 
amittere,  qnin  tantundem  ipsi  pereat  de  sna  snbutantia. 

12.  Penetratio  oorpomm  proprie  diota  et  locufi  omni  oorpore 
vacuus  involvunt  contradictionem. 

13.  TJbiounque  imaginariposBumuDextensionemesBe  looalem, 
V.  gr.  super  ooelom,  ibi  reipsa  Bpatium  existit  plenum  corpor» 
aliqao  seu  materia. 

14.  Mnndi  eztensio  indefinita  est  in  seipsa. 

15.  Mnndns  ezdfitere  non  potest  nisi  nniciis. 

16.  Est  in  mnndo  certa  ao  definita  qnantitas   motus,    quae 
neo  anota  unquam,  nec  imminuta  fuit.  | 

17.  Nnilam  corpus  moveri  potest,    qain   reipsa  moveantar  p.  t 
»mal  etiam  cetera,  sive  a  qnibus  recedit,   sjve  ad  quae  accedit. 

18.  Corpus  moveri  nibil  est  aliud,  nisi  illud  a  Deo  conser* 
vari  aliis  atqne  aliis  in  locis  sacceseive. 

19.  Solus  Deus  est  qui  movere  possit  corpora;  Angeli  vero, 
animae  rationales  ipsaqne  corpora  non  sunt  caasae  motue  effi- 
cieates,  aed  occasionales  tantum. 

20.  Creatnrae  non  prodacant  efEcienter  ulloa  effectns,  sed 
Bolus  Dens  illas  ad  ipsarum  praesentiam  efGcit;  loca  vero  Sorip- 
torae,  in  qnibus  creaturiB  tribuitnr  actio,  intelKgenda  Bunt  sensn 
figurato. 

21.  Belluae  snnt  mera  aatomata  omni  sensu  et  cognitione 
carentia. 

22.  Animae  rationalis  nnio  oam  corpore  in  eo  solum  oon- 


,.Goog[e 


124       Batlo  ■tndlDmm  et  itutitatioDeB  BoholasticM  3ooiet&tiR  Jean  lU 

Bistit,  quod  BettB  volnerit  ad  oerbas  miitationes  oorporis  certaa 
in  anima  peroeptionea  aat  motas  exoitari,  et  v.  v.  pro  certifi  ani- 
mae  cogitationibos  seu  volimtatibua  oortoa  in  oorpore  motua  sequi. 

23.  Hanc  motuum  et  affectionom  communicationem  non 
ezigit  ipsa  corporiy  animaeqae  natura,  sed  solum  Bei  decretum 
libemm. 

24.  Calor,  frigua,  lomen,  color,  sonus  et  aliae  qoae  vooantar 
qualitates  BenBibiles  affectiouefl  aunt  sive  modificationea  solins 
materiae,  non  corponim  ipBorum,  quae  dicuntur  calida,  frigidaic. 

25.  Corpora  mixta  etiam  brutorum  non  aliter  differunt  inter 
se,  qaam  ex  varia  maguitudine,  tigura,  ttita,  textura,  qniete  vel 
motu  atomoram  sive  particnlarum  materiae  insenaibilium,  qoibiu 
eoustant. 

26.  Mena  apprehendendo  seu  percipiendo  uon  agit,  aed  eet 
facoltas  mere  pasaiva. 

27.  Judicium  et  illatio  (Folgerung)  sant  aotiones  non  iu- 
tellectus,  sed  voluntatia. 

28.  Nollae  sont  formae  aulffltantialea  corporeae  a  materia 
distinctae. 

29.  NnUa  sant  acoidentia  abaolata. 

30.  Systema  Csrteaii  defendi  potest  tonquam  bypothesis, 
cujua  principia  et  pOBtalata  inter  &e  et  cnm  conclusionibas  recte 
cohaerwt. 


Nr.  60. 


Verbot  gewisser  theologischer  Satze 
durch  deD  P.  General  Tamburini. 

7.  Aug.  1706. 

{Arcliiv.  Genu.,  Sben.  Sup.,  xm,  B.  p.  858  aq.    -  „n."  — ; 

ahen.  Inf.  xm  A  1.  p.  490  aq.  —  „ri.*<  — ) 

Cum  graves  querelae  ac  saepe  iteratse  huc  perlatae  sint 
circa  gUscenteii  in  Scholis  nostria  Philosophiois  ac  Theologicis 
I  doctri  I  naa  quasdam  non  solum  ei,  (bc.  doctrinae)  quam  Societas 
nniveraa  profitetnr,  contrarias,  sed  etiam  periculosis  novitatibna,re' 
motfl  aaltem,  faventes:  nos,  remature  perpeuBa,  adhibito  plurium  e 
diversia  SocietatU  Proviaoiis  Tbeologiae  Profeseomm  jndicio,  cen- 


,.Goog[e 


Tanlinrini,  Verbot  tbeol.  SStae  170e.  —  Bets,  VeTbot  philoi.  S&tse.  1783.   125 


saimoB  omnino  prohibendiim,  ac  re  ipsa  prohibeniUB,  ne  in  Scholis 
Societatis  doceautiir  gententiae  hisce  propoBitionibnf)  ant  aliiB  ae- 
qaivalentibus  ezpreasae  v,  exprimendae: 

1.  Qnod  Deus  voluntate  (seu  decreto)  efficaci  et  absolnta 
praedefiniat  immediate  ac  determinate  ad  unnm  omnes  nt  singn- 
los  actna  sive  eDectntt  causarum  Becundamm. 

2.  Quod  haec  praedefinitio  sit  omuino  neceeBaria  causis 
eeciuidiB  ad  Bgendum. 

3.  Quod  nuUa  in  Deo  sit  voluntas  proprie  indifTerens,  nnlla 
inefficaz. 

4.  Quod  reprobifl  Dens  non  veKt  salntem  ipsam  in  se,  aed 
in  mediis  tantum. 

Neqne  vero  qnisquap  putet,  poBtremam  hauc  propoaitioQem 
emendatum  aut  ezcnsatum  iri  adhibitn  vnlgari  distinctioue  vo- 
Inntatis  signi  et  voluntatis  beneplaciti:  quippe  cnm  haec 
distiQctio,  quamtumvis  per  se  legitima  sit,  qualis  a  D.  Thoma 
H  antiquiorihus  Theologis  explicata  et  usnrpata  tiiit,  tamen  ad 
illam  propositionem  accommodari  non  posset,  nisi  per  abusnm  et 
iiensu  plane  alieno. 

Itaqne  hanc  nostram  prohibitionem  R"  V".  publicam  rcddat 
in  tota  Provincia,  communicandam  iis  omnibus,  ad  quos  specta- 
bit:  simnlqne  dedaret,  non  permissum  iri  a  nobis  deinceps,  ut, 
qui  propositiones  ejnsmodi  vel  de  voce  v.  de  scripto  defendent, 
Theologiam  v.  Philosophiam  profiteantur.  Injungat  autem  nostro 
nomine  omnibus  Praefectis  Stndionim,  ut  invigilent  diligeutis- 
sime,  ne  tales  sententiae  aliaeve  iis  aSines  doceantur  aut  insi- 
nuentnr  in  Disputationibus  etc 


Nr.  61. 

Verbot  gewisser  philosophisclieT  Sfttze 
dnrch  den  P.  General  Retz. 

8.  Nov.  1732. 
Propositiones  philosophicae  prohibitae  1732. 

(Aroh.  a«rm.,  Bhen.  Inf.  Xm.  A.  1.  p.  406  •qq.) 
VoTbemerkunK-    I»  der  IH.  QKgr.  (16.  Nor.  1730-18.  Febr.  1781), 
Ui    welcher  P.  fietc    eiDitimmig  Kam   Qeneral    erw&blt  wnrde,  lwndelt«  mks 


nGqogle 


126     Batio  gtndionim  et  iiiBtitutioiiea  aoholMticae  Sooietatia  Jean  III 


(deor.  86.)  ancb  von  den  Stndien.  InBbesondere  wnrde  (decr.  96.  n.  4)  folgeo- 
de>  'beBcUouen:  „Impeiise  commendatur  K.  P.  N.,  nt  cniet  iu  elenclinm  redigi 
propOBitiones,  qnae  a  doctrina  nobis  praeBcripta  magis  aberrant,  eaaque  a  no- 
Btria  FrofeaBoribnB  tradi  ant  doceri  prohibeat,"  Diesem  Anftrag^  kam  der  P. 
Oeneral  iu  dem  folgenden  Schroiben  nach. 

Cum  postremae  Congregationi  Generali  propositae  fiussent 
a  plttribuB  ProTincliB  qnerelae,  ac  postnlatiun  efficax  reme^am 
adversua  nonnnllorum  e  nostria  in  rebns  philosophicis  opinandi 
libertatem,  eomm  praecipue,  qui  in  ea  PhiloBopliiae  parte,  ubi 
de  coiporiB  natnralis  principiis  et  constitutione  agitnr,  relicta 
Aristotelis  doctrina,  Atomistamm  potins  sententias  sectantnr, 
Congregatio  hnic  malo,  qaod  soliditati  et  unifonnitati  doctrinae, 
in  Constitutionibnfi  tantopere  nobis  commendatae,  non  parmn 
efficere  poseit,  occnrrendum  esse  omnino  censnit;  nnde  decreto 
36.  non  solum  statnit  Philosophiae  Aristotelis  inhaerendnm  eese, 
ntpote  gaam,  ceu  Tbeologiae  magie  ntilem  et  a  S.  F.  N.  parte 
lY.  c.  14-  tam  diserte  praeBoriptam,  Societas  dudom  ampleza; 
sed  insnper  mihi  impense  commendaTit,  ut  propodtioneB,  qnae 
a  Societatia  doctrina  magis  abeirant,  in  elenchum  redigi  cnrarein 
easque  a  noBb*is  Professoribus  tradi  ant  doceri  prohiberem. 
iM.  nt  jnstae  Congregationis  volnntati  morem  geram,  onmibna 
in  Domino  matnie  peipensis,  ez  PP.  in  ipsa  Congregatione  ad 
id  deputatoram  sententia,  adhibita  etiam  PP.  AssiBtentium  sen- 
tentia  aliommque  Tirormn  doctorum  oonsilio,  sequenteB  proposi' 
tiones  prohibendas  censui: 

1.  Non  aliter  corpus  concipi  aut  ezplicari  potest,  qnam  nt 
Bubstantia  actn  eztensa. 

2.  Idea  matenae  primae  AristoteKca  conTenit  etiam  atomis 
Epicuri  ant  materiae  Cari«sianae. 

3.  Materia  prima  non  est  entitas  snbstantialiB  incompleta 
et  ordinata  ad  aliam  compartem  tanquam  potentia  ad  aotnm  sen 
tanqnam  snbjectnm  ad  formam,  onm  qoa  totum  anbstantiale 
oomponat. 

4.  Triplez  est  elementom,  sc.  subtilis  qnaedam  materia, 
deinde  globosa,  denique  craesioi  et  ramosa. 

5'  Ez  his  omnia  corpora  senaibilia  oonstant,  qnae  Tel  mizta 
■ant,  Tel  elementa  secondaria,  at  Bensui  obvia. 

6.  Bmiomm  anima  HeuBitiva  non  est  forma  peripatetica, 
sed  oollectio  spiritaum  animalium  aut  aliorum  oorpnsonlonun. 

7.  Similiter  anima  TegetatiTa  plantamm  uon  eet  fbrma  pe- 


,.Goog[e 


RetE,  Verbot  philoaoph.  SftUe.  17BS.  127 

ripatetioa,  sed  coUeotio   oorpiiscaloram    calidoram  ao  flaidorom 
aat  aliomm. 

8.  In  compositD  natiirali  materia  et  forma  neo  per  snas 
entitates,  nec  per  distdnotmn  nexum  aniimtar  physioe  intrineece. 

9.  Actns  potentiaram  animae  rationalis  ita  diBtingunntur 
ab  anima  tanqaam  modi  a  re  modificata,  nt  tamen  ipsi  actoa, 
qnando  physice  eziBtant,  stricte  physice  identificentnr  com  anima 
atqne  adeo  tanc  non  distingaantor  phydce  ab  anima. 

10.  Qaod  ezistit,  et  in  ano  instanti  non  est  cam  alio  stricte 
physice  identificatam,  potest  in  alio  inetanti  cnm  iUo  stricte  et 
physioe  identificari;  et  vice  versa:  quod  existit,  et  in  nno  in> 
stanti  est  cam  aUo  striote  physice  identificatam,  potest  in  aUo 
iustanti  ezistere,  qoin  staicte  et  physice  cam  iUo  alio  idenfcificetiir. 

Has  itaqne  propoeltiones  omnes  et  singnlas  a  nostris  nUo 
modo  doceri  ant  propagari  severe  prohibeo,  simalque  onmibas 
ProvinciaUbns,  Rectoribus,  Stadiomm  Praefectia  et  Ubronun  Re- 
visoribna  injango,  ut  diUgenter  invigilent,  ne  aUqua  ex  prae- 
dictis  propositionibos  sive  in  Ubris  typo  imprimendis,  sive  in 
mannscriptis  ant  voce  etiam  a  nostris  tradatur  ac  doceatar.  Si 
qois  vero  hnjus  nostrae  prohibitionis  violatae  reus  deprehensuB 
faerit,  graTibns  poenis  affioiendns  ac  nominatim  a  doceodi  ma- 
nere  amovendos  erit. 

Hac  etiam  occasione  Saperioribos  onmibas  gravissime  |  com-  f-*n, 
mendo,  ut  pro  mnnere  sno  ab  omnibus  aocnrate  servari  cnrent 
id,  quod  in  Constitationibas  praesoribitar,  nt  sc.  nostri  seqnan- 
tor  in  qnavis  facnltate  securiorem  et  magis  approbatam  doctri- 
nam  (p.  lY.  o.  5-  Coostit.),  neque  permittant  introdaoi  opiniones 
novas,  ant  sententias  a  nostris  praedeceseoribas  alias  prohibitas, 
et  praecipae  qaas  'R.  P.  Michael  Angelas  Tambnrinns  p.  m.  in 
literis  encycUois  15.  Jnn.  1706.  ad  Provinoias  datis  doceri  ant 
defendi  vetuit.  Etc. 

Eomae  6.  Nov.  1732.  Franc.  Bets. 


nGooglc 


1S8     Ratio  BtndiamDi  «t  inBtitQtioDM  BehoUitic4e  Soeiet4tiH  Jam  III 


BnndBGhTeiben 

dee  Oenerals  Ignatins  Vicecomes  (Vificonti) 

tlber  FOrderung  der  Humanitatsstudien. 

17.  JtOi  1762. 

{a.  1.  p.  148—108  =^  ^*'.  —  Auagkbe  der  EpistolAe  aeleetM  ClenenUlnm, 

Vaeont.  1S77,  p.  110  eqq.  s=  ,t.') 

R.  P.  N.    Ignatii    Vicecomitis 

epistola  ad  ProviQciales  Soc. 

Ce  studiis  bumaQiorani  litteraram  proinoTendiB. 

Qaantom  Societss  ssmper  fecerit  litteras  humamores,  qno 
nomine  intelUgi  praesertim  volo  latinam  linguam  ac  graeoam, 
tum  oratoriam  artem  atqae  po^cam,  haud  obscure  coUigitar 
ez  nostrifi  Congregationibus  generalibus,  ubicnnque  de  hoc  arga- 
mento  sermonem  intalenmt.  Inter  decreta  Goncreg.  gen.  Vll. 
decr.  26*:   haec  legere  est: 

^Litterarum  hnmaniorum  studiam,  quod  cam  Societate  longe 
lateqne  magno  reip.  Christianoe  pmolumento  crevit,  tamquam 
rem  unam  e  maxime  optatie,  et  quae  saluti'  plurimorum  com* 
modissima  est,  quo  potest  Congregatio  Huperioribas  omnihns 
affectu  censoit  commendandum." 

Congregatio  eadem  decr.  92*  censoit,  „monendos  superioree 
eese,  ut  eo  majoribns  animis  conatuqne  is  hanc  rem  incumberent, 
quo  plns  fructuB,  utilitatis  gloriaequae  Dei  ex  hoc  tam  Societati 
proprio  litteramm  etudio  merito  sperari  poteet." 
F.  Congregatio  XIV.  ita  loquitur  decr.  lO^ : 

„Ke  unquam  apad  noslangueret  studinm  literarum  hiunanio- 
mm,  qnod  tanta  cnm  laade  hucasque  coluit  Sooietas,  cuiqae  da- 
bet  tum  oollegia  quam  plurima  tum  non  eziguam  nominis  ezi- 
stimationem  tum  fructum  animamm,  dum  hajus  disciplinae  fcraden- 
dae  occasione  pietate  ac  bonis  moribus  juventus  institoitur." 

Mitto  plura  ejusdem  generis  testimonia;  nou  enim  video, 
quid  ad  oommendationem  istarum  litteramm  dici  amplius  possit, 

'  ■.  et  T.i  talatli. 


nGooglc 


ViMODti  empfiehlt  die  Hiunaiuon.  1758.  129 

qnam  otun  profitetnr  Societas,  debere  se  iis  CoUegia  qnampltni- 
ma,  ezistixaationeni  non  exignam  nomtnis  eni  et,  qnod  capnt  est, 
frnotiun  animamm,  cqjns  potiBBimnm  rei  catisa  a  beato  P.  K, 
I^atio  soholae  bnjns  generis  institatae  ac  uobis  majorem  in 
modnm  conimendatae  iaemnt.  nntmi  addi  potest  fortasse:  si 
qna  re  bactenns  minima  baeo  Societas  inter  aliae  religioaas  &r 
milias  emintiit,  bis  maxime  litteris  eminnisse. , 

Sx  qno  licet  existimare,  qnanta  a  nobis  ope  stndioqne  oonni- 
tendnm  sit,  ne  qno  tmqnam  tempore  tam'  insigni  omamento  et 
qtuud  Ordinis  nogtri  praerogatiTa  careamns. 

Mnltom  interest  in  primis,  at  scbolae,  qtias  inferiores  di- 
cimns,  qaanta  potest  miLTiTnn.  diligentia  administrentnr.  Id  enim 
a  nobis  postnbmt  oiTitates,  qoae  ob  bano  maxime  cauBam  nobis 
oollegia  oondiderant  snamqne  nobis  jnventntem  in  disoiplinam 
tradidertint.  At,  si  fnit  liaec  semper  diligentia  adbibenda,  molto 
magis  neoessaria  est  hoo  tempore,  cnm  et  gostos  litteranim  vtilgo 
Rorior  atqae  exqaisitior  est,  et  istitiBmodi  sobolarom  nimiems 
crevit  in  tanttun,  at  nostrae  minns  jam  neoeBsariae  videanttir. 
Namqne,  nt  hoo  non  disEimniem,  perdin  latinitatis  scbolae  ipra»- 
ter  noBtras  fhemnt  prope  nnllae  ant  certe  admodnm  |  paacae,  at  ?' ' 
cogereatnr  parentes  saoe  ad  noe  liberos  mittere  vel  inviti.  Ktinc 
Tero  mtiltis  in  locia  mtiltae  sont  certantqtie  onm  nostris,  ao  peri- 
cmlom  eet,  ne,  dtmi  istae  sensim  inTaleBcant,  nostrartmi  patilatim 
freqaentia  oonoidat,  et  fama  Benescat. 

Hnio  eigo  pericalo  matnre  est  occnrrendmn,  neqtie  tamoD 
Taiiis  odiosiBqne  contentionibaB,  qaae  pleramqae  nooent  magis  qaam 
prosint,  oootirrendtmi,  sed  taoita  aemnlatione,  sed  laboris  indostriae- 
qne  magnitndine  nsitata  majori.  Ita  institnendi  adoleBOentea,  at 
neqne  joeto  longios  detineantor  in  sobolis,  neqne  edncantnr  iis, 
nisi  litteris  politioribns  plns  qoam  mediocriter  tincti.  Id  agen- 
dtua  omnino,  at  non  boni  tantnm  nostri  magistri  sint,  sed  optimi, 
eed  ceterifl,  si  fieri  potest,  melioree.  Haeo  si  psrBnasio  oomma- 
nis  et  vera  siti,  nobis  etiam  tacentibns,  sna  constabit  nostris  gym- 
nasiis  digoitas  et  freqnentia;  neqne  magnopere  nobis  Terendnm 
erit,  na  discdpali  ad  alios  Indimagistros  defioiant.  Qaidqaid  prae- 
terea  sascipiatnr  fimstra  erit. 

Scio  eqoidem,  mnltis  in  proTinoiis  neqne  relanguisse,  Deo 
propitio,   baec   stadia,  neqne  nostris  soholis  qtiidqaam  de  splen- 


tt  Qiniiwi»  Pu<^s(lci  IX 


,.Goog[e 


130     R&tio  Btndioriun  et  inititntiones  Bdiolasticae  Societatis  Jeso  III 

dore  treqaentiaqne  pristiua  de|>eriis86 ;  Bcio,  inqaam,  ac  porro 
gandeo.  Utrum  idem  sccidat  in  ista  provincia,  nemo  scire  cer- 
tius  debet  R^.  V*.  ,  cni  coUegia  singiila  adetmti  hanc  pnto  cuTam 
esse  praecipoam,  nt  agnoscat  de  statn  scholaram  iuferioram,  vi- 
deatqne,  quo  dJscipTilomm  concnrsu  celebrentnr,  qni  progreesns 
gat  in  litteris,  qnae  progreesas  ezhibeantur  docamenta,  qoantam 
denique  magistri  habeant  solertiae  atqne  doctrinae.  At  ne  pntei, 
suo  se  muneri  satisfecisse,  oum  haec  qnoquo  modo  cognoTerit.  | 
V.  Malo,  si  quod  erit,  mederi  studeat  in  tempore,  sibique  persna- 
deat,  agi  rem  momenti  longe  gravissinLi,  quaeqne  praesidiun  vi- 
gilantiam  omnem  ac  sollicitndinem  poatulat.  Menm  non  est 
praescribere  singnla,  qnae  pro  loco  ac  tempore  nsus  posoit ;  haec 
enim  quisqne  prOTincialium  praescribere  per  sese  ao  cnm  eois 
consultorihus  deliberare  commodiuB  potest.  Quaedam  indioabo 
tamen  geueratim,  qnae,  si  accurate,  atispero,  serventur,  illa  ezi- 
stimatio,  qtiam  nobis  sane  mazimam  hoo  litteramm  genus  et  soho- 
lanun  inferiomm  procnratio  peperit,  integra  ad  posteros  trana- 
mittetur. 

Primnm  eet,  nt  litterae  hamaniorea  in  vero  honore  habe- 
antur,  earum  aatem  professoree  ne  cogantar  m«v  steriliqne  plansa, 
nt  plurimom  nsuvenit,  eese  oontenti.  Id  ideo  moneo,  qnia  vidi 
nonnunquam  gravissimoB  etiam  Fatres  doctissimosqne  in  hono- 
rum  distrihntione  negligi  ea  tantum  caosa,  qnod  rhetcaicam 
tradiderint  eoqne  inferioris  snbsellii  magistris  aocenseri  diceren- 
tar.  Deleuda  eet  faaec  ex  noetrorum  mentibas  opinio.  Efficien- 
dum,  nt  omnea  intdligant,  etiamei  scholamm  inferionun  admi- 
nistratio  committi  jnnioribus  soleat,  non  proinde  jnvenile  mini- 
sterinm  esse,  sed  pari  apnd  nos  loco  haberi  praestantee  rhetoras 
atque  aliarum  facaltatum  profeesores.  Id  a  Praepositia  generali- 
bos,  deoesEoribns  meie,  declaratum  saepe  est. 

Sed  qao  certins  persuadeatur,  nam  factis  moventur  homines 
magie  qnam  verbis,  si  qois  erit  intra  provinciam  saoerdos,  qni 
munns  istud  laboriosissunum  per  plures  continenter  annos  ges- 
serit  in  eoqne  famam  adeptus  eit,  curabit  R^  Y* ,  nt  sit  tanquam 
de  provincia  optime  meritus;  quaeounque  patnun  graviomm  su&t 
0.  consequatnr  |  atqne  ad  illustriores  etiam  praefecturas,  si  cetero- 
qnin  idoneus  sit,  promoveatur. 

Secandum.  Nostri^  junioribas,  qui  statim  post  exactnm 
tirocinium  rfaetoricae  operantur,  praeceptores  dentur  aptiaaimi, 
qni   non  eolnm  in  hac  facultate  emineant  ipsi  insigniter,  Ternm 


nGooglc 


Viseonti  empfiehlt  die  Hamatiiora.  1752.  131 

Aam  tradere  aluB  ac  complanare  sciant.  Eoe  sane  decat  prae- 
stantis  esee  ingemi  atque  homm  etudiorum  experientissimos.  Non 
enim  bonos  tantmn  diBcipulos,  sed  etiam  bonos  magistros  eSicere 
debent.  Beoti  praosertim  judicii  praeceptor  sit:  Bemonstret  di- 
scipaliB  meliora  ac,  ne  qtia  forte  barbaries  teneris  mentibns  ino- 
lesoat,  iis  antiquos  tantam  ac  probatissimos  scriptorea  ad  imi- 
tandnm  proponat.  Scriptores  aevi  inferioris,  si  boni  sint  et  ad 
anream  Angasti  aetatem  prozime  accedant,  permitti  iis  possunt 
privato  interdum  studio  percurrendi.  Deteriores  vero  ac  semi- 
barbari  ab  eorum  maniboe  penitus  removeantur.  Super  omnia 
servetnr,  quantam  fieri  potest,  mos  Societatis,  ut  rbetoricae  bien- 
nium  integmm  tribuatur;  nihil  de  hoc  spatio,  nJBi  ai  cogat  ne- 
oessitaa,  decerpatur. 

Tertium.  In  designatione  scholarum  inferiorom  habeatur 
praecipna  ratio  ingenii,  scientiae  ao  facuitatis,  quam  qoiBque  ad 
pneros  emdiendos  afferre  poase  videatur.  Hujus  consilii  causa 
dnplex.  Primo,  ut  scholis  ipsis  meliua  sit,  qnippe  proportione 
servata  inter  onera  et  vires.  Deinde  ne  subtrahatur  nostrae  ju- 
ventnti  incitamentum  ad  laborem,  qnod  qnidem  erit  haud  leve, 
si  sohoiae  honoratiores  praemia  velat  sint  laboris  indioiaqne  so- 
lertiae  atque  doctrinae. 

Qaartnm.  Magistris  quae  sunt  neoessaria  tnm  ad  discen- 
dmn  tam  ad  docendnm  opportune  provideantnr;  li[bri  praesertim,  p. 
qnibuB  in  coemendie  rectores  nnnquam  male  coUocatam  pntabunt 
pecnmam  ooUegiomm  suonun.  Praemia  inter  diacipulos  divi- 
denda  rector  suppeditet.  Idem,  si  pnblica  litterarum  ezercitatio 
iaciaida,  si  recitanda  oratio,  ei  dandum  populo  drama,  qnibus 
in  rebos  apparatmn  adhiberi  aliquem  necesse  est,  somptmu  liben- 
t«r  faoiat,  neque  patiatnr  ullo  modo,  ut  magistier,  praeter  lucu- 
brationam  laborem,^  pecnniam  etiam  mnlto  labore  conqnirere  co- 
gatur.  i^osmodi  porro  fieri  exercitationes  identidem  multum 
interest  tum  ad  specimen  scientiae  tnm  ut  acholis  ezistimatio 
Bccresoat.  lis  semper  intersit  cum  reliquis  collegii  patribns 
Bector,  non  tantum  ut  consessum  praesentia  sua  oohonestet, 
quam  ut  testiB  virtutis  landatorqne  sit. 

Qaintnm.  Aliae  ab  instituto  curae  magistris  ne  impo- 
nantnr.    Satia  enim  femnt  oneris,  si  tantum  sno  non  desint  mi- 


>  z.:  lacabnlioneni  laborem. 


,.Goog[e 


132      Batio  itiiiliorniii-et  iDHtitutionei  scholuticu  SodeUtdi  JeBn  ni 

niBterio ;  neqne  mtiltnm  habent  Tacm  temporis,  quod  aliis  rebru 
impendant.  Snblevandns  potios  eoram  labor,  qaem  esse  per  ae 
improbum  ac  vix  toleiabilem  conHtat;  ne  nimia  contentione  far 
tiecant  vires,  ac  valetodo  atterator.  Solatia  proinde  qnaedam  iis 
remissionesqQe  animi  per  intervalla  temporom  snnt  indiUgendae. 
Benignins  agendmu  cnm  solertioribus,  remiasiores  contra  modis 
omnibns  exstimalandi  ad  laborem  et  ad  officinm  incitandi. 

Seztnm.  KnUins  deniqne  arbitrio  pennittator,  ntsobolam 
qno  velit  modo  contineat.  Advigilet  rector  vel  praefectna  stn- 
diomm,  suam  ut  qtiisqne  regat  scholam  ad  normam  libelli,  qni 
„de  ratione  etindiomm"  inscribitor,  ejnsqae  praeuoripto  schola- 
Bticas  ezercitatioQes  officiaqne,  quoad  fieri  possit,  temperent  sic, 
f.  ist.  nt  scholarum  nostramm  |  qnam  simillima  abiqne  forma  eit,  eaqoe, 
matatis  etiam  magistris  non  mntetar.  Ad'  hoc  etiam  maltuin 
conferre  potest  libelluB  alter  „de  ratioae  discendi  et  doceadi", 
qnem  jnssn  CongregationiB  XIT.  P.  Jnvenoias  soripsit;  atqne 
opt&Qdum  esset,  at  singuliB  magistris  tradwetur.  — 

Super  oninia,  cum  B*  Y*.  provinciam  ex  officio  Instrabit,  de 
stata  Bcholanmi  inferiomm  cognoscere  diligenter  oaret,  de  eoqne 
nominatim  ad  me  persoribat. 

Praesentes  litteras  com  omnibuB,  ad  quos  pertinet,  com- 
manicahit  qaam  primum,  atqae  eamm  ezempla  apnd  Btudionmi 
praefectom  servari  cnret  It^  V*.  cajus  etc. 

Bomae,  17.  Julii  1752. 

Brv? 

servas  in  Christo 
Ignatius  Vicecomes. 


,.Goog[e 


C«itiiiiDn«  fiber  Horalitadmm  niid  thetd.  Prttfiuigen. 


Rundschreiben  des  Generals  Aloys   Centurione 
&ber  das  Moralstudiiun  u.  die  theol.  Prnfangen. 

9.  Aag.  1756. 

(b.  1.  p.  160—166  =  „E".  —  BeauifO&er  AoMg.  der  Sp.  ael.  p.  130 
«qq.  ^  „v".) 

A.  R,  F.  N.  Aloysii  Centurioni 

epistola   ad   ProTincialeB   Societatis 

Saper  Theologiae  Moralis  stDdiam  et  examina. 

Du  RnndschTeibeD  achildert  cnerst  die  hohe  BedeQtDHg  dei  Horaltheo- 
logie  fnr  das  Seelenheil  nnd  die  Seelsoige,  also  inebeBondere  fllT  die  apoato- 
lisehfl  Thatigheit  der  Qesellichaft  J.,  nnd  nhrt  daon  fort: 

—  —  —  Qaae  cnm  ita  eint,  satis,  at  arbitror,  intelligi  p,  la. 
potest,  nnllam  curam  nulii  eese  potiorem,  quam  ut  ejusmodi 
eci«itia«  studinm  nnnquam  inter  nos  segniter  obeatur,  quo  ma- 
jores  nostri  tantopere  exomamnt  Societatem  tamque  uberes  ani- 
manmi  fimctus  reportamnt.  Keque  alia  de  causa  Provinoialibae 
onmibnB  in  17'.  eomm  regula  illud  etiam  atque  etiam  commissum 
est,  „at  in  Biugulis  domibns  et  coUegiis  aliquem  oouBtitaant,  qui 
in  oaaibaa  conscientiae  bene  versatus  ait,  nt  difficaltatibns  domi 
et  forjs  occnrrentibus  Batisfacere  posBit";  nisi  qaia  civitates  et 
praesales  non  admo[dam  aolliaiti  de  iis,  qui  cuni  dignitate  cete-  p.  igs. 
ras  BcientiaB  edoceant,  doctores  Theologiae  MoraliB  prae  ceteris 
snspiciant';  siqae  ezimios  habeant,  eos  plurimi  faciant,  tenent 
seque  snasque  dioeoeses  eis  fidenter  comniittant.  Scio  equidem, 
propter  hanc  mazime  caassam  uon  facile  posse  bamm  rerum 
Btoditam  imminui  inter  nos  atqae  languescere.  Temm  quando- 
qnidem,  qni  plnrimum  diligit,  is  et  maxime  timet,  non  erit  in- 
opportannm  bnic  tanto  malo  vel  remotiflsimo'  occarriflse. 

lam  vero  ctLm  saepe  ipse  mecam  Eimmo  revolverem,  unde 
tam  pemioiosa  inter  nos  ignoratio  posset  ezistere,  ea  plane  visa 
sBt  veluti    radiz :    si  videl.  qni  ab  bnmanioram  litteramm  exer- 


T.;  Bnapicinnt.  —  *  z.:  remotiBBime. 


nGooglc 


134       Ratio  «tBdtorDm  et  inBtitntioneB  Bchol&Btiete  Societatis  JeBn  III 


oitio  ad  Scliolasticae  Theologiae  stadiam  tnuttiouiitar,  non  oon- 
tinuo  Moralem  Theologiam  pari  utudio  complacterentnr,  rati  ni- 
minim,  ab  iis,  qui  sacris  Ordinibus  promoveantar,  tantam  ejas- 
dem  notitiam  non  exigi,  ant,  se  facilios  aliquando  itlam  couse- 
qnatnros*  ezistimantes,  opportnniores  annos  oontererent;  atqne 
his  consomptis  qni»  est  qni  damna  ejnsmodi  resaroienda  pntet, 
cnm  pleriqae  sc.  in  graviores  cnras  distenti,  quae  plnrimom 
tam  oontentionis  tnm  etiam  temporis  ezpostnlabunt,  molestism 
perferre  viz  potemnt,  quae  neceesario  exhanrienda  est,  nt  oi^ns- 
qae  artie  vel  scientdae  rudimenta  ediscactar?  Fertimescendum 
sane,  ne,  studiie  jam  absolntis,  reliqnam  vitae  etiam  non  bene 
firmis  Moralis  Theologiae  fnndajnentis  transigere  cogantur.  Qnae 
antem  desidis  non  magna  tnitio  videbatnr,  eadem  profecbo  ca- 
lamitosam  et  gravem  pariet  rninam.  „Parvus  error  in  prinoipio 
mazimns  est  in  fine."  Etenim,  at  bene  Soarez  hic  advertit,  „qni 
in  stndiis  negligens  est,  postea  inutile  instmmentnm  erit  circa 
4.  conversionem  anilmamm  et,  qnod  grsviuB  est,  perionlo  saepius 
errandi  se  ezponit" ;  (Tom.  IV.  de  Kelig.  tr.  10.  1.  5.  cap.  3.  n. 
14.)  pericnlo  videlicet,  qnod  cnm  Societatis  dedeoore  et  snae 
prozimommque  salntis  detrimento  conjnnctnm  est. 

TJt  igitnr  damnum  ea  in  parte,  ez  qna  posset  obrepere, 
caveatar,  snperioribns  omnibus  vehementer  auctor  snm,  nb  sae- 
piue  et  serio  religiosos  sibi  aabjectos,  eosqne  praesertim,  qni  stn- 
diis  dant  operam,  alloqnantnr,  neo  quidqaam  praesidii  indnstriae- 
qne  praetermittant,  at  soholasticorum  contentio  ezcitetar. 

Ego  vero,  nt  in  re  tanti  momenti  mihi  non  desim,  praescribo, 
nt  sub  initinm  anni  scholastici  theologis  tnm  e  primo  tmn  e 
seonndo  tum  e  tertio  anuo  traotatns  Moralie  Theologiae  a  studi- 
omm  Praefecto  assignentnr,  de  qoibns  quotaonis  quisqne  peri- 
oalnm  faciet.  Quin  immo,  nt  hoc  ipsnm  facilius  fiat,  trsotatus 
P.  Busembanm,  quo  ordine  digesti  snnt,  saribantnr,  ita  ut  theo- 
logi  e  primo  auno  ezamini  sitbjioiantur  snper  primnm,  altemm 
et  bertinm  libmm,  qui  hosoe  trsotatns  oontinent:  De  regula  ac- 
tnnm  hnmanomm  intema  et  eztema,  i.  e.  de  oonsoientia,  de  le- 
gibns,  de  praeceptis  fidei,  spei  et  charitatis,  et  de  praeoeptis  D&- 
calogi  et  inibi  de  oontractibus,  de  farto  et  restitntione ;  —  qui 
e  secnndo  anno:  qnod  reliqunm  est  ez  tertio  libro  et  porro  etism 
qnartam  et  quiDtom  ejasdem  aaotoris  libram,  videl.  de  praeoep- 


'  T.i  eoDMontiiroB. 


,.Goog[e 


Ceutnrione  flber  Horalatndinra  nnd  theol.  PrOfaogen.  !75«-         135 

tis  Ecclesiae,  de  praeceptiB  ouilibet  Btatni  propriis  ezpfmant,  pra«- 
sertim  vero  de  stata  Clerioornm  et  de  beneficiis.  lis  deniqtie, 
qoi  tertinm  Theologioe  sgont  annom,  nemine,  lioet  saoerdote, 
ezcepto,  qaae  atipersant  tradantar;  deinde  etiam  septimnB  liber, 
nimirnm  de  Sacramentie,  mazime  antem  de  casibus  reservatis, 
de  impedimentis  matrimonii,  de  irregnlaritate  et  oensnriB,  qai|bTis  ^.  mi. 
addatar  damnatanun  ab  EccleBia  propositionnm  notitia. 

Examinatores  vero,  qoibas  diligentiam  commendatam  volo, 
iidem  tttatni  pOBsant,  qni  pro  theologis  a  tertio  anno  ad  sacer- 
dotinm.  Qaoad  tempoB,  qao  ezamen  commodiaB  babeatar  eorom, 
qni  primo  et  secondo  anno  Btndent  theologiae,  id  arbitrio  E.  V. 
Temitto.  InBuper  Fatres  saam  qoisqne  aaffragium  tradant  Bcripto, 
iUndque  in  libram  de  ezamimbaa  referatur.  Cum  aatem  mihi 
proponnntar  qoi  ad  sacerdotium  promovendi  Bunt,  qnae  et  quot 
mfiragia  tnlerint,  distincte  pariter  exponatur.  Sacerdotium  eoim 
differre  oportebit  iii,  qai  de  se  ratioaem  nou  reddidere,  qnum 
Sooietas  jure  meritoque  illa  Oseae  verba  usurpare  poseit:  „Quia 
ta  soientiam  repnlisti,  repellam  te,  ne  saoerdotio  fnngaris  mihi." 
[Cap.  4,  6.] 

Atqne  hac  quidem  ratione  hoc  maluni  nuhi  videor  praeca- 
risse,  qaod  timeri  poeset,  qnodque  zelum,  q\io  Sooietas  ardet  in 
proximorum  bonum,  tantopere  dedeceret.  Inde  etiam  sperare 
lioet,  fore  ut  soholastici  nostri,  postqaam  non  sine  mediocri  Theo- 
logiae  Moralis  peritia  studia  absolverint,  ejusdem  tradendae 
loagiBtri  plane  eximii  evadant;  pauciqne  omnino  enmt,  qui  ab 
ea  excolenda  Bcieutia  desistant,  quam,  ni  quid  adhuc  urgeant, 
perfeote  asseqm  poesint.  lam  hac  in  omnibus  auota  commnni 
Kiendi  cupiditate  occafiones  oaptabnnt,  qnibus  de  his  rebns  dis- 
ceptent  ac  diaserant,  praesertim  vero  in  privatis  collatiouibus  ab 
Inetitnto  praescriptis,  a  quibns  snperiores  locales  eximi  non  facile 
posBtmt ;  atque  adeo  advigilare  debent,  ut  statis  temporibus  non 
B^niter  peragantur.  | 

Tandem  mihi  per  hanc  oocasionem  liceat  exami&atoribus  p.  lu. 
^  quataor  votorum  profestdooem  etiam  atque  etiam  commendare, 
nt  ea,  qua  par  est,  eeveritate  agant.  Jusjurandtmi,  qno  obstringan- 
tnr,  atqne  in  Societatem,  qao  feruntor,  amor  non  patitnr  me  quid- 
qnam  dubitare.  Vemm  si  ejnamodi  sti&agium  praepostera  quaedam 
in  hominem  charitas  potiua  qaam  sincerus  in  Societatem  amor 
extorqueret,  faoile  accideret,  ut  in  Professorum  numeram  coop- 
larentur  qoi  dootrina  ad  talem  gradnm  reqaisita  non  essent  in* 


nGooglc 


136      Balio  itBdionuB  et  inBtitntion«>  tdiolMticaa  Socieutis  Jein  III 

stntoti.  SizL  satam  soholastici  nostri  probe  intellezermt,  siite 
Monilia  TheoIogi&6  stadlo  [sej  non  esse  ad  Saoerdotinm  |aromo- 
Tendoa,  neqne  ad  profesdonem  qnatuor  Totorum,  niei  proonldnbio 
doctrinae  mediooritatem  ezcedant,  ^ullam  praetermittent  indn- 
striam,  nt  in  ntroqne  stndiomm  genere  praestent,  haerobnntqoe 
libria,  depnlsaqne  omni  ex  parte  segnitie,  non  modo  alaoriorem 
vitam  dnoent,  sed  sanotiore»  doctioresque  fient,  quales  ego  Qaia 
S.  P.  Ignatio  ad  mtyorem  Dei  gloriam  et  proximorum  salutem 
Tehementor  eo8  esse  diBonpio. 

Haec  non  aine  oonsilio  FP.  ABsistantium  Tisa  sunt  mihi 
suggerenda.  Litteras  has  meas  toti  provinoiae  B*.  Y*.  otHnmo- 
nioabit  eto. 


Bomae  V.  id.  sext.  1763. 


R.  V.  serms  in  Ohr. 

Aloyiins  Ceutnrione. 


Nr.  64. 


Erlafs  des  oberdentschen  Pro  nnzials  Ign.  Rhomberg 
im  namen  des  Generals  Lor.  Kicci 

30.  Jan.  1768. 
pon.  K>    9.  ■.  p.) 

AuffoTdernng  znr  hOchsten  Yorsicht  an  alle  Lehrer. 

TorbemeTkDag.  Obgleich  du  folgende  nicht  dem  Texte,  ■oDdeni 
tUein  dem  Sinne  nnd  Oedanken  nuh  nnter  die  Brlbse  der  OenerUe  gvechnet 
werdes  kuin,  lo  mdge  ee  doch  hler  Beinen  Plkts  findeu;  mao  enieht  duana, 
onter  weloh  qnUendem  Dmcke  die  Lehrer  bqs  der  O.  J.  damali  ihrem  acbwt- 
ren  Bemf  oblagen,  ond  welche  Rttckeichten  aie  nach  alten  Seiten  nebinra 
moijten,  ohne  dab  lie  den  drohenden  Storm  beichwOren  konnten. 

Quo  se  latins  in  dies  expandunt  onlamitates  Sooietatis  No- 
strae,  quoqne  propius  inoumbunt  partibns  ejns  reliquis,  eo  etiam 
magis  intentsm  eeee  oportet  Superiomm  solioitadinem  oo  cuxam 
ne  qnid  uspiam  a  nostris  committatur,  quod  jnre  displioere  ant 
maleTolis  dare  ansam  possit  Texandi  nos  ampline,  graTiasqae 
exagitandi.  —  Gaprt^ter  A.  B.  P.  Noster  nnpenime  me  deman- 
daTit,  nt  denno  omnibns  aetio  et  graTiter  oommendem,   qnod 


nGooglc 


Auffoidenng  zut  Yorsiolit  im  nameQ  des  Oen.  Kieci,  1T68.  137 

hisce  facio,  ne  res  Gallicas,  HifpamcBS  et  his  eiiniles^  aen  in 
duputationibiis  et  ooogreBBibos  pnbliois,  sen  etiam  privatis  in 
coUoqniiB  nllo  modo  attingant,  oertas  item  proporationes,  quae 
aiiimoa  alioqnin  minns  addictos  magia  exaspenu^  posseut,  the- 
Bibas  pnblicis  inserant,  inter  qnas  (ejnsdem  verbiB  ntor)  impri- 
mie  est  ilia  de  probabilismo;  nec  minns  caTendnm,  ne  vel  in 
ejosmodi  thesibnB  vel  aliafi  qnidqaam  dicator  oontra  jnra  Frinci- 
pnm  ant  stataam  liberornm. 

Haeo  vero  qno  oertias  posthac  nbivis  et  ab  onmibas  obser- 
Tentor,  re  onm  PP.  Consnltoribns  meis  deliberata,  visam  est 
praeecribendnm  esse,  ut  qnaeonnqae  a  nostris  vel  retdtanda,  vel 
dispntanda,  vel  in  theatro  exhibenda  snnt  publioe  et  coram  ez- 
temie,  ntut  discipnlis  tantnm,  revideantnr  dehinc  ao  censeautnr 
non  ab  nno  solo  Fraefeoto  stndiorum,  sed  a  dnobns  insuper  aliis 
a  Snperiore  nononpatis,  qni  sensnm  et  verba  singnla  diligenter  et 
accarate  recognoaoant,  et,  ri  quid  occairat,  qnod  vel  per  ohliquam 
interpretationem  duntazat  criminandi  occaaionem  praebere  posse 
videatnr,  oitra  respectnm  mutari  ant  penitns  extingoi  faciant. 

Quoniam  vero,  nt  ezperientia  docnit,  haud  leviter  peooari 
poteat  etiam  in  modo  repraesentandi  aliquid  in  theatro,  deinoeps 
pTobationi*  ultimae  cnjosvia  exhibitionis  scenicae  semper  adsit 
Patmm  aliqois  a  Snperiore  designandas,  qoi  attendat  et  ad  Su- 
periorem  referst,  nnm  qoid  peccari  videatnr  contra  deoomm, 
pmdentiam  w.  Si  quia  autem  choragns  aut  aliud  aut  alio  modo 
actione  ipee  exhiberet,  quam  quod  ant  qao  modo  exhibitnm  fn- 
erat  in  probatione  ultima,  ut  factum  esse  comperio,  is  pro  ra- 
tione  delicti  panieQdus  erit  ant  ad  me  deferendns. 

Professores  quoqne  humaniomm  omnes  serio  sunt  admo- 
nendi,  nt  themata,  quae  sois  dictant  (nam  et  inde  odversam  nos 
concitata  tempestas  alicubi  est),  multa  cum  circnmspeotione  aeli- 
gant,  et  Bolioite  caveant,  qnod  et  concionatoribus  com  primis 
cavendum  erit,  ne  qnid  interserant,  qno  vel  natio  aliqoa,  vel 
Princeps  aut  Magistratns,  vel  alius  qnis  ouqnam  offendi  posset. 

Idem  est  de  Epistolis  nostromm,  sive  ad  extemos  scribantnr, 
sive  ad  nostros,  quas  proin  nt  Snperiores  hoc  maxime  tempore 
pro  officio  diligenter  et  attente  legant,  etiam  atqne  etiam  cnpio. 


'  D.  h.  die  Atistreilraiig  der  Jesniten  ans  Fortugal  nnd  den  BonTboni- 
•choi  StMten. 

*  Cod.  D.:  probKtionea. 


,.Goog[e 


138      Rado  atndioran)  et  institotjones  icholaaticu  SocietatiB  Jesn  III 

Atqae  haec  et  alia  aliss  praesoripta  tmn  a  R?  V*,  tam 
ab  oiDiubiiB  aliis  pro  filiali  amore,  qno  in  cominnnem  matiein 
nostram  feruutnT,  ac  studio  eo  oertios  ac  stadioEdoB  obserratam 
iri  in  Domino  confldo,  qao  magis  omnibns  compertam  est,  erro- 
rem  per  unins  dnntaxat  impmdentiam  ant  oscitontiam  oommis- 
sam,  in  omniam  dedecos  et  ignominiam  trahi,  totiqae  corpori 
impntari,  tjaod  a  membro  illins  est  perpetratum.  Omniam  ss. 
Sacrificiis  .... 

Ingolstadii  30.  Jan.  1768. 

Ignatias  Rhomberg. 


,.Goog[e 


Zweiter  Teil 


Studia  Qeneralia. 

Verordnuugen  flir  dle  akademischen  Studlen 

in  der  Ges.  Jesu 

von  1600  bis  gegen  1772. 


nGoogle 


nGooglc 


Nr.  66. 

Statnten 

fftr  die  Stndenten  der  UniTersitat  Wirzbnrg 

nnter  Fflrstbischof  Julias  Echter, 

Bioher  nm  1600  im  Q-»branche. 
(Aifili.  Qeim.  8.  foUobl.  FaplarlidMhi.  b«ig«l«ert  sa  xm.  V.  4.) 

Vor  bemerknn^.  Die  Edgchr.,  welcherwir  die  naobfolgendeii Statnten 
entnebmen,  fahrt  den  Titel :  StkCnt»  VDivenitatis  HerbipolenriB.  Videmfttnm." 
Rie  enthUt  dis  etwu  breite  nnd  BchwfllBtige  .Fnefatio",  duin  Titnlns  I— VI, 
Tom  letBtgenannten  nnr  g.  1  nnd  2 ;  der  Best  ist  nbgerieBen.  Wir  begnllgen 
nnB  tntt  der  Wiedergabe  der  Vonchriften  fOr  die  Stndisrenden,  die  Tielleicht 
Khon  nm  1689  zngleich  mit  dei  Stiftnng  dei  TJniTerBitlit  verfafst,  ond  welchen 
die  PKderbomer  Votschiiften  nftchgebildet  wnrden. 

Statnta  generalia  omnibus 
Studiosis  obseruanda. 

1.  Qaae  ad  religionein  Ohristianam  et  coltnm  DEL  pertinent, 
qnae  ad  obaeroationem  mandatomm  DEI  et  EcdeBiae,  ea  omnia 
serio  onmibns  commendata  volomns.  Sed  paaoa  quaedam  hic 
expresse  commemoranda  pntanimaB,  qoae  ab  ommbns  Stndioais 
aednlo  obBeraari  debent. 

2.  Imprimis  igitnr  qnando  a  Beotore  YniaersitatiB  vel  sap- 
plicatio  vel  saoram  aliquod  indicetar,  omnea  religiose  adsint  et, 
81  rea  postulaaerit,  ad  altare  offerant.  Nominatim  antem  omnibas 
seoere  interdiotam  esto,  ne  sab  dioinis  offic^s  in  templis  spatien- 
tnr  aat  nngas  agant*,  si  qnis  Becns  fazit,  V  solidorom  poenam  Inat. 

3.  Stndiosi  semel  vel  a  Domino  Bectore  vel  senatn  Aoa- 
demico  vel  saae  Facaltatis  Decano  per  Pedellam  vooati  statim 
compareant,  et  cirqa  ea,  qnae  iossi  fnerint,  oondignam  obedi- 
entiam  MagLstratni  praestent  honoremqne  exhibeant. 

4.  LibroB  lasciuoB,  libros  Magioos  vel  alioqnin  pTohibitos  ne 
habeant:  si  qni  contra  fecerint,  libronun  amissione  et  Bectoris 
ftrbitratn  paniantnr,  dnbios  MagiBtris  sois  inspioiendos  offerant. 


,.Goog[e 


142     Batio  itndioniin  et  iiuUtiitJoiiea  scholaMfeae  Soeietatii  Jesn  III 


5.  Comoediae,  Tragoediae  alijqae  ladi  siye  BpeGtacnl&  a 
Stadioais'  sdne  Recfcoris  vel  Prorectoris  et  Facultatam  Decanomm 
scitu  atque  permisaa,  et  anteqoam  exploratom  habeajit,  nimi 
honestati  et  temporom  rationi  couneniont,  non  edantar  et  ez- 
hibeantar;  aat  in  scenam  personati  prodeant,  oontemptoribiis 
poena  arhitraria  molctandis. 

6.  Ebrietates  et  intemperantiae  pestem  omni  tempore  &gi- 
ant;  neqae  in  conniaijs  de  EeUgionis  sacrae  capitibos  diapata- 
tionem  tema«  induoant. 

7.  In  plateis  laruati  siue  personati,  vel  ita  velati  facie,  vt 
agnosoi  non  queant,  etiam  diebus  Bacchanaliornm  Stndiosi  doh 
incedant.  Si  qois  oontra  feoerit,  a  scoltetis'  siue  eorum  mini- 
stris  deprehensus  et  agnitas  Bectori  sistatar,  a  quo  carceri  inclu- 
datnr  vel  pecunia  malotetor.  | 

8.  Hospitia  inhonesta,  vt  ea,  in  qaibus  mulieres  impndioae 
versantar,  vel  alia  loca  Studiosis  minus  opportuna  omnino  vitest 
Diuersoria,  oonuenticnla,  in  qaihus  rixae,  contentiones,  aleamiD 
lusus  ezercentur,  ne  acoedant. 

9.  yui  triduum  absque  Professoris  proprij  vel  DominiRec- 
toris  permisGa  et  scitu  lectiones  non  freqnentauerit,  a  Pedello 
diuersorio  suo  exire  iubeatur. 

10.  Kemo  Alumnorom  Bcholae  hoiuB  eiuBmodi  vel  cantani 
vel  damorem  vel  tnmulfcum  tam  priuatim  quam  pablioe  ezcitet, 
quo  vicini  vel  alij  oppidani  turbari  et  oommou^  queant :  multo 
minus  cniquam  lioeat,  praesertim  de  nocte,  solopum  sen  bombar- 
dam  intra  moenia  ezplodere,  gravie  admodiun  poena  transgres- 
soribus  in£igenda. 

11.  Non  liceat  cuiqnam,  praesertim  PhiloBophiae,  bonamm 
literarum  vel  Theologiae  Stndioso,  cam  telo  Bi^olaB  accedore: 
seu  pugio,  uea  gladins,  sea  quoduis  demum  armorum  genns  fd- 
erit;  quae,  si  forte  iustis  ex  caosis  Studiosis  extorta  aat  ademp' 
ta  fnoint  a  scultetiB  vel  eoram  ministris  aut  ezcubitoribns 
noctnmis,  ea  B«ctori  cedant;  ipsia,  qai  ea  eztorserunt,  sex  solidi 
namerentur. 

12.  A  blasphemijs  et  iurandi  leuitate,  convitiis,  verbis  agre- 
stibuB  ac  gestibus  obscceniB  siae  acun-ilibuB,  a  pugnis  item  et 
rixis    abstineant    etiam  prouocati.     Quod  si  qufinquam  aen  iusto 

*  Cod.  n.:  stndinii. 
■  SobnltiieirB. 


,.Goog[e 


MemDriale  fHr  Mkiiu.  1602.  143 

sen   iiuTiste   laedi   contigerit   vel  offendi,    mox  ad  Kectorem  vel 
Decauum  Facnltatis  snae  cansam  deferat. 

13.  Fostquam  hora  nona  vespertina  in  aestate,  hyeme  oc- 
taaa  sigunm  campana  dederit  in  summo  templo,  nemo  extra 
coUeginm  aut  sunm  hospitimn  esto;  si  tamen  neoessitas  vrgeat, 
nou  SLue  Inmine  aat  inoomitati  eant. 

14.  VeetiB  sit  eiusmodi,  quae  Studiosis  litterarum  oonue- 
niat,  uon  cnriose  parata,  aut  uimium  coIoriboB  distdncta,  sed  vel 
ad  talos  (si  Ecclesiastici  fnerint)  promissa,  vel  alioqniu  houesta, 
breniter  talis,  ne  habitus  corporis  leuitatem  ullam  in  vita  et 
moribns  prodat. 

15.  Nemo  se  iu  flnmiue  lauet,  vel  ei  cougelato  committat. 

16.  Si  quae  ad  arma  vel  motum  hostilem  aat  tumultum 
popularem  (quod  Dens  vehementer  auertat)  conclamatio  fiat,  Stu- 
diosi  statim  ad  Academiam  oouiluant. 

17.  Sin  incendium  exoriatnr,  Stndiosi,  qui  pronectae  aeta- 
tis  snnt,  ad  areavi  noni  Collegij  frequentes  adaiut  et  imperata 
prompte  feciant;  Jnniores  vero  domi  suae  quiuqne  se  coutineant 

18.  Nemo  hospitem  prios  mntet  aut  Herbipoli  discedat- 
qnam  et  hospiti  et  creditoribns  alijs  fecerit  satis.  *Aes  autem> 
alieunm  sine  vi^ente  necessitate  ne  oontrahatur  a  quoquam  abs- 
qne  eorum,  a  quibos  alitur,  consensu  et  voluntate;  ob  eamque 
causam  ae  ab  omni  alea,  mutuiBque  compotationibus  et  comes- 
satiouibuB  etiam  domi  snae  abstineaut. 


Memoriale  dee  Visitators  Ferd.  Alber 
fflr  das  Mainzer  Kolleg 

vom   30.    Dec.    1602.* 
(Anbiv.  Osrm.  ZUI.  H.  n.  9.  slne  pag.) 

Memoriale  a  Visitatore  P.  Ferd.  Albero  in  Collegio 
Moguntlno  relictum  HeDse*Dec.  1602. 

4.  Vt  in  professione  Mathematicae  et  Ethicae  ordo  stndio- 
mm  etiam  semetur,  et  incommodis,  propter  quae  ab  illo  in  his 

'  Oie  Ton  uni  ftiiHe:eUH«nen  NNr.  bandeln  nicht  von  Scfanlidchfln.  Die 
AbMhrift  iat  tou  framder  Band,  der  lettte  SkU  Ton  F.  Alber  lelbit. 


,.Goog[e 


144      Batio  atndioniiii  et  iustitntionM  acliolfuticM  SoeieUtia  Jmti  HI 

discipUnis  tradendia  bactentts  declinstam  foit,  obnietiir,  sequaiB 
distribntio  lectionnm  et  boramm  in  Pbiloeopbioia  soholis  in  po- 
Btemm  Bernabitttr: 

In  Logica  prlma  leotio  sit  ordinaria  per  boram,  medis 
deinde  bora  eiiiB  lectioms  repetitio:  altera  media  bora  repefitio 
generalis.'  A  prandio  similiter  per  horam  lectio  ordinaria,  eius- 
dem  per  mediam  boram  repetitio,  rursamqne  media'  bora  oontt- 
nnanda  repetitio  generalis  mane  inchoata. 

In  Fhysioa  et  Metapbysica  prima  hora  matutina  lectio 
ordinaria,  eins  deinde  repetitio  per  qnadrantem  horae;  demum 
per  3  qoadrantes  in  illa  lectio  Matbematica,  in  hac  Ethica.  A 
prandio  simibter  hora  ona  leotio  ordinaria  cum  repetitione  qua- 
drantis;  reliqois  tribus  quadi-antibas  repetitio  generalis.  Qnando 
idem  eat  Professor  Etbioae  et  Matbematicae  alteram  leotionem 
post  prandimn  tribus  postremis  qnadrantibns  babebit,  repetitione 
generali  eius  temporis  leotioni,  qnae  ante  prandiam  babetor,  ad- 


Pro  oommoditate  locomin  et  collegiorum  Bbetores  et  Phi- 
losophi  aut  media  bora  tardius  Scbolas  accedent,  et  tunc  cum 
reliqua  scbola  finient;  ant  simul  orim  aliis  Bcholas  incboabunt, 
finientqne  media  hora  aute  alios,  prout  P.  ProuinciaUB  banc  vel 
illam  rationem  cmqne  Collegio  commodiorem  iudioauerit. 

6.  In  conuentibus  facoJtatis  Artistioae,  qui  fiunt  pro  exa- 
mine  promouendorum,  vel  ad  alias  eius  &cnltati8  consultationes: 
quandoquidem  propter  extemoe*  in  ea  faonltate  banstns  tmic 
temporis  adhiberi  soliti  abrogari  nequennt,  nostris  vlni  tuncpro- 
pinati  unus  alteme  modicns  baustos  permittitar,  ultara  progredi, 
vel  commessationibns  peracto  negotio  eztemis  assidere  omnino 
prohibetnr.  Ad  bauc  moderataonem  etiam  eztemos  nostri,  cmn 
sunt  Decani,  indncere  studebnnt,  ab  Assatnris  et  aliis  oibariis 
onmino  abstinentes,  vtqne  extemi  Decani  imitmtnr  adnitentes. 
Aduigilabit  P.  Rector,  vti  ad  bano  ordinationem  nostri  Profes- 
sores  se  acoommodent,  et  delinquentes  pomitentia  imposita  cor- 
riget. 


'  Hui  (ieht  hienus,  dafi  die  Ratio  etnd.  damals  in  Muna  noch  ni«ht 
ToUBtandig  dnidigefilbrt  wnr. 

*  Ei  doEiert«ii  d«Dal§  in  Haiiu  andi  andeie  Profeisonn,  die  nicht  Je- 
■niten  waren. 


,.Goog[e 


ttemori&ie  fBr  Mainz  IflOS.  14& 

7.  Bationes  in  conHnltatione  propOBitae,  pro  ezcitandis 
studiiB  PhiloBOphiois  et  Magistrorum  digua'  promotione,  repeten- 
tnr  K.  P.  Viaitatori  stndioram,  vt  ipaius  etiam  approbatione 
fizecntiom  dentnr. 

8.  MetaphyBioi  pares  emnt  qaoad  Catechismmn  Physicis  et 
Logicis,  tam  in  Schola  recitando,  qTtam  in  anditorlo  die  Domi- 
nico  fii^oentando :  atqne  ad  hoc  paulatim  indacentor.  Aduigi- 
labit  aatem  Praefectus,  ne  Philosophi  abaint  die  dominioa  a 
Catechismo,  isqae  ad  iruotmn  etiam  per  interrogationeB  seu  exa- 
men  magis  aocommodetur. 

9-  Absurdae  oapillatorae,  qnoad  eius  fieri  poteBt,  in  nostris 
stndiosis  non  tolerentor,  et  Bingularitates  Polonomm  paulatim 
abrogentur. 

10.  Si  spes  coniongendi  SoholaB  Collegio  noatro  diutins  ez- 
traheretur,  pensio  annua  100  aut  50  aureorum  ad  sarta  tecta  il- 
laram  domorum  comfervanda  a  Frincipe,  data  opportunitate,* 
peti  poBset.  Interea  aedifioia  illa  conseruanda  et  restanranda 
eront,  ne,  si  alienandae  quandoqne*  essent,  pro  ruinosia  et  ne- 
glectis  haberentur. 

11.  Ad  Paedagogias  solue  stadiorum  auperiorum  Praefeotue 
promouebit.  Ad  qnem  tam  praeceptores  qnam  alii  e  nostris 
referent,  vel  ad  ipsum  dirigent,  qai  Paedagogos  postnlabnnt, 
simnlqae  significabunt,  si  quos  idoneos  inter  discipnlos  pro  illis 
paedagogiis  existiment.*  Quando  aatem  inter  Philosophiae  vel 
Theologiae  Auditores  non  erunt  idonei,  Praefecto  Inferiorum  in- 
dieabit,  vt  ez  aliis  Soholis  quempiam  ad  conditionem  oblatam 
asBoniat.  Ferd.  Aiber. 

In  eiuer  besonderen  Beigabe  wird  der  P,  Bektor  erinnert: 
„£zercitinm  lingnae  germanicae  commeudatum  sit." 

*  Dar  AbRchreiber  setzte  oft  t  statt  d;  ao  atiob  hieT  ntigna."  Wir  beach- 
teu  die  VarweoliBelDng  niebi  weit«r. 

'  Cod.  n.  „oportUDitate." 

■  Hier  =  aliqaando.  In  Haiuz,  wie  fMtttberftll,  litt  dfts  Kolle^iniD  dnrch 
die  Knanterei  jener,  die  vohl  eine  Seboli»  wflnBcbten,  aber  nicbts  anBJegei] 
wollten. 

*  Nen  eingeschilrft  im  Jabre  lUfi  bei  der  Visite  det  EoUegs  dnrcb  den 
ProT.  Nithard  Bilwr,  init  der  HotiTierang:  ,onm  id  ad  promoTeudk  etndialitte- 
rtram  rc  di«ciplinam  Scbolasticam  non  partim  condncat'.  V.  ibid.  ad  aunam 
164». 


,.Goog[e 


146     Bktio  «tndiornm  et  Jnititationw  aaholuticM  SooietatiB  Jen  IH 


Die  Statnten  der  theologischen  Faknltat  S.  J. 
zn  Trier  am  das  Jahr  1603. 

(Handiohrlft   in   4*  lu  d«r  TrieTer  BtftdtbibUothek  N.  ia07.  p.  46-69 
[Tr.A.]) 

VoTbomerknng.  Die  „Statnt«  &lmAe  Vniv.  Trerir."  voa  1563  gftben 
den  eiozelnen  Fakultfiten  die  Anweigungr,  aeinerBoit  beioadere  FaknltKts-Stfttnten 
anunsrbeiten  nnd  dem  ^Concilinm  UniTenitatii"  EDr  Oenebmignng  Tomlegvn. 
Ds  nnn  die  Statnten  der  pbilos.  Pakult&t  die  JahrMhl  1608  tragen,  so  mBwwn 
wir  anch  die  nAchfolfrendeD  der  theol.  Fak.  in  dieselbe  Zeit  rerlegen;  j»  iie 
mOgen  naeh  rorber  eingefQhrt  worden  leiu,  da  es  tot  allem  knf  die  gretine 
Regelnng  dleser  Faknltit  tJs  der  wichtigsten  ankam. 

Statutorum  |  Sacrae  |  Theologicae  Facultatis  TrevireQsis  [ 

Titnlus   primus.' 

1 .  Com  Tbeologornm  proprinm  mnnuB  sit,  nt  sanctissimain 
Dei  ooltam  omnemqne  Chrisbianom  pietatem  verbo  atgtie  exem- 
plo  imprimiB  satagant  tueri  et  oommendare  omnibus,  statuimus 
et  ordinamns,  nt  secunda  Deoembris  qnotannis  in  festo  S.  Patxia 
Francisai  Xaverii  solemne  saorum  nostrae  facoltatis  decantetnr 
..  u.  vel  legatnr  in  templo  sanctisaimae  Trinitatis,  |  qnod  omnes,  qni 
de  &cultate  sunt,  tam  Doctores  Epomidibus  et  pileis  Doot4»ali- 
bus  induti,  quam  Licentiati,  fiaocalaurei  et  stadiosi  honesto  ha- 
bitu  devote  audiant,  et  oSerant  etiam  aliarom  Scholarum  audi- 
tores.  SenatuB  Theologicus  Concionem  in  templo  aadiat  looo  ad 
'   hunc  finem  inHtructo. 

2-  Item  statuimus  et  ordinamns,  nt  mense  Julio,  primo  die 
scbolis  non  impedito,  oelebretur  in  eodem  templo  sacrum  pio 
omnibus  fideUbus  defimctis  hujus  nostrae  faotiltatis,  cui  omnes 
simili  modo  adsint,  atqae  ex  fisoo  facultatis  duo  Bazii*  oailibet 
Pedello  praesenti  donentur. 

'  Eio  Qegner  dei  Jesniten  schrieb  aneh  hier  in  den  Codex:  ,^.8.J. 
septem  «ine  (?I)  mandato  1621»  (?J  confecemnt,  nt  videre  licet  in  Uliro  perga- 
meuo  (,?),  dum  eront  onmi^otetttea.  Ideo  etinm  non  obligut  nec  aceepta,  .tnr.'' 
Zn  dem  „1iber  pergameQns"  maclit  er  die  bedenkliche  Bemeiknng:  ^prHbtnin 
librum    in   pergameuo  liabet  et  debet  habere  Bximiae  Dn.  Decanni  fac.  theolo- 

■  Biu  Uauen  -  4.  Er.  rh.  =  ll^  Ff. 


,.Goog[e 


Sttttiten  d«T  tfaeol.  F&k.  Trier.  Vm  160S.  14*7 

Titnlns  secnndns. 

1.  Qnia  Tero  ad  Theologicani  Facnltatem  |  spectat  bane ,.  n. 
Christianeqae  TiTendi  nonuam  tradere,  aiatnimns  et  ordinamua, 
at,  qni  ad  nostram  faonltat«n  admittentnr,  morum  honeetate  et 
graTitate  aliia  praelnceant  et  honestTim  habitnm  Clericomm  or- 
dini  et  Dignitati  Ecclesiasticae  congmentem  semper  palam  et  non 
occnlte  ferant,  nt  modeBtia  habitns  eztemi  momm  honestatem 
intemam  omnibnB  ostendant,  deinde  ut  aliis,  ita  et  sibi  ohser- 
Tanda  arbitrentur,  qnaecunque  de  honestate  Titae,  momm  et  Te- 
Btitns  ab  Ecolesia  praesoribmitnr. 

3.  Item  st.  et  o.,  nt  nostrae  &onltati8  Dootores  et  Licenti- 
ati  ntantnr  Epomide  in  solis  snis  disputationibus,  qnae  solemnes 
institoantnr  pro  gradn,  in  Bnpplioationibas  et  conTentibns  pabli- 
cis,  et  in  promotionibus  qiiammcnnqne  iaonltatnm.  Praesides 
antem  Dispntationnm  Tel  actuum,  si  Doctores  iueriut,  indnant  | 
Cappam  duplioem  sufiultura  albam.  Eodem  habitu  utentur  in  t>.  m. 
soholis  tanquam  reliqui  Doctores  in  promotiouibns  Doctomm  no- 
strae  Facultatis.  Qui  Tero  pro  gradu  respondent,  ant  aotnm  no- 
strae  Facultatis  oelebrant,  Baccalaurei  aut  Licentiati,  utantnr 
Gappa  pellioea,  etiam  Beligiosi  (qni  alioquin  habitu  monastico 
Testinntnr),  si  ipsi  Tolent. 

3.  St.  et  o.,  nt  nnllns  in  facnltate  nostra  toleretnr,  ant  ad 
nllnm  gradum  suscipiendnm  admittatnr,  qni  Doctores  nostrae 
faonltatis  contempserit,  ant  reverentiam  et  honorem  illis  debitam 
ezhibere  per  arrogantiam  nolnerit.  Qnodsi  antem  aliquem  e 
MsgistriB  nostris  Terbo  et  &cto  quis  offenderit,  jndicio  et  arbi- 
trio  facnltatis  stabit  in  iis,  qnae  ad  compensandam  Tel  depellen- 
dam  injuriam  ejns,  qni  laesns  est,  conatituta  fneriut,  msi  aint  Tel 
regulures  Tel  saecnlares  hujns  Civitatis,  qnos  eorum  ordinarii  sn- 
periorea  malint  a  se  corrigi. 

4.  Item  st.  et  o.,  ut  omnes,  cum  |  primum  ad  audiendam  p.  «s. 
Theologiam   aocedant,  nomina    sua  praefeoto  generali  stndiomm 
pTodant,  qoi  ea  in  certnm  libmm  referat,  Bimolque  indicent,  quas 
lectiones  et   qnomm  Profeseormn  andire  cnpiant,  nt  faonltas  de 
niB  aaditoribuB,  cnm  rogahitur,  rationem  reddere  poesit. 

Titulus  tertius. 

De  electione  Decani  et  ejns  offioio. 

1.  St.  et  0.,  ut  qnotannis  in  festo  S.  Franoisci  XaTerii  ex 

Doctoribua  Conoilii   Yenerabilis   Facnltatis  per  vota  secreta  eli- 

gatnr  noTns  Decanns,  qni  toti  Facnltati  praesit,  omniaqne  jnra 


,.Goog[e 


14S      Batio  atndiontm  et  intititiitioiiea  Bcholuticu  Soeietatii  3tBU  VD. 

illius,  sigillmn,  llbnmi  statutoroin,  actornm  et  Tatioumn  ab  ante- 
ceBsore  sao  eadem  die  ve)  infra  octidunm  accipiat,  et  diligenter 
fideliterqae  tempore  administrationis  auae  custodiat,  de  aingulia 
elapBO  anno  rationem  redditurns. 
»,  2.  Item  st.  et  o.,  ut  in  facnltate  |  legatur  Decretum  hoo  de 

«lectione  Deoani,  omnibus  Doctoribuij  ad  eligendmn  oonTooatis; 
meminerintqae  bmnes,  neminem  eligendom,  nisi  houestae  vitae, 
niUlo  crimine,  mazime  incontinentiae,  infiamem. 

3.  Item  st.  et  o.,  nt  facnltatis  DecaDos  in  festo  3.  Frano. 
Xav.  post  elapsum  aunum  resignet  faoultati  Deoanatnm  snnm, 
ut  cum  pedello  singulorum  vota  fideliter  ooUigat,  qoae  si  fiiennt 
aequalia,  ille  palam  per  PedeUnm  pronnnoietnr  DecuiuB,  ad  qnem 
offioio  defunotus  suo  suffiragio  accesserit.  antiquus  vero  Decanas 
suum  offioium  non  ante  in  gucoeBsorem  trausferet,  quam  Pedello 
cuilibet  praesenti  nnum  regalem  eive  sex  albos  nomeraverit. 

4.  Item  et.    et  o.,  nt  novna  Decanus  integram  fldei  profe»- 
I.  sdonem  faciat  seoundum  |  Bullam  Pii  IV,,  si  eam  non  fecerit  alias 

in  nostra  faoultate.  quodsi  alias  feoerit,  satis  erit  ab  eo  loco 
coram  tota  Faooltate  in  eam  jurare,  in  quo  dioitur :  lianc  veram 
fidem  ,  .  .  .  et  hio  juramenta  infra  scripta  praestet: 

„Egc  N.  electus  Deoanue  Facultatis  Theologioae  jnro,  me 
officium  menm  fideUter  praeBtiturum,  ad  Facnltatis  nostrae  ntilita- 
tem  pacemque  et  oouoordiam  omnium  ejus  membromm,  qnantum 
in  me  erit,  couservaturmn :  neque  permissumm,  ut  haeresis  ulla 
vel  error  contra  fidem  Komanae  Scclesiae  iu  facultatem  irrepat," 

6.  It.  et.  et  c,  ut  Deoanus  nilul  per  ee,  guod  iUi  in  atar 
tutis  hisoe  expresse  conoeBsum  non  est,  concludat,  sed  semper, 
qnidqnid  determinandam  est,  auditis  aUomm  Doctonmi  aenten- 
tiis  secundum  plnraUtatem  votorum  definiat;  nbi  autem  auffira- 
gia  erunt  paria,  ex  eomm  sententia  concludere  poterit,  qoibns 
ipse  accesserit  suo  suffragio  cum  praerogativa. 

a.  6.  It.  st.  et  o.,  nt   statim    post  eteotionem  novi  Deoani  in 

praeseutia  facultatia  antiquus  Deoanus  non  aolom  omuia,  qnae 
faoultatia  noatrae  conservanda  habuit,  sed  et  rationem  aooeptorum 
et  ezpositorum  reddat,  et  mox  in  fiscnm  reponantnr,  quae  repo- 
nenda  esse  judicabuntur. 

7.  It.  st.  et  o.,  ut  penes  Deoannm  sint  duo  Ubri,  nimimm 
unna  iatomm  statutorum,  quae  mutari  non  debent,  nisi  omnaa 
omnino,  qni  de  Concilio  FacuItatiB  sunt,  praesenteB  consentiaiit: 
alter  aotomm  nostrae  Faonltatis,    in  onjos  nna  parte  sonbantaT, 


,.Goog[e 


SUtvtmi  der  tb«ol.  Fik.  Triw.  Dm  ISOa.  140 

qB«e  extirft  atatnta  a  DootoribDs  iu  Conoilio  Faooltatis  conolu- 
dantar,  oom  Babscriptlone  Decfmi:  in  altera  eleotiones  Decasorum, 
promotionee,  admissiones,  reeponsiones,  et  si  qoid  Hlind  contin- 
gat,  qnod  nostram  concconit  facultatem.  prius  tamen  haao  oninia 
soripta  a  faoultate  probentar:  in  tertia  rationea  aooeptae  et  ex- 
pensae  peomiiae. 

8-  It.  st.  et  0.,  ut  Deo^  et  praefecti  generalis  Studionua  p. ». 
sic  dividantnr  praerogatiTae:  in  promotionibus,  Disputationibus 
pro  gradn,  et  Conventibus  TJniveTsitatis  supremus  sit  Decanua ; 
in  aliis  diaputationibuB  et  septimanalibns,  menstruiB,  honorariis, 
in  ezaminibns  quoque  et  censendis  praefectus.  Libronim  eden- 
dorum  oensnra  sit  penes  faooltatem,  vel  Deoantun  more  reoepto. 
Titnlns  qaartus. 
Da  AnthoritatibuB  et  tempore  leotionum  et  yaoationibus, 

1.  Stataimns  et  ordinamns,  at  in  hac  faoultate  nostra  praele- 
gatur  a  duobos  Doctoribns  sive  Professoribus  D.  Thomoe  Summa, 
qnam  ita  inter  se  pariiiantar,  ut  qnarto  anno  abaolvatur:  dili- 
gentius  autem  ea  pertraotent,  quae  ad  ControveiBias  hnjas  tem- 
poris  pertinent. 

2.  Item  st.  et  o.,  nt  tertiuB  Frofeasor  s.  Scripturae  Libros  p,  m. 
tnm  veteris  tum  novi  Teetamenti  explioet,   eos  praeaertim,   qui 

his  temporibuB  magis  sunt  accommodati,  et  plns  difflcultatis  har 
bent.  Dabit  autem  operam,  nt  et  qoam  fieri  potest  plnres  ex- 
plioet  et  acouratius  ea  loca  pertraotet,  ez  qnibna  GontroverHiae 
Imjoa  temporis  peodent. 

3.  St.  etiam  et  o.,  nt  qaolibet  Sabbatbo  vel  bebdomadae 
die*  vicissim  habeant  in  sohola  disputationem  Professores  Soho- 
lastioae  Theologiae  per  duas  horaa,  nisi  auditomm  raritas  tempus 
hoc  cogat  contrahere.  quodsi,  quando  in  hebdomada  duo  dies 
feeti,.  vel  festo  uni  coincidat  vaoatio  hebdomadaria,  non  dispube- 
tur,  sed  legatm-  ejne  loco ;  id  vero  ai  tribus  oontinuaretur  hebdo- 
msdiB,  una  interponatnr  dispntatio. 

4.  It.  st.  et  o.,  nt  semel  quolibet  mense,  vel,  si  pauci  sint  |i.  hi.. 
oaditores,  altemis  menaibnB  iidem  Professores  simul  habeant  ge- 
neralee  diBputationea,  qnae  totmn  Soholamm  tempus  occupent.- 

i.  e.  dnas  boras  ante,  et  dnas  horaa  post  prandium. 

5.  Statnimue  item,  ut  singnlae  praeleotiones  unius  stnt  horae. 
doceant  autem  qaotidie    ezceptiB  diebuB  BaoriB  et  vacationam. 

'  Yielleicht  ^o'  anBgefallen. 


,.Goog[e 


150     Ratio  ■tudionun  et  inBtitntionBB  ichoUstieu  Soeietktia  J«tn 


m 


Cam  philoBophia  diem  integrum  is  hebdomade  Taoent,  item  ▼»- 
cent  in  die  Conuuemorationis  Animarum  mane,  et  in  yigili& 
NativitatiB  Qomini  usque  ad  CircamciBionem.  feria  2.  et  3.  post 
Qtiinqnagesimam  tota  die;  feria  4.  mane  tantom,  a  Dominica 
palmarom  usque  ad  Dominicam  iii  albis.  a  prandio  tantom  com 
mane  fuerit  aotus  theologicos  publious,  in  festo  3.  Thomae,  s. 
,.  11.  Maroi  et  ambarvalibuB  secondnm  l  Calendarium  Soholanun.  vi- 
gilia  Fentecostes  usqne  ad  feriam  3?'  incIusiTe.  feria  item  5*.  et 
pridie  Corporis  Christi  a  meridie.  In  Canicnlaribus  a  festo  B. 
Mariae  Magdalenae  usqne  ad  festum  Assomptionis  Professons, 
partitis  inter  se  vicibus  altemis,  cessent  a  Lectione  consueta.  in 
antmnno  vacent  a  festo  D.  Michaelis  usque  ad  omnium  San- 
ctonun. 

Titulns    qnintus. 
De  aetate  et  conditione  PromoTendomm  in  (>enere. 

1.  St.  et  o.,  ut  nullus  in  noatra  facultate  ad  ullos  actus 
publicoB  seu  dispntationes  pro  gradu  admittatur,  nisi  praevio 
rigoroeo  ezamine  ez  iUis  D.  Thomae  partibos,  e  qnibus  Theses 
desumantar,  dignas  jadicatas  fnerit, 

2.  Item  at.  et  o.,  ut  in  hooezamine,  qno  dijudioandum  est, 
,.  n.  sitne  aliquis  ad  hos  actus  pro  gradn  idoneos?  ipse  |  '  stndiorum 

praefeotus  oum  tribus  aliia  Doctoribus  a  Concilio  facnltatis  de- 
signatis  judex  sedeat  cum  praerogativa  suffragij,  cam  sufiTagia 
paria  sunt;  deliberatio  autem  hio  statim,  absente  azaminato,  fiet; 
hi  Candidatnm  aperto  capite  sedentem  in  scanmo  privatim  exa- 
minant  pro  ntroque  Baccalaureatus  gradu  per  onam  horam ;  vel, 
si  ante  trienninm  Theologiae  abaolutom  petit  Baccalaureatum 
Biblicum,  etiam  pro  illo  aolo,  per  unam  horam  argnmentando 
nominnqaam,  sed  saepins  interroganda  de  praedpnis  Theologiae 
qoaestionibuB,  qnas  duabus  tribusve  ante  diebus  praefeofcoB  dis- 
tribnerit  Ezaminatoribus. 

3.  NolamuB  antem  allius  aetatis  ant  temporis  studiomm 
rationem  haberi  in  promotionibns,  nisi  praeter  oognitionem  remm 
Theologioarum  convenienter  ad  gradam,  qui  petitnr,  etiam  kone- 
stae  conveTBationis  ac  vitae  testimonio  promovendus  oommende- 
tur.  nam  infames,  Apostatas,  aut  perversos  moribus,  notorie  per- 


'  Hier  begiimt  eine  tindere  HandiDlirift,  daber  die  Venuliiedenheit  der 
Bechtachreibnnc. 


,.Goog[e 


Sutatan  der  theol.  Fak.  THer.    Um  160S.  151 

ditoB,  qnantaniciuique  dootrina  ext  elliierint,  omnino  a  promotio- 
nibos  arceiQUB. 

4.  Item  Bt.  et  o.,  ut  nnlltis  ad  Baoc&laureatum  admittstar,  p. 
qui  non  sit  quataor  Minoiibiis  Ordinibus  initiatus,  ad  licentiam 
vero  aut  Doctoratns  iuBignia,  qui  non  iuerit  in  Ecclesia  Bomana 
aliqno  sacerdotio  vel  ordine  sacro  imtiatua  et  in  uniyereitate  per 
Hedem  apoetolicam  approbata  promotus  artiam  Magister.  Gxci- 
pimufi  in  lioo  gradn  Magisterij  artium  religiosos,  qoi  et  conaen- 
sns  sni  praelati  et  curBoa  philosopliici  aaditi,  saltem  a  superio- 
ribas  sois,  si  requiratnr,  teetimonium  adferre  debebunt. 

6.  Item  st.  et  o.,  ut  nemo  ad  gradum  Bacoalaureorum  bi- 
blicorum  admittatnr,  qui  ut  ad  minimum  non  andierit  praeleo- 
Uones  Theologiae  ordinarias,  Bobolasticam  ntramqne,  et  s.  sorip- 
turae  |  daobns  annis,  et  bene  ezercitatns  in  disputando,  et  notus  p. 
faoultati,  vel  cnm  testimonio  alinnde  veniens,  et  oelebravent 
Dnam  cnm  satiBfaotione  aotom  pnblicom;  ad  Ghradum  aatem 
Baccalanreomm  formatomm  uemo  ante  tertium  annum  expletum, 
et  alterum  actnm  publioam  oum  simili  eatiafactione  admittendus 
est.  Hi  aetos  particulares  sint  de  theEdbuB  desnmptis  ez  diver- 
m  S.  Tbomae  partibus,  praeside  vel  proprio  Magistro,  vel  aliquo 
alio  e  Doctoribns,  ad  Licentiae  vero  gradom  nemo,  nisi  elapEo 
anno  qnarto  studiomm,  praemiesaqne  ex  omnibus  THeoIogiae 
partibas  sine  praeside  dispntatione.    V.  Tit.  7.  §.  3. 

6.  Item  or.  et  st.,  quo   jnniorum   animi    ad   scripturamm 
stadium  magiB  inflammentnr,  ut  ad  Doctoris  gradum  nemo  pro- 
moveatar,  nisi  prios  nonnnllas  theses  distinctas  a  sobolasticis  de 
primari)8  S.  Soripturae  |  locis  singulis  aotibas  defenderit  scbola-  p. 
sticis  oonclosiombuB  subjioiendas. 

7.  It.  st.  et  o.,  nt  promovendas,  niri  Btadiomm  praefectus 
gradam  sit  collaturus,  a  Praeside  disputationam  ad  utrumque 
Baccalaureatnm  promoveatur,  in  qnem  praesidem  facultae  ante 
coneentiet,  ad  Doctoratnm  vero  ab  eodem,  vel  ab  aliqno  alio 
eoram,  qui  sant  dt  facaltatis  ooncilio,  qui  enndem,  si  lioentdam 
sit  acceptnms,  Dno  Canoellario  vel  proCancellario  nomine  fa- 
tniltatis  praesentet. 

8.  Item  st.  et  o.,  ne  ulhiB  theses  publicas  dispntando  pn> 
ponat,  qaae*  non  fherint  ante   praefecto   exhibitae   et  probatae. 


,yGoog[e 


152      llatio  ■tndiuram  et  instltntionea  tcbiilMtloae  8oei«tatia  Jeaa  III 

generales  vero  et  iupnmendae  ab  aliis  qnoque  profeaHoribTis  pro- 
bari  debebunt. 

9.  It.  st.  et  o.,  ut   postliao  in  publicis  dispatationibiui  sta- 

>.  ci.  diosi  et  Baccslaarei  facultatiu  nostrae  faciant  [  protestationem 
in&a  scriptam,  priusquam  respondere  incipiant:  „£go  N.  ss. 
Theologiae  stndiosus  v.  Baccataurens  coram  Tobis  venerabiUboB 
pTofessoribns  meis  (vel,  si  ipse  professor,  ooram  vobis  ezimiis 
Magistris  nostris)  totoque  hoc  auditorio  libera  voce  protestor,  ma 
nanquam  animo  decTeviase  vel  in  hao  actione  theologica,  vel  aliis 
similibue  dogma  aHqnod  proponere  vel  defendere  pertimtciter, 
quod  onm  Orthodoxa  Fide  Catholica,  cum  sanctae  ficclesiae  Bo- 
manae  deoretis,  aana  doctrina  sanisque  moribus  pognet,  vel  etdam, 
quod  sine  suspicione  erroris  vel  nota  temeritatis,  vel  auriom  pi- 
armn  ofiensione  defendi  non  possit.  qnodsi  vero  mihi  non  oogi- 
tanti  aut  lapsu  lingnae,  aut  mentis  oblivioue,  vel  alia  quavis  de 
oansa,  ejusmodi  exoiderit,  jam  nunc  revooo,  ac  semper  revocare 
vel  interpretari  secundnm  sensum  et  doctriuam  £cclesiae  Catho- 
lioae  Romanae  sum  paratuB." 

I.  si.  10.  It.  st.  et  o.,  praedicta  omnia  non  solum  observanda  ab 

his,  qni  in  hac  Trevirensi  Aoademia  stndia  sna  absolvenmt,  ve- 
rum  etiam  ab  his,    qni   alibi,    Hi  tamea  admittendi  non  emnt, 
nisi  et  stndiorum  suoram  et  vitae  honeste  transaotae  et  gradanm 
(ai  quos  forte  snscepissent)  aufficiens  testimoniam  exhibaerint. 
Titalns  sextns. 
De  modo  admittendi  ad  actus  publicos  et  gradns. 
1.  Stat.  et  0.,  ut  nnllus   ad  praedictum  ezamen  et  Bctos 
aditUB  detoj,  nisi  primo  petant  a  Venerabili  Domino  Decano  con- 
vocari  facultatis  Doctores,    et   ab    illis  rogatis  supplicent,  ut  ad 
illa  admittantnr. 

I,  «a.  2.  It.  st.  et  o.,  ut  omnibns  |  Supplicantibus  pro  gradn  pro- 

legantur  in  praesentia  Magistrorom  nostromm  statuta,  qoae  ha- 
bentnr  de  cultu  Dei,  disciplina  et  conditionibns  hic  promovendo- 
rum,  priusquam  de  admissione  in  facultate  deliberetnr,  vel  peti- 
tioni  Candidatoram  aQnoabar.  sunt  autem  quaestiones  Candidatis 
proponendae  ooram  focultate  sequentes:  an  sit  natua  ez  legitimo 
thoro,  et  non  turpiter  corpore  vitiatns,  an  Magister  artiam  pro- 
motus  in  Academia  a  sede  Apostolica  approbata?  an  sib  adscrip- 
tus  in  Matrioulam  Universitatis  TrevirensiB?  an  ut  TniTi'Tn!i'" 
audierit  praeleotiones  Theologiae  ordinarias,  ntramque  Scholasti- 
cam  et  S.  Scriptorae  duobns  annis,  et,  si  tertium  annnm  ozple- 


nGooglc 


StataMn  dw  theol.  T»k.  Trin.    tlin  1603.  15S 

verit,  aDteqaun  Baoo&laareatnm  fonaattua,  et,  antequain  Licen- 
tiam,  qaadrieniiiimi?  an  sit  in  liebdomadariis  et  menstruifl  dia- 
pntationibua  exercitattis?  an  habeat  qiiatQor  Minores,  anteqnam 
acoipiat  Baooalanreatum  ?  |  An  at  initiatue  Saoerdotio,  vel  mi- p. 
nimam  sttoriB  Ordinibos  ante  Lioentiam?  an  Dootores  noatrae 
Facaltati8  per  arrogantiam  oontaupeerit:  noleoe  debitum  honorem 
exhibere  et  reTerentiam?  an  initunis,  Apostata,  a  religione  ali- 
qua  ejectoB  vel  dimissas?  et  moriboe  perversiB  notorie  proditos? 
an,  si  Bit  Clericne  Baecnlarifl,  geetet  habitnm  ordini  et  officio  auo 
congmentem,  eiqne  proTisum  ait  ante  Dootoratam  vel  benefido 
BccIeeiaBtioo,  vel  patrimonio,  vel  alio  honesto  modo,  ne  in  ^e- 
state  vivat?  aa,  si  sit  religiosas,  habeat  consensam  sai  praelati, 
et  cuiBiu  philoeophioi  aaditi  testimomam?  an,  si  peregrinns, 
habeat  vitae  honeste  transaotae  testimonium,  studiorumqae  et 
Qraduom,  ei  qnos  forte  suscepisset? 

3.  It,  st.  et  0.,  ut   post   unamquamque  pro  gradu  disputa- 
tionem  ante  promotionem  eodem   vel   seqnenti  die  deliberet  Fa- 
coltas  de  emditione  respondentis,  et  per  Decanum  |  palam  cotam  p. 
omnibaa  vel  seorsim  judioia  Doctorum  illi  signifioet. 

4.  It.  et.  et  0.,  nt  in  prima  promotione  Bacoalanreatus 
Candidatns  orationem  habeat  de  Laudibns  Theologiae  v.  S.  Sorip- 
tnrae,  ac  deinde  a  promotore  gradum  postalet,  a  quo  jussas  dara 
vooe  professionem  fidei  Catholicae  rooitet  e  libro  FacnltatiB  No- 
strae,  et  juramenta  infra  scripta  publice  faciat,  qnibuB  peraoti» 
nomine  Theologioae  Facultatis  promotor  Candidato  in  gradn 
BacoalaQreatus  Cappam  Theologicam  pellitam  tradat  hac  verbo- 
ram  forma: 

„Ego  N.  nomine  Yenerandae  Facultatis  nostrae  Theologi- 
cae  creo,  pronunoio  ao  publioe  proolamo  in  hoc  omatissimo  con- 
seasa  Bacoalauream  Biblioum,  ac  potestatem  Sado  omnee  aotns 
tuiendi,  qui  hunc  gradum  conoernnnt  ln  Nomine  Patris  et  Filij 
et  Sp.  S.  Amen." 

Eladem  ratio  servanda  in  altera  promotioue  ad  Baccalan- 
reatam  formatum,  niBi  qaod  oratio  haberi  debeat  de  Theologia 
Scholaatioa,  et  loco  Cappae  pellitae  tradi  liber. 

5.  It.  st.  et  o.,  ut  post  acoeptum  Baocalaureatum  Biblioum  p. 
promotos  explioet  librum  aliquem  veteriB  et  novi  Testamenti,  per 
qoadrantem  circiter ;  post  alterum  Baccalanreatum  libmm  aliquem 
Magistri  Bententiamm ;    in  utroqoe  gratias  agat  anditoribuB  pro- 
motor  vel  promotus. 


,.Goog[e 


154       lUdo  stndionim  et  institntioiwi  seboUatioe  Sooiebttis  Jesn  in 

6.  It.  st.  et  o.,  at,  si  plur«8  faerint  ad  hnnc  gradam  simnl 
promovendi,  Magistri  praec«daat  religiosos  non  Magistros,  nisi 
propter  temptiB  atadioram  Theologicoram  cam  aliqno  dispensau- 
dun  Facnltati  videretnr.  inter  Magistroe  aatem  servetar  at  pla- 
rimam  ordo  et  tempos  promotioois,  sive  hic,  aiTe  alibi  aocepe- 
lint  gradam  Magisterij.  inter  eos  tamen,  qai  eodem  anno  pro- 
mofi  fherint,  praecedent  noBtrae  Academiae  Magistri.  in  seqaen- 
tibos  autem  gradibas  Theologiois  ratio  habeatar  temporis  et  or- 
dims  gradas  Tbeologici  prozime  sosoepti,  non  aatem  Hagiaterij 
asque  ad  Licentiam  inoladve. 
p.  «.  7.     Jnramesta  Baooalaureoram  a  Pedello 

pablice  praelegenda. 

PromoTendi  ad  Baccalaureatom  emittaat  fidei  Catholioae 
profeesionem,  post  quam  pedellus  his  verbis  promovendoB  allo- 
quetor: 

„HonoTaudi  et  eruditi  Domini,  prinsqnam  hnno  grodnm 
easoipiatis,  haee  jnrahitis:  1<!  tob  reverentiam  et  hcoiorem  debi- 
tnm  Doctoribus  hajns  Theologicae  Facnltatis  ezhibitaroe,  ac 
bonom  UniTersitatie  et  facultatie  ejasdem  pro  Tiribns  prooura- 
turos ;  Stadiiqne  Q-eneralis  TrcTirensis,  ac  imprimis  &caItatiB 
nostrae,  ad  qaemoanqne  statum  perreneritis;  2<>  TOS  pacem  et 
tranqmllitatem  inter  saecalaree  et  ikiclesiastioos  ac  religiosos,  et 
inter  iacultates  conserTatnros,  et  quoad  poteritis  eandem  proca- 
raturos-,  Sl  tob  dogmata  ab  Eoclesia  damnata,  vel  saspeota,  Tel 
cam  bonis  moribas  puguantia,  aat  piaram  aurium  offenava 
scientffl  prudenteB  non  defensuros,  aut,  si  aliquem  hujus  facul- 
r.  «e.  tatis  in  eo  genere  peccasse  cognovoitis,  Becano  j  aot  faoaltati 
Buper  ea  re  interroganti  fideliter  responsuros ;  49  si  lapsa  linguae 
Tel  alia  occasione  aEquod  ejusmodi  erratum  in  aotibas  pabliois 
ezoiderit,  vos  in  eo  revocando,  Tel  interpretando,  Tel  exponendo 
obtemperataros  Romanae  Ecclesiae  Catholicae  decretis;  5?  vos 
Decano  et  facultati  in  licitis  et  honestis  obtemperaturos,  qaam- 
diu  in  hoc  studio  fheritis,  salva  obedientia  euperioram  vestrorum, 
Ordinum  et  Ecolesiarum,  poBtremo  vos  gradum  hic  semel  bub- 
oeptam  non  iteraturos." 

Promovendi  onmia,  quae  a  pedello  proponuntar,  juramento 
approbasse  censentur,  si  sceptri  apicem  attigerint. 
Titulns  septimus. 
De  modo  procedendi  ad  Licentiam. 

1.  St.  et  0.,  ut  Baccalanrei  formati,  m  volent  ad  Licentiae 


,.Goog[e 


Stataten  der  theol.  Fkk.  Tiier.    Um  ISOS.  155 

gndtuii  peteQdum  prooedere,   pTimtun  Decano  et  Magistris  con- 
gregatis  debita  reverentia  et  |  Animi  sabmiasione,    nt  aditus  de-  p.  c«. 
tnr  ad  QradTim  oonBeqnendnm,  fiionitati  snpplioent. 

2.  St.  et  o.,  nt  Baccalanrens  jam  formatne  ad  gradnm  Li- 
centiae  promoTeri  desiderane,  prinsqnam  ad  actnm  generalem  pu- 
blicnm  admittatnr.  dnabnB  miimnum  horis  rigide  examinetor, 
sed  tamen  ez  omnibns  Theologiae  partibns,  quod  Ezamen  otiam 
snfBciet  pro  reliqnis  gradibns,  quando  post  abeolatum  tempus 
Btadij  theologici  petent  aliqni  omnes  gradne  simnl,  hoc  eolnm 
obBerrato,  qnod  ezamen  omnibaa  illis  particnlaribns  aotibns  prae- 
inittendnm  erit;  si  post  dispntationem  generalem  judicio  Facol- 
tstis  Theologicae  idonens  inTentos  fiierit,  a  praefecto  vel  Doo- 
tore  alioqai  designato  nomine  ejnsdem  &cultatis  praesentetnr 
Dno  Cancellario,  ab  eoque  petatnr,  nt  idem  tempas  commodnm 
deeignet,  qno  Lioentiam  illi  oonferat. 

3.  Stat.  et  o.,  nt,  quicnnqne  gradum  j  Licentiae  petunt,  non  p.  lo. 
ante  a  Doctoribns  admittantnr,  qnam  si  post  absolntam  qnadri- 
enniiun  in  stadio  theologioo    de    universa    Theologia  solemniter 
ane  praeeide,  impressie  thetdbns  oom  nomine  promovendi,  looo  et 

die  diBpntationis,  reeponderint  argamentantibus,  primom  nni  alte- 
me  ez  Doctoribus:  tnm  oni  ez  professoribuB  philosophiae,  ei 
baberi  possit:  adextremnm  Baocalanreis  ant  stndiosis.  disputatio 
horarom  erit  duarum  ante,  et  daarum  post  meridiem. 

4.  Aotus  licentiae  hoc  modo  inetituatur:  tridao  ante  prae- 
scriptam  a  Cancellario  tempne  promotionis  studiosi  aliquot  Theo- 
logiaa  matori  et  graves,  prae^nnte  pedello  sceptrigero  invitent 
eos,  qai  actum  hunc  sua  praesentia  snnt  cohonestatnri.  Emnt 
lii  ordinarie:  R"?"'  et  111"!"  Princeps-Elector,  Bector  ac  vice- 
Cancellarias  Aoademicns,  R?"  Sa£Pri^aneus,  qai  praesentibus  Pro- 
motore  et  promovendis  invitabnntur;  Dootores  ac  Licentiati  Theo- 
logicae  faonitatis ;  Domini  de  Concilio  Academico,  |  Praefeotns  p.  71. 
TJFbis,  Cancellarins  prinoipia,  praetor  ac  duo  Consnles,  et  si  qnos 
promovendas  velit  actui  et  prandio  sao  interesse. 

5.  It.  st.  et  o.,  ut  initio  hujus  inangnrationis  promotor  uin- 
guiis  qnaestionBm  Theologicam  proponat,  qnam  promovendi  deinde 
eleganti,  sed  brevi  oratinncnla  decident,  tum  item  promotor  de 
argnmento  Theologico  peroret,  cui  oratdoni  professio  fidei  et  jnra- 
mflDta  Boooedent  attaotu  sceptri  praestanda.  interim,  dum  Thso- 
logos  perorat,  vel  dnm  canitar,  per  delectos  pneroB  Carmina  et 
siiailia  mnnuBcnla,  si  in  promptu  «nt,  distribnantnr. 


,.Goog[e 


166       Ratio  atadiDrnin  et  institiitioDei  »cIiolkitioM  SociMMia  Jeni  ID 


6.  Licentisti  primo  jarabnnt,  se  Dom.  CanceUario  sfcadii 
TrevirenBia  et  Dootoribos  Theologicae  facoltatis  debitam  rove- 
rentiam  et  honorem  exhibitnros,  openunque  dataroB,  ut,  ad  quem- 

)>.  73.  ounqoe  I  statom  pervenerint,  pro  ratione  temporis  et  loni  boaum 
faoultatie  promoreaut;  2*.  se  paoem,  conoordiam  et  (nnquiUitsteiii 
Universitatis  et  faonltatis,  et  mazime  oonBensionem  mutuam  tum 
quataor  faoultatum,  tum  £ocleBiaetiooram,  religioeomm  et  saecnla- 
rium  defeuBuros ;  3°,  Be  gradum  buno  Lioentiae  alibi  non  reitera- 
turoe;  4".  se  fidele  testimonium  de  Bacoalaureia  et  aliis  studiosis 
Theologicae  facultatis,  oum  legitime  a  Deoano  rogabuntur,  pei^ 
bibituros;  5«  ae  in  festo  Magisterij  non  ezpei^uroB  supra  tria 
millia  grossorum  Turonensium. 

7.  His  ita  peractis  praeses  ex  superiori  Cathodra  rogahit 
IHnm  Canoellarium,  ut,  quoniam  omnia  perfecerunt,  qnoe  &i 
huQC  gradnm  requirebantur,  ipse  eis  licentiam  impertiatnr.  tum 
Candidati  ex  aubselliis  inferioribus,  praeeunte  pedello,  adibunt 
D.  Cancellarium,  ad  quem  obi  venerint,  clara  voce  pedellns 
dioet:  „£'!'  Dni,  in  honorem  Dei  et  S.  Sedis  Apostolicae  provot- 
vite  V08  in  genna."  Uli  dein  in  geuua  provoluti  benedictionem  et 
lioentiam  acoipient.  | 

p.  n.  8.  Benedictionem  et  licentiam  D.  Canoellarius  superpellioeo 

et  sacra  Stola  indutus,  aperto  oapite  stans,  hac  forma  dabit: 

„Ego  N,  N.  Universitatis  studii  TrevireuBis  Cancellarias 
(vel  proCanoellarins,  ai  fiierit)  authoritate  Dei  omnipotentis,  bea- 
toram  Apostolorum  Petri  et  Pauli,  S.  Sedis  Apostolioae  et  S. 
Caesareae  MajestatiB  mihi  (ei  fiierit  proCancellarins,  addet:  per 
Canoellarium)  concessa  vobis  S.  Theologiae  Bacoalatu^  ad  huiic 
gradnm  examinatis,  approbatiB,  et  mihi  a  Theologica  faoultate 
praesentatis  impertior  licentiam  Doctoratns,  insignia  in  eadem 
theologioa  &cnltate  peteudi  et  acoipiendi,  pnbliceque  legendi, 
dooendi,  disputandi  et  omnes  alioa  aotos  Doctoratus  ezercendi 
hic  et  ubiqne  locorom,  onm  ea  praestiteritis,  quae  ad  hanc  pe^ 
tinent  solennitatem,  in  nomine  Patris  et  F  .  . . . 

p.  u.  9.    Acoepta    licentia,    cum    ad    Subsellia    reversi  |  faerint, 

Doctor  Praesee  pro  data  Lioentia  gratias  aget  Dno  Canoellario: 
neo  tamen  prohibemns,  quin  Candidatus  a  Praeside  sio  praeeen- 
tatus  sois  ipse  verbis  possit  Ucentiam  petere,  ai  ita  videatur,  et 
Licentiatus  jajn  ipse  aais  verbis  gratias  agere.  Post  solennem 
Musiuam  et  aggratulationem  preoes  referet  Deo,  toti  Cnxiae  ooe- 


,.Goog[e 


Sutnton  d«r  tWl.  tak.  Trier.    Um  1608.  157 

leeti,    omnibaBqae  praesentibaa,   omqae   ordiue^  sao,   qai  actom 
cokooeetanint. 

Gradns  porro  Liofflitiite  oom  grada  Doctoratos  aon  &cile 
oonjangataT. 

Titalas  octaTae. 
De  promotione  Doctomm. 

1.  Promotio  fiet  in  Aola  theologioa  vel  alio  loco  a  faoal- 
tate  aBBdgnato.  tridno  ante  promotionem  praeeante  pedello  tbeo- 
iogiae  Candidati  singali  oam  Epomide  philosophioa  ezibant  invi- 
tatnm  ad  aolam  Dootoralem  eos,  qoi  soa  praesentia  splendorem 
Bctai  adferant,  qaales  ordinarie  enmt,  qm  ad  Licentiam  inTitantur, 
et  cTim  Eoolesiarmii  I  PraelatifiSammae  AedisCapitalareeetomninm  p. 
faooltatnm  Doctores  atqae  Profeesores,  qniqae  sont  de  Senata 
Academioo:  et  quos  praeterea  promoTendi  voluerint. 

2.  Die  et  hora  deeignata  Promotor  oam  promoTendis  et 
ahis  Dootoribas,  habita  Dootorali  omnibos  indntis,  praeeante 
pedello,  locam  promotionis  ingredientnr.  et  promotor  qaid^n 
Cathedram  Snperiorem  oonsoendet:  Dootoree  sais  locis  cooside- 
bunt;  promoTendi  Tero  apertis  oapitibas  inferiorem  oathedram 
OQcapabnnt,  promotor  distribnta  tota  aotione  ejasqae  ad  audi- 
tonim  atilitatem  ratione  reddita,  orationem  de  materia  theologioa 
recitabit,  qnam  tamen  postponere,  si  volet,  poterit  Bacoalanreomm 
qnaeetionibiis.  finita  oratione  jossa  promotoris  aingnli  promo- 
vendi  sao  Baccatanreo  vel  Theologiae  candidato  singolae  propo- 
nent  qaaestionee  theologioas,  vel  aliqoi,  si  tempos  non  ferret: 
qoas  abi  determinavfflrist,  et  argnmenta  oontraria  solverint,  an- 
Bpicabitar  promotor  hoo  rito  |  promotionem.  v. 

3.  Facto-  signo  CmoiB  sic  ordietar :  Qnia  mihi  saorae  Theo- 
logiae  iacoltas  vices  soas  in  hac  promotione  commisit,  aeqnnm 
«st,  at  ejas  volnntati  respondens  vobis  Dominis  Licentiatis  pro 
merito  honoree  conferam.  Sed  praemittenda  prins  erit  professio 
fidei  et  solita  jnrunenta.  (Haec  eadem  snnt  caia  Jnramentia 
Lioentiatoram  omisso  qninto,  et  matatis  matandis.) 

„Ggo  igitar  N.  N.  ingennarmn  artiam  Magister  et  S.  Theo- 
logiae  Dootor  tos  S.  Theologiae  LioentiatoB  N.  N.  hic  ex  inferi- 
oribos  snbseUiis  in  Snperiorem  Cathedram  evoco,  nt  in  Bnblimiori 
loco,  tanqnam  in  monte  constitati,  ad  exemplam  Christi  praeoep- 
toris  noBtri,  aliis  vita  et  moribns  praelaceatis,  et  de  Cat^edra, 

'  Col.  BordiBi". 


,.Goog[e 


158     Eatio  itodioram  et  InatitntioDM  iclioluticu  Socletatui  Jera  Itl 

cujoB  jam  poaseBsionem  trodo  vobis,  saoras  litteraa  et  Theologiuu 
pro  officio  doceatiB.  Asceudite  igitar  ad  me,  et  Cathedrae  Theo- 
logiae  poeseseioneiii  accipite,  nt  in  poatenun  ex  Cathedra  Sapien- 

..  T7.  tiae  loquamini,  qnae  decent  |  sanam  doctrinam." 

„Accipite  Biblia  daasa,  at  Theologica  mysteria  non  temeie 
evtdgetls,  sed  magna  pnidentia  et  discretione  ad  ingeninm  andi- 
torum  V08  accommodetis,  et  parvnlis  in  Ghrifito  lac  detis,  non 
esoam;  Sapientiam  antem  loquamini  inter  perfectos."  1  Cor.  2,6. 
^Accipite  eimdem  Bacramm  litterarum  libmm  apertnm,  nt 
memineritis  vos  esse  oportere  impostenim  ministros  illiits  agni, 
qni  dignus  ast  aperire  librum,  et  solvere  septem  signacnla  ejoB; 
ideoque  potestatem  habere  sacras  litteras,  et  divina,  quae  his 
continentnr,  mysteria  explicandi,  ut  audire  mereamini  a  Sapientia 
aeterna:  qni  me  elucidant,  vitam  aetemam  habebant." 

„Acoipite  hanc  annnlum,  quem,  quia  Sponsae  vestrae  Divinae 
Sapientiae  dare  non  potestis,  ipBa  vobis  per  me  dat,  vosqae  monet, 
nt  illi  fideles  perpetno  manere  pergatis,  neqne  unquam  a  sacramm 
litterarum  stndiis  animum  abjioiatis,   qnae  utiles  sunt  ad  docen- 

:  11.  dum,  ad  arguendnm,  |  ad  corrigendum,  ad  emdiendum  iu  jostitia, 
at  perfectus  sit  homo  Dei  ad  omne  opns  bonum  instructas:  capit 
enim  vos  sibi  desponsare  in  sempitemam,  iu  justitia,  judicio  et 
in  misericordia  et  miserationibos  et  fide  Bincera." 

„Ac(dpite  hunc  pileum,  quem  vestris  capitibns  impono,  ut 
memores  sitis  illius  anreolae,  quae  repromittitur  eis,  qui  ad  iusti- 
tiam  eradiunt  plurimos,  et  hoc  sedulo  curetiB,  ne  quis  acdpiat 
coronam  vestram.  Est  antem  caemlei  ootoris,  nt  soiatiB  veBtrom 
esse,  relictis  terrenis,  oonversatiouem  habere  in  coeliB,  nt  qnae 
sarsum  snnt  sapiatis,  non  quae  snper  terram.  Imposita  sontfila 
mbra,  at  pro  fide  orthodoza  et  Ecclesia  Catholioa  capnt  ponatis 
et  sanguinem,  si  necesse  faerit,  fundatis,  neque  terreamini  ab 
his,  qui  oooidunt  corpus,  sed  eum  solnm  metuatis,  qoi  potest 
animam  et  oorpus  mittere  in  gehennam." 

„Oscalum  denique  mihi  praebete.  Yob  ergo  salvere  jabeo 
atqne  hoo  symbolo  admoneo,  ne  sint  in  vobis  Bchismata,  sed 
pacem  seotemini  cum  omnibns;  et  pax  Christi  exultet  in  oordibas 

..  79.  vestris,  nt  de  )  vobis  aliqoando  dicat:  osouletar  me  oscalo  oris 
sui."     [Cantic.  1, 1] 


,.Goog[e 


Sutaten  der  theol.  Fftk.  Trier.    0m  1S08.  159 

Formiila  Promotionis, 

ad  qnam  Promotor  et  promovendi  stabnnt 

erecti  et  apertis  oapitibnB, 

Qaod  igitar  Deos  O.  M.  omnesqae  coelites  bene  ac  feliciter 
Tobi&  evenire  jabeant.  —  Ego  N.  K.  Artium  Liberaliom  et  Fhilo- 
sophiae  professor,  et  S.  Theologiae  Doctor  aathoritate  S.  Sedia 
ApoBtoUoae  et  3,  Caesareae  Majestatis  imhi  per  fiujttltatem  theo- 
logicam  commanioata  tos  Saorae  Theologiae  Licentiatoa  N.  K. 
his  Doctomm  inaignibtiB  a  me  omatos  dico,  creo,  facio,  et  in 
hoc  pablioo  oonBessn  pronunoio  ejaedem  Theologiae  Doctorea, 
danB  Tobia  potestatem  cathedram  ez  officio  ascendendi,  S.  Scrip- 
toram  et  Theologiam  dooendi,  dispntandi  oaeteraqae  omnia  hio 
et  nbiqae  looornm  praesbandi,  qoae  hnnc  gradom  ooncemnnt, 
omniaqne  hic  Tobis  priTilegia  et  praerogatiTas  ad  honc  gradnm 
pertinentea  ooncedo,  oaeteraqne  demnm  qaaeconqae  jora  com 
hao  dignitate  seoandam  hajos  et  aJiaxam  Academianun  decreta 
conjonota  Tobia  impertior  in  uomine  Patris  |  et  F  .  .  .  .  f. 

Statim  Babjougatm'  aggratnlatio  mnsioa,  eaqae  finita  oarmina 
B  pneris  recitantnr  et  distribnantar. 

4.  ^Nimo  igitar  mecnm  consedete,  et  tanquam  noTi  DoctoreB 
de  cathedra  dispatatioiii  praeBidflte."  —  Peraota  promotione  anna 
e  senioribas  Dootoribns  primi  Baooalaarei  detenninationem  im- 
pognabit,  cnjns  argomenta  nbi  Bacoalaarens  Bolverit,  confirmabit 
eolntionem  primna  inter  nOTellos  Doctores  Soriptara  Tel  aathoritate 
Patnun,  et  eradita  ac  breTi  dispatatione  finem  docendi  impouet 
Piomotor  gratiamm  actione  moderata,  primam  Deo  et  Coelitibas, 
deinde  praesentibus,  cniqae  suo  ordine  pro  oajueqne  dignitate. 

5.  Dtun  Cathedra  deBcenditnr,  tnbioines  inflant  tubas,  itur- 
qne  ad  templum;  ordo  autem  procedendi  hio  erit,  nt  Promotor 
nnistram  daadat  primi  Praelati,  primus  uoTellns  Doctor  secimdi, 
fttqoe  ita  GoUBequenter  .  abi  proceditar,  statim  a  Cantoribas  { iuter-  p. 
poaitis  organis  canendum :  Te  Deom  Laudamns,  et  Promotor  inter 
promotoB  medioB  aute  aammiun  altare  flezia  genibus  ad  finem 
cantus  perdnrabit, 

0.  AdmittatnrfiTigaleConTiTinm,adqaod  hi  inTitandiOTunt: 
R".°'  et  111-«  Prinoepe  Elector  (Bector  Magmficas),  E-"  SofEhi- 
ganeuB,  Yice-Gancellarius  Academiae,  MouaBteriorum  et  Kooleflia- 
nmi  Praelati,  et  qoi  de  Seuatu  Bunt  Academioo,  Praefeotus 
Drbis,  Principis  Canoellarins,  oaeteranun  Facnltatum  Hoatoma^ 
qni  de  Seuata  aunt  Academico,   Dno  ConsnleB,  Notarion  Uiu.- 


,.Goog[e 


160       Kfttio  BtndionUD  et  institiitionea  seholuUofte  SoeietatiB  Jean  Qt 

versitatis  et  Pedelli.  Indez  conviTaram  eat  Faonltati  nostrae 
ante  exhibendns,  Keligioais  ex  Ordinibns  mendicantinm  libernin 
erib  teuaina  epnlom  dare, 

Titnlne  nonns. 
De  modo  admittendi  alibi  promotoe. 

1.  St.  eto.,  nt  nnllnB  alibi  promotuB  Baccalanrens,  Lioentia- 
1.  tns  vel  DootOT  |  hic  sccipiatnr,  nisi  et  suae  promotionia  hone- 

staeqne  vitae  testimomam  legitimnm  exhibnerit,  et  jnramoita 
hnjns  Facnltatis  praeetaterit,  feoeritque  professionem  Fidei  Becon- 
dnm  Bnllam  Pii  IV. 

2.  8t.  st.  et  o.,  et  inviolabiliter  observari  volnmos,  nt  noIlT» 
Doctor,  quamTie  legitimo  testimomo  promotionem  snam  docnerit, 
ad  &cultatem  admittatm-,  niei  praeter  stndiornm  allatnm  testi- 
moninm,  si  hic  promotas  non  foerit  ant  cnm  illo  dispenaatom  ia 
hac  parte,  doaboB  praesideat  disputationibas,  vel  ipse  per  qaataor 

'  horas  Theses  impressas  com  satiafactione  propognet,  et  anpplicet 
faonltatd.  Etiam  jnra  coneueta  numerare  debebit,  et  hic  promo- 
tas  tmum  anreum  facaltati. 

3.  Volumos  aatem  hajuamodi  Praesidem  extemnm  in  prin- 
cipio  di^atationis  consnetam  facere  prDteataticnem  Theologicam, 
qaae  habetnr  Tit.  6.  §.  9. 

I.  4.   Item  Tolamns,    Baccalaareos,    Liceutiatos  et    Doctores 

aliarum  TJniTersitatum  hic  dato  modo  reoeptos  in  dispatando,  re- 
spondendo,  sedendo,  enndo,  suffiiigia  dando  et  sententiam  dicenilo, 
omnibnsqne  aliis  privilegiis  cedere  Bacoalaureis,  Licentiatia  et 
Dootoribns  noatris  TeepectiTe,  qaantumvis  alibi  mnltis  annis 
ante  eos,  qni  in  nostra  &oaItate  gradom  acoepenmt,  fhissest 
promoti;  potest  tam«n  com  quibusdam  dispensari  justas  ob 
cansas',  post  tempus  Tero  receptionia  iliorom,  si  qai  hic  promo- 
veantur,  illis  Tolumns  alibi  promotoa  et  hio  legitime  reoeptos 
sempor  et  ubiqne  praeferri. 

5-  Volumus  praeterea,  nt,  si  contingat,  diverBia  temporibns 
ejaadem  anni  dnoa  fieri  Licentiatos,  priorem,  etiamsi  poBterios 
Doctoratas  insignia  aooipiat,  in  omnibos  potiores  partes  tenere, 
modo  ea  insignia  ittfra  anni  spataam  ait  oonseontus,  alioqnin 
minime.  { 

1.  Titalns  decimus. 

De  admissione  od  Concilium  Facultatis. 
1.  St.  et  o.,  nt  ad  Conciliam  Facaltatis  nostrae  non  admit- 
tantnr,  nin  Dootoree,  et  qoi  in  hac  Facnltate  nostra  (nisi  aetn 


nGoogle 


SutQUn  der  theol.  Fftk.  Trier.    Vm  1608.  161 

doceant  vel  doouermt  aliqiieiido  Theologiam)  praesideant  oum 
satisfaotione  daabas  praeterea  dispntationibas,  vel  propiignent 
Theees  Theologicas  impreseaa  per  quatoor  horas;  retiaeautque  poBtea 
perpetniun'  jas,  qnoties  adenmt,  accectendi  ad  ConciliimL  ta- 
metai  a  docendo  legitime  censabunt.  Infamibus  tamen  et  Apostatig 
et  a  Keligione  aliqua  ejectis,  aut  dimieis  exclusis,  quia  illi  ne 
ad  Facultatem  quidem  admitti  debent. 

2.  Admittendus  ad  Concilium  Facultatis,  sive  hic  promotus, 
sivB  receptus,  primo  supplicabit,  et,  si  in  ejus  petitiouem  cousen- 
Berint  Doctores,  cousueta  jnramenta  praestabit,  quae  sequuutur :  | 

Juramenta  admittendorum  ad  Conciliom;  p.  )■ 

Ego  N.  jnro,  me  eam  retinere  et  usque  ad  finem  vitae 
reteuturum  fidem,  qnam  S.  Hom.  Ecolesia  Catholica  docet  juzta 
professionem  fidei,  juxta  et  ez  decreto  Concilii  Tridentini  editam : 
Me  non  penmseomm,  quantum  in  me  erit,  ut  aliquis  in  hac 
nostra  Faoultate  vel  ad  gradus  promoveatur,  vel  ad  Couciliiun. 
admittatnr,  qui  nou  eandem  fidem  teueat  et  profiteatur:  Me 
fidellter  sententiam  dictnmm  in  Concilio  rogatom  ad  facultatie 
noetrae  utilitatem  et  Universitatis  bonum:  Me  non  daturum 
caosam  disseusionis  inter  membra  nostrae  faoultatis,  quae  eam 
pertnrbant  [sic};  sed,  qnantum  in  me  erit,  pacem  inter  omnes 
oonservatnmm :  Me  nou  revelatumm  secreta,  quae  mihi  a  Decano 
fderint  imperata:  Me  administrationem  plenam  Scholae  Theo- 
logicae  juzta  ejus  instituta  et  regulas  S.  J.  relictnmm. 

3.  It.  st.  et  o.,  nt  Rector  |  Collegii  S.  J.  una  cum  praefecto  p. « 
geuerali  stndiomm  propter  Studiosoram  Theologomm  curam,  quae 
ipeis  incumbit,  ad  hauc  facultatem  jus  habere  et  debere  oonciUo 
interesse,  etiamsi  in  Theologia  promoti  non  aint,  dummodo  sicnt 
alii  consueta  juramenta  prius  emiserint;  baec  autem  potestas 
tamdiu  ubiqne  mauebit,  quamdiu  Rectoris  et  Praefecti  mnnus 
obibont 

Titulns  un|deoimu8. 
De  Juribns  D.  Canoellarii  Faeultatis  |  Dootomm,  Li- 

centiatomm,  Be.ccalau|reorum  et  Pedellorum. 
1.  Item  st.  et  o.,  ut  pedellis  pro  singulie  aotibus  publicls 
ad  Baccalanreatum  nnmeretur  quadraus  floreni  Francofurtensis 
(qui  valet  21  albis),  in  qualibet  autem  promotioue  medins  flore- 
HQB,  fisoo  autem  facultatis  pro  quolibet  Baccalaureatn  unus 
floreuus  anrens  iu  auro,  nisi  fuerit  quis  pauper,  aut  cum  eo  dis- 
pensetnr.  | 

■oaBBaiU  aariunlH  P»di|H>glr>  ITt 


,.Goog[e 


162     Ratio  stndionun  et  mstitiitluiiea  ■choludoM  Soeietalis  Jean  m 

7.  2.  It.  st.  et  o.,  n(  Licentiatos  Bolvat  Canoellario  tres  florenoe 

aureos  iu  auro,  fisco  antem  Faoaltatis  daos  florenoe  anreos  in 
aoTo,  pedello  unnm  florennm  Francofurtenflem. 

3.  It.  8t.  et  o.,  nt  Doctores  in  sua  promotione  singoli  deot 
Fisco  qnatuor  florenos  anreos  in  auro,  pedello  tres  fl<n%nos  Franco- 
fnrtenses  propter  magnos  labores. 

4.  It.  st.  et  0.,  nt,  si  qni  aint  de  S.  J.,  nihil  unquam  nn- 
merent,  sed  eia  gratia  fiant,  quandoquidem  etiam  ipsi  omsia 
gratis  praeatabuBt,  jori  sno  in  qnalibet  pecuniae  diatributione 
cedentes ;  habeatnr  tamen  ratio  pedeili,  nt  pro  labore  honorarium 
aliquod  illi'  detur,  sive  ex  fisoo,  si  fieri  poasit,  sive  a  Superiore 
Collegii,  nt  nostri  grati  sint. 

5.  It.  st.  et  o.,  nt  pro  venerandis  Cappis  ac  pileie  Doctorali- 
».  bns,  I  quoties  alterutro  ntentur,   duos  bazios  sive  albos,  sive  re- 

galem  solvant  Fisoo.     Carabunt  antem  Boctorea,    qni   religiosi 
.  non  Bunt,   ut  Epomidem  sibi  emaat,   qua  pro  dignitate  gradus 
iu  actibns  et  Conventibns  Academicis  ataatur. 

6.  It.  st,  et  o.,  ut  Deoano  Facultatis  uostrae,  toto  tempore 
sui  officii  snscepti,  honorarii  looo  ez  fisco  assignetnr  anreus  ez 
pecunia,  qnae  in  cista  fuerit,  nisi  is  fiierit  religiosos. 

7.  It.  st.  et  o.,  nt  alibi  promoti  qui  hic  recipiuntor,  solvant 
fiaco  et  pedello,  qnantum  solvissent,  si  enndem  gradTun  hic  re- 
cepissent,  sicnt  et  Universitati  quae  debent, 

8.  Facaltas  hio  ad  m.  D.  gl.,  Ecolesiae  utilitatem  «t  incremen- 
tum  Facnltatis  adeoqne  IJniversitatiB  hujua,  ut  nimirum  plnres 
alliciantnr  ad  sacrum  hoc  studinm,  nullnsqne  etiam  panper  ez- 
cludatnr,  statnit  et  ordinavit,  ne  nUi  hic  gradus  suscipere  deai- 

[>.  derantes  majoribus  expensiB  graventtir,  sed  eo  aoctiratins  j  studinm 
adhibeatnr,  ne  ii  indignis  oonferantnr  oontra  Diplomata  Pontificis 
a  Caesare  Aoademiae  nostrae  conoeaaa, 

9.  It.  st.  et  0.,  nt  £at  cista,  in  qna  omnis  facultatis  pecnnia, 
quae  a  promovendis  colligittir,  reponatar  snb  tribos  davibas, 
quarum  luem  asservet  Decanus  p.  t.,  alteram  ejtis  Anteceaaor 
tertiam  Rector  Collegii. 

Hisce  onmibus  nubacriptum  fuenU ;  legi  et  coUationavi,  omnia  ad 
verl»ini  congrmint  eum  autoffrapho  praeter  unum  aut  (Uterum  verbum 
transposHum,  galvo  tameti  eodem  nmistt.  Annol631.  die  19.  JanuarH. 

Jacobiis  Namor  Fedellus,  et  Notarius  Juratua.^ 

'  Hiein  mKcbt  die  Eand  des  bereiti  genuuten  Oeg^en  der  Jeinitw 
die  Bplttere  Bemerknng  in  den  Codez:  ^atatntft  aateriora  «  p.  tf  naqndmcBDD 


,.Goog[e 


Sutnten  der  philo».  Fak.  Trier.    IflOS. 


No.  68. 

Die  Statnten  der  philosopMsclien  Fakultfit  S.  J. 
zu  Trier.  1603. 

TreTirensia  statQta  facoltatis  Artiam 

admissa  anno  Dom.  N.  1603. 

Deca&o  B.  F.  Sablno  Shamber  Lecestrio, 

8.  J.  Preabytero. 

(Tri«rar  BUdtbiblioihsk.    Ood.  B.  D.  Vn.  b.  10.  Sin»  paB.'} 

Titulns  primaB. 
De  disciplina  et  momm  honestate. 

1.  Quia  &d  veram  philoBophiam  non  solnm  pertinet  intelleo- 
tam  imbaere  vfffiis  scieutiis,  sed  multo  magis  ezcolere  affeotom, 
praecipna  otim  Facnltatis  noetrae  esse  debebit,  nt  omnia  ejoB 
membra  in  hao  parte  officinm  snum  praestent,'  et  iUa  tanto  dili- 
gentins,  qno  digniorem  locum  in  corpore  isto  acoepemnt,  proinde 
statoimuB  et  ordinamoe,  ut  nemo  in  scholis  |  dooere  permittatur, 
ant  in  concilio  Facultalds  toleretur,  qnem  constat,  in  aliqnem 
coutra  fidem  errorem  prolapsum,  nou  per  omnia  in  religione 
oum  S.  Catholioa  Bomana  Ecclesia  convenire.  Idem  jndicinm 
esto  de  NoBtris  Concnbinariis*,  Apostatis  a  religione,  dimisais, 
aat  ejectis  vel  aliis  gravibns  peccatis  infamibns :  hi  enim,  si  tertio 
admoniti  a  Deoano  vel  erroree  non  deponant,  vel  mores  non 
mntent,  legere  prohibeantar,  et  a  Concilio  FacoItatiB  ezdndantnr*. 

2.  Item  statnimus  et  ordinamus,  ut  uemo  Magistrorum  oathe- 
dram  asoeudat,  doctnrus  aut  dispntatuma,  nisi  talari  tuuioa 
honeste  indutns  sit  et  galero. 


fuisM  (!),  neo  esae  (?)  in  nan  1766.  utpote  fabricata  n  Septem  PP.  8.  J.  1625  (?), 
dsm  erant  onmipotentefi  nc  aoli  congtituebhiit;  fikciiltatem  theoliigicam,  volenteB 
DbliTioni  aetenutli  tnilere  RtKtatK  genQina  et  approbata  siipra  p.  1.  anni  1IW2.* 
Seinen  Namea  bat  der  Uann  wahjweise  nioht  beigeaetat 
'  Wir  denten  daher  eine  neae  S.  nnr  dnrch  (  an. 

*  Bin  damalB  in  der  StDdentenwelt  nicht  geltener  UnfUg,  densen  Aa«- 
nttiing  gTorae  Hllhe  kosteie:  vgl.  itie  Wirsbarger  Statnten  Ton  1749  in  der 
Vorbotaerining  n.  Anni. 

*  Cod.  neclndantor", 

11* 


,.Goog[e 


164     Batio  ttndioram  et  inititntioneB  Bcholaitiue  SocietAtii  Jein  m 

3-  Item  stataimQS  et  ordmamiiB,  nt  Bcholastioi  bujnfl  Facnl- 
tatibiis,  qnoties  pro  gradn  respondebimt,  tam  in  ezamine  qnuD 
in  publiois  diBpntationibua,  )  et  quotieB  actmn  aliquem  oelebra- 
bunt,  ant  pro  gradn  praeoedente  Pedello  rogatum  ezibunt,  tnniciB 
talaribos  induantur,  sine  galeris;  itnri  autem  rogatnm  et  cele- 
brantes  actum  gestabunt  (qui  Baccalaurei  sunt)  epomidem  a  bracliio 
ad  Magistromm  distinotionem. 

4.  Item  statnimus,  ut  nnllus  in  Iiac  facultate  toleretnr, 
ant  ad  uUnm  gradum  admittatur,  qni  praeceptores  ant  BupOTionu» 
Facultatnm  Doctores,  aut  praelatos  contemnit,  vel  illis  rererentiam 
ant  bonorem  debitum  per  arrogantiam  exbibere  nolit,  proinde 
ab  ezaminatoribns,  ante  adouBsionem  ad  gradnm,  de  vita  et 
morum  honestate  Admittendomm  dlligenter  inqniratur. 
Statuta  generalia. 

Omnibus  discipulis  obserranda  in  Academia  TreTirensi,  cni- 
cu&que  Facultati  dent  operam,  ]  et  a  Beotore  [in]  inscriptione 
ipeds  proponenda. 

1.  Libroe  lasoiTos,  maf^oos  vel  vetitoa  ne  habeant,  vel,  ai 
habeont,  eos  amittant,  et  Bectoris  arbitrata  puniantuT,  dnbioe 
Magistris  suia  iuspioiendos  offerant. 

2.  Ebrietatis  et  intemperantiae  pestem  omni  tempore  fugiant, 
neque  in  oonyiviis  de  religionis  Banctis  capitibus  dispntationem 
temere  indnoant. 

3.  HoBpitia  inhonesta,  ut  ea,  in  quibns  mnlieree  habitant 
impudicae,  vel  studiiB  minus  opportuna,  nt  oanpouas,  omnino  vitent, 
neo  quopiam  potatnm  abeant,  neque  muUerculuiua  Buspectarom 
conventicnla  aocedant. 

4.  Non  lioet  ouiquam  onm  telo  (seu  pngio,  sen  gladins,  sen 
qnodvis  demum  armomm  genuB  fnerit)  soholas  acoedere.  ( 

5.  A  juramentis,  convitiis,  verbis  et  gestds  obsooenis  siTe 
scurrOibus,  a  pngnis  item  et  rizis  prorsns  abstineant. 

6.  Post  horam  debitam  nemo  foris  esto;  quodsi  neoessitaa 
nrgeat,  non  sine  Inmine  ant  inoomitati  eant. 

7.  Yestis  sit  ejuemodi,  qoae  stndioeis  literarum  conveniat, 
non  cnriose  parata,  sed  vel  ad  talos,  si  Eoclesiastioi  fnerint, 
demissa,  vel  alioquin  honesta. 

8.  Nemo  ae  in  flnmine  lavet,  vel  ei  oongelato  temete  ae 
committat. 

9.  Hospitium  nemo  priua  matet,  aut  Treviria  discedat,  qoan 
et  hospiti  et  creditoribns  aliis  fecerit  satis;  aes  aatem  aUennm 


nGooglc 


Stfttaten  dcr  philiw.  Fak.  Trier.     ISOS.  165 

sine  nrg«iLte  neoeasitate  ne  oontrahat  a  qaopiam  sine  eomin,  a 
qnibnfl  aKtnr,  uonsensn  ac  Tolontate,  atque  ob  eam  oaosam  alea 
onmi  mntoisqae  donis,  chartis  et  oompotatiombos  abstineant. 

Titnlns  seoundaB. 
De  electione  Deoani  et  ejae  offioio. 

1.  StatuimnB  et  ordinamus,  ut  quotamiis  faoultae  artium  a 
Becano  Tooetur  ad  novi  Decani  electionem;  atque  initio  legatur 
per  Deoannm  antiqnom  totUB  hio  Titolas:  quo  lecto  ad  electionem 
prooedatar  per  eecreta  Bofi^ragia,  quae  PedelluB  a  singalis  collecta, 
nna  cum  antiqao  Decano  inspecta  publioe  legat;  et  qni  plura 
snffragia  habaerit,  is  esto  Deoanns.  3i  vero  ait  in  eufihigiiB 
paritaB,  antiqnoB  Deoannfi,  qni  BofFragiam  enum  onm  oaeterie  non 
dabit,  ad  alteram  partem  acoedens  tollet  paritatem.  Facta  antem 
«leotione  novns  Deoanns  professionem  fidei  ooram  tota  faoultate 
«det,  et  conaueta  jnrunenta  praestabit:  tum  per  libri  Btatntorum 
et  fligilli  traditionem  acoipiet  ab  antecesBore  buo  officinm.  | 
NnUi  antem  electo  licebit  hoo  officiam  recusare,  uiBi  semel  hoo 
officium  BUBtinuiBset. 

2.  Item  Btatuimns  et  ordinamuB,  nt  nemo  in  Decanum  eli- 
gatnr,  nisi  Magister  promotUB,  et  ad  concilinm  faoultatis  admisBus, 
honestae  vitae,  nullo  orimine  infamis,  amator  syncema  [sio]  Uni- 
rersitatis  et  faoultatis.  Et  is  toto  tempore  DecanatnB  eui,  qnoties 
diBpntationes  vel  scholas  philosophioas  ez  cansa  soi  offioii  adit, 
eeaapesr  Epomidem  ntroqne  htunero  gestet. 

8.  Item  statnimns  et  ordinamns,  ut  hoc  officium  annnm 
integmm  duret.  Si  vero  aliqno  casn  oontigerit,  Decanum  civi- 
tate  abeese,  aut  per  mortem  auferri,'  si  breve  qnidem  eet  tempus, 
eonstituatnr  ab  ipso  Decano,  si  potest,  siD  minns,  a  facuitate 
Vicedeoanas.  Si  vero  tempuB  ait  longam,  qnale  esset  octo  aut 
eez  mennJTim,  eligatur  a  Facultate  aHuB  Decanus,  ]  qui  Calendas 
[sio]  augnsti  offioium  suum  resignet,  nt  aliua  a  faonltate  eligatnr. 

4.  Item  Btatuimos  et  ordinamus,  offioium  Deoani  esse  Fa- 
cultatem  ordinariis  temporibns  oonvocare,  et  etiam  eztraordinariis, 
qnoties  neoessum  fnerit;  dnbia  proponere,  sententias  coUigere  et 
conclndere,  Dispntationes  philosophioas,  quae  pro  gradn*  habentur, 
et  a  praefecto  Btodionun  sont  dirigendae,   Boa   praeeentia  coho- 


nGooglc 


166      Batiu  atsdiorniD  et  inatltatioBes  sclioluticae  Sodetatls  Josd  IH 

nest&re,  et  d^qne  per  omnia  houorem  et  ntUitatem  faonltada 
qcaerere  et  promovere, 

5.  Item  statiiimiis  et  ordinamus,  nt  Becaniu  dnos  libros 
habeat,  altemm  etatutornm,  in  quo  uihil  praeter  statnta  ista  sont 
inscripta,  qoae  mntari  non  debebont,  nisi  de  oonsenBQ  trimn 
partiam  ez  his,  qni  adernnt  conoilio:  altemm  librom  in  ipsa 
faooltate,  oajnfimodi  eont  electiones  Decanonun,  responsiDnes  pro 
grada,  promotiones,  admissiones  ad  facnltatem  ant  ad  Concilimii, 
et  si  quae  alnt  alia,  |  qaae  ad  poBterorum  memoriam  notanda 
enmt;  in  hnjos  libri  alia  parte  scribantnr  Decreta  Facoltatis  et 
conclnsiones,  quae,  tametei  vim  statatorum  non  obtineant,  obser- 
vandae  tamen  erunt,  qaoad'  aliter  &oultati  videbitar.  Nihil 
tamen  hnic  secondo  Hbro  insoribatur,  nisi  ante  lectum  et  probatmn 
fuerit  in  concilio  facultatis. 

6.  Item  statnimns  et  ordinamns,  nt,  quoad  alios  constituatnr 
a  &caltate  receptor,  Decanus  ipse  idem  offioium  obeat,  recipiat 
quaeounque  debentur  faoultati,  solvat  suis  temporibus,  qaae 
facaltas  aliis  debebit,  habeatqae  libnun,  in  quo  rationes  Dati  et 
Acoeptd  diligeDter  ab  ipso  oonsoribantar. 

7.  Item  stataimus  et  ordinamas,  ut  ipso  die  eleotioiiis  Decani 
senior  Decanas  rationes  reddat  novo  Deoano  oorom  pedello  txi- 
busqne  Ma^^istris  senioribas  ez  hisoe,  qui  eleotioni  adfoemnt; 
signatar  a  Pedello  in  libro  rationnm  compatns  jam  iactas;  tra- 
datque  aatiquas  novo  Ubrum  rationum  et  oam  |  dave'  cistae 
et  nniversa  pecunia,  sigillo  faoultatis  signata,  Deoanatos  omata 
Magistrali  librum  statutoram,  et  matriculam,  et  caetera  olenodia. 

8.  Item  statuimas  et  ordinamus,  ut  Cista  sit  faoultati  arlimn, 
quae  daabos  seris  diversis  muniatnr:  oajas  davem  onam  habeat 
Decanns,  seoandam  Bector  GoIIegii.  In  hac  outa  reponAHtar 
pecuniae  faonltatis  et  literae  ao  Dooumenta  reditaam  seu  ftliftmin 
rerum,  qaae  asservandae  judicabuntur. 

9.  Item  statnimos  et  ordinamtis,  nt  Deoanns  curet  fieri  ansi- 
versarinm  saomm  pro  defimotis  ex  Facnltate,  oni  intetsint  prae- 
ter  Mogistros  de  Faonltate  etadiosi  pbilosopbiae. 

Juramentnm  Decani> 
Ego  N.  EleotuB  Deoanns  Faoultatis  artinm  t  juro,  me  ofBoinm 
meum    fideliter  praestitamm   ad  facaltatis    nosb^    atilitatem, 


,.Goog[e 


Sutnten  der  philcM.  Fak.  Trier.    160a.  167 

paoenique  ac  concordiam  ommTUD  ejcs  membronmi,  quantum  in 
me  erit,  conservatarnm,  neqne  permiasurom,  nt  haGreais  ulla  vel 
eiTor  contra  fidem  Bomanae  EocleBiae  in  facaltatem  irrepat:  sic 
me  D.... 

Titulua  tertius. 
De  Congregatione  Faoultatis. 

1.  Statuimns  et  ordinamns,  ut  ordinarie  ter  facultas  qnot 
annis  cosTeniat:  1°  snb  generalem  renoTationem  studiorum  et 
2".  pridie  ad  ^ectionem  ezaminatomm  pro  Baccalanreatu  et 
Lioentia,  (eztraordinarie  autem  conTocari  poterit  pro  cauaiB 
oconrrentibas)  3°  ad  electionem  Deoani,  ubi  annuB  evolutns  faerit. 

2.  Item  BtatuimuB  et  ordinsmns,  ut  nemo  ad  conoilinm  ad- 
mittatnr,  nisi  in  philosopliia  Magist«r  promotus,  poet  annum  cum 
dimidio  a  eua  promotione  Bive  in  hac,  Bive  in  alia  celebri  Uni- 
Tersitate  disputationibuB  generalibuB  de  tota  philoBophia  nt  mini- 
mum  semel  praesit,  Tel  in  hao  ordinarie  profiteatnr:  deinde  nisi 
in  legitima  congregatione  sit  pi-aesentatus  et  admissus  et  a  Decaao 
siTe  concilio  adscriptas. 

3.  Item  st.  et  ord.,  nt  qui  admitti  ad  conoilium  petierit,  et 
ad  plura  soffi-agia  admifisns  fiierit,  nonj  prios  ad  sententiam  di- 
cendam  aggrediatnr,  quam  consueta  juramenta  praestiterit;  qoae 
ei  a  Decano  ante  admissionem  exhibebontiur  praeTidenda. 

4.  It.  st.  et  o,,  at  nnllas  superioris  Facultatia  Dootor  ad  con- 
cilinm  nostrae  facultatlB  |  aocedat  praeter  collegiomm,  in  qaibns 
philosopliia  legitar,  Reotores  et  praefectoB,  qui  propter  stadiomm 
philoBophicoram  onram  ad  hanc  facnltatem  jus  merito  habere  debent. 

6.  It.  st.  et  o.,  nt  Deoanns,  proposita  difHcultate,  sententiam 
MagistToram  praesentinm  quaerat,  atque  ad  plura  sufFragia  con- 
dndat:  nbi  Tero  snfiVagiorum  foerit  paritas,  dteri  parti  suffragio 
aocedens  qnaeetionem  dirimat,  per  se  antem  nihil  ooncludat  ant 
innOTet  citra  facultatis  consensom. 

6.  It.  Bt.  et  o.,  ut  quilibet  Magister,  qui  de  concilio  est,  et 
ad  id  Tooatns  non  comparet,  aathoritat«m  contradicendi  nou 
habeat  oontra  oouolufia  in  eadem  congregatione.  Hoc  autem  or- 
dine  in  Conoilio  snfifragia  sna  dabnnt,  nt  antiqaioree  in  eo  prioreB 
qooqne  Toces  et  locom  habeant,  nisi  faoultas  duxerit  cnm  ali- 
qnibos  esse  dispensandum.  l 

Juramentmn  admittendorum  ad  Oonoilium. 

£go  N.jaro,  me  eam  retinere  et  usque  ad  finem  Titae  re- 
tentomm  fldem,  qnam  S.  Bomana  Eoclesia  Catholica  docet  juzta 


nGooglc 


168      Batio  ■todioniin  et  institutioneH  Bcholasticae  Soeietatii  Jean  III 

professioneia  fidei  ex  decreto  Concilii  Trideiitini  editam:  seciudo 
me  non  permissnrum,  qiuantum  in  me  erit,  nt  aliqms  in  noetra 
facultate  vel  ad  grados  promoveatnr,  vel  ad  Q.oBtnim  Concilinm 
recipiatnr,  qtii  non  eandem  fidem  teneat  et  profiteatur:  tertio  me 
fideliter  sententiam  dictumm  in  concilio  rogatum  ad  facnltatia 
nostrae  utilitatem  et  Umversitatis  bonam:  qnarto  me  non  da- 
turum  oausam  disseuaionis  ititer  membra  nostrae  iaoaltatLS,  quae 
ea  pertorbet*,  sed  qnantum  in  me  erit,  pacem  inter  omnia  conser- 
vatomm:  |  quinto  me  non  secreta  revelatumm,  qnae  milii  a 
Decano  imperata  faerint:  —  ita  me  Deus  .... 
Titnlus  quartua. 
De  lectionibuB  et  ezercitiis  eobolaeticis. 

1.  Tametai  in  septem  artibns  liberalibus  etiom  grammatica 
et  Rhetorica  nmnerentur,  attamen  artinm  facultas  auctoritatem 
et  joriBdictionem  in  eos  tantum  exercebit,  qui  Logicae  et  philo- 
sophiae  dant  operam :  proinde  Btatuimus  et  ord.,  at,  qni  istaium 
sunt  olassium,  serio  bie  scientiis  dent  operam,  qnae  ipsis  propo- 
nentur. 

2.  It.  st.  et  o.,  nt  cursns  philoaopbiae  duobiw'  annis  cos- 
stet,  utque  illo  tempore  praelegantur  institutiones  Fonaecae,  jsagoge 
Logicae  cum  ipsa  logica,  physica,  Etbica  Aristotelis  et  Meta- 
pbysica.  |  Denique  nonnulla  ez  Mathematicis  discdpIiniB.  Neqne 
ad  gradus  et  promotiones  admittantur,   qui  non  ista  audiverint. 

3.  It.  st.  et  o.,  nt  praeter  solemnes  pro  gradu,  de  quibuB  in- 
ft&,  dispntationes,  toto  cutsub  tempore  aliae  hebdomadariae  et 
menstmae  babeantnr,  sive  privatae  aiat  (ad  quas  nihilominns 
magistris  etiam  accedere  liceat),' sive  publicae;  nec  desint  repeti- 
tiones  aliaeque  scholasticae  ezercitationes,  quae  Patres  S.  J.,  qui- 
bus  homm  studiorum  moderandomm  cnra  incnmbit,  jndioabnnt 
opportunas,   ct  jnzta  praescripta  snorum    superiorum  docebnnt. 

Titulns  quintus. 

De  ezamine  et  promotione  Baccalaureorum, 

Lioentiatomm  et  Magistromm. 

Invitatio  Baccalaureandorum.     —  Q,ui  post  humani- 

orum*  Literamm    perceptam  |  cognitionem   in  philosophia  pro- 

'  Cod.  ^pertnibeut". 

*  Eine  dBmalB  uDgewChnliche  AnsnAhme  von  dem  triennimn  phUoB.  — 
Oder  Bollte  .tribns"  zn  lesen  sein?  —  iJbrigcDB  vgL  im  4.  Bd.  1.  Teile  niwere 
.\nm.  zn  1078. 

*  Cod.  ^hnmanoiTun''. 


,.Goog[e 


Stktnten  der  philos.  Fak.  Trier.     1603. 


gressQB  &cere  coeperont,  illi,  poBtqnam  eraditiouia  saae  specimen 
dedenmt,  jnzta  indnlta  Pontiltcia  et  Caesarea  meritis  honoribus 
condecorandi  snnt ;  proinde,  qni  absoluta  Logica  ad  primum  phito- 
sophiae  gradum  (quem  Baccalaoreatum  Tocamus)  aspiraut,  orastino 
die,  qni  erit  N.  meusiB  N.,  hora  prima  pomeridiana  ad  CoUegium 
accedant,  seseque  irituro  examini  praeseutent,  aUato  Rectoiis 
CoUegii  et  proprii  pTaeceptoris  teetimonio. 

Inyitatio  Baccalaureornm.  Deoanua  et  facultas  ar- 
tium  phUosophiae  Bacoalanrele.  —  Qaouiam  unnc  philosophiae 
Cnrrioulam  a  Vohie  abaolntnm  est,  plaonit  nobis  ad  Magistro- 
mm  ordinem  Yos  adscribere;  qui  anuo  snperiore  in  Baooalan- 
reos  estiB  adnussi:  qnicnnqne  eigo  se  ezamiui  sistere  volunt, 
crastino  die,  h.  e.  N.  N.  in  CoUeginm  conveuiant  |  Hora  prima 
pomeridiana,  snique  BectoriB  et  praeceptoris  testimouium  et  as- 
Beusnm  ferant. 

1.  St.  et  o.,  ut  qnot  anma  auh  finem  meuBe  N.  die  N.  ape- 
riatnr  logioomm  examen  nunm  pro  gradu  Baccalaureatus;  altemm 
phyBicorum  pro  Ucentia  et  gradn  magisterii. 

2.  It.  Bt.  6t  o.,  ut  mense  N.  die  N.  a  Decano  per  PedeUum 
vocetur  &oaltaB  ad  eleotiouem  Hagistrornm;  cum  praefeoto  et 
praeceptore  proprio  promoveudoB  examiuent,  ad  Baccalanreatnm 
admittaut,  eisque  certam  ordiuem  constituant:  quibus  proprius 
promovendomm  praeceptor  det  iuformationem  acripto  ordine,  quo 
singaloB  judiceut  esse  coUooandos,  diUgentem  antem  dabuut  operam, 
ne  contra  Diplomata  Poutificia  et  Caesarea  quis  indiguas  promo- 
veatnr.  |  Tempore  vero  esamims  uuUa  fient  jentacula,  mereudae, 
ant  coeunlae  vel  hanstus. 

3.  It.  st.  et  o.,  ut  dissolnto  conventu  magistromm  coram 
praefecto  et  examinatoribus  studiosi  omnGs  examiuaudi  veuiaut, 
qaorum  unus,  a  praeceptore  constitataB,  brevissima  oratiuucula 
snam  et  condiscipnlorum  proponet  petitionem,  simulque  tradet 
Testimonium  Rectoris  OoUegii  praeceptorisqne  proprii,  quod  nnnm 
erit  oommune  omnibus;  si  forte  de  ullo  sit  quid  in  particulari  scri- 
bendum,  iu  eodem  uotahitur. 

4.  Ipso  die  ezamiuia  ve)  pridie  distribaet  praefectuB  oza- 
minatoribns  siugulis  materias  et  hbros,  ez  qnibns  examinent; 
enmt  autem  hi :  isagoge,  Logica,  oategoriae,  de  interpretatioue, 
Analytica,  Topica,  elenchi,  CatechiBmuB. 

5.  £zaminabnut  porro  candidatnm  aperto  |  capite  sedentem 
in  Bounno,  vel  stautem,  argmuentando  uounnnquam,  tameu  sae- 


,.Goog[e 


172     Batio  iCndioraiD  «t  iutitationM  icboluticfte  Saci«tfttii  Jmd  m 

Decano  faoaltatis  artiiim  in  rebos  lioitaB  et  honeBtiB  obtempera- 
bitis  (addatur,  ni  qui  Bint  religiosi:  quatenna  per  Testros  snperi- 
ores  et  statnts  lioebit);  2^  qnod  bttjuB  faonltatis  et  acadeiniae 
honorem  ac  dignitatem,  qnantom  in  Tobis  erit,  augere  Btndebitis, 
neqae  vel  concilio  vel  aoxilio  ei  nlla  ratione  inoommodabitiB; 
S".  qnod  hnnc  gradwn  alibi  non  reiterabitis."  —  Tnm  a  Pedello 
soeptnun  porrigetor,  snpra  onjtiB  apicem  omnea  candidati  primoree 
digitos  ponent. 

16.  Promotor  attaoto  ab  omnibus  aceptro,  qnod  a  pedello 
porrigetur,  et  Buper  oujaa  apicem  omnea  |  Candidati  primores  di- 
gitOB  ponent,  his  Terbis,  nudato  oapite,  Bacoalaureos  pronnn- 
oiabit: 

„Ego  K.  K.  Artinm  Liberalinm  ac  philosophiae  ntagister  auc- 
toritate  apoBtolioa  et  caeBarea,  mihi  per  faoultatem  artiuin  com- 
municata,  Vob  ingenuos  et  eruditoa  adoleeoentes,  examinaboe,  ad- 
missoa,  eamndem  artinm  liberalinm  ao  philoBophiae  BaocalanreoB 
dico,  creo  et  in  hoc  celebri  conventa  palam  pronnnoio,  vobiaqoe 
omnem  potestatem  et  privilegia  ad  hnno  honoris  gradum  perti- 
neutia  ooncedo,  aecnndnm  statnta  et  jura  hnjus  et  Teiiqnanun 
Acadeniiamm :  in  nomine  P.  et  F.  et  Sp.  S.  Amen.'* 

17.  Aoclamattir  Baocalanreis  a  seleotiore  jnventute,  dttnde 
promotor  sese  erigens  et  ad  suob  sese  oonvertens,  facta  primom 
professione  fidei,  ab  iis  jurajuentum  exiget  juribua  fi'],'  quod  „llag- 
nifioo  I  Bectori,  Dom.  Canoellario  et  ipaiuB  prooanoellariis,  I>eoaao 
item  facultatis  artinm,  et  superiomm  faoultatnm  LeotoribuB  debi- 
tnm  honorem  et  reverentiam  exhibebitia,  operamque  dabitis,  nt,  ad 
quemcnnqne  atatnm  perveneritis,  pro  ratione  temporis  et  looi 
bonnm  facnltatis  et  YniverBitatis  promovebitia ;  2<:  qnod  Magni- 
fico  Domino  Kectori  et  Dom.  Deoano  Facultatis  artium  in  Uaias 
et  honeatiB  morem  geretis,  qnatenus  per  vestros  snperioree  et  in- 
stitntnm  licebit;  3°  qnod  pacem,  concordiam  et  tranquillitatem 
Vniversitatis  et  faonltatis,  et  maxime  conaensionem  mutnam  tum 
quatuor  facnltatnra  tum  EocleBiastioomm,  religioeorom  et  saecn- 
larium  defendetis ;  4?  quod  legitime  a  Decano  facnltatis  requisiti 
fidele  teetimonium  de  Baccalaureia  aliisque  hnjus  facultatiB  stn- 
diosis  dabitis;  ^''quod  gradus  istos  semel  |  susceptos  alibi  non 
reiterabitis.*'  —  Eis  jnramentis  attactu  sceptri  (siout  de  Bacoa- 


■  WabrBcbeiQlich  „bi«  verbi*",  odar  njiuetii''. 


,.Goog[e 


StatQteii  der  philoa.  Fkk.  Trier.     1603  173 

lanrftis  diotam  est)  praeetitis  promotor  aperto  capite  et  erectns 
in  pedes  promotionem  licenti&ndonim  aTiHpioabitor. 

ItaqTie  descendena'  e  oathedra,  praeeimte  Pedello,  Lioentia- 
toe  «t  oanoelliurinm  dedooet,  etunqne  rogabit  conceptis  verbis, 
nt  hifl  Bacoalanreis  a  fEicQltate  artinm  accnrato  ezamine  digniB 
jadicatis,  et  ipsi  jam  praesentatis  Licentiam  |  impertiri  dignetnr 
conseqnendi  insignia  Magisteni. 

18.  Promotor  Baocalam«oe  licentia  insigniendos  ad  pro- 
C&ncellariiun  ire  jnbet,  ibiqne  praeeentea  in  honorem  S.  Sedis 
ApDstolicae  se  in  genna  proToIvere,  tnm  oonceptis  verbis  roga- 
bit  procanoellarinm,  nt  bis  Baooalatireis  s  faonltate  artiimi  ao- 
corato  examine  dignis  jndicatiB,  et  ipsi  iam  praesentatiB  Licen- 
tiam  I  impertiri  dignetnr  oonseqnendi  insigma  Magisterii.  Pro- 
cancellarinB  in  pedea  ereotns  aperto  capite  bis  verbia  Licentiam 
eia  ooucedet: 

Formnla  Creationis  Licentiatonun.  —  n^S"  N.  N,  Universa- 
lis  stndii  TreTirenais  Procanoellarias,  anthoritate  Dei  Omnipo- 
tentis,  beatomm  Apostoloram  Petri  et  Panli,  sanotae  sedis  Apo- 
etolicoe  et  sacrae  Caesareae  Majeetatis  mihi  (si  fnerit  Prooanoella- 
rins,  addet:  per  olementissimnm  et  Beverendissimnm  Episcopum 
nostmm  Trevirensem  Ganoellarium)  oonoessa  vobis  ingenaamm 
artinm  et  phUoeophiae  Baocalatireis  ad  hnno  gradnm  ezaminatiB, 
approbatis,  et  ntih'  a  senatn  philosophiae  praesentatis  impertior 
lio^tiam  Magisterii  insignia  in  eadem  artitmi  facoltate  petendi 
et  accipiendi,  pnblice  legendi,  dooemdi,  dispntandi,  et  omnes  alios 
aotos  Uagistrales  ezeroeudi  hio  et  nbiqne  looorum,  cnm  ea  prae- 
BtiteritiB,  qnae  ad.  h&ao  pertinoit  solemnitatem :  in  nomine  P.  et 
P.  et  Sp.  S.  Amen". 

Promotor  deinde  aotis  breviter  B.  Cancellario  gratiis,  pro- 
iDotiouem  Magisterij  anspioabitnr.  Faoto  siguo  cmois  [  sio  ordi- 
&tar: 

„Qnia  mihi  alma  factiltas  artituu  vires  snas  in  hac  promo- 
tjone  oonunisit,  aeqnnm  est  ut  tyna  Toltmtati  respondens  vobis 
Dominis  LiceDtiatiB  honores  ocaif«:«m.  Ego  igitnr  N.,  ingenna- 
mm  artiom  et  philosophiae  Magister,  vos  Dominoe  Lioentiatoe 
hno  ez  iuferioribtis  snbselliia  ad  me  [in?]  snperiorem  cathedram 
voco,  nt  ex  discipQlomm   nnmero  egressi  de  snblimiore  loco  do- 


1  c&thedr»  aUiu.    (N  o  t  *  C  o  d  i  i 


,.Goog[e 


174        Batio  stndioram  et  institntioiiu  aoholaaticu  SooietatiB  Jean  III 

ceatis,  tJiisqae  tanqnam  in  monte  oonstitati  vita  et  moritmB  prae- 
Inceatis,  et  de  Cathedra,  cajnfi  jam  Tobis  possesaionem  trado,  ar- 
tes  et  philosophiam  ez  officio  doceatiB:  ascendite  igitnr  hno  or- 
dine  vestro  omnes  et  Cathedrae  philosophioae  pOBsessionem  ao- 
cipite."  —  „Aooipite  hnnc  Libram  phUosophicmn  olansnm,  nt 
philosophiae  mysteria  non  temere  promnlgetiB,  sed  magna  pm- 
dentia  et  discretione  ad  i&geninm  anditonun  vos  accommodetis, 
memorea,  vos  ea  conditionB  in  postemm  esse  debere,  nt  et  sine 
Libro  alios  emdire  posaitis;  non  enim  satis  est  Titulns  Hagi- 
sterij,  nisi  etiam  emditio  reepondeat,  aooipite  |  enndem  libnun 
apertnm,  et  artes  omnes  liberales  ipsamqne  philoeophiam  tra- 
dendi  potestatem  habete".'  —  „Indnimi'  Epomidem,  qoaentnun- 
qne  hnmemm  vestmm  tegat  in  loonm  pallii;  quod  enim  veteres 
philosophos  et  mazime  Christianos  gestore  soUtos  acoipimos,  qui 
omatos  vos  monebit  gravitatis,  constantiae,  moderationis  oninis- 
qne  virtutis,  ut  non  solnm  habita,  sed  etiam  moribua  et  doctrina 
V08  philoBophos  praestetis.  mementote  antem,  longe  praestantins 
eBse  omare  inaignia,  qnam  omari  ab  insignibns". 

„Aooipite*  pronnbom  aapientiae  annlvm,  per  qnem  perpetno 
ao*  indissolnbili  nexa'  sapientia  vobia  desponsatnr,  inserite  iUnoi 
in  digitnm  et  dicite  iUnd  Sapientiae,[8,2] :  hanc  amavi  et  ezqni- 
sivi  a  jnventate  mea,  et  qnaeeivi  sponsam  eam,  et  amator  factns 
snm  foraiae  iUins". 

^Aocipite   hnnc  pUenm,  quem  vestriB  oapitibnB  impono,  nt 

omnes  sentiant,  vos  mann  missos  et  a  dintama  disoendi  andien- 

diqne  servitnte  ad  pileom  Tocatos,  qai  vobis  esto  ad  instar  Lau- 

reae,    qnae  viotoribns  poat  labores  praemii  looo  dari  solet;  eab 

antem  caemlei  ooloris,  at   in  postemm  florida  vita  soavem  pie- 

tatis  et  eraditioniB  odorem  ad  omnes  longe  diflhndatis''. 

Formnla  promotionis, 

ad  qnam  et  promotor  et  promovendi  stabnnt  erecti 

et  apertis  oapitibaB.  | 

Qaod  igitnr  Deaa  O.  M.  onmesqae  coeUtes  bene  ao  felici- 
ter  vobia  evenire  jubeant.  —  Ego  N.  K.,  artium  LiberaUnm 
et  philosophiae   Magister    et   saoerdos,    authoritate   sanctae  sedis 


'  Cod.  nhftbere".  —  *  Cod.  Jndicainini''. 

*  Diewa  tiiaett  iit  anf  dem  Rande  dei  Codex  Ton  denelbeB,Hud  ueh- 
getragen. 

'  Codei  ,,»d".  —  '  Cod.  „Teio", 


,.Goog[e 


Stataten  dei  philoB.  Fak.  Trier.    1608.  175 

Apoatolioae  et  B&crae  caeBareae  Majeetatis,  mihi  per  facultatem 
artiimi  commimicata,  tob  bonanim  artinm  Licentiato8  paulo  ante 
nominatoB,  et  sdc  iusigmbas  MagiatratibnB  a  me  omatos  —  dioo, 
creo,  facio,  et  iu  hoc  pablioo  Doctomm  Tiromm  consessa'  pro- 
nontio  eanmdem  artinm  Magistros  et  Dootores,  dans  vobis  po- 
testatem  cathedram  ez  offioio  ascendendi,  pbilosopbiam  et  inge- 
nnas  disciplinas  docendi,  dispatandi,  caeteraqae  omnia  praestandi, 
hic  et  ubique  locorom,  quae  buno  gradum  concemimt ;  omniaque 
phTilegia  et  praerogativas  ad  hunc  gradum  pertinentea  vobis 
coQcedo,  caeteraqne  demum,  qaaecanqne  jura  cum  hao  dignitate 
secondom  hujns  et  aliarom  Academiaram  deoreta  conjuncta  fiont, 
vobifl  impertior:  in  nom.  P.  et  F.  et  Sp.  S.  Amen.  — 

„Nnno  igitor  hic  mecum  oonsidete,  et  tanquam  novi  Doo- 
tores  de  cathedra  aliquid  dicere  incipite". 

ITnas  ez  novellis  magistris  brevi  oratiancola  suo  et  suonun 
conmiilitonum  nomine  promotori  pro  oollatis  inmgnibuB  et  pro- 
motione  gratias  aget. 

Tunc  vel  idem  vel  aliuB  recens  promotns  quaeationem  phi- 
loBophicam  tractet  in  utramqne  partem,  qaam  sio  breviter  dis- 
cussam  proponet  alius  ez  senioribas  magistris,  qui  Epomide 
indatns  de  scauino  laterali  ciroa  medium  scholae  post  Doctorea 
eandem  determinet  breyiter,  quo  etiam  alteri,  ai  tempus  ferat, 
dari  possit  dioendi  locos. 

nt  aliquod  eit  incitamentnm  anditomm,  licet  aliquotieg 
Cantiienam  Musioam  interponere,  et  inter  canendimi  praesentibos 
chirotheoaa  distribuere. 

Promotionem  oonoludet'  Promotor  gratiamm  actione,  qnam 
erectos  et  aperto  capite  aget  onm  promotia  imprimis  Deo,  Beatae 
V.  omnibusque  SanotiB,  deinde  praesentibns  omnibus,  cnm  ordine 
et  pro  dignitate  sna. 

Qnibus  abeolutis  pueri  aliquot  omati  csrminibua  |  celebra- 
bnnt  promotos,  et  vel  mosicus  vel  tubamm  ooncentuB  aderit, 
dmn  de  oathedra  desoenditor  et  ez  Academia  ezitur. 

Praecedet  Fedellus  cnm  soeptro.  primuB  [promotus?]  IJniTer- 
sitatis  medins  incedat  teoto  capite  inter  primnm  praelatum  aut 
doctorem,  qui  adiherit,  et  promotorem,  seoundus  et  tertius  et 
consequentes  alii  claudant  siniatram  aliomm  Dootorum  Beu  Domi- 
nonun:  Baccalaarei  poat  omnes  Magistros  apertis  capitibos,  epo- 

'  Cod,  nCODeeun."  —  »  Cod.  ^lnclndet.'' 


,.Goog[e 


176      Rfttio  Btndiorun  et  inBdtationea  MholMtir-ae  Sooietatis  Jesn  ttl 

midem  bracliio  gestaDtas  sequentur.  ibitur  ad  templom,  nbi  solen- 
niter  decantato  Hymno:  Te  Deum  laudamus  domnm  dis- 
cedetUT. 

TituluB  sdztns. 
De  his,  qui  eztra  tempns  promoventnr. 

1.  St.  et  0.,  ut  non  solos  facile  quis  permittatur  eztra 
tempuB  promoTeri,  nisi  vel  religiosus,  vel  vir  gravis,  cui  ob  caosaB 
magni  momenti  conoedetiir:  iu  Baccalaureatu  faoilius  dispensari 
poterit. 

2*  Item  8t.  et  o.,  ut  qai  aliunde  Tenit  in  hac  Academia  ad 

gradns   promoTeDdus,   aive    omn  | '  ezteris,    sive   eztra 

tempus  Btudii  implevisoe,  qui  ad  eos  gradns  reqnimntor;  in 
qnibtis  «rit  dUigenter  ezaminandns,  additis  dispntatiombus,  de 
qnibuB  Buperius. 

3.  It.  st.  et  o.,  nt  in  eztraordinariis  promotionibns  eaedem 
eerventar  oaeremoniae  et  ritns,  qni  in  sol^mi;  anffioiet  tamen  in 
scholis  praeter  discipnlos  praesentia  Oecani  Tel  profeesornm 
gymnasii.  Monachia  antem  Cncnllo  ntentibns,  neqne  in  solemni 
promotiond,  neque  in  eztraordinaria  detur  Epomis. 

4.  It.  Bt.  et  o.,  si  quiB  gradum  lioentiae  obtinere  solnm 
velit,  id  ei  permittatnr,  atqne  tum,  praeter  orationem  promotio- 
niB,  consueta  juramenta  cnm  fidei  professione,  praesentationein 
D.  Canoellario,  promotionem  ipsam  et  gratiarum  actionem,  nihil 
fiat. 

5.  It.  Bt.  et  o.,  nt,  si  quia  prius  Licentiatus,  qui  hic  vel 
alibi  promotna,  petat  magisterii  insignia,  is  cum  reliqms  promo 
Teri  possit,  actum  snum  incipiena  post  aliorom  Licentiam,  qnos 
onmes,  si  alibi  promotns  fuerit,  sequetur ;  si  vero  bio,  praecedet. 

6.  Si  antem  qnis  eztraordinarie  Magisterii  gradum  petat, 
post  orationem  promotoris,  quaestio,  in  utramque  partem  dis- 
oufisa,  ei  proponetnr  determinanda:  tum  seqnetur  inaigninin  ool- 
latio  et  promotio,  deniqoe  qnaeslionis  a  magistro  determinatio 
demum  gratiamm  aotio. 

Titulns  septimus. 

De  admissione  eorum,  qui  alibi  promoti  annt. 

1.  St.  et  o.,  ut  nnUuB  alibi  promotufi  Baccalanreus,  Lioeii- 

tiatna    Tel    Magister  hic  reoipiatnr,  niai  et  promotum  se  esse  et 

honeate  Tizisae  legitimo  testimonio  docuerit,  et  fidei  profeasionem 

'  Hiar  scheiot  im  Cod.  einiges  aangefoUeii  sn  aeiD. 


nGoogle 


StatnUn  der  phJtos.  Fak.  Trier.    1003.  177 

jnxta  decreta  Concilii  Tridentini  editant  fecerit,  et  jnramenta 
onmia  sai  grados  hajos  nostrae  facultatis  praestiterit ;  infamibus^ 
Apostatia,  a  religione  aliqoa  dimissis  vel  ejectis,  ut  initio  est 
dictnm,  nnllnB  locne  eet. 

2.  It.  st.  et  o.,  nt  bnjasmodi  Baccalaurens,  Licentiatns  ant 
Uagifiter  hoc  modo  receptns  in  loco,  diBputationibua,  responsio- 
nibos,  snt&agiis  et  aliis  omnibus  priyilegiis  sequatur  sui  gradus 
homines  ante  receptionem  ipsins  sic  promotos,  aut  ad  promotio- 
nem  admissos :  praeoedet  vero  eos,  qui  post  |  ipsins  ensceptionem 
ad  enndem  gradnm  promoti  aut  admissi  fiierint. 

3.  It.  st.  et  o.,  nt  aUbi  promoti  tempore  snae  receptionis 
ea  jnra  solvant  facnltati  et  pedello,  qnae  tempore  snae  promo- 
tionis  ad  enndem  gradnm  eotvemnt  nostri. 

4.  It.  st.  et  o.,  nt,  si  quis  aiibi  promotus  ad  Oonoilimn  facul- 
tatis  admitti  velit,  id  ei  liceat,  dnmmodo  annua  cam  dimidio  a 
sna  promotioae  fnerit  evolntns,  et  vel  ordinarie  profiteatnr  in 
hac  Academia  vel  generalem  actum  de  tota  philosophia  celebret, 
Bicnt  snperins  tit.  6.  est  diotnm. 

Titnlua  octavus. 
De  juribns. 

1.  It.  st.  et  o.,  ut  Baccatanreandi  solvant  14  Capitella:  qno- 
rum  pars  media  dstnr  professori  pro  snmptibns  faciendia,  ex 
altera  media  iisco  facnltatis  numerantur  capitella  tria,  totidem 
facnltati,  medinm  oapiteUnm  pro  nsn  Eporoidis,  et  medinm 
Pedello. 

2.  It.  st.  et  o.,  nt  lioentiandi  sive  magistrandi  Divites  et 
Mediocres  solvant  4  imperiales,  duo  nnmer&ntur  |  Frofessori  pro 
faciendie  sumptibus,  4  capitella  flsco  facultatis,  totidem  facultati, 
medinm  Capitellnm  Pedello,  et  medinm  capitellum  pro  nsn  pilei:  — 
pTo  panperibus  tam  Baccalanreandis  quam  Magistrandis  ex  pecnnia 
professori  asEognata  datur  medium  capitellnm  Pedello. 

3.  It.  st.  eb  o.,  ut  Baccalanrei,  Licentiati  et  Magistri  alibi 
promoti  solvant  tantnm  jura  facultatis  et  Pedelli. 

4.  It.  st.  et  0.,  nt,  qni  extra  tempora  examinari  velit,  jura 
flBci  solvat ;  et  PedeUo  solvat,  nt  alii. 

5.  It,  st.  et  o.,  ut,  qui  extra  tempus  promoveri  volet,  det 
fiBco  facnltatis  et  Pedello  ut  reiiqni,  Domino  autem  Canoellario 
florenum  in  auro. 

6.  St.  et  0.,  ut  examinatores  ab  bis,  qui  ezaminantnr,  mhil 
omnino  accipiant. 

Uoniimiiu  OarmiiMirlt  Pud>go|il»  IX  12 


,.Goog[e 


178      Batiu  Btndiomm  et  iDBtitntioneB  BcholfiBticfte  Societatis  ''esn  III 

7.  It.  st.  et  o.,  nt  in  disputationibas  pro  grada  pedello  a 
singtdis,  exceptis  pauperibns,  numeretnr  medinm  Capitellmn. 

8.  It.  st.  et  o.,  ut  hi,  qui  snnt  de  S.  J.,  et  religiosi  Mendi- 
cantes  nihil  cuiqoam  nnmerent,  Bed  iis  gratis  omnia  £ant,  qoando- 
quidem  ipsi  etiam  omnia  pro  instituti  sni  ratione  gratis  praestant, 
jnri  sno  in  qualibet  pecnniarom  distribntione  cedent^,  eimiliter 
qnoe  oonetat  [  esse  veros  panperes  T)ihi'1  nmnerent,  nisi  Fedello. 

9.  It.  st.  et  o.,  nt  Decono  pro  laboribus  sui  offlcii  pro  anno 
uno  nnmerentur  a  facultate  artium  quatnor  imperiales,  et  dno,  si 
promoveat,  Pedello  vero  qnatuor. 

10.  It.  st.  et  o.,  ut  in  aerario  facultatis  pauoioreB  quidem, 
eed  non  plnres,  quam  viginti  floreni  asserventnr,  pecnnia  alia, 
qnae  ez  Collationibus  superabit,  ant  distribuatur  in  nens  paaperom 
studiosorum,  aut  conferatur  in  Omatnm  Academicnm  ant,  si  volet 
facultas,  aliqnando  in  praemia  studiosomm. 

11.  It.  st.  et  0.,  ut  snmptus,  qni  fntnri  sunt  in  promotione 
Magistromm  in  Chirothecis,  Musicis,  Tabicinibns,  symphoniaciB, 
catalogis,  carminibua  et  simili  omatu  ante  eorum  admisaionem 
diligenter  prospiciant.  Bector,  praefectus  et  praeceptor  atqne  [. . .] 
aeqaaliter  in  singulos,  qui  sunt  solvendo,  partiantur,  —  qui  vero 
ezigendae  pecaniae  praesnnt,  eodem  tempore  et  hano  et  alteram, 
quae  fisco  debetur,  eolUgant-  quod  sapererit  detur  pauperibns; 
quod  deerit  supplestur  ex  aerario.  si  qnando  in  examine  cale' 
iaciendum  sit  Hypocaustum,  aimiliter  ez  fisco  solvantur  impensae. 

Pro  copla  cum  originali  coUationata 
J.  P.  Kolscheidt  notarias  et  Consistorij  actaarius.  m.  pr. 


,.Goog[e 


Wirztnirt^r  LektionskatAlog:  von  1604. 


Altester  noch  erlialtener  Wirzburger 
Lektionskatalog  ans  dem  J.  1604. 

(bei  ▼on  We^le,  H,  p,  SSS  Bq-) 

Wir  flberg^en  die  jnriitiBchen  and  medizinischen  Lektionen,  die  nicht  Ton 
Jesniten  ^egetien  wnrden. 

Index 

libromm,  qnos  hoc  anno  Domini  MDCrV  in  academia  'Wirce- 

bnrgensi  pTofeBSores  (qnatnor  facnltatam)  dooebmit. 

In  tlieologia 
per  tertinm  carricrdi  ftnnnm. 

Hora  septima:  ToriannR  Masionas,  e  S.  J.,  b.  tbeologiae 
doctor,  ez  tertia  parte  Thomae  qq.  de  Bacramentis,  de  baptis., 
confir.  et  encharist. 

Hora  octava:  Petrns  Rostins,  S.  J.,  s.  theologiiae  doctof, 
ez  pKma  secnndae  d.  Tbomae  9.  17  et  sqq. 

Hora  primu  post  meridiem :  OhristophorusMarianns 
ecciesiae  s.  Joh.  in  Novamonast.  (Neumunster)  cauonico,  s.  theo- 
logiae  d.,  ez  tbeologia  morali  casus  conscieutiae,  qni  concingunt 
ci-ca  prseoepta  decalogi. 

Hora  eecunda:  Johannes  Pernotas,  S.  J.,  e.  tbeologite 
doctor,  Hebmicam  grannnaHcam  Eoberti  fiellaimini  necrcn 
psalteriam  Davidicum. 

In   pbiloaopbia. 
Hora  octava  ante  et  secunda  post  meridiem  docebuntar: 

In  Hetaphysica:  Ajristotelis  libri  3  de  anima,  et  ejus- 
dem  metapbyaica  a  r.  p.  Petro  Hepen; 

In  Physica;  Aristotelis  libri  pbysicomm  de  coelo,  de 
oHa  et  interitn,  necnon  meteor.  a  r.  p.  Joanne  Kesaelio; 

In  Logica:  Petri Ponsecae  institutiones  logicae,  Porphyrii 
isagoge  ad  logioa  Arist.  a  r.  p.  Heinrico  Rotthausen; 

In  etbicis  et  matbematicis:  etbica  AriBt.  ad  Nicbo- 
machnm:    Euclidis    elementa;    Clavii    arithmetica;    Joannis    de 


,.Goog[e 


180     Eatio  gtadiomm  et  iDatitDtioDes  Bchalastioae  Societatia  Jefiii  TII 


SacrobusGO  sphaera,  necnon  geographia  Glareani  ar.  p.  Simone 
Sieb.' 

In  aingulia  (juoqne  facultatibus  erunt  dispufcationes  tam  pn- 
blicae  quam  privatae  Btudiosorom  utilitati  inservientes. 

Wirceburgi  eieudebat  Georgiua  Fleischinann  MDOIV. 


Memorialicn  des  Visitators  Tlieodor  Bns^us 
Mr  das  Mainzer  Kolleg 

vom  April  1604  u.  Jan.  1606. 
(Arohlv.  Oarm.  xm.  N.  n.  S.  une  pog.) 

Nr.  70. 

a.  Memoriale  relictum  P.  Rectoii  Moguatino  io  Apr.  1604. 

1.  Fratres  nostri  Philoaopbiao  studiosi  qualibet  hebdomada 
habeant  unam  domeeticam  repetitionem  pridie  diei  recreationis, 
hora  quinta  pomeridiana,  praesente  ipaorum  praeceptore,  quolibet 
nero  menae,  die  aliquo  feato  a  P.  Eeetore  aut  praeceptore  desi- 
gnando,  diaputationem  sesquihora,  cui  intererunt  studiosi  Theolo- 
giae,  e  quibus  etiam  unus  aut  alter  designabitur,  qui  argumentetar 
CTtm  uno  aut  altero  e  Philosophis. 

2.  Academia  similiter  Hebraea  pridie  diei  recreationiB  habea- 
tur,  cum  illa  diebus  dominicis  impediatur  per  oatechismos  et  fdia 
ezercitia  Theologorum. 

3.  Theses  Theologioae  in  forma  libelli  non  edantar,  nisi 
Gum  diaputandum  est  pro  Hcentia:  reliqnis  disputationibus  vel 
Bcribantur,  vel  edantur  in  folio  patenti:  ne  et  praeceptorea  nimio 
labore,  et  diaputantes  nimio  sumptu  grauentur. 

4.  Etiam  Philosophiae  praeceptores  adsint  discipolis  suis  in 
templo,  vt  maiore  et  ipsi  modeatia  in  saoris  versentur :  ne  autem 
maiorem  temporis  iacturam  faciant,    pennittitur  illis,    ut  ibidem 

■  Der  FfirBtbiBob.  Friedr.  Karl  Ton  Bamberg  nn<t  Wirzbvrg  TerordDete, 
dafs  aii  der  Uiiiv.  sa  WiTzbarg  fortan  Vortrage  flber  Geographie  gehalten 
werden  aollten  nnd  gab  daherdem  P.  Niederndorff  8.  J.  eine  Uebaltuulage  voa 
jShrl.  60  Tbaler.    Die  Stiftnngaarknnilu  b.  bei  Dr.  vdd  Wegele,  II,  p.  S&&. 


,.Goog[e 


P.  Bniftiu  far  au  HAiiuer  Kolleg.  1604/K.  181 

abBolutis  paruis  boris  faoiant  exameii  cooscientiae,    et   tempore 
examiius  commanis  deiade  in  oabiculis  studeant. 

6.  Non  decet,  at  populi  tumultam  et  turbam,  gnando  comoe- 
diae  aut  dialogi  exbibeudi,  nostri  impediant  accinoti  baculis: 
sed  pro  hac  re  ntaturP.  Eeotor  opera  robustorum  aliquot  stndio- 
Boram. 

6.  Si  tempore  ordinariae,'  ooufessioniB  stadiosonim  aliqnis  e* 
confessariia  absit,  et  sodalea  alinm  non  libenter  adeant,  permittattir 
illis,  ut  differant  confessionem  in  diem  Sabbatbi;  maneant  nihi- 
lominns  cum  reliquis  in  templo,  quamdiu  manere  debebant  in 
schola*,  quod  de  iis  etiam  intelligeudum,  qoi  primo  loco  confi- 
teutuT,  nisi  P.  Eector  aliquando  diepenset  propter  uimiam  frigoris 
acerbitatem. 

7.  Dicitnr  esse  magnuB  defectus  in  scholis  circa  catechismum, 
quod  a  paucis  memoriae  mandetur;  attendet  Praefectus  studiomm 
diligenter,  ut  id  emendetar:  in  suprema  autem  Grammatiois  nihil 
in  posterum  in  ezpUcatioue  catecbismi  dictetur. 

8-  Qnaudo  saomm  in  templo  noetro  oanitur,  eidem  et  cou- 
cioui  intersiut  supremae  Grammaticae  discipuU,  vt  tanto  commo- 
dius  sd  sacram  commTiniouem  se  parent,  quam  illis  diebus  solent 
obire. 

9.  Attendet  P.  Beotor  diligenter  ad  ratioues  conuictus,  qnando 
semestres  dantur,  et  P,  Eegeus  iu  menstruis,  ue  tam  graues  erro- 
res  amplins  committantur,  quales  in  ratiouibus  ab  vltima  visitatione 
deprehendnntur,  et  ue  qaid  ascribatur  ratiouibus  conaictorum,  quod 
nuQus  decet,  subinde  et  eas  inspiciet  P.  Bector  in  libro  ratiouum. 

Tbeod.  Busaeus. 


No.  71. 

b.  Memoriale  reiictum  R.  P.  Rectori  Moguntino 

A°  1605  iu  Janaario. 

6.  Qoi  examinaudi  pro  stadio   theologico   huc  mittuntur, 

etsi  in  tota  pbilosophia  examinari  debeant,    praescribetur  tamen 

illis  vna  materia  certa  in  Logica,   altera   in  pbyuica,   tertia   in 


'  Cod.  u.  iiei  lapsum  cal.  ^a". 

*  Damit  dieAnfHkht  nicht  ea,  TJel  Personal  beangprache,  da  iii  derereteu 
Zeit  der  Qes.  Jbbu  iu  DeoUoUtuid  grofser  Hangel  au  Mitgliedeni  wu-. 


,.Goog[e 


182       Batio  andioram  et  iuRtitQtioneB  BcbotaaticAd  Societatia  Je8D  UI 

Metaphysic&r  in  qmboB  potissimum  Be  parabimt.  Et  st  noleDt^ 
integer  iDiziimum  pro  praeparatione  illis  ooDcedetur  mensis, 
etiamsi  lectiones  Theologicae  citius  inchoentur. 

Theod.  Busaens. 


Stataten  fQr  die  theologisclien  Grade 
an  der  Universitat  Ingolstadt. 

1605. 
(FranU.  U,  p.  859  sqq.) 

Ststata  facnltatis  thcologicae  [S.  J.]  de  promoveiidis 
in  s.  theologia  et  promotionnm  sumptibas. 

Aimo  domini  millesimo  sezceoteEimo  quinto,  mensifi  Not. 
die  septimo,  inclyta  faonltas  tbeologica  reoeptis  et  antiquis  maio- 
rum  deoretis  et  institntiB  insistens,  et  pleraque  ex  iis  innoTans 
et  conflrmans,  haeo  de  promoTendis  in  s.  tbeologia  et  promotio- 
nnm  snmptibns  statnta  in  postemm  serio  et  cunstanter  observanda 
consentientibns  votiB  et  Bofiragiis  oonstitiiit. 

1.  Ne  quis  ad  uUum  in  theologia  gradam  unqnam  protno. 
veatur,  nisi  cuius  vita  morumque  honestas  ant  iam  antea  8ii£B- 
cienter  sit  perspeota,  aut  eufficiente  teetificatione  fiat  oomprobata. 

2.  Ut  ad  baccalaureatnm  biblicum  in  theologia  nemo  pro- 
moveatur,  nisi  qui  biennium,  ad  baocalaureatmn  formatum  sive 
sententiarium  nisi  trienniam,  ad  lioentiam  sive  doctoratum  nemo 
nisi  saltem  quadriennium  integmm  (qno  nimirum  tempore  soho- 
lasticae  theologiae  cursns  peragitnr)  post  absolntum  phlLosophiae 
cnrsum  in  ordinariis  sacrae  theologiae,  tam  positivae  quam  scho- 
lasticae,  lectionibus  omuibus  audiendis  oum  debita  assiduitate 
posnisse  fuerit  comprobatus.  Item  ut,  si  qnis  ez  studiosis  nnam 
foitaese  tantmn  soholasticae  theologiae  praelectionem  audiverit, 
is  in  testdmonio  pro  eo  qnidem  tempore  non  simpliciter  et  ab- 
solute  theologiae  stnduisse,  Hed  cmu  restrictione  nuum  aut  alterum 
in  theologia  professorem  andivisse  dicatur. 

3.  XJt  ad  baccalaureatnm  nemo  promoveatnr,  nisi  qni  ant 
in  hac  academia  pnblicas  theses  e  theologia  oum  notoria  satis- 


,.Goog[e 


Statuten  fTlr  die  theol.  Grade  in  Ingolstadt.    1606.  183 

fttctdone  defenderit,  aat  saltem  per  horam  ex  anditis  lectionibus 
diligenter  faerit  examinatus.  Ad  licentiae  vero  gradum  nemo, 
cifd  qui  similiter  aut  publice  ez  uniTersa  theologia  in  hac  aca- 
demia  theses  cum  eadem  satififactioue  defenderit,  aut  cerbe  ez 
nmTersa  theologia  (materiis  ipsis  ex  libris  quatnor  Magistri  sen- 
tentiamm  pridie  per  deoannm,  nti  fieri  solet,  sorte  assignatis) 
per  duas  horae  minimam  serio  et  aoourate  examinatus  sufficiens 
debitae  eraditionis  docnmentum  ediderit.  Vesperiae'  quoque  pri- 
die  doatoralis  promotionis  cnm  Bolemnitatibns  consuetis  retineantur. 

4.  nt  onllns  ad  uILnm  gradnm  in  theologia  promoTeatnri 
Qisi  qui  post  absolntum  philosopkiae  cnrsum  ad  philosophici  ma- 
gisterii  gradnm  promotns  ftterit,  nisi  forte  ez  gravi  cansa  quoad 
actualem  ejnsmodi  gradus  perceptiouem  per  facnltat«m  cnm  ali- 
qno  fderit  dispeusatam. 

5.  XTt,  si  qni  facultati  forsitan  ignoti  ex  aliis  locis  aspirent, 
decanns  facnltatis  pro  tempore,  ant  qnem  ipsi  patrounm  sibi  e 
facnltate  delegerint,  prius  in  eorum  doctrinam  stndiique  theolo- 
gici  tempns  ao  mores  diligenter  inqnirere,  atqne  ea  de  re  facnl- 
tstem  informare  teueatnr,  iUisque  etiam  per  litteras  non  solum 
poiscribere  singillatim  ea,  qnae  tam  quoad  theologici  studii  din- 
tomitatem  quam  quoad  dootriuam  et  mores  praecedentibns  sba- 
tutis  pro  petito  gradu  recipiendo  deoreta  sunt,  sed  etiam  expresse 
deuunciare,  si  qnocunque  demum  ex  capite  ad  petitum  gradum 
inhabiles  fnerint  depreheusi,  eos  ad  gradom  einsmodi  non  fore 
promovendos. 

6.  Quod  ad  promotionam  sumptna  attinet,  haec  de  singalis 
gradibnB  inxta  receptam  antea  consnetudinem  speciatim  consti- 
tnta  et  declarata  suut.  Nimirum  ratione  utrinsque  baccalau- 
reatus  candidatas  qnilibet  namerare  teuetar  theologicae  facul- 
tati  15  florenos,  e  qnibus  dno  ad  commune  facultatis  aerarium 
per  decannm  applicaudi,  notario  1  floren.  30  cmcif.,  pedello 
1  floren.  30  cracif.  —  Ratione  liceutiae  facultati  quilibet 
18  florenos,  ex  qua  snmma  tres  itidem  floreui  per  decaumu  in 
commune  facultatis  aerariom  confereudi,  domino  procauceilario 
dnos  anreos  Bhenanoe  sive  2  fl.  40  cr.,  notario  2  &■  30  cr,,  pe- 
deUo  2  fl.  30.  Praeterea  singaliB  profesBoribaB,  qui  pm  tempore 
Bnut  de   facnltate,    caudidatus  quilibet   honorarii  mnneris  loco 


'  Ober  Fejer  imd  FrUfnng  am  Vorabende,  an  nelche  sich  ein  Veiiiertnink 
ftnichlofB,  8.  weiter  nnten  Nr.  6. 


,.Goog[e 


184      Ratio  stndiornm  el  iuBdtutioueit  sckolasticoe  Sacietatii  Jeaa  III 

mittere  tenetar  tmani  libram  sacchsri.  Teneantur  qnoqoe  ipso 
die  promotioniB  expensaa  ooneaetas  facere  in  oelebrationem  missae 
et  oblationeB  professorum  theologicae  facnltatis,  qni  ona  cam 
candidato  mifisae  intersnnt  in  aede  sacra  B.  Yirginis,  nisi  theolo- 
gicae  facaltatis  iadicio  missa  intermitt«nda  Tideator.  Eodem 
modo,  nisi  facoltas  dispenset,  pro  consneto  more  danda  suut 
bona  nova  in  staba  academica  ciun  vino  dalci,  aaccharo,  omnibos 
academiae  professoriboB,  item  stndioBis  theologiae  et  aliis  peca- 
liariter  invitatis.  Fragale  item  conviviolam  exhibeudnm,  ad  qaod 
de  more  invitari  solent  magciEci  viii:  dominas  rector,  dom.  pro- 
canoellarios  dictiqae  domini  professorea  de  facaltate  tJieologica 
et  aliaram  facaltatam  deoani,  item  notarios  et  pedellua.  —  B&- 
tdone  dootoratas  theologicae  facaltati  quilibet  candidatas  solvere 
tenetor  36  florenos,  e  quJbns  4  floreni  aeraiio  per  deoanam  appll- 
candi,  pro  insignibas  doctoralibus  faoultatis  stmiptibas  oonser- 
vandis  qoilibet  candidatus  aerario  faoultatiB  numerare  speciatim 
tenetor  1  fl.,  domino  promotori  seorsim  quisque  florenos  aureos 
Ehenenses  duo  dve  2  fl.  40  kr.,  notario  3  fl.  30.,  pedello  3  fl.  30  kr., 
templo  B.  Virginis  pro  pulsa  maioris  campanae  20  kr.,  orgacistae 
ibidem  15  kr.,  eiusdem  famulo4kr.,  ludimoderatori  15kr.,  aedi- 
tuo  10  kr.,  eias  famulo  4  kr.,  mnsicis  sive  tibicinibus  civitatiB 
vulgo  Stadtpfeifier,  sive  unas  sive  plnres  promoveantur,  dantur 
in  universnm  quataor  taleri  imperiales  sive  5  fl.,  libicinibas 
Bupra  tnrrim  Manritianam  unns  talerua  imperialis  sive  1  fl.  15  kr., 
panperibns  urbis  leprosis,  et  qm  sunt  in  publico  nosodochio, 
more  consaeto  2  fl.;  deinde  singulis  professoribus  theologis  a 
quolibet  una  libra  sacchari,  niai  condonetur.  —  In  vesperiis,  dum 
a  promovendis  theologicae  thesea  consueto  more  defenduntnr 
(quas  candidatns  quivis  seorsim  suis  sumptibus  tmprimi  onrabit), 
dominis  profeasoribus  et  aliis  hospitibus  praesentibns  oollatio  ex- 
bibenda  est  de  vino  dulci  et  saccharo,  aliis  vero  anditoribos  et 
studiosis,  praesertim  honestioribus,  dandus  ex  more  hanstuB  hono> 
rarins  vini  commnnis.  —  Ad  haec  in  ipsa  promotione  muneris 
looo  cuilibet  professori  facultatis  theologicae  dandus  a  quolibet 
candidato  onos  pileus  Ben  birretum  saoerdotale  et  unnm  par 
cliirothecarum  pulchrarum,  ez  aliartun  autem  factdtattim  pro- 
feesoribus  ceterisque  hospitibus  cuique  unionm  par  chirotheoamm 
tantum,  sive  nnns  sive  plures  promoveantur,  praeter  eas,  qnae 
iactn  inter  auditores  dispergmitur.  Facee  [Waohsfaokeln]  etiam 
octo  ant  pltu^es,  quae  et  in  actu  promotionis  laceant,  et  post  ad 


,.Goog[e 


Statateo  nir  die  theol.  Orade  iu  lo^olstadt.    1605.  185 

templQin  et  hospitimn  osqae  praelaceant,  cnrandae.  Demnm  ho- 
spiti  pro  convivio  et  Bnnexis  inzta  pacta  et  conveiita  satisfacien- 
dnm  eet.  Ad  actnm  porro  et  convivium  invitandi  sunt  praeter 
professores  tmiversitatiia  etiam  domiQos  praefectus  urbiB,  item  ali- 
qni  ex  collegio  patnun  societatis,  praeterea  parochue  ad  B.  Virg. 
et  regens  collegii  Georgiani,  item  aliqoi  ez  seuata  ducali  et  dao 
ex  senatu  civico  cam  praetore  et  physico  civitatis,  duo  quoque  ei 
monosterio  patram  franoiscanorum,  theologus  demum,  qui  in  acta 
qoaeBtionem  pro  more  resumpsit,  notarius  et  pedellus.  —  Alia  hao 
deecriptione  nou  conteuta  uorint  caudidati  plane  arbitraria  esse,  ad 
qnae  ue  proiude  a  quoquam  temere  compellautur,  etiam  decani 
facnltatis  iuterventu,  eiouti  opus  erit,  curabuiit. 

7.  Ut  candidati  etatim  atque  ad  gradum  postnlatum  admissi 
Bunt,  ante  ipsnm  videHcet  gradus  actualem  perceptionem,  peca- 
uiam  &caltati  pro  ratione  sasoipiendi  gradus  debitam  notario 
academico  nnmerare  teueantur,  qui  eas  postmodum  decano  facul- 
tfttie  partim  inter  professores  aequaliter  distribnendaa,  partim 
aerario  facnltatis  iazta  praescriptam  formam  applicandas  tradat. 

8.  TTt  pecnnias  facaltatis  (extra  censum  aunuum,  quem  ab 
nno  constauter  administrari  convenit)  ordinarie  conservet  et  ad- 
loinistret  pro  tempore  deoanns  &caltati8,  nnllLs  tamen  expensis 
maioribns  absqne  facultatis  consensu  factis.  Qui  proinde  in 
hbro  rationum  facultatis  ad  hoc  specialiter  designato  distincte 
annotet  non  solum  earum  pecuuiarum  summam,  quam  a  priore 
decano  factie  rationibas  accepit,  sed  etiam  eam,  quae  deinceps 
durante  decanatu  eidem  facultatis  aerario  obtinget,  cnm  expensis. 
Atqne  in  electione  decani  aut  panlo  post  coram  faoaltate  ratio 
aoceptomm  et  expensoram  more  veteri  habeatur. 

9.  Ut  corante  decano  posthac  festum  S.  Joannis  ante  portam 
latinam  [6.  Maji]  tauquam  proprium  facultatis  atque  simul  eius- 
dem  anuuae  ezeqmae  cum  cauta  figurato,  orgauo,  oblationibus 
uepalcrsUbne  aliisque  appendicibus  solenniter  habeantur.  Ad  qnam 
rem  ai  annnns  facultatis  censas,  qai  florenoa  qniaque  cum  dimi- 
dio  in  singalos  annos  conficit,  et  pro  tempore  conaensa  facnltatis 
a  domino  procancellario  colligitur  et  administratar,  non  anffi- 
ciat,  decanns  facultatia  ex  eiusdem  aerario,  quod  deest,  suppleat. 

fizcerpta  et  transcripta  sont  haec  statuta  ex  publico  et 
anthentico  instrumento,  quod  anno,  at  supra,  1605.,  sexta  die 
meusis  decembria,  auper  iisdem  statutia  solemiiiter  erectnm  maio- 
riqae  sigiUo  incljtae  facultatis    theologicae    munitum    atqae    ab 


,.Goog[e 


186       Batio  stndiontm  et  inatitatioiiea  BchDlaatie&e  Societatis  Jeao  m 

onmibas  eius  tempohs  professoribus  de  facnltate  concorditer  aab- 
ecriptixm  in  arca  facultatis  perpetno  asservattir. 


Memoriale  des  oberdeutschenVisitatorsP.Theodor 
Bus&as  f&r  das  Dilinger  Kollegiiim. 

J.  1609.' 
(Arch.  Oerm.  XTTt.  N.  n.  1.  «ine  p»g.  —  Vom  SohulweMn  htuidela  Kr.  6  ff.) 

Memoriale  Collegio  Dilingano  a.  R.  P. 
Visitatore  relictum  mense  Octobri.     Anno  1609. 

6.  Cnrandmn  erit,  vt  discipiili  nostri  non  tantum  ex  prae- 
scripto  Academico  certis  temporiboa  confiteantnr,  aed  quolibet 
mense,  secundnm  constitutiones  et  regulas  Societatis.  Et  ne  nimia 
multitndine  vno  die  obmantur  Confessarii,  ad  Confessiones  bas 
ducentur  duae  inferiorea  classes  propridio  festorum.  Monebit 
uero  tnno  Praefectns  Ecclesiae  Confessarios,  nt  mature  omnes 
praeeentes  sint,  ne  cogantur  disoipuli  diutius  expectare. 

7.  Ne  diebua  dominicis  et  festis  discipulis  Infenomm  Clas- 
eium,  qni  ad  aulam  non  admittuntur,  sua  institutio  spiritualis  et 
cura  desit,  in  aliqua  schola  coUecti  audient  et  ipsi  ezhortationem 
ipsis  accommodatam  ab  aliquo  Fraeceptorum,  per  mediam  circiter 
horam,  qua  absoluta  ducentur  ad  tcmplmn  nostrum  blni  et  bini, 
ut  sacrum  audiant. 

8.  Quia  viaum  fait  Patribus,  ut  eentum  coronati,  qnos  Ee- 
Terendissimus*  Eleemosynae  nomiue  quotanuis  dare  solet,  templi 
usibns  applicentur,  committetur  horum  cura  Praefecto  Eccleinae, 
Tt  et  aliorum  20,  qni  alioquin  Ecclesiae  ex  censibus  debentur. 
Seruabitur  in  his  regula  29.  Fraefecti,'  qui  de  ijsdem  acceptis  et 

*  Die  folgende  UrknDde  ist  dadarch  wiclitig.  wail  sie  die  TollliommeDe 
DnrchfQhmug  der  Ratio  stQdiomm  an  der  Dilioger  Aksdemie  enthlllt  —  An 
der  Iuliou«eqneD7.  der  Schreibnng  aind  nicht  wir  achnld. 

*  Heinr.  tou  KuOrinsen,  Biach.  von  Angabnrg. 

*  Re);.  Praef.  Eocl.  S9.:  „Cnm  peonnifte  alioDJua  monieDti  snmma  dabitnr 
aat  colligetnr,  eam  depouat  apnd  Proonratorem  in  scriuio  aliqno,  cnjna  claTem 
nnam  Snperior  habeat,  et  alteram  diTerstun  ipae  Praefeotns". 


,.Goog[e 


F.  BnB&uB  fBT  DilingeD.     160».  187 

expositis  rationem  reddet,   et  librnm  faciet,  in  quem  referantnr 
nonuna  benefactonim,  ioxta  regnlam  30.' 

B.    VoTSobiiften  fDr  die  Sakrihtei  der  KolIeginmBkirche. 

10.  Ad  renovationem  Btadiomm  Profeesor  Soriptnrae  doce- 
bit  bora  8'  feria  2.  6.  et  Sabbatho.  Gasnom  feria  3.  4.  5.  Frio- 
ris  aaditores  emnt  omnes  Tbeologi  Sobolastioi,  toto  qoadriennio, 
Don  nisi  altemis  haeo  lectio  dooeatnr.  Poeteriorie  illi,  qni  indioio 
P.  BectoriB  et  Praefecti,  ez  Beligiosb  et  alumnia,  minos  apti 
emnt  ad  andiendam  ScholEisticam.  Deinde  ez  Fhiloeopbis  iUi 
OouTictores  religiosi,  qui  ex  aliqua  cauaa  vigente  id  desiderabnnt 
ipei,  vel  ipeomm  Snperiores.  Cauaa  tnm  haec  approbanda  erit 
indioio  F.  Beotoris.  Eztemi  eandem  &equentare  potenmt,  qui 
volent,  ez  einsdem  oonsensu.  Hebraeos  Profeesor  docebit  feria 
2.  et  6.  a  media  2.  post  meridiem,  cnioe  Auditores,  inzta  re- 
gnlam,  emnt  2.  anni  Tbeologi,  et  alii  posteriomm  annorum,  qui 
eam  nlterius  andire  desiderabnnt. 

11.  Qnae  hactenus  in  Canicularibns  tanttmi  babitae  sunt 
lectionee  Matbematicae  et  Ethicae,  Ln  posterum  iuzta  rationem  stu- 
dionun  fiant  ordinariae,  et  Mathematicae  qnidem  pro  Pbysicis, 
Ethicae  pro  Metaphysicis,  habeantur  hora  8.  per  3  quadrantes.  In 
Logica  freqnentiores  et  proliziores  sint  repetitiones,  ut  et  bi 
tantom  temporis  in  scbola  impendant,  quantum  priores.  In  Ca- 
nicalaribas  docebnntnr  libri  Meteoromm,  pro  Logicis  et  PhysiciB 
dno  primi  anno  priore,  postremi  poeteriore;  et  Biugnlis  bebdo- 
madis  erit  una  disputatio  ante  et  poet  prandium.^ 

12.  DispntationeB  impreBsie  theeibus  sint  rarae.  Judicaront 
Patres  sufficere,  nt  Logioo  vnaj  Physico  duae;  Metapbysico  tres 
permittantur.  Conandnm  autem,  ut  ordinarie  dno  sint  defen- 
dentes  in  bis  thesibuB,  per  integrum  diem,  qui  tamen  dinersis 
iUas,  diversa  ezempla  dedicare  poterunt.  Sic  enim  parcatur  sum- 
ptibuB,  et  plnres  ezercebuntur.  Ad  has  bonoris  caosa  oonuenient 
omnee  Tbeologi  et  Pbilosophi.  Non  impedient  porro  hae  dis- 
patationes  ordinarias  menstruas,  sed  tantum  hebdomadanas. 
Dispntationes  menBtmae  in  ntraque  facultate  ordinarie  habeantnr 
Becnndum  regnlam,  praesentiboB  tantnm  auditoribus  cuiusqae 
iacaltatis  eommque*  Profeseoribas,  ijsque,  qnOB  iudicabit  F.  Reo- 

■  Reg.  80.:  „Libram  habeat,  in  qao  Eleemoajiiftnim,  qnae  Eccleeiae  nsl- 
bni  dftntnr,  et  expenBanim  ratiooea  oonetettt". 

*  D.  h.  Tor-  nnd  DaohmittagB. 

*  UnBere  HdBchr.  .Nunmqne". 


,.Goog[e 


188     Ratio  Btndioram  ei  InBtltntionea  Bcliolasticae  Sociebttis  Jesn  IIT 

toT,  eas  posse  cohonestare.    FhiloBopIiicis  thesibus  in  hac  dispa- 
tatione  addetur  vna  ex  Ethieifl,  qnando  P.  Bectori  videbitur. 

13.  Etsi  snfficere  videatur,  ut  theses  impressae  vnmn  habeaut 
folium  siue  patens,  sioe  compUcatuiQ,  permittitur  tamen,  ut  ona 
cum  inscriptione,  dedicatione,  et  carmine  duo  possint  haberi  foUa, 
plura  non.  Philosophiae  nero,  non  vnam  tantnm  complectantiu- 
materiam,  sed,  sl  Logicae  sint,  ex  omnibus  partibas  iam  auditis 
Bumantur.  Si  tamen  Physicae,  Metaphysicis  persuadendum  erit, 
nt  pro  honore  suo  ex  tota  Pbilosophia  theses  proponant.  Ne 
porro  sumptibas  grauentur  defendentes,  satis  eritTheologo  ezemplar 
thesium  impressarum  dare  singulis  condiscipulis  et  Metaphysicis: 
Philosophis  autem  suSiciet  dare  illud  suis  condiscipulis. 

14.  Ne  examen  pro  gradibtis  philosophiois  eztendatur  diu- 
tius,  «t  plures  lectiones  impediat,  illi  soli  examinabuntur,  qui 
gradum  petnnt,  pro  Baocalaureatu  vna,  pro  Magisterio  sesquihora. 
Qui  eum  non  petunt,  qnatemi  examinabuntur  vna  hora  in  exa- 
mine  priore;  tres  sesquihora  in  posteriori.  Examinatores  eront 
Praefectus  studiorum  majorom,  vel  Oancellarius,  Professor  pro- 
prins,  et  Ethicae  vel  Mathematicae.  Fiet  autem  in  posternm 
examen  pro  Bacoalaureatu  ad  initinm  renouationis  studiorum, 
ne  intermedio  tempore  lectiones  itemm  interrnnipantur.  Cavebnnt 
nostri,  propter  plnres  causas,  ne  ex  gratia  uUos  promoueant, 
qui  ab  onmibua  in  examine  reijoiantur. 

16.  Conuiuium  in  Promotione  Magistrorum,  cum  sine  graai 
oifensione  tolli  non  posse  iadicetur,  quantam  fieri  potest,  sit 
moderatum,  neque  extendatur  ultra  duas,  vel  enmmum  semitres 
[sesqnitr^]  horas.  Ad  hoo  non  mittantur  plures  ex  nostris,  qnam 
qaatuor  praeter  Cancellarinm.  Tibicines  alinnde  non  vocentur, 
sed  snfficient  ilJi,  quos  Kev.""'-  in  turre  arois  habet,  qui  jffae- 
tereuntibns  Magistris  ad  Parochiam,  pro  aliquo  honorario,  tnbas 
inflare  potemnt.  In  ipsa  promotione  adhibeatur  musica  solemnis 
et  consneta. 

16.  Visum  est  expedire  propter  difficultates,  qaae  sabinde 
oriuntnr,  in  disputationibus  et  conuentibns  publicis  circa  sessiones, 
ut  antiquiores  Professores  eiusdem  gradus  in  qualibet  facultate 
primo  loco  sedeant,   reliqui  consequantur. 

17.  Catechismns  diebus  veneris  communis  erit  Philosophis 
et  Khetoribns.  Et  qoia  hae  facultates  communiter  quatuor  annis 
absolunntor,  etiam  catechista  eodem  tempore  conabitur  totum 
explicare  catechismom.  Explicabit  autem  aliqoanto  fusius,  breuiter 


nGoogle 


P.  Bnsimi  fflr  Dilingen.  1609.  189 

et  qaodam  compendio  attingendo  ea,  qaae  spectant  ad  Contro- 
nemaa  £dei,  ut,  si  qnando  aliam  Theologiam  non  andiant,  ez  hao 
ezplicatione  Haereticis   oconrrere,    et    aliquo    modo    satis&oere 

pOBBlnt. 

18.  Qnemadodmn  extraordinario  tempore  ad  scholas  admit- 
tesdinon  sunt,  niai  qui  doctrinam  habent  ycholae,  oui  deputantnr, 
cDnaeiiientem,  ita  in  ordinario  ezamine  videndnm,  ne  facile  fiat 
gratia,  et  nt  praescripto  in  libro  studiomm  modo  ezamen  fiat, 
et  in  Khetorica  qnidem  plnres  sex  nna  hora  non  exaniinentar, 
in  homanitate  ooto,  in  reliqaie  10.  Ac  proinde  exameu  citias 
erit  inchoandnm. 

19.  Declamationes,  quae  a  Rhetoribus  et  Hamanistis  altemo 
habentur  diehns  Sabbathi,  non  ex  charta,  sed  ex  memoria  di- 
cantnr,  at  et  haec  ezerceatur,  et  magia  apte  adhibeatur  actio. 
Carmina,  qnae  ab  ijsdem  certo  anni  tempore  pablice  affignntnr, 
non  a  solo  Praefecto,  sed  ab  altero  adbuc,  a  P.  Eectore  desi- 
gnando  censeantnr,  non  permittantnr  in  ijs  snmptns  nimij,  ao 
proinde  neo  Emblemata  plura,  sed  Bhetori  tantum  6  aut  7,  Hn- 
manistae  4  aut  5,  qnomm  sdngnla  non  excedant  precium  anine 
floreni;  Pictarae  et  aliae  [res]  valde  moderate  in  his  aifizionibas 
adhibeantnr,  et  non  nisi  corona,  aut  qnadrata  impresea,  aat  leniter 
picta,  ne  maiori  sumpta  studiosi  grauentnr. 

20.  Quotannis  in  primo  connentu  Praeceptorum,  circa  etu- 
diomm  renonationem,  seqnentinm  memoria  a  P.  Kectoae  reno- 
uabitur: 

a.  Praeceptores,  etiam  hnmaniomm  literamm,  nnilam  ha- 
bere  facnltatem  communem  legendi  prohihitos  Poetaa,  aut  alios 
libros  imparos,  nisi  in  partioulari  a  P.  Proninciali  eam  acoepe- 
rint. 

b.  Quando  conceditur  facnltaa  legendi  commentarios  in  prae- 
dictos  hbros,  tantnm  concedi,  ut  in  illa  loca  legant,  qui  iam 
correcta  in  scholis  sunt  explioanda. 

c.  Studeant  consemare  nomen  Societatis,  qnod  hactenna 
cum  lande  obtinnit,  regi  ab  ea  Juuentntem  suaui  qnadam  ratione, 
potins  propositis  praemiis,  et  hoQOribns,  ac  notis  ignominiae,  quam 
rigore  et  poenis. 

d.  Quando,  alua  medijs  frustra  adhibitis,  ad  viigaa  descen- 
dendom  erit,  memores  sint  honestatis  et  castitatis  religiosae,  neo 
patiantor  oaligas  [braccas]  iuuenum  plns  deijci,  quam  uerberibns 
infligendis    necessariom:    ordinationis  etiam  B.  P.  K.  Enerardi 


,.Goog[e 


192      Katio  Btndioram  et  inBtitntianeB  scholMticae  Elociettitia  Jein  in 

]ogicae  tnm  Philosophicae  facnltatia,  et.  aa  ez  illis  colliget,  qnae 
in  posternm  certo  ob»erueiitur  in  Promotionibos,  dispntationibns, 
imprimendis  TbesibnB  lo.  aliaqne  addet,  qufte  addenda  videboii. 
toT,  nt  perfeote  constet  de  omnibnu,  qnoe  in  praediotis  Bnnli  ob- 
senianda. 

2.  Ne  existiment  discipuli  pbilosophiae,  nbi  cnisnm  abeol- 
verint,  aliqnid  necessaiio  ant  templo  aut  praeceptori  offerfflidnni 
esse,  expediet,  sntinde  omnino  reijci  qoae  offerant,  etiamiBi  dic&nt, 
se  non  offerre  compensationis  nllins  gratia,  sod  uel  tn  grati  Bniioi 
signifioationem,  nel  pro  nsn  Eoolesiae. 

3.  Cnm  in  aliie  bniTis  Prouinciae  CoUegiis  Nobiles  a  com- 
mnni  ratione  scholamm  liberi  non  sint,  neo  loca  certa  sine  in 
Anla  aive  in  sohola  habeant  designata,  snanibns  qoibnsdam  la- 
tionibos  et  modis  conabitnr  et  hio  P.  Praefectns  stndiomm  eos 
ad  oommnnem  rationem  paulatim  renocare.  Similiter,  qnemad' 
modum  iam  propositum  eat,  occurret,  ne  oincinni,  noRtium  nimiae 
nouitates  aliaeqae  Tanitates  inter  stndiosos  introdncantnr. 

Theodoms  ] 


Memoriale  des  oberdentschen  Visitators 

und  Provinzials  P.  Th.  Bnsaus 

f&r  das  Dilinger  Kolleginm. 

Juli  1611. 

(Aroli.  Oena.  ZHI.  N.  n.  1.  ■ine  pog.) 

1.  Ut  discipnii  magis  in  officio  contineantnr,  expedire  nisnm 
fnit,  a.  ut  praeceptores  ipei  in  classibus  snperioribns  maiorem 
eomm  suscipiant  curam,  et  mnlctas  ab  iis  exigant,  qni  nel  ab 
officiis  diuims,  quotidianis  et  festinis,  nel  a  lectionibns,  nel  dis- 
putationibns  absunt;  neque  haeo  soli  Praefecto  relinqnant;  mo- 
neant  snbinde  insolentiores  et  ad  stndium  pietatis  attendant.  — 
b.  nt  qui  semel  carcere  pnniti  snnt,  et  in  eandem  culpam  itenun 
incidnnt,  maxime  insolentiae  et  grassationis  noctnmae,  aggrauetur 
secnndo  et  tertio  poena  carceris  dintumitate  aut  aliqua  alia  mo- 
lestia.     Quodsi  deinde  inoorrigibiles  sint,  dimittantar.   —  o.  Yt 


,.Goog[e 


KBaB&DB  far  Dilingen.  l61l. 


qni  iii  ctircere  propter  cnlpani  foenint,  in  ordine  promotioniB 
et,  si  nideatar,  etiam  in  testimonija  aliqtiid  hoc  nomine  sen- 
tiant.  —  d.  Yt  flant  aliquae  legee  domesticae,  qnae  oommuni- 
centar  patribnsfamiUas  stndioaomm,  quibue  mtvzime  cobibeatur 
libertas  uagatiouom  et  inutilinm  snmptaum. 

2.  Si  8n£[iciat  discipulos  vnins  classis  ab  Aula  tollere,  ut 
reliqui  commodius  sacra  audiant,  iion  accipiantur  e  duabua  classi- 
bu8  certi,  qui  in  templo  nostro  sacro  intersint,  sed  una  integra 
ibi  conneniat,  eidemqne  propriiis  praeceptor  adsit,  qui  attendat  ad 
modestiam  innenum:  Reliqul  praeceptores  in  aula  diuisim  se- 
deant,  ut  saiB  melins  possint  attendere. 

3.  Quo  die  discipnli  ordinariae  confessionis  caasa  ad  tem- 
plnm  no8trum  conuenient,  monendi  ernnt  coufessarii  nel  a  Prae- 
fecto  singuli,  uel  potias  in  triclinio  e  Cathedra  omnes,  ut  mature 
adaint,  ne  fmstra  studiosi  exspectent,  et  taedio  afficiantur. 

4.  Qui  ez  Phjsicis  et  MetapbyBicis  aadiunt  lectionem  scrip- 
tnrae,  siniUiter  audiant  casus  couscientiae,  e  coutra  ne  oriose 
tkltervtrum  tempn»  transigant. 

5.  Da  Diaputatione  pridie  Magiaterij  aget  P.  Rector  cnm 
Canoellario  et  reliquis  Patribus,  qui  PhiloBophiam  profitentur, 
num  sicui  haotenus  seruanda  sit,  an  uero  propter  difficuJtatem, 
quam  plerique  in  ea  sentiunt,  aliquid  moderandum.  Vt  enim 
omnino  omittatur,  non  uidetnr  honori  Auademioe  conuenire,  cnm 
iere  a  principio  haec  fuerit  consuetudo.  —  DiaputiitiombuB  porro 
Theologicis  semper  interemnt  omnes  Theologi  a  principio  ad 
finem  pro  honore  suae  facultatis,  similiter  et  PhilosophiciR  Phi- 
losophi.  Sufficiet  uero  prioribus  adesse  mediam  partem  Philo- 
sopbomm  mane,  et  alteram  partem  post  prandium,  sicnt  contra 
posterioribna  mediam  partem  Theologomm  mane,  et  a  prandio 
alteram;  licet  pro  honore  Academiae  ait,  nt,  quam  multi  com- 
mode  possnnt,  semper  disputationibus  intersint. 

6.  Qnae  in  Conuiotu  petitur  Casuum  conferentia  permitti 
poterit.  Intersint  illi  oranes  Theologi  Scholaatici  et  Casiatae,  et 
instituatnr  secundum  regulaa  Protesaoris  casaum  in  libro  stndioram. 

7.  Kon  astringantur  religiosi,  qui  diebus  teetia  confiteri  no- 
Innt,  Qt  nomina  sua  signent,  sed  accedant  ConfeBsarii  ad  locnm 
ordinarium,  et  eoa  audiast,  quibua  integmm  erit  confiteri. 

Theodume  Busaeus. 


,.Goog[e 


194      B«tio  ■tndiornm  et  itutitntionM  aeholMtioM  Sodetktu  Jeait  Ilt 


Nr.  76. 

Statuten 
fflr  die  Studenten  der  Universitat  Paderborn. 

Zwiechen  1616—30. 
(Arch.  Oerm.  XTH    V.  4.  Fapimlidsahr.  in  4  foliobl.)' 

Statuta  Generalia 

in  atma  TheodoriaDa  Paderborjnensi  Academia 

StQdiosis  I  omnibus  observanda. 

Qoi  Paderbomam  Stadioram  gratda  accednnt,  ii  Praefeoto 
stadioram  qoam  primnm  se  sietant,  a  qiio  interrogati  de  Nomine  — 
Patria  —  Parentiboa  —  vita  ante  acta  —  Aeligione  —  StadiiB, 
prinBqnam  in  albnm  Academicum  referantnr,  polHceantor,  ee 
Legibus  Academiae  hnjna  obtemperatnros ,  Bectori  magnifico, 
aliiBqne  aoademicis  MagistratibuB.  suisque  Profeesoribns  debitam 
obedientiam  et  obserrantiam  praestitnrofi,  paratosqne  corrigi, 
nbi  deliqnerint. 

Omni  die  ad  Saomm  audiendnm  hora  (et)  loco  conetitnto 
in  Academia  conveniant  —  aliisque  ad  pietatem  pertinentibna, 
qnae  ibidem  institnentur,  qua  decet  modestia  etreligione,  inteisint 

Singulis  saltem  mensibns  omnes  peocata  confiteantur.  £os 
libroB,  quibns  doctrina  |  ntorom  ac  pietatia  traditor,  attente  atqne 
frequenter  legant,  ezplicationi  Catechismi  omnes  mfra  Theologiam 
diligenter  intersint,  et  qnae  in  eadem  addisoenda  praescribentnr 
accurate  addiscant. 

Jjibros  haereticos,  laecivos  aUosqae  malae  notae  ne  habeant, 
nel,  si  habuerint,  eoa  imprimis  in  poenam  amittant,  et  praeterea 
pro  arbitratn  Bectoris  magnifici  puniantor,  dabioa  Professoribus 
Buis  offerant. 

Professoree  audiant,  qui  ipais  fiierint  asaignati,  et  aasidue 
audiant,  tradiLamque  ab  ipais  studendi  ac  repetendi  rationem  tum 
domi  tnm  in  Scholia  quam  diligentissime  aerveni,  neque  a  Scholis 
absint  sine  ProfeBsorum  oonsensu. 


'  Naeh  liler   t-cbreibweiHe  zn  sohlierHen,  «tanimt  di«  Abtchrift  ■ 
2.  Htlfte  den  18.  Jabrh. 


,.Goog[e 


Paderborn.  StalntB  generaUa.  1616—80.  195 

Domi  forisqae  magnam  modestiam  servent,  paci  et  concor- 
diae  christiaiiae  magnopere  btudeant,  cam  sais  hoBpitibufl  et  tota 
familia  tam  honeste  se  gerant,  ut  nnllam  eis  jastam  praebeant 
conqaerendi  occasionem.  Horas  atudiomm,  quas  in  singnlia  aedi- 
boB  certas  haberi  oportebit,  studiose  observent,  neqne  iisdem  et 
aliis  contabemalibns  discursu.  garritu,  strepitu  vel  alia  rajtione 
impedimento  sint.  In  rebuB  denique  et  aotionibus  onmibuB  ita 
se  gerant,  at  facile  quivis  intelligat,  eoti  non  minus  virtutum 
vitaeque  integritatis  esse,  qnam  literamm  dootrinaeqae  studioBOs. 

Diligenter  abatineaDt  ab  omnibus  locis,  qnae  pro  temporis 
raUone  ac  remm  Btata  ipsis  faemnt  interdiota,  prava  qnoqne  et 
saspecta  consortia  iugiant,  com  iis  taatnmmodo  versentnr,  quo- 
rom  exemplo  et  consuetudine  in  studio  literamm  et  virtatum  pro- 
ficiant. 

Hospitia  non  tantum  inhonesta,  vemm  etiam  cauponas,  ad 
qaas  promiscue  omne  genus  hominam  confluit,  nullo  unquam 
tempore  ingrediantur,  multo  minus  inhabitent,  neqne  domi  com- 
potationee  institnant,  neque  alio  potatum  abeant,  convivia  et 
commessationes  nomine  Hegalinm,  Natalinm  vel  novi  ad  aliquem 
convictum  accessus  vel  ab  eo  et  Academia  discesBas  seu  alio 
simili  titulo  nunquam  instituant. 

Nemo  ex  Htudiosis  acuedat  armatuB  pugione,  gladio  vel  alio 
quovis  telo  aut  armorum  genere,  personatas  aat  cum  musicis 
instmmentis  per  urbem  ne  ingre'(liatur,  neque  usqnam  gladiatoriis 
ant  saltatoriis  ludis  aut  ludicris  Bpectacnlii>  det  operam. 

A  juramentis,  verbis  ac  gestibus  obscoenis  et  scurrilibus,  a 
pngnui,  item  conviciis  atque  ab  omni  alea  et  ludis  vetitis  omnino 
abstineant;  et  quia  discurstitiones  Btudiis  literamm  et  pietati  ma- 
ximo impedimento  esse  soient,  quilibet  iis  vactitionibu8,quae  conce- 
dnntur  per  autumnum,  tantum  sibi  provideat  in  suinptum  annuum, 
ne  sit  necesse,    saepius  proficiBcendo  in  Patriam  Htudia  abmmpi. 

VestitUB  sit  honeatus  et  moderatus,  qui  StudioHos  a  profano 
valgo  discemat;  in  quo  nuUus  luxus,  nihil  vanae  novitatis,  nihil 
snperbum  vel  alienum  a  simplioi  decoro,  nihil  BumptnoBias,  quam 
pro  conditione  cujusque  sit,  appareat.  Qaa  in  re  omnes  Rectoris 
magnifici  vel  moderatomm  judicium  sequentur.  Qai  vero  ordini- 
bna  sacris  initiati,  vel  ad  miniBteria  ecolesiastica  jam  deputati 
sont,  omnes  vestem  clericalem  gerant.  | 

Hospitium  nemo  prius  mutet,  aut  Paderboma  disoedat,  quam 
hoepiti,  creditoriboa  aliisque  fecerit    Batis.     Aes    autem    aliennm 


,yGoog[e 


196      Ratto  Btadinnim  et  inatitntioDeM  scholuticae  SocietatiB  Jeaa  IQ 

exfra  nrgentem  □eceasitatem  et.  abaqae  eoram,  a  qnibiis  alitnr, 
cnnsensQ  «t  volnntate  contrahere  nemim  liceat. 

Qoi  a  re  divina,  lectionibns,  dispntationibua  aliisque  lito^ 
riis  exercitationibuB  abfaerit,  cni  facta  copia  non  sit,  pro  delicti 
ratione  mnlctabitor. 

Qni  &eqnentina  absnnt,  poenasqae  leviorefl  et  admonitiones 
nihili  pendnnt,  aut  si  qui  etiEim  gravius  deliquerint,  teatimoniain 
ab  Academia  nullnm  impetrabnnt;  e.  qnibns  emendatio  non  ape- 
ratar,  a  stndioaomm  coetn  ezterminabnntnr. 

Haec  statnta  tanqnam  remedia  ad  medendum  imminentibua 
animi  morbis  proposuimus,  angenda  imposterum  aut  mutanda 
pro  eo  atqae  atudiosoram  morea  et  tempora   ezigere  videbnntar. 


Nr.  77. 


DieStatuten  der  Jesaitoa-UniTersit&tza  Paderborn. 

Zwischen  lt)16  nnd  1630. 
(Arofa.  Oerm.Xm.  V.  4.  Perghdoolir.  slne  p.— )' 

Vorbemerknng.  Wir  entiiehinen  die  foigenileu  nSlatuta"  dem  atiir- 
Hclien  Eiemplare,  das  frtihrr  liei  festlicheu  Aulftesen  dem  Rector  UAgnificus  in 
Paderbom  diente  nnd  im  Jahre  1630,  wie  anf  dem  Titelbl.  Rteht,  geBchrieben 
wnrde.  Vielleicht  siud  jedoch  die  Statoten  eelbet  ettfas  iilter,  wenigiteus  in 
der  Haupt!>ache,  nud  nur  eiuige  kleinere  Hodifilcationeu  um  16S0  angebraeht 
worden.  Donn  die  FaderbSmer  nuiversitftt  war  bereiti  1616  geatiftet  worden, 
and  PB  w&Te  schwer  begreiflich,  wenn  mau  Enr  aelben  Zeit  nicht  anch  Statnten 
entwrfen  h&tte.  Wir  liebalten  die  Schreibweise  nnverHnden  bei  und  erlanbeu 
unn  nnr  in  der  Satxseichnnng,  wenn  dieselbe  fllr  heutige  Leaer  it^nd  isl, 
kleine  Abweidinngen.  —  Die  Statnten  aind  wiohtig,  weil  Paderborn  eine  ani- 
bChliefBliche  Jegniteu-nnirenitit  („pleno  jnre  nestra')  war.  Ihr  groliheraiger 
Stifcer,  FllratbiKhof  Theodor  von  Ftlrst«nberg,  der  lie  bereiU  1615  erricbtet 
hntte,  war  geb.  liUt;,  bestteg  den  Paderb«mer  Stnhl  1.58fi,   f  1618. 

Statuta  I  Vniversitatis  Paderboniensis  1 

Capat  I. 

De  Yniaersitatie  forma. 

1.  Vniversitas  PaderbomensiB  a    Eea"."    et   III"'?  Prinoipe 

D.  Theodoro  a  Purstenberg   Episcopo  Paderbomensi   faudata,  a 

Panlo  V.  Pont.  Maz.  et   Matthia  I.  Gaesare   confirmata,    guber- 

nationi  et  regimini  Soo."'  Jesn  literis     Apostolicia   et  Gaesareis, 

'  Wlr  beEeichuBQ  daher  einc  uene  Seite  dnrch  lenkrecfaten  Stiich  1  . 


nGooglc 


Stetnto  Oniv.  Pkd^rboni.  1S16~30.  197 

qoae  anno  1616.  Idibus  Septemb.  pnblicatae  sunt,  in  perpettium 
sabiecta  est. 

2.  Qaare  ad  instar  aliaram  Academiarum  Societatia  ties 
habet  facoltates,  Theologism,  PhilosopUiam  et  lingoarum,  vt 
habet  S.  P.  N.'  4.  p.  oonstit.  o.  17.  §.4.  quanqnam  in  facnltate 
lingnamm  separatim  gradns  nou  confemntnr. 

3.  Porro  anno  Domini  1616.  20.  KoTemb.,  qno  die  prima 
statnta  bniuB  Academiae  pablicata  sont,  petiit  Adm.  BT  et 
Praenobile  Gapitnlum  Cathedrale,  haec  etiam  ijs  inseri,  facultatem 
lingnarum  ab  eodem  Capitnlo  annuis  reditibns  fnndatam  eese; 
quod  grato  animo  poBteris  testatam  esse  volumus. 

Caput  II. 

De  Hagistratibns  Yninersitatia  et  officijs. 

1.  Quia  haeo  Yniuersitas  regimini  Praepositi  Generalis 
anctoritate  Apostolica  snbiecta  est,  ab  eodem  Praepoeito  duo 
Academiae  primarij  Magistratus  immediate  oonstituontur:  Bector 
et  CancellarinB,  et  ita  primi  a  Bl  Adm.  P.  N.  Mntio  YiteUesoo 
constitnti  dno,  anno  1616.  20.  Nouemb.,  promnlgati  sunt. 

2.  Hi  duo  ratione  ofiicij  sni  non  concludnntar  termiuis 
cerils  facultatis;  sed  de  cuinsqne  consilio  snnt;  vt,  si  Beotor 
nnllam  habeat  gradum  in  Theologia,  tamen  est  hoc  ipso,  quod 
Beotor  est,  de  consilio  facultatis  Theologicae,  et  licet  vterqne 
habeat  gradnm  |  i»  Theologia,  tamen  simul  sunt  de  consilio 
facnltatis  Pbilosophiooe,  vt  colligitur  ei  ijs,  quae  a  S.  P.  N.  4.  p. 
c.  17.  §.  5.  et  6.  constitnta  sunt. 

3.  In  rebns  pertinentibas  ad  Yninersitatem  vniuersam,  vna 
cum  Canoellario,  Bectoris  consultores  snnt  ijdem  qni  CoUegij. 

4.  Ad  oonsilium  de  rebns  singularum  faoultatum  praeter 
Decanos  Professores  earom'  vooati  a  Bectore,  vt  cit.  loco  conat. 
dicitnr,  possunt  dioere,  quid  Bentlant,  ad  bonnm  suae  faonltatis: 
Et  si  Bectori  videbitur  alios  ad  oongregationem  vooare,  id  faoere 
poterit.  ib.  §.  5. 

5.  Qnamnis  decisio  rernm  ex  suf&agijs  non  pendeat,  senten- 
tiae  tamen  eorum,  qni  res  meUus  intelligunt,  eam,  quam  par  est,  rati- 


'  Sanctiu  Pat«r  nuRter.  D»  der  h.  IgnttiuB  im  Jahre  1H29  kanouiHiert 
wurde,  M  fit  die  Torliegende Redaktiou  der  Statnten  lichar  nacb  jenemJahre. 
—  Die  Zitate  Hind  ans  dem  ^lDititotnm  S.  J.*,  a.  1-  Bd. 

*  Cod.  n.  eomm. 


,.Goog[e 


198       fiatio  atudiunitn  et  insitntitoiiei  leholMticae  Soeietatis  Jesn  III 

onem  Rector  habebit:  ei  tamen  omnes  alij  aliter,  qaam  ipse, 
sentirent,  contra  omniuin  sententiam  ne  agat,  nisi  prios  <nun 
Prouinciali  oontolerit,  vt  praeoipit  S.  P.  N.  4.  p.  conat.  c.  17. 
lit.  H. 

6.  Decani  non  Buffiragijs  FrofessonuD  vel  aliorum,  sed  de- 
Bjgnatione  Saperiomm  rennnciantar. 

7.  In  faoultate  lioguanuu,  tametm  Praefectua  studiorum 
inferiomm  aliquod  Decani  monus  sustineat,  tamen,  eicnt  in  ea 
&cultate  non  conferuntur  gradns,  ita  Decani  nomine  non  vtitur. 

8.  Quia  vero  Jurisdictio  in  causis  litigioeis  abhorret  ab 
instituto  hominis  religiosi,  eam  per  ue  Eeotor  non  adndnistret, 
sed  per  aliqnem  iurisperituin,  de  quo  plura  infenus. 

9.  Potest  tamen  Kector  eos,  qui  malo  exemplo  Vniuersitati 
nooent,  in  carcerem  conijcere,  aut  ez  ea  eijcere. 

10.  Canoellarij  est  Hoentiam  Doctoralem  et  Magistralem 
oonferre,  praeesse  ezaminibns,  pro  ijsdem  et  alia  Fraefecti  muneTa 
obire,  nisi  quando  sit  distinotus. 

11.  Vtitur  quoque  VninersitatiB  Bidello  et  Notario,  qoamaiB 
vnus  vtrumqne  munns  snstinere  poasit. 

Caput  III. 
De  iudicijs  Vniueraitatte. 

1.  3i  in  causa  mere  ciuili  lis  fuerit,  vel  inter  se  vel  com 
alijs,  quae  absque  strepitu  indicij  dirimi  nequiuerit,  B.  P.  Rector 
eis  JnriBconsultum  aliqnem  deeignabit,  qui  partes  audiat  et  nomine 
Vninersitatis  ioa  dicat.  Vbi  autem  certus  fuerit  institutus  Vniuer- 
BitBtiB  Gubemator,  id  ad  emn  pertinebit;  sed  non  nisi,  cum  indioio 
B.  P.  Rectoris,  res  aliter  transigi  non  potuerit.  [ 

2.  3i  quispiam  studiosus  in  aliquo  crimine  eomm,  qoae  ad 
cognitionem  VniuersitatiB  pertiDsnt,  deprehensus  esset,  neque  aliter 
iudicio  Vniuersitatis  permitteretur,  admitti  alius  designatus  a  Stagi- 
stratu,  in  ouias  ditione  crimen  admiesum  iuerit,  potest;  simtil  tam^i 
cum  iudice  constituto  ab  Vniuersitate,  eoque  pacto,  ne  contra 
priuilegia  VniaereitatiB  et  studiosomm  quicquam  fiat. 

3.  Ne  vlla  inter  Clerum  et  Vniuersitatem  oriretar  dissensi- 
onis  oooaeio,  iu  prima  statutonun  promulgatione  profeesi  samos, 
neminem  Ecclesiasticam  huins  vrbie  aut  Religiosum  per  inscrip- 
tionem  in  Matriculam  eximi  a  iuriedictione  Praelatomm  euornm. 

4.  Qnisquis  a  Ministrie  publicis  in  aliquo  orimine  depre- 
henHUB  fuerit,  cuius  causa  necessario  capi  debeat,  si  interdiu  cape- 


,.Goog[e 


StotnU  TTniT.  Pftdorbora.  161«— 80.  199 

retor,  e  veatigio  Aoademiae  tradator,   si  nootu,    liceat  MiniittriB 
in  proziiiiam  luoam  fluni  castodire. 

6.  Nemo  studiosorom,  qui  ad  Rectorem  vel  alinm  Magiatra- 
tuin  Academicum  ad  dicendam  causam  citatur,  aKJB  comitatuB 
veniat,  sed  plane  solns,  alioqui  non  modo  suepectum  se  faoiet 
criminis,  de  qno  agitnr;  sed  etiam  vt  rebellia  punietur. 

6.  Poteat  Reotor  eis,  qui  malo  exemplo  Aoademiae  nooent, 
vrbe  interdicere,  admonito  priuB  MagiBtratu,  in  oaina  ditione 
stadiofli  ezpellendi  veraantnr.  Aooepimns  aatem  hoc  priuilegium 
ex  DilinganiB,  vt  habetur  in  authentioo  inatrumento  Beotoria 
Dilinguii. 

7.  Stadioaas,  qni  deliqnerit,  si  vooatus  od  dioendam  oaaBam 
non  compareat,  vocandua  erit  per  Bidellmn  primom  aolum;  deinde 
Kdhibitis  testibnB  et  addita  oomminatione,  quod  alioqni  pennit- 
teretnr  iariBdiotioni  Magistratns  oiuilis:  poterit  quoque  nominatim 
dtaTi  per  acriptnm  pnblionm  tabnlae  Academioae  affizum. 

Capat  IV. 

De  sernandia  inter  studioBos  et  oiaes. 
t.  Edioto  Prinoipis  Fnndatoris  pnblice  e  auggestis  promnl- 
gato  veidtnm  est,  ne  cines  pro  Btadiosp  in  domnm  qnemqnam 
recipiant,  de  qao  eaidenter  aat  testimonio  Aoademiae  ipsis  non 
conBtet,  qaod  vt  Btndiosus  ad  Gymnasiam  veniat,  neqne  quem- 
qnam  domi  retineant,  qai  ob  molos  morea  ex  Aoademia  eieotna  sit. 

2.  Item  ne  oaapones  aestate  vltra  horam  nonam,  hyeme 
vltt&  octanam  studioBiB  cere{aiB)am  promant,  aut  grasBatonim 
coetoa  foaere  andeant. 

3.  Praeterea  ne  snia  conuiotoribaa,  mazime  innitis,  cames, 
qnibas  diebna  ijs  veaoi  non  lioet,  obtmdant  aut  alia  re  eorum 
moriboa  eint  noxii. 

4.  Ne  Magistris  scripturae  et  Arithmeticae  liceat  in  scholam 
suam  recipere  Btndiosoa,  qui  absque  bona  suomm  moderatomm 
venia  a  Gjmnasio  disoesserunt. 

Capnt  V. 
De  admittendis  et  dimittendis  ab  Academia. 
1.  In  admissione  nuUa  depositio  sit  in  vsu,  etiamsi  flagitent, 
vt  ordinanit  B,  P.  Copperos.' 

'  P.  Joh.  Kopp«T  gehSrte  von  1626  an  cnr  oberrhein.  Provinz  atnl  w*r 
der  em«  ProTinBiol  dmelbeu  1696—80. 


nGooglc 


200        Itatin  atudioTtuu  et  iiutitndones  uliolasticae  Soeietatis  Je«ti  III 

2.  Fhilosophiae  oniDes  etudiosi  ooganttir  inscribi  in  Matri- 
ciUam;  caeteris  libenim  eai. 

3.  Ad  hano  rem  affizo  edioto  Bectoris,  vt  habetur  in  libro 
fonnnlanm),  initio  renouationis  studiorum  citentnr. 

4.  Inscriptnri  sua  notnina  in  MatricQlam  noii  praeetant 
inramenttim,  Bed  promiseionem  de  praestanda  obedientia  Magistra- 
tibuB  Academicis  et  legibus  ac  statutia,  prooimindoqae  honore 
et  bono  yniuersitatis  tuendo,  vt  eat  in  Congt.  p.  4.  c.  17.  lit. 
B.    Haec  promissio  flt  Cancellario  stipulata  manu  in  aula  maiore. 

6.  Pro  immatricalatione  solaunt  Yniaersitati  Nobilee  15  so- 
iidoB,  et  ascribunt  suis  nominibus  literam  A.  Diuites  10  soli- 
doe,  et  asoribtmt  B.  Medioa*eB  5  solidos,  et  asoribtmt  C.  Pauperes 
nihil,  et  aEKtribont  0. 

6.  Qui  bona  venia  disoedimt  ab  Academia,  ijs  peteutibas 
testimonittm  datur,  vel  a  Bectore  sub  sigillo  CoUegij,  vel  ab 
eodem  sub  sigillo  YniaerBitatiB  in  cera  rubra  additis  lemniscis 
sericie  colornm  Fundatoris,  h.  e.  rubris  et  ilanis,  et  ad  hoo 
posteriuB  adhibetttr  Notaritts,  ctii  soluuntur  7  solidi  com  dimidio. 
PotTO  testimonia  de  gradibus  Academicis  uon  dantnr  nisi  sub 
sigillo  Academiae;  vti  neque  teetimouia  Ecclesidstioorom  de  in- 
ohoato  et  impleto  biennio. 

Capnt  VI. 
De  promulgatione  Statutorum. 

1.  Sab  initinm  renotiationis  studiorum  affigitur  oharta,  qaa 
citantur  omueB  ad  aadieudas  leges  Academicas,  vt  est  in  libro 
formulamm. 

2.  Intersunt  Philosophi  et  Ithetores  primo  die  Doaiiuioo 
vel  feato  post  instaorata  studia,  eo  tempore,  quo  habendus  esset 
Catechismus.  Interstmt  quoque  Profesijores  earundem  scholarum 
absque  nllo  ornatu  Aoademico. 

3.  CanoellariuB  primnm  statata  per  Bidellum  legi  iubet, 
pro  vt  tempore  Ftmdatoris  impressa  eztant,  ac  deinde  bretii 
oratione  iauentutem  ad  ea  seruanda  hortatnr,  aut  de  ija,  qufte 
maxime  desiderantnr  et  vrgent,  admonet. 

CBput  VII. 

De  fcBtis  et  eoUennitatibus  toti  Academiae  communibuH. 

].  Duo   feeta   oommunia    habet  Yniuersitas.   I?    S.  Joannia 

ante  portam  Latinam,  6.  Maij;   id  festum  indicitur  programmate 

tA  tabnlam  affixo  4,  Maij;  vt  est  in  libro  fonnnlaram.     Ipeo 


,.Goog[e 


StetnM  UniT.  Paderborn.  Iftlfi— 30.  201 

die  horti  1'.  antemeridiana  ex  anla  Theologioa  ad  Etiolesiam, 
praeeonte  Bidello  ciun  sceptro,  procedtmt  R.  P.  Bector,  Canoella- 
rins,  ProfeBsoree  Theologiae  et  Philosophiae  hahitn  Academico, 
et  Btadiosi  Theologiae.  Hoh  in  area  expectant  et  in  templum 
proseqnontur  Metaphysici,  Physici,  Logiei,  Rhetores,  Humanistae. 
In  ipso  templo  in  dispOBitis  ad  dextram  subBelliJH  genua  flectunt 
F.  Kector  cnm  Theologis.  Ad  laeuam  Decanu»  cum  PhilosopMs. 
PatribuB  licet  interea  sacra  facere.  Finito  saoro  musioo,  Beotor, 
praeeunte  soeptro,  ingreditnr  per  sacristiam,  qoem  oaeteri  sequnntor. 

2.  Alterum  festum  est  13.  Sept.,  quo  die  promulgata  est 
Aoademia.  Yemm  is  dies  neque  proposita  scheda  denunciatur, 
neqne  Academioi  solensiter  iu  templo  comparent,  sed  tuntnm 
canitnr  Baomm. 

3.  Eztra  ordinem  iuterdum  institnnntur  Bolennitates,  qiii- 
bas  pro  arbitiio  Beotoris  ritus  prosoribnntur. 

Caput   VIII. 
De  inramento,  officio  et  stipendio  Bidelli. 

1.  Bidellns  quando  admittitur  praestat  professionem  fidei 
et  iuramentum  obedientiae  et  fidelitatia  B.  P.  Kectori  et  alijs 
MagiBtratibuB  Academicis,  iuxta  formnlam  Oraeciensem. 

2.  Eius  est  adesse,  cum  studiosi  inscribuntur  in  Matricnlam 
praeparare  anJam  et  loca  examinum,  praefeire  sceptmm  et  de- 
dacere  spectatores  in  Actibus  publicis;  citare  caueiam  dicturos 
apnd  Aoademiam;  sontes  in  custodiam  dare,  mandata  in  negotijs 
VninereitatiB  perficere. 

3i  Hac  de  causa  non  lioet  ei  peregre  proficisoi  absque  li- 
centia  B.  P.  Bectoris. 

4.  Pro  stipeudio  accipit:  I^  Contributionem  dnplicem  ia 
dnabus  Angarijs,  byemali  et  aestiua;  teuetur  tHmen  virgas  et 
sGopas  pro  Gymnasio  curare  et  pulsatorem  alere.  11°  Accipit 
tertiam  partem  eins,  quod  datur  pro  immatriculatione.  Sunt 
autem  censendi  diuites,  quorum  parentes  ex  suis  reditibus  abs- 
que  opificio  vUo  vivunt:  Me-jdiocres  autem  filij  opificum  et 
similium,  qui  labore  sibi  victiun  parant.  III':  Accipit  pro  opera 
sna,  pro  actibns  publiois: 

Pro  dispntatione  publica  6  soiidos  (grossos). 
Pro  aotu  Doctoratus  2  daleros  et  18  solidos  (groBsos). 
Pro  aotn  Licentiae  separato  a  Doctoratn  1  dalerum  et  9  so- 
lidoa  (grossos). 


,.Goog[e 


Sktio  anidiDrnin  et  iDBtitntionM  icheluticM  aodelAtis  Jen  m 

Pro  Baccalaiireatu  Theologico  20  aoUdos  (groaBOs). 

Pro  Magisterio  Pliilosopluae  2  capitatos.' 

Pro  Boccalaureatu   eiusdem  vuum   capitatunri  et  dLnudium. 

Pro  teetimonio  Aoademico  soleuni  7  solidos  et  dimidium. 

Qaoties  stndiosus   iussu  Rectoris   vel  CauoellaHj   a  Bidello 

citatur,  is    ei  dat  dimidiuia  oapitatum,  si  per  aliom 

acoersitos  parere  noluit. 
Qnoties  studioenm  dat  in  castodiam  inBsu  Bectoris  vel  Can- 

oellarij,  ab  eo  accipit  integrum  c&pitatam.  | 


Statuta 

Facultatis  Phijlosophicae 

in  .Vniaersitate  Paderborjnensi. 

ZwiBohen  1616—30. 

TorbeDierkoD^.     Dieaer   Tell    der   PerKameDthftudechrift    i*t    noch 

sierlicher,   ftla    der   TorhergeheDde,   aber  miuder  konaequeDt  geBchiieben;  aueb 

Ufet  dia  Satzzeicbnnng,  deren  Grmidcharaktei  wir  beibehieltes,  manchei  n 

wflnichen  flbrig:;  sonnt  geben  wir  die  DrkDnde  wie  aie  vorliegt. 

Capnt  I. 
De  Magistratibus  huius  faonltatis. 

1.  Beotor  et  CaucellariuB,  tametsi  sint  in  Theologica  facal- 
tate  ratione  stii  offioij,  annt  qaoque  in  hac,  et  couuentibua  inter- 
Hunt,  ac  Bector  etiam  praeest.     p.  4.  c.  17.  §.  6. 

2.  Decanna  non  safiragijs  professoram  aat  alionun  de  oon- 
oilio  facultatis,  sed  superioram  designatione  renuntiator,  tametai 
in  eorum  connentu  fieti  ezpediat. 

3.  Qnando  Praefectns  Philosophiae  distinotus  est  a  Can- 
cellario,  siae  praefecto  generali,  non  aliiis  eet  huitui  facaltatis 
Decanus,  quam  Praefectus  Philosophiae;  Dum  aatem  Cancellarins 
philosophorum  onram  gerit,  Decanus  est  professor  Metaphyaicae 
et  Decanattmi  adit  hoc  ipBO,  qnod  inter  philosophiae  professores 
superiorem  non  habet;  Quare  absque  alia  declaratione  daobas 
vel  tribus  diebus  post  magistralem  promotionem  conaocatda  pro- 
fessoribae  ad  P.  Bectorem  Decanas  relegat  aota  sni  Decanatus 


>,  t.  oder  20  Kr.  rh.  (70  Pf.) 


,.Goog[e 


Paderborn.  SUI.  facult  pbiloi.  1616—80.  203 

et,  ai  ab  VmiierBitate  discessurnB  est,  suouessori  ea  tradat  et  alia, 
qsse  od  eios  officimn  pertiuere  oportere  declarabitar,  ut  olauea 
reraiD  huius  &cultatis  et  similia. 

4.  Manera  deaaai  haec  sunt.  1°  carare,  ut  ex  Magistris  uel 
Baocalaureis  sit  qui  orationeni  habeat  de  S.  Catharina.  11':  Cu- 
rore  affigi  progTamma  pro  eodem  feeto  et  alia  affigi  solit»,  nostros 
qnoque  et  alios  per  Bidellnm  domesticum  aut  per  se  ad  eandem 
oelebritatem  innitabit.  III':  Pridie  PraesentatiomB  Baccalanreorum 
i  «t  magistrorom  petere  a.  P.  Rectore  conuentnm  pro  oonstitu- 
endis  fjxanunatoribns  et  alijs,  quae  eo  pertinent.  IT°  Qnae  in 
actibas  promotionam  ad  ipsam  pertinent  pr&estare,  uel  admonere 
eos,  ad  qaos  pertinebit.  V*  Scribere  acta  faoultatis.  VI?  Beferre 
in  ea,  qnae  P.  Provinoialis  in  visitatione  Collegij  ad  hanc  facul- 
tatem  pertinentia  ordinarit.  Vn?  Deoano  ordinarie  adjmnento 
Bunt  Profeflsores,  et  si  qnem  aiium  snperiores  adiongerent,  qni 
Tocabuntar  ad  P.  Bectorem  in  ijs,  quae  ad  hauc  faoultatem  per- 
tiaent,  quamniB,  nt  habet  nostra  S.  P.  N.  p.  4.  c.  17.  L.  H.,  deoisio 
rentm  ex  eornm  snfiragija  non  pendeat. 

Caput  II. 
Ce  ezami&ibus  pro  gradu. 

1.  Exeante  9eptembri  Logioi,  anteqaam  admittantur  ad 
Phyaioam,  examiuentnr  publice  in  schola  a  Praefeoto  et  duobus 
alijs  Examinatoribos  a  R.  P.  Beotore  designatis,  examinantur  in 
Dialectioa  es  toto  Aristotelis  Organo  singnli,  quamdiu  Examina- 
toribns  placet;  Quodsi  aliqoi  ante  examinati  de  tota  Logica 
pablice  thesee  defenderunt,  iUi  ab  examine  hoc  debent  eximi; 
Porro  tum  qui  defcndnnt,  tnm  qni  examinantur,  admittuntnr  ad 
superiorem  claseem,  uon  modo  si  pluribus,  eed  etiam  si  paribos 
examinatorum  suffi^agijs  approbati  ftierint,  quod  etiam  in  Exa- 
mine  Fhysiooram,  qui  ad  Metaphysicam  admitti  desiderant,  lo- 
cum  habet. 

2.  Ordinarie  examen  Phyeicorum  instituatur  post  Paflcha 
circa  £al.  Maij,  ita  nt  Kalendis  ipsis  sit  praesentatio,  et  conse- 
qnentibus  diebus  examen;  Ideo  pridie  affigitur  programma  nomine 
Deoani,  ut  est  in  libro  formularum,  quo  die  etiam  fit  connentus 
apnd  P,  Bectorem,  cui  intersint  Canceliarius,  Decauus,  Professores 
philoBOphiae,  ubi  lecto  ex  ipsis  statntis  o.  de  exam.  deoemantnr 
examiuatores  a  P.  Beotore,  et  proponatur,  si  qnid  difficultatis 
occnrrat. 


nGooglc 


204       Ratio  Btiidiornn  et  iutittitivneB  scholutieu  So«ietfttia  Jesn  III 

3.  CalendiB  Maij  hora  3*  pomeridiana^  ad  classem  Fby&icam 
conaeniunt  Decanus  et  profeBsores  omneB  philosopliiae  absqne 
OTnatn  academioo,  praesente  tamen  et  deducente  Bidello  cnm 
sceptro ;  Eodem  conueniunt  omnee  Btndiosi  Physicee,  qui  stantee 
coram  PatribuE  conBideutibne  ad  meneam  per  aliquem  de  suo 
nnmero  petunt  admitti  ad  ezamen;  Decanue  pollicitus,  ee  eo- 
mm  petitionem  propositunun  concilio,  tantisper  egredi  iubet, 
dum  a  Bidello  reuocentur.  Ijs  digressia  primum  quaeritur,  niun 
in  Matriculam  sint  inBcripti,  quam  proinde  praesto  esse  oportet. 
Deinde  qnaeritur,  nnm  quae  oansa  sit,  cur  eorum  qnispiam  pro 
gradu  ezaminari  hon  possit,  ut  si  infamiB  esset,  debito  temporis 
spatio  pbilosopbiae  non  Btudaisset,  ei  non  fnisset  aesidanB,  si  non 
scripsisset,  qnod  nominatim  etiam  de  Catechismo  et  mathematioiB 
iuqnirendmn  est;  Si  quid  difAcultatiB  occurrat,  ad  P.  Rectorem 
postea  referatnr.  Reuocatis  per  Bidellum  candidatis  significabit 
Decanns  ad  examen  admiBBoe  ecse,  ea  tamen  conditione,  ut  sti- 
pnlata  manu  spondeant,  si  quid  secus  quam  ipsi  uellent  inter 
examinandnm,  uel  in  ferenda  de  ipsomm  promotione  sententia 
accidat,  nulla  ratione  ulturos,  sed  oontentos  fore  eo,  quod  de  ipsis 
decretnm  fuerit;*  hac  sponsione  praestita  denuntiabit  Decanns 
horam  inchoandi  examinis,  de  qua  com  Praefeoto  iam  antea  nel 
in  conuentu  professorum  oonuenerit,  et  locum,  nempe  eandem 
ipsam  claseem  Physices:  huc  primA  hora,  qnae  ezamini  destinata 
fuerit,  iubebuntur  ueuire  quomm  initiales  nominum  literae  pri- 
mae  Bunt  alphabeti,  ita  tamen,  ut  toto  examinis  tempore  ceteris 
omnibae  interesse  liceat;  hoc  responeo  unus  candidatorum  Patri- 
bns  gratias  agit;  Ad  hanc  praesentationem  uenire  oportet  ncn 
eos  modo,  qui  gradum  petunt,  sed  alios  quoque  Physices  andi- 
torea,  ut  de  eorom  profectn  conetet. 

*  tUuduote  rou  spBterer  Hand  imCod.  ^ConauiDtudine  mnlturum  nnmiruni 
fit  liora  Becnnila''. 

*  Znm  VeretSjidniBBe  dieBos  OeltSbuiBBes  fUbren  wir  aus  Weber  (Geitrli. 
der  gti.  ScliDlen  in  Bamberg,  I.  S,  909)  lolgende  Suene  aut  BamberKer  Kolle- 
ginm  an.  ImJahre  ltS54  weigerte  Bich  eiuRaudiilat  di-s  UegiBCeriuuiB,  deu  ihm 
infolge  der  Prflfuug  angewieBeneu  vierteu  Platz  unter  deu  UagiBtem  eiusu- 
uehmen  nnd  Terliera  tnit  Bclat  deu  Saal.  Sein  Name  wnrde  sofort  ans  der 
LiBte  der  Promoveuden  geatricheii.  Nun  verlangte  er  aber  Znrilckgabe  der 
bereits  entrichteten  PromolionBgebtihren  nnd  eiu  Zengui*,  dah  er  die  Philu- 
Bophie  abBulviert  habe.  Beides  wnrde  ifam  nnter  der  Bedingnng  cngesagt,  dafa 
er  der  FabnltAt  fVr  die  Bchwere  Beleidignng,  die  er  gegen  sein  Handgelftbde 
ihr  tngefQgt  habe,  und  den  Examioatoreu,  welche  er  der  Ungerechtigkeit  ge- 
Eiebea,  Abbitte  leiBte.  Ani  leine  Weigerong  wnrde  er  ohne  Zengtui  eDtlasseo. 


,.Goog[e 


Paderimrn.  Stat.  faenlt,  philoa.  1616—30.  206 

4.  Onmibns  azaminibiiB  Praefectus  intersit,  et  ideo  Cecanus, 
si  alins  est,  timc  dnntaxat  intersit,  cam  iinuB  fberit  ez  designatie 
examinatoribus-.  Horom  neuter  sit  Candidatoraro  primarius  pn>- 
fessor.  Examina|toribua  desi^;natis  a  Praefecto  attribuitur  ma- 
teria  ex  tota  logioa  et  ex  parte  Physioae,  qoam  ad  eam  diem 
andiuerint,  ut  etiam  repetere  licuerit ;  In  hoc  exomine  licet  plurea 
coniungere,  neque  certmm  est  tempns,  quo  cuiuBque  examen  de- 
finiatuT,  sed  ubi  primnm  Examinatores  consentiunt,  se  indioinm 
facere  posse,  vocantnr  alij.  luitio  ezaminis  proponitnr  aliqna 
qnaestio  ez  Catechismo  et  in  fine  ez  matheei;  Ezaminatores  iu- 
dicium  suum  de  singulis  aecribvnt  ad  indicinm  professoris,  qnod 
ab  initio  singulis  ezaminatoribns  dari  oportet,  inscriptie  ordine 
alphabetioo  Candidatomm  nominibus,  et  apposita  sententia  de 
iogenio  per  notam  numeri  1.  2-  3-  etc.j  seoundo  de  diligentia; 
pari  modo  tertio  de  admissione,  Appoedta  litera  A,  si  admitti  pla- 
cet;  R,  si  reijoi;  D,  st  dubius  est.  Finito  ezamine  iudicia  sna 
cnm  Praefecto  confemnt  et,  siquideni  connenire  possnnt,  deoer- 
Dant,  quinam  admittendi  sint,  qni  seoua;  si  maior  aliqna  monea- 
tnr  difficultas,  adP.  Reotorem  referaot;  Eomndem  examinatomm 
indioio  fit  ordo  inter  sez  primos,  qui  eztra  ordinem  literarom 
Rollocari  debent.  Si  qui  nobiles  nel  religiosi  nolint  promoueri 
et  tamen  Catalogo  inscribi  deaiderent,  id  eis  conceditiu'  addito 
elogio,  si  prima  loca  eint  promeriti,  oeteromm  nemini  id  per- 
mittitni-.  Ordo  Candidatomm  descriptna  tradi  debet  professori 
Physices,  qui  cnram  habebit  Catalogi  totine  typographo  dandi, 
corrigendi  etc.  qui  proinde  etiam  canuina  cnrabit  per  Magistmm 
primae^  grammatioes  faoienda,  qnae  Oatalogo  aubijci  aolent.  Idem 
post  Cal.  Maij  moneat  Magistrum  Bhetoricae  de  canninibua 
faciendis,  qnae  in  promotione  recitentur  Magistris  et,  si  videbitur, 
etiam  typia  ezcndantnr:  Magietmm  hnmanitatis  de  carmiuibna 
in  eadem  promotione  Baccalanreis  recitandis:  Magistmm  primae 
grammatioes  de  canninibua  Oatalogo  subijoieudia,  atqne  iternm 
sub  initium  Jnnij,  ne,  oum  adest  tempus  promotionis,  pridie 
earmina  quaerantur. 

5.  Bxameu  Oandidatomm  Magisterij  inetituitur  post  dimis- 
sionem  siue  ultimam  lectionem;  Ea  babetur  23.  Jun.  aut,  si  hic 
ait  dominicus,    22.  hoc  ritu.     Poat    medium    7*r    conueniunt   ad 


,.Goog[e 


206      Ratio  stndiornin  et  inBtitntionu  scholiuticae  3ooietatiB  Jera  ni 

classem  Metaphysicain  onmes  Baccalaurei  eiTis  cursos  ciim  ceieris 
coudiscipulis  suis,  si  qui  Baocalaurei  non  eaeent;  Eodem  aeoit 
professor  et  tabicines  (si  eos  uolent  conducere,  ad  quod  cogendi 
non  sunt),  nullo  uero  modo  fidicines  aut  aliud  genus.  Tubiciuee 
non  inflabant  ante  deecensum,  quia  iila  Soleunitas  promotioni 
reseruatar.  Hora  7'  praecedentibus  efc  clangentibus  tubis  deecen- 
dit  profesBor  habitu  academico,  proxime  sequuntur  disdpuli  reli- 
giosi,  si  qui  Buut,  et  deinde  oeteri  eo  ordine,  quem  in  Oatalogo 
habaeruut,  cum  Baocalaurei  pronunciarentur ;  Iugressus  aaditoriom 
Logicomm,  uel  aliud,  in  quo  menstruae  PhUoeophornm  dispa- 
tationes  haberi  Bolent,  conscendit  cathedram,  diBcipoli  altion 
Bubsellia  ad  Istus  sinistrum  occupant  eo  ordine,  qao  aenoimt, 
sic  ut  primi  siut  B<eligioBi  etc.  Nostri  PP.,  et  si  qnia  honoratiu 
auditor  iuterueniat,  latns  dexterum  tenebunt;  praeter  Metaphysi- 
cos  intersant  huic  celebritati  omues  Superiores  scholae  uaque  ad 
primam  QrammaticeB  exclusiae.  Initiam  At  a  musioa,  quam  «z- 
cipit  praeleotio  Professoris,  cuius  una  parte  absoluta,  interquie- 
scit;  ac  tum  denuo  cantatur;  dabit  autem  operam,  ut  hora  7*.  quuo 
primum  inciplat,  neqne  ob  ezpectationem  auditorum  ezternorain 
patdatur  se  detineri,  neque  ultra  horam  leotionem  producat;  hac 
finita  canitur  in  eodem  loco  Te  Deum  Laudamus,  et  egreditnr 
professor  cum  suis  ac  reaertitur  in  CoUegium.  Gratulatoria  car* 
mina  et  oratiunculae  Biscipulorum  omittantur. 

6.  Eodem  die  23.  Jan.  ante  ^?".  afSgitur  programma,  qno 
nd  primam  horam  pomeridianam  citantur  Bacoalaurei  ad  praeses- 
tationem;  ea  fit  in  classe  Metaphyuica  eodem  ritu,  qno  prsesen- 
tati  Bunt  Physici,  nisi  quod  necesse  est  eos  solos  intereBse,  qui 
gradnm  petnnt.  Postridie  8.  Joannis,  nisi  sit  dominicaB,  inchoa- 
tur  ezamen  pro  Magiaterio  in  eadem  classe  Metaphysica  ez 
iJB  partibus  philosophiae,  quae  supersunt  post  ezamen  supe- 
rioris  anni.  EzamLuantur  singuli  praeeentibus  Gondiscipulis,  non 
tauieu  definitum  est  certam  unicuique  spatinm,  sed  uniuB  borae 
uel  3  quadrantium  circiter.  Ejzaminantur  itidem  principio  in 
Cateohismo  et  in  fine  in  Ethicie,  cetera  ut  Bupra. 

7.  Fiuito  ezamine  dicitur  Candidatia  utriusque  gradae  dies 
et  hora,  qua  soluani  facultati  et  accipiant  sententiam ;  prinE 
antem  citautur  Baccalaureatus  oandidati,  et  deinde  eodem  die, 
sed  alia  hora  j  Ctindidati  Magisterii;  utrique  couueniunt  ad  olassem 
Metaphysicam,  ubi  consident  ad  mensam  Praefectus,  Decanns  et 
alij  EzaminatoreB;  Vocati  singuli  primum  offerunt  Bidello  peoa- 


nGooglc 


Pftderborn.  Stat.  ftcnh.  phUoB.  l«lft— 80.  207 

niam,  quam  ille  numerat  et  ezplorat*  eimiil  attendente  Deoano. 
Solatlonis  liaeo  est  ratio:  Qni  petnnt  gradnm  BacoalaareatnB 
dant  duoa  imperiales,  ex  quilme  Bidello  capitatus  datnr  et  dimi- 
diatas;  iReliqnnm  cedit  fiaco  faonltatis.  Qni  petunt  gradnm 
Magisterij  dant  i  imper.  Ex  quibus  Bidello  debeutur  2  capit. 
Qni  petnnt  ntmmqQe  gradum  dant  6  daleros.  Qui  p&uperes  sunt 
nihil  solnunt,  sed  iubentur  inuare  Bidellum  in  apparanda  aula 
academica;  Si  dubium  autem  sit,  consulitnr  matricula  et  pro- 
fesBor,  ijs  tamen,  qnos  pndet  suam  paupertatem  fateri  pnblice, 
re  comperta  P.  Rector  poterit  remittere  quod  Vniuersitati  debe- 
tnr,  inssis  qnod  suum  est  Bidello  soluere.  Baccalanreandi,  qui 
examinari  non  petunt  pro  gradu,  soU  Bidello  soluunt;  Quireijci- 
untor  a  gradn  siue  Magisterij  sine  Baccalaureatua,  iJB  redditnr 
pecnnia,  ezcepta  ea  porte,  quae  Bidelli  est.  B>eligio8i  et  Nobiles, 
qui  non  promouentur,  sed  tantnm  nt  gradn  digui  refenmtur  iu 
Catalognm,  praeter  mercedem  Bidelli  pro  rata  parte  soluunt  ez- 
pensas  catalogi.  Fostqaam  igitur  Candidatou  quisqne  solnit, 
accedit  ad  Praefectum,  qni  admonito  de  ijs,  quae  corrigere  debet, 
aut  collandato  et  iusso  eadem  via  progredi,  indioat  sententiam 
de  admissione  uel  reiectione;  physicis,  qui  non  petnnt  gradum, 
adhibita  admonitione,  tantnm  significat  admissos  ad  progredien- 
dum  inoepto  pbilcfflophiae  cnrriculo.  Vno  dixaisso,  sequens  ordine 
alphabetico  a  Bidello  accersitnr;  IdemBidellns  annotat,  qui  sol- 
nerint,  neo  ne,  et  quantnm  singuli;  qnod  si  qni  differant,  ab  ijs 
eziget :  qnamnis  expedit  deoreto  Decani  et  proposita  poena  illas 
dilationes  praecidere,  nisi  quid  P.  Rectori  ad  consulendum  qno- 
mudam  pauperum  uereoundiae  aliter  uideretnr,  de  qnibus  oportet 
Professorem  cnm  P.  Reotore  mature  agere,  ne  propter  unnm  et 
alterum  ordo  tnrbetur,  et  Vniuersitati  moleetia  oreetur.  Deniqne 
Bidellus  pecnniam  cum  rationibus  defert  ad  Praefectnm,  qni  ex 
illa  ipsi  BideUo  suam  partem  pemnmerat. 

CapQt  III. 

De  promotione  ad  Gradns. 
1.  Peractis    ezaminibuB   Praefectns,    BecanuB   et   Profe9sor 
PhysioeB  inter  se  agunt  de  ijs,   quae  pertinent  ad  promotionem, 
coDSulto  ubi  opus  eet    P.  Rectore;    sunt   autem    praecipue   haec 


■  Ob  keine    falicbe    HQaBe    dkbei    aei;    eiDa  demalB   nicbt  flbflrflttBBiffa 
Vonicht. 


,.Goog[e 


308         Hfttio  BtDdiorain  et  fnstitntioma  BcholutJcae  &odetatis  Jeni  III 

prouidenda.  1*!  decernendtis  dies  promotioniB,  de  qno  referendnm 
est  ad  F.  Bectorem,  nti  etiam  de  promotore,  ei  quiB  casns  inci- 
deret,  nt  professor  metaphysices  siue  BecanuR  impediretur,  2t  Cnra 
bellariorum  et  vini  emendi  committitnr  P.  Procnratori.  3°  TnbiciDes, 
fidicinefl,  ComicineB  admonet  Bidellos,  sed  de  precio  conn^t 
P.  Procurator,  4°  Bidelltis  poottla  et  lancen  ai^enteas,  tapetes, 
fmndes  ic.  cnrat  pro  actn.  b".  Sez  paria  pueTonun,  qni  bellaria 
et  catalogos  distribnant,  cnrat  P.  Praeiectns  scbolarum  inferionim 
matiure  admonitns  a  Decuio.  6°  bis  pneris,  nt  ordinem  teneant, 
praeficitur  Magister,  qni  forte  est  praeceptor  !•'  grainm.  Nam 
Rhetoricae  et  Hnmanitatis'  cnram  babent  pueromm  canninii 
recitentinm.  7°  Catalogi  cnram,  nt  dizimus,  habet  professor  Phy- 
sicae,  cui  uumenis  praescribendus ;  solent  antem  reqoiri  ezem- 
plaria  dnceuta:  nam  praeter  ea,  qnae  distribnunttir  in  actn,  «t 
qnae  P.  Bectori  dantur  mittenda  ad  Collegia,  Magietria  recens 
promotis  dantur  singulis  quatuor,  Batxjalanreis  dno  ezemplaria. 
8'!  MuBicos  pro  sacro  et  actn  connocat  praefecttis  choH,  idem  ad- 
monitns  a  Decano.  9^  Profeasores  singiiU  snis  Candidatis  ami- 
gnant  qnaestiones  solaendas,  Ynnm  ex  candidatis  propositarum 
qnaeetionem  nominat  Decantis,  Magistrum  antem,  qni  ad  eam 
respondeat,  nominare  est  P.  Bectoris,  quem  tamen  Decnnns  ad- 
monebit.  10°  Designantur  dno  dies  inuitationis,  nimirum  tridno 
ante  promotionem,  qnomm  diemm  nentmm  oportet  ease  feriam 
sextam*,  qua  neminem  inuitari  Paderbomae  moB  est.  Ad  hanc 
inuita{tionem  designantiir  ex  Candidatis  oc^to,  quatnor  a  pro- 
fessore  pbysices  ex  Baccalanreandia,  totidem  ex  Magistrandia  a 
Decauo;  eos  oportet  esse  pmdentes,  granes,  qui  uon  facile  potn 
se  obmant.'  Cum  his  omatiB  talari  ueste  et  Baccalanreis  epo- 
mides  suas  gestantibus,  praeeunte  Bidello  cum  Sceptro,  procedit 
promotor  cum  aliquo  de  nostriB  professoribux  oel  magistris  pnnri 
die,  vterque  oraatus  babitu  acadeuiico,  innitatque  praecipnw 
praelatOB,  sufiraganeum,  Abbatem*,  Praepositum  etc.  Qnodai 
princeps  esaet  Nenhuaii*,    tres    dies   dellgendi   essent    ad    innita- 

'  BC.  profeuores. 

*  Der  Freitftg  gWt   noch    hente   dk   nnd   durt   iu   der  VolkHineiiiiiBK  •!■ 
imirtlnBtiger  Tag. 

'  Weil  ihnen  Tieifach  ein  Qlas  Wein  in  deii  BiinBem  vorgeseut  wnrde, 
ileuu  BUm  Altt  eingeliiden  in  werden,  galt  aU  bolie  Blire. 

*  Den  Abt  dea  berUhaiteu  Abdinghofer  HeuediktinerkloBtera. 

*  Zn  NenhanB,  eine  slatke  Stnnde  tuo  Paderbom,  wohiit«  ((ewOhnlicb 
4«T  FHntbiBchof. 


,.Goog[e 


pAderborn.  Stat.  &ciilt.  phitos.  1616-80.  209 


tionem,  qnomin  primns  conBtimeretnr  in  innitatioue  prinoipis; 
Posteriori  die  biduae  innitationia  solua  Bidellns-  egreditur  cam 
octo  ijsdem  Candidfttis,  et  cetero»  ipse  innitat.  Vtroqne  die  sub 
resperam  renertnntnr  &d  Collegium,  eed  priori  innitant  P.  Rec- 
torem.  II^  Tridno  ante  promotionem  affigitnr  programma,  gno 
dies  dennntiatnr,  ut  in  libro  form.  Htiic  non  opns  eet  apponi 
sigillnm. 

2.  Ipeo  die  promotioniB  hora  8*  oirciter  canitur  Sacrnm  de 
S^Bpiritu;  Interea  a  Bidello  affignntur  pnblice  Catalogi,  et  nma- 
tnr  anla.  In  hoc  eacro  Gandidati  aliqnando  commnnicHmnt  om- 
nibns  approbantibus:  faora  12*  pom.  datnr  signnm  tnbis,  et  bis 
per  intemalla  repetitnr  in  claEse  Metaphysica:  hora  1*  ex  Meta- 
physica  dopcendunt  Candidati  in  omatu  Academico,  Baocalaurei 
et  promotor,  omnes  in  ueate  talari;  praecednnt  tnbioines  clan- 
gentes  et  Bidellns  cnm  sceptro;  Fromotor  ascendit  cathedram, 
Baccalanrei  subeellia,  candidati  Baccalaureatns  humi  consietunt, 
non  ita  tamen,  ut  toUant  prospectnm  altaris.  Praelati  sedes  pro- 
prias  habent  ntrinqne,  Suflraganena  ad  dexteram,  Abbas,  Frae- 
poaitns,  Decanns  ad  sinistram.  Tn  scamnia  ad  dextram  primaa 
semper  tenet  B.  P.  Rector;  deinde  Frofessores  et  Doctores  Theo- 
logiae,  tum  in  ea  gradnati  alij,  Superiores  Beligionum  et  eimiles ; 
deniqne  Profeasores  philosophiae.  A  dnistris  primnm  locum 
tenent  Canonici  snmmae  aedis,  deinde  consiliarij  principis  etc. 
Post  mnsicam  panca  praefatus  promotor  indicat  candidatis  Bacca- 
lanreatns  qnaeettones,  ad  quas  singnli  respondent,  initio  facto  a 
primo:  quod  si  quis  ex  candidatis  Magisterii  necdnm  sit  Bacca- 
l&nrsus,  is  in  ordine  candidatorum  Baccalaureatns  stat  primn 
loco,  non  tamen  reepondet  ad  qnaestionem,  nisi  pro  Magisterio, 
et  io  recitatione  nominnm  in  promoUone  Baccalaureorum  legitnr 
pOBtremo  loco  addito:  „iam  pridem  hnnc  honorem  ei  debitum". 
Finitis  rssponsionibus  ad  qnftestionea,  exigitnr  ab  ntrisqne  can- 
didatis  professio  fidei,  qnam  recitat  nnus  ex  primis  candidatis 
Baccalanreatns  manens  in  ano  loco  et  conuersns  ad  populum, 
Vbi  nero  nentnm  ftierit  ad  illa  nerba:  „hanc  nero  CathoUcam 
eto."  aocedit  ad  altare  et  genuflezus  tangit  Enangelia;  Sequuntnr 
alij  ordine,  primo  Baccalanreandi,  deinde  Magistrandi,  et  flezn 
genu  dicunt:  „Ego  idem  etc."  Absoluta  professione,  jnbentePro- 
motore,  praelegit  Bidellns  aolennes  promiasiones  et  iuramenta, 
qnae  ordine  praestant,  primo  Candidati  Magisterij,  deinde  Baoca- 
laoreatna,    tacto  Bidelli  scoptni;    seqnitnr  igitnr  Baccalanreomm 


,.Goog[e 


210     Ratio  Ntudiomm  et.  inatitutiones  schaliuticae  Societotis  Jefia  Ilt 


aoUmuis  promotio  et  renuntifttio,  qaim  excipit  clangor  tabarum, 
diKtributio  Catalogornm,  recitatio  carminum,  et  denlque  concentn» 
musiconim.  Si  quia  ciindidatus  Magisterij  tura  primum  Bac'*»- 
lanreuB  renutitiatus  eat,  ia  modo  adiuugit  se  Magistrandis :  tnm 
uero  promotor  gratulatus  nouis  BacoalaureiB  iniungit  candidatis 
Magisterij  stjas  quaestiona*),  qnibus  ordine  aolutis,  ipse  quoqup 
promotor  qnaestionem  aliquam  pertractat;  hftc  expedita,  iusas 
eandidatis  accedere  ad  CanceUarium,  ipse  ab  iilo  eorum  nomine 
petit  Magistralem  licentiam  dari,  respondente  Oancellario  et  lioeD- 
tiam  importiente  flectunt  genua,  Quibus  exsurgentibiis,  licentiii 
accepta,  insonant  tubae,  et  candidati  conscendunt  cathedram:  el 
interea,  dum  promotor  pro  impertita  licentia  agit  Gancellario 
gratias,  noni  Baccalaurei  relicta  a  MagietrandiH  subsellia  oetu- 
pant,  relictnpque  ab  ijsdem  epomides  indunnt;  at  uero  promotor 
nouoa  licentiatos  nouis  insignibns  exomat:  1.  Epomide.  2-  pileo- 
.">.  libro  clauso  et  iam  mox  aperto.  4.  annnlo.  5.  complexn  mnnnnm. 
Ornatos  ad  hunc  modum  renuntiat  Magistros,  statimqne  tubae 
personant,  carmina  recitantnr  et,  si  typis  excusa  aunt,  dlstri- 
buuntur;  deniqne  canitur  a  Symphoniacis ;  Promotor  nero  nonis 
Magistris  breui  sermone  gratulatus,  uni  eorum  proponit  quaerti- 
onem,  quam  ille  iu  utramque  partem  breuiter  agitatam  defert 
alicui  Magistro,  is  quaestionem  soluit  ac  terminat,  pro  quo  bene- 
ficio  ab  ipso  nouo  Magistro,  qui  quaestionem  detulerat,  agnntnr 
gratiae.  Ad  extremnm  a  promotore  aguntur  gratiaeprimnmDeo 
et  Coelitibus,  inter  quoa  merito  uumeratur  Illnstrissimas  prineeps 
tnndfttor  uoster  Tbeodorus;  deinde  Serenisaimo  Principi ;  de  prae- 
sentibns  haec  obsernnnda,  1,  post  prinoipem  proxime  coUocattir 
(vapitulum  Cathedrale  siue  |  eius  praelati  et  Canonici;  si  quem 
tamen  illi  sibi  antepouant,  ei  quoqne  prius  aguntur  gratiae,  nt 
est  Sntiraganens,  Abbas,  et  omnino  ei  qnem  in  hoc  actu  ante  se 
collocarent.  Hos  sequitur  R,  P.  Kector,  tum  offlcialis  et  Can- 
cellftriua  Principis,  postea  Cnncellarius  Vniuersitatis  cum  Docto- 
ribns  ceteris  Theologiae  et  Liceutiatis.  Seqnuntur  inferioris  Cleri 
et  Religionum  praelati  ac  Superiores,  Doctores  et  Licentiati  juris, 
Medici,  Gonsules  et  Camerarius  Vrbis,  protessores  Philosophiae  et 
artium  liber^i.lium,  Ciups,  Jnuentns.  Gratijs  actis  canitur  in  eodem 
loco  'l'e  Denm  Laudam.  In  hac  promotione  vtraque  tacultas  nti- 
tur  suis  ornamentis. 


nGoogle 


PailerWni.  ^iat.  facnit  philoe.  1«l8-30.  2tl 


Caput  IV. 
De  diBpiitatiunibuB  Philosophicis. 

1 .  Theses,  anteqnam  impriniautiir,  a  CanceUario  et  tribna 
alijs  a  Superiore  desjfipiatis  censeri  de.bent. 

2.  Examen  pro  his  diHputationibnK  habetiir  ut  in  regula. 

3.  Tempus  disputationis  solet  esse  a  7:  ad  9'",  et  a  prandio 
non  vacatur;  nbi  etiam  plures  defendentes,  potest  aliqua  institui 
a  2*.  ad  4";' 

4.  PraeBes  ulitur  academico  omatu,  ut  et  defendens,  si  quem 
gradum  habet;  ProfeBsorum  ceterorum,  argumentantium  uel  audi- 
tonim  nemo  utitur. 

b.  Hactenuu  semper  sunt  habitae  disputationes  publicae  in 
anla  Tbeologica,  quam,  praecedente  Bidelio  cum  sceptro,  Prorao- 
tor  cum  candidato  ingreditur  j^er  interiorem  portam. 

♦>.  Defendens  dat  5  solidos,  vel  5  grossos. 
Caput  V. 
De  festo  S.  Catharinae. 

t.  Bidno  ante  affigitur  programma,  ut  in  lib.  form. 

:*.  Oratio  habetur  in  aula  Theologica  pridie  feati  hora  2. 
pom.  ab  aliquo  Magistro  vel  Baccalanreo  in  suo  ornatu;  Vt  haec 
oratio  semper  matnre  parata  esse  poseit,  videtur  Decano  nouo, 
qui  post  promotionem  hoc  munus  statim  adit,  curae  esse  opor- 
tere;  posset  autem  eam  componere  quispiam  Magistrorum,  tametsi 
alius  eam  recitaret,  qni  Magister  hoc  ipso  liberaretur  onere 
habendi  orationem  in  Refectorio. 

.S.  Orationi  intersunt  P.  Rector  cimi  Dootoribns  Theologiae 
ad  dexteram  absque  ullis  omamentis;  Decanns  cam  profeseoribus 
philosophiae  in  omatu  Magistrali  ad  laeuam;  N^on  tamen  proce- 
ditur  solenniter  ad  templum,  eo  quod  eo  die  Junentus  sitintenta 
Confessioni  et  communioni;  Itaqae  gnita  oratione  Stndiosi  per 
poi-tam  ezteriorem  ducvntnr  ad  litanias:  nostri  per  interiorem 
redeunt  ad  Oollegium. 

Formula  promiasiunuiu  et  Juriejuraudi',  quod 
Candidatis  a  Bidcllo  |  proponi  solet 

Efuditi  Domiiii  ('andidati,  nt  optatum  Bacailavrealus 
rt  Moffisterij  honwem  coHseqmimini,  proMltietis : 


'    Uod.   U.    nJunjUT." 


nGooglc 


212      Ratlo  «tndinrani  et  inititntionM  icholMtiMe  SoeieUtis  Jeen  m 

P.  vos  lefjes  et  conmetiidines  latidabilis  huiua  afmae  Vniuer- 
.litntis,  diim  in  ea  uernalnmini,  diUgenter  seruaiuros. 

2".  pi-omittetis,  vos  adm.  R".  in  Chro.  huius  Vniuersiiali» 
Jtertori  magnifico  ceferisque  naidrnncis  Magistratibus  pro  ndvsqnr 
gradii  debitam  obse?'uantiam  et  obedienfiam  praestituros. 

3".  promittetis,  vos  huius  Vniuersitatis  atqnf  imprimis  faml- 
latis  philosophicae  dignitatem  et  commoditm  defensm-os,  neque  contra 
eam  consilio,  uel  au<ciiio  unqvam  fitturos. 

4".  Jurabitis.  vos  gradum,  quem  modo  conseqmmini,  mt 
Uticcafaureatus,  niue.  Magisterij  nulUbi  d&rweps  unquam  repetitnros. 

Formala  promoueDdi  licentiam. 
Qvod  Deus  Opi.  Ma.r.  ad  sui  nominis  maiorem  glo- 
riam  pertinere  velit,  —  Ego  M.  Terenlius  Varro  >Sacro- 
nanctne  Theologiue  Doctor  et  professor  ordinarius.  huius  almat 
Vniuersitatis  CanceUarivs,  aucioritate  Sanctae  Sedis  Apostolicae  el 
Saerae  Caesareae  Maiest,  qua  in  hoc  actione  ex  munere  meo  fungor. 
Vhs  ingenuos  et  eniditos  DominoK,  Uberalium  artium  ef  philo- 
sophiae  JiaccaUtureos,  tc.  F.  Panaam,  C.  Pisonem  efc.  vos,  tnquam, 
omnes  et  stnf/ulos  a  Vetmalnli  Co?icilio  facultatis  phtlosophiaie 
.levere  examinatos,  approbatos,  et  mihi  legitime  praesentaios  aique 
coUaudatos  Dtco,  creo,  fado,  et  in  hoc  omatissimo  con^essu  palam 
rmuntio  earundem  Uberalium  artium  et  phiiosophiae  tieentiatot 
doque  uohis  licentiam,  fitulum  ef  honorem,  et  insignia  Magistrorum, 
sine  Doetorum  eivsdem  facuUatis  petendi  et  acdpiendi,  et  postquam 
(Kceperilis,  omnia  munera  obeundi,  omnHmsque  praerogatiuis,  pri- 
vilegijs.  immunitatibus  utendi,  fruendi,  gaudendi,  quae  UU  honoris 
gradui  coniieninnt,  hic  et  ubique  hcorum,  in  Nomine  SS.  et  7i«fi- 
uidnae  Trinitatis  Patris  et  Filij  et  Spiritus  Saneti.     Amen. 

Formula  renunciandi  Baccalaareos. 

Quod  Deus  Opt.  Max.  bene  euenire  iuheat,  ego  N.  N. 
liberaliuni  urfivm  et  philosophiae  magister  ac  professor  ordijuirius 
(facultatis  eiiuidem  philosopkicae  Decanus),  auctoritale  et  eonsensu 
toiiug  ConHilij  huius  facaitutis,  Vos  ingenvm  et  erudiios  adokscejttes 
de  Jiiore  ab  cxaminatorilm^  probatos,  P.  Marcum,  T.  Pompilium 
Velitrensem  etc.  Vos,  inquam,  omnes  et  singtdos  dico,  creo,  fado, 
et  in  hoc  ornatisaimo  consessu  palam  renuntio  liberalium  artium 
et  phitoMOphiae  liaccalaureos,  simvlque  omnem  Vobis  potestatem  et 
priailegia    coneedo,    quae   Jure   et  conauetndine  huius    et    aHorum 


.Googk 


Piderborn.  8ut.  fMsalt.  philoi.  KII6-30.  213 


approbatorum  Oymfuutiorum  kuic  honoru  gradui  triimuntur.  In  no- 
mine  P.  et  F  .   .   .   .     Amen. 

Formola  reuuntiandi  Mt^istros. 

Quod  Deus  Opt.  Max.  etc.  Ego  \.  N.  efc.  auetoritat*'. 
pnblica,  qua  in  hac  acHone  Jtixsu  VenerahiU>i  condlij  facuUatis 
nostrae  fungor,  Voii  eruditoa  aa.  II.  et  phihtiophae  Licenliatos, 
Te  A'.  .V.  y,  etc.  Vog,  inqiiam,  omnes  et  sifigulos  creo,  facio,  et 
in  hoc  omaH»simo  comeaan  palam  deciaro  et  mmntio  earundcm 
honarum  artinm  et  phHosophiae  Magistros  aique  Docfores,  potestatem. 
Vohia  tribuens  Magistralem  catJiedram  co/tncendendi,  AristoteUm 
interpr^andi  et  praelegendi  Ddbsophiam  om?iesque  artes  libera/es 
intbfice  et  eif  of^eio  tradendi,  de  ijs  dispuiandi,  determinandi, 
examinandi,  caeterasque  Magistrafes  ftmctiones  obenndi,  more  et 
instituio  huius  et  aliarum  Christiani  orbis  Academiarum.  In  nom. 
l' .  .  .  .     Amen. 

Formula  afGgi  solita  nttimo  Aprilis,  qua 

HaccalaureatDS  CaQdidati  |  inTitantur,  ut  se  praesenteut 

et  intelligant,  quae  sint  praestanda.' 

Decanua  FactUtatis  Artium  lAberalium  et  Philosophiae 
ejusdem  Philosophiae  Candidaiis. 

Non  estis  nescii,  eos,  qui  post  Artiunt  faciliornm  studia,  Lo- 
gicae  in  Gymnasiis  Academicis  eo  successn  naiartmf  operam,  tit 
se  Jam  ostenderint  in  ipsis  quoque  Philosophiae  adijtis  cum  laude 
uersari  posse,  per  quosdam  quasi  gradm  more  injttilufoque  Majo- 
rum  ad  academicos  honores  evehi  solere.  QuainobTetn  quoniam  tem- 
pits  intitat,  quo  probanda  est  eorum  indusfria,  qui  proximo  supe- 
riore  anno  absolutis  Logicae  studiis  Physicam  sunt  ingressi,  hor- 
tamur  omnea,  lU,  quirunque  se  primo  in  Philosophia  honoris  gradu, 
qwm  Baccalaureatum  vocanf,  nofi  indignos  putant,  in  CaJeiulis  Maji 
hora  secunda  pomeridiana  in  auHitorio  Physicorum  conceniant , 
iltiqtie  cognoscant,  quid  nobis  de  eorum  examifie  fieri  placeaf.  Da- 
fum  pridie  Calend.  Maji.  Anno  partae  salutis  MDC  ic.  * 


'  Von  anderer  Hand  beigeHulirieben.  Hag  anch  die  Furmel  selbst  filter 
Hin,  8c  int  doch  die  Schrift,  irie  mu  der  Ortbographie  hervorgeht,  aua  odsr 
UMih  dei  llitte  dea  IB.  Jkbrh. 

'  Wir   veraaisHa   gBhmerclich  die  Stfttnteu  der  tbeol.  FakiUtXt.     Wo  lie 


,.Goog[e 


214       liatiu  Hluilioniiii  ^t  iiiiit.itiiriiiiieii  «ctniliisticjie  SoriWstiB  .lesn  tll 
Nr.  78. 

Schnlkal«n(ler  voii  Fadcrborn. 

Um  1616-24. 
(Aroh.  a«rm.  ZUI.  V.  S.  aina  p»^.) 
Viirbein«rkiuii;.  Die  ninrieu  'ler  .Ifiuitenachnlen  i>im)  nifili.  hiit  nnf 
ver"cliwiii'lfude  Kleiuiukeiteii,  (tM  alle  i^leicli.  Wirbefaili^n  tiiii<  «Ulirr.  miweit 
e«  eidi  uiii  UuiveTHitiiieu  hnudelt,  toit  dem  AlNlriicke  ilea  I*tdcrli(iruer  Mial- 
kakoilers.  'leHBeu  UnpruUK  n»hrHdieiiili(h  bin  (^(^((«a  IRIK  suriickgebt  wmui 
aiiuh  die  uiin  Turlicgenite  Iluultichvilt.  ukikle  ikti  .\ufi>t:ulitel  ,CatAli>)fi»  tichu' 
lnKiicuii''  fnhrt.  eiHt  iiai-h  liiSZ  entxtiiuilen  iat,  An  iler  Ht.ifter  iler  <ie)i..I.  i3l. 
.Inli)  hRrella  „Hiinrtns-  heifiit.  <lie  KaiiouiKntiiiu  >l«>i<selheu  nbercrHtlHS^K^whfili. 
I>ie  nicht  weitflr  bexeichuei«u  Mounlattt^e  siud,  itfiivcii  ate  uicht  kiiI'  einen 
iSi>imtaK  (Hlleii.  nU  eiufuclie  KthultaKe  itiiitUKehL-u. 

Calendariiiiu  ScholaRticiiDi. 

.TanvariuB. 

1.  Circumcinio    Doinini   noHtri  .1,  Chr.  Sacnim  liora  8- ye- 

sperap  medio  2".   propter  coiiuiouein,  uiusiw.  wilenniBsime. 
2. 
3. 
4. 

5.  Epiphaniae  Dni.  Vigilifi  a  nipriilie'   docetur  per  sesqui- 
horam.     Litaniae  ad  uiedium  ;-{-':' 

6.  Epiphauia  Dni.,  Sa«niui  mu»icum,  vesperoe  Iiora  2'  —  Oon- 
fessionum  tesserae  recensentur  in  Scholis  atque  ita  deinoeps. 

7. 

8.  Hoc  vel  proximo  die  disputatio  meimtma  iu  Theologia. 

10. 

11. 

12.  DiHputatio  menHtruaPliilcisophonim.  Trium  classium*,  qttaf 
Ijroinde  mane  »  71  ad  medimu  10":',  yost  prandium  a  l^aJ 
medium  4'.*  durat:  adJitur  tautum  aj  Metaph.  thesis  vna 
ex  Ethioa. 

13. 

14. 

J5.  Circa  hoc  tempus  dispiitnnt  Tertiarii  cnntra  SecundanoB.' 

'  Aleo  mnrgenn  wie  jcekvOlinlicb  "i^l,  Stunde  Schute. 

■  i.  e.  lirainnikticea. 

*  i  e.  Discipuli  tertiae  d.  Grainm.  cum  secaiiitiie  cl. 


,.Goog[e 


Paderlioriier  Suhulhalemiei'.  1R16/24. 


17. 

18-  Declamatio  menstnta. 


20.  SH.  Fabiani  et  SebaRtiaui.     Ducetur  ail  ^.,    dpiiule   saonim 
mu»icuni    pro    peste    avertfluda;    i\    priiiidin    nrdinarie    uon 


22. 


24. 

25. 

26. 

27. 

28. 

29. 

30. 

31. 

Februarius. 
t.  A  meridie  lectio  sesquihora;  Litaniae  nd  medimn  3'' 
2.  Purificatio  B-M.V.    Kacmm  muaicum   Lora  8' Vpsperae 
hora  2'. 


.  SS.  Pauli,  .[acobi,  Joannis  MM.  S.  J.  -  Siitnira  muuicum 
hora  8*.  Vesperae  hora  2"!  —  hoi;  die  niaue  et  a  prandio 
docetur  per  horam. 


9.  Demonatratio  Matliematica. 

10.  Hoe  vel  proximo  die  diaputatio  nienatrna  philosopluca. 
II. 

12.  Deolamatio  menstrua. 
13. 

14.  [Die]  Martis  ant«    quinquagesimam  vacatur    a    prandio,    et 
die  iovie  eequente  toto,    niai    festum    S.  ilatthiae  impediiit 
vel  Cineralia. 
16. 

le. 


,.Goog[e 


216      Rai.io  Htadiuriini  et  iuiiitiaiuii-B  scbulastitae  itocietatiB  Jefin  Ilt 


17. 

18.  Pridie  Qtiinqaagesiinae  a  prandio  docetur  sesquihora.  Lita- 
niae  medio  S":   ladulgentiae  promulgantur.' 

19.  Dominica  Quinquageeimae,  feria  2.  et  3.  ec<t  oratio  40  die- 
mm,  quotidie  est  sacrum  mosicum  hora  8*,  laudes  hora  b'., 
sed  feria  3.  sunt  hora  31 

Hoc  triduo   ita   vacant  Studiosi,   vt   tamen   orent  suis 

assignatis  horis. 
20. 
21. 
22.  Die  Cinerum  hora  7",  Inferiores,  hora  8"  Superiores  accipiunt 

cineres,   nec  docetur   mane,    a    meridie    hora  2*  inchoantur 

lectionee,  et  deinceps  per  totam  aestatem  feria  5".  post  diem 

Ciuerum  a  praudio  vacatnr. 

Feria  6.  oanitur  Miserere,   «xitur    media    hora  citius  ab 

iJB,  qui  intersunt. 
23. 
24. 
25.  S.  Matthiac  Apoutoli.    Exhurtatio.  Haaruin  hora  H*  non 

musice.     Catechismua. 
26. 
27. 
28.  Anno    bisnextili  adijcitur  29.,    et    poat  festum   S.  Matthiae 

mutatur  Litera  Dominicnlia  initio  anni  veurpata  in  priorem, 

puta  a  in  g. 

Martiv». 


3.  Cathedra  S.  Petri  wtylo  veteri  vacatnr  propter  nundinas. 

4. 

5. 

6.  Die  non  impediba  DiHjiutatio  ineiiftnia  philoeophica. 

7. 


10. 
11. 


■  FQr  dM  40itiiudige  Oebet  iu  iIgb  Futuaelitita^u. 


,.Goog[e 


Fa<leTb«>nier  tJclinlkftlcuaer.  IdlHfii.  217 

12-  S.  Gregorij  P.  Oonfess.  Eooleiiiue  Doctoris. 

13. 

14. 

lo.  Deolamaiio  mt:uBtruti. 

16. 

17. 

18. 

19.  S.  Josephi    eut    |teatain|   tbri.     Exbortatio.     Saerum   noii 

musicum.  bora  8r  GHtechismuEf. 
20. 
21. 
22. 
23-  A  die  Veiieris  ante  Duminicam  Passionia   ijuotidie    canitn 

Miserere  viique  ad  diem  Sabbathi  Sancti  exclusive.     Luctiu 

sesquihora.    Litaniae  ad  medium  31' 
24. 
25.  Anuunciatio  B.  M.  Virginis. 

Post  Dominicam  Palmamm  vacant  Theologi  et  Philotio- 

phi,  invitantur,  Tt  interHint  oiHcijs  diviniti  in  templo  notjti'o. 
Feria  3.  et  4.  maioris  hebdomadae  legitur  Passio,  atque 

ideo  ezitnr  ad  aaorum  vno  qnadrante  citius. 


29. 
30. 
31. 

ApriliB. 

1 .  Peria  4,  majoris  hebdomadae  hora  9'.  itur  ad  sacrum,  hora 
5*  ad  miserere. 

2.  Feria  5.  hora  8'  8a<aiim  musicum,  datur  adhuc  aignum 
campana  scholae,  Be<l  tridno  sequeute  Tsque  ad  Litanias  sab- 
bathi  orepitaculo  couvocantur,  hora  o.  Mieerere. 

3.  Feria  6.  iinita  passione  inchoatur  officium  in  nostro  templo 
ciroa  8'.",  processio  Sodaliuni  a  prandio  oirca  horam  .... 

4.  Sabbatho  Sancto  officiam  inohoatnr  hora  T. ,  a  praadio 
Litaniae  medio  3r  Datur  Bignum  ad  Scholas. 

5-  Oominica  Resurrflctionis,  hora  8*  Baomm,  Yesperae 
solenuiter  medio  2^ 


,.Goog[e 


218      tlntio  stndiornm  et  iostitatiniieg  sdiolanticAe  Societatis  Jesii  III 

6.  Feria  2-  Paachae  Eshortatio  medio  8".',  etians  hodie  siuit 
VeKperae  luedio  ^l"  ob  coiicionem  Miunmi  Templi. 

7.  Feriae  3.  paschae'  sacrum,  non  sunt  Vesperae. 
H.  Feria  4.  paschae  reauutuntur  Lectiones. 

9.  Feria  5.  paschae  vacator  a  prandio. 

10. 

11. 

12.  Circiter  Disputatio  Philosophica  [meustruaj. 

13. 

14. 

15. 

16. 

17. 

18. 

10. 

20. 

21. 

22. 

23.  Die  non  impedito  Declamatio  menNtrua. 

24. 

25.  y.  Marci  itur  ad  proeeMBiouem.  ante  prandinni  non  douetur 
ob  incertitudinem  horae,  quu  iiroceasio  inchoa,tnr,  dctiiientur 
tamen  in  Scholis,  donec  a  snnimo  templo  moneantui'  ab 
aliquo,  qui  eon^rtituendus  est ;  ducuntur  ordine  omnes  Scholae. 
A  prandio  docetur  ordinarie. 

26. 

27. 


Maivs. 
I,  SS.  Philippi  et  .Tacobi.     Exhort.  CatechisuiuR. 
2. 

3.  Inventio  S.  Crucis,   est  fori.  Sacrum   hora  S".    Catech.  «. 
prandio. 


5.  Disputatio  menstrua  Philosophomm. 


'  Wir  IftSBon  ilie  Itikoniteqnenzeii  iler  Sdjreilmng,  —  .Si;lbst»cMt:iiidli<:li 
ei')melt  iler  i-chiilkAlender  je  nach  dem  THge,  nuf  welchen  Onteru  fXllt. 


nGoogle 


Pnilerborner  SchiilknkiKler.   mtifJi.  210 

.  S.  JuanniM  imte  portaui  latiiiam,  Ftttroui  Auadeniifte. 
tiacnim  jnasicam  Lura  7.,  uiti  iuterBunt  Superiores.  Iuferi- 
orett  ducuutur  ad  sacrum  liora  B.  Sauro  uiauioo  iQtuniUut 
Epiiiuidati  lluctor,  Caucellftriu»  uUiciue,  audito  sacro  vacaut 


10. 

II. 

12.  Declamatio  ineuBtrua. 

13. 

14,  Triduo  aute  Ascemdonem  occupantur  iu  ScholiB  Studiosi,  dum 
sit  tempas  euudi  ad  iimca-iyiousm;  si  Mnt  ituri  extra  vrbem, 
sacnim  aiiditur  hura  7.,  si  maueaut  iu  vrbe,   aliUi  auditur. 

15. 

IK.  Die  JMailiu  ante  ascensionein  vacatur. 

17.  Pridie  asceimiouis  ^squiliura  docctnr.    Litauiae  ad  medium 

3r 

18.  Asceneio  Doujiui;  nacrum  miujiuam  bora  t)'  Vesperae 
Kora  2' 

19.  Postridie  A«ceusioiiiH  cst  piucessio  cum  ruli^nijs  S.  Liborij, 
Coucio  in  uioute  S.  Liborlj.     Vacatur  post  ])rucessiouem. 

20. 

21. 

■22. 

23.  Demonstratio  Mathematioa  secuuda. 

24. 

25.  Dispatant  hoo  mense  Sy ntaxistae  ccmtra  Puetas. 

26. 

27.  Pridie  PenteconteK  vaount  Philosophi   et  Tlieologi.   Belicini 

hora  9.  sacrum  (andiuntj.     liitaniae  medio  H".'' 
2ti.  Dominica  Pentecostes.    Feria  2"   et  3';    vt  iu  pascliate. 
29.  Feria  4.  Lectiones   resumantur  iu   oninibnB  Hcholis,   etiam 

pbitos.  Feria  5.  vacatur  ab  omnibua  tota  die. 
30. 
31. 

Jvnivs. 
1.  Hoc  et  duobus  8ei|uentibas  inenHibus  aestivis  Julio  Augusto 

cessant  disputatioues  pro   philosophia   menstruae,   uou  vero 


,.Goog[e 


itatio  Btadioram  «t  inatitatioiiea  acholaBtioM  Societatix  Jsbh  III 

hebdoiuadariae,  niBi  illis  liebdomadis,  qoibua  Canditati  pro 
laurea  disputant. 

Humaniores  habent  deiuceps  integrum  diem  Vacationia 
in  hebdomada. 


7.  Pridie  Oorporis  Chrieti  mane  ]eotiones  integrae,  a  meridie 
per  sesquihoram,  deinde  sunt  Litaniae. 

8.  Faces  omandas  pro  prooessione  summi  Templi  ourat  afierri 
a  Duo.  Cantore  bora  9^  Praefectus  Sodalitatis,  et  diBtiibnet 
omandas,  qui  abeolutis  alijs  processiouibos  reeidiio  vtitur. 

9. 

10.  Festo  Corporis  Christi  sacrum  hora  8.  Yesperae  faora  2. 
Non  solent  Discipuli  nostri  iutwesse  hoic  processioui.  Feria 
6-  Proceesio  circa  vrbem,  comitautur  omues  studiosi,  si  in- 
oidat  in  festum  S.  Joannis.  Hora  6.  datur  signum,  et  hora 
7.  sacrum  mnsicum  in  nostro  templo  auditur.  Vesperae 
2'.  Affixio  Rhetorum  et  Poetarum,  tabulae  smrtae^  repo- 
nuntur  oiroa  6'."  Tesperi,  circa  6'."  [m&ne]  rursnm  expo- 
uuutor. 

11.  Circa  boc  tempus  deolamatio  menstrua. 
12. 

13. 
14. 
15. 
16. 
17. 
18. 
19. 

20.  Priedie  B.  Aloysij  non  Ennt  Litaniae,  sed  integre  docelur, 
iuTitantnr  tamen  Studiosi  ad  saoram  Communionem  iu  se- 
queutem  diem, 

21.  B.  Aloyeij.     Sacrum  musioum  hora  8.    Vespera*  hora  2' 


'  ic.  HoribuB  et  imaginibni. 


nGooglc 


P^erboTner  SohalkalWer.  1016/94. 


23.  Pridie  S.  Joannis  solenni  apparatn  dimitttintiir  Metaphy- 
aici,  a  praudio  hora  !■  praesentantar  pro  Examinp,  poatridia 
commnnioant. 

24.  Nativitas  8.  Jo,  Baptiatae.  Exhortatio  medio  8V  Sa- 
cmm  mnsicnm  hor»  8.     Vesperae  hora  2. 


28-  A  meridie  eesqnihora  docetur,  Litaniae  medio  3)?* 

29.  SS.  App.  Petrj  et  Panli.     Exhortntio  medio  8^°    Sflcnim 
muR.  h.  8.    Vefrperae  hora  2. 

30.  Commemoratio  8.  Paiili,  docetur. 

Jvlivs. 

l.  Hoc  mense  disput>aut  Pogtae  cont.ra  Bliptorea. 

2. 

3. 

4.  Patrocininm    ad    3.  Vdalrici,    non    vaeatur    ordiuarie,    neA 
docetnr. 

b. 

6. 

7. 

8.  Declamatio  menatrtia. 

9. 

10.  PromotioMagiatromm  hora  1".   pomeridianaciron  hoclemputi. 
11. 
12. 

13: 

14. 
15. 

16. 
17. 

18. 
19. 
20. 
21. 

22. 

23.  S.  Liborii.'  hora  8.  saorura  non  mnsicnm,   a  prandio  Ca- 
techismus.  Initiam  Canicularinm. 

'  PatTor  von  Pnilerlwni. 


idbyGbogle 


Rfttio  Biiiiliornni  et  insritnt.iuncs  netidlasruae  Sunietatis  Junii  llt 


24. 

25.  Jacobi.     Exhortatio,  Catechinmua. 

2Q.  S.  Airnaf.   fori    |festnni|;    andito    sacrn    vaoatnr    a    Lpctio- 

nibus. 
27. 

28.  Syntaxistiie  intcr   privnfos  ]tariet#B  affigiint. 
29. 
3()-  A  prundio  hom    1:    leutio,    hora   2;    Vesperap   privatae  »o- 

lenniter. 
31,  8.  Tgnatij,  fnnd.  Soc.  .Tesu.    Inferiores  hora  7.  sacniiu, 

siib  quo  alius  a   sacriflcant^    communionem   distribuit  sla- 

tim  post  elevationem.     Post  aacrum  Infrriores   haheut  Ex- 

liortfltionem.     Medio  H-'."   cfmcio   in   nostro   templo,   hors  8. 

sacmm  miisiciun.  horu  2"    Vesperac. 

Sub  linem  huiiis,  vel  initiam  seipnniis  mennis  inciiiit  re- 

I^etitio  pro  exaroine. 

Avgvstvs. 
1,  S.  Petri  Vincula.  Nundinae.     Vacatur  tota  die. 


6.  Dec-.lamatio  niorslniH. 

7. 
8. 

y. 

10.  H.  Laurentij.     Kxhort-ntio   medio  H":    Samim    liora  HT   nni 

miisicum.     f!Rtj>chismu«. 
11. 
12. 
13. 

1  1,  A  meridie  Lectio  sesquihoni.     Litnniae  medio  3"' 
ir>.  Assumptin  B,  Virginifi.     hora  H.  sacmm  niusicnm.  Ve- 

sperae  horti  2* 
16.  S,  Hochi,   docetur  a  7"    ad    8'."     Hora   8.  samun   mnHicnm 

pro  av,>rt«nda  peate,  fiuis  Canicnlariiun. 
17. 
18. 
19. 
20. 


,.Goog[e 


I^ailerborner  Sclinlkaleuder.  161K/a4. 


21. 
22. 
•£\.  Pridie  S.  Bartbolnmaei,  Litaniae  in  Saopllo  S.  Bftrtholomaei; 

ad  mediiim  jli"'  ducuntur  istuc  Tertiani. 
24.  S.  Bartholomaei  Apost.    Exhortatio  medio  Rf     Saomm 

hora   8.  Catechismns.     In   sacello   R.  Bartliolomaei   liora  (». 

legitur   sscnim.      Ducuntur    istttc    Tertiani ,    qui     '  j  6"    ad 

Scholam  convoeantur. 
2iJ. 

■.?6.  Scribitnr  pro  Ezaminc. 
27. 
■JS.  S.  Augustini;   eins  laudes  mnne  hora  7"    dicit  Oandidatun 

Theologiae  Epomidatis  Doctoribus  utrinsque  Facnltatis,  se- 

quitur    sacrnin    niusicura;    a    pvandio    vacatnr  a  Thenlngis 

tantnm. 
29.  DecolJatio  S.  Joannis  BajitiKtae,  doeetnrj  non  est  fori. 

31. 

September. 

1.  Ineipiunt  mrsHM  disputationes  menstruae  philosophicaf. 

2.  Prima  Dominica  hnins  mensis  est  ]irocessio  ad  omnes  Ec- 
clesias  cum  Venerabili  ad  avertenda  ab  vrbe  incendia,  co- 
mitantnr  stndioin. 

3. 

4.  Circa  hoc  ti^mpus  incipit  Examen,  primi  nunt  Tertiani,  vl- 
timi  Logici. 


7.  A  meridte  lectio  sfsqniliora,  Litaniae  medio  3^"' 

M.  Nativitiis   B.  Virginis,    sacrum    musicum    hora  8.     Ve- 

sperae  h.  2. 
9. 

10.  Disputatio  menstnia  philosopliica, 

II. 

12.  Declamatio  menstrua. 

13.  Sacrum  musicum  cantatur  secnnduui  statuta. 

14.  Exaltatio  S.  Cmcis.  Vacatur.     Eat   fWstum  chori,   non   lori. 
15. 

16. 
17. 


,.Goog[e 


224       Rntio  Btndtonnn  ot  inititittiones  BcliolMticM  Societatii  3e*v  IIT 

18.  Dphi onatratio  MntheniatioA  tei^in. 

19. 

2(1. 

21.  S.  Mftttliaei.     Exhni-tafcio  ine<lio  8*'    Sacnim  hora  8.  non 

mtlsice.     CatecliiKmus. 
22. 
23.  Monendi  Cnratorea   singttlamm    Scholamm,    vt    dtligenttT 

omnia  expurgent,  tpnestras  clandant. 
24. 
25. 
26. 
27. 

28.  A  meridie  Lectio  Kesqaihora.     Litaniae  med.  3'f 

29.  8.  Michaelis.  Exhortafcio.  Sacrum  railsicura  hora  8.  Vr- 
sperae  metl.  2" ;  ijs  finifcis  canit.ur  Te  r*eum  Laudamus,  rt 
diraifctunfcur  Studiosi. 

Ocfcober. 
1.    B.   Francisci    Borgiae    [die   10.]    sacrum    musice.     Vesper. 

hora  2. 
2. 
3.  Lpgunfcnr    argumenfca     pro    praeniijs    aute   alia    omuia   hi< 

circif«r  diebus. 
4. 

5.  Hoc  meuse  reparantiir  omnia,   si  ijuae  Iracfca  in  scholis. 
H. 


12. 
13. 
U. 
16. 
16. 
17. 
18. 


nGoogle 


PaiWboraei'  Sclinllinluniler.     16IA/S4. 


21. 

22. 

24. 
25. 
26. 
27. 

28.  SS.  Simonis  et  Jndae,  medio  8t'  dato  signn  recolligitnr 
Juventna, 

29.  Hoc  tridoo  datnr  signnm   medio  8!" ,  vsqne   ad  nonam  do- 

30.  cetnr,  a  prandio  b  2=.  ad  3?  —  Becitatnr  Catechismns  pro 
praemio. 

31.  Pridie  Sanctnmm  omninm  a  meridie  media  hora  docptur 
vel  est  Ezhortatio.     Litaniae  medio  3" 

November. 

1.  Omnium  SS.  Sacmm  muBicum  hora  8*  Vesperae  hora  2. 
omninm  S,  S.  et  Fidelinm  defunctonim. 

2.  Fidelinm  animamm.  Canitnr  sacmm  hora  8.  A  prandio 
Lectio. 

3.  Hac  vel  seqnenti  die  est  sacnim  hora  7.  de  Spiritu  S.,  a 
sacro*  ascensns. 

4.  Poetridie  dncnntnr  singuli  ad  classes,  et  andito  sacro  vacatnr. 
5. 

6.  Professor  Logicea  praefatnr. 

7.  Primo  die  post  ascensnm  fit  profpssio  fidei,  et  petitnr  hpne- 
dictio,  anteqnam  «atur  !ul  Scholam. 

8. 

9. 

10. 

11.  Die  Dominica  post  festum  R.  Martini  loco  catechiami  sta- 
tuta  Yniveraitatis  legiintur,  et  Logici  refemntar  in  Matri- 
cnlam.  Qni  nntem  Lectioni  statntomm  uon  intersnnt  habent 
Catechismnm. 

12. 

13. 

14. 

16. 

'  So  eine  apatere  Korrektnr;  frflher  liieft  m  „&  pMuilio". 


,.Goog[e 


2^        Ratio  BtiHliornni  et  iDBtitntioaei  RcholuticM  Societatiii  Jean  tlT 

16. 
17. 

18.  Terfcio  miniinuin  sabbatho  a  RenoTatione  Btadiorniu  incho- 

antnr  disputationes  hebdomadariae. 
19. 
20. 

21.  Praesentatio  B.  Yirginis.  non  est  fori,  sed  docetnr. 
22. 
23. 

24.  A  prandio  Lectio  seaqaihora.  Landes  S.  Catharinae,  interea 
atraqne  facnlt>ate  epomidata,  dicit  Metaphysicns  aat  aliquis 
Professor  a  2*   ad  med.  3*" ,  dein  Litaniae. 

25.  S.  Catfaarinae,  aacmm  mnsicum  hora  8.   Yesperae  h.  2^ 
26. 

27. 


30.  S.  Andreae  Ap.  Exhortatio  med,  8V ,  sacmm  hora  8.  non 
musicnni.     Catechismns. 

December. 

1.  Hora  1.  ofGcinm  defimctomm  pro  Fnndatore. 

2.  A  prandio  Lectio  per  horam.  Veeperae.  Indulgentiae  pro- 
mulgantur. 

3.  B.  Francisci  Xaverij.  Sacram hora 7^ ,  statim  ab  Ele- 
vatione  per  definitnm  sacerdotem  distribuitar  Commnnio 
Medio  8''  Concio,  intersnnt  Snperiores,  hora  8.  sacTom 
musicum.    Hora  2".  Yeaperae,  ad  eam  a  prima  docetur. 

4.  Sacmm  fiinebre  hora  7^   mnsice  pro  Fundatore.    Vacatnr. 
5. 

6. 

7.  A  meridie  Lectio  sesquihora.    Lit.aniae  medio  3*' 

8.  Conceptio  B.  V.  Sacmm  musicnm.  Exhortatio  in  Bobolis' 
Vesperae. 

9. 
10. 
II.  Prima  vel  Bccnnda  septimana  datur  initium  declamationibns 

et  diflpntationibus  menstruis. 
12. 
18.  Declamatio  menstma. 


nGooglc 


t>ailerWnpr  Schiilkftleiider.  lfilA/S4. 


14. 

15. 
16. 

17. 

IH.  Dispntahin  menfitnia  Philosophorum. 

19. 

20. 

21.  S.  Thotnae  Ap.     Gxhortatio  medio  8*!',   sacinm  non  mn- 

sionm  hora  8.     Oatechismn». 
22. 
23. 
24.  Andito  fiacrn  vacant  Philnsophi  et  Theologi  vsque  ad  Cir- 

ciimcisionem,  reliqni  hnra  9.  vadunt  ad  stacmm,   medio  3T* 

Litaniae. 
2.'».  Nocte  horR  12.  saemm  mnsicnm,  medio  8t"  Exhortatio  in 

Schola,  hora  9.  mnsicnm  sacrnm.    VeHjierae  medin  3",' 
2fi.  S.  Stephani.     Saemm   mnsicnm    hora   8.     Vesperae   medio 

2r 

27.  S.  Joannis,  Patroni  Templi  et  Academiae.  Kora  8.  sacmm, 
medio  2^  Vesperae;  Concio  in  nnstro  Templo  post  Ve- 
speras. 

28.  SS.  Innocentinm,  Bacrnm  n<in  mnsicum,  vacatnr. 


31.  S,  Sylvefltri.  hora  8.   sacmm    non   musicnm.     CateehiHmuB 
hora  2.     Litaniae  de  Nomine  Jean  ad  med.  3?* 

Notae  generales. 
1?    Diebns  Sabbathi    et  ijs    profestis,    quibus   tantnm    per 
aesqnihoram  a  prandio  doeetur,  semper  pnlsatnr  medio  l'." 

2.  Pridie  Pestornm  B.  V.,  qnae  celebrantnr  in  foro,  a  prandio 
tantam  est  lectio  per  horam  et  mediam.  Deinde  cannntnr  Litaniae. 
Idem  iit  in  alijs  festis  solemnioribns,  vt  notatnr  suis  locie. 

3.  Quando  ob  solennitatem  festi  tantnm  sesquiliora  visitatnr, 
vltima  semihora  habenda  est  exhortatio. 

4-  Qnando  per  Besqnihoram  tantiim  visitatnr,  Philosophi 
aeqnali  tempore  freqnentant. 

5.  Qnandocnnque  a  prandio  Concio  in  nostro  vel  in  snnuno 
Templo    a  nostro    Coneionatore    habetur,    Vesperae    inchoantnr  , 
med.  2^*,  et  hora  1.  datnr  signnm  ad  Scholas. 

16* 


,.Goog[e 


328     Ratio  stndionim  et  iDstitntianes  HcholaBticM  Societatia  Seen    m 

6.  DiebnB  sabbathinia  hftbentar  Litaniae  hora  3r,  et  proinde 
hnmaniores  exemit  media  bora  citins,  Philosophi  media  hors 
tardius  inchoant  Lectiones. 

7.  Exhortatio  habetnr  in  scholis  diebns  dominicifi,  fesfi': 
Apostolorum  et  alijs,  quae  expresse  in  Gatologo  notata  sunt. 

8.  Pridie  item  festomm  B.  Y.,  quando  ipso  festo  non  est 
Exhortatio,  habetur  aliqua  a  Professoribns  et  Magistris  in  ScbohB, 
sicnt  et  ipsis  sabbathinis  diebus  ea  non  est  negligenda,  vel  aliqnod 
pium  exercitium  in  locnm  eins  substitaendnm  iuxta  Regulam. 

9.  lu  Decembri  incipiunt  disputationes  philosophicae  men- 
struae;  Hebdomadariae  in  Novembri.  Declamationes  in  Bhetorica 
et  Humanitate  tam  Hebdomadariae  quam  menstmae  incipiTmt 
similiter  1?  vel  2f  hebdomada  Deoembris.  Vtraeque  dnrant 
vsque  ad  Octobrem  mensem,  nec  omittuntur  niai  illa  solum  hebdo 
mada,  in  qna  ineant  Natalitia,  Cineralia,  Pascha,  Pentecoste  et, 
hoias  vigiHa,  aut  duobus  integris  diebus  cessatum  fnerit  a  Lec- 
tionibus  profanis.  Quod  vltimum  tamen  ita  limitatur,  vt,  si  tales 
hebdomadae  duae  continnentur,  in  posteriori  saltem  declamatio 
ordinaria  non  oesset. 

10.  Caeterum  observari  debet  altematio,  vt  et  Khetores 
hebdomadarias  suis  menstruis,  et  Poetae  suas  vicee  quibuscnnqne 
Rhetorum  decIamationibaB  interponant,  dummodo  per  hoc  primfi 
et  vltima  menstma  (quarum  illa  Decembri,  ista  Septembri  mense 
habenda  estj  non  impediatnr.  Atgue  ita  sunt  accipiendae  nota- 
tiones,  qnae  menstruas  singulis  mensibns  assigniuit,  si  videlicet 
salva  illa  vicissitndine  haberi  pOBsint. 

11.  Superiores  Classes  vocamas  a  Syntaxi  excluKive  vsqae 
ad  Metaph.     Inferiores  jam  eecundam  et  tertiam  Grammatices. 

12.  Quando  dieMenniriJ  tuit  dies  festus,  vacatur  die  iovis, 
sed  ordinarie  a  prandio  tantum,   etiam  a  Philosophis. 


nGooglc 


Vereini^ng  Am  Wieaer  Koll.  uiit  der  Uiiiv.  tGS2/23. 


Die  Vereinignng  des  Jesnitenkollegs  zn  Wien 
mit  der  dortigen  Unirersitat 
durch  Kaiser  Ferdinand  II. 

(1623.  9.  AuguBt.) 
(Ood.  Col.  priv.  1.  toL  391  Biiq.) 

Vorberoerknng.  Tlntere  baodachriftliehe  Qaelle  briiiftt  am  l^clilnsse 
"  FuI.40I>:  —  dieNodzvonderHanddeB  P.Caseii,KehtorHdeRKOlnerJeaniteu- 
hnllega:  „Qnta  haec  omuia  tjpis  edita  erant  Vieimae  A»  1621,  aed  in  fni-ma 
daodecima,  nt  libellua  facile  amitti  poBset,  ideo  cnrani  boc  loco  deacribi." 

Das  Kolleg'  der  Qea.  J.  zn  Wien  wor  bereita  1569  g^egrlladet,  wAbreud 
seine  Aufange  eigentlich  in  daa  vorbergegangene  Jabr  flelen.  P.  Le  Jai,  der 
erste  Obere,  atarb  jedoch  achon  am  6.  Ang.  ISSS.  Tm  J.  1K60  wnrde  dem 
Jemitenkollege  zngleich  die  adelige  LandBChaftgschale  tou  NiederSBterreicb 
abergebeo.  Hit  dem  Aufbltthen  der  Akademie  der  Gea.  J.  sank  jedooh  die  Be- 
dentnng  der  UDiveraittlt,  welcher  daher  dnrch  die  Einverieibung  der  Anatalt 
der  Gea.  J,  im  J,  1617,  26.  Febr.,  durch  Kaiser  Matthias  aufgebolfen  werden 
soUte.  Dieses  erste  EiuverleibungBdekret  dnrch  den  schwachen  Kaiser  befrle- 
iligte  niemanden  nnd  beachHdigte  zngleich  die  blDhenden  AnatAUen  der  Gea,  J. 
m  Wieu,  Deehalb  Terfflgte  der  energiachere  Ferdinaud  11.  n.  d.  21,  Okt.  162S 
die  BiBverleibnng. 

Dieae  Einverleibnug  nmfafst  drei  Dekrete:  1.  Das  Kaiserl.  Dekret 
iu  deutacher  Spraehe  vom  91.  Okt.  1622,  deaaen  Hanptinhalt  nuter  a  mitgeteilt 
wird;  3,  die  Einzelbesti  mmungen  voni  7.  Ang.  I62B,  unter  b,  welche 
den  Titel  fHhren-.  „Tranaactio  |  Inter  Almau  celeberrioiamqne  I  UniTcrsitatem 
VienueDBem,  et  Caelsareum  S.  J.  Viennense  Collegjuio,"  Endlich  3.  Die 
KaiserL  Sanktion  u.  d.  T.  ^Pragmatica  Sanctio,  |  Bive  |  Di|)loina;  |  Qiio  | 
FerdinandUB  II.  |  Bomanorum  Imperator  etc.  |  Archidux  Auatriae,  etc  |  QlorJo- 
siasiniae  menioHae,  |  Trausactionem  confirmavit ;  {  Colleginm  S,  J.  [  A  {  Ferdi- 
nandol.  |  Faudatnm,  trauBtalit;  j  et  |  Almae  celeberrimaeque  |  Vieunensium  Uni- 
vermtati  j  nnivit  et  incorporavit."  [ 

Wir  enehen darane,  daCaKaiser  Ferdinandll.iniersteuDekretedieGmud- 
zilge  der  BiuTerleibnng  Torachrieb;  anf  dieser  Grnudlage  nmfate  eiiie  ans 
Akademikem  nnd  Jeaniten  gemischte  Kommiaaiou  —  sie  bestand  ans  nenu  Hit- 
gliedem  —  die  BinEelbestimmungen  featgetzen;  achlierslich  erliefs  der  Kaiser 
n.  i.  9.  Aug.  1B83  sein  Besl&tignngsdekret,  das  wir  hier  nicht  mitteilen,  da  es 
Eaeblich  nichts  Nenes  entb&lt. 

Dte  drei  AktenstDcke  finden  sich  in  extenso  in  „ConBpectas  [  Historiae  | 
UnivertitatJB  [  Viennmsia  |  £:i  Actie,  |  Veteribnaqne  Docnmentia  |  Ab  Aduo 
U.D.LXV.  naque  ad  Aunnm  |  M.  DCC.  I.  dednctae,  [  Houoribns  Perillustrium, 
ReTerendoram,  Praenobilinm  etc.  \  Dominontm  Doin.,  cnm  in  eadem  Antiquissima, 
&c  Celeherrima  |  UniTersitate  [  Promotore  I  R.  P.  Sebastiano  |  Uitter- 
dorffer,  e  Soc.  |  J.,  AA.  LL.  et  Philoaophiae  Doctore,  ejaademqae  Profensore 
Emerito...  Snprema  AA.  LL.  el  Pbilosophiae  Laurea  |  inngnirentar,  |  A  Phito- 


,.Goog[e 


230        Btitio  Btudiornin  et  inBtitntionea  scholHBticfie  SocietittiB  Jean  III 

aophis  CuudJBcipulia  |  DiciituB  |  Vieuaae  AuHtriae,  Ty]i.  Wulfg.  Hi^hwendituiiiii 
UniT.  Typogr.  8°,  pii.  336  et  84.  Im  AuliAuge  zniu  Werbe  lieiit  niBii  die  .In- 
Btinnieuta  Publica",  damnter  S.  2—^  die  drei  ubeugenaiinteu. 

Die  drei  Dekrete  wnrdeii  vuui  ENser  Ferdinand  III.  am  10.  Jau,  I6(ti(  uai 
besUitigt.    <Ibid.    p.  21-  37.) 

Kayserliches  Decret. 
21.  Okt.  1622. 

(Conspectus  |  Hiatorifte  |  Univeraitatis  |  VienneBsis  |  Ex 
ActiB,  1  Veteribusque  DocmneutiB  )  Ab  Anno  M.D.LXV.  nsque 
bA  Annum  |  M.D.CO.I.  deductae  |  .  .  ■  Anuo  Incarnati  Verbi 
M.  D.  CC.  XXV.  Viennae  Austriae,  Typie  Wolfgangi  Schwendi- 
mann,  Univ.  Typogr,  8".  pp.  33B;  Instrumenta  Publica  ic.  pp. 
84.  Das  hier  folgende  Dekret  p.  2— B.) 

—  —   —  Anfanglioli  und  fiirB  erste,    wollen  Ibro  Kayserl. 

s.  Maj:  I  allergnadigst,   da&   der   Univeraitat   Privilegia   and  Frey- 

heiten  auch  nach  der  Incorporation  bei  ihren  Kriitlten  verbleibon, 

und  die    N.  0.   (Niederosterr.)   Begierung  dle  Juriediction  iiber 

sie  die  Univereitilt,  wie  bifihero,  also  auch  hinfiihro  haben  soUen. 

Andertens,  soll  gleichfalls  in  Juridiea  und  Medica  Facul- 
tate  nichts  verandert,  sordem  vielmehr  denen  Professoribns,  da- 
mit  sie  ihren  Lectum  umb  ao  viel  besser  abwarten  konnen, 
mitler  Zeit  die  Salaria  von  den  jenigeu  Besoldungen,  so  jilhrli- 
chen  die  ProfesBOres  Artisticae  Facultatis  gehabt,  naoh  Ihrer 
Majestat  gnadigsten  Diaposition,  vennehret  und  applicirt  werden. 

Fiirs  dritte,  soUen  die  Herren  Patres  der  Sooietat  Jesn, 
ihrem  Institut  gemaB,  und  nach  "WeiB  und  Form  desselbcn, 
anff  ermeldter  Universitat  die  Studia  Humaniora,  wie  nicht  we- 
niger  die  ganbze  Philosophiam  nnd  Theologiam  profitim,  doch 
daB  von  jetzt-ermeldter  Theologia,  und  derselbeu  Lectur,  auch 
die  andere  Profeesorefl,  wie  biShero,  also  auch  hinfiihro  nicht 
auBgesohloBsen  werden,  und  deren  Erwahlung  und  Bestattung 
bey  dem  alten  Herkommen  verbleiben;  die  Societat  aber  soll 
und  mag  alle  Professores  selbsten  erwahlen  und  ersebzen. 

Soviel  flirs  vierdte,  die  Disciplin  und  Correction  aber  die 
jenigen  Studiosen,  so  der  Herren  Patmm  leotiones  horen,  anlangt; 
wollen  Ihro  Majeetat  solche  (ausser  den  criminalisohen  Sachen:) 
der  SocieUlt,  wie  auch  zugleich  die  Direction  der  Seminarien, 
vdUig  tibergeben  haben. 

Wie  dann  anoh  fiire  innfFte,  das  CoUegium  Societatis  Jesa 


nGoogle 


Vereinlgiuig  des  Wiener  KoH.  mit  der  TTBir.  1939/33.  231 


allerdingH  aoff  die  UuiverBit&t  trantiferirt,  imd   daselbstliiii  aufF 
ewige  Zeit  gewidmet  aeyn  and  Terbleiben  BoUe. 

HieriibeT  fiirs  sechste,  der  3ociet&t  daa  Archidacale  Colle- 
giain,  Bursen,  und  alle  andere  6ebaa,  so  za  der  holien  Schal 
gehorig,  wie  aach  die  Landachafl-Sohal,  (aosser  der  Jaristaram 
ond  Medioorain  |  Oymuasien,)  eingegeben  aad  iiberantwort  werden  p.  * 
BoUen,  docb  daB  in  die  Anditoria  Theologomm  auch  deuen  an- 
dem  Theologiae  ProfessoribnB  zu  seiner  Zeit  der  Zutritt  frey  ney. 

Betreffend  zum  Bibenden  die  Stifflang,  und  andere  der 
Buraen  Einbommen  und  Stipendia,  wird  der^elbeu  Verleyhung 
tam  active  quam  paesiTe  in  Torigen  ihren  Stand  gelassen. 

Zom  achten,  sollen  die  Herren  Patres  SocietatiB  atiS  denen 
(iebauen,  bo  ihnen  eingeantwort  worden,  daa  CoUegium  sambt 
den  Sohulen  nnd  Kirohen  znrichten  und  erbauen. 

Furs  neundte,  alle  Promotionett  ad  Gradus  soUen  anff  der 
TJnivendt&t  geBoheheu,  und  an  deuen  hievor  gebrauohigen  Orthen 
und  Stellen  filrgenommeu  werden. 

Zum  zehenden,  soUe  der  Dohm-Probst  bey  St,  Stephan 
allhie,  wie  bifihero  also  auch  hinfiihro  jederzeit  der  Universitat 
Cantzler  Beyn  und  verbleiben ;  auoh  jede  Facultat  ihren  abson- 
derlichen  Decanum  cum  authoritate  ordinaria  haben,  doch  daS 
der  Decrau^  Artiiitioae  Facultatis  von  der  Sooietat  geuetzt  werde. 
Im  ilbrigen  bleibt  e»  wegen  der  Theologischen  Facalt&t  mit  £r- 
setzung  deB  Decani,  inmas^en  isolohe»  hie  vor  gebr&uchig  gewesen. 

Was  aber  zum  eilfiten  den  Beotorem  Academiae  belangt, 
deme  yeiue  gewohnliche  Authorit&t  in  allem  Terbleibt,  solle  an- 
fanglich  derselb  das  erate  halbe  Jahr  ein  Doctor  Theologiae,  so 
entwetler  der  Rector  Collegii  Societatiw,  oder  aber  einer  aufi 
denen  andem  ausserhalb  der  Societftt  Theologiae  Dootoribus, 
erwahlet;  das  andere  halbe  Jahr  ein  Dootor  Juri)<,  das  dritte 
ein  Doctor  Medicinae,  und  fiirs  vierdte  halbe  Jahr,  wanu  das 
Rectorat  auff  die  ArtiKtisohe  Faoult&t  kommen  thut,  aludann  in 
solcher  Zeit  der  jenige  Reotor  Academiae  seyn,  den  die  Socie- 
tst  zn  einem  Bector  Collegii  gesetzt  hat. 

"Welches  man  ihne  den  Herm  P.  Rectorem  niid  Colilegium  p. 
hiemit  zur  Kaohrichtung  erinnem  wollen,  inmasMen  dann  anoh 
an  den  Herm  Bectom  und  Consistoriam  allhiesiger  UniverBitat 
be>:ehehen,  und  ihnen  anbefohlen  worden,  daB  sie  t^ambt  ihren  unter- 
gebenen  Membris  dieser  Unir-  und  Incorporimng  deB  CoIIegii 
der  Herren  Patrum  Societatis  Jesa  mit  der  allhiesigeu  Univer- 


,.Goog[e 


232     Batio  etndioriim  et  inititutionen  sobolastivae  Soeietatls  JeBn  III 

Kitat,  in  Bllen  ihreii  Panoten  und  Articnln,  tmangeoehen  vnA 
hinangeHetzt  aller  rnid  jeder  Privilegien,  Statuten  und  Qewolin- 
heiteu,  so  etwa  dieser  Ihrer  Majentat  allergn&ctigtjten,  gemesse- 
nen,  wohlerwogenen,  endlichen,  nnwiederrufflichen  Verortlnung 
uiid  Besolntion  zugegen  sejni  mochten,  und  sie  die  UniversitAt 
irgend  zum  Behelif  vermeintlich  fiirzuwendon  hatten,  welche 
hiemit  Ihro  Kayserl.  Majest.  in  solohem  Fall  giintzlich  a£^ehebt. 
und  abrogirt  haben  wdllen,  allergeborsamiste  nnd  sc^nldigit^te 
Vollziehtmg,  ohne  einiges  difficultim,  noch  wenigers  replicim, 
teieten,  nnd  darwider  nichts  nicht  fuhmehmen,  thon,  oiler 
bandlen  sollen,  in  kein  weifi. 

"Wie  dann  auch  zugleich  Ihro  Kayaerl.  Majestat  dieees  sta- 
tuiren,  und  hinfiihro  zu  ewigen  Zeiten  gehalten  haben  wOlIen, 
dafi  die  jenigen  Persohnen,  80  ad  Gra<lus  aufF  der  Prager,  Grat- 
zer,  Ollmflteerisohen  und  andem  Universitaten,  welohe  Ihrer 
Majeet&t  bochst-geehrte  Vorfahren  Kayser  nnd  Ertz-Herteogen 
gestifft,  erhebt,  nnd  confirmirt,  oder  auch  hinfiihro  Ihro  Maje- 
atat  deroselben  Erben  iind  Nachkommen,  Kayaer  und  Ertz-Her- 
tzogen  stifften,  erheben,  und  confirmiren  mochten,'promoTirt  wer- 
den,  nicht  anderst  als  wann  jeder  derselben  in  der  allhiesigen 
UniversitSt  graduirt  worden,  angenommen,  erkennt  und  gebal- 
ten,  auch  dartiber  ad  omnes  actns  et  Facaltatnm  honores  zoge- 
lassen  werden  solle. 

Und  haben  Ihro  Kayserliche  Majest&t  zu  Effectuirung  die- 
ser  Incorporation,  und  warcklicher  Introducinmg  der  Herren 
Patmm  Societatis  in  die  Posseas,  dero  ausehenliche  geheimbe  Her- 
ren  S&th,  Herm  Leonhard  Helfrieden  Grafen  von  Meggnu, 
6,  Stattbaltem  der  |  N.  0.  Landen,  ic.  und  Herm  Hanfi  Ruprech- 
ten  Hegenmiiller  N.  O.  Kegiments-Cantzlem,  ic.  ZQ  Commissa- 
rien  gnadigst  verordnet,  auch  anbefoblen,  diese  Introduction  als- 
balden  zu  Werck  zu  setzen,  und  noch  vor  Thre  MajestSt  Ver- 
reisen,  obne  einige  Verhindemng  zu  verrichten.  Und  geeehicht 
bieran  Ihrer  Kayserl.  Majest.  allergnSdigster  gefalliger  "Willen, 
und  endliche  Meynnng. 

Signatum  "Wienn,  unter  Ibrer  Majestat  aufgedrackten  Kay- 
serl.  Seoret-  Intdgl,  den  ein  und  zwantzigsten  Octobris,  im  sech- 
zeben  hnndert  und  zwey  und  zwantzigsten  Jahr. 
Johann    Baptista    Verda 
von  Verdenberg,  Ober- 

Hof  Vice-Oantzler.  ToWm  QertingCT. 


nGoogle 


Tereiniguug  des  Wi«ner  Koll.  mit  der  nnir.  1633, 


b   KmzclbcstimmiingCD  fibcr  das  Vcrhaltuis 
(ler  Jesuiten  zur  Universitat. 

(L.  c.  fol.  39S>  aqq.) 
1623,  7.  Aug. 
Quia  vero  inter  dictam  Vniuersitatem  et  praefatos  8ocie- 
tatiH  Jesu  Patres  alit^uae  difficoltates  et  controuendae  circa  quae- 
dani  puncta  dicti  Decreti  subortoe  saut:  ad  eas  complauandati 
idabiliendamque  praetacti  Collegij  Patmm  Societatis  cum  Vni- 
uersitate  vnionem  per  Kos  nuper  factam,  prBecipnonun  nostro- 
mm  intimonun  Consiliaiiormn  et  Commissariorum  deputatorum 
uapienti  prouidentia  et  consilio  interposito,  ambae  partes  amioe, 
beneuole,  constanter,  iirmiter  etvnanimi  voluntatum  couBensione 
ad  approbationem  et  confirmationem  Nostram,  die  septimo  Augiisti 
hiuns  currentis  auni  miUetjimi  sexcentetdmi  vigesimi  tertij  tranue- 
genint,  constitaeruut,  definienmt  et  declararunt  iu  hano,  qui 
sequitur  modum. 

§.  I. 

De  Rectoratii  et  |  Reetore  Vniiiersitatis  | 

eiusqne   post  vnionem    electionc,    dignitatc, 

Jnrisdictioue. 

1.  Inprimis  BR.  PF.  Societatis  Jesu  ad  demerendam  Vni- 
nersitatiB  benenolentiam  omni  ommno  Juri  ad  Rectoratum  Aca- 
demia«,  etiam  ez  electione  passiua,  tam  in  Theologia  quam  Ar- 
tistica  Facoltate,  per  Caesarenm  Ynionis  TranBlatiomsque  CoUegij 
Decretnm  et  TranBactionem  mense  Octobri,  anno  superiore,  &ctam 
acqnisito,  sponte  et  libere  renunciant;  et  quicquid  in  Academico 
Rectoratu  honoris  e»t  atqae  dignitatiB,  id  totam  volentes  libeutea 
Dominis  Doctoribos  quatnor  Facultatam,  qui  de  Sooietate  non 
sont,  relinquunt. 

2.  Pater  Eector  Collegij  H.  J.,  CoUeginm  ipsum  tanquam 
venun  ac  vinom  Vninersitatis  |  membmm  et  para  Magniiioam  ri 
Dominom  Reotorem  nt  electum  totius  Academiae  Caput  (e  qua- 
cnnqoe  demnm  electos  sit  Facaltate)  aguoBcet,  illioB  in  Actibas 
omnibns  omnem  eum  honorem  ac  renerentiam  habebit  ac  deferet, 
qnam  alii  defertmt  et  hactenus  detulerant. 

3.  Quamobrem  in  ratione  eligendi  Beotorem  Vninersitatia 
peo'  ba&c  Ynionem  nihil  matatnr.     HjleotoB  etiam  so»  oonsueta 


,.Goog[e 


234       Rfitio  BtndiorDm  et  inHtitntioneg  HcfaolaRticae  SocieUtis  Jesn  III 


oonetat  Anthorit-ate  et  di^ttate,  et  eam  insuiier  in  ScholareB 
Societatis  ac(]uirit  Jurisdictionem,  de  qua  §.  sequenti,  n.  3. 

§.n. 

De  Reetore  Collegij  Societatis. 

1 .  VniaerHitfts  vicissim  ad  cont«standam  suam  in  P.  Bac- 
torem  et  Collcgimn  S.  J.  sic  vnitum  et  translatum  beneuolentiam 
ao  amorem  deolarat,  imprimis  hanc  Gollegij  cum  Vniuersitate 
vnionem  et  translationem  iieri,  ut  nolint  bac  vnione  ant  Reli- 
gioso  Societatis  Instituto  aut  rationi  institutionique  eiusdem 
S,  J.  impedimentnm  vUum  afferri. 

2.  Quamobrem  B,  Pater  Rector  et  Societas  ipea  in  personaB 
Oollegii  omnes,  quae  in  Vniuersitate  inxta  Caeaarenm  Deoretain 
literas  humaniores,  Philosophiam  et  Theologiam  dooent  et  in 
posterum  dooebunt,  auti  alias  ernnt  in  Faoultatibns,  aut  in  ijs 
gerent  oJlioinm,  oninem  eam  etiam  in  posterom  retinebit  Juris- 
diotionem,  Jns  de  illis  disponendi  eommque  ministeria  diri- 
gendi  et  auctoritatem,  quam  in  eos  habnit  ante  vnionem. 

1».  3.  Eidem  B.  P.  Bectori   omniR  cura  disciplinae  totaqne 

Ktudiosorum  Hcholarumque,  qui  EB.  Patrum  leotiones  audinnt 
aut  in  Seminarijs  degunt,  adeoque  omnis  ea  auotoritas,  qoam  in 
illoa  habuit  ante  vnionem,  relinquitur.  Si  quis  tamen  oontra 
studioMomm  praefatorum  aliquem  lege  et  iudicialiter  velit  agerei 
remittetur  sd  Tribunal  Magnifici  Domini  Reotoris,  qui  Magnificus 
D.  Bector  omneH  causas  «t  quereias  de  talibuin  ad  ae  delatas  ad 
B.  P.  Beatorem  diriget,  primo  sine  strepitu  Judicij  componendas, 
et  actiones  hmusmodi  ad  Tribnnal  contentiosum  non  prins  reci' 
piet,  qnam  ex  B,  P.  Reetore  CoUegij  intellexerit  oauBam  et  ne- 
gotium  aliter,  quam  via  Juris,  eomponi  non  potuisse. 

4.  Si  vnus  aliquis  praeter  Patrum  Lectiones  etiam  Juridicas 
ant  Medicas  audiat,  et  dubinm  oriatur  Magnii^  D,  Bectori  Vni- 
uersitatis,  an  B.  Patri  Bectori  CoIIegij  parere  debeat,  dispicietor, 
quas  lectiones  per  ae  et  principaliter,  quas  minus  princip^ter 
et  incidenter  audiat.  Si  quis  Magister  Philosophiae  creatus  eet, 
ant  illam  ordinate  cum  bono  profectu  andiuit  et  bono  ordine 
transiuit  ad  studium  Juris  aub  Medicinae,  et  praecipne  altemtri 
det  operam:  hic,  Ucet  apud  Patres  audiat  v.  gr.  Mathesin  vel 
Ethicam  vel  QuaeBtiones  D.  Thomae  de  Jure  et  .Tufltitda,  paret 
Magnif:  D.  Reotori  Vninereitatis,  tenetur  tamen  obseruMc  di- 
(nplinam  Socletatis  secuudum  illam  vnam,  quun  audit,  leoUonem. 


,.Goog[e 


TereJBJinintr  dfi  Wienrr  Eoll.  mit  der  TTniT.  tfi2i).  235 

Contra  si  qttis  stndeat  ant  Theologiae  ex  professo  apiid  Patres 
aut  Philosophiae,  paret  R";  P.  Rectori,  etiam&i  v.  gr.  audiat  etiam 
InstitntioneB  Jnris;  tenetur  tameu  et  hic  ohsemare  disciplinam 
Frofessoris  etiam  secundum  hanc  vnam  lectionem,   quam  audit. 

5-  Eidem  R»  P,  Rectori  Collegij  hoc  etiam  honoria  tribuit  i 
Vuinersitas,  nt  in  consessibns  omnibns  et  Actibus  Academicis  se- 
deat  et  locnm  occnpet  immediate  post  D.  Saperintendent«m.  Et 
qnamnis  sit  in  Facultate  Theologica,  quemadmodum  Magnificns 
Dom,  Superintendens  est  in  Jnridica,  nullum  tamen  in  ea  accipiet 
aut  habebit  officium,  neo  iunget  ne  circulis  Nationnm  in  Elec- 
tione  Rectoris  Aoademici,  sed,  cum  Magnifico  Rectorc  resignante 
et  Superintendente,  suo  in  loco  remanebit.  Si  quando  in  Con- 
tdstorio  tractanda  fnerint  negotia  AcademiaA  ad  rem  iiterariam 
vninerBe  spectantia,  idem  R.  P.  Rector  aduocari,  nec  sine  eo, 
quod  Scholares  omnes  concemet,  quicquam  statni  debebit. 

6.  Qnem  Studiosnm  ob  contumaciam  aut  mores  improbos 
a  Scholis  8,  J,  R.  P.  Eector  (cui  soli  id  competit)  arceri  cura- 
nerit,  id  ipse  significabit  Magnif:  D.  Rectori,  qui  mandabit,  ut 
talem  ad  studium  Juris  aut  Medicinae  Profe»sores  nou  admittant. 
Idemque  fiet,  ai  aliqnis  sponte  insalutatoque  Profeti^sore  Scholas 
desemerit.  E  diverso  si  qniH  e  Societate  Doutorem,  Mogistmni 
Studiosnmne  soli  Magnift  Bectori  VniuereitatiB  subicctum  accu- 
sare  volet ;  illmn  accusabit  primo  apud  MagniP:'  D.  Rectorem  ©t 
non  alibi. 

7.  Si  quid  aliqnando  Magnificns  D.  Rector  aut  Venerabil® 
Consistorinm  verbo  vel  scripto,  quod  aliquem  e  Societate  eins- 
que  officium  concemat,  »ignificandam  vel  intimandum  cenMuerit, 
id  ad  R.  P.  Bectorem  Collegij  et  non  ad  nlinm  dirigetnr,  ut  in 
hoc  ctiam  Instituti  et  ReligioHa^  discipliuae  et  ordinis  ratio  ha- 
beatur ;  eadem  semabitur  ratio,  quando  Htudiosi  ad  comitandum 
Magniiicum  D.  Rectorem  conuocandi  eruut.  | 

§.  m.  ,. 

Dc  Canccllario  |  Dccaiiis  et  BccaDatitiiis, 
maxime  in  Artistica  Facult. 

1.  Idem  erit  post  vnionem  hanc  Cancellarius  Vniuersitatis 
qui  ante,  Cathedralis  videl.  Ecclesiae  ad  D,  Stephanum  Fraepo- 
sitns.  Ratio  etiam  et  electio  et  anotoritas  Deoanorum  in  Facul- 
tate  Theologica,  Juridica   et  Medioa  eadem   erit  qnae  hactenus 


,.Goog[e 


236     Ratio  fitndionim  et  tiKtltatioues  scboliuticu  Sacietatia  JesB  in 

fmt.   De  Decano  et  Decanatu  Facultatis  Artisticae,  magno  vtrinB- 
que  partis  aniinormu  consensn.  constitQta  sout  ha«a:' 

2.  Inprimis,  ut  uno  semestri  sit  DeoaQOB  e  Societate,  qnem 
Societas  elegerit;  altero  semestri  alitis  e  Facultate  Doctor  seti 
Magister,  quem  Facultas  ritu  et  more  consneto  elegerit;  qnando 
hic,  elapso  suo  t«mpore,  officium  reaignabit,  monitus  a  E.  P. 
Kectore  per  schedam  eum  publicabit,  quem  Societas  in  seqnens 
semeetre  elegit. 

3.  Decanus  a  ^ocietate  constitutus  toto  semeatri  omnia  De- 
cani  officia  geret  et  administrabit  ut  propria,  praeterquam  Viee- 
E.ectoris  Academiae;  id  enim  mnneris  sustinebit  Exdeoanm,  qui 
non  est  e  Societate. 

4.  Decanus  a  Facultate  electus  toto  suo  tiemestri  sunin  in 
Consistorio,  Processionibus  et  Actibus  publicis  locum  et  digni- 
tatem  obtinebit,  imo  etiam  Facnltatem  conuooabit  et  diriget, 
quando  ob  caneam,  quae  Scholastica  non  est,  nec  ad  rem  litent- 
riam  spectat,  conuocanda  est. 

5.  Scholastica  vero  et  ad  rem  literariam  pertinentia  omnia 
prinatim  et  pablioe  hoo    semestri  Yicedecanus  ox  Societate  (sine 

I.  «71..  ille  sit  Exdecanus,  siue  alius)  administrabit.  |  Facnltatem,  quando 
ob  Examina,  promotionee  vel  aliam  qneimcunque  cat^m  litera- 
riam  conuooanda  eet,  conuooabit  ac  diriget,  etiam  praeeente,  si 
adesae  voiuerit,  Decano,  qui  tamen  Decanns,  si  adsit,  primo  loco 
sedebit  et  primus  dicet  sententiam.  Diriget  item  dictus  Vice- 
Decanns  disputationes,  Ezamina;  omuia  typis  mandanda  reco- 
gnoscet  et  censebit;  conferet  gradus,  qnod  tamen  mnnns  honoris 
causa  deferet  aliqnando  Profesaoribus  et  alijs  Magistris,  tam  e 
Societate  quam  caeteris.  Determinationes  quaestionum  pubtice 
dispntatamm'  seu  resumptionea  promiecue  his^  et  illis  deferen- 
tur,  pront  res  et  occasio  feret. 

6.  Conceditur,  ut  ad  rem  literariam,  gradoe  Academico^^, 
Teetimonia  et  aliud  id  genus  Pacultas  Philosophica  haheat  spe- 
cialem  Secretarium,  qni  obeat  vices  Notarij;  apecialem  item  Bi- 
dellum,  et  ut  omnls  dispositio  oirca  testimonia  dauda  promotis 
alijsque  stndiosis  sit  penee  Decannm  aut  Vicedecanum  e  Socie- 
tate.  Quam  in  rem  habebit  peculiare  Facultatis  Sigillnm.  Ni- 
hilominus  tam  testimonijs,  qnam  Coronae  promouendoram  prae- 
figitur  uomen  Decani,  qnisquis  ille  sit.     Si  quis  volet  etiam  U&' 

I  forte  disputu4aniR.  —  '  Cod.  u.  hlc 


nGoogle 


TeTeinigtuig  du  WieBerKoll.  mit  der  TlDiv.  1893.  237 

gnifioi  D.  Bectoris  habere  teBtimoniam,  is  eidem  obteutnm  Facnl- 
tatis  testimoniam  prius  exbibebit. 

7.  Depositor  a  Facnltate  Artistica  conatittitos  quoad  officinm 
et  tempus  depoueudi  eos,  qiii  BR.  Patnim  lectioneB  frequeutant, 
etiam  a  Decano  vel  Yice-Decauo  e  Sooietate  dependebit.  Taxam 
depositionis  quoad  eosdem  etiam  constituet  ex  directioue  B.  P. 
Rectoris;  ao  ut  depositiouis  ratio  sit  moderata  et  ordiuata,  item 
Decanos  Societatis  vel  Vice-DecanuB  sua  praeseutia  prouidebit. 
A  depositionis  lege  eximuutur  Clerici  et  qui  habitum  gestant 
Ecclesiasticnm ;  omnes  tamen  suo  tempore  ]  iu  Matricnlam  referen-M 
tuTj  alioqnin  uon  gaudebuut  Priuilegijs  Academiae. 

§.  IV. 
De  Professoribus  |  Academicis  e  Soc.  Jesu. 

1.  lu  YniQQrsitate  iuxta  suum  lusHtntum  ipsinsque  formam 
ao  modnm  docebaut  ER,  PP,  Societatis  Jesu  Jiteras  hnmaniores 
omnes  ac  Rhetorioam,  liuguam  latinam,  Qraecam  ao  Bebraicam, 
Yniaersam  Philosophism,  vniuersamqne  Theologiam,  minime  tamen 
ezclnsis  a  lectura  Theologiae  Professoribus  alijs,  qui  haotenus 
docent,  quorum  electio  et  constitntio,  ut  hacteuuB,  ita  etiam  in 
posteram  iuxta  Decretum  Caesareum  salua  et  integra  manet,  de 
quibns  haee  specialiter  adnertenda:  Vt  ijs  suae  reliuquantnr  horae 
in  Auditorio  Theologico,  qnibns  docebant  ante  CoUegij  trausla- 
tionem;  —  Vt  iuterpres  Sacrae  Scripturae  de  Societate  uou  do- 
ceat  eadem  hora,  qua  alter,  uec  eodem  auuo  enudem  Scripturae 
librum  interpretetnr.  Professor  Scripturae,  quem  conatitnit  Vni- 
nersitas,  manet  ut  hactenus  in  Consistorio  Senior  Facnltatis. 

2.  Et  qnamuis  Alma  Societas  Jesu  ipsamet  suob  Profesaores 
omnea  eUgat  et  constituat,  qui  tamen  prima  vice  electi  et  ad 
profitendum  in  Vuiuersitate  fuerint  constitnti,  mittentur  cnm 
Bcheda  R.  P.  Rectoris  ad  Magnif?  Dom™  tamBectorem  qnam  Su- 
perintendentem,  nt  (si  inscaipti  prius  non  fneruut)  inscribantur 
in  librum  Reotoris  Academiae,  ab  ijs  fnturi  Professores  Acade- 
mici  videautar  et  cognoscautnr.  Scribet  autem  R.  P,  Eector,  ad 
qnam  quisque  Profeseuram  sit  destiuatuB,  sperare  et  etlam  cnra- 
tnmm  se,  ut  ofiacio  ac  mnueri  suo  satisfaciant;  hoc  accepto 
Magnif^.  D.  Rector  beneuole  siguifioabit  houc  SooietatiB  electionem 
sibi  esse  pergrajtam,  et,  cum  Professores  ex  suo  luetitato  te- 
neantur  esse  seduli,  nnllam  aliam  ab  ijs  exiget  promissionem  aut  s 
inramentum. 


,.Goog[e 


23R     fiatio  Btndioniin  et  inetitntiones  geholuticu  Societatis  3em  IIl 
§.V.> 

Qui  et  qua  rati|one  Doctores  et  Magijstri 

de  Societate  Jesu  in  |  Facultatem  Theologicam  et  | 

Artisticam  admittendt  sint. 

1.  In  Facnltatem  Theologicam  modo  infrasuripto  admittetar 
inprimis  R.  P.  Rector  Collegij,  duo  ProfeBsores  TheologiAe  Scho- 
laHtieae,  Interpres  3.  Scripturae,  Professor  CoutronerBi&ram  ot 
Profeasores  Theologiae  Moralia,  qui  quaestiones  ad  conscieQtiam 
Hpectantes  exponunt,  et  si  alij  Doctores  Theologiae  e  Societate 
admitti  petent,  penes  Facnlbatem  erit  eoe  admittere. 

2.  In  Artistica  Facnltate  maaent  po»t  Vnionem  et  Traas' 
latinnem  Collegij  qui  ante  in  illa  erant;  et  locum  iuxta  Vniiier- 
sitatis  leges  sibi  competentem  in  Actibus  Acadomicis  occupabunt: 
e  Sooietate  antem  in  illam  admittentnr,  praeter  Decanum  ant 
Vice-Decanum  et  alios  Magistros  idoneos,  qai  petent  etiam  ad- 
mitti,  Professor  Metaphyaicae,  Ethicae,  Physicae,  Mathematicae, 
Logicae,  Dialectioae,  Ehetorioae,  Linguae  Hebraicae,  Graecse, 
Artis  Poeticae.  Qui  omnes,  quando  suia  defungentur  officijs, 
manebnnt  Faonltatis  membra,  donec  ad  illam  transeant  Facul' 
tat^n,  et  poterunt  examinare,  interesse  consilijs,  et  locum  occn- 
pahnnt  slbi  iuzta  legee  Academiae  debitnm. 

3.  R.  P.  Bector  et  Decanns  seu  Vice-Decanus  Artisticae 
sine  repetitione'  admittentur,  ille  in  Theologicam,  Mc  in  Artisti- 
cam  Facultatem.  An  qui  in  alia  Academia  pnblice  annnm  vnum 
eam  sunt  professi  Faoultatem,  in  qnam  petunt  hic  admitti,  ad- 
mittendi  sint  sine  repetitioue,  determinent  Facnltates.  | 

•.  4.  Professores  noui  e  Soc.Jesn,  repetitionis  loco,  Dispntatio- 

nibns  ordinarijs,  tam  ad  gradus  qnam  cacteris,  praesidebnDt,  et 
eos  exercebnnt  aotus,  qui  pro  more  Societatis  munus  eam  Fa- 
cDltatem  docendi  comitantnr;  vbi  duo  aduertenda  et  obseruanda: 
alt«mm,  vt  Thesibus  repetitionis  titulns  praefigatur;  alterum,  ut 
Faonltatie  membra  alijqne  Doctores  atque  imprimis  MagnifiGiis 
Dominns  tam  Eector  quam  Superintendens  tempestlue  per  ali- 
qnem  inuitentnr. 

5.  Admittentnr  autem  in  facultate  hoc  modo.  Primo  cn- 
rabnnt  se   inscribi   apud  MagniBcnm  D.  Bectorem;    deinde   re- 

>  Die  ParagTftpbeubeKeiclinTiiii;  hOrt  in  BnBerm  Codex  von  bier   an  Uif. 
finitet  sieh  aber  fortgesetBt  im  ang^egelj.  gettr.  Werli. 
■  Hene  BitU, 


nGooglc 


VereiDJ^ng  des  Wiener  Koll.  mit  der  Diiiv.  1623.  239 

praesentabiint  se  cnm  testimonio  Boi  gradus  Decano  Facaltatis, 
in  qnam  Bnnt  adsciscendi  et  petent  admitti;  Deraoi  vero  statim 
et  benenole  illos  admittent. 

6.  Si  in  Decanam  ant  Vioe-Decaaum  Pacultatis  Artisticae 
constituatnr  a  Societate  Doctor  aliquis  Theologiae,  qni  membrum 
sit  Facaltatis  Tbeologioae,  is  qnidera  transire  poterit  a  Facoltate 
Tfaeologica  ad  Artisticam,  sed  toto  huins  offlcij  sui  tempore  ad 
Aitistioam  dnntazat  spectabit,  ad  Theologicam  vero  nequaquam, 
etiamei  actu  Theologiam  profiteatur. 

7.  Reliqoi  Doctores  ac  Magistri  hnins  ac  aliarum  Acade- 
miamm,  maxime  in  Deoreto  Caesareo  vnionis  nominatarum,  qoi 
de  Societate  non  sunt  et  in  Facultatem  Artiaticam  petunt  coop- 
tari,  more  et  modo  hactenus  consneto,  uempe  productiu  legitimae 
Natiaitatis  et  promotioiiis  litteris,  sno  tempore  cooptabuntur. 

§.  VI. 

De  Examinibus  et  ExajmiQatoribus  et  Proiuotio|Qibus 

ad  gradus  iq  |  Philosophia. 

1.  Examina  pro  gradlbus  et  promotiones  in  Philosophia 
fient  ritn  et  more  Societatis;  Baccalanreandos,  praeter  Decanum 
ant  Vice-Decannm,  iuxta  dicta  §.  3.,  examinabunt  dno  e  Socie- 
tate  Jesu  Doctores  aut  Magistri  a  R.  P.  Bectore  electi,  qnibus 
Facoltas  per  eleotionem  adinnget  duos  alios,  itidem  Facultatis 
MagiBtrOB,  qui  de  Societate  uon  sint,  cum  |  stipendio  moderato  i- 
quod  ex  praescripto  Faonltatis  facient  Cfmdidati,  nisi  sint  pau- 
peres.  De  ezaminatonbtis  pro  gradu  Magisterij  conueniet  Socie- 
tan,  qnoad  suos,  oum  Domino  Cancellario  Vniuersitatis. 

2.  Promotiones  ad  gradns  Philosopbicos  omnes,  etiam  Magi- 
sterij,  fient  in  anla,  in  qua  etiam,  si  ita  placuerit,  eligetur 
MagnificnH  D.  Rector  VninersitatiB,  et  fient  in  illa  qnae  hactenus 
fieri  conBueuemnt. 

§.  VU.> 

De  Bibliothecis  ratioDe  Typographiae. 

Catalogo  Vniuersali  Acadcuiicarum  |  praclectiouum. 

1.  Bibliothecanim  vsns  et  cnstodia,  facto  prins  Inuentario, 

conceditur    et    committitnr  CoUegio  Societatis,    ita    tamen,   vt 


*  Hier  wieder  §§.  im  Cod.  anRgedTQckt. 


,.Goog[e 


340     Ratto  attidjoriiiu  et.  institaiioneB  scliolMtioae  Societatis  3em  III 

Magistris  et  DoGtoribRs  Facnltatam,  si  qnid  l^ere  velint,  fiat 
aditus,  eiHqae  BibUothecarins  a  R.  P.  Kectore  constitntns,  acoepta 
syngrapha,  ad  dies  aliqaot  etiam  vnmn  altenunne  libnm  det 
accomodato. 

2.  Katio  Typographiae  sao  in  stata  manet,  Decani  {vel 
etiam  Vice-Decaiias  in  Facultate  Artistica)  approbant  qoae  ad 
snam  epectant  Facultatem;  reliqnis  a  Frofeesore  approbatis  snb- 
soribit  Magnif^  D.  Eector. 

3.  Ad  renonationem  stadiorum  conficiatnr  Oatalogus  libro- 
rum  et  Authorum,  qui  in  Vniueraitate  praelegentur,  seraeturque 
in  eo  consuetus  ordo  faoultatum.  Huius  ordiuandi  et  typi  corri- 
gendi  curam  habebit  Decan\as  vel  Vicedecanus  «  Societate  Arti- 
sticae  Facultatis-,  antequam  antem  typo  committatnr,  tam  Yui- 
uersitatis  quam  Collegij  Eectori  reuideudns  exhibebitnr. 

§.  vm. 

De  Collegio,  Scholis  et  Loco  Consistorij. 

1.  Qnamais  Collegium  Archiducale,  Bnrsae  et  alia  nnuii& 
aedificia  (praeter  Jnristarum  et  Medicorum  Qymnasia)  ad  Vni- 
nersitatem  speotantia  Societati  data  et  tradita  sint,  vt  eomm 
loco  Collegiam  SocietatiB,  Scholae  et  Templum  conatmantnr,  atta- 
men   extra  Coll.3gimn  Societatis  et  Scholaa  E.  P.  Eector  locom 

n.  deputabit  pro  Consi  j  storio ,  Cancellaria  et  Arohivo  VninersitatiB, 
in  quem  locum  Societas  spedale  ine  non  praetendet,  sed  sit  ft 
dicatur  absolute  VniueTsitatis. 

2.  Quantum  ratio  loci  feret,  dabitur  opera,  vt  fabrica 
scholamm  ita  accommodetnr,  vt  Adolescentes  Poetis  inferiore): 
caeteris,  quantum  fieri  poteet,  minime  permisceantnr. 

3.  Qnoniam  Medici  proprium  CoUeginm  non  habent,  sed 
hactenus  docent  in  vna  parte  CoUegij  Archiducalis,  illia  ea  pars 
eodem  iuxe  vtenda,  quo  hactenus  sunt  ea  vsi,  relinqaatur,  donec 
de  alio  commodo  illis  pronideatnr  looo. 

4.  Qnoties  a  Deoano  vel  Vioe-Deoano  Facultatis  Artisticae 
de  congreganda  faoultate  praemonitus  fuerit  E.  F.  Eector,  totiea 
in  eam  rem  locum  deoentem  aseignabit;  iiQitis  vero  aediticiJT) 
certum  aliqaem  et  constantem. 

§.  IX. 
De  Seminarijs  et  Seminaristis. 
1.  Quae  aedificia  fabricando  CoIIegio   Societatis,   Sdiolis, 
Templo  necessaria  non  erunt,  Societas  in  Seminaria    conuertet. 


nGooglc 


Tereinignng  des  Wiener  Koll.  mit  iler  Dniv.  1A23.  241 

et  ita  pro  sno  instituto  et  zelo  Hccommodabit,  nt  qtmm  plurimi 
stndioei  in  illis  degere  posBint,  et  ilioB  ipaos  ita  gnbemaliit  ipsa 
et  ad  virtutem  et  litteraa  ita  instituet,  vt  pij  fundatores  sanctae 
ntae  intentioni  copiose  satisfaottim  esse  experiantor  et  gaudeant. 

2.  Stipendiatis  absqtte  Facultatnm,  quibus  nanant  operam, 
diactimine,  qui  iuxta  formam  et  morem  fiindationum  (quae  inxta 
Art.  7.  Decreti  Coesarei  prietino  in  statn  manent)  Societati  pro- 
ponentnr  ab  ija,  qnibus  id  incnmbit,  in  aliquo  Seminario  Rocietas 
dabit  habitationem  et  alimoniam  iuxta  stipendij  modnm  et  ratio- 
nem,  et  tamdiu  in  Seminario  retinebit,  qnamdin  sese  tllin»  legi- 
buB  et  commnni  disciplinaf!  accommodabunt.  Si  quos  antem 
Societas  deprebendet  intolerabiles  ac  dimittet,  de  illis  cum  con- 
sensn  B.  P,  BectoriB  dimissis  Praefectus  Seminarij  eos,  qni  illos 
proposnerant,  faciat  certiores. 

3.  His,  qni  cnram  gerunt  Btipendiomm  et  fundationnm, 
quamm  redditus  pendent  ex  citltnra  vinearum,  assignabitnr  Incus, 
quo  vuas  I  exprimant  et  coUectnram  reponant.  r„ 

4.  Bursamm  litterae,  quae  fundationom  et  stipendia  concer- 
aunt,  assemabnntnr  in  Vniuersitatis  Archiuio;  quae  domos  ipsas 
Societati  traditas  concemunt,  R.  P.  Rectori  oonsignabuntnr,  aut 
Bomm  paria  legitime  authenticata.  —  —  —  ' 

'  DnteKeirliiiet  iHt  <1ie  Vereinbariiii); : 

(L.  S.)                                        (L,  8.)  (I..  S.) 

aOBti.  Rechperger.            fihrtat.  Scliiirfler  P.Snper-  (iPMt;.  Frirt.  nnllcr  D. 

inteiidenii  CnenHrinR. 

(L.  S.)                                        (L.  8.)  (L.  S.) 

Birth.  Oarol.  Prketorinti  D.     Sigiani,  Qeisler  D.  V.  Pecmft  HofTman. 

(L.  S.)                                         (L.  S.)  (L.  8.) 
.lo,  ArKentnn,  ViBititnr.      (lreKlt"ii'^r,  rrovincidlis.   Hnil.  Laitiormfttni,  Hectnr. 

Die  drei  let.zttreiiiinnten  Kind  an»  der  (iea,  .1.  _A(.tnm  Viennai-,  ilie  7. 
Anfc.  Anno  1«{23.' 


,.Goog[e 


242     Ratio  gtndiornm  et  iDstitntionea  Holiolutioae  Soeietatie  Jesn  nT 


Loktionsplane  des  Gymnasinms  zn  Freibnrg  i.d.S. 
von  den  Jahren  1623. 1625.  28.  58.  n.  1769. 

(AoM  den  Originalieii.) 

Nr.  80. 

Vorberaerknng.  Das  Freibnrger  aymnftHlnin  war  Kllerdingi  kein 
StDdinm  geuerale  im  eiKentiicben  Sioue,  da  ea  jedocb  die  fQr  den  Landklerai 
nOtigHte  philoaophiache  ond  tbeologieche  Bildnug  (Logik  nnd  Abrifa  Ton  Dog- 
matik  nebst  Uoral,  apater  anch  Sirchenrecbt  nnd  EontroTerB)  Termittelie,  m 
wolleii  wir  iie  LektionsplSne  an  diesem  Orte  bringeu. 

Catalogus   librorum, 

ad  qnonun  ezplioationem  Gymnasii  professores 

S.  J.  Friborgi  HelTetdorum 

aggredientor  ad  festum  S.  Luoae. 

A.  D.  1628. 

lu  Tbeologia  Morali.  De  religione.  De  Sato^mentis  in 
geuere  et  iu  specie.  De  censuris  ecclesiastiois  et  de  o&sibos  re- 
servatis. 

lu  Logica.  Manuductio  Philippi  du  Trieu.  Organum  Ari- 
stotelis. 

InBhetorica.  M.  T,  Cic,  1.  ni.  de  Oratore.  Ej,Orationum 
vol,  3.  T.  Livii  Decas  III.  &eorgica  Virgilii.  Luciani  dial.  sel. 
lib.  II.  Epigrammata  G-raeca  ex  anthologiae  libris  selecta.  Jac. 
Gretseri  Prosodia  graeca. 

In  Humanitate.  M.  T.  Oic  Quaest.  Tuscnl.  Ej.  or.  pro 
lege  Mamlia.  Cypriani  Soarii  Rhetorica.  Aemilius  Probus.  P. 
Virg.  Mar.  Aen.  1.  V.  et  VI.    Isoor,  or,  ad  Demonicmn. 

In  euprema  Gramm.  M.  T.  Oic.  ep.  ad  fam.  lib.  9.  efc  10- 
Ej.  Cato  s,  de  Senectute,  Em,  Alvari  Syntaiis  pleaior.  Ej.  Pro- 
sodia  et  Figurae.  P.  Ovidiidetristib.  1.  l.et  2,  Jac.  Pontani  vol,  2. 
Frogymn.  Aesopi  fabulae  selectae,    Jac.  Oretseri  Gnunm.  graeca. 

In  media  Oramm.  M.  T,  Cio,  ad  fam.  1.  12.  Em.  Alvari 
Sjntaxia.  Jac.  Pontani  Progymn.  vol,  1.  Catechismus  graecns. 
Jac.  Gretseri  rudim.  1.  graeoae, 

In  infima  Gramm,  M.  T,  Cicer.  select.  epistol.  libr.  4. 
Em.  Alviffi  lib,  1.     Grammaticea  oum  introd,  Syntaxeos,    Jac 


nGoogle 


LeklioniplSiie  toq  Preihorft  i.  d.  Schw.  16:^8  n.  1626.  243 

Pont&ui  selectoram  progymiia8matutn  lib.  2.  Ex  radimentia 
Jac.  Gretseri  deolinstiooes  et  verborum  barytonomm  inflexio. 
Ad  qaotidianas  et  nsitatas  Magistroram  explicationes  acce- 
dent  repetitiones,  scriptiones,  dispntatione»,  declamatioues  publi- 
cae  et  privatae,  et  exercitatioues,  quibns  discipuloram  excitetar 
et  aonatttr  iudustria.  Diebus  autem  Sabbathi  ETangeliom  latinum 
in  scholis  inferioribne.  In  snprema  vero  classe  Orammatices  et 
Humanitate  Graecnm;  in  Ehetorica  Aota  Apostolornm.  Diebns 
Veneris  iu  Bhetorica  et  Hnmanitate  Doctrina  Christiana  e  ma- 
jore  Cateohismo  Fetri  Canisii;  in  reUquis  e  minore  ejusdem  pro 
cnjusqne  scholae  captn  tradetnr.  AestiTalinm  vero  Yacationnm 
diebus  aliquod  illustre  Poema  s.  historia  pro  Hnmanistis  et  Ehe- 
toribns  explanabitnr. 
(Fribnrgi  BrisgoTiae,  ex  offic.  typogr.  Theodori  Meyeri.  1623.) 

Nr.  81. 

Deo   Opt.  Max.    Catalogus  librorum, 

qnos  S.  J.  professores  explicare  inoipient 

ad  festum  3.  Lncae 

Friburgi  HelTctioram  anno  1626. 

In  Theol,  Morsli.  Dereligioue,  De Sacramentis.  De  cen- 
snris  et  casibus  reserratis. 

In  Logica.  Philippi  du  Trien  S.  J.  manudnctio  ad  Logi- 
cam.     Porphyrii  Phoenicis  Isagoge.     Aristot.  Organnm. 

In  Rhetorioa.  M.  T.  Cic.  1.  HI.  de  Oratore.  Ej.  Oratio- 
num  Toi.  2.  C.  Jnl.  Caes.  de  b.  Gall.  v.  CivUi.  Georgica  Virgilii. 
Demostheuis  Philippicoe  T.  Olynthiacae.  Enripides  cum  Epigrom- 
matis  selectis.    Jac.  Gretseri  Prosodia  graeco. 

In  Humanitate.  M.  T.  Cic.  de  0£F.  libri  3.  Ej,  Oratio 
pro  M.  Morcello.  Cypriani  Soarii  Rhetorica.  Aemilius  Probns, 
P.  Vii^.  Mor.  Aen.  L  9.  et  10.  Q.  Horatii  FI.  Carmina.  Isocrates 
ad  Nicoclem.    Jac,  Qretseri  Synt.  graeca. 

In  suprema  Gramm.  M,  T.  Cic,  ep.  od  fam,  1.  3.  et  4. 
£j,  Laelius  s.  de  Amicitia.  Em.  Alvari  Syutaxis  plenior.  Ej. 
Prosodiae  et  Figurae.  P.  Ovidii  de  Ponto  1.  1.  et  2.  Jac.  Pon- 
tani  TOl.  2.  Progymnasm.  Aesopi  fabulae  selectae.  Jac.  Gretseri 
Gromm.  graeca. 

In  media  Gramm.  M,  T.  Ciceronis  ep.  ad  fam.  lib.  14. 
Em.  Alvari  Syutaxis.  Jac.  Pontani  Progymn.  toI.  1.  Catechis- 
mos  graecns.     Jac.  Gretseri  radimenta  1.  graecae. 


,.Goog[e 


244      Batio  Btadioniui  et  luititDtioneB  soliolaaticke  8ocietatis  Jesa  III 

In  tertia  Grainm.  nt  anno  1623. 

In  infima.  M.  T.  Ciceronis  epist.  sel.  lib.  2.  Em.  AlvBii 
Rudimenta  Jao.  Pontaniselectonim  Progymnaam.  lib.2.£lemente 
lingnae  graecae. 

Evangelium  diebns  SabbatiniB  in  scholis  Syntazeos  et  Hn- 
manitatis  graecom,  in  aliis  inferioribns  latinxun,  in  Bhetorica 
Acta  Apost.  ezpouentur. 

Catechismns  quoqne  Petri  Cauisii  major  ant  minor  in  om' 
nibus  dassibus  pro  cujnsqne  captu  die  Yeneris. 

Aestivie  porro  Tacationibus  aliquod  illnstre  po6ma  b.  historia 
pro  Uumanistis  et  Rhetoribns;  ac  diebus  recreationam  per  annnin 
in  Hnmanitate  Martialis  Epigranuaata. 

Kxercitia  demum  quotidiana  in  cnmibns  scholis  mnltiplicia 
repetitionnm,  scriptionnm,  declamationum  etc.  jnzta  methodma 
Komanam. 

(Bmntruti  excndebat  Wilh.  Darbellay.) 

Nr.  82. 

Deo    Opt.    Max.   Catalogns  librorum, 

quos  S.  J.  professores  explicare  incipient 

ad  festnm  S.  Lncaa 

Fribnrgi  Eelvetiomm  anno  1628. 

In   Theol.  Morali.     De  actibus  humanis.     De  virtutibTis 

theologicis  et  moralibus.     De  legibus  et  contractibus. 

In  Logica.  PhU.  dn  Trieu  S.  J.  manud.  ad  Logicam.  Por- 
phyrii  Phoenitiis  Isagoge.     Organum  Aristotelis. 

In  Rhetorica.  M.  T.  Cic.  Orator  ad  Brutum.  Ej.  Orat. 
vol.  secundum.  T.  Livii  decas  m.  L.  Annaei  Seneeae  Tragoediae, 
Demosthenis  Philippioae.  Homeri  Odyssea  cum  Epigrammatis 
selectis.    Jac.  &retseri  Prosodia  graeca. 

In  Humanitate.  M.  Tull.  Cio.  de  Officiis.  Ej.  or.  pro 
Archia.  Cypr.  Soarii  Bhetorica.  Q.  Cnrtlus.  P.  Viig.  Mar. 
Aen.  lib.  3.  et  5.  Q.  Horatii  Fl.  Epistotae.  Lnciani  dia].  sel. 
Jac.  Gretseri  Synt.  graeca. 

In  suprema  Qramm.  M.  T.  Cic.  ad  fam.  1.  9.  et  10.  Ej. 
Laelius  s.  de  Amicitia.  Em.  Alvari  Syntaz.  plenior.  Ej.  Prosodia 
et  Fignrae.  P.  Ovid.  de  Trist.  1.  4.  et  6.  Jac.  Pontani  vol.  2. 
Progymn.     Aesopi  fabuhte  sel.    Jac.  G-retseri  gramm.  gr. 

In  media  Gramm.     M.  T.  Cic.  ep.  ad  fam.  I.  12.     £m.  Al- 


nGooglc 


LektiotiBplftQe  toq  Freibnrg  i.  d.  Sehw.  ISfi8/fi».  245 

vari  Synt.    Jac.  Fontfmi  Progymn.  vol.  1.    Catecbismus  graecus. 
Jac  Gretseri  mdim.  1.  graecae, 

In  tertia  Gramm.  M.  T.  Cic,  ep.  ad  fam.  1.  3.  Em.  Alvari 
L  l.  Gramm.  cum  introd.  Syntaxeos.  Jac.  Pontani  8el,  Progymn. 
1.  2.  Ex  rndimentiB  Jao.  Gretseri  deolinationes  simplioes  et  ver- 
bomm  barytonomm  inflexio, 

In  infima.  M.  T.  Clc.  ep.  sel.  lib.  2,  Em.  Alvari  rudi- 
menta.     Jac.  Pontani  Progymn.  1.  1.     Elemeuta  linguae  graecae. 

Evangelinm  ic.  ut  supra  ad  a.  1626. 

(Bruntniti  excud.  AVilh,  Darbellay.) 

Nr.  83. 

CatalogUB  librorum, 

ad  qnorum  ezpUcationem  professorett  Gyran.  S.  J. 

Friburgi  Helvetiomm 

aggredientur  ad  feetum  S.  Lucae  a.  D.  1658. 

usque  ad  Oot.  1659. 

In  Theol.  Morali.  De  principiis  generalibus  Theol.  M, 
De  iide,  8pe  et  charitate,     De  jore  et  justitia. 

In  Controversiia  Fidei.  De  gratia  et  libero  arbitrio. 
De  vitiis  et  peccatis.     De  Sacramentis. 

In  Logica.  Manud.  Phil.  du  Trieu.  Isagoge  Porphyrii. 
Organum  Aristotelifi. 

In  Bhetorica.  M,  T.  Cic.  Orator  ad  Bratum.  Ej.  Oratio- 
niim  vol.  2,  C.  J,  Caesar  de  b.  G-allico.  L.  Annaei  Senecae  Tra- 
goediae,  reliqua  nt  a.  1628- 

In  Hnmanitate.  M.  T.  Cio.  de  OfF.  libri  3.  Ej.  or.  pro 
lege  ManUia.  Cypr.  Soar,  Bhet.  Q.  CurtiuB,  P.  Virg,  Mar.  Aen. 
1.  10,  11.  12.  Q.  Hor.  Fl.  Carmina.  Isocrates  ad  Niooclem,  Jao. 
Gretseri  Synt,  graeco, 

In  snprema  Gramm.  M.  T.  Cic.  ep.  ad  fam.  1.  5.  et  6. 
£j.  Paradoza  et  Somnium  Scipionis.  Em.  Alv.  Synt.  plenior.  Ej. 
Prosodia  et  Fignrae.  P.  Ov.  Nas.  de  Ponto  I.  3.  et  4.  Jao. 
Pontani  Prog.  vol.  2.  Aeaopi  fabulae  selectae.  Jac.  Gretseri 
gramm.  gr. 

In  secnnda  ol.  Gramm.  M.  T.  Cio.  epist.  ad  fam.  I.  15.  ot 
16.  Em.  Alvari  Synt.  Jao.  Pontani  Prog.  vol.  1.  Jao.  GretBeri 
nulim.  graeca. 

In  tertia  cl.  Gramm.  M.  T.  Cic  ep.  sel.  lib.  4.  Em.  AI- 
vari  1.  1.     Gramm.  cum  introd.  Syntazeos.    Jao.  Foutani  Frog. 


,.Goog[e 


246       Batio  stndionim  et  iDstitntioneB  Bcholaatioe  SacietatU  Jesn  111 

seleoboTQm  1.  2.     £x  rudim.  Jac.  GretBeri  declmationes  et  verba 
barytona. 

In  infima  cl.  G-ramm.  M.  T.  Gic.  ep.  ttel.  I.  3.  Em.Alvari 
inidim.     Jao.  Pontani  Frog.  sel.  1.  1.     Elementa  lingnae  gr. 

Ad  quotidianati  .  .  fere  nt  ad  ann.  1623- 

(Fribnrgi  Helv.  spud  Davidem  Irrbisch.) 

Nr.  84. 

Catalogus  materiarnm  et   librorum, 

quorum  explicatiouem  professores  S.  J. 

in  gymnaaiis  Provinciae  Germaniae  Superioris   auspicabuntnr 

in  renov.  Btudionun  ad  festam  S.  Luoae  anno  1769. 

In  Tbeol.  Morali.    De  religione,  Bacram.  et  oensaris. 

In  Jure  Canonico     F.  I.  aHqne  ad  lib.  IH.    Tit.  21- 

In  Controverfiis.  De  Christo,  Eodesia,  verbo  scripto  et 
tradito. 

In  Fhilosophia.  Anno  primo:  Dialeotica  et  Metaphy- 
aica,  i.  e.  Ontol.,  Psychol.  et  Theol.  naturalis,  cum  parte  Fhyrac. 
gener.  —  Asno  necundo:  Beliqua  PhyHio»  genaralis  oum  parti- 
cnlari. 

In  Rhetorica.  M.  T.  Oic.  Orationum  vol.  1.  —  Cypr. 
Hoarii  Rhetorica  plenior.  Virgilii  Aen,  I,  1—3.  Georg. — Horalitui 
de  arte  poetica.  —  Jao.  Greteeri  Synt.  et  Frosod.  sive  I.  2.  et  3.  — 
Ei  Summa  doctrinae  christ.  cap.  4.  —  Budimenta  historica.  — 
Aotus  Apost.  graeci. 

In  Humanitate.  Cypr.  Soarii  tabulae  lib.  3.  de  elocn- 
tione,  tropis,  figuris  verbonun  ac  Bententiamm.  —  Q.  Curtdos.  — 
Fnbl.  Ov.  Na.8.  Elegiae  de  Tristibus  oum  notis  F.  Pontaai.  — 
Epigrammata  Mfurtialis  cnm  sj^nopsi  artis  epgrammatioae  et  nu- 
tatiombus  P.  Jos.  Jnv^cii  S.  J,  vel  oum  notis  Baderi.  —  Jac 
Gretseri  lib.  2.  6.  Syntaxis.  ■ —  Cateohismi  P.  Widenhofer  oapita  b- 
—  Budimenta  historica.  —  Evangel.  graecum. 

In  Syntaxi  Majore.  M.  T.  Cio.  ep.  ad  &mil.  Ubri  8  po- 
steriores.  —  Institutionnm  novarnm  lingnae  latinae  paru  3.  »• 
Syntazis  ooto  portinm  Orationis.  Pare  4.  s.  Prosodia.  Appendix 
1.  8.  mdimenta  artis  metr.  Ex  append.  3.  indioulos  verbomm 
graecoram.  Ez  append,  4.  arithmetioa  fi:«ctorum.  —  P.  Ov.  ep.  de 
Ponto  oum  nobis  Fontani.  —  Jac.  Fontani  Prog.  vol.  3.  pars  po- 
sterior.  —  Jac.  Gretseri  Inst.  gr.  i.  1.  osque  ad  Syntaiin.  —  Cato- 


nGoogle 


OberdenUelier  I«ktioiupkui  1769,  24? 

chiami  P.  Wide&hofer  capp.  4.  —  Bndimenta  historics.  —  Evangel, 
graecmn. 

Id  Syntaxi  Minore.  M.  T.  Cio.  ep.  ad  fam.  lib.  6. — 8.  — 
lustit.  noT.  pars  3.  nsque  ad  oap.  6.  Kx  parte  I.  partioipia  et 
reciproca.  Ex  p.  II.  de  praeteritis  et  sapinis.  Ex  appeud.  3. 
iadioolTis  nominam  graeoornm.  Ex  append.  4-  s.  arithemtioa  de 
regola  aorea  composita  et  societatis.  Append.  6.  et  6,  de  ortho- 
graphia  latina  et  germanioa.  —  Jac.  Gretseri  instit.  gr,  de  conja- 
gationibos  barytonis,  charaoterinticiB,  fonnationibas  temporom.  — 
Cateohismi  P.  Widenhofer  capp.  3.  —  Budimenta  hiatorica.  — 
BrangeUuni  l&tinnm. 

In  Grammatica.  M.  T.  Cic.  ep.  sel.  Ub.  3.  et  4.  —  loHtit. 
nov.  p.  m.  nBque  ad  cap.  4.;  p,  II.  tota;  appendix  2.  h.  communes 
loquendi  fOTmnlae ;  ex  app.  3.  indioolns  verbonim  latinorum ;  ex 
append.  4.  divisio  nnmerorum  integrorum  et  regula  aurea  simplex; 
append.  5.  et  6.  orthographia  lat.  et  germ.  —  Jao.  Pontani  Frog. 
vol.  2.  —  Jao.  Gretseri  rudijaenta,  fbrmationes  adjectivorum  et 
Gomparativomm  eto.  —  Catechismi  P.  Widenhofer  capita  2.  — 
Radim.  historica.  —  Evangelium  latimun. 

In  Budimentis.  M.  T.  Cio.  ep.  sel.  1. 1.  et  2.  —  Instit.  nov- 
p.  1.  tota,  exoepta  reciprocomm  et  participiorum  contmctione ;  ex 
p.  2.  de  generibna  et  declinationiboa ;  ex  app.  4.  nmneromm  ad- 
ditio,  subtraotio  et  mnltiplioatio,  app.  5.  et  6.  de  orthographia  lat. 
et  germ.  —  Jao.  Pontani  Prog.  vol.  1.  —  Jacobi  Gretseri  mdim. 
1.  graecae  et  declinationea.  —  Catechismi  P.  Widenhoier  cap.  1. 
—  Budim.  historica.  —  Evangelimn  latinum. 

Ad  quotidianaa  et  usitataa  magistrorom  explicationes  acce- 
dent  repetitiones,  soriptiones,  deolamationea  publicae,  et  privatae 
exercitationea,  qnibus  discipnlomm  excitetnr  et  acuatur  induatria. 
Diebus  Sabbati  evangelium  latinum  in  scholis  inferioribua,  in 
Majore  Syntaxi  et  Hamanitate  graecum,  in  Bbetorica  acta  Apo- 
stolonuD  exponentar.  Diebua  Yeneris  in  Bhetorica  Doctrina  e 
Summa  Doctrinae  Christianae  Petri  Canisii  sive  majore  Cate- 
cliiamo,  in  reUqais  e  minore  ejuadem  pro  cujneqae  scholae  captu 
tradetnr. 

(Ingolatadii  tjpis  Antonii  Attenkhofer, 
typographi  et  bibliopegi  aoademici.) 

Anmerknog.  Wir  entnahmen  dsn  vorateheuileu  uud  die  Tiei  Torher- 
Kegangenen  Lekti«Dekftta)oge  dem  Archiv  der  deutacheu  OrdeuBproriui  3.  J. 
bez.  V  A.  »  et  10. 


,.Goog[e 


248       RBtiu  stndiuriiiii  et  iuBtitutiutieH  scliolastiuftR  8<jui«tatiB  Jea 


I.  Bestatigung  der  Akademie  der  G.  J.  zu  Osnabrfick 
durch  Papst  Urban  VIII. 

22.  Aug.  1629. 

TorbemeTkang.  Earl  d.  Ur.  hdtte  Dach  Niederwerfnug  des  AofatAn- 
doB  der  NiedergachBen  Hein  begonderea  Angeomerk  anf  OBuabrHch  gerichtet,  da- 
selbat  oiu  Bistimi  nud  T9B  eiue  Akademie  (daher  Colle^nm  CaroliuDm)  (ilr 
Latein,  Qriechisch  nnd  Hebr&igch,  fQr  Dialektik  nnd  Theologie  gegiQndet.  lu 
den  Stflrmen  der  KircheDtreunaug  des  16.  Jabrh.  hatte  auch  diese  Schiile 
grorseu  Niedergang  eq  verzeicbnen,  weahalb  der  FarBtbiacliof  Franz  Witbehn 
Ton Wartenberg,  zugleicb  Bigchof ronRegen«bnrg,  Hinden  und  Verden',  aneine 
Nenbelebnng  der  nicbtigen  Schule  dnrch  die  Oea,  J.  dachte.  Weil  jedoch  einer 
ansdrUcklichen  Nenuung  dee  Ordena  einige  Schwierigkeiten  im  wege  fltanden, 
wniden  anch  andere  Beliginaen  uebeu  den  Jesniten  anfgefflhrt,  bia  imTerlanfe 
einiger  Jahra  die   letztereu  auch  Hnraerlich  als  die  einzigeu  Lehrer  daBtADden, 

Daa  Document,  dem  wir  die  pftpBtliche  BestKtigung  entnehmen,  he&Ddet 
slcb  im  BischHfl,  Osnabrlick.  Archiv,  ist  eine  amtlich  beglanbigte  Abscbrift  des 
OriginalB,  anf  Papier,  Folio,  4  SS.,  bezeichnet  mit  ^Brere  Apostolicnm  UrliaDi 
Octavi.  Academiae  et  Fnndationis  Coliegii  S.  J.  Osnahmg.  Approbata  de 
Anno  IRas."  In  der  finfserBten  liukeu  Ecke  obeu  ^Copia."  —  Cber  den  Ans- 
druck  ^BreTe"  hegen  wir  einigen  Zweifel;  uacb  der  LBnge  de«  Doknmeut*  auil 
dem  beigeschlosBeneD  bleiernen  Siegel  („Loco  plumbi")  mOcbte  eB  wahrseheii' 
licher  eine  Bnlle  Bein.  Ohnebin  wurden  Universitaten  and  Akademien  nicht 
durch  Brevien,  Bondem  dnrch  Bnllen  errichtet. 

TJrbanns  Episcopus,  Servus  Servorum  Dei. 

Ad  perpetnam  Rei  Memoriam- 

Salvatoria  et  Doiaini  noatri  Jesu  Christi  Vicea  licet  inuno- 

riti  gerentes  in   terris  ingenti  utique  desiderio   dacimnr  et    cure 

propensioris  Solicitudiuia  exoitamur,  ut  Aoademie  aliaque  litera- 

rum  Studia,  per  que  teuebrosa  Ignorantie  Caligo  ezpellitur,  Scien- 


*  Dieser  ansgezeichDete  Kircbenfllrst  wnnle  B|>itter  Kardinal ;  er  wnr  uiu 
Suhu  d^^BEerzogs  Perdiuand,  Brnders  des  regierenden  Herzons  Wilhelu  V.  toii 
Bayern,  ans  der  morganatischeu  Ebe  mit  Haria  Tun  Petteubeck.  S.  Beruh. 
Ant  UoIdBchmidt,  Lebenagesch.  des  KardinalpriesterB  Franz  Wilheliii 
Orafen  von  Wartenberg  ic.  GekrOnte  PreiBschrift.  OBuabrtkck,  F.  W. 
Bichard,  8',  S46  SS. 

'  Wir  geben  die  Urknnde  genaa  mic  ihren  Eigenheiten,  wie  z.  B.  .e"  st. 
ae,  .acconod,"  st  naccommod."  —  Nar  dio  Abkilrzaugen  «chrieben  wir  ans  nnd 
setzten  die  InterponktioD,  die  in  der  Urkunde  nach  BltrOmiBcher  Sitte  fehlt. 


,.Goog[e 


P.  Urbnu  VIII.  beitiltigt  ilk  Oannbr,  Akul.  1«^.  249 

tiamm  Thesauim  acqmritur,  Veritas  aguoscittir,  peatifera  heresiu 
extirpator  funditaBque  tollitnr,  Fideu  Gatholica  et  divinns  Caltu» 
augetur,  atqne  ad  Spiritualis  et  temporalis  gaudii  gloriam  per- 
veuitur,  landabilibus  inorementis  dirigantur  ubilibet  et  propen»iufi 
invalescant ,  in  illis  potiusime  locis  et  partibus,  que  idonea  et 
acGomoda  fore  noficuntur  ad  multiplicanda  Doctrine  aemina  et 
gennina  salntaria  producenda.  Sane  pro  parte  Yenerabilui  Fra- 
tris  iiostri  Francisci  Gulielmi,  Kpiscopi  Osnabrugensis  et  Sacri 
Bomani  Imperii  Principis,  nobis  nuper  exbibita  petitio  contiue- 
I)at,  quod  GivitaB  Osnabrugensis,  in  qua  olim  clare  memorie 
Carulos  Magnns,  Romanomm  Kex  et  Imperator  Augustus,  post 
fuudatam  et  institutam  in  ea,  quam  Sazonie  Metropolim  esse 
cupiebat,  Sedem  illpiscopalem ,  Scholas  publicas,  in  qaibus  sa- 
cra  Tbeologia  et  liberales  artes  ac  Lingua  potissimum  Greca  et 
hebraica  pubiice  docerentur,  et  quas  quasi  Seminarium,  e  quo 
viri  eruditi  in  totam  Saxoniam  prodirent,  esse  volnerat,  fonda- 
verat  et  institaerat:  —  Hnjusque^  etiam  fandatoris  mens  fiierat,  ut 
Schole  btgusmodi,  qnae  jam  ab  Octnaginta  circiter  annis  injnria 
temporum  et  bellorum  ao  pestifere  heresis,  qua  tota  fere  Dioce- 
sis*  Osnabmgensis,  in  qua  etiam  Parocliiae  supra  trecentas  enu- 
merantnr,  inieota  eat  et  Parochis  doctis  destitnta,  aboleverunt,  pnbli- 
ce  ac  totius  qnasi  Saxonie  primarie  essent,  prout  ex  ipais  hisloriis 
et  antiquis  illomm  tempomm  monumentia  facile  colligi  potest. 
Celebris  admodum  et  populosa  ac  situ  ad  fluvium  Hat^am  ju- 
canda*  atque  ad  stndia  tnm  propter  illins  et  loconun  vicinomm, 
Incolaram  bonam  indolem  ac  felicia  aptaque  ad  capessendas  disci- 
plinas  Ingenia,  tom  propter  annonae  et  commeatns  oportnnitatem 
aliasqaecommoditatesnon  parum  commodaexistit;  necessariumqae 
omnino  videtnr  ad  evelleudam  Heresin,  formandos  Paroohos  et  Ec- 
clesias  recte  procurandas,  eo  maxime,  quia  in  vicinis  Ditionibus 
Principatibusque  impiorum  Lutherii  et  Calvini  Sectatores  publicas 
prave  eorum  Seete  et  erronei  dogmatis  habent  Scholas  seu  Aca- 
demias,  nempe  Hemstadien  (sem).  Bremen.  Bintelen,  Marburgen.* 


,  Cuii.  u.  „CujiifliHie." 

'  Italiuuiaiih  la  ili6ceai.  dalier  iu   vieluii  Urkuudeii  aua  lulieu  ilia  Forin 
nDioceiia." 

*  Sc  eivitu. 

*  Cod.  n.  Hasburg. 


,.Goog[e 


250       Ratio  Btadiuriini  et  iiutjtHtioiiea  wdtoluttcM  Societatia  Jein  III 

Giessen.  et  foraan  alias,  ad  qnaa  illitis  Diocesig  mnlti  Incole 
proficiscimtur  haiuitam(|ae  ibi  heresnm  viros  in  Civitatem  Fopn- 
Imuqne  et  plebem,  ati  ezperieoitia  dooet,  efiuntlaiit;  |  — qood 
sine  soHda  Philosophie  et  Theologie  traditione  et  disoiplina  fieri 
nequit,  ut  viri  eruditi  ad  pastoraJia  oflSoia  formentur;  et  prop- 
terea  idem  Franoiscns  Gulielmtis  Episcopns,  provide  adverteiui, 
se  in  ipsa  Oivitate,  utpote  ad  id,  ut  putatnr,  non  pamm  apta 
et  commoda,  pro  infrascriptis  facultatibus  Academia,  ut  in£ra, 
erigatiir,  maxima  tam  £kx;Iesie  quam  univerae  Reip.  Christiaue 
comoda  ei>se  inde  oritura,  et  hao  via  adolesoentes  ingeniosos,  qui 
incredibili  cum  eumpta  parique  animi  et  corporis  pericolo  iu 
exteras  Kegiones  ablegantur,  esse  remansuros  et  ibi  frequeu- 
tes  atque  idoneos,  tam  ex  Civitate  et  Diocesi  homines  qaam 
aliis  Jinitimis  Civitatibus  ao  Oppidis  et  Looia  etiam  hereticis  uon 
defutoros,  qni  ad  hujuBmodi  studia  concurrant.  Com  autein, 
sicat  eadeia  petitio  subjnugebat,  ipse  FranciBcus  Gulielmos  £pi- 
scopus  Academiam  pro  Fhilosopbia  ac  Theologia  publicam  iu 
ipsa  Civitate  Osnabrogenai  per  Nos,  nt  inira,  erigi  atque  institoi, 
aliaque  infrssoripta  fieri  atqne  ordinari  Bumopere  desideret,  quare 
pro  parte  ejuadem  Franoisci  Gulielmi  Episcopi  Nobis  fhit  humi- 
liter  eupplioatum,  quatenus  ipsius  Oivitatis  Osnabrugensis  decori 
et  venustati  ao  illias  Oivium  et  Diooesanoram  animarum  saluti 
et  commoditatibuB  in  premissis  oportune  providere  do  beoigni- 
tate  Apostolica  dignaremur: 

NoB  igitur  attendentee,  qnod  ex  literarum  studio  animaruffl 
salns  maxime  procuratur,  Ipsumqae  Franoiscum  GuUelmom  Epi- 
Bcopum  a  quibnsvis  excommanic&tionis,  saspensionis  et  interdicti 
aliisqne  ecolesiasticis  sententiie,  censnris  et  penis,  a  Jure  vel  ab 
homine  quavie  ocoasione  vel  causa  latia,  si  quibuB  qaomodolibet 
innodatus  existit,  ad  effeotnm  presentinm  duntaxat  couseqnendum 
harum  Beiie  absolventes'  et  absolntum  fore  censentes : 

Atque  ediiiciorum  ad  asum  diote  Academie  oonstructomm 
situationes,  con£nes,  Vocabula,  denominationee,  qnalitates  et 
quantitaies,  ac  annuonun  reddituum  et  proventuum  pro  Academie 
hajusmodi  dote  ao  UliuB  Bectoris,  Magistrorum,  Preoeptorum, 
Leotomm  et  Frofessorum  aliorumque  ejusdem  Officialium  et  Mi- 

'  Dieae  Erkl^ung'  winl  deu  p&pstlicheu  Qnadenerweigen  TorauigeBchickt, 
damit  uiclit  ilie  RcchtBschwierigkeit  erhobeu  werdett  kaun,  der  Adresnt  sei, 
weun  auch  uuwiBsentlich,  in  iri;eud  einer  Zengor  nud  dAher  des  Qnadenerweises 
vnf&hig  gewesen, 


,.Goog[e 


P.  Urbau  VIII.  best&tigt  die  Osuabr.  Akad.  1639.  251 

nistronun  BDsteutatione,  ttalario  seu  stipendio  et  manutentione 
BseiguaudonuQ  etiam  qualitatcs  et  quantitates  presentibus  pro 
expressiB  habeutes,  hnJQsmodi  eupplicationibus  inoliuati  — 

In  ipea  Civitate  Osuabrugensi  et  iu  edibus  ac  Oollegio  per 
enudem  FrancisoiuD  Grulielmum  maguo  Bomptn  ooustruotis  unam 
pnblicam  Academiam,  iu  qoa  a  Beligiosis  S.  J.  seu  aliis  Profes- 
soribu']  vel  Lectoribus  f  biloaophia  et  Theologia  Soholastioa  pu- 
blice  doceantnr,  ad  inetar  aliarum  Academiarum,  tam  in  trans- 
&lpiuiB  Provinciis  et  Beguis,  quam  alias  ubilibet  inetitntamm, 
ex  nonc  prout  postquam  idem  Franciscus  Gulielmus  Episoopus 
snfGcieutem  dotem  pro  premissis  omuibus  de  propriis  patrimoniali- 
bns  ant  aliis  laicalibus  bonis,  non  autem  ez  redditibus  Beneficiorum 
ecclesiastioonim,  vel  pro  iJlorum  dote  aut  in  alios  pios  usus  de- 
stinalis  vel  relictis,  perpetuo  valide  et  efflcaciter  ac  realiter  et 
cnm  effectu  donaverit  et  assiguaverit  et  non  alias,  apostolica 
Anctoritate,  tenore  presentium  perpetuo,  sine  tamen  alicujus  prae- 
jndicio,  erigimus  et  inatituimus,  illiqne  sic  ereote  et  institute  pro 
ejns  oneris  supportatione  redditus  per  enndem  Franciscum  Cru- 
lielmnm  Episcopum  |  assiguandos,  ex  nuuc  prout  postquam  illos 
assignaverit,  dicta  Auctoritate  etiam  perpetuo  applicamus  et  ap- 
propriamns. 

Et  insuper  ejusdem  Academiae  Bectpri,  Magistris,  Doctori- 
bns,  Lectoribns,  Praeoeptoribus,  Scholaribus  aliisque  illius  Mi- 
nistris  et  Officialibns  ac  personis,  nec  non  Membris  et  subditis 
pro  tempore  ezistentibns  quidem,  omnibus  et  Bingulis  privilegiis, 
facoltatibns,  indnltis,  libertatibns,  immnnitatibus,  exemptionibns, 
antelationibus,  praerogativis,  favoribus  et  propriiB,  tam  spiritna- 
libus  quam  temporalibns,  qmbusvie  aliis  tam  superioris  quam 
inferioriB  Germanie  Academiis  illaruiuque  Hectoribus,  Magistris, 
Doctoribus,  Lectoribus,  PreceptoribuB,  SchoIaribuB  ac  aliis  Mi- 
nistris,  Officialibus  et  persoma  illommque  membris  et  subditis 
pro  tempore  etiam  azistentibus  iu  genere  vel  in  speoie  aut  alias 
quomodolibet  apoBtolica  vel  alia  anotoritate  aut  alias  quomo- 
dolibet  coucessiB  seu  legitime  prescriptiB  ac  in  posterum  con- 
cedendis  vel  prescribendis,  ac  quibuB  ilH  et  ille  de  Jure,  Usu, 
privUegio  vel  oonsnetudine  aut  alias  quomodolibet,  utuntur,  frunn- 
nr,  potinutnr  et  gaudent,  ac  uti,  fmi,  potiri  et  gaudere  possuut 
et  potemnt  qnomodolibet  in  futurum,  non  solum  ad  instar,  sed 
pariter  et  pariformiter  ac  eqnipollenter  et  siue  uUa  prorsus  dif- 
f^%ntia,  etiam  per  viam  Commnnicationis  sen  nove  Concessionis, 


,.Goog[e 


252      Batiu  stndiornni  et  inititHtionM  s^olMticoe  ^ocietatis  Jean  III 

diimmodo  tamen  illa  sint  in  Ubu,  neo  revocata,  vel  sab  aliqna 
revocatioue  <;omprehenaa  sacrisqae  CanombuB  ac  Conoilii  Triden- 
tini  decretis  minime  contraria,  ati,  froi,  potiri  et  gaadere. 

Et  preterea  qaod  ejusdem  Academie  vigore  eunmdem  pre- 
sentiam  erecte  Scholares,  tam  Becttlares  qaam  quorumvis  Onli- 
nam,  et  Militianun  (Bittsrorden)  regularas  illao  undecnnqae  ad- 
veuientes,  qui  inibi  Ptiilosaphiad  et  Theologiae  Bfcadebant,  ul 
eorum  in  faoaltatibus  hujasmodi  peractis  curBibus  ac  alias  ser- 
vatis  Borvandis,  proat  moriB  est,  et  in  aliis  tam  Baperioris  quam 
inferioris  (termanie  Stadioram  Q-eneralium  Universitatibas  obser- 
vari  coneuevit  et  solet,  et  tam  ibi  Stadentes,  qaam  etiam  ahi, 
qui  in  aliia  similibas  Aoademiis  et  UnivereitatiboB  qaiboscanqtie 
catholids  Htadnemnt,  et  post,  saorum  stadioram  in  eisdem  facul- 
tatibos  onrsu  peraoto,  advenerint'  ibi  ad  Baccalaoreatus,  LicentaEi- 
ture  et  Magisterii  gradas,  promoveri  et,  postqoam  promoti  iuerint, 
disciplinas  et  artes,  in  qaibas  graduati  fderint,  tam  in  predicta 
quam  aliiB  quibusconque  Aoademiis  sea  Stadioram  GeneraUam 
Universitatibus  et  aliis  GymnasiiB  qaibuslibet,  et  alias  etiam 
abilibet  voluerint,  dooere,  legere,  interpretari  ac  in  eis  dispatare, 
nec  non  qnoscnnqae  Actus  Cradui  seu  Gradibus  per  eos  susoep- 
tis  convenientes  exercere. 

Postremo  eidem  Fnmcisoo  Gulielmo  Episcopo,  ut  ipse  et 
pro  tempore  existens  Episcopas  Osnabmgensis  una  cam  Itectore 
ipsios  Academie,  ut  petitur,  erigende  pro  felici  et  prospero  regi- 
mine  et  adminiatratione  Academie  hT^nsmodi  illinsque  iBectorani, 
Magistrorum,  Lectomm  et  aliomm  ejos  ofBcialium  electione,  no- 
minatione,  receptioue ,  admissione ,  et  Soholariom  institutioiie, 
Visitatione  et  Correctione  quecunqne  Statata,  Ordinationes  et 
Capitala  licita  et  honesta,  ac  Sacris  CanonibuB  et  Conoilii  Tri- 
dentini  ac  Constitutionibus  apostolicis  non  contraria  edere,  con- 
dere  et  promulgare,  ac  pro  rerum  et  personarum  ac  temponun 
varietate  ut  quaUtate  mutare,  corrigere,  reformare,  ac  alia  de 
novo  edere,  [  douare  et  ordinare,  nec  non  super  iUorum  observa- 
tione  penas  per  Contumaces  et  Contravenientes  vel  infraotores 
incarrendas  imponere  libere  et  licite  valeant,  auotoritate  apwto- 
lica  et  tenore  presentium'  indulgemus. 

Bemum  easdem  piesentes,  tanquam  in  divini  onltus  et  bo- 
nonim  operam  et  fidei  orthodoxe  angmentam  tendentes,  perpetno 

■  Cod.  u.  «en  adT.  —  *  Cod.  n.  .pretniuiB." 


nGoogle 


Eaiaer  FeTdiDand  U.  beattltigt  die  Akad.  OBnabrQck.  1630.  353 

validas  et  efficaces  esse  et  fore,  saos  plenarios  et  integros  e£Fec 
tns  sortiri  et  obtinere,  sicque  et  non  aliter  per  qnoscnnqne  Ju- 
dices  ordinaiios  vel  delegatos  qnavis  auctoritate  fhngentes,  etiam 
Gaesarea,  Falatii  apostolici,  Anditores  ao  Sanctae  Bomanae  Ec- 
clesiae  Cardinales,  etiam  de  Latere  Legatos  et  Sedis  Apostolicae 
Nnncios  judicari  et  diffiniri  debere  —  — .  {folgt  »ler  gewuhnliche 
SchlnfB  der  Bnllen.) 

Datnm  Bome  apnd  Sanctam  Hariam  Majorem.  Anno  In- 
camationis  Dominioe  Millesimo  Sexcentesimo  Vigesimo  Kono  — 
Undecimo  Calendas  Septembr.  —  Pontificatns  Nostri  Anno  Sep- 
timo. 

Pro  111""  Gardinale  Lndovisio  Snmm.  H.  Ursinn». 

_    _,      , .  Fantinns  Plentius. 

L.  Plurabi.     -    _     , 

C.  Pontanns. 

Visa  H.  tTrsinns. 
SchlnrRbemerknng.  Dnrcb  BreTe  vom  17.  JnnllffSS,  dessen  Original 
nhne  n&bere  BeEeichnang  iin  BivUiifl.  OgnAbrttck^scIien  Archive  liegt,  hatte  der 
P.  Urbaa  VHI.  geelattet,  das  ehemalige  Augnstinerkloater  mic  Kirche  Dnd 
liegendeu  Qmnden  ftlr  das  nenengrflndeiide  Knjleg  id  verwenden.  Die  Insassen 
dieseg  Elosters  hatten  sicb  vor  etwa  einem  Jahrb.  iler  ueiien  Lehre  angesehtciasen 
imd  ihre  Gater  veikanft;  dae  Domhapitel  erwarb  mit  Analagen  wiedemm  den 
iler  Kircbe  entfremdeten  Beaitz.  Bieraiis  wird  zogleich  er«ichtlich,  warnm 
Urban  VIII.  eine  weitere  Verwendnng  kircblicher  Benefizien  filr  die  OsnabrUcker 
Akademie  im  rorans  nnterBagte. 

Cbrigens  hatte  der  FQrstbiachof  Franz  Wllhelm  dnrcb  Urknnde  vom  12. 
Hlirz  1628,  tod  wekber  Original  nnd  Abacbrift  im  BiachOfl.  0«nabr.  Archife  liegen, 
eine  A.nzahl  kleiner  BeneSzien,  deren  entsiirecbende  Kapellen  EeratOrt  wordeu 
waren,  ebenso  einigealte  Sehnlstiftnngen  dea  Hocbatiftes  dem  Jeanitenkolleginm 
Qbergeben,  ao  daFa  1628  als  StlftODg^ahr  gereobnet  werden  mnfs. 

Nr.  86. 

II.  Kaiserl.  Bcstatlgung  der  Akademie  der  Gcs.  J, 

zu  Osnabruck  dnrch  Ferdinaiid  II. 

20.  Febr.  1630. 

Vorbemerknng.    Daa  Doknment  ans  dem  BischOfl.  Oanabrl)ck'schen 

Archiv  ist  eine  notariell  beglanbigte  Abachrift  in  4  Bl.  Orofafolio,  Pftpier,  da- 

von  6'/(  S.  bescbrieben,  der  Reat  weifa;  Anfang  nnd  Ende  wje  hier. 

Ferdinandus  II.     Divina  favente  Clementia  Eleotns  Ro- 
manomm  Imperator,  Semper  Augnstus,  ac  Germaniae,  Hnngariae,  i.. 
Bobemiae  .  .  .  Bex  .  .  . 

Ad  perpetnam  Bei  Memoriam  agnoscimus  et  notum  faci- 
mns  Tenore  praecentinm,  quod   nobis  Venorabilis  Francisous 


,.Goog[e 


254     Ratio  stndionun  et  iiiBUtiitioiiea  BchiilaBtic&e  SocltitatU  Jmd  m 

U-nlielmns  Episcopas  Osnabrngensis,  Prinoeps  devotos  nobis 
dilectus,  demisse  ezposnerit,  qnaliter  Praedeoessor  Noster  Sanctoe 
Memoriae  Carolns  Magnni  Imperator  poat  totiea  deTictos  Saxo- 
nes  Terram  illam  Deo  et  EccleBiae  couseorarit .  .  .  (fol^  eiie  gt- 
schlchtlicbe  SchildertiDg  der  OaiiAbTttcker  Schnle,  KhDli<^  wie  iti  den  Tortier- 
gebendeD  PapBtlicben  Schreiben.) 

—  —  NoB  itaque  zelum  dicti  Epiacopi  0sQabruge]isi8  et 
Opos  illnd  non  minue  ad  Dei  gloriam,  qnam  Commnnis  Reip. 
Utilitatem,  et  perpetnam  Animamm  Salntem  pertinere,  cnm  nt 
olim  sic  impostemm  plnrimi  oam  Ecclesiamm,  tnm  rero  etiam 
Saeoolarinm  et  ad  Oubemationem  politioam  speotantium  renun 
Tiri  Usn  Doctruiaqae  periti  prodire,  et  utramque  Bemp.  maguo 
cum  subditomm  Bono,  snaque  Laade  egregia  adminiBtrare  pos- 
9int,  merito  attendentes,  pro  benigno  Nostro  erga  DeTotioDen) 
Snam  afiectn,  ejusdem  Petitioni  olementer  annuendum  dniimas, 
proat  annaimas  per  praesentes, 

Proinde  ex  certa  nostra  Scientia,  animo  bene  deliberato, 
sano  accedente  Consilio  et  de  Caesareae  Potestatis  nostrae  Fleni- 
tndine  memoratasin  Urbe  Osnabmgensi  Scbolas  restitntas  benigne 
approbaTimus,  Oaesareaqne  nostra  Anotoritate  in  perpetuum  com- 
mnnivimus,  qnemadmodum  non  solum  ea,  quae  dictus  EpiscopuB 
laudabiliter  coepit,  Anctoritate  nostra  Imperatoria  approbamus, 
ratificamus,  bo  oonlirmamnfi,  verum  etiam  Scholafi  illas,  Acade- 
miamque  renovamus,  denuo  mgimns,  atque  Honori  et  Antiqni- 
tati  suae  pristinae  restitnentes  in  Augnstatem  nostrsm  Protectio- 
nem,  una  cum  Professoiibus,  Stndiosis,  Miuistris,  aliisqne  omxu- 
bns  et  singulis,  qui  ab  illa  dependent,  quomodolibet  particulariter 
reoipimus;  Decemimus  praeberea  Scholas  illaa  Academiae  nomine 
perpetnis  futuris  Temporibus  ab  omnibus  appellari  debere,  et  iisdem 
PriTilegiis  et  Immunitatibus,  quibus  aliae  quaeounque  per  Crerma- 
niam,  et  Imperium  Bomanum  Academiae  aeu  UniTersitates,  nti,  froi, 
atque  potiri  solent,  gandere  Tolnmns,  ita  nt  omnes  et  siugnli 
Stndiosi  ao  Sobolares,  qui  in  albo  ejuadem  Aoademiae  insoripti 
fiieriut,  vel  in  prae&ta  Aoademia  Lectiones  audierint,  et  stndae- 
rint,  omnibos  ac  singalis  |  PnTilegiis,  Ezemptionibus,  Libortati- 
bus,  Jmmanitatibufi  et  Indultis,  quibas  Studiosi  aliarum  qaamm- 
cunqne  Academiamm  seu  UniTersitatum  gaudere,  &ai,  et  potiri 
solent,  Be  et  Nomine  gandeant,  fruantur  ac  potiantnr. 

Insaper  motu,  Scientia  et  Auctoritate,  at  supra,  oonce- 
dimos  et  indalgeraus,  ut  Pbilosophiae   et  Theologiae  Profeasores 


,.Goog[e 


Eaiser  Fordmuid  11.  besUtigt  die  Akad.  Oniftbnick  1680.  255 

ejosdeia  Aoademiae  Stadioaifi,  qni  ejasdtim  Acadeoiiae  albo  in- 
scripti  irieriiit,  Tel  in  dicta,  sea  alia  qnaTis  approbata  Academia 
aen  Umveimtate  staduerint,  Lectiones  andieriut,  et  digni  babilee- 
que  rigoroso  Ezamine  praevio  (in  qno  ConBcientias  ipeomm  Pro- 
fessomm  onerari  volnmne)  reperti  iaerint,  jnxta  aliamm  Uni- 
Tersitatnm  sen  Academiamm  Frivilegia  eis  per  praesentes  a 
Nobis,  et  aliiB,  cam  snmmis  FoQti£cibus  tom  Imperatoribns, 
concessa  sen  ooncedenda,  ad  qnoscnnque  Gradus  Baocalanreatns, 
Lioentiae,  Magisterii,  Doctoratus,  in  Artibos  et  Fhilosophia,  nec- 
non  Sacrosancta  Theologia  ab  iisdem,  sive  Keotore  Aoademiae, 
sive  CanceUario,  sive  Frofessoribns  promoveri  et  solenniter  creari, 
modo  et  solennitate  in  aliis  Aeademiie  et  UniverHitatibus  consne- 
tis,  poeaint  ac  debeant,  atque  tandem  taliter  promoti,  siTe  promo- 
vendi  in  omuibnfi  Locifi  et  Boms  Sacri  BomEmi  Imperii  et  ubiqne 
tetranim  omnibns  et  singnlis  FriTilegiis,  Praerogativisj,  Immu- 
nitatibus,  Sxemptionibus,  Libertatibus,  Autelationibus,  Favoribus, 
Qratiis  et  Indnltis,  quibus  alii  Farisienfiis,  Bononiensis,  Lovani- 
ensie,  Coloniensifi,  H.eidelbergenfiis,  et  aliamm  Academiarum  et 
Universitatnm  Italiae,  GaUiae,  Germaniae  jnxta  illarum  Ordina- 
tiones,  Bitns,  Usns,  Consnetudines  et  Moree  pro  Tempore,  pro- 
moti  de  jnre  vel  Consuetudine,  ant  alias  qnomodolibet  utuntnr, 
finnutnr,  non  solnm  ad  eomm  infitar,  sed  pariformiter  et  oeque 
principaliter,  abeqae  olla  Differentia,  in  omnibns  et  per  omnia, 
perinde  ac  si  Oradns  h^jusmodi  in  Universitatibns,  nec  non  Col- 
legiis  I  G^ymnasilB*  Academiifi  quibuficnuqne  acoepissent,  nti,  potiri,  p 
et  gaadere  Ke  et  Nomine  possint,  debeant,  ao  valeant. 

Nnlli  ergo  omnium  Hominum,  cujnscanqne  Statne,  Gradns, 
Ordinis,  Conditionis,  Dignitatis  ant  Fraeeminentiae  eztiterit,  li- 
caat  hanc  Nostrae  Approbationifi,  ConlirmationiB,  Bestitntionis, 
Erectionis,  Derogationis,  Sappletionis,  Yolnntatis  et  Qratiae  Fa- 
ginam  infringere,  vel  ei  qnoTis  Aofia  temerario  oontraire,  quatenufi 
GraTiBsimam  Nostram  et  Saori  Romani  Imperii  ludignationem, 
ac  Poenam  Qnadraginta  Marcamm  auri  puri  toties  qnoties  con- 
trafactum  fuerit,  omni  spe  Teniae  snblata,  pendendam  .  . . 

Datum  in  CiTitate  Nostra  Yiennae,  Die  Vigesima  Mensis 
Febmarii  Anno  Domiui  Mill"?  Seicent".»  triges","  B^nomm  No- 


,.Goog[e 


256      Ratio  atndinratn  et  inatitnUonet)  nclioluticae  SocieUtia  Jean  III 


tronim    Eomani    Undmtro 
mici  Xin. 


Vt. 
P.  H.  ft  Htratedorff 
mpr. 
(L.  S.  ftppenfii) 
C<)|iiam  hnnn  mm 
^nhflc.rii^lione  mnniiH  ineae 
L.  iS.  Nciifirii. 


Hnngarici  diiodecisao    et  Bolie- 

FerdinanduB. 
Ad  Mandatum  Sr  Caes.  Maj, 
proprinm 
Joa.  Waldetode  mp.  (cH.t.) 

no   milii  i\atti    vero  |  originali  TerbotennR  connonltire 
prnpriw  ■  i  SiKilln  NoMriali  luijecto  tentor. 
(lonr.  Ilenr.  Richanlt 
.1.  0.  n, 
Notarios  OaeHAreni,  iinblicaa,  jnTatns 
et  in   Oancellnria  regia  principatiL' 
Oanabrng.  immatrionlatns  deiin)ierre- 
qnisitnii. 

m  pr. 
Kolilnfsbem  erknng.  Die  Jesnil«n  fMcrten  ilie  Ortlndnng  ^es  nenen 
KollegB  in  OitnabrURk  mit  einem  berrlirh  ansgestatteten  Prachtwerk  in  Folio: 
„Acadeniia  Carolina  |  Osnabra  ^en  sis.  |  RiTi;  |  Athenaenm  Cliri- 
Btiannm  I  Ytrtntis  et  Emlitioniii  |  Encyclopaeiliae  acqnirenilae  ]  A  |  Caroln 
Magno  I  Imperatnre,  |  In  rrbe  Osnabrngenai  ante  OctingentoB  [  anuos  institntnm. 
Nnnc  Itecenter  Ab  |  Tllnstp^'  et  Rev™"  Principe  ac  Domino  |  D.  Fnaeisou 
Gailielmo  |  Epigcopo  OgnabrTgenai,  Hin  |  densi  et  Verdenei  etc.  reBtitntnni  ae , 
dotatam,  |  nec  non  a  |  Sanctiasimo  Dom.  Nostro  |  Vrbano  Papa  VIIL  |  Appro- 
hatvm,  j  Atqne  Ab  |  Tnnictinsimo  Imperatore  ac  Damino  Noatra  Ferdinando  II.  | 
Confirmatiim.  j  Anno  Dom,  M.  DC.  XXX. "  In  fi  je  nen  paginierteu  Alteilnnfen 
nHypotyposeB"  mit  nenen  Titelhl&tteni  nud  endlich  einer  „CoroniB  Apollinea"; 
jeile  .■'eite  eingefarsr.  Gin  Exemplar  daTon  iindet  aich  in  ilem  BischOfl.  Oana- 
brnck'8chen  Arcliire.  Die  FeBl,scbrifr  bietet  eine  Reihe  fon  tbeol,,  philos.,  rhel'. 
nnd  poetiBchen  Abhandlungen  znr  Verherrtichnng  des  nenKegrflndeten  Eollegs. 

Nr.  87. 

III.  StiftuDgsurkando  der  OsnabrScker  Akademie  S.  J. 

dHrch  Furstbiscbof  Franz  Wilbelm  von  Wartenberg. 

25.  Okt.  1632. 

Vorbemerkang.  Dag  Doknment  in  der  Uraehrift  Uegt  im  Bischilfl. 
ArcliiTe  in  Osnabrnck  (Vol.  B.  Nr.  III),  nnd  ist  in  Orofgqaerfolio  anf  Pei^amenl 
mit  anb&ngendem  grofBem  roten  WacliBaiegel  in  hHlEerDer  Kaspel  anBgefertiKt. 
Wir  lasaen  ea  nach  Aem  Originnle  getren  abdmcken  nnd  denten  die  Zffllen- 
brechong  dnrcb  |  an. 

FranciscTB  GTilielmvs  I)ei|  et  Apoetolioae  Sedis  gratia 
Epieopns  Osnabmgensis,  Mindensis  et  YeTdensis,  Praepositns  Batis- 
bonen.  Comes  de  Wartenberg,  Dominus  in  Waldt  etc. 

Postqnam  Diuino  nntn  bnjns  |  Osnabmgen.  Ecclesiae  gnber- 
uaoulis  admoti  sumus;  nibil  nobis  fiiit  antiqmns,  i^nam  nt  Oathf^- 


,.Goog[e 


Fflislbiscb.  FranE  Wilbelm  Btiftet  die  Akftd.  OeDabr.  1R3S.  2b7 

licae  EcclesJae  religione  partim  a  laudatae  memoriae  D.  Itelio 
Friderico  Carjdinale  de  ZoUeTeu  et  Praedeuessore  nostro^,  partim 
a  Nobis  in  nostra  Yrbe  ac  dioecesi  Osaabnigen.  inatanrata,  bona- 
nun  qnoqne  literaram  stndia,  qoae  ad  Beligionem  taendam,  | 
eamque  illnstrasdam  plnrimnm  momenti  habent,  in  pristinum 
decns  honoremque  restitneremus.  Et  erant  qnidem  ab  eodem 
Praedecessore  uoetro  eo  consilio  accersiti  Patres  Societatis  JESV, 
nt  in  Gymnasio,  quod  in  hac  Vrbe  nostra  Diuns  Carolus  Impe- 
rator,  oognomento  Magnns,  condiderat,jnuentntem  erndirent:  Sed 
cum  animaduertflremuB,  |  nescii  quo  superiorum  annorum  fato, 
tantum  de  ejns  Grymnasij  omamentis  esse  detractnm,  ut  iam  non 
satis  tam  inclyti  fundatoris  nomini  maiestatiqne  reeponderet', 
fajciendnm  Nobis  visran  est,  vt  ei  a  Snmmis  Reip.  Christianae 
PrincipibuB,  Vrbano  VIII.  Pontifice  Mazimo  et  Perdinando  II. 
Innictiseimo  Imperatore,  Immunitates,  Prijuilegia,  jnraque  omnia 
Academica  restitui  peteremus,  qnae  publicis  Gymnasijs,  siue,  nt 
vocant,  Stndiomm  Vniuer&itatibus  concedi  solent.  Id  eo  facilins 
ambae  Maiesta|teB  Nobis  pnblicls  editis  Diplomatis  concesserant, 
qnod  eoram  anctoritate  illa  potiBsiraum  Doctrinanim  Studia  re- 
florescere  onpiebamns,  quae  Religionem  fulcire  possent  |  et  exor- 
nare,  Vt  vero  certius,  diligentius  conBtantinsque  ea  bonamm 
disciplinaram  Stndia  colerentur,  neqne  vuqnam  idoneorum  Ma- 
gistrorum  ac  Professoram  copia  deesset:  Nos  |  in  attribuendis 
annuis  vectigalibns  atque  prouentibns  his  etiam  diilicillimis  tem- 
poribus    non  indiligentem  operam  locanimns*.     Vt   autem    buius 

'  Der  Kardiual  Eitel  Friedrich  Ton  HobenxollerD  war  nacta  geiQerRDck- 
kehr  ana  Rom  16S3  anf  den  BischOil.  Stnhl  von  Osnabrllck  geaetzt  worden, 
t  schon  19.  8ept  1636  &nf  deni  Schlofs  Ibnrg.  Am  26.  Okt.  <]aranf  wnrde 
PranB  Wilb.  Ton  Wartenberg  inm  FOrgtb.  von  0.  gewtthlt. 

*  B.  A.  QoldBchmidt,  S.  29IT.  —  Ans  dem  „Corapendinm  (tistoriae 
Coll.  S.  J.  Osnnbmgi"  (hdschr.  Foliant  ohne  Bez.  im  BiachOfl.  Oanabr.  AichiT) 
entnehmen  wir,  dara  die  Jesuiten  Tom  Kardinal  E.  Fr.  Ton  Zollem  im  Dez. 
1624  nach  OBunbrQck  bemfen  wurden  nnd  das  Kolleg  am  21.  Apr.  16S5  er- 
JSSheten.   Schon  an  den  nHchaten  OHtern  z&hlte  man  1070  KonvertiteD.  (Pag.  &.) 

'  Gr  fDgte  16SB  zn  der  liaherigeii  kargen  Stiftnng  jabrlich  2000  Rtb. 
bei.  (Compjhist.  p.  8).  Ini  namliclien  Jalire  kehrten  208  BUrger  nnd  8  Stndierende 
mr  hatboi.  Kirche  Enrllck,  (L.  c,  p.  9.)  Scbou  16S9  wnrden  PhilOBophie  Qod 
Theologie  am  Kollegium  gejehrt,  bestand  also  thats&chlich  wieder  die  Aka- 
demie;  (Ib.  p,  10  sq.)  1683  priiinoTienen  6  Doktoren  der  Theol.,  30  Bacca- 
Unrei  mnd  Hagistri  AA.  LL.  (p.  15.)  Infolge  der  Niederlage  Tilly'^  bei  Leipzig 
wnrde  das  JeBnitenkolleg  1633  unterdrftckt ;  erst  1660  kebrten  die  PP.  SDrtlck 
nnd  TOQ  1866  an  blftbte  die  Schnle  wieder  anf. 

HaiiBuU  QiTDulH  Puda(S|lu  IX  1? 


,.Goog[e 


258      fUtiu  atadionnn  et  institntioiies  acholasticae  Societatis  Jean  m 

uostrae  Fnndationis  |  certior  eeset  impostemm  vtilitas,  faciendnm 
pntanimns,  nt  Societati  JESV,  qnae,  nt  dizimos,  iam  inde  a 
PraedeceBsoris  nostri  temporibns  ad  instanranda  landajbilinm 
disciplinarum  Btudia  vocata  erat,  et  cni  Gymnasij  CBTolim  iam 
ante  annos  aliqnot,  cnm  consenBU  YenerabiliB  Capitnli  nostri 
Catbedralis,  coram  credidimus',  pro;nt  pleuiuB  patet  ex  alia  fnn- 
dationis  nostrae  Carta,  idem  sic  per  noe  anctnm  ac  fnndatum, 
nec  non  per  snmma  Orbis  capita  ampliatum  denuo  traderemns: 
Sio  enim  primum  |  mereri  yidebatnr  iUonun  Patrum  opera,  cnins 
ad  bauc  diem  diligenter  jnnentnti  nanatae  Kos  minime  poenitet. 
Deinde  consilium  secuti  snmiis  Pontificnm,  Oaesamm,  Eegtun  { 
aliornmque  tnm  Ecclesiasticorum  tmn  tiaecnlarinm  Principum, 
qni  publica  Gymnasia  a  se  condita  atque  dotata  eorundem  Patrum 
fidei  commiserunt.  Quapropter  cum  illa,  |  de  qnibus  dizimus, 
Apostolica  ac  Caesarea  Diplomata,  palam  in  nostrae  dioecesis 
omninm  Ordinum  Conuentn  bodie  praelegi  ac  publicari  iussimns : 
Patentibufi  bisce  |  nostris  testamur,  Nos  Publicnm  Oymnasinm 
Yninersitatem  Studiorum,  sine  Academiam  Oarolinam  reipsa  tra- 
didisse  ac  in  perpetnum  tradere  S,'"."  in  Obro.  Patri  |  Mntio 
Vitellescbo  Praeposito  G^nerali  Societatis  JSSV,  eiusqne  Snccea- 
soribus,  et  per  moderatores  ac  profeesores  ex  eadem  Societate 
delectos  atque  institutos  inxta  |  formam  aliomm  Gymnasiomm, 
quae  Societatis  regimiuj  snbiecta  snnt,  gubementur.  Quo  pacto, 
sicut  intelligimus,  Nos  Snccessoresqne  nostros  leuatnm  Iri  solli- 
citudine  idojneoB  professores  quaerendi,  et  decedentibus  snffioiondi, 
ita  confidimus  Societati  cordi  semperfore,  ut  jnnentua  Academica 
bonis  artibns  diligenter  imbuatnr,  et  nos  |  nostroSnocessommque 
nostroram  nomine  spondemus  non  commissuros,  nt  reditus  anuni, 
qui  ad  fundationem  Collegij  atqne  Academiae  ossignati  suut,  ant 
assignabuutur  in  posterum,  negligenter  praestentur,  neue  qnic- 
quam  aliquando  de  ijs  detrahatur. 

Hanc  nostram  Voluntatem  atqno  Decretum,  cum  pnblica 
hnine  nostri  Diplomatie  recitatione,  |  praeseutibus  patefieri  jassi- 
mns,  tum,  ut  posteris  quoque  de  ea  constaret,  mauns  noati^ae 
subscriptione,  et  nostro  Sigillo  corrobor&uimne. 

Actiun  in  nostra  residentia  EpijscopaU  Oastro  S,  Petri' 
prope  Cinitatem  nostram  Osnabmgen.  ipso  festo  SS.  Orispini  et 

■  Im  B^nbliiige  162a 

•  tlber  <liese  vom  FUrsH..  FriiiiB  Wilh.  frhnttle  St.  Peterabnrg  «.  Qold- 
Bcbmiat,  a.  52  B. 


,.Goog[e 


Die  Winbnrger  Proff.  and  ihr  P.  Bekioi'.     1644.  269 

Crispmiani  Martjmin,  dioeceBis  nostrae  saepedictae  PatTonoram , 
qaae  fnit  dies  |  YigeBima  quinta  Octobris,  Anno  ab  incamatione 
Christi,  Millesiino  Sexcentesimo  Trigesimo  Secnndo.  Epiecopatna 
vero  nostri  anno  Septimo. 
Franc.  Gnil"?-  Epns. 

II 

L0C11&  SigilU 

appensL* 


Nr.86. 


Verhftltnis  der  akadem.  Lehrer  S.J.  in  Wirzburg 
znm  P.  RektoT  des  KoUegs. 

De  Academicis. 

Antwort  des  P.  Prov.  an  den  P.  Bektor  von  Wirzburg. 

1644.  4.  Jnnii. 

(Arcbiv.  Oerm.,  Bhen.  Sup.,  Xm.  B,  p.  BBS.) 

1644.  4.  Jnn.  Expendi  diligenter,  qnae  'R*-  V'  biniB  disseruit 
faae  satiB  de  statu  Academiae  nostrae  Herbipolensis,  et  electione 
non  ita  pridem  (inconsulto  Rectore)  Academici  PromotoriB.  Bt 
quod  attinet  Promotorem,  cum  tota  illa  facultaa,  tam  Theologiae 
qnam  artium,  a  Bectore  CoUegii  tanqnam  a  suo  capite  dependeat, 
censeo,  et  male  egisse  nostros,  qui  illo  praetermisso  ad  consnl- 
tandmn  de  re  tam  gravi  et  publica  abripi  se  passi  siut,  et  recte 
reacisBmn  illonun  decretnm  postea  a  Bectore  propter  rationes  a 
R«-  V»-  allegatas. 

Porro  ne  qnid  simile  impoBtemm  oontingat,  a  quo  non  sine 
oSensione  aliqna  ant  etiam  scandalo  mox  recedere  uecesBe  sit, 
et  nt  debita  erga  Superiores  servetur  subordiuatio,  B'-  V'-  meo 
uomine  Academicos  nostros  oinnes  universim  moneat,  iu  Aoa- 
demiis,  quae  cnrae  Societatis  subjacent,  non  licere  nostris  uUos 
conventns  agere,  ant  deUberationeB  simul  institnere  inconsnlto 
Bectore,   nnlUns  roboris  esse  illorum   quaeonnqne   decreta,   nisi 


*  Du  Bi«g«l  trttgt  die  nmachrift'.  „3ecretnm  Poutifioftle  ReTerend. 
niiiatr.  Prancfsci  GTihelm.   £pi.    OmabmgeD.    Comitii  de  Warttenberg." 


,.Goog[e 


260       Batio  stadioroiii  et  inBtitntioiiei  Kholutioae  Societatia  Jesn  III 

ea  ille  assensa  sao  rata  habnerit.  MemiDerint  Profaseores,  se 
non  tantmn  Aoademiae,  sed  multo  ma^  Societatis  membn 
esse,  ideoqne  primariam  ilUs  onram  esse  debere  de  religiosa  disci- 
plina,  eecnndam  hauo  de  Academia.  Deniqne  ne  forte  illos 
lateant,  qnae  alias  F.  Claadins  s.m.  pro  Academise  administratione 
Baluberrime  sanxit,  B*  Y^  ordinationem  illis  ibi  renovet. 


Bamberger  Lektionskatalog  von  1646/47. 

(Weber,  0«m1i.  der  gel.  Scb.  in  Bamb.,  H,  S.  007  ff.) 

Vorbemetkntiff.  Der  gedmckte  LektJonBkatafo;  hat  nnten  die hand- 
scbriftliehe  Notii;:  „PrininB  hlc  Catalogiis  impressni  eat,  cnm  iam  ante  qn>- 
drienninm  doceri  Tbeologia  etiam  icholaetica  nti  etiam  Philosophia  coepti 
eBeet"  PanlBeD,  OeBoh.  d.gel.U.,  S.493,  wnndert  «icb,  dafB  der UntcrrieliU- 
plan  der  Jes.  in  Bamberg  logar  noch  1743/43  im  wesentliehen  dereelbo  wu. 
Wit  freoen  nni  dnTflber,  dafB  die  B.  st.  „ohne  irgend  erheblicbe  Verandening' 
beibehdteu  woTde;  den  ZeitbedUrfniBaen  konnte  man  tTotzdem  rechnnng  traKen. 

In  Theologia  horis  matntims  explicabit:  R.  P.Henricus  Mar- 
cellius  e  S.  J.:  Ex  Secunda  Secundae  Doct.  Angel.  Quaestiones 
de  Fide,  Spe  et  Charitate  et  de  Virtute  ReligioniB. 

Horis  pomeridiams:  R.  P.  HermannuB  Gnadt  e  S.  J.  Ex 
prima  parte  Quaestiones  de  Deo  tino  et  Trino.* 

In  Philoiophia. 

In  Metaphysica:  B,  P.  Philipptis  Brosamer  e  S  J.  Ex- 
plicabit  qnatuor  libros  Aristoteiis  de  Anima,  fijuBdem  Metaphysi- 
corum  et  Ethicorum  libros. 
19.  In    Physica:   R.  P.  Conra|dus  Hermanni  e  S.  J.  Libros 

de  Physico  auditu,  de  Coelo,  Meteoris,  Generatione  et  Corruptione, 
Elementa  EacUdis. 

In  Logica:  R.  P.  Hieronymus  Bichard  e  S.  J.  Phihppi 
de  Trieu  Manudnctionem  Logicam,  Porphyrii  Isagogen,  Aristo- 
telis  Org&num. 


'  9ollte  die  aebr  wahrBcbeinlicbe  Polemik  und  KaBniBtlk  TergeBsen 
wordeti  lein?  Daa  Ketiam''  oben  in der  Vorbemerkang  „doceriTheologia  etiam 
acboL  c.  e."  weiat  offenbar  anf  Tb.  polem.  et  cas.  hin. 


nGooglc 


Bkmberger  Lektiouaplan  1646/i7,  261 

In  huinaniore  Uteralura; 

In  Bhetorioa:  Ciceroms  orationom  volumen  primnm.  Par- 
titiones  de  olaris  Oratoribiis.  Q.  Horatii  Carminmn  lib.  1.  Se- 
necae  Hercoles  itirenB.  Demostli.  Olynthiacae  3.  B.  CbrysoBtomi 
de  Sacerdotio  lib.  4.  Homeri  IliadoB  lib.  10.  Epigrammatum 
Graecorum  pars  1.  T.  Livii  Decaa  1.  Jacobi  Gretseri  Prosodia 
Graeca.     Bhetoricae  Cypriani  Soarii  Repetitio. 

In  Hnmanitate:  M.  Tnllii  Cic.  Tuscnlanae  Quaest.  Oratio 
pro  Archia.  Yirgilit  Aeneid.  Lib.  1.  2.  3>  Martialis  Epigrammatum 
lib.  3.  et  4.  Tnrselini  Epitome  hist.'  EmmanueliB  AJvfuri  Prosodia. 
Isocratis  od  Demonicnm.  Theognis.  Jacobi  G-relseri  SyntaxiB 
graeca.     Cypriani  Soarii  Rhetorica. 

In  suprema  Grammatica:  M.  T.  Ciceronis  Epist.  ad  Fa- 
inil.lib.1.2.3.  EjuBdem  Cato.  Publ.  Virgilii  Georgicorum  lib.4. 
Selectomm  Carminmu  p.  1.  Emmannelis  Syntaxis  cum  append. 
tertii  generis.  Ejasdem  Prosodia  latina.  Jacobi  Pontani  Pro- 
gymn.  vol.  2.    Jacobi  Greteeri  Gramma|tica  graeca.    Aesopus.        p. 

In  media  Grammatica:  M.  T.  Ciceronis  Epist.  ad  Famil. 
Iib.ll.etl2.  P.  Ovidii  Tristinm  lib.  3.  Cateohismi  graeci  cap.  1. 
Emmannelis  Syntaxis  sine  append.  tertii  generis.  Ejusdem  Gram- 
maticae  latinae  repetitio.  JacobiFontaniProgynmasmatom  vol.  1. 
Jacobi  Oretseri  Rudimenta  Graeca  cum  Yerbis  in  Mi. 

In  infima  Grammaticae:  M.  T.  Ciceronis  Epistolae  se- 
lectae.  Emmanuelis  Alvari  Oranimatica  latina.  Ejusdem  Com- 
peiidium  Syntazeos.  Rudimentomm  latinorum  Repetitio.  Jacobi 
Gretseri  Rudimenta  graeca.  Petri  Canisii  CatechiBmus  latinus. 
Jacobi  Pontani  Prog^ann^mata  selecta. 
Omnibus  communia  et  sigiltatim  cuilibet  observanda. 

Rei  divinae  quotidie,  Concioni  sacrae  Dominicis  Festisqne 
diebus,  Doctrinae  Ghristianae  Explicationi  quot  hebdomadis  in- 
teresae';  atyliun  qua  latina  qua  graeca  acriptione  accnrare,  dis- 
putationes  pnblicas  privatasque,  aliasque  literarias  ezercitationeB,    ' 


'  Uau  flbersebe  nicht  die  siuadrUcblicbe  Auftibrniig  des  OeschichtBuiiter- 
ricbtei».  Oemeint  ist  Horatii  Turae  1  lioi  (TorBellioo)  e  8.  J.  HiatoriaruiD 
ab  origine  mnndi  asque  ad  annnm  1598  Epitome,  libri  10.  Romae  169Si  in 
fergchiedenen  Ansgaben  und  FortHetznngen  wiederbolt  anfgelegt;  s.  ile  Backer. 

*  Die  ErklSrnng  des  grOrseFen  Katechiemus  in  der  PhiloEopbie  bis  zut 
obersten  Oramm.-Kl,  scheint  oben  uur  TorgesBeQ  zn  sein ;  sie  galt  als  selbst- 
TeratSndlich. 


nGooglc 


262      Bstio  itndionmi  et  institntiones  BcholnsHcM  Sodetada  Jesa  III 

quibus  efRorescere  ingeuia   atque  extimnlari  iudufitria  cousuevit, 
frequentare. 

O.  A.  M.  D.  G. 


Np.  90. 


StndienordntiDg  der  hfiheren  Schnlen  zn  Mflnchen. 

1648. 
Ratio  stadioram  superiorain  recognita  Mooachii  a.  1648. 

(TSx  Aichiv.  FiOT  Qetm.  S.  J.  aub  n.  V.  *  S.) 
Hebdomadaria. 

Die  Dominica.  Docetur  S.  Scriptnra  ab  hors  5.  ad  6- 
Omittitur  per  Qiiadragesimam  propter  rem  diviuam  in  temploi 
et  qnando  nostri  ordisati  ea  die  FnBinga  redeunt. 

Die  Liinae.  Domi  confereutia  caennm,  ad  quam  Patres 
qnoque  accedere  tenentur,  qui  vel  per  reg.  15.  Prov.  iu  ratione 
studiorum  vel  ex  ratiouali  cansa  per  Superiorem  uou  eximun- 
tur.  Intermittitur  post  Dominicam  Pasaionis  et  Dominioam  in 
Albia  propter  tempun  Pascbale  Patribue  uegotioaum.  Porro  per 
casuum  couferentiam  tioetris  perutilem  videtur  abunde  oompen- 
9ari  repetitio,  eo  proinde  die  omitteuda. 

Die  Martis.  Bepetitio,  quae  alternatur  a  Tbeologiae  Moralis 
et  Controvergae  professoribus,  a  media^  tertia  usque  ad  mediom 
quartae  protrabenda  atque  in  schola  Hemper,  nt  conuuunis  sit 
fructus  nostris  atque  extemit^  anditoribus.  Saepius  tamen  exer- 
cendi  aunt  nostri. 

Die  Mercurii.  Uecreatio  ordinaria,  si  festum  iucidat  in 
diem  Veueri^  vel  Sabbati;  sin  minus,  repetitio  in  sobola. 

Die  Jovis.  Si  sit  a  festo  immuuis  hebdomas,  aut  illnd 
in  diem  Lunae  aut  Martis  cadat,  recreatio  ordinaria;  sin  minuB, 
repetitio  in  i^cholis. 

Die  Veueri».  Consneta  post  scholRsticam  lectioiiem  re- 
petitio. 

Die  Sabbati.  Disputatio,  quae  juxta  reg.  14-  prof.  snper. 
facult,  omittitur,  ai  quam  in  hebdomadem  duo  festi  <ties  vel  cam 
festo  uno  hebdomadaria  vacatio  incidat;  id  vero  si  tribus  conti- 


nGooglc 


Stndieuordtiiiiig  der  hOhenn  Schnleu  xn  Mllnchen.  1646. 


nnaretor  hebdomsdis,  ana  interponitur  disptitatio.  Dispntat  au- 
tem  quiviB  professor  alteniifi  septiniamB  per  daas  horas  jnxta  cit. 
reg.,  a  prima  videlicet  pomeridiaua  nsqne  ad  tertiam.  Quodsi 
ordo  digputandi  tangat  professorem  casanm,  mane  hora  9.  illius 
loco  docebit  professor  oontroverBiamm. 

Exercitationes  hae  sabbatioae  et  quotidianae  durant  qnamdiu 
lectiones,  etiam  uaqne  ad  examen  noBtrorum  domi  per  3  quadrantes 
horae  subiri  solitnm  ad  initium  Julii.  Omitti  tamen  poterunt 
repetitiones  in  vigUiis  festorum,  qnibus  scholae  classium  inferiorum 
duabuB  boris  absolvuntur. 
Menstrua. 

Altemis  saltem  mensibuis  juxta  regul.  Ib.  prof.  sup.  &cult. 
habendae  dispntationes  menstruae,  minimum  per  duas  a  meridie 
horas.  Impedinnt  repetitionem  eo  tantnm  die  habendam,  nti  et 
S&bbatinam  illins  tantum  bebdomadae. 

Defendentes  sunt  duo  singnli  ex  singulis  Casuum  et  Contro- 
versiarum  lectionibus,  argumeutantes  qnatuor;  singtdisque  ad  ar- 
gnmentandum  media  hora  tribuitur. 

Vacationes  longiores  — 
censentur  Natalitiae,   Paschales  et  autumnales,  post  qnas  primo 
die   praeter   lectiones   nullum   est   exercitium  scholasticum   domi 
ant  in  scholis;  et  post  sutnmnales  primo  octiduo  nolla  in  scholis 
repetitio  aut  dispntatio  sabbatina. 

Pridie  Nativitatia  Domini  toto  die  vacant  scholae  superiores, 
efc  postridie  Circumcisionis  deuuo  incipiunt  juxta  reg,  37.  Prov. 
in  ratione  stnd.  §.  3. 

A  Dominica  item  Palm&mm  nsque  od  Dominioam  inAlbis. 
Reg.  cit.  §.  5. 

Autunmales  inchoautur  a  festo  Kativ.  B.  V.  durautque  ad 
S.  Lucae. 

Yaoatioues    aliae. 

A  Quinquagesima  usque  ad  feriam  4.  Cinerum  vacatur, 
qna  die  docetur  post  meridiem.    Cit.  reg.  37.  g.  4. 

A  vigilia  Pentecostes  toto  die  vacatnr  usque  ad  feriam  3., 
et  praeterea  feria  5.  jnxta  cit.  reg.  %.  6. 

Cnm  jnxta  oonsuetudinem  hujus  loci  in  diebuH  rogationum 
djscipuli  nostri  processionibus  non  intereint,  neque  peregrinatio- 
nem  amplius  alio  insbituant,  dooetur  antemeridiania  etiam  boris. 
—  Pridie  solemnitatis  Corporie  Christi  a  meridie  solum  vacatur. 
Oit.  reg.  37,  §.  7. 


,.Goog[e 


264         Katio  stndiorain  et  institntiuiies  sch«laHticae  SocietAlin  Jesn  III 

Quando  in  Oymiiasio  per  unam  tantum  hor&m  docetur,  t&- 
cant  theologi  a  prandio,  quod  fit  in  vigiliis  S.  Catharinae,  Puri- 
ficatiouiB,  Dedicationis,  Assumtionis  20, 

Vacant  classeB  superiorea  per  totum  annum  die  iutegro,  bi 
hebdomas  vel  nullum  diem  testum,  vel  eum  die  Lunae,  Martis, 
Veneris  aut  iSabbati  habent.  Eeg.  37  cit.  §.  10.  et  li. 

Si  ol&cium  cantetur  hora  7.  in  templo  vel  aula,  itur  ad 
scholam  hora  9. 

Ascenuus   ad   anlam. 

In  renovatione  «tndiorum  eunt  Tlieoiogiae  studioEd  ad  ofR- 
cium  de  Spir.  S.,  post  quod  habetur  oratio.  —  Die  festo  S.  Ca- 
tharinae  ascendunt  ad  prima»  et  Heuuudas  ve^perae;  aliis  veru 
fetitis  diebus  «olum  ad  secundas,  pust  t^uas  oratio  vel  carmen  re- 
citatur. 

Coucioues  domesticae.  Toni  {i.  e.  exercitia  decla- 
mationisj. 

Nostri  studiosi  concionantur  iu  retectorio  diebus  ieetis  at^ 
que  etiam  Ddiuiuicis  per  Adventum  et  Quadragesimam,  si  eupe- 
riori  videbitur. 

Biduo  ante  monentur  (jer  bidelluiu,  interrogato  prius  in- 
Mtniutore,  quis  monendus  sit,  juxta  instmct.  2.  pro  concionatori- 
bus  §,  3.  —  Constituuntur  etiam  magistri,  quando  diutius  vacatur 
a  scholis,  ut  in  festis  Natalitiis,  Paschalibus  ic. 

Toni  omittuntur  |Mouachii],  quia  plerique  Congregationem 
aut  catechismum  habent. 

Officium  bidelli. 

Circa  condiscipulos.  Primo  statim  die  omnium  audi- 
torum  nomina  exiget  eb  singulis  per  scamna  locum  oonvenientem 
assignabit;  secundi  anni  theologis  ex  uno,  et  ex  altero  latere 
primi  anni  auditoribus,  quoad  per  numeri  paritatem  licet,  con- 
stitutis.  Id  ut  commodius  fiat,  in  charba  ad  jauuam  affigenda 
ordinem  describere  poterit.  Magistros  ut  phirimum  in  primis 
scamniti  ex  utraqiie  parte  collocabit,  et  tertii  anni  theologos  fere 
in  postremis  scamnis,  ne  aliis,  qui  scribunt,  sint  impedimento, 
nisi  tam  hi  quam  illi  judicio  professoris  in  altiora  subsellia  ad 
januam  vacna  a  nostris  videantur  transferendi.  Ut  autem  om- 
nes  ipse  in  conspectu  habeat,  ex  parte  congregationis  sedebit  in 
editiore  scamno  proximus  extemorum  sedibus. 

Circa  repetitiones,  disputationes,  caBUM.  Bidno  vel, 
si  videatur,  maturius   quos   volet  defendere  constituat  juxta  reg. 


nGooglc 


StndienurduDug  der  liObereu  Schulen  zn  MiiBcheu.  1648.  265 

3.  offllcii ;  septem  aut  octo  diebns  ante,  qui  sabbatiuaiiL  »<unt  pro- 
pugnaturi,  juxta  reg.  4-  Die  Venerin  distribuet  casos  inter  no- 
stros  die  Lunae  dtBcutiendos. 

Girca  absentes.  Patres  in  casibus  absentes  indicat  P. 
Miuistro,  unde  soire  eum  oportebit,  qui  adesue  teneantur.  Idem 
fiiuit  juxta  regnlam  7.  officii,  cnm  c|ui-i  nostrorum  studiosoram 
a  ijcholis  et  aliis  literariis  exercitationibus  abeb^t.  Extemo»  di- 
ucipulos  absentes  professori  et  praefecto  gymnasii  indicat. 

Circa  recreationes.  Semper  pulsabit  ad  linem  recrea- 
tionis  mane  quidem  dimidia  ante  prandinm  scu  hora  10.,  ve- 
Bperi  item  media  ante  coenam  sive  liora  6.,  juxta  uonsuetud.  Prov. 
e.  6.  §.  7.  Quadragesimao  tempore  vesperi  finitur  recreatio  cum 
pulsn  ad  pa.  Miserere;  hieme,  cum  oirca  crepusciUum  datur  si- 
gnnm  t^alutationis  angeliuae.  Ibid.  —  A  prandio  iiiitium  recrea- 
tioni  datui'  quadrante  post  duodecimam,  in  Quadragesima  post 
primam. 

Quae  de  Theologiae  fere  professoribus  et  auditoribus  hactenns 
commemorata  sunt,  proportione  quadam  de  philosophiae  profes- 
sore  intelliguntur,  qui  sicut  iisdem  cum  theologis  gaudet  vaoa- 
ttonibus,  ita  extra  diem  reereationis  scholasticae  per  horam  a 
nieridie  habet  repetitionex,  etiam  clie  Sabbati  saJtera  per  semi- 
horam,  utitnrque  jbidello  externo  atl  argumentantes  pro  schola- 
sticis  exercitiis  constituendos. 

Notandum.  Tribuw  utfcimis  raensibus  (Junio,  Julio  et 
Angu-stoj  uon  habetur  menstrua,  pront  in  rat.  stnd.  impressa 
videre  est. 


,.Goog[e 


Rntio  stiidionim  et  institationeB  BrJiolBBtic«e  SocietBtis  Jeea  Itl 


iStatntender  philosophisclien  Fakult&tderJesnitei 
zu  Ingolstadt.  1649. 

(PrftntL  H,   p   413  sqq.) 

Liber  statutorum  facultatis  artisticae  Ingolstadii  recognitDs 
anno  1649. 

Pars  prima. 

De    pcrsonis    ad    factiltatem   artisticam 

pertioentibus. 

Ad  hanc  facultateiu  pertinent  reotor  ooUegii,  officiales, 

profeseorec,  auditores,  miuistri.  Officiales  snnt  uterqne 

praefectUH  studiorum,   decanus,    et  praeter  hunc  alii  tres  senatos 

academici  coiiHiliarii,  reliqni  item  professores  superiores  usqne  ad 

rhetoricam  inclnsive,  qui,  tametsi  non  sint  de  consilio  aoademici 

senatus,  sunt  tamen  consultores  facultatis.     Professores  suiit 

metaphysicus,  physicos,  logious,   ethicns,  mathematious,  lingnoe 

hebraicae,  rhetoricae,  hmuauitatis   et  quataor  grammatices  prae- 

ceptores.     Anditores,  qui  ad  hanc  facoltatem  pertinent,  sunt 

onines  illi,   qui  modo  dictos  lectiones  ex  instituto  audiunt.    In 

ministris  numerantnr  notarius,  pedellns,  famnlus  gymnasii, 

Cap.  1. 

De  offioio  patris  rectoris. 

1.  Of&cinm  reotoris  universim  est,  omnia  illa,  quae  in  boc 
facultate  a  quibuBcunque  geruutur,  cousilio  et  opera  dirigere  sic, 
ut  niliil  alicniue  momenti  inscio  ipso  fiat,  dabitqne  imprimi£ 
operam,  ut  omnia  accommodate,  quantum  res  feret,  ad  liocietatiB 
constitutioubs  et  rationem  stndiorum  peragantur. 

2.  Litteras  originalep,  quibus  facultatis  privilegia  et  trans- 
latio  ad  sooietatem  continentur,  ipse  asservabit  in  certo  archivi 
loco,  exemplar  etiam  libri  statntomm  facultatis  penes  se  habehit, 
uti  et  libri  cou^uetudinum,  quo  iis  in  tempore  utatur  ad  sui 
aliorumque  directionem;  opus  etiam  erit  ad  inra  facnltatis  co- 
guoscendanonperfunctorieinspexisselibroB  controversiarum  atque 
ftctorum  facnltatis. 


,.Goog[e 


StfttnteD  der  philoB.  Fak.  Ingolstadt  1 


3.  CoQBultationes  oom  professoribus  philoBoplmie  aliquoties 

per  annum  |  instituet  praosente  vel  non  praesente  praefecto  stu-  p-«i*- 
dionim,  prout  res  traotandae  Tidebnntur  postnlare. 

4.  De  ezercitationibTis  atque  actibns  scholaatiois,  sive  publiois 
Bive  privatis,  omnibus  mature  cognoscet'  statuetque,  impedimenta 
praevertet  aut  amolietur,  dnbia  oconrrentia  expediet,  designabit 
dies  idoneos  dieputationibas,  promotionibus  atqne  ezaminibus 
etiam  horas;  qnamque  diligenber  quae  oonBtitnta  sunt  exeoutioni 
mandentur,  observabit  ciroa  lectiones,  cirooloB,  repetitiones  aoa- 
demicas  ic. 

5.  Intererit  non  tantum  examinibus  nOBtromm  philosophiae 
studioBomm,  verum  etiam  disputationibus  illorum  domesticis; 
qoin  etiam  ad  menetruas  eomm  dispatationes  aocedet,  qoondo 
oommode  potest,  eive  ante  aive  post  prandium. 

6.  Qoando  examinandi  erunt  magisterii  vel  bacoalaureatns 
candidati,  proprio  candidatomm  profeesori  ad  id  negotimn  ad- 
innget  ethicae  et  mathematicae  professores;  £nito  examine  suf- 
firagia  examinatomm  coUiget  atqne  ex  bis  ordinem  candidatomm 
in  catalogo  publice  proponendnm  constituet  modo  infra  indicando* 
p.  2.,  c.  14.,  membro  1 . ;  tempestive  item  promotores  designabit 
anditis  oonsultoribus  facnltatis,  si  forte  proprius  professor  im- 
pediatur. 

7.  InBtante  examine  metaphysicomm  nostromm  designabit 
nnum  ex  patribus,  qui  quintnm  de  illomm  dootriDa  suDraginm 
ferat ;  ante  examina  pbysicomm  et  logicomm  nostromm  distribnet 
matnre  examinatores  et  examinandos,  ut  quisqne  examiDatoram 
sciat  in  tempore,  quosnam  ipse  debeat  examinare;  cetemm,  quando 
inchoandum  sit  examen  metaphysicomm  et  physicomm  nostrorum, 
statuet  ex  mnltitudine  vel  paacitate  istomm. 

8.  Finitis  nostrorum  scholasticorum  examinibos  iudioia  de 
illomm  profecta  inscribet  in  libmm  ad  id  destinatum,  tum  ad 
patrem  proviacialem  mittet  una  cum  nominibas  eorum,  qoi  pro 
magno  actu  habendo  faerint  designati,  quorum  itidem  nomina 
inscribet  in  eundem  libmm,  nbi  a  patre  provinciali  potestas  illis 
facta  ftierit  dispatandi,  de  qua  illos  etiam  mature  admonebit. 

9.  Ex  professoribus,  qni  sunt  de  consilio  facultatis,  tem- 
pGStive  designabit  aliqaem  pro  senatu  academico,  si  qnis  in  al- 


'Prantl:  cognogcat.  —  *  Prantl;  indicatido. 


,.Goog[e 


266      Batiu  Bliidiuniiii  et  tnstitationeB  ituholasticae  Sodelatis  JeBn  III 

terios  alio  missi  louum  yabErtitnendus  sit;  qaa  iu  designatione 
fere  poterit  ordinem  quempiam  seqoi,  ant  etiam  sorti  rem  ali- 
tiuando  in  dubio  committere. 

10.  Quo  tempore  nulliis  e  noBtrie  theologiae  decauus  luerii, 
mittet  cum  decauo  philo»ophiae  ad  decunorum  consiUum  evocato 
unum  e  tlieologiae  professoribus  nostris,  fere  eum,  qui  prozime 
decanus  theologiae  ftiit,  ijui  et  ipse  in  eo  conventu  sententiam 
suam  dioit,  si,  ut  fere  fit,  interrogetur. 

11.  Pridie  deductionum  rectori»  magnifici  designabit,  qai  ei 
professoribuH  noijtri»i  ud  eas  cohonestaudai;  adeant,  habita  ratione 
templi  nostri,  atque  in  eo  sacrorum  faciendorum  et  confessionam 
audiendarum  uecessitate  considerata, ;  non  tamen  pauciores  quam  duoB 
ex  qaaque  facultate  eo  mittet,  quos  per  decanum  moneri  corabiL. 

12.  Singulis  semeBtribu»  statis  diebus  decanum  et  reliqaos 
consuJtores  facultatis  convocabit,  ut  de  actis  ac  rationibus  peca- 
niariis  praecedeutis  semestriH  iudicent,  eliaque,  qnae  ex.  re  fa- 
cultatis   sunt,  consultent;    dcnique  novum  decanum  quatuor  illii 

ift.  qni  academici  senatus  adeundi  ius  habeut,  |  ehgant  ad  plura  Eof- 
fragia,  quorum  ai  quando  [laria  erunt  suifragia,  ipse  addito  suo 
suffragio  pendentem  expediet  electionem. 

13.  Curet  rector,  ut,  cum  academiae  noinine  aliquo  evocantnr 
aut  invibantur  professores  a  pedello,  ianitor  collegii  id  ipsi  pri- 
mum  significet  atque  ab  ipso  demnm  intelligat,  quid  denunciare 
professoribus  debeat. 

14.  Invigilabit,  ne  pecunia  facultatis  nimis  prodige  ac  pro- 
fuse,  neque  in  alios  usus,  quam  societas  pridem  recepit,  expen- 
datur,  nihil  in  collegii  aut  iiosbrorum  usus  inde  convertatur,  nisi 
quod  ad  oblationes  in  publicis  officiis  divinis  faciendas  a  uoatris 
peti  inde  pecunia  possit  veteri  more. 

16.  Cnram  sacelli  sanctae  Catharinae  demandabit  uni  ex 
nostris  professoribns,  qui  eam  quam  utilissime  gestare  videbitur, 
auditis  super  ea  re,  si  videbitur,  et  consiliariis  facultatis. 

16.  Nostros  ad  rhetoricam  vel  superiores  lectiones  docendas 
huG  missos  ad  magisterii  gradum  promovendos  curabit  prios 
examinatos,  reverendo  patre  provinciali  per  litteras,  si  absit,  ante 
appeJlato  ea  de  re. 

17.  Stipendia,  quae  habet  facultas  in  coUegio  Georgiano, 
conferet  pater  rector  per  decanum  iis,  qaos  auditis  consiliariis 
facultatis  dignos  iudicaverit,  simulque,  ut  eos  deoanos  regenti 
iUius  coUegii  praeseutet,  curabit. 


nGoogle 


St&tnten  der  philos.  Fkk.  Ingolitadt.  1649. 


18.  Ad  fbnera  aoademiae,  ([mbtiB  vel  professores  vel  studiosi 
emusormqae  facnltatiB  effenmtur,  mittet  omnes  nostros  philoso- 
phiae  professores  et  studiosos;  ad  professorum  etiam  celebrionim 
exeqoiaH,  quae  7.  vel  30.  die  cum  oratione  praecipue  funebri  insti- 
tanntnr,  iudicet,  an  easdem'  expediat  vel  omnea  vel  aliquoB 
accedere,  salvis  semper,  quantum  fieripoterit,  publicis  lectionibus 
nostromm.  Qnando  cognati  atqne  etiam  filiae  professornm  ex- 
temomm  efferentor,  aatis  erit,  mitti  eoB  ex  professoribtis  nostris, 
qui  tnm  non  occnpantur  in  academia;  in  aliis  funeribus  quam- 
quam  nobilioribus,  non  academicis  tamen,  maiorem  etiam  publi- 
canun  lectionum  rationem  habebit,  qnamquam  ad  fiinera  sum- 
morom  urbis  praefectomm,  dooalium  admiaistratomm,  consulnm 
ac  praetomm  ic.  fere  solent  nostri  Btudioai  ao  professoreB  adire; 
de  cetero  attendendnm  in  loco  ad  varias  circumstantias,  atque 
etiam  ezemplum  aliomm  academicorum,  publicamque  aut  privatam 
offensionem. 

19.  Non  sinat  nosfcros  professoreB  angarialibus  conciliis  aut 
alias  quacunque  occasione  rationem  reddere  senatui  academico 
aut  cuicunque  mag^tratui  de  rebus  ad  ofEoium  illorum  perti- 
nentibus,  curetque,  ut  tam  nostris  quam  reliqnis  academicis  per- 
suasnm  sit,  eam  rem  pertinere  ad  superiores  societatis,  qui  sub- 
ditomm  suoram  vice  ac  loco  sint  responsuri  rationemque  reddi- 
turi,  ubi  id  necesearium  iudieaverint;  longe  minus  ferat,  ut  nostri 
in  aenatu  academico  sententiam  dicant,  quae  praeiudicet  iuri  aut 
libertati  snperiomm  societatis. 

20.  Etsi  negandum  academicis  petentibus  non  est,  ut  nostri 
professores  habeant  qnandoqne  orationes  funebres,  cnret  tamen 
rectur,  ne  ex  hac  pennissione  sensim  onuB  aliquod  nostris  accre- 
scat  velut  ex  debito  habendi  id  genus  orationum. 

Caput  2. 
De  officio  praefecti  studiorum  superiorum. 
1.  Habebit   apud  se  libnim  statutomm  facidtatis  artisticae 
atque  item  librum  eonsuetudinum  eiusdem,  dabitque  ojieram,  ut 
ad  praegcriptum  illomm  |  et  eumprimia  rationem  studionim  omnia  p. 
administrentnr ;   nbi  quidquam   se  obtulerit,   quod  declarationem 
aut  dispensationem  requirere  videatiir,   rem  ad  patrem  rectorem 
referat  aut  referri  curabit. 


'  Prnntl :  eoBdem. 


,.Goog[e 


270        B&tio  stodionim  et  Institntiones  scholutic&e  SoBieUda  JeBo  III 

2.  Aderit  dispntationibus,  non  domeBticis  tantnm,  seA  et 
menstniis  in  academia,  a  principio  usque  ad  finem,  argumentan- 
tes  respondentesque  diriget,  argumentis,  si  forte  nimium  protra- 
herentur,  finem  imponet,  cnrabit,  nt  ex  quovis  argumento  aliqoid 
utilitatifi  auditores  percipiant. 

3.  In  diaputationibus  soleninibus,  quae  habentur  thesibiiB 
impressis,  nunquam  interponet  suas  partes  ut  pra«fectus,  sed  prae- 
sidi  totum  ius  disputationem  moderandi  relinquat. 

4.  Ipsius  erit,  nisi  hoc  ofiicium  alteri  pro  tempore  cora- 
mendatum  sit,  non  tantmn  publicas  declamationes  magistrorum 
gymnasii  et  nostrorum  scholaBticomm  in  refectorio  recitandas, 
sed  etiam  eas  orationes,  quae  initio  cursus  a  professoribns  philo- 
sophicis  et  in  promotionibus  publice  recitantur,  legere  et  censere, 
nihilque  permittet  de  loco  RUperiori  dici,  quod  non  sit  accnratnm. 
beneque  latinum. 

5.  Theses  etiam  sive  domi  sive  publice  disputandas,  sive 
imprimantur  aive  non  imprimantur,  videbit,  nec  quidquam  in 
thesibus  poni  patiatur,  quod  sit  vel  paradoxum,  vel  commimi 
philosophomm  sensiii  contrarium,  ant  cum  studiomm  ratione 
quovis  modo  pugnans;  imprimendae  quidem  theses  priuEqnam 
praesidi  restituat,  suam  de  iis  sententiam  patri  rectori  indicabit, 
quem  etiam  admonebit,  si  theses  non  sint,  quales  infra  c,6.  n.lO. 
huius  partis  petuntur. 

6.  Post  examen  baccalaureomm  et  magistrorum  aderit  patri 
rectori,  eimique  in  constitnendo  ex  snffragiia  examinatomm  oiv 
dine  candidatomm  adiuvabit,  atqne,  ut  hnnc  ordinem  andiant, 
examinatores  ipsos  eodem  a<lvocabit;  instantibus  metaphysicorum 
nnstromm  examinibuK  admonebit  patrem  rectorem.  ut  quintnm 
indicem  eonstituat. 

Capnt  3. 
De  offieio  decani. 

1,  Festis  apostolomm  Philippi  et  Jacobi  [l.Haii]  atqne  ite- 
mm  Simonis  et  Judaei  [28.  Oct.]  constituitur  decanus  novus  8 
consiliariis  facultatia  {in  quibns  sit  etiam  decanus  decedens)  ad 
plura  suffragia  voce  expre.ssa,  nisi  quis  morbo  aut  alio  impedi- 
mento  abstineatur  a  conventu  illo  facultatiB,  hic  enim  scriptiini 
suffragium  submittere  posset;  eligitur  antem  fere  qnem  ordo 
contingit,  nisi  graves  rationes  aliud  suadeant. 

2.  Officinm  eius  eemestre  erit,  agetque  pereonam  praefecti 
ratione  studiosomm  extemomm,  qui  in  classibus  supra  rhetoricani 


nGooglc 


Statnten  der  philoi.  Fak.  Insolatadt^  1648.  271 

versantnr;  ceterum  ipse  decanuB,  uti  et  reliqui  professores  tmpra 
rhetoricam,  snbsunt  praefecto  maiorum  studinrum  quoad  lectioiies 
et  reliqaas  exercitationes  ficholasticaa. 

3.  Habebit  decanus  matriculam,  in  quam  stndiosoa  philo- 
snphiae  refert;  qua  in  re  fungetur  munere  secretarii,  quem  con- 
slitntiones  nostrae  requirunt ;  et  quamqiiam  gymuasii  diseipuli 
siia  Qomiiia  praefecto  gymnaai  inscribenda  dent,  eosdem  tamen, 
nim  ad  pLilosophiam  deinde  aceesseriiit,  decanus  inscribet;  nec 
<inidqnam   pro  inacriptione  solvent. 

4.  Diligenter  annotabit  in  charta  ad  id  destinata,  quae  in 
facnltate  artistica  quotidie  gemntur,  ut  snnt  promotiones,  dis- 
pQtationes,  mutationes  |  professorum,  solemnia  principia.  decreta  p. 
in  eonventibns  facidtatis,  superiorum  iiissa  ac  atatnta,  et  id  generis 
atia  ad  faciiltatem  jieculiariter  iiertiaentia;  qnae  deinde  in  con- 
veutn  semestri  eomm,  qui  de  faeultatis  consilio  aimt,  coram  patre 
reclore  leget,  et  quae  ex  eis  approbata  fuerint  in  librum  inscribet, 
quo  facultatis  acta  cnntinentur.  Habeat  praeterea  decanus  pe- 
ciUiarem  HbeUum,  qno  consuetudines  receptae  comprehendantiir, 
nt,  quid  quoqne  tempore  agendum  qiiove  ordine .  commode  re- 
.fciri  possit;  alium  praeterea  libellum,  iii  quem  relata  habeat  nomina 
enrum,   qui  faciiltati  debent. 

5.  Litterae,  instnimenta  et  documenta,  quae  facultatem 
cnncemnnt,  ijenes  decannm  aaser^-abnntnr,  ubi  et  inventaria  reram 
aulae  et  vestiarii  comici.  Remm  mathematicamm  duplex  inven- 
farium  erit,  cuius  altenim  exemplar  professor  matheseoa.  altemm 
liecanus,  aut,  ai  mathematicus  decanns  ait,  aenior  facuJtatis  [lenesse 
habebunt,  atqne  in  viaitatione  collegii  aiiigula  instmmenta  et 
alia  dicto  inventario  comprehensa  ostendent  socio  patris  pro- 
\Tncialis. 

6.  Himc  item  lihmm  statutorum  facsultatis  penea  se  habebit 
decanus;  saepius  leget  non  tantum  ea,  quae  ad  suum  officium, 
sed  etiam  ea,  quae  ad  examina,  promotionea  et  ad  alios  actus 
academicos  spectant;  et  quando  examen  instat,  prins  examinatores 
convocet  eisque  statuta  examinatomm  et  alia,  quae  ad  exameu 
illnd  apectant,   praelegat. 

7.  De  omnibus  iUis,  quae  ad  lectiones,  disputationea,  repe- 
titionea,  consilia,  examina,  promotiones,  hommqne  actmmi  de- 
signationem  et  freqnentationem  apectant,  matnre  admonebit  de- 
canus  patrem  rectorem,  nt  ex  eins  praescripto  singula  deinceps 
in  tempore  ordinet  et  exeqnatur. 


,.Goog[e 


272     Rktlo  stadiornm  et  inadtuioBM  uliolaatirae  Sooi«tatia  Jeni  m 

8.  Eiusdetu  erit,  profeesores  ad  imminentes  academicos  actnE. 
qiiibus  ex  offlcio  interesse  debent,  vocare,  inonebitque  praefectnm 
templi,  ut  ordinem  sacrorum  et  confeasarios  eorum  vicem  snp- 
pleturoa  ita  instituat,  ut  profeBsores  ab  eiosmodi  conventibus  non 
impediantur. 

9-  Singulis  annis  sub  renovationem  studiorum  citabit  decanas 
publico  mandato  eos,  qtii  logicam,  physicam  et  metaphysicain 
eo  anno  audire  volent,  constituto  die;  descendit  decanus  cnm 
professoribue,  excepto  rhetore,  ad  academiam;  ibi  metaphysici 
primtmi,  deinde  reliqui  ordine  intromittuntur  in  hypocaustiun 
academicnm;  quaeritur  nomen,  cognomen,  simulque,  quam  ter- 
tiam  lectionem  audire  debeant,  signiiicatar.  Qni  autem  logicaro 
incipere  vohmt,  examinantur,  num  per  annum  rhetoricam  aadi- 
verint,  atque  eiue  rei  teatimonium  fide  dignum  exhibere  debeiit. 
Eadem  occasione  prselegat  decanus  studiosis  philnsophiae  statuta 
facnltatis,  h.  e.  regulas  auditorum  philosophiae  infra  c.  8.  hnhis 
partis  comprehensas. 

10.  Qui  post  hanc  primam  inacriptionem  demum  ad  lectiones 
philosopbicas  accesaerint,  ii  se  decano  statim  sistent  atque  ab 
hoc  intelligent,  quaa  lectiones  audire  debeant.  Tum  fere  Januario 
mense  convocabuntur  a  decano  ad  hypocauatum  academicmn,  uhi 
eadem  illis  proponentur  et  commendabuntur,  quae  prima  inscrip- 
tione   diximus. 

11.  Valde  neceHsariiim  eat,  ut  decanus  re  ipsa  attendat  et 
investiget,  quam  diligenter  anditorea  philosophiae  frequentent, 
ad  qnas  inscripti  fuerint,  lectiones,  praecipue  mathematicam  et 
ethicam;  eosque,  ubi  defecisse  animadverterit,'  vocet  atque  officii 
sui  admoneat;    et  proderit    oceasione    secundae  inacriptionis  ant 

118.  etiam  alias  evocari  facultatia  auditores,  qiii,  |  quam  prima  inscrip- 
tione  audituros  se  lectionem  promiserant,  deprehensi  postea  fii- 
erint,  non  aut  nonnisi  raro  adiisse. 

12.  Neminem  ex  auditoribus  philosophiae  sinatprimo  anno 
aliam  tertiam  lectionemaudire,  quam  mathematicam,  et  secundo, 
qnam  ethicam,  nisi  qui  aut  graves  in  coutrarium  rationes  attn- 
lerint,  aut  fide  dignis  testimoniia  oatenderint,  parentes  aut  cn- 
ratores  illorum  velle,  ut  aliam  tertiam  aive  theologicam,  sive  iu- 
ridicam,  sive  medioam  lectionem  audiant;  cum  his  enim  dispen- 
sabit,  eiquidem  gradus  e  phHosophia  non  petant.  Nam  qui  ma- 
thematicam  aut  etbicam  non  audiverint,  ii  ad  gradum  bacoalan- 

*  Prtatt:  — iat 


nGoogle 


SutQtm  Aer  philox.  Fak.  InfroUtAdt.  1640.  27it 

reatns  velmagisteriinon  adniittentur;  vel  si  illis  ob  rationa))ilem 
caiisam  fncienda  gradia  videatur,  detmdentur  ad  inferiorem  lo- 
ciun,  i<l  qnod  illis  autea  matnre  significabitur  a  decano. 

13.  Si  qnia  ex  anditoribns  philosophiae  ad  aliam  facultatem 
transire  volet  atque  idoneis  testimoniis  fidem  fecerit,  ita  fieri  velle 
parentes  aut  curatores  suos,  eum  decanns  ne  retineat;  oetertun 
nemini  auditonun  philosophiae  permittet,  ut  horis  lectioni  phlloso- 
phicae  destinatis  aliam  cuiiisconqQe  facultatis  lectionem  audiat. 
14-  Praeter  pecuniam,  quae  faciUtati  ex  baccalaiireonini 
et  magiBtrorum  promotionibue  provenit,  accipiet  decanu^  n  came- 
rario  ex  camera  academica  quotannis  80  fi.,  singulis  scil.  trime- 
atribiis  20  fl. ;  ea  pecunia  asservabitur  in  peculiari  arca  apud  pro- 
curatorem  ooUegii  sub  duplici  clave,  quanim  rniam  decanus  penes 
^  faabebit,  alteram  procurator ;  plures  autem  ob  causa»  cousidtius 
est,  expenfias  facultatis  nomine  faciendan  a  procuratore  fieri,  qtii 
proinde  libnun  habebit,  in  quem  acceptam  expensamque  pecimiam 
referat,  atqne  inde  oonfectas  rationes  administratae  pecuniae  de- 
cauo  ?Tib  finem  offioii  exhibebtt,  qui  eas  in  oonventn  ^emestri 
apnd  patrem  rectorem  recitatas  indicio  conBiliariorum  facultatis 
subiiciet,  tempore  dein  visitationis  coUegii  etiam  patri  provin- 
ciali  ostendendas.  Ceterum  hanc  administrationem  ita  procura- 
tori  decanus  permittet,  ut  de  expensis  tamen  faciendis  in  tempore 
inter  fte  confer^t,  praesertim  extraonUnariin. 

15.  Ex  dicto  facnltatis  pecnlio  decanus  praefeoto  studionim 
inferiomm  pro  munusculis  scholasticis  poat  renovationem  stu- 
dinrum  dabit  quantum  numerus  discipulomm  varius  et  tempomm 
diversa  ratio  requiret  indicio  facultatis  et  snperioram,  nunquam 
tamen  plus  16  fi-,  praeterea  patri  regeuti  Ignatii  martjTis^  1.  Jan. 
tradentnr  60  fl.,  quibiis  ille  necessaria  in  cultum  divinnm  et  mu- 
.«icam  per  annnm  inenntem  in  aula  gjonnasii  procnret  atque  dis- 
ponat ;  maiores  vel  extraordinarias  expensas  iu  paramenta,  instru- 
menta  musioa  et  eimilia  pater  regens  et  facultas  ex  aequo  susti- 
nebunt;  sarta  tecta  gymnasii,  aulae  et  scholarum  ex  eodem  aerario 
conservabnntur  et  reparabnutur,  praemia  annua  comparabuntar, 
merees  gymnasii  faraulo  persolvetnr,  sumptus  comoediis  publicis 
sQppeditabnntur. 

'  Das  „CoU.  S.  Ign.  M."  diente  anch  ala  Eonvikt  fUr  ilie  zn  Ingolstodt 
atndierenden  Pratres  olerici  der  Benedikliner  und  anderar  Orden.  Der  Plan 
dfixn  war  bereiU  1683  gefftrgt,  wnnle  aber  erst  twei  Jahre  spKtet  ansgefnhrt. 
Prantl.,  I,  S.  86S  f. 


te  aHiHnlH  FKdacofla  IX  18 


,.Goog[e 


I^atio  Btndiaram  et  institntioneB  acholasticae  SooietatiB  Jesg  UI 

16.  Non  permittet  decanus  mathematicae  professori  nllos 
anmptns  pro  se  vel  aliis  ex  facultatis  aerario  sine  speciali  patris 
rectoris  consensn,  neqne  in  pia  muuusciila  nltra  5  fl.  annue  ex- 
pendi  siuet,  eosque  in  extemos  professorum  discipulos,  nulli  vero 
ex  notria  inde  donabitiu',  tametsi  aliqua  servitia  in  facoltatis 
emolumenta  pra«atiteriut. 

17.  Tempestive  constitnet  quempiam  e  magistris  vel  ceteris 
gravioribus  studiosis,  si  fieri  possit,  qui  pridie  Rancta«  Cathariuae 
sub  finem  vesperanmi  in  templo  divae  virginis  orationem  habe&t, 
cni  deinde  munusculi  qnidpiam,  quod  tamen  */j  fl.  pretium  non 
superet,  imijensia  aerarii  facultatis  ofierre  poterit. 

18.  Eadem  diligentia  singulis  annis  die  Mercnrii,  in  qnem 
quatuor  tempora  Quadragesimae  incidunt,  anniversarias  exequias 
eonun,  qui  ex  facultate  decessenmt,  in  templo  divae  ^irgiuis 
celebrandas  ciurabit,  convocatis  edicto  prine  affixo  omnibus  »A 
facultatem  artisticam  pertinentibns  Btudiosis. 

19.  lis  diebos,  quibns  adeunda  nostris  profeesoribns  diviua 
officia  Bunt,  matore  illis  nnmmos  oflerat  ad  oblationea  publicas; 
plures  diebns  festis,  qnibUB  tmllae  ad  eleemoeynas  colligendas 
cironmferuntur  per  templum ;  hanc  pecmiiam  accipiet  deoanns  ei 
aerario  facultatis. 

20.  Ad  lites  inter  nostros  cavendas  atque  alia  arcenda  in- 
oommoda  pro  servitiis  extemorum  in  comoedia  aut  alias  praestitis 
esculenta  et  potnlenta  non  accipiet  decanus  e  cnllegio  nostro,  sed 
vel  e  civitate  vel  convictorio. 

21.  Testiarii  comici  cnram  decanus  habebit  eamqne  admi- 
nistrabit  per  aliquem  ex  magistriB  gjrmnasii  a  patre  rectore  pe- 
titum.  Qnae  pretiosiora  sunt,  ea  beue  dansa  ut  sint,  cnrabit  et  cla- 
vim  ipse  penes  ae  habebit,  nihil  nt  niu  conscio  ipso  eximiindeposdt. 

22-  Profesaores  novoa  artium  facnltatis  insoribendos  rectori 
academico  uti  et  regenti  oollegii  Georgiani  eos,  qnibus  facultatis 
stipendia  confenmtur,  recipiendos  praesentabit  decanns;  idem, 
cum  quis  ex  facnltatis  protessoribus  recens  in  senatum  acade- 
micum  adscisceudns  erit,  illum  senatui  sistet,  curabitqoe.  ut  iura- 
mentnm,  qnod  nostri  solent,  ibi  faciat. 

23.  Cum  qnis  e  nostria  philosophiae  oursum  anspicabttnr, 
decanns  mature  diem  constituat  de  oonsensn  rectoris  aoademici, 
quo  flolemne  principium  ab  illo  habeatur,  atque  in  enin  diem 
affigi  ad  fores  academiae  programma  curabit  a  notario,  qno  bA 
id  academici  invitentur,   nominata  hora  et  looo,  ac  tom,  ne  qui 


nGoogle 


Statnten  der  pkiloi.  ftJt.  IngDlsUiU.     1649.  275 

Solemne  principinm  habituros  est  imamentmn    faciat,   qnoA   alii 
profeHsores  solent,  cnrabit. 

24.  Ad  oonoilia,  qaae  trimeBtribuB  indicuntnr  ac  fere  anga- 
rialia  vooantur,  cnrabit,  at  omnes  professorea  Hnperiores  ezoepto 
rhetore  adeant,  non  qaid«m  suarum  lectionmn  ao  dJligentiae  ra- 
tiouem  reddituri,  sed  tamen  de  moribns  freqnentiaqne  auditorum 
sTinntm  edoctnri  senatmu  aoademiae. 

25.  Dispntationes  pbilosopbicac;  Imprimenda»,  carmina,  epi- 
litolas  dedicatorias  et  alia  ad  lingiias  atqae  oninino  literas  htLmaniores 
spectontia  leget,  censebit,  nec  niui  a  se  subscripta  imprimi  a  typo- 
graphis  sinet,  nec  patietm  speciale»  illas  landetj,  quas  interdum 
nonnalli  poetae  in  snis  carminibusnoKtris  professoribtis  tribuunt. 
Theses  qoidem  imprimendat^  non  restituet  praesidi,  priusquam 
patri  reotori,  qmd  de  iis  sentiat,  indioaverit,  ac  tam  demtmi 
approbationem  suam  aoademico  more  subscribet.  Quodsi  ipse  sit 
praeses,  praestanda  haec  a  seniore  faonltatis  citrabit. 

26«  Ad  facnltatiii  artistioae  pro^ddentiam  iuriBdictionemqne 
pertinent  depositiones,  qtiibas  stadiosi  ad  academiam  recens  ac- 
cedentes  veteri  more  initiantur;  quiqiie  illis  praeest  depositor, 
qaem  hic  vnlgo  quintimi  vocant,  himc  decanus  ex  gravioribns 
stndiosis  ac  fere  grada  philotjophico  in^ignibus  deJectnm  cousti- 
taet,  mittetque  ad  rectorem  magnificiim,  at  hnic  indicet,  collatum 
."ibi  a  fnctUtate  artiimi  id  offlcii  esse;  eundemque  deinde  admonebit 
et  coargnet,  si  quid  compererit  minns  recte  ab  illo  factam,  prae- 
>ertim  n  saevior  videatur;  nec  Minet  abusus  quosdam  irrepere 
in  consaetudinem  cnm  hone^ate  vel  temperantia  pngnautes. 

27.  Adminlstrationem  atqne  inspectionem  bibliothecae  aca- 
demicae  cmn  reliquarum  facnltatum  decanis  et  procancellario 
commimem  habet  deoanns  artisticae  factdtatis;  eius  visitatio  in- 
stitnenda  est  sabbato  post  Martini. 

28.  Cnm  oamerarins  academiae  rationes  reddit,  iis  cimi  tmo 
e  nostris  theologiae  profeBSoribns  interesse  debet  et  subsoribere. 

29.  Habebit  penes  se  decauus  clavim  ad  saccnm  coriaceum 
(LRdersack,  Portefenille),  in  qno  litterae  quandoqne  atque  alia 
scripta  a  rectore  academico  ad  faoultates  mitttmtar,  atqtie  nbi 
0(1  fbcultatem  artistioam  ia  missns  fnerit,  deoanas  aperiet  et  quod 
exemerit,  si  ita  imperatimi  fuerit,  snis  etiam  collegis,  qni  sena- 
tnm  academictim  adeant,  commtmicabit;  tum  demxmi  perfectis 
omnibns  sacoimi  denne  clandet  ac  rectori  academioo  restittteudum 
corabit. 


,.Goog[e 


276      BAtio  studiornm  et  inatitationes  Bchotuticae  Societatii  Jasa  HI 

80.  Corabit,  at  oontiiimaces  diBoipnli  meritas  Inant  poenas 
opera  et  arbitrio  rectoria  aoademici. 

31.  Ad  comoediftm  ottret,  nt  sit  qoi  invit«t  professores  ac«- 
demioos;  nam  ipenm  deoanam  aat  alios  profeesores  vix  deoet  ad 
iata  descendere;  item  aliosi  qai  invitet  dncales  ac  civilea  magi- 
stratns,  nobiles  iteni  cam  coniagibos;  atqne  bi  deinde  etiam  lo- 
candi  officiam  in  se  recipient  ex  arbitrio  p&tris  reotoria  coUegii. 

82.  Tametsi  abgentee  creari  ma^tros  vel  baooalaoreos  ni- 
hil  eit  novi,  non  tamen  hoc  fieri  sinet  decanos  sine  gravibns 
canais  iadicio  conoilii  facaltotis;  in  magteterio  tamen  ob  licen- 
tiam  conferendam  ea  de  re  cam  procanoellario  tempeative  trsns- 
iget» 

33.  Ne  extraordinarius  inris  professor  nostros,  qni  de  facnl- 
tatis  consilio  sant,  in  pablicis  aotibns  praecedat,  decani  erit  at- 
tendere,  qni,  nbi  quidpiam  contra  antiquam  conBnetadinem  peccwi 
animadverterit,  ea  de  re  reetorem  academicnm  admonebit  de 
conaensa  patris  rectoris  collegii;  poteetatem  quidem  in  anditorio 
Ganonistarum  considendi  inter  collegas  saos  iam  olim  illi  facnl- 
tas  fecit. 

34.  Testimonia  minus  solemnia,  i.  e.  privata,  v.  gr.  ad  pa- 
rentes,  cnratores  vel  mecaenates  destinata  dare  poterit  decanns, 
quin  etiam  alii  professores,  absqae  opero  notarii  academici;  ao- 
lemnia  autem  et  quae  testifioantnr  de  vita  sub  disciplina  facul- 
tatis  transacta,  vel  de  annis  in  studiis  oonsumptis,  praesertim 
Bbsolato  cursa,  vel  gradu  suecepto,  opera  notarii  conficientnr. 
Qoaliacnnque  autem  istiusmodi  testimonia  dentur,  ea  maltas  ob 
causas  expedit  uon  ooUegii,   sed  facultatis  sigillo  maniri. 

35.  Non  deponat  officium  snum  decanus,  anteqnam  rector 
academiae,  qui  proxime  fuit,  rationes  excepti  atque  expensi  red- 


'  Hit  einer  gewisaen  BotrilatnDg  beneriit  i&  b«cag  anf  diese  Nr.  Printl 
I,  44D:  „Der  DelUD  hat  endtich  anch  die  Befn^is,  ans  getriehtigen  GTflndea 
eine  promotio  Id  abaentia  tn  erlsntien'',  nnd  in  der  Anmerkniig :  ^Die  JeaniUB 
also  wkicQ  es,  welche  be^unen,  diesen  sp&ter  mit  Recht  verpOnten  Unfiiff  ■■ 
Ingolstadt  nunlaBsen."  —  Allein  der  hentige  mit  mht  verpSnte  .Doelor  ii 
abMnUa"  war  der  Q«i.  1.  gani  nnlKkuint,  wie  die  «treDgsn  Promotionfregela 
beweiseB.  Bier  nnd  au  llluilicbpJi  Orten  handelt  es  aichna  die  Qrade  bonDrii 
cansa,  in  deren  Erteilniig  die  jettigen  Universit&ten  wenlger  sparsam  aiad, 
als  die  alien  der  Jesniten.  SodauD  heiCat  es  ja  in  der  Nr.  32,  eine  derwlige 
Promotlon  sei  nnicbta  Nenes",  ^,  b.  sie  sei  ein  Gebrantb  ana  tlterer  Zeic 
nod  geiade  die  Jesuiten  beschr&nk ten  ihn. 


nGooglc 


Stfttnteii  der  philoa.  Fak.  Ingolstsdt  1649.  277 

didderit  novo  reirtori;  nam  iis  rationibns  adestie  ipsnm  qaoqae 
oportet  etun  aliis  deoanis,  iisdemqiie  post  lioa  snbseribere  stia 
raana. 

Cap.  4. 
De  consiliariis  senatus  academici. 

1.  Qaatnor  ex  facnltate  eront  in  senata  academico  iuxta 
cnnHtitntionem  serenissimi  principis  Alberti'  et  litteras  serenissimi 
principis  Guilielmi*;  et  guamviB  hoc  ita  sit,  non  eet  tamen  ne- 
cesse,  nt  omnes  eant,  nisi  vocentnr  omnes. 

2.  Cnm  in  senatum  nostri  admittuntur,  praeetabunt  sena- 
toribtis  inramentnm  his  verbis  a  serenissimo  Alberto  comprehen- 
aum  16.  Dec.  1672  et  a  rev.  patre  nostro  Evorardo  Mercuriano, 
societatie  tunc  temporis  generali,  permissnm  et  approbatnm: 

Ego  N.  promitto  ac  iaro,  quod  ad  singvXa,  quae  in  smatu 
amsiUove  proposita  fuerint,  dcliberdbo  fideUter,  el,  qttantum  meum 
fert  iudicium,  respondeho,  nulJa  amoris,  odii,  preHi  privaHque  af- 
fectus  ratume  kabita;  sed  quam  iustam  arbiiratus  fuero  senientiam 
dicam  pro  pubUco  commodo  academiae,  secretaque  univergitatis  et 
consilii  ac  earum  etiam  rerum,  quas  celare  iubehor,  et  quae  in 
praeiudicium  vel  academiae  vel  singularum  eius  personarum  ver- 
ijere  videbuntur,  non  efferam  ad  aUos,  neque  publicabo:  sie  me 
deus  adiuvet  etc. 

3.  A  rellqniB  InramentiB,  quae  academici  praestare  solent, 
ezcepit  nostros  idem  princeps  eodem  anno  et  die. 

4.  Admissi  in  senatnm  nihil  antiqnins  habeant  commodis 
et  bono  statu  academiae,  et  ad  hano  finem  omnia  sua  consilia 
et  deliberationes  referant;  nihil  tamen  in  senatu  ultro  et  sponte 
ua  proponent,  quod  ad  novam  ordinationem  vel  reformationem 
pertineat,  nisi  prius  rem  cam  patre  rectore  commiinicaverint. 

5.  In  dicendis  sententiia  sint  graves,  breves,  penpicni,  mo- 
desti;  aliomin  sententias  nnnqaam  intemimpant,  nec  oonfritent 
sine  ioBta  oausa.  Quodsi  confutanda  ait  alteritis  sententia,  id 
qnam  modestissime  fiat;  suam  vero  quisque  sno  loco,  gtiantum 
rei  neoessita»  postnlabit,  confirmet;  non  pudeat  interdtim  suam 
sententiam  mutare,  si  intelligant,  alios  rectius  sentire;  ei  yide- 
rint,  se  nihil  melius  afierre  posse,  qnam  alii  attulerint,  qui  ante 


>  Heniog  Albert  V.  Ton  1660—79. 

■  ^nikelDi  T.,  der  E^oidiim,  Sobn  Alberte  V.,  tou  1579—98. 


nGooglc 


278     Batiu  ettidioniin  et  iDatitntioiies  scbolaeticae  Sooietatis  Jesa  ni 


dixenmt,  paueis  verbie  illorum  uententiam  sibi  probari  honeste 
dicent. 

6.  Academieos  reverentur  et  cum  honoris  eignificatione  com- 
pellent,  in  illis  interrogandiB  rari  sint  et  modesti,  speoiem  om- 
nem  iubentium  subterfngiant  rogantibus  propiores. 

7.  Non  respondeant  praepropere  niminmque  seoure  aut  re- 
solnte  vel  etiam  arroganter;  nec  utantur  faoile  superlativis,  ne- 
gue  iactent,  rem  plane  esse  facilem  vel  impossibilem,  sed  sna 
proferant  sancta  qnadam  verecundia  et  linmilitate,  neque  cuiqnam 
temere  contradicant.  Quodai  quis  tamen  ex  officio  monendns 
es^t,  id  fiat  admodnm  submisse  et  moUiter,  veluti  rogando  po- 
tius  quam  reprehendendo. 

8.  Denique  iu  rebus  omnibus  directe  vel  indirecte  ad  so- 
cietatem  vel  ad  eius  personae  pertineutibus  meminerint,  hoaorem 
et  bonum  nomen  societatiH  amicitiae  et  gratiae  academioomm 
esse  praeferendum. 

9.  Praesentari  atqne  adlegi  in  senatum,  sententiam  dicere 
ao  rectorem  academiae  eligere  possunt  nostri  etiam  ante  habitnm 
solemne  principium. 

10.  Qui  impediuntur  morbo  aut  alia  legitima  ratione,  qno- 
minus  die  okctionis  rectoris  academici  in  senatum  veniant,  ii 
acriptum  suum  auffi-agium  mittere  eo  possunt,  et  ezpedit  obsi- 
gnatum  mitti. 

Cap.  5. 
De  ooneiliariis  facnltatie. 

1.  Consiliarii  facultatis  snnt  omnes  professores  snperioreH 
facultatis  usque  a<I  profe^sorem  rhetoricae  inclusive. 

2.  Hi  ius  habent  admittendi  vel  non  admittendi  ad  lectio- 
nes  philosophieos,  ad  gradus  seu  promotionea,  iudicandi  de  »o- 
tibus  semestribus  ac  rationibns  pecuuiariis,  approbandi  vel  im- 
probandi  consilia  noTonim  sumptuum  faciendomm,  et  si  qsae 
alia  snnt  huius  generis. 

3.  Cum  igitur  quidpiam  inciderit,  quod  a  consensu  istonun 
pendere  videatur,  decanus  illis  rem  proponet  atque  ex  pltirinm 
sententia  ve!  ipse  statuet,  vel  ad  patrem  rectorem  rem  senten- 
tiamque  illorum  ac  siiam  (nam  et  ipse  in  hoc  concilio  sententiam 
dicit)  referet,  ubi  opus  esse  videbitur. 

i.  Si  res  postulet,  pater  rector  ipse  proponet,  iia  convoca- 
tis,  qnae  in  deliberationem  veniunt,  atque  ex  ipsomm  sententiis, 


nGooglc 


SMtBten  der  philos.  Fak.  tDgolaUtdt.  1649.  279 

qnae  coniialtivae  Bont  i^olnm,  non  decisivae,   statoet  qtiod  vide- 
bitnr  in  domino, 

6.  Kon  habent  ins  eligendi  decantun,  niei  qni  ex  illis  aca- 
demici  senatos  adenndi  ius  habent;  passivnm  tamen  saffraginm 
in  ea  electione  omnes  habent.  Quodsi  qois  decanus  eligatur,  qai 
de  oonsilio  aoademiae  non  sit,  tmn,  qoi  postremus  e  facultate  ad 
senatnm  academionm  accessit,  huic  locum  cedet,  qnamdiu  deoani 
o£Boio  fnngetnr. 

6,  In  publicis  actibus  praecednnt  alii  alioe,  prout  serinti  aut 
ciiioH  ad  docendi  monns  accessenmt;  si  dmul  adveniant,  prae- 
cedit  qni  oonoilia  academica  adit  eum,  qui  non  adit;  hebraicae 
linf^ae  profeesor  praeit  rbetorem,  si  oum  hoo  simal  incipiat  do- 
cere,  nam  rhetor  oedit  omnibus  in  academia  dooentibos,  qui  qni- 
dem  nna  cmn  ipso  adveniont;  gni  iam  antea  hic  fuit  occapat 
locnm,  quem  disoedenB  reliquit,  etiam  post  mnltos  annoe,  ac  si 
semper  hio  Inisset.  In  disputationibus  tamen  non  solemnibns, 
cninsmodi  snnt  domesticae  et  menstmae,  non  servatur  hic  ordo, 
sed  considet  ante  alios  cuius  thesee  prins  defenduntnr, 

7.  Actns  publioi,  qnibus  iuteresse  debent,  sont  diapntationee, 
promotionee,  dednctiones  rectcmm,  exeguiae,  snpplicationes,  fnnera, 
et  si  qni  sunt  hoo  genuB,  quibus  adesse  soleant  professoros  ex- 
temi;  excipitnr  rhetoricae  professor,  qui  non  comparet  in  omni- 
buB  hJBce  actibns,  ut  cap.  seq,  n.  12.  dicetnr, 

Cap.  6. 
De  professoribns   facultatis. 

1.  Qni  ad  docendi  munus  sive  in  academia  sive  in  gym- 
nasio  recens  accednnt,  ii  apnd  rectcrem  academicnm  omnes  in 
albnm  academiae  inscribnntur,  nihilque  solvant  pro  inscriptione ; 
idqne  observatnr  cnm  iis  etiam,  qui  iam  antea  inscripti  semel 
fuerint  sive  ut  discipnli  sive  magistri  ant  profeasores. 

2.  Qni  gradibuB  indigent,  ii  a  decano  privatim  creantnr, 
acoepta  prius  a  procancellario  licentia  gradus  conferendi,  et  cam 
consensu  superiomm  societatis. 

3.  Solemne  principinm  in  auditorio  canonistarum  solum  ii 
tres  habent,  qui  cursum  triennalem  philosophionm  auspicautur, 
neqne  tamen  facinut  inramentnm,  quod  extemi  protessoreB  aute 
solemne  principinm  solent;  ethicae  et  mathematicae  protessores 
poesnnt  illud,  si  velint,  privatim  habere  in  suis  qnisqne  au- 
ditoriis. 


,.Goog[e 


280     Ratb  ■tadiariim  et  institntlones  sdioUatieM  SocietatU  Jeius  m 

4.  Qiii  oursmn  triennalem  docent,  ii  neqne  confessioiubaB 
audiendis,  neque  habendis  concionibus  ant  exbortationibus  sive 
ullo  alio  extraordinario  ofEoii  genere  occapautnr,  et  acoedere  iifi 
licet  ad  »ectindani  mensam  redimeudi  tempori»  causa. 

5.  Omnes  qnotidie  docent  praeter  professorem  lingnae  he- 
braicae,  qui  legit  tantum  die  sabbati  horal2.  non  impedita  (im- 
peditur  autem  eemper  per  quadragesimam  et  alios  ieionionmi 
die8),^habetqae  statos  anditores  e  nostris  theologos  primi  amii, 
qnibua  praelegit  tum  grammatioam  tnm  e  pBalmia  Davidiiua  qnid- 
piam,  et  quidem  in  anditorio  theologomm,  de  cathedra  tamen 
inferiore. 

6.  Matbematicus  et  ethicns  docent  quotidie  semel  tantnm 
hora  1.  extra  quadragesimam  quidem,  nam  per  hanc  inoipiant 
docere  hora  2.,  producont  autem  snas  leotiones  non  oltra  tres 
qnadrantes;  qni  cursnm  triennalem  peragnnt,  ii  diuu  per  diem 
horas  dcc«nt  ab  8.  matntina  ad  9.,  atqne  a  2.  pomeridiana  ad 
3.  extra  qnadragesiniam ;  nam  in  qnadrt^^esima  docent  a  3.  ad  4. 
Rhetor  per  4  horae  docet  quotidie,  magistri  rhetore  inferiores 
per  5,  nisi  quod  diebus  nabbatinis  et  perTigiliis  festomm  per  2 
horas  aut  etiam  nnam  tantnm  in  gymnasio  docetur. 

7.  Qni  dictando  lectiones  snas  anditoribus  tradont,  ii  port 
primam  semihoram  tnsistunt  atque  explicant  fere  per  quadrui- 
tem,  tnm  ad  dictandi  laborem  redeunt,  nisi  qnibus  tertio  qna- 
drante  finienda  est;  hi  enim  tantum  per  dimidiam  horam  dictant 

8.  Cnrsns  triennalis  sic  traditnr:  Anno  primo  praelegenda 
mannductio  Philippi  dn  Trien  nsqne  ad  festnm  Catharinae  vel 
initium  decembris,  inde  nsque  ad  feetum  apostolomm  Philippi 
et  Jacobi  agendum  imprimis,  quodnam  sit  obiectnm  logicae,  quo- 
tuplex  haeo  sit  et  qnam  necessaria  ad  alias  soientias  et  artee, 
omissis  aliis,  quae  plemmqne  in  prolegomenis  tractari  solebant: 
deinde  praeteritis  universalibus  et  praedicamentis  libri  periher- 
menias  et  analytici,  tam  priores  qnam  posteriores,  atqne  in  honun 
flne  diligenter  agendum  de  habitibns,  et  deduoenda  tamqnam  oo- 
rollaria  quae  in  prolegomenis  tam  logicis  quam  physiois  tracta- 
buntur.  Ab  initio  Maii  usqne  ad  finem  anni,  explioato  breviter 
obiecto  physicae,  praelegendi  dno  libri  priores  phydcomm,  in 
qnibus  nihiL  de  primo  cognito,  snbstantia  et  existentia  materiae 
et  similibns,  breviter  de  natnra  et  arte,  diHgenter  de  prinoipiis 

*  Wuil  m  FaBttat^en  itae  Mitta^eBHeu  erat  om  ll</i  Uhr  Btattfud. 


nGooglc 


SUtnten  der  pUloB.  Pak.  IngoIsUdt.  1619. 


ei  oansis  earnmqae  cauBalitatibnB ;  sex  libri  posterioreB  reiiciendi 
in  RT'Ti""i  tertiom.  Seoaudo  anno  ezplicabimtnr  libri  de  ooelo 
ioxta  praeceptnm  rationis  stndiorum,  de  generatione  et  oorrap- 
tioue,  de  meteoris  et  de  anima,  Tertio  anno  de  obieoto  me- 
taphysioae,  oonoeptn  et  analogia  entds,  proprietatibas  entia,  ente 
reali  et  rationis,  universalibQS  in  oommuni  et  partionlari,  prae- 
dioamentis  in  genere  et  in  specie,  essentia  et  existeutia,  de  snb- 
sistentia,  individuatione,  deo  et  potiBeimnm  de  eius  potentia,  nbi 
agi  poterit  de  infinito,  de  possibilitate  creatnrae  ab  aeteruo,  de 
eiosdem  potentia  obedientiali  et  tdmilibns,  de  angeliB,  quae  pnre 
philoeopbica  Bunt,  qnantum  per  tempns  licebit.' 

9.  Abeoluto  curen  philoeopbico  canitnr  „Te  Deum  landamns" 
in  sacello  b.  Catharinae,  additis  pro  gratiamm  actione  colleotis 
de  sanotisEima  Trinitate,  de  beata  virgine,  s.  Catharina  et  8.  Fran- 
ciBOO  Xaverio,  sacrificio  item  missae,  si  mane  absolvatnr. 

10.  Qnilibet  professor  intrs  triennium  snnm  habet  ius  iuBtitn- 
endi  Bex  dispatationes  Bolemnee  thesibns  impressis,  qnae  quidem 
habere  debent  formam  cnnclusionum  sen  propositionnm  sine  oita- 
tionibns,  probatiombnB  et  retntationibus  autsolutionibnsargumen- 
torum,  neqne  ezcedere  possnnt  duos  guatemioneB  in  ezpanso  et 
folio.  Quodsi  qnid  extraordinarium  personae  alicui  illnstri  oon- 
cedendum  videatur,  a  saperioribnB  petetmr,  quid  fieri  expediat 
Extra  nnmemm  qnidem  sez  dispntationum  repntantur  eae,  quae 
ab  iUuBtribuB  institnnntnr,  uti  et  eae,  qnaecum  nostris  defenden- 
tibns  habentnr. 

11.  Optatnr,  ut  ethicae  ac  mathemathicae  professores  etiam 
ipsi  Qonnnnqnam  theses  e  praelo  in  di^ntationem  produoaut. 

12.  Professores,  qni  in  gymuasio  docent,  procxurabunt  snas 
scholas  ex  praescripto  rationis  studiomm  atque  omnino  ex  more 
in  aliis  societatis  gymnasiis  recepto;  etiam  rhetor,  qni  pnblicos 
actns  cnm  reliqnis  Buperiomm  facultatnm  professoribus  non  adi- 
bit,  nisi  forte  cum  illi  iucident  in  horaR  diversa»  ab  iiH,  qnae 
ipsi  ad  docendum  in  gymnasio  oonstitutae  Bunt.  Solum  excipl- 
nntur  examina  momm,  bona  nova,  promotiones  pbilosophioae  et 
eae  exeqniae,  ad  quas  totum  gymnasium  mittitur.  Itaqne  qnando 
habentnr  dispntationeH  solemneK  impreijijis  thesibnti,   ant  inscrip- 

<  „Ubrigena  igt  in  Aet  Httndachrift  dieaer  ^nze  AbBati  8  von  Bptlterer 
Hand  dnrchBtrichen  nnd  dnrch  die  Worte  enetzt:  „CnranB  triennolis  traditnr 
«eeandiun  prMScriptam  r&tioniB  atndiomm  in  reg:.  piof.  philos.  9.  10.  11."  An- 
inerkniig  Piantla. 


,.Goog[e 


282     BkUo  Btndioram  et  institntioiieB  KliolMticae  SocieUttis  Jem  in 

tiones  aimuae  a  philosophis  institaantnr,  ant  festa  vel  ezeqniae 
aliurnm  faonltatnm  celebrantur,  wemper  docet  rhetor  toto  tempore. 
13,  Cetera,  qnae  ad  praeceptores  gymnasii  eommqne  vaca- 
tiones,  lectiones  atque  alias  con.«Hetudiiies  pertinent,  seor&iut  con- 
KCripta  habentor  apnd  praefectum  studioruin  inferiorum. 


J)e  officio   praefecti    ^tndiorum   inferiornm. 

1.  Ourabit  dUigenter  observari  in  gynmasio  ordinem,  quem 
iu  8nis  Kcholis  gubemandis  societas  ex  praesoripto  rationLs  stn- 
diomm  in  sex  c]nvsibn.s  gymnasii  tenere  Holet.  Habebit  penes  se 
contmetndines  gymnasii  ordine  diemm  et  mensinm  conscriptaii, 
unde  intelligat,  quid  qnibusqne  temporibus  faciendnm  sit  ant 
oavendom. 

2.  Nec  minns  sedulo  advigilabit,  ut,  qnae  in  adinmentis  stn- 
diomm  hnmaniorum  copiose  traduntur,  executionem  per  omnes 
classe^  habeant,  praesertim  qnae  guotauuis  legenda  sunt  in  primo 
conventu  magistrorom  gymnasii. 

3.  luscribet  in  oatalogum  quotquot  ad  scbolas  gymnasii 
lectionum  nostramm  audiendarum  gratia  accesiierint,  iisdem  abirs 
alio  volentibus  dabit  testimonia  vitae  et  doctrinae,  audito  tamen 
praeceptore  eins,  qui  testimonjnm  petit,  ut  intelligat,  an  aliqnam 
et  quam  commendatiouem  mereantnr;  pra«oeptoreB  cnm  con-^^nsn 
patris  rectoris  dare  posi^unt  minns  .'^olemnes  conimeudationes  ad 
parentee  et  mecaenates. 

4.  Si  quid  graviue  a  discipulis  gymnasii  peccatum  fuerit, 
quod  ordinariis  scholamm  nostrarura  poenia  cat^tigari  non  possit, 
aut  exempli  quandam  pravitatem  adinnctnm  habeat,  de  ea  re 
referat  ad  patrem  rectorem  at^ue  ab  hoc  intelliget,  quid  ipsi 
sit  faciendnm  et  quomodo  in  tota  re  se  gerere  debeat. 

5.  In  administratione  scholarum  gymnaeii  atque  nniverna 
inventutis  nobis  commis-sae  tractatione  stndiose  cavebit,  ne  ant 
agendi  aut  loquendi  ratione  aliqua  magniiicum  dominnm  recto- 
rem  aut  alios  academicos  offendat,  praecipue  cnm  de  aliqno  e 
scholis  nostris  dimittendo  aut  ab  iisdem  excludendo  agitur, 

6.  Ad  excitandam  fovendamqne  iuventutis  in  pietate  et 
litteramm  studio  alaeritatem  singulis  anniu  a  facnltate  certam 
pocuniae  snmmam  accipiet,  quam  cogmendiij  imaginibus  aliisqne 
piis  munusoulis  in  magistros  eonunqoe  discipulos  postea  disper- 
tiendis  applicabit. 


nGooglc 


Statnten  der  philoB.  Fab.  logolatailt  ie4».  283 

7.  Alinm  iinllam  pro  gymnasio  samptum  aivB  in  fH,bricam 
!>ive  in  alios  nsu»  faciet  ant  faci«ndam  qnitlqnam  locabit,  niBi 
praemonito  et  conKcntiente  ilecano. 

8.  Habebit  cnram  earam  actionnm,  quae  Hub  flnem  anni 
scholflstici  ad  distributionem  praemiorum  ezhiberi  solent,  ac 
proinde  tempestive  de  argumento  et  chorago  conwtitnendo  patrem 
rectorem  admonebit;  sedulo  item  cnrabit,  ne,  dum  actores  exei^ 
eentnr,  theatmm  et  scenae  apparantor,  choragus  et  sociue  in 
procurandis  liberius  haui^tibnK  vel  merendis  fiicultatem  artium 
gravent  et  panpertatis  religionae  obliviscantnr,  Proinde  eosdem 
monebit,  talin  wine  speciali  patriH  rectoris  Ucentia  non  licere  ex- 
temis  deferre,'  neqne,  ubi  libnerit,  e  collegio  nostro  propter  multa 
incommoda  accipere.  Periochas  cnret  imprimi  sumptibns  facul- 
tatin  plnribuK  vel  paucidribuij  exemplaributj  pro  temporis  ratione, 
nnnqnam  tamen'pluribu8  quam  400. 

9.  Sub  flnem  anni  Bcholastici  petet  a  patre  rectore  adiu- 
tores,  qui  scriptiones  in  scholis  pro  praemio  atque  ascenHu  dic- 
tent  discipnlis,  item  qni  in  his  ezaminibus  uperam  ei  navent. 

Cap.  8. 
De  auditoribus. 

1 .  Omnes  stndiosi  huins  facaltatis.  pnstquam  in  album  aca- 
<1emiae  apud  magniflcum  dominum  reetorem  relati  fuerint,  dabnnt 
saa  nomina  itidem  inscribenda  decano  quidem,  qui  philosophiae, 
praefecto  inferiomm  studiomm,  qni  rhetoricae  vel  hac  inferio- 
ribuB  litteris  vacant;  hi  tamen  ipsi.  si  ad  pbilo^ophiam  asceu- 
derint,    mrsus  a  decano  inacribentur  sine  inramento    aut  pretio. 

2.  Tres  lectionea  singuli  qnotidie  andient;  logici  mathema- 
ticam,  physici  ethicam,  metaphyHici  quam  volent  arbitratn  sno 
in  quacnnque  facultate,  extra  horas  quidem,  qoibu»  philosopliicas 
lectiones  obire  debent. 

3.  Qni  gradnm  baccalaureatns  petent,  ii  praeter  logicam 
respondebnnt  etiam  ex  mathematica;  qni  vero  gradnm  magiBterii, 
ex  mathematica  et  ethica. 

4.  Si  eomm,  qui  gradus  e  philosophia  non  petunt,  parentes 
vel  cnratores  volent  aliam  ab  illis  primo  vel  secundo  philono- 
phiae  anno,  quam  praeKcriptum  est,  tertiam  lectionem  sive  intra 
sive  eztra  facnltatem  andiri,  ii  decano  hnius  illorum  voluntatia 


■  Fruitl:  dlferie. 


,.Goog[e 


284      Ratio  atndioram  et  iistibitioMa  icbolHticae  SocdetaUB  Jein  IIT 

dif!;imm    fide   testimoniam    aiferent,*    eiqnidem    diBpensare   ctim 
ipids  Iiuno  velint. 

5-  Nnllns  ex  anditoribas  gymnasii  ad  academicas  nUae  lec- 
tiones  admitti  potest,  qni  per  annom  rhetoricam  non  andiverit, 
nisi  forte  graves  aliqnando  ant  rationabiles  cansae  alind  Boa^leant; 
neqne  ab  una  lectione  ad  aliam  transire  oniquam  licet,  nim  prae- 
monito  atqne  annnente  decano,  cnins  confensnm  qni  impetratwii 
volet,  ie  fidem  ei  idonei^i  testimoniis  faciet,  ita  parentes  ant  cnr»- 
tores  ipsins  velle. 

6.  Lectiones  sibi  assignatas,  item  repetitdonea,  disputationes 
et  similee  litterarias  exercitationeB  diJigenter  freqnentent,  in  scbolis 
audita  domi  relegant  et  praevideant,  et,  si  quid  dnbii  occarrat, 
magistroB  sdos  adeant;  moniti  dispntent,  repetant,  defendant. 

7.  Statuta  academica,  sen  quae  ad  cnltum  divinnm,  seii 
qnae  ad  diligentiam   et  doctrinam  pertinent,   stadiose  observent. 

8.  Ytdde  conveniens  et  ad  magnos  in  stndiis  progresKns  fa- 
ciendos  ntile  est,  nt  con£teantar  et  commnnicent  saltem  po- 
tioribns  anni  festis. 

9.  Festo  3.  Catharinae  primis  vesperis  et  ofEcio  divino  om- 
nes  intersint,  oblatione-s  suas  ad  altare  offerant,  decannm  ad 
templum  b.  virginis  ducant  et  redncwit. 

10.  Cum  facultas  anniversarium  defTinetornm  in  quadra^ 
gesima  agit,  omnes  convenient  in  beatae  virginis  templo  sacrum- 
qne  mi»^sae  officium  pie  pro  salute  mortuorum  andient  atqne 
ibidem  suas  ad  altare  oblationes  offerent. 

11.  Denique  singnli  hniiis  facultatis  etndiosi  deoano  et  pro- 
fessoribus.  suis  praecipne  praeceptoribus,  debitum  honorem  habeant 
eisque  omnibus  in  rebns,  quae  ad  litteras   spectant,  obtemperent. 

Cap.  9. 
De  notario. 

1.  Sicut  aliis  facultatibus  in  academia,  sic  artinm  qnoqne 
praesto  e»<t  notarius  in  testimoniis  et  mandatis  scribendis  iisqne 
afHgendis,  in  iuramentis  a  candidatis  exigendis  aliiHqne  acade> 
micis  obsequiis,  ut  in  procuratione  convivii  magisiralis,  invita- 
tione  hoHpitum  etc. 

2.  Pro  testimonio  nomine  facnltatis  dando  notarius  nou 
habet  oonstitntam  mercedem,   sed  solvitur   ipsi  pro  testimoiiii 


,.Goog[e 


Sutnten  d9r  philos.  Jak.  IngolBtadt.  1649. 


ntione  ao  magiiitiidmfl  laboriB  in  eo  scribendo  atgae  expediendo 
suuiendi. 

Cap.  10. 
Be  pedello. 

1.  Qaae  aliin  facmltatibns,  eadem  obseqma  pedellns  artisti- 
cae  navat,  mandata  facnltatis  ant  decani  defert  ad  studiosos,  ad- 
vocat  bos  quandoqne  ad  decanum;  terapore  examinum  tempestive 
aperit  iannam  hypocaiisti  academicL 

2.  Iu  festo  s.  Catbarinae  decano  atque  in  promotionibns 
eidem  et  promotori  praefert  sceptnim  una  cimi  aedituo  alterum 
sceptmm  ferente;  utromque  petet  pedellwB  a  reetore  academico, 
in  cuins  aedibus  aBservatur  illud  etiam,  quod  ad  artisticam  fa- 
Gultatem  speotat. 

3>  Pulsu  campauae  in  academia  sigsum  dat  ad  pliilosopbicas 
teetiones  omnes,  item  promotiones,  disputationes  solemnes  ac 
menstruas;  ad  disputationes  solemnes  apparat  auditoriiun  cano- 
oiHtarum  catbedris  ac  subselliis  eminentioribus  tapetum  oruatu 
instratis,  pro  qno  labore  accipit  a  defendentibus  mercedem ;  e 
coUegio  qoidem  nostro  pro  singnlis  hniusmodi  defendentinm  no- 
stronun  actibns  datur  illi  '/i  Aor. 

4.  Ad  menstruas  dispntationes  apparat   aulam  Albertinam 
eodem  ferme  modo,  nisi  quod  supremam  cathedram  non  iustemat 
tapete;  sed  pro  hoc  labore  nihil  accipit  mercedis. 
Cap.  11. 
De  famnlo  gymaasii. 

Hic  Tulgo  pulsator  vocatur:  eius  officinm  est  pnlsare  ad 
scholas  et  rem  divinam,  purgat  scopis  gjmnasii  scholas,  ambn- 
laora,  aulam;  gymnasium,  scholas  et  fenestras  tempestive  aperit 
et  opportnne  olaudit,  byeme  calefacit  fomaces  scholamm,  claves 
ad  gymnaeium  spectantes  e  collegio  petit  atque  eodem  restitnit ; 
accipit  a  decaao  facnltatis  salarinm  statum  in  annos  singulos 
12  fl.,  nihil  a  discipnlis  gymnasii. 


Pars  Becanda. 
De  rebus  ad  artisticani  facultatem  pertinentibos. 

Hae  sunt  vacationes,  lectiones,  circnli,  repetitioues,  dispu- 
tationes  sabbatinae,  domesticae,  menstruae,  solemnes;  problemata 
mathematica,    academia  graeca,   lectioneB  in  refectorio,  examina 


,.Goog[e 


286      Ratio  atiidioram  et  institationea  Bcholuticae  Societatis  Jesn  III 

nnstrorum,  examina  extemonim,   proraotinnefi,   fhnera,    sEcellnm 
et  aerarium  s.  Catharinae,  Htipendia*  cnUegii  G-eorgiani. 

Cap.  1, 
De  ordinariis  vaeationibus  philosophorum. 

1.  Vacationes  a  lectionibiis  longiores  pnnt:  a  festo  Thomae 
apostoli  nsque  ad  epiphaniam  domini,  a  die  Jovis  ante  quinqna- 
gesimam  iisqxte  ad  diem  Jovis  sequentem,  a  dominica  palmanun 
usque  ad  dominicam  in  albis,  a  festo  Bartholomaei  [24.  Aug.] 
usqne  ad  solemnem  renovationem  Ktndiomm. 

2.  Per  nnum  integrum  diem  ordinaide  vaeatiir  a  lectionibus 
praeter  tliei;  festtis  omnibns  diebus  Jovis  per  annum,  4.  Maii  propier 
nnndinas,  feria  4.  rogationum,  pridie  dominicae  peutecostes,  qui- 
bus  diebuH  solemnes  disputationes  theologicae,  philosophicae  ant 
medicae  habentur  thesibus  impreysis;  non  item,  quibus  iiuiih- 
cae;  quo  die  philosophiae  profesaorea  primam  anntiam  stionira 
auditorum  inscriptionem  institiiunt,  quibus  item  diebus  publice 
baccalam-ei  aut  magistri  philosophiae  sive  alianim  facultatuin 
doetoree  creantur,  uti  etiam  cum  privatim  creantur  magirfri 
philoBophiae ;  quo  die  instituitnr  supplicatio  publica  ad  salvatorera 
remotum,  quod  ordinarie  fit  postridie  dominieae  primae  post 
pentecosten;  diebuB  Ignatii  ef  Xaverii,  item  tliebus  Martis  a  13. 
incluflive  die  Julii  usque  ad  10.  Angusti,  quibus  quidem  hebdn- 
madis  non  occurrit  dies  festus  extra  diem  Jovis. 

3.  Per  dimidium  diem  a  lectionibus  ordinarie  vacant 
philosnphi:  post  meridiem  quidem  pridie  festonim  puriiicationL*. 
aununciationis  b.  virginis,  palmamm,  oorporis  Christi,  Petri  et 
Pauli,  Ignatii,  assiunptionis,  omnium  sanotomm,  Catharinae,  cra- 
ceptionis;  item  cum  post  meridiem  legimtnr  statuta  academiea. 
cum  professores  novi  habent  solemnia  prineipia,  cum  habentur 
vesperiae  theologici  doctoratus,  cum  philosophi  a  prandio  habenl 
examen  monim,  aut  bona  nova,  aut  intra  annum  secundam  in- 
scriptionem  institaunt,  ant  privatim  bacoalaureum  philosopliiae 
creant,  cum  matliomaticiim  problema  proponitur. 

4.  Ante  prandium  snlum  vaoant  die  commemorBtionia 
fidelium  defunctomm,  in  fe^to  Marci,  duobus  prioribus  diebus 
rogationum,  cum  in  templo  b.  virginie  oelebrantur  exoquiae  anni- 
veraariae  academiae  geuerales,   philneophicae   facultatis   et  Kno- 

'  Pruitl:  Btipendil. 


,.Goog[e 


StAtnten  det  philoi.  f&k.  IngroUtadt.  ISlft.  287 

ringianae,'  siqindein  cum  his  postremis  coniungatur  profflssio 
fidei  in  aoademia  facienda  a  professoribtiB;  denique  cum  quis 
oapitali  Bupplicio  affioieiidns  sit,  nisi  intra  breve  tempus  vatde 
frequenter  hoc  fieret. 

Cap.  2. 
De  lectionibue  publicis. 

1.  Snb  renovationem  studiorum  lectiones  in  academia  in- 
choantnr  a  metaphysicae  prnfesaoribuB  20.  Oct.  seu  proximo  poat 
ofBcitim  de  sancto  Spiritn  in  anlagymnasii  habilum  die;  matht- 
maticus  atque  ethicus  peracta  prima  inscriptione  philosophonim, 
omnesqiie  (eliam  ethicus)  producunt  suas  lectionea  usqne  ad  ipsas 
vacationes  autumnales,  excepto  metaphyeico,  qni  suum  cursum 
finit  mense  Julio,  non  tamen  ante  13.  istius  diem. 

2.  Ceterum  ob  nullum  extraordinarium  impedimentnm  omit- 
titur  lectio,  nisi  id  incidat  in  primam  semihorara  illius  hnrae, 
qnae  lectioni  destinata  est,  atque  alinqui  implenda,  nisi  legitima 
causa  iudieio  superioris  alind  videi-etur  postnlare. 

Cap.  3. 
De  oircnlis. 

1.  Inatitnuntur  hi  ex  praescripto  reg.  16.  prof.  philos.  in 
suignlis  pbiloBophonim  auditoriis  post  lectinnem  matutinam  ab 
hora  nona  ad  mediam  decimam. 

2.  Excipiuntur  ab  obligatione  circulos  hos  institnendi  omnes 
dies  sabbati  per  annnm  et  pervigilia  seqnentiQm  (non  alionmi) 
festorum:  puTi£oatioui8  et  annunoiationia,  corporis  Christi,  Petri  et 
Panli,  Ignatii,  assumptionis,  omnitmi  sancturum,  Catharinae,  cou- 
ceptionis,  Intermittuutnr  etiam  primo  die  (uon  autem  2.  vel.  3., 
si  primo  quaounqne  de  oansa  non  fuisseut  habiti)  post  longinres 
vacationes  per  annum,  post  vacationes  anttunuales  seu  reuo- 
vationem  studiomm,  1,  et  2.  die  modo  explicato  tempore  colleo- 
tionis  triduauae  philosophnrum ;  qnibns  diebns  medioi  institnunt 
auatomias  ea  hora,  qna  cirouli  haberentur,  et  qnibns  iuridicae 
diaputationes  solemnes  in  academia  habentnr;  item  qnibus  exe- 
quiae  aut  festa  aliarum  facultatum  in  templo  beatae  virginis  ea 
hora  celebrantur,   ad   quae  acadcmicl  omnes  affixo  programmate 

'  Pcr  EaiioniknD  nnd  herEogl.  Hofnt  Job,  £^olf  Yon  KnOriDgen  rer- 
machte  anrBer  anderen  Stiftnugen  1670  aeiDe  wertToUe  Bibliothek,  Htinssanim- 
lung  ii:.  der  UuiTersitfit  Ingolsladt.  Prautl,  I,  H.  3U  ff.  KnSringeu  wnnJe 
1573  Biich.  von  Aagsbnrg,  t  >Ii7K. 


,.Goog[e 


288      Hatio  BtDdioniin  et  inBtitiitionei  Bcholutieae  SocietatiB  Jean  III 

stint  invitati:  item  qiiibnB  noatri  ex  obligatione  accednnt  ad 
oommmiionem;  qno  die  in  templo  patnim  iTanoiBcanomm  festam 
beat-ae  Mariae  de  portinnotila  celebrator  ciun  plenariis  indnlgentiis. 
3.  Non  intermittnntnr  circnli,  qno  die  novi  profeasores  so- 
lemne  principium  habent  a  prandio,  neqae  metaphysici  desinnm 
hoc  oirculonim  exercitium  ante  absohitionem  cnrsus  siii. 

Cap.  4. 
De  repetitione. 

1.  Habetnr  a  medta  quarta  ad  mediimi  qnintae  Tespertinae, 
jn  quadragesima  a  quadrante  poet  qtiartam  Tespertinam  nsqne 
ad  qnadrantem  post  quintam;  praeannt  acmoderantur  professores 
philosophiae  defendentesqne  nominant  ntUIo  oerto  ordine  servato; 
altemis  hebdomadibu»  die  Yeneri.s  unam  repetitionem  ethicam 
otmi  metaphysicis  discipuliw  suis  instituit  ethices  profesaor  loco 
illius,  quam  eum  iisdem  alioqui  metaphysicae  profeasor  haberel. 

2.  Omittitur  repetitio  qaotidiaiia  tempore  vacationum  loii- 
giorum,  1.  et  2.  die  (non  autem  3.,  si  1.  vel  2.  die  quacnnque  ex 
cansa  non  fuisset  habita),  quibus  docetur  post  vaoationeM  antum- 
nales;  qnibus  diebus  pnblicae  promotiones,  solemnia  principia, 
mathematica  problemata,  disputationes  soiemnes  ant  menBtmae, 
qnibus  nostri  philosophiae  studiosi  teuenttir  interes»«,  habentnr; 
qno  die  sapplicatum  itar  ad  remotum  salvatorem,  tempore  item 
coUeotionis  tiiduanae,  uti  et  annni  examini»  phUosophorum  no- 
stromm,  diebua  festin  confessionis  et  oommimioniN  ex  praescripto 
obenndae  et  recreationis,  item  qno  die  sepelitnr  aliqnis  ex  nostris 
deftmotis. 

3.  Non  omittitnr  post  examen  annnnm  philosophonun  no- 
Btromm,  etiam  metaphyaicomm,  neqae  qnando  ex  alia  catisa 
professor  aUquis  aut  etiam  omnes  impediuntnr  a  pnblica  lectione, 
nisi  hnitiHmodi  impedimenttun  producatur  in  ipsa  hora  repetitioniR. 

4.  Post  renovationem  atadioram,  quamdiu  opus  erit,  matei^ 
pro  his  tvpetitionibua  petetor  ex  diotatia  aute  vaoationes,  quod 
idem  obaeiTvandtmi  in  diapntationibaa  .  .  . 

Cap.  6. 

De  disputationibus  sabbatinis. 

I.  Dip  sabbati  disputatur  in  auditoriis  phUosophormn  per 

dnas  horas  antemeridianas,   ab  8.  sc.  nsqne  ad  10.,  nlsi  praeter 

diem  vaoationis  alio  die   integro  alicaius  hebdomadae,  aive  id 

festo  aive  alis  legituna  catisa  fiat,  fuerint  impeditae.  .  .  . 


,.Goog[e 


Sutiten  der  i>hil(».  Fak.  IngolBlKtlt.  1640. 


2.  QQodfti  vero  plnribuB  bebdomadibos  valde  enormis  pau- 
citAB  lectionmii  incidat,  patris  reotonB  cnm  praefecto  erit  statnere, 
quota  bebdomade  sabbatina  dispotatio  sit  habenda. 

3.  Conolosioiies  in  his  dispatatiombafi  non  proponnntur 
plmes  qnam  8  vel  9,  eaeque  breves. 

Cap.  6. 
De  dispntationibaa  domesticiB. 

1.  Habetttur  hae  singaliB  hebdomadifi  die  Heronrii  loco  re- 
petitionie  qaotidianae.  .  .  . 

2.  Xe  in  his  qnidem  dispntationibna  plnres  qnam  8  vel  9 
conclnsiones  proponendae  snnt,  eaeque  nonnisi  breves. 

3.  Dflfendit  nnus  tantam,  argumentantuT  tres  per  horam 
dimidiam,  nisi  qaando  nltimam  eemihoram  in  metaphj^sicornm 
dispatattonibns  inter  se  physicas  atqae  ethicuB  argnmentans  par> 
tiontnr, 

4.  8i  defendens  sit  metaphysicus,  tnm  is  praeter  metaphy- 
ncaa  thesee  proponit  nnam  etiam  thesin  physicam  atqne  nnam 
ethioMO,  wgomentanturqae  ooutra  iUum  primo  looo  theologns, 
secnndo  metaphysicns,  tertio  phyKicus,  qnarto  ethiouB  per  qua- 
drantem.  Si  defendens  sit  phynicaN,  tum  jb  praeter  physicas  con- 
clnsiones  proponit  nnam  etiam  conclntionem  logicam. .  .  . 

5.  Hi  deniqne  logicmi  sit  defendens,  meras  is  e  logica  con- 
claslones  proponit.  .  .  .  defeudnnt  antem  logioi  diotata  tiolnm, 
non  snmmolas. 

6.  InterKunt  hi»  dit^ntationibnn  a  principio  nsqne  ad  finem 
pater  rector  et  preefectns  Rtudiornm  otun  omnibns  profeHsorilus 
illamm  facnltatmn,  ez  qoibns  depromuntur  oDnclnsiones. 

7.  Omittoutar  hae  dispntationes  lncln.'dve  a  18.  Julii  n^qne 
ad  renoTationem  stndiomm. 

Cap.  7. 
De  menstrnis  dispntationibns. 

1.  Dispntationes  menstruae  liabentnr  sex  in  anno  a  philo- 
aophis,  nnlla  qaoad  hnnc  nnmenim  ratinne  habita  dispntationum 
solemnimn. 

2.  Prima  institnitur  mense  Decembri,  postrema  mense  Maio- 
quodsi  qna  priorum  mensium  aliqno  praetennis.sa  fbisset,  ea  oom- 
pensabittu''  post  mensem  Maium;  nec  longe  post  inititun  cniiiB- 
qae  mensis  nt  haec  dispntatio  habeatur,  cnrandam  est. 

'  Fruitl:  comin. 

HsisiHnU  OanuDlu  PudiigaKlei  IX  19 


,.Goog[e 


390     Ratio  Btndioram  et  inatiUitiDiieB  Khokstica«  Societatis  Jesn  tll. 

3.  In  his  disputationibtls  propo&nntur  conclosiones  non 
plores  qnam  12  vel  15  e  diotatia  qnatnor  profeasonuu,  met»- 
physici,  physioi,  logici  et  ethici 

4.  Dispatator  tn  aola  Albertina  mane  a  media  8.  nsqne  ad 
10.,  et  post  meridiem  a  media  2.  nsqtte  ad  4-  •  ■  . 

5.  Quodsi  qnando  ethica  conclusio  nnlla  propo&ator,  tom 
logicns  contra  logicnm  post  meridiem,  atqoe  item  physicns  ood- 
tra  logicum  mane  argumentantur  per  tres  qnadrantes.  . . . 

6.  In  his  dispntationibuB  logici  nullam  neqne  proponnnt 
neqne  propugnant  conclnsionem,  dnm  snnimalae  jIHb  explican- 
tur.  .  .  . 

7.  Quodsi  ob  cansam  aliqnam  ethioa  nnlla  couclasio  pro- 
pngnaretur,  tum  haec  dispntatio  incipetet  hora  8.  et  2.  . .  ■ 

8.  Ad  has  dispatationes  signnm  datnr  palsn  campanse  acA- 
demicae  per  qnadrantem,  et  intersnnt  iis  a  principio  oaqne  ad 
finem  praefeotns  stndiorum  cnm  omnibns  profeHSoribns  iUanim 
facnltatum,  ez  qnibns  conclusiones  propositae  sunt;  accedit  etiam 
pater  reotor,    quando   commode   potest,  vel  mane  vel  a  prandio 

Cap.   8. 
De  disputationibus  solemnibna. 

1.  Dispntatur  in  auditorio  juriataram  mane  a  media  8.  usque 
sd  10.,  vesperi  a  media  2.  nsqae  ad  4^,  signum  datnr  in  academia 
pnlsn  campanae  per  dimidiam  horam. 

2.  Condnsiones  typis  excusae  proponuntar  ordinarie  in 
folio  expanso,  neque  eae  plurea  quam  60. 

3.  Intersnnt  his  diaputationibos  omnee  professoree  philoeo- 
phicae  facultatis,  qui  in  academia  docent.  .  .  . 

4.  Argameutantea  deBignantur  prius  monentnrque,  qno  or- 
dine  et  quando  dicere  debeant,  qno  quidem  in  ordine  profesBor«3 
ad  philosophicam  facultatem  speotantes  praeponi  possunt  qnibni^ 
libet  aliis  professoribns. 

Cap.  9. 
De  problematis  mathematicis. 
1.  Professor  msthematicae  praeter  menstmam  repetitionem, 
qnam  itli  regula  ipsinB  imp«at,  aliquoties  intra  annnm  illustre 
aliquod  problema  proponit  in  anla  Albertina  media  2.,  in  qnadra- 
gesima  media  3.  pnblice  enodandum  ab  aliquo  auditonim  su- 
orum  inferior«m  cathedram  oocupante,  praeaentibns  omnibufi  phi- 
losophis  ac,  si  velint,  etiam  theologis;  ipse  de  superiore  cathedn, 
qnam  consoendit,  moderatur. 


,.Goog[e 


SutUten  (ter  philoB.  Fak.  IngolBudt.  1649. 


2.  Ceternm  danda  opera  est,  einsmodi  nt  argumeiitam  pro- 
blematis  deligattir,  quod  impngnari  ratiocinatione  possit;  consti- 
tDflntnr  antem  argnmentantes  duo  e  mathematicis  anditoribns 
quomm  argumenta  professoree,  qni  ipni  quoque  adenint  cam 
praefecto  studiorum,  prosequi  deinde  pOBsint,  aic  tamen,  nt  non 
nltra  horam  cnm  dimidia  tota  haec  exercitatio  prostrabatur. 
Cap.  10. 
De  academia  graeca. 

1.  Habetor  toto  anno  diebus  dominioie  a  1.  quadrante  post 
horam  6.  nsque  ad  quadrantem  post  6. 

2.  Primo  quadrante  repetitnr  ab  uno  vel  plnribus  prnxima 
lectio,  tmn  nova  praelectio  sequentibns  tribua  quadrantibus  ex- 
plicatur,  nisi  aliqnaudo  plaoeat,  nltimnm  quadrantem  repetitioni 
noTae  praelectionis  dare. 

3.  Omittitnr  haec  academia  tempore  longiomm  vacationnm, 
tridnanae  colleotionis,  qnadragesimae;  item  quibus  diebus  ve- 
sperae  solemnea  sunt  in  noatro  templo  vel  in  anla  gymnasii, 
quibus  omnes  nostri  philosophiae  studinsi  interease  debeaut. 

Cap.  11. 
De  leotionibus  in  refectorio. 

Post  renovationem  stndiomm  privatae  in  refectorio  super 
mensam  habentur  e  logica,  pbysica  et  mathematica  lectiones  ab 
aliqaot  istamm  aaditoribus  a  professore  suo  sub  initium  vacati- 
onum  aatnmnalinm  designatis  atque  admouitis;  cetemm  ne 
confertim  cnmnlentnr  hae  lectiones,  eae  ita  distribaantur,  ut  fere 
inter  prandeudnia  habeantnr  diebns  festis  et  vacationis  iudicio 
patris  reotoris  et  praefecti  stadiomm. 
Cap.  12. 
De  examinibus  nostrornm. 

1.  Metaphysicorum  examen  inchoatur,  si  illomm  mul- 
titndo  ita  exigat,  in  qnadragesima ;  si  pauci  sint,  statim  post 
pascha ;  examinantur  singuli  per  horam  integram  a  qnatuor  exami- 
natoribns,  praefecto  sc.  studiomm  et  tribus  philosophiae  profes- 
soribns,  praeter  quos  eonatituitnr  alins  e  profeasoribns  reliqnis, 
qni  cnm  quatnor  nominatie  suffragium  ferat.  Hniusmodi  examina 
summam  bis  per  hebdomadem  iustitunntur,  die  Lunae  et  Mercnrii, 
qoibus  qoidem  alioqni  repetitio  habenda  a  philosophis  esset,  in 
quadragesima  qnidem  ab  hora  6.  vespertina  ad  7.  .  .  .  Exa- 
mini  praesidet    pater   reotor,    intereuntque   illis    omnes   phiioso- 


,.Goog[e 


292     6*110  stndiornni  6t  inatitationea  Bchaluticae  Soeietatis  iesa  m 

phiae  stiidiosi  et  qaicanque  e  domestiois  ceteri  voluut;  singali 
examinandi  defendunt  logicam  ac  physicam  totam,  et  ex  meta- 
phyaica  quidquid  soripserint  in  scholis  ante  examen. 

2.  Fhysici  examinantur  mense  Augusto  poat  theologns. 
singuli  per  semihoram  a  dnobufl  examinatoribns;  aesident  univer- 
sim  qnatuor  examinatores  iidem,  qui  supra  nominati,  atqne  hi 
omnes  de  singulis  examinatis  snfiragium  ferunt.  Huinsmodi  exa- 
minandi  actus  babentur  iis  »olum  diebos,  qnibas  sHoqui  repetitio 
philoBophica  faahenda  domi  erit;  nnUns  dnrat  altra  dnas  horas, 
qaandoqne  horam  cam  dimidia  aut  etiam  tantum  horam ;  de  quo 
iadicare  est  patris  rectoris  et  praefecti  stndionun;  huic  qnoqne 
sxamini  praesidet  pater  reotor,  intersuntqae  eidem  omnea  condi- 
scipuli;  neqne  alii  domestici,  qai  adesse  volunt,  prohibendi  snnt. 
Singali  examinandi  defendnnt  qnidquid  ab  initio  phj^mcae  ante 
examinis  huios  initinm  inerit  materiae  in  soholis  dictando  abso- 
latnm. 

3.  Logici  examinantnr  poat  physicos  omnino  eodem  ritn, 
quo  de  physicis  modo  est  explicatam. 

4.  Ad  initiam  oainsqne  hormn  examinnm  datar  signDm 
campana  scholastica. 

5.  Finito  examine  omninm,  indiceB  scripto  sna  indicia  dant 
patri  rectori  sic,  nt  tres  classesexaminatomm  designent:  l^eorum, 
qni  superamnt  mediocritatem,  2)  eonun,  qni  tantnm  mediocre^ 
visi  snnt,  3)  eomm,  qai  infra  mediooritatem  constitenmt.  Atqae 
haec  ratio  soribendi  iudicia  servatur  non  tautum  post  metaphysi- 
comm,  sed  etiam  physieomm  et  logicomm  examins. 

Cap.   13. 
De  examinibns  externoram. 

1.  Dao  snut  qaotannis  examiua  extemomm,  alterum  eonim, 
qui  primam  lanream,  altemm  eomm,  qni  magisteriam  petnnt; 
qnia  pleraqae  atrique  examini  communia  aunt,  eadem  opera 
ntmmqne  exeqnemur. 

2.  Quoniam  vero  in  qnovis  examine  haec  continentur:  eu- 
minatores,  candidati,  examen  moram  et  examen  emditionis,  de 
singnlis  ordine  dioemns. 

3.  Examinatores  tantnm  emnt  tres,  so.  professor  projnins 
candidatomm,  professor  ethices  et  matheseos;  ceteri  professores 
in  snis  qnisqae  lectionibus  oonsneto  more  pergent. 

4.  Anteqnam  detur  imtinia  examini,  materias,   in  qnibna 


,.Goog[e 


SUtaten  iei  philoa.  Ttk-  ItigoUuit  lfl49.  293 

examen  verfiabittir,  inter  se  distribaant,  in  qnibns  noD  qnae  valde 
abstrusa  aunt  et  rara  vel  inandita,  sed  commtmia  et  familiaris 
consectentar. 

5-  Prins  etiam,  qnam  examen  incipiant,  Ae  omuibos  et  sin- 
golis  oandidatis  indicinm  qnoddam  generale  a  praeceptore  ipsomm 
in  soripto  acoipient,  quos  videl.  ipse  in  snmmo,  qoou  in  medio, 
quos  in  infimo  ordine  oonstitnat. 

6.  Tempus  aeqnaliter  inter  se  diBtribuant  ^aminatoree,  at- 
qne  id  exaote   ad  clepeydram  obeervare  conentur.  .  .  . 

7.  Interea,  dum  unus  examinator  sno  mnnere  fungitnr,  alii 
neque  ei  neque  candidato  impedimento  tjint,  vel  importnna  con- 
fabulatione  vel  nimia  discurHatione. 

8.  Nollo  modo  committendum  est,  ut  examen  non  tam 
examen,  quam  vehemenij  dispntatio  videri  pouKet,  quod  fleret, 
ei  examinatorea  privatas  saas  opiniones  contra  ret>-pondentes  acri- 
ter  astmere  et  prorsus  vincere  velle  viderentur. 

9.  Qni  ezaminant,  sophistas  ne  agant,  ne  detnr  locnn  querelis, 
nisi  quando  in  ipsa  logicet^  parte,  quae  de  sophismatis  tractat, 
veraantur. 

10.  Quisque  examinatorum  apud  se  t<tatuat  de  responden- 
tiboB,  nihil  cnm  aliis  conferendo  nec  ullo  signo  foris  ostendendo, 
quod  vel  vilipendat  vel  magni  faciat  cuiasquam  rei^ponsa,  at 
tnc  aJii  liberius  et  sincerius  iudicare  possint. 

11.  Examinatonun  quisqne  non  solnm  ex  responsis,  qoae 
sibi  interroganti,  »ed  etiam  quae  aliis  snis  collegis  dabnntnr, 
indicinm  de  examinatis  ferat,  primum  num  is,  qui  respondet,  ad 
talem  gradum  admittendu»  videatur,  deinde  quot  partibos  supe- 
ret  alios  euoe  competitores,  quove  ab  aliis  superetur,  quod  indi- 
cinm  nameri8  exprimet  .  .  . 

12.  Non  facile  aatem,  qnem  praeceptor  in  primo  ordine 
poeoerat,  enm  ipsi  in  2.  vel  3.  ordinem  reiiciant  .  .  . 

13.  Quiproprimain  philosophia  laureaexamen  subennt,  prae- 
cipae  ex  snmmalis  examinentnr,  qnaestiones  tamen  logicae  a 
professore  traditae  non  negligantnr. 

14.  Qni  ex  summotis  mediocriter  respondet,  etsi  in  logicis 
quaeetionibns  non  admodum  versatns  sit,  a  baccalanreatu  ex- 
cludi  noQ  debet. 

15.  Ad  magisterii  gradnm  non  eut  admittendus  qui,  tametsi 
commnnes  et  tritas  ab  Aristotele  et  professore  traditas  deflniti- 
onM,    divisiones    et    conclnsioBea   recitare   quidem  possit,    nuUo 


,.Goog[e 


294     Bfttio  Btndioram  et  iBstitntiones  scholutacae  SoeieUtis  Jeen  III 

tameii  indicio  oHtendeb,  se  eas  iutelligere,  nt,  si  ne  medioGriter 
qnidem  illa«  ezplicsre  aut  rationem  eanua  reddo^  posait,  nec 
ad  leviculas  obiectiones  .  .  .  reepondere.  Contra  repellendns  a 
gradn  non  est  qni  aliqoo  hornm  specimine  ostendit,  se  defini- 
tiones  et  concIuBiones  non  tantnm  memoriter  didiciBse,  sed  etiam 
intelligere  .  .  .  Atqne  eadem  in  baccalanreis  admittendis  reiici- 
endisque  ratio  sequenda,  nisi  quod  in  hia  minor  etiam  prompti- 
tndo  in  dictis  specimimbus  dandia  snfficere  potest. 

16.  Ezaminatores  in  ferendis  snfiragiis  rationem  doctrinae 
kabeant,  aon  spectata  vel  dignitate  vel  probitate  persona«;  .  .  . 
)d  tamen  horum  aliqnando  videatnr  ratio  habenda,  patrem  reo- 
torem  tempestive  moneant. 

17.  Kon  idcirco  statim  aliqois  alteri  pra«ferendo8  est,  si 
ingenio  polleat  meliori,  nisi  etiam  de  rebnti  propositis  eius  in- 
telligendi  et  iudicandi  solertia  et  acnmen  mains  perspiciatnr. 

18.  Absoluto  examine  ezaminatoreH  sua  quisqae  indicia  in 
cbarta  descripta  patri  rectori  tradant  primo  quoque  tempore  ita 
composita,  ut,  quots  admittendos  censnerint,  inter  eos  ordinem 
qnendam  con»tituant,  eo  loco  ac  numero  gnemque  coUocantes, 
qnem  deberi  responsis  illius  ezistimaverint. 

19.  Tempore  examinis  candidati  deducent  ezaminatores  ad 
academiam  eosdemque  redncent,  quare  necessarinm  est,  ut  sem- 
per  raane  ante  tempUH  ezaminis  initio  constitntnm  in  collegio 
Bocietatis  et  paulo  post  ante  horam  eius  finiendi  in  academia 
praesto  sint. 

20.  Candidatus  magisterii  muushorae  ezamen  subibit,  bac- 
catanreus  trium  horae  quadrantium;  hi  ez  logica,  illi  ez  physica 
et  metaphysioa  examinantur,  ueque  omittentur  ethioae  et  ma- 
thematicae  quaeetiones,  sed  magistris  fiitnria  ez  ntraque  ecientia, 
baccalaureis  vero  ez  mathematica  tantum  quaestiones  aliqoae 
proponentur. 

21.  Qui  magisterium  petit  21.  annum  oompleverit  neoeBse 
est,  atque  idem  tribus  annis  pbilosopbiam  more  iam  oonsoeto 
audiverit;  in  priore  tamen  conditione  poterit  faonltas  dispen- 
sare. 

22.  Qui  gradom  in  philosophia  petnnt,  vooantur  (oandidati 
quidem  baccalaureatus  mense  Octobri  v.  Kovembri,  magisterii 
vero  mense  Julio)  maudato  publioe  in  academia  afSxo;  nomina- 
bitur  in  edicto  certus  dies,  qno  competitores  sua  uomiua  decano 


,.Goog[e 


SUtnteii  der  pUloi.  F»k.  iDgolstadt.  1649. 


tradant;  deoaniiB  sistentibaB  eese  oandidatis  significabit  tempns 
et  loomn,  quo  m  ad  examen  momm  praeeentare  debent. 

23.  Hora  praestitaLa  oandidati  professores,  inqae  his  etiani 
rhetorem  e  oollegio  ad  academiam  dednoant;  ingresaia  in  hypo- 
canBtam  academicnm  professoribns,  qnaerit  ex  his  decanne,  nnm 
admittendoB  indioent  in  eundem  locnm  oandidatos  ad  petitionem 
gradus;  annnentibns  illis  ingrediuntur,  atque  eomm  unns  brevi 
oratione  a  collegio  philosophioo,  et  euo  et  oompetitorum  uomine, 
gradum  baocalanreatus  vel  magisterii  petit. 

24.  Qno  faoto  inbentnr  a  deoauo  eecedere,  dam  professores, 
nnm  petitioni  illomm  satisfaoiendnm  sit,  delibereut.  Absolnta 
deliberatione  Tooantnr  deuuo  omnes  oandidatd;  dicit  deoanns, 
petitionem  illorum  faisse  visam  justam  ooUegio  philosophioo, 
prias  tamen,  quam  ad  nllos  gradus  provehantnr,  eomm  et  in 
moribus  et  in  litteria  progreesus  aooaratius  ezplorandos  esse, 
simulqne  mandat,  at  haeo  seqnentia  promittant:  1)  se  looo  ab 
examinatoribns  assiguato  contentos  fore  et  in  actn  comparitnros, 
tsmetsi  in  postremis  essent  locam  habitnri;  2)  si  repolsam  ferant, 
se    non   vindicaturos,    sub   poena   iudicio   facnltatiB  deoeraenda; 

3)  ae  nemini  ennnciataros  ea,  quae  fient  et  proponentur  in  ezamine; 

4)  peouniam  pro  gradu  sasoipiendo  neoessariam  iu  prompta  habi- 
turos ;  5)  nt  examinatoTes  ad  examen,  pront  moniti  faerint,  oomi- 
tentar  et  finito  examine  redncant;  6)  monentur,  nt  afferant  sna 
Bcripta  ad  ezamen  secnm;  et  bacoalanrei  qaidem  scripta  etiam 
mathematioa,  magistri  autem  insnper  ethica. 

25.  Tum,  aliis  egredi  inssis,  nnue  ezamen  momm  init,  cuins 
haec  est  ratio:  qnaerit  decanos  ez  candidato  primo  nomen,  co- 
gnomen,  patriam,  aetatem,  qnae  21annoramerit  pro  magisterio; 
nam  sit  tegitime  natas,  sln  minus,  atram  litteras  legitimationis 
habeat,  simulque,  nt  eas  ostendat,  mandabit  decanns;  item  an 
honestts  pareutibue  uatos,  si  dnbitetnr;  num  rit.  depositos,  an 
item  sit  iu  matricalam  aoademiae  et  faonltatiB  insoriptas;  nam 
andiverit  qnotidie  tertiam  lectiouem ;  . . . .  quam  diligenter  inter- 
fnerit  pnbliois  lectionibus  ac  repetitionibns,  num  aliqnaudo  et 
qnotiee  abfderit  a  dispntationibns  publiois  solemnibas,  menstmis 
ac  sabbatinis;  qnoties  defenderit  vel  argamentatus  fnerit  in  men- 
struis  vel  sabbatinis ;  nnm  totam  logioam  andiverit,  si  baocalan- 
reatmu,  et  nam  totnm  onrsnm  trieuualem  ooufeoerit,  si  magi- 
aterinm  petat;  num  magnifico  domino  rectori,  decano  et  aliis 
profesBoribos  facultatis  artium  faerit  aliqnando  rebellis,   et  nnm 


..Google 


296       Ratio  stndioniin  et  iutJtntionet  BcholAaticM  SodetKtiB  Jein  m 

paratay  sit  in  po^tenim  qnogne  illornm  moaitis  obseqni;  qnnties 
in  carcere  iiierit,  et  qnoties  aocneatnH  apnd  eenatiun  aoademicnm; 
nom  Buppetant  tmmptUH  neoeBsarii  ad  gradnm,  qnem  petit. 

26.  Singnlorum  vero  re^ponsa,  qnae  notabilem  defectain 
indicaverint,  aliqniB  ez  profeBsoribnu  Bcripto  ezcipiet;  alioqni 
snfBoiet,  a  tali  candidato  legitime  ad  qnaestionea  responsnm  esse, 
et  eundem  in  requisita  compromisisse. 

27.  Uno  iam  examinato,  alter  intromittitnr.  .  .  .  Omnibne 
examinatis,  introeunt  simul  omnes,  deconne  eo8  ad  examen  doc- 
trinae  admittit,  idque  postero  statim  die  fbtnrum  tngnifioat. 

28.  Si  qni  reperti  tuerint,  qni  propter  supradictaa  condi- 
tioaes  difficulter  aut  prorsus  non  admitteQdi  Yidereatnr,  ii  potemnt 
huiufl  rei  separatim  admoneri,  ne  iterum  oomporeant. 

29.  Neoesse  porro  non  est,  nt  omnes  praedictae  qnaestionea 
iisdem  denuo  proponantur,  cnm  magisterinm  petnnt.  .  .  . 

30.  Perfecto  examine  morum  oandidati  sortitintar  ordinem, 
qno  adire  debeant  examen  eruditioni».  .  .  .  Knmenis  nno  die 
ezaminandorum  desumetur  ex  mnltitndine  ybI  paucitate  candida- 
torum  enndem  gradum  petentium  iudioio  patris  reotoriB  et  {»ae- 
fecti  lUnd  ratnm  eet,  non  paucioree  uno  die  bacoalaoreos  ex- 
aminandos  esse  quam  sex,  magistros  quam  qaatnor;  neqOe  plnres 
magistros  quam  6,  baccalanreoe  qnam  8. 

Cap.  14. 
Be  promotionibuB. 

Membrum  1.  Post  examen  baccolaareornm  usqoe  ad  pro- 
motionem  ogenda. 

1.  Primum  eXaminatomm  de  candidatifi  iudicia  pater  rector 
praeeente  pracfecto  studiomm  saperiorum  inepicdet,  atque  ei 
omnibus  inter  se  comparatis  suum  nnicuique  oandidato  locum  aesi- 
gnabit,  id  quod  bac  ratione  fiet:  adscribentnr  ad  cninsqne  nomcoi 
nnmeri,  quos  quisque  in  ordine  ab  examinatoribnB  EdngnliH  con- 
stitnto  tulerit,  tnm  quis  oniqne  numerus  ex  onmibue  sufiragiiti 
confletor,  obBervabitur.  ...     (N.  2  om.) 

3.  His  peraotis  praefectus  ezaminatoree  vooat  ad'  patrem 
rectorem,  qui  illis  ordinem  candidatorum  sigmficat;  tum  ezponere 
iubet,  si  quid  gravioris  momenti  ex  examine  morum  aut  alionde 
petitum  occurrat,  propter  quod  ordo  ex  sufiragiis  constitutus 
videatur  immutandus,  qno  looo  habetur  ratio  etiam  deoreti  anno 
1613.  7.  Julii  B  concilio  facultatis  faoti,  sc.  aUunde  odTUitantibas 


,.Goog[e 


SUtntoB  der  pbilm.  VA.  IngolaUdt.  \M».  297 


sttidioBiB  fttit  ftlterins  profeseoris  diBoipulis  non  esae  looum  ititer 
trea  primos  OHicedendum,  si  multi  aint  candidRti;  vel  si  siQt 
pauoi,  ad  primum  saltom  locmn  admittendtim  nou  esse  huins- 
modi  extemnm  wn  alienum,  nti  dedaratum  anno  1638.  1-  Nov., 
ubi  recte  additmn:  si  quie  candidatuB  «xoellentiB  ac  notae  doc- 
trinae  se  ofierat,  ei  ante  examen  explioandam  hanc  confiuetndinem 
eese,  anteqnam  subeat  examen. 

4.  Constituto  promovendorum  ordine,  m  qni  reiecti  fnerint, 
eos  privatim  decanns  admoneat,  ne  pnrro  oompareant;  admissos 
in  coUegium  convocat  u»que  comitantibuB  una  cum  professoribuB 
reliquiH  pliilosophiae  ao  rbetoricae  atque  item  notario  ad  aoa- 
demialn  deecmdit;  ibi  caudidati  primtun  ii>ingnli  in  hypocanstum 
admiaei  peouniam  pro  gradu  requiuitam  munerant;  tum  indnotis 
simnl  omnibus  admissionem  et  locnm  cniusqne  significat,  reci- 
batis  ordine  singnlomm  nominibus  atque  addito  munero,  qui  eomm 
nomini  in  catalogo  adaoriptua  eet;  deniqne  oandidati  sinfi^i  inben- 
tnr  oomen  sunm  onm  patria  atqne  atii»  in  oatalogo  addendis  sna 
manu  ecripta  deoano  tradere,  qnominns  a  typograpbo  deinde  er- 
retur.  Facnltati  numerat  qnilibet  candidatue  bacoalaureatnn  4  fl., 
notario  15  Kr.  et  totidem  pedello,    sedituo  2,  nihil  pro  fabrica. 

5.  £odetn  tempore  peonnia  exigitor  pro  catalf^iti  ex  more 
imprimendis  diHtribnendiBque  in  actu  et  extra  hunc  inter  extemos 
et  nofltros;  numems  autem  imprimendomm  aestimabitar  ex  mnl- 
titndiue  sen  panoitate  aoademicomm  atque  aliamm  oircnmetan- 
tiamm,  qnae  fere  mutantur,  ratione;  plnres  qnidem  600  nimquam 
enmt;  quodsi  qui  e  owididatis  plnres  catalogOB,  quam  aingnlie 
eomm  dari  solent,  cupere  se  outendat,  pecuniam  pro  iis  snpra 
numemm  parandis  solvet. 

6.  Si  quis  e  oandidatie  pecuniam  praesentem  facnltati  name- 
rare  ee  posee  ueget,  ei  indicetur,  admittendum  illnm  ad  gradnm 
Qon  eeso  priue,  qnam  pecuniam  repraeeentet ;  qnodei  quando  graves 
canaae  snadere  videautur,  ut  mitius  cum  aliqno  agatur,  unnqnam 
taraeu  acquieecat  facultaK  in  nuja  cnineqnam  promiesione,  etiam 
certum  diem  atque  horam  s^olutionis  nominanti»,  neo  facile  con- 
tenta  sit  chirographo  iUine,  quo  de  solntione  oaveat  faonltati, 
sed  adduoere  fideiuBHorem  iubeat;  experientia  enim  longa  con- 
stanter  docuit,  hniuemodi  promiet<a,  etiam  eyngraphis  firmata, 
fallere  denique.  .  .  . 

7.  Qnodtd  oni  e  candidatie  ob  parentom  merita  in  faoul- 
tatem  videatur  aliquando  oondonanda  pecunia,  quae  facnltati  dq- 


,.Goog[e 


298     Batio  Btndloram  et  lnstitntioneB  Bcholuticu  9ooiatatia  Jeni  IIT 


betiir,  V.  gr.  flllie  profesBomm,  pedelli  eto.,  ii  nibOomintiE'  eolTeiit 
reliqnam  pecmiiam,  qnae  notario,  pedello  eto.  nnmeranda  venit. 

8.  Quando  alioni  ob  notam  inopiam,  praecipne  onm  insigni 
profectu  ac  virtnte  oonimiotam  peconia  faoultatis  aut  ex  toto 
aut  ex  parte  condonanda  videbitur,  fere  prodent,  pecunism  illam 
olam  sabminiHtrari  ex  aerario  facnltatis  velnt  alionde  pro  ipso 
emendicatam;  aic  enim  exemplum  faoultati  non  oberit. 

9.  Quodsi  quuido  magi»  placeat  aperte  alicui  condonare  pe- 
ouniam  faddtatis,  poterit  addi  oonditio,  ut,  si  ad  pinguiorem 
aliqnando  fortnnam  oandidattis  perveoerit,  eam  faonltati  memi- 
nerit  rependere,  qnod  saepe  antea  faotms  oom  finotn. 

10.  Promotor,  qtii  erit  praeoeptor  candidatomm  vel,  hoc 
impedito,  alins  arbitratn  patris  reotoris,  mosebit  tempeelave  pri- 
mtim  oaodidatnm,  ut  oratiooem  primam  in  acta  oreationis  ba- 
beat,  alinm  item,  qni  petitionem  baooalanreataB,  et  alinm,  qni 
gratiamm  aotionem  habeat,  et  noum  alinm,  qni  qnaestioneni 
traotet.  Diligenter  singnloram  oompositionee  promotor  leget,  ne 
qnid  Teoitetor,  quod  vel  offensioni  vel  oontemptni  esBe  poseit; 
correctas  vero  una  cnm  sua  oratione  dabit  promotor  praefecto 
stndionun  enperiomm  ad  censnram. 

11.  ConBtitato  die  promotionis  tempestive  admonebitur  pe- 
delluB,  qni  illnm  et  magniiico  domino  rectori  indioabit  atqne 
pridie  in  aoademia  et  ad  b.  virginis  templnm  catalognm  atque 
etiam  oarmina,  si  quae  in  gratiam  candidatonun  soripta  inerint, 
affiget;  tum  denique  lootmi  promotionis  omabit. 

Membrum  2.     Promotio  baccalaureonun. 

12.  Die  promotioni  destinato  candidati  omnee  bora  7.  ad 
templum  s.  cracis  oonveniunt  ibiqne  sacmm  de  s.  Spiritu,  qnod 
deoanns  vel  aliuB  profesBOr  faciet,  andinnt. 

13.  Ad  medinm  8.  datm-  eignum  in  academia;  ante  h<num 
8.  praesto  snnt  in  coUegio  condidati,  nt  promotorem  et  professo- 
res  philosophiae  ac  rhetoricae  ad  academiam  dedncant;  eo  enim 
descenditur  praelatiB  sceptris ;  epomlde  ao  pileo  quadrato  utimtar 
soli  decanns  et  promotor;  intrantes  curiam  academicam  aliaram 
facultatum  profesBores  ealntat  decanus  vel  promotor. 

13.  Ubi  oonvenerint,  considetur;  decanns,  promotor  ac  re- 
liqui  professores  loonm  accipiunt  in  mensa  roctoris  ante  reliqna- 
rmn  facoltatnm,  etiam  altiomm,  profesaores;  tum  candidati  in- 
gressi  professionem  lidei  facinnt  praesente  notario. 

15.  Aacenditm  deinde  ad  auditorium  jnristarma;   praeennt 


,.Goog[e 


Statatoii  der  philoe.  Fak.  tngotatadt.  1649.  299 

deoannB  (at^ne  liio  qtiidein  fere  hoDOratiore  looo)  et  promotor, 
pedellnB  &tqne  aeditntis  soeptra  praefemnt,  snbseqnontnr  oandi- 
dati  nltimufl  pTimo  .  .  .  nsqne  ad  primnm  .  .  . 

16.  Promotor  recta  asceudit  cathedram;  omnibns  ingressiB 
faotoqoe  silentio  perorat  prijnns  oandidatus,  postea  petit  alius 
sao  et  competitomm  nomine  baccalanreatum  a  promotore,  qno 
facto  habet  promotor  snam  orationem,  sub  cuins  finem  oommes- 
d&t  indnstriam  et  emditionem  oandidatomm  eosqne  ad  cnrsnm 
litterarinm  porro  proBeqnendnm  adhortatnr;  addit  se  paratum 
esse  petitiom  illorum  satis&cere,  si  tamen  priuB  in  ea,  quse  a 
notario  praelegentnr,  verba  iurare  velint. 

17.  Tnm  adest  pedellns  cum  sceptro  et  notarins,  qni  can- 
didatis  inrameutmn  his  verbis  proponit: 

DoeHssimi  domim  candidaH!  Anteqmm  primam  in  philo- 
sophia  et  artibus  lauream  coTisequamini,  iurabUis  sequentia :  1)  quod 
ret>ereniiam  et  honorem  defntum  domino  decano  et  praeceptoribus 
facuUatitt  artiwm  exhibere  velitif;  2)  quod  omnibus  statutis  et 
staiuendis  eiusdem  faeuUatis  fideUter  parere  velitis;  3)  quod  eiux- 
dem  facultatis  emolumentum  et  commodum,  ad  quemcungue  vitae 
gradum  perveneritis,  promovere  velititi;  4)  quod  gradum  bacca- 
laureatus  in  nuUa  alia  universitate  repetere  velitis. 

Tum  singnli  ordine  sceptmm  tangant. 

18.  Postqnam  iuramnt  eandidati,  tum  promotor  stans  in 
cathedra  aperto  oapite  creat  IUob  baooalanreoB  hac  verbomm 
formnla: 

Quod  igitur  feSx,  faustum  fortunatumque  sit  reipublicae 
christianae  huicque  academiae  nostrae  uHle:  ego  N.  aocielatis  Jesu^ 
artium  Hberalium  et  phHosophiae  magister,  eiusdemque  philosophiae 
in  hac  afma  academia  professor  ordinarius,  potestate  mihi  ab  in~ 
dffto  eollegio  philosophico  hac  in  parte  data,  te  N.,  te  N.  etc.  et 
omnes  reHquos,  qttorum  in  hoc  catalogo  nomina  scripta  sunf,  ar- 
tium  et  philosophiae  baccakmreos  creo,  constituo  consHtutosque  in  hoc 
doctisaimorum  hominum  consessii  pubtice  pronuncio,  conferens  vobis 
potestatem  docendi  disputandique  et  inferiorem  catkedram  conscen- 
dendi,  c^eraque  iura  et  privUegia,  quae  huic  gradui,  vei-  lure  vel 
conjiuetudine,  coneedi  solent:  in  nomine  sacrosanctae  «(  individuae 
trinitaHa  etc. 

19.  Tum  promotor  iam  antea  constitutnm  certam  candida- 
tnm  monet,  ut  emditionis  snae  specimeu  aliquod  praebeat,  quae- 
Btione  qnapiam  in  ntramqne  partem  discussa  ao  defiuita. 


,.Goog[e 


300     Batio  stDdiwam  et  iiiititntioiiM  icboIuticM  SocteUtiB  Jen  m 

20.  Interea  distribuit  pedellas  catalogos,  et  profeasoribiu 
qnidem  ati  et  comitibiiB  ac  baronibas  elego&tiorea  singnlos,  oas- 
didatisvero  binos  singnliB  impertit,  altermn  elegantiorem,  Tnlgaris 
formae  altemm,  oeteris,  qoi  adsant,  aingnli  dantnr  Tnlgares.  Fi- 
nita  qoaestiose  agantar  ab  aliqno  baccaJatireo  grative  proraotori 
primom  oo  laoaltati  artisticae,  tnm  reotori  Boademico  ao  reUqniB, 
qoi  adsaut. 

21.  Tam  descenditur  in  aolam  Albertinam  eodem  ordine, 
qao  asoenanm,  nini  qnod  deoanas  seqnitnr  oandidatos  ordine  oa> 
talogi  praeetmtes;  gratalantnr  profesBores,  oomite«,  baronee  pro- 
motori  primam,  tum  oandidatis  ordine  sno  consistentibns,  ao  de- 
nique  etiam  deoano  et  professoribus  &cnltatis.  Noti  bacoalanrei 
comitantar  promotorem  ad  oollegium,  medinm  inter  dnos  bacca- 
lanreos  euntem,  praelatis  sceptris,  qnos  reliqni  faoultatis  profes- 
sores  onm  deoauo  sequuntnr. 

Membrum  3.  Post  exiunen  magistroram  usqoe  ad  pro- 
motionem  facienda, 

22.  Quod  ad  snfFragia  examinatomm,  ordinem  oandidatoinm, 
orationea,  petitionem,  qaaestionem,  gratiaram  aotionem  et  catalo- 
goa  attinet,  eadem  ante  magisterium  obHerranda  sant,  quae  ante 
baccalaoreatam,  nisi  qnod  hic  praeter  oeteros  monendus  eat  unns, 
qui  licentiam  auo  et  competitormn  nomine  a  prooanoellario  petat 

23.  Postquam  oonstiterit,  qui  admisai  quiqne  raeoti,  monet 
deoanus  reieotos  privatim  de  repnlsa;  tempestive  it«m  monetnr 
procancellarina  de  die  bonorom  novoram  deqae  professione  fidei 
a  condidatis  eo  die  faciendo.  Quodai  procanodlarias  noa  adesset, 
Eystadinm  ad  revereudiseimnm  at^ne  illuatrissimnm  principein, 
utpote  oancellarium  academiae,  tempestive  sonbendtmi  erit  no- 
mine  facultatis  peteudnmqae  ab  eo,  at  in  actnm  fntnmm  digne- 
tar  aliam  suo  loco  prooanoellariam  nominare;  eae  litterae  maiore 
facultatis  aigilto  obragnandae. 

24.  Die  bonis  novia  destinato  post  meridiem  eunt  profee- 
sores  philosophiae  ao  rhetoricae  cam  candidatis  et  notario  «c 
pedello  ad  dominnm  procancellarinm ;  ibi  aliqnis  oandidatorom 
brevi  oratiancnla  decanum  rogat,  ut  pro  se  et  competitoribnB 
suia  apud  prooancellarinm  intercedat,  qno  oanoellariam  aperiat 
et  poteetatem  pablioi  examinis  anbeimdi  faciat.  Decanas  pro- 
oanoellaritmi  rogat,  nt  honeHtisnmae  candidatoram  petitioni  sa- 
tislaciat,  dignos  eese,  in  quoe  benefioium  oonferatur.  Tnm  pro- 
fessionem  fidei  faoiunt  praesente  notario  votique  sai  a  pnwan- 


nGooglc 


Statnten  der  phitoa.  Yik.  IngoliUdt.  1649.  301 

cellario  oompotes  faoti  ad  aoademiam  cam  profeesoTibnB  sese  re- 
cipiimt  et  sine  mora  examen  ptiblioam  ingrediimtnr,  oaitis  haec 
est  ratio. 

25.  Onmibns  candidatis  simol  considere  in  hypocaosto  aca- 
demioo  inssis  proponit  primo  deoanus  ani  atque  alteri  varias 
qaaoHtionefl  ez  7  artibas  liberalibos  petitas ;  eodem  modo  reliqni 
professores  cam  reliqais  candidatis  agant,  sao  qaisqae  loco  et  ordine. 

26.  Examine  finito  adest  notarias;  candidati  adnumerant 
pecaniaii,  qoilibet  pro  facultate  8  fl.,  pro  procancellario  1  fl.  30  Kr., 
pronotAnoSOKr.  ettotidem  propede]Io,propraef6ctomnBioes3Kr., 
pro  organoedo  3  Kr.,  pro  calcante  1  Kr.,  pro  aedituo  3  Kr.,  pro 
sooio  aeditni  1  Kr.,  pro  eodem  aeditoo  ratione  sceptri  praefe- 
rendi  3  Kr.,  pro  campana  maxima  pnlsanda  4  Kr.  1  ^  nigrum, 
sen  15  nummos  nigros,  pro  fabrica  academiae  2  Kr.  Qui  se- 
qnnntnr  snmptns  ex  circumstantiis  variis  aestimandi  certam  ac 
statam  determinationem  habere  non  possunt;  solvet  igitor  pra«- 
terea  qnisqne  candidatus,  qnantum  decanns  et  notarins  re  dili- 
genter  expenaa  oonstittierint,  pro  hoapitibus  ordinariis,  pro  ho- 
norario  hospitae,  iu  otdinam,  pro  &actis  vitris,  pro  eleemosyna, 
pro  tnbioinibas  canclidatos  oomitantibos,  pro  tubiciiubus  e  tuiri 
acoinentibos,  pro  catalogis,  pro  invitatioue,  pro  merenda  in  bo- 
nis  novis,  pro  hanstu  ic.  ante  actam  magisterii  in  hypocansto 
academico. 

27.  Hia  peractis  expectattu*,  donec  invitati,  magnificus  dom. 
rector,  procanceUarius  et  reliquarum  facultatum  decaoi  cmn  ca- 
merario  academiae  conveniant;  atque  interea,  qnae  ad  mensam 
merendae  cavisa  instemendam  necessaria,  afTeruntur  ex  aedibus 
illins  hospitis,  cuius  opera  ati  candidati  in  apparando  convivio 
constitutum  habent. 

28.  Fraesentibus  invitatis  a  decano,  brevi  praemissa  ora- 
titincula,  nomina  candidatorum  recitantnr  eo  ordine,  qui  ex  iu- 
diciis  examinatorum  collatis  antea  constitntuij  fhit;  tum,  digres- 
818  domum  candidatis,  invitati  merendam  ordiuntur  praeaente  e 
nostris  decano  et  promotore;  opera  antem  danda,  ita  frogalis 
ea  nt  ait,  ne  plus  aequo  candidati  sumptu  faciendo  graventor. 

Membrum  4.     Promotio  magistrorum. 
29>  Pedellns,   monito  tempestive   magniflco  domino  rectore 
de  die  promotioni  destinato,  pridie  illiuB  diei  affiget  ad  templum 
b.  viiginis   atque  academiam  catalogtun  et  carmina  .  .  .  omat- 
qae  locum  promotioni  destinatom. 


,.Goog[e 


o02        6Atio  gtndiortiib  et  institntionM  sfiliol&itieae  Sooietatis  Jeaa  ttl 

30.  Per  eandem  pedeHum  curabit  promotor,  ut  libri  dao 
maiores  ipso  promotionis  die  tempeBtiye  in  cathedrs  anditorii 
iuristamm  coUocentur,  Itemqne  epomides  et  pUei  pro  candidatis; 
aunnloe  ipsi  caudidati  aingnlos  afferaut  antea  de  iis  comparan- 
dia  admoniti. 

31.  Ipso  promotionis  die  candidati  ad  medium  7-  mane  &d 
templum  b.  crucis  vemuut  ...  7.  pulsatnr  in  academia,  candi- 
dati  philoBophioe  et  rhetoricae  professoreB  epomidibus  omnes  et 
pileiB  quadratis  inetructos,  praelatis  aeeptris,  ad  academiam  pro- 
cedent«8  comitantur,  tubiciues  ez  auditorio  inriBtamm  venienti- 
bus  accinnut. 

32.  Decanns,  nisi  sit  promotor,  tribns  qaatnorve  candidads 
comitatQB  abit  ad  procanceUarium  ad  academiam  Ulum  dednctn- 
rus;  si  decauns  sit  promotor,  mittitur  alius  professor;  ad  recto- 
rem  academicnm  adduceudnm  mittitnr  notarius  cnm  duobns 
candidatis. 

33.  Professores  et  alii  alicuius  dignitatis  viri  iutrant  hypo- 
causttun  academicnm,  iugredientes  promotor  obvius  salntat  at' 
gne  ezcipit;  dum  expectatur,  donec  omues  conveniant,  circnm- 
fertur  hanstus  viui  Malvatici  aut  Hispanici.' 

34.  Aasidet  dein  rector,  procancellarius,  decanus  et  promo- 
tor  cttm  reliquis  professoribns  iactiltatis  mensae  primariae.  No- 
tarius  praelegit  caudidatis  omnibns  in  hypocansttun  advocatis 
inramentam  his  verbis: 

Ego  N.,  scholaris  academiae  Ingolstadiensia,  ab  hae  hora  a 
christiana  catholiea  fide  non  defidam,  et  omnia  ae  singula,  qttae 
bulla  Pii  IV.,  in  quam  nuper  iuravi,  conH.net,  constanter  vsqar 
ad  extremum  vitae  spiritum  me  per  dei  gratiam  sermturum  prormtto, 
spondeo  ac  iuro;  invictissimunt  item  imperatorem  nostrum  N.  et 
successorem  eius  qmmUbet  rite  ad  praescripta  buUae  aureae  eleciuin 
caput  imperii  agnoscam  ab  eoque  non  desciscam,  careboque  per- 
quam  diUgenter  in  negotiis  et  causis  omnibus,  ut  laesae  maiettatis 
crimine  abaim,  legatos  quoque  utriusqiie,  tam  eeelefiiae  quam  impem 
monarchae,  konorifiee  tractabo  d  decentem  iMs  konorem  impendam; 
non  ero  in  conmlio,  causa,  tractatu  vel  facto,  ut  vifam  ac  membrHm 
perdant,  neque  persuaderi  me  patiar,  tU  cum  imperH  hostibu»  avi 
imperatoriae  maiestati  reclamantibus  involvar. 

QniUbet  ad  manom  reotoris  dicat:  ^^&gfi  inro." 


,.Goog[e 


SutDtes  der  pkili».  fak.  tngolstadt    1^9. 


35.  His  praedictis  ad  anditorium  inristanim  ascenditm': 
praeit  pedelliia  cmn  aeditao  sceptmm  fereus,  hmic  seqnitnr  pro- 
motor  et  decanos,  lios  candidati,  altimns  primo  et  prusns  nltimo 
loco,  tmn  reliqni  professores,  qm  de  facnltate  sant,  post  hos 
reetor  academicas  et  alii  aao  ordine;  symphoniaci  ascendentes 
ezcipinnt. 

36.  Promotor  recta  cathedram  ascendit;  omnibns  ingressis 
factoqae  silentio  perorat  piimns  candidatus. 

37.  Alioi)  post  orationem  aao  et  coOipetitoram  nomine  li- 
centiam  a  prooancellario  petit;  finita  petitione  desoendit  e  ca- 
thedra  promotor  assidetciae  a  oapite  snbsellii  imris  professoram; 
asoeudit  prooanoellarios,  perorat,  sab  finem  orationb  monet  can- 
didatoB,  at  aolitam  iuramentum  ante  licentiam  praestent. 

38.  Adest  notarins  et  pedellns  cnm  sceptro,  notarins  his 
verbis  candidatos  compellat: 

Doetissimi  domini  candidati!  Antequam  artium  et  pkitosophiae 
licentiam  consequamini,  iurabitis  sequentia:  1)  quod  21.  aetati*  an- 
num  compleveritis,  mtst  super  hoc  per  decanum  et  coneiUvm  facultatis 
vobiscum  fuerit  dispensaium;  2)  quod  in  nuUa  aUa  universitate 
i?isignia  in  artibus  redpietis;  3)  si  in  materia  orthodoxae  fidei  vos 
dispuiare  contingat,  quod  veritatem,  nan  errorem,  inducere  velitis 
etpartem  tueri  saniwem,  quantum  ingenii  vestri  se  vires  extendunt. 
Tam  singnli  tangant  ordine  aceptmm. 

39.  Qno  faoto  creat  iUos  prooanoeUarins  conceptis  verbis 
licen^tos. 

40.  Fostea,  descendente  procanoellario,  ascendit  denno  pn> 
motor  cathedram,  a  quo  alias  ex  oandidatis  pro  se  et  oompeti- 
toriboB  magisteiinm  petit ;  moz  promotor  saom  habet  orationem, 
sab  finem  landat  virttttem  et  eroditionem  oandidatonun  et  ad 
imitationem  eonun  alios  qnoqae  ezoitat;  addit,  se  oandidatos 
libentissime  magisterii  honore  omatnnun,  si  prins  inramentam 
consoeto  more  praestent. 

41.  Adest  itenun  notarins  cnm  pedellD  soeptmm  tenente, 
et  notarins  sio  alloqnitar  oandidatos: 

Doctiseimi  domini  lieentiati!  Aniequam  8u,premam  in  arti- 
btts  et  philosophia  lauream  conseguamini,  iurabitis  sequeniia:  I) 
Quod  bonum  universitaiis  et  facuUatis  artium  promovere  veUtis, 
ad  quemcimqae  statum  eontingat  vos  pervenire;  2)  quod  gradum 
magitterU  in  nuUa  aUa  academia  resumetis. 

Singali  ordine  soeptmm  taogaut. 


,.Goog[e 


304       Bfttio  Htalionm  et  iiutitationH  KbolMtirM  SoueUtia  Jun  m 

42.  Mox  promotor  uadato  oapite  magisb^os  creat  hac  ver- 
bornm  formitla: 

Quod  igitur  felix,  fausttim  fortunatnmque  sit  et  reip.  t^iri- 
stiatuie  kuicque  nostrae  academiae  salutare.  Ego  N.  aoc.  Jesu,  artiuiu 
et  philosophiae  magister  et  professor  ordinarius,  potejitate  mild  ab 
indyto  coUegio  philosophico  concessa  te  K.,  le  K.  etc.  et  ontrtes  rdi- 
quos,  quorum  nomina  in  hoc  catalogo  comprehenduntur,  iam  anka 
optimarum  artium  et  philosopkiae  baecalaureos  ei  licentiatoa  earun- 
dem  artiuin  et  philoBophiae  nujgistros  atque  dodores  creo,  constituo, 
constituiosqus  in  hoc  amplissimo  doctissimorum  hominum  consesn 
paiaan  protmntio,  dam  voins  potestatem  pkilosophiei  docioraius 
mbseUia  censcendendi,  ex  iis  disciplinas  ingenuas  docettdi  et  dis- 
putandi,  simulque  omnes  atim  imtnunitates  et  prii>iJegia  tvtds  con- 
fero,  quae  vel  de  iure  vel  de  eomuetudine  /mic  gradui  coneedi 
solent.     In  nomine  tc. 

43.  Creatos  magistroe  inbet  {nnmotor  propiue  aooedere,  nt 
infiignia  magistralia  iie  conferat,  siugaliBqne  confBrmdiB  breTein 
ezplioatio&em  addit  lua  vel  similibos  verbiB: 

Postquam  egos  vos  artium  et  phiiosophiae  magistros  renun- 
tiavi,  restat,  ut  parti  honoris  insigiiia  vobis  conferam.  M  friwo 
quidem  has  volns  epomidas  doetorales  gestandas  praebeo,  quo 
omamento  a  vestrae  dignitatis  experHbus  discernamini;  paUio  usos 
iam  oHm  phUosophoa  non  ignoratis,-  ftoe  imitan  iatoe  humerorum 
integumerUo  gratum  esse  vobis  ac  iucundum  debet;  omnino  convemt, 
quorum  sequimini  studia  ac  doctrinam,  ab  eorum  ne  veatiiu  qui- 
dewi  recedere.  Progcimum  eat,  pileos  ui  capitibus  vestris  im- 
ponatn,  qui  olim  apud  veieres  libertatem  significabant,  vere  emm 
hodiemo  die  ad  pileum  vocati,  i.  e.  liberi  facti  estis.  Caertdeus 
porro  oolor  qtad  aUnd  animis  vestris  aubiidat,  quam  vobia  pialo- 
aophis  non  terram,  sed  coelum,  unde  philosopkia  originem  trahit, 
spectandHm  esse.  lam  vero  libros  hos  phihsop/Ueos  printim 
guidem  clausos  vobis  trado,  ut  inteUigatis,  eos,  qui  philoeopU 
siin  nomeM  vendicant,  Ha  inetructos  esse  debere,  ui  de  quaesHoni- 
bus  philosophicis  etiam  sine  libro  disputare  possint;  eoadem  Ubros 
apertos  vobis  propono,  quo  voa  monitos  velim,  ne,  eoniemptis 
libris,  nitmum  eruditiom  vestrae  fidatis,  sed  ut  subinde  hoa  doc- 
tores  adeatis  eorumque  sententias  de  philosophiae  arcania  exqmroHs. 
Annulos  nuttc  digitis  vesiria  inaero,  quibua  pkiioaopbiam  per- 
petuo  et  indissolubili  mxu  voiiis  deapondeo  propriamque  dieo;  vo» 
coniuncHonis  huius  memorea  ita  agile  et  vivite,  ut  et  philosophia 


.Googk 


Sutnt«n  der  philoB.  f^ak.  Ingoistadt.  1649.  30& 


voa  amet,  et  vos  pkilosophiam  redameHa.  In  signum  vero  amorts  et 
benevolmtiae  mutuae  vos  ampleetor  dexteramque  fideHestem por- 
rigo  et  vos  novos  philosophos  plurimum  salvere  iiibeo,  tandemque 
industriae  et  laboris  vestri  praemia  vos  percepisse,  miht  gaudeo  et 
vobis  ex  animo  ffratulor.  Ad  extremum  in  kac  virttitum  et  scien- 
tiarum  sede  amplissima  vos  una  mecum  considere  volo,  eamque 
vobis  virtute  et  erudiUom  studiose  defendendam  commendo. 

44.  Si  maltdtado  crsaiidoram  propter  loci  angustias  confu- 
sionem  pariat,  promotor  moderatione  utetnr,  gnae  magis  decne- 
rit,  ez.  gr.  nt  aliqni  tanttun  cathedram  aeoendant,  ceteri  mane- 
ant  in  Babselliis  iuferioribttB,  pileos  ipse  pancnlis  imponat,  reli- 
qois  pedellns  aat  alina  porrigat,  epomidam  bumeriB  imponenda- 
ram  potestas  snffioiet,  similiter  anuolos  qttisqne  sibi  inducet  post 
primos  a  promotore  receptos,  praeterea  porrectio  ad  proximos 
saiiB  erit;  sessio  poterit  praoticari  ab  omnibns. 

46.  His  peractis  alloqnitar  promotor  magistros  hoc  vel  si- 
mili  modo: 

Nunc  superest,  ornafissimi  ac  doctissimt  domim  magistri, 
ut,  quoniam  supremam  pbilosophici  doctoratus  lauream  vobis  con- 
tuli,  aUquis  vestrum  publicum  aliquod  eruditionis  specimen  prae- 
beat  in  hoc  clarissimorum  virorum  consessu,  quo  omnes  intelligant, 
haec  insignia  konoris  virtuti  atque  eruditioni  vestrae  iam  pridem 
debita  ac  proinde  imTnerentibus  non  fuisse  collata. 

46.  Tnm  magister  unns  qnaestionem  in  ntramqne  partem 
dispntat  et  breviter  definit. 

47.  Interea  distaibuit  pedellns  catalogos,  sicut  in  baocalau- 
reatn  .  .  . 

48.  Agnntnr  dein  ab  aliquo  e  magiatriB  gratiae  deo,  vice- 
cancellario,  promotorii  professoribus  artium  eto. 

49.  Pedellas  dat  campana  academioa  aignum  oedituo  b. 
Tirginis,  ut  maiorem  oampanam  ptilset. 

50.  Desoenditar  ex  aoademia  ad  templum  b.  virg.  eo  or- 
dine,  qno  ascenstim  fuit,  excepto,  qnod  promotor  inter  duos  pri- 
mo8  magifitros  primus  egreditur,  post  illos  reliqui  candidati  or- 
dine  catalogi,  denique  decanns  cnm  ceteris  professoribus  faoul- 
tatis.  Primi  omnitim  praeoedtint  tubicines.  In  templo  decanta- 
tor  „Te  deum  laudamtiB",  abi  ad  versiculum  illnm  „Te  ergo 
qnaesamtiB''  ventnm,  promotor  ad  venerabile  Bacramentnm  otim 
oaudidatis  acoedit,  abi  orant  panlisper,  o£Femnt  deinde  in  pro- 
ximo  oltari  suam  quisgue  oblationem,  sc.  3  Kr.,  quos  et  promo- 


,.Goog[e 


306      Ratio  Htndiornin  et  iustitntioneB  Bcholaatioae  Soeietatis  Jesa    Ttt 

tor  offert,  qaae  nblatio  pedello  cedit;  tam  ordine  coueistant  in 
ipBo  templo,  et  quidem  promotor  primo  loco;  adennt  professores 
et  alii,  ac  promotoii,  magistris  ac  profeBsoribus  facnltatis  gratn- 
laniur ;  deniqne  ad  locum  convivii  pergunt  praecinentibns  tnbi- 
cinibns  ibidemque  piJeos  et  epomideB  deponnnt. 
Membrnm  5.     Convivium, 

51.  Convivii  magistralis  parandi  cura  est  penes  decanum 
flt  promotorem,  qui,  re  cum  notario  commnnicata,  praecipna,  qnae 
ad  convivium  spectant,  deoemunt,  sc.  ubi  ait  conviviam  inuti- 
tuendnm,  quanto  fercnlomm  nnmero  et  quo  pretio  in  aingiila 
capita. 

52.  Invitantur  commnni  nomine  onmeB  academici  professo- 
res,  gabemator  nrbis,  duo  consnles,  praetor  seu  index  maior, 
parochns  b.  virg,,  regens  coUegii  Georgiani,  etiam  notarins  et 
pedellns  in  bospitum  nmnero  veninnt.  Praeter  hos  £t  potestas 
cailibet  candidato  tres,  quos  visam  erit,  invitandi;  plures  non 
licet,  nisi  gravis  aliqua  oansa  interoedat. 

53.  Modas  invitandi  hic  est:  dicta  s  decano  et  promotore 
die,  notarius  et  dno  candidati  invitant  commnnes  hospitesj  in- 
vitantur  autem  non  tantom  eA  epulas,  sed  nominatim  et  prima- 
rio  ad  actum  sen  ipsam  inaugurationem  magiBtralem;  et  hoc 
fit  pleromque  duobns  vel  tribas  diebns  ante  promotionem;  ez 
Gommnni  massa  candidatoram  datur  notario  1  H,  30  Kr.,  caodi- 
datis  una  invitantibos  nihil. 

54.  Convivio  intersunt  es  nostris  deoanus  et  promotor, 
primnm  locum  occnpat  rector  academicns,  altemm  procancellarius, 
tertinm  promotor,  qnartnm  dccanus;  candidati,  qnam^^is  eodem 
tempore  assideant,  surgunt  tamen  et  bonoris  cansa  convi^ns 
ministrant. 

55.  Decanns  et  promotor  dabunt  operam,  ne  compotatioiies 
remotis  mensis  a  stantibns  instituantiu-,  ac  praemonebitnr  hospes, 
vinnm,  quod  post  epulas  ebibitur,  a  oandidatis  non  iri  pereo- 
lotum. 

56.  Obstabit  notarius  nostrorum  hortatu,  ne  oandidati  po- 
stridie  magisterii  iu  hospitio  novos  sumptus  faoiant. 

Membr.  6.    De  privatis  promotionibuB. 

57.  Quamqaam  facultas  artistica  peculiare  ius  habet  magi- 
stros  privatim  oreandi,  ne  tamen  pnbHoae  ad  gradus  philoaophi- 
oos  promotiones  detrimentam  patiantar,  privatim  ii  non  eonferun- 
tur,  nisi  quis  ad  pabHoam  promotionem  videretur  non  adigendus 


nGoogle 


Sutnten  An  philoB,  P»k.  ingolBtadt.   Is4^.  ^i 

ob  graTem  aliqaam  et  iustain  cansam  iadicio  consiliarioruio  fa- 
coltatis  a  patre  rectore  approbato.  Qnodsi  quis  epe  privatae 
promotionis  obtinendae  pnblicam  promotinnem  Bubterfiigerit,  eo 
ipso  gratia  illi  non  fiet.  Magisterinm  quidem  instans  non  cen- 
setur  iusta  eansa  privatim  conferendi  gradnm  baccalanreatus  ei, 
qni  pnblicam  promotioiiem  ueglexit. 

58.  QuibuB  privatae  promotinnis  gratia  facta  fuerit,  ii  ac- 
curate  ezaminabuntur,  siquidem  hic  recenter  atnduenmt,  ex  totis 
suis  scriptis;  si  vero  aliimde  adTenemnt  ant  iam  aliqno  tempore 
a  philosophia  abfuerunt,  ex  tbesibus,  neque  bis  panculis  tantum 
et  faciHbus,  sed  graviores  plerasque  quaestiones  complexis  iudicio 
decaai.  Tempns,  quo  durent  examina  istaec,  erit  idem,  quod 
pro  pnblica  ntraque  promotione  statutum  est;  aumptue  .... 
iidem,  qui  in  pnblieifl  promotionibus;  in  convivium  minor  pro 
singnlis  personis  minimum  quarta  parte. 

59.  In  privatis  hiscepromotionibusexamen  morum,  ezamen 
emditioniB,  dennntiatio  admiBsionis,  numeratio  pecnuiae,  examen 
publicum  seu  artium  liberalinm  ae  ])etitio  licentiae  pro  hoc  in- 
stitnendo  obenntur  fere  siue  apparatu,  quo  in  publicis  promo- 
tionibns  solent;  ....  ezamen  morum,  emditioniB  et  publicnm 
tino  eodemque  consessu  peragimtur,  praesentibus  quinque  philo- 
sophiae  professoribus ;  numeratio  peeuniae  vel  tum  quoque  vel 
po8tea  in  collegio  £t  praeseute  decano  et  notario. 

60.  In  actn  privatarum  huiusmodi  promotiommi  non  ser- 
vantnr  ea  onmia,  qiiae  in  pnblicis  solent.  Et  baccalaurei  quidem 
creantnr,  praesente  sola  facultate  cum  notario  et  pedeUo,  vel  in 
academia  vel  in  collegio,  idqne  hoc  ritn: 

Candidatns  petit  a  decano,  conferri  sibi  gradum  baccalau. 
reatns;  decanus  promittit,  ee  hoc  factumm  post  iuramenta  prae- 
stita  et  fidei  profesBionem  factam ;  facit  candidatns  professionem 
fidei;  recitat  notarins,  qnae  iuranda  candidato,  qni  sub  finem 
sceptmm  taugit;  decanns  bacealaureatus  gradum  candidato  con- 
iert:  candidatue  gratias  agit. 

61.  Magisterii  privati  hic  ritos  est: 

Ad  academiam  professores  philosophiae  ac  rhetorieae  sine 
insignibns  magisterii  omneB  cum  cnndidato,  notario  ac  pedello 
descendnnt;  decanus  cum  candidato  eimt  ad  proeancellarium, 
notarios  cnm  pedello  ad  rectorem  academicum  adducendos;  con- 
vaniunt  interea  decani  reliqtiarum  facoltatnm,  uti  et  camerarius 
prins  invitati;  praesentibus  omiiibns  considetur;  qui  de  facnltate 


,.Goog[e 


308      lUtlo  atndioniin  et  infltitaiionet  acholudeu  SoeietMu  iem  Mt 

suiit  locum  primi  occupsnt  post  rectorem  academioum  et  procan- 
cellarinm ;  caudidatus  stauB  petit  a  procancellario  licentiam, 
quam  bic  promittit,  si  prius  profeesiouem  fldei  ediderit  inraritqne 
candidatuB  ex  more;  caudidatns  &cit  professionem  fidei  et  ia- 
ramenta,  alia  ad  manos  rectoris  magniflci,  alia  ad  sceptnuu ;  pro- 
cancellarius  licentiatnm  creat;  licentiattui  petit  a  decano  gradtun 
magisterii,  quem  decanns  promittit  post  iuramenta  conferetidum; 
inrat  licentiattis  ad  Bceptrum;  decauus  magistrum  creat;  noTus 
magister  gratiaB  agit ;  dedacitnr  deciuias  et  candidatus  a  nostria 
atque  ezterms,  -  qoi  adHunt,  ad  conTivium,  praelatis  sc^tris;  et 
interest  ez  uoBtris  decanus  cnm  socio  e  facultate. 

62.  Qtiae  oninia  maiore  minoreTe  apparatu  peraguntur,  pront 
ntunerus  candidatorum  atque  aliae  oircumstantiae  diotaTerint, 
....  iudicio  deoani  efc  oonsilii  facnltatis,  in  qnortuQ  etiam  ar- 
bitrio  erit  coniungere  promotionem  ad  baccalanreatum  otun  promo- 
tione  ad  magisterinm. 

63.  In  nostroram  qnidem  promotionibus  omnia  brevins 
atque  apparatti  minore  flent;  creautur  fere  iu  aedibus  procan- 
cellarii,  non  praeferuutur  Bceptra,  non  adest  reotor  academicus, 
QOQ  alianim  faonltatam  decani;  candidatos  non  petit  Jioentiam 
nec  gradum,  nec  gratias  agit  conceptis  verbis,  non  iorat,  uon 
praebetur  couvivium;  adstmt  tamen  professores  philosophiae  et 
rhetorices,  notarias  oum  pedello;  oaudidatus  cousidet  cum  aliis, 
facit  professionem  Mei;  deoantis  petit  pro  ilLo  lioeutiam  a  pro- 
oancellario;  haQC  confert  procanoeUariuB,  uti  etdecanus  gradum. 

64-  Ceterum  privatim  promoventur  uostri  onmes  domi  prius 
ezaminati  ab  omuibtis  professoribns  philosophiae,  solvant  singali, 
sioat  alii  qtiicanqae,  notario  pro  baocalaoreata  15  Er,,  pedello 
totidem,  pro  magisterio  30  Kr.,  prooaucellario  pro  licentia  mhil 
solvunt,  neque  aliam  praeterea  stunpttun  faciont  ant  in  persouas 
aut  iu  oonvivium,  quod  uullum  habetur. 

65.  Nostri  in  promotione  sua  ntiUum  facimit  ex  iis  iuramen- 
tis,  qaae  alii  candidati  sive  baccalatu^atus  sive  magisterii  edont, 
neqtie  aliter  aut  ad  manos  magnifici  rectoris  aut  ad  sceptmm 
iarant,  professionem  tamen  fidei  ednnt  more  aUorum  candidatoram. 

Membr.  7.  Tabala  sumptaum.    [nnrZasammeBBteUnngdesObigeiLl 
Cap.  16. 
De  funeribua  et  ezequiia. 

1.  Com  ftmuB  aoademicum  dnoitur,  omniam  scholartuu 
fdiilosophieanmi  aaditores  et  professoreB  adesse  debenb,   et  cum 


,.Goog[e 


SUtaten  der  {dillos.  Fak.  IngotiUdt.  1646. 


maudatam  ad  aoademiam  affizam  seTsrias  imperaverit,  etiam 
illi,  qoi  in  gymnasio  versantnr;  quod  postremum  fit  etiam  in 
KnniverBario  totins  academiae  et  faoultatie,  atque  item  iu  ezeqoiiB 
Knoringiania. 

2-  Ad  fiinera  non  academica,  aobiliora  tamen,  et  ad  quae 
academici  affixo  programmate  invitantur,  aut  ezeqoias  cum  his 
coninuctas,  an  et  qni  accedere  ez  professoribns  ac  discipnlis  fa- 
cnltatis  debeant,  pen3et  ez  indioio  patris  rectoriti. 

Oap.  16. 
De  sacello  et  aerario  a.  Catharinae. 
Sacellum  s.  Catharinae  fere  demandatur  aHcui  ez  profes- 
sorilmB  philoBOphise,  qoi  diatios  ac  rectius  videatnr  eam  admini- 
stratiouem  gestams.  Is  curabit,  nt  satis  fiat  fnudatiom  illius 
....  Habebit  peues  se  litteras,  instrumeuta  et  documenta  ad 
Bacellam  pniinentia. 

Oap.  17. 
De  stipendiis  collegii  Georgiani  ad  facultatem 

artisticam  pertineutibns. 
Qnatuor  stipendia  pertinent  aliqao  modo  ad  facultatem  .... 
1)  Erosmi  Wolfli,  qaod  totam  spectat  ad  facaltatem  artisticam 
....  2)  Jo.  Widmanni,  electores  snnt  tantum  patres  facnltatis 
artisticae  ....  3)  Conradi  Hoferi,  electores  sunt  procancellarius, 
decaniis  theologiae,  regens,  decanns  et  senior  faoultatis  artisticae 
....  4)  Georgii  Schwebermayer,  electores  snnt  ^KniltaB  theo- 
logica  et  decanos  facultatis  artisticae  .... 


,.Goog[e 


310      Katio  KtQdJonni]  et  laBtitnUoiiu  BeholABticae  So<neUtia  Jen  III 


Promotionsvorschriften  der  theol  Faktiltftt 
za  Ingolstadt.  1657. 

(Prantl,    n.  p.  449  aqq.) 

Statata  et  consaetadines,  quas  inclyta  facultas  theologics 
Ingolstadiensis  servare  at  plarimam  solet  in  confereBiiis 
gradibas,  excerpta  tum  ex  antiqais  statotis  tam  ex  ipsis 
actis  et  praxi,  iussn  et  aactoritate  ipsius  collegii  theologicL 
18.  Oct.  1657. 
De  baocalaureatu  theologioo. 

1.  Ad  baccalaoreatum  ordinarie  non  admittuntur  plureB 
simul  quam  duo;  si  tamen  tertius  non  facile  aliom  Bocinm  esaet 
habituTus,  ex  gratia  adiungitnr  duobuB,  quod  etiam  in  licentiatn 
fieri  pot«st. 

2.  Nemo  ad  hunc  gradnm  promovetnr  nisi  biennio  andita 
scbolastica  [theologia]  et  eanra  Hcriptura,  quiqne  sit  mBgist«r 
philosophiae ;  niei  faonltas  iudioaverit  dispensandum,  et  qui  leo- 
tioni  controvereiarum  et  morolis  theologiae  vel  satisfecerit  vel 
sit  eatisfacturua. 

3.  Cum  ae  oiferent  candidati  ad  hnnc  gradum,  deoanos  vel 
collegiaJiter,  si  ceteroquin  conveniendi  sit  occasio,  vel  per  literas 
referat  ad  facultatem  eamqne  tum  ipse  informet,  tum  coll^anuo 
iudicium  ezspectet  de  sequentibue  panotiB;  1)  quas  et  qna  dili- 
gentia  aefrequentia  tempore  studii  theologici  adiverint  lectiones, 
praesertim  an  pro  biblico  baccalaureatn  biennio  scripturam  andi- 
verint;  2)  an  et  qua  laude  susoeperint  gradum  magisterii ;  3)  ui 
et  utmm  tanto  profectn  tam  pnblica  qnam  privata  studionim 
theologicomm  ezercitia  frequentarint,  ut  ad  ezamen  tnto  admitti 
posse  videantur;  et  si  hoo  ita  inTeniatur,  inquirat  4)  quo  die  et 
hora  ad  examen  sint  vocandi  et,  si  satiafecerint,  creandi.  —  Hia 
constitntis  iubeat  idem  decanus  eoe  ex  duomm  annomm  materia 
qninque  theses  facere^  et  qnamlibet  in  totidem  membra  distri- 
baere,  curetque  hoapiU  diem  et  horam  promotionis  unmerumque 
personamm  sive  per  ae  sive  per  notarinm  ant  pedellnm  aigm- 
ficari  tazamque,  si  forte  ab  infra  scrihenda  matauda  esset,  indi- 


nGooglc 


Theol.  Promotlon  iu  tngolstadt.  1657.  811 

4.  Die  oonstituto  oandidati  cmn  notario  ac  pedello  decaumn 
ad  academiaui  circa  horam  ezamini  destioatam  deducmit,  quo 
alii  collegae  ultro  cDnvemunt,  et  ante  ezamen  notaiio  quilibot 
18  fl.  nomerent  sic  diBtribaendoB :  13  fl.  inter  professores  divi- 
dnntm:,  cmlibet  2  fl.  36  Kr.,  2  fl.  facoltatia  aerario  eedont,  1  fl. 
30  Kr.  notario,  1  fl.  30  Kr.  pedello. 

6.  Seqmtor  examen  aingulorum  per  horam,  et  post  ezamen 
rogat  decanos  eententias  collegarum  circa  responsa  eaque  statim 
praesente  notario  candidatis  signifioat,  niBi  qnid  consnltandimi 
interveniat;  tam  enim  expectare  inbentm-;  etqnidem,  ei  omnibus 
spes  ad  licentiam  fieri  poteet,  id  publice  dicit;  si  vero  tantum 
uni,  id  fitprivatim;  alter  monetur,  ut  hoc  baocalanreatus  honore 
coutentus  maneat,   vel  oerte   ae  deinceps   magis  idonemn  reddat. 

6.  Beiude,  praemissa  fldei  profeseioue  et  imamento  in  verba 
aotarii  facto,  sine  omni  petitionis  praeludio  deoanus  eoB  creat 
seqnente  fere  formnla:  Quod  igitnr  f.,  f.  f.  ait  etc. 

7.  Nnlla  seqnitnr  gratiamm  actio,  sed  statim  gratnlatioue 
per  mannnm  porrectionem  facta  ad  merendam  abitur,  ad  quam 
nemo  praeter  collegas  promotos,  notarinm  ac  bidellum  admittitur, 
imperiali  in  singula  capita  pro  symbola  constituto,  nisi  pro  ra- 
tione  temporis  facultati  alind  videatur. 

8.  Si  plures  ^nt  candidati,  snmptns  convivii  iuter  se  par- 
tiuntur;  si  vero  unicuB,  habebit,  Bei]iso  adiiumerato.  8  convivas, 
proiude  ordinarie  incumbet  ipsi  tiei^uans  sumptus:  tiEbcultali  aliis- 
qne   imtta  n.  4.  18  fl.,  bospiti  pro  merenda  12  fl.,  snmma  30  fl. 

De  licentiatu  theologico. 

1.  Hnnc  gradnm  snsceptnrus  debet  quadriennium  utramque 
scholasticae  lectionem  aut  certe  totnm  theologiae  cursum,  sicubi 
breviore  tempore  absolvitm,  reliquae  vero  lectiones  biennium 
audlTisse,  nisi  facultas  ex  iusta  causa  velit  dispensare;  eaque  de 
re  deoanns  ad  facultatem  referst:  1)  quas  et  qua  diligeutia  ac 
freqnentia  tempore  studii  theologioi  andiverit  lectiones,  praesertim 
an  quadrieuninm  ntramque  scbolasticae  lectionem  aut  oerte  totum 
theologiae  curijum,  sicubi  breviore  tempore  absolvitm,  reliqnas 
vero  lectiones  biennium  andiverit;  2)  an  et  qnalande  susceperit 
gradum  baccalaureatus  theologici;  3j  an  et  ntrum  tanto  profectn 
tam  publica  quam  privata  studiorum  theologicorum  ezercitia 
firequeutarit,    nt  ad  ezamen  tnto  admitti  poBse  videatur;    et  si 


,.Goog[e 


312      Etatio  stadloran  et  lutitntioneB  aoholMtieM  SMleUtlB  Jera  III 

hoc  its  inveniatar,  inquirat  4)  qao  die  et  liora  ad  examen  sit 
vooandaa  et,  ai  aatiafecerit,  creandiifl. 

2.  Ante  examen  oonyivinni  non  indioitur  hospiti  absolnte, 
sed  tantum  in  oonventnm,  si  ftdmittftntnr  per  ezamen,  qn[>d 
tridno  oirciter  ante  aotnm  institnendnm  est. 

3.  Materia  examinis  24  hoiia  atilibns  ante  ezamen  apnd 
decanum  deligitur  ex  tota  theologia  iozta  elenohmn  in  5  partes 
distribntnm,  qni  in  totidem  Tosculoram  sortilegio  a  decano  asser- 
vatur,  ex  cujns  qnolibet  scrinio  una  scheda  extrahitnr,  eaqne  in  6 
membra  sive  conolusioneB  distribnitnr ;  qnae  theses  desoriptae,  qnan- 
tnm  brevitas  temporis  patitur,  matnre  examinatoribus  traduntur. 

4.  Die  examinis  constitnto  mane  in  templo  academico  sa- 
crum  legitur  hora,  qua  faoultati  videbitur;  erit  autem  fere  alia, 
si  nnus,  alia,  ei  dno  sint  examinandi;  qnodsi  tertius  quandoqae 
aocesserit,  is  consnltins  in  pomeridiannm  tempos  iadicio  facnltatiB 
diflFeretor*,  et  hic  pomeridianas  loco  dulcis  vini,  de  qno  n.  6., 
Keoarioam  alindve  ordinarinm  dabit.  Pro  praedioto  saoro  can- 
didati  omnes  simul  bidello  imperialem  nnmerent,  de  qno  expen- 
duntar  in  sacmm  30  Kr.,  in  oblationes  5  professorum,  notarii  ac 
bidelli  42  Kr.,  aeditno  12  Kr.,  aeditui  famulo  6  Kr. 

5.  Post  saomm  itnr  in  academiam,  ubi  condidatorum  qai- 
libet  notario  numerat  32  fl.  30  Kr,,  qnos  deinde  deoanus  sic 
dividit:  domino  procanoellario  pro  licentia  4  fl.,  pro  taxa  facal- 
tatis  18  fl.,  ex  qoibns  3  fl.  cassae  inferuntnr,  reliqui  inter  pro- 
fessores  distribnuntur,  pro  saccharo  5fl.  (coilibet  professori  libra 
aive  1  fl.),  notario  2  fl.  30  Kr.,  bidello  2  fl.  30  Kr.,  pro  fabrica 
80  Kr. 

6.  Examen  durat  ultra  horam,  sub  qno  qnilibet  candida- 
tonun  dat  meuearam  vini  Hispanici  oum  bellariis;  postea  (sicat 
iu  baccalaureatn  diotnm  est)  rogantar,  dicantur  et  coram  notorio, 
si  sunt  admissi,  promulgantar  sententiae  de  admissione  ad  licen- 
tiam,  et  hospiti  dies  et  nnmerus  conTivamm  absolute  indicatar, 
et  simol  candidati  corEim  decano  conveniont,  qnis  petitdonem, 
quifi  gratiarum  actionem  in  actn  habitnrus  sit. 

7.  Fridie  ante  licentiam  invitant  caudidati  cnm  notario  gratie 
id  praestante  magniflcum  rectorem,  reliqaarum  facoltatam  de- 
canos  et  cameraritun,  et  quos  ipsi  candidati  voluerint,  qnibos 
permittitar  alios  invitare  convivas,   qnorum  tamen  numeras  ho- 

*  Pnntl:  differretur. 


,.Goog[e 


Tliul.  FrQmotion  in  iBgolttadt  1657.  SIS 

epiti  mature  iodicendtis;  in  eornm  singnlos  3  fl.'  sant  oonBtdtTieudi, 
□isi  indioio  decani  et  oolleganun  stunptna  mDtandns  Tideatnr. 
FacaltatiB  nostrae  profeBaores  In  hoo  actn  non  solent  invitari, 
ciun  ipsi  inTiteut  alios ;  eos  tamen  pridie  monere  oonvenit,  actnm 
tempore  constitiito  prooeesnrnm. 

8.  Die  licentiae  circa  mediom  decimae  vel  serius,  praeser- 
tim  in  quadragesima,  candidati  decanum  in  academiam  dedncunt 
et  iude  cmn  notario  procancellariom  advocant,  non  tamoi  reO' 
torem,  qui  com  reliqnis  invitatis  sponte  venit. 

9.  Hnius  promotionis  ioitium  facit  unns'  candidatomm  a 
brcvi  petitione  licentiae,  quam  dominuB  pTocancellarius  exctpit 
oratiancnla,  eaque  iinita  iitbet  professionem  fidei  facere  et  in 
verba  notarii  inrare;  utrwmque  mox  praestattir,  eosque  procan- 
cflliarius  licentiatos  prouunciat  in  sequentem  formam: 

Quod  iffitur  detta  0.  M.  bene  vertat,  et  ad  inclytae  facuHatis 
theologicae  incrementum  et  omanientum  cedat.  Nomine  et  auc- 
toritate  mw»»'  et  iUusf^^i  sacri  romani  imperii,  principis  ae  domint 
N.,  episcopi  Ei/stadiani  ta?iquam  celeberrimae  et  electoralis  uni- 
versitatis  huius  Ijigolstadianae,  cancellarii  perpetui  et  dignissimi— 
ego  N.,  sacrae  theologiae  doctor  et  professor  onUnarius  le.  et  in 
hac  alma  universitate  procancdlarius  :c.,  in  hoc  publico  amplissi- 
morum  virorum  consessu  tibi  reverendo,  ornatissimo  et  doctissimo 
domino  N,  iam  antea  artium  UberaUum  magistro  et  sacrae  theo- 
logiae  baccalaureo,  petitam  theologici  doctoratus  petendi  et  capes- 
sendi  licentiam  pknam  impertto,  do  et  concedo,  faciens  te  parti- 
dpem  omnium  privilegiarum,  praerogativarum  et  immunitatum, 
quifmscunque  sive  de  iure  sive  de  consuetudine  haec  licentia  gaudet, 
idque  in  nomine  sanctissimae  et  indivtduae  trinitatis  patris  et 
fiiii  et  sp.  s. 

10.  Deinde  alter  candidatorum  (si  plurea  sunt)  agit  gratias, 
et  gratnlatione  facta,  praelatis  sceptris,  recta  ad  hospitium  itur, 
applandentibus  ex  ttirri  tnbicinibtts ;  praecedit  procancellarins  et 
tota  facultas,  quam  sequuntur  candidati,  et  tunc  primtim*  rector 
(nisi  sit  ex  facultate),  decani  aliarum  facultatem  et  reliqui  lio- 
spites;  in  et  post  convivium  cum  proportione  eadem  fiimt,  quae 
in  doctoratu  infra  notantur. 


*  FBr  dftinalB  ein  hoher  Annti ;  die  JeniMn  niar^tsn  licli  deoi  Gobr«i)cli» 
d«r  ttbrigeii  FaknltiteB  ubeqneinen, 

*  ne;  forte  dflmUBi. 


=,Googlc 


314        REitio  Btndionim  et  inatdtntionu  acliolasticBe  Sooietatis  Jean  III 

11.  Samma  omninm  sumptuum,  ei  unicits  eit  caudidatnB 
nec  habeat  hoepites  praet^  necessarios,  [[uonim,  annnmerato 
ipsomet  caudidato,  suut  13,  erit  sequens:  pro  missa  1  fl.  30  £r. 
pro  vino  dulci  et  bellariis  circiter  1  fl.  30  Kr.,  notario  numa- 
randi  iuxta  n.  4.  32  fi.  30  Kr.,  hos-piti  pro  convivio  (2  fl.  in  an- 
gulos)  26  fl.,  tubicinibus  45  Kr.,  aedituo  sceptrum  portanti  15  Kr; 
summa  62  fl.  30  Kr. 

Instructio  pro  doctoratu  theologico. 
De  praeliminaribus. 

1.  Postqnam  unus  aut  alter  candidatus  absolute  doctoratnm 
petierit,  decani  erit  ad  consilium  theologicum  tribus  circiter  men- 
sibus  ante  referre,  ut  dies  aliqua  aut  saltem  meufds  certus  con- 
Btitaatur,  et  promotor  nominetur;  quis  autem  et  quo  ordine  sit 
nominandus,  petendum  est  ez  actis  facultatis  nostrae  13.  Ang. 
1657,  et  infra  habentur. 

2.  Post  baec  statim  monebit  decanus  alioe  dominos  theo- 
logiae  candidatos,  quos  putaverit  doctoratum  ambire,  praesentes 
quidem  eoram,  absentes  vero  per  literaa,  ut  ita  mature  numerus 
doctorandorum  habeatur. 

3.  Uno  circiter  mense  ante  doctoratum  dMignetur  hoHpes, 
apud  qxiem  sit  convivium  instituendum,  isque  obiter  moneatnr, 
ut  provideat;  item  prospiciat  decanus  d«  chirotheois,  de  facibos 
cerae  albae  duabut^  aaltem,  si  unicus  est  doctor,  vel  pluribus  pro 
numero  doctorum  et  vuluntate  facultatis;  item,  ut  fiant  carmin& 
ab  ephebis  in  actu  recitanda,  constituantur  etiam  per  occasionem 
tubicines  et  alii  muisici.  si  t-int  adhibendi;  oportet  enim  cum  iis 
ante  conveiiire  de  pretio;  item  rogetur  aliquis  professor  philc- 
sophiae,  nt  qnae.stionem  a  novo  doctore  habendam  breviter  deci- 
dat;  promotor  interini  prospiciet  de  thesibus  inter  vesperias  dis- 
putandas,   orationibus  etc. 

4.  8i  notabilis  sit  numenispromovendorum,  poterit  decanns 
cum  facultate  agere,  annon  expediens  videatur.  ut  vinum  Hispa- 
nicum  pro  vesperiis  pro  haustu  promulsidario'  ante  actum  et 
pro  ipso  con\-ivio  Augustae  comparetur  in  vaf^culo  fibsignato;  sic 
enim  minore  sumptu,  honore  antem  facultatis  maiore  haustus 
iUe  comparabitur. 

<  Promnbia,  idia  f,  brenrage  fttit  d'ean  et  de  miel.  Pomej,  diction- 
naire.  —  Aq  allen  PromutiuusTorst^liriften  tob  lngolstadt  filUt  die  itrte  Sotga 
fUr  Speiae  nod  Trauk  wf. 


nGooglc 


TheoL  Promolion  in  Ingolstadt.  1667.  3l5 

5.  Octo  circiter  diebns  ante  actum  promotor,  decanue,  can- 
didfttuB  cum  notario  et  bidelio  tioepitem  convenient  oum  eoqae 
transigent  circa  locum  et  Bymbolam  convivii,  nanquam  tamen 
3  fl.  in  singula  capita  ezoedent,  arniumeratis  etiam  bellariis,  nisi 
annonae  caritas  vel  aliae  etiam  circiunstantiae  aliiid  suadeant. 
Convenient  etiam  cum  eo,  quantum  vini  bellariorumque  tam  pro 
vesperiis  quam  pro  oonclavi  senatorio  ante  actum  velit  ab  ho- 
spite  suppeditari;  item,  quid  tubiouiibuB,  quid  dominonun  profes- 
sorum  famulis  velint  ab  hospite  dari;  illis  enim  commuuiter 
frugale  prandiam,  posterioribus  media  mensura  vini  in  singula 
oapita  permittitur.  Poterit  etiam  deoidi,  quantum  bospitae  pro 
honorario  et  in  culina  pro  bibali  sit  aolvendum.  Haec  enim  fere 
pro  oiroumstantiis  variari  solent.  Ntunerus  deinde  hospitnm, 
missuum  honorariomm  (bsohaidtspen^)  vel  iam  vel  saltem  paulo 
post  est  indicandus,  Rebus  sio  oonventis  hospes  praedictis  con- 
ventoribos  aliquam  merendul&m  solet  dare  rationibuB  deinde  doc- 
toralibus  inferendam. 

6.  Biduo  circiter  ante  actum  duo  candidati  cum  notario 
invitant  omnee  hospitee  tam  ad  vesperias  quam  ad  actum  et 
convivium  indicato  tempore;  sunt  antem  sequentes  necessario 
invitandi:  1)  omnes  professores  academici,  etiam  nostrae  facul- 
tatis,  3)  duo  ex  senatu  oivioo,  2)  prnetor  urbis,  physiciis  civita- 
tis  et  regens  collegii  G«orgiani,  4)  olim  etiam  invitabantur  prae- 
fectuB  urbis  et  duo  ez  consilio  electorali  et  duo  ez  patribus  frau- 
ciscanis;  sed  priores  tres  ob  varios  respectus  uunc  fere  dissimu- 
lantur,  posterioribns  pro  libitu  aliquid  mittitur  ordinarie  tantum, 
quautum  in  duos  convivas  expenderetur,  idque  hospes  facit  et  in 
ratitmes  infert;  pro  ipea  hao  invitatione  notarius  in  hoc  aotu 
accipit  imperialem. 

7.  Die  veapffliamm  ante  diKputationem  oandidati  notario 
numerant  qnilibet  67  fl.  16  Kr.,  qui  aic  dividuntur:  facultati 
theologicae  36  fl.,  ex  his  4  in  aroam  infemntur,  reliqui  inter 
professores  dividuntur;  promotori  pro  taxa  4  fl.,  pro  saccharo 
5  fl.  (nempe*  cuilibet  professori  libra  una),  pro  biretis  20  fl.  (nisi 
quidem  professores  malint  ipsa  bireta),  pro  chirothecis  professorum 
theologiae   3  fl-  45  Kr.,  notario  et  bidello   7  fl.,  quos   ipsi  ex 


'  Vielleicht  —  ^speiBen." 
*  Pnutl:  nemqDe. 


,.Goog[e 


318       Batio  Btndlonun  et  itutitBtiones  aobolutioae  Saeietatis  Jesn  III 

aegao  divident,  pro  panperibus  30  Kr.,   deniqTie  pro  insignibiis 
doctoralibus  conservandis  peooliui  aerariolo  inferendnm  dabit  Ifl.' 
Vesperiae. 

1.  Pridie  aotus  dootoralis  hora  2.  pomeridiana  oommnmter 
inchoantnr  vet  oitioa,  si  magnos  esset  nnmeros  inangnrandomm. 

2.  Media  fere  hora  ante  oandidatomm  aligni  cnm  notario 
et  bidello  dednonnt  promotorem  in  stnbam  aoademicam  sine  scep- 
tris,  alii  decannm,  nisi  cum  promotore  habitet;  reotor  aoademiae 
et  procanoellarins  hodie  non  dedncnntnr;  conveninnt  tamen  omnes 
tam  professores  quam  honorarii  hospites  in  stuba  academioa, 
omnes  theoiogioae  facnltafcis  profeesores  hodie  fenmt  pileos  vio- 
laceos  oum  epomidibns,  non  tamen  togas  dootorales. 

3.  Ad  anditorium  cauonistamm  ascendit  primo  promotor  et 
tota  facnltas  et  post  eam  oandidatns,  deinde  reotor  aoademiae 
oeteriqne  professores  et  hospites. 

4.  Sedet  primus  rector  in  sno  looo  ordinario,  tnm  facnltas 
thflologioa,  postea  demum'  iUnatres  et  alii;  oandidatns  aedet  in 
loco  promoTendomm  ad  jannam. 

5-  Disputationi  praelndit  promotor  oratione  habita,  tnm  in- 
vitat  ad  dispntandnm  qnemqne  ez  faoultatis  professoribns  ordine 
quo  sedent;  ipsi  tamen  disputantes  non  servant  ordinem  oandi- 
datorum,  si  plures  sunt,  sed  qnisque  ooutra  qnem  Tohimt  dispntat; 
rectius  tamen  ante  conTenitnr,  quem  qoieque  impugnandnm  sibi 
deligat. 

6.  Ubi  decanos  iudicaToit,  primnm  argnmentantem  debere 
in  finem  Tergere,  domino  notario  signum  dat,  nt  hanstoi  detor 
iuitium,  quo  facto  notarius  primnm  poculnm  porrigit  promotori, 
alteram  magistro,  domino  reotori;  tnm  promotor  argnmentanti 
propinando  finem  imponit  primo  argumento,  et  altemm  invitat, 
et  aio  deinoepB.  Hanatns  interim  obambulat  inter  illnstres,  pro- 
feesores  et  honorarios  hospites.  Qnoad  potnm  et  bellaria  pro  hoc 
die  nihil  poteet  fixnm  statni,  cnm  varietnr  nnmems;  si  tamen 
tantnm  nnus  et  alter  fnerit  promoTenduB,  nec  mnlti  eztraordinarii 
hospites,  snffioiunt  4  mensurae  Hispanici,  15  Tini  Txdgaris,  libra 
nna  beUariomm  ex  saccharo,  item  una  Bmygdalomm ,  6  liba 
parra  (Tdrtohen)  com  pane ;  qnae  omnia  nt  fidelios  dispeuaentnr, 

'  Bechnet  man  hiean  die  sohweie  WirterechnDng,  an  welcher  to  Ti«le 
hangrige  Penonen  hiogen,  eo  encheinen  die  Ingolatlidter  DoktonUskoiten  fttr 
die  duualige  Zeit  lebr  grofe. 

*  Prantl;  prinram. 


,.Goog[e 


nteol.  t^motion  tn  tngolitwlt.  l66l  Sl7 

proderit  ab  ipso  hospite  homiiiraa  fldelem  sabmitti,  qui  ea  coret, 
ne  alio  sabdaoantur. 

7.  Finita  (lispatatioue  promotor  actis  breviter  gratiis  inTitat 
anditorea  in  seqaentem  diem  hora  indicata,  deinde  abitar  ordine, 
qao  intratoiD  est. 

De  acta  doctorali. 

1.  Media  ootaTa  ordinarie  signam  datar  in  acadsmia,  eoqne 
tempore  pr<Hn,otor  a  candidatoram  maiore  parte  et  notario  de- 
docitar  ex  sois  aedibua  ad  academiam  praelatis  soeptris;  aliqoi 
dedacont  deoannm.  Si  tiniouB  oandidatns  sit,  liic  promotorem, 
notarios  decanam  deducit,  niei  simnl  habitent :  qaos  tubicines  ez 
academia  salutant,  sioat  et  alios  professoree  et  hospites. 

2.  Ex  academia  deinde  para  candidatorum  cnm  notario 
procanoellariam,  pars  cum  bidedlo  (vel  oontra  iudioio  deoani) 
magnifioam  rootorem  deduount,  quos  promotor  et  deoanna  por- 
reotis  dexteris  salatant,  aiout  et  reliquos  profeBsores  et  houpites 
paolatim  affluentes.  Qnodsi  anions  sit  promovendus,  deoanos 
constitnet,  qnis  reotorem,  quis  procancellariam  advooet, 

3.  Ubi  reotor  et  procancellariue  adfuerint,  incipitur  baustus, 
candidatis  ad  medium  circiter  tempos  etiam  advocatis.  In  quo 
haustu  fere  eadem  quantitas  safficit,  quae  in  veeperiis,  nisi  quod 
vinnm  Necaricum  penitus  omittator;  poterit  tamen,  si  videatur, 
una  aat  altera  mensora  vini  Hispanici  adiici,  ubi  decani  erit 
cnrare,  ne  qni  professores  et  hospites  penitus  praetereantor. 

4.  Cum  decanus  intell^erit,  vinum  panlatim  deficere,  cura- 
bit  per  notarium,  at  ad  mensas  consideatur  ad  acoipiendam  iura- 
mentom  a  candidato. 

6.  Hinc  ascenditor  ad  auditorium  ordine  pridiano,  nisi  qaod 
candidatus  omn  ipso  promotore  praeoedat;  considetur  eadem  phtne 
aerie  qua  heri. 

6.  Oonsesea  fecto  tubicines  brevi,  sed  elegantiore  claagore 
praeludunt;  tum  oandidatus  primam  orationem  habeat,  in  qna 
post  rectorem  ante  alios  appellet  promotorem  et  reliquos  de  fa- 
oultate;  oratione  finita  vel  idem  vel  alios  petat  gradum  a  pro- 
motore,  eed  breviter. 

7.  Succedit  oratio  promotoris,  qui  itidem  facultatem  post 
reotorem  primo  oompellat,  in  ouius  fine  candidatos  commendat 
et  ad  faciendam  fidei  professionem  hortatur. 

8.  Ad  qaam  invitationem  ingrediantur  facigeri  et  sex  ephebi 
cam  insignibns  doctoratas,  sc.  laurea,  libro,  pileo,  epomide,  an- 


nGooglc 


318       Itatio  stQdiorQU]  et  iiiatitDdonel  (chokBticae  Societatis  Jesa  Itt 

nolo,  baltheo,  quos  ipsi  inaugurandi  seqQuntur  ez  suis  locis  sd 
oratoriolum  iuxta  cathedram  paratum;  dum  haec  fiaut,  tubicines 
modeste  accinant. 

9.  Finito  clangore  unne  candidatorum  praeit  profesaionem 
fidei  cum  promiBsione  immaculatae  conceptioms  defendendae, 
adstante  notarioj   in  hanc  formam: 

Item  spondeo,  voveo  ac  iuro,  me  iuxta  summorum  pontificum 
Pauli  V.  et  Gregorii  XV,  [conssesionemj  publice  acprivatim  veSe 
pie  tenere  et  asserere,  beatissimam  mrginem  Mariam  dei  genitricem 
absque  originaUs  peccati  macula  conceptam  esse,  donec  aliter  a 
sede  aposiolica  definitum  fuerit. 

Deinde  applicitis  ad  sequentia  verba  „In  principin  erat 
verbum,  et  verbum  erat  apud  deum  ic"  duobus  digitis  pergit :  „Sic 
me  deus  adjuTet  et  haec  saucta  dei  evangelia." 

10.  Postea  redeunt  ad  subsellia  oonsueta  et,  peraoto  in  uo- 
tarii  verba  iuramento  ad  sceptrum,  creantor  doctores  in  sequentem 
formulam^: 

Qu4)d  igitur  felix,  faustum  foriunatumque  sit  ad  Tnaiorem 
omnipotentis  dei,  immaculatae  dei  genitricia  totiusque  curiae  eoe- 
lcstis  gloriam,  ad  ecclemae  Bomanae  propagationem  plnrimorumque 
ClirisH  fideUum  salutem,  ad  inclytae  facuUaHs  noatrae  t/ieologicae 
incremeniiim  ac  omamentum  cedai:  —  ex  eiusdem  coUegii  tkeologici 
unanimi  consensu  et  decreto  ego  J\'.,  sacrae  theologiae  doctor  et 
professor  ordinarius,  in  lu>c  ptiblico  frequentissimoque  maximorum 
virorum  consessu  te  admodum  reverendum,  nobiletn  et  clarissimum 
dominum  N.,  iam  ante  phitosophiae  magistrum  ac  sacrae  theoiogiae 
licentiatum,  eiusdem  sacrae  theologiae  doctorem  creo  et  conslituo,  crea- 
tumque  et  constitutum  pronuncio  et  proclamo,  dans  tibi  potestatem 
altiorem  cathedram  conscendendi  ex  eaque  pubUce  docendi,  dispu- 
tandi,  el  interprelandi  aliaque  privilegta  omnia,  immunitates  etprae- 
rogativas,  quibuscunque  sive  de  iure  sive  de  consuetudine  doctores 
aliarum  universitatum  approbatarum,  praesertim  Bononienais,  Sal- 
manticensis  et  Tnatris  nostrae  Viennensis,  fruuntur  et  gaudent, 
idqtie omne in  nomine saTwtae  et  indtv.  trin.  p.  et  fil.  etsp.s.  AmeH. 

Verba  promotoris  excipiunt  tubae  gratulatoriiie,  tnbas  invi- 
tatio   ad    cathedrae  doctoralis  conscensum,    Balntatio,    iusigmam 


'  Dieaelbe  iat,   wie   der  Leaei  sofort  bemerkt,  nach  der  f 
Jkhrh.  breiter  nnd  wortreicher,  ala  die  frttheren. 


,.Goog[e 


Theol.  tMroitiotioii  iu  tngolatftdt.  165?.  3ld 

traditio:   libri  clausi  et  mox  aperti,   epomidis,   pilei,  annTili,  bal- 
thei,  faois.     Sequitnr  amplexoB  et  oonBessoB. 

11.  Considentem  salutant  ephebi  snis  caTminibus,  nisi  aliqua 
ratio  suadeat,  ut  prius  faoiaut;  et  txim  recepta  noTi  doctoris  face 
disoedunt. 

12.  Mox  promotor  invitat  noviun  doctorem  ad  dandnm 
specimen,  quod  maxime  commendabit  brevita^,  in  qno  qnaesti- 
onem  aliquam  iu  utramque  partem  disputet  ac  uni  philoBopbiae 
profeBsori  decidendam  relinquat.  Interim  bidellus  chirothecas  et 
Ed  qna  alia  habentur  distribuit;  chirothecae  autem  praeter  profes- 
sores,  illustres^,  candidatos  et  hoapites  ad  convivium  invitatos 
dantur  etiam  notario,  bidello  einaqae  substituto,  item  duorum 
secnlarinm  colleganim  famiUis;  expedit  insuper  aliquot  p&ria 
habere  in  parato,  ut,  si  qui  honoratiores  ad  aotum  insperato 
snperveniant,  ii  etiam  chirotheciB  honorari  postunt. 

13.  Ahsolnta  quaestione  eiusque  deoisione,  novus  dootor 
gratias  agit  brevissime;  tnm  academica  campauula  leviter  percussa 
tubae  et  maior  campaua  beatae  virginis  insonaut,  et  abitor. 

14.  In  itu  ad  templum  aoadwnicum  praecedunt  tubioines, 
sequnntnr  sceptri,  ephebi  et  facigeri,  promotor  cnm  promotis, 
facultas  theologica,  rector,  illustre»,  profeesores,  hospites. 

15.  Ad  hymnum  AmbroBianum  ephebi  et  facigeri  stant  bini 
et  bioi  ante  summam  aram;  post  „Te  ergo  quaesnmne"  disoe- 
ditnr  priore  ordine;  promotl  ad  aram  lateralem  deponnnt  ob- 
lationem  bidello  proficnam ;  inter  gratulationem,  quae  intra  tem- 
plum  ad  portam  veraus  ostiarinm  fieri  solet,  ephebi  stant  ex 
parte  oppoaita  ita,  nt  gratidaturi  inter  promotos  et  ephebos 
transeant;  inde  serie  eadem  ut^qne  ad  hospitinm  pergitur,  ad 
cnius  iannam  ntrinqiie  ephebi  viam  praetexunt  Lidemque,  ingressiB 
omnibns  hospitibns,  ad  aoademiam  ordine  reoedunt  ibique  aliqnod 
munTisculum  piom,  valore  unius  eirciter  aurei  pro  omnibus  simul, 
acoipiunt  praeter  chirothecas. 

16.  In  ipso  oonvivio  rector  primus  acoumbit,  et,  nisi  abbati 
vel  maioris  notae  legato,  si  quis  adsit,  faciUtas  deferendum  cen- 
seat,  secundns  erit  prooancellarius,  tnm  promotor  et  decanns;  in 
reliqnomm  professonmi  arbitrio  erit,  vel  his  statim  assidere,  vel 
nno  aut  altero  interposito  hospites  houorare.' 


'  Die  «nwMendeii  Adeligeu. 


,.Goog[e 


320     ttatio  BtnJioniUi  et  iDetitiitiones  ictiolaaticae  Socieutis  iesn  ttt 

17.  Qui  ez  tribus,  procaQO«Ilario  sc,  promotore  et  decauo, 
primnm  haustum  in  reotForis  sanitatem  incipiat,  ipei  inter  se  snt«a 
oonvement;  in  ipso  conTiTio  ad  decanum  speotabit  operam  dare, 
nt  omnibus,  quantum  fieri  potest,  fiat  satis. 

18.  Finito  oonvivio  quamvis  deceat,  ut  decanua  conTivia 
adhno  assistat,  neminem  tamen  detineat,  ne  sumptns  per  hanstnm 
secundarimn  ezcrescant. 

m.  Si  candidati  sufficiant,  nnus  rectorem,  alins  prooancel- 
Iturimn,  aline  promotorem,  alins  deoaunm  dednoat;  ei  tantnm 
nnns  aut  alter  ait,  provideat  decanns. 

20.  Seqnente  die  vel  sUo  commodo  solynntnr  obirothecae, 
datur  merces  musicis  ac  tubicinibns  ao  ministris  ecoleaiae,  item 
bibale  pro  ezornatione  suditorii,  ao  decsnus  et  promotor  cnm 
notario  et  promotis  rstiones  cnm  hoapite  inxts  conventa  ineunt 
et  approbant,  eoqne  die,  si  qnid  inBummatar  iu  mereuda,*  pro- 
moti  nonnisi  potum  solTunt,  ho^ite  ez  hestemi  oouTiTii  reliquiiB 
oibum  enppeditante. 

21.  Snmptujs  in  hoc  gradu  faciendi  snnt  in  duplioi  difie- 
rentut.  Aliqni  stati  snnt  et  nnnquam  variantur,  qui  proinde  fa- 
oile  possuut  determinari;  alii  suut  tales,  qni  pro  divendtate  oii^ 
cumstautiamm,  v.  gr.  mnltitudinis  personanun,  illustrium  hospi- 
tnm,  snnonae  caritste,  arbitrio  faonltatis  snt  nnmero  promoven- 
dorom  vsriantur,  de  quibns  proinde  nil  certi  statoi  potest  .... 
Prioriii  geueris  snnt  isti:  {scultati  aliisque  iuzts  n,  7.  praelim. 
67  fl.  15  £r.,  templo  b.  virgiuis  1  fl.  8  Er.  —  Snmptus  Tsria- 
biles:  hospiti  pro  27  oouvivis  81  fl.,  eidem  hoE^iti  pro  7  misei- 
bns  honorarik,' 80.  5  professomm,  notarii  et  bidelli,  21  fl.,  eidem 
pro  vino  et  bellsriis  oirciter  14  fl.,  pro  hanstn  secnndario  post 
convivinm  circiter  2  &-,  pro  prandiolo  tubicinum'  1  fl.  30  Kr., 
pro  fiunulis  onilibet  media  mensnrs  vini  onm  pane  2  &.,  notaiio 
1  fl.  30  Kr.,  pro  dnplioi  coUatione,  quando  iudicitnr  conviviam, 
et  qnando  rstiones  sooipinntnr,  7  £.,  pro  pstribns  franoisoanis  6  fl., 
hoEpitae  honorarium  et  pro  culina  3  fl.,  pro  vitris  fraotis  30 
£r.,  tubicinibus  5  fl.,  si  habeautnr  fldicines  3  £.,  chirothecsrio 
20  £.,  bibsle  orusutibus  auditorium  1  fl.,  pro  facdbos  12  fl. ;  pro 

'  Prantl:  merendo- 

*  Kub  bentigen  Begriffeti  w&ren  die  Znteudnngen  Ton  Speiaen  an  die 
Fnnen  der  Proresaoren  (.miiBDi)  anf  Kosten  des  Kandldaten  nicht  melir  eiae 
nEhrengabe". 

'  PranU:  tlbie. 


nGooglc 


Zwei  NMbtT&ge  m  IngolsUutt.  t«£6.  321 

theaibtis  dootoralibns  iu  patente  10  il.,  aedittto  ad  b.  Tirginem 
propter  praelatnm  sceptrum  15  Kr.,  pro  mnniiBcnlis  ephebomm 
3  fl.  Snmma  snmmarnm  262  fl.  8  Kr.*,  qnos  fere  expendet,  si 
qnis  sulus  gradum  dootoratnB  accipiet,  qtii  eo  magis  decresceQt, 
qno  maior  ^erit  promoveudoimm  numems.  Si  antem  tmus  solns 
omnes  gradtis  cnm  debita  soletQuitate  attmptnque  snsceptnrus  sit, 
ezpendet  pro  baccalaiu-eatn  SiO  il.,  pro  liceutiatn  62  fl.  30  Kr., 
pro  doctoratu  262  fl.  8  Kr.;  summa  .Bummtmim  354  fl.  38  Kr.' 


Zwei  Nachtrage  zu  dem  Vorhergehenden. 

(PranU.  n.  p.  457.) 

a.  Decretam  factum  anno  1665.  Admittendi  ad  examen  pro 
licentia  theologica  cnm  dilatione  gradus. 
Conclnsnm  hoc  est  est  17.  Maii  praecipne  tribtis  de  oatiBis: 

1)  qnia  babentes  gradum  aegre  reoipiuntur  in  cooperatores, 

2)  qtiia  mtilti  non  habent  snmptus  Bufficientes  pro  convivio, 

3)  qtiia  hao  ratione  habent  irennm  sese  honeste  gereudi;  nam 
petitxui  gradum  jion  admittentur,  nisi  exhibito  testimonio,  quo- 
modo  se  poet  absoluta  stuclia  gesseriQt. 

Jura  tamen  faciiltati  Bolvemla  sunt  ante  examen,  et  insn- 
per  domino  procancellario  dimidia  pars  pro  futura  collatione 
gradtis. 

Petittts  est  couseusus  a  reverendissimo  et  celsissimo  prin- 
cipe  cancellario  nostro  per  rev.  dominmn  suflraganeam,  qtii  14. 
Jtinii  litteris  ad  admodnm  rev.  domiunm  prncancellarium  datis 
rescripsit  in  baeo  verba:  8ua  celsitudo  rationibns  a  facttltate  ad- 
duotis  pennota  hnnc  modnm  in  postemm  a  facnltate  qnoad  exa- 
minandos  obserrandum  approbavit  et  ratihabnit  salvis  omnino 
domini  procancellarii  inribns  et  ad  revocationem  etiam  suae  cel- 
situdinis. 


'  Eine  infotge  der  beBtftn<Ugeii  Zeuliere)  «shmerilich  grofie  Siiiiiine !  Da- 
mala  hatte  ein  oTdentlicber  Profeaior  ia  Ingolstadt  JtthriJch  900  fl.  BeioMang. 
Was  hatten  sehon  die  Urade  Tor  dem  Uoktorate  gekoetet! 

'  HieEii  koiDiDt  dag  phiios.  BaccalaaTeat  mit  4  fl.  S2Ei.,  ond  das  philoe. 
HagisteTiitm,  weiches  init  deni  QUTermeidUcheti  Trinken  nni)  fiBsen  aacb  anf 
60—80  fl.  ZQ  st«hen  kam. 

Muoanu  GtrmuiM  PH>Uia|lu  IX  SX 


,.Goog[e 


322       Batio  stallornn  et  iutitntionea  KboluticM  Soeietati*  Jeeii  III 

b.  Decretom  anno  1669.    29.  Jnaii  a  facaltate  factum 

circa  spein  licentiatus  nulli  pnblice  faciendam, 

etiam  admisso  ad  gradnm  baccatanreatns. 

_  29.  Jtmii  1669.,  cmn  qaidam  reiectns  a  grudti  licendBe 
theologicae  praetenderet  sibi  inB  qaaeaitnm  ad  eandem  gradam 
per  spem  sibi  pablioe  factam  aspirandi  ad  licentiam  tnnc,  qoando 
admiBStts  est  ad  gradnm  baocalaoreatnB  theologici,  statnit  facal- 
tafl  in  consilio  habito  in  domo  adm.  rever.  et  magnifici  domini 
doctorifl  Zadler  tnnc  decani,  iit  milli  amplins  pablice  apes  fieret 
ad  enndem  gradnm  licentiae,  sed  privatim  a  decano  qaiHqne  in- 
telligeret  iadioimn  de  se  facultatis,  ita  tamen,  ut  nnllum  inde 
ins  acqnireret,  qaominus  a  facultate  nostra  pro  meritis  ab  altiore 
gradn  lioentiae  libere  reiici  posset. 


Ordnnng  einer  anBschliofslich 
von  Jesniten  geleiteten  Universitftt 

(Winur  Ood«z  1.  Zn.  30,  N.  18030.  1.) 

Aos  dem  Jahre  1668. 

Forma  et  Ratio 

Gubemandi  Academias  et 

Studia  Generalia  S.  J. 

-  in  Provincia  AuHtriae. 

VorbsBerltuiig.  DtiB  hier  folgeivle  Dokument  ist  tod  grorKr  Wkh- 
tigkeit,  weil  ei  eioen  genanen  EiDblick  in  die  Eiuriclitnug  einer  iesalrnD-L'iii- 
Tenit&t  gewtthrt,  wie  lie  nicht  blorB  in  UBterreich,  BduilerD  mit  gvriugeii  Ab- 
weichungiin  in  iler  ginarn  Qe%.  3.  beatand.  —  Wir  geben  dnE  AktenrtQi  It,  *><! 
eii  ?<>i)ir^,  Torbeuem  jeiloeb  offenbare  Sehreihfehler  ohue  weiterea  and  notieren 
die  Textfehler  entweder  in  eigeneu  Aouierknngen  oder  in  echiKen  Klamtnem. 
Ancb  in  der  SfttcieicbDnD^,  deren  Qmndeharakter  wir  beibefaielteb,  erkHbuii 
wir  nne  kleine  Andenmgen  an  gDnitea  des  leicbtereu  TersUlnduiaseB.  iBbanM- 
qnenaen  der  SchrelbQng  liefsen  wir  atehen. 

Wir  hatten  dea  Dokninent  bereita  dmckfwtitr  bearbeitet,  ala  nn«  u» 
den  Anhire  der  Oiterr.  Pmiln>  die  ftltere  Vorlftge  deMelben  gOtJK^t  Bbei- 
•ftBdt  wurde. 


,.Goog[e 


OrdDnog  eitieT  aelfastJtid.  Oniv.  der  Oea.  J.  1656. 


Bs  ist  dite  in  Fergftmenl  gebunttene  Papierhandsclirifl  in  Follo  mit  dem 
Tibel ;  „A.cademiit  [  Oraecensis.  |  Pars  |  I.  |  De  |  Purma  et  Ratione  |  Academiae 
araeeenaiB.  |{  Pkrg  II,  |  De  ]  Statntis  FacnltatiB  Theologricae.-'  S8.  77 ;  am  Schtnsae : 
Hlnxta  modnm  snpra  Hcriptiim  tota  atndiomm  ratio  in  hac  Academia  QraeceuBi 
dirigetnr."  ,JoanDa«  ArgentiiB.''  —  Der  P.  Argento  wnr  Saterr.  ProTinziftl 
TOD  lSU8~li),  UaBEnreiteHal  ronlA8S-26,  daber  atammt  daa  Doknmeot  BlcheT 
■DB  dem  ereten  Viertel  des  17.  Jahrb.  —  AlB  Anhang  fiaden  sioh  darin  nocb 
ap&tere  Anordnnngen :  Circa  qniutnm  capnt  Iv  partis  et  circa  secnndDU  II", 
MiDo  1627,  18.  Nor.;  Circa  A.  Cap.  2«  p.;  Otrca  fl.  et  8.  capnt  eiusdem  2^' 
partia ;  VlterinB  eadem  Anthoritate  b&ec  conBtituta  snnt  circa  dispntationeB 
generatim..  Bndlich:  RenoTata  baee  praedicta  denmo  hic  Orteeii  18.  Dec.  1661. 
Im  ganseQ  6  SS.  Anhang. 

Bs  entBtand  non  filr  onB  die  Frafcu,  oh  wir  dieae  ftlteBte  Qrazdr  UDiTer- 
aitStsordnnng  zngleich  mit  der  Ton  1658,  oiler  nur  eiue  Ton  beideu  aof- 
a«bm«n  sallten.  Beide  msammen  htttteD  aber  iDTiel  Ranm  erfordert;  obnehin 
iat  die  Qnuer  Akademle  von  nns  schon  storli  genng  berllckBiuhtigt  worden, 
nnd  aof  mecbanische  VollBtfindigkeit  machen  wir  keineu  AnBpmch.  So  blieb 
Dna  nnr  die  Wahl  swischen  der  filteren  Ordnnng  Ton  1693  and  der  jttngeren 
Ton  lfl58.  Nan  aber  enthftlt  die  HoudsuLrift  der  ttlteren  viele  Streichnngen  nnd 
sonstige  ZeicheD  mit  Bluiatift,  eiu  Beweis,  dafs  sie  nocb  im  Flusse  nD<l  nn- 
fertig  war,  w&hrend  die  BpHlere  nicht  altein  die  HanptBachen  der  ttliereu  ent- 
h&lt,  ■ondem  anch  die  Einselheiteu  genan  behandelt  nnd  eDdgflltig  feBtetellt 
So  iraren  wir  BOr  Anfuahme  der  lecztereu  genOtigt. 

Jedooh  fUr  die  Teitaskritik  war  usb  das  aitere  Doknuient  (wir  beEeichnen] 
es  »Ac.  Or.")  Ton  duijto  gr6rsenir  Wichtigkeit,  je  schwieriger  der  Cod.  W.  I. 
EB  leseu  iBL  Wir  kunnten  uus  oft  nnr  dnrch  Konjektnren  helfeu,  erBaheu 
jedoch  aas  hAc.  (ir.",  dafs  dieselhen,  mit  aiisuahuie  einer  eiDiigeu  Stelle,  daa 
Bichtige  getrolTen  Iwtten. 

[Prdoemiamj 
Cum  eaHem  ratio  chBritaiiis,  qua  in  Societate  nostra  CoUe-  m.  : 
gia  admittuutur,  et  publicae  Scholae  iu  eis  non  tantum  anl  uo- 
strorum,  sed  magis  etiam  externorum  aedificatioiiem  in  doctrina 
et  moribas  teneiitur,  extendi  ponse  a  S.  Patie  iiostro  existime- 
tur  ad  UniverHitatum  qnoque  curam  snecipiendam,  ut  ex  his, 
tiim  qnoa<l  Scientian,  quae  traduiitnr,  tnm  qnoad  gradus,  qui 
confemntnr,  tum  quoad  luventntflm,  quae  ad  discipJinas  sub  hu- 
jiismiHli  praerogativa  coiiioaiori  semper  iiumero  confluere  Bolet, 
majus  bonmn  in  commuue  reipublicae  commodnm  ac  prosj)erita- 
tem  derivetnr;  iu  hac  anlem  Anstriae  Provincia  non  unam,  sed 
plures  Univernitates  magno  populonim  tum  fructn,  tum  plausu 
erectas  actu  vi<leat  et  gratnletur  SocietaM:  commnnis  literariae 
rei  ac  bonus  ordo  poatiUare  videtur,  ut  certag  snis  partibus,  ca- 
^>itibus  et  paragraphi»  dit4tinotae  Leges,  ac  Statuta  praescribantxir 
et  coustituantur,  qnue  pro  stabilieuda  magiB  inter  nostros,  tam 


,.Goog[e 


324     Ruio  Btadioram  «t  iutitntioneR  leliolutiaM  Sooi«t4tia  Je«n  IU 

intelleotas,  tam  Tollmtatis  religiosa  Unione,  non  Bolnm  omnibns 
ITmTeraitatibas  oostTfie  Pn^Tinciae,  qa&ntam  fieri  potest,  sint 
commnnia;  eed  etiam  alianun  Extemarnm  nnJTersitatnm  Jora 
complectautur,  nt  aimol  ad  rationem  inatitnti  nostri  qnam  ma- 
zime  Ednt  conformata. 


Pars  Prima. 
De  Magistratibns  et  Facultatibns  Acsdemicis. 

Capnt  I. 
De  qnalitate,  nnmero,    et  distinotione  Academi- 
carnm    Faonltatnm. 
k.  1.  Academiae    nostrae,  licet   vi   PriTilegiomm   a   Snmmis 

PontificiboB  ooncessomm  Ins  babeant  institnendi  omnes  illa." 
Faonltatee,  Officiales,  Profeasores  et  Lectionea,  qnae  in  aliis 
UniTersitatibilB  per  &nropAm  babentur,  bucnaqne  tameu  jnxta 
Coustitntiones  Societatls  ad  tres  solnm  Faciiltates  se  ezteude- 
bant:  Tbeologicam  acilicet,  Philosophicam  et  Liugna- 
rnm:  uam  etsi  baec  postrema  plcmmque  a  Philosophioa  non 
eoleat  distingni,  sed  ntraque  Hub  Artinm  nomine  comprehendi; 
quia  tamen  et  diTisae  dirignntnr  melins,  et  ntriusqne  eicrcita- 
tioneB  et  atndia  non  mediocriter  inter  se  diffemnt,  sic  eae  gu- 
bemandi  ratioue  eeparautar,  nt  ez  iis,  tanqnam  ez  dnabus  par- 
tibuB,  una  Artinm  Facnltae  integreri;nr,  siquidem  oommnnis 
est  ntriasqne  Promotio,  ueqae  Literarii  gradus  iu  siugnlis  di- 
stincti  conferantnr,  sed  simol  omnimn  artinm,  sen  Baccalaurei, 
seu  Magistri  rennnciantnr.  * 

3.  lu  Theologia  traditur  VetuB  et  NoTiim  testameutum, 
et  doctriua  Schoiastica  Divi  Tbomae  ac  etiam^  positiTa,  hoc  effi 
Sacris  Canouibus,  Couciliis,  Casibusque  Couscieutiae,  quae  magis 
ad  praefixum  Societatis  finem,  DiTiuam  sciJicet  gloriam,  ac  aui- 
mamm  salutem,  couduonnt. 


'  Die  „A(<Adeo)iK  GrftPCBnsia"  sc.biebt  hier  alB  §.  S  ein:  ^lfediniBae  H 
Leguin  ■tndiam,  vt  a  Soc.  Jea.  inatitiito  ma^is  remot.iiin,  iu  Vuinerait«tibu8 
Societati*  noii  ti^aAtatiir.  neque  ea  para  Canouum,  qoae  foni  oontentioao  in- 
aeniit'. 

'  Omaiam  in  Co4.  b. 


nGooglc 


Oidamur  ainer  aelbstlnd.  UaiT.  im  Ow.  3.  tSSB.  336 

3.  In  Fbiloaophia  trsctatiir  Logica,  PhyBioa.  Metaphy- 
aica,  Moralis  acieiitia,  jnzta  doctriiiBin  AristoteliB;  tractatnr  et 
Mathematioa,  quatentiB  tamen  ad  finem  nobis  propositTnn  conTe- 
uiimt.     Et  Vieimae  Dialectioa  a  Jannario  nsque  ad  initium  Jnnii. 

4.  lu  Lingniis,  quia  tam  dootrina  Theol<^<m  quam  eitw 
usaa  exigit  pariter  latinae,  graecae  et  hebraicae  cognitionem, 
hae  omnes  ezplioantor. 

5.  Tre»  i^tnnt  ordinariae  OlasseH  Gh^ammaticae,  qnuta  hn- 
maniomm  Literanim,  qointa  Rhetoricae.  In  qnamm  HingnJia, 
accnratinu  vero  in  doabus  oltimis,  Oraeoa  Lingna  traditnr;  nam 
hebraioa  in  Theologiae  claese  praelegitor. 

6.  In  qaavis  hamm  facnltatntn  seqnentnr  Profeeeorea  se- 
cnriorem  et  magie  approbatam  doctrinam,  atque  illi  praelegenttur 
libri,  qni  in  qnavifl  Facnltate  Bolidioris,  ao  seonrioris  doctrinae 
habebuntar,  neo  attingendi  illi,  quonun  dootrina,  vel  Anthores 
t-ospecti  sunt.  Cnin^  rei  penes  Rectorem  cnra  sit,  qui  in  omni- 
bus,  quae  statuerit,  prooedet  jnxta  id,  qnod  iu  universali  Societate 
magis  convenire  ad  Dei  gloriam  videbitnr. 

Capnt  II. 
De  magistratu  et  officialibns  generatim. 

1.  Primum  ac  Sapremum  Caput  Aoademici  Magistratns  estioi 
Reotor,  qui  debet  esse  in  aliqna  faoultate  promotns,  penec 
quem  est  suprema  cnra  vcl  superintendentia  Univertiitatip.  Idem- 
que  esse  consuevit,  qiii  alias  Collegio  Societatis  praeest.  Et  qnidem 
iis  donis  praeditus,  de  quibus  S.  P.  N.  Const  P.  IV.  c.  10,  n,  4., 
ut  possit  commitiKo  sibi  officio  dirigendi  in  LiteriB  et  moribns 
totam  UniverBitatem  satisfacere.  Cuius  electio  ad  Praeposittim 
generslem,  vel  aliam,  eui  id  commiserit,  spectat;  ctmfirmalao 
seiuper  est  G-eneralis.' 

2.  Est  et  Cancellarius,  cai  simiil  munus  Generalis  Prae- 
'  fecti  studiorum  incnmbit,  vir  in  Literis  egregie  versatne,  qni  et 

zelo  bono,  et  Jndicio  ad  ea,  qnae  sunt  ei  committenda,  pollere 
debet,  cnios  sit  mnnuB  generale  Rectoris  instrumentnm  esse  ad 
siadia  bene  ordinanda. 


'  Hier  Bchiebt  die  ^AcaA.  QntecettH."  ali  §.  2  ein:   ,Habet  Reotor  qnt- 

tnor  CuaBiiierias  Tel  AHistentei,   qni  in  rebn«  Aoaderaicis  ad  ipiiui  otlcinni 

purtinentibiis  nt  plnrimnm  poeiint  enn  innare,  et  cam  qnibnt  ipte  qnae  innt 
maiorie  mouienti  confent." 


,yGoog[e 


326       Ratio  BtndioTnn)  et  inBtitntiones  lolKilMticBe  Societatis  Jesn  TII 

3.  In  quavis  trium  Facoltatmn  est,  qnantuni  fieri  potest, 
Decanne  propriiiB,  et  distinctns ;  Licetenim  ille,  qni  inferioribne 
&t{ii:liiB  praeest  in  UniverBitate  Viennensi,  praecise  vi  hnim  Officii 
nullam  Facultatem  ingrediatur,  sed  officio  praefecti  scliolarDni 
omnibus  Gyninaiiiis  commtini  fungattir,  quia  tamen  illi,  qui  in 
Philosophia  promoventur,  Artium  et  philosophiae  Magistri  renon- 
ciantnr,  conveniebat.  in  UniverBitatibuB  nobis  pleno  lure  sub- 
iectis,'  more  alianim  Univeraitatum,  etiam  Rhetoricam  et  Poesin 
et  per  consequens  eariim  praefeotiim  inter  membra  Aoademiae 
annnmerare,  atqne  Acailemiae  titnlo  condeoorare,  qui  ei  etiam 
in  ConatitntionibuB  attribuitur. 

4.  Est  praeterea  Secretariuti  ex  eadem  Societate  in  Uni- 
versitfttibuB  pleno  inre  nostris,  qui  matriculam  habet  Univermtatii:, 
in  qnam  nmneH  omnino  referautur,  qui  SchohiH  asBidue  in  Uni- 
versitate  trequentant,  inxta  na,  quae  hac  de  re  specnaliter  in  Secra- 
tarii  officio  praescribnntur. 

5.  Praeter  Officiales  hucnsqne  enumeratos  in  nostris  Acade- 
miis  potest  esse  praeterea  ludex  Universitatis,  AsBessoree  et 
Notarins,  qui  fidem  pnblicam  faciat  de  susceptis  graiHbns,  et 
aliiy,  quae  occurrent.  Unne  iteni  vel  i-hires  Bidelli  pro  consTie- 
tadine  Academiarum. 

Cap.  III. 
De    Magnifico    Rectore, 

1.  Cura  Univer^^alis,  snperintendentiaetgubematio  Universi- 
.  ii.tatis,  I  ut  praecedenti  Capite  dictum,  est  jienes  Reetorem.   qui. 

ciim  idciti  est^e  soleat  ac  Collegii,  ea,  quae  Studinruui  curam 
coucermint,  ex  iisdem  constitnti' mibns.  proprii  OflRcii  Regolis, 
et  praescripto  stndionint  ordiue  jietere  debebit. 

2.  Licet  saprema  lurisdictio  in  omiies  studioBos  jienes  Rec- 
torem  est-e  deboat,  eam  tamen  in  Civilibua  maioribus  ac  Crimi- . 
nalilms  jier  Tudicem  Universitatis  et  eins  Assessores,  nt  infra 
declarabitur,  exercebit. 

a.  Lectores  primarios  et  Officiales  (qualea  suiit  Cancella- 
rias,  ludex,  Decani)  Kector  inconsalto  Provinoiali  mutare  non 
potesl,  nec  quidpiam  uirca  statuta  Uni\'er8itatis  immntare  teiita- 
bit,  neqne  in  iis  dieiieusabit,  iiisi  prius  Consaltonun  suorum  sen- 


'  DieH  warnn  ilie  UniversitJif^n  OrnK,  Tfruaa  iidiI  KAschaa. 


,.Goog[e 


OTdnmig  ein«t  RelbaUBd.  UiiiT.  der  Oes.  J.  IBM.  S27 

teQtiam,  vel,  si  rei  gravitas  postolaverit,  ConsiBtoritim  ancliverit, 
et  iaxta  msB  Begnlas  approbatiouem  a  Provinciali  acceperit. 

4.  Quotieactmque  opoe  jttdicaverit,  vel  Coagregationem  or- 
dinariam  vel  pleuQm  Cousistorinm  ioxta  formam  eeqaenti  Capite 
praescribendam  coget  Bt  qnamvis  deoiflin  ez  Congregatonun 
saflragio  non  pendeat,  sententiae  tamen  eomm,  qoi  ree  melins 
intellignnt,  eam,  qaam'  par  eat,  rationem  Bector  habebit.  3i 
vero  omnes  aliter  qnam  ipse  sentirent,  oontra  omniom  senten- 
tias  non  agat,  nisi  prins  rem  onm  Provinciali  contolerit. 

5  Carabit  deniqae  Bector,  at  non  aolnm  ringnlae  Facnl- 
tatee  Librom  babeant,  in  qaem  aociirate  referant  omnia  et  sin- 
gnla,  qnae  in  quavja  Facnltate  geata  snnt,  aed  alina  qaoqae  Li- 
ber  dintinctnB  habeatar,  in  qaem  fideliter  referantnr  omnia  oa 
acta,  aea  pablioa  aen  privata,  qaae  non  aant  propria  nlUas  fa- 
oaltatis,  aed  potias  oommune  ao  snpremnm  totioa  UniversitatiB 
regimen  conoemant;  et  quomm  tranamissa  in  posteros  memoria 
plarimom  possit  aut  conferre  dignitatis,  aat  afforre  Laminia  ad 
ea,  qnae  pro  bono  publico  Uuiversitatie  ipsias  vel  agenda  vel 
.statnenda  in  fatnmm  possunt  oocarrere. 

Oap.  rv.* 

De  ladice  Universitatie  et  Asseaaoribas  eiasdem. 

1.  Quia  religioea  i^uiea,  et  apiritualea  occapationes,  neo 
nnitni  diatractionem,  nec  alia  incomLmoda,  quae  ladicandi  in 
Heboa  Civilibos  vel  Criminalibus  ofHoium  seqni  twlent,  permit- 
lunt:'  larisdictio  hnjusmodi  in  Extemnm  qaempiam  (qtii  Index 
&it  Universitatis),  |  viram  ingenio  et  antboritate  praeditum,  at-  m. 
que  ab  ipao  Magnifico  Beotore  aatboritate  Prinoipis  Terrae  spe- 
ciatim  nominandnm  ao  depntandnm,  transferttir,  qni  in  pablicia 
Aoademicoram  indiciomin  conaesaibus  officitmi  sibi  commissnm 
cum  depntatis  ab  eodem  Magnif.  Bectore  At>t>es8uriba8  pro  di- 
gnitate  sn»tinere  ac  tneri  possit. 

2.  Ipso  Mtatim  assnmpti  oiEcii  initio  ladex  Universitatis 
spondebit  Magnif.  Aoademiae  Bectori,  qnod  potestatem  sibi  a 
principe  terrae,  per  eundem  Magnificnm  delegatam,  ita  ezercebit, 
ut  tamen  Voluntatem  Bectoris  sibi  intimatam  tum  circa  stndio- 

'  Se.  htbere.' 

*  Dleeer  AbBctiiiitt  w&r  in  der  ,Ac.  Or."  aoch  nicht. 

*  8ic  recte  vetna  naiivi  corresit  Upsnm  ealami  ,conimittiint",  qni  eat 
n  docamento. 


,.Goog[e 


328      Batlo  atDdioinm  et  JnBtitationei  acbolutieu  SodeUtJB  Jam  m 

sonim  punitionem,  ttun  oiroa  omnia  alia,  quae  Academiam  ona- 
ceruiiiit,  magiii  faciat.  Proinde  nullam  Sententiam.  in  Criniina- 
libiw  etiam,  ant  Civilibns  gravioribiif,  qnae  ad  eum  tranBmittentur, 
feret  ant  evulgabit,  nisi  prins  eam  tlicto  Magnif?  Rectori  ore- 
tenuB  ant  scripto  per  depntato»  Aoademiae  Officialeg  communi- 
eaverit  anfc  intimaverit. 

3.  Cum  depntatis  sibi  ApfeHsoribuM  esacte  observabit  recep- 
tam  in  Academia  ludiciomm  formam,  neque  ab  ea  reoedet  in- 
conmdto,  et  non  approbante  magnifico  Reetor*'.  Conabitiu^etiam. 
inxta  Privilegia  Stndiosis  ooncessa,  qu«scunque  eorundom  Canaa^ 
de  plano  et  nine  longo  litin  processa  terminare,  neque  permittet, 
nt  nimiiuiL  protrabantnr.  Actns  etiam  et  Bolemnitates  illustrioree 
reddet,  in  quibuK,  uti  et  in  qnovis  alio  Academico  oonBBssn,  com- 
peteuK  eorum  singulis  attribuetur  Iocuk. 

Ca]..  V. 
De  Consiliariis  Rectoris  et  Consiliornm  forma. 

1.  Cum  Kector  UniverBitatis.  ut  dictum  supra.  idem  esse 
debeat.  qui  Collegii.  iidem  etiam  ease  ])oteniut  iJliuBCouBilisrii 
sen  Assistentes,  qui  sant  Collegti,  qai  proinde  aliis  Repilis 
opns  non  habent.  qnam  iis,  qaap  aliai'  Consultoribus  Rectoris 
praeacriptae  suut. 

2.  Licet  Rector  omnium  primo  in  rebns  omnibua  suoram 
Consultomm  sentoutiam  aadire  debeat;  in  iis  tamen.  qnae  ma- 
ioris  sunt  momenti.  auditis  primo  fmorum  safiragiis,  etiam  De- 
oanos  Facultatam  in  Ctmsilium  vocabit:  suiliciet  autem  praeter 
Caiicellarium  vdcare  Becannm  illins  Facnltatis,  qnam  negotium 
jjeculiarit^T  reMpicit.  Ubi  vero  res  talis  esset,  quae  ad  universale 
bonum  Academiae  epectare  videretur,  Consistorium  plenum  (qaod 
ex  OonBuItoribiis.  Cancellnrio,  Decanis,  Loctore  item  Scriiiturae 
et  Metiiphysioes,  qui  suarum  Facultatum  Scniores  iu  Universi- 
tatibus  sinit  et  nominari  solent,  atque  Secretario  integratur)  coget 
illisque  negotinm  deliberandnm  proponet. 

b.  3.  Si  Rectori  viHum  fiierit,    etiam  alio^,   wive  de  Societate 

sive  extra  illam,  ad  hnjusmodi  Congregationet:  evocare,  facere 
id  poterit,  ut,  cnm  omnium  sententias  auilierit,  melius,  quod  con- 
venit,  ccmstituat,   eo  qiio  praecedenti  capite  dictum  est  modo. 

4.  In  Sententia  dicenda  synceram  intentionem  habrant, 
affeotibns  se  praeoccupari  non  sinant,  rem  propositam  bene  in- 
telligere  cureut,  ad  ea,  qnae  ab  aliis  dicuntur,  diligenter  patien- 


,.Goog[e 


OrdinDff  «iiwr  idlMWiid.  TTnW.  der  Oes.  J.  1668.  S29 

torque  attdncUint,  alionim  r»tiones  non  niRi  cnm  opos  est,  et 
tnnc  qnidem  mrxleste,  diwoIvaDt.  mait  mAtnn>  proponant,  in 
Seutentia  »emel  mscepta  np  Kint  pertinaoes.  quando  ab  aliis 
meliora  adferri  vident;  sint  etiam  breveH,  et,  eom  novi  nihil 
occurrit,  qnotl  dicant,  approbent,  qnod  alii  dizemnt,  ne  frustra 
et  cnm  fAedio  audientium  ewleni  repetant,  dnm  ad  Imjiismodi 
deliberationes  vocantur. 

5.  Traet*ta  in  Conaultatione  et  deflnita  ne  evnlgent,  mnl- 
tnque  miniui.  qnid  de  re  prnposita  qnisque  «eneerit,  aut  dixerit, 
aperiant,  neqne  aegre  nf  ferre  ostendant,  aliter  quam  ipBi  indi- 
caverint  definitum  eRse.  sed  MUsceptnm  potios  connilium  apad 
omnes  tneantur  ac  landeut. 

6.  Praater  CongregationeK  iuxta  praescriptam  formam  in- 
stituendas,  quae  ad  bonam  studionim  gubemationem  fiant,  snnt 
alii  conventus  facnltatum,  in  qnibns  vel  de  recipiendis 
Candidatiij  ad  experimenta  graduum,  vel,  iis-  receptis,  de  ipsorum 
doctrina  agitw:  quibus  Conventibu^i,  pro  more  cuiuscnnqne  Uni- 
versitatif,  vel  ipfie  Cancellarius  vel  Pecani  pro  negotiomm  va- 
rietate  praeaident,  qni,  eicuti  incoaimlto  Rectore  in  UniTendtati- 
huy,  quae  sunt  pleno  iure  SocietatiH,  cogi  non  debent,  ita  quod 
in  iis  iudicatum  fnerit  prins  ratiun  non  habehitnr,  quam  a  Beo- 
tore  fnerit  comprobatum. 

Capnt  VI. 
De  Canoellario    et  Oenerali   Stndiorum  Praefeoto. 

1,  Cancellariu»,  qui  et  Generalis  Studiorum  Prae- 
fectUH  in  nostris  Universitatibus  efwe  solet,  estGenerale  Bectoris 
instmmentum  ad  studia  l)pne  guhemanda,  et  inde  a  Rectore 
ita  pendehit,  nt  nihil,  qnod  maioris  mnmenti  videri  poterit,  ipao 
inconsulto  ei  liceat  statuere. 

2.  Officinm  fleneralis  Praefecti  studioram  iuxta  Regnlas  oflSoii 
proprias  et  ordinem  stndionmi  exercehit,  omniumque  officialium 
regolas  et  omnia  ntatuta  Univenutatis  apud  we  habehit,  et,  ut  qui- 
libet  sni  officii  propria,  et  omnes,  qnae  ad  universale  studiomm 
spectant,  diligenter  observent,'  animadvertet.  Cui  Professores  et 
Scholastici  omnes,  tum  qni  in  eodem  Collegio,  tum  qui  in  Con- 
victomm  et  Alumnomm  SeminariiK  forte  degent,  imo  et  ipsi 
praefecti  in  Seminariis  Htndiomm,  in  rebuH  ad  studia  pertinenti- 
bOiJ  ea,  qoa  par  est,  ohserrantia  parebunt. 

'  Cod,  n.  obMrfet. 


,.Goog[e 


880       BalJo  atndioniin  «t  tnstilnUoiiefl  Mbolaatirae  Soeletatis  JeBH  m 

3.  Habet  CaDcellarias  primnm  post  Magnificnm  in  TjT»i- 
versitate  loeum,  QuBndocimqiie  antem  Bectorem  abeHse  conti- 
gerit,  ni  is,  qui  pro  Collegio  fnerit  conBtitattm,  non  habeat  gra- 
dnm  oompetentem,  einKdem  Magnif.'  Bectoris  in  rebus  Univerei- 
tatia  Vices  snHtinebit,  ita  tamen,  nt  nihil  absqne  Conrilio  qao- 
rnm  interest  deoemat. 
*.  4.  Licentiam  ad  nnpremam  in  qnacnnqne  facoltate  gradiim 

aeu  ad  Doctoratum  ex  officio  Cancellaria»  oonfert  ioco  ad  hoc 
designato  et  couRueto.  Secandn  ad  euudem  i^ctat  aperire 
Cancellariam'  et  dare  potestatem  subeundi  Examina  pro  snpre- 
mis  gradibuM,  ipBUK[ae  Examinibus  per  se  ippam  vel  per  Vice- 
Cancellarium  praesidere,  et  ante  haec  omnia  a  Candidatis  pro- 
fessionem  fidei  ac  iuramentum  de  asserenda  Immacnlata  B.  V. 
conceptione  ezigere.  Tertio  eiundem  vel  Vicecancellarii  est  lo- 
cationem  faoere  pro  omnibus  gradibuN  in  Univerritatibus  noBtrii^; 
in  Theologia  quoque  iaxta  tempus  aut  ordinem  tmscepti  Bacca- 
lanreatus  ant  immatriculationis  aat  ordine  alphabeticn,  uti  magis 
libnerit;  in  Philoaophia  vero,  coUatix  cum  DecAno  examinatomm 
sofiragiis,  in  quibua  praerogativam  habet  Cancellfurios  Tel  ille, 
qni  Vice  illius  Examinibmi  praefuerit.  Quarto  Cancellarii  est 
dare  bona  nova*  pro  nupremis  gradibiis,  idqae  publioe  et  scripto. 
Quiuto.  Ad  eundem  etiam  spectat  diligenter  calcalos  adnotare 
oirca  eos,  qui  ad  experimenta,  ad  qaae  alias  ex  offioio  lu»  habet, 
pro  Supremo  in  Theologia  gradu  subeundo  admittuiitur,  statim 
ac  sua  ittudia  absolverunt,  ut  huo  tempore  legitime  de  illorum 
suffioientia,  qnaudo  ad  gradus  promovendi  Hunt,  oonsitare  possit. 
Sexto  habebit  denique  Cancellarins  Librum,  in  quo  omuium 
Promotorum  nomina  in  qiiavis  Facnltate  iuxta  Reotorum  tem- 
pora,  menses  et  annon  annotentur. 

5.  Praefecti  Studiormn  est,  quotannis  Begnlas  et  Statnta 
Universitatifl  sub  restaurationem  studiorum  in  Auditorio  pro- 
mulgare,   et  in   pervigiliiR   majorum    festivitatum ,    Natalis    Do- 

'  Wm  diCK  .i>n'Bauir  Het  KKnElei"  bedeiite.  ersietit  riiui  ana  <lem  irit- 
heren  Text  der  .Arad.  Qt.",  wo  es  beir<tt :  «Licentiam  ad  Onwliu  In  anaqnaqne 
Facoltate  pet«ndoi  accipieiidoMqne  (qai>'l  vocant  Cancellariam  aiicrire) 
ex  off.  CancellHriiig  coufert." 

'  Onte  Nachricht,  il.  h.  GIQfkwiinncb  wegen  der  bCBtaadenen  PrSfang  ftlr 
die  Grade.  —  Nack  Prantl,  I,  8.  311  ,/ncl(er>verk  n.  Wein  beim  Biamen"  fllT 
die  Graile.  (?)  Ein  kieinee  Mahl  suhloBB  ><ich  allerdingit  an  die  .b.noTa"  an; 
dieae  eelbit  aber  waren  luiiKchat  das  untlii^he  Zeiig;nia  vom  BoHteben  der  Prttfutg. 


,.Goog[e 


Ordnnug  einet  lelbaUDd.  UiiiT.  der  Gei.  J.  1666.  331 

mini,  Besnrreotioui?  et    Pentecostes,   per  se  vel  aliom  Acodemi- 
cam  luventtitem  adhortari. 

6.  Ad  (^eneralem  St«diorum  Praefectnm  spectat  Disputati- 
onibns  interestie  easqne  dirigere  per  se  ipsnm  vel  Decanos;  cn- 
rabit  etiam,  nt,  quantnm  fieri  potent,  intersit  nostrorum  exerci- 
tationibns  tnm  dnmesticis  tnm  pnblicif.  nt  Snnm  Indicinm  circa 
ProfeBBOrra  sno  tempore  Provinciali  eo  melias  perBoribere,  et  de 
illonim  dexteritate  iu  tractAndis  stndiis  matare  oc  pmdenter 
diindicare  poesit.  Attendet  etiam,  nt  illi,  qui  ex  Societate  ad 
Theologiam  et  Philosopbiam  docendam  applicantnr,  debitis  gra- 
dibns  tempestive  insigniantiir,  nt  exinde  in  ActibnB  in  Acade- 
mico  habitu  comparere  et  enid  temporibtis  praesidere  possint. 

7.  AdvRrtet.  ut  ea,  qnae  circa  dispntatinues  honorarias  et 
!Emblemata  statnta,  et  Decanontm  exeontinni  oommissa  sant,  stn- 
dioae  observentur.  Nec  nllnm  ein»modi  diapntationibnB  adhiberi 
pBtiatur,  nisi  examen  inxta  ordinem  praescriptnm  in  offioio  De- 
oanorum  subierit  et  ex  illo  aptns  eese  ad  snetinondnR  cnm  honore 
IininBmodi  Conchisiones  indicetnr. 

8.  Decanos  monebit,  ut  mature  promulgari,  et  studiose  post- foi.  t.  b 
modnm  observari  curent  ea,  qnae  vel  toti  Universitati  communia, 
vel  eingiilis  facnltatibua  propria  Hunt,  Festivitates  videlicet  Pa- 
tronorum,  Dispntatinnnm,  Repetitionum  et  Cironlomm  Vioisaitn- 
dines,  Yacationum,  tnm  generalium,  tum  partioularinm,  tnm 
dienim  Canicularinm  rationem  infra  explicatins  ponendam.  et 
alia,  qnse,  nisi  praevideantur,  Stndiomm  Cnrsnm  retardare,  ac 
pnblicnm  Academifte  nplendorem  imminnere  possnnt. 

9.  Snb  finem  cninsUbet  anni  aota  singuloram  Decannmm 
revidebit  ensdemque  ad  MagnT  Rectorem,  aicnt  et  ilhi.  qnae 
decunm  Anni  ab  aliqna  facnltate  decemuntur,  referet,  ut  ab  eodem 
ttltimn  approbentnr.  Qnodei  aliqnem  e  Decanis  mntari  oontin- 
gat,  omnia  inatmmenta  ab  eodem  sibi  tradi  cnmbit,  imooessori 
consignanda. 

1 0.  Nihil  enmm.  qnap  ad  cnnsueta8Disput«tione8,  et  Academicas 
spectBnt  promotionea,  typis  mandabitur,  qnod  a  Deoann  FacnltatiB. 
et  abi))BometfleneraliStU(lioram  Praefecto  nonBtndione  perleotam 
et  approbatum  ftierit.  Quod»iextra  hoo  qnid  impritnendum  sit,  ad 
Rectorem  primo  deferotur,  qui  per  aa  vel  geiierHlem  Praefectum  Stu- 
dioram revidendnm demandabit  iis,  ad  qnoH  pm ratione  facsnltatis  vi- 
debitpropiuspertinere,  uthabitoremmjndiciolicentiamimprimendi 
scripto  per  b6  vel  dictnm  generalem  Praefectum  Stadiomm  conferat. 


,.Goog[e 


382       Satio  itodionmi  et  fiiBtittilioiie>  sdiolMticM  Soriotfttii  Jem  m 

11.  In  nostris  ITnlTeTsitatiba?  Libellos  9npp]ices  pariinin 
aooipiet  et  Rectori  exhibebit,  diemqne  leotionis  partibTra  indicet, 
inxta  ritum  Indioimma  mfrci  praeftcriptnm.  EmatrictLlabit  eidam 
eoe,  qui  ioBtis  de  Cansis  ab  Academia  excladendi  Tidebantnr. 
Sine  eius  Bcitu  et  Cons(>n»ii  nalluB  Decanomm  qaetnpiam  ad 
Arestnm  (sio)  ant  Caroeres  delegabit. 

12.  Habebit  las  et  poteatatem  oonferendi  sub  pnblico  Si- 
^lo  iie,  qoi  ad  aliiun  loonm  transire  volnerint,  testimonia,  si- 
oati  QraduatiB,'  Ad  oandem  etiam  spectat  snperintendentiA  et 
inspeotio  Paedagogianim*,  ita  utsine  illius  scitn  et  approbatione 
non  facile  quis  ad  illes  adhibeatur,  vel  ab  ilBdem  removeatnr  a 
praefeoto  inferionun  Scholamm,  ad  quem  immediata  execntio 
devolvitnr. 

13.  Kst  praeterea  snpremus  Bibliothecarios,  qni  per  socdos 
sibi  a  Beotore  desifiraatoa  diligenter  providebit,  at  Begnlae,  et 
speoialeB  ciroa  Bibliothecara  nrdinationes  stndiose  observentm-. 
Qnapropter  eam  saepius  per  annnm  visitabit;  qnotanxds  inqni- 
ret  apecialiter  in  Libram,  in  quo  adnottmtnr  Externi,  qnibns 
aliquando  Libri  dantur  aooommodato,  ut  si  qui  ez  illis  nondnm 
sunt  restitnti  repetantnr,  ne  panlatim  in  oblivionem  veniant  et 
perdantur.     Curabit  etiam,  ut  Bibliotheoa  novis  Aiitboribos  in- 

•.stmatur.  [  Catalognm  deinde  tempore  nundinamm,  si  haberi 
possit,  et  Ofiicinas  Bibliopolarum  luMtrabit,  ut  matnre  fiectorem 
monere  possit,  quns  nnviter  emendos  iudicaverit.  Clavem  Biblio- 
thecae  apnd  se  retinebit,  neo  ullum  patietdr  libnim  se  incon- 
snlto  ex  Bibliotheca  auferri. 

14.  Denique  in  ea  etiam  Universitate,  ubi  nostri  Profosso- 
res  pnblice  profifcentur,  et  Scholastioi  publices  Leotiones  Acade- 
mioas  acoedunt,  et  Canoellarius  non  est  de  Sooietate  nostra. 
Authoritas  et  Iari»diotio  in  nostros  et  Stndia  nostra  imperturbata 
manet  apud  Praefeotum  etutlionim,  ea  et  Praefectomm  et  Scho- 
lasticomm  nostrorum  ac  Extemomm,  tum  iu  privatis  tum  in 
pablici»,  ad  eundem  i*nbordinatione,  quam  exigit  debitUR  bouae 
disoiplinae  ordo,  et  ]>eculiariM  ratio  no^tra  Mtudioram  Socieiatiii. 


■  Diese  Stelle  ieC  in  iler  Hdeclir.  eu  iinleeerlicb,  dare  wirnnterBenUUnng 
der  etwns  dentlicheren  Bnclietftbuu  naf  imsere  eigene  Visrmntniig  angewieKi 
waren.  Der  BeiHatc  ,eiuuti  Graduaiiit''  versteht  nicli  von  jenen,  die  wirblicb 
4ie  Grade  erlaDgt  hfttten,  nlso  „Biciiti  grailiititit!  coDferendi  teatimonii  iiu  bKbet*' 

<  HofmeisterstelleB  in  reichereu  Familien. 


nGoogle 


Ordnnng  eiDer  NtlLRtllDd.  UhIt.  der  Gea.  J.  1666.  333 


Capot  vn. 

Dfl  Decanie  Theologicae,  et  Philosophioae  Fncnltatis. 

1.  Decanis  incnmbet  praevidere,  nt  r^ceptae  Coiisnetndines 
et  Statnta  snarum  I^aoultatnm  aoonrate  serrentnr,  et  PmfeaBonim 
atqne  discipnlomm  fervor  et  aseiduitas  omni  meliori  modo 
promoveantiir. 

2.  Kec  Decani  nec  Vice-Deoani  in  Theologia  et  Philosophia 
officio  fangi  nllos  debet,  nisi  in  eadem  Facnltate  sit  promotns 
Magieier  ant  Doctor.  Et  in  iis  qoidem  nniversitatil>ns,  quae 
pleno  Inre  nostrae  gnbsnnt  directioni,  nnllis  oertis  temporibus 
ad  id  mnnna  alligatns  erit,  sed  prout  pnblico  bono  magis  ex- 
pedire  iis,  ad  qnoa  iu  Societate  ez  mnnere  spectat,  videhitnr. 

8.  Singnlarem  onram  adhibebnnt,  nt  qnae  ad  pietatem 
spectant  soae  Facultatis  Anditoree  ezacte  observent.  Iiiqnirent 
pnnnde,  nnm  singnlis  Mensibns  confiteantnr,  nnm  Sacmm  qnotidie 
decenter  andiant,  quin  et  ipsosmetDecanoB  et  Vice-Decano!)  aliosqno 
s  Soperioribas  depntatos  enbinde  oomparere  expedit  in  templo, 
nt  praesentia  et  eollicitndo  illa  atndiosoa  magis  in  offiffio  contineat. 

4.  Decanomm  eet  iacnltates  congregare  et  hninsmodi  cou- 
ventibns  praeesse  atque  in  illis  proponere  negotia  (iuxta  formu- 
lam  seqnenti  capite  praeRcribendam),  quae  lacultatem  conc^mnnt. 
Habebit  Decanni?  Librum,  in  qno  diligenter  omnia  Facnltatis 
snae  aota  notsbit.  Qnae,  quandooonque  Aierit  congregata  facnl- 
tss,  ei  inscribnntur,  incipiendo  semper  ab  iis,  qnae  a  priori  Con- 
gregataaae  accidemnt.  In  fine  vero  onjnslibet  anui,  si  plaonerit, 
mrsiis  omnia  acta  coram  propria  Facnltate  revidebuntur:  |  qnaerui 
deinde  in  nostris  Universitatibus  ad  Generalem  Studiomm  Pra^'- 
fectnm  deferet,  et  ab  ebdem  etiam  prins  revisa  ipBi  Magnif? 
Rectori  nltimo  praesentantnr  eiusdem  stibRcriptione   npprobanda. 

5.  Decanoram  inter  alia  erit  procnrare,  et  mature  prospicere, 
nt  singnlae  Facnltates  Festa  Patronornm  snomm  debita  et  con- 
tmeta  aolemnitate  celebrent;  pietatem  porro,  disoiplinam,  bonosqne 
mores  in  snae  Facnltatis  Anditoribos  ita  tneri  8tndeT;unt,  nt,  n 
qaae  indderint  Controversiae  ant  qu£a*elae,  eas  benigne  andiant, 
exoipiantque  pradenter.  Si  possint,  componant  delinqnentes; 
si  opns  est,  consuetis  pnniant  poenis.  Qnodei  oansae  maioris 
essent  momenti,  eas  ad  Patrem  Stndiomm  Praefectum  remittant, 
ex  cuius  Consilio  vel  de  plano  oomponentnr  vel,  si  Oriminales 
sint  aut  etiam  Oiviles,  quae  nme  fori  strepitn  componi  neqneant, 
ladici  UniTersitatis  diiudicaudae  modo  infraposito  transoribentnr. 


,.Goog[e 


334     lUtio  ■tadionua  M  liiMitntionM  HhobutioM  Societfttia  Jeni  m 

6.  Sionti  ProfesBor^am]  est,  nbi  qaempiam  e  siub  nltra  tri> 
danm  sine  liceotia  a  Scholis  abfnisse  compererint,  emn  ad 
Decaanm  remittere;'  ita,  si  quos  Decani  vagos  et  fregaentins 
a  Scholis  sine  soffioienti  caasa  abesse,  nec  sei^io  monitos  resi- 
piscere  animadverterint,  eos  et  bi  ad  Oeneralem  StDdiornm  Prae- 
fectam  defereut,  at  dispiciat,  utrum  expediat  tales  nlterins  inter 
Stadiosos  recensere.  Eodem  modo,  sicat  non  ezpedit,  ut,  ai 
qais  Stadiosomm  e  saa  oonditione  ob  culpam  rejiciendas  foret, 
id  iiat  inconsulto  Deoano  F&cultatis  illius,  ad  quam  spectat,  ita 
ipse  etiam  Deoanus  deferet  causam  ad  eundem  Stadiosomm' 
Praefectum. 

7.  Quae  pro  pablicis  Diapatationibns,  aat  etiam  promotioni- 
bas  vel  qaocanque  alio  usa  in  qtiavis  Facnltate  pro  more  Typifi 
mandari  solent,  studiose  perleget  Decanus  aat  Yioe-Deoanos  eins- 
dem  facnltatiR,  qaae  deinde  etiam  a  Stadiorum  praefeoto  appro- 
bentur  revisa.  Salvo  semper  Iiire  Vieunensis  UniTersitatia.  Si 
quae  vero  majoris  momenti  in  faoaltate  soa  revidenda  ant  dis- 
catienda  a  Rectore  Magaif ".  acceperit,  conabitor  sollicite  promo- 
vere,  at,  habito  quam  primam  vel  totiua  facaltatis,  vel  eoram,  qni 
ex  ea  depatati  fneriut,  iadlcio,  inxta  praeHcriptum  in  Societate 
modnm  et  regula--^  revisomm  rite  formato,  possit  idem  Magui£ciia 
nltimo  decemere,  quod  iudicaverit. 

8.  Quae  nnn  impriniantnr,  nti  sant  menijtmae  et  bebdoma- 
dariae  TbeKes,  revidentnr  a  Decano  proj>riae  FaciUtatis,  niai  hic 
intra  eandeui  facultateut  Proiessor  esset;  in  quo  casn  deferentni 
revideudae  a<l  6eneralem  Stadiorum  Pritefectum.  Dterqiie  antem 
diligenter   attendet,    ne    aliqnid,    qaod   qaoqao    modo    ofTendere 

i...po88it,  vel  cam  iis,  quae  circa  opinionnm  |  delectum  in  Societate 
constitnta  sint,  pugnet,  iii  Thesibas  nostris  i^roponator.' 

9.  Ctuabant  Decaui,  ut  Difpntationes  hebdoinadariae  duiiii 
et  in  Soholis,  item  menstmae  snis  tempnribas  fiant,  et  nt  Pro- 
fessoreu  materias  sibi  assignatas  debito  tempore  et  modo  per- 
traotent.  Quok  si  vel  miDus  apte  vel  pamm  eolide  Studia  i«r- 
tractare  animadvertant,  ant  uni  Materiae  longins,  quam  ]>ar  eijt, 
inhaerere,  isqae  eius  directionem  in  hoo  negligeret,  impost^nuu 
saepe  dictuin  Studioram  I^raefectum  inonebunt,  ut  malo  remedium 
opportnne  afferri  posnit. 

'  Schreibfehler,    sUtt  IJtndiDTHui.    Dentelbe   kebrt  im  Ahtenattcke  viN 
ZtiUeii  apftter  wieder,  ist  &ber  d»  Ton  «tiiiterar  Hand  korrigiert. 
*  Cod.  n.  ipropoDeDtar. 


nGoogle 


Ordnnng  eiuer  Belbiitand.  Vaiy.  der  Qm.  J.  16&8.  335 

10.  Decani  ProfeKflores  noAtros  sQamm  facnltatnm  noviter 
ad  UniveTBitatem  acoe^entes,  eibi  a  Rectore  praesentati-H,  illiou 
iu  Facoltatem  recipient,  ac  in  nostris  UniversitatibiiK  primo 
etiam  in  Scholas  indnoent;  et  qnidem  in  Stndionmi  reufivatione 
Decanns  Philosnphiae  Rhetores  pro  Logica  lectoR,  et  a  Decann 
liuguamm  seo  inferionun  Studiomm  Praefecto  praesontatoa  ex- 
cipiet,  et  postmodnm  nostro  Professori  Logicae  offeret.  Uterijne 
antem,  tnm  Fhilnsophiae,  tiim  Lingnamm  DecanuB,  qiii.ttjue  sibi 
snbiectoram  deiKwitionibns'  praeerit,  nisi  alicnbi  Linguamm 
Decano  soli  mimns  hnc  demandandnm  videretnr. 

11.  Habeut  Decani  potestatem  dandi  Testimonia  anditoribns 
snae  Facultatis  tam  gradnatis,  quam  non  gradnatis;  hnbebnnt 
deinde  singnli  speciale  et  proprinm  snae  Facnltatis  Sigillum, 
snb  qno  Testimonia  hujusmoiti  ezpedin  c.-iirabimt.  Pro  iis  antem, 
qoi  in  inferioribns  Scholis  versantnr,  dabit  Testimonia  Lingnamm 
Decanns  seu  Scholamm*  PraefectUN, 

12.  Noverint  praeterea  Decani  specialiter  illis  inciuubere, 
nt  promotiones  et  alii  actns  Pnblici  facnltatis,  cnm  dignitnte  Uni- 
versitatia  iuxta  statuta  et  rationem  Studinmm  exacte  fiant.  Hinc 
omninm  primo  Deoani  erit  convocare  fncultatem  cidemque  pro- 
ponere  eos,  qni  ad  gradnm  aliqnem  in  ea  j>etuut  admitti,  lectLs 
eomm  Snpplicibns  Libelliti,  atqne  audila  eonun  oretesns  prolata 
petitione.  Secundum  erit  in  iaoultate  ^plorare,  an  ii,  qui  petunt, 
habeant  omnia  ea  reqnitdta,  ijuae  ad  capesseiidnm  talem  gradnm 
de  inre  vel  more  Universitfttis  praereqnimntnr,  et,  quos  repererit 
habere,  in  endem  CniisesdU  renuntiare  pro  eodem  gradu  candi- 
datos  et  indicere  tempos  ExamimH.  Tertio  ad  enndem  spectnt 
etiam'  matnre  Rectorem  miriere,  nt  proviileat  de  Fxaminatori- 
bos,  qnibns  seorsim  deinde  convooatis  praeleget  Begnlai^  et  illa 
in  mentem  revocabit,  quae  -pecialiter  circa  promotioaes  et  exa- 
mina  in  ratione  stadiomm  t^.int  tstatnta.  Qiiarto  Examinibns  | 
BaccalaureandoruuipraeestDecanns;  Doctoranilortmi  Canc^llarins.  r^ 
Qninto  Decani  est :  a  Candiilatiti  eicigere  taxam  et  inra  lacultatis, 
prinsqnam  ad  Exameu  admittantur.  Quid  autem  singuli  iu 
commnnes  pro  gradu  Expensas  conierre  debeant,  qnoiiiam  certa 
taxa  servari  non  potest,  determinandtuu  erit  a  facnltate,  habita 
ratione  tnm  renun,   tnm  temponuu,   ttun  eonuu  ipsomm,    qui 

>  D.  L  Anfnatime  iu  hilhere  oilet  akademiwhe  KUtMU.  Deporitio  ic  comoiim. 
*  Sc.  inferiomm. 
Cod.  n.  ^Tectorem",  qnae  tos  pontbae  leqaitnr. 


,.Goog[e 


338      RAtio  stndiomtD  et  inBtitntionei  ackolutioae  SoeietAtis  Jeai»  Ilt 

3*;  Qui  non  fnerint  sat  Beligiosi  aat  Nobilitatis,  et  in  hac  ad 
minimum  Provincialis  vel  Equestris  ordinis  praerogativa  insigniti, 
ad  eiasmndi  honorarias  Dispntationea  uon  admittantar  sub  Em- 
blemat^.  4°  Delineatio  non  fiat,  nec  nlKiB  contractuB  ciim  j)ic- 
toribus  ant  incisoribus,  nisi  priuB  Professor  circa  Smnptas,  Ideam' 
et  modiun  cum  Cancellario  et  Superiore  sno  contnlerit. 

15.  Intelligant  Becani,  sio  esRe  nnioaiqae  particnlaren] 
rerom  snae  &cultati8  oaram  demandatAm,  at  G-eneratem  babeat 
omnitim  Stndiomm  Praefeotnm,  ad  qnem  proinde  in  rebas  dnbiist 
iit  omnia  ordinate  fiant,  recarrent.  Nec  potest  Decanus  dispen- 
sare,  ul  Leotiones,  repetitiones,  et  alia  Exercitia  vel  intermittan- 
tnr,  vel  immntentar. 

16.  Decannm  convenire  oportet  omneH,  qtii  intra  illias  Fa- 
cnltatem  aliqaam  Leotionem  capiunt  andire  (nisi  alioubi  mos 
obtinnerit,  nt,  qni  Tbeologicas  Leotionec  freqnentare  cnpinnt, 
generalem  Studioram  Praefedtnm  accedant);  qni  de  Doctrina, 
Patria,  Parentibn&,  Beligione  et  moribns  ezaminatos  pTobatosqne 
ProfesHori  praesentabit,  nec  patietur,  nt  nnine  Protessoris  Lecti- 
onem  Ireqnentet  qui  aliam  eodem  Anno  ax  Begulis  praescrip' 
tam  audire  renaerit,  nju<i  Bector  indioet  diBpensandam. 

17.  Notabit  Decanns  diligenter  nomina  illorum,  qnoe  in 
Buam  Facultatem  reoeperit;  adiiciet  etism  Patriam,  eb,  ini  quem 

..gradum  accepissent,  id  speoialiter  annntabit,  ut,  |  si  eos  nirmim 
ab  Aoademia  discedere  contigerit,  accepti  alibi  gradus  Teeti- 
monium  iisdem  vel  restitui,  vel  illias  mentio  ei,  quod  de  novu 
authentice  datur,  insoribi  possit,  ne  oontingat,  aliquos  ant  debitiit 
Testimoniis  destitui  prorsus,  aut  graduum  nuUibi  acceptomm^ 
per  fraudem  extorquerc, 

18.  Moiiebit  etiam  Decanu»  huiusmodi  Neo-DisoiptUos  ad- 
veuientes  aliunde,  ui,  Bi  fmi  oupiant  conceBsia  pro  Studioais Uni- 
veivitatum  privilegiis,  se  debito  t«mpore  Seoretario  vel  ei,  'cui 
oportet,  Bistant,  qui  Sponsionem  Debitae  aiibiectionis  et  obser- 
vantiae  ab  iis  in  nomine  Beotoris  exiget  et,  si  qiu^ificatoH  reper- 
erit,  in  matrioulam  ITniverRitatis  referet. 

Iv.  Inter  Officii  sui  instmmeuta  habebit  Decamis  Sceptmm 
faoultatis  loco  securo  custoditnm,  Epomidem,  Sigillum  et  Ulavem 
ad  Cassam  Facnltatis;   tnm  Begiilas  Bui  offioii,    rationem  Studi- 

'  Cod.  D.  .Idaeam." 
*  ic.  teitimoninm. 


nGooglc 


OrdBtnK  einer  Belb«tftiid.  Ifniv.  iter  Get.  J.    lAl».  .t^d 

onun,  et  ritam  ludioiarinm  Universiteti  prnprinm;  tres  iDtmper 
Libros,  e  qnibiin  prirans  coraplectatnr  acta  faonltati»,  niminim 
officioram  mutatione»,  ordinationeH  Sni»erionim,  Conventns  a  fa- 
cnltate  oelebratos,  et  qnae  in  iin  acta  et  decreta  annt ;  Prnmotioneit 
pnblicas,  Solemnitalea  propriomm  Festonim,  dispenRationes  fac- 
tas,  dispiitatioae»  solemninres,  apparatns  Hinf^lares,  et  si  qiiae 
alia  snnt,  qnomm  memoriara  expedit  apiid  poateros  extare.  Se- 
cnndns  nomina  Profeiasorum  et  Stndiosonun  continebit,  in  qno 
etiom  speoialiter  notabnntnr  ii,  qni  Testimonia  gradnnra  alibi 
receptorum  attnlemnt.  In  tortif)  demnm  soribentnr  Orationes, 
Problemata  et  alia,  qnae  in  promotionibn»  ant  aliis  Actibns  Pu- 
blicis  aimt  usitata,  inserti»  ibidem  nominibns  eomm,  qni  intra 
Facnltatem  ad  (Jradns  promoventur.  qnae  orania  oorrecte  et  per- 
spicna  scripta,  et  secundnm  ordinem  t#mpcmm  et  Beotcnun  di- 
ge.ita,  .Decanuit,  cum  officio  defimRetnr,  ^imnl  cnm  reliqni»  ofBoii 
sui  inaemmentis  mioceitnori  vel  praefectn  st'ndionun,  nbi  Beoanie 
is  praeest,  oonsif^abit. 

Cap.   VIII. 
De  Pacnltatibns. 

1.  Facnltates  cogendi  insest  penes  Decanos,  qui  iiKdem  etiam 
praesiint,  tnm  proponeudo  Poct,oribn8,  qnae  occnrmnt,  tnm  eomm 
snfiTragia  colligendo  cnm  pra«>rogativis  suis,  si  oontingat  esue 
paria. 

2.  Potiasima  antem  onra  facnltatnm  esse  debet  ciroa  Aca- 
demicos  gradns,  nt  legitimo  et  debito  nrdine  conferantnr. 

3.  Spectat  igitnr  ad  facaltates  diindicare  de  babilitate  comm,[„i. 
qni  gradnm    in  sua  facnltate  petnnt:    in  quem   iinem  petitio  et 
generalis  qoaedam  qnoad  requisita  exploratio  praecedet,  et  coram 
tota  facnltate  praemitti  debet,    ut  qni  Oradnm  petunt  approbari 
et  in  pleno  facnltatis  concesen  poa^nnt  oandidati  renanciari. 

4.  Faonltati  incumbit  pro  qnacnnqne  promotione  detenninar» 
tempns  et  apparatnm  decernere  modo  praeoedenti  capite  dicto; 
qnantum  a  qnovis  graduando  pro  commnnibus  in  promotionibna 
expennis  i^endendom  sit,  praeter  inra  atabilia  ipsins  FacaltatiH, 
qnae  Deoanns  ante  ezamen  ezigat  oportet. 

5.  Qqos  et  qaot  ad  universam  Philosopliiam  defeudendam 
ex  iis,  qni  iam  ezaminati  et  approbati  snut,  pro  Magisterii  gradu 
indicaverit  facnltas,  referet  per  dec&nnm  ad  Snperiore» ;  hac  tamen 
lege,  ne  onqnam,  lioet  sit  mnltitndo  promovendomm,  ezoedator 

88» 


,.Goog[e 


340      Ratin  gtndiorani  et  inatitationee  BcholaBtic&e  SocieUttifl  Jesn  Itt 

daodenarios  nomerns,  in  qno  coisendi  snnt  etiam  qni  snb  Em. 
blemate  defendent.  Ad  eas  antem  dispntatione»,  in  qnibns  nna 
tantom  pars  pbilosophiae  ant  Theologiac  defenditnr,  non  admit- 
tentur  plnres  qtiam  dno  pro  qnovis  anno  ex  fingnlis  scholis,  qni 
suas  Theses  in  sobolastico  aliquo  anditorio  defendent  diebus  festi- 
viB,  finitis  in  Templo  vesperis,  ita  tamen,  nt  BesqnihOTam  non 
exoedant. 

6.  In  Theologia,  ubi  Baocalanreos  singnlos  defendere  re- 
ceptnm  est,  servetnr  oonsnetndo,  ita  tamen,  nt,  qnautnm  fieri 
potest,  suaviter  per  annnm  distribnantnr,  nec  &cile  ad  Canicn- 
lares  r  iiciantnr.  Illi  porro,  qni  sen  pro  Bacoalanreatn,  sen  pro 
Doctoratn  Theologico,  aliqnem  e  DootoribnB  de  Facnltate  prae- 
eidem  sibi  dispntationis  elegemnt,  proponent  facnltati  oonfir- 
mandnm,  qnae  ad  hoc  munns  non  admittit  nisi  eos  doctores,  qni 
actn  obtinent  Sessionem  et  Ins  snfiragii  in  faonltate, 

7.  Singnlae  faonltates  t«nentnr  in  Soleionitatibns,  tnm  pa- 
tronomm  tnm  aotnnm,  sive  toti  Commnnitati  commnnes  sint, 
sive  proprii  singulari  alioni  facultati,  magna  fi%qnentia  et  mnlti- 
tndine  ac  promptitndine  comparere,  nt  sic  mntua>  viciasim  benevo- 
lentia  atqne  hnmanitas  confirmetnr,  ipsiqne  ITniTersitati  maior 
dignitas  et  anctoritas  aooedat. 

8.  Qnoties  Facnltates  coactae  fnerint,  initio  Ktatim  acta 
praecedentis  Congregationis  relegentnr:   snb  Gnon   antem  coius- 

B.i.Iibet  anni  |  eadem  acta  omnia  in  debitam  fonnam  et  ordineun 
redaota  coram  Doctoribus,  si  placnerit,  denno  repetentnr  et  aer- 
vabnatur,  pront  in  officio  Decanorum  sunt  ezplicata. 

9.  Id  etiam  ad  «e  speotare  intelligant  facnltates:  nt  reqniaiti, 
prsesertim  in  rebns  maioris  momenti,  per  deoretnm  aliqnod  ex- 
pressnm  ab  ipso  Magnifa  fieotore,  dent  iuditdnm  oiroa  sententias 
et  materios  facnltati  propriaR,  qnas  snbinde  inter  extemos  vei 
etiam  noMtros  in  dnbinm  et  controversiam  vooari  oontingit,  hoc 
ordine  tere  servato:  1<>  convooatis  de  faonltate  Doctoribns  De- 
canns  proponit  quaestionem,  qni  vel  statim  sententiam  profemDt, 
vel  in  gravioribns  petnnt  tempns  rem  accuratins  conddetandi, 
vel  duos  plnresve  Dootores  depntant,  qui  materiae  Btndoant  et 
deinde  in  Congregatione  doctrinam  referant,  ut,  illa  audita,  fieri 
possit  plnralitate  snflTagiomm  responanm.  Qnod  2°  hene  et  rite 
formatnm  dabitur  iisr  qni  ControTeraiam  proposn«imt,  aut,  si  a 


nGooglc 


Ordniuir  «iner  Mlbgtind.  TTuW.  der  Gea.  J.  1666.  341 

Magfiif:  fait  qoaestio  aat  rea  ad  feonltatein  tratiBiuissa,  ad  enndeiii 
remittetnr,  ac  deniqiie  ab  hoo  leotam  vel  etiam,  si  rea  exigatt 
prinB  in  Consistorio  approbatum,  ad  iHum,  a  qno  prius  veiiit. 

10.  Facultas  oiroa  Leges,  Statuta  ao  receptas  Oonsnetudinea 
TTniveTsitatis  non  dispensabit  cmn  snis,  niai  comoio  et  oonsenti- 
ento  Rectore,  nec  nova  Statuta  condet,  ant  Consnetudines  inducet 
ullo  in  genere,  praesertim  in  iis,  quae  pnbUce  exerceri  debent, 
nitn  forte  nnanimis  dootorum  conseaaus  ooncurrat;  quae  tamen 
actn  in  Universitatibas  pleno  iure  nobia  snbiectis  nnlla  ratione 
obtigabnnt,  nisi  faerint  a  ConsiBtorio  et  Bectore  Magif^  approbata» 
et  oonfirmata  a  Provinciali. 

11.  Ad  Facultates  deniqne  pertinet  deliberare  snbinde  de 
literia  et  pietate  inter  snos  premovenda,  de  tollendia  abnsibns,  si 
qni  irreperent,  clroa  Exercitia  Sobolaatioa,  ritus  praeacriptos,  Leges 
et  Consnetndines  ac  bis  aimilia,  de  quibna  postmodnm,  si  qnid 
remedii  adbib«ndam  videatar,  cnm  Generali  8tndiomm  Fraefeoto 
agetnr,  nt  ex  Bectoris  Directione  iji  Execationem  dedacatnr. 
Hao  antem  consultationes  minimnm  bi»  in  Anno  fient  circa  initium 
Stadioram  et  post  Pasolia. 

Cap.  IX. 

De  Deoano  Linguarum,  sen  inferiorum 

Studioram  Praefecto. 

l.Decani  Linguarumofficium  «t  Pracfecti  inferiornm 

studiorum  idem  in  plerisqne  est:  ex  buius  proinde  regnlis  ille 

se  diriget,  et  in  eam  praecipue  cnram  incumbet,  ot  humaniomm 

literamm  Rtuditim  maxime  vigeat,  eammque  Praeceptores  regnlas 

in  ratione  stndiomm  sibi  praescriptas  «t  ainguli  habeant,  et  stu- 

diose  observent.* 

2.  Attendet,  ne  illi  praesoriptas  in  Catalogo  Lectiones  vel 
praetermittant  vel  oommutent  vel  in  diversas  horas  transferant, 
vel  ne  deniqne  tempus  quAsqne  aggrediendi  lectiones  antevertant. 

3.  Modnm,   quem  praeceptores  in   dooendo   serveut,    obser-hi 
vabit,  nec  in  doceudo  solum,  verum  etiam  in  exeroendis  diiinjipnlis 
excitandisque,  in  corrigendo  stylo,   in  disputando,  aliisqne  exer- 
citatiouibns  literariis. 

4.  Graecae  linguae  studium  excogitatis    ad  id  opportunia 


*  tKe  „Ac.  Gr."  luit  dle  BeBtunmung :  ^HebrKicae  [lingnae]   ProfsiMoi  k 
Theulcgicee  Pacultatiii  Dbu&bo  ilirlgetar". 


,.Goog[e 


342      Katiu  stndioniin  et  iuBtiHtioiie*  schaluticM  SutiieUtis  Jesa  III 

rationibuij  omni  conatu  promovebit,  neque  sine  expreesa  Tolnntcite 
Superionun  «llum  eximet. 

5.  Beceptam  Conttuetndinem  obserrabit,  ut  octavo  quoque 
die  aliunde  non  impedito,  ultima  media  hora  matatina,  Rhetores* 
et  Foetae  convenientes,  allematim  nnnK  aut  alter  iUomm,  ez 
BOggestu  deolamatiDnem  habeant  vel  praeleotionem  vel  oarmen 
vel  graeoam  oratiooem  vel  carmen  simnl  et  orationem.  Item 
MensibaH  fere  singuliti  pubUce  in  anla  festo  a]iquo,  non  Bominioo 
die  Bhetores  graviorem  orationem  et  oarmen  Latine  et  graeoe 
vel  deolamatiouem  vel  actionem',  expoeitis  atrimqne  rationibns 
lataque  aententia,  habeaiit,  qoae  horam  non  exoedat,  et  nollo 
prorsos  adhibito  acenico  apparatu.  Conoeditur  nihilominns  Bhetori 
bis  in  auno  uummmn  sesquihoram  solemniorem  aliqnam  looo  do- 
olamatioiiis  Aotionem  coram  Kectore  el  Conanltoribns  piinB  pro- 
bandam  prodncere.  e  quibus  prima  ait  iuitio  studiomm  pro  prae- 
miorum  distribntione.  Poeta  pari  oum  oantala  etiam  semel  in 
anno  publice  prodire  pote»>t,  ita  tamen,  ut  ne  horae  spatinm  ex- 
cedat;  qaodei  in  his  tmmtus  aliqni  eint  adhibendi,  eoe  valde 
moderatos  esue  opportet*,  net^ue  uisi  de  expressa  Rectoris  Licentia 
jiant,  exhibitiH  eidem  poatea  rationibQs.  Reliqui  inferiomm  Cla»- 
sium  magistri  nulla  ratioue  permittantur  scenicas  actionea  sub 
quocunqne  praetextn,  etiani  festi  Fatroni  Tntelaris,  produceie ; 
potest  tamen  in  hiu  cl&ssibns  i^eniel  in  Anno  Drama  aliquod  ad 
instar  Frogynma^matum  Fontani  eoluta  oratione  et  inteipositie 
panouli»  vensibus  ezhiberi :  imo  et  tJngulis  MensibuK  haberi  prae- 
lectio,  aat  potiati  aadita  repeti  ex  Gathedra,  et  simal  diligentibns 
praemia  distriboi. 

6.  Fraeceptoribus  atteiidet,  nt  singuli  ad  Societatis  reli- 
giosamqae  nostram  rationent  munn»  (-num  in  Scholis  praestent, 
et  cum  diMcipalis  agant,  nec  iudulgontia,  nec  severitate  exoedant, 
aut  plus  aequo  iitt  familiareu  eint  tempuisqae  tcrant. 

7-  Stndebit  etiam,  at  praeceptorum  authoritatem  egregie 
taeatur,  et  illorum  facta  dictaque  apud  Ditjcipulos,  quacimqae 
ratione  poterit,  excusabit. 

8.  Videat,  ut  PraeceptoreB  auditoribut^  anis  cum  literis  etiam 


'  Cod.  D.  «Retbores". 

*  Fingierte  QerichtamhiuitlliinK  itber  eine  wisBenschsitliche  Fngt. 

*  Diese  ^chreibuDg  frtlher  hKnfig. 


,.Goog[e 


Ordnnng:  ein«r  HlbaUnd.  (JuiT.  der  Om.  J.  IfiM.  34S 


pietatem  instillflnt,  ot  orgeRUt'  eos  od  Saoramenta  ex  Aoademiae 
Legiba.s  obeanda,  Saomm  Missae  aliaqne  divina  freqtientanda;  nt 
rationem  orandi  Deom  praedictaqne  omnia  oom  irnotQ  peragendi 
ooa  doceant,  onm  aliaa  per  oocaBionem,  tom  imprimis  inter  ez- 
plicandnm,  a  qno  qoi  absnnt  non  impnne  relinqnendi.  | 

9-  nt  antem  pietatem  i^na  prciesentia  magis  promovere  poiwit,iDi 
naepins  templnm  obibit,  maxime  tempore  Vegperamm;  et  si  quos 
garrire,  in  ConfesHioualibuR  ae  reoondere,  etiam  exigua  modentia 
diviuis  iutereeee  deprehenderit,  illos  oorriget;  et  si  PbiloKOphos. 
ant  altiomm  Sobolarom  Auditores  esae  coutingeret,  prudenter 
monebit,  aut  etiam  reprehendet. 

10.  Ad  Academiam  adventantee  ipse  ezoipiet  etexaminabit; 
qnodtd  ad  snperiores  facnltat«fl  aspirarent,  iisdemque  viderenfcur 
idonei.  ad  Deoanoi:*  talium  Facnltatum  ant  etiam,  td  ita  ferat 
Consnetndo,  ad  Qeueralem  Stndiomm  Fraefeotum  remittet. 

11.  Ezamen  pro  Discipulomm  sd  altioree  clasues  promotione 
peragi  curabit,  pront  in  ratioue  Stadiomm  praeiwriptam  eet. 

12.  Quae  a  uoetriB  et  aliie  imprimenda  snnt  oarmina  et 
orationes,  cnm  Rfaetore  et  Poeta  revidebit,  Qti  et  iUa,  qnoe  pu- 
blice  deolamantnr,  prior  ipue  studiose  leget  et  emendaMt,  tnm  ad 
Studiorom  ProefectQm  omuia  deferet  recognosoenda. 

13.  De  Cathologo  [tdc]  librorum,  qni  eo  Anno  ezplicandi 
sant  in  nostris  Soholis,  in  tempore  oonfiaiendo  stafcim  post  Pasoba 
referat  ad  G-eneralem  Studiorum  Praefectnm  et,  eo  rite  perfecto, 
ad  initinm  saltem  Octobris  illam  imprimi  faciat,  atqne  indicem 
proelegendomm  Libromm  Bibliopolis  qnam  primum  exhibeat 
moneatqne,  nt  tempestive  libris  praescriptis  sint  instmcti. 

14.  Dialogis  Comoediisque  parandis  ipsius  qnidem  ©rit  ex 
o£5oio  praeesue.  TJt  antem  omnibns  inoonvenientibns  tempestive 
occorri  possit,  attendet,  ut  einsmodi  actioues  debibo  tempore  co- 
ram  Rectom  et  eius  Consultoribus  in  ve»tibus,  cum  iutermediis 
et  omni  reliqno  apparatu,  probentur.  Qnodai  vero  contiugereti 
hainsmodi  actionem  pablice  exbibendam  demandatam  fiiisse  viro 
maiorie  iam  anthoritatis*,  nihilominos  debito  modo,  et  cbaritate 
praesertjm  ea  qua  oportet,  quid  et  in  quo  et  qutiutam  sibi  tnnc 
agondum  sit,  ex  Eeotore  intelliget. 

15.  Porro  in  singolis  annis  vel  solam  quovis  Triennio  erit 

'  Codex  babet  „ur|fent''.  Iit)WDio  o«laa)i. 
'  Cod.  n.  bic  interjicit  .Bt". 


,.Goog[e 


344      Bfttiii  stiidioniin  et  itistitat.ioiies  Bcholtisticae  SocietAlJB  Jean  m 


aliqua  Aotio  solemnis,  ad  qnam  ipse  Eect^r,  si  aJias  PatrontiB 
non  invenirettir,  gnmptns  competentea  ministrabit ;  qnam  Aotionem 
Tel  ipse  Deoanns  *  oomponet  vel  tempegtive  Reotorem  monebit. 
nt  ab  alio  componatur,  Nelecto  aliquo  argnmento  saciv  ac  pio, 
quod  cnm  dignitate  et  Universitatifi  oommendatione  theatrniQ 
occupare  poseit. 

16.  Snpremain  inspeotionem  Testiarii  eb  reram  Comioanun, 
item  anditorii  et  speciatim  tbeatri  atque  aoademioi  aediiioii  habe- 
bit:  idem  Scholarum  at«|ue  simul  Atrii  praefeotne  eert.  Giroa  aeili- 
ficium  Bpeciatim  invigilabit,  ne,  ai  qoae  praetioeae  siut  pictorae, 
aliqnid  patiantur.  Si  qaid  emendandnm  essei,  matnre  Rectorera 
monebit,    ut   hic  providere   possit:    circa  anpelleotilem  Comicam 

.».eriget  inventarinm,  in  quo  acourate  notentnr  omnia,  qnae  t  aU- 
ouiuB  sant  momenti,  qnod  deinde  cnm  Clavibns,  »  ofBoio  deftm- 
gitur,  Generali  Stadiomm  Praefecto  tradet.  Nihll  patietnr  ex- 
cipi  aine  Bectoria  licentiB.  Dnplioi  soheda  remm  datamm  confecta, 
ntraqne  sabsoripta  tnm  a  Deoano  tnm  ah  eo,  oui  dantnr,  qnanmi 
tma  deinde  a  Decano  servabitur,  altera  tradetur  illi,  qut  res 
Comicas  accipit,  nt  acceptomm  habeat  memoriam  et  norit,  qnid 
a  se  acceptum,  et  quid  sibi  incimibat  restitnendtun.  Qaodra  de- 
niqne  in  restitntione  aliquid  deesse  animadverterit,  defectnm 
Rectori  indioabit.  Atque  hoo  obBervabitnr,  sen  res  conoedantnr 
ezteraiB,  sen  pro  nostris  Actionibtis.  Caeterum  iii  nostris  ac- 
tionibna  et  deolamationibns  Scholasticis  particularinm  Scholamm 
nullo  modo  debent  esse  usui  res  Comicae,  maxime  veates  sericae 
et  alia,  quae  alicnjus  praetii  snnt. 

17.  Aderit  depositionibns  cnm  Fhilosophiae  Decano  modo 
supra  dicto  oiu*abitqne,  nt  omnibns  qni  Rhetoricae  et  hnmanitati 
student,  deponantnr  et  in  Matrionlam  inferantur:  ex  aliis  vero 
Grammaticae  Classibtls  non  sine  delectu  quosvis  admittet.  Pro- 
videbit  autem,  ne  in  depoeitione  panlatim  abuBus  irrepant,  et  ne 
periculose  [oandidatij  vexentnr. 

18.  In  promotionibos  et  aliia  soIemnitatibuB  et  aotibas  Aca- 
demicis  nostramm  Universitatum  comparebit  etiam  Deoauas  lin- 
guamm,  et  cnm  profeswribtis  suae  facoltatis,  hebraeo,'  Rhetore 
et  Poeta,  debitum  eidem  facultati  locum  occupabit. 


'  I.  e.  facnltatia  liagnaTam. 

■  I.  e.  profesBore  liagnae  hebraicae. 


,.Goog[e 


OrdnnDg  einer  Belbitind.  Univ.  der  Gte.  3.  1666.  345 

Cap.  X. 
De  Secretario. 

1.  Secretarii  mtintis,  ne  absqtte  neceiudtate  angestnr  nu- 
merus  officiatium,  Becantia  Linguanim  in  Uuiversitatibus,  quae 
pleno  lure  aimt  Societatis  nostrae,  obibit. 

2.  Matriculam  Universitatiu  apnd  se  habebit,  in  qnam  omnes 
omnino  facnltatis  cninscunqne  StudioBOt;  rite  creatos  et  Soholas 
freqnentantee  inscribet.  Quare  ad  ipsam  demitti  debent  a  De- 
canis  qnicunqne  tnm  Snperioribus',  SS,  Theol<igiae  aut  Philoso- 
phiae,  operam  dare,  tum  etiam  Rhetoricae  aut  Poesi  studere  vo- 
lent,  nec  ante  id  tempos  fnerint  in  aJbnm  tmiversitatis  tran- 
sciipti, 

3.  Neminem  inscribet,  nisi  depositus  fuerit  rite  fexceptis 
Clericis  et  Religiosis,  qtioa  Conauetudo  et  dignitas  Clericalis  ei- 
imit)  in  ea  vel  alia  Catbolioa  Universitate ;  et  niei  (si  alio^  de- 
veniat,  ubi  depositio  non  usurpatnr)  rite  factns  Studioeus  ■  et 
Academiae  Jiire  donatiis  fiierit,  cujus  rei  testimoninm  sufficiens 
aut  scripto  atit  alia  ratione  exbibere  oportebit, 

4.  Statata    legesque    Studiosorum     inscribendis     ostendet, 
atque  earum  servandarum  et  obedientiae   Tlectiiri   aliisque  Magi- 
stratibua  et  suis  praecoptoribiM  |  pro  coiusque  gradu  praestandae  ri>i 
promissionem  accipiet. 

5.  Habebit  certas  formulas  a  Decauis  et  Praefectu  Studi- 
omm  approbatas,  inxta  quas  Testimonia  Habuntur  iuxta  cuius- 
qne  merita  ac  virtutem,  dum  ab  Universitate  volent  recedere. 
Porro  qni  Testimonium  petit,  prius  »e  praesentabit  Decano  suae 
Pacultatis,  qui  Secretario,  accepta  snfficiente  informatione,  de- 
terminabit  tenorem  Testimonii.  Quod  ubi  descriptum  fuerit, 
denuo  Secretario  assignabitur,  ut,  an  sit  legitimum,  dispiciat  et 
provideat,  nt  sigillo  firraetur  atque  a  proprio  Decano  subsCTibatiir. 

Cap.  XI. 

De  Notario, 

1.  Notarii  est  publicam  lidem  facere  publicis  instrumentisi 

qnae  vel  sub  nomine    vel   sub  Sigillo  Universitatis  expediuntur: 

sive  deinde  sint  de  acceptis  gradibus,  sive  de  aliis,  qnae  pownint 


■  10.  fMnlutibuB. 
*  Eectias:  alinndi 


nGooglc 


346     Ratio  ■taUDnim  at  institatlonei  MholutieM  SocieUtis  3em  111 

occnrrere.  Proinda  oonvenit  esse  vinim  honoratmn,  ac  etiam  in 
pnblico  aliqao  officio  oenstitiitiim,  ut  aitthoritas  personae  posdus 
debitum  hnitmmodi  instramentis  adferat. 

2.  Kotarins  vel  YiceDotarins  in  UniversitatibuB  nobis  pleno 
Inre  snbjectis  in  gradibns  Doctoratue  ea  pablice  proponit,  qaae 
se  servatnros  spondere  debent  qui  promoveri  debent  et  volast, 
conbnctn  9ceptri  Sectoris  Mngnift,  quod  a  Bidello  poTrigi  coil- 
suevit. 

3.  ladiciiB  pubHcie,  qnae  a  ladioio  A.cademico  fiant,  adeeae 
debebit,  at  acta  in  Librum  ad  hoc  depntatum  ezcipiat  et  pro 
eomm  exigentia  expediat;  in  quibus  etiam  tanquam  Simnl-As- 
seBsor  oum  ceteriH  Aasessoribus  las  auffragii  habebit.  Qaodai 
quandoque  Aoademicus  Magistratn»  in  aliiH  quoqoe  actibus  ant 
firmandis  deoretis  eios  opera  indigeret,  subiwriptione  nominis  sm 
adferet  firmamentum. 

4.  Taza  Academica  pro  Notario  haec  est  coustituta  in  xn- 
stris  nniversitatibos: 

Pro  Teetimonio  Baccalaar".'  PhV    pendantur  Kr.  30. 

Pro  Testim.  Magisterii  in  Phia.                          „  48. 
Pro  Testim.  Baccal.  Theologici             flor.  1.     „ 

Pro  TeKtim.  Licentiatuu  in  Theol.          „     1.    „  8. 

Pro  Testim.  Doctoratus  TheolT               „      1.     „  50. 

Pro  Testim.  Nobilis  oum  filo  serico                  „  48. 

Pro  Testim.  Canonici  de  sua  residentia  in  Chartra  „  16.  * 

Cap.  XII. 
De  Bedello. 

1.  Bedellus  Univeraitati»  iuratae  Miiuster  est,  ideoque 
obligatur  ad  praestandam  obedientiam,  inprimis  ipsi  Bectori 
Universitatis,  tum  alii!:!  etiam  piimariis  of^ciliabae,  ut  CanceUa- 
rio,  Decaiiis  ac  eliam  ludici  Acailemicu  iu  iis  rebus,  quae  inxta 
cuiusvix  manus  Academioam  uoncernant. 

2.  Ad  Bedellum  pertinet  pro  Aca^lemicis  actibus  Academi- 
.b.cam  aulam  aut  templum,   uti   ei   fuerit  demandatum,   exoraare, 

ac  etiam  «ceptrum  academicum,  cum  atl  huiusmodi  usus  proi.!»- 
ditur,  aut  nlias  uaus  exigit,  praeferre;  quodei  plara  tdnt  prae- 
ferenda,  eius  erit  providere  de  iis,  qui  cum  dignitate  possint  id 
manaM  obire. 

■  Difl  rJm.  (ir".  hat  Kia  lelat«  Knbrik :  „l'ro  Prtiinatiuiie  Dovtoris  Thaa- 
logiM  4  8.' 


nGooglc 


OrdnnDK  einer  MlbsUnd.  tJniv.  der  Oen.  J.  1«AS.  347 

3.  Eos,  qiii  ex  mandato  Magnifl  ant  aliornm  offioialimii 
CQstocliae  vel  oaroeri  manoipantar,  ita  traotabit,  at  ei  fnerit 
commissnm,  nihil  addendo  vel  minnendo,  neo,  ut  ab  aliiB  fiat, 
permittendo.  Ad  ipunm  qnoqne  speotat  hujmonodi  detentos  ad 
Templom  ant  Anlam  Aoademioam  ant  Collegtum  deducere  ac 
redaoere,  nec  non  diligenter  onstodire. 

4.  Eedellus  aine  Saperiorum  licentia  peregre  non  profici- 
scetor;  [Hrofectas  antem  onm  ticentia  revbrtetnr  tempore  sibi  prae- 
finito,  idouenm  sibi  dnm  abest  substituenB. 

6.  Ubi  Indez  cum  ABsessoribns  aut  Conuisturium  eonvene- 
rit,  Bedelli  erit  ad  portam  observare,  qnae  Execntioni  mandanda 
snnt,  et  oonsidentibns  inservire.  Idem  Bedellua  convooabit,  cam 
necesse  fuerit,  membra  Univereitatis  aut  Facaltatis,  ludioem 
item  ac  Asseesoreti,  prout  ei  a  Magnif?  Reotore  aut  alii»  Acade- 
demicis  officialibus  fuerit  demandatum. 

6.  3ervabit  Academicam  Aulam  mundam,  maxime  cum  in 
ea  Academici  ActOH  ant  indioiales  celebrantur. 

7.  Frinoipio  »eu  in  ipsa  officii  »u»cepti<me  ante  omnia  fa- 
ciet  fidei  professionem,  atqae  conuuetnm  officii  luramentom  prae- 
stsbit,  ezcipientc Magnift  Reotore.  Porro  forma  profetitiionis 
fidei  baec  ease  potest: 

8.  Ego  N.  N.  oonfiteor  et  credo  ex  toto  cordo  meo  omnia 
et  singnia,  quae  Sancta  Apostolica  Romana  Ecclesia  oredenda 
proponit,  Romonoque  Poutifici,  B.  Petri  Apostolonim  Principis 
Suotiesuori  ac  Jesa  Christi  Vicario,  Verecandiam  obedientiamque 
.spondeo  ac  inro,  simulqae  haereses  qua^canque  ab  Ecclesia  dam- 
natas,  reieotas  et  anathematizatas,  ego  pariter  reiicio,  damno, 
anathematlzo;  hanc  veram  catholicam  fidem,  extra  quam  nemo 
salvus  esse  pote«t,  quam  in  praeeenti  sponte  profiteor  ac  vera- 
citer  teneo,  eandem  integram  et  inviolatam  usque  ad  extremum 
vitae  »piritum  constantissime  Ueo  iavante  retinebu  et  confitebor. 
Sic   me  Dens  adiuvet  et  Sancta  eius  Evangelia. 

9.  Inramentum  Aoademioi  Bedelli  seqnenti  forma  sit: 
Ego  N.  N.  spondeo  ac  iaro,  me  magnif?  Dno  Rectori,  aliisqne 
hui}is  indytae  Universitati»  officialibns,  sed  et  Cnncellariu,  De- 
canie  ac  ludici  debitam  obuervantiam  obedieutiamque  praestitu- 
rum,  bonnm  eomm,  quoad  potero,  promoturum  et  malum  impe- 
ditttrum  in  rebos  ad  Academiam  pertinentibus. 

tO.  Tsxa  Aoademioa  pro  Bedello  ost  constituta  in  nostria 
TTni^versitatibas  at  seqoitnr : 


,.Goog[e 


348     Ratio  stndiornm  et  [natltutioDes  acholMticM  Saci«tatii  JMa  TII 

Pro  depositione  Cominmus  qoilibet  dat        Kr.  12. 
NobiliB  „    30- 

Baro  flor.  1. 

Comes  „      1.     „     30. 

>.  Pro  promotione  ad  gradus 

Baooalaorena  Ph'V  „    2(K 

Magister  Phfr  „    40. 

Baccal.  Theol^  „     1.    „    30. 

LioeDtiatoH  TheolV    „     2. 
Doctor  TheolV  „     4. 

Pro  testimoniiR  graduum  et  Stndiomm  Bedello  nil  p«iditiir. 

Cap.  xni. 

De   Inribntj   Faonltatnm. 

1.  Ut  Academici  Actus  extemo  etiam  apparatn  reddantur 
illastriores,  viMum  est  more  in  Universitatibus  recepto,  certi  ati- 
quid  statnere,  qnod  in  enm  finem  tdngularum  facultatnm  Candi- 
dati,  dnm  gradum  aliquem  in  nostriB  Universitatibnp  expetnnt, 
anteqnam  approbati  rennnti<*.ntur,  pendere  teneantnr. 

2.  Qnare  in  Philos'   singoli    ex  CandidatiH  pendent  Kr.  30. 

Quilibet  e  CandidatiR  pro  Magisterio  flor.  1. 
Nisi  forte  aliqnis  in  particnlari,    titnlo  panpertatis,  de  consensn 
tamen  ipsint!  Facultatis,  eximendnH  videretnr. 

3.  In  Theologia  singuli  ex  Candidatio 

pro  Baccalanreatn  pendent  flor,  1.  Kr.  Kf. 

Caudidati  pro  Doctoratn  singnli     „     3. 


■-  Pars  Secunda 

De  Exercitiis  Scholasticis  Universitatis. 

Cap.  I. 

Db  Lectionibns. 

1.  Partitio    Snmmae    8.  Thomae  in  Theolugia  a  duobos 

Scholasticia  ProfessoribuH   illa  servatiu',   qnae   in  ratione  Stadi- 

omm   praescribitur,    ita  nt  ea,  quae   magiu   practica  sunt,   et  a 

Scholasticii}  [Prof.J  praeterenutnr,  pro  3"  lectione*  deserviant,  in 


'  Clwr  difl  „tertia  lectio"  s.  uuten  Cnp.  JI,  n.  t. 


,.Goog[e 


Oranang  einor  MlbBlCnd.  UdW.  der  Oes-  J.  1668.  349 

qna  ita  materiae  jn-actioae  peronrri  debebtuit,  nt  Scholastici  in 
nniversam  soi  oarsos  biennio  sof&cientem  casunm  notitiam  ac- 
qnirere  poesint. 

2.  Uatio  explicandi  D.  Thomae  propriasqne  institnendi  qnat^- 
stiones,  neo  non  dictandi  simnl,  et  per  intervalla,  quae  diffloiliora 
snnt,  enacleandi,  non  est  arbitraria,  sed  oerta  et  definita,  tnm 
in  Batione  Stndioram,  in  regnlis  ProfeBSoriB  Soholasticae  Theo- 
I(^ae  et  Catalogo  prozims  annexo  qnaestionnm  ex  Summa  D. 
Thom.  desamptamm,  tnm  in  ordioatione  pro  Stndiis  SnperioribnB 
a  P.  N.  Franc  Piccolomiuio  ad  Provincias  missa  1651. 

3.  Ez  Sacra  Scriptora  Novnm  et   Vetns  Testamentom  al- 
terniB  annis  explicatnr  |  modo  et  ratione  In  Reg.  FrofessoiiB  Scrip-  roi 
tnrae  praeecriptiB. 

4.  Acoednnt  his  professoribns  nnns  vel  dao,  qni  casns  oon- 
soientiae  profitentnr,  nt  ii,  qnibns  Theologiam  Scholastioam  andire 
vel  non  vacat  vel  non  expedit,  habeant  nibilominus  notitiam 
renun  eanun,  qnas  animamm  Pastores  scire  oportet;  qoae  moralis 
Bcientiae  Periodns  biennio  absolvitnr,  ratioqne  iu  illa  tradenda 
servabitnr,  qnae  est  in  rationa  stndiomm  praesoripta. 

5.  Praeter  Casns  Conscientiae,  qni.  at  iam  dictnm  est,  ab 
nno  vel  binie  Professoribus  traduntnr,  explioantnr  in  eodem  andi- 
torio  fidei  Controversiae.  His  Professionibns  sea  Lectionibns  ac- 
cedit  Profeesio  Lingaae  hebraicse,  in  qna  Roberti  Bellarmini 
tiranunatica  explioatnr,  et  Sooromm  Libroram  aliqnis  praesertim 
historicas  et  perspicnns,  nbi  non  tam  in  rebna  et  sententiis  ex- 
pendendis  laborandnm  est,  qnam  in  vi  et  potestate  verbomm. 
et  in  Granunatioae  praeceptis  iozta  Qermanomm  Anthorum  asum 
obeervandie. 

6.  In  Philosophicis  dinciplinis  tradendis  tres  Professorea 
occnpantnr,  nnos  Logioam,  libroe  Physioomm  alter,  tertius  Meta- 
phyaicam  inxta  rationem  stndionun  et  ordinationem  aupradictam 
profitetor.  His  acoednnt  dno  alii,  quomm  nnns  qnae  ad  £thi- 
cam,  alter  qnaa  ad  Hathematicam  spectant  tradit.  Cnrsns  Phi- 
losT'  taiennio,  hiennio  Theologica  moralis,  Scholastica  qnadriennio 
absolTitnr. 

Cap.  n. 

De  horis  Lectionnm  in  Theologia  et  Philosophia. 
1.  Qnoad  horas   Lectiounm  Theologicarnm  tum  Schola- 
sticaram,  tnm  moralinm  hio  <Hrdo  serratur.    Horis  antemeridianiB 


,.Goog[e 


360       Ratio  BtudiontiB  et  inHtitntianea  sclioliaticae  Ftocletatis  Jesn  III 


a  7^  ad  87  docetur  Graeoii  canonisticft  Lectio,  quam  nostri  primi 
et  aecundi  Anni  Theologi  tenentnr  andire  loco  tertiae  lectionis. 
Snccedit  ab  8*  ad  9?  Lectio  Scholastica,  qnam  seqnitiir  Scripta- 
ristica  a»qae  ad  mediam  l(h',  cui  tenentnr  iuteresse  tertii  et 
quarti  Anni  Theologi  et  CanuTim  Auditores,  finita  sna  Lectione, 
qnae  ab  8*.  ad  9?  habebatnr.  A  medio  deoimae  ad  decimam 
omnes  Sacrom  audittui  accedunt  templum.  Yiennae  Tero  et 
Tymaviae  et  Casaoviae'  dooebitur  tertia  Lectio,  a  tertio  qua- 
drante  ante  8?  usque  ad  meditun  nonae,  oui  pariter  interease 
debebunt  primi  et  secundi  Anni  Theologi.  Seqnitar  per  horam 
Soholastioa,  et  Casuum  Lectio,  ac  tnm  Soriptnra,  cni  iidem  qni 
supra  tenebuntur  adesse.  — 

Horis  vero  pomeridianis  a  medio  2^  ad  2?  legit  Hebraens, 
intersnnt  Theologi  primi  Auni.  A  Becnnda  ad  tertiun  legit 
Tbeologus  Scholasticns,  legit  et  Casnnm  Professor.  A  tertia  ad 
quartun  Scholastici  habent  Ciroulos  et  repetitioues,  ant  Giraacii 
disputationem  Parthenicam.'  Caeuum  auditoiibus  ab  hora  3*  ex- 
.■.plicantor  per  trea  qnadrantes  fidei  Controvereiae  (nisi  alicnbi 
a  media  2^  ad  2?  habeantur),  nltimus  quadrans,  qm  ad  4?  sn- 
perest,  dator  Cironlis,  qui  tamea  omitttinttu:,  si  media  qnarta 
eundum  sit  ad  Miserere  aut  litanias. 

2-  In  Philosophia  horia  matutinis  ab  8*  ad  9?  legant 
Philosophiae  Professore»,  sequitnr  Qraecii  per  mediam  horam  re- 
petitio  coram  Frofessore,  Viennae  vero  et  Tymaviae  et  Cassoviae* 
Circuli;  tum  servato  inter  se  et  Soholartun  ordine  onines  aoce- 
dnnt  templtun,  ibique  Sain-o  decenter  intersunt.  —  Horis  vero 
pomeridianis,  a  medio  2?  ad  2'." ,  Metaphysioi  Ethioam,  Phynici 
Mathemticam  ezoipiant  lectionem.  Yiennae  a  Jannario  lectio 
Dialectica  in  Logica;  a2'  adST  legunt  ordinarii  Philos^  Pmies- 
sores.  Tertia  ad  4?  strnt  Ciroali  et  repetitiones,  aat  Qraecii 
Disputationes  Partbeniuae. 

3.  Feria  sexta,  qaando  est  Catheohismas  [sic]  Academicus, 
aut  ubi  in  Quadrsge.iima  Concio  ferialis,  ad  qnam  philoaophi  loco 
Ulius  mittuntur,  in  Philosophia  matntinae  Leetiones  media  hora 
anticipautur.  Profesaor  Scripturae  uon  vacat  Sabbatho,  neqne 
propter  devotionem  in  templo  qnidqoam   de  Exeroitiis  in  uila 


'  „Bt  Cwt.''  iit  ZnuU  einer  korrigierenden  Hand. 

*  S.  weiter  nnten  ci^.  V. 

*  Dieae  2  WOrter  darcli  apttere  KomktuT  eingeeeUt 


nGooglc 


Ordatmg  einer  lelbHtiDd.  Uiiiv.  der  Oea.  J.   1658.  351 

facultate  omittatnr.  Qtiodsi  oontingat  ob  receptas  alical>i  devo- 
tiones,  vel  alia  ex  CaaBa,  aliquam  debere  fieri  mtitationem,  Pro- 
fessor  ScholasticQS  integram  horam  obtinet  anae  leotionia,  ideo- 
qne,  si  necesse  sit,  anticipat. 

4.  Tridno  recollectionis,  qnod  Benovationem  Votomm  an- 
tecedit,  nullae  snnt  ezercitationes  Scholastioae  domi,  ant  in 
Bcholis.'  Et  in  Theologia  mane  praescriptna  Lectionum  obser- 
ratnr  ordo,  in  Philosophia  vero  media  hora  incipit  Lectio.  A 
meridie  abuaoqaoqne  Profea»omm  ita  inchoantnr  Lectiones,  nt 
omnes  simnl  finiantnr. 

5.  Diebus  illis  lectionnm,  qnae  post  ferias  antnnuiales  intra 
primnm  oontinuum  ootidunm  habentnr,  nallae  sunt  scholasticae 
ant  domesticae  repetitiones.  Post  natales  ferias,  Paschatis  et 
Peutecoetes  nnns  solns  dies  vacat,  t^n  a  repetitione  domesUca, 
qnam  Academica  et  circnlari. 

6.  Circa  tertiam  moralem,  quae  pro  Scholasticis  inHtitait.ar, 
lectionem  observanda:  a.  cum  finis  primarius  hainfl  lectionis  sit, 
at  Theologiae  Scholastioae  anditores  non  solum  in  speculativis,  sed 
etiam  in  practiois,  et  ad  conscientiamm  in  Saoro  Tribnnali  di- 
rectionem  rite  formentnr;  proinde  Frofessores  hnjns  Leotionis 
ex  professo  et  solide,  snccincte  tamen,  |  ezplioabnnt  mateiiasfni 
moralea,  qoas  Scholastioi  Professores  praetermittnnt,  vel  non  nisi 
brevissime  attingant.  b.  Ad  qnod  iuvabit  ad  Cathalognm  S. 
Thomae  quaestionnm  tractandaram  vel  omittendamm  infraeorip- 
tum  diligeuter  advertere,  nec  dintius,  quam  necesse  fuerit  ant 
temporis  angnstia  permiserit,  nonnnllis  materiis  inhaerere,  at- 
qae  circa  Scholasticum  apparatum  praecipaas  magisqae  notos 
materias  evolvere,  generalia  quaedam  mor&linm  remm  principia 
afferre,  eisque  speciales  aliqnot  oasns  snbjicere,  neo  plus  aequo 
vel  rationes  vel  dootornm  anthoritates  coacervare.  c.  Andieut 
poiTO  Leotionem  hanc  tantum  Theologiae  Schohisticae  anditores 
primi  et  secnndi  anni  biennio.  d.  Eomm  exercitationes  emnt 
snbinde  per  annnm  loco  ordinariae  Leotionis;  nonnnllas  quae* 
stiones  iu  Scholie  disputandas  privatim  Sabbatho  proponere  seor- 
aim  poterit,*  siont  et  Canonista  impressas   oonolnsiones  festo  ali- 


'  Die  OelObde-Ernenening  cweimal  im  Jahre:  nm  Anfaog  Jaunara  nnd 
Ende  Jnnffl.  In  der  StKi^^en  Vorbereitnng  daxn  fleten  nicbt,  die  VorleBnngen, 
(ondern  nnr  die  Bxercitia,  wie  e.  B.  Diitputfttiouen,  aas. 

*  nProfeeHor",  im  Doknm.  MUgefalleii. 


,.Goog[e 


352      tUtio  Btnitianitn  Ot  institntiotiM  scholasUcae  Societatii  Jesn  tlt 

qoo  die  saltem  bis  in  anno  pnblioe  proferre,  easqne  praascripio 
modo  in  6^  Regala  Professoria  casnTim  ezaminare.  Ad  qnem 
ftctnm  etiam  reliquae  Facnltates  potemnt  invitari  et  moderatus 
aliqois  apparatus  adhiberi.  e.  Quia  vero  ProfesRor  huinR  Lectionis 
etiam  Casnum  collationi,  ubi  fieri  poterit,  domi  praeficietar,  ob- 
seiTvabit  diligenter  in  hac  exercitatione,  qnae  Regnla  7'  8"  9^  efc 
lO^  ProfesBoris  casuum  praescribnntnr :  adhibebuntur  autem  in 
hac  oonferentia  nmnes  Aaditores  Theologiae  ad  resolvendon  casos 
(inxta  arbitrium  et  directionem  Praefecti  Gasnnm),  qnibua  inxta 
citatam  B«gulam  8'!'  et  9?,  qni  designabuntur  ex  Theologis  pne- 
soripto  modo  in  Reg.  6^  ejusdem  Praefecti  casonm,  nonnnlla 
breviter  opponent,  quae  tandem  a  Praefeoto  huinn  oonferentiae 
uUimo  erunt  reeolvenda  et  approbanda.  f.  Titulus,  quo  impo- 
.stenim  Professor  tertiae  Lectionis  in  Academicis  et  aliie  dispnta- 
tionibus  compellandus  erit,  sit  ut  seqaitnr:  B.  P,  N.  N.  sacros. 
TheolV  (aut  Philos^')  Doctor  ©t  t^rtiae  Lectionis  Auditorum 
Soholasticae  in  moralibtia  ProfeRsor  oi^dinarius. 

Appendix  ad  Cap.  U. 

Quaestiones  ex  Summa  S.  Thomae  a  Professore 

tertiae  Lectionis  non   tractandae,    nisi  cum  Schola- 

sticis  Professoribus  ei  conventnm  fnerit. 

VDTbemeTkun^.  D&  manche  HnterieD  teiJH  <1er  apeknlativeti,  teilN  der 
^ktiBcben  Tbeolngie  EHgeftcbdeben  werden  kOnuen.  kIiki  die  Oefmhr  eiaer 
seitranbenden  Doppelbehandliing  darcb  die  Profeasoren  Torliegt,  bo  setit  du 
iiachfolgeiide  VerEeichniB,  daa  an  die  Snmma  dea  h.  Thoma*  sicb  anaclilierit, 
jeue  EincelfTagen  fest,  deren  RehMitlnng  dem  MornlpTofeaBor  nnr  daim  snstaBd. 
wann  er  sicli  niit  den  Lebiern  der  gpekQlatiTen  Tlieologie  voTheT  Tereinbart 
hatte.  —  Da  die  nftmliche  achwieTigkeit  elch  nocli  im  Aug.  18S3  au  efner 
h6beT«n  Anatalt  eriiob,  so  hat  der  felgende  Katalog  aktaelle  Bodentaag. 

Ex  1.  II^  De  fine  hominis;  Beatitudine;  vnlnntario  et  in- 
voltmtario;  Circumetantiis;  volnntatc;  motivo  volantatia;  Atii- 
tioae;  intentione;  electione;  consilio;  consensu;  uffll;  actibus  im- 
i.>,peratis;  bonitate  et  malitia  actuum ;  paasionibus;  |  habitibufl;  vir- 
tntibns;  donis;  fructibus;  peccatis  et  vitiis.  Homm  deBtmctione, 
comparatione,  subjecto,  Canaia,  Peccato  originali,  effeetibus  pec- 
cati,  qaantum  ad  maoulam  animae  et  ad  reatmn  poenae.  D« 
peccato  veniali.  —  De  gratia  quantum  ad  ejus  necessitatem,  esaen- 
tiam,  divisionem,  causam,  efTectas,  qui  sunt  justiiicatio  et  meritum. 

Ex  2-  n^  De  fidei  objecto,  actu  interiori  et  exteriori,  ha- 
bitu,   subjecto  remoto   et  proximo,    oanaa  etc.     De  speciebus  in- 


,.Goog[e 


OranDDg  einer  BelUUnd.  Uiiiv.  der  Om.  J.  1868.  35S 

fidelitatia;,  de  ape  qnantam  ad  ipsam  Bpem  et  ejns  actnm;  de 
charitate  Dei,  de  ejoB  objecto,  snbjecto,  intentioiie,  aogmento 
10.  De  Jare  ejii8C|ite  divisioue,  jnstitia  in  commani  et  particolari, 
commatativa,  distributiva,  legali,  acta  jnstitiae.  Domiuio,  qwbns 
et  in  qo»e  compstat;  de  modis  iUad  scqairfflidi,  nsnfrncta,  nsa 
10.  Qoid  idt  ii^joria,  et  an  aliquis  possit  pati  injariam  volens. 
De  restitntiotie,  CoQtractibns  iu  oommmii  et  TestamentiB  in  par- 
ticolari. 

Ex  III;  Parte.  De  incamatione  et  Cliristo  benedicto;  de 
Saoramentie  inoommnni;  de  9acramento  EnchariBtiae;  de  Virtute 
et  Saoramento  Poenitentia^;  de  indnlgentiis  et  enffi-agiu  mor- 
taorom.  — 

Traotari  pofwOBt  in  tertia  Leotione  seqaentes  m&teriae,  qai- 
bos,  attentis  titalis  Jnris,  Canonista  se  accommodare  couabitnr: 
primo  anno  ex  prima  Secnudae  de  Legibns;  ei  2.  II"?  reli- 
qna  de  vitiis  oppositiB  fidei,  de  vitiiB  oppositis  spei,  de  praeceptis 
spei ;  qnae  fdnt  ex  cbaritate  diligenda,  et  de  ordine  diligeudomm ; 
de  eSbctibas  ohoritatis,  i.  e.  benefioentia,  EleemoBjma,  correotioue 
iraotema;  de  vitiis  oppositis  charitati,  videl,  odio,  aoedia,  invi- 
dia,  dieoordia,  oontentione,  schiamate,  bello,  rixa,  seditione,  Scan- 
dalo ;  de  praeceptis  oharitatis.  De  vitiis  oppositis  pnulentiae;  de 
vitiis  oppositis  Justitiae:  h.  e.  de  personamm  acoeptione,  homi- 
cidio,  matilatione,  verberatione,  incarceratione  ic. 

Wit  brecken  hier  du  TeReichDil  der  sa  bebandelnden  Katerian  ab; 
du  u^fO^  gentlgt  EVin  Bewetae,  wie  detailJiert  die  Vorgcbi:iften  fHr  die 
Hachlehrer,  «ie  die  aiiiBige  RUcksicbt  der  Nnteen  der  Scbttler,  nicbt  die  Lieb- 
habeteien  dei  Lehreig  waren. 

Cap.  IU. 
De  DiBpntationibuB  Menstrais  et  Hpbdomadalibns. 
1.  Exercitationee  oommnnes,  tam  nostria  qnam  Ezteraia  Aca-  roi. 
demio)B,  aliae  sant  hebdomodariAe,  aUae  Menstmae.     Hebdo- 
madariae  habentor  siugaliB  diebns  Sabbatbinis  uon  impeditis 
(itq.pedimeiita  seqaeati  oapite  tangantar  et  in  ratione  stndionun) 
a  maridie,  anmendo  initinm  a  media  g^  nsqne  ad  finem  Scholsmm: 
potarQut  tam  ProfeBsores,  si  volnnt,  primam  mediam  horam  or- 
diugriAe  leotioui   impeudere.     Meustruae  autem   diaputatioues, 
qaae  majori  apparatn  finnt,  et  per  integmm  diem  extrahnntor, 
aingnlJB  mensibnB  a  qnavis  Fa,caltate  fieri  debent;  nt  antem  maior 
ex  hiB  ntilitAB  peroipiatur,  servauda  sont  aocarate  quae  in  Ubro 
de  rat.  stnd.  praescribnntnr, 

MMaBHU  QmmlMm  Pudatofla  IX  IB 


,.Goog[e 


354      Ratlo  stiidiDram  et  inatitationeg  scholuticu  Societatia  Jeaa  III 

2.  In  M«nf!tniiB  diaputatiombos  TheologiciB  bini  semper  sunt 
defendentes.  Ille,  qui  matntini  Professoris  materiam  taetnr,  pii- 
mas  [horas]  ante  meridiem  obtinet,  cedit  aatem  a  meridie  alteri, 
qui  pomeridiani  ProfesBoris  ConclnBionee  GUBtinet.  Bini  mnt  etiain 
oppugnantes  ante,  et  bini  post  praudinm,  aingnli  singnlos  binis 
argumentif'  oppugnant,  et  oommendator  singulariter,  nt,  qaantmn 
fieri  potest,  ntnimqne  Argameutiun  disputando  promoveatar. 
Hae  dispotationes  in  Theologia  mane  daafoua,  a  meridie  totidem 
horis  perdturant.  Ad  quas,  qnantnm  fieri  potest,  adhibeantur 
tertii  vel  etiam  quarti  anni  Theologi,  noatris  Habinde  intermixtiB. 

3.  Philosophioae  dispatationes,  qaae  singaliB  Meneibas  pa- 
riter  instittii  debent,  tres  habent  defendentes  et  totidem  oppa- 
gnantes,  si  excipiaB  primam,  cui  Logicas  non  interest,  onde  ista 

b.  non  exoedit  spatiom  duarum  |  horarum  mane,  doat  nec  a  meridie; 
alioquin  dnas  horas  oam  dimidia  tenent  Eae  dispatationes,  qnando 
fiingtili  Professores  cum  suis  prodeunt;  Metaphysiois  thesibQB  sem- 
per  inBeritor  £thioa,  e.  meridie  oppngnanda.  Ceterum  qaia  men- 
stnute  PhiloBophorum  oum  Theologicis  oonoarrere  non  debent,  ideo 
opus  est  ProfesBores  utriusqae  facultatis  cum  Studionun  Q«nerali 
Praefecto  qaolibet  mense  tempestive  de  oportunafsic]  disputationiB 
die  oonyenire. 

4.  Dispatationes  meuBtraae  ita  inxta  regnlas  ordinenttir,  ut 
minimnm  6  vel  6  decnrsu  auni  habeantar;  Sahbathinae  qaavis  heb- 
domada,  in  quam  aut  non  duplex  Yacatio,  aut  dno  festi  dies, 
aut  cnm  festo  die  una  bebdomadaria  vaoatio  inoidat,  aat  publica 
vel  menutma  disputatio  habeanttu*;  nec  omittant  nid  magna  ex 
causa,  qtiam  aadito  Scholartun  Praefecto  Reotor  probaverit. 
Quodsi  in  Theologia  oansa  omittendi  Sabbathinam  fnit  ex.  pane 
unitts  ProfesBoris,  alins  habet  ius  proxime  succedendi,  nisi  peea- 
liari  de  cansa  videretiu'  eidem  Praefeoto,  probante  Rectore,  aliter 
instituendom.  Non  cessant  antem  hae  disputationeB  nisi  post 
feetom  S.  Jo.  Baptistae. 

5.  Quia  vero  semper  pomeridiania  horis  Sabbathinae  et  in< 
terdtun  aliis  diebus  aliae  instituuntur  diaputationes,  ao  propterea 
in  Theologia  pomeridianus  Professor  Leotionem  buo  [tempore 
habere  non  potest,  ideo  dies  Professores  ita  inter  se  partientar, 
ut,  quo  die  matatinos  Professor  habitnros  est  Btiam  dispntationem, 
pomeridianuB  suam  mane  habeat  Lectionem. 

6.  Praeter  has  sant  aliae,  quaa  snbinde  per  Annum  insti- 
taere  debet  Profesaor  Scripttirae  et  tertiae  Lectionisi  has  tamen 


,.Goog[e 


Ordnan^  einer  selbBt&nd.  Uuit.  der  Ow.  J.    1658.  355 

illi  exercitationes  ita  disponent,  ut,  r(uantnm  fleri  potest,  intogram 
Scholastico  Professori  Leotionis  horam  relinquant. 

7.  In  omni  Dispntatione  publica  inTitantnr  nominH.tiin  op- 
pngnantee  sab  Titnlis  a  Glenerali  Studiorum  Praefecto  diligenter 
reTisia  et  approbatis.  Considebunt  aatem  oppngnantes  in  looo 
desiguato,  defendentes  antem  snb  Cathedra  in  particnlari  scamnoi 
illod  antem  Consuetudo  praescripsit,  ut  argamentaus,  etiamRi 
gradustuB  ant  Saoerdos  sit,  (jnamdin  discipnlns  est  TheologusT 
aperto  oapite  oppugnet. 

8.  In  Meustruis  diRputationibus  omnea  comparere  tenentur, 
qui  intra  illam  Facultatem  profitentur :  in  Sabbathinis  aiitem  illi 
saltem  adesae  conabuntur,  quibns  per  lectiones  vacat. 

Cap.  IV. 

De    repetitiouibua  et  disputationibua  Scholasticorum 

S.  J. 

1 .  Bepetitiones  Scholasticonim  Sooietatis,  tum  Theologorum  m. 
tum  Pbilosopbomm,  oum  proprio  Profeseore  domi  habentur  quo- 
tidie,  Oraecii  qnidem  hora  ante  coenam,  nisi  uumerus  Disoipn- 
lomm  sit  in&a  decem,  qno  caan  altemis  saltem  diebns  repetnnt, 
Vieuuae  Toro  et  TymaTiae  et  Cassoviae  media  bora  ante  ooenam, 
nbi  tamen  nostri  media  pnblicae  repetitioni  in  Scholis  ooram 
Professore  iuteremut;  dnrant  antem  toto  Stndiomm  Anuo,  etiam 
iu  Cauicularibus;  excipiuntur  dies  festi,  dies,  quibus  nostrorum 

'  est  confessio,  siTe  postridie  sit  festum  fori,  sivo  Chori  tantum, 
festum  S.  Thomae  Aqainatds  pro  Tboologis,  dies  recreationis,  dies 
Menstruae  disputationis  ant  domeeticae  hebdomadariae,  Tel  so- 
lemuis  imprea^  thesibus,  item  dies  examinis  nostromm;  quibus 
diebus  nulla  est  repetitio  ejua  facultatis,  quae  disputat  aut  interest 
dispntationi,  aut  examiuatur  aliquis  ex  illa.  Repetitiones  Scriptniae 
et  tertiae  LeotioniEi  aut  Canonum  habebuutnr  per  mediam  horam 
altemis  hebdomadis,  Sabbatho  tempore  matntino,  quod  servata 
Leotionam  distributione  commode  haberi  poterit. 

2.  Disputatio  domestica  eomndnm  est  aingulis  septimanis 
non  impeditis  una  hora  cum  dimidia  ante  coenam:  Theologorum 
quidem  feria  2"! ,  Philosophorum  feria  3* ,  a  Decembri  ineipiendo 
asque  ad  Juninm  iuclusiTe.  Impediuntnr  autem  hae  dispntationes 
dnpUci  festo  per  hebdomadam,  festo  onm  uua  recreatioue,  duplici 
recreatione  looi  oonsuetudine  recepta,  dispntatione  quaonnqne  im- 
pressis  Theeibus  sulemni,  Menstrua  (lemnm  disputationfl,  sed  tja- 


,.Goog[e 


356       Rfttio  atn^ontin  et  inBtitntionei  M^oIaBticu  Sodetatli  Jeni  Ilt 


tum  facaltatis,  quoe  dispatat  Qaodsi  ex  gratia  aliqoando  cob- 
tingat  dari  alteram  reoTeationem,  loci  ConsQetndine  reoepta  Dis- 
putatio  non  omittitar.  Si  tamen  hujnsmodi  recreationem  con- 
tingat  oadere  in  diem  disputationis ,  transfertur  dispntatio  in 
prozimmn  tantum  diem.  Fraedicta  si  praetcfea  impedimenta 
tribuB  continaarentur  hebdomadis,  nna  interponitnr  disputatio 
Juzta  Beg.  14.  Prof.  Snp.  Facoltatnm  de  disputalionibus  heb- 
domadariis. 

3.  Tnm  in  Theologia,  tnm  in  Philos^  nnus  tantum  defendet, 
et  a  tribus  oppognabitur,  a  qnolibet  per'  mediam  horam,  Theologi 
a  Theologis;  in  Philosophia  autem  per  circulum  ibnnt  dispnta- 
tioneB,  primum  itaqiie  defendet  MetaphyBiouB,  qoi  oppugnabitur  a 
Theologo,  Metaphysico  et  Physico;  Physicus  a  Metaphyeico, 
Fhysioo  et  Logioo ;  Logicus  a  Fhysico  et  doobuB  Logids.  Quodei 
Logions  disputare  non  possit,  ut  fit  primis  MensibnB,  tunc  contra 
Physicam  disputat  Metaphysicas  et  duo  Physici. 

4.  Si  aliqoa  non  possit  haberi  disputatio  stato  die  non  im- 
pedito  olias,  ejusque  omittendae  cansa  fuerit  ex  parte  ProfeseoriB, 
qni  debuit  habere  disputationem,  t.  gr.  inlirmitaa  vel  aliqmd 
aliud,  timc  Profeseor  hic  non  habet  ius  trans&rendi  suam  Di»- 
putationem  in  aliam  hebdomadam,  sed  hac  vioe  penitua  omittat 
expectabitque,  UBquedom  ad  illum  redeat  ordo. 

6  Primae  DiBpntationi  domesticae  Philosophorum  uon  inter' 
sunt  Logici,  siouti  nec  primae  menstmae,  sed  hoo  tampore  habent 
Lectionem  suam  ordinariam  et  repetitionem  de  ea. 
:.>..  6.  Sicat  iu  his  dispntationibuB  oaTebitnr,  ne  inntiliter  ez- 
trahatur  tempua,  ita,  qaamdia  argum«itantes  atiliter  insistnnt 
et  in  bona  forma  pergont,  non  faoile  interrompantnr  a  Profee- 
soribns,  maxime  sab  initinm.  Qaodsi  a  recto  tramite  defleot^^ent, 
ntile  erit,  a  ProfeBsoribns,  qui  diBpntationes  honorant,  illis  snb- 
veniri,  et  Dispatationem  ferventiori  argumentatione  animari,  at- 
que  sicnt  oonTenit  omnino  argoment&ntibns  aGqoieaoere. 

Cap.  V. 

De  Dispntationibus  et  Repetitionibus  Farthenii 

QTaecii. 

1.  Parthenii  nomine  intelligimns  Coetam  Studiosorum  ex 

onmibus  Soholasticis  delectum,  iis  praeswtim,  qui  snnt  in  Soda^ 

litatibus,  qui  nimirum  eo  ipso  ohristiana  virtute  ao  pietate,  dih- 

gentia  in  Tirtute  ac  stndiis,  et  Scholarom  legibos  obsarvandis, 


..Googlc 


OidBBnff  einer  MlbaUnd.  DiW.  der  Qes.  J.  16(8.  867 

oeteriB  omnibas  disoipalis  praeetare  et  exemplo  eese  solent,  qoi- 
que  io  eingalis  saperiomm  facoltatom  Scholis  sab  aKqao  ez 
nostris  Praefeoto  statis  diebas  conTeniont,  nt  peculiares  quasdam 
babeant  ezeroitationes  ad  studia  p«rtindntes, 

2>  Haa  porro  Ezeroitationes  trinm  fere  generum  esee  solent: 
repetitiones  praelectionam,  dispatationee  privatae  et  solem- 
oioree,  ac  pablioi  Actas,  ui  qnibus  aut  problemata resolvuntur, 
aut  Conclusiones  typis  proponuntnr  defendendae, 

3.  Eepetitiones  praelectionom  habebuntur,  finita  prae- 
leotione  pomeridiana  et  oirouliB,  quotidie  a  media  4*  ad  quartam. 
Impedinntur  antem  die  festo,  Fervigilio  diei  festi,  Sabbatbo,  die 
reoreatioius,  et  die  Menatmae  Diapatatioms,  dein  praesentatione 
ad  gradus  in  ea£acaltatfl,  in  quaeiasmodi  praesentatio  fit,  Exa- 
minibas  pro  gradn  MogiBterii  Metapbysici,  uon  vero  Fhyidci 
nec  Logioi,  qaorum  repetitiones  non  impedinntar.  Examinibua 
pro  grada  BaooaUureatuti  in  Pbilos^  Pbyaici  eoli  intersnut, 

4.  Praeeont  his  repetitionibns  4  e  Societate  repetitores, 
Theologiae  Studiosi  onmes,  vel  pro  Tbeologiti  Professor  Etbicae 
aut  Mathematicae,  aut  alius  Saoerdos  absolntis  Buis  Btudiis,  qna* 
libet  in  Olasse  nnas,  daoboa  aemper  concertautibae,  altero  impn- 
gnante,  altero  defendente. 

5-  Fraeter  hae  pomeridianaa  repetitionee  babent  PbiloHOpbi 
aliam  quotidie  per  mediam  boram  ooram  proprio  Professore, 
finita  Leotione  matatina.  Theologi  itidem  ooram  sao  Protessore 
post  Lectionem  meridianam,  quoties  ab  ea  usqne  ad  finem  Sobo- 
lanun  media  tantum  hora  superest,  niiH  malint  tunc  Profesuores 
Buoe  ezaminu^e  ant  aliter  ezercerB;  et  bis  ezeroitatiombuu  etiam 
noetri  discipuli  intersant,  etsi  extemi  tantam  repetaut  et  oppu- 
gnent.  Bepetent  autem  tam  ooram  Profesaore,  qnam  coram  re- 
petitore  seorsim  singulae  Classea,  uno  andita  recolente,  altero 
opponente. 

6.  Disputationes  Partbeniooram  fiant  bis  qnaTis  heb- 
domada  a  tertia  |  pomeridiana  ad  qoartam,  die  Lnnae  Theolo-  m. 
gorum  et  Het«physacoram  simul;  die  Veneris  vero  Physioonun 
et  Logiconun.  PriuMjuam  autem  initio  Anni  utudiorum  Logici 
diapatare  inoipiaut,  Theologi  cum  aliia  PbysioiB  iisdem  diebns 
conveniunt.  QuodBi  homm  duorum  dierum  annu  ant  uterque 
imp«diatar,  uou  transfertur  in  alium  dispatatio,  sed  pro  illa  heb- 
domada  cessat. 

7.  ^uties  Theologns  defendit,  unam  Theaim  pbilosophicam 


,.Goog[e 


358       BaUo  MDdioram  et  inatitntiotiM  loholuiicu  SodMAtJi  Jent  tU 

ponit,    ut  a  Metaphjwco,   PhyBiciiB  logicam,   ut  a  Logioo  etiam 
inipagnan  posait,  Logictts  tTun  a  Pliyeico,  tnm  a  Logico  impDgnatnr. 

8.  His  diBput^ttionibiiB  praeter  Praefectiun,  qtii  totius  Par^ 
thenii  oaram  hahet,  repetitoreB  einguii  in  suia  OlasBibiia  intennmt 
et  prae»ant,  niBi  forte  propriua  Profeesor  praeBens  sibi  id  muneiis 
subinde  astmmeret. 

9.  Solemniores  Actus  haberi  poterunt  vel  per  aliqoam 
praelectionem  publicam,  quaestionem  suo  marte  perfectam,  vel 
ingeniomim  problema,  expositie  in  utramque  partem  confirmatif- 
que  rationibia,  aliqms  Academiconim  ex  Cathedra  erudite  per- 
tractet,  uno  aut  altero  opponentc;  vel  per  disputationem,  qua 
cfflrta  Theologiae  aut  PhilosT  materia  aliquibus  Conclusionibas 
comprahensa,  typis  publice  defendenda,  praemissis  de  more  ap- 
probationibuB,  ipso  ProfesKore,  cujus  est  materia,  Praedde,  pro- 
ponatur. 

10.  Hi  porro  actos  ut  otun  aliquo  appar&tu  fiaat,  curandtun, 
at  omnia,  quae  in  huiusmodi  Actibas  dioeatur,  prius  sint,  quem- 
admcdum  oaetera,  quae  publice  reoitautur,  a  Generali  Stndioram 
Praefecto  cognita  et  approbata.  Extemi  etiam  ad  opponendnm, 
aliique  ad  audiendum,  quo  aotus  celebrior  fiat,  potenmt  invitari. 

1 1 .  Conclmiones  onmeH  tum  Holemmomm ,  quam  etiam 
h&hdomadariae,  priasquam  defendantur  aat  afSgantur,  eront  a 
Pi  efecto  Parthenii  et  a  proprio  defendentis  Magistro  recogno- 
(«cendae. 

12.  Praefeotus  Parthenii  com  Kuis  imprimis  curabunt  id, 
ut  eou,  qui  sunt  in  Parthenio,  non  eolnm  ad  studia  promoveant, 
sed  etiam  ad  pietatem,  seu  virtutum  rehgiosanmi  exemplo,  a^ 
privatis,  com  se  tolerit  occasio,  de  christianae  perfectionis  amore 
colloqoiis.  Praefecto  autem  singtilariter  incumbet:  a.  ut  prae- 
scripta  exercitationnm  genera,  praesertim  repetitionee  et  ditpu- 
tatiunes,  non  omittantnr.  b.  ut  in  repetitionibns  eadem  [ratio] 
repetendi  et  opponendi  teneatur,  quam  noBtri  in  domesticis  repe- 
titionibus  tenent:  in  actibns  vero  et  aliis  condusionibus  defen- 
(tendis  alias  praesmpta  et  oonsneta  ratio  teneatnr.  c.  nt  nec 
receptas  oonsaetadines  tollat,  nec  novas  introducat  sine  facoltate 
Bectoris,  nec  quicquam  faciat,  quod  alicujus  momentd  sdt,  qnod 
non  aat  cum  ipso  ant  Orenerali  Praef.  Stadionun  commxmicet, 
et  quae  praesoripta  faerint  diligenter  exequatur.  d.  Ut  quemad- 
modum  non  erit  abs  re  eos  eserceri  »aepias  quam  alios,  qui  pn>- 
xime  sant  curunm  Pliilos?   vel  TheolV  defensnri,    vel  aUqnem 


nGooglc 


Oiimtig  einer  selbBtftnd.  TTniT.  der  Qet.  3.  1658. 


actam  Aoadenucum  solemniorem  habitari,  ita  eosdem-  etiam, 
ad  hnnc  finem  ut  instrnotioreB  sint,  monebit  et  diriget.  Deniqne 
nt  in  nniversnm  omneB  hae  exercdtationes  SoholasticEie  ita  fiant, 
ut  nnlla  ratione  oonsueta  et  praescnpta  exercitia  tom  Leotionum 
in  SohoUs  tnm  pietatie  in  Sodalitatibus  impediantur. 

13.  Com  hic  labor  snBcipiatnr  a  Sooietate  in  bonum  eoram  loi 
solnin,  qui  serinm  ac  solidnm  oupiunt  in  Studiia  profectum  fa- 
cere,  ad  qnem  plnrimum  condnount  {requentatae  huinsmodi  tnm 
repetitionnm  tnm  disputationnm  exercitationes,  oonealtnm  erit, 
eos,  qni  saepins  abessent  ant  exerdtationee  per  Tioee  obire  re- 
cnsarent,  praesertim  vero,  qni  propter  mores  incompositos  per- 
turbationi  aliis  ant  offensioni  essent,  plane  exoludere. 

14.  Quodsi  alicubi  oportunum  visnm  fuerit,  Magistratnm 
aliqnem  Parthenium  inter  extemam  Jnvcntatem  erigere,  conferre 
potoit  Praefeotns  oum  Patre  Reotore  et  Generali  Praefecto  Stu- 
diorum  de  modo,  iuxta  ea,  quae  in  ratione  Stndiomm,  lu  Begnla 
Academiae  7.'  deinceps  fnsins  et  sat  aocurate  explioantur. 


Pai^  tertla. 

De  gradnnm  Academicoram  Varietate  et  singalornm  cou-  i»i 

ditionibas. 

Oap.  I. 
Dfl  gradunm  Qualitate. 

1.  Siout  GraduB  Academicos  conferre  expedit  illis,  qni  iis- 
dem  digni  reperiuntnr,  ita  snmmopere  cavendum  est,  ne  oonfe- 
rantuT  qnandoqne  iis,  per  qnos  nomen  Acsdemiae  vilescere,  et 
gradns  ipsi  in  contemptnm  trabi  possnnt.  Qnare  nemini  ullns 
gradns  est  conferendus,  qui  non  omnia  experimenta  snbierit, 
quae  hisce  gradibus  pro  more  Universitatam  praemitti  solent. 

2.  Gradns,  qni  in  Philos?  confemntur,  snnt  Baccalanreatus, 
Licentia,  Magisterium:  in  Theologia  oreantnr  Baccalanrei  Biblici 
sea  Currentes,  Baccalaniei  fomiati,  Licentiati,  Dootores. 

3.  Licentiae  Giadus  in  hoc  dilfert  a  doctoratn,  qnod  Snpremi 
Gradns  Iiiid.gnia  necdum  habeat,  sed  potestatem  ad  ea;  sitqne 
licentiatufl  tanquam  designatns  dootor,  qui  per  Insigniiim  oolla- 
tionem  velut  conflrmatur  et  Gradus  sui  pOHsessionem  accipit, 

4.  Ad  Experimenta  pro  Philosophioo  Baccalanreatn  admitti 
possunt  qni  Logicam  abeolvemnt:   pro  Magisterio  nonnisi  qui 


,.Goog[e 


MO     lutlo  fllndionini  et  InBtitationeB  wliolanioH  Sodetatii  Jeni  m 

mtegram  PhiloBM  oorenm  sutit  emenai;  pro  Baocalaareatii  Theo- 
logico,  qai  ntinimnm  in  tertio  Theologiae  Anno  TenHaitar.  Ad 
Experimeuta  pro  Dootctfata  non  facile  fidmitti  debent  statim  ac 
qaadriMminm  Theologiae  deeuirerunt,  nisi  a  qaadrieimio  abso- 
lutae  ThM  minimam  dnoB  imnoe  in  cora  animarum  Tel  aliis  oc- 
cupatioaiboB  statui  euo  oompetentibaB  impenderint 

6.  SingnliB  gradibus  uniTeraim  haec  praemitti  debent:  a. 
Petitio  Experimentoram  pro  gradu,  qnam  f&eii  ooram  projnia 
facaltate  aliqais  eomm,  qni  pro  tali  gnida  oandidati  renTtnciari 
oupitmt.  b.  Faota  petitione  ezperimeiLtam  oapitnr  de  singolis 
aeondm  ooram  Faonltate,  et  inqairatur  in  nataHtia,  honestatam 
monmi  et  alia,  de  quibos  infi^a.  c,  ina  pM^aotis,  a  nibil  obstare 
.«.deprehensom  Alerit,  |  renanoiabnntyor  ii,  qui  se  praeseQtamnt, 
Candidati.  d.  Foat  liaec  ei  pro  magisterio  ant  Qootoratu  hoc 
Tentamen  ait  instraotnm,  decemitnr  tempua  et  locos,  qno  facoltas 
eosdem  sit  praesentatura  €auoellario,  pro  apertnra  Canc^ariae. 
e.  Praesentatiii  Cancellario  candidatis,  et  apwta  Canoellaria,  aut 
lone  his  pro  Baocalaareatu,  instituitar  Ezamen  statis  temporibos, 
iisque  finitis  singalis  Candidatis  pro  magisterio  dantur  bona 
uova  a  Cancellario,  et  quidem  per  Literas  aigillo  officni  ao  sab- 
Horiptioufl  Cftccellarii  monitas,  qaae  per  iKdellnm  ad  Candidatos 
solemnins  deferri  posHimt.  Nisi  plaoeat  in  Auditorio  Academioo 
eadem  bona  nova  illis  deolarare.  Candidatis  vero  pro  Bacca- 
laureatu  Deconus  oretenns  approbationem  denunciat.  Postque 
onmia  indioitur  dies  promotioniH,  et  fit  promotio  loois  praescripti^, 
pro  gradas  qualitate,  et  oum  debitis  caerimonii»,  ac  Academici^ 
ritibuB,  qui  inferius  eocpUoautur. 

Cap.  II. 

De  petitione  gradaam  Theologicornm  etconditionibos 

Admittendoram. 

1.  Nemo  non  «olom  ad  gradns,  sed  neqne  ad  Ezperimenta, 
quae  gradibntt  praemitti  solent,  admittetnr,  nisi  coram  Facnl- 
tate  oonstitutus  majori^  Doctorum  parti  visos  faerit  admit- 
tendne. 

2.  In  qnem  finem  qui  admitti  volet  Deoantmi  per  snpplicem 
libellam  eidem  et  Faoultati  iuscriptum  conveniet,  petcms  gra- 


,.Goog[e 


Ordnnng  einer  i«lbitinil.  UnlT.  der  Oei.  3.  16SS.  961 

tiam  admissioms  sd  experimenta,    qnae  dend«ratK>  gradtii  prae- 
miiti  oonsaeTenmt. 

S.  Congregata  ad  certmn  diem  facnltate,  ille,  qoi  ad  gradmn 
aaspirat  [sic],  comparebit  debitis  instniotns  inetramentia,  literis 
Tidel.  Legitimae  Nativitatis,  sine  quibns  nuUas  ad  expemnenta, 
praesertim  pro  MagiHterio,  admitti  poteet:  Testimoniis  itemPbi- 
losophicorom  [gradaom]  prins  legitime  acoeptornm,  praeterea  au- 
ditarnm  Lectionnm  Soholasticae  et  Scriptiirae,  demum  immatri- 
oulatioms  ui  Aibum,  tnm  UniTeiBitatis,  tnm  FacnltatiB. 

4.  His  instraottis,  siae  qnibns  nuUnB  ad  petitionem  admitti 
debot,  introdocdtur,  et  coram  Decano  et  Faooltate  petitionem 
snam  oretenns  (si  plnres  sint,  unos  omninm  nomine)  aperit. 
Bespoadebit  breviter  petenti  Decanus,  et  exinde  omnibue  ezesse 
inseiB,  singnlis,  si  neoease  tdt,  seoredm  adTooatas,  coram  Faonltate 
et  Secretario  seqnentia  puncta  prt^net,  et  singulonim  ad  ea 
responsa  per  enndem  SoOTetarium  scripto  cnrabit  excipi.  —  — 
Pnnota  Tero  liaeo  sont :  a.  Edicent  suigtdi  nomen,  oognomen, 
Patriam.  b.  An  I^time  nati,  inspioiendae  Katalitiae  literae; 
au  apti  sint  ad  eacros  ordines-  c.  qnot  annos  nati;  nam  ad 
Baccalaure&tum  22,  ad  Doctoratum  minimam  26  anni  requi- 
nmtur.  d.  An  ea  fortona  sit,  ut  honeste  pro  eo  gradu  se  alere 
poBsit:  ubi  etiam  Tidendum,  an  eztema  \  valde  notabili  defor-fai.i 
mitate  contemptibilem  oorporis  habitum  praeseferat  e.  An 
Acolitus  [sic]  ait,  oam  Baocalaureatnm  petit;  an  item  iutra 
Bienninm  saoro  aliquo  ordine  se  initiatnm  curare' promittat: 
ved  n  Licentiatns  esse  cupit,  an  jam  sit  in  Sacrie.  f.  TJt 
jam  tum  decentem  Clericorum  habitum  gestare  inoipiat,  et 
impostenim  se  eo  usnrum  promittat'.  g.  Quoad  studia  iii- 
quirendum,  au  in  Matrioulam  hoius  Academiae  nte  inscriptus. 
An  Artium  et  philosophiae  Magisterio  indgnitus,  ulxom  debito 
tempore  Theologiam  in  aliqua  approbata  UniTeraitate  audiverit? 
Triennium  inchoRtum  pro  Baocalaureatu,  quadrienninm  pro  doc- 
toratn  et  licentia  requiritar.  An  reliquas  leotiones  etiam  Scrip- 
tnrae  Sacrae  andiverit,  aliaqae  mauia  et  Ezercitia  Scholastica 
obiTerit?  Quiboe  de  rebus,  cam  dubitatur,  Testimonium  exigitur, 
et  dictata  [KoIIegieniiefleJ  in&picientur.  h.  Utnun,  si  ad  ezperi- 
menta  fnerit  admissus,  sit  paratus  ac  promittat,    se  ladicio  Fa- 

■  Cod.  D.  ,iuitmt)unm  cnrkri";  die  ,Ac.  Gt."  lieat  «iiiitiatam.'' 
*  Cod.  n.  ec  Ac  Gr.  ^eoipiftt". 


,.Goog[e 


362     Itatlo  Btndionnn  et  institntioBefl  echolMticae  SooietatJa  Jein  ITL 

cnltatiB,  qnod  de  ejna  Doctrinft  feret,  ttcqmetnrnm'.  i.  Nono  in 
mores  etiam  inqoiretur,  siqnidem  bornm  magiB  qaam  oorporis 
vitia  gradui  Theologico  officiont,  eodemqtie  facituit  indignmn: 
an  et  qnoties,  cnr  in  Oaroerem  coujectns?  an  aliqtto  crimine 
iofamis;  nominatim  etiam  de  sincero  ipsins  in  fide  cathoIiGa 
stndio  compertam  esse  debebit.  k.  Si  gradnH  Licentdae  ant  Doc- 
toratos  petatar,  iDqairendam,  an  post  qnadrienninm  Tbeologiae 
et  qnantnm  tempns  in  cara  tinimamm,  si  sit  secnlaris,  ai  !Reli- 
giosne,  in  aliis  fimctionibus  sno  Rtatni  convenientibas  exegerit? 
debet  etiam  constare  de  qaadriennio  anditae  Tbeologiae,  nti  et 
de  Tbeologico  Baccalanreatn  rite  snsoepto,  ac  de  aliis  dotibns 
ac  talentis,  qnae  illins  gradns  dignitas  reqnirit. 

5.  His  ordine  propositifi  et  singnlomm  ad  eadem  responsiB 
acripto  vel  oretenns  coram  facaltate  vel  CommisBariia  ab  ea  de- 
patatis  axceptis,  sndiet  Decana»  Boctores  Faonltatis,  qnid  de 
Kobilitate  eomm,  qni  petivemnt,  sentiant?  et  si  idonei  reperti 
fherint,  pronnnciabit  eoa  pro  eo,  qaem  petivenmt,  Grada  Caudi- 
datos.  Si  Cancellario  snnt  praesentandi,  ati  fit  pro  apertione 
Cancellariae,  ad  doctoratam  nimal  determinabitnr  dies,  qno  id  j 
peragi  possit  cum  decore.  ' 

8.  Canditato  vel  Candidatis  abire  jnssis,  cnrabit  Decanos 
coram  Facnltate  religiose  qnae  in  boo  Libro  circa  promotiones  ,  1 
et  examina  statnta  snnt,  Determinabitar  (si  petitio  fuit  pro""™' 
Baccalanreatn)  materia  et  tempns  Examinis,  DiHpntationis :  snb 
quo  item  Praeside  actns  peragendoa,  qnae  Jara  facnltati  pen-  1 
denda,  et  si  qnae  alia  pro  gradnnm  qualitate  et  personaram  sta-  ' 
tuenda  videbnntnr. 

Cap.  ni.  I 

De  Dispntatione   et   Examine,  qaae  Gradibns 

Theologicia  praemitti  solent.  , 

.».  l.  Tam  Baccalaareatni,  qnam  Doctoratni  Theologioo  prae-         | 

mittuntnr  disputatio  et  examen.  Porro  Diaputatio  pro  Bacca- 
lanreatn  instituitur  ex  aliqaa  parte  S.  Thomae  Snmmae  et  vi-  ; 

ginti  Conclusionibns   definitis,    quamm   nltima  est  ex  Scriptara,  | 

dnrat  spatio  duaram  hnramm,  mane  vel  a  meridie,  praesentibns 
Tbeol^  Anditoribus,  etiam  Casuum.    Dieputatio  vero  pro  Dooto- 


■  Cod.  n.  per  lapBnin  calami  ^ncqaiBimram".    Die  ,Ac  Or."  bftt  n 
Legart. 


,.Goog[e 


OrdBang  «iner  aelligtbid,  UniT.  der  Gea.  J.  1668.  363 

ratn  Theologico  ez  miiversa  iustitmtar  Tlieologia.  Theses  50 
compleotitTir,  dorat  maoe  dnabus,  a  meridie  totidem  horis;  huic, 
non  illi,  interesee  consaevernnt  Philosophi ;  nisi  forte  in  Univer- 
eitatiboe,  qnae  pleno  Inre  snnt  Societatis,  aliqTUB  Philos'.''  Pro- 
feBSomm  sit  ad  argunientandnm  invitatns.  Tanc  enim  cnm 
Discipnlis  disptitationi  pro  Baccalaureatn  intereHt.  In  his  dis- 
patationibns  oppngnant  DoctoreB  et  Frofessores  illius  Facultatis. 

2.  Ezamen  pro  Baccalaoreatu  unam,  pro  Doctoratu  dnaa 
minimum  horas  occupat.  IUius  materia  eadem  est,  qoae  dispu- 
tationis,  aliqna  legitur  pars  Snmmae  S.  Thomae,  ex  qaa  Theseij 
desumptae  et  defensae  Ezaminatoribas  proponuntnr;  Pro  Oocto- 
rata  vero  desumuntar  ex  quatnor  voluminibns  Snmmae  S.  Thomae, 
qnatnoT  quaestiones  oum  suis  articulis,  qaae  fortnito,  cum  per 
Canoellariam  aut  YiceCancellarium  singula  volumina  aperiuotnr, 
ohveaiimit:  ita  at  ex  prima  parte  ejnsdem  Summae  ait  una  Qnaestio 
eeu  panotam;  ex  prima  seoondae  alia;  tertia  ex  seoaod»  seonn- 
dae;  guarta  ex  tertia  parte.  Quae  paucta  sen  quaestionee  modo, 
qno  dictum  eet,  solvendae  in  praesentia  aliqaorum  Facnltatis 
Doctonun  tradontar  Candidato  intra  24  horas  cum  eais  articalis 
ab  eodem  Candidato  recolendae  seu  explicandae,  ac  deinde  oppo- 
nentibns  contra,  facultatis  Doctoribns  defendendae,  ideoque  his 
matnre  communioantar. 

3.  Examen  atrumque  coram  Facultate  fieri  debet,  cai  vel 
GancellariuB  pro  qualitate  gradns,  vel  Decanus  praeeddet  cum 
praerogativa  suf&agii  in  nostris  Universitatibue,  quando  suffragia 
sunt  paris;  Caeterum  ante  Examen  pro  Doctoratu  Faoultas 
Canoellario  Candidatum  eolemni  ritu  praesentat,  modo,  qno'  cap. 
seq.  §.  2.  expUoatar.  Poet  Examen,  cui  praeest  Cancellarius, 
boua  nova  dantur  Candidato,  et  quidem  scripto,  uli  oap.  1°  dictnm 
est. 

4.  Eitus  promovendi  et  reliqoa,  qiiae  promotioni  praemitti 
debent,  sno  loco  inferiue  explicantar.  Aliqua  etiam  petenda 
eunt  ex  his,  quae  snpra  de  Cancellario  et  Decanis  sont  dicta. 

Cap.  IV. 

De    petitionibus   graduum  philosophicorum  et  Oondi- 

tionibus    admittendorum. 

1.  Qui  volent  admitti  ad  Baccalaareatum  et  Magixte- 

rium  philosophicum  |  petent  primo  coram  Facultate  de  planofoi. 


,.Goog[e 


864     Batio  Mndioram  flt  iutitntionei  BcbolaBtioM  8oslet4ti>  Jtm  m 

et  oretenos,  sicnt  Bnpplid  Libello,  qnibns  breviter  resposdet  De-  - 
canna,  faotnroin  se  petentibns  satis,  nbi  repererit,  eos  habere 
qn»e  de  more  UnivereitatiB  ad  enm,  qnam  petnnt,  GTadum  re- 
qninmtnr.  SeouBdo  Pnncta  Beqnentia  Tal  conun  ipsa  Faonltate 
vel  ooram  Commiasariis  ab  ea  depntatis,  soripto  vel  orete&na,  a 
Candidatis  ezpedinntnr,  fiecretario,  si  opna  dt,  scripto  «coipiente 
singnlomm  responsa: 

1°  Qnod  nomen,  cognomen,  qnae  patria,  2^  an  in  Albom 
Stndiosonun  eifc  relatns,  an  legitimo  oonnnbio  natns,  cujtiB  rei 
anthentionm  Teetimonium  praesertim  pro  Magisterio  adferri  debet 
(de  cttjns  snfBcientia  Faonltas  judicabit),  ant  Natalitias  praeflen- 
tare  oportebit.  3^  Qnam  aasiduns  fnerit  in  philosopbico  stndio? 
nnm  Lectiones  omnes,  ad  quas  tenebatnr,  matiiematioae  ant 
etiam  Ethioes  exceperit?  an  aliqnando  in  diBpatationibnB  pro- 
dierit?  4°  Si  gradnm  Magisterii  petit,  qna«ri  debet,  an  Phi- 
losophiam  integro  Triennio  audierit,  et  ad  Bacoalanreatnm  legi- 
time  et  in  pnblica  ao  approbata  UniTersitate  promotns  fnerit? 
$°  de  moribns  inqnirendnm,  an  ob  aliquod  faoinns  in  caroerem 
oonjeotns  ©t  aliqna  insigni  poena  notatna  iherit?  6t  an  sifc  pa- 
ratns  aeqno  animo  ferre  Examinatomm  de  se  jndiciom? 

2.  His  peraotis  Deoanos,  collatis  sententiis  Doctomm  prae- 
sentinm,  atqne  omnibus,  qni  petivemnt,  simnl  in  oonspeotom  fia- 
cultatis  admissis,  qnos  ex  plnralitate  snffi«gi(»>um  idoneos  repe- 
rerit  GandidatoB  rennnoiabit.  Quodsi  petitio  fhit  pro  Bacoalan- 
reatu,  de  tempore,  loco  et  materia  Gxaminis,  de  taza,  ac  jnri- 
bns  Facnltatis  monebit,  simnlque  Ezaminatores  a  Snperioribas 
depntatos  promnlgabit;  si  vero  Candidati  iherint  pro  aupremo 
Hagisterii  gradn,  tempns  et  loonm  iis  indicabit,  quo  Facnlteti 
commodum  visum  fnerit,  nt  Canoellario  praesententnr. 

B.  Forro  Candidati  pro  Magii^rio  praesentabnntnT  Can- 
cellaiio  per  Decannm  vel  aliqnem  Doctomm  a  Deoano  constita- 
tnm,  qni,  sceptro  facoltatis  praelato,  omn  Epomide  officii  snper 
humeros,  oomitatus  a  doctoribns  Facnltatis  aut  aliis  etiam,  dictos 
Candidatos  nomine  Facultatis  Cancellario  offerat,  rogetqne,  iis- 
dem  benigne  Cancellariam  pro  supremo  gradn  capeasendo  ape- 
riri.  Cancellarins  brevibns  respondens  atqne  petitioni  annnens, 
candidatos  coram  se  professionem  fidei  et  post  iUam  Inramen- 
tnm  de  ass^renda  Lnmaculata  Conceptione  emittere  jnbebit,  eam- 
qne  ezcipiet.  Post  haec  idem  Gancellarins  locum  et  tempos 
Examinis  indicet,  et  si  videatnr,  aliquem  ez  doctoribns  einsdem 


nGooglc 


Ordnmgr  einer  Mlbattnd.  UiiiT.  d«r  Oes.  J.  165S.  366 

fooaltatis  in   YiceGanceHarinm   nominabit,   qni  in   aui  abeentia 
exanmubns  gradnandonim  praeeeee  poBsit. 

4.  Circa  EzaminB  pro  pbilosophiois  gradibos  haec  serran-toi. 
tnr:  1.  Fro  Baooalanreatu  singnli  per  mediam  horam  pablice, 
pro  Magisterio  privatim  per  horam  ezaminantor.  8.  Exameoi  pro 
Bacoalaoreatn  institnitur  ex  Logioa  et  parte  phydcae,  qnam  a 
RenoTatione  stQdioram  nsqne  ad  NatiTitatem  dictatam  candidati 
excepernnt  in  Scholis.  Elzamen  autem  pro  Magisterio  ex  tota 
philos^  3.  ad  Ezamen  pro  Magisterio  praesentantiir  sub  flnem 
philoe^,  pro  Baccalanreatn  vero  duabns  ante  Quadragesimam 
hebdomadis.  4.  lus  examinandi  non  est  penes  omnia  Facultatis 
membra,  sed  praeter  Deoanum  pro  Baocalaureata,  et  pro  Magi- 
sterio  praeter  CanceUarium  ant  YioeCancellarinm  designantar  tres 
alii  Ezaminatoree,  penes  qnos  est  potestas  ezaminandi.  n.  los 
designandi  Ezaininatores  de  Sooietate  non  habet  Facultas,  eed 
Bector,  aaditis  prins  Studiorom  Praefecto  et  Deoano.  a.  Eza- 
mjnatores,  Magistri  A.  A.*  ease  debent,  saltem  in  iis  Examinibus, 
quae  pro  Magisterio  institaantnr.  7.  Ezuninatores,  qaando  soat 
tantam  de  Societate,  dant  occulta  snffi-agia  finito  nninBCujusque 
Gandidati  Examine,  qnae  Deoanns  vel  VioeCancellarinB  reserat, 
et  ezinde  Cancellario  renanoiat.  8.  Ad  gradum  Baocalaoreatns 
safficit  mediooris  dootrina  et  dextwitas  in  Logiois  et  Dialeotiois 
Materiis,  ad  Magisterium  vero  nemo  approbari  debet,  nisi  in 
philosophia  snperet  medioeritatem.  9.  Promolgare  approbatos 
pro  Baccal.  ad  Deoanum  spectat:  pro  Magisterio  ad  Cancellariam, 
oajas  est  dare  bona  uova,  at  oap.  I.  hnjus  diotam  est  partis, 
qnomodo  antem  exinde  fieri  debeat  locatio,  cajaa  item  sit  Gata- 
logofl  imprimi  oorare,  et  si  qnae  sunt  hnjnsmodi,  habentar  in 
r^inlis  et  o&cdo  CanceUarii  et  Deoanorum. 

6.  Ciroa  diepatationes  seqaentia  in  Philos.^  sont  obaer- 
vanda:  1°  ad  disputationes  pro  grada  non  admittantur  omnes, 
sed  seleotiores,  qoi  oom  oommendatione  dootrinae  et  honore  Uni- 
versitatis  Theees  sostinere  poBsiat,  ut  sapra  dictnm  est  p.  I.  C. 
n.  —  S?  NameroB  eorum,  qni  ad  disputandum  admittantar  ez 
Candidatis,  non  debet  ezcedere  decimam  vel  snmmnm  12.  Dume- 
rom.  3«  hae  dispntationes  singalae  darant  per  honun,  potenmt- 
qne  snbinde  bene  [duo]  simnl  prodire,  ita  ut  dispatatio  atrii;sque 


,.Goog[e 


366      Batio  fltndinniin  «t  inBtitntiones  ■cholasticae  SocieUtis  Jean  IH 

ad  duos  horas  se  extendaf,  licet  hoc  ordinarie  ob  multas  mcom- 
moditatos  non  ex})ediat.  *".  hiB  dispntationiboa  soli  philosophi 
intersnnt,  non  antem  Theologi,  nisi  forte  in  Canicnlaribns  hujns- 
modi  disputationes  habeaxitnr,  qnlbns  eomm  Lectionea  non  im- 
Lb.pedinntur;  aic  neqne  Theologicis  pro  Baoca;lanreatn  intersnnt 
Philosophi.  Disputationi  autem  pro  Theologico  Doctoratn,  prop- 
ter  dignitatam  actns,  conveniens  est,  nt  Philosophica  FfLColtas 
com  ttnis  intersit. 

Cap.  V. 
Ritus  conferendi  GradnB  Philosophicos. 

1.  idem  fere  Ritns,  qni  in  promovendis  BaccalanreiR 
observatnr,  deservit  promotionibiis  Magifttrorum,  exceptis  qni- 
bnsdam  Solemnitatibus  Magisterio  propriis,  qni  inferins  sttin- 
guntnr. 

2.  Octidno  oirciter  ante  promotionem  pnblice  consnetis  locis 
affigitur  Catalogns  promovendorum  ordine  alphabetico,  in  qno 
etiam  Actus  diesque  ad  illum  oonstituendum  promulgator.  Ad- 
dnntur  etiam  quaeationea  problematicae  in  ipao  actu  reeolvendae. 
Paradigma  inlra  ponitur,   ubi  agitur  de  formulis. 

3.  Triduo  ante  promotdonem  fit  invitatio,  in  qna  re  aequen- 
tia  obeervari  opuB  est :  i.  Pro  Baccal'!  promotor  ^qaem  Aoa- 
demioorum  designat,  qni  nomine  Candidatomm  idonea  oratiunoula 
invitet.  S.  Invitatorem  comitantnr  Candidati  et  reliqui  Condi- 
scipuli.  8.  Non  praefertur  Bceptmm,  nisi  Graecii,  eed  Bedellns 
sine  sceptro  inservit,  si  opus  sit,  Invitatori.  i.  Invitator  eese 
potest  quivis  ex  Candidatis  aut  Academiois.  panlo  aliter  se  res 
babet  in  magiBterio,  nam  pro  hoc  opns  est  imprimis,  ut  qni  in- 
vitat  sit  graduatus  et  magister.  PraefectuB  Facultatis  sceptmm 
per  plateas,  et  invitator  Epomidem  gestat,  quem  comitantor  Can- 
didati;  honestas  autem  exigit,  nt  aliqui  ex  Condiscipulis  dent  eis 
Comitivam,  aliomm  enim  nullua  de  Jure  comitari  tenetur.  In 
his  autem  et  singulu^  et  onmibus  invitationibus  LectioneB  etiam 
illius  Scholae,  ex  qua  Bunt  Candidatd,  omittendae  non  Bont,  mm 
cnm  neoessitaB  requirit. 

4.  Pridie  promotioniB  a  meridie  omnes  Candidati  se  prae- 
sentant  Promotori  et  Deoano,  a  qnibus  intelligent,  qnid  sequenti 
die  singulis  praestandiun.  InBtmuntur  tuno  in  ceremoniis  quibua- 
dam,  ac  aliis,  quae  pro  deoore  «t  solemnitate  actub  deservire 
debent. 


,.Goog[e 


Urdnnng  niaer  selbst&nd.  Uiiir.  der  Qes.  J.  1658.  06? 


5.  Ipso  die  promotiomB  tertio  qaadrsnte  ad  Beptimam,  aut 
octavam,  ut  mos  tnlerit,  dator  signum  ad  Actom  tabis  campe- 
atriboB  ez  Academia,  aut  ante  Aoademiam.  Comparent  Caudidati, 
Clerica  (Soutaue)  indnti,  et  ad  portam  CoUegii  sistuut  se  Deoauo. 
Hora  septima  rorsns  tubae  iuilantur,  et  FacnltatiB  Bceptro  deducit 
Decanus,  vel  alins  qnispiam  ez  dootoribus  FacaltatiB  Epomide 
indutns,  Caudidatos  binos  et  binos  ad  Sacrum  in  Templo  &udi- 
endum.  |  Andito  Sacro  reducuntur  Candidati  ad  domeBtioum  roi. 
Collegii  saceUum,  in  quo,  si  ante  pro  hoo  gradn  non  fecenmt, 
edunt  fldei  professionem  et  Jnrameutum  de  asserenda  Immaca- 
lata  Conoeptione.  Eziude  coadunato  Academioo  Magistratu,  prae- 
lato  FaoultatiB  soeptro,  bini  et  bini  perguut  ad  Auditorium,  agmen 
clandente  Promotore.  Hos  BedellaB  Universitatis  com  soeptro 
Magnif !  ,  deinde  Gancell&rius  ac  reliqni  de  Academico  Magistratu 
sequontur. 

6.  Ubi  Boeptrum  Magnif  i  in  Anditorio  oomparuerit,  inilantar 
tubae,  interea  Candidsti  operiuutur  inira  Tbeatrum  e  regione 
Magnif !  Consedeute  autem  Aoademioo  Magistratu  et  finita  ma- 
sica,  unuB  ez  Caudidatis,  infra  Tbeatrum  oonBtitutns,  petit  a 
Promotore  brevi  aliqna  et  conoisa  oratinuonla  Bacoalattreatum. 
Coi  Promotor  ex  Catbedra  in  Tlieatro  parata  respondet  et,  post- 
qoam  eoram  petitioui  se  conBenBurum  est  pollioitUB,  Bedellnm 
aat  pro  oonsuetudine  loci  Vioe-Notarinm  evooat,  ut  obedientiam 
et  Jurameutum  solitum  a  Candidatis  (qui  tangentes  soeptrum 
Magnificl  sibi  porrectum  dicunt:  promitto  et  juro)  exigat.  Q,uibus 
reote  peractie,  promotor  reserat  Catalogum  et  Candidatorum  no- 
miua  distiucte  promulgat,  ac  tnm  aperto  capite  promovet  Caudi- 
datos  ad  gradum  Juzta  formulam  in&a  poueudam.  Flectunt 
(macbeu  Beverenz)  Candidati  snb  fiuem  formulae,  iisqne  tubis 
applauditur. 

7.  Post  haec  jabentnr  Neo-Baccalaurei  Theatmm  cousoen- 
dere  et  eubeellia  Beu  Cathedram  inferiorem  occupare,  quibus  asoeu- 
dentibus  tubae  iusonant,  aut  habetur  brevissima  musica,  tum  ali- 
qois  Neo-Baccalaureorum  a  Promotore  proTOcatus  pbilosophioum, 
alter  mathematicnm  problema  resolvit,  adjiciente  Promotore  snam 
Judicium;  snbsequitur  musica,  snb  qna  chirothecae,  Catalogi, 
carmina  distribuuntar,  qnae  Baccalaureis  iu  folio  (diartae  medianae 
a  Po3tis,  Magistris  vero  a  Bbetore,  uisi  ex  gravi  oausa  Bpecialia 
saper  hoo  licentia  fuerit  expressa  et  obtenta,  iu  regaH  folio  de- 
dioantur,  non  in  Libellis.    Demom  Promotor  pro  ooronide  jubet, 


,.Goog[e 


368      Batio  Btndiomni  et  institiittonM  acltalasticu  SodMAtis  Jean  HI 

Keo-Bacoala,iiremD  agere  gratias,  in  prunis  qmdem  Deo,  B.  Yir- 
gini,  Academiaa  ac  Facultatis  Tutelaribns:  deinde  FimdatoribTis 
UtuveimtatiJEi  et  PrincipibiiB  Terrae,  et  aliie,  si  qoi  sint  magnae 
praeeminentiae,  nti  Enmt  Oardinales,  Nnnoii  Apostolici,  Legati, 
Epiacopi  tc.  DemuiQ  Maguii"  Bectori,  Proceribos,  CttnoeUario, 
Decano,  Facaltati,  Promotori,  ProfeBsoribxu  et  Doctoribua  et  toti 
coronae  aaditonmi. 
i.b.  8.  In  his  dictionibos,    qnae  Coronidis  loco  breTiter   actni 

aBBeotmitur,  cnrandmn  est  in  primis,  ut  sint  argatae  et  tveves, 
at  nonnisi  ter  brevis  mnffiea  interoaJarie  habe&tnr,  in  qoa  pleniia- 
qae  dictionie  Epiphcoiema  inter  modulos  eonantinm  r^wtator:  nt 
denique  omnea  Saperi  aimul  in  nna  Strt^ha,  in  altera  foBdattnrea 
et  principee  terrae,  et  demmn  in  tertia  Academicas  Magistrstns  et 
onmes  reliqni  Aaditoree  coogerantur. 

9.  Hiij  omnibus  rite  peractit)  inflantar  tnbae,  et  reditnr  ad 
Collegium,  praelato  Facultatie  soeptro  Keo-Baccalaureis,  quomm 
agmen,  ut  aate  dictum,  claudit  Promotor.  Sequitur  saum  scep- 
trum  Magnif.  Bector,  et  alii  quique  juxta  Gh^dum  snae  Facul- 
tatis,  eo  quo  ingressi  sunt  ordine.  Ad  portam  interiorem  Collegii 
Bector  et  Magistratus  Aoademicos,  iunctis  dextrii),  gratulabmitur 
proraotia,  et  prooedunt  recedtmtqne. 

10.  In  promotione  magistrorum  paulo  aliter  res  se  habet. 
nam  hora  7*  datnr  primum  signmD,  Congregatis  deinde  Candi- 
datis,  dator  altermn,  idque  tubis  campestribus.  Tum  Candidati, 
praeferente  Bedello  sceptrum  facultatis,  bioi  et  bini  ad  Templum, 
Saoram  andituri,  prooedunt.  Audito  Saoro  prooeditm  ad  pro- 
motdonem  ordiue,  qno  supra  dictmn  est,  nifii  qnod  Promotorem 
Qraecii  oomitetur  ille,  qui  petit  Lioentiam.  Dbi  ad  locam  pro- 
motionis  perventmn  famt,  praemissa  in  UniTerHitatibua  no- 
etris  Lioentiatos  petitioue,  Gancellarias  ex  looo  altiore  ad  id 
parato  panoa  respondet,  Licentiam  couf<^,  postqaam  Joramen' 
tam  oonsuettmi  per  Bedellmn  vel  Notarium  aut  Yice-KotNiam 
exegerit 

11.  His  peraotis  in  UniTendtatibtis  noBtris  qtii  licentiaia 
petiit,  actis  primo  Oancellario  gratus,  ad  Fromotorem  oonTersas 
etim  iuTitat  ad  oonferendimi  Magisterii  gradom.  Post  hoo  Pro- 
motor,  ad  Cathedram  per  Bedellmn  deduotns  et  pauca  praefstos, 
Magistros  sea  Dootores,  praemisso  Inramento,  singulofl  doctrinae 
ordine  nominatos  creabit  et  renmioiabit,  ^Qtmoiando  fcamnlam 


nGooglc 


Ordnang  eiDSr  selbiUliid.  TJniv.  il.  Ges.  J.  ]ft56. 


intra  poaendam;  investiet'  Epomide,  qosdrato,*  et  reliqua  insigma 
oonsignabit. 

13.  Post  haec  reeolvimtar  problemata,  qnae  debent  esse 
mere  pbilosopbica,  et  non  ez  matheai:  ad  oltimam  de  problemate 
ferendnm  jadioinm,  invitatur  a  Neo<-Magistro  diecutiente  problema 
aliqnia  ez  DoctoribnB  sea  Professoribus  Fbilosopbicae  Faonltatis, 
per  qnoe  qoftestio  terminatur.  8equitnr  Mnsica,  stib  qoa  obiro- 
tbecae,  Catalogi  ac  Carmina  distribuimtur.  Cbirothecae,  quae 
in  Baccalanreatn  non  dantnr  promotis,  in  Magiaterio  et  ipeis 
Magistrig  et  reliquis  onmibns,  qui  de  Facnltate  simt,  dietribnnn- 
tor,  nti  et  Catalogi  ao  Carmina.  Sequitnr  grstiamin  actio  modo, 
qnem  in  Baocalaureomm  promotione  servari  supra  est  praesorip- 
tum.  Finito  |  Actu  ordine,  quem  in  ingreesu  tennemnt,  itnr  ad(>>i 
Templum  ad  Te  Denm  Laudamns,  si  antea  non  sit  deoauta- 
tom.  Unde  reditnr  vel  ad  Collegium  vel,  ubi  mos  obtinet,  nd 
domnm  UniTersitBtiB,  ibidemque  a  Magnif:  Bectore  et  Academico 
Magistratu  NeoMagistris  viciasim  et  gratulatio  et  gratiae  repo- 
nuutnr. 

Cap.  VI.» 
De  ritu  promovendi  Bacoalanreos  et  Dootores  Theol. 

1.  In  promotione  Bacoalanreorum  Tbeol*^,  qnae  pariter 
in  Anla  Academica  seu  in  publico  nniversitatis  Anditorio  fit, 
sequentia  sunt  observauda:  l".  Imprimitur  Catalogns  promoven- 
domm  iuxta  antiquitatem  inscriptionis  in  matriculam  Facultatts 
aut  ordine  Alpbabetico.  2°  Hic  ordo  cum  programmate  invi- 
tatorio  affigitur  locis  consuetis  octiduo  circiter  ante  Promotionem, 
tum  invitatio  fit,  ut  in  Baccal?  PbilDs'  3°  Professionem  fidei 
et  juramentum  de  asserenda  Immacnl.  Concept*  deponunt  Csn- 
didati  ipso  die  promotionis,  audito  prius,  nt  de  Pbilos'.'  dictnm 
est,  sacro,  excipiente  utnunqxie  PbilosV  Deoano,  si  moris  nit,  aut 
Cancellario.  4'.  Antequam  ad  Actum  procedatur  prius,  privatim 
in  loco  ad  id  praeparato,  praesente  Maguii^  Rectore  et  Doctori- 
bus,   creabimtur  a  Promotore   Baccalanrei  Currentes*,  praemissa 

■  Cod.  n.  per  Upsnm  ul&in)  .iDvestigflt". 

*  Bc.  pileo  ~  der  riereckige  rote  Doktor-  oder  UagiiterUnt. 

*  .Hier  beginiLt  im  Uscr.  eine  Ewtkr  EieTlicliere,  ftber  uiolit  minder  Hhwie- 
rige  Biwd ;  die  Texteefebler  mehren  sich. 

*  Da  Cange  i.  r.  [t.  II.  eol.  606):  „8»cm Tbeologiae Pariaientis Funl- 
tu,  in  qnatnor  velnt  ordines  diBtrJbnta  eit:  HogiBtrurDm,  Licentiatoriiin,  Bac- 
ealarionim  Formatomm  et  Bac.  Cnraornm  .  .  .  Bitcealarii    Cnraorea  Bnnt 

MoBBBHta  earminlH  Tiuiltofia  IX  2A 


,.Goog[e 


370      Katio  Btodioram  et  inititntionea  «skoluticu  Societkda  Jesn  III 

a  Promotore  brevissima  praefatione.  B*  Petitio  pariter  fit  ab  mio  a 
[e]  Candidatis  infeme  e  regione  Cathedrae,  in  qna  congidet  Pro- 
motor.  &:  Ezinde  facta  Promotione,  obi  inferiorem  Cathedram 
competontem  sibi  locom  oconparQnt,  unos  vel  alter  e  CandidaUs 
jnbetur  aliqnem  Scriptorae  locom  enarrare,  cnjos  ocoasioue  breri- 
ter  et  erudite  aliquam  Theologicam  quaestionem  elncidat,  ^la- 
tis  in  atramque  partem  rationibus,  quam  deinde  excipit  actio 
gratiarmn ;  et  reliqna  fiant  prout  Bupra  in  Philoff!  Baocalanreatn 
est  praesoriptom. 

3.  In  promotione  ad  lioentiamet  supTemum  in  Theologia 
gradum,  res  alitor  se  habet;  nam  1°  loous  utrinsqne  Promotionis, 
tam  ad  licentiun  qnam  Doctoratnm,  est  ipsnm  Templum,  in  qno 
utorqne  gradns  oonfertur.  3°.  In  Templo  erigitm*  Cathedra,  ex 
qna  primo  Cancellarias  licentiam,  tnm  Decanus  aat  alias  qnis' 
piam  Doctonun  e  Faonltato  et  ez  ejos  delegatione  Doctoratnm 
coufert.  3°  Dnm  hora  consneta  proceditur  ad  Templnm  sab 
pnlsu  campanaram,  praefertnr  in  primis  Faoultatis  aceptnun, 
Bequitnr  Candidatas,  Promotor,  deinde  [reliqni]  ordine  qao  capite 
praec.  §.  10.  dictnm  est.  Tnm  Pedellue^  onm  scaptro  UniTetKi- 
totis,  sucoedento  Magnif?  UniTersitatie.  Postqnam  Templmn  at- 
tigernnt,  procedunt  versoa  Altare  maias,  ibidemqae,  more  in 
Universitatibas  nostris  recepto,  Saoro  cantato  de  Spirita  S.  in- 
tersunt,  quo  finito  eodem,  quo  ingressi  sunt,  ordine  procedDnt 
ad  locum  promotionie  in  eodem  Templo;  Canoellarias  erectam 
pro  se  Cathedram  oocapat,  Gandidato  ex  adverso  consiBtente. 
Intorea,  juxta  receptam  in  iisdem  UmversitatibuB  nostris  Con- 
saetadinem,  aliam  ad  latns  paratam  Cathedram  qaispiam  e  Docto- 
ribns  Theologis  aaceudit,  qui  petitionem  facit,  suamque  diotio- 
nem  primario  ad  Cancellarituu  dirigens  lioentiam  pro  CtuuUdato 
postnlat.  4°  Cancellarins,  abi  pauoifi  prae&tns  est,  per  Notariom 
vel  Vice-Notarinm  jubet  praelegi  capita  eorum,  quae  anto  Ucen- 
tiam  a  Gaudidato  praestari,  et  quae  ab  eodem  deiude  coutactn 
Bceptri  Academici  per  Pedellum  vel  Notariom  porrecti  aooep|- 
fai.iib.tari  et  juramento  ooufinnari  debent;  qnibos  praemissis  CanoeUs- 
riuB  formam  liceutiae  prouanciat,  et  dmal  |fit]  tabanun  applaa- 

TheologiKe Cktididati  prinii  tfeueria,  qui  adCnrBUm  Theologlcnm  explicRnduiii 
tdmittuiitar,  Biblioram  oemiie,  poetee  Seutentiarum  Petri  Lombudi,  nnde  lut* 
ilta  diBtinctio  Apnd  mojorea  BBccaUrioram,  nt  aliiBiblici,  diiSententierii 
nancnpeutor. 

'  Sic  plernmque  iite  ktter  Bcriblt. 


,.Goog[e 


Ordnmig:  einer  selbst&nd.  Udiv.  der  Oea.  J.  16AS.  371 

Rita,  Theol.  Licentiattiin  jnbet  Doctoralem  Catheclra.m  tRni^iiam 
hnic  gradiii  iam  debitam  conscendere.  5°  PoBthaec  qni  ex  Doc- 
toribtts  petitionem  fecit,  ez  eodem  quo  priiis  loco  actie  qnam 
brevissime  Cancellario  gratus,  ad  Promotorem  conyertitnr,  enn- 
dem  breTi  oratione  mvitat  atque  evocat  ad  Coronidem  Actai 
imponendam,  ac  Tbeol.  licentiato  supremiun  Doctoratiie  gradnm 
eituique  indignia  confarenda,  ac  tune  ad  locum  inter  DoctnreH 
nostroa,  habita  ratioue  personae,  per  Pedellum  dedncitur,  6':  In- 
terea,  praecedente  Pedello,  recedit  OancellariuB  ad  suum  locum, 
snccedit  tnm  etiam  Promotor  et  cnm  eo  lioentiatus,  qui  tamen 
in  Cathedra  considere  nondum  debet,  nisi  deinde  iussus  a  Promo- 
tore.  7".  Fromotor  dignitatem  gradiis  et  virtiiteB  lioentiati  pancis 
perstringeuB  tandem  coududit,  se  eidem  supremam  lauream  im- 
positurum :  ideoque  iterum  iubet  praelegi  puncta  ea,  quae  eo,  quo 
in  licentiata  factiim  est,  modo'  contactu  sceptri  Aoademici  inrat; 
prounnciat  exinde  Promotor  formnlam  promotiouis,  lectie  e  Oatha- 
logo,  si  plores  siut,  nominibuB.  Intonaut  denno  tubae,  dantar 
Neo-Dootori  iusignia,  Epomis,  quadratus,  Biblia,  annulas;  atque 
hoo  modo  instnictum  Doctorem  amplectitur  et  salutat  Promotor, 
inbetqae  lq  Doctorali  cathedra  cousidere.  8*:  Sequitor  brevis 
applaosas  concentu  muaico,  quo  finito  Neo-Doctor  iubetur  a  Promo- 
tore  specimen  dare  suae  doetriiiae,  proposita  eidem  itidem  Scrip- 
turistica  aliqua  quaestioue,  quam'  pro  dignitate  gradus  aocepti  et 
Anditorum,  deductis'  iu  utramque  partem  ratiouibus,  Theulogioa 
eruditioue  eluoidet  ac  illustret,  et  tandem  alicui  e  Dootoribus 
de  facultate  offerat  ultimo  detiniendam.  t)°  Hic,  KeO'Doctori 
prios  gratulatus,  ab  eo  prolata  coUaudat,  quaestionemque  ea, 
qua  par  est,  refusione  humanitatiB  resolvit;  succedit  Husica,  sub 
qna  chirothecae  distribuunttir,  Oathalogi,  et  si  quae  typis  data 
sont  in  gratulationem.  Kzinde  Promotus  ad  eolitas  gratias  con- 
vertitur.  lo*:  Fiuito  actu  compulsantur  campanae,  et  Neo-Doctor 
cwn  Promotore,  praeeimte  Facultatis  Bueptro,  et  sub^jeqaente  toto 
Academioo  MagiBtratu,  ad  altare  maius  procedit,  et  hymnus  Te 
Denm  LaudamusoumMusicadecantatur.  itiv  Deo  gratiis  rite  per- 
solatis,  eodem  ordiue  ad  CoUegium  vel  Domnm  Uuiversitatis  re- 
vertantnr,  ubi  vioissim  gratiaeetgratalationisofdcia  abBoIvuntur. 

'  Im  Uacr.  ea  qu&e  eo,  in  iiuo  licentiata  etc.    Wii  uiratriiaeD  dur  tpiuBuu 
Stelle,  bei  welcher  sicher  eiu  laptua  caUiiu  auterlSafL 

*  In  cod.  nqnae". 

*  In  coil.  .dedBcta". 

24* 


,.Goog[e 


372      Entin  stn4ionnn  et  insdtatioDflB  K^olMticae  Soeietatifl  Jesn  Ilt 

cap.  vn. 

De  formulis  InvitEtoriia  ad  gradua  philosophicoB 

et  [formaliflj  Coronarum. 

I.  Paradigma  InTitatorium  pro  gradu  Magiaterii  in 

PhiloB. 

Decanus  et  Facnltas  Philoe.  Almae  hnins  N.  N.  UniveTBitatis 

AA.  LL.  et  Philosophiae  Baccalaureia. 

Postulat  Academiaram  mos  et  institntum,  ut,  qni  post  reli- 

quas  Artes  PLilos^    studinm  landabiliter  decurmnt,  iis    meiito 

ad  literarios  honores  aditiia  patefiat,    qno   saaTem   studionun  ac 

labomm  snomm  fmctmn  cnmulate  percipiant.     Quare  Academicis 

nostris  PhilosV  Baooalaareis,  qni  ad  experimenta,  qoae  pro  Aca- 

demiae  nostrae  more  instituuntur,  se  satis  instructoB  arbitrantnr, 

paratique  sunt  cimcta  alacriter  snbire,  qnae  ad  supremam  Philos^ 

Lanream,  h.  e.  Doctorattuu  conseqnendum  reqnimntnr:  indictnm 

Toluraus,  nt  die  N.  prozimo,  qoi  eat  diea  N.  Mensis  N.  hora  N. 

pomeridiana  in  locum  N.  conTeniant  petitiouem  saam  ooram  ex- 

positnri.     Ubi  quid   eis  faciendom  sit  explicabitnr.     Datam  in 

Aoademia  nostra  N.  N.  die  N.  Mensis  N.  Anno  N.  N. 

,.».  Quae  Formvla  miitatis  mutandit  deservtre potest  N.  N.  Decano 

pro  Invitatione  ad  liaccalaureatum,  qftae  solet  fieri  una  auiaUaHeb- 

domade  anie  Quadragesimam,  InvitaHo  vero  ad  Magiaterium  circa 

inilium  Junii. 


IL  Forma  Cathalogi  in  Philos';'  Baocalanreatn  eat 
at  sequitnr. 
D.  O.  M.  A. 
Qnod  bonnm,  iblix,  fanstum  fortnnatnmqne  sit  huicAJmae 
Univeraitatis  N.  Senatni  Philosophico,  totiqne  Eeipubl.  Christianae. 
Sub 
E.  P.  N.  N.     Soc.  Jesu,  SS.  Theol.   et  Philosr  Doctore, 
Professore  N.,  nec  non  inclytae  FaonltatiB  Philos'™  p.  t.  Decano. 
ReT.,  Beligiosi,  Illustres  et  Eraditi  AA.  LL.  et  Phil^'  Can- 
didati  in  Aula  UniTersitatis  Anno  N.  die  N.  menBis  N.  hor»  8. 
mabntina,  prima  eamndem  AA.  LL.  et  PhiloaV  Lanxea  coudeoora- 
bantur. 


nGooglc 


Ordmiiig  einer  MtlnUDd.  Uiut.  d.  Qea.  3.  1958.  373 

Fromotore 
R.  P.  N.  N. 
Nomina  Candidatorum  or<Hne  Alphabeti  pro  programmate  in- 
citationis  pommiur  N.  JV.,  pro  distribtUione  vero  jucUa  meritum 
Doctrinae  eum  Titulo.  — 

Nomina  Promotornm. 

N.  N. 

Qnaestionea  in  Aotu  deoidendoe. 

1.  An  viventiom,  qnae  ex  pntri  materia  nascnutnr,  prinoi- 
palis  cansa  sit  intellig^ntia. 

2.  Oor  soli  mares  interdom  ambidexia-i  sint,  et  bi  semper 
callidi. 

3.  Ctim  Al^os  Cbaloidicae  Mons  in  Lemnon  naqne  solstitio 
nmbram  snam  ezporrigat:  qaaeritnr,  qoantas  sit?  —  —  Ubi 
twtandum  [est],  quaestion&f,  quae  proponuntur,  popvlare»  m«  de- 
bere,  non  «pinonaa  nec  vutgarea :  quaeinUbrumfacultatis  r^erentur 
ut  «upra  dtctum  eet. 


m.  Forma  Corouarnm  in  aota  Dootorali  taU»  est 

D.  O.  M.  A. 

Sub   Amplissimo  et  B.  P.  N.  N.   et  S.  S.    Theologiae   et 

Phiiosr'  Doctore,  Almae  hnias  Univereitatis  Oancellario,  per  eun- 

dem  (aat  si  vice  Cancellarii  sit  constitntns :   per  N.  N.   in  hoc 

Actu  PiwCa^ceUario)  in  Baailica  N.  N.  Aimo  N.  Mensie  N.  die 

K.  hora  8.  aatemeridiana  sab  pulsu  oampaoae  maioris  !Revex»idi, 

Generosi,    Nobiles,    Sximii,   et  tam  eraditione  quam  dootrina  et 

virtnte  conspicui  Dui  Dni  AA.   LL.    et  Phil*.'    Bacoalaurei    pro 

Suprema  in  Fhil^  Laurea  licentia  condecorabuntur  (ut  ia  Catha- 

logis  in  Promotione  distribnendis  condecorati  sunt): 

Deinde  ordiue  qui  sequiiar: 

N.  N.  N.  N. 

Promotore 

R.  P.  N.  N.  N.  AA.  LL.  et  Phil^  Doctore,  eiusdem  facul- 

tatia  Ordinario    Profeasore,    nec  non  inclytae  facultatis  Philos^ 

Seniore   (si    sit   Metaphysicus    Promotor),    iu  Aula  Universitatis 

suprema  Magisterii  atque  Doctoratas   Laurea   yolenmi   ritu  pro- 

movebuntur   eb  creabuntur,    vel:   creati  saut  in   Cathologis   di- 

stribaeudis.  I 


,.Goog[e 


374      Rutio  studioram  et  inscitatiuues  sulioluticae  Societatis  Jesa  III 

b.      Quaestioues  in  Actn  a  D.  D.  Magistris  decideDclae. 

1.  Paapertab-ne  an  opulentia  ait  humBno  generi  coudttcdbi- 
lior.     Ariatot.  lib.  4.  Polit.  o.  1. 

2.  Homo  bicep»  aut  umbilicotenas  bicorporeus  t 
pliires.    AriBtot.  I.  4.  de.  gener. 


IV. 


PedeVus,  vel  in  Vnirersitatibiis  pleno  iure  nostris  Notarius 
vel  Vice-Notarius,  monitus  a  Promotore,  sequentia  Candidatis  pro 
Baccalaureatu  proponet: 

D.  D.  Baccalaureandi,  alit^ua  bx  ordine  jurabitis: 

1.  Quod  deincepe  velitis  eese  obedientes  Rectori  UniverBi- 
tatis,  Academiae  Magbtratibus,  Decauo,  totique  facultati  Artinm 
in  licitis  et  honestis. 

2.  Quod  pro  posse  vestro  procurabiti»  bonum  univerBitatis 
et  faoultatis  Artium,  ad  quemcuuque  statum  tandem  vos  con- 
tingat  pervenire. 

3.  Qaod  istum  gra<Ium  in  nulla  alia  Universitate  recipietis. 
Porrigit   Pedellus    sct-ptrunt   Matjistris   singuUs,    qui  dicunt: 

Juro. 


V. 
luramejitum  Licentiandornm  «tc  hahet:    Domiui  liceutiandi, 
antequom  recipiatis  licestiam,  ordine  quaedam  jurabitis: 

1.  Quud    Cancellario   huius    Universitatis   Eeverentiiun   et 
honorem  deferetis  condecentem. 

2.  Quod  servabitiij  pacem  et  tranquillitatem  UoiversitatiB,  et 
unionem  inter  faciUtates. 

3.  Quod  gradum  Ucentiae  iu  Artibtu  alibi  non  reiterabitis, 
neque  insigiiia  Magistralia  in  alia  Universitate  recipietin. 

Dicatis:  luro. 


VL 
laramentum  licentiati  in  Philos^    aufce  gradum  Magisterii. 
Dni  Licentiati,  antequam  recipiatia  insignia  Magiiterii,  or- 
dine  quaedam  iurabitiij: 


nGooglc 


OrdBiiDg  elner  MlbBtetlnd.  (iDiT.  d.  Qea.  J.  IflSe.  376 

1.  Qood  bonum  Imius  UniverBifcatis  et  facnltatia  AA.  huiua 
Stndii  pro  posse  vestro  procorabitiB,  ad  qnencunqne  gradum  et 
statnm  vos  pervenire  contigerit. 

2-  Quod  amplius  velitiB  esne  obedientes  Magnif:  Rectori, 
et  Academiae  Magistratui  in  licitis  et  honeb-tis. 

3.  Quod  gradttm  Magisterii  in  nulla'  alia  uuiveruitate  re- 
sometis. 

Dicatis:  luro. 

vn. 

Placet  fuc  adjungere  luramentum  pro  Candidatis  Tkeol'.' 
Jiaccalaureis  itaque  sequentia  proponuntur. 
Doni  Baccalanreandi,   ante  gradus  collationem   haec   iura- 
bitie: 

1.  Qnod  reverentiam  et  obedientiam  BectoH  TTniversitatis, 
facultatum  Decanis,  singnlisqne  Doctoribus  facultatis  Theologi- 
cae  exhibebitie. 

2.  Quod  inra,  libertstes,  ordinationes,  Consnetiidinesqne 
laudabilis  UmTersitatis  et  Theologicae  facultatis,  ad  quemcimque 
statnm  perveueritis,  defeudetis. 

3.  Quod  pacem  et  tranquillitatem  inter  facultates*  defendetis. 

4.  Quod  gradum  Baccalaareatuti  iii  Theol.  alibi  non  susci- 
pietis. 

5.  Quod  fideles  sitis  et  Cultores  S.  Komanae  Ecclesiae. 
Dicatis;  Inro. 

vni. 

luramentiim  Licentiandornm  in  Theologia. 
D.  D.  Licentiandi.     1-  lurabitis,  quod  honorem  et  debitam 
reverentiam  Cancellario  hnios  Univeraitatis,  siugulisquc  inclytae 
Facultatis  Doctoribus  Theol'!"  exhibere,    nec  non  ntilitati  et  pro- 
motioni  facnltatis,   ad  quemcunque  |  gradum  vos  pervenire  con-fgi. 
tigerit,  fideliter  studere  velitis. 

2.  Quod  pacem  et  tranq.  et  unionem  inter  facnltates  huius 
Univ.  servabitis. 

3.  Quod  gradum  hunc  alibi  nou  resometifi. 
Dicatis:  luro. 

'  roil.  n.  niilla". 

'  Cuil.  u,  liic  repetit  „ad  qaemcauque  et.  perT." 


,.Goog[e 


378     Rcttio  atBdionm  et  institiitioneB  Miholagtieae  SocieUtia  Jesn  IIl 

Oap.  vm. 

De  Forniulis  Theologieis,  quae  pro  Actibna 

promotionura  deserviunt. 

I.  Forma  Coronarum  in  Theologico  Baecalanreatu. 

D.  0.  M.  A.  -  8ub  R.  P.  N.  N.  e  Soc.  Jesn,  SS.  Theologiae 
Doctore  eiusdemque  (st  mf)  Professore,  nec  non  in  hac  Alma  Uni- 
Tersitate  N^.  N.  Tbeologicae  facultatis  temporali  Decano. 

Promotore  B.  P.  N.  N.  ez  eadem  Societate,  SS.  Tbeologiae 
Doctore,  seqnentes  Nobiles,  Excellentes,  et  Doctissimi  AA.  et 
Fhiloer'  Magistri  ordine,  quo  in  Matriculam  facultatia  sunt  in- 
acripti,      N.  N.  N.  N. 

Ex  decreto  inclyti  Theologorum  Collegii  Baccalaureatus 
formati  laurea,  'rituque  solemniore,  institutoque  Academico  in 
Aula  TJniverBitatis  die  N.  Mensis  N.  Anno  N.  sub  horam  8. 
antemeridianam  condecorabuntnr,  et  sequentes  ex  Scriptur»  S. 
desnmptas  quaestionee  pro  gradns  accepti  auspicio  resolvent: 

Textne:  Henoch  placuit  Deo,  et  translatus  est  in  Paradisum, 
ut  det  Gentibiia  poenitentiam.     Eccte.  TV.  Cap.  v.   16. 

Quaestio  1.  Utrum  ParadisnB  terrestris,  felix  Archiparen- 
tnm  ilhid  nostrorum  habitacnlum,  sit  in  rerum  natnra. 

Qnaestio  2.     Utrnm  parBntibua  in   Paradiso   mora  obve- 
nieset? 
*-  Textus:    hodie  Mecum  eris  in  Paradiso.  Lucae  23-   v.  43. 

Qnaestio  1.  Utmm  latro  in  illum  Paradisnm  sit  deductus? 

Quaestio  2.  Utmm  euiidem  Henoch  jam  inhabitet? 
IT.  Forma  Coronarum  pro  Theologico  Doctoratu. 

D.  O.  M.  A.  —  Actns  solemnis  Theologicae  Promotjonis,  in 
quo  sub  AmpliBfdmo  et  Bev'  P.  N.  N-  e  Soc.  Jesu,  Sacrae 
Theolr  Doctore  ic,  nec  non  in  Alma  (vel  Celeberrima)  hac  Uni- 
verdtate  N.  N.  Oancellario,  —     Per  — 

R.  P.  e  Soc.  Jesn  N.  N.  Anno  N.  Meneis  N.  die  N.  hora 
8.  matutina  sub  pulsn  Oampanae  maioris  Reverendi,  ReUgiosi, 
Nobiles,  Excellentea  ac  DD.  LL.  AA.  et  Philos".'  Magistri  Sacrae 
Theologiae  Licentiati  creabuntur,  vel  oreati  eunt  pro  Cathalogis 
in  Actu  diatribuendis. 

E.  R.  D.  N.  N.  E.  R.  D.  N.  N. 

Deinde  in  eadem  Basilica  jier  R.  P.  N.  N.  Sacrae  Theolr 
Doctorem,  et  in  hac  universitate  Profeasorem,  ac  facultatis  ITieo- 
Ingicae  Decanum  temp.,  ex  Decreto  Sonatua  Theologici,  eiosdem 


nGooglc 


OrdnaDg  einer  HelbsUDd.  Udit.  d.  Qf».  J.  1668.  379 

Sacrse  Theologiae  Bm  Dm  solemni  ritn,  more  institutoque  Aca- 
demico  creabmitur,  vel  creati  smit  —  ut  supra. 
Quaestiones  Attlicae  seti  Dootorales  a  Clarissimis 
Diiis  Dnis 

Doctoribus  pro  gradua  auspicio  discutiendae. 

Teztiis:  Amen  dico  vobis,  guod  vos,  qui  reliijuistiB  omnia, 
et  secuti  estis  me,  sedebitis  supra  sedes  duodecim  et  iudicabitis 
dundecim  tribus  Israel.    Matbaei  39.     tTers.  38. 

Quaestio.  1.  Utmm  Apostoliemiserinttriavotasubstantialia 
Beligionis  ? 

2.  Utmm  iuerint  Clerioi  ileligiosi? 

3.  In  qao  consistat  potestas  iudiciaria? 

4.  IJtrum  liaeo  sit  commmiis  omnibus  Sanctis? 


ni.  Forma  in  promotione  Baccalaurei  Biblici  etmutatis 
mutandis  in  promntione  Baccalaurei  formati. 
Ego  N.  N.,  Sa.  Theoi'»  Dootor,  et  in  hac  alma  {vel  Cele- 
berrima)  Universitate  Theol';*  Facultatis  Decanus,  Authoritate 
Apostolics,  Caesarea  Regiaque  mihi  pro  mnnere  meo  oompetente 
(aul,  iri  non  sit  Decantis:  mihi  pro  hoo  actn  speoialiter  delegata) 
Uoa  Reverendos,  NobUee,  Exoellentes,  Philos'!*  Magistros  SS. 
Theologiae  Biblioos  sen  Correntefi  (ant  Baccalanreos  formatos) 
faoio  oreoqne,  potestatem  ommninm,  ac  Privilegia  impertio,  qnae 
hnnc  bonoris  gradnm  inre,  ant  Consnetndine  coucemnnt  (/lectunt 
Candidati}  in  nomine  Patris  t  et  F.  f  et  Sp.  S.  f-   Amen. 

rV.  Forma  promovendi  licentiatnm  Theologiae.  fei 
Ego.  N.  N.,  SS.  Theol^  Dr.,  huius  Almae  Universitatis  Can- 
ceiluius,  Aathoritate  ApostoUca,  Caesarea,  N.  approbatum  ejus- 
dem  SS.  TheolV  licentiatum  faoio  oreoque  (Begiaqne  .  .  .  mibi 
meoque  moneri  propria  ac  debtta  .  .  .  vel  te  N.  N.  SS.  TheolV 
Baccolaureum  formatum,  rite  examinatum),  atque  in  hoc  omatis- 
mjD.o  Consessa  factum  sreatumque  pronnncio  et  deolaro,  potesta- 
tem  ac  lioentiam  tribueus  Theologici  Doctoratus  supremum  gra- 
dnm,  insigniaqne  petendi  accipiendique,  nec  non  Magistxulem 
Cathedram  consoendendi,  Soripturam  S.  interpretandi,  oaeterasque 
innctiones  libere  atque  pro  Aathoritate  ezercendi,  quae  hunc 
honoris  gradiim  concemnnt,  inxta  leges,  consnetudines  privilegia- 
qne  omnium  per  orbem  Christianarum  Academiamm:  id  quod 
(flectit  Doctoraiuim)  ad  Dei  0.  M.  gloriam   EccloHiaeque  S.  uti- 


,.Goog[e 


380      Ratio  it«UoTam  et  inititstioDes  tcholMtioae  SocieUtii  Jesn  m 

litatem  cedat.     In  uomine  Sanotisdmae  et  ladividiue  Truiitatifi 
Patris  t  et  Filii  t  «t  Sp-  S.  t  Amen. 


V.  In  promotione  Doctoria  8.  Theolr' 
Qnod  DeoB  0.  M.  ad  nominin  Sni  gloriom  Ecclesiaeqae  ca- 
tholicae  atilitatem  vertat.  —  ^ge.  N.  X.,  Dootor  atqae  in  hac 
Universitate  FacnltatiB  Catholioae  DecanoB,  Authoiitate  Apoetolica, 
et  Imperatoria  (Regiaque)  mihi  pro  munere  meo  debita  (oel,  si 
sit  VicrCancellarius  .■  mihi  pro  hoc  Actu  simplioiter  delegata) 
te,  N.  N.  Theol'*  Lioentiatum,  einsdem  Theol'?  Dootorem  Magi- 
stromque  faoio  oreoqne,  in  hoo  omatisBimo  CouBessa  palam  reuun- 
cio,  potestatem  omnem  tribuens  com  hoc  honoris  gradn  inre 
Consuetndineque  conjunctam,  iozta  Privilegia  ommnm  per 
orbem  Chrifitianum  Academiarum.  In  nomine  SS.  et  Indiriduae 
Trinifcatis  P.  t  et  F.  t  et  Sp.  S.  t  Amen. 

VI.  Forma  investiendi  Doctores  Theologiae. 
Postqttam  Promotor  ex  ritu  supra  pracscripto  D.  pra  Theo- 
logica  laurea  Ucentiatum  SS.  Theol^  Doctorem  inter  feaUvos  fu- 
harum  applaugus  renunciamt,  eidem  aeceptae  dignittitia  ifuignia 
offert,  et  (1.)  in  primis  Docioralem  Epomidem^  dioens:  Iikdao 
te  Epomide  Doctorali,  nt  hoc  omamento  aoceptae  dignitatds  ad- 
mouitua  eam  morum  gravitate  atque  oonBtantia  tueri  Btadaaa. 

2.  Pikum  docturalcm  capiti  imponeits  ait:  Siquidem  nallis 
fractus  laboribus,  aat  diffioultatibus  retardatuB  Theologici  cotsue 
metam  bene  feliciterqne  attigisti,  pileum  capiU  tao  impono 
Corouae  loco,  quae  legitime  certantibaB  debetur.  T«  vero  doc- 
trinae  talento  sic  utere,  ut  immaroeeicibilem  gloriae  Coronam 
aureolamque  fidelibus  Doctoribus  repoaitam  aliquando  merearis 
acciijere. 

3.  Annulumdigitoimponms  didt:  Sacram  Tbeol","  verMn- 
que  sapientiam  tibi  annuli  traditione  deupondeo,  ut  iiac  una  dein- 
cepB  oblecteris,  quia  non  habet  amaritudinem  oouTersatttu  illioB, 
ueo  taediam  oonviotus  illius,  sed  laetitiam  et  ga^adinm. 

4.  Tradit  Sacra  Biblia  ciattsa  dicens:  trado  tiln  voiumen 
S.    Scripturae  claasum,  ut   agnOBuas,    |quod]  s&ucta  et   praetioea 

'  Pi«  ^c.  Qf."  Iiat  tluu  Beiuts :  „BiiomiB  violacea,  rslira  serica  ■ufltUa." 


,.Goog[e 


Orduaiig  einer  selbsUnil.  Univ.  4.  Qei.  J,  166&  381 


Codleetia  Doctrmae  secreta,  quae  possides,  non  annt.  prodenda 
sine  deJeotn,  et  tanqoam  margaritae*  non  sttnt  projiciendae  ante 
porcos.  —  Deinde  tradens  (BihUa)  apertadicit:  Trado  tibi  eadem 
Saora  Biblia  t^rta,  ut  divinam  sapientiam,  qnam  sine  fiotione 
didicisti,  aliis  etiam,  qni  digni  sunt,  absqae  invidia  commonices 
docendo,  et  honestatem  illins  non  absoondas. 

5.  In  Cathedra  eum  coUocans  ait:  In  Cathedra  Theologioa 
te  coUoco,  ex  qna  tanqnam  sapientiae  fastigio  excelaoqae  cande- 
labro  praelnceas  |  onmibus,  qni  in  domo  Deisnnt,  tam  doctrinaefoi 
splendore,  tnm  vitae  ezemplo.  Vide  igitor,  nt  iuzts  Panli  ad- 
monitionem  formam  habeas  aanorum  verborum,  qnae  audisti  in 
fide  et  dileotione  in  J.  Chro.:  dooe  aatem  quae  decent  sfmam 
dootrinam,  in  omnibuB  te  praebe  exemplnm  boTionim  opemm, 
in  integritate,  in  gravitate,  Uerbum  sanam,  irreprehenmbile,  nt 
ii,  qui  adTerBi  snnt,  vereantur,  nihil  habentes  malum  de  te  di- 
cere.*  Stultas  antem  qnaestiones,  et  contentiones,  ao  pngnas 
legis  devita,*  snnt  enim  inutiles  et  vanae. 

vn. 

Dat  ei  osculum  pads:  Salve,  olarissime  Dfie  Doctor;  seiie 
iam,  et,  qnod  hic  a  te  universus  Consessus  exspectat,  docendi 
pro  officio  et  Anthoritate  principiam  facito,  aliqnid  ex  Sacris 
literis  offerens.  Atque  hae  sententiae,  quae  inter  confercnda  in- 
aignia prof^^untur,  uariaripossunt,  dummodo  aliquidaccommodatum 
adferatur.  In  omnibus  autem  huiusmodi  actihus  eo  est  col- 
limandum,  ut  cum  majeatate  fiant,  ct  ne  prolixitatc  taediosa  ttltra 
duas  hoTos  extrahantw.  

Cap.  IX. 
De  Ordine  procedendi  ad  Aotns  pnblioos  in 

Universitatibns  Sooietatis. 
].  Nomine  Aotanm  pnblieomm  intelligimns  praecipue  illos, 
iu  qnibuB  aliqai  promoventur  ad  gradus,  in  quibas  coluntnr  fe- 
stivitates  Universitatiu  aut  facaltatimi,  et  demum  etiam  disputa- 
tioues  aliaqne  exeroitia,  in  qnibus  Senatus  Academious  comparere 
solet. 

*  Cod.  n.  ^mugftritM." 

*  Codex  n.  taiao  et  contra  Tnlgktam;  „Vt  m  „qaae  adTsrM  snnt,  tbk- 
Mitnr,  nihil  babeaa  malnm  de  te  dicere."     Tit.  a,  8. 

*  Cod.  n.  _de  rit»." 


,.Goog[e 


382      Ratio  «tndlomra  et  inititntioneB  acholoBticae  Societatia  Jesn  III 

2  Ordo  prooedeudi  hio  servatnr,  ut  praeferatur  Sceptmm 
Umversitatis,  cui  primuB  Rector  cam  Cancellario  succedit,  tTUn 
Facultatis  Theologicae  Decauus,  Professores  ac  Doctores;  postea 
Philosophicae,  ac  demum  oaeteri  Studiosi,  tsm  nostri  quam  extemi, 
id  quando  Magnificum  faerint  comitati. 

3.  In  promotionihns  Sceptrum  illiiis  facnltAtis,  cuius  est 
Aotiis,  proeferatur  ante  Sceptrum  Magnif .' ,  sequnntur  Candidsti 
et  Promotor,  quos  deinde  Bequitur  Sceptrum  Magnif!  et  in  grar 
dibus  Dootores  etiam  aliins  (sic)  facnltatis. 

4.  Quando  ad  Disputationes  proceditur,  primnm  post  C«n- 
cellarium  et  Decannm  loonm  habeat  praeees  cum  suo  defendente. 

5.  Conaidendi  antem  bic  erit  ordo :  in  praecipuo  Anlae  Aca- 
demioae  latere  primum  locum  Rector  Mgnf.  in  sapremo  gradn 
oucupabit,  tum  Cancellarius,  deinde  Theologica  facnltas,  et  post 
illam  Philosophioa  et  Artiatioa,  Becundum  antiquitatem  ingressns 
in  facnltatem,  primo  semper  loco  dato  Decano,  penes  quem  suae 
facaltatiK  Sceptrum  cousistit.  Sequuntur  reliqui  in  eadem  facul- 
tate  gradaati ;  tiim  non  graduati  eiusdem  faoultati<,  et  hi  nullam 
gerunt  epomidem.  Inter  hos  qnoqne,  ei  qui  sunt  in  Pacultate 
PhiloBophica  graduati,  praecedunt  reliqnos  in  nnlla  Faonltate 
graduatos.  Idem  orclo  remm  omnino  simiUter  obsemetur  in 
Faonltate  Philosophica. 

6-  Ut  autem  in  huinsmodi  Consessibus  singuli  compareant 
et  Larem  Buum  occupent,  Decanomm  erit  diligenter  invigilare, 
ne  nUns  in  sua  Facultate  desideretar. 

7.  Baccalaurei  Tbeol*'  inira  Magnif^  Bectorem  insident, 
exinde  Philos:*  Magistri,  infimum  locom  et  gradnm  Baccalaurei 
occupabnnt,  quae  res  ut  constanter  seraetor,  Decanns  vel  Uice- 
Decanus  aduigilabit. 

S.  Hic  ordo  oonsidendi  seraabitur  item   in  disputationibus 
et  omnibus  aliis  ezeroitiis,  in  quibue  Rector  Magnif.  cum  Sceptro 
comparet. 
lu.  Cap.  X. 

De  usn   inBignium  Acadamicoram    in    Universitatibus 
Societatis. 

1.  Seeptrum  Magnifici  nnnquam  praefertur,  nisi  bic  vel 
aUuB,  qui  illins  Tices  gerit,  actui  intersit;  Facnltatum  autem 
Sceptra  in  publiois  et  propriiB  Universitfttia  totius  actibus  semper 
praeferentnr  omnia  ante  Mgnf.  Rectorem,  et  tunc  Proceres  omnes 
UniTerdtatis,  CanceUarins,  Beconi  et  Indices  cnm  AaBassoribus, 


,.Goog[e 


Oidoang  einer  MlbBtknd.  tlDiT.  d.  Ges.  J.  1668.  383 

qaiindo  adsaut,  omues  Facultatea  ontecedTmt;  in  Diapntalionibu» 
antem  pro  gradibns  et  promotione  Baooalanreoram,  cum  Hoep- 
t.ro  Magtiif '. ,  illius  solnm  Facultatis  8ceptram  praefertur,  cuius 
est  aotos. 

2.  Eector  £pomidem  mbh  coloris,  medii  coloris'  Cancel- 
larius,  Doctores  vero  Philos'?  Epomidem  gemnt  -violacei  coloris, 
rabro  serico  suliultam  ant,  ubi  mos  obtinuit,  totam  mbram. 
PhiloBOphi  colore  nigro  caerulea  saffultura  utontur,  vel  prasini 
coloris;  Bacoalauiei  Theol'!*  eodem  oolore,  sed  rabra  suffiiltura. 

3.  Epomided  induuutur  iu  promotionibns  et  publicis  totius 
UniTemtatis  aotibns;  hoc  pacto  in  renovatione  studiorum  singuU 
Epomidem  iuduunt;  idem  &t  iu  iestiB  UniTersitatis  et  promoti- 
ouibus  Ooctoralibus  ouiusounque  facoltatis.  lu  promotionibus 
vero  Bacoalaureatus  praeter  Magnif? ,  et  Gancellahmn  nnlli 
Epomidem  gestant,  praeter  illos,  qui  sont  Doctoree  de  facultate, 
coins  eet  actus. 

4.  In  Disputationibus  pro  gi'ada  et  nootrorum  Actibns  ex 
nuiYersa  Fhilosopbia  et  Theologia  praeter  Maguii? ,  Cancellarinm, 
Decanum  eiuadem  Facultatis,  aolnm  Pra«aeB  post  hnmauiorum 
praefectom  Epomidem  gestat.  lu  iis  Dispntatiouibos,  qnae  pro 
gradibus  non  fiunt,  nou  eht  Epomidum  nec  aJiomm  Academico- 
mm  Insigninm  usns,  nisi  pro  solemnitate  alicnins  aotos  aut  hono- 
rariae  Disputationie  in  certo  atqae  raro  aliquo  casa  Bector  iudicaret 
anditis  suis  ConsiliariiB  dispeusandum. 

Cap.  XI. 
De  FestiTitatibns  Aoademicis. 
1.  luAcademia Vienuensi  solemues  totijUniTerHitati  dies 
Bunt  sequentes:  Dominica  Paschatis  et  Pentecostes.  Festnm  Cor- 
poris  Chhsti.  Conceptio  B.  Virginis  et  Kativitas  Dominica. 
Theologica  Facultas  Natalem  Domini,  Pasoha  et  Pentecosten  siu- 
gulariter  celebrat  oratioue  post  Veeperas  iu  Basilica  S.  Stephaui, 
ubi  item  reliqnae  Solemuitates  peragnntur.  Praeterea  singularam 
Facnltatnm  et  nationnm  sunt  Patroni:  S.  Joannes  ante  portam 
latiuam  Theologoram,  S.  Ito  Juristaram,  S8.  Cosmas  et  Dami- 
Buus  Medicomm,  S.  Catliariua  Virgo  et  Martyr  PhiLosophoram, 

*  VieUeicht  col.  medi  t.  medici,  aonst  coloris  iadici  (iDdigo) ;  s.  Dn  Ctutge 
„coIoi  indiciu''.  —  Oder  «olli«  dos  Wort  gv  niDdiei"  eein?  Bei  der  Dndent- 
liehen  HaDdscbrift  ist  Tie)  mSglich. 


,.Goog[e 


384      Rktio  Htadioniin  et  inatitntionBa  MholuticM  SMiietatia  Jesn  III 

S.  Ladislana  Bex  Nationis  Ungaricae,  8.  Manritins  Sazonicae,  3. 
Ursnla  Rhenanae,  S.  Laopoltln»  uationi.«  ATwtriacae. 

2.  In  Academia  Q^raeoensi  toti  Universitati  anlemnitatee 
commnneB  aunt:  Featom  8.  Catharinae,  Festum  Immac  Conoep- 
tionia;  Festum  Ignatii  Theologi,  Fhilosophi  antem  S,  Franc. 
Xaverii  tanqnam  Boanun  Faonltatnm  Fatronos  aingolari  celp- 
braut  festivitate. 

3.  In  Tyrn&Tiansi  et  Caasaviensi  Academia  luuonB  est 
toti  UDiTersitati  commmus  dies  octavns  Decembris,  qno  eet  Immac, 
Oonceptio  B.  Virginis.  Saoer  hic  eo  praesertim  modo  celebratnr, 
nti  Qraecii  8.  Catharinae  V.  et  M.  Eodem  die  Beotor  UniTersitatis 
Joramentum  de  asserenda  Immacnlata  Conceptione'  post  Credo 
aacri  oantati  in  manua  alicuins  Praelati  vel  Bectoris  deponit 
Theol"    Faonltatis    Patronns   est   S.    Ignatins,    Fhilosophicae  et 

•.Artistioae   3.  Franc.  Xaverius,    Tymavii  et   Cassaviae   vero   S. 
Catharina. 

4.  Si  sint  Feeta  toti  Academiae  ocmmnnia  in  nostris  Uui- 
versitatibas,  onuiia  Sceptra  prodncnntur,  et  a  Sectore,  Cancellario 
ao  Decanis  habitn»  Academicns,  ut  et  ab  onmibns  Qradnatis,  de- 
fertar.  Alioqnin  Decanus,  adhibito  suae  FaonltaliB  SceptTo,  et 
illa  eola  Faooltaa,  quae  propriam  eelebrat  festivitatem,  cui,  qnoad 
fieri  pcriMrit,  ipse  Bector  et  Canoellarina  com  snis  insignibua  ad- 
esse  conabitar.  Ordo  prooedendi  et  eoDNdendi  Berratar  qni  in 
aliie  solemnibus  Aoademiamm  Aotibas.  Modns  antem  celebrasdi 
has  feativitatea  relinqnitur  cniusvis  Universitatie  arbitrio. 

Cap.  xn. 

De  Ordinariis  Yacationibus. 

Praeter  ea,  quae  in  ratione  stud.  aatboritate  VII.  Congre- 
gationis  Generalis,  Reg.  37.  ProvinciaUs,  de  Yacationibne  prae- 
scribnntur,  haec  fere  ennt,  qnae  in  Universitatibus  Austriae  ner- 
nantnr. 

1.  AnniTersariae  geneaales  Vacationes  pro  Superioribos 
ClassibDs  inoipinnt  8.  Sept.,  durant  ad  diem  3.  Nor.,  quo  die  est 
promotio  de  Clasae  iu  Claesem,  eaqne  finita  Saornm  cantatnr  de 
Spiritu  S.  pro  f^ci  initio  sta<Iiomm.hoo  die  non  docetur,  pm- 
inde  Leotioaea  omaea  incipiont  Quarta  Novembria,  niai  Festam 
aliquod  incidat,  tunc  euim  postero  die  initinm  Scholarum  detur, 
item  si  sit  Sabbatham. 

'  Cod.  n,  perpenn,  „de  AsKBiore,  de  Imnae.  CoaeeptioiM.'' 


,.Goog[e 


Ordnniig  eineT  Belbit&nd.  DniT.  d.  Gee.  J.  1 


2.  Lioet  omnes  Lectioues  Bimol  incipiant,  non  tamen  omnes 
eimol  desdnnnt;  nam  lilietores  9-  Sept.  pro  Ascensn  componere 
iucipimtt,  deinde  pro  Fraemiis,  ao  tum  examinantnr.  Subseqnentnr 
deinde  reliqaae  Classes,  ita  at  ad  Festam  S.Hattbaei  [21.  Sept.] 
omnes  Soholae  claadantor. 

3.  I>ies  in  Hebdomada  ouus  Vacatioui  destiuatua  est,  quae 
sit  feria  5*;  si  duo  Festa  inciduut,  Bemator  qnod  iu  rat.  st.  est. 

4.  Bie  SS.  Innooentiam,  abi  uon  est  festnm  fori,  resoman- 
tnr  Lectiones  ab  Inferioribns. 

5.  In  Eebdomada  Sexagesimae  onmeB  bis  vaoant  totis  diebus, 
iu  medio  autem  Quadragesimae,  post  Dom.  3™,  feria  3*  a  meri- 
die  solum  vacant  etiam  Altiores  Classes,  njhil  immntatis  boris 
matutinis:  feria  vero  5*  toto  die  omnibus  commanis  est  Itecreatio. 

6.  Dominica  Qoinqaagesimae  et  daabns  sequentibos  feriis 
unllae  Lectionee  sunt,  sed  iuterea  40  borarum  precibus  oocu- 
pantur.  Sodales  et  aUi  Studiosi  ad  eas'  statis  temporibus  dnoan- 
tnr.  Feria  4*  CinenmL  a  meridie  tantum  sunt  Lectiones.  Feria 
51  Superiorea  tota  die,  Inferiores  a  meridie  vacant.  Qaandocuu- 
qoe  aatem  tantom  Scholae  Inferiores  babentur  die  recreationis, 
tempos  Leotionum  media  bora  minuitur,  et  9l  hora  exitur  ad 
Sacmm.     Proinde  seruatur  Eeg.  37.  Prov.  in  rat.  stad. 

7.  Die  S.  Marci  [25.  Apr.]  a  meridie  habeutur  ortUnariaefei 
Leotioues,  nti  et  feria  2'  et  4*  rogationum  diebus.  Bepetitiones 
non  omittuntur.  Feria  5^  inira  Octavam  Pentecostes  omnibns 
tota  die  vaoatio  est.  Fridie  Corporis  Cbristi  non  vacatur,  sed 
feria  3'  In  Octava  Corp.  Cbr.  est  hebdomadae  illius  ordinaria 
recreatio.  Mense  Maio  ano  integro  die  datur  extraordinaria  va- 
catio  omnibus  olaBsibus. 

8.  Qqo  die  promotioues  sant  ad  gradus,  qaod  ordinarie 
fiant  matutinia  horis,  non  propterea  omitteudae  sunt  Lectiones 
a  prandio,  nisi  eios  faoultatis,  in  qua  recnnsentnr  ii,  qui  eo  die 
ad  gradaa  snnt  promoti.  Ehetores  et  Poetae  ob  promotiones 
non  vacant,  nisi  mane,  nt  tali  actui  intendnt. 

Cap.  xin. 

De  GanicnlaribnB. 
1.  GanioulareB  Feriae  Yiennae  sumnnt  initiom  15.  Jalii  et 
doraut  ad  15.  Aag.  Graeciae  et  Tjmaviae  et  Cassaviae  inohoantor 


,.Goog[e 


386      Bfttio  stDdiontD  et  ingtitntioiies  icholaBticae  Societatia  Jen  m 

22.  JTilii,  et  perdnraut  ad  fiQem  Scholanun,  qno  tempore  Leotiones 
sic  ordinantnr:  Hnmanionbus  pomaridianimi  tempos  est  horae  et 
mediae  ad  Foesin  inclnsiTe,  unias  horae  Ehetoribus  et  in  perri- 
gilio  festortun  mediae  horae,  matntinnm  illis  est  dnarum  hora- 
rum,  his  media  hora  breTiuB.     Gxennt  hora  9.  ad  sacram. 

2.  In  Theol*  a  prandio  uulhie  sunt  Lectiones,  in  Philos' 
Meteora  legtmtur  a  3.  ad  4.;  alii  vaoant;  mane  Scholastici  alter- 
nis,  «ti  et  Profeaaor  3"  LectiomB  vel  Ganonum  et  Scriptarista, 
singnli  media  hora  ante  Leotionem  Scholastioam  Leotiones  suas 
habent  in  UniTereitatibus  uostris.  Ubi  snnt  dno  Casuum  Frofes- 
sores,  alteniis  et  ipsi  legnnt;  nbi  nnus  altemis  diebus  vacare 
potest.     Logiceg  et  Physices  docent  quotidie  ab  8"  ad  9". 

3.  In  Canicnlaribus  non  snnt  ^xeroitationes  Parthenii ;  sont 
tantum  domesticae  repetitiones  modo  supra  parte  secnnda  expli- 
oato.  Bisputationes  soiemnes  pro  Philosophico  gradu  ordinfuie 
habentur  hoc  tempore  totis  pomeridianis  Scholamm  horis  et  Ko- 
strorum  Actns  magni  et  Mataphysicorum. 

4.  Finitis  Canionlaribns  hnmamores  Classes  integras  Lectio- 
nnm  horas  reeumunt,  in  superioribns  item  Soholis  idem  proTsns 
ordo  Lectionimi,  Eepetitionum  et  reliqnomm  Exercitiomm  sema- 
bitnr  in  omnibus  Universitatibns  posthac,  qni  tenebatur  ante 
canicnlares  tempore  matutino. 

6.  Post  festum  Assumptionis  B**  V.  inchoantur  Examina 
Nostrorum  domi. 

Cap.  XIV. 
Ue  modo  procedendi  in  Academicis  Indiciis. 
Cum  typis  sit  uulgatuB  modns  lustitiae  administrandae  io 
i.  w.  Acajdemiis    pleno    iure    Societati    subiectis,    unde    non    tanttun 
ludex  Universitatis  cum  suis  AssessoribuB,  sed  et  Stndiorum  ge- 
neralLs  Praefectus   ao  Deoani  modum  procedendi  in  oausis,   quse 
ad  eos  deferuntur,  petere  possunt  et  debent:  ne  autem  eins  igno- 
rantia  ab  Aoademicis  praetendi  possit,   quotannis   eis  sub  Beno- 
vationem  Studiorum   cum  Legibns    studiosomm   et  Universitatia 
statutis  promulgabitnr  et  in  memoriam  revocabitnr. 

Cap.  XV. 
De  Titulis  in  Academiis  receptis. 
Beotori  dabitur  praeter  atios,  si  quoe  habet,  Titnlus  Ma- 
gnifice. 


nGooglc 


WinbnTger  pTomotionssebrtlncbe.    1669.  38? 

Cancellario  pariter  Amplissime;  Yienneiisi  tamen  Ma- 
gnifioe. 

Beoano  oajascanqne  Faonltatis  Spectabilis. 

Atqne  ii  tifcnli  item  iis  attribimntnr,  qui  interdum  Vices 
Rectoris,  Cancellarii,  Deoani  obeimt,  adiectis  aliis,  qni  ipsis  aJi- 
imde  debentnr. 

Doctoribus  et  LicentiatiB--Tbeologiae:  Beverendi, 
Admodnm  Kev.  et  Olarissimi  —  laris:  Nobilia  et  Clarrissimi. 
—  Medicinae:  Ezcellentissirai.  —  Philoeophiae:  Nobilis,  £z- 
cellentis,  et  Boctissimi.  — 

Baccalanreis  Theol"':  iteverendi,  NobiJis,  ExeelJ.  et 
Boctissimi.   —  Baccal.  PhilosV:  Emditi. 


Einige  Gebrauclie  der  Wirzburger  Uniyersitat 
in  betreff  der  akadem.  Grade. 

J.  1662. 

Vorbeii.  Die  folgenile  Urkouile,  die  ana  dero  PadeTbOraer  Kollei;iQiD 
S.  J.  ■tainiiir,  liegt  nocb  nnbezeichnet  im  ATcUivo  Aer  deiitscben  Provinz.  zwei 
FoliobUtter,  vun  weloben  l'/i  S.  beacbrieben  sin';  ea  iat  die  Autwort  de-t  P. 
Rectors  eu  WJKbnrg  auf  einige,  teilweise  am  Bande  nngegebene  Fragen  dea 
P.  RebtoTs  Ton  Paderboro.  Wir  geben  die  UTknnde  geufin  wie  alc  vorliegt, 
d.  h.  nach  dem  zn  Paderbom  gemikchten  Aiisznge. 

Ex  literis  R.  P.  Melchioris  Cornaei  Rectoris  Herbipolensis, 

Herbipoli  datis  1.  Feb.   1662  ad  patrem 

Rectoreni  paderboroensem. 

Ad  quaesitiim  IT  —  Ad  Scholasticam  [Theologiam]  ne- 
qae  hic  aeqiie  Moguntiae  qaenquam  admittimuB,  nisi  Magisteno 
insignem.  Excipimus  tamen  KeHgioaos  et  prinoipis  alumnos. 
Ad  casus  et  scripturam  admittimus  qui  post  logicam  auditam 
petunt  admitti. 

Qoi  non  snnt  Magistri,  admittuntur,  si  apti  sint,  ad  Theses 
oppngnandas,  eed  non  ad  defendendas  pro  grada  Academico. 
Ezoipimas   item  Religiosos:    qnibus   tamen   persaadere   solemns, 


,.Goog[e 


388       Ratio  Htadiornm  et  inititntioneB  §ebo]uticae  Societatia  Jesii  IH 

vt,  anteqiiani  in  Theologia  gradam  capiant,  ]Ugn  AA.  pronoaen 
se  sinant. 

Ad  2"?  —  Qtti  non  in  Academia,  sed  prinatim  in  aliqtto 
Anditorio  ant  Monaaterio  Aadierunt  philosophiam,  non  admittiniufi. 
ne  ad  ezamen  qnidem  pro  Magisterio:  Ke  religiosos  qnidem. 
qnia  statnta  Ttrobiqne  in  omnibus  facnltatibns  vetant  qoeiiqnaiD 
ad  gradus  Academ.  admittere,  nisi  probent,  se  omnea  materias 
pubJice  audinisBe  in  aliqua  Academia  probata, 

Nuper  qnidam  in  vicinia  praelatns  Benedictin.  stitit  octo 
Fratres  auos,  qui  philosophiam  in  claustro  priuatim  obsolnerant, 
et  Theses  impreasas  defenderant,  et  petinit  a  nobis  cnm  reliquis, 
qui  apud  nos  studnerant,  Magisterio  inaigniri.  Relata  res  ad  con- 
silinm  publicum  vniuersitatis,  vbi  conclusam,  in  genere  tales  ad- 
mitti  non  debere,  ne  quidem  ad  Ezamen.  qnia  vero  praedicti 
Fratres,  vno  auno  Logicam  apud  noe  pnblice  audiuerant,  et  offere- 
bant  ae  ad  Metaphysicam  publiee  vsque  ad  finem  anni  itnroB,  et 
examen  vtmmque  publice  (vti  hio  fit)  subitoroB,  statutnm  est, 
gratiam  illis  hic  et  nunc  fieri  debere,  vt  ad  Examen  admitterentnr 
cnm  adiecta  clansola,  vt  id  gratiae  tribuerent,  et  reliqui  deinceps 
non  amplins  ezpeterent.  —  Es  hoc  patet,  quid 

Ad  3"?*  Nempe  nemo  ad  Magisterinm  a  nobis  admittitur, 
qui  prinatim  audinit  PhiloHophiam.  Excepimus  ante  tres  annoa* 
speuiatim  Alumnos  pontificioB  FtUdenses,  qui  in  seminario  Ful- 
densl  philosophiam  audiunt,  quoB  statnimus  admitti  ad  ExameB 
debere  et,  si  snbsistaut,  ad  gradnm,  propter  BuUam  pontificiam 
quam  habent,  et  qua  indulgetur  illis,  vt  post  auditam  in  seminario 
philoBophiam  possint  ad  gradum  Magisterii  admitti. 

Qni  Logicam  prinatim  andinit,  examinatnr  pro  ascensa  ad 
physicam,  et  si  subsistat  ex  indolgentia  et  gratia  solet  ad  physicam 
admitti. 

Ad  4"."  Qui  in  album  et  ad  priuilegia  vniuersitatis  sunt 
relati,  inribus  et  priuilegijs  eiusdem  &aantur,  quamdin  in  stadiJB 
vel  in  officio  Academico  aliquo  permanent.  si  abeant  ab  vrbe, 
vel  in  vrbe  ad  ciuilem  prorsns  vitam  et  occnpationem  transeant, 
cessant  frai  priuiiegijs, 

Ad  6™ '    Vnus  est  Acadeniians  caroer,   in  qnem  Btadiosi 

>  qaaesitnin  faerat  de  iis,  qoi  pbilosophiam  io  pablicii  perpetnis  Qjja- 
DKgilfi,  Don  in  AcademiiB  andiemat. 

'  tnm  noDdnm  Faldae  in  Ojmnulo  docta  fberat  publice  pbilosophia- 
*  qQMBitnm  Aierat,  an  reomm  inhmiim  et  non  infamiun  eaMt  idem  e«nM. 


,.Goog[e 


Scbnlgflbrihiohe  der  oberili.  ProTiiiK.    1664, 


rei  dnountar  qnicqnid  oommiserint.  quod  si  tamen  ita  grane 
delictnm  sit,  nt  grauios  supplicinm  mereri  videatnr,  iubent  statuta 
HerbipolenEda  MagiBta-atui  prtucipis  tales  tradere  pnnlendos  ad 
ezemplnm.  —  — 

Haec  snnt  m*  pater  qnae  sd  quaetdta  vestra  respondere 
potui.  quod  81  alia  qnaedam  sint,  qnae  ez  me  Hcire  auetis,  Inbens, 
ttbi  intellexero,  persoribam. 

Interea  me  eto.  B.  V.  Bervus  in  Ghro. 

Herbipoli  1.  Febr  1662.  Melohior  Comaena. 


SchDlgebrftuche  der  oberrheinischeii  Provinz 
Yom  J.  1664. 

Gonsuetndines  Prouinoiae  Bheni  Superioris  communes 

per  B.  P.  Joannem  Bertholdnm  Visitatorem  ordinatae 

a.  1664. 

(Arohiv.  Oem.  Ser.  Xm.  Pasolo.  U.  n.  l.p.  36— 4S  („m");   „Oaput  7.' 

I>e  Bcholis."  —  xm.  B.  8.  p.  14S  Bqq.  („•")  — 

TorbemerkDng,  Du  UonBuetndinariDm  enthlllt  dle  beaonderen  Qe- 
brftncbe  einer  einselnen  Provini.  3o  eebr  namlicb  die  ^anie  Ges.  J.  deu 
allgeiiieinen  QeHctKCD  de>  OrdsDB  gich  anpMaen  mQas,  »o  frei  IbI  doch  jede 
l^roTinz  iu  den  kleineren  Dingen  dei  tlltilglichen  Lebeng,  in  welchen  die  Ort- 
licben  Verb&ltniBBe,  ToUuBitteic.eingrorBeB  Wort  mitBprechen  dllTfen.  Dies  tritt 
inebeaondeTe  ancb  beim  Schulveseo  etn. 

Dke  foigende  Consnetudinarinm  der  oberrbeiu.  Frovinz  ist  doppelt  in  dem 
ProvincisI-ArchiTe ;  die  aitere  Abscbrift  (nm")  ist  die  beasere,  die  sweite  nnd 
ipBtere  (,„0")  erUobt  sicb  in  Eleinigkeiten  manche  Andemng. 

Id  ersten  Eapitel  ist  der  „ordo  domealicnB"  bebsndelt;  im  Eweitcn  wird 
geaprochen  „De  templo,  de  mortniB  et  scpultnrft';  im  ?.  ,De  renuratione  to- 
torum  et  actionibns  Bpiritnalibns" ;  im  4.  „De  concionibua  et  lectione  ad  men- 
lam";  im  6.  „De  refectione  corporis";  im  6.  „De  Testitn";  im  7.,  daa  uns  liier 
angeht,   „De  gcboli8"j   im  8.   ,de  reoreationibns  et  TacationibDs". 

Vn.  De  Soholis. 
1.  Ordo  scholarum  est  secnudum  ratiouem  stndiomm,  ex- 
ceptis  paucis,  suntqne  discipnli  tam  in  literis  quam  bouis  moribus 
et  pietate  in  Deum  strenue  eduoaudi. 


'  Die  Torhergehenden  Eapitel  behandeln  andere  Gegenstftnde. 


,.Goog[e 


3d0       Ratio  Btndiornm  et  inatitntionea  icholuticae  SocietatJB  Jesn  m 

2.  Contiocanttir '  Professores  et  Magistri  prinB  campanul&, 
■vt  se  disponant,  et  simtil  egrediiinttir'  ad  scholas  Maglstri  et 
discipuli  nostri  |S.  J.].  Extemi  disciptili  media  hora  tam  mane 
quam  a  prandio  prios  conuocantur,*  datnrque  eadem  campana 
breuius  eignum  ad  interatitium*  horarum,  et  praelectionimi  diver- 
sarum^,  dum  scholae  habentnr. 

3.  Di»cipulu8,  qui  vnins  Professoris  audit  lectionem,  tenetar 
etiam  alteriua  eiusdem  scholao  ProfesBoris  audire,  nisi  ex  legitima 
causa  a  F.  Rectore  dispensetur,  Hlioqni  ad  nidlsm  admittittir. 

4.  PhiloBophorum  ex  tota  Philoeophia  acttbos  intersunt  Pro- 
fessores  et  discipuli  Theologiae,  et  actibus  ex  tota  Theologia  tam 

s.  nostrorum  quam  saecularinm  |  interaimt  Professores  Philosophiae 
cimi  discipulis  suJs'.  Acttii  vero  paruo  Theologiae  nostronmi 
interest  solum  ille  Professor  PhiLosophiae'',  qui  opptignat|  cum 
suis  discipulis,  et  alii  in  sobolis  docent. 

5.  Be  iis,  qui  Societatem  petunt^,  a.  Dettir  informatio 
Froiiinciali  de  indole,  ingenio,  et  talentJs,  iuxta  paradigma  prae- 
scriptum.  b.  a  Frouinciali  ad  examen  admissus  Candidatus  exa- 
minetur  a  4  patribtis.  Et  Examinator  scribat  examen,  aliaque 
iiant  iuxta  formam  praescriptam  hnic*  Prouinciae. 

6.  Quicquid  imprimitur  a  Praefecto  geuerali,  etiam  folis 
Yolantia  nostrortmi,  diligenter  remdenda  sunt. 

Tbeologiae  Consnetudines.'" 

1.  Ordo  inter  theologicos  Professores  et  Doctores.  Cimi 
simt  actus  Collegii  et  Societatis,  seruatttr  ordo",  qni  in  CoUegio 
est  vsitatus.'^  Ctmi  autem  celebrantur"  actus  totius  Academiae, 
aervatur  ordo  Academiae  vsitatua. 

2.  Professores  Theologiae  hoc  ordiue  ad  scholas  pergunt 
extra  Cauictilares,  Mane  a  medio  octavae  ad'^  med.  9.  docet 
Professor  Theologiae  Scholasticae,  a  medio  9."  ad  9.  est  repetitdo, 
vel  dubiortmi  propoeitio  et  argumentatio  ex'*  materiis  praescriptis, 
quam  altemis  diebos  habent  Professores  Scholastioi,  quiuis  ex 
sua  materia.  Kepettmt  autem  saeculares  disciptili,  non  no^, 
quamuie  tiosfcri  sint  praesentes.  A  9.  usqne  ad  10.  docet  alter 
ProfeHsor  Scholasticus,  qui  ingredittir,  vel  medio  9.,  si  eum  con- 

'  e  eTaoantar.  ~  *  m  egrediantnr.  —  *  e  evoc.  —  *  e  interatitJa.  — 
'  e  principiam.  —  *  e  om.  anJB.  —  '  e  Theologine.  —  '  e  flni  admitti  in  mh- 
pet,  —  •  e  toti.  —  >•  e  Cona.  Tbeol.  —  *'  e  ordo  Is-  —  '*  e  usit.  eBt.  — 
' '  e  celebrator.  —  "  e  uaque  ad.  —  "  e  nsqne  nd.  —  "  e  In. 


,.Goog[e 


Sctralgebrtnche  der  obenfa.  Ptot.    1664.  391 

tmgat  ropetttio,  vel  hora  9.,  si  solam'  l^at.  A  meridie  a  medio 
2.  ad  med.  3.  docet  Frofessor  Theologiae  morallH.  A  medio  3. 
per  tns  quadrantes  docet  Scripturieta,  et  tandem  per  quadrantem 
Hebraeus.  Lectionem  Theologiae  moralis  andire  tenentur  primi 
et  seoaudi  anni  Theologi,  Scriptoristicam  tertii  et  quarti  anni, 
Eebraeam  Becundi  anni  Theologi.  —  Hyeme  ab  initio  studiorum 
usque  ad  quadragesimam  una  hora'  media  citius  ingredinntnx 
scholas*  a  meridie,  et  media*  hora  citiuB  egrediuntur,  nimirum 
ab  hora  1.  ad  3.,  seruatiH  decaetero  BUpradictis,  qnae  anticipatio 
fit  ab  omnibuB  schollB.  Bambergae,  vbi  ius  Canonicum  etiam 
docetur,  seruant  Professores  curBum  et  ordinem  iam  vBitatom, 
sionti*  et  Fuldae, 

3.  Domi,  vbi  uoetri  etudent,  coram  Professore  s  medio  6. 
ad  med,  7.  est  repetitio  quotidie,  excepto  Sabbatho,  die  confes- 
sionis,  recreationis,'  ezhortationis  domesticae,  et  Collatiouis  ca- 
suum  domi,  aut  ubi  disputatio  eet  habita  Theologica.  Fer  pri- 
mum'  quadrantem  repetunt*  duo  suie  verbis,  absque  eo  quod 
scriptum  inspiciunt,'  deinde  duo,  quiuis  per  quadrantem,  oppu- 
gnant,  et  quadranB  relinquitur  pro  dubiis,  ad  quae  respondebnnt, 
non  qni  repetiuemnt,  sed  alii,  quos  FrofesBor  nominauerit.'* 
Praesunt  repetitioni  Frofeseores  |  altematim,  quiuis  ex  eua  materia.  p. 

4-  Est  ^'  etiam  domi,  ei  sint  plures  Scholastici,  singulis 
mensibus  una  disputatio  per  horam  cum  dimidia,  nimirum  a  5. 
vsque  ad  medium  fere  7. ;  citiufl  tamen,  medio  circiter  quadrante 
ante  seoundum  pnlsum  ad  mensam,  ceesatur.  Diem  assignat 
Fraefectus  Generalis  auditia  Professoribne.  Oppugnant  tres :  primus 
quarti  anni  Theologus  per  medium  horae";  secundus  tertii  anni 
Theologus  per  alteram  mediam  horam ;  tertius  secuudi  anni  Theo- 
logus  per  unnm"  et  amplins  quadrantem,  nisi  post  Pascha  velint 
producere  etiam  primi  anni  Theologos  ad  oppugnandum'*.  Pro- 
pngnat  theses  Becundi  anni  Theologus.  Professores  in  praedictia 
t^tematun  praesident,  quiuis  in  eua  materia.  Hae  tamen  dome- 
sticae  disputationes  non  excedant  6  disputationes,  aut  nomerum 
discipulorum  secundi  anui,  ita  vt  qninis  Professor  tres  habeat 
domi  dispntationes  aut  pauciores,  si  eint  discipnli'^  pancioree  secuudi 
anni  Theologi.  Ad  quas  disputationes  omnes  Professores  compare- 
bunt,  ita  tamen,  vt  ProfesRores  Philosophiae,  vbi  nostri  sunt'*  disci- 

'  e  tantDm.   —   '  e  media  hora.  —    '  e  echolastici.  —   *  e  Dna  media. 

—  •  e  nti.  —  •  m  om.  reereaU  —  '  e  om  primDin.  —  '  e  addit  domi.  —  '  e 
Bcripta  iuqninint.  —  i*  e  DotaveriL  —  "  m  ennt  —    "  e  per  mediun  horam. 

—  "  e  om.  anDm.  —  "  e  om.  ad  opp.  —  "  e  m  diic  siDt,  —  "  c  BQDt  nostri. 


,.Goog[e 


392      Batio  Btudiornm  et  iutitationei  icliolaBtieae  Bodetetis  Sesa  m 

pnli  Philosophi,  snam  repetitioiiem  non  omittant.  Prima  disputalio, 
eicut  et  menstrna,  eat  commimiter  ez  materia  praecedentis  anni. 

5.  Finnt'  praeterea  Menstmae  et  hebdomadariae  in  Bchola 
dispntationes  iuxta  libmm  Btudiomm.  quae^  pro  gradn  interce- 
dunt  ijunt^  loco  hebdomadariae,  Menstmae  durant  per  dnas  ho- 
ras  maue,  et  per  duas  horas  a  meridie,  et  vacant  eo  die  lectionee 
aliorum  Profeseorum  Theologiae,  qui  intereunt  dispntstionibne. 
Hebdomadariae  dnrant  in  schola  per  horam  cum  dimidia. 

6.  Pro  gradu  Theologiae  Doctoratns  tota  die  habentnr  dia- 
putationes,  et  omnibns  etiam  slilB  dlBpufcationibns,  tum  domi 
tum  in  BchoIiB,  intersunt  Professores  Theologiae  omnes,  qni  a 
scholis  vacant,  inxta  dicta.  Et  quando  a  scholis  vacant,  hono- 
rant  Theologi  Philosophomm  et  PhiloBOphi  Theologoram  dispn- 
tationes,  et  argumenta  asBumunt. 

7.  Vt  sint  fructnosioreB  disputationes,  quiuis  propugnat, 
qui  habet  plue  qnam  mediam  horam  ad  oppugnandnm,  dno  mi- 
nimnm  argumenta  proponat,  et  reipsa  vnum  post  alterum  vrgeat. 

8.  Examen  Theologoram  nostrorum  incipit  ordinarie  po- 
stridie  Assumptae  virginis  [16.  Aug.]  a  prandio.  Examinantur 
singnli  seorsim,  primi  et  secnndi  anni  per  mediam  saltem  horam, 
et  tertii  per  horam  integram  a  4  Examinatoribus.  Stndiosi  no- 
stri  ocoupandi  non  sunt  aliis  vllis  occnpationibus  a  stndiis  alienis. 

9.  Digni  indicati  nostri  ad  defendendaB  theses  tribos  Eia- 
minatoram  minime  duhiis  suffi^agiis,  et  a  Superiore  ad  id  desi- 
gnati,  faciantez  Tiia  vniuB  anni  Integra  materia  pamnm  actnm 
per  duas  et  mediam    horam,    iuxta   lib.    Btndiomm,   snb   aliquo 

w.  ProfesBore.  ProfesBores  enim  partinntur  defendentes,  |  si  plnres 
sint.  Ex  paruo  aotn  ab  iisdem  Examinatoribus  iudicimn  datnr, 
an  sint  digni,  qni  defendant  totam  Theologiam,  mane  per  dnas 
horas,  ao  totidem  a  meridie',  ac  etiam  andiuntur  Professorea  co- 
ram  Praefecto  Generali,  iuita  librum  studiormn,  et  qni  ita  de- 
fendunt,  non  subeunt  aliud  examen,  sed  inde  indicium  formatur 
ab  Ezaminatoribus  ioratis  in  ordine  ad  gradum  Societatis. 

10.  Nostri  in  fine  anni  cum  examinantur'  pro  transitu  ad 
alterum  annum,  materia  annui  ezaminis  sit  ea  omnis,  quae  a 
Magistris  toto  currentis  anni  Bpatio  tradita  fuerit,^  iis  ezceptis, 
quae  Bub  ipsum  examinis  tempus  decummtnr,  Praefecti  studio- 

'  m  flant.  —  *  e  qol.  —  •  e  Blnt.  —  *  e  om.  enim.  —  *  e  repetJt  horas. 
—  '  e  NoBtri  cnm  ex.  iu  fine  anni  pro.  —  '  e  fnit. 


,.Goog[e 


Sohntgebr&ncba  4«r  ob«rtli.  Prov.    I6U. 


nun  indicdo    designandis,   sine   theses   adhibeantnr   ad  examen, 
siTie  non,  ex  deoreto  24.     Congreg.  II.* 

11.  Nostri  Soholastici  a  se  inter  se,  ant  ab  aliis  noHtns* 
non  TOCfmtnr  Magiatri,  etiamsi  illo  gradn*  fnerint  insigniti. 

12.  Toto  anno,  per  tres  horae  quadrantes,  ninumm  a  media 
0.  vsque  ad  qnadrantem  post  6.  die  Lanae  ante  coenam  habetnr 
domestioft  oollatio  oasnum  oonRoientiae  more  oonsnpto,  quo  die 
repetitio  domi  non  est,  quibns  [sic]  Soholastici  et  Patres  omnes 
intersnnt,  qni  non  snnt  excepti.  Superiores  tamen*  serio  adnigi- 
lent,  ne  in  casibns  consoientiae  deoidendis  nostri  sint  nimifi  li- 
beri  et  laxi.  (Congr.  11.  decr.  22.) 

13.  Singnlis  annis  in  Renouatione  studiomm  moneantor 
Professores  Tbeologiae  et  Philosophiae  de  obsenianda  ordinatione* 
pro  stndiis  snperioribns  confecta  auctoritate  CongregatiomB  Ge- 
neralia  nouae  et  missa  a  P.  Piccolonuneo  1651,  tam*  qaoad  ma- 
terias,  quas  debent  absoluere,  qnam  qnoad  sententiaB,  qaoe  pro- 
bibitae  sunt  doceri.  Et  ProuincialeB  in  visitatione  Cnllegiorum, 
in  qoibns  tradTintur  eae  faoultates,  meminerint  exigere  rationem 
talis  obseruantiae,  et  Generalem  de  eo  oertiorem  reddere,  provt 
praesOTibitur  sub  finem  praediotae  ordinationis,  §.  nlt. 

Consaetudines   Philosophiae. 

]■  Ordo  inter  Professores  Philosophiae  in  nostris  actibus 
sic  sematur,  vt  1?'  sedeat  metaphysicus,  2?  Physicus,  81  Ethicns 
4".  Hathematicus,  V.  Logicnij.  In  actibus  Aoademioi»^  sematur 
ordo  Acadcmicns. 

2.  Ordo  in  docendo,  vbi  triennio  cnrsus  ab8oIuitar,*8ema- 
tnr  iste  extra  Caniculares.  a.  Mane  hora  S.  ingrediantor  Pro- 
feasores  scholam  et  dooent  per  horam,  qna  dictando  qna  expli- 
cando.  Hora  9.  vsque  ad  med.  10.  sunt  vel  circuli,  praesertim  vbi 
nostri  sunt  circularii,  vel  Professor  repetitionem  instituit  ant"* 
examinat,  A  meridie  a  medio  secundae  vsque  ad  med.  3.  docet 
Professor  Ordinarius,  a  med,  3.  |  vsque  ad  tertiam  habet  idem  *. 
repetitionem  aut  examinat;  &  tertia  vsque  ad  med.  4.  docet 
Ethicne  in  Metaphyeica  et  Mathematicos  in  Physica.  quodsi  idem 
doceat  Gthicam  et  Mathesin,  altemtram  lectionem  habet  media 

'  Dtuaelbe  wiQ,  „iit  HetepbjRici ...  et  a  tertio  nd  qnartoiD  Tbeologwe 
aiuinm  gradnin  faeientei  nniiu  bora  eepatio  eianinenttiT.'' 

*  e  om.  noetrie.  —  *  e  gradD  illo.  ~  *  e  avteB).  —  *  e  de  ord.  oba.  — 
*  e  tnin — tam.  —  '  e  primo  loco.  —  *  e  Academiae,  —  '  e  abs.  corB,  —  '* 
e  vel. 


,.Goog[e 


3M     Rstio  atadionim  ot  iDstitntloDea  aoliolutioH  SooiatatiB  J«ra  m 

hora,  anteqtiaiii  Professor  ordmarJiiB  dooeat,  nimimm  a  med. 
2.  vsque  ad  2.,  cui  sucoedit  Professor  ordinarins  per  horam  cam 
dimidia,  iuxta  dicta.  Logicoa  a  meridie  per  duas  horas  doceb, 
et  exercet  discipulos  more  oouaueto,  nlmiram  a  med.  2.  ad  med. 
4.  Media  hora  citius  ab  initio  scholarum  vsque  ad  quadragesi- 
mam  itur  et  exitur  a  scholis,  ut  de  TheologiB*  dicbum. 

3-  Vbi  sunt  nostri  Philosophi,  habent  repetitiones  et  dis- 
putationee  domesticas,  eo  modo  qno  dictum  est  de  Theologis; 
altematim  autem  Professores  diaputant,  ita  vt  qiiiais  tres  sin- 
gnlis  annis  habeat  domesticas  disputatioues,^  si  tot  habeat  disci- 
pulos,*alias  pro  numero  discipolorum  panoiores,  et  proportionate 
repetitiones.  In  dispntatione  domeatica  oppugnat  Metaphjsicnm 
primi  anni  Theologus  (si  sint  Theologi),  vel  si  non  sint  Theolog;i, 
oppiignant  dao  Metaphysici;  tertius  PbyEicus  ex  tbesi,  qnae  a 
Metaphysico  proponi  debet,  PhySica.  Phyeicam  oppngnat  primas 
Metapbysicus,  seoundus  et  tertius  duo  Physioi,  donec  Logici 
prodierint  et  disputationem  primam  publicam  menBtmam  habue- 
rint;  poet  hanc  habitam  tertius  oppugnans  cat  Logicus  contra 
thesin  a  Physico  propositam  Logicam.  Bepetitiones  vero  domi 
pro  numero  discipulorum  sunt  plures  vel  pauciores  ad  praesorip- 
tam  Prouincialis,  et  qniuis  Professor  snia  praeest.  —  £xamen 
nostrorum  fit,  vt  dictum  est  de  Theologis,  —  Logici  et  Physici, 
qui  separatim  per  mediam  boram  examinantur  ex  propositis  totius 
anni  thesibus;  metaphysici  antem  exnminantur  a  trihus  per  in- 
tegram  horam,  duobns  aliis  iudicibns  praesentibus,  qui  scripto 
snffi^gia  ferant,  ita  vt  sint  6  secreta  SufEragia,  qnot  reqoirit 
Congr.  11.  decr.  24.  §.5.  ad  actus  Tbeologicos  habendoe.* 

4.  Mathematicns  et  Etbicus  loco  lectionis  semel  in  eepti- 
mana  poasunt*  habere  repetitiones.  *  Et  Ethicus  theses  proponit 
in  thesibus  menstruis.  Mathematicns  antem  a  prandio  enbinde'' 
habet  demonstrationes  eo  tempore,  qno  Theologi  vacant. 

5.  Disputationes   a   saecularibus^  ex    universa   Philosophia 

'  e  iam  d.  —  *  I. e.  rnajores vel  neiutrnag.  m  om.  domesticBS.— *  e  diu:. 
hab.  —  '  e  sic  habet;  q.  aecr.  Buffr.  iDi,ta  reg.  SO  Prkefecti  Btndioram,  ioxta 
qnftm  et  reg.  19,  eligendi  sQDt  ad  actns  ei  tota  Philoaophia  habendos,  et 
tot  Eiatninatoriim  clariB  et  minime  dnbiis  anlTra^iiB,  qnot  reqnirit  Congr.  11* 
decr.  24.  9.  6.  ad  actos  Theologpicos  habendoa.  ~  Dieae  Brweitemiig  Htammt 
vahrBcheinlicb  ana  dem  J.  1704,  in  welchem  der  General  Tbyrsni  Gonmlei  daa 
vnrliegende  CoDsuetndinarinin  genehmigte.  —  '  e  poterit  —  '  e  — em.  —  '  e 
Bubinde  a  pr. 

'  statt  in  nomera  aecularinm. 


,.Goog[e 


Sdinlgebrtiiche  der  oberrh.  Ptdt.     1664. 


ordinorie  habent  sex  primi,  qui  gradQm  accipimit.  Hi  primi 
ordine  dootrinae  ad  Catalogum  ponuntur,  reliqui  ordiue  alpha- 
betico.^  Catalogos  graduandorum*,  postquam  sententia  admissi- 
onis  est  lata,  depomtiir  in  manus  P.  Bectoris  (nisi  alind  mos 
Academiae  ratione  saeculaiium  alicubi  ferat),  donec  dioatm*  sen- 
tentia  a  P.  Praefecto.  Post  dictam  sententiam  a  P.  Fraefeoto, 
datnr  Catalogus  Deoano  FacultAtis,  vt  curet  imprimi.  Ordo  au- 
tem  sex  primorom  pridie  promotionis  sub  noctem  Decano  tradi- 
tur,  vt  imprimatur. 

6.  Nolli  nisi  digni,  et  a  4^  Examinatoribus  rite  et  rigide 
examinati  |  et  saltem  a  duobus  caloulo  minime  dubio  admissi  ad  p 
gradam  Philosophicam,  siue  Baccalaureatus  siue  Magisterii,  ad- 
mittnntnr,*  vt  ita  fidei  ac  ioriiurando*  Ezaminatomm,  dignitati 
Academiamm,  et*  eorum  honori,  qni  eas  gnbemant,  quod  Olive- 
rios  [Manareus]  "^  ita  obsemari  voluit,  vt  ne  Snperiorem  [quidem] 
in  hoc  voluerit  dispensare.^  Professor  vero  de  iis,  qni  gradnm 
acoipere*  volunt,  per  diuersas  classes  inxta  cuinsque  meritnm 
doctrinae  dispersis,  dat  fuite  Examen  informationem  pro  lumine 
aliquo,  maxime  circa  sex  primos.  Eos  vero,  qui  gradu  digni 
non  indioantnr,  Professor,  ne  se  sistant  Ezamini,  hortetur,  ne 
cum  dedecore  dein  reijciantnr. 

7.  Rejecti  a  gradu  non  propterea  reijciendi  eunt  a  scholis. 

8.  Cum  nemo  nisi  praemisso'"  Examine  rigido  ad  Baccalan- 
reatnm,  et  deinde  ad  Magisterium  sit  promonendus,"  non  opns 
est  alio  Examine  pro  transitu  ex  Logica  ad  Physicam,  nisi  sit 
in  ordine  ad  theses  defendendas  et  gradum.  Theses  vero'*  non 
niai  ii  defendant,  qui  oum  dignitate  poesint  eas  sustinere. 

fl.  Diebns,  quibus  scholae  habentnr,  ac  etiam  Dominicis 
Festisque  Professor  discipnlos  buos"  deducit  ad  templum,  et  or- 
dinarie  assistit,  nisi  superior  poneret  ad  legendum  sacmm,  aut 
indicio  Snperioris  Professores  tum,  deductis  diBcipulis,  legerent 
sacrum,  constitutie  uyndicis.  Die  recreatiouis  autem,  vbi  mane 
exire  placuerit,  satis  eet,  si  vel  Deoanus,  vel  vnus  Professor,  vel 
Praefectus  generalis,  Fhilosophos  ad  sacrum  deducat,   constitutis 


•  e  alphabeti.  ~  '  Kradiiatoniiu.  (?)  —  '  e  sex.  —  '  e  admittantiir.  — 
'  m  iareinr.  —  *  e  ac.  —  '  e  addit;  n.  IIS.  Dei  P.  OUt.  Manar.  war  nm  1583 
Vieitstor  der  dentschen  Orden^proTinz.  —  '  e  nt  ne  Snp.  tdI.  in  hoc  disp. 
—  '  e  BDscipere.  —  "  e  pruTio.  —  ■  ■  e  prom.  «it  —  "  e  antem.  —  "  e 
iDos  disc. 


nGooglc 


396     Batio  stndiornm  et  iutitntionea  icholulioae  raoietfttig  Jemi  III 

Hyndiois  in  singulis  clastdbiiB,    qui    attendBnt,    qtii   desiDt.     Boc 
oonceditur  reg.  45.  Praefecti  scholar.  infer.' 

10.  Valedictio,  quae  est  in  Metaphysica,  sit  modesta,  ad' 
pietatem  permissa.  Proinde  tollantur  omnes  plaosUN,  et  od  vani- 
tatem  factae  dictiones. 

11.  Qoando  nostri  promouent  ad  gradtis,  sine  Theologicw 
siue  Philosophicoe,  sit  eorum  dictio  grauiK,  sententiosa.  modesta, 
vitent  omnes  levitates,  dictiones  Indicras,  sententiae  ad  risnin 
moaendnm,  de  Bidello'  aliisqne  propositionea ;  et  e  dignitate 
Fromotoris  erit,  si  ez  memoria  dioat  et  non  legat. 

12.  Finitis  ant  sub  ipsis  Examinibua,  nulla  nostris,  neque 
ante  Promotionem  neque  iinita  Promotione,  ueque  in  ipsa  caU 
oulatione,  vt  alias  saepe  ordinatum  est,  sumptibas  faonltatum  in- 
stitnatur  uoKtris*  tractatio  aut  collatio,  neo  ulla  offeratur  pecunia 
in  UBum  proprium.  Si  Pater  Kector  finitis  examinibns  velit  in 
mensa  Examinatoribus  addere  ordinariis  fercolum  vnnm  cnm 
Bcyphulo  vini,*  id  praeatare  poterit,  et  convenit  mazime  in  fine 
labomm. 

Conenetudines  inferiornm  claasium. 

1.  Seruantnr  ea,  quae  praescribuntnr  in  ratinne  studionun. 

2.  In  omnibus  classibas  per  duas  horas  cum  dimidta  (ezcepta 
Rhetorica,  vbi  ea  est  separata,  quae  dnabns  horis  docetur)'  ante 
et  post  meridi^n  frequentatur,  ita  tamen,  vt  iuxta  consuetndinem 
Prooinciae  a  renooatione  stndiornm,  mense  scil.  Novembri'  ad 
quadragesimam  v»que,   a  meridie    ab   hora  1.  vsque   ad    med.  4. 

I.  propter  tenebras  scholae  adeantur*:  reliquo  tempore  |  a  medio  2. 
vggue  ad  4.  eoholae  habentnr*  in  inferioribus,  excepta  Rhetorica'", 
in  qaa  a  2.  vsqae  ad  4.  docetur. 

3.  Oatechismus  habetur  diebas  Veneris  a  Praeceptoribns  in 
tribas  Inferioribus  classibufi,  Rhetoribus  et  Humanistis  aliqnifi 
idoneus  a  Superiore  designatua  dictat  ad  praxin  per"  modiun 
controuersiarum  catecheticam  lectionem,  ex  qna  examinantnr, 
lidem  Praeceptoree  babent  ad  snou  exhortationem  in  tjchola  Feslis 


>  e  infer.  gchol.  —  '  o  et  ad  p. 

*  Ain  Pedell  libte  Bich  bei  solcben  Oelef^eDlielteu  gern  der  giiftitit:e  Witi. 

*  Anch  iD  e  wiederholt;  daa  Wort  mUfBle  hier  oder  oben  anefftlleD, 

*  m.  om.  Tini,    —    *  e  docet.  —  '  m.  Decembri.  ^  *  e  acholai  ■4eut. 
—  •  e  habetutitr.  —  '•  e  addit:  nbi  ea  eat  separata.  —  "  e  ftd  m. 


,.Goog[e 


Sctiulerebr&nobe  ilw  oberrh.  Ptov.    1664.  397 

et  Donunicia  diebas,  Bhetores  vero  et  Podtae  dacantnr  ad  oon- 
ciouem  templi  nostri,  si  in  eo  habeatur,  aut  ad  Acadeinicam  ex- 
hortaticHiem ' ,  vbi  illa  habetur:  alioqui  ProfeBsores  in  schola  suos 
exhortantnr. 

4.  Examiaa  rite  et  rigide  peragantur  circa  finem  Augusti, 
nec  iudigni  promoueantur  de  schola  ad  acholam,  vt  suus'  stet 
scholis  honor,  uoc  gratia  nlli  fiat,  T^isj  sit  grauis  oansa,  de  qua 
poBtea  monendns  est  P,  Prouincialie,  vt  ordinauit  P.  Hnffaeus. 
£t'  Fraefectus  iuxta  regulam  tiuam  innisat  scholas  et  aadiat 
explicationes,  moneatque  Praeceptores  deinde,  sioubi  defioinnt, 
aut  etiam  Superiorem. 

6.  Praeceptorea  suos  discipuloB  semper  oomitantnr  ad  tem- 
plnm,  et  cnm  iis  mauent;  die  recrationis  tamen,  vbi  tota  die 
vacatur  aestate,  satis  eat  per  reg.  46.  Praefeoti  stud.  infer.,  si  vel 
Praefectu8,  vel  vnus  ex  Magistris  a  Superiore  per  vices  ileputa- 
tns  omnibos  omniiun  clossium  discipnli»  adsit,  et  Syndici  cousti- 
tnautnr  a  propriis  Magistris*  pro  sna  schola,  quando  ezire  Prae- 
ceptores  mane^  voluut,  —  alioquin  assistant  ipsi  Magistri. 

6.  Magistri  non  Sacerdotes  vsque  ad  Poeein  iuclusiue  singnlis 
septimanis  per  horam  determinatam  P.  Praefectum  scholarum, 
vel  alium  in  humanioribos  literis  bene  exercitatum  adeant,  quem 
a*  Superiore  designatnm^  conueniant  simul,  a  qun  in  modo 
docendi  et  studendi  instruantur,  et  tam  in  graecis  quam  in  latinis 
aliqua  sua  exercitia  et  studii  ac  dootrinae  specimina  exhibeant, 
qnae  illa  septimana  collegerunt.  Bis  in  anno  in  Refectorio  de- 
clament,  accipiant  antea  materieim  a  Praefecto  seu  illo,  a  quo 
instrauntur;  et  artificium  com^onendae  orationis^,  carminis  ac 
ernditionis  comparandae  discant,  et  prins  cum  illo  conierant  et 
ostendant  qnae  pnblice  dictnri  snnt.  Dicent  antem  semel*  semper 
quaudo  P.  Prouincialis  est  in  visitatioue,  quo  tempore  etiam 
Magister  Pogsb<  non  sacerdos  semel  dicet  orationem  in  Refectorio, 
et  nt  haec  accnrate  fiant  et  cum  frnctu,  P.  Rector  aii.eudat,  et 
an  fiat  P.  Prouincialem  saepins  moneat.  Nec  permittatnr,>"  vt 
conciso  stylo  utantnr,  sed  Ciceronis  s^tentnr  et  imitentnr. 

7.  Mbil  in  scenam  producatnr  msi  diJigenter  recognitum. 
Qoare  a.  argnmentnm  P.  Bectori  offeratur,  vt"  cum  suis  Consnl- 


'  e  concionem.  —  '  e  ■ola.  —  *  e  Pnel  —  *  e  a  qnovii  HftgiBtn).  — 
(  e  FrMC.  ezire  m.  vol.  —  *  m.  ezerc  et  a  Snperiore.  —  ^  e  MiignatDMi. 
—   '  e  or.  comp,  —  *  e  om.  lemel.  —  "  e  permittat.  —  •!  e  «t. 


,.Goog[e 


398      Batlo  stndioram  et  institationes  acholEiBticBe  Societmtis  Je»i  III 

p.  41.  toribos  conferat,'  et  Praefecti  ]  stndionmi'  sctionem  factam  legant, 
si  ea  fidt  publice  exhibenda,  et  sit  actio  totius  Academiae,  6-  an- 
teqaam  talis  actio  ezhibeatur  pnblice,  priuB  ezbibeatnr  priaatim 
aliqnot  dieboB  coram  P.  Rectore  et  ConBoItoribQs,  vt  corrigeiLda 
priuB'  Gorrigantur.  Diligenter  vero  examinentnr  interludia,  nee* 
indncantnr  foemineo  habitu  indntae  personae,  aliaqne*  ridicnla 
et  scnrrilia  ezuleiit  a  tbeatriB  nostriB.  Frinata  etiam  dramata 
et  declamationes,  quae  MagiBtri  in  scholis  ezhibent  pro  ezeroitio, 
reuideEintnr  a  PP.  Praefeotis,  et  Magistrl  in  iis  componendis  et 
exhibendis  dirigantur,  et  nonnisi  libris  a  Praefecto  prae8cripti8 
ntantnr. 

8.  DedamationeB  MenBtmae  more  in  Pronincia  vsitato  ha- 
beantnr  a  Shetore. 

VIII.  De  recreationibna  et  vacationibus. 

1.  Recreatio  fit  Becandnm  Begulam.  Ordinarie  feria  4.  datur 
aut  feria  &.,  ne  diebus4  consequenter  eatur  ad  scholam. 

2.  Die  Recreationis,  qnando  tota  die  vacatur,  datnr  pro  no- 
striB  Profeseoribns  et  discipnlis  signum  ad  ezeundam  hora  6.  post 
sacmm  aaditum  aestate,  hyeme  qaando  sufficiens  est  lumen,  et 
socii  diBtribnnnttur,  quamnis  aestate,  si  quis  petat  pridie  a  Saperiore 
licentiam,  mane  medio  6**  enudi  deambulatum,  non  negetur.  Dlis, 
qni  non  ezennt  dato  siguo,  ante  8?  licitum  non  est  coUoqui,  et 
tunc  byeme  eztra  Mnsaeam. 

3.  Coelo  plnuio  Scholasticis  ab  8.  ad  10.  conceditur,  vt  inter 
se  loqaantur.  A  meridie,  medio  IV  datur  dgnum  ad  ezitnm, 
—  si  coelnm  et  tempestaa  non  fauent,  a  medio  l^"  vsque  ad 
horam  ante  ooenam  inter  se  loqauntar,  ita  vt  semper  vna  hora 
ante  coenam  stndiiB  vacent.  Di6bu.s  ieiunii  cum  proportione 
eaedem  horae  Bemantar.  In  quadragesima  vero  temipore,  qno 
cantatar  Miserere,  a  colloquio  ceBsatnr,  qnod  deinde  produci- 
tur  vBque  ad  mediam  horam  ante  ooUationem. 

4.  Ad  vineam  seu  locum  suburbannm,  vt  prandiam  sumant 
nostri,  non  itur,  qaando  commoditas  non  est,  si  tameu  commodi- 
tas  alicabi  foret,  iisdem  ferculis  et  eodem  modo  tractentnr,  ac 
domi  tractarentur. 

6.  Maio  datar  vna  die  tota  Becreatio  omnibua  classibiis 
praeter  ordinariam. 

B  on>.  prJB». 


nGooglc 


Selmlgebriliiobe  der  oberrh.  Prov.    1664.  399 

6.  lu  media  qnadrageamia  post  Doinmicaiii  3.  feria  6.  omnes 
vacant  toto  die .  et  ante  Domiiticam  qninqnagesimae  feria  3.  media, 
et  feria  5.  tota  die  vaoant. 

7.  Dominica  qmnquagesimae,  feria  2.  et  3.  non  snnt  scholae,  p 
aed  tam  domestici  qnam  disoipoli  eztemi  et  sodales  cnm  BoiB 
vezillia  &equentefi  snnt  in  oratione  40  horarnm   inxta  ordinem 
praescriptmn  a  P.  Ministro  Collegii  et  Fraefecto  Btndionun.     Die 
loTis  post  diem  Cinemm  a  prandio  eolet  dari  recreatio. 

8.  In  Camcnlarlbas  media  hora  oitins  ez  acholis  ennt  mane 
classee  inferiores,  et  a  meridie  vna  hora  tardius  soholaB  ingre- 
diantnr. 

9.  In  CanioularibnB,  qni  inchoantnr  22.  Jnlii  et  dnrant  vs- 
qne  ad  festam  ABsnmptae  T.,  praeter  ordinfoiam  lioram  meri- 
dianae  recreationis  domi  nostrae  conceditur  illis,  qni  literis  dant 
operam,  altera,  qaa  inter  se  pergnnt  colloqni  Tsqne  ad  1.,  licet 
aliis  detnr  signatn  consaetam  ad  fLuem  recreationis. 

10.  In  Yacantiis  etiam  ■  daobas  diebns  datar  nostris  recre- 
atio,  qnibns  deambnlatum  mittuntur.  Al"»  vero  diebns  non  feetis 
mane  a  9.  ftd  10-,  a  meridie  vero  a  3.  ad  4.,  etiam  feetis  diebos, 
colloqm  poasant. 

11.  Theologi  ProfessoreB  in  oanicuIaribnB  mane  vua  hora 
et  a  meridie  vna  hora,  vel  altematim  dooent,  vel  aHo  modo 
conueniunt.  Mane  ProfeesorcB  speculativi,  a  prandio  Scriptnrista 
et  Moralifl,  Bambei^ae  CanoniBta  altemis  diebns  media  hora  citius 
scholam  ingreditur  quam  ProfesKOr  Theologiae  mane. 

12.  Frofessores  Fhilosophiae  mane  pariter  vna  hora  et  al- 
tera  post  meridiem  docent.  PhyeicaB  altemat  horam  a  prandio 
cum  Mathematico,  vel  alio  modo  conaeniunt. 

13.  Finitis  CanicularibuB  ad  festum  Assumptae  Y,  omnes 
lectiones  consueto  modo  resumuntur. 

14.  Vacationes  Autumnales  altiomm  dassium  incipinnt  in 
festo  S.  Matthaei  et  durant  vsque  ad  festum  S.Martini.  [21.  Sept. 
—  11.  Nov.] 

15.  Hnmaniomm  literamm  scholae  finiantur  circa  featum 
S.  Michaelis,  post  qnod  habetar  Drama  prozimo  die  feriali  non 
impedito,  et  distribuantur  meritis  praemia.  Post  ezhibitum 
drama  legentur  aecendentes  in  BchoLiB,  qui  deinde  ducuntur  ad 
templnm,  et  cantatnr  saltem  cantu  Gregorianot  Te  Denm  lan- 
damns,  in  gratiamm  actionem.  Inchoantnr  vero  mrsus  ad 
Festam  omnium  SS.  more  oonsaeto  Pronindae   eaedem  soholae 


,.Goog[e 


400      Ratio  itodionim  et  itutitntionea  soholuticM  8oci«tUis  Jam  IH 

infaiores  more  ordinario,  difTertnr  tamen  eaonun  oantatam  v»- 
qae  ad  renovatioQem  commtmem,  etiam  aliamm  soholamm,  qnae 
habetur  in  festo  S.  Martini,  vt  dictnm,  et  postridie  scholae  om- 
nee  ducantur  ad  sacmm  cantatam  de  Spiritu  S.  pro  fansto  initio 
et  Btodiorom  saocessu. 


Anordnnng  des  Yisitators  Joli.  Berthold  ftber  die 

Gleichbereclitigttng  der  nicht-gradoierten 
HocUebrer  der  Ges.  Jesn  mit  den  gradnierten. 

1665. 

(Aroh.  Owm.  Ser.  ZHI.  Faacio.  K.  n.  1.  p.  SO  sq.'  —  ml  — ; 

Xm.  B.  1.  p.  648  aq.  —  til  -;  TrTTT,  L.  p.  01  Bq.  —  1  — .) 

Ad  toUenda  qaaedam  dubia  et  cavendas  coofosionde,  qaae  sabinde 

orinntur  in  facultatibos  Theologicis  inter  Frofessores,  qni  sunt 

gradaati  in  eadem  facnltate,  et  alios,  qai  gradu  Doctoris' 

non  sant  insigniti,   auditiB  iis,    quos  oportnit,  visa 

saut  seqaentia  stataenda,    quae  referantnr  in 

libnun    Ordinationam  a  Visltatoribas 

fEMtaram,  et  deinoeps  observeDtar. 

1.  Cnm  A.  B.  P.  N.  non   velit   nisi  parce   gradoari  nostros 

Theologioa  Dootoris  laorea,  minime  aatem  conveniat  ant  etiam 

ezpediat,   nt  nnas  vel  alter  graduatus  facultatem  oonstituant  et 

pro  libitu  quidvis  determinent:  deincepe  tam  non  graduati,  qnam 

gradnati,  qoi  actu  docent  in  aliqua  Academia,  saltem  illa,  qoae 

est  pleno  iure  subiecta  Sooietati,  aocipiantor  sd  facoltatem  Theo' 

logicam,  ut  sint  de  illa  faooltate,  at  alibi  observatur  iu  sinuli- 

bus  Academiis  et  in   hac   Provinoia  observattim   foit,    et  idem 

Herbipoli  observandum  est,  abi  facultatem  Theologioam  soli  no- 

'  Von  einer  minder  archuBtiKhen  Hand  als  derEingaQg  des  bandtchriii- 
liclieii  Heftei.  £ine  Jahn«lil  iet  nicht  beigesetct;  dnjedoch  daa  StBck  zwactm 
Ewei  kndeien  d.  J.  1666  steht,  m  kann  man  mit  Sicherheit  da>  namliche  Jihr 
anMiien. 

*  1  Dootoris  grada. 


nGoogle 


P.  Bflrthold,  Gleichberecht.  d.  nicht-){ru1itieTt.  Hochlebier  m.  i).  gt»A.  1R6<'>.  401 

stri  constitaant,  qaantnm  attmet  ad  illa,  qoae  non  totam  Vui- 
^'eraitatein  ant  Conciliom  Yniversitatis  concernnnt,  qnantnmqae' 
leges  Academioe  non  pleno  iure  nostarae  pstiantur:  et  si  fieri 
potest,  etiam  ad  Moguntiam  extendatnr,  cum  legibus  Academia- 
mm  noatro  Institnto  contrariis*  obsequi  non  possimas. 

2.  Omnes,  qni  sunt  de  facnltate  Theologica,  dicto  modo, 
tam  graduati  qaam  non  gradnati,  possnnt  alios  examinare  pro 
grada  et  tnnc  sententiam  ferre  debent  de  safifioientia  doctrinae, 
tum  ad  thesee  defendendas,  tum  deinde  ex  thesinm  detensione 
ad  gradnm,  imo  etiam  iiwlem  praesidere,  praesertim  si  actu  do- 
ceaut  Theologiam  scholasticam,  possnnt  iis,  qni  pro  gradu  de- 
/endant.* 

3.  Sicuti*  habent  ins  saiHragii,  an  sint  admittendi  ad  theses 
et  gradnm,*  ita  etiam,  qaando,  nbi  et  a  quo  aint  promonendi. 

4.  Qni  gradnati  non  sunt  Epomidem  Doatoralem'  ferre  non 
debent,  neo  promonere  ad  illum  gradum,  qnem  ipsi  non  habent, 
iaxta  morem  in  Germania  vsitatum. 

5.  Qnando  A.  R.  P.  N.  inbet  aliquem  gradnari,  fas  non  eet 
in  Academiis  Societatis  et  facultatibiis  noatris,  nec  decet  de  Pro- 
fesso  Societatis  quaerere,  sitne  propositas  gradnandns  uel  non,'' 
sed  mandatum  Superiomm  ezequatnr  faoulta.t  plene  subiecta 
Societati,  qnamvis  praesentare  possint  facnltati  pro  forma,  ut, 
cnm  puhlice  sint  prumovendi,  ^  ex  et  inxta  formulam  consvetam 
programma  perfici*  possit. 

6.  Praefectas  Generalis  atadiorum,  aen  Cancellarins  circa 
dispntationes  et  gradus  oonferendos  atque  alia  omuia,  qoae  stndia 
et  Bcholaa  regendas  conoemunt,  pendet  a  Beotore  Gollegii,  cnins 
est  G«nerale  instmmentum,  ex  reg.  1.  Praefecti  stndiomm,  in- 
strameDtum  antem  nihil  sine  virtute  Principalis  et  eins,  cuina 
est  instnunentum,  agere  potest;  nec  aliter  Academia«  a  Socie- 
tate  admittnntur,  aut  nostri  Professorea  in  Vniversitatibus  et 
Academiia  docere,  aat  in  iLi  munia  subire  permittnntur,  quam 
inzta  Instituti'*  rationem  et  cum  plena  suis  Superioribua  anbor- 
diuatione,  sine  qaomm  soitu  ipsi  ant  Professores  nullas  defen- 

'  bl.  qnaDtnmcanqne;  ml  et  I.  qnantnmqne.  —  '  b  I  alienfB.  —  *  b  I 
defendnnt  pro  ^.  —  *  b  1.  sicnbi.  —  '  b  1  et  1.  omittnnt  ,et  gwtnm."  — 
*  ro  1-  ftddit  .TheologicuD," 

'  Weil  ein  ProfesB  lohon  an  Bnde  seiner  Studien  aDS  der  geanmten 
Pbiloeophie  nnd  Theologie  sein  ^grofseB  Biamen"  beatanden  hat. 

'  I.  et  b  1.  promoy.  aint  -   '  I.  et  b  1.  ieri.  —  '•  1.  et  b  1.  noBtrl. 

HmhhmU  atrnulH  PHdngiiilH  tX  ^ 


,.Goog[e 


402      R&tio  Btndioram  et  inBtittitiotiefl  Bcbolaaticae  .SncietatiB  Jesn  tlt 

Biones  aive  pro   gradn,    sive   aliter,    ant  promotiones  ad   gradns 
suecipient  faciendaa. 

7.  Kector  tamen  Collegii  se  solo  nihil  statuet,  quae  spec- 
tant  ad  nusm  faciiltatem  ant  totam  Academiam,  s^yl  uocabit 
praeter  Cancellariiim  aut  Praefecttim  stndiomm  et  designatos 
suou,  Decauum  istins  facnltatis,  aut  Decauos  facultatum,  aliosqne, 
qnos  iudicaverit,  et  eos  audiet,  et  qnamvis  decimo  rerum  ei 
sufiragiis  homm  qou  peudeat,  si  tameu  omnes  aliter,  quam  ipse, 
sentirent,'  contra  omnium  senteotiam  ne  agat,  nisi  prius  rem 
cum  Pravinciali  contulerit,^  nt  habetur  p.  4.  Const.  cap.  7.  §.  6. 
et  lit.  H  ibid. 

8.  Qvia  in  Academiis  nou  servatur  vnlformitas  circa  tem^ 
pus  examinandorum  ad  gradns  Magisterii  vel  Baccalanreatos, 
dum  alibi  Magistrandi  per  horae,  Baccalanreandi  vero  per  dimi- 
diae  horae  spatinm  examinantnr,  alibi  non;  servetnr  ubique 
horae  spatium  in  examine  cuiosvis  Magiatrandi,  et  dimidiae  horse 
in  examine  cuiusvis  Baccalaureandi,  nt  solidins  de  doctrina  il- 
lorum  ferri  postiit  indicimn. 

S.  a.  (1665.)  Joannes  Bertholdns. 


Zeugnis  der  theol.  FaknMt  zn  Wirzbnrg.    1679. 

Ein  ilnrch  <1aa  Siegel  tuBftiniuengehaltene«  T>oppelblatt  in  qner  4°,  sehr 
itentiich  |[eschriehen,  im  B«BiUe  der  Reilaktiuu  iler  «Stimineii  &\w  MarJK-Luch**, 
ohue  weitere  Beseichnang. 

Nicolaus  Mohr, 

Hector  Collegij  Societatis  Jesu  Herbipoli. 

OmnibuB  has  Inspecturis  Salntem  in  Domino. 

Cnm  Omatissimns  ac  Peremditns  Dominus  JoannesWil- 

helmns  Zahn  A.  A.  L.  L.   et  Philocophiae  Magister  suoram  a 

nobis   Stndinmm    testimoninm   petierit,     Eiosdem   tam   honestae 

petitioni    deesse    non    potuimiis.      Testaniur  itaqve  praediotnm 

Dominnm  in  Universitate  nostra  Herbipolensi  Theologiam  Scbo- 

I  I.  «entiret.  —  1 1.  cunl.  gdid  Prnv. 


,.Goog[e 


SuhQle:ebrSiiclie  der  oberd.  Prov.     16flS.  403 

lasticam  in  tertimn  Annnm  sedulo  frequentasne ;  pro  BacoalsnreatQ 
Biblico  cnm  Satisfactione  Thesea  pnblicafl  Bnstinuisse,  et  suam 
partim  in  Aliis  Exercitationibns  diligentiam,  aaaidnitatem,  et 
singutarem  profectum,  partim  morum  ac  virtutum  iutegritatem 
ita  nobis  probasse,  Ut  Eundem  bnuis  omnibus  commeudatum 
cnpiamus,  in  quorum  manns  praesentes  venerint,  In  cuiuti  rei 
fidem  basce  maiLU  propria  subscriptaa  et  consueto  CoUegij  Sigillo 
mnnitaB  eidem  dedimus.  Herbipoli  die  ll.Maij.  A".  1.6.79. 
L.  S.  Nicolaua  Mohr  S.  I. 

Umaehrift:  f  Rectoris 

Coll.  Soc  Jesv  Herbi- 
polensiB. 


Die  Schulgebranche  der  oberdentschen  Provinz. 

(Areh.  O.  Xni.  P.  1.  p.  37— 4S.) 

Consuetudines  Prou.  Germatiiae  Saperioris  S.  I. 
Anno   1693. 

Oap.  IV. 
ConsuetudineH  Scholasticae. 

1.  Qm  Philosophiae  in  Societate  stndent,  ii  manent  ab 
aliia  Veteranis  separati  usque  ad  absolutionem  cureus. 

2.  Fratrea  nostri,  tum  qui  Theologiam,  tum  qui  Philoso- 
pbiam  andinnt,  quotannis  singnli  seoreim  examinantnr  ex  an- 
ditis  illo  anno,  et  Theologi  quidem  primi  et  secundi  anui  cum 
Logiois  et  Physicis  per  semihoram,  Theologi  tertij  anni  vero 
cmn  Metaphysicia  examinantur  per  integram  horam,  suntqne 
haec  examina  omniapublica,  ut  aocedere  ad  illa  liceat  quibus- 
libet  e  Collegio;  cum  ijg  vero,  gui  in  tine  Theologiae  pro  grada 
respondere  debent,  Bematur  decr.  33.  Congreg.  7.  et  ordinat. 
Qeneral.  cap,  18.  parte  3' 

3.  In  praeeipuo  Prouinciae  Seminario,  ubi  Theologiae  et 
PhUosophiae  stndetnr,  praeter  domesticas  et  quotidiauas  repeti- 
tioneset  hebdomadarias  disputationes  ©xtra  Vaoationea,  suiB 
etiam   temporibus    Theologi    quidem    Academiam    Hebraicam, 


,.Goog[e 


404      iiatio  Btndiornm  et  inRtjtationaa  acliolasticfte  SocieUitiB  JeBD  ITl 

Philosophi  Qraecam  celebrant,  in  qna  pro  varietate  et  gradn 
profectnB  varie  quoqne  exercentur.  | 

n.  4.  Qnando  pnblioe  Thesibns  impressis  dispntatnr,  Theees 

vel  in  charta  patente,  vel  iu  forma  quarta  (non  octava,  aut  per 
modiun  libelli)  proponnntnr,  habentnrqne  ha©  dispntationeB  semper 
mane  et  yesperi  per  duas  horas  cum  dimidio,  si  fiant  a  nostris 
Philosophia  ant  Theologis;  si  vero  ab  extemia,  ad  duoa  fere 
horas  Rolnm  extendimtnr. 

6.  In  Thesibos  non  possnnt  Philosophi  excedere  duos  qua- 
teruionee,  dempta  Epistola  dedicatoria  et  Carminibns  bonor&riis': 
Tbeologicae,  etsi  non  nibil  prolixiores  esse  possint,  maxime  ai 
fiant  contra  Haereticos,  qnando  tamen  in  modnm  alicuins  trac- 
tatns  sunt  scriptae,  anteqoam  edantnr,  snbmittendae'  snnt  Cen- 
snrae  depntatorum  in  Pronincia,  et  eomm  iudioinm  mittendnm 
est  Romam, 

6.  Cursus  PhiloaophicuB  abaoltiitur  13.  Jnlij;  tum  Ma- 
gititri  Philosophiae  examinanturet  creanttu:,  Bacoalaurei  examinan- 
tur  et  creantnr  plerisque  in  locis  ante  vsoationes  antnmnales. 
Zn  Creationibns  Magistromm  et  Baocalanreorum  Philofiophiae 
ponnntur  ordine  doctrinae  in  Gatalogo  illi  eolnm,  qni  magis  ex- 
cellnnt,  reliqni  yero  ordine  alphabeti.  | 

(.  7.  Omnes  disoipuli  tam    snperiomm  quam  inferiomm  clas- 

sium,  qui  noatrae  potestati  omnino  snbjecti  snnt,  singnlis  diebns 
mane  bora  7',  et  diebns  Itocreationis  media  8*  convocantur 
pnlsu  campanae  ad  audiendtmi  sacrum,  vel  in  aula  scholanuD, 
vel  in  nostro  templo,  nbi  non  est  aula.  Inde  deduountnr  ad 
scholas,  qnas  tnm  illioo  (nti  et  yesperi  dato  secando  signo) 
continno  incipiont,  easqne  inferiorea  claases  prodnonnt  naqne  ad 
horam  decimam.  Bbotoricae,  nti  et  altiomm  lectionnm  audi- 
tores  pro  varietate  elaseinm,  vel  tardins  leotiones  inchoant,  vel 
citius  abcoluunt  jnxta  Kationem  studiomm.  A  prandio  ad  medittin 
secnndae  inferiorea  scbolae  inchoantur,  et  fininntur  hora  4';  sab- 
bathinis  et  profestis  ab  hora  1*!  nsqne  ad  H?  durant  lectionea; 
diebns  sabbathinis  dimidia  cindtor  hora  ante  iinem  explioatur 
yel  latiuom  vel  graecnm  Evangelinm  seqnentie  diei,  vel  acta 
Apostolomm,  vel  Panegyrici  S.  Cbrysostomi,  oni  explicationi  sab- 


'  So  laatet  die  amtliche  am  Schlaiiae  des  Codex  nachjfetragene  Eorrektar 
der  Stelle.    Ehenala  statt  ^dempta"  bieh  w.  .etiani  adnniiienita''. 
*  Ood.  B.  anbmitendae",  HmiteBdnm". 


,.Goog[e 


Schnlgebrilnohe  in  oberd.  ProT.     16ft9.  405 

inngitnr  breuis  exhortatio  a  Magistri».  Diebus  ieiimioram  in 
qnibnBdam  Iooib  consneta  hora,  in  alija  vero  serins  nna  saltem 
medin  liora  inohoantur  scholae  pomeridianae. '  | 

8.  SingnliB  feriis  sextifi  mane  hora  prima  scholae  docetnr  p.  4 
Cateohismns  R.  P.  Canisij  pro  Bingulanim  dassium  captu  et 
varietate.     In   Bhetorica   et   Hnmanitate    praemium   CatechiBmi 
datnr  non  tantom  ex  reoitatione  oapitum,  Bed  ex  horom  praeoi- 
pne  intelligentia,  quae  per  annnm  fnemnt  in  scholia  explicata. 

9.  Praemium  Lioguae  (j-raecae  in  media  G^rammatioa^ 
et  inferioribiw  dnabuB  acholis  dator  ex  Bcriptione,  non  ex  reci- 
tatione  et  memoria. 

10.  Deolamationes  solemnee  habentnr  post  vesperas  in 
anla  GymnaBiomm  Featis  S.  Catharinae,  NatiTitatis  Chr.,  Faschae 
et  PentecoBtes,  idqne  non  tantum  a  Rhetoricae,  venun  etiam 
Hnmanitstis  studiosis;  exceptiB  qnibnBdam  Gymnasiia,  |in  qnibus 
Btndiosi  Humanitatis  non  declamant  Festo  S.  Catharinae.  Festo 
Pentecostes  a  Rhetoribae  praeter  latinam  habetnr  etiam  Graeca 
oraiic. 

11.  Quae  in  BcholiB  coram  Externis  declamanda  vel  ex- 
hibenda  sunt,  ea  omnia  censentur  a  Praefecto  studionun  et  alijs, 
si  qnibus  praeterea  Snperior  commiBerit,  etsi  alibi  forte  censa 
jam  sint.  | 

12.  AffixioneB  Foematnm  intra  ambitum  soholarum  iiunt  p.  4i 
saltem  semel  in   anno:    in  qaibnsdam   GynmaBiis   etiam   pnblice 
Festo  Corporis  Christi,  quando  affiguntnr  etiam  picturae  et  Em- 
biemata*  Nobilium  diBcipulorum,  et  quidem  eomm  sumptu  qnam 
potest  fieri  lenissimo.     Carmina  publioe  affigenda  item  cenBentur 

a  Praefecto  studiomm,  adionoto  nno  et  altero  Censore  alio. 

13.  Fost  Festnm  S.  Laurentii  in  majoribns,  vel  ABsnmptione 
in  minoribns  Gymnasijs  inchoantur  scriptiones  pro  praemio 
et  Ascensn  in  classibuB  inferioribuB.  Sequitur  Examen,  in  quo 
Sxaminatores  nullum  suo  sn&agio  ad  altiorem  classem  promo- 
vebunt,  nisi  quem  repererint  snfficienti  ad  illam  doctrina  inBtmo- 
tnm;  ao  tnm  die  commoda  distribnuntur  praemia,  exhibita  aliqua 
actione  comioa. 

*  Wul  au  Faattagen  du  HittkgeBsen  erat  nm  llj  begann. 

'  Cod.  n.  nGramat."  Deu  folgenden  Text  geben  trir  uoch  (tcr  Koirektur 
anf  der  letzten  Seite  des  Cudex. 

'  Cnd.  u.  .Etnplem."  Die  lukonseqnenien  im  Oebrancbe  tod  n  and  t 
tftlleu  nicht  tiaf  nni. 


,.Goog[e 


406     Ratio  stailioniin  et  inatitiitionea  acholutiefte  SocietAtiB  Jesn  UI 

14.  Testimotiia  diacipulis  medifle  Granimaticea'  . . ;  superi- 
oribns  dat  Praefeotiis  studionim;  reliquis  ipsi  Praeceptores. 

15.  DiebuB  vacationis  Domi  nostrae  in  Seminarijs  Recre- 
ationiu  finis  aigno    oampanae  domesticae  indicatnr,  mane  qai- 

>.  4>.  dem  bora  1  dimidia  ante  prandium,  vesperi  item  dimidia  ante 
coenam;  Quadragesimae  vero  tempore  finitur  ea  vesperi  cum 
pulsn  ad  pualmum  Miserere,  hyeme  cnm  pulsa  salutationis  an- 
gelicae. 

16.  Ad  exenndum  denmbulatnm,  quando  signttm  dattir 
in  Seminarijs,  convenire  omnes  debent  ad  portam,  et  accipere 
socios  a  Superiore  assignatos;  et  qoi  tardius  veniimt  exire  non 
possunt,  nitd  petita  priu»  facoltate  et  nominaio  aociu.  Extra  non 
licet  plureu  coQvenire  nec  uti  cursu,  «altu,  lapsu  per  glaciem, 
scansione  arborum,  nec  \ucta,,  aut  ullo  Iuhu  pilae,  sive  inter  ee, 
sive  cum  extemis,  etiamsi  discipuli  et  Conuictores  aint,  nec  in- 
gredi  bortos,  vineas,  domos  extemorom,  monaeteria  sine  HpeciaJi 
facultate  SuperioriB. 

17.  Diebus  Becreationis  permittitur  nofitrislususlatnmcu- 
lorum  et  globulorum  aeneorum  in  tabula  longa,  vel  ebumeorum 
ad  annulum  et  portam  [BiIUrd|,  vel  ligneomm  majorum  ad  annn- 
lam  ferreum  in  praedijs  aut  locis  a  conspectn  Exteraomm  remotis. 
etiam  cononun;  alearom  et  chartamm*  nnnquam  permissus  esU 

18.  Quando  dies  aliqniB  festas  incidit  in  diem  Martis  aut 
p.  ta.  Yeneris,  is  non  impedit  recreai^ionem  ordinariam  illiaB  Hebdoma- 

dae,  cum  propter  officia  diuina,  quibus  Magistri  ac  discipuU  in- 
teresse  debent,  non  liceat  ea  die  Recreationi  honetitae  vacare  in 
Frooincia  ista. 

19.  A  die  13.  Julij  asque  ad  10.  AugUBti  praeter  diem 
Jovis  vacatur  a  scholis  etiam  d>e  Martis,  qnando  in  hebdoma- 
dam  non  incidit  dies  festus. 

20.  Extraordinariae  Yacationes  non  dantur  a  Becto- 
ribus,  niyi  gravem  ob  Caosam,  et  datae  inscribuntar  Diario  Col- 
legij,  exhibenturqae  Patri  Provinciali  in  Yidtatione. 

21.  Yacationes  majores  inchoantar  in  Gymnasiis  8. 
Septembris  post  lectos  boris  pomeridianis  asoendentes,  dnr&nt- 
qne  nt^que  ad  18.  OctobriB:  qnotempore  vaoant  a  lectionibns  et 
alijs  conventibus  publicis  omnes    scholae.    In  Academij»  et  ijs 

'  Hier  hat  der  AtiBchreiber  etwati  auBgelassen,  wahmh.  .iHagiBterclassia." 
'  Daa   beigesetBte   ^qiialinnicnnqne''  ist  tow  ReTieot  anf  der  leWen  S. 
getilgt. 


,.Goog[e 


Sahnlffebr&ache  der  ob«rd.  ProT.  1698.  407 

Gymuasiis,  in  quibus  Philosophitie  Corsns  ordiuarie  dooetur, 
vacare  incipiant  tjcholae  omuOB  Khetorica  saperiorea  24.  AagoBti 
seu  festo  S.  Bartholomaei. 

22.  Hoo  tempus  vacationnm  ita  transigunt  Domestici, 
ut  ab  hora  9*  usqne  ad  10'!'  iuter  8«  coUoquantur,  vel  aliquid 
lusns  t  exeroeant;  ordinariue  vero  Recreatioui  post  prandium  adi-  p.  * 
jcitar  hora  dimidia.  Hora  3'  usque  ad  4?  iterum  modo  snpra 
dicto  se  reoreant.  Dieboti  tamen  sabbathinis  et  Pervigiliomm 
duntaxat  colloquuutur. 

23.  Hoc  item  tempore  iu  Collegijs,  ubi  snnt  Seminaria  no> 
strorum,  habentqne  vicinas  Besideutias,  ad  easdem  per  octi- 
duum  circiter  recreatum  mittuutar  Profeeaores  tam  saperiomm, 
qnam  inferiorum  classinm;  mittnntur  »tiam  aliqaando  stndioBt 
noBtri,  sed  ad  brevius  tempu».  Idem  fit  in  alijs  CoUegijs,  ubi 
praedia  vel  villae  habBotur;  in  illiti  vero,  ubi  talis  ooimsio 
non  est,  SLDgulis  hebdomadis  semel  lautiuB  habentnr  in  prandio. 
Hoc  eodem  tempore  soleut  Praeceptores  facere  oonsaeta  Exer- 
citia  spiritualia  annua,  qnud  alio  anni  tempore  tam  commode 
illa  facere  nou  possuut. 

24.  Die  IH.  Octobris  seu  Festo  S,  Lucae  fit  renovatio 
studiornm.  Cantatur  ea  die  Officinm  de  Spiritu  S,  prsesenti- 
bus  nostris  Professoribus,  mHgistrin  et  fratribus  scholasticis,  nbi 
illi  sant;  eo  finito  ab  aliquo  magistrorum  pro  iustaiiratione  stu- 
diorum  habetar  oratio,  | 

26.  Snb  renovationem  studiomm   omnes  ProfessorPS,   etiam  t^ «' 
infenorum   scholamm,   et  ucholastici  nostri  facinut  Profeusio- 
nem  pnblicam  fidei  ex  formula  Tridentini. 

26.  Catalogus  librorum  in  scholis  nostris  praelegendo- 
mm  inprimitur  singnlis  annis,  confectus  a  Fraefecto  studiornm 
maximi  Collegij,  siaut  ahj  atquealij  libri  ordine  siugulis  trien- 
nijs  repetito  redennt. 

27.  Eaedem  materiae  in  omnibas  Provinciae  Grymnasijs 
pertractantur  a  ProfeHsoribas  Theologiae,  uon  tantum  schola- 
sticae,  sed  etiam  Moralis  et  Controversae. 

Cap.  VIII,'  p.  *. 

Consnetudines  Sodalitatum. 
1,  Sodalitates  in  vsrijs  Collegijn  sunt  variae,  maxime  vero 
in  cliisses   dividuntur   studiosorum    —   eaeque  fere  duplicatae 

'  Ca{i.  VI  [,  „de  Tettitn"  gelit  huh  uicbts  au. 


nGooglc 


408      Batio  studiurnm  et  inBtitutioneH  Bchulaaticae  Sor.ietatis  Jesn  III 


maionim  et  minorum  — ,  Civium  et  iQvennm  opificnm  uon 
couiogatorum.  Quibus  accedtmt  paota,  ut  vooant,  Mariaua  sen 
Coufoederationes  pro  defuncfcis,  qnae  pluribus  in  locis  snnt  in- 
trodncta  et  Externomm  praecipue  opera  expediri  debent.  Item 
I.  alicubi  |  Congregationes  de  bona  morte. 

2.  Singulae  habent  snoH  distinctoa  praeeidee  ez  Societate 
noBtra,  qui  quauis  Dominica  conventibna  praeBunt,  et  ad  sod&lee 
ezhortationes  habent,  ezceptis  ultimis  Dominicis  in  mense,  qni- 
bus  fit  distributio  Sanctorum  menstniorum.  Constitunntnr  etiain 
BOdalibus  studiotds,  ubi  fieri    potest,    Confessarii  peculiares. 

3.  Eaedem  Sodalitates  diem  sui  Tituli  fere  iu  nostrie 
templifl  cantando  officium  celebrant,  et  ad  eandem  «olenmitatem, 
per  Concionatores  propositis  Indnlgentigs,  invitant,  qno  etiam 
die  formulam  snam  renovant,  non  intra  sacmm,  sed  hoo  iam 
perfecto,  vel  mane  vel  post  meridiem. 

4.  Die  Parasceves  plerisque  in  loois  sub  crepuscnlnm 
noctis,  in  alijs  qnibusdEim  interdiu,  institnitur  snppUoatio,  qna 
Ohristi  sub  cruce  ad  montem  Calvariae  eductio  repraesentatur, 
sub  qua  multi  etiam  per  plateas  et  cenotaphia*  Domini  se  fla- 
gellis  oaedunt,  alij  oruces  humeris  per  compita  bainlant.  Eaedem 
tlagellationes  sub  psalmo  Miserere  iu  Quadragesima  frequentan- 
tur,  ut  plnrimum  a  Dominioa  Passloni!',  cum  facultate  Superiorum.  | 

5.  Ubi  peounia  Congregationia  collocari  apud  oxter- 
num  depositarium  iustas  ob  oausaa  non  potest,  arcula,  in  qua 
reponitnr,  servatur  apud  Superiorem  aut  Procuratorem,  neque 
Uc>itnm  est  Praesidibus  sine  facultate  Snperioris  snmptns  ulloa 
facere,  aut  illos  a  Sodalibus  corrogare,  neqne  alias  in  Gongre- 
gatione  mutationes  suscipere.  Quodsi  expensae  quaedam  ad  or- 
nandam  die  Parascevee  supplicationem  indioio  Saperiorum  ennt 
faciendae,  eae  spontanea  sodaliuni  contributione  snppeditantur. 
Caeterum  accepti  et  expensi  rationes  ezhibentur  P.  Provinciali 
in  Visitatione  GoUegij. 

6.  E  Congregatione  nnlU  disoipolorum  datur  testimo- 
nium,  nisi  priiis  e  Gymnaeio  sen  uchoUs  nostris  iUud  acceperit 


,.Goog[e 


Schntgebrttnche  der  niedcrrb.  Ptot.     1704. 


Die  Scliulgebrauche  der  niederrheinischen 
Provinz.    1704. 

(ArcliiT.  O.  XUI.  F.  3.  «ine  pag.') 

CoDBnetndines  Provinciae  Rbeni  Inferioris  S  J.     1704.' 

Cap.  VI. 
De  iis,  quae  ad  Scholas  referuntur. 

1.  Commmiia  Superioribus  praetiertim  facultatibus  h^bentur 
uoiinulla,  quae  uti  sequuntur  nbservari  consuevere. 

2.  PoHtridie  S.  Mariae  Magdalenae  [22.  Jul.]  incipiunt  va- 
oatitiae  canicnlarea  :n  SchoUe  superioribns;  humaniorum  vero 
litteramm  Btudiosis  arbitrio  Superioris  conceditur  in  aestu  magui:), 
ut  media  hora  citius  tempore  antemeridiano  egrediantur,  et  a 
prandio  una  hora  serius  ingrediantnr.  Lectiones  tamen  eonsQetae 
non  omittuntur. 

3.  In  festo  S.  MichaeliB  [?9.  Sept.],  facto  pridie  lectio- 
nam  fine,  hora  stata  conveuitur  |  ad  yaorum  ordinarium,  eo- 
que  finito,  a  discipulis  cantu  Gregoriano  Te  Deum  Laudamus 
canitur,  et  cum  Venerabili  datur  benedictio. 

4.  Post  festum  omnium  Sanctomm  et  animamm  iideLium 
campana  ordiuaria  Scholarum  studiosi  convooantur.  Legun- 
tur  aacendentes,  et  suus  cla.ssi  cuilibet  Magister  adest.  tum  itur 
ad  solenne  de  Spiritu  S.  Sacrum  hora  consaeta,  et  intersunt  cum 
diBcipuliB  professores.  Ourandum  vero,  ut,  quoad  fieri  potest» 
nbique  eodem  modo  ac  tempore  Scholis  detur  initium. 

6.  Pofltera  vero  die  profesBorea  omnes  facJnnt  professio- 
nem  fidei  ritu  consueto;  acceptaqae  Superioris  benedictione, 
uuam  singuli  doctionem  auBpicanbur,  et,  ut  id  ipsum  in  omnibns 
quoque  Seminariia  obBervetur,  quoad  fieri  potest,  curatur. 

6.  Die  jovis   ante   quinqnagesimam   ortlinarie  tota  die  dari 

'  Die  erate  nocU  nicht  Toin  Qeiieral  geDehmigte  Yorlage  in  XIII.  A.  2. 
f.lO^  «qq.;  die  ToQ  ihm  KenehiuiKie  AasferligQUd;  ebenda  p.  722  sqq. 

*  .CuDsaetndineti  B.  Inf.  juesu  et  authontate  Adm.  R.  P.  N.TbjTBi  Qou- 
Mlez  recognitae  et  «pprobatae  a.  1704."  —  Der  Aluchreiber  iieut  geru  Komma, 
wo  man  einen  Pnnkt  erwartet,  wir  halfeu  dieBem  etOrenden  Qebrecben  ab,  nnd 
heben  die  Uanpteache  jeder  Nr.  dnrcb  Sperrdrnck  herror. 


,.Goog[e 


410     RAtio  Htndiomm  et  institiitionee  scholoadcM  Societvtii  Jesn  IIT 

Bolet  recreatio,  post  diem  cinerum  vero  media  |  tantiun  die,  eo 
qnod  tribiis  antecineralium  diebos  assidni  sint  in  templo  et  ora- 
tione  tam  discipoli  qaam  Professores.  caeterum  dantnr  aliae 
recreationes,  uti  praetiertiiu  est  in  regulis  et  ordinationibnB  di- 
verais. 

Consuetudines    Theologiae. 

1.  Ordo  inter  Doctores  Theologiae,  cum  fiunt  actns 
Collejrii  nostri,  servatar  is.  qni  in  Collegio  estusitatus;  enm  aatem 
totitts  Academiae  actuscelebratnr,  ordo  servatur  nsitataH  Academiae. 

2.  Dno  Theologiae  profe^Bores  ScholaKticam  docentes 
mane  singtili  uno  fVequentant  hora,  repetitio  domestica  est  omni 
die,  excepto  Sabbatho,  pridie  festonim,  ipsisqne  festis  ac  diebns 
reoreationin :  si  discipuli  dnbia  nnn  proponant,  profeasor  ea  movet. 

3.  DiHpntationes  mensbruae  et  hebdomadariae  ha- 
bentar  jnxta  libmm  stndiomm,  primo  qnopiam  die  post  Calen- 
dae  I  non  impedito.  Menstmae  dnrant  per  duasjioras  mane,  et 
totidem  a  prandio.  nbi  aiitem  tres  defendunt  Philosophi,  media 
hora  additur,  idqne  utroque  tempore.  hebdomadariae  per  duae 
horRB  a  prandio  habentur.  quae  sunt  pro  Baccalattreorum  vel 
parvo,  nfc  vocant,  actu,  per  dnas  mane  ab  hora  octava  ad  deci- 
mam:  alicabi  tamen  dispntationes  hebdomadariae  hsbentur  mane 
per  sesquihoram :  pro  gradu  Doctorum  vel  magno  actn  haben- 
tur  bota  die,  ati  menetmae ;  et  tum  illo  mense,  quo  snnt  habitae, 
non  est  alia  deinde  menstma. 

4.  DispatationibuB  menetruis,  hebdomadariis  et  pro  grsdn 
interest  etiam  professor  Scriptarae  sacrae  saltem  una  hora, 
qua  alioqui  docturus  esset. 

5.  Leotio  Hebraea  alicnbi  habetnr  in  schola  Theologica 
post  I  Scriptnram,  alibi  alio  loco,  eo  tempore,  quo  in  schola  do- 
cetnr  Scriptura.  Audiunt  illam  secnndi  anni  Theologi.  Acs- 
demia  seu  repetitio  habetur  die  rpcreationis  per  mediam  horam; 
Alicubi  die  Sabbathi  hora  prims  pomeridiana.  Theologiam 
Scholasticsm  omnes  audiunt,  sacrsm  vero  Scriptursm  3!  et 
41  anni;  casus  autem  primi  et  secundi  anni, 

6.  Examen  Theologorum  nostroram  incipit  postridie 
Virginis  Aasumptae  a  prandio  tempore  repetitionis,  qna«  idcirco 
omittitur.  Examinantnr  Thesibus  ex  materis  eousqae  tradita 
propositis,  singnli  per  mediam  horam,  qui  primi  sunt  et  seonndi 
anni;  qui  3.'per  horsm;  qul  defiensori  sunt  ex  Theologia  4!anni 
per  totam,  nti  sapra,  diem;  non  ezaminantur  juzta  iibrum. 


nGooglc 


Schalgebritnebe  der  niedeiTb.  Prov.    1704.  411 

7.  Qai  pro  Theologia  aadienda  |  ex  repetitione  Philo- 
aophiae  veniuiit  ex»miiiantur  ex  omnibae  Tbesibas,  idqae  per 
horam;.  qui  vero  ex  scholis  veniunt  Theses  ex  tota  daot  Philo- 
sophia  et  similiter  examinaatur. 

8.  Repetitioneis  Lectionam  Theologioamm,  qaae  quoti- 
die  fiant  secuadam  regulam,  commamter  habenttu*  illa  hora, 
quae  lectioneii  pomeridiaaas  immediate  aatecedit,  nec  omitU  de- 
beat,  etiamsi  qutituor  taatam  forent  auditores  Theologiae;  post 
vacationes  autamaales  noa  fit  haec  repetitio,  aiei  ab  utrnqae 
Scholastioo  professore  dnae  leotiones  hahttae  Aieriat,  i.  e.  H*  die 
ab  initio  docendi.  Post  vacatioaes  vero  natales,  Pasohales  et 
similee  qaamprimum  instituitur  haec  repetitio  primo  die,  iis, 
qaae  ante  v&cationeM  ha»  tradita  suat,  repetitis.  | 

Ooasuetudinex  Philosophiae. 

1.  Ordo  inter  Professores  Philosophiae  in  actibus  nostris 
hic  servatar,  ut  primo  loco  aedeat  Metaph^rsicus,  secundo  Phy- 
sicus,  3"  Ethicus  et  Mathematicus,  4"  Logicns;  ia  actihuu  Acade- 
micis  ordo  servatar  Aoademiae  et  faoultatis. 

2.  la  docendo  ^ervatur  ordo  juxta  ea,  quae  in  libro  sunt 
praescripta;  Mathematious  et  Ethicus  stta»;  habent  repetitiones 
iis  horia,  quibos  alias  dooerent;  Ethicus  LeotioncK  producit  asque 
ad  finem  cursuB;  cum  futura  est  hebdomadaria  disputatio  a 
prandio,  docet  mane  loco  ordinario  in  physica  mathesin,  suas 
vero  mathematious  demoastrationes  habet  eo  tempore,  quo  Theo- 
logi  a  scholis  vacant,  ut  iia  interesse  possint;  Theaibus  porro 
menBtruis  suam  addit  et  Ethicus.  | 

3.  Semper  complent  Professores  tempus  suum  io  do- 
cendo,  duas  sc.  horas  ante  et  post  prandium,  nisi  tempus  hoc 
disputationi  publicae  dandtmi  sit,  idque  illis  locis,  ubi  bienoio 
oursus  absolvi  solet,  et  illis  quoque,  ubi  3°  anno  Metaphysici  ub- 
que  ad  festum  Puriflcationis  [2.  febr.]  frequentant.  Etiamsi  vero 
maoe  io  Metaphysica  sotennes  disputationes  fueriot,  die  Sabba- 
thi  tamen  aliqtiid  temporis  impeoditnr  examioando  catechismo. 

4.  Disputatiooes  Boleooes  ex  universa  Philosophia  tao- 
ttun  quatuor,  quinque  aut  sex,  iique  per  Examinatores  probati 
approbatique  habent;  licet  interdum  etiam  privatim  disputaturi 
totidem  admitti  possint:  nullns  tamen  super  numerum  admitta- 
tur,  oisi  sit  nobHis  aut  religiosus  ex  iis,  qui  gradnm  |  respnuot; 
ezameu  porro,  siout  liber  [Batio  st.]  praesoribit,  de  nostris  ia- 
ciendum. 


,.Goog[e 


413     Batio  stadionim  et  iiutJtiitioBeB  tcholaaticne  Societada  Jesa  III 


5.  Qaoad  catalogmnpromovendoriim,  8ez  primiB,  qni,  uti 
snpra,  prae  alii»  fuerint  approbati,  seorsim  positis,  reUqoi  pontm- 
tnr  ordine  alphabetico.  Ordo  antem  a  Fraeceptore  et  Examina- 
toribnB  factus,  ezhibetor  Superiori  approbandQs.  Si  qm  impreB- 
sas  Tbeses  defendere  volunt,  permittetur,  at  eo  tempore,  looo, 
modoque,  qni  F.  Bectori  ex  usu  videbitur  et  Fraefeoto.  3i  tamen 
et  hi,  nti  Bnperioa,  rite  examinati  probatique  Aierint  ex  Logica 
et  Fhyaioa,  paaois  boo  alicubi  indulgetnr. 

6.  Aemnlatione  praerogativae  conautar  ProfesBores  snos 
ezcitare  more  inferionun  daesium;  adesse  debent  etiam  discipa- 
lis  in  templo  die  vacationis,  qno  eoa  dednonnt.  | 

7.  Scripta  cateobetioa  suomm  nonnnnquam  lustrant,  et 
ipsam  Lectionem  [scriptam?]  interdnm  vifdtant:  in  delinqnen- 
tee  pro  disoretione  [anim-?]  advertnnt,  et  non  tam  virgis,  nisi 
res,  ut  privatim  fiat,  id  postulaverit,  ^  qaam  aliis  poeniteutiis;  vel, 
si  graTins  deliquerint,  etiam  carcere  ao  inedia  pnninntnr,  jH^ae- 
monito  tamen  Snperiore. 

Consnetndines  Inferiomm  Classium. 

1.  In  omnibuH  olaHeibuB  dooetnr  per  duas  horas  cnm  di- 
midia,  ante  et  post  prandinm,  pnlsu  tamen  a  renovatione  stu- 
diorum,  sc.  mense  Novembri  ad  qaadrageBimam  usque,  una  hora 
maturiuB  a  meridie,  nimirtmi  hora  prima  facto,  qni  mensibus 
reliquis  hora  seounda  fieri  ttolet.  Frofessor  lingaae  graecae  sta- 
tum  habet  |  pro  Ehetorihus  PoetiBque  tempus,  Magistri  vero  re- 
liqui  saoB  quisque  docet  ea,  quae  de  Hngua  hac  Hingulis  prae- 
scripta  sunt  clasBibus. 

2.  Quantum  fieri  potest,  urgentur  sedulo,  examinatis  etiam 
schediu,  atl  Confessionem  singnlis  mensibas  faciendam,  idqae 
ad  primam  fere  dominicam  mensis,  vel  majus  aliquod  festnm. 

3.  Affixionem  superioree  dasees  singulis  annis  habent, 
unam  in  classe  aua  privatam  in  festo  Nativitatis  Domini;  pu- 
blicam  alteram  in  festo  Corporis  Christi,  eam  tamen  ante  Fra&- 
fectus  Scholaram  Instrat,  oaveturque,  ut  quoad  snmptus  mode- 
ratio  servettu*. 

4.  Catechismam  die  VeueriB  doeent  professores  ipsi,  ex- 
cepta  Bhetorica  et  Humonitate,  quaram  disdpulos  in  una  olaase 
Praefectns  vol  alius  a  Superiore  designatns  docet.    Scholamm  | 

*  Sonst  hSrte  iu  den  ijchnleQ  ij.  J.  die  Kuteaatrafe  Dach  der  Rhetodk 


,.Goog[e 


Solinlgebr&nclie  der  niederrb.  Prov.    1704.  413 

vero  inferiomjn  Praeceptores  ezhortationem  hafoeDt  ad  snoa  per 
mediam  horam,  qnia  KhetoTes  et  Po6tae  dncnntnr  cum  Philoso- 
phis  ad  ooncionem  Academicam. 

5.  Etai  aeoensns  generalis  nnna  est  oirca  festnm  omDinm 
Sanctomm,  iu  dnsbns  tamen  Boholis  inferioribnB  qni  apti  snnt 
et  mnltnm  eminent  ascendere  etiam  ad  festa  Paschae,  praemo- 
nito  Snperiore,  poBsnnt. 

6.  In  Septemhri  vacant  hebdomadibns  singnlia  integra  die, 
sicnt  per  menses  aestivos  oommunes  incipiimt  vacationes  cnm 
olassibns  Snperioribns.  Eesumnntnr  Leotiones  post  festnm  om- 
niom  Sanctomm  et  Melium  defnnotomm,  uti  snperins.  Cum  a 
prandio  tatitam  vaoant  Philosophi,  Inferiores  docent  toto  tem- 
pore  antemeridiano,  consnetoqne  tempore  snos  |  ad  Sacmm  dnount.  - 

7.  Ad  Sacrnm  porro  ordinarie  duonntnr  discipuli  post 
scholaa  antemeridianas,  et  sub  hoc  post  elevationem  elata  voce 
cantant,  prins  tamen  ab  iis,   qnomm  iiiterest,  bene  instmoti. 

8.  Diebna  Sabbathinis  discipnli  Humaniorum  Scholamm 
hora  3"  a  meridie  dimittuntur,  et  ordine  t!onsuel,o  euDt  ad  tem- 
plum,  cautant  ibidem  litanias,  et  qni  volnerint  confitfintnr,  po- 
stea  vero  cma  Paedagogis  dnmum  abeunt. 

9.  Ad  Laudes,  quao  in  templo  nostro  cantantnr,  discipnli 
infra  Syntaxin  per  hyemem  non  astringiintur,  in  aegtate  tameu 
et  ipsi  cnm  Magintris  snis  iisdem  adsunt.  Profes^ores  antem 
Philosophiae  cnm  auis  in  hyeme  pariter  et  aestate  interannt.  | 

Cap.  VII. 
Ce  Sodalitatibus. 

1.  Sodalitates  in  pleriaqne  Collegiis  variae  snnt,  aliqnae 
Bc.  stndiosomm,  aliae  Dominomm,  Civinm  vel  jnvennm  opificnm ; 
aliae  Matronariun  vel  Devotamm,  uti  etiam  Agoniae. 

2.  Devotae  in  templo  nostro,  quamdiu  in  templo  nostro 
alind  incommodnm  metnendum  non  erit,  inter  aodales  binas 
mediae  snb  Saoro  certo  solent  votnm  castitatis  emittere  (cnm 
Snperiores  annnerint  eanmdem  Confesaariis)  et  certum  ac  mo- 
destom  ferre  hsbitum,  non  tamen  a  nobis  praeacribendum,  sub- 
qna  cura  (quantnm  qnidem  leges  nostrae  permittant)  uostroram 
spiritnali,  vitam  pietati  sn&e  conformem  agere. 

3.  Singnlae  Sodalitates  habent  suos  praesides  e  Socie- 
tate,  a  qnibns  certis  |  diebus  ao  horis  tnm  exhortando  tnm  aliia 
exercitationibna  ad  pietatem  institnnntnr. 


,.Goog[e 


414       Eatio  stDdiornm  et  iDalitntionea  Bcbolaaticae  Societatis  Jera  Ul 

4.  StntUosortiin  Sodalitates  conveniunt  hora  l^  ameridie 
diebns  dominicis,  Domini  solemiioribiis  tantum  festie,  alia« 
hora  aibi  nsitata. 

5.  Festa  sna  nt  plnrimam  celebrant  in  temp]is  nostris, 
aliaqne  etiam  pro  indulgeutiis  a  Coneionatore  promulgandis' ; 
alios  iuvitaut  ad  Solennitatem ;  aliae  iu  sn<i,  ubi  mos  obtinnit, 
hoc  praestant  oratorio,  vel  acholastica  Grjmnasii  anla;  habita 
tamen  indulgentianim  ratione,  quam  innuunt  data  in  aliqnot 
Provincias  responsa  Romana. 

6.  Peouniae  Sodalitatum  fere  a  Thesanrariis  quibnsdam, 
ut  Tocant,  ex  eodem  coetn  delectis  EisBervantnr,  de  qnibus  deinde 
isti  dant  rationem  Ulis,  qnorum  interest  aerario  Sodalitatis  invi- 

■  gilare:  ubi  vero  curam  eorum  hahent  |  nostri,  apud  Superiorem 
deposita  et  obserata  asservantiu:.  et  rationea  redduntur  P.  Pro- 
vinciali. 

7.  Praesidibas  cavendum  est,  ne  quid  novi,  majoribuE 
praesertim  Bnmptibns,  periiciendnm  snacipiant,  lioet  hoc  sodali- 
buB  forte  probantibus  aut  oonsentientibus  arrideret:  nisi  infor- 
mato  prius,  ut  par  est,  Superiore,  et  obtenta  ab  illo  facult^te, 
quae  quidem  etiam  petenda  erit,  ut  libellnm  pro  strena  destina- 
tum  typo  dare  possint. 


Verordnnngen  der  philos.  FakiiMt  in  Ingolstadt, 
1712,  iiber  die  depositio  comnum. 

(Prantl,  n,  p.  4eS  sqq.) 
Vorberaerknng.  Der  alte  akadeiiiiscbe Branch  des  „H0nerabBclilageH9~ 
fOr  die  nenen  aktidemiBc.lien   BUrger  hatte  im  Lanfe   der  Zeit  mancbeB  Dnge- 
bOrige  im  Oefntge.    AbgeacliBfTt  konate  er  niclit  werden,   wohl  aber  bednrfie 
er  einer  dnrchgreifenden  Reform.    Hieranf  lielt  das  folgende 

Consnltnm  facnltatis  artistioae  ciroa  depositionem 
anno  1712-,  26.  Sept. 
Deponeadi  consuetndinem  a  aapientisBiniie  Athenanun  phi- 
losophis  ad  nos  iisqne  derivatam  et  in  antiquissimis  Garopae  aca- 

>  Wir  traiieD  bier  deni  Texte  nicht;    leider  fehlt  nns  eine  iweite  Ab- 
■dirift  mr  Vergleichnng. 


,.Goog[e 


Verordnniigeii  der  philoB.  Fak.  lugolettult  —  1712  —  iiber  ilepositio.  415 


demiis  iam  receptam  iisuque  comprobataui,  nec  nnn  alinae  huic 
aniv«Tsitati  IngolBtadiensi,  at  videtur,  cuaevam  facultas  artisticu 
stattiit  inprimia  retinendam  ease  tQendamque  tanqiiam  siugularem 
antiquitatis  praerogativam  ac  eiusdem  inolytae  facultatis  privi- 
legimn  ac  beueficitma,  quo  tenuis  aiioquiu  ibrtunae  stuJiosis,  at 
Tirtute  ac  dnctrina  conspicuis,  qui  depouendi  mimere  pro  more 
{imguntiir,  snecurrere  et,  uti  solet,  opitulari  possit,  —  Ut  nihi- 
lominus  omnis  in  pOKterum  cnnqaerendi  occasio  praescindator, 
ritus  pridem  adhibere  solitos  in  aliquibus  emendandos  eese  ceu- 
suit  curandnmque  insnper  libello  supplici,  nt  sic  emendati  s  cel- 
siasima  adniinistrationd  Bavarica  approbentur  ac  decreio  caesareo 
contra  minos  benevolorum  insultus  muniantnr  tanqtiam  perpetno 
duraturi. 

Bituum    deponendi  emendatorum  pars  prima. 

De  iis,  quae  actnm  praecedunt.  —  1.  Juzta  morem 
antiqtiissimam  in  consilio  angariali  pleno  1683-  die  17.  Dec  novo 
firmatom  decreto  nemo,  suprema  licet  philoeophiae  laiirea  sit  in- 
aignis,  vel  medicinae,  iurium  aut  theologiae  candidatus  ezistat, 
a  depositione  eximius  erit,  nisi  vel  religioaus  sit  vel  in  maioribus 
ordinibtis  conatituttia  ant  saltem,  si  ita  decano  et  consilio  facol- 
tatis  videbitiir,  in  congregatione  aliqua  conetanter  clericalem 
gestans  habitnm.  Intelligendum  est  autem  de  iis,  qni  neqne  in 
alia  academia  ■  depositionem  subiemnt,  neque  ex  Friburgo-Bris- 
goica  adveniunt  iam  antea  philosophiae  attidiosi;  hi  enim  anti- 
quo  ac  speciali  gaudent  conibederationis  privilegio, 

2.  Juzta  morem  enndem  magni£cti8  dominus  rector  nemi- 
nem  nisi  depositione  probatnm  vel  vi  praecedentis  exceptnm  albo 
academico  sive  matricolae  inscribi  patietur,  ideoque  facultatis 
artistioae  hac  in  re  officialis,  quam  antiquo  et  conKueto  nomine 
quintum  appellamus,  mox  a  depositione  eidem  magnifico  domiao 
rectori  absolutomm  catalogtmi  teret;  neminem  aatem  qtiintas  ad 
depoaitionem  admittet  niai  monito  priii!'  decano,  caius  erit  locnm 
ac  tempos  actui  congruum  asaignare. 

3.  Qointne  ipse,  qui,  ut  habet  formula  deponendi  vetuetis- 
sima,  candidatos  per  depositionem  inter  almae  huias  univerBitatis 
membra  adoptat  atque  hac  in  parte  decani  vice  ftmgitur,  eligetur 
ex  gravioribtis  stadiosis  philoaophiae  magister,  qoi  probitate 
morum  aimtil  ac  doctrina  sit  commendabiUs,  talis  nempe,  qui 
inter  primos  gradam  sit  adeptas;   quin  huina  etiam  substitntum 


,.Goog[e 


416     H&tio  Btndiornm  et  iQstitationes  gcholasticae  SocieMtia  Jesu  in 

prima  inter  primos  laiirea  insignitum  ftiisse  oportet,  quamvis  enn- 
dem  phiJo-iophiae  magistmmesse  non  dedeceat.  Utmmqne  antem 
tanr|uam  anos  oSiciaies,  nti  et  instj^mentomm  bainlQm,  ip«a 
facultas  artiutica  inre  et  more  antiquo  nanquam  contrnverso  pro 
arbitrio  eligit,  constituit  ac,  ubi  visnm  fiierit,  ab  ofiicio  removet. 
4.  Qnod  ad  sumptus  attinet,  ex  more  veteri  quinto  a  oomi- 
tibuR  dari  solent  3  fl.,  aubstituto  2  |ii.),  baiulo  30  Kr.,  s  baronibna 
quinto  2J  fl.,  substituto  l^,  baiulo  30Kr.,  reliqui  praenobiles,  nobilea 
ac  ditiorett  quinto  offerant  l^  fl.,  finbstituto  1  fl.,  baiulo  15  vel 
10  Kr.;  mediocns  fortuuae  stndioBi  ezpensae  ultra  l^  fl.  non  ex- 
currunt,  a  panperibus  nihil  petitnr. 

Pars  secunda. 

De  iis,  quae  in  ipso  actu  agenda  sunt.  —  I.  Paratis 
omnibus  quintus  in  sedili  aliquantum  elevato  considet,  candida- 
tomm  vero  unus  hac  de  re  antea  monitus  in  medium  progreditar 
et  allocntioue  brevtssima  sua  alioi-umque  vota  exponit.  Reepondet 
quintus,  sibi  oppido  probari  generosa  candidatoram  desideria; 
macti  sint  auimis,  sectamqne,  quam  landabiliter  snnt  ingresei. 
perseqnantur  strenue,  nihil  tam  arduum  eese,  qno  virtos  non 
conscendat,  si  indnstria  diligentiaque  Bnflhlciatur ;  memiuerint 
sane,  pietatem  cumprimis  ac  monim  innooentiam  non  esse  cnm 
nucibuH  abiiciendam,  pueritiam  onm  aetate  deponi,  non  humam- 
tatem;  non  id,  qnod  quidam  praepostere  antnmant,  in  alma  hac. 
universitate  agi,  nt  mores  liberalibus  discipliniB  excnlti  recrade- 
scant  postliminio,  sed  ut  poliantur  magis  niteantque  decentius. 
Denique  concludit,  de  ingenua  Ringulonim  indole  nnUnm  aibi 
esse  dubium,  haud  tamen  abs  re  vLsam  fuisse  ista  praefari,  ut, 
quotiee  se  prima  sapieutiae  radimenta  deposuisse  recordabnntnr, 
totiee  pulcherrimam  animae  vestem,  i.  e.  ^artutem  se  induisse 
meminerint.  —  Haec  ubi  oratione  brevi  complexus  fnit,  ad  sub- 
stitntum  oonversna  ait,  oandidatornm  petitionem  sibi  aeqnam 
videri,  capiat  proinde  oonsneta  eraditiouis  experimenta. 

2.  Snbstitntufl  ex  libro,  in  quem  variae  ad  hunc  finem  oon- 
ferentur  quaestiones  eraditae,  aliqaot  singulis  enodandae  proponet 
idqne  imprimis  attendet,  ut  nihil  a  statn  et  conditione  examinandi 
aliennm  in  medium  aiferat.  Quibus  peractis  quintns  affirmat, 
sibi  ab  omnibus  faotnm  esse  satis,  superesae  modo  nihil,  qnam 
ut  ipse  de  antiquissima  depouendi  consnetndine  pauois  disserat; 
candidati  vero,  anteqnam  ultimam  actni  manum  impouat,  pro- 


,.Goog[e 


[TerordniuigeB  der  philos.  Fak.  lugolstadt  —  1712  —  flber  depoailiD.  417 

mittuit  serio,  sa  illa,  qaae  a  sabntitato  praelegenttir,  saDcte  iu- 
tegreqae  servatoros. 

3.  Oratione  fmita  siibstitatns  confiargens  clara  voce:  Pro- 
mittite,  iaqoit,  quod  corare  velitis,  ut  nomina  vestra  intra  tridtmm 
apad  praenobUeia  et  magnifioum  dominom  rectorem  aoadenucornm 
albo  insoribantar.  Reep.:  PromittimuB.  —  Promittite,  qaod  ei- 
dem  praenobili  et  magmiico  domiuo  rectori,  speotabilibus  qaatuor 
facaltatuni  decanis  ac  professoribas  obseqaiam,  Babiectionem  ac 
reverentiam  singalis  debitajn  exbibere  velitis.  Reap.:  Fromit^ 
timas.  —  Fromittite,  qnod  pacem  et  concordiam  inter  dominoe 
stadiosos  fovere  ilJisque  honorem  congruiim  tribaere  velitis.  Eesp. : 
Promittimus.  —  Promittite  deniqae,  quod  nullibi  amplius  depo- 
dtionem  subire  velitis.     Resp.:  Fromittimus. 

4.  Tum  sargit  qtiintas,  pone  sequente  com  rebua  necessariis 
sabstitato,  ac  extremis  singtilonmi  labris  aliquot  salis  grana  mo- 
deste  imponens:  Accipe,  inquit,  sal  sapientiae.  Postea  ad  primum 
rediens  digitoqae  in  vinnm  intincto  singtdorum  nares  ao  tempora 
leviter  perfrioans  addit :  Accipe  vinnm  fortitudinis  et  snbtilitatis. 
Aquae  deniqne  guttalam  io  singulonmi  capita  demittens :  Aqnam, 
inquit,  unde  mentis  claritatem  haurias,  accipe. 

5.  Tandem  omnes  sutgunt,  flectentes  quippe  sal,  vinam  et 
aquam  accipiimt,  et  qaititiis  gravi,  sed  olara  voce  iuxta  ontiquae 
formnlae  sensum  ipsos  inter  membra  academioa  adoptat,  ut 
seqnitnr : 

Qaod  igitur  felix  faustumqne  sit,  et  deua  ter  0,  M.  toti  rei- 
publioae  litterariae  bene  vertat!  Ego  N.  N.,  artium  liberalium 
et  philosophiae  magister,  potestate  mibi  ab  inclyta  facultate  ta- 
tistica  data  vos  dominos  candidatos  omnes,  qoi  in  spectabili  hac 
dominorum  stndiosoram  corona  lacidentiseuaa  dedistis  virtutam 
ac  eruditioois  specimina,  in  eorundem  dominomm  studiosonmi  nn- 
merum  adopto  et  iusuper  privilegioram  omoinm  ac  immunitatum, 
quibns  gaudet  alma  haeo  nniversitas  Ingolstadiensis,  participes 
efSoio.  Omnia  ad  maiorem  dei  deiparaeqne  semper  virginia,  nec 
non  sanntonim  inclytae  facultatis  patrononun  Catharinae  et 
Francisci    Xaverii  gloriam  et  honorem.  Amen. 

Pars  tertia. 
De  ritibus  abrogandis.  —  Olim  mnris  erat,  candidatos 
qbeanides"  compellari  et  „bacchantes".    Thorace  histrionali  induti, 
depositoque  collari   ac  pallio,   alapas  indatis  bnccis  excipiebant. 

MtiUMHU  GaroiuUa  P»di«afiu  IX  37 


,.Goog[e 


418      Rai.io  sindiornin  et  inatitatiuDM  «cholastickA  Societatia  Jesa  m 

TTno  vicem  [vice]  suggesti  fangente,  alter  conciona,ntifl  instAi  rU 
dicoli  aliquid  declamabat.  Ut  artis  gladiatoriae  specimen  ederent, 
nervie  babulis,  aed  lana  veHtitis,  inter  se  decertabant.  Malleo, 
terebrae,  dolabraeque  ligneis  Babiiciebantor  velnt  tmnci,  ex  qniboB 
fabricandi  essent  Mercnrii,  sicque  in  terra  extensi  mensarari  in- 
snper  Bolebant  fone,  quo  dextre  nonniliil  attracto  remiaaoqne  ia- 
centium  ora  feriebantur.  Radebantor  tondebantorqae  sdbibitis 
forfioe  ac  novacula  ex  ligno  confectis.  Simnlata  iabebantnr  atra- 
mentaria  calamariaqne  aperire,  quod  dnm  ezequi  satagebaot,  ba- 
cillis  feriebantnr  digiti. 

Atqne  haec  univeraim  omnia,  qnamvis  nec  antea  in  personiH 
honeBtioribus  locum  habaerint  nisi  panoiseima,  nec  temere  insti- 
tuta  fuerint,  nt  ex  iis,  qnae  s.  Qregorins  Kaicianzenns  de  veteri 
Atheniensinm  deponendi  more  refert,  colligi  poteat,  facnlfjis  pe- 
nitna  abroganda  esse  censnit,  tnm  nt  maior  haberetur  decori  rstio, 
tum  at  hac  etiam  in  parte  alias,  in  qnibus  magno  cnm  splendore 
viget  depo^itio,  eo  imit«retur  propinquius. 

Num  vero  abrogatis  novi  plnrea  snbstitnendi  sint  ritns,  vel 
aliqni  ex  antiqnis  retiuendi,  clementissimum  celsiBsimae  admini- 
strationis  imperinm  expectandQm  esse  statnit, 


Nr.  102. 

Agenda  in  actibas  academicis,  publicis  et  priTatis, 

S.  Theologicae  Facultatis 

Wirceburgensis  1740. 

(Suland,  p.  S61  «qq.) 
§■   1 

Juramentum  admittendonim  ad  facultatem. 
Ego  N.  N.  Juro,  vie  eam  retiwie  et  ^inqitp  ad  f .  .  .  r.  xnpra 
ex  a.  1587.    R.  st.  I,  p.  302. 

§.2. 
Juramantum  Decani 
Effo  N.  N.    Theologicae   Faculfaiii  Deeamis   cl/-ctus  protnHlo 
et  Juro,    me   officium  mcum  fideliter  praestitttrum    ad  FacuHatit 


nGoogle 


As:«iila  Afir  theol.  Fnk.  WirsbQrg.    1740.  419 

nostrae  ■uHUtatem,  pafemqve  pI  roiicm-dhm  mtinium  ejiis  mernbronim, 
quantum  in  me  erit,  conservaluriim,  vcgne  peTmimturitm,  tit  ad 
Uradum  Fattiltotis  nieae  indignus  qtiis  advnttatur.  aiit  jvra  et  pri- 
viUgia  ilUtis  minvanttir.  Sic  me  Devs  adjuvet  et  baec  Sancta 
Dei  EvangeHa. 

§.  3. 

Formula  protestationis  in  disputatione  pro  Prima  vel  Secunda 
Laurea  praemitteDdae. 

Ego  N.  N.  sacrosanctae  Tlwologiae  Auditor  (vel  Baccalaureutt 
Biblictts  et  Formatiis)  coram  vohis  Reverendisj  Fximiis  ac  Sapien- 
tiasimis  Magistris  mei^,  totoqtie  Auditorio  liliera  voce  prote.ttor,  me 
neqttaqtiam  animo  decrei}issp  vel  in  kac  Actimu:  Theologica  vel 
oHis  simitifius  dogvia  aliqtiod  propmiere,  vel  pertinimter  defcndere, 
qtiod  cum  fide  Orthodaca  Catholira  Itonisque  morilitut  piignet,  quod 
aut  etiam  sine  suspiciime  erroris,  aut  nota  temeritatis,  vel  aurium 
piarum  offensione  ilefendi  noii  possit.  Qtiodsi  vero  mihi  nmi  cogi- 
tanti,  aut  lapsu  linguae,  vel  mentia  otilivtmte  ali-quid  ejusviodi 
extnd^rit,  jam  nunc  reroco,  ac  id  semper  revocare,  vel  ne.ctmdum 
sensum  ac  doctrinam  Feclesiae  Catftolicae  Faeultatisque  huju.t 
Theologicae  interpretari  sum  paratus.  —  —  In  dispatatione  pro 
Licentia  ant  Doctoratu  additur: 

Itemque  spondco  ac  juro,  me  gradum  DoctoraUut  Tlteologiri 
aut  Licentiam  nullibi,  ?iisi  Wirrelmrgi  aceeptatnrum,  nisi  Sacra 
Faeultas  hnjtis  UniversitaJis  Justis  de  cusis  milti  id  indulseHt. 
Sic  me  D  .  .  .  . 

§■  4- 
De  promotione  Baccalaureorum  biblicorum  et  formaturum. 

1.  Imprimatur  programma  hujna  actus,  q«o<l  tmn  P.  Promo- 
toris,  tum  DD.  Canditatornm  nomina,  ima  cum  Quaeetionibns 
inangnralibns,  diem  iueiiper  et  horam  futurae  Fromotionia  ex- 
hibet. 

2.  DD.  Oandidatoram  nomina  in  programmate  eo  ordine 
imprimnntnr,  qno  mendbns  vel  annls  praeterlapsis,  prias  ant 
serins  defendemnt,  nisi  amica  compoaitione  oum  eonsensu  Sacrae 
Facultatia  aliter  locori  velint. 

3.  Tridno  ante  acfcum  ad  valvas  collegii  S.  J.  et  Academiae 
affigitnr,    et  a  Pedello  vel  etiam  BD.  Candidatis  circnmfertur 


,.Goog[e 


420       Ratio  BtndioniiD  et  iBBtitodoiiei  scholostieae  SooietatiR  JeHn  III 

per  urbem ;  et  BD.  Stadii  Theologici  Patroni,  Maecenates,  F&u- 
toree  inTitantar. 

4.  Stata  hora  P.  Promotor  et  DC  Candidati  insignia  Ua- 
gistrorum  PhiLosophiae  indati,  comitante  Sacra  Facaltate  in  iu- 
signibns  DoctoralibaB,  Pedello  Gceptrnm  praeferente,  prooednDt 
ad  Auditorium  Theologioum,  et  destinatae  aibi  cathedras  con- 
Boendnnt. 

6.  P.  Promotor,  praemissa  Praefatione  hnic  actai  congrua, 
DD.  CandidatiB  Professionem  fidei  edendam,  per  Pedellum  veto 
iuramentum  UniTersitati  et  Sacrae  Facnltati  praestandum  ie- 
mandat,  sequenti  Formnla: 

Admodum  Beverende  {%),  [Seligiose  {i)]  et  Doctissime  {i)  can- 
diiaie  (t),  priusquam  gradum  BaccalaUTeatuii  Tkeologiei  suxcipioi' 
{ati-n),   haec  Jurabin  {itis): 

Juram.  liaccalaureandorum:  Prima,  Te{vos)  reverentiam 
et  hoftorem  Doctorihus  liujtis  Facultatis  Theologicae  cxhihiturvm{os), 
et  honum  univcrnae  Facuftatis  ejusdem  pro  viribus  proeuraftinini 
(ojt),  nfudiigue  Oencralis  Wirceburgensis,  ac  iviprimis  Sacrae  Faml- 
tatis  Jnra,  boerfates  ac  consuetudiiies  laudabiles,  ad  queincunque 
Ktatum  pervcneris  {itii),  pro  viribus  promoturum  {os). 

Secundo,  Te  (ros)  dogmata  ai  Ecclesia  damnata,  mispecta,  tei 
cum  bonis  moribus  pugnantia,  autpiarum  aurium  offennivascientem 
{s)  pr7uieniem{s)  non  defensurum  {os),  et  si  aliguem  hujus  Factd- 
tatis  in  eo  qenav  peccas.ie  cognoveris  {itis),  Decano  i^iacrae  Faeul' 
tatis  miper  ea  re  interroganti  fideUter  responsurum  {os). 

Tertio,  speciaJiter  Te  {vos)  ncm  modo  qt/inqtie  irroposifhitK 
Vornelii  Jansenii  Iprensis  Kpiscopi  ab  InnocenHo  X.  tanguam  haere- 
tleas  anatheniate  damnata^,  sed etiam  ejusdem  lansenii Pseudo-Augu- 
siinum  a  Scdc  Apo.ttoUca  proscriptum  pariter  rejicere  ae  damnare. 

Quarto  Te  (cos)  Juxta  summorum  Ponttfieum  Pauli  V.  ef  Gre- 
goHi  X  V.  comtifntiones  puhlice  ac  privatim  velle  fenere  ei  asserere, 
Bcatissimam  virginem  Mariam  Dti  Qenitricem  absque  originaljs 
peccaii  macula  conceptam  esse. 

Quinto,  Te  {vos)  pacem  et  tranquiUitatem  inter  saeculans, 
Ecclesiasticos  et  Religiosos,  ac  praecipue  conttensionem  mutvam 
Universitaiis  et  quatuor  Facuitatum  promoturum  (os)  rf  defmsu- 
r»m  (os), 

Sexto,  Te  {vos)  Decano  et  sa^ae  Facultaii  in  ItciUs  rf  Ao- 
nestis  (Atemperaturum.  (os),  safva  ohedienUa  superiorum  Tuorum 
(vestrorum)  et  Siaiufortem  sive  Ordinis  sive  Ecclesiae. 


,.Goog[e 


Agenda  der  tbeol.  Fak.  Wlnbnrg.    1740.  421 

Poatremo,  Te  (vos)  Qradum  kic  susceptum  aUbi  non  rettera- 
turum  (os).     (Porrigit  Sceptruia  Academicimt  taugendmn.) 

6.  His  peractia  P.  Promotor  resolvit  Qttaestionem  Inaogtm- 
lem,  post  qnam,  ad  Candidatos  conversns,  imtimn  Inaogmationis 
facit.  1°  Candidstos  Epomide  Theologica  indnit.  2^  Codicem 
Bibliorum  tradit  pro  Baccalanreatn  Biblico.  3';  Magistmm  8en- 
tentiamm  pro  Bacoalam^ta  Formato  [tradit],  ac  tandem  Baoca- 
lanreos  initiat  hoc  fere  modo: 

Formula  Promotionis  Baccalaareornm. —  Quod  igi- 
tur  felix  faustumque  sit  atque  ad  truijorem  Dei  gloriam,  Almae 
Univeraitatis  et  sacrae  Facultatis  itostrae  incrementum  cedat:  Ego 
N.  N.  Sa.  Theologiae  Doctor,  yusdemque  in  hac  Alma  Universitate 
Professor  pubUcus  ef  ordinarius,  Facttltatiii  Tkedogicaep.  t.  Decanm, 
Authorifate  mihi  a  saera  Factdtate  Tkeologica  Universitatis  Wirce- 
burgenaig  concessa,  Vos  (Te)  N.  N.  {exprimit  nomina,  cognomina 
rtpatriam  singulorum)  ArHum  Liberalium  et  Philosophiae  Magistros 
{um),  Sacrosanctae  TkeoUtgiae  Baecalaureos  {vm)  BibUcos  (um)  et 
formatos  {iim)  dico,  creo,  faeio;  omnemgue  potestatem  et  privilegia 
tmpertior,  quae  hunc  honoris  Oradum  consuetudine  aut  lege  con- 
cernunt.     In  Nom.  P.  et  F  .  .  .  . 

7.  DD.  Neo-Baccalaiirei  resolvunt  quaeetiones  Inaugnrales. 

8.  P,  Promotor,  gratii»  Deo  et  coelitibus  aotis,  finit  actum, 
et  coetum  dimittit. 


§.  B. 
De  Promotione  Dootorum  in  s.  Facultate  Theologica. 

1.  Impreeso  Programmate  dies,  hora  et  locus  indicatur; 
deinde  diebns  aliquot  ante  praefixum  Actui  solenni  tempus  Can- 
didati,  eomitante  P.  Promotore  et  nonnnUiij  Tlieoiogiae  auditori- 
bua,  et  praecedente  Pedello  omn  sceptro  Academico,  invitant 
eOB,  qni  praesentia  sua  actum  cohonestaturi  sunt,  praeprimis 
Rev'!*"  et  Celsise.  Prinoipem,  Dom.  D.  Nostrnm  ClementiBsimum. 
E  reliqais  vero  erunt  ordinarie  D.  Rector  Magnificns,  D.  Can- 
cellariuB  vel  Pro-Cancellarius,  Rev")"'  D.  Decanus  Ecclesiae 
Catheitralis,  Abbates,  aliique  Praelati,  quatuor  Facultatum  De- 
cani,  ac  Professores  una  cum  Dicasteriis  Ecclesiastici»  et  Saecn- 
laribus,  Magistratus  urbium,  et  quos  ipsi  voluerint. 

2.  Post  septimam  matutinam  P.  Promotor  cum  reliqnis  S. 
Facoltatie  Doctoribus,  BD.  Candidatis  Doctoralis  Laureae  et  sex 


,.Goog[e 


Bfttio  stadionun  et  institHtioiiei  seliDlBsticH  Sodetatia  Jmd  III 


1  Ejundem  Facultatis  aaditoribus,  mh  tnbarum  et  tym- 
panorum  (si  plausum  candidati  habere  volnerint)  olangore,  prae- 
latin  per  sex  Bhetoricae  vel  HTimanitatis  stndiouos  Doctoratus 
insignibns,  praeoedente  Pedello  cum  Sceptro,  ne  confemnt  ad 
curiam  Magnifici  Domim  Bectorie,  Eundem  honoris  et  obeeqnii 
caosa  ad  actam  promotionis  deducturi. 

3.  Quodsi  Magnificus  D.  Rector  honorem  haiio  aoceptare 
nolnerit,  et  vel  ad  Collegiam  S.  J.,  vel  ad  oonolave  Academicnm 
se  contulerit,  inde  supra  dicto  ordiue  ad  aulam  majorem  Aca- 
demicam  dedncitar. 

4.  R.  P'  Promotor  snpremam  oathedram,  infimam  vero  DD. 
Candidati  occapant;  et  mox  Promotiouem  praefatione  aliqna  tem- 
pori  et  actui  pro  Jibitu  accommodata  orditnr.  Hac  finita  DD. 
Candidstiij  professionem  Fidei  juxta  formulain  Tridentiiii  edendam 
imperat,  qua  peracta  evooat  Pedellum,  jnhetque  praelegere  ponota, 
in  quae  DD.  Dootorandi  jurabunt. 

5.  Pedellus  DD.  Oaadidatos  his  verbis  alloquitnr: 
Admodum  Reoerende  (i),  [Religtoise  {*),]    NobiJui  {ee)    et  Doc- 

tinsime  (i)  Domitte  (»'),  priusquam  Doctoratus  Theoloyict  yradum 
cmsequaris  {amini),  quae  sequuntur  jurabis  (itig): 

(Jtirainetitum  Doctorandorum.)  PrimaTe(vos)  Maytii- 
ficoDmnino  Rectori  Academiae  Wirceburgensis,  Domino  Caticellario 
et  Tfteoloyicae  FacuUatis  Deeano  et  DoctoribvJi  debitam  rerereniiam 
ct  hoiiorem  ea:}iiltittmim{oH);  opcramque  dabis  (itus),  ut,  ad  qum~ 
cutiqiie  stnintn  pereeneris  {itis),  pro  ratione  tetiiporis  et  loci  bonmi 
Theoloi/icae  Facnltatis  prontoccas  (aiis) 

Secundo,  Tc  (vos)  paceni,  coneordiam  et  tranqmUitatem  Utu- 
versitatis  et  Facultatis  Tfieoloijieae,  maxime  vero  conse/isiotiem  mx- 
tuam  cnm  aUis  FacuUatibus,  Ecclesiaxtieis,  ifem  Rcligiosis  et  Sae- 
cularihus  defeitsunim  {os). 

Tertio,  Te  (vos)  Gradiim  hune  Licentiae  et  Doctoratus  iiie 
acceplum  afibi  non  leiterattirum  {os). 

Qiiarto,  Te  (vos)  fidcle  testtoiotnunt  de  BaccaUiureiK  alii»qiie 
studiosis  Tiieohfficae  Factiltatis,  cum  legiHnie  a  D.  Decano  roga- 
beris  {imitd),  perhihiturum  (oa). 

Quinto,  Te  (vos)  Jurta  Sutnmorum  PoHiifieum  PauU  V.  rl 
Grcgorii  X  V.  coiistituiiones  pyhlice  ac  privatint  pe/fo  tenere  ei  as- 
Kcrere,  Bentissiinam  Vinj.  Mariam  Dei  Geititr.  absqtte  originalis  pec- 
cati  macula  cotucptam  essc. 

Et  sic  in  twnorem  Dei  et  Sanctae  Hcdis  Apontolicae  apteem 


nGoogle 


Agendft  der  tbeol.  Fftk.  Wlralm^.    1740. 


Sceptri  hujiis  atfingas  (aiis).  -  ~  (Et  ponigit  Boeptrnm   prioribns 
digitis  contingeiidaiii.) 

6.  P.  Promotor  resolvit  Qnaeationem  luanguraleiii,  ac  poBtea 
Pedellum  jubet  DD.  Candidatos  a  Theatro  deduoere  ad  Eev";"» 
D.  Caucellariiun,  vel  D.  Pro-Cancellarimn,  coram  qno,  ubi  con- 
stiterint,  P.  Promofcor  asaurgens,  deteoto  oapite,  converaa  ad  D. 
Pro-Cancellarimn  oratione,  Licentiara  pro  DD.  Candidatis  petit. 
-  7.  Finita  flJlocntione,  Pedellue  DD.  Candidatosin  genoa  se 
demifctere  jubet  his  verbiB:  Tn  htmorem  Dei  et  Sanctae  Sedis 
Apostolicae  provolvite  vos  (provolvat  se)  in  genua. 

8.  DD.  CandidatiR  genufiexia  D.  CancellariuB  vel  Pro-Oanc, 
tiuperpelliceo  et  atola  indutus  Licentiam  confert  sequenti  formula; 

Ego  y.  N.  Umversalis  Stttdii  Wirceburgensis  Cancellarius 
perpetuus,  (eo  absenle)  Pro-C&nceUariu»,  Ancforitate  Dei  omnipo- 
tentis,  bb.  Apostolorum  Petri  et  PauU,  Sandae  Sedts  ApostoUcae 
et  Sacrae  Caesareae  Majcsfatin,  Tibi  (rohis)  admodum  Reverendo 
(is),  [ReJigioso  {isi]  et  Doctissitno  (is)  Domino  (is),  SS.  Theologiae 
Bavcafauren  (is)  Bibiieo  (is)  et  Formato  (is),  et  ad  hunc  Gradum 
Doetorafus  Theologici  exami/tato  (i«),  approliaio  (is)  et  admisso  (is), 
mihiqm  praesenfato  {is),  impertior  lAeeiitiam,  in  eadem  Facultate 
Doctorafus  intignia  pefendi,  accipiendi,  publice  legendi,  disputandi, 
omnesque  denique  actus  hune  Gradum  concementes,  hic  et  ubique 
locorum,  exerceiidi,  nim  ea  praestileris  (itis),  quae  ad  hanc  perti- 
nent  soJennitatem.     In  Nojnine  P.  et  F .   ... 

9.  R.  P.  Promotorj  actis  pro  collata  Licentia  gratiin,  DD. 
Candidatos  in  Theatrum  a  Pedello  reductos  jubet  Oathedram 
aldorem  et  tmae  propiorem  coniicendere,  et  ad  coUationem  In- 
signiom  Doctoraliam  progreditnr.  —  l^  qnidem  Epomidem  Doc- 
toralem  dnobua  prozime  adstantibus  in  ntmmque  homemm  aptat; 
si  plnres  sint,  reliqui  eandem  indnunt.  —  2^  iisdem  Pileam  im- 
ponit  Purpureum.  —  3»  annnlam  utriuaque  digito  iuBerifc,  qnem 
illi  reliquis  tradimt  et  P.  Promotori  restituunt. —  4"!  Libmm  por- 
rigit  olausam.  —  b'.  enudem,  cum  reoeperit,  reddit  apertum.  — 
^'.  DD.  Candidatos  sibi  proximos  amplexu  stringit,  qoi  similiter 
sibi  adstantes  oomplectuntur.  — 

Additur  smgulis  OrDamentis  et  Ritibus  accommodata  pro 
libitu  paraenesis. 

Denique  Doctores  Bolennifcer  renunciat. 


,.Goog[e 


4S4     Bati»  BtndioniDi  et  institltioiiea  MliolaBtieM  Soeietmtis  Jera  III 


Formula  Promotionis  DoctoraliB. 
Qttod  i(fitur  felix  fausfiimqtie  sit,  quodque  ad  Majorem  Dn 
gloriam,  Rei  CkrisHanae  et  Literariae,  ac  iSacrae  Facultatis  ThfO- 
logicae  incremcntum  cedat :  Ego  N.  N.  S.  J.,  SS.  Tkeologiae  Doctor, 
ejusdemque  in  hac  Alma  Universitate  Professor  publicus  et  ordi- 
narius,  Facultatis  Theologicae  p.  t.  Decawis,  Avifiorifate  Sedis  Apo- 
stoUcac  et  sacrae  Caesareae  Majestatis,  mihi  per  FaciiUatem  Theo- 
logicam  communicata,  Te  {Yos)  SS.  Tkcologtae  lAce/iHatum  (os)  — 
nomina  singulorum,  ut  in  progrommate,  etcprimit-his  Doctorum  insi- 
gnibus  a  me  omatum  {os)  dico,  creo,  facio,  et  in  hoc  publico  Viro- 
rum  nobilissimorum  consessu  pronuncio  Ejusdem  SS.  Tkeologiae 
Doctorem  (s),  dajis  TilA  (Yohis)  potestatem  eathedram  conscen- 
dendi,  S.  Scripturam  ac  Tkeologtam  docendi,  ccferaque  omnia  hk 
et  ubiquc  locorum  praestandi,  quae  hunc  gradum  concemunt,  om- 
niaque  Tiii  {Vobis)  primlegia  et  praerogattvas  ad  hunc  gradttm 
pertineutes  concedo.  Cactera  dcniqnc  quaecunque  jura  cum  hac 
dignitate  tam  kujus,  quam  aliarum  Acadcmiarum  decrcto  cotijuuda 
sunt,  impertior  in  Nomiiie  D.  P.  et  F .   .   .   .  Amen. 

10.  Facta  promotione  iit  applansuB,  recitanfcnr  cftrmina, 
gratulHtiir  et  ipse  P.  PromotorDD.  Neo-Doctoribus,  et  quaestiones 
inaugnrales  solvendae  committit. 

11.  Ubi  singali  ex  ordine  peKiranint,  finit  solennitatem  actns 
E.  P,  Promotor  publicis  gratiaruui  actionibus,  qnarum  primam 
ail  SS.  Trinitatem,  alteram  ad  Deiparam  Virginem  et  Sanctos 
Patriae  et  atndiorum  Tutelares,  tertiam  ad  E"^"*  et  111"."'  DD. 
Praepositum  ot  Decanum,  Totumque  Capitulum  Cathedrale,  quar- 
tara'  ad  Magnificum  D.  Rectorem  et  DD.  Professores  qaatnor 
Facultatnm,  (quintam)  Itera  ad  DD.  Consiliarios  Intimos,  Eccle- 
«iasticos  et  Aulicos;  sextam  ad  caeterunun  Diea.-^teriorum  Asses- 
sures,  Magistratnm  UrbiM  et  Academicos,  aliosque  auditorea  diri- 
git,  et  coetum  dimittit  his  verbis:  Ite,  Promotio  est, 

12.  Finita  Proniofcione,  endem  ordine,  quo  ad  Aulam  Aca- 
demicam  prdccssum  est.,  itur  ad  Templnm  SS.  S.  J.,  uomitantibns 
DD.  Decaiiis  et  PrnfessoribuH  reliquamm  Facultatiim,  ititer  emi- 
dura  vero  DD.  Neo-Doctoribus  dextera  conceditnr.  Habetnr 
sacrum  n()n  solenne,  musicum  tameu;  poet  consecrationem  oan- 
tatnr  Hymnus  AmbroBianus,  Siiccrdos  vero  celebrans,  Missa  finita, 
ad  pedem  Altaris  addit  orationes  oonsuetas. 


'  Bulknd  „qDintBm". 


nGoogle 


N«ii«  Winbntger  Stotnten.     1749.  435 

13.  Dednoitnr  D.  Beotor  M&gnif.  OTim  toto  oomitfttu  ad 
coriam  soa,m,  ubi  gratiis  Eidem  per  P.  Fromotorem  pro  exhibita 
praesentia  aotiB,  rdiqoi  DD.  Professores  depositiB  InBignibns  dis- 
cedunt;  Faoultatis  vero  Promovena  com  DD.  Neo-Doctoribus  redit 
ad  Gollegiam,  gui  petunt  a  R.  P.  Bectore  dieB  y aoattoQum.  Tom 
porro  FftcultaB  Promoven»  uniuu  saltem  Neo-Doctomm,  vel,  si 
unicue  tautnm  sit,  hnnc  oum  tnbie  et  tympaniB  dednoit  ad  aedes  pro- 
[oias,  et  soluto  ordine,  reiigmsque  dimissis,  ad  Colleginm  revertitnr. 


Nene  Wirzbiirger  Statuten  ron  1749,  4.  Nov. 

Vorbemerknng.  Die  vom  Fflrstbiacli. Karl  Philipp  GJreif- 
fenklau  von  Wirzburg  (seit  1748  inthronimert,  1 1754)  erlassenffli 
TJniversitats-Statnten  von  1749  zerfallen  in  einen  Bittlicben  jmA 
einen  wissenBcbafUichen  Teil.     (Bdnike,  II,  9.  181  ff.) 

1.  Der  sittliohe  Teil.  Den  Dekanen  der  vier  Faonl* 
taten  wird  die  Sorge  fiir  beqneme  nnd  anstandige  Qnartiere  der 
fremden  Kandidaten,  fdr  billige  Repetitoren  n.  Privatlehrer  der- 
selben  anfgetragen  mit  dem  Befehle,  aUe  Monate  hierfiber  an 
den  LandeHherm  Bericht  zn  eratatten,  den  ohne  Entschnldignng 
bei  den  Lektionen  fehlenden  oder  za  spat  ersoheinenden  Stnden- 
ten  das  gewohnliche  Zeugnis  abzuschlagen.  Das  G-leiohe  droht 
jenen,  die  in  der  Mitte  dee  Schuljahrs  fortgehen,  da«  Jahr  hin- 
durch  so  stnmm  seien,  dafl  aie  weder  durch  Opponieren  noch 
dnrch  Resumieren  ein  Zeichen  ihree  wissenschaftlichen  Lebene 
geben;  noch  mehr,  wenn  sie  verdftchtigen  Dmgang  pflegen.  Anch 
Kollten  die  Ordensoberen  vor  derartigen  Subjekten,  wenn  sie  nm 
Anfnahme  bitten  wtirden,  gewamt  werden,  damit  die  Religion 
»«Ibst  keinen  Schaden  leide.  Das  Ausbleiben  aUB  den  Sohnlen  in 
der  Mitte  des  Jahres  oder  die  AusstoSimg  zieht  unmHtelbar  den 
Verluiit  der  akademischen  Privilegien  nach  sich.  Diese  Freiheiten 
stehen  jedoch  anf  ein  Halbjahr,  nach  Befinden  des  Faknltatsdekans 
auch  langer,  demjenigen  Stndierenden  zu,  welcher  seinen  Studien- 

knrs  gesehloKsen  hat. Ehrbarkeit  in  den  Sitten,  Anstand  im 

Betragen,  roligoser  Eifer  werden  nachdriioklioh  empfohlen.  Um 
aber  den  Verfiihrungen  der  Jugend  dnrch  Spielen,    Schulden- 


,.Goog[e 


426       Katio  BtDdionin  et  inititatloiief  scholMticae  SocietotiB  Jeni  IH 

macheQ  und  Liebeehandel  entgegen  zu  wirken,  wird  jeder  Gtebrauch 
von  Schnldbriefen  unterpagt,  und  der  beriichtigte  Unftig,  fur  klei- 
nere  Barlehen  grofie  Wucher-Sehnldscheine  aufizustellen,  ganz- 
lich  verworfen,  Wer  einem  Stndenten  ohne  Erlanbnis  der  Eltem, 
Vormiinder  oder  des  FuknltatsdekanB  mehr  als  50  H.  ganz  oder 
teilweise  borgt,  geht  nicht  nur  der  Schuldfordenmg  verlnstig, 
sondem  hat  auch  die  H^fbe  der  dargeliehenen  Summe  als  Strafe 
an  den  Fiskus  zu  bezahlen.  Von  Studenten  ausgestellte  Sclinld- 
briefe  haben  iiberhaupt  keine  rechtliche  Kraft,  FrauenBpereonen, 
welche  in  der  Hoffinuig  auf  kiinftige  Ehe  einen  Kandidaten  zu 
Ausschweifungen  verfiihren,  oder  sich,  ohne  Znstimmnng  seiner 
Eltem,  bezw.  Vormiinder,  in  Sponsalien  einlassen,  werden  ohne 
Bucksicht  auf  etwaige  Entehrung  mit  ihrer  Klage  von  den  Ge- 
richten  abgewiesen.' 

Dnelle  werden  streng  verboten ;  der  Heransforderende  oder 
dar  die  Herausfordening  Annehmende,  sowie  die  Sekundanten 
werden  nicht  nur  ala  ehrlos  von  der  Universitat  verbannt,  son- 
dern  anch  dem  Untei-suchunga-  und  Strafrichter  iibergeben. 

2.  Die  wissenschaftlichen  Vorschriften  gehen  uns 
hier  nnr  Moweit  au,  als  sie  sich  auf  die  mit  Jesuitfn  besetzten 
Fakultaten  beziehen. 

In  der  Theologie  ist  die  syllogistische  Methode  beizabe- 
halten  und  diese  Wissenschaft  ala  der  Grundpfeiler  der  wahren 
Religion  so  abzuhandeln,  daB  jeder  billige  Beurteiler  einsehe, 
sie  berahe  auf  denfestesten  und  nnerschiitterlichen  Qrundpatzen. 
SchliiHse  aus  der  Vemunft  uud  eiiier  gesundcn  Philosophie  kdnnen 
mit  jenen  aua  der  Offenbarung  veibunden  wertlen. 

Ubungen  im  HebriiiHchen  siud  alle  Jahre  offentlich  zu  hal- 
ten,  den  theolngisclieu  Thesen  bei  DiKputationen  auch  Satze 
aus  der  Polemik  und  Moraltheologie  beizufiigen,  und  mit  Ab- 
handlungen  iiber  wichtige  (jegenstamle  zu  begleiten.  Zur  For- 
derung  der  Literaturkunde  soU  jeder  Professor  die  Kandidaten 
niit  den  besten  literariachen  Erscheinnngen  iiber  die  betreffenden 
Materien  bekannt  machen  xmd  zum  fleiBigen  Besuche  der  Univer- 

'  nVolnmnB,  ut  peTSOUoe  ilUe,  Qtiae  ape  fQtori  miitTiiuotiii  ad  malignun 
viTeodi  licentiniD  aliog  Bediiierint,  ant  etiain  qnoinodocnnqne  BponBolia  oom 
aliqno  DniversitatiB  uosirne  alnmno,  insciiB  pnrentibna  v.  iia.  qni  nomine  p»- 
Tentum  veninut,  coutraieriut,  in  foro  actiauis  omnis  expertes  eicludaiitnr,  non 
atteuta  defloratione  vel  inxccata  impraegnatione.'  Kr.  6.  in  exordio.  —  Dat 
Akt^natilck  in  extenao  bei  tou  Wegele,  II,  p.  406  eqq. 


,.Goog[e 


Nene  Winbnrger  StatQtan.    174».  427 

dtatsbibliothek  aufniuntem.  Fiir  die  Mnseen  dea  forstl.  Semi- 
nars  isi  eiue  Anzahl  Ezeinplare  der  Historia  pragmatioa  des  P. 
Daude  anzitschaffen. 

Die  Philosophie  ist  so  einssurichten,  daS  sie  dem  Schii- 
ler  den  "Weg  zu  den  hdheren  Studien  bahne.  Wer  die  Philo- 
aophie  nicht  geliort  und  in  ihx  die  MagiBtOTwtirde  nicht  erhalten 
hat,  darf  weder  die  Profeasoren  der  Reohta-  xind  Arzneiwissen- 
schafl,  noch  die  acliolaBtiscbe  Theologie  bdren. 

Dieeen  Leuten  standen  jedocb  die  Nachmittag&-yorle8ungen 
iiber  Moraltheologie  offen,  wesbalb  sie  theologi  a  prandio  und 
beim  gewohnlicben  Volke  ^Morteltrager"  hieSen.  So  war  Trag- 
heit  nnd  IJnwisaenbeit  gebrandmarkt,  imd  andemteils  den  gerin- 
geren  Kopfen  docb  noch  einige  seelsorgerlicbe  Thatigkeit  in  un- 
wiebtigeren  BenefiKien  iibrig  gelassen. 

In  der  Pbilosophie  ist  daa  hauptsachJiche  Angenmerk  ^nf 
die  Dialektik  zn  richten,  das  damals  wieder  zugelassene  Dik- 
tieren  soll  in  jeder  Lektion  iiicht  ilber  ^\  Stunden  dauem,  eine 
groBere  Soi^falt  auf  die  Psycbologie  und  Etbik  mit  Yerbanntmg 
aller  uafrncbtbaren  Spekulationen  verwendet  werden,  damit  die 
Sohiiler  die  Eigenschaften  der  Seele  nnd  die  eines  Obristen  wiir- 
digen  Sitten  kennen  lemen.  TTnnutze  Fragen  sind  ans  allen 
philosophischen  Facbem  ausznmerzen. 

Den  Lehrera  der  nntern  Klassen  wird,  aufier  der  tradi- 
tionellen  Ordnung  und  Beihenfolge  der  Materien  und  Schulbucber, 
die  Weiflung  gegeben,  die  Jugend  im  Briefstilnnd  Lateinsprechen, 
im  Rechnen,  das  man  nannocb"  vermiBte,  in  der  Mutterspracbe 
luid  im  Qriechiscben  sorgsam  zu  iiben.  Die  Scbonsohreibkunst, 
mit  Vermeidnng  des  raschen  Dikderens,  des  grofiten  Hinder- 
nisses  einer  gnten  Handschrift,  soU  ei&ig  befordert  und  die  Pro- 
beHcbriften  der  Zoglinge  am  Ende  des  Schuljahrs  dem  Landes- 
herm  selbst  vorgezeigt  werden.  Der  Katecbismns  soll  nicht  ala 
bloSe  CredacbtniBsache  betrieben,  sondem  wobl  erlautert  werden. 
—  Wocbentliche  Eepetitionen  sollen  das  Gtelehrte  tiefer  ein- 
pragen. 

Da  die  Vorschriften  fiir  die  theol.  und  philoB.  Faknltat,  sowie 
fiir  die  niederen  Schulen  oder  das  G-ymnasinm  im  ganzen  auf 
der  Katio  Btudiomm  beruben  nnd  gewifi  nicbt  ohne  Zuthnn  der 
Wirzburger  Jesniten  verfaBt  worden  waren,  so  teilen  wir  die 
betreffenden  Abschnitte  hier  im  Aosznge  mit  nacb  Dr.  v. 
Wegele,   II.  p.  407  sqq. 


,.Goog[e 


428     Ratio  stndionini  et  inatitntionea  MkolMticae  Societatii  Jean  m 

§.  1. 
Pro  facultate  theologica. 
Qoemarimodnin  plane  confidimtis,  professoreB  sa^rae  facal- 
tatis,  qai  sna  se  industria,  remm  theologioaram  peritia,  ezpedita 
dooendi  metliodo  et  moribna  virn  religioso  dignis  conuneudant, 
non  paBsim  et  absque  gravi  oausa  mntatum  iri,  ita  oirca  ipsam 
hoc  Btudinm  HtatuimuB  et  ordinamus,  et  qnidem 

1.  nt  in  facnltate  theologica  non  dicten.tar  ad  calamum, 
sed  continnetur  explicatio  ex  selecto  aathore,  gui  soholae  pro- 
prius,  modemae  aetati  a^commodatus  et  a  sana  minimeque  sn- 
specta  verae  et  oatholioae  Hdei  doctrina  sit  probatns.  Liberom 
tamen  esto,  mazime  in  lectionibns  publicis,  rationes  sententiae 
contrariae,  quae  forte  professori  praeplacet,  dictare,  addere  scholia, 
notaB  et  interpretationes  apponere.  Ne  vero  nimiam  temporiB 
adimatnr  explicationi  et  repetitioni,  districte  vetamns. 

2.  Si  quia  profeasomm  tnm  ad  illnstrandam  universitatem. 
tnm  ad  oonciliandam  sibi  majorem  apud  auditores  authoritatem 
proprium  suum  partnm  typis  edere  et  explicare  velit,  et  hoc 
permissnm  estn,  pront  ab  utroque  profeesore  theologiae  schola- 
sticae  onm  satisfactione  et  &ncta  hoc  anno  factnm. 

3.  Illud  optamos  vehementer,  nt  a  viro  aliquo  rermn  in- 
telligente  et  veterano  profeasore  vel  exprofessore  8  tractatus 
theologici  una  sententiarum  serie  eodemque  stylo  publici  juris 
fiant,  qni  tnm  auditoribuB  eo,  qno  dictum,  modo  praelegi  p06- 
sint  et  debeant.  Media  pro  viri  hnjns  Bustentatione  necessaria 
et  congma  ex  publico  aerario  haud  gravate  suppeditabuntur. 

4.  Universim  retenta  methodo  syllogizandi  tanqnam  ma- 
xime  ntili,  imo  necesBaria  doceantur  solidae  iu  theologia  sohola- 
stica  ratiocinationes,  utabiliantur  iidei  dogmata  ex  verbo  dei, 
oonciliia,  patribus,  ratione  deducantnr  firmae  conclusioneB  ez 
principiis  et  veritatibus  revelatis,  ita  ut  theologia  nostea,  qnae 
firmamentum  est  religinnia  verae  et  orthodoxae,  altissimis  et  in- 
concnssiB  fundamentis  inniti  a  qnocunque  sinoero  rernm  ar- 
bitro  conspiciatur.    Neqne 

B.  ea  improbantiir  ratiocinia,  quae  praeaupponendo  veritates 
fidei,  adjntrice  humana  et  sana  philosophia,  motiva  convenientiae 
scrutantur,  intellectni  reddunt  magis  perspicua  mysteria  et  vo- 
luntatem  ad  eadem  amplectenda  suaviter  inducunt  et  impelluni 
Unde  pariter 


nGooglc 


Neoe  'Winburg^er  ISUtoten.    1749. 


6.  praescribiiQns,  nt  deinceps  obBervetnr  elenchus  materia- 
rum,  qaem  rescissia  quaeetioaibiis  minus  atilibns  profesBOret^ 
theologiae  in  nostra  universitate  probamnt  et  acceptanmt,  im- 
primendos  ante  initiam  studionmi  onm  approbatioue  rectorit; 
nLagnifici  et  decani  facultatis  praelectionum  catalogns,  continn- 
andae  singolia  exercitatdones  pablicoe,  privatBe  diebus  omnibns 
argnmentationea  et  quaestionum  nmgiH  iUaatriam  per  anni  de- 
carsam  in  disputationibua  pro  gradn  dednotiones. 

7.  In  tbeologia  polemioo-scripturistica  nihil  oensemns  im- 
mntandnm,  propterea  qnod  ad  mentem  antecessoris  nostri  Fri- 
derici  Caroli  laadabiliter  coepta  sit  explioatio  scriptnrae  eaorae, 
occorrentes  controTersiae  dilucide  bractatae,  teztns  originaiii  ex 
fontibos  Hebraicae,  Chaldaicae  et  Gb-aecae  lingnae  olare  propo- 
siti,  jamque  de  facto  frnctunsus  laboF  sub  prelo  Hudet.'  Qnodsi 
saccessa  temporis  neqae  iUae  controTersifte,  quae  in  theologia 
scholaetica  tractantnr,  neque  eae,  qnae  in  explicatione  s.  scrip- 
tarae  adduutur,  sufficiant,  nostrum  erit,  meliori,  quo  iieri  potest, 
modo  providere.  VolumuB  autem,  nt  ab  hoc  s.  acaiptarae  pro- 
feseore,  qaemadmodum  aliquot  retro  annis  iaotom,  exeroitium 
ez  Hebraica  publioum,  praeter  quotidianaa  exercitationes  et 
thesis  polemicae  in  dispatationibus  positionem,  annnatim  conti- 
naetnr. 

8.  Nihil  pariter  addendum  qnoad  theologiam  moralem,  ut- 
pote  quae  cum  non  minori  anditorum  fructn,  quam  profeBsori» 
lande  ez  Bolidis  probatorum  anthorum  prinoipiis  et  varionmi  ca- 
Bamn  resolntionibos  ositato  in  scholis  ordine  ac  methodo  in  pn- 
blionm  prodire  coepit.  Non  omittantnr  in  illa  quotidianae  ca- 
sniun  oonferentiae,  annectantnr  onilibet  diapntatioai  theologicae 
theses  ez  moraii,  in  eaqae  omnia,  quae  ad  mores  pertinenc,  so- 
licite  [aolide?],  exacte,  neqne  ad  rigorem  T^itniTiTn  nec  ad  laxita- 
tem  deflectendo,  tractentur. 

9.  Historica  lectio  sub  Joanne  Philippo  coepta,  a  Friderico 
Carolo  continuata,  tantopere  nostris  temporibns  ntilis  omni  stndin 
retiiieatnr,  illaqae  serventur  omnia,  qnae  in  constitatione  Fride- 


'  Der  FOrBtbUchof  Adun  Friedrich  Ton  Seiogheim  grflndeta  dnrob  Defcret 
Tom  37.  Okt.  176A  eine  eigene  ProfesBitr  der  Exegeae  ond  wies  biefttr  dem 
JeBniten-Kollegfiiun  j&hrlich  200  Reicbsthaler  an.  Der  ente  Prof.  der  Eie^si^ 
wat  der  berShmte  P.  Heiar.  Eilber.  S.  Di.  Ton  Weg:ele,  JI,  p.  427.  Der 
Fftratb.  f  1779. 


,.Goog[e 


430      Ratio  stndioinm  «t  iBBtJtationw  «chfllMtieae  SodetntiB  Jetn  III 


riciana  ordinata  simt.  Professor  absolntn  jam  cnra  soi  commeii- 
datione  tomo  primo  oontinnet  strenne  in  absolvendis  reliqnig 
suum  laborem,  tum  redigat  in  compendinm,  qnae  ftiidns  tractata 
fuere,  nt  intra  praefinitnm  bienninm  in  praelectionibTifl  publicis 
tota  biBtoria  absolvatur.  Cnrentur  certo  numero  ezemplaria  pro 
quoUbet  museo  seminarii  uostri,  qnae  ibidem  continno  prostent 
et  ad  snbaiBtentium  pro  tempore  alnmnorum  et  hiatoriam  fre- 
qnentantium  usnm  esse  poseint. 

10-  Quo  etiam  ma^e  docentinm  aeqne  ac  diaoentiam  ntili- 
tati  consulatur,  a  medio  octavae  matntinae  ab  nno,  ab  altero 
profeesore  a  medio  nonae  ad  medium  decimae  tbeologia  scho- 
lastioo-dogmatica.  hora  prima  pomeridiana  theclogia  moralis, 
hora  secnnda  polemico-soripturi^iica,  cnm  Hebraica,  hora  tertia 
juxta  antiqaam  consnetndinem  historia  tiiidatur. 

11.  G-eueratim  facuUatis  «acrae  professores  non  omitlont 
auditoribns  iu  materiis  magis  illustribuR,  arduis  et  oontrover^i^ 
suggerere  authores,  qni  ejnismodi  materias  snis  commentariiK. 
notis,  dissertationibns  illnstrarunt,  eosdemqne  anditores  moneant 
et  ezoitent  ad  sedulo  frequentandam  bibliothecam  publif»m  pro 
meliori  aathomm  et  materiaram  notitia  comparanda. 

12'  Ad  otium  Btndiosoe  jnventnti  mazime  pemiciosmn  ftin- 
ditis  eradicandnm  volumus  et  Htatnimus,  ut  profeasores  sero  jmis- 
sim  TenientibuB,  frequenter  emanmtibns,  sine  causa  e  media  lec- 
tione  ezenntibns  et  toto  anno  -  ita  mntis,  ut  neque  proponant, 
neque  reeumant,  multo  maxime  vero  illis,  qui  consortia  et  domo^ 
suBpectae  ireqnentaDt,  et  se  neqne  morihus  neque  vita  chriBtiaua 
probant,  serio  invigilent,  teBtimonia  illis  denegent,  et  penes  qnos 
est  admissio  ad  statnm  eocleidaBticnm  ant  regnlarem,  pro  rei  gra- 
vitate  moneant,  ne  cum  irreparahili  damno  et  ingentl  religionia 
nostrae  dedecore  ejnsmodi  indigni  admittantur.  (§.  2  n.  3  be> 
trefieu  die  jurid.  n.  mediz.  Fak.) 

§.4. 
Pro  faonltate  philosophioa. 

1.  Biennium  philosophiae  in  omnibue  fere  Germaniae  nni- 
versitatibus  introdnctum  et  in  bac  nostra  tmiversitate  cum  severa 
disciplinae  scholastioae  quoad  mores  et  pietatem  cuBtodia  servetnr. 
Oum  vero 

2.  rationee  bonom  reipublicae  commune  aeque  ac  privatnm 
discentinm  concemeuteB  omnino  persuadeant,   diotatiouem  }ffae- 


,.Goog[e 


Keoe  Wirabarger  Sutaten.    174».  431 

lectioni  suthoris  in  hoo  facultate  praeferendam  esse,  volainiis, 
at  modas  iste,  quo  tot  viri  praeclari  in  omiiigena  emditione  for- 
mari  ooeperunt,  in  fatumm  obserTetnr.     Illud  nihilominus 

3.  itemm  itenunqne  iuculcantes,  ut  potissimum  atudium, 
diligentia  et  industria  in  docenda  pro  Rptia  ratioeiniis  dialectica 
ponantnr  et  haec,  antftqoam  logicae  initiom  detnr,  tota  absolvatnr 
Tel  saltem  ima  cmn  scriptione  logicae  in  dies  continnetur.  Ne  autem 

4.  vel  labore  snperracaneo  vel  frnatranciB  rerum  ambagibua 
cum  pretiosi  temporis  jacfcnra  detineantur  logici,  profeesor  ad 
initinm  filudinrum  exhibebit  totam  tradendae  philosophiae  diapo- 
sitionem  auperioribns  snis^,  quibas  incnmbet,  argntias  snperflnas 
toliere,  restringere  longiores  <)uae8tione8,  modnm  debittim  praefi- 
gere,  ultra  tres  horae  qnadrantes  in  qnalibet  lectione  «criptionem 
non  permittere,  denique  juzta  prudens  rationi»  dictamen  illa  om- 
nia  curare,  quae  pro  bono  communi  fore  videbuntnr. 

5.  Idem  omnino  observetnr  in  physica  nuiversali,  in  qna  a 
negativis,  privativis  merisque  possibilitatibus  sive  non-repngnan- 
tiis  abstiueri  illadqne  tempos  exeroitationibus  et  argumentatin- 
nibns  melius  impendi  debet. 

6.  Hajorem  pariter  curam  exigit  animastica,  ita  ut  uon 
uns  tantem  alterave  metaphysica  thesis,  sed,  quae  de  anims  ejns- 
que  proprietatiboa  digns  scitn  ennt,  exacte  tradantnr. 

7.  Sadem  statata  Buuto  circs  ethicam,  quae  uti  ad  juris  et 
theologiae  moralis  notitiam  praevie  reqniritmr,  ita  seclnsis  discur- 
Mibus  mere  specnlafciTis,  v.  gr.  in  quo  oonsistat  eaaentia  metshpy- 
sics  beatitudinis,  utiles  et  ad  formsndum  rite  hominem  rationis 
compotem  aptae  qoaestiones  solide  tractentnr.    Et  quandoqnidem 

8.  studiiim  physicae  particularis  ex  una  et  experimentalis 
ex  sltera  psrte  fcantnm  excreverit,  ut  utrumqne  ab  uno  eodem- 
qne  professore  cum  diguitate  et  optato  sfcudentinm  frnctu  dooeri 
non  posse  videatnr,  volumus,  ut  professori  physicae  assignentur 
certae,  utiles  tamen  et  modemis  circumetanfciis  sccommodatae 
mafceriae,  in  quibus  postnit  et  debeat  excurrere. 

9.  Pro  philoBopliia  [physica  V]  vero  experimentali  oonstituimas 
hi8c«  specialem  ex  P  P.  S.  J.  profeseorem  cnm  omnibas  juribas, 
facultatibns,  priviiegiis,  flrmiter  persuasi,  fore,  ut  exspectationi 
nosfcrae,  honori  suo,  bono  publico  faciat  sstis. 

'  Anch  ani  dleier  BeatimmQD^  erbellt,  dafe  die  Schalordnong  tod  den 
Jeniiten  snigearbeitel  n.  dem  Pttratbisch.  vorgelegt  war,  saweit  sle  wenigfteaa 
die  voD  den  V&teni  S.  3.  gelehrteD  F&oher  betrftf, 


,.Goog[e 


432     Ratio  Btudioram  «t  institntioiiea  wbolMtieae  Societ&tia  Jean  ni 

10.  MatliBsis,  qiia  olim  tantopere  sub  professoribus  celeberri- 
mis  Kirobero,  Schotto  et  aliis  exceliuit  muTersitae  noetra,  ut 
dignitati  et  Bplendori  pristino  reetituatar,  Tehement«r  cupinuis. 
Pr&eter  alia  media,  qtiae  enggeret  modemus  professor,  mandamns, 
ut  ooliegia  privata  bttjos  wdeQtiae  frequentent  alumni  nostri  no- 
biles,  nobiles  alii  ut  aooedant  hortamBr,  nuUaque  habeatur  in 
philosophicis  djsputatio  publica,  etiam  menstroa,  om  non  adjec- 
tae  sint  poeitiones  mathematicae.     Et  cum 

11.  non  sine  solatio  intellexerimus,  matheseos  nec  non  phi- 
losophiae  experimentaUs  studium  ita  snperioribos  cordi  esae,  at 
professorem  matheseOB  et  designatum  professorem  physicae  ezperi- 
mentalis  ad  lusfcranda  musaea,  bibliothecas,  cubicnla  mathematica 
et  uniTerBitates  in  utroqae  studio  celebriores  peregre  de  facto 
miswint,  ad  contestandam  Toluntatis  nostrae  propensionem  ordi- 
navimns,  ut  abeuntibus  pro  coemendis  iustrumentis  Tel  neocsBariis 
Tel  utdlibus  a  receptoratu  nostro  competentia  media  suppedita- 
rentnr,  utqne  in  postenim  annnatim  pro  ntroque  professore  jnxta 
arbitrinm  noetmm  pendantor  (urdinamus.    Praeterea 

12.  cnm  eo  colliment  studia  nostra,  nt  prodesse  plnrimnm 
cupiamns  omnibns  et  singtilis,  qni  siTO  in  togata  siTe  sagata  re- 
pnblica  bono  publico  aua  aliquando  ofi&cia  simt  praestibiri,  oon- 
stitnimus  biBoe  specialem  instmctorem,  qni  aspirantibus  potissimum 
ad  militiam  et  aUis  ad  hooce  st,aditm)  propensis  regulas  architec- 
tonicae  tum  militaris  tradat  tnm  ciTilis,  ea  tamen  lege,  nt  deno- 
minatns  neque  praefixoa  sibi  in  architectiira  utraque  limites  tran- 
eiliat  neqne  jns  aliqnod  in  facultate  philosophica  praetendat  ueqae 
cum  ipsifi  philosophiae  professoribue  quactinqae  ratione  lites  et 
quaestionem  moToat,  in  illud  intentns,  ut  in  as^ignando  sibi  in  prin- 
cipali  camera  idoneo  cubili  demandatum  mtmus  diligenter  et  ac- 
ctirate  exeqoatur.  Qnod  autem  ulterius  phiioaophiam  concemit, 

13.  uniTersim  totns  cnrsns  philoaopbicus  ita  ordinetnr,  nt 
iter  ad  suhlimiores  theologiae  et  juris  staentias  planom  et  facile 
stemat,  neque  ullus  ad  theologiam  sckolasticam  admittatur,  qui 
non  integram  philosophiam  andiTerit  magisterii  laorea  deooratns, 
neqne  professores  joris  facile  recipiant  philosophos  uon  absolatos, 
ueqae  &8  sit  illi  coUegia  medica  frequentare,  qai  studiam  philo- 
Bophictmk  non  absolTerit.     Demnm 

14.  libenter  amiuimns,  ut  ex  rationibus,  qaae  aHos  riroa 
prinoipes  et  dominos  territoriales  permovenmt,  eatenns  tempns 
stndiorum  immatetar,  ut,  reteuto  pro  scholis  inferioribns  termino 


,.Goog[e 


Keae  Winbo^r  Slatnten.    1749.  433 

afctidioram  festo  s.  Kiohaelis  et  initio  festo  Sanotorani  omnimn, 
supeiiores  clasHeB  finem  anno  acholastico  imponant  festo  Natae 
Virginis,  festo  autem  Sanotonun  Omninm  reasstunant. 

§•6. 
Pro  soholis  iaferioribus. 
Consideratis  et  perpenBis  omnibns,  neqae  <]noad  profeseores, 
qaasi  vero  sacerdotio  pro  tradeuda  rhetorica  initiati  esse  debeant, 
neque  qnoad  etadia  ipea,  negae  qaoad  mores  et  pietatem  viden- 
tur  aliqna  ordinanda,  sed  at  jam  alias  deoreta  in  prazin  peipe- 
taam  dedncaatar,  volumos  et  statuimns: 

1.  ut  continnentur  in  singaliB  Classibas  exercitationeB  cou- 
siietae,  pensa  ex  historiis,  scriptnra  sacra,  catholicis  ceremouiix 
petitaadcujusqueolasBis  exigentiam  imponantar;  pro gradn soholae 
in  stylo  oratorio,  historico,  epistolari,  nec  non  in  lingua  Graeca 
(liligenter  instrnantar.     Et  in  speeie 

2.  commendantur  in  rhetorica  institutiones  rhetorioae  P. 
C^^riani  Soarii  de  inventione,  dispositione,  elocntione,  orationes 
Ciceronis,  Horatius,  orationes  Graecae;  item  institntioneB  hi- 
storico-chronologicae  de  vitis  et  rebus  gestis  Bomanorum  pouti- 
iicam.  In  poetica  progymnasmata  P.  Cypriani  Soarii  de  nar- 
ratione  et  chria,  de  omatu  verborum  et  sententiarum,  oratione 
nameroBa,  observatioues  et  elegantiae  poeticae  Yirgilii,  artificiam 
carminis  epici;  institatioaes  hiatoricae  de  vibis  et  rebus  gestis 
imperatoram,  nec  non  prinoipia  artis  heraldicae.  In  syntasi 
artificinm  epistolaram,  Ovidins,  observationes,  licentiae  et  ele- 
gantiae  poeticae,  institutionea  historicae  de  monarchiis  quatuor; 
introdnctio  ia  veterem  et  novam  geographiam  cmn  appendice  rei 
nnmariae'.  In  Becnnda  et  infima  praeter  illa,  quae  in  opere 
scholaatico  continentar,  commendatar  secundanis  novimi  testamen- 
tam  cnm  interpretatione  vocum  in  chronologia  oouorreatium ;  infimi- 
atis  totom  testamentam  vetna  com  ezcidio  Hierosolymitano.  TJtque 

3.  major  exinde  fructos  exiatat,  aiagnlis  hebdomadis  assigne- 
tar  certnm  magistris  temptis,  qao  snos  diacipalos  omnes  in  prae- 
scriptia  diligenter  exerceant,  ne  forte,  quod  absit,  in  paacos  dun- 
tazat  efiectUB  redundet. 

4.  Continaetar  etiam  pro  BUpramemoratia  exercitium  sab 
finem  Julii  singulis  annis  publicum,  idque  in  anla  academica, 
invitatis  ad  actum  dominis  extemis. 

'  Die  SchreibDHg  uaHQB  st.  nitnmnB  Mlier  btlQnf;. 


,.Goog[e 


434       Batio  Btadioram  et  inititatione*  BcholaaticAe  Societatis  Jera  UI 

5>  Aeque  cordi  sit  magistriB,  ut  grammatici  non  tantnm  di- 
Bcant  bene  Latine  componere,  sed  et  bene  et  prompte  loqoi,  ne 
ez  defectu  lingnae  Latinae  et  promptioris  elocntioniB  oandidati 
in  snperioribus  olasBibuB  declinent  doctas  conTersationea,  eubter- 
fugiant  specimina  et  non  audeant  publice  comparere.  Qiiare 
magistri  cum  suis  diBoipulis  perpetuo  Latine  loqaanttir,  obvias 
nomendaturaa  illis  reddant  famiiiares,  Latinos  discnrsns  forment, 
narrationes  deposcant  ic, 

6.  Neque  minorem  curam  adhibeant  pro  nitido  charaotere 
tum  in  Latina  tum  Germanica  acriptione  cum  orthograpbiae  et 
interpunctionum  obserratione.  Inde  non  solum  sub  anni  ezitnm 
scribendum  a  eingulis  olassibus  pro  praemio  Nobiaque,  quid  prae- 
stiterint  juTenes,  exhibendum,  sed  etiam  per  deoursnm  attendi 
debet  ad  scriptionem,  visitari  libri  ecriptorii  et  qnae  diotantar 
non  niminm  deproperari. 

7.  Utque  simul  in  lingna  Temaonla  neoessarius  progreasos 
existat,  versiones  ab  una  in  alteram  linguam,  a  Latiuo  in  patri- 
um  sermonem  et  Ticissim  fiant.     Praeterea 

8.  cum  recitatio  Canisii  fuerit  hucusque  eolum  ezeroitium 
memoriae,*  at  simul  a  teneris  juTenum  animi  firmentnr  in  fide 
et  principiis  catholicis  imbnantnr,  praeter  recitationem  stndiosa 
ezplicatio  catecheseos  diebus  Yeneris  non  tantom  fiat,  neqne  bo- 
Inm  sacra  lectio  pro  festis,  exhortationes  etiam  diebuB  dominiciB 
et  festis  more  solito  accurate  continuentnr ;  sed  et  de  novo  prae- 
scribimus,  ut  textus  scripturae  sacrae,  controversiae,  historiae 
ordinariis  Canisii  quinque  capitibuB,  paucis  saltem  VOTbis,  adjici- 
antur,  ez  quibus  ultimo  studiomm  mense  reoitato  Canisio,  exa- 
minati  juvenes  operae  et  lahoris  referant  pro  more  bravinm,  pro 
vita  secutura  ingens  emolumentnm. 

9.  Addendum  etiam  videtur,  ut  magistri  snoa  diBoipnlos  in 
arithmetica  instmant,  quod  unicum  studium  olasBibiis  inferiori- 
bns  hucufique  defuisse  comperimus.     Demum 

10.  Tolumns,  ut  diBooli,  aliorom  cormptoreB,  disciplinae 
impatientes,  illi  etiam,  qui  vel  talentis  non  instnicti  vel  ex  su- 
pina  pigritia  pro  scholae  gradu  non  subsistant,  iu  Boholis  no- 
stris  non  tolerentnr,  sed  in  tempore,  ut  ad  opifioia  se  applioaie 
possint,  dimittanttu'. 


■  Danii  liatten  die  inagiatri   die  TorBchTift«n  der  S.  J.  minder  g«t  he- 
obaRbtet,  oder  war  iler  FOritbiBcliof  nicht  gut  berichtet  worden 


nGooglc 


StndienTerOTdiione:  fHr  die  oberd.  Prov.    1766. 


Nr.  104. 

Anordnnngen  des  ProTinzials  Georg  Hemann 
fflr  die  hdhern  a.  niedern  Schnlen  der  oberd.  Prov. 

4.  AugQst  1756. 
(Atob.  Osrm.  ZIH.  IT*  9.  sise  p.) 
VorbemeTknng.  Die  folgenden  AooTdnnngeD  wnrden  anl  der  Pro- 
Tinsialkongregfttion  deT  oberdentschen  PTo?ins  ta  Lnndaberg  bescbloBaen  nnd 
vom  pTOTJnii&l  Oeorg  HenDUD  (1764— 6tl)  nuter  dem  angefUbrten  Datnm  den 
a&mttichen  Kollegien  mitgeteilt.  Sie  tragen  in  Beiiebnng  anf  die  Untter- 
iprache,  aaf  FransIlBiicb,  bCEw.  ItalieniaDh  nnd  anf  die  Geachichte  den  Zeitan- 
scbannDgen  •□  sehr  rechnnng,  dafB  wir  sie  bier  eina«balten  nud  niuhl  als  Idofae 
ViaitKtionareseese  anaeben  sa  aollen  glaiibten. 

Circa  stndia  liierarum  tam  superiorum  qnam 
inferiorum. 

1.  Elenohi,  tam  theologicus  quam  philoBOpliicaB,  juxta  vo- 
lantatem  A.  B.  F.  N.  p.  m.'  tam  quoad  modnm,  quam  quoad 
sabstantiam  accurate  a  Profeeeoribusserrentur*;  nullae  materiae 
vel  qaaestione«  omittuitiir;  qnae  per  modum  quaesiti  tantum 
proponenda  sunt,  ita,  explicentnr,  ut  solum  status  quaestionis, 
sententiae  in  utramque  partem  com  aliqua  ratione  proponantur; 
ad  hoo  euim  solnm  discipoli  teneantur. 

2.  In  Logioa,  etsi  in  Elencho  oirca  aliquas  quaestiones  sum- 
mulisticas',  nempe  de  suppositiotie,  contradictoriis,  syllogismo  li- 
tera  D*  apposita  non  sit,  tamen  iBae  ut  aubjiciendae  dispntationi 
ezaminentur,  et  ano  tempore  ubique  disput&tiones  ez  snmmulis 
praecipue  et  diotis  materiis  instituantnr;  nnnquam  enim  per  omis- 
sionem  illias  D  intentio  ^it,  hoc  iudicare,  nt  nnllae  diapnta- 
tionea  «z  illis  fiant,  sed  ne,  ut  olim  multi  factitabant,  integra 
objeotiouum  plaustra  adducantnr;  sed  praeter  aliqnas  objectiones 
etiam  exempla,  nt  in  iisdem  discipuli  interrogationibns  exerceri 
qneant,  adducantnr. 

3.  In  PhyBica  universali,  quando  agitur  de  primis  principiis 
Oorporia  naturalis,  religiose  servetur  doctrina  Aristotelica  jnxta 
Decretum    Congregationis  generalis  ultimae',    et  declarationem 

'  Dei  Qtnerala  Ign.  Viaconti,  t  ^-  Uai  1755. 

*  God.  n.  BerTetnr. 

'  Solcha,  die  in  der  Snmmnla,  dem  knrzen  Abrifa,  angefUlirt  und. 

*  I.  e.  diBinitationi  nbjicitnr. 

*  Congr.  g.  XVII.  (1751)  decr.  18. 


,.Goog[e 


436     Ratio  studiornm  et  institntionea  echoltuticM  SocietatiB  Jesa  m 

A.  K.  P.  N.  Ignatii  YicecoinitiB  p.  m,  specialibtts  literis  factun, 
nempe  de  materis  et  forma  BabetaDtisli,  in  sensa  Feripatetico, 
de  vera  prodnctione  renim  de  novo,  de  ezisteutia  nonDoIlonun 
accidentimu  abBolatonun;  qnod  si  aJiqui  invenirentnr  deinoepe, 
qui  liberias  sentiendi  libidine  abrepti  contrariam  huio  decreto 
SocietatiB  et  Patrie  Noatri  expHcationi  doctrinam  traderent,  ant 
pnblioiB  etiam  thesibns  insererent  post  hanc  publicam  admoui- 
tionem,  poena  graviori  castigandi  ommno  forent.  Hinc  in  ejns- 
modi  casa  Praefecti  stadioram  et  Censores,  invocato  simal,  si 
opos  faerit,  saperiorum  anzUio,  impediant,  ne  pablice  doctrina 
ejusmodi  proponatnr  in  dispatationibue,  statimqne  ea  de  re  Pro- 
vinciae  Praesidem  certiorem  faciant. 

4.  Corent  Professoree,  tam  alianim  facoltatom,  tnm  etiam 
et  praecipne  Theologiae  moralis,  nt  materias  per  annum  tai^dendas 
omnee  ad  finem  illius  ahBolvant.  FP,  Philosophi  vero  et  theologi 
expiicationi  debittmi  tempns  tribiiant. 

6.  Ciroa  numemm  dispatationnm  hoc  deincepB  observandnm: 
ut  nempe,  abi  saltem  20  sunt  diBcipnli  in  GFynmasiis  et  Lyceis, 
ex  theologia  Soholastioa,  ubi  haec  docetar,  et  Philosophia  gaatnor 
babeantnr  Diapatationes ;  ex  theologia  Morali  vero  et  Jare  Cano- 
nico  trea  ante  et  post  prandinm,  in  quibns  nltimis  semper  etiam 
media  hora  insiunatnr  impugnandis  theBibns  controversisticis;  nr- 
geantnr  etiam  reliqui  Patrea  non  Professores,  at  hie  interaint. 

6.  Invigilent  etiam  superiores,  ut,  ubi  possibile  eat,  Patres 
Philosophi  od  finem  Pbilosophiae  publicam  dispatationem  insti- 
tnant,  pront  alias  jam  ordinatam. 

7.  Non  solum  in  Academiis,  sed  etiam  Lyceis  Professores 
theologiae  Moralis,  JuriB  Canonici  ac  controversiarum,  ut  facilius 
materias  absolvere  poBsint,  has  deinceps  discipulis  praelegant; 
dictare  tamen  aliqaa  compendioae  debehant  de  iie  qaaestionibus, 
quae  in  dispatationibns  menstruis  oppognabuntur;  exereeantnr 
etiam  diecipuli  post  lectionem  frequentibuB  ezaminihus. 

8.  Circa  scholas  inferiores  specialiter  incolcatnr  earam 
Profeesoribus,  ut  omni  solertia  hoc  sutim  officinm,  praesertim 
critiois  his  temporibn»,  obeant ;  instent  et  invigilent  Praefeoti 
et  Superiorea,  ut  id  fiat ;  observent  quoque  dioti  ProfesBores  nni- 
formitatem  in  docendo,  ex,  gr.  in  observandis  oertis  diebns,  qai- 
bus  argumenta  juxta  morem  dictantnr  in  soholis,  sen  ez  solato, 
sen  ez  oommie,  seu  graeoo,  qaod  oltimnm  etiam  ubiqae  apnd 
discipulos   argendum,  utpote  longe   faolliaa  modo  perceptibile ; 


nGoogle 


Studienveroidnnng  fUr  die  oberd.  ProT.   1766.  437 

item  in  exercdndis  diKcipoIis  in  lingua  latina  et  liistoris.  Haec 
joxta  libelloa  singiilis  scholis  assignatos  addisoatur  qoidem  a  di- 
scipaHa  |>eT  aDnom  integra,  circa  mediam  tamen  Jmiii  a  Snperi- 
oribus  et  Praefectis  detenuinetur  certa  quantitas  hiatoriae  ali- 
cujiis  oontinuae,  joxta  quam  discipuli  pro  Praeoiio  certantes 
respoudere  debeant.  Dictetur  etiam  per  mensem  una  et  altera 
vice  thema  latiue,  qnod  discipoli  domi  germauice  reddaiLt,  pot^tea 
in  soholis  a  Professoribas  ezaminandom,  num  legibus  orthogra- 
phiae  respoudeant.  Subinde  diotetur  solom  germamcum,  qaod 
dein  disoipali  in  latinum  vertant. 

9.  tJt  sutem  disoipuU  sd  addisoendum  avidias  idioma  Isti- 
uum  majoribus  stimulis  invitentur,  viBom  est  hoc  aptisBimam 
mediam,  si  deinoepe  inter  disGipulos  soholarum  inferiomm  usque 
ad  majorem  Syutaxin  iuclasive  aliqaod  etiam  prseminm  ii»  di»- 
triboatur,  qui  srgumeutam  solum  germanice  ant  gallice  vel  its- 
lioe,  ubi  his  dnabos  altimis  lingais  etiam  docetur,  ad  flnem  anni 
dictatum  melius  Istine  pro  suo  modulo  reddideriut.  Quia  vero 
ob  snctum  hac  ratioue  numerum  praemiorom  difficultas  aliqua 
oriretur  ratione  espensarum  novarum,  poterit  secnndam  prsemium, 
quod  alias  iis,  qui  argumentam  latine  dictatum  jurta  Alvari 
legea  melius  composuerint,  dari  solebat,  poterit,  inquam,  prae- 
mium  illad  secundum  omitti,  vel  poterunt  praemia  hucusqae 
distribui  solita  minore  »umpta  oomparsri,  at  tantom  adhnc  su- 
pemit  pecunise,  qnsntom  pro  comparandis  illis  novis  reqoiritar. 
Qaod  si  Hagistrstus  et  alii  benefaotores  i^peoiales  et  novas  ez- 
pensas  facere  mslint  pro  novis  iUis  prsemiis  rstione  IstinitatlH 
diijtribaendis,  integer  manere  pouset  prionun  praemiorum  numeras. 
Atqne  hoc  seqaenti  anno  abique  in  praxin  redigatur. 

10.  Seria  est  nostra  voluntas,  ut  AlvaruK  recens  tmpressus 
ubiqae  a  disoipnlis  comparetur,  uti  etiamPontani  voluminis  tertii 
pars  secnnda  a  Syntaxistis  majoribus,  cnraque  hajuK  rei  et  Snperi- 
oribus  et  Praefectis  ac  FrofeBSoribos  enize  commendator. 

11.  Ut  eorom  cspitum,  quse  huic  memorisli  inserts  sant, 
eo  certior  sequatar  ezecutio  .  .  .  .  ,  quse  stadis  concemunt,  ea 
Praefeotis  studiorum  Lyoeorum  ac  G-ymnasioram  et  Professoribus 
oommanicentur  desoripta ;  et  quae  Professores  G-ymnasiorum  speo- 
tant,  etiam  in  Consiliis  Magistrfdibus  repetontnr,  iique  ad  aocu- 
ratam  eorum  observstionem  sdmoneantor. .  . 

Georgius  Hermsnn. 


,.Goog[e 


438      Batio  iladioratn  et  institntiotieR  scholuitiue  Societatifl  Je«D  IJI 
Nr.  106. 

Verordnung 

des  oberdentschen  ProTluzials  Ign.  Bhomberg 

flber  die  Zengnisse  fftr  die  Theologen. 

gO.Febr.  1762. 
(Aroh.  Oftnn.  Xm.  N*  S.  sine  p.) 

—  —  —  QDoniun  ex  iisdem  (R"!'"  OrdinariiB)  nonnalli 
partiin  per  literas,  partim  oretenus  qnesti  snnt,  qaod  in  testi- 
moniis  et  Attestatia,  etiam  iis,  qoae  dari  solent  aspirantiboa  ad 
8S.  Ordines,  adhibeantor  a.  Nostris  non  raro  termini  oppido  dnbii, 
aeguivoci,  ant  ita  obsoTiri,  ut  ex  iis  neo  de  profeotu  in  literis, 
neo  de  moribns  eomm,  de  quibofi  agunt,  conatare  satis  pOBsit: 
idoirco,  ut  et  baec  querelarum  ansa  tollatur,  et  Bimul  in  his 
nniformitas  aliquft  a  mnltis  dadnm  optata  obBervetur,  re  oam 
pluribus  PP.  PraefeotiB  ao  ProfoBeoribuB  deliberata,  TiBum  est 
praescribere : 

1°  De  nota  Prnfectus,  ut  haeo  deioceps  intra  4  olasses 
contineatur  et  exprimatnr  per  sequentes  terminos:  1*  inter  Pri- 
mo8  vel  inter  Optimos;  2'  inter  meliores  aut  Optimis  proximos, 
vel  supra  mediocritatem ;  H'  inter  mediocree;  4*  inter  fere  medio- 
cres,  vel  infra  mediocritatem.  —  Quia  vero  inter  ipsos  optimos 
aut  meliores  ejusdem  curBUs,  uti  et  respeotn  aliomm  onrBomn, 
non  leve  interdum  diHcrimen  intercedit,  id  ipsom  exprimi  potest 
per  adjecta,  dicendo,  qaod  profectum  fecerit  inter  optimOB  vel 
insignem  vel  egregiuni  ic;  qaod  profecerit  vel  multnm,  toI 
paullo,  vel  vix  supra  mediocritatem,  vel  fere  snpra  illam  ic,  ei 
gradom  illam  non  penitus,  Bed  tamen  lo-ope  attigit.  Semper 
autem,  qaod  Dioecesee  aliqaae  in  terminis  postulant,  addendos 
nnmerus  condiscipulorum  faltem  in  Attestatis,  qnae  dimtar  ad 
Ordines;  quin,  quod  aliqua  item  ezigit,  si  oonatet,  qootos  qnis 
inter  soob  sit,  boc  ipsum  distincte  ponator. 

2^  Nota  morom  exprimatnr  ita,  ut,  qni  snnt  iuaigniter 
probi,  merenturqoe,  ot  loqaimur,  notam  primam,  soribantar  in- 
signiter  vel  eximie  probi,  aut  a  moribus  maxima  vel  plnrima 
laude  digni;  qui  seoondam,  valde  probi  vel  valde  molta  aot 
magna  lande  digni;  qui  tertiam,  seo  qoi  censentnr  mediocriter 
probi,  dicantur  probi  aut  laude  digni.  De  quibus  vero  neo  ist- 
hoo  oum  veritate  dici  potest,  in  attestatis  clausiB  ponator  aparte 
lllos  laudari  non  poBse.    In  teetimoniiB  vero  patentiboB  dioantor 


,.Goog[e 


tlber  ZengniHe  fQr  Theologen.     1768. 


paternae  carae  vel  vigilantiae  stadiose  ant  solioite  oommen- 
dandi.  Qnod  ai  demuiQ  de  nonnuUorQm  moribus,  at  in  Acade- 
mii»  contingere  non  nuro  solet,  haad  satis  oonstet,  hoo  ipsnm  in- 
dicetnr,  non  satie  oonstaie. 

Qaoniam  vero  de  moribus  illoram,  qai  ad  SS.  Ordines  aspi- 
rant,  Jure  postolatur  notitia  magis  distinota  et  K?*  qaaedam  Con- 
si»torift,  nt  vocamas,  in  partioulari  informari  capiunt,  nom  quia 
sit  vel  potni  vel  losui  deditus,  num  saspeotus  de  familiaritate 
cum  sexn  altero,  num  ad  conteutioneB  et  rixae  pronna  lo.:  liaeo 
ipsa  quoqae  per  litenu  pecnliares  sive  per  attestata  olaasa  (non 
per  ipsos,  de  qnibus  dantar,  misaa)  indicanda  erunt,  sic  tamen, 
nt  monefuitor  rogenturque  R™'  ConinstorialeB,  ut  nil  horom  ma- 
nifegtent,  caveantque,  ne  fraudi  nobis  sinoeritas  noatra  sit,  ipsis 
Dioeoesibufl  tantopere  proficna,  quin  et  neoeHearia. 

Denique  petit  RT'"  qaoddam  Consistoriam,  qaod  et  aliis 
pergratom  erit,  nt,  si  qois  Theologiae  aat  Ganonam  studiosns, 
vel  jam  dericas  vel  ad  Clericatnm  aspirans,  qaacanqae  de  causa 
exclasns  fuerit,  id  ad  ConsiBtorinm  a  F.  Praefecto  perscribatar, 
ne  id,  qnod  faotum  jam  esse  dioitnr,  emendicatis  aliunde  ant 
fictis  tegtimonils  circamveniri  queat  impelliqne,  at  indignum  ad- 
mittat  et  ad  Ordines  promoveat. 

Qao  certiuB  jam  futuris  etiam  temporibus  a  PP.  Praefeotis 
et  Professoribns  obeerventur  quae  de  scribendiB  testimoniis  et 
atteetatis  hio  praescribuntnr,  oarabit  B.'.  Yt ,  at  ea  singnlis  de- 
scripta  commanioentur,  et  a  PP,  Praefectis  in  diaris  sna  refe- 
rantnr;  etc.         Ingolstadii  20.  Febr.  1763. 

Ign.  Rhomberg. 


,.Goog[e 


440      Katjo  BtQilidTiiin  et  inititntionei  soholMticM  Societatii  Jesn  m 


Verordnung  des  oberdeutschen  Pi'ovinzial8  Ign. 
Rhomberg  fflr  hShere  und  niedere  Schulen. 

24.  Okt.  1763. 
(Arob.  aerm.  XIII.  N<  2.  aine  p.) 

Literae  R.  P.  ProvinoialiB  ad  E.  P.  Rectorem 
Jo.  B.  Bernutioh*  datae. 

Cum  praesens  temporam  et  stadiomm  ratio  summopere  eii- 
gat,  at  et  dooentium  et  discentinm  industria  noTis  identidem 
Btimolis  ezcitetor,  in  poEttremis  provinciae  consultationibua  deli- 
berata  et  constituta  sunt  aligua,  quae  ad  id  facere  videbantur, 
quaeqne  at  ab  omnibuB  execationi  quam  primmn  dentor,  B," 
Y''  majorem  in  modum  commeudo.     Snnt  antem  eequentia: 

1.  In  illis  seu  AcademiiB  sea  Lyceis  aut  Oymnasiifi,  in 
quibuB  ex  Principum  aut  Magistratuum  decreto  in  Theologia 
quoqae  ac  Philosophia  explicandus  author  eBt  deinceps,  Profes- 
sores  olassiam  illamm,  ut  tum  Bibi  dootrinaeque  snae,  tum  di- 
gnitati  mimeriB  et  &mae  Societatis  conBnlant,  diligenter  ac  sln- 
dioBe  prius  oomponant  qnae  ezplicanda  Buut,  non  minus  ac  ante- 
hao,  dum  erat  dictandmn,  paratiqiie  sint,  aoripta  saa  saperioribus 
ita  poscentibiiB  ezhibere.  Id  certe  ni  feoerint,  neo  ipei  erunt  un- 
qnam  aolide  docti,  nec,  quod  sequitur,  discipali  maltnm  pro- 
floient. 

2.  liBdem  in  locis  licet  nihilominTis,  quin  et  expedit,  ut 
primo  lectionis  quadrante  Professor  dictet  ad  calamum,  si  vel 
contrariam  aathori  sententiam  teneat,  vel  hano  magiB  declarandam 
putet,  vel  aliis  argamentiB  stabiliendam,  aut  aliis  demum  ad  ob- 
Jeota  responsis  propognandam.  Eritqne  hoo  sub  initium  logicae 
mazime  necessarium,  ut  nimimm  discipuH  melius  pleniusqTte  in- 
struantor  in  logica,  praesertim  minore,  ex  qua  disputatio  pecu- 
liaris  aliae  praescripta  ubivis  ao  sedulo  habenda  est. 

3.  nt  vero,  qaae  explicata  sunt,  disoipnlorQm  memoriae 
peuitius  inhaereant,  eub  finem  lectionis  per  horae  quadrantem 
instituatur  ezercitatio  aliqua,    qua  Professor  ipse  anditorum  ali- 

*  Denelbe  wu  damala  Sektor  in  Dilingen;  ■ellMtTerBtftndlioh  gelangte 
dM  Schreiben  an  alle  Eollegien  der  oberdentechen  FTOTini. 


,.Goog[e 


P.  lUioiBbflrgiii  Terordnnii(f  fBr  dje  oberd.  Sohnlen.    176S.  441 

qnoB  de  explioatis  et  aaditis  inteiroget,  eaqne  repeti,  dedarari 
ao  propngnari  faciat  etiam  tuin,  qoando  babendi  sunt  oircoli,  Qt 
Tooamiis. 

4.  In  locie  iia,  in  qoibiis  docendi  metbodos  nostro  adbao 
arbitrio  permittitur,  pergator  nt  haotenus,  et  dictetur  ad  oala- 
mam,  sic  tamen,  ut,  quod  non  sine  justis  extemorum  querelis  a 
nonnnllis  ndgleotom  est,  materiae  praesoriptae  dictentur  omnes, 
et  sunm  explioationi  tempus  qnotidie  et  accurate  tribaatur. 

6-  Ubivie  praeter  disputationes  menstruas  dudum  praesorip- 
tas  habeantnr  a  tbeologis  et  pbilosopbis  quot  mensibnB  disputa- 
tioues  duae  Sabbatbinae,  at  loquimur,  Sabbatho  nimirum  meneiK 
primo  ac  tertio:  ant,  si  bis  impedimentam  occarrat,  alio  quodam; 
mense  Novembri  tamen  snfficit  una  sub  ejus  finem  habenda. 

6.  Ubi  nulU  «nnt  soholastici  noBtri,  qui  cum  extemis  repe- 
tant,  Profdssoree  ipsi  aliquoties  per  septimanam  id  praestent  certa 
bora,  et  loco  ad  id  destiaato.  Urgeant  etiam  auditores  suos,  ut 
ipsi  inter  sese  privatas  repetitiones  institaaat,  quem  in  finem  ex- 
pedit,  at  mox  sab  anni  initium  enum  cuivis,  qnoonm  repetat, 
sociom  aBsigneut;  dein  vero,  qno  pacto  id  fiat,  orebro  inqnirant. 

7.  Quibas  in  locis  babentur  aimaria  Pbilosophica  ant  appa- 
ratuB  qaidam  instrumentorum  ad  experimenta  pbilosopbica  neces- 
sariorum,  ProfesBores  Pbysicae  mense  qnoHbet  in  auditoriis  Buis 
dnas  instituant  lectiones  experimentales,  in  qaibns  nimimm  ex- 
perimenta,  quae  nuper  per  explicationem  anribus  exposita  sunt, 
etiam  ocnlis  exbibeantnr,  eorumque  ratio  pbysica  discipolis  denno 
deolaretor,  simnlque  ostendatnr  modus  experimentum  capiendi  et 
instramenta  tractandi:  id  qaod  scbolis  nostris  majorem  apud 
exteros  aestimationem,  disoipulis  vero  alaoritatem  et  £!ioilitatem 
oonciliabit. 

8.  In  gymnasiis  logioi,  in  lyceis  vero  praeter  logioos  pby- 
sioi  ezaminentar  bis,  nempe  sub  finem  Aprilis,  rorsumque  Bub 
finem  anni,  et  prima  Maji  ut  et  in  fine  anni  legantur'  pnblice 
jaxta  ordinem  doctrinae.  Censetor  id  etiam  atile  fore  Theologis 
Moralibus  etPolemicis,  nec  non  Canonistis.  Et  aiquidem  id  fieri 
cupiant,  fiat. 

9.  In  scholis  inferioribus  serventnr  accurate  qaae  alias  ordi- 
nata  sant,    praesertim   de   urgendo   ezercitio   lingnae  latinae   et 


*  I.  e.  pnelefcantOT  nomina  ducipulomm. 


,.Goog[e 


442    RatJo  ■tndiornm  et  InatitiitdoiieB  loliolftstieM  Societatii  Jm  n  III 


stadio  arithineticae.  CQmqne  in  pluribuB  gymnasiis  jam  TtsQ 
receptain  sit,  at,  dam  babentiir  exercitia  historica  publica,  dekar 
etiam  specimen  aliqnod  arithmeticae,  id  deineeps  Ql)iTiEi  obaervan- 
dum  erit. 

10.  Ut  promptior  ac  certior  bdt  profectns  in  Hngaa  graeca, 
atriosqae  claeais  infimae  diBcipuIi  jnbeantar  posthac  memoriae 
mandare  declinationes  saltem  simplicee,  uti  et  coQJugationem  anios 
alteriusTe  verbi ;  atqae  ex  iis  qaavifi  septimana  certo  quodam  die 
examinentar  in  schola.  Poterit  tum  autem  aliud  quoddam  peneum 
memoriae  ea  die  praetermitti,  ut  tempns  supiietat  pro  isto. 

11.  Frofeesores  humaniorum  omnes,  etiam  Bhetorioe»  et 
Foeseos,  themata  sois  diotata  diligenter  corrigant,  ez  iis  Tero, 
qaae  in  schola  sant  oomposita,  pro  merito  compositionQm  maten- 
tar  et  distribuantnr  discipaloram  loca,  nisi  fors  in  Bhetorica 
homm  '  'meras  sit  valde  magnas,  qnamvis  et  tono,  saltem  qaot 
septimani»  semel,  praestandtim  id  sit. 

12.  nt  vero  ad  haec  aliaqae  In  Bhetorioa  et  Poesi  plos  tem- 
poris  sappetat,  visam  est  restringere  namerum  deolamationiun,  ita 
nimiram,  ut  deinceps  festis  praescriptis  non  dedament  ambae  hae 
scholae  simul,  sed  tantmn  una,  altemando  videlioet  cum  altera. 
Exercitia  vero  sobolaatica  inviolabili  lege  habeantur  a  quavis 
bina,  nnam  de  stylo  soluto,  de  ligato  alterum,  sio  tamen,  at  al- 
t«ratri  saltem  specimen  aliqaod  lingnae  graecae  interseratnr. 

Deoreta  haec  non  modo  iusoribenda  sont  libellis,  aestate 
napera  pro  PP,  Admonitoribus  et  Gonstiltoriblls  ad  omnia  Pro- 
vinciae  domicilia  missis,  sed  etiam  commanioanda  cttm  PP.  Prae- 
fectis  tam  stadioram  saperiorom,  tam  lyceorom  et  gymnasioram, 
ut  eorum  execationem  nrgere  et  de  ea  informare  possint  sape- 
riores.     R"  Y-.  le.  —  Ingolstadii  24.  Oot.  1763. 

Ignatiafi  Bhombei^. 

P.  8cr.  Addo  ordinationeB  qaasdaiB  pe- 
ciiliitTea  de  itudiis  aogtrornm,  quas  R.  V.  cnm 
hifl  praelegi  iaa'u,t  in  tricliuio.  —  S.  das  fol- 

gende  Stllok. 


,.Goog[e 


P.  RhombBrgs  Verordn.  fllr  d]«  Itieol.  Studien.    17H3.  443 

Nr.  107. 

Verordnnng  des  oberdeutschen  Prov.  Ign. 

Rhomberg  flber  die  theologischen  Studien  der 

jnngen  Jesniten. 

24.  Okt.  1763. 
(Arcli.  Oflrm.  XHI.  N>  2.  aine  p.) 

Ordinatio  de  BtTtdiis  Theologicis  noatrorniu 
Schol&sticorum. 

1.  Oum  Theologia  Moralis  omnibiie  absolutFe,  et  moltis  etiam 
prae  Soholastica  t^it  necessaria,  illins  stndium  noatris  oommenda- 
tiseimTim  sit  oportet.  Eum  in  finem  ex  mente  A.  R.  P.  N.  insti- 
tiienda  deinceps  erunt  ex  Theologia  Morali  examina  nOBtrorum 
puhlioa,  ita  nimimm,  ut  Theologi  primi  anni  in  feriis  paechalibnB 
ezaminondi  Eont  per  horae  quadrantem  ex  prima  illius  parte,  Theo- 
logi  secundi  anni  ez  altera,  praeuentibus  reliquift  Theologiae  studi- 
osis.  Qoi  vero  tertium  annum  absolverunt  examinabuntur  tem- 
pore  antnmnali,  aut  non  mnlto  post,  per  horae  dimidium  ex 
universa  Theologia  Morali,  itidem  pnblioe  et  praesentibus  aliis 
Theologiae  stndiosis. 

2.  Repetitionee  domesticoe  horariae  posthac  eic  emnt  insti- 
tuendae,  at  Professor  ipse  examinet,  non  unnm  dnntaxat,  sed 
plnres,  idqne  promiscue,  nuUo  inter  schoIasticoB  vel  cursns  ordine 
servato.  Quivis  autem  ProfeBBor  habeat  qnot  mensibns  saltem 
unam. 

3-  Repetitionea  privatae  diligentissime  frequententur,  servata 
in  iis  forma  syUogistica ;  institnantnrgne  ab  omnibuB  simol,  looo 
ao  tempore  a  snperioribus  designato,  ut  constare  possit  de  repe- 
tentinm  indnstria. 

4.  Bepetitiones  ad  portam^  constanter  urgeantnr,  commen- 
datnrqne  PatribuB  Professoribtis,  nt  ezercitium  hoo  nostris  et  ex- 
temis  tam  ntile  solioite  promoveant. 

5.  Demnm  magnopere  desideratnr,  ut  omnes  quidem,  sed 
praeoipne  Theologi  primi  anni,  majorem  operam  impendant  stu- 
dio  lingnae  Hebraicae. 


'  D.  h.  im  HOrsale  selbst  am  Soblasse  der  VorleHnng,   beror  i 
ansgefat  (ftd  portam). 


,.Goog[e 


444       Batio  stndionnu  et  iustitutioneB  Kholnsticae  Socielatia  Jetn  ni 

Ordmatiouas  i3ta«  commttnicandae  tmnt  etiam  cim  P.  Cao- 
cellario. 

Ingolstadii  24.  Oet.  1763. 

Ign.  Rhomljerg. 

Nr.  108. 

Zwei  Anordnnngen  desfelben  [.  Khomberg. 

l.Sept.  1764. 
(Ibid.) 

—  —  —  Professores  Gymnasii  iii  suis  qnique  classibae  ex- 
plicent  librow  praesoriptnh,  nnn  alios  pro  arbitrio  electos.  In  me- 
dia  tamen  Gramma,tica  ob  rationes  jam  nlias  insiDuatas  praeter- 
mitti  poterit  expUcatio  Partis  primae  Voluminis  tertai  P.  Pontani 

Expedit,  neque  nuo  tantnni  ex  capite,  ut,  qui  iu  AcademiiE 
et  Lycaei»  (iu  (xymiiasiis  euim  dictandum  est)  Theologiam  Mo- 
ralem  doceut  explicaudo,  explicent  ubivis  authorem  enndem; 
quem  in  £nem  jam  unnc  Angnstae  typis  datur  Theologia  Moralis 
P.  Ludovioi  Wageinann»    ab  authore  recognita  et  aucta. 


Nr.  109. 

Vorsc**lag  znr  Heransgabe  einer  wissenschaftliclien 
Zeitschrift  in  Oberdentschland. 

Um  1772. 

„De  conficiendo  a  Proviocia  Nostra  (Gcrinan.  Snper.) 

et  typis  volgando 

actomm  literarioraoi  diario." 

(Ex  Arobiv.  Prov.  Oflrm.  S.  J.,  ■u1>  n.  V.  a.  13.) 
Vorbenierkang.    Dare  daBfdlgCDde  AktenstUck  der  erst  1770  tdb  iler 
uberdentachen  OrdeueprovinE    bgetrenntenProTinz  «Bayem^^eiitatamnit,  gehtaiu 
eiuer  Stelle  gegen  den  SchlaTs  (Nr,  1«.)  herror.    Dieae   &btreiinnng  war  Ton 

'  Cod.  n.  Wageuian.  Derselbe  war  la  Biberach  (jetxt  in  Warttemberg) 
am  26.  Jnli  1713  geboren  und  am  13.  Sept.  1729  in  dcn  Orden  aafgenommen, 
lehrte  die  Philoeophie  und  dann  die  Horaltheologie  BO  J.  lang,  1T73  Rektor  >n 
Solotharn,  f  26.  Jan.  1199  (?).  Die  i.  Anfl.  seinet  „S;nopai3  Theologiae  Uo- 
ralis  tripartitae"  erecbien  zn  AngBbnrg  1766/tF9,  8°,  8  Toll. 

'  Zn  derselben  gehOrten  die  Eollegien  Amberg,  Bargbauen,  iDgolrtadt, 
Lftndshat,  Landaberg,  Mindetheim,  UOnchen,  RegensbargandStranbing;  feniBr 
du  Tertiat  in  AltQtting,  die  Eeaidenseii  Bibnrg  nnd  Ehersberg. 


,.Goog[e 


VenoUag  fitr  eine  wisaeuBcli.  Zeitsohr.  in  OberdeiitsaU.  1779.       446 

dem  geeebiftigeQ  Direktor  deiknrbaTrischengeiBtlichenR&tM,  Peter  vonOster- 
vftld,  dnrcbgedrttckt  worden,  nnd  veranlerate  die  bk^riBchen  JesQiten,  &iich  in 
wiBiSDBi^ftlicher  BesiehnDg  ihre  Stellnng  zn  behanpten,  sowenig'  sie  snch  an- 
^ichta  deg  OrdenB  eine  .bejriBche"  ProTinB  sneikMinten,  Bondem  einfsch  ein 
Teil  der  Oemianis  Snperior  blieben,  wenn  Bie  siich  bub  Elngheit  einen  beBon- 
deren  PerBonenkstaJog  ^Provinciae  BaTsriae  S.  J."  dmeken  liefsen.  DaB 
18.  Jahrh.  wsr  das  der  gelebrten  GesellBchafUn,  die  ihre  literarischen  Ersen^- 
nisse  iu  eigenen  SammlDDgen  heraasgraben.  So  entstand  170S  sa  HUnchen  die 
„Nota-  ond  LnBterweckende  QesellBchaft  der  TertronteD  Nachbarn  am  IsarBtram", 
ITfiO  die^cademia  Carolo-Albertiua"  snMUncheD,  die  ihren  ,Pama8BnB  Boicns" 
in  fl  BSnden  bis  1740  henDBgabj  endlioh  1769  anter  EnrfQrst  Uaximilian 
JoMpb  die  noch  beitehende  .Bajfisohe  Akademie  der  WiBBenschafteD".  So 
wird  es  begraidieh,  daTs  aneh  die  Jeaniten  des  Laades  an  HeraDsgabe  eines 
literariBchen  JabrbDches  dachten. 

HiecD  fHhlten  aie  sicb  nm  so  mehr  bemfen,  dasiemelirere  ADSseichnungen 
in  der  bayrischen  Akademie  der  WiBsenscbaften  bereits  daTongetragen  hstten. 

So  war  1781/6S  die  Preisfrage  gestellt:  „Wer  waren  die  StAmmeltera 
des  bsjrischen  Harkgrafen  Lnitpold,  der  im  J.  907  gegen  die  Hnnnen  gebliebenf 
Den  Preis  erhiett  der  Jesnit  P.  Heinr.  Schfiz',  Professor  der  QeBchichte  in 
Ingolstadt 

Femer  war  im  n&mlichen  Jahre  dieFrage  geatellt:  „Wie  ist  derAbatand 
des  MoDdea  mit  seiner  Schwere  gegen  die  Erde,  und  dieae  Scbwere  mit  der- 
janigen,  welche  die  ECrper  anf  der  Erdflftche  haben,  dergestalt  su  Tergleichen, 
dsfs  dadnrch  dieser  Abstand  in  einem  beBtimiuten  MaCae,  und,  dafern  es  seyu 
kann,  ebenso  genaa  gefuDden  wird,  als  er  bisber  darcb  die  Parallaxen  gesncht 
wDrden?"  P.  Oeorg  Eraz,  Prof.  der  Hathematik  zn  Ingolatodt,  erhielt  das 
Aecesait  mit  einer  sitberoen  Hedaille. 

Eine  Preiaanfgabe  1770/71  tantete:  „Da  daa  in  einem  Oeflfse  stillate- 
hende  Waaaer  uichtailxeitwagTecht,  sondera  nach  Verachiedeufaeit  derUmst&nde 
snweilen  erliaben,  cnweilen  aber  hohi  ateht,  so  fragt  es  sich,  dnrcb  was  fiir 
Ertfte  dieae  Abweicbnng  tou  den  Oesetzen  der  Hydrostatik  herTargebraeht 
werde".  Den  Preia  erhielt  P.  Benedikt  Stattler,  Prof.  der  Theologie  in 
Ingolstadt. 

Im  J.  1771/72  war  eine  Anfgabe  gesiellt:  „Welche  ist  die  leichteste  nnd 
wohlfeilste  Art  Ton  Wasserban,  wodnrcb  der  Einbruch  oder  Tielmehr  der  AnS' 
tritt  eineB  Flnsaes  ans  aeinen  Ufern  Terhindert  wird  .  .  .  ?"  Hit  dem  PreiBe 
wnrde  P.  Joh.  HelfeDtrieder,  Prof.  der  Hathematik  nnd  Eiperimental* 
pb;a)k  sa  Ingolstadt,  gekrOnt. 

EbensD  hatten  sieh  die  bayriBcben  Jeaniten  bei  den  gedrnekten  Abhand- 
Inngen  der  Akademie  rtthmlicb  beteiligt  Wir  nenuen  s.  B.  nnr  den  eben  an- 
gefHhrten  Helfenzrieder  mit  den  Abhandlnngen : 

3escbreibnng  einer  neuen  Art  einea  aatrononi.  Qnadranten  mit  OUschen, 
anf  dem  man  die  kteinaten  Theile  einsB  Oradea  genaner,  aicherer  nnd  leiehter 
benerken  kanD." 


>  t  ITM.  lS.Sept.,  m  IngoUtadt.    Sein  Nachfolger  anf  deL>  '.'•'  ntnbl 
wnrde  P.  Joh.  Nepom.  Hedeier,  welcher  attcb  als  EijesDit  aein  Lehran^'        letste. 


,.Goog[e 


446      Batlo  itQdioram  et  iutitntioiiea  ieholutio«e  SocietAtii  Jen  III 

„Von'  einigen  VerbegBeraiiefeD  dei  liUftpiiitipe  mlt  dem  «nfreehtstefaeiidn 
Cylinder.  ,  .' 

.BeitrSge  znr  VerbeBBerung  der  nbrmkcberkDiLst  in  Eacksicht  saf  grobe 
Ubren.'- 

Der  Fror. der  GeBchicbte  EU Ingolstadt,  P.  Joh.  Nep.  Mederer,  echicbu 
1778  eine'AbhandlDng  ein  ^Cber  die  filtestenOeacbleohter  der  Stadt  B^er'  nnd 
wnrde  dae  Jabr  daranf  Ton  dei  Akademie  als  Hlti^lied  der  hinorJschen  Klane 
(14.  J&n.)  emftnnt. 

Zogleieh  war  ein  Qegner  der  Jeniiten,  Johtmn  Adam  Iclutatt,  1740  in 
ba;Tiflehe  Dienite  getteten  und  Tom  Knrf.  Uazimilian  Joseph  1746  saa 
Direktor  der  Hochichnle  Ingoletadt  erhoben  and  baronieferc  worden;  nn 
neaer  Antrieb  -'fflr  die  dortigen  Jesniten,  die  Kfrohe  ancb  wiisensckaft- 
lieb,'  za'  Terteidigen.^  Wegen  der  1776  erfolgten  Aafhebnng  des  Ordena 
kanT^der  ira  folgeiiden'' besprochene.  Plan  nie  snr  AnBftihmng.  8.  Ll- 
powekj,  die  Sohulen  .  .  .  8.  287  ff.  — 'Cber  Jckitatt,  „Hi8tor.-pol.  Btttter." 
Bd.  70,  a.  869  ff. 

1.  Omninm,  qtiae  BOiQtibns  Kegiis  per  onmem  fere  Earo- 
pam  erectae  sxmt,  Academiamm  mos  fert,  nt  actorom  snonmi 
breve  quoddam  Diarium  pnblici  jnris  fooiimt.  Sio  regia  Londi- 
nensis  Societa^,  sio  Aoademiae  Imperialas  Altafena^  et  Petro- 
politana^,  sic  Regiae  BerolinenEds  et  Parislna  actomm  Bnomm 
rationem  Bingnlis  annis  reddont,  sio  aliae. 

Forma  Diariorum  htynBmodi  fere  haec  est:  primo  ille,  qni 
Academiae  a  seoretis  est,  ea,  qnae  intra  annnm  a  Sociis  in  re  literaiia 
aota8nnt,breviterreceUBet;  quae^abexterisoommeroioliterariocon- 
junctis  persoripta  faerint,  enarrat;  obserrationeB  ezhibet  Haec 
prima  pars  operia.  Sabjujigontnr  in  seconda  dissertationee  Sooiomm 
itielectissLmae,  in  qnibus  aut  materiae  difficiUimae  explanantnr, 
aut  noTis  inventis  nova  scientiis  incrementa  adjiciontnr.  Fars 
ultima  deiunctomm  membromm  famae  consecratnr.  Haeo  operis 
totius  forma. 

3.  Hand  difiSoulter  quisque  credet,  viros  Sooietatnm  ejos- 
modi  pmdentissimoB  non  vanae  cujusdam  o^tentationia  cnpidine, 
sed  Bolidis  rationibns  et  penrpectis  non  leviboB,  quae  inde  manft- 
reut,    oommodis    ad    inBtitntum    istud    amplectendnm    pennotos 

'  Wie  ea  icheint,  die  finnieche  Akademie  (Acad.  Fennica)  in  Abo,  lie 
zngleich  mit  der  UniTereit&t  1887  nacb  Helaingfora  ala  ,Societae  ■cientiimni 
FeDuiea"  Tertegt  wnrde  nnd  leit  1849  dle  „Acta  Soc  eoient.  Fenn".  erscbei- 
nen  IftfRt. 

*  Dea  Plan  snr  „Petersbarger  Akademie  der  WiMenschaften"  hatte  Peter 
d.  (ii.  entworfen,  Katharina  I.  n.  II.  fUhrtea  ihn  ane  (17S5  eto).  CommeBiarii 
erBchieaen  1786—47;  dann  Novi  Comm.  1748—77;  Bpftter  Acta  1778—88;  So- 
n  AcU  1788-9f>;  jetct  HemoirfB. 


,.Goog[e 


VorBchUg  ftir  eine  wiMenich.  Zeitschr.  in  Oberdentschl.    1773.       447 

fiiiese.  Et  vero  vel  leviter  rem  perpendenti  complara,  uec  oon- 
tenmenda  se  offerunt:  nam  l".  hoc  ipsnm  jam  non  leve  eet,  posee 
actonim  snoram  rationem  Reipublicae  reddete;  cvaa  enim  ejns- 
modi  Societates  tantis  samtibus  in  pnblioa  emolmnenta  alantnr, 
jnre  etiam  illa  rationem  geHtorum  ab  ipida  ezigit,  jnre  illi  quam 
gratissimam  Reipublicae  reddere  studeut ;  haec  autem  ipsa,  qaam 
elegere,  rado,  qnam  gratissima  illi  esse  profecto  debet,  onm  in 
opascnlo  non  majoriB  molis,  qoam  qnod  qaivis  etiam  occapatis' 
sdmaB  faoile  pervolvere  possit,  varietatem,  selectam,  ipsam  etiam 
materiarnm  gratissimam  novitatem,  ant  certe  novitatis  qaandam 
speoiem  deprehendit. 

Hoc  insaper  oommodi  2".  in  ipsos  redandat,  at  occaeionem 
habeaut  novamm  remm  observationes,  quae  ut  perpoliantor  ez- 
teroram  fortasse  etiam  indastria  opus  habent,  literato  orbi  matnre 
proponendi  iliinsqae  operam  implorandi.  Sio  fit,  at  et  ipsi  primae 
inventionis  gloriam  sibi  sonservent  et  labores  soos  admodum 
&cilit^t:  — 

HnJta  deniqne  8°  saorum  opusonla,  quae  alias,  licet  luce 
pnblica  dignissima,  evnlgata  tamen  non  fniasent,  et  evulgata  etiajn 
lu  paaoornm  manns  devenissent,  ofalivioni  et  pulveri  eripiant. 

3.  Haeo,  si  nulla  alia  esseut,  non  minimi  momenti  oommoda 
attentione  nostra  dignissima  esse  existimavi.  Looum,  qaem  So- 
cietas  noatra  saoros  inter  ordines  tenet,  eundem  etiam  inter  li- 
terarias  Societates  digniaaJniiim  tuetnr.  Tenetur  itaqae  illa  pari- 
ter  actoram  rationem  Reipublicae  reddere,  et,  nisi  vehemeuter 
fallor,  non  facile  oommo(^m  magis  id  praestandi  rationem  in- 
veniet,  qoam  hano  ipsam,  qnam  a  tot  jam  annis  Societates  aliae 
selegeruut.  Fractus  certe  inde  non  boItuq  in  nos  redandassent 
amplissimi,  sed  et  in  Remp.  aniverBam  promanatnros  aberrimos 
phuie  peispicio. 

4-  Societaa  eqaidem  nostra  ita  oonstituta  est,  ut  suos  fere 
perpetao  publica  in  Ince  atqne  omninm  fere  in  ocnlls  alat.  Pu- 
blioae  snnt  soholae  nostrae,  pablica  theatra,  publioae  oabhedrae. 
At  vero  tot  pnbliois  actibns,  declamatiouibns,  conoertationibuB  n). 
inBnperhabitis  nnllam  fere  aliam  ab  orbe  Uterario  laudem  rela- 
tnri  unquam  &i88ema8,  quam  illaTu  indastrioram  didascalomm, 
mtd  viri  quidam  variis  in  soientiis  versatiasiini  eraditis  suis  operi- 
boB  stabile  qaoddam  poeteris  famae  soae  laborumqae  saoram 
monimeutnm  reliqaissent.  Priora  enim  specimina,  qaantumcon- 
que  pablica  «int,   non  nisi  nnias  fere  urbeculae  oculos  perstriu- 


,.Goog[e 


448     Ratio  atadiorcin  et  inatitatioues  scholaatJue  Societatia  Jem  JH 

gimt,  et  ez  aequo  inuneritiis  et  laudibns  et  Titnperatiombns  ad 
breve  teniptiB  patent,  mox  proftmda  iterum  oblivione  sabmer- 
genda.  Necesse  itaque  propemodnm  est,  ut  Societas  nostro  la- 
borum  snorum  pro  rep.  susoeptomm  specimius  non  infreqnenter 
publioi  juris  faciat,  et  contra  tot  laudum  suarum  obtrectatores, 
qnot  hodie  praecipue  numerat,  orbi  literario  nniverso  dijudicanda 
committat. 

5.  Circnmspicienda  itaque  etiam  occasio  commoda  est,  eaque 
praeclaris  nostrorum  ingeniis  offerenda,  imo  non  offerenda,  sed 
obtmdeuda  etiam,  ut  se  suaque  eo  alacrius  publicae  luci  commit- 
tere  audeant. 

Non  id  utique  hic  afGrmo :  nullam  omnino  nostros  ante  hac 
occasionem  habuisBe  qnidqnam,  qnod  in  laadem  provinciae  oederet, 
typis  committendi ;  contrarium  teatantur  ea  ipsa  opera,  qnae  adhttc 
in  manibns  noetriB  versantnr;  id  ago,  nec  tanto  nnmero  hujos- 
cemodi  occasiones  se  obtulisse,  qna&to  quidem  optandnm  foisset, 
nec  tales  etiam,  quales  provinciae  bonnm  expetivisset.  Omnis 
enim  hucusqne  oblata  occasio  eo  fere  redibat,  ut  quis  icouum 
looo,  quasthesibus  vulgopraefigere  solebaut,  discipnlorum  snorum 
Bumtibus  libellum  imprimi  curaret,  auditoribua  inooncertatione  pn- 
blica  adftituris  distribuendum.  At  quid  hoc  ad  eos  fines,  quos  Socie- 
tatem  et  provinciam  intendere  decebat?  Primo  enim  raris  ad- 
modum  haec  ipsa  occatdo  se  obtulit,  nec  obtulit  se  iis  fortasse,  qui- 
bus  ea  ad  famam  provinciae  conoiliaudam  optauda  ftiisset.  Deinde 
cnm  dissertationes  ejnsmodi  magno  non  admodnm  uumero  im. 
primerentnr,  nec  typographis  istis  aut  bibliopolis  distrahenda 
committerentnr,  looo  fere  iimtitutae  oonoeortationis  non  exibant, 
adeoqne  tjpis  etiam  excnsae  pnblicl  juris  factae  fnisse  dici  vix 
poterant.  Accedit,  quod  ipsa  materia  hujnsmodi  opusoulomm 
mere,  si  pauca  ezcipias  didascalica,  eam  ne  quidem,  qna  provincia 
opus  habnit,  £amam  apud  eruditioris  literaturae  viros  conciliare 
poterat. 

Sed  demns,  qnod  qnidem  censeo,  hanc  qnalemcunqne  dandi 
publicum  doctrinae  specimen  oocasionem,  licet  ea  ad  discipulos 
potins,  quam  ad  ipsos  profeseores  juxta  antiqnissima  Lyooorum 
instituta  attiueret,  demus,  inquam,  illam  rejioiendam  non  esse. 
Si  ea  unica  fere  uostris  relinqnitnr,  qnam  denique  habnerint 
amoeniorls  litteraturae  cultores,  quam  difficilinm  disciplinarum 
profeasores,  qui  fere  perpetno  discipnlis  cu^nt,  qni  vel  audeant 
ipsi  in  arenam  progredi,  quosve  audeaut  illi  in  arenam  prodncere? 


,.Goog[e 


Vorsthlaif  filr  eiiie  wis8Lii«--h.  Zeilnclir.  in  UberdeiitHCbl.    1772.       449 

Quamdenniinhabebuiitqui  vel  professores  pnblici  neetltiin  eunt,  aut 
nidejamdonatiy  Quamilli,  qiii  alia  inscientiamiu  clastie.  quamiu 
ea,  in  qua  tmuc  versantiir,  liiudem  pariter  aliquam  mereri  ciipient  y 
B.  Minor<^in  quidem  hac  in  re  difRanltatem  «xperiri  mihi 
visi  snnt  illi,  qui  vasta  et  plnribus  tomis  compr«>henBa,  aut  eerte 
majoris  molls  opera  meditabatitur.  Si  tamen  haec  ipsa  ant  con- 
dones  non  continncre,  aut  meditationes,  aut  eerte,  ei  de  re  lite- 
raria  agebant,  in  pnbliois  praelecdonibns  distrahenda  non  erant, 
difficiiem  jam  bibliopolam  inveneiB.  Illiteratissimi  enim  isti  man- 
goncs  nou  ni«i  praeseutj  eiqun  non  modico  lucro  iuhiant,  qnod 
cx  alio  quocunque  librorum  genere  sc  obtfnturos  vel  prima  tan- 
tnm  inapecta  fronte  deaperant. 

Quotnsquisqae  autem  esb,  si  nulla  alia  obstacula  forent, 
fui  vastuui  aliquod  opna  per  otium  elaborare  liceati'  Novas  scien- 
tias  creare  paueorum  profecto  est;  scientias  novis  nec  contem- 
iieudis  invputia  augere  pasque  hinc  inde  i^ei-polire  omnirira  est, 
quntquot  ezeBam  crauinm  non  habent.  B.idiculum  etiam  est  nb 
paucnla  quaedam,  quae  nova  proferri  possunt,  farraginem  ingen- 
tem  reram  tritissimarum  recoquere  et  bre^dssimae  voluptatis 
causa  lectoTem  taerlio  afficere.  Erabesco  propemodum  fateri, 
hanc  ipsam  reiii  a  QonQuUiB  niHi^trorum  factitstam  authores  nostros 
anivei-sim  apnd  nunnulloB  in  oomtemptum  adduxisse.  Cum  enim 
viro  nobili  anno  abhinc  elapso  authorem  quendam  e  nostris  oi- 
ferrem:  apage,  ajebat  ille.  centones  t\wH.  in  quibus  nihU  nisi 
centies  recocta  deprehendeto.   Haec  illp, 

7.  Omnift  hueusque  enumerata  iucnmnioda  uno  velut  ictn 
exctsa  ruent,  quamprimum  provlncia  ail  Parisinae  eeterarumqne 
Aeademiarumexemplamdiariom  actornmBuorumsingulls  anni^^pu- 
blici  juris  facere  decreverit.  —  Si  quid  pi-aeclari,  si  quid  novi,  ei 
quid  orbis  literati  attentione  dignum  se  nbtulerit,  non  auxie primum 
praestolanda  ooc-asio,  nec  tamdiu  ezpectaudum  erit,  donee  alius 
inventionis  et  novitatis  gratiam  praeripueiit,  nec  vantae  molis  opns 
[«i-ficiendum.  Paratani  qoivis  inveniet  ocoasionem  brevicnla  et 
e  i-e  nata  dissertatione  tnentem  suam  publico  ezpUcaudi  illitisque 
de  eonatu  suo  seutentiam  exploiandi.  Quam  ubi  sibi  fa^entem 
obtinuerit ,  tum  demum  aliena  etiam ,  si  opus  fueiit ,  industria 
adjntns,  de  elimamlo,  perpoliendo  et  ad  justam  magnitudinem 
perducendo  opere  suo  tuto  cogitare  poterit. 

8.  Sic  ulteriuB  pi-ovinciae  nostrae  gloria  non  jam  ab  itmus  ant 
alteriuB  viri  solertia  dependebit :  quivis  nostrorum,  qaicunqne  de- 
muiu  Ule  fnerit,  se  ad  iUiiu  inoremeutum  suam  quoqne  opeUam 


,.Goog[e 


450       Kktio  stuftiurum  et  inBtitatJun«  acholasticae  Societatii  Jesn  111 


conferre  posf^e  sentiet.  Id  ipBtim  antem  tantimi  enimi  et  alacri- 
tatis  boDO  ctiivif<  adjioiet,  qaantum  prior  remm  literariarom  sts- 
tua  plurimos  iltorum  depressit.  Nemo  jam  Juveniun  nostroram 
difRcilioreF;  qnasdam  scientias,  quae,  licet  apprime  ad  oeteras  ne- 
cessariae,  rariores  tamen  in  provincia  cathedras  inveniunt;  nemo 
jam,  inquam,  illomm  8cientia.s  hsH  eam  praetexere  negligendi 
causam  poterit,  qnod  inutiles  sint:  oeum  iliarom  honestisaimam, 
qaandoconque  placnerit,  expeditum  deprehendet.  Nemo  deniqne 
ubiounque  loeorum,  quoounque  in  officio  ipsum  Superiomm  vo- 
tuntas  detinnerit,  vel  momentnm  inveniet,  qnod  non  pulcherrimo 
cnidam  labori  consecrare,  et  per  ilhim  laudem  iruotnmqoe  in- 
dustriae  suae  promereri  poterit.  Ipsa  reip.  titerariae  approbatio, 
quae  conatibua  cujusvis  ex  aeqno  respondebit,  novos  addet  stimulo» 
eoque  tortiores,  quod  nosoant,  laborea  suos  pro  honore  provinciae 
snsceptos  Superioribus  snis  porro  ignotos  esse  non  posee,  nec 
poase  non  probari. 

tf,  Snnt  haec  magnam  partem  singnlomm  commoda,  in 
bonum  tamen  commnne  provinciae  reditnra ;  ipsi  Snperiores  non 
paiioiora,  quae  eperent,  habent.  Hoc  enim  praeprimis  publitnun, 
(te  quo  supra  dixi,  meritomm  testimonitim  effioiet,  nt  illi  mnlto 
ezaotius  snbditorum  f^uomm  talenta  et  ingenia  pemoecant,  quam 
si  de  illis  ex  trium  tantom  qnatuorve  viromm  testimonio  judi- 
cium  ferant.  Nou  dicam  viros  istos  nescio  quo  privato  ajve  at- 
tectu  sive  praejudicio  terri  posse,  licet  ab  illis  neo  pmdentiBsimUK 
nec  etiam  saiiotiasimus  qoisque  immunis  semper  sit:  hoc  certum 
est,  snfficientibux  non  raro  explorandi  nostromm  vires  mediis 
etiam  ipsos  destitui.  Nemo  fere  ad  omnia  ineptus  est,  licet  mul- 
tomm  talenta  ejusmodi  sint,  nt  in  propatnlo  non  adeo  posita  se 
iiou  prodant,  donec  in  omnem  fere  partem  versentar.  Sed  liac 
tn  re,  qnae  altioris  fori  et^t,  sentio,  me  decipi  posse:  relinqao  il- 
lam  eonim  examini,  quonun  interest,  et  ad  planiora  me  coniero. 

10.  Qnid  utilitatis  resp.  literaria  ex  hin  a  nobis  evnlgandis 
actis  sperare  qaeat,  adeo  in  propatulo  est,  ut  nullam  meam  in- 
dustriam  reqturat.  Hauriet  illa  frnctus  eos  omnes,  quos  bactenns 
ex  tot  aliis  percepit.  Cnm  enim  nnlla  fere  scientia  sit,  qnae 
a  nostria  non  pertractetar,  nulla  etiam  erit,  quae  non  novum 
Nplendorem  ex  cnllata  nostromm  opera  sit  acoeptura. 

Sed  multo  majora  et  longe  majore  nostra  atteutione  digna  snnt 
ea  emotomenta,  qnae  ipsam  in  remp.  Christianam  ex  hoc  instituto 
proventura  fmse  certn  promittere  audeo.  AfBigitur  hodie  Eoclesia 
Dei  tanta  tamqne  infrunitH  proterve  in  rebns  divinissimis  sentieudi 


,.Goog[e 


Vumbleg  filr  «JDe  wiKHeDsali.  '/.titachr.  in  ObeTdentsckl.    1772.       451 

libidine,  qnantam  nemo  probus  deplorare  sati8  poteafc.  Vix  quisqiisni 
aggerem  torrenti  nnxio  objicit,  aosqne  praeprimis  temporum,  qnae 
vivimus,  calamitas  en  redegit,  ut.  qui  antea  uni  tere  metnendi  ab 
lioc  hominnm  genere  videbamur,  jain  impune  ab  illo  spemamnr. 

Et  vero  qoid  agendnmy  An  InvoliB  opuscnlis,  quae  in  dies 
^  tenebris  emergnnt,  vasta  opera  tomotique  integros  opponaB? 
An  ex  infitituto  cnm  illis  confliges?  Contemnens  non  solum  ab 
illis,  sed  univerBim  a  leviculo  siaeculi  nostri  genio;  nec  tua  le- 
gent  qui  vel  maxime  deberent.  Brevicale  et  quasi  coutemtim  cnm 
hoc  hoste  agendum,  petendns  a  latere  et  feriendus  est,  antequam 
feriri  se  sentiat,  retundendus,  qnam  primum  capnt  erexerit. 

11.  Acta,  qiiae  singulis  annis  in  luoem  eileuda  ewae  huous- 
que  persuadere  conatus  siim,  ea  omiiiu,  meo  qnidem  judicio, 
praestabnnt,  qnae  in  hoc  geufre  desiderari  pos!<e  exietimo.  Tri- 
|)Uci  hoetium  genere  affligitur  i^^colesia.  Haeretici  eonimque  as- 
Heclae  revplat»  impugnant  dogmata.  Psendophilosophi  ipsum 
etiam  naturae  lumen  obfnsoare  nitnntnr.  I^rofani  denique  aciip- 
tores  omni  vi  in  id  incumbuut,  ut  morum  sanctitatem  omni 
tasciviae  genere  corrumjiant.  Cnntra  priores  expediti  in  acie 
litabimt  Theologi,  oontra  alteros  qnovis  fere  momento  parati  de- 
pugnabnnt  Philosophi,  nltimos  jam  prompte  rejicient  humaniorum 
literarum  cultores  et  magistri.  En!  scopnm,  finem,  fructumque 
iustitnti,  quo  honestioiem  et  instituto  suo  magis  cougmum  So- 
cietas  nostra  desiderare  vel  expetere  non  potest.  --  Haec  flutem 
omnis  qnomodo  in  actis  nostris  praestanda  sint.  aut  certe  quo 
praestari  possint,  nt  eo  clarius  patefiat,  totum  eomm  Hnem  di- 
lucide,  quantum  qnidem  haec  loliorum  pnucitas  permittit.  ex- 
piicabo,  fiisiorem  materianim  et  quaestioniim  succes.-dve  per- 
tractandarum  elenchom  datnms,  quanilocunque  e  re  visum  tuerit. 

Vi.  Cum  itaque  nostri,  itt  dictnm  est,  triplici  potissimuni 
aitinm  scientiarumque  tipecie  occupeiitur,  et  is,  quem  primnm 
ileeoripsi,  scopus  id  ezigat,  actonim  nostromm  relatio  in  tres 
partes  totidemque  tomnlos  non  incommode  dividi  posse  videtur. 
Primn"  illonim  aget  de  tbeologicis,  alter  de  philosophicis,  tei-tins 
de  stu<lii8  amoenioris  Uteratuiae. 

Primns  tomulus,  qni  ad  Theologiam  pertinet,  complectatnr 
I^  ea,  quac  ad  sacram  scriptnram,  2';  quae  ad  dogmaticam.  a" 
qaae  ad  jura  Ecclesiastica,  4?  quae  ad  diacipiuiam  monim,  6^  quat' 
ad  Litnrgiam,    b"  deniqne  qnae  ad  historiam  sacriini  spectant. 

Tomulns  alter  Philosopbiae  sacer  contineat  I':  quae  ad  di- 
Tersas  Matheseos  species,  2",  quae  ad  Phyeicam  generalem,  s:  quae 


,.Goog[e 


452      Katio  atodiorum  et  inBtitntioneg  scbolasticae  SocieUtJB  Jesu  III 

ad  bidtoriam  uatnralem,  4°  quae  ad  Metaphysicam,  5';  qaae  ad 
PhiloBophiam  practicaiu  a.  moralem,  et  B^  qnae  adluBtoriam  Phi- 
losophiae  pertinent. 

TertiuB  bomulus '  amoenioribuB  Musis  dioatns  quiqae  in  dnas 
vehiti  partes  dividenduB  erit,  quantm  nna  patfiis,  altera  latinis 
Mttsis  tribueiida,  complectetur  l';  theoretica,  2*;  c^tecimiiia  oratoria, 
;>  dramatica,  4':  epica,  6':  odas  et  elegias,  fl"  aatyras,  bncolioa  varia- 
(;[ue  alia. 

Quivis  tomuliiK  praefationis  loco  praeiizam  habebit  gestonuu 
per  annum  succinctam  narrationem;  pi^oponentur  in  ea  enata 
diibia  et  dei^ignata  in  annum  sequentem  opuscida;  libri  editi  sine 
iJIa  eriwi  brevicule  recensebimtnr  ic.  Hia  denique  subjongendae 
cnnit  dis^ei-tatioues  ah  authi)ribnfl  siibmiesae  itaqne  ordinandae, 
ut  cuivis  supra  iissigiiatae  parti  disserbatio  tma  alterave  respon- 
(leat.  Ipsae  dissertationes  ab  authoribus  snis  ita  constringendae 
erunt,  nt,  lieet  tomuhi»  quivis  earum  l^praeterpraefationemcom- 
ptectatui',  moles  tamen  totias  oposculi  ultra  alternm  (nt  cnin 
typographis  Inquar)  alphabetum  nnnqaam  ascendat. 

IS.  Ex  brevicula  hac  actorom  delineatione  jam  .satis  ap- 
paret,  habere  theologum  dogmaticnm  paratam  cum  haereticis, 
juris  sacri  professorem  cum  pseadopoliticis,  metaphyBicnm  cum 
Pseadophilosophis  confligendi  occasionem.  Stabiliet  hic  impn- 
gnata  dogmata;  ille  contestata  Ecclesiae  jora,  et  antiquissimas 
dignitates  vindicabit ;  iste  Dei  existentiam,  divina  attributa,  huma- 
nae  mentis  vires,  naturam,  proprietates  contra  atheistarum,  mate- 
1'ialistamm  ceterorumque.  impiissimornm  hominum  deliria  Incu- 
lentis  semperqae  novis  rationum  momentis  propugnabit.  Qni 
humaniores  literas  excolont  abande  contulerint,  Bi  amoenioribiis 
melioribusque  Bubstitutis  lasoiva  sensim  poemata  e  manibns  lec- 
torum  excusserint,  quod  vel  maxime  patriae  poeai,  cujus  ope 
pestis  morum  hodie  propemodum  omnis  propinafcur,  praestandum 
erit,  Haec  de  emolumentie.  Porro  de  eautelis  quibusdam  operis 
oxecutiiinem  cuncementibus  pauca  addenda  esse  video. 

14.  Authores,  quorum  opuscula  his  in  tomulis  evulgantla 
sant,  non  alii  erunt,  quam  nnstri.  Nec  credo  unquam  aut  uo- 
Htris  hominibas  tam  vasto  scientiarum  iu  campo  materiani  defu- 
turam,  sed  nee  materiis  authores. 

Liceat  mihi  ad  horulam  nescio  qood  in  omnes  comicom 
imperium  exercere.  Jabebo  itaque,  ut  singuii  profeseores  annis 
siugulis  assiguatam  sui  fori  quaestianculam  brevi  dissertatione  diln- 
cident;tum  ali.^im  addant,  cajas  materiam  sibi  libere  selegissoat. 


,.Goog[e 


TorBchlkflr  filr  eine  wisiieiigcb.  ZeJtBchr.  tn  Oberdeiitai-lil.    1772.       453 


Si  qni<3  praeterea  saiB  in  Bcieutiis  sive  artibus  dubii  et  elucidatione 
digni  ipeis  occurrat,  Bnnoteat  et  ad  directores  actorum  istoniin 
praefmito  tempore  tranBmittant  jc.  Non  credo  fore,  ut  imperium 
hoc  caidam  protessorora  dunun  videri  poeait.  Cum  enim  jam 
classid  qnaevis  snmn,  qni  publice  praelef^atnr,  authorem  babeat. 
nec  tantum,  qnantum  antea  temporis  conscribendis  praelectioni- 
boB  insumendnm  ait,  abtinde  temporis  erit,  quod  labori  adeo 
honesto  ipaisque  adeo  profiouo  consecrent.  Id  quidem  haud  dif- 
ficulter  sentio,  non  omnibus  omnino  hoc  imperium  arrisnrmn; 
at  vero  quae  onqnam  res,  ntiliesima  lioet,  probabitnr  omnibus? 
Nec  tamen  soUb  prnfessoribns,  quamvis  istos  praecipnns  esse 
deceat.  id  juris  darem;  reliquis  etaam  quibuBounque  libemm  relin- 
qnerem,  nt  sive  dissertationes  suas,  ^^ive  dnbia  ad  directnreH  trans- 
mitbant,  eandem  oum  ceteris  promotae  rei  literariae  landem  latnri : 
imroo  eos,  qoi  ad  cathedrae  qnasdam  publicas  adspirarent,  lege 
etiam  ad  id  ipsum  adigerem. 

15.  Dixi,  his  in  actis  nnn  nisi  nostrorum  opuscula  evulpainla 
esae.  Ne  tamen  in  invidiam  apud  exterot-  ob  hoc  ipsum  inoi- 
damns,  et  soli,  qnod  objectum  tam  saepe  est,  scientiarum  qnod- 
dam  velut  monopoHum  invadere  velle  videamnr.  e  re  forte  fuerit, 
tribus  istis  tomulis  quartnm  addere,  ea  mixtim  compiectentem, 
quae  extemi  literamm  cum  nostris  quodam  commercio  et  xliquo 
labomm  societate  juncti  nobi»  oommittere  dignftbnnttir.  Hac 
etiam  in  re  Academiae  Parisinae  aliammque  exemplum  habemus. 
Univereim  itaque  qnatnor  vulgandi  eeaent  tomuli  ex  ordine  «in- 
frulis  trimestribus  sese  consecuturi. 

16.  Scio  eqnidem  jam  a  multo  tempore,  antequam  provincia 
iu  dnnx  abiret,  actitatnm  fuisse,  ut  qnaedam  Hteramm  humaniomm 
specimina  ederentur.  Eum  in  finem  juvenes  noetri  sna  quaedam 
Monaohium  transmittere  jnbebantur.  At  vero,  tametsi  destinata 
eventu  non  camissent,  nunquam,  credo,  hac  methodo  quidquam 
luoemconspexissetorbisHterati  qualemcunqaeaseensummeritnmm. 

Deest  adhuc  magnam  partem  jnvenibns  istis,  quibus  vix 
meHomm  Hbromm  notitia  communicatnr,  sufficienH  artiH  peritia, 
deest  requisita  eraditio,  deest  et  defuit  semper  necessaria  manu- 
ductio,  deAiit  demum  omnis  in  materiis  pro  eiercitatione  prae- 
scriptie  eelectus.  Omnia  prope  noetrorom  poesis  et  oratoria,  ei  fas 
eet  dicere,  non  nisi  frivolis  vel  pnerilibuB  vel  recte  domesticis 
occupabatur.'    Pueri  dyBcoU   ezesse  jubendi;    Oratio   in   genere 


'  Dies  iflt,  keiii  Vorwnif  ^iegen  dii'  iiulner,  wnklie  ilii' .inf^^Hhnii  *ti)llt.!ii. 
Du  Doliuinent  will  uur  darlefcen,  Jals  IJchlllerarbeitcn  niiht  nir  eiue  KclBbrtv 
ZsliBchrift  paisen. 


,.Goog[e 


464      B&Ho  Btndinmm  et  inatitntioneB  ■oholfteHcM  Sncietatis  Jesn  III 


deliberatorio ;  S.  Aloysius  explodit  tonnentum,  spectaoalum  heroi- 
cuin;  Laadea  puellae  bavarae.  ode;  Jiustions  bHvame  et  palatinu^, 
bucolicon;  Giatolatio  ob  feliciter  exantlatas  pustulae,  elegia  ic: 
—  qaaiD  frivola  hnec,  quiil.  quaeso,  rfrum  istarum  literatioriK 
orbis  interest '.  Luuge  aliud  illi,  (juibus  menttun  jam  riget,  aMuHu; 
ezpetunt,  <{uam  ista  iu  metri  leges  aegie  contoi-ta.  Seligendae 
.'lunt.  81  contemni  non  velis,  pro  exercitiis  amoenioriB  literaturae 
materiae  ex  Ethica,  Politioa  omniqne  morali  Philosopliiasablimis- 
wnae;  adimendus  illis  per  poesin  rigor  philosophicus,  et,  cam  ex 
sua  jani  natura  proaint,  curandum  poetae,  nt  porro  etiam  delectent. 
Haec  non  nisi  eo  dicta  sunt,  ut,  ticet  Juvenum  noKtronim 
npc  ingenia  contemnam  at:v  inJustriam  rejiciam,  negotium  tameu 
ietud  boHb  illis  non  coramttt^ndum  ci  majorem  materiac  aelectom 
habenduni  fj-se  adinonerem,  quamvis  haec  ipsa  et  plura,  qTiaf 
addi  poterant,  atleo  vulgo  jam  noba  tjint,  nt  ista  admomtioup 
opuB  vix  ftiisspt. 

17.  Chiios  modo  paratum  cBt.  Directore  jam  opus,  qui  iUutl 
in  ordinem  redigat.  Haja»>  erit  transmisea  no&tromm  opera  ad- 
flervarp,  eensoribiis  conBtituendis  traderr  aut  praelej^ere,  authores 
de  correctionibiia  nPcesBariis  ailmonerf,  ca  deni(]UP  opera,  quap 
digna  prelo  viwa  ftierint,  in  ordinem  disponcre  ot  prelo  commit- 
tere.  Hnjus  etiam  ipsius  directorin  ciit  opusculo  cuivia  historiam 
actonim  agf^iidommqur  quavL-;  in  claase  praemittere, 

CpnBOreB  equidem  dirpctori  addcndi  euiit.  Sed  (juamvis  ex- 
})edire  existimem,  at  dirpctor  in  <)uihusvis  scientiis  satis  verBatns 
ab  omni  alio  oificio  vacuns  coostituatur,  id  tamen,  quod  censorw 
attinet,  pariter  adeo  necessarium  non  est.  yuiconque  enim  ad 
evnlganda  haec  opuscula  locus  eligatur,  facile  in  illo  depreben- 
dentar  viri  satiK  emditi,  nec  etiam  tantopere  cxjoupati,  ut  oen- 
sores  agere  non  possint. 

18.  Ceteram  nee  directori,  nec  c(Histituendi»  a  Saperiorihas 
censoribus  quidquam  liceat  sine  aathoris  praeBoita  et  consensu 
in  opere  illias  immutare.  Hujns  etiam  nomen  vel  expreBsum 
integre,  vel  literis  initialibus,  aut  signo  alio  libere  ab  ip&o  eleoto 
denotatum  disBertationi  sabjungatur.  Tlltimum  tum  mazime  ex- 
pedire  videtur,  oum  diHsertationes  ceneuriB  subjiciendae  iiunt,  ne 
vel  aifectibuB  quidquam  vel  praejndiciis  detur. 

Quamvia  praeterea  directorem  omnibtis  in  scientiis,  at  dixi, 
non  i]ae(Uocriter  versatum  esse  dei^at,  non  licaat  tamen  Tel  iUi 
vel  oensoribus,  siquidem  hi  perpetui  constituantur,  suo  qnidqaain 
nomine  aat  sua  ex  penu,  excepta  praevia  relatione,  actis  istis  in- 


,.Goog[e 


VorBchlag  fUr  uiue  wiuMiBch.  Zeitsehr.  in  OberdentKhl.    )TT9.      456 

serere.  Qaod  nisi  caveatur,  acta  haec  bravi  id  fatum  habebunt, 
quod  diarium  Trivoltiense  sub  fiuem  subiit.*  Percontanti  mihi 
ante  annos  aliquot,  qnid  Fatres  isti  ugerent,  a  Patnmi  (Tallormn 
non  nemine  responsmn  eat:  „Qaid  agentV  Unus  aliquid  soribit, 
et  reliqui  duo  ipsnm  laudant".  Sic  etiam  periculum  nuUum  erit, 
ut  ex  suppreasis  quiboBdam  disBertationibuH  quaedam  in  sua  trants- 
feruit.  Deniqoe  ne  illae  ipsae  diasertationes,  quae  de  eadem 
materia  elaboratae  imprimi  non  potuere,  fructu  omni  careant,  et 
anthor  promerita  lande  privetur,  liceat  directori  optima  ex  illis 
Bzcerpere  eaqne  vel  annotationnm  loco  impreBsis  subjungere,  vel 
in  nnum  oorpus  redacta  appendicie  loco  adjnngere,  silentio  tameu 
minime  praeteritis  anthoribus. 

19.  Qiuonnqae  nostrorum  errores  extei-oi-mn  quoscunqiie  re' 
fatandofi  sumpserit,  sive  ii  rem  Uterariam,  »ive  politicam,  sive 
Atiam  ipi<a  dogmata  conoemant,  curandxun  erit,  ut  id  ea  modeatia 
'aciat,  quae  religiosoe  pacis  et  publicae  tTanquillitatiB  amantes 
clec«at.  Non  opus  est  satyrioiB  dedamationibus ;  uptime  reiatantur  - 
errores,  cum  tranquillo  animo  meliora  dicnntur.  Itaqae  directotis 
frit  oavere,  ne  vel  minimum  quid,  quod  satyram  aut  oommotiorem 
etiam  tantum,  ultra  quam  deceat,  animnm  sapiat.  in  Incem  sinat 
emergere.  Quodei  author  gcanmas  ht^usmudi  ita  adamaverit,  ut 
ubelo  notare  noUt,  rejicienda  ipsiuB  diseertalio  est.  Haec  una 
pr&ecautio  neglecta  esteronmi  in  uos  odium  concitabit,  adhibita 
nequidquam  oberit. 

'  Die  „H6iDoiTee  de  Tr6voax"  ( in  der  Ljonei  Provinv )  eracbieueu  nu- 
KHt  noi.  Vi'.  nnter  dem  Titel  „II6nioireB  ponr  fHintoiri!  des  scienceB  et  den 
heaux  arte  . ."  Janvier,  F^vrier  1701  ATrevoui.  (PiU-iB,  Etieune  Oanneau.)  — 
Ale  ntlmlicfa  gagen  Ende  des  IT,  Jahrh.  die  antireligioBe  JonmaliBtik  Unheil 
AUBtiftete,  bateu  die  Jeeuiten  von  TriTODi  den  Heraog  dn  Haine  um  die  Ge* 
nehmignui;  zur  Herftuagkbe  einer  Zeitecbnft,  welche  alle  Einzelangriffe  der  Frei- 
geieterei  snf  die  Offenbaning  bek&mpfe  und  cngleieb  eine  tjberaicht  tlber  die 
neuutte  Literatnr  dei  Erdteils  bote.  Vier  Jeiniien,  von  welcben  diePP.  Catron 
nud  TDomemiue  aicber  sind,  wnrdeu  ale  Hitarbeiter  beatimint,  imd  aa  erschien 
die  beate  noch  geBchlltete  Zeiuohrift  voii  1701— 1T31  zDTr^voni,  daan  hia  I7S3 
ni  1.700,  endlich  von  Jan.  1784  bJB  ITfiS,  dem  Jabre  der  JeBnitenvertreibnng 
Mu  Piankreich,  zu  PariN  bei  Chanbert.  Der  letcte  Kedacteur,  P.  Berthier,  von 
welchem  die  letct«  Nr.  vom  Hai  1762  gezeiehuet  war,  ichied  ohne  Eiage  vou 
Beineni  Amte,  Seit  der  Verlegung  nach  L;on  war  der  Titel.  „U6iiioires  ponr 
rhiiCoire  dee  iciences  et  dea  beanx-arts,  commeuc^s  il'jmprimer  l'an  1701  X 
Trevonx . ."  —  Btne  niederdeutache  Bearbeitung  ersobieD  in  blofs  9  BKndeu  zu 
Aiueterdam,  Jau.  1701  bis  Jtini  1705;  eiue  italieaiBche  za  Pesaro,  danD  zn  Te- 
nedig  bei  Qroppo,  letztere  bii  1763. 


,.Goog[e 


466      BatiD  «tndiomm  et  iuntitntiuneB  acholuticM  SorieUtiB  Jea 


Nachtrage  zam  I.  Bande  dcr  R.  st. 
Nr.  110. 

Brief  des  h.  Ignatins  an  Herzog  Albert  V. 
von  Bayern. 

20.  Jan.  1656. 

Vorljenifrkiing.  Pcr  ffili;euile  Brief,  weldinii  il«r  li,  iMiiiitinB  ini -laW 
«piiicii  ToilftB  whrieit,  1'ehlt  in  ileni  tJainmctiverlfe  ..Cartas  ■(1«  .S  iBH-i^-i''"  ili-inn 
vierler  mdiI  lc'/ter  Ba,iiilbliiSbislnri4  reichr,  P.  Chr  iMt  ti|)h  Qnnell  i,  Leben  ili^s 
h.  Tirnatitii'  vnn  LujoU,  Innsbriiuk  I84B.  8*.  S.  :-{53.  .\niii.t7,  infint.  dor  Brief 
aei  gKUB  vcrluren.  Wir  Terditnheii  ilen  Urteii  i>juem  Fri^nnili-,  iler  ihn  bq  Hrin- 
chen  im  RejchMrchiv  (.Tesuitica  Nr,  1357  ^  f"l.  7  sq.)  enttleckte  un<i  ireuau  nli- 
whrieb.     UnsercM  Wiii^ens  ist  iler  Brief  nuch  niigeilruckt. 

Ihs. 

lUuHtrieaime  Princeps  et  Domine  in  Christii  obperiiandisaime. 

i^mnma  gratia  et  aetemUH  amor  Dei  ac  Duiuini  nostri  Je&u 
Christi  Excellentiam  Tnam  continais  donomm  snomm  «piritna- 
liom  exomet  augmentb. 

Per  literae  E.  T.  XII  Decemhris,  et  alias  D.  Canisij  X\T;1I 
einsdem,  ciun  artictdis  utrinque  siibsigiiatis^  ad  me  missi»,  in- 
tellexi  qaae  de  inetituendo  Ingolstadij  collegio,  ac  seminario  bo- 
norum  ac  fidelinm  minietroram  oatholicae  Religionis  ibi  parando. 
sancte  ac  pro  cathobci  ac  optimi  Principis  dignitate,  T.  E,  con- 
stituerit.  Et  tam  id  totum  propoflitum,  et  promptitudo  ad  prae- 
standa  quaecunque  in  artioulis  ad  T.  E.  pertinent,  quam  ciu-a 
illa,  i)ua  a  nobis  nblatum  ex  officio  charitati^  ministerium  repo- 
scit,  et  ad  collegiales  primo  quoque  tempore  niittenflos  nrget; 
optimae  mentiB,  et  ad  neram  Beligionem  in  sno  Dominio  pro- 
ptignandam  pTopensissimae,  nobis  fnit  argumentum :  Vnde  alioqni 
no8  satis  accensos  ad  negotinm  fidei  in  Oemiania,  ac  praecipue 
in  Bauaiia  pro  uirili  parte  iuuandum,  magis  atque  magis  eo  de- 
siderio  aocendit.  Itaque  non  solum  ad  ea.  quae  obtulimus  ali- 
quando  curanda,  vemm  ad  oblata  re  ipaa  stiperanda,  eniti  in 
animo  habemns:  et  quEte  in  articulis  ad  noB  missis  continentar 
(qnae  omuia  ad  commune  ReligiouiB  bonum  faciunt)  praestare 
pro  uirinm  nostrarum  tenuitate  studebimns.     Cum  tamen  haec 

■  HoHuni.  Qemi.  PaedaKoiriin,  Ratiu  Btnd.  S.  J.  T.  p.M6— :449. 


,.Goog[e 


Brief  Ata  h,  IijnatiM  an  Herzn^  AlbeTtV.  von  Bayern  ISWJ.  ^7 


Hit  nostri  inatittiti  ratio,  Tt  quae  gratis  accepimus  gratis  onmino 
demus:  Cumque  nec  consuetudo,  nee  conetitutiones  nostrae  ferant, 
ut  dotationem  alicuius  coUegij  cum  obligatione  praedicandi  uel 
Theologiam  docendi  admittHmus,  quamuis  ad  ea  praeetanda  aimuB 
parati,  ratione  tamen  pacti  uel  obligationi»  ad  ea  obstringi  non 
possemus :  vt  nec  uice  j  uersa  ex  parte  T.  E.  obligationem  ullam '- ' 
requiremus.  Nam  quod  ad  no3  attinet,  affectuH  obseruantiae  erpa 
T.  £.  et  IIluetrisHimam  snam  domum,  ut  catbolicae  fidei  in  Ger- 
mania  colnmnam  firmissimam,  et  propensio  cbaritatis  ad  ^nb- 
neniendum  tam  afHicti»  orthodoxae  Beligionis  rebus,  omnium  «r- 
ticuloTum  et  obligationum  inatar  erunt ;  vt  non  solum  coiiHeruarR, 
sed  augere  in  dies  omnia,  quae  praewtareincoeperimua,  adnitamur. 
Quod  uero  attinet  ad  T.  E.  et  illustrissimos  suow  succesflores : 
speramus  etiam,  quod  libere  et  ex  afFectu  charitatis  eiusdem  in 
sumn  Dominium  et  Societatem  nostram  aibi  deditissimam,  noBtmm, 
imo  suom  collegium  fouebunt,  et  potius  augendos,  crescente  nu- 
mero,  quam  imminuendos  redilitui^  ei  asaignatot^  existimabtmt, 
quamUu  nostri  se  Rei  Publicae  utiles  exbibebunt.  A  quo  si 
ceHsarent  ftliquando  (Quod  Dens  auertat),  ne  iios  i|uidem  red- 
ditns  manere,  sed  in  utiliora  pjetatis  opera  conuerti  uelle- 
muB.  Mitto  tamen  E,  T.  quae  ex  instituto  noetrae  Societatia 
fundatoribus  collegiorum,  etiam  non  id  exigentibus,  praestare, 
non  pactis  ullis,  sed  noatris  constitutionibus  obstrioti,  (qnae, 
antequfim  ullum  colleginm  ex  plurimis,  quae  iam  babet  noatra 
Societas  inter  fideles  etinfideles,  erigerettir,  definita  ot  rata  apud 
nos  habebantur)  tenemur.  *  Quod  sine  mora  colleginm  mitti 
puetulat  T.  E.  (quod  in  nobie  est),  ita  oninino  fiet,  et  intra  XX 
dies  postquam  T.  E.  literae,  quae  his  respondeant,  ad  nos  per* 
uenerint,  ei  vrbe  mittentur.  Quia  tamen  qui  mittendi  erunt 
non  uno  in  loco  sunt,  et  inde  educendi  erunt  band  dubie  non 
sine  aliqua  difficultate,  vt  expeditius  id  fiat,  conferret  tjuam 
maxime,  si  T.  E.  Bummo  Pontifici  scriberet,  aniini  sni  sententiam 
significandoj  et  petendo,  ut  mihi  iniungeret  eos,  qui  mittendi 
erunt  ad  T.  E.,  statim  traUMmittere,  et  nt  sua  beuedictione  pro- 
fectumm  collegium  iuuare  dignaretur.  Sic  enim  Sanctissimi  D. 
X.  authoritate  adiutus,  faciliue  educani  eos,  <^ui  mittendi  erunt, 
undecunque    eoe   educi    oportebit.      Hi    tamen    uisum  |  non  fii- 1. 1 

'  lu  folio  hnit  e|).  addito  legitnr:  „Ex  eecoiida  parte  uonstitutioiinm. 
Ckp.  2^  de  mBmorift  praeitanda  er^a  FnQdAtDret  collegiomm  et  bene  ds  ipBia 
meTitoa".     .Qnoniaiu  iil  maiime  ratioiii  .  .  .  in  glorinm  IJel  pnsgit.'' 


,.Goog[e 


456       ItAtia  Rtndionitn  et  inBtitntiones  acbolagticfte  Societatii  Jeen  IH 

rit  T.  E.  scribendnni  esfie  Sumnio  Pontifioi,  niliilo  minoe  qaod 
Bcripei  jiraestabo.  et  ante  aestatie  initinm  Deo  duce  pemenire 
IngolMtaditim  poternnt.  De  numero  mittendomm  et  alijs  qni- 
busdam  Maguificus  Bominus  Henrioua '  referet  T.  E.  qnod  ei 
tusiuB  acripturus  saiii.  Interim  Dininam  preoor  bonitatem,  ut 
laboranti  in  Gennania  ecclesiae  suae  tandem  niisereatur,  et  IUu- 
strieaimam  T.  K.  ut  eius  propugnatorem  inprimis  strenunm  «c 
Hdelem  dunis  suae  gratiae  qnam  cumulatiKsime  pro»<equatur. 
Rumae  XX  Januarij  M.D.LVI*. 

T.  Ex'i" 
liumilHmau  seruH  |sic|  in  Dno 

|Ignatitl6.|  Der  Nauieu  ftn*eeni:liiiitU!M. 
■leHu:  niustrigsimo  Principi  ac  Domino  meo  in  Chrislo 
obseruandiiwimo  Duci  B&uariae  etc.  Alia  (Schweickeri,  ut  vide- 
tur)  manu  inscriptiont  adscriptmn :  G.  Reupommm  praepraiti 
Ignatij  <le  Acceptanila,  capitulationp  ct  mittendis  Theologip. 
(praeseiitatum  X.  tebraarij   1556.) 


Nr.  111. 

AnweiBung  fflr  die  nach  Ingolstadt  entsandten 
Jesniten. 

Sommer    1556. 
(AbHhrift  im  Htlnohner  &eioliaarahiv  Jemiitica  1867" ,  Fol.  14  Miq.  a.  p.) 

Vorbeiuevknii)?.  Die  Inst.i uktion  ist  wahTsuheinlitdi  Ton  P.  PoUnca 
..f.i  iiiandato  P.  tKUktii"  verfiifit;  die  Abncbrift  enthKlt  10'/i  Fnliaseiten.  obeii 
vnn  nnbeknnnt«r  H»bA  ,.Instnictio  i)e  ingolBta.dio".  ()a.tiB  tod  der  Hiod  des 
Kcl.  ('anisinx  ,.t:x  Vrbe  IKK6''.  Wir  ji^eben  die  iDetroktion,  wie  nie  voriie^i. 
iihno  VerbesseniDg  Aer  Febler  (^egen  die  italienisohe  Becbtscbreibuug  nnd 
fiih'i!ii  dii:  deutsube  fjtiiTsetEnuK  bei.  Ilas  Itelieniache  selbEt  ist  minder  korrekt 
iinii  TprrSt  deu  treborEunn  Himuier;  auffslleud  ist  der  konHequenfc  (rehranrb 
vun  „li"  Btdtt  ;,loro". 

IbiUi  I  Jeiias. 

I}«tructione   pel  Collegioi        AnKeisuog  fiir  daa  Dach  Ingol- 
cheBimandaad  Ingolatatlio.   sUdt  geschickte  Kollegiiiai.  — 

'  ^hweickemB,  Docii  RecretMriDi. 


nGooglc 


Auweiinng  fflr  diK  nach  IngolBtadt  enMantltcn  Jesniten.  Id5S.        459 


[In  latere,  (ilia  matiu)  Data 
a  R.  F.  N,  Igniitio  iirimis,  qui 
Roma  Ingolstadium  aiint  iiiisBi 
anl  1556. 

Quattro  eose  yi  deoeuo  piin- 
cijialmente  procurHr'  nel  Lollegio 
d'Ingolatadio.  \'na  per  li  oolle- 
giiili  ohe  91  niundaiio.  Altra  per 
le  schole.  Altra  per  la  citti,  et 
stato  del  duca.  £t  Altra  per  la 
fundatione  det  detto  Collegio,  or- 
dinata  alli  fini  praedetti. 
Quanto  alli  CoUegiali. 

1.  II  Rettore  sarail  il:  Toma'. 
"t  Collaterale  di  es^o  sara  il  M':" 
tlurtado.  II  Dottor  Cuuillon 
sara  soprastante,  senza  pern  occu- 
parsi  nel  gonemo.  accio  ])os8a 
meglid  attender  ad  altre  coee  piu 
proprie  di  sua  profesKione.  Si 
par  qualche  cosa  importante  li 
parera  debbia  farsi,  che  il  Bettor 
non  la  fa:  0  non  farsi,  facendoli 
[sic]  il  Rettor:  parli  con  eHSo,  et 
»e  saranno  d'accordo,  facciatd 
inello  qne  dirii  il  Dottor  Cunil- 
lon:  Se  non  si  aocordaHsiuo.  la 
Gosa  ni  tenga  sospensa,  insin'  a 
tanto.  che  (d  consulti  il  pronin- 
ciale  loro,  ohe  e  il  Dottor  Canisio, 
o  nero  il  generale  in  Boma.  et 
li  tre  nominati  non  staranno  ad 
obedienza  l'tm(>  deU'  altro.  Ma 
come  usa  M'"  Hurtado  roflicio 
tti  collaterale  col  Rettore,  lo  potra 
etiam  uaare  col  soprastante. 

2.  Hahbia  il  Rettore  qaattro 
Contjultori,  et  senza  il  soprastante 


Gfgebeu  voii  uiisenn  hochw. 
P.  Ignutius  furjeiie,  die  iin  J.  t55fi 
KUBrst  uacli  lagoJNtadt  gesaudt  woi- 
den  siud. 

Vorznglich  vier  Diuge  siml  ini 
Ingolstatlter  Kolleg  beacbtciisnt.'rt: 
1.  (lie  abgescliickteu  Kollegianis- 
mitglieiler,  '2.  rtie  Scliuleo,  S).  dic 
Stadt  iiud  <ler  Staat  de.s  Herzvgs, 
4.  ilie  Stirtuug  des  genaunten  Kol- 
legs,  welche  dcu  genannteuZweckou 
[Schulen]  entspricht. 

Die  Kollegiiiinsmit!!lic(lur. 

1.  Kektor  wird  seiii  der  Mag. 
Thomas*,  seiu  Riitsraauu  der  Mac 
Hartado.  Der  Dr.  Cuvillon  soll 
StudienprSfekt  sein,  ohne  sich  je- 
docli  au  der  l.eitiiQg  des  Kollegs 
zu  beteiligi-n,  dariiit  er  seine  Amts- 
gescbHfte  deato  besser  heachten 
kSune.  Wenn  jedoch  uach  seiuem 
Ermesseu  etwas  geschehen  lunrste, 
was  der  Rektor  nicht  thnt,  odcr 
nicht  gi'schehen  mijfste,  wns  den- 
noch  der  Rektoi-  thnt,  so  spreche 
er  init  dem  Kektor,  uud  weuu  sie 
dann  eines  Siunes  sind,  so  tbue 
man,  was  der  Dr.  CuTillon  sagt  -. 
sollteu  sie  jedoch  nieht  eines  Sin- 
nes  werden,  so  schiebe  tnan  die 
Sflche  auf,  bis  man  ihreu  Provin- 
zial,  deu  Dr.  CaniBias,  oder  den 
General  in  Kom  um  Rat  angeht. 
Die  drei  genunnteu  (Ingolstititer) 
Patrea  sollen  nicht  im  Verhaltuisse 
des     Gehorsams     uuter     einander 

I  siuhen ;  wie  vielmehr  der  Hag. 
Hurtado  a)a  Ratsmann  nebun  dcni 
P.  Rektor  steht,  so  stche  er  auch 
znm  PrSfekten. 

2.  Der  Rektor  boU  vier  Kon- 
isnltoren   haben,    uud    Ewar  anfser 


'  P.  Magister  Thor 


is  Nimvregen,  Lelirer  der  Theol.  s.  R.  st.  I,  349. 


,.Goog[e 


4A0     Bitl.io   etndionim  et  iuititntionu  icholaatjcne  Societatii  JeHn  TTI 


et  oollaterale  saratmo  li  dae  altri 
il  D,  Hermauno,  etM™Theodoro'. 
con  li  quali  benche  si  consigli 
il  itettore,  stara  pure  in  eseo  la 
resolatione  delle  eose. 

3.  Li  Nominati  elsgeranno 
vn  syndico,  il  quale  puo  ORser 
Tno  di  essi,  cui  oflicio  sia  amsave 
il  Rettore  delle  cnse  delli  suoi 
snbditi,  cbe  non  li  pareno  bene. 
et  del  medesimo.  o  etiam  del 
pTuprastante  et  collaterale,  potr^ 
referire  o  scriuer'  al  proiiineiale 
Canieio,  ouero  al  generale  in 
Rnma. 

4.  II  Rettore  pigli  per  aiuti 
siio  un  Ministro,  il  quale  deue 
esser  persona,  cbe  troppo  non  wi 
(iccupi  nelli  studii.  ^'  '^«H'  ulficij 
spiritnali:  et  habbia  qnalche  ta- 
leiito  per  iiiutarlo  nel  goueiiio 
doniestieo. 

f>,  Quelli  che  si  partiratmo  ile 
Italia  ]ier  Ligolstadio,  saranno 
18,  jtipliaiido  (|ua.ttri'  in  Loi-eto, 
che  s:iranno  Francesuo  di  Sal- 
mouota,  Hiagio  de  Eugubio,  Ja- 
como  di  TUia,  et  Marsilin  de 
Vlloa.  (>  qualche  altro  che  psrera 
al  Rettore  in  loco  d'aIcuno  di 
questi*.  In  Alemagniapigliaranno 
due  o  tre  altri.  onero  4,  se 
saranno  necessarij  per  il  seniitio 
di  cai^a  nella  cocina,  et  nello  spen- 
dere,  et  altri  seruitij,  accio  gii 
scolari  nou  si  occnpino  in  quelli. 
Et   se  Ki    trooaiio  persone  atte 


dem  PrBfekten  niid  dem  Ratsmann 
folgende  zwei  weitere:  deo  Dr. 
HermaoD  nnd  deo  Mb);.  Theedor'-, 
obgleich  er  sicli  aber  mit  ihncn 
zn  ber&ten  hat,  so  bleibt  ihm  doch 
die  BntscheidunK  der  Fragen. 

3.  Die  (TJer)  Geuannten  werden 
einen  Syndikus  ernfihlen,  der  ans 
ibrem  Krei.se  genoramen  werden 
knno,  uad  desseu  Anit  sein  soll,  nber 
Diuge  der  TJntergebeDen.  die  ihm 
nicht  gnt  scheinea,  <lem  Rektor 
zn  berichten;  sogar  kaon  er  in 
gleicher  Weise  flber  den  Prftfekten 
uod  den  Ratamann  an  den  ProTio- 
zial  odnr  an  den  General  in  Rom 
bericliterstatten  oJer  srlireiben- 

4.  Der  Rektor  oehme  zn  sei- 
nem  Gehilfen  einen  Mioister:  der- 
selbe  mnfs  ein  Maoii  sein.  der  sicb 
nictit  zQ  sehr  mit  Stniiien  nder 
mit  dor  geistlicbeD  Seelenfubriing 
beT.hHftigt  nnd  ein  gewisses  Tslfliit 
hat,  dem  Rektor  in  der  Leilmis 
des  Hanswcseus  zii   lieiren. 

ft.  Die  Ton  Italieu  nacb  Togol- 
stadt  reisenden  Jesniten  werden  IS 
sein,  ila  «ii!  in  Lorftto  noch  vier 
Rcligiosen  iiiitinjbmcn.  nHmlicb 
Kraii/.  von  Salmoncta,  Blasias  vod 
Engnbio,  Jaknb  de  TtHa  nnd  Mar- 
silins  vfin  Dlloa.  oder  statt  ihrer 
vielleicht  andere  nsch  dem  Er- 
messen  des  dortigeu  ReVtora.*  In 
DentHchlauil  werdeo  sie  2  W  .t 
oder  i  weitere  fals  Laienbrnder) 
anfoehmen,  wenn  solche  nOtig  sioil, 
fnr  dic  Hansarbeiten  in  derRflcbe, 
iu  der  Vorratskaramer  uud  andi-- 
ren  Handdiensten,  damit  die  Scho- 
lastiker  nicbts  damit  zu  thuo  haben. 
SoUten    sich   derartige   Laieu,   dis 


■  Herniftnn  Thjrens  (^Tyrens")  nnd  Theodor  PeltkPus.    I,  84«. 

■  Tom.  I,  349. 


,.Goog[e 


A,nweiBiin;  t&i  die  luiuh  Iutfulstftdt  entsaQdten  Jeaoiten  16S6.      461 


per  la  Compognia  che  voglionn 
far  tali  seraitij,  sar&  piu  da  desi- 
derare.  se  non,  potranno  pigliarai 
per  Bulario  alctmi  di  mano  di 
qaalohe  amico  che  li  cognosca. 

6.  luLuretolasciandoGiouauni 
etPietro',  pigliaranuo  laviaper 
acqua  o  per  terra,  come  saranuo 
consegliati:  et  audaudo  per  ac- 
qua  arriuarauuo  a  Chioza  [Cbiog- 
giaj  a  vista  di  viuezia:  et  se 
non  vogliano  eutrare  iu  quella, 
]j08souo  per  il  fiume  audar  \a.  volta 
di  Padoa,  et  li,  oaero  iii  Bas^an 
potranno  comprare  un  paro  di 
canalli,  o  come  pareri  al  Bettore 
aiutandosi  delli  no^ri  di  padoa, 
che  stanuo  al  ponte  pedocchioso, 
o  di  Bassau,  doue  sta  Maestro 
Gasparo  un  poco  fnora  dela  terra. 
Se  pigliauo  la  via  di  terra  da 
Loreto,  U  doueranno  comprare 
li  caualli:  et  nou  li  accade  paa- 
sar  per  Vinezia,  ne  per  Padoa, 
ma  pigliar  la  via  dritta  di  Trento 
per  Bologna,  Mautoa,  Verona,  o 
come  saranuo  iusegnati. 

7.  Di  Trento  passando  per 
lapruch,  pigHaramio  la  via  di 
Monaco,  doue  sole  far  re.iidentia 
l'j][ni>  Daca^  et  salutaranno  sna 
eccelleuza  cou  vna  oratione  latina, 
mostrando  l'auimo  con  che  vauuo 
per  l'obedieuza  de  seruir  all  ec- 
cellenza  sua  in  aiuto  delli  suoi 
snbditi,  non  aolamente  cou  le 
fatiche  et  ogui  iudiistria,  ma  etiam 


XDF  G.  J.  passeD  und  solcbe  DieDSte 
leisten  wolleD,  dort  fiDdeii,  so  w&re 
es  Docb  wfiaschenswerter;  weDD 
Dicht,  Ho  kann  maD  DieDStleute 
durch  VermitteluDK  einea  FreDodes, 
der  aie  kenDt,  nm  Lohn  diagen. 

6.  Id  Loretto  werdeD  die  Kot- 
legiumsmitglieder  deii  JobaDD  und 
Peter  zuriicklaageD  and.Je  Dachdem 
mau  ihaen  r&t,  zu  wasser  oder  zu 
land  weiterreisen.  Gehen  aie  zn 
wasser,  so  werdea  sie  nach  Chioggia 
unweit  vod  Venedig  kommen,  und 
wenn  sie  in  diese  Stadi.  nicht  hinein 
nollen,  sok9nnensie  ^tufdemFlufs 
[KanalJ  nach  Padua  reis  u  Dod  dort, 
oder  in  Bassano  ein  paar  Pferde 
kanfeu,  oder  wie  es  dem  P.  Kektor 
voD  Padaa  gnt  dBnkt,  der  sich 
nnaerer  dortigen  PP.  dabei  be- 
dient;  dieselbeD  wohDOD  heim  Poato 
pedocchioso  iLftnaebnlckej.  In 
Bassauo  aber  wohnt,  wean  sie  doit 
Pferde  kanfen  woUen,  der  Magister 
Kaspar  etwas  aarserhalb  der  Stadt. 
Wena  sie  aber  voa  Loretto  zn  laad 
reisen,  so  mnsseB  sie  schon  dort 
Pferde  kanfen,  dArfen  aber  uicht 
fiber  Venedig  oder  Padna  leiaeu, 
aooderD  mnssea  dea  kurzeren  Weg 
Dach  Trient  aber  Bologaa,  Mantua, 
Verona  oder  wie  man  sie  soDBt  aa- 
weist,  einscblagen. 

7.  Von  Trient  uber  Innsbrack 
reisend,  werden  sie  den  Weg  nach 
Mfinchen  einscblagen,  wo  der  Er- 
lauchteste  Herzog  gewAhnlicli  liof- 
hillt;  sie  werden  Se.  Brl.  mit  eiaer 
lateiniBchenRedebegruraenuDdans- 
sprechea,  das  sie  anf  dem  Wege 
des  Geborsams  mit  dem  Batschlusse 
komineD,  Sr.  Brl.  durch  Hilfelesitung 
ffir  soine  Untertbauen  niclit  alleiu 
mit  Arbeilen  und  allem  ra5glichen 
Fleifse,  sonderu  selbst  mitdem  Opfer 


'  Nicbt  naiivr  hekannt.. 


,.Goog[e 


462      llatio  gtDdiornin  et  inatitotioneit  iKbolasticae  SooietatU  Jesn  111 


con  la  vita,  ee  bisogneri  per  la 
gloria  dimna.  Daranno  etiam  la 
litera  di  N.  Padie  }>er  il  duca 
priroa  o  do  p6  [sic,  dopo]  deU' 
oratione,  et  altra  al  Magm&co 
M°  Henrico  secretario  *  et  del  con- 
aiglio  dl  SQB  eccelleiiza  dicendoli, 
Ghe  hanno  comiDissioDe  di  N. 
Pftdre  di  iar  ricorso  a  siia  sig- 
noria  Pt  guidarai  per  il  buo  con- 
sigUci,  come  di  principal  promo- 
tore  di  questo  coUegio  et  araico 
et  padrone  speciale.  Er  da  esso 
M.  Hpnrico  saranno  iiistriitti  et 
Jintrodutti  |  al  dnca,  ouero  pig- 
■  liano  il  uerso  megtiore  che  li 
p&rer&,  ne  non  si  trouasse  detto 
Hevirico  in  Monaco. 

8.  Arriuando  in  Ingolstadio 
se  haueranno  qualche  gnida  ilal 
duca,  anderanno  doue  sarauno 
guidati,  onerci  trouando  il  I). 
Oanisio  farauno  cotne  hti  dira  et 
86  altro  Indirizo  non  haueranoo 
andando  alcuni  dilnrn  al  superiii- 
tendente  <[ell'  vniaersita,  vede- 
ranno  doue  convenga  tennarsi. 

9.  Trouandosi  la  M.  Henrico, 
li  ofieriranno  gli  daiiaii  che  li 
restano  del  viatico*.  o  nero  a  chi 
pares»e  il  prinoipal  Ministro  del 
daoa  verso  loro,  benche  di  qaeiM^ 
o  di  alb*i  bisognara  si  vestano. 
et  acconunodinn  in  oasa,  di  modo 
che  ogni  uno  habbia   huo   letto, 


ihres  LeheDB  zu  dieneii,  wenn  «s 
za  Gottes  Ehi-e  nOtig  aei.  Vor  oder 
uach  der  Redc  werden  sie  den  Brief 
DDseres  Vaters  Ignatins  an  deu 
Herzog,  und  einea  swetteD  an  Se. 
MHguifizenz  Mag.  Heinrich',  Sebre- 
tSr  und  Rat  Sr.  GxcellenK,  abUefem 
nnd  letztereni  initteilen,  sie  seien 
von  uDSerem  Vster  angewieBen,  eich 
au  ihn  zu  haiteo  nnd  seiuem  Ksti>. 
als  <les  hanptsSnhlichateu  BefOrde- 
sers  des  Kollcgs  nnd  besonderen 
Frenndes  nnd  Hemi,  eu  folgen. 
Von  diesem  Herm  Heinnch  werdpn 
sie  weitere  Belehrang  erhaiten  nnd 
beim  Herzog  eingefnhrt  werden. 
Sollte  H.  Heinrich  nicht  iu  M6ncben 
sein,  80  werden  sie  das  bestmCft- 
liche  Vorgeheii,  nie  ihaen  gntdQnlct, 
einhalten. 

6.  Wenu  sie  mit  eiaem  vom 
Herzoge  beigegehenen  Begleiter  iii 
Ingolstadt  ankommen,  eo  werden 
aie  dabiu  gehen.  wohin  man  «c 
fiibrt,  oder  wenn  sie  den  Dr.  Cb< 
nisins  antrefTeu,  werden  sie  nach 
seinem  Rate  handelii.  Hahen  lie 
abcr  niemsnden,  an  den  sie  sich 
weuden  kOnnen,  so  sollen  eioige 
vou  ihnen  znm  SDperinteudentea 
der  QniversitSt  gehen,  um  kd  hOren, 
wo  sie  wohnen  sollen. 

9.  lat  Herr  Heinricb  dort,  so 
sollen  sie  eutweder  ihm  da«  er- 
ShrigteReisegeld  einhBndigen^,  oder 
einemanilemDachGntdDnkeudieM« 
ersten  Herzogl.  Ministers.  Gleich- 
wobl  bedtirfen  sie  diesen  Cberschnfs 
nnd  nocb  weiteresGeld  znrKleidnnf 
nnd  h&UBlichen  Binricbtnng,  ds 
jeder  eiu   Bett    and  die  nOtigsteD 


'  Heinrich  Schweiker,  GeheimiekreUlr  des  Ba; eraheraoKii  Albert  V.   Dietts 

letcere  Schreiben  abgedrDckt  iii  LiixiwHkj,  Gesrli.  der  Jes.  in  Bajem,  I.  £7  iqq. 

■  l>er  Herzog  hatlt:  «iu  Keisegeld  von  UH)  Unlilkranen  in  Bum  a 


nGooglc 


Auweuuiig  fUr  die  Dujh  lugoliitailc  enUUKlteu  Jeraittin  .    W^. 


et  oose  iieceRsarie:  et  s'  al  prin- 
cipiononsipotesne.  quanto  prima 
»ij  potra. 

)0.  Si  attendera  ad  aoconimo- 
dar  rhabitatione,  et  ta  procari 
chiesa  per  li  eesercitij  di  nostra 
protpSHione,  o  altre  delle  Hchuole. 

11.  Li  DOsbi,  qoanto  Haranno 
megliori  in  se,  tanto  saranno  pi;^ 
jdonei  jnstrumenti  della  diuina 
gratia  per  aiutar  gli  altri.  Ogni 
nno  adunque  rettifichi  la  aua  in- 
tentione,  in  modo  cfae  totalmente 
cerohino,  non  quae  aua  sant,  sed 
quae  Jesa  Christi,  et  si  sforzino 
di  bauer  et  rinouare  spesso  11 
propositi  et  dpsiderij  d^essere  veri 
*t  fideli  eerui  di  Iddio,  et  ren- 
dere  buon  conto  di  se  in  ogni 
oosa  ohe  li  sarEk  commesaa,  con 
vera  abnegatione  della  propria 
volunta  et  gindicio,  sottometten- 
dosi  al  gonerno  d'  Iddio  per  mezeo 
della  santa  vbedientia,  hor  [6] 
siano  adoperatl  nelle  cose  alte. 
hor  nellfl  basse.  Et  si  sfondno 
di  ottener  qnesta  gratia  dal  dona- 
tore  d'ogni  bene  nelle  quotidiani 
orationi:  et  il  capo  loro  li  dia 
questi  rioordi  et  altri  ohe  per  11 
profitto  spirituale  li  saninno  con- 
venienti 


Dinge  haben  mnU.  WSre  die  An- 
8chaffaDg  derselben  aDfsngs  uicht 
ro&g)icli,  Bo  geschelie  sie  doch  bsld- 
mOglich. 

10.  Mau  achte  auf  HerBtelluug 
eiDer  WohnDDg  nnd  Gbei^be  eiDer 
Kirche  fur  die  VerrichtDDgen  unse- 
res  geistli<;hen  Bernres,  nud  auBer 
dem  anr  Schnlzimmer. 

11.  Je  hohereu  inneren  Wert 
nasere  ReligioBen  habeu,  desto  taug- 
licbere  Werkzeoge  der  gOttlichen 
GDade  fflr  dBs  Heil  der  fl&chsten 
«erden  sie  seia.  Darnm  habe  jeder 
die  gute  Meinung,  ao  dBls  man  nicht 
das  eigeae,  sondem  das  InteresBe 
Jesa  Christisncbt;  oft  erwecke  nnd 
ernenere  man  mit  allem  Bifer  den 
Vorsatz  und  das  VerlsngeQ,  ein 
wahrer  und  treuer  Diener  Gottea 
zu  seiD  und  fQr  jedes  nbertrageoe 
GeBchSft  die  Rechenschaft  vor  Gott 
gat  zn  beBtebsD,  tndem  man  mit 
wahrer  Verlengniing  des  eigeDeu 
WiileDS  uud  UrteilB  sicb  der  gAtt- 
lichen  Regiemng  vermittelst  des 
heil.  Geborsams  DDterwirft,  mQge 
man  fnr  hohe  oder  Diedere  Dienste 
verweadet  werden.  In  ihren  tftg- 
lichen  Gebeten  Bollen  sie  sich  be- 
mahen,  vom  Geber  jeder  goten  Gabe 
jene  Gnade  lu  erhalten;  und  ibr 
oberstesHaupt  verleihe  ihuen  diese 
und  andere  Aomntungen,  die  ihnen 
znm  gmstlichen  Fortschritte  dien- 
lich  seiu  werden. 


12.  Se  osBeniBra  la  vsanza  et 
ordine  di  oonfessarei  ognj  otto 
dl  li  Qostri,  et  commimicarsi  (ce- 


1 3.  Han  beobachte,  wie  zd  Rom 

.   geschieht,denGebranoh  nud  dieOrd- 

nung  derwSchentlichenBeicht  nnse- 

i«u»«j^  r  j  ^     ■•  \   ror  Mitbriider, femer  der  wScbentli- 

lebranao  u  sacerdoti<piu  speaso)     .     v  •     /j-   .i  ■    »        n 

"•^  ^  ' .  chenKommnnionldie  friestersoilen 
et  doll  examinar  la  conscienza.  ofter  zelebrieren),  der  Gewissens- 
et  della  oratioue.  et  delle  altre  erforschung  und  Betrachtnng,  aowie 
regole  che  in  Boma  si  osseruano.  i  der  abrigen  Regeln.  Sollten  eiszelne 


,.Goog[e 


464     Ratio  stndioruni  «t  inBtitDtiones  Kholastioae  SocietAtis  Jmh  IIT 


Se  pur  paresae  al  snperiore,  che 
aJcime  non  si  possono  oseernar', 
coDferendolo  con  gli  altri,  che 
piu  intendono,  ai  lascino:  Ed 
I,.  (liaei  |  auiao  a  Eoma  della  muta- 
tione  ohe  faranuo  nelle  regole.     : 

13.  Si  esercitino  quelli  che 
Bono  capaci  in  parlar'  la  lingua 
Thedeaca  et  in  praedicar  in  qnella, 
dentro  di  casa,  atl'  hora  della 
refettione,  quando  vno,  et  quando 
altro;  accommodandosi  ai  modo 
migliore  et  piii  atto  per  far  im- 
preasione  negli  animi  dell'  audi- 
tori  di  qaelli  paebi,  del  che  li 
nostri  che  sono  prattici  I^  et 
qualche  amico  di  gindicio  pot- 
ranno  dare  auiso. 

14.  Li  scholari  clie  saranno 
delli  uostri,  et  li  Maestri  atten- 
dano  a  quelli  stndie  [sic],  in  qual 
modo  et  tempo  ohe  li  sara  or- 
dinato  per  lo  euperiore,  il  quale 
donera  procMare  che  ogni  uno 
se  occnpi  bene,  considerando  come 
Ane  1'aiuto  sno  et  de  gli  altri 
nelle  litere:  benche  in  tanto  che 
non  si  troaassino  coaggiutori  che 
seiTiissero,  ogn'  uno  deue  es.ser 
parato  di  far  qual  si  uoglia  eer- 
nitio  che  gli  sara  ordinato,  ma- 
xime  qaelU  che  non  leggono. 
Et  si  ben  ni  fnsBero  coaggintori 
per  r  essercitio  dela  humilti  in 
hore  che  non  si  pi;6  studiare, 
potranno,  aiutar'  in  qoakrhe  mini- 
sterio  basso,  come  si  nea  in 
Boma. 

Ib.  3e  I'  intrata  o  prouisione 
del  Dnca    basta    per  trattenei-' 


Regeln  nftch  dem  Urteile  de»  Oberen 
Dieht  beobachtet  verden  kOonen, 
nnd  die  Qtrigen  Hftnsbenohner,  die 
es  noch  besser  verstehen,  dereelhen 
Meinung  sein,  so  nnterl&sse  man 
dieselben,  gebe  jedoch  hiefon  Nacli- 
ncht  nach  Rom. 

13.  Jene,  welche  der  di^iitschen 
Sprache  mftchtig  sind  and  in  ilir 
predigen  lcOnnen,  iibe  man  zn  lianse 
wSbrtnd  der  Mahlteit,  bald  den 
einen,  bald  deu  aurlern;  sie  solleu 
sich  die  beste  nnd  znr  RShrauK 
der  ZuhCreracbaft  jener  Gegenden 
pBBsendste  Predigtweise  aneigDeo; 
dariiber  kOnnen  unsere  Patres,  die 
in  den  deutschen  Anschannngen 
erfahreDsind.unddieEiusichtsvoIlrn 
nnter  iinNeren  Freundeu  nShere  An- 
weisungen  geben. 

14.  DieSchoIaatilcerundMagistri 
uDserer  Gesellschaft  Hnllen  die 
Studien  betreiben,  wie  nnd  wann 
der  Obeie  anordnet;  dieser  aber 
sorge  daftir,  daQ  jeder  sicb  tuchtig 
anstrenge  UDd  als  eiaziges  Stndien- 
ziel  dit^  wissenschaftliche  Hilfe  fur 
sich  und  andere  betrachte.  Gleich- 
wohl  mufi  jeder,  besondera  die  ketne 
Vorlesnngeu  halten,  hereit  sein,  so- 
lange  keine  LsieabrQder  da  sind, 
jede  beliebige  ibm  aafgetragene 
Dienstleistung  zu  volteiehen.  Selbst 
weun  Laienbruderda  wBren,  kfinnte 
man  in  Stundea,  da  maS  nicbt  atn- 
dieren  ksDD,  in  soichen  niedrigea 
Dienatleistnngen  zur  llbnng  der  De- 
mut  mithclfen,wieztiKomgeschieht. 


15.  Wenn  daBvomHerzog  an- 
gewiesene  EinkomraeD  zum  Uutei- 


,.Goog[e 


Anweisuutj;  Hlr  die  nBi;h  lut^olxtadt  ealsMidteu  Jenaiteii  IHW.         465 


maggioT  numero.  che  di  18  con 
li  coadiatori  che  sarauuo  neceB- 
sarij,  et  procnrassino  alctmi  buoni 
sappositi  (V  intrar  nella  oompa- 
gnia,  non  si  potendo  commoda- 
mente  Empettare  rtB|>OBta  di  Koma 
o  dal  sno  proainciale,  li  potranno 
accettar'  come  hospiti  in  sin'  a 
tauto  che  habbino  aui^o  dal 
proninoiale,  o  di  qua.  Se  non 
bastasse  la  prouisione,  bisognera 
che  si  parlasse  a  Maestro  Henrico, 
o  ad  atcuuo  amico  nostro  intimo 
al  duca  et  non  si  pigliasse  in 
casa  nessuuo  senza  volant4  di 
sua  Eocelleuza.  Se  loro  haiies- 
sino  Hua  prouisioue,  et  non  acca- 
desse  per  conto  loro  grauare  il 
duca:  po^souo  pure  accettarsi. 
Quando  in  niuu  modo  si  potes- 
siuo  pigliare,  mandiud  a  Praga 
o  Vienna,  se  si  contenteranno  li 
Eettori  o  il  prouinciale:  ouero 
aHoma;  dandocipureaniBoprima, 
se  non  fussero  suppositi  di  rare 
parti. 

16.  II  saperioi-e  babbia  cara, 
che  tutti  li  saoi  si  mantenghino 
sani,  et  con  le  forze  corporali 
che  conuengouo  per  la  fatica  del 
Diuiuo  Seraitio:  et  pereio  non 
li  lasoi  troppo  aflaticare  uelli 
stadi  ne  auche  iu  altre  dinotioni 
,.sue,  o  esBercitij  |  'spirituali,  raa 
che'I  tutto  sia  nioderato  secondo 
la  qualit^  delle  persone,  loco  et 
tempo,  et  facci  si  uuo  procurator' 
della  sanita:  et  questo  pare  potra 


halt  einer  grOfiereu  Zahl,  als  18 
nebxt  den  nJttigeo  LaieDbrfidern, 
hin<eicht,  iiD<f  eioige  gute  Sabjekte 
sich  xuni  Kiutritt  in  die  Gesetlscbaft 
melden,  so  ttaiiD  maD  sie  fiir  den 
Fall,  dafi  mau  auf  die  Antwort  Ton 
Rom  oder  voin  ProviDziale  nicht 
warteo  tcOunte,  eiustneilen  bis  zam 
Eintreffen  dieser  Antwort  ala  Gfiste 
anfnehmen.  W&ieaberdieStiftangs- 
samme  nnznreicheDd,  so  mufite  man 
mit  dem  Mag.  Heinrich  [Schweilcer] 
oder  einem  uHBerer  Frenude,  der 
ziigleich  ein  Vertranter  des  Herzoga 
ist,  sprechen  und  ohaeZustimmuDg 
Si-.  Exceltenz  niemnnd  ins  Hana 
aufnehmen.  Hat  man  aber  das  Aur- 
lcommea,  so  daS  man  deshalb  den 
Herzog  nJRht  20  betfistigen  brancht, 
so  kaDD  maa  deiartige  Kaadidatea 
aufnehmeD.  KOnate  maa  aie  aber 
JD  Ingotatadt  gar  nicht  zalaBBea, 
so  schicke  man  sie  nach  l^rag  oder 
Wien,  wenn  die  Retftoren  oder  der 
ProviDzialdamit  zufriedeDsJnd,oder 
nach  Rom,  indem  man  nns  vorher 
davoDbeDachmhtigt.aaBereawfireu 
ganz  ausgezeichnete  PersoneD. 


16.  Der  Obere  Borge  dafiir,  datl 
atle  seineUntergebenen  ilireGesund- 
heit  und  die  zum  DiensLe  Gottes 
D5tige  Kraft  bewahi-en;  darum  lasse 
er  sie  nicht  zu  aufreibend  in  Studieu, 
Andachten  und  geistticheD  CbuDgen 
sich  auatreDgen;  vietmehr  soll  aiies 
mit  MaB  je  aach  Verh&ltnis  der 
Persouen,  des  Ortes  und  der  Zeit 
geschehen.  Er  bestelle  daher  eiDeu 
Prfifelcten  der  Gesundheitspflege, 
etwa  deu  Mag.  Hnrtado,  damit  er 
suf  die  ErhaltuDg  der  KSrperkraft 
achte,  dazn  eineu  KraDkoDpfleger, 


*  Hic  iucipit  alia  mani 


,.Goog[e 


466      lUtio  stiidiurum  et  iDSCitntioiies  «choUsticke  Societ«tiB  Jesu  lU 


etifierem^^Hurtado,  il  qaale  atten- 
ila  atla  conseruation  <li  quella, 
nltre  I'  infirmieio,  cho  attAndera 
a  gli  anmialati  de]li  quali  Bpetial- 
mente  si  deue  hauer  eura,  che 
non  li  manchi  medico,  ne  le  co»ie 
che  per  !ui  saranno  ordinabe  per 
aiato  di  sua  sanita.  Et  perch^ 
(letto  m':''  Hurtado  e  indisposto, 
et  ua  spetialmente  per  pronar  se 
Irt  mntatione  del'  aere  li  con- 
1'erira;  non  Heli  dia,  n^  Ini  pigli 
fatica,  chenonpossasua  [ueraente] ' 
supportare.  Et  cosi  di  m'.'  Ger- 
ardo:  benohe  con  la  mutatione 
d'  aria  et  cibi  speriamo  stara  bene 
per  poter  aftaticarsi  nel  seruitio 
Dinino. 

17.  Tengasi  UBanz&di  scriuere 
al  menn  ogni  mcse  a  Boma,  accio 
possaiio  di  qua  easer  aintati  con 
li  ricordi  coimenienti,  che  occor- 
reranno,  tanto  meglio,  quanto 
maggior  infbrmatione  si  baner&. 

18.  Vedasi  chi  potra  beuere 
cereuosa,  chi  no;  et  ai  ordin'  un 
vitto  (con  conseglio  di  alcun  me- 
dico  amico)  che  sia  sobrio,  et 
esemiilar,  et  pur  tionuenieute  per 
la  sanita  et  torze  corporali. 

19.  Non  piglino  Blemosine, 
iie  doni  dalli  wcholari,  ne  facil- 
meiite  da  altro,  che  dal  Dnca, 
benche  per  la  chiesa:  se  alcuno 
amico  desse  nn  calice  6  coee  si- 
mili.  potra  accettarni,  et  cosi  d' 
altre  cose,  secondo  che  il  D.  Cani- 


!  <ter  die  Brkrankten  besorgt,  fur 
letztere  mn&  maD  besondere  Sorfc 
tragen,  damit  ei  ihnen  nicht  u 
einem  Arzte  oder  jenen  Ding«o 
fefale,  die  ihnen  znr  Wiedergeaesniif; 
verordnet  sind.  Und  da  der  (je- 
Dannte  Msg.  Hartado  schwachlich 
iat  nnd  gaoz  besoDders  dantm  ab- 
reist,  niD  za  versachen,  ob  ihm  die 
LnftverSndernDg  nutte,  ao  gebe  man 
ihm  nicht  zu  groQe  Arbeiteo  aaf, 
noch  lasae  man  ihn  aich  aolclie 
kufladeD,  die  er  nicht  leicht  ertragen 
kann.  Ebenso  ist  es  mit  Mag.  G«r- 
bard,  von  dem  nir  jedoch  infolge 
der  Luft'  nad  RcistverSnderaog 
hoffeD,  dafi  er  sich  erholea  wird, 
um  sich  im  Dipnste  Gottes  anza- 
Rtrengen. 


17.  Han  balte  sich  an  dea  G^ 
bmach,  monatlich  aach  Rom  za 
schreiben,  damit  man  von  hier  die 
passenden  Hahnangen  erhalte,  und 
diese  desto  zutreffender  ansfalleo, 
Je  eiugehender  die  Berichte  sind. 

18.  MaD  sehe,  wer  Bier  trinkeo 
kODDe  und  wer  oicht;  ancb  soi^e 
m&D  fCr  eine  Kost  (nnter  Beirat 
eines  befreundeten  Arztes),  die  zwar 
frugal  uad  musterhaft,  aber  doeh 
fur  Gesaodheit  uad  KOrperkraft 
zatrSglich  ist. 

19.  Nie  nehroe  roan  Almoseu 
noch  Gescbenke  vou  Schalern,  aicbt 
leicht  anch  vod  Preaaden  aa,  anOer 
voroHerzog.  Wollte  aber  <tn  Frenad 
fQr  die  Kirche  eiaen  Kelch  oder 
ihnliclieB  geben,  so  kann  man  eti 
annebmen;  ahnlicb  raag  es  in  an- 
dern  Dtagen  nacb  den  AaweisnnKen 
des  Dr.  Canisias  gescbeheu. 


'  Uin  Loub  ini  Trxt. 


,.Goog[e 


AiiweiBiiDg  fOr  dia  nach  logolntadt  eDtMBtlteD  JemiiteD  ln56. 


467 


20.  NeBsuno  moua  il  Dttca  6 
nltra  perRona  a  scriner  a  N.  Pt 
clomandando  pii'i  gente  6  uero 
che  Bi  habbia  a  cantar:  Ma  se 
loro  ripoteranno  checonoien  qual- 
che  cosadi  questo  geuere,  Bcriuano 
a  N.  P^  et  con  aua  licentia  dopoi 
potranno  mouer  6  uou,  secondo 
ehe  si  giudicara  espediente.  Et 
diano  questo  ricordo  anche  al 
prouiucial  sno. 

Circa  le  schole. 
1.  Trouandosd  (come  di  sopra 
e  dettoj  pre»ente  il  B.  Canisio, 
per  la  eaperienza  che  ha  et  nfficio 
procedera  nelle  Bchuole  come  a 
lui  parera.  Et  questo  praeenp- 
jjosto  che  deli  ricordi  che  segui- 
tano,  si  potr&  laeciare,  u  mutare 
qnello  die  a  lui  parera.  Vedaei, 
se  sar&  beue  al  principio  far  una 
oratione  latiua  publica  nno  delli 
nostri,  monstrandola  al  detto 
Caniaio,  et  daudo  ragione  ali' 
Vniueraita  della  sna  ueunta  et 
fari  auco  un'  semione  al  populo 
in  Thodeeco,  sigiiificando  li  me- 
'^.deaimameute  {  il  tine  di  questa 
sua  uennta,  et  come  attenderauno 
non  solamente  alle  lettioni  Theo- 
logice,  ma  etiam  alla  iastitntione 
della  gioventu  nelle  Iit«re  d'hn- 
mauita,  latine,  grece,  et  Hebraice, 
et  nelli  bnoui  costhumi  et  dot- 
trina  Chrietiana.  Et  qnesta  ora- 
tioue  latina  la  potra  pronuuciare 
il  D.  Cimillon,  6  il  D.  Hermanuo, 
6  uero  ii'."  Theodoro,  6  M":"  &er- 
ardo,  6  chia  parer  megliu.     La 


20.  MietniDd  veranlasse  deu 
Hei-xog  oder  sonst  jemaud,  an  lu- 
seru  Vater  zn  scbreiben,  om  mehr 
Persouen  oder  den  Anftrag  zuni 
Gesnnge  is  verlaogen ;  wenu  sie 
vielmehr  Holclies  ffir  KiitrSgtich 
balteD,  sollea  sie  an  DUaem  Vatfr 
Kchieiben,  und  daun  mit  iteiuer  Er- 
lanbuiK,  je  nachdem  ee  ihm  gut- 
dQiikt,  eine  Motion  einbriugen  oder 
uiitcrlaaseii.  DieKe  Mabnnng  sotleu 
tiie  anch  ilireni  frovinKial  nitteilfu. 


In  betreff  der  Scbuleu. 

1.  Wenn  der  Dr.  ('aDiaius,  wie 
oben  gesagt,  zn  Ingolstadt  auwesend 
ist,  80  wird  er  uach  seiner  Kr- 
fahrnng  nnd  Amtsgewalt  nnd  aach 
fleinem  GotfiDdeii  die  Schulanord- 
DungCD  tretfeD.  Uuter  dieaer  Vor- 
anssetzunK  kaan  man  die  nachfnl- 
genden  AnweignuKen  nach  aeincr 
EntscfalieBung  nnterlavsen  oder 
ftndern.  Mbd  iiberlege,  ob  es  giit 
sei,  daQ  einer  nnserer  Mitbriider 
beiiD  Antritt  eine  «fFentliche  latei- 
uische  Rede  hatle,  die  jedoch  deni 
geuaunten  Cauisins  vnrxulegen  ist, 
und  in  welctier  der  Universitftt 
Kechenschaft  nber  anger  Kommen 
abgelegt  nird.  Gnt  wfire  vielleicht 
auch  eine  dentsche  Kede  nn.s  Volk, 
iu  welcher  gleichfalts  anf  deoZweck 
nuiierer  Ankunft  hiDgewiesen  wird, 
aud  wie  die  Jesoiten  sieh  nirht  alleiii 
mit  tlieologischen  Vorlesungen,  soii- 
dern  aiich  niit  dem  Cnterrichte  der 
Jogend  in  derHumanitfit,  im  Latein, 
Griecbischen  nnd  HebrfiiHcheii,  in 
der  chriatlichen  Sitten-  nud  Glau- 
beuslehre  abfceben  werden.  Die 
Uteinische  Rede  mng  tod  deu  Drr. 
Cnvillon  oder  Herniann,  oder  von 
den  Mag.  Theodor  oder  Gerard, 
anch  einero  beliebigen  andern  fte- 
halteu  werden;  dte  deutsi^be  stSude 


,.Goog[e 


Batio  Btudiornm  et  JDstitntiones  schoUsticae  Societatii  JesD  111 


Thodesca  la  faria  maglio'  il  D. 
Canisio.  Ma  nou  si  tronando 
presente,  ta  potri  f  are  il  D.  Her- 


2.  Per  questi  CauiGiilari,  ee- 
sendo  per  ordinario  tempo  di  Va- 
cantie,  non  pare  debbano  oomin- 
ciare  le  lettioni  ene  eb  essercitij 
delle  schole,  ma  prepararsi  et 
accettar  le  cose,  accio  che  il  tempo 
della  renouatione  delli  studij  pos- 
sano  far  meglio  il  suo  ufficio. 

3.  Ptur  in  qnesto  mezzo,  si 
potrs  far  qualche  lettione  di  ap- 
parenza,  (se  parera  a  gli  amioi 
prattici)  della  Bcrittura,  6  delle 
litere  hamane,  6  di  Cosmographiaj 
6  dell'  uno  et  dell'  altro:  potr& 
anche  inBignarsi  )a  dottrina  chri- 
stiana,  et  predicarsi  qualohe  nolta. 
si  potranno  anche  li  Maestri  den- 
tro  di  caaa  eesercitare,  et  metter 
in  ordine  te  orationi  Bue,  che 
hanno  da  £are  nel  principio  del 
Btudio,  at  lettioni 

4.  Vedano  le  regole  et  anisi 
de  gli  Maestri  et  deli  diacepoli 
di  Roma,  per  auisarsi  nell'  ufficio 
suo,  et  adoperarle  secondo  che 
le  pereone,  luogo  et  tempo  ricei^ 
oano. 

5.  Li  doi  [due]  lettori  di  Theo- 
legia  scholftstioa  et  scrittura  per 
adesso  saranno  il  D.  CuuiUon 
6t  il  D.  Hermanno.  Et  nederanno 
di  polirsi  neUa  lingaa  latina  (il 
che  far4  etiam  il  Bettore)  et 
mostrar,  non  esser  ignari  dela 
greca  et  Hebraica,  con  tal  dimo- 
stratione  di  qnelle,   che  dia  an- 


am   beBten  dem  Dr.  Ganisias  oder 
iu  seiner  Abwesenheit  dem  Dv.  Her- 


2.  Weil  in  deu  gegenwSrtigen 
Hnudstagen  gemeiniglich  Valcanx 
ist,  EO  Bollte  man,  wie  es  sclieint, 
nicht  alsbald  die  VorlesnDgea  nnd 
ScbnlflbuDgeo  beginnen,  sondeni 
sich  forbereiten  nad  in  den  Ver- 
hSltuissen  omseheD,  damit  man  bei 
der  Stadieuernenemng  desto  besser 
sein  Lehramt  versehen  kOnne. 

3.  Docfa  lcann  man  iu  dieser 
Zwischenzeit,  wenn  nDsere  orts- 
erfahreneu  Frennde  es  gatfinden, 
eiuige  Probevorlesaugen  flber  die 
h.  Schrift,  Qber  HamaDiora,  Eosmo- 
graphie  oder  andere  P&cher  balten, 
ancb  GbristeDlehre  uDd  etlicbe  Pre- 
digten  halten.  Aucfa  kOnDten  die 
Magistri  za  baase  die  beim  Stadien- 
begiDne  zu  lialtenden  Reden  nnd 
LektioDsn  einnben  nnd  io  ordnung 
bringen. 


4.  Sie  Bollen  die  Regeln  wA 
AnweisnngeD  der  RAmischeo  Hagi- 
stri  ttnd  Schfller  durcbstadiereD, 
am  sich  iu  ibrem  Amte  larecbt 
za  finden,  nnd  sollen  sio  je  nach 
bedarf  der  Personen,  des  Ortei 
ond  der  Zeit  anweodeo. 

5'  Die  zwei  Lektoren  der  speka- 
lativen  Theoiogie  aod  der  b.  Scbrift 
SoUen  fnr  jetzt  die  Drr.  Gavilloii 
ond  HermaDD  eeio.  Sie  mAgeD  ibren 
lateiniscbeo  Aasdrack  lo  verfeinem 
SDchen,  was  auch  dem  Rektor  gilt, 
uod  aoch  ibre  Kenntnis  des  Griechi- 
Bcheo  uod  Hebrfiischeo  zeigea  nnd 
sie  thats&chlich  so  beweiseo,  dafi 
sie  Lehranktoritat  ood  Kredit  ge- 
wiDoeo,  aber   keioe  Eitelkeit  ver- 


,.Goog[e 


AnweisnDg  tOi  die  Dach  Ingolitodt  MtMadten  Juuiten  1666. 


469 


thorita  et  credito,  et  nou  inditio 
di  iiamt& ;  et  par  potriano  esaere, 
anditori  M^"  Hurtado  et  m^"  Qei- 
ardo,  3e  altro  non  si  uedeeme  in 
re  praesenti  che  piu  conaenga. 

6.  Si  iiauer4  cura  di  aiutar' 
nelle  schuole  Theologice  et  nell' 
altre,  li  coUegiali,  che  tratteira 
lo  HlT''  Duoa,  et  etiam  di  tutti 
gli  attri,  cheuerrauno  alle  schnole, 
facendo  semar  (qnanto  ai  potra) 
le  constitutioni  che  si  usano  nelli 
ooUegij  della  Compagnia  qaanto  al 
oonfessarsi  ogni  mese,  et  commuui- 
carsi  qnelli  che  sono  capaci,  et  I'  al- 
tre  regole  ordinarie:  et  se  qualche 
una  non  paresse  poterei  guardare, 
non  per6  U  discacoeranno  dole 
scfanole  li  scfaolarj,  ma  si  mo- 
strari,  che  d  tiene  spetial  [sic] 
oura  deUi  ossematori. 

7.  Non  si  pigUa  assuuto  di 
gouemar  U  CoUegio  deUi  taU  che 
non  sono  della  Comp: ,  senza 
auisarci  prima. 

8.  Maestro  Theodoro  sara  let- 
tore  diBhetodcaetGh-eco,  quanto 
aUi  Hbri  pii!i  difficili  (per  che  la 
grammatica  et  oose  pivt  taciU, 
le  potra  leggere  un  altro),  potria 
etiam  il  medesimo  altematim 
leggere  una  lettione  hehraica,  6 
aero  mezza  hora  del  G-reco  et 
mezza  del  hebreo,  et  se  li  fnsse 
tropo  fatica,  potri  diniderla  con 
Magistro  Oerardo.  II  Dottor 
Hermanno  etiam  forse  aiutari 
neir  hebreo,  Et  il  D.  CuaiUon 
nel  Grreoo;  se   non  fossero  audi- 

Vtori  capaoi  di  |  lettioui  tanto  alte. 


raten.  Vi«lleicht  kSnnten  auch 
Uag.  Hurtado  nnd  Gerhard  ihre 
ZuhCrer  seiu,  wenn  aich  unterdessen 
nichls  Passenderes  fnr  sie  findet. 


6.  Sorglich  wird  nian  in  deo 
theologischen  aud  den  aoderu 
Schalen  die  Oi-densgenossen,  die 
Tom  DDrchl.  Herzog  leben,  nnd 
aach  alle  andereo  Schliler  ffirdem, 
iodem  mau  oach  krfiften  anf  Be- 
obachtnng  der  in  deu  Kollegien  der 
G.  J.  ablicbeu  Sonstitationea  in  be- 
trefF  der  monatiichen  Beicht  ond 
KommuQion  der  hiesu  Beflhigten 
and  auf  die  sonstigeD  ordentlicheu 
Regeln  h&lt;  nnd  sollte  man  je  eine 
oder  die  andere  scheinbar  nicht  be- 
obachtenkOnnen,  so  nirdmandarnm 
die  Schfller  nicht  von  der  Anstalt 
Tertreibtin,  vohl  aber  zeigen,  da6 
man  den  Beobachtem  der  Regel  eine 
gaaz  besondere  Ffirsorge   schenkt. 

7.  ManabemimmtkeineLeitang 
soicher  KoUegien  von  Schfllern,  die 
nicht  zur  GJ.  gehOren,  undobne  da6 
wir  znerst  io  Kenutnia  gesetit  sind. 

8.  Mag.  Theodor  wird  Prof.  der 
Rhetorik  und  des  Griechisclieu  seiu, 
soweit  es  anf  schwierigere  Ankto- 
ren  aukommt  (denn  die  Grsmmatlk 
Qud  souBtige  leichtere  Dinge  kann 
eiu  anderer  lehren);  derselbe  k9uQte 
anch  abwechselnd  eine  hebrjliache 
Lektion,  oder  ^  Stande  Grieehisch 
und  ^  Stnnde  Hebr&iscli  geben  und, 
sollte  ihm  dies  zu  IMtig  sein,  sich 
mit  Mag.  Gerhard  in  diese  Arbeit 
teilen.  Vielleicht  kann  ihm  auch 
der  Dr.  Hermann  im  Hebr&iseben 
und  der  Dr.  Cavillon  im  Griechi- 
schen  helfeu,  wenn  nicht  zu  weit 
fortgeschrittene  Schnler  da  sind. 
Vom  Griechiscben  kann  msn  (viel- 
leicht)  Bolang  abstaad  nehmen,  bis 


,.Goog[e 


470      Ratio  ttii<iliorniii  et  iniititotiotieR  acholMtiMe  SooietatJR  Jetn  m 


del  greco  si  potra  soprastai-e  insiii' 
a  tanto,  che  fussaro  dispoeiti  per 
intendere  le  tali  lettioni,  adoper- 
andoaltre  piii  facili,  etptirqueeto 
garia  buono  conferirlo  con  mae- 
Btro  Henrioo.  6  altro  amico  de' 
familiari  del  Duca.  i 

9.  Maestro  Georgio  leggera 
la  2^"  clasee.  Ita  maeatro  lodoco, 
et  maeetro  Dionyfdo  la  3*  et  4'.  . 
et  e  da  credere  bautaranno  que&te 
claHsi  al  prinoipio,  eesendo  qualcti' 
mio  ohe  aiuti  nell'  ultima.  £t 
Jodoco  e  baono,  che  non  habbiti 
clasfie  grande,  aocio  che  posea 
ladciarla  faoilmente  ad  an  altro, 
quando  bissognassi  andar  a  pre- 
dicare  fuora  d'  Ingolstsdio.  Mae- 
stro  Gerardo  potra  supplire  nelli 
clasui  Muperiori.  Stephano  et 
Zymer  nelle  iuferiori,  in  looo  delli 
Maestri  deputati  per  quelle. 

10.  Nelle  arti  non  accadera 
dar  m^°  per  adesso :  benche  qual- 
che  lettione  di  Cosmographia  6 
aimile  potria  farla  mT*  Hurtado, 
et  pare  saria  edlficatiua. 

1 1.  Vedasi  se  s&ra  ben  leggere 
la  dotirina  chridtiana  del  D. 
Canisio  in  looo  di  Theologia 
scholastica.  6  uero  qoalohe  letti- 
one  di  caei  di  conscientia,  con- 
tmltandolo  col  medesimo  D.  Cani- 
sio,  et  m.  Henrico. 

12.  Tengasi  gran  cura  di 
mostrar  in  t«I  modo  la  uerita 
orthodoxa,  ohe  U  heretici.  se  ben 
fiiBsero  presenti,  sentano  cbarita 
et  modeotia  christiana,  ne  li  aia 


dleScfaQler  itamVerstSiidnJBsebfihe- 
rer  LektioDen  vorbereittt  siiid,  hikI 
eiiistweiltiu  andere  leiclitere  Lektio- 
uen  diL>8er  Sprache  halti-ii.  Docli 
wgre  eine  Riicksprache  hieriibei'  luit 
Mag.  Heinrich  oder  einem  andcrD 
FreuDd  unter  den  VertrantcD  des 
Herzogs  augezeigt. 

9.  Der  Mag.  Georg  wird  die 
a.Klasse  (Humauitat),  Mag.  Jodokas 
UDd  DiouyiiiuH  die  'i.  uud  i.  uber- 
ueliuieu.  Hcffeutlich  nird  eii  nn- 
fangK  au  dieseu  KlHSBea  geaug  seiii, 
wenn  jemsnd  itur  Aoshilfe  in  der 
uDterateu  da  ist.  Ffir  Jodokns  ist 
es  gut,  keiue  za  hohe  KUase  zu 
habeii,  dsinit  er,  «enu  ei'  Eum  Vrt- 
digeu  aulierhalb  Iugolstadls  geUt, 
dieselbe  desto  leichtcreineui  atidern 
JlberUsBeu  kOnne.  Mag.  Gerhard 
kanu  Ersatziuaun  iu  den  bOheren, 
Stephan  nud  Zyiuer  in  den  unteren 
KIsHBcn  Htatt  dercideutlicheu  Lehrer 


10.  Fiir  die  Philosopbie  ist 
vorderhaad  die  Bestelluug  eiues 
Lehrer»  uicht  xweckdiculich;  doch 
k&nnte  Mag.  Hurtudo  etliche  Vor- 
lesuogen  uberKoBuiograpIiie  u.  dgl. 
halten,  was  wohl  die  Znhfirer  er- 
banen  mSehte. 

11.  Han  sehe  wohl  zu.  ob  eiue 
(wiBsenschaftliche)  Vorlesnng  iiber 
die  christliche  Lehre  des  Dr.  Cani- 
siua  statt  der  spekulativen  Theo- 
logie,  vielleicht  auch  Vorleaung  nber 
Gewissenst&Ile  ain  piatze  sei;  dar- 
Qber  frage  man  bei  Dr.  Cauisius 
oder  Mag.  Heiurich  an. 

t2.  Hsn  berafthe  sich  soi^licfa, 
die  Wabrbeit  des  rechten  Glaabens 
derart  nachsnweiaen,  dafi  die  etwa 
anweseuden  H&retiker  christlicbe 
Uebe  und  Bescheidenheit  heraas- 
fQhlen;    nicht  eine  einsige  Oabild 


,.Goog[e 


AuweiBnng  fOr  itie  nach  Ingolatodt  nitBauilteii  .1i.'BnitRn  16'^. 


471 


detta  ingituia  aloonB,  ne  si  mostri 
spetie  di  sdegno  contra  loro  er- 
rori,  ma  che  si  stabiliscano  li 
dogmi  oatholioi,  et  di  quelli  ei 
uedera,  cbe  li  contrarij  sono  falsi; 
se  al  dttca  paresse  che  aperta- 
mente  se  impagnaBsino  nelle  let- 
tioni  et  porgoli  li  errori,  si  fara, 
pur  a  la  modestia  detta,  et  sl- 
gnifioatione  d'  amore  della  loro 
salnte. 

13.  Habbiaei  onra  dell'  esser- 
eitij  delle  dispnte  fra  li  Theologi, 
imitando,  qnanto  si  pno,  il  modo 
di  Roma,  et  etiam  fra  li  huma- 
nisti  siano  le  dispute.  et  conferen- 
tie  et  compoaitioni,  bauendo  cnra 
del  profitto  loro  neUe  litere. 

14.  Le  Domeniohe  saria  bene 
ohe  nno  di  casa,  6  delli  discepoli 
di  faora  facoino  una  oratione  pub- 
lica  al  modo  di  Boma  delu  mateiia 
proposita  per  il  Maestro,  et  per 
il  medesimo  corretta,  et  si  po- 
triano  trattar  materie  edificatiue, 
circa  la  religione,  et  costhami 
duidtiatii.  Et  non  si  potendo 
ogni  Domenica,  si  potria  fare 
ogni  15.  di,  o  uero  ogni  mese. 

15.  Habbino  li  nostri  cura, 
qnsndo  tiiene  al  propoeito  in  e- 
!iempi  6  d'  altra  sorte,  d'  inoulcar 
negli  animi  degli  auditori,  etiam 
picoioli,  li  dogmi  catholici,  senza 
riprendere,  n^  nominare  li  mali, 
et  delli  buoni  costhumi  et  ttirtit, 
non  manco  ohe  delle  litere  pen- 
^no  esBer  Maestri. 


komme  flber  Aie  Lippe  des  Lehrers, 
Docb  xeige  man  EntrustuDg  nber 
die  Irrtuiner,  soudern  mau  beweiae 
die  Wahrheit  der  katlioliscbenGlau- 
benss&tze,  und  daraus  wird  man  die 
FalBchheit  der  eutgegeustehendeu 
Lebren  erkennuD.  Weun  je  der  Her- 
lof,  fiir  gut  t^ude,  daC  man  die  Irr- 
tBmer  offen  in  deu  Vorlesnngen 
angreife  uud  enthnlle,  so  boII  nian 
doch  mit  der  bezeicliueten  Beschei- 
deDheit  uud  der  Knndgebung  der 
Liebe  iDm  Heile  der  IrrendeD  vor- 
gehen. 

13.  Man  halle  viel  auf  die  Dis- 
putationsQhungeD  unter  den  Theo- 
logen  und  ahme  hieviu  mQglichst 
die  rCmische  Einrichtnng  nach ; 
auch  nnter  den  Humanisten  solleu 
Disputatiouen,  KonfereDzeu  DDd 
Kompositionen  zum  Zwecke  ihrex 
PortBchrittes  in  der  LiteratDr  statt- 
finden. 

li.  Es  wSre  gut,  wenn  soud- 
tags  ein  Hansgenosse  oder  ein  aus- 
wfirtiger  Sclinler  uach  Rftniisclier 
Weise  iiber  eiuen  vom  Lehrer  auf- 
gegebenen  Gegeastaud  eiDe  Offeut- 
licbe  und  vom  Lehrer  korrigiertu 
Rede  hielte.  Mau  kOuute  anch  ur- 
bauliche  Stoffe  von  Heligion  nnd 
christlichem  Leben  w&hleu.  Gcht 
es  nicht  jedeu  SoDntag  au,  so  ginge 
es  vielleicht  alle  14  Tage  oder 
jeden  Monat 

15.  Bei  vorkommenden  Ret- 
spielen  nod  auch  sonst  sollou  nnsere 
Lehrer  Borgetrageu,  in  dif  Her/.eu 
ihrer  ZQhdrer,  auch  der  jnDgateD, 
diekatholiacheDLehreueinznprftgeD, 
ohne  jedoch  die  Laster  za  tadeln 
oder  auch  uur  zu  nennen;-  aii<;h 
gate  Sitten  und  Tugendeu  soll  nian 
einprfigen  und  nicht  mcinen,  man 
habe  bloB  die  Literatur  zn  lehien. 


,.Goog[e 


472      lUtici  studior 


t  iiiatitiitiunes  scholuticae  SocietHtis  Jemi  III 


16.  Deueria  esser  una  ilottriDa 
christiana  succinta,  in  volgare, 
per  farla  imparare  alli  i)utti,  et 
si  potra  dichiarar  qualche  di  ile 
la  settimaua,  iielle  Nchaole,  et 
credo  che  la  fatica  una  tale  il  D. 
Canisio.^ 

17.  Si  acoettaranno  nelle 
schuole   ogiii    sorte    tU    jiersone, 

',;  che  aogliano  seruare  la  !  modestia 
et  diBciplina  conueniente,  et  per 
animarli  piu,  etconsolarli  etanche 
li  parenti  loro,  fra  V  anno  alcune 
uolte  si  faranno  pronunciare  al- 
cune  orationi,  et  uersi,  et  dialogi, 
al  modo  di  Koma,  del  che  etiam 
creEcera  rauthorita  delle  schuole. 

18.  Alli  principij  delli  atudij 
facciano  li  nostri  orationi  ben  la- 
tine,  tanto  li  Theologi  quanto 
gli  ftltri,  benche  piu  si  possino 
eztendere  gli  hamaniste  [sic] :  et 
tutte  siano  viste  per  la  conaulta. 

19.  Yedasi  che  le  fatiche  siano 
temperate,  con  discretione  inter- 

i  remisBione  neceBsaria 


per  mantenertji  sani,  et  pigliaudo 
la  necessita  del  corpo. 

20.  II  tempo  di  star  nelle 
achole  sia  moderato  in  modo,  che 
si  possa  contiuoare  dal  canto  delli 
Magistri,  et  si  aiutino  li  discepoli 
con  Passidoita,  et  qualche  giomo 
la  settimans  b  mezzo  (se  pareri 
al  B.  Canisio)  sara  bene  uacar, 
et  pigliar  alcuna  ricreatione. 


16.  Bb  ina8te  einen  kleiiicii 
Katecliianius  dcr  christliclieu  Lebrt 

I  der  L)iiKless]>i'aclic  gebea,  den 
au  deo  KleineD  zum  Auawenilig- 
TDeo  anfgibt  iiii<l  den  maD  etliche- 
niat  nflchentlich  io  deu  Schnleo 
erklBrt;  ich  (•lanbe,  daS  dort  (in 
Deutschlaud)  der  Dr.  Canieiiis  sd 
eineni  solcheu  arbeitet.* 

17.  In  die  Schulen  nehnie  man 
Personen  jedes  Staudes  auf,  welche 
bescbeideu    und  iu    der  gezieoieu- 

Discipiiu  lebeu  wollen;  nni  nif 
bie;ii]  noch  luelir  zu  ermutigeu 
und  ancb  ibrc  Ellern  zu  errreaen, 
lasse  man  Biennterden)  Jabr  etliche- 
lual  Redeu,  Verse  n.^d  Dialoge  nach 
ROinischein  Branche  vortragen.  Hie- 
durch  wird  da»  Anseheu  der  Schn- 
leu  wachsen. 

18.  Beim  Anfange  des  Sciiol- 
jahrs  sollen  nnsere  Keligiosen,  so- 
wohl  die  Tlieologen  aU  die  «ndereu, 
gDtlateinische  Reden  ausarbeiteu. 
Hiebei  fcSnneu  sich  die  HamBuisteu 
scfaon  etwas  breiter  gehen  lassen; 
aber  alle  Reden  mflsaeu  von  den 
Konsnltoren  dnrchgesehen  sein. 

19.  Mau  sehe  zn,  daS  die  An- 
streugnngen  mii&ig  seieu,  indem 
tnan  mit  Klugheit  sich  die  nStige 
Erholung  gOnnt,  uui  sich  gesuud 
Ku  erhalten,  nnd  indem  uian  ge- 
nieSt,   was  der  Kfirper  bedarf. 

2U.  Die  Schnlzeit  sei  gemiiQigt, 
80  daB  man  von  seite  der  Lebrer 
keine  Dnterbrechung  zn  furchteu  bat. 
Auch  die  Schfiler  soUen  durch  KleiB 
hiezn  beitragen,  Ao  etnem  ganieu 
oder  halben  Tage  w&chentlich,  nach 
Ermeesen  des  Dr.  Ganisius,  wlrd 
Vakanz  nndGeuafieinigerErbolnug 
SD  Btatten  koromen. 


<  Ein  Beweis,   daU   der  .kleine  Uanisius*    in  Sonmer   1556  uooh  nicht 
fertig  war. 


,.Goog[e 


lUDg  fUr  die  UMh  luKolatadt  entnandteu  JcBniten  1K66.         478 


21.  Iu  deo  Schulen  der  Jnng- 
sten  halte  mftn  eiuen  Korrektor  zar 
k6i-pt:i-licheu  Ziichtiguii);  uach  der 
Voraclirift  der  Lehrer,  die  ihrerseits 
niit  eigeuer  Uaud  keiueu  Schiiler 
beruhreu  diirfen. 


21-  Nelle  achole  delli  piccsolil 
tengano  mi  correttore  per  casti- ' 
garli,  aecondo  il  preBcripto  ilelli 
maestri,  li  quali  non  posciono 
toccar  nesauuo  con  le  eue  pro- 
prie  mani. 

Circa  la  oitta,  et  stato  del  , 
Duca. 

1.  Vedasi  quanto  sia  expe- 
diente  l'andar  fnori  d'  Ingoletadio 
a  predioare  6  insegnare  la  dott- 
rina  christiana  cou  la  manco  dis- 
trattione,  che  ei  potri,  in  uacanze 
6  in  feste  a  Inoghi  uioini,  6  le 
Qnaiesime. 

2.  Per  redificatione  degli  altri 
aintari  in  primo  luogho  Tesem- 
pio  d'  ogni  uirtu  christiana  et 
anohe  il  zelo  et  deeiderio  de  la 
aalnte  di  quelle  anime,  et  dell' 
honor  dinino  in  esae,  dei  quali 
nasceranno  le  orationi  et  sacri- 
ficij  santi,  che  spesse  uolte  se 
offeriranno  per  taie  e£Fetto  al  P  f 
Etemo,  haaendo  al  meno  qnesta 
intentione  fra  V  altre,  del  ben ' 
spirituale  di  qnel  stato  di  Bduiera. 

3.  Qioueri  la  oonnersation  fa- 
miliare  et  amoreuole  alli  snoi 
luoghi  et  tempi,  et  con  le  per- 
sona,  con  le  qnali  gindicara  il 
snperiore,  che  il  oonuersare  ai 
spenda  bene,  come  sono  quelle 
che  aaranno  atte  per  aiutar  1' 
altri:  in  questo  numero  aono  le 
peraone  potenti,  o  di  autorita,  o 
di  dottrina,  6  che  si  pensa  pobreb- 
bono  acquistarsi  per  il  diuino 
seruigio  in  religione,  et  hahbia 
il  snperior  cnra  di  uedere,    chi 


Stadt  uud  Staat  des 
Herzogs. 
1.  Mao  aebe  zu,  wie  niau  luit 
(ler  luOglichst  geriugen  Zerstruuung 
an  Vakan£-  oder  Pesttagen  oder  iu 
der  PaHteDzeit  iu  die  Nachbarachaft 
auSerhalb  Ingolstadts  zu  Prediglen 
oder  Katechesen  geheu  kOnne. 


2.  Zur  Erbauung  der  Nebeu- 
nmnecheu  wird  vor  alleni  das  Bei- 
spiel  jeder  christlichen  Tugend,  der 
Seeleneifer,  dasVeriangeu  uach  dein 
ewigen  Heile  der  G19nbigen  nnd 
nach  der  Ehre  Gottes  in  ihnen  bei- 
tragen.  Hieraax  ftrwachsen  die  Ge- 
bete  und  die  heiligen  Opfer,  die 
man  zu  solchem  Zwecke  dem  ewigen 
Vater  darbringen  wird.  Unter  an- 
deren  habe  man  wenigstens  die 
Absicht,  das  geistliche  Woht  des 
buyriBcheu  Staales  zu  fOrdern. 

3.  Hiezu  helfen  vertraiite  und 
liebreiche  GesprlLche  zu  rcchter  Zeit 
und  am  rechten  Orte  mit  jeuen 
Persfinen,  vou  welcheu  der  Obere 
glaubt,  da0  der  Umgang  mit  ihnen 
keiu  Zeitverlast  sei.  Solche  siod 
Persoueu,  die  auch  zur  Hilfe  au- 
derer  geeignet  siud ,  z.  B.  hoch- 
steheude,  angeaehene  oder  gelehrte 
M&nner  und  solche,  die  man  niut- 
na&lich  fiir  die  Religion  gewinaen 
kanu.  Doch  unterscheide  der  Obere 
gut,  wer  mitPremden  zu  verkehren 
babe,  wer  nicht;  wer  mit  dieeen, 
wer  mit  jeneu  sprechen  solie. 


,.Goog[e 


474     Ratio  stvdiornm  et  inititntioiiea  scholuticae  SocietMiM  Jbbq  tU 


habbia  a  couuersar  con  foraetieri, 
et  chi  non,  6  uei  o  chi  eon  qnesti, 
chi  con  (luelli. 

4.  ColiesseroitdjspiritualideUa 
prima  eettimana  si  possono  esten- 
dere  a  luolte  persone,  gli  altri 
segufluti  non  tanto;  Ma  si  po- 
tranno  dar  a  quelli  che  fii  detto 
nel  punto  precedente,  che  potriano 
esser  atti  ad  aiutar  gli  altri:  et 
speti&lmflnte  alli  collegioli  del 
Duca.  Pure  nou  ai  accettara  nella 
Comp!  nesBuno  di  loro  senza  li- 

..ceutia  di  sua  Excellenza.  | 

5.  La  predicatione  et  insegnar 
dottrina  chriatiana  in  Thodesco 
sari  mezzo  molto  uninersale  per 
aiutar  ogni  ^^orte  di  persone:  et 
benche  al  principio  predicara  il 
Canisio  le  feete  et  Domeniche 
(trouandoei  presente)  bisognara, 
che  id  assuefaccia  il  D.  Hermanno, 
predicando  iu  luogho  de  manco 
coucorso,  o  uero  dentro  dell  col- 
legio,  atteiideudo  alla  liugua  Thu- 
desoa,  et  al  modo  piu  efficace  per 
quel  paese  di  predicar ;  et  in 
qnesto  sara  aiutato  dal  D.  Canisio, 
Jodoeo;  etiam  altri,  che  si  repu- 
tano  idonei,  potran  prouar  a  pre- 
dicare,  hor  in  Ingolstadio,  hor 
fuori  iu  qnalche  luogho  uicino, 
esseudo  pure  essaminata  ta  loro 
dottrina  da  gli  Theologi  6  alcuuo 
di  loro. 

6.  Auuertauo  nel  predicar 
qnello  che  ffu]  detto  degli  lettori, ' 
che  iuseguino  dottrina  salda  et  j 
catholica,  uon  si  curaudo  di  cou- 
trastar  con  gli  heretici,  6  gli  suoi  I 


1.  Uifl  geiatlichen  BseTiitieii  der 
ersten  Woche  kana  man  aof  viele 
Personeii  ausdehnen,  nicht  so  die 
der  folgeadeii  (3)  Wochen.  Doch 
kOnnte  man  sie  den  io  der  Nr.  3 
genannteD  Personen  gebeo,  weil 
diese  geeignet  Hind,  sndere  Lente, 
besonders  in  der  Umgebaug  des 
Herzogs,  im  Seelenheile  zd  nnter- 
Btfitzen.  Doch  nebme  man  ohne 
BrlanbDis  Sr.  Eicellenz  keinen  tou 
ihnen  in  die  Ges.  J.  auf. 

5.  Die  Predigt  nnd  Christen- 
lebre  indentecherSprache  wird  ein 
Universalmittel  znm  Seeleoheile  von 
Personen  jeder  Art  eeiu;  and  ob- 
gleich  anfangs  an  Sonu-  und  Fest- 
tagen  der  P.  Canieins  im  falle  seiner 
AnweBenheit  predigen  wird,  so  mnfi 
Bich  doch  der  Dr.  Bermann  an  deat- 
sche  Predigten  gewfthnen,  indem  er 
in  minderbesDchten  Kirchen  oder 
iuDerhalb  des  KollegK  anftritt,  dos 
DeutBche  studiert  und  aaf  die  in 
jenem  Lande  wirksamste  Predigt- 
weise  achtet  Hierin  werden  ihm 
der  Dr.  Canisiua,  Jodokus  uod  andere 
belfeu.  Auch  songt  kaun,  wer  sich 
nbig  glaabt,  bald  ia  Ingolstadt, 
bald  an  einem  aasw&rtigen  Platze 
eine  Predigt  vflrsuchen;  doch  mnfi 
das  Konzfl)>t  vorher  von  einem  un- 
serer  Theologen  darcbgesekeu  s«n. 


B.  Man  beobachte  beim  Predigen 
d&B,  was  obeu  fnr  die  ProfesDoren 
bemerkt  wnrde,  daC  msu  n&mlidi 
die  eolide  und  katholische  Wabr- 
heit  lehrc,  ohne  im  nbrigen  gegen 
die  U&retiker  nnd  ihie  IritSmer  snf- 


,.Goog[e 


ADwelannir  fVr  He  Dach  InKolatftdt  eiitaBndfen  Jeioiten  15A6.         476 

eiToh;  pur  deaono  (oom'  aac-o  li  1  zatreten.    Doch  muB  inau  auch  von 

nostri)    mettere    studio    spetiale  I  inserer  Seite  »iie  strittigen  Lehren 

nrile  materie  eontrouerse.   acciol»*"""  studiercu.  nm  iu  denPrivat- 

...       ,,        .....  ...'     KCsprSclien  dielrrtunier  [lach  vieleu 

poa.110  neUi  «olloquij  pnuat.  <U1- 1  ^.^^  ^^  „w.,.i.g,„ .,  du.  ab.r  b.- 
tusamente  conlatar  gli  eiron.  i  ^heheiuitdeiiiAoiclrucke  derUeW 
oon  sigQiticatione  di  charit^,  et  I  uud  de.  Eifere  fftr  die  Wahrheit, 
zelo  liella  uerita.  la  quale  stabi-  j  die  man  mit  gnten  und  festeu  Be- 

Uta  con  buoni    et   saldi  f„„da- i  "=""  l>''8'«°il«>.  ""'''J"  ™»  "•">"' 
,.,,,,         ,,  l  die  entKeKensteheuden  Irrtiimer  ver- 

menti,  da  se  destme  1  erron  con-     .  ,^  ...  ,..      ,,,  .     _     , 

'  .  mciitet.  Denn  auf  diese  Weise  werden 

trarij,  perche  in  queHtO  modo,  a„(,|i  die  Haietiker  «ntheiziger  wer- 
saronno  piu  beueuoli  etiam  V  den  uud  die  Predi^t  der  Wnhrheit 
liei-etioi,  et  asooltaranno  1»  pre- 1  nnhSren,  wahreud  sie  bei  offener 
dication  della  uerita.  doue  se  foB- 1  Verfolguug  nur  aich  verharten,  die 
....        _,  ,        .,     Katholische    Lehre    nicht    auhftren 

eeroperseguifcatiapertamente.pu.       j   ^j^^^j^   ^.^^   i^„^^^   gi^^^^r 

foree  m  OBtinerebbono.  et  non  aen-  |  hsltcn  wurden.  Solite  es  jedoch 
tendo  la  dottrina  catholica,  nun ,  dem  HerKoi;  gutscheineu,  die  hare- 
redirent  ad  cor.  Se  jrar  al  Duca  I  tiechen  Irrtnnier  auf  deu  Kauzeln 
iMreese  bene  nelli  pergoli  rifhtar  >'  zn  widerle«en,  so  gewihi-be  cs 
^,.  .,       .....■■  ,    '  wie  gesagt,  mit  Bifer  fur  das  Heil 

en  erron  heretici,  taccisi  con  zelo '  j     u    ■  j      .^  u     .  i 

*  '  der  Seeleii  und  mit  Bexeiguug  des 

deUa  aalnte  dolle  anime  et  dimon-  Mitleida  fur  ihr.;u  Zustaiid. 

stratione   di  oompassione  com'  k 

dotto. 

7.  In  latino  potria  predicar  il  7.  Latuinisch  kOuateu  der   Dr. 

dottor  Cnuilloii,  il  D.  Hermanno.  <'Uvillon,  der  Dr.  Hurmaun  und  die 

et  m-  Gerardo  et  m'-  Theodoro,  Mag.  Gerhard  undTheodor,  je  uach 

,     ,  .  ].     .     uutnudeu    dea  Kektors,    predigeu, 

secondochepareraeeaereepediente   ^,,^^  ^^^1,^;^^^  ^..^^^  ^;^^_   ^.^  ^,, 

al    Kettore.    et   torse    tal    modo   auderen  Orten,   Bewnuderiiug   und 

darebbe   admiratione    et   e^lifioa-    Erbaunug  envecken. 

tione,    cnme    ha    fatto    in    altri 

iQoghi. 

8.  L'attender    ad   opere    pie,  [        8.  Man   halte   viel    anf  Werke 
come  e  tdsitare  et  aintar  le  pri- 1  «'er  Nachslenliebe,  z.  B.  Besuch  der 

giomethospitaUnellecoBeBpiri-!*^^^'"!»'"'^'';.,^^.'^™"''?  '"  ''^" 
r    ,.     ,      .       ,  ,.  11    i  Spitfllern,  Hilfeleistuug   fur   sie   lu 

tnah  et.  si  potranno,  etiam  nelle  i  ^^.,,ll^l,,_  „„j     „_^^   ^,  _„jg„_^l, 

corporaU:etgeneralm«ntel'eeser-li,i_  „eh  iu  inaleriolleii  Dingeui 
citio  delle  opere  della  mieericor- !  iltierhaapt  sei,  soweit  es  ohiie  Sto- 
ilia,  secondo  1'  institutodellaCom- 1  rung  gescliehen  kann,  deni  Instiinte 
pagnia,  li  si.  raocommandato.  j''"' <'■■'•«'""'"'•  <li»  *''"'"""'S  ■•«' 
•^      '  ,  .       ■       .  .     Werlte  der  B.rmheriigkeit  empfoh- 

qnanto  oommoaamente  B)  potra, ; , 

atteodere. 


,Google 


476 


B«tio  atndioriim  et  inititiitioiieB  Beholagticae  Societatis  Jeia  IH 


9.  Non  admmistraranno  com- 
munione  a  neasuno,  se  non  sob 
altera  spetie,  ne  mauco  absolue- 
ranno  huomo  alcuno,  che  uolesse 
in  ogni  modo  sub  utraque  commu- 
nicare,  et  per  seruar  le  persone 
di  tali  errori,  siano  armati  (oome 
e  detto  di  sopra)  di  dottrina,  et 
radoperino  con  la  destrezza  et 
amoreuolezza  conueuiente  per 
tirarli  al  sentir  catholico. 

10.  Habbiano  cura,  che  li 
eatholici  osseruino  li  precetti  della 
chiesa,  in  quanto  si  potra,  con- 
descendendoli  pure  come  a  fan- 
ciulli  in  Christo  in  quello  che 
seli  puo  coudescender. 

11.  Vedano  di  nisitare  et  man- 
tener  in  sua  amioitia  li  principali 
delia  YniuerBita  et  quelK  che 
possono  aiutare  le  cose  del  diuino 
seruitio,  et  spetialmente  si  sfor- 
zino  di  trattener  et  aumentar  la 
buona  grada  del  Duca,  quanto 
si  potra  compiacendo  a  sua  Ecc' 
secundum  Deum;  et  nelle  cose 
spirituali  se  li  poteese  far  alcnn 
seruitio  al  medesimo  Duca,  6  al 
meno  a  qnelli,  che  gli  sono  pii^ 
intimi;  eark  di  molta  importanza, 
et  portino  una  copia  della  capi- 
tulatione  del  detto  Duca,  per 
che,  se  ben  N,  P.  non  1'  accetti 
per  nia  di  patto,  e  di  animo,  che 
si  faccia  quanto  oontengono  |sic], 
et  piu  pure  liberamente. 

12.  Persone  che  non  ei  dis- 
pongono  perlareligione,  etparano 
atte  per  lo  seruitio  Diuino  in 
quella,  potriano  esortarsi  a  ueuir 


9.  KeiDem  sollen  sie  A'k  b.  Eon- 
mitDiODaasteileD,  aa&eruntereiDer 
Gestalt,  Doch  eineu  lossprecben, 
welcher  dnrchauB  nnter  beiden 
Gestalten  kommunizieren  will;  aad 
ani  die  Leute  vor  solchen  Irrt3merD 
zu  bewahren,  sollen  aie,  wie  oben 
gesagt,  mit  Gelehrsamkeit  ausge- 
rfiHtet  aeio,  dieselbe  mit  Gewacdt- 
heit  uod  g^ziemender  Liebe  ge- 
brsuchen,  QmdieMenschenzukatho- 
lischer  GesiDuang  heranzaziehen. 

10.  Wlr  wollen  uns  bemobeD, 
dali  die  Katholiken  die  Kirchen- 
gebote  EOTiel  wie  mSglich  beobach- 
ten;  daher  soll  mau  sich  in  &)lein, 
wo  es  nar  gescheheo  kaun,  znihnen 
wie  za  Kindem  in  Cliristo  herab- 
lassen. 

11.  Maa  beaacbe  and  erbalfce 
io  freundBcbaftltcher  GeBinDung  die 
vornehmsten  M&naer  der  Universi- 
tat  und  alle  jene,  welche  znr  Be- 
fOrderang  des  Dieustes  Gottcs  viel 
beitragen  kOniien.  Besonders  be- 
muhe  man  Bich,  die  Huld  des  Her- 
zogs  zu  bewahren  ond  za  mehrea, 
indem  inan  Sr.  Dnrchtaucht  dem 
g&ttlichen  Willen  gemSQ  willflihrU 
Dnd  kaun  man  in  geistlichen  Dingen 
dem  Herzoge  selbst  oder  wenigstens 
seinen  vertrauten  Freunden  einea 
Dienst  erweisen,  so  wSre  dies  von 
groQem  Werte.  Man  bewahre  eine 
Abschrift  des  Herzogliclien  Vertrags 
(init  den  Jes.  in  Ingolstadt);  denn 
wenn  auch  unaer  Vater  denselben 
nlcht  in  der  Form  eiues  Kontraktea 
annahm,  so  ist  er  doch  gewillt, 
dai3  mau  deroaelben  aus  freiwilli- 
gem  Bntschlusse  desto  besser  nach- 
komnie. 

12.  Personen,  die  sich  niebt 
Kum  Ordensstand  entachlieSen  kSn- 
uen,  aber  docli  znm  Dienste  Gottes 
geeignet  scheinen,  kennte  nian  anf- 


,.Goog[e 


AQweignng  fflr  die  noch  IngolBUdt  entsandten  Jesniten  \baS. 


477 


a  Boma  al  oollegio  G-enuamoo, 
86  haness«ro  il  modo  di  farsi  le 
spese,  et  anclie  saria  conneiii- 
©nte,  86  il  medesimo  Dnca  trat- 
tenesse  alcaui  qak  nell  collegio  | 
b,  Germanico  6  Nortro,  qiiali  dopoi  li 
sariano  rimandati  esaetido  piii  pro- 
netti  in  litere  et  buoni  coHthumi. 
13.  La  frequentatione  delli 
sacramenti  lisia  raccommandata, 
tirando  le  pereone  alla  confessione 
et  commaninne  attendendo  a 
quelle  jsic]. 

CircH  la  faudatioDe 
materiale  e  temporale. 

1.  L'  ossematione  delle  coae 
sopradette  sara  il  ]iiii  efficace 
mezzo,  accio  il  collegio  si  stabi- 
lisca,  et  tanto  piu,  qiianto  ei 
mostrara  piiX  utile  al  ben  com- 
mune. 

2.  E  da  proourar,  che  si  tlia 
per  ilpresente  assignamento  delli 
denari,  et  C08e  ohe  eua  Ecc?  of- 
ferse,  come  consta  per  la  copia 
d(eUe]'  capitulationi  quali  in  sua 
ultima  libera  disse  noler  ossemare 
in  modo,  che  si  riscota  propria 
aathoritate  commodamente  alli : 
suoi  tempi  qnello  che  assignara 
sua  Ecc?  per  poter  far  le  sae 
pronifdoni  col  oantaggio  sno,  et 
senza  diBtrattione  delli  nostri. 

3.  Qoanto  piu  ferme  et  per- 
petae  si  assignino  1'  intrate,  tanto 
sara  megUo;  non  pero  eon  con- 
ditioni:  benche  la  Comp*  nostra 
fara  senza   patti,    qaanto   potr&. 


munten),  nach  Rom  ina  deuteche 
Kolleg  Ku  reisen,  fails  sie  die  Reise- 
kosten  erBcfawingen  kCnnen;  anch 
wBre  es  zntr&glich,  wenn  derHerzog 
selbst  in  anserem  deutschen  Kolleg 
einige  JflDgliDge  UDterhielte,  welche 
spater  nach  ihrer  AnsbildDng  in 
Wissenschaft  nnd  Tugend  wieder  in 
die  Heimat  gesandt  wurden. 

13.  Der  h&nfige  Empfang  der 
hh.  Sakramente  sei  allen  empfohien, 
mit  besonderer  Sorgfalt  halte  man 
dieGl&nbigen  znr  Beicht  nnd  Rom- 
mnDioD  aD. 

Die   zeitliche  Stiftnng   des 
KoUegs. 

1.  Die  BeobacbtDug  der  obge- 
nannten  Vorschrtften  wird  das  wirk- 
samste  Mittel  ntir  Befestignng  dea 
Kollegs  nnd  zwar  desto  mehr  sein, 
je  opferwilliger  man  sich  furs  all- 
gemeine  Wolil  erweist. 

2.  Man  sorge  fiir  das  bare  Ein- 
gehen  der  Gelder  und  der  sonsti- 
gen  Dinge,  die  S.  Unrchlancht  an- 
gewieaen  hat,  wie  aus  der  Abschrift 
des  Stiftungsbriefes  erhellt.  AnSer* 
dem  hat  der  Herzog  in  seinem  lezten 
Schreiben  seinenWillendahinkund- 
gegeben,  daQmananseigenerMacht- 
vollkommenheit  zar  gehOrigeo  Zeit 
und  ohne  Weiterungen  das  von  Sr. 
DnrchJ.  Angewieaene  beziehe,  so 
daS  man  Torteilhaft  nnd  ohne  Zeit- 
anfwand  fur  die  Patres  die  Vor- 
r&te  einkanfen  kdnne. 

3.  Je  fester  nnd  dauernder  das 
StiftnngseiDkommen  angewiesen 
wird,  desto  besser.  Jedoch  sind 
BedingungeD  nberflfissig;  denn  die 
G,  J.  wird  auch  ohne  Vertrftge  thun, 
was  sie  kann  und  der  Herzog  be- 


>  Locb  im  M8. 


,.Goog[e 


478       Rfttio  BtDdiornm  e 


gcfaolagticae  SocietatiH  JesD  Ul 


et  il  Duca  comandar:  et  sabitoji 
fatto  raasignamento  si  cominci- 
aranno  ad  osseruar  col  Dtica  3e 
cose  che  nostre  coEHtitntioni  ri- 
cercano  uerao  li  fQndatori,  tanto 
dellemesse,  qnantodellacandela*, 
et  ci  auisino  di  qnk,  accii  per 
tuttalaComp"  si  dichano  lemesse. 
et  qnesto  uengha  in  notitia  di 
ena  Ecc^  acci6  si  animi  piii  a  far 
quello  del  canto  suo  che  dene  fare. 

4.  Al  principio  non  haneranno 
luogho  fermo  et  perpetuo,  raa 
uedano  di  accommodarsi  iu  quello 
che  li  sara  dato,  et  habbiano 
auaertenza,  che  conuiene  qualche 
giomo  hauer  luogo  proprio.  Et 
se  il  Duca  lo  fabricaase  a  nostro 
modo,  pigliarapiii  amore  sl  opera ; 
et  li  amici  trattarauno  questo,  6 
uero  cercaranno  altro  uerao,  per 
reatare  commodi  in  luogo  proprio. 

6.  L'  amicitia  di  maestro  Hen- 
rico  secretario  et  altri  che  vag- 
Hano  appresso  il  Principe,  sari 
utile  per  la  fundatione  materiale, 
tanto  per  stabilirla,  tanto  per 
aumentarla,  il  che  col  tempo  si 
doueri  procnrar,  qnando  il  Duca 
lomminciara  apigliarpiii  amore, 
accio  sia  tanto  maggiore  il  se- 
minario  di  gente,  che  dopol  si 
estenda  per  il  stato  sno:  et  con 
applicatione  d^intrateecclefiastiee, 
come  alouni  canonic«,ti,  6  bene- 
ficij  di  altra  sorte,  forse  ai  potria 
r  opera  molto  aumentar,  senza 
grauar   al  patrimonio   del  Dnca. 

'  Toni.  1,  11  sqq. 


fiehlt  Sobald  die  AnweisuDg  er- 
gangen  ist,  wird  mao  dem  Herxoge 
gegeuHber  alle  von  den  Koostitu- 
tioDen  vorgescbriebeoen  Leistangen 
au  die  Stifter,  sowobl  in  betreff 
der  Hesaen  als  der  Kerte,  ^  dar- 
bringen;  naD  mOge  nos  daher  Ton 
Ingolstadt  nachrichtgeben,  dsmit  in 
der  ganzen  Gesellscbaft  die  vorge- 
Bchriebenen  Messen  geleseu  werden. 
Dies  mOge  auch  Sr.  Dnrch).  mit- 
geteitt  werden,  damit  er  seinerseits 
das  NAtige  desto  firendiger  leistf^. 

4.  Anfangs  werden  die  Hit- 
brnder  keinen  festen  nnd  st&Ddtgen 
WohD|>lat/  babeu,  sie  mOgen  sich 
in  dem  einstweiligeu  gednldeu 
and  wohl  beacfaten,  daQ  ihnen  mit 
derzeit  eiu  eigenes  Haus  lakommt. 
Wenn  es  der  Herzog  nach  unserer 
Weise  baiieQ  llefie,  wird  ihm  sein 
Werk  nocli  lieber  sein.  HiefGr 
werden  die  FrcoDde  thSlig  sein 
oder  sonnt  Mittel  nnd  Wege  ffndeD, 
dafflit  die  PP.  bequem  im  eigenen 
Hanse  wohneD. 

b.  Die  Freaudschaft  des  Mag. 
und  GeheJDixekret&rs  Heinrich  nnd 
anderer  beim  LaDdesherm  einAu&' 
reicber  Personen  wird  ffir  die  Be- 
feiitigung  and  Venuehrnng  der  na- 
teriellen  Stiftung,  womach  mit  der 
zeit  Ku  streben  ist,  vorteilhaft  sein, 
wenu  ngmlich  der  Herzog  nocb 
mehr  Znneigaug  zu  seiuem  Werke 
fassen  wird,  damit  diese  Pflaux- 
schalevon  Gelehrtensich  vergrflQere 
nnd  spfiter  ibren  BinflnQ  auf  deu 
ganzen  Staat  ansdehne.  Vielleicht 
kOnnte  man  durch  Znweisnng  kirch- 
licher  Binkanfte,  wie  z.  B.  einiger 
K&Donikate  oder  sonatiger  Beue- 
fizien,  das  begounene  Werk  obne 
Belastung  des  HerzogUcben  Fami- 
liengutes  stark  erweitem. 


,.Goog[e 


Anweisung  tnt  di«  nach  tngolBtadt  entuudten  Jeguiteu  t5S(J. 


479 


6.  Se  si  tratta»<Be  di  dare  alla 
Comp*  rasaumpto  delle  arti,  pare 
consfiguentemente,  si  darebbe  1' 
aastmto  della  VniiierBit&  qnanto 
alle  facolta  che  tratta  la  Com- 
pagnia.  Piir  non  aooettino  tal 
asstmto,  senza  guisare  a  Koma 
che  per  accettarlo  bisognaria  ohe 
creacesee  il  mimero  delli  nostri 
counenientemente,  accio  fhesero 
auditori  delle  lettioni  fermj.  | 

^-  7.  Consemiei',  oom'  e  detto 
di  nopra,  quanto  si  pu6,  la  bens' 
uolentia  et  amore  delli  maggiori 
et  benche  non  si  piglino  cose 
minute,  »e  alcuuo  hauesse  animo 
di  ampliar  la  fundatione,  si  potra 
Bccettar:  hor  dia  intrate  seculari, 
hor  eccleeiastice,  non  diepiaoendn 
al  Dnca,  come  teniamo  certo,  non 
diepiaceri. 

8.  Conseruiai  il  buon  odore 
et  estimatione  del  ooUegio,  et 
authorita  in  litere  et  virtii,  et 
pensi  si,  che  sia  per  cresoer,  et 
non  per  calare  quello  ohe  si  far4 
in  seroitio  diuino  et  ben  com- 
mnne. 

9.  3e  per  se  trattano  di  cose 
temporali,  eia  in  modo,  che  si 
intenda,  che  mone  il  desiderio 
del  ben  commune,  et  non  la  cupi- 
dita;  poiche  ecosi;  ma  e  meglio 
per  mani  degli  amici,  se  si  pa6 
trattar  di  qaeste  cose. 


6.  Handelt  es  sicb  darum,  der 
G.  .1.  die  artistjscheu  Lektionen  zu 
nbertragen,  bo  scheint  es  koasp- 
ijuent,  ihr  die  Cbei-nahme  der  IJDi- 
versitfit,  soneit  sie  die  von  der 
Ges.  J.  Tertretenen  Fakultiten  am- 
faSt,  EQgleich  mitzuverleihea.  Doch 
Qberoehmeman  ohn«  vorherigenBe- 
richt  nacJiRom  nichts  derart;  denn 
weoD  man  solche  Amter  auaimmt, 
roaQ  die  Zahl  uoserer  Mitbrader 
gestaegeD  seiD,  damit  die  HOrer  dei 
Pbilosophie  (in  betreff  des  gaazen 
KuTses)  vemichert  aeiu  kODnea. 

7.  Maa  bewahre  nach  kr&ften, 
wie  achon  gesagt,  d<s  Wohlwollea 
and  dieZuneigangdermafigebendeD 
Persooeu ;  uad  obgleich  die  Aaoahme 
kleiner  Geschenke  aDtersagt  ist, 
so  kann  man  doch  eine  weitere 
Stiftuugssamme,  die  jemand  gebeu 
will,  htDnehmea,  mCgen  eBuunwelt- 
liche  oder  geiatliche  Eiukunfte  seiu, 
stets  die  Einwilligang  des  Herzogs 
voransgeeetxt,  an  der  wir  jedoch 
nicht  zweifeln. 

8.  Hbd  erhalte  den  gaten  Rnf 
uiid  die  Hochschatzong  des  Kollegs, 
das  Aasehea  in  Wiesenschaft  und 
Tngend,  und  maD  bedenke,  daB 
alles,  w&s  mao  im  Dieaste  Gottes 
und  des  Gemeiawohls  thaa  wird, 
Dicht  lurack,  soDdern  vorwSrts 
gehea  soll. 

9.  Wean  die  PP.  ffir  sich  uber 
zeitliche  Aagelegeaheiteu  verhan- 
deln,  ao  geschehe  es  derart,  dall 
maDheisaafflhlt,  dafi  anaerLeitsteru 
Dur  das  Verlaugeu  uach  dem  ge- 
meinea  Besten  und  aicbt  die  Hab- 
gier  ist,  wie  es  aich  aach  thats&ch- 
lich  verh&lt.  Doch  wElre  es  beaser, 
wean  man  flber  solche  Sacheu  durch 
Vermittelung  tou  Preundea  ver- 
haDdelu  kdnDte. 


,.Goog[e 


480        BaUo  ■tDdiomm  et  iiutitiitioiies  sefaulwticM  HuctetAtu  Jesa  III 
Nr.  m. 

BeformTorschlage  der  Ingolst&dter  Jesuiteu 
an  Herzog  Albert  V. 

18.  Okt.  1561. 

Die  DrBchrtlt  im  Beicburcbiv   m  Uflnchen :  Jesiiitlu  Nr.  135S/1.    Mi. 
in  fol.  Doppelbl.,   nnmericrt  116  onail7,   A  Sa  Text,  4.  S.  kii.  —  Weder  bei 
Uederer  nnch  bei  Prantl. 
1.  Ul'"*  Princeps  ac  moecenas*  onmprimiB  obseroande. 

NudiuB  tertiiis  literae  Y.  Gela.  ad  nos  perlatae  snnt,  qnibtiB 
a  nobis,  saonun  alnnmoram  mimmis,  instructionem  conalramne 
flagitat  BOper  his,  qui  consequmitnr,  Articulia.  Nempe  qos  po- 
tissimiim  ratione  Scholae  hains  Qjmnasij  innarj,  enormia  tolli, 
statnta  antiqua  emendarj,  aut  nona  et  salnbria  fieri  qneant. 
Qoibns  sane  nerbis  generatim  compraehensam  cemimns  totins 
reformatioms  materiam:  qnae  quidem  reformatio  tanti  momenti 
existimatur,  nt  dnbinm  non  sit,  ab  illa  totius  Pronintiae  pen- 
dere  salutem.  Hinc  summis  laudibne  eztollendj  neninnt  salntares 
isti  conatns  ac  zelns  iusigms,  quo  v.  Cels.  permota  conteudft 
hanc  Academiam  in  meliorem  formam  restituere.  Ytinam  faaore 
diniaae  bonitetis  adeo  pium  ac  dignnm  Principe  stadinm  optato 
fine  minime  frustretnr.  Vt  igitnr  nos,  tanqnam  obedientes  Oien- 
tnlj,  monitis  v.  Cels.  pareamus;  ad  proposita  iiobis  dnbia,  solam 
gloriam  dininae  Maiestatis,  aaimammqQe  salutem  pre  ocnUs  ha- 
bentee,  paucis  conabimur  respoQdere,  et  nostram  sententiam  in 
medium  proferre,  exactiorem  istios  rei  considerationem  peritioribns 
ac  sapientioribns  relinqnentes. 

1.  Inprimis  necessarinm  dncimus,  quod  alioqni  res  ipsa  lo- 
quitur,  ut  niminim  in  ntroqne  senatn  huins  Reipnb.  tales  omnino 
confitituantor  moderatores,  qnorum  nita  adeo  sit  probata,  nt  omni 
snspitione  haeresis,  ant  uota  nitij  oninslibet  careat ;  destitnantnr 
antem,  et  k  pnblicis  ofBcijs  remoneantur,  qni  hoc  nel  illo  nel 
utroqne  uitij  genere  laborant.  Quamdiu  enim  oapita  non  sanan- 
tnr,  frustra  querimus  membris  sua  remedia.  Ad  haec  pro  con- 
sematione  bonj  et  tranquillj  regiminis  nnllus  ad'  fnnctionem  pn- 
blici  mnneriB  admitti  deheret,  niei  prestito  iuramento  prins  te- 
staretur,  se  Catholioae  ac  Itomanae  Sccleaiae  hdei  inconctisse  ad- 
herere.    Pntaremus  ieti  negotio  prothtumm,  si  anthoritas  Dioece- 

')^ie  Foroi  moeceuaa  damaU  gebr&achliub. 


,.Goog[e 


EefonaTnrscbliigBikrlngolHtllilter.IesnitenaHHei-BogAtbiirtV,  IB6I.     481 

8auj  [sic],  in  iJ8,  qaae  sant  EccleBiasticae  inrisdictioniB,  inter- 
poneretar,  adiaaanda,  abi  opas  easet,  ab  eo,  qai  non  sine  causa 
gladiont  portat. 

2-  IntoleTabilis  plane  aidetar  abnBas,  sc  res  plena  soandalj, 
qaod  stadiosi  hoias  Gymnasij  nootarno  tempore  saia  testadinibas 
et  nociferationibaB  plateatim  ita  perstrepant,  qaorom  plures 
noota  iutempesta  sobinde  ita  uaganteB  andire  lioeat,  quam  die 
festo  in  templaB  uisere.  Adaersos  istorom  petalantiam  nigilan- 
dam  foret,  positis  etiam  exoubijs,  ac  poenis  diligentiuB  adhibitis, 
et  qnidem  magis  |  serijs,  qaam  ea  sit,  quam  nonnnllj  propterr. 
saoe  exoessus  et  improbos  mores  interdom  luunt  in  Carcere,  abi 
acilicet,  et  potare  nonnunquam,  et  miia  instramentis  mnsiois  sese 
recTeare  permittontor. 

3.  Bedigendi  eesent  Btadiosi,  praesertim  Tbeologiae,  ad 
honestiorem  nestitaB  ratiooem,  qaemadmodum  B"."*  Eyohstatensis 
egregio  ao  laudabilj  dooet  ezemplo.  HIob  enim,  qnos  sibi  sabiectos 
habet,  qniqae  in  hac  Academia  niunnt  prouentibus  suorum  bene- 
ficiorum,  oompellit  et  habitum  gestare  clerioalem  abiecto  secultuj 
et,  ai  illonun  fert  aetas,  »acris  ordinibus  initiarj. 

4-  Batio  conueniens  ad  retinendum  in  ofGcio  haiuBmodj  sta- 
dioBoe,  et  ad  premoaendam  illomm  stndia  haec  oideretar,  at  non 
oiuant  inter  cinee  dispersi,  ut  nunc  fere  faoiunt,  multa  libertate 
ntentes,  ac  nimiB  licentiose  uiuentes,  sed  simoi  in  eodem  domi- 
cilio,  oontenti  mensa  comrouni,  sab  aliqao  probatae  oitae  ac 
dootrinae  Magistro  ac  Praeside.  Ita  sane  Parisienses  soa  habent 
Collegia,  et  Lonaoiensee  sua  Pedagogia,  in  quibas  non  solum 
tradimtur  artes  liberales,  neram  etiam  qaamplnrimj  ab  ano  Patre 
familias  (qaem  hi  Begentem,  illi  uero  Principalem  uocant)  sao 
aere  alantur.  Hoo  pacto  ezcladerentnr  aariae  incommoditates, 
ac  dispendia,  at  quiais  facile  pote.'<t  adnertere. 

6.  Solent  iUi  merito  conquerj  de  diffioUi  ratione  aiaendj 
in  hoc  Oymnasio,  nbi  non  ita  faciie  est  sub  eodem  teoto  domi- 
oiliam  et  simal  mensam  et  uiotam  nanoiscj.  ubi  lectus  cam  ijs, 
qaae  hao  spectant,  magno  redimenduB,  aut  certe  in  aingnlas  heb- 
domadas  duobuB  batzijs  plue  minaa  conducendns,  ut  de  moribus 
Cinium  non  sat  probatis  nihil  dicamus.  Hoc  incommodam,  qaod 
studioBOB  hinc  arcere  uidetur,  bona  ez  parte  toUeretar,  si  unam 
vel  plnra  essent  iuBtituta  eiasmodj  contnbemia. 

6.  Fere  fit,  nt  minus  ordinate  procedant  in  suis  studijs  isti 
studiosi,    dnm   ouaB   et   idem    simul  aadit  lectiones   diuersarum 

lUiUHU  a«tBulM  PhiUchIu  IX  3' 


,.Goog[e 


482      lUeio  stndiornin  et  iniititntiones  Bcholaaticke  SooietaliB  Jesn  III 

facoltatnm,  qni  fortasee  solo  stadio  Orammfttices  de^ret  esse  con- 
tentns,  Qnocirca  modns  hic  nideretnr  adhibendns,  nt  facto  de 
cninsqne  acientia  pericnlo  ordo  et  locns  nnicniqne  pro  ratione 
snad  emditionis  tribnatnr,  et  uelnt  gTadatLm  disciplinae,  inxta 
natnram  rerum  perdiscantnr. 

7,  Ex  bome  EocletdaeticiB  alendi  easent  AdolesoenteB  ac 
Jnuenee  non  paucj  in  studio,  quos  non  putamns  difficnlter  innenirj 
posse,  ia  quibns  tamen  asanmendis  babendus  esset  delectns.    In- 

•.stituendum  nihilominus  esset  Colleginm  |  FauperibnB  bonae  in- 
dolis  in  stndio  et  Cbriaiiana  dnotrina  educandlB.  Hoo  enim  opns, 
praeterquam  quod  pinm  esset,  magnam  quoqne  adferret  onm 
tempore  ntilitatem  Banaricis  EcclesiJK.  His  in  nniaersnm,  ma- 
ioribuB  prB^Bertim,  promittenda  saltem  eseent  sacerdotia,  se 
cleeiastica  beneficia,  quae  illis,  post  adhibitam  diligeutem  in  atn- 
dijs  operam,  ad  hoiiestam  suNtentationem  conferrentur. 

8.  Non  solnm  ornamentum,  uemm  etiom  band  unlgarem 
ntilitatem  adferret  Academiae  no.<^ae  Bibliotheca  librie  omius 
generis  instrncta,  qnae  sic  disponi  posset,  ut  libij  latini  a  giaeciR 
Ruis  jntercapetudinibns  (ut  Romae)  distinguerentur.  Vnesent 
ani«m  hi  librj  peti  ex  Bibliotheua,  quam  V.  Cels.  habet  Mnnacbij 
opulputifisimam,  ue]  alinnde  iuxta  ipsius  beneplacitum. 

Haec  mmt  111':"'  Princeps,  qnae  nos  existimamu.''  ad  inqiu- 
aitionem  V.  Cels.  haud  infmgifere  posse  responderj,  tameto 
fnrtaase  potiura  adferri  ]io8sent.  Dominnm  JESUM  Salnatorem 
nostmm  praeoamur,  nt  ad  perficiendnm  non  solnm  hoc,  sed  aliivl 
qnodni»  opns  bnnum  eidem  Celo.  V.  fbrtem  animum  ac  mree  in- 
fractas  tribuere  dignetur,  DatnmIngolstadijI8.0ctobri8H.D.LXI. 
V.  CoIb.  111'^« 

Semj  in  Domino  detUtistdmj 
Keotor  &  Colleginm 
Societatis  JESU 
Ingolstadij. 
Adr.  DI""'  Priuci]ii  ac  Domino  D.  Alberto  Comiti  Palatino 
ntriuaque  Bauariae  Ducj  ic.     Domino   nostro  in  CHEISTO  Cle- 
mentinaimo  ic.  MonachiJ. 


^ 


nGoogle 


Inhalt  des  dritten  Bandes. 

Ein  FiraOMen-  und  8aekDerx«icknis  wird  am  Sehiu»ae  des  gamen  Werkei  folgen. 
Tttrwort  8.  V— VIII. 

Chroaolo^e  der  alten  EolIeKien 8.  IX 

„  „    nenen       „  „  XVI 

Eistar  TeU. 
TerordnDDKeB  der  Oener&le  der  6>  J<  fBr  das  Stadlcnwoeen 

TOB  1609  blB  geKen  1778.  s«iu 

Nr.  21.  MilderDng  des  in  der  S.  at.  TorgeBchTiebenen  Eiameiis  derLogikef. 

1600.  96.  Aog 3 

Nr.  88.  VerordDQUg  dei  P.  QeDer&l  Ct.  Aqnariva  gegen  eigenm&chtiKea  Vor- 

gehen  der  Wirzbnrffer  Profegaoren,  Tom  84.Febr.  1601  ...     4 
Nr.Sa.  FttTBorge  fHr  daa  leitliche  ADikomnieu  der  Kollegien.    VerordnDug 

dea  Qeu.  Cl.  AqaaTlTa  Tom  14.  Apr.  1001 K 

Xr.  24.  Tabellftrigche  Bechenschaft  ftber  den  flDanzielleu  3tand  derEollegieu. 

29.  ApT.  180« 8 

Nr.  26.  AnweisDngr  2nr  FOrderang  besondeTg  der  phitol.  Stidieu.    TJm  1608      9 
Nr.  26.  Verordunng  des  P.  Cl.  AqnaviTa  flber  GrQndlichkeit   nnd  Gleich- 

fSrmigkeit  der  Lehre.  24.  Hai  1611       12 

Nr,S7.  Ordinktio  R.P.Cl.AqnaTirae  de  Boliditate  atqne  uniformitate  doctri- 

uoe  a  noatrJB  ■errandaa.    14.  Dec.  161S IB 

Nr.  98,  Auhaug  zum  VorBtehendeu.    Literae  P.  Eenr.  Schereui,  FrDTincialie 

Bheni,  16.  Hart.  a.  1614 20 

Nr.fiS.  Cland.  AqDaviva  GeneraliB  de  opinionnm  deleotn,  A.  1618       ...    21 
Drei  wichtige  Dekrete  des  F.  Ci.  AqnaTiTs  itber  theol.  Fragen       ....    46 

Nr.80.  I.  Decretum  de  gratia  effiooci.  U.Dec.  1613 — 

Nr.  31.  II.  De  tyTftnnicidio.    l.Ang.  1614 47 

Nr.  32,  III.  De  poteetate  Pontilicis  et  Tyraunicidio  ad  ProTiDciales.  S.Aog. 

1614       49 

Nr.  38.  Inwieweit  der  Lehre  dea  h.  Thomas  za  folgen?   13.  Des.  1615  .     .    60 
Nr.34.  Die  Propaganda  fSr  ErrichtDug  von  Lehrstilhlen  der  theut.Kontro- 

Terseu.    1622 61 

Nr.  86.  Amtsbttcher  des  atndienpr&fekten  der  hOheren  Schnlen.    Um  1630      69 
Nr.  86.  „  „  ,  „    uiederen       ,  „        „         54 

Nr.  37.  Eplstota  A.  B.  P,  N,  Hntii  Vitelleici   de  Institatioue  JnTentDtis  et 

stodiis  literarnm  promoTendis.  12.  Hart,  1639 66 

Nr.  88.  VerorduQug  des  Geu.  V.  Caraffa,   dafB  anch  PTieeter  daa  niedere  Lehr- 

amt  Teneben  mttsBBu.  28.  Jul.  1646 68 

Nr.  39.  Anweisnng  fflr  die  zeittiohe  Verwaltong  der  Austalten.  1646    .    .    66 


,.Goog[e 


lufa  allsTerzeichn  m 


Nr.  40.  Der  Uuterriuht  ttber  Featmi^bai)  den  ProfeBioren  8.  J.  Terbotei. 

84.  Okt  1648 B 

Nr.  41.  Verbot  der  Lehre,  da&  die  QnantitSt  ans  Unter  mathem.  Fnnktei 

bestehe.  CarafTK,  S.USn  1649 1t 

Nr.  43.  Ordinaiio  pro  atQdiia  snperioribiu  misM  a  P.  Fr&ne.  Piocolominea 

>.  1661 V 

Nr.  48.  Beanstandnng    einiger  Lehrs&tse  dorch    den  P.  Genen^  GosviD 

Nickel,  la.  Apr.  1668 « 

Nr.  44.  Cber  die  HochschKtsnng;  der  EirohenTSter.  QoBwin  Niokel,  ^.SepL 

1056 iin 

Nr.46.  Erlars  deg  P.  Oeneral  O.Nickel  gegen  lue  Moral,  8S.Hai  16BT  .  iO! 
Nt.  46.  Anweisnng  des  P.  Oeneral  Panl  Oliva  an  die  ProTiuai&le  ini  ge- 

nanen  Visiution  der  KoIIegieii,  18.  Mfire  1663 lOt 

Nr.l7.  P.  Ooneral  Oliva  gegen  cn  laxe  Lehrmeinnngen,  B.Dea.  1663  .   ■    - 
Nr.  46.  VerordnnDg  des  Oenerali  Oliva  flber  die  zeitliche  Verwaltung  ia 

KoUegien,  Jnli  1666 II» 

Nr.  49.  P.  Oliva  gegen  laxe  Uoral  an  die  PrOTinEille,  30.  Apr.  1661  .     .  11» 
Nr.  60.  VerordnuDg  ttber  die  .akademiachen"  oder  Promotionigelder,  Sl. 

Ang.  1667 1« 

Nr.  61.  Nachtrag  m  dem  Vorstehenden.  EinschirAiDg  der  Anordnung  Oli- 

TaB  fDr  Wirtbnrg  dnrch  den  oberrh.  ProTinzial  Oreber,  ITli!   ' 

Nr.  59.  Hilfe  fllr  arme  nnd  kleine  Kollegien,  30.  Jan.  1673 I'" 

Nr.63.  P.General  OliTa  Uber  einenEaUlog  derStifter  Ton  Eotlegien  167t  iti 
Nr.  54.  AUB  einem  Randsehreiben  de«  P.  OliTa   gegen  die  drohende  Vo- 

irraug  im  Dnterrichtswesen  znr  Barokkzeit   1676     .    .    .  M^* 
Nr.  66.  Wiederholte  Auffordening  des  Qenerali  OliTa  xnr  gnten  Veml- 

tnng  dor  Kollegien,  l.Jan.  1679 "* 

»r.  66.  P.  OliTa  gegen  laxe  Uoral,  10.  Ang.  1680 1'^ 

Nr.67.  P.OIiTa  empflehlt  dasStndinm  deroriental.  Spraehen,  14.  Dei.lSSO  U) 

Nr.6a  Gegen  die  EartesianiBche  PhilMophle  1687 •*' 

Nr.  69.  Verbot  einiger  Karteaianischer  nnd  LeibniB'scher  SfiUe  darch  den 

P.  General  Tambnrini  1706 ■  '** 

Nr.  60.  Verbot   gewisBer   theol.  Satse   dnrch   den  P.  Oeneral    Tambnmii 

7.  Ang.  1706 IW 

Nr  61.  Verboe  gewiiser  philoB.  Sfitae  dnroh  den  P.  Generat  Retz,  8.  Not. 

1738 -    -   '* 

Nr.  63.  RaDdscbreiben,  dea  Generals  Ign.  Visconti  ttber  FOrdemiig  der  Hn- 

manitAtsBtadien,  17.Jnti  1762 '^ 

Nr.Sa.  RnudsohreibeB  des  Generale  AIo;s  Centnrione  ttbei  daa  MoralBtii- 

dinm  ond  die  theot.Prllfnngeu,  9.  Atig.  176')    ......   '^ 

Nr,  64.  Erlafs  deB  oberdentschen  ProTinziKla  Ign.  Rhomberg  im  uamen  iv 

Gen.  Lor.  Bioci,  30.  Jan.  1768 ■    '^ 

Zv«itw  TaiL 
Stndla  GeBeralla.    TerordnungeB  rsr  tie  ftkademlscheu  Stadlen  lu  der 

G.  J.  T»B  1600  kls  gegen  1772. 
Nr.  66.  SUtnten  far  die  Stndeuten  der  UniTerBit&t  Wirabnrg  nnter  Ffln^ 
bischof  Jnliaa  Ecbt«r,  nm  1600  ' 


141 


,.Goog[e 


Tnhal  taTenekhni  i 


Nr.  66.  Hemoriale  dee  VJeitatOTS  Ferd.  Alber  ftlr  das  UEiiiuer  Kolleg,  30.  ^"' 

Dec  1608 143 

Nr.67.  Die  Sutnten   der  theologiechen  Fahnlt&t  8.  J.  zn  Triet  qid  Am 

Jahr  1608 146 

Nr.  68.  Die  Statntei  der  philoeophiBohen  Facnltlt  S.  J.  m  Trier.     1608  .  16S 
Nr.  60.  Altetter  noch  erhaltaner  Wircbnrger  LektioDBkatatog  aos  dem  J. 

1604 179 

Nr.  7a  Uemorialien  des  Viaitators  Theodor  Bos&ns  fHr  doa  Uaiuser  Eolleg 

a.  Uemoriale  in  Apr.  1604 180 

Nr.  71.  b.  Uemori«le  in  Jannario  1605 181 

Nr.TS.  Statnten  fllr  die  theul.Orade  an  der  UBirereitttt  Ingolstadt  1606  .  183 
Nr.  78.  Uemoriele  des  oberdantsohen  Visitatora  P.  Theodor  Basftns  fOr  das 

Dilinger  Eolleginm 186 

Nr.  74.  Weitere  Anordnangen  derselben  ftlr  Dilingen  1610 191 

Nr.TS.  Uemoriale  des  oberdentsohen  Visitators  nnd  ProT.  P.  Th.  Bns&as 

fltr  doB  Dilinger  Eolleginm.    Jali  1611 1B2 

Nr.  76.  Sutateu  fflr  die  StadoDten  der  Uwverait&t  Paderbom.    Zwiechen 

1616  nnd  80 184 

Nr.  77.  Die  Sutntee   der  Jesaiten  •  nniversit&t  tn  Paderbom.    ZwischBn 

1616  nnd  1680 1»8 

Stfttnta  faooltatis  Pbilosophioae  in  Vninersitate  PaderbomeuBi, 

1616-30.  208 

Nr.  76.  Schalkalender  von  Poderbora.    Um  1616—34 214 

Nr.  79.  Die  VereinigQng  des  Jesnitenbollegs  sa  Wien  mit  der  dortigen 

nniverBit&t  dnich  E^i  Ferdinsnd  II.  1623,  tl.  Aog.  .     .    .  S99 
LekUanspl&ne  4e8  QynuiaBlnms  tn  Frelbnrg  i.  d.  Scfaweis. 

Nr.80.  LektioBspIan  Ton  1628 942 

Nr.81.            „              „    1626 243 

Nt.Sa.            „              „1628 244 

Nr.83.            „             „1668 246 

Nr.84.           „    dei  Germ.  Sap.  1769 246 

Nr.  86.  I,  Bestfttigang  der  Akademie  der  G.  J.  so  OBnabrtlck  dorch  Papst 

Orban  Vm.  92.  Ang.  169» 348 

Nr.  86.  IL  Euserl.  BeBtXtignng  deraelbeu  Akademie  darch  Ferdinand  II. 

90.Pehr.  1680 268 

Nr.  87.  UI.  StiftnugBnrkanda  der  Osnabracker  Akademie   dnrob  Fttrstb. 

FraUB  WUh.  von  Wartenberg,  96.  Okt.  1687 268 

Nr.sa  Verhaitnis  der  akadem.  Lehrer  S.  J.  in  Wirsbnrg  sam  P>  Rektor 

des  EoltegB 368 

Nr.  89.  Bamberger  Lektionskatalog  Ton  1646/47       260 

Nr.  90.  Stndienordnang  der  hOhereu  Schnlen  za  MSnchen  1646    ....  262 

Ni.91.  SUtnten  der  philos. 'Faknltftt  der  Jeaniten  sa  IngolsUdt    1649  .  266 

Nr.99.  PromotionaTorBchrifteu  der  theol.  Paknit&t  sa  Ingolfltadt.    1667    .  310 

Nr.  98.  Zwei  NacbtrSge  la  dem  Vorhergehenden 831 

Nr.  04.  Ordnnng  einer  ansBchliefsiioh  tou  Jesaiten  geleiteten  Universit&t. 

1668 892 

Nr.  96.  Binige  Qebrilnche  der  Wirzbnrger  UniTorBitat  in  BetrefT  der  aka- 

demiachen  Qrade.     1669 387 


,.Goog[e 


486  iDbalureneichniB 

Nr.  96.   SchulKebrftQche  der  oberrheiniacbeD  PruriiiE  vom  J.  1664    ...    869 
Nr.  97.    AQordniuig  des  TiBitators  Joh.  Berthold  flber  die  01eichberediti> 

gnng    der   nicbt-gradiiierten  Eochlehier  der  0.  J.   mit  den 

grwlDierten.     1666 400 

Nr.  98.   ZeDgnia  der  theol.  Faknlttt  sn  WirtbiiTg.     1679 402 

Nr.  99.   Die  Schalgebr&nche  der  oberdeatsebeD  ProTini.    1698    ....    403 

Nr.  100.    ..  „  „    niederrheia.  „  1704 409 

Nr.  101.  Terordnnng  der  philos.  FakDltAt  in  Ingolstadt  1712  Iber  die  de- 

positio  comanm 414 

Nr.  102.  Agenda  in  actlbns  academicie,  pnblicie  et  piivatiB,  S.  Tbeologicae 

FacDltatia  Wircebnrgensii.    1740 418 

Nr.  108.  Nene  WirabDrger  SUtnten  ron  1749,  4.  Not 4BG 

Nr.  104.  Anordnangen    de«  ProTinzialfl  Oeorg  Hermaun   fOr   die   hOheren 

und  niederen  Schnlen  der  oberd.  ProTini.    1766,  4.ADg.      .    436 
Nr.  lOS.  VeTordnnng  dea  oberd.  ProvinzialB  Ign.  Rhombeig  Itber  die  Zeng- 

nisse  fBr  Theologen.    1762,  90.Pebr 438 

Nr.  106.  VerordDnng  dee  oberd.  Prov.  Ign.  Rhomberg  fOr  hOhere  ond  nie- 

dere  Schalen.    1763,  94.  Okt 440 

Nr.  107.  Verordn.  deg  oberd.  Prov.  Ign.  Bliomberg  fiber  die  theulug.  Stn- 

dien  der  jangen  Jasaiten.     1763,  34.  Okt 443 

Nr.  KMi.  Zwei  Anordnnngen  desf.  I.  Rhomberg.    1764.  1.  Sept 444 

Nr.  109.  Vorgchlag  znr  Herauegabe  einer  wiMenscbattlichen  Zttitachrift  in 

Oberdentaobland.    Um  1772 444 

Nachtrftge  nm  I.  Bande  der  B.  st. 
Nr.  110.  Brief  des  h.  IgDatine  an  Herzag  Albert  V.  von  Bayem.     1666, 

20.  Jan 466 

Nr.  111.  ReformvoTKhlKge  dcr  Ingolstidter  Jeauiten  an  Uerzog  Albert  V, 

1661,  18.  Okt 4B8 

Nr.  111.  Tiul  eiucDBetseu 4EI 


,.Goog[e 


nGoogle