TOROHTO
^
V
^
^<^^ (N^^^>^ tN^^ R^^
^
^;^^^^
&
^
.^.
v^6^.
^^^^^
^x^zx-sss^s^sx^i^^^SiX-i^is^SkX-isi*..
ii
>.
^>^ 4^/^Na tj^ ^N^i ^x^^ <5^^ ^ 15^/nvNa tt^^xi 4^x^^ c^/^N^li i^wK^ i?'/^"^ i^/f^^ ^a:^^ fi^m^'
^
^^Trs^Trs^,
.^.
'/^Xil^/^^tf^/^^^lJ^/^^t^/^'"^^^^/^ ^^v^/^-
:^y^rsMk/
^Wxl
^"ITXTJte
/!nx^ j^/nv^^ ts' /^ ^^ ^^ i^^/m'^ ii^/JPx^ {5^/^^ ^/Jti'^ t?'/!^^
^>
/^^ l^^/rtx^ i^/^Ny l^/^^ i5^/^Ny tj^/^Ni 4/4^ ^"t^^Ni 4?^/mNJ C^/m ^ *^ /m
;\^^ ft^^x:7 ^^/<? <N ^ >^f?v '^/^ (N^>^ f^.'^^^? (^v^xi) Cts^/^ ?;^^xr> r^^/^ rtv <^^ ftv^
x^^^/^Na i^^^/^^^ i^/pvNy(i^/^va t?^/^'
/^sy 4^/^Ni<i^ ^Sa {^/^>«^;^/^^^ i^/^
>.
>'
'V^nJV^^^
^/^'n^^>^ n^'=^>i?V'^y27(^v^/^W^><?evx^'/^^ .
^T^^I^^:TJ^^^^X:^T^^X:^Z,m
l^nv\nx^^^5in)^/rt^^ ii^/rtv^ t^ /(^^ i^/m^ 4?^/?^Nj t^/m '
/^>^c5^/^>^c^/^>^/^Na 4:^/9.^ /^Nui^^^
^/^ ^'^/jJilW^'^ ^ ^^ (^vW/<7 rs'^/^ f^v^/
'^>^Ti^T^T^«
/^N^i (5^/^Na C^/f^^ (^/nC^(^m^^ii^/J^^i^4^ ^ 45^^X> {?^/^>^ i^^/^N) i^/^Xi <^/nx^ <^/^^
^ /^ fv^^ tN^yO f^v^/^ (^v^/O <>v^>4P f^v^/i^ R^^/iJJUTSjv^/iP R^^/^rtfi^^^/if? (i^^^/il ftv^^^/i? ffcv^
^.^ rs^^ Dv^/^ f^v^/o f^v^/^ (^v^/i;? j:^^/^nj;^^/dn t^v^/^ fts^/^ t;^'^/^ f^v^^y?» f^v^ .
, /it»^,^/JUNy 4^/nk^(5^/fK'^ C^^/iK^/^/^Na «^-«^^ii^/^NatJ^^^^tJ^/^NiJi^^^^i^^NOi^
^^ i^/^NU i?'/;^^^ 15^^:^ i^/^Jv'^ i^/^"^ t^/^>iMi^/^^ '^^NJ ii</R^^^ /nx^ i^/^Xi 4i^/m^
I^>0 f^.^ y?> fV ^ >0 f^V ^/O (^V^ y^ f^V ^>^ (tiV^y^ f^V^>4r? fl^^/i? (fcv^/fl fts "^y^ f^v^/i» rtv^/^ Ifcv'^ .
'^ x^ ^^ ^'^ ^ 45^/1^^ **^/t^^ i^/^ "
^yr^rr-^^^/ors^/^rs^^yCtrs^^y
"^^ '^'^T^T>T^j:r^^^tT "^'
^ T^y^yO^^jTr^^Tr^^y^^
^X;r:TXX,t>^^^
T^
^^
^
^/^>Oy /^VJ i^/^ >^ ^^ i^/^NJ l^/^Njy ^>Sjl^^NO i^^NOy ^N^i^^ ^
^W^^W^v
'r^^^^
^/OfN*^
X^^
^^,^a).^,^^^^^4^^^j^^^^^^j^4^^j!^^^
^>0 Cv^/O <^v^/^ (^v^/i? ?^v^/i? f^v^y^ <N ^-
1U2
^
^^tTXT'^
UN^X^^^X^
^
^^4^^ iJ^/^NJ U^/^^ L//^^ U'/^^^ 4^/^
^-i::?ir\'^/4i?in55^'^^^^
.x6r.
>
V
K^-"^"^"^"^-"^"^^^^
.^ J?^'^ >?f»V^ y<^ f5v ^/O fN^
'^T.t.T;?^^
/^Nac//^x!Hi^/QK^ 4^/^
^/i? f5s^/i^ T^^/^ (^vWy<? f^v^y^ (iv^/i? t^V^.
^5^%^^k^flsx^^/^
^
>
^/ors.'^
>
^:<!bo-»jjs\^i^^
/^^iX<^NJL<^
Kib
'^
>
^/^ f^v^/i? (tv^.
wT"^^
^/i7 f^v^>
^T^
'^
m
^yil fV^/^ (N^/^ f^v^/?ftv^/^ (N^/O fK^/fl ^v^A
^ >;» t^/^^ i?^^^ l^y^f^j^A^^ 45^/^^ i)^/^^ iP^/^Ny (^/^^?J i;5^4^sa 4^/^>^/^^ l^a^^^A^
^-^lN^^ R^^llr^ n^^^/i? ?^v"^/i» f^v^/i> n^^/O ^^/^ r^^^/Ci r^^^/Ci rs."^^ ^"^^ f^v^/O f^v^/
^TiT^XT^T^^^^^
1=^
:^
i^
/?;^^i5^/^N>45^/^^
s^^ft^^/i7^^/<V>v^/iJ(^v^/flf5^^.
'^>«;^/^^/^Natf^/^
"Ib-^i? ftv W^ f^vWr>
^T^^ITXT^^^^^^
-^N) tf^/^^NIi 45^^>^ 45^/^xO i?-^N^iJ^^N5^^^
.^/^^/^^>itk^/^^6r/^^/^^^k^
/?;^N?i i^/^si t^/^^ iJ^/nx^si 4^/^^ i^/m^ ijy/ff^^^j^/^^ c^/^"^ i^/^Na iP^/^"^ i?^/^^ i^/^^ 4?^/^
^/O f^v^^/ia ntv'^/^ R^^^/n rs.'^/^ tfcv'^/^ fv^/o <K^/^ t^v^/^ (^v^/2? (^v^/<7 <^v^/^ ?>v^/^ <iv^/
SC^I^^^tS^^lfs.^^^^^
m^ Ni f/nv^ii o'^'^ ifaf\'^ 1^/^"^ <f <3t»"* ii^^u'^ 4^>».^ i^/n^"^ i!^<nv~« if /lu"^ iS^^/nv^ i^/n>Nj ts'^
V^IJ^IJ^I'^^I^^J'^^TJ^X^'^'
'"^TT^^T^r^X^^X^
^iiTfJ^r^^TfrX^'
.nbyi? f^vX^/i? fts>^^ ?^v^/i> ?N^.
K
^^^^^^X^r^^^
s^
m>r
;^n^
W/i7 fiv^/^ f!^ ^®'/
^/O fV^/n fV^
' . ^^/^^^'^'^^^/r^^t^/^^i^/n^^i^/^^iJ^w^
[^
(1
a^^iny^fx >- *• 4x^n;) t^^ >si 4^/j^N} i^/nsk >- *^ /JU
^
W
.W)i^.^^
3fw^w^^W)v^^ww^w%
SCRIPTORES
RERUM GERMANICARUM
IN USUM SGHOLARUM
EX
MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS
RECUSI.
REGINONIS ABBATIS PRUMIENSIS CHRONICON
CUM CONTINUATIONE TREVERENSI.
HANNOYERAE
IMPENSIS BlBLIOPOLIl HAHNIANI.
1890.
REGINONIS
,*»«*^*^'
ABBATI8 PRUMIEN8IS
CHRONICON
CUM CONTINUATIONE
TREVERENSI.
RECOGNOVIT
FRIDERICUS KURZE.
/7
fi
HANNOVERAE
IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI.
1890.
HANNOVERAE, TYPIS GRIMPIANIS.
V
PRAEFATIO.
lieginonem ex nobilissimis parentibus de Alta ripa, id est
Altrepio ^ progenitum esse Annales qiddam Prumienses s. XVl.^
i-eferunt, quorum auctor ex antiquissimis documentis se hausisse
dicit. Altreini cella S. Medardi fuit, quae a Pippiiio rege
Prumiae monasterio tradita et iam a. 762. Aug. 13. confirmata
est^: eiusdem monasterii Kegino monachus factus est.
Anno 892, cum Prumia a Normannis , qui ab incursione
ad Rhenum usque Bonnam facta ad Mosam recesserunt, sae-
vissime vastata esset, Farahertus abbas, qui vix fuga se ser-
vaverat, sua sponte curam pastoralem . . . deposuit^, quae
mense Maio^ Beginoni electione fratrum abbati constituto com-
missa est. Sed iam a. 899. aemulis agentibus depositus est
et Richarium fratrem Gerhardi et Mahtfridi invidiosum sui
negotii successorem sustinuit.
Pelatio quaedam verbosior, quam cle his rebus ipse Pe-
gino composuit, ex opere eius iam ab aequalibus deleta in
omnibus exemplainbus deest. JJnde apparet non vanum esse,
quod aucior eodem loco dicit, timere se, ne, si veritatem rerum
gestarum ad liquidum stilo exsecutus siV, odium et offensam
quorundam, qui adhuc superstites sint, incurrat. Qui autem
fuerint illi aemuli, coniecturis tantum colligi potest. Gerhar-
dum et Mahtfridum ipsos non eos fuisse, quos auctor maxime
timeret, ex eo ferspicitur , quod eos a. 906. a rege Conrado
proscriptione damnatos esse ipse refert. Adversarium eius
1) AUnp vico ad Bhenum tnfra Spiram sito; de vita Iteginonis cf.
Ermisch 'D. Chromk d. Regino bis 813', Gott 1872. 2) De quibns cf.
Wyttenbach, 'Archiv' III, 291 sqq. 3) Beyer, 'Urkundenbuch d. Ee-
gieriingsbez. Coblenz u. Trier' I, n. 60 (Bohmer-MiiMbacher 'Begesten'
I p. 42 et 43;. 4) Begi7i. Chron. a. 892 et 899. 5) Ann. Prumienses
(SS. XV, 1289—92; a. 892; . . . Kal. lun. numero absciso.
VI REGINONIS CHKONICON.
graviorem Karolum regem Franciae occidentalis fiiisse Hart-
tung^ recte, ni fallor, susjyicatus est. Nam licet Trtthemio
plerumqiie parva fides habenda sit, tamen ea, quae in Chro-
nico Hirsaugiensi scribit, Reginonem iussione Caroli regis
Gallorum a sua dignitate depositum esse, quod cum Ruperto
duce Galliae Celticae, fratre quondam Ottonis (Odonis f S9S),
sensisset, a vero haud ita longe videntur discrepare. Karolus
enim a. 898. contra regem Zuendibolchum profectus in reditu
Prumiam venit, unde ad pugnam egressus pacem cum illo fecit.
Quodsi Regino contra Karolum conspiraverat , quid miimm,
quod rex infestum sibi abbatem sustulit? Certe auctor Karolo
non ita favisse videtur, siquidem patrem eius ex jpriore uxore
Ansgard duos liberos elegantis formae ac ingentis animi vir-
tute prestantes suscepisse a. 878. narrat, de Karolo autem
ibidem nihil dicit nisi haec: enixa est (Adalheidis) puerum,
cui nomen avi imposuit eumque Carolum vocitari fecit.
Richarium autem in gratia maxima cum Karolo fuisse vel
inde apparet, quod postea a. 922. episcopus Leodiensis factus
est Folcuino teste^ dono et consensu Caroli regis expetitus.
Regino Prumia eiectus Treveros se coi^tidit^ ubi abbatiam
S. Martini, cum senio esset lapsa et vastatione Normannica
cum ipsa civitate succensa, a Rabbodo Trevirensi episcopo
Reginoni abbati, religioso cuidam et ecclesiastico viro com-
missam et ab eo in pristinum statum reparatam esse in Vita
S. Magnerici (SS. VIII, 208^ legimus. Cui ecclesiae usque ad
mortem videtur praefuisse ; nam eadem Vita defuncto Reginone
abbate eam laicis in beneficium datam esse refert. Sepultus
tamen est a. 915. hi monasterio S. Maximini Treverensi, ubi
lapjis cum his inscriptis versibus a. 1581. repertus est^:
FESSA REGINONIS CONTINET OSSA.
ABBAS EGREGIUS. PRAEFUIT IPSE PIUS.
COENOBIO QUONDAM PRUMIENSI MORIBUS ALMIS
POSTQUAM
... 0 DCCCCXV.
1) 'Forschungen z. Detitschen Geschichte' XVIII, 362—68. 2) Gesta
abbatum Lobiensium, SS. IV, 63, c. 19. 3) Eckhausen , Chronik von/^
St. Maximin' (liber manu scriptus); inde *Trierische Chronik' V, p. 7,
Ermisch l. l. 8.
KEGINONIS CHRONICON. YII
Ratlibodo arcliiepiscoiyo Regino 'epistolam de harmonica
institutione\ dissertationem videlicet longiorem, cuius exordium
et finis liic infra legenda praehentur, cum ^octo tonis musicae
artis^ dedicavit. Eodem Rathhodo auctore Hathoni archiepi-
scopo Magontino circa a. 906. 'lihellum de synodalihus causis
aeclesiasticisque disciplinis'' conscriptum misit, cuius praefatio
item huic praefationi meae adiungitur.
Maximum autem Reginonis opjus chronicon est, quod
a. 908. Adalheroni Augustano episcopo, viro doctissimo et lit-
terarum studioso, dedicavit. In praefatione dicit consummasse
sese coeptum opus a primo incarnationis dominicae anno usque
in presentem annum, qui computatur a prefata incarnatione
Domini 908; clauditur autem chronicon a. 906: duhitari
igitur potest, integrumne servatum sit an ut ad a. 892. ita in
fine ah ipsis aequalihus mutilatum. Duae operis partes effi-
ciuntur ea re, quod auctor usque ad annum 813. fere omnia
ex antiquiorum scriptorum lihris collegit, cetera autem, quae
sequuntur, suo studio ita se descripsisse ipse dicit, prout in
clironicorum libris adnotata invenerit aut ex relatione patrum
auditu percipere potuerit. Ipse vero auctor opus suum in
duos lihros divisit, quorum priori non longius cjuam ad a. 741.
pertinenti inscrihitur libellus de temporibus dominicae incar-
nationis, posteriori liber de gestis regum Francorum.
De fontihus cf H. Ermisch, ^Die Chronik des Regino his
813', Gott. 1872, et ea, quae ipse de eis protuli 'Neues Archiv^
XV, 312 — 324. Hoc loco ea, quae ihi demonstrata sunt, hre-
vissime repetere satis sit.
In priore lihro Regino multis auctorihus promiscue usus
est, ita ut chronologiam et alia pauca ex Bedae chronico de
sex aetatibus^ sumeret, cetera plurima e scriptura sacra (vul-
gata), Adonis martyrologio'^, Gestis pontificum Romanorum^,
Historia Francorum^ , Gestis Dagoherti^, Pauli Diaconi Hi-
storia Langohardorum^ , Annalihus S. Amandi'' a. 716 — 741,
1) Codice nunc latente. 2) Surius 'De proh. sanct. historiis' VII,
10S6 sqq.; Itegino codice nunc latente usus est. 3) Duchesne, \Le Liber
Pontificalis' : Kegino cod. B2 imis. 4) MG. SS. rer. Merov. II,
215 — 328; cod. Bla. 5) Ibid. 396 sqq.; codex non iam exstai, siniilis
cod.2a. 6) MG. SS. rer.Langob. et Ital. s. ^^I.—IX.; codex Beginonis
periit, sed ad codd. G 5 proxime accessit. 7) 3IG. SS. I, 7 sqq.
VIII EEGINONIS CHRONICON.
collectione canonum et decretalium Hispana^ supijleret^ singida
pauca ex Vitis sanctorum Goaris, Lamherti, Columhani, Ar-
nulji, Paulini^ Luin, Eligii, Martini^ Severini (Coloniensis) ,
Theodori, Aniani, Vedasti, Alhini, Paterni'^ et scriptis Boethii
adderet. In altero autem lihro usque ad a. 813. auctor unos
Annales Laurissenses maiores^ exscripsit, quihus ad a. 755.
^ Revelationem factam sancto papae Stephano''^ et ad a. supe-
riorem meiitionem Waltfredi abhatis Etrusci ex Vita illius^
petitam inserit.
Ah a. 813. Regino nullis lihris usus est nisi Annalihus
Prumiensihus hrevissimis in marginihus tahularum paschalium
scriptis et quadam actorum et epistularum s. IX. collectione,
cuius pars maxima ad Lotharii regis divortium spectahat.
Annales^ qui usque ad ipsius auctoris teinpora pertinehant et
etiamtum contiiiuahantur, ipsi non iam exstant, sed usque ad
a. 960. fons Annalium Stahulensium (SS. XIII, 39 — 43J
fuerunt et usque ad a. 922^ ni fallor, ah auctore annalium
quorundam in codice Matritensi inventorum excerpti sunt, qui
auctore Richario ahhate Prumiensi f899 — 922J et episcopo
Leodiensi f922 — 945J a. 922. conscripti et inde Leodii conti-
nuati sunt^. Collectio autem illa haec videtur continuisse:
1. acta synodi tertiae Aquis Ajpr. 29. hahitae"^ ;
2. epistulam Arsenii legati apostolici^ qua Engeltrudis
perfida Bosonis uxor a, 865. excommunicata est^;
3. epistulam papae Nicolai 867. lan. 25. ad regem Ka-
rolum directam^, qua noster etiam in lihro de synodalihus
causis usus est;
1) Collectio canonum ecclesiae Hispanae, Matr. 1808; Epistolae decre-
tales ac rescripta xmitijicum Romanorum , ib. 1821; Begino editione
multo breviore tisus videtur esse. 2) Vitae Albini et Paterni MG.
Auct. ant. IV, 2, 27 — 37, Arnulfi SS. rer. Mer. II, 426-446, Eligii
apud D'Achery 'Spicilegium' V, 176, Martini in Sidpicii Severi operibus
ed. C. Ilalm, Vindob. 1866, Aniani apud Theiner, 'S. Aignan', Par. 1832,
p. 13 et 37 et apud Surium V, 417, ceterae in Actis Sanctorum. 3) SS. I,
134—218. 4) SS. XV, 2. 5) Acta Sanct. Febr. II, 842. 6) Ann.
lYumienses ed. Ilolder - Egger , SS. XV, 1289—92. 7) Mansi, 'Con-
ciliorum coUeclio' XV, 611 sqq. 8) Mansi XV, 326 sq. 9) Mansi
XV, 318-321.
REGINONIS CHRONICON. IX
4. hullam papae Nicolai 866. lun. 13. datam, qua Wald-
rada excommunicatur ^ ;
5. epistulain impae Nicolai ad regem Lotharium a. 867.
missam ^;
6. epistulam regis Lotharii ad papam Hadrianum II.
a. 868. missam^;
7. epistidam papae Nicolai ad episcopos regni Ludowici
867. Oct. 31. datam^; fortasse etiam
8. epistulam quandam Thietgaudi et Guntharii archi-
episcoporum depositorum a. 863. ad imperatorem Ludowi-
cum II. datam, quae non iam exstat.
Praeterea ad a. 888 et 889. Begino e lustini epit. II, 2 — 3,
XIII, 1. 2 et XLI, 2 — 3 et ex Pauli Diaconi hist. Lang. I, 1
nonnulla attulit^, quaej quamquam ad Scythas et Germanos
spectant, tamen ad Ungaros convenire ei videhantur.
Hac testium locupletum penuria satis declaratur, multa a
Peginone, cum paucis annis et uno quasi tenore^ opus per-
ficeret, ex arhitrio annis non suis adsignata esse ideoque eum
ad suos fere usque dies temporum ordinem mire neglexisse et
confudisse"^ .
Ceterum de laudibus huius chronici conf. Dummleri prae-
fationem ad versionem eius thiudiscam, eiicsdem ^Ostfr. Reich^
III, 657; Ermisch l. l. 6 — 13, Wattenhach ^Deutschlands Ge-
schichtsquellen^ ^/, 243 — 246, quibus ego nihil haheo, quod
addam.
Continuationem Reginonis, quae ah a. 907. usque ad finem
a. 967. porrigitur, a monacho qiiodam S. Maximini Treverensis
conscriptam esse iam Pertz in praefatione editionis suae osten-
dit, cum auctor res illius monasterii sihi curae esse satis de-
monstret et Adalberti monachi Treverensis familiaritate usus
esse videatur. Ipsum vero Adcdbertum illum, qui usque ad
a. 961. monachus S. Maximini fuit, a. 961. episcopus Rus-
sorum ordinatus est, paido post reversus a. 966. ahhatiam
1) Mansi XV, 380-382. 2) Mansi XV, 321—324. 3) Mansi XV,
831—832. 4) Mansi XV, 333-342. 5) Cf. F. Biihl 'Bie Verhrei-
tung des lustinus im Mittelalter', Leipzig 1871, p. 12—14. 6) Cf. infra
annos 818 p. 73, 866 i^. 90, 868 p. 94, 875 p. 110, 880 p. 117, 888 p. 130,
892 p. 139. 7) De qiia re cf. P. Schiih, 'Die Chronik des Regiuo vom
Jahre 813 an\ Halle 1888 (Bissertatio inaugur.).
\
X EEGINONIS CHEONICON.
Weissenhurgensem accepit, denique a. 968. arckiepiscopits Alag-
dehurgensis factus et a. 981. mortuus est, auctorem continua-
tionis fuisse W. de GiesehrecM ^ ita omnihus pvohavit, ut hodie
nemo fere, ut videtur, de ea re duhitet. Conf. Biidinger in
versione thiudisca^ Dilmmler 'Otto d. Grosse^ 321, J. Werra
^Vher d. Continuator Reginonis^ (diss. Lips. 1883J 90— 92,
Wattenhach l. l. 1, 342.
De fontihus egi 'Neues Archiv^ XV, 324 — 330; inter quos
praeter Annales Augienses ( — 939J2 inprimis Annales quidam
Fuldenses hreviores usque ad a. 939. aut paulo longius perti-
Jientes, qui postea perieruni, sunt commemorandi ; accedunt
Annales Sangallenses maiores ( — 918^^ et Lauhacenses ( — 912^
SS. I); num praeter hos Adalhertus aliquem fontem nunc la-
tentem hahuerit, decerni vix potuerit.
Ipsum Reginonis chronicon cum continuatione multis scrip-
torihus tempjorum posteriorum fons fuit. Paene totum utrum-
que opus receptum est in annales illos Nienhurgenses, qui suh
Arnoldo ahhate Magdehurgensi (1120 — 1166J et Nienhurgensi
fll34 — 11 66J conscripti videntur esse et, quamqtiam ipsi peri-
erunt, tamen ex Annalista Saxone et Annalihus Magdehurgen-
sihus, qui eos exscripserunt, magna ex parte restitui possunt^.
Item chronico et continuatione usi sunt Annales Hersfeldenses^,
Herimannus Augiensis (SS. V), Otto Frisingensis in Chronico
(SS. XX), Magister Pous Belae regis notarius de gestis Hun-
garorum^, Annales Salzhurgenses c. a. 1180. compilati et nunc
amissi'^ , sola continuatione ad a. 933 — 951 etiam Cosmas
(SS. IX). Atque Annales Hersfeldenses et Nienhurgenses ex
ipso codice A (v. infra) videntur hausisse, Herimannus for-
iasse ex Einsidlensi (B\ et A2), Otto ex Al^ reliqui ex ali-
quihus illius exemplarihus. Reginonis chronicon sine conti-
nuatione paene totum exscripsit auctor Annalium Mettensium
(SS. I) e codice B3, praeterea usi sunt eodem Marianus
1) 'Geschichte der Kaiserzeit'' I, 778. 2) SS. I, 63 sqq.; Jaffe bibl.
III, 704 sqq. 3) SS. I, 72 sqq.; C. Henhing , ' Zilricher Mittheil. z.
vaterldnd. Gesch.' XIX, 26b sqq. 4) Scheffer-Boicharst, 'Forschungen
z. Beutschen GescJi.' XI, 485 — 490. 5) II. Lorenz, 'B. Annalen v.
Ilersfeld', diss. Lips. 1885. 6) Wattenbach, ' DeutscMands Geschichts-
quellen' II, 186. 7) Wattenbach l l II, 274 sq.
EEGINONIS CHROXICON. XI
Scottus (SS. V) e codice B2g, Gesta Trevirorim (SS. VIII)
e codice B 2, Hugo Flaviniacensis (SS. VIII), Chronicon
Reicliershergense^ ; pauca indidem sumpserunt (a. 801. sqg.)
Translatio et Miracula S. Genesii (SS. XV), item ad a. 890.
et 902. Magnus Eeichersbergensis (SS. XVII), Manegoldus
de Lutinhach in lihro ad Gehehardum scripto c. 29. et 44 ^.
Sigehertus quoque Gemhlacensis (SS. VI) fortasse Reginonem
ipsum noverat^, sed ea, quae ah illo mutuatus videtur esse, ex
Annalihus Mettensihus petita esse possunt.
Codices manu scripti, de quihus cf. 'Neues Archiv^ XV,
295 — 312^ in duas classes dividuntur, quarum altera Reginonis
chronicon cum continuatione, altera idem sine illa continet:
A. Codex A., i. e, continuatoris (Adalherti) liher auto-
graphus, quem a. 968. m Saxoniam secum videtur portasse,
non iam exstat; ex eo fluxerunt hi:
A 1. codex Monacensis n. 6388, inter Frisingenses n. 188,
saec. X. Continet post codicem Liudprandi Cremonensis auto-
graphum Reginonis chronicon cum continuatione in 14 quafer-
nionihus; quam partem suh Ahrahamo episcopo (db7 — 993. aut
994; exaratam esse ex nota ABRAM EPISCOPOPUS (sic!)
in folio 121 posita intellegitur. Tres post primum quater-
niones amissi sunt, item in fine nescio quot folia: clauditur
enim verhis in Augusta civitate celebravit a. 967. Ex hoc
derivati sunt septem codices Ala — ^, quorum nullus idtra
finem illius porrigitur, quamquam tres quaterniones in illo de-
siderati in his non desunt.
A la. codex Vindohonensis n. 408 saec. XI. (in editione
Pertzii n. 7 signatus) ex monasterio Admont;
A Ih. codex Vindohonensis n. 538 saec. XII. (in ed. Pertzii
n. 9J ex monasterio Gbttioeih; ex hoc descripti videntur esse
codices A lc et d;
A \c. codex Vindohonensis n. 639 saec. XIII. ineuntis (in
ed. Pertzii n. lOJ ex monasterio Victring;
A\d. codex Claustroneohurgensis saec. XII. (in ed. Pertzii
n.n);
1) Canisii lectiones antiquae III, 2, 219 et (ah a. 921j MG. SS. XVII,
443 sqq. 2) LihelU de lite I, 362. 386. Cf. etiam Sdralek, ' Die Streit-
schriften Altrnanns von Passaic' p. 129—131. 148. 3) Conf. infra de
codice Gemhlacensi.
XII REGINONIS CHRONICON.
A le. codex Vindobonensis n. 3522 saec. X V. (in ed. Pertzii
n. 12^ descriptus ex codice A\d;
A 1/. codex Mutinensis VI F 5, qui anno 1093. exaratus
unum librum ^jriorem cum Gestis pontijlcum Romanorum
continet;
Alg. vide B 21.
A 2. codex Parisinus n. 5018 saec. XI. Hic liber, quem
sancti Stephani (fortasse Halberstadensis) , postea P. Pithoei
et lac. Aug. Tkuani fuisse ex ipso perspicimus, clauditur iam
a. 867. verbis iterato crudeli nequaquam mutilus.
A 2^. a me signatiis est idem codex Einsidlensis, qui infra
B 1 nominatur: ille enim, quamquam chronicon ipsum ex co-
dice B descrijptum habet, tamen continuationem e codice A pe-
titam usque ad a. 939. continet, ubi clauditur verbis Capri-
montem obsidione in Jine mutilus.
A 3. codex Parisinus 1 1851, inter Sangermanenses n. 440^
i. e. codex autographus Annalistae Saxonis (SS. VI), apud quem
ab a. 741. inter alios fontes huius quoque chronici et continua-
tionis maxima pars ex Annalibus Nienburgensibus amissis
servata est ita ad verbum descripta, ut inter codices Reginonis
numerandus sit. Finis continuationis omnibus aliis codicibus
deficientibus hoc uno traditur. Annales Magdeburgenses (SS.
XVI), qui ipsi quoque e Nienburgensibus hauserunt, fonte eo
tanta cum libertate usi sunt, ut nobis hoc loco nullius sint usus.
B. Omnes ceteri codices ab uno exemplo derivantur (cod. B),
qui non iam exstat. Cuius tria sunt exempla B 1 — 3;
B 1. codex Einsidlensis n. 359 .mec. X. exeuntis; de quo
cf. A 2*. Ex eo pendent hi tres:
B\a. codex Parisinus n. 5016 saec. XI. (in ed. Pertziin.6);
B \b. codex Murensis saec. XII. ^ qui chronicon ex Regi-
none, Herimanno Augiensi, Bernoldo, Bertholdo compilatum
cum Annalibus S. Blasii continebat, nunc autem monasterio
Murensi a. 1841. sublato latet;
B \c. codex Engelbergensis saec. XII. e Murensi descriptus.
B 2. codex Schafhusanus n. 109 saec. X. exeuntis {in ed.
Pertzii n. \), fortasse Treviris exaratus. Ex eo fluxerunt hi
undecim :
REGINONIS CHRONICON. XIII
B 2a. codex Britannici Musei Arundelianus ?2.390 saec. Z.,
qui jjater est septem codicum B 2b — h;
B 2b. codex Trevirensis n. 1286, 43, a. 1084. Prumiae
exaratus (a^md Pertzium n. 3J; continet post Reginonem etiam
Einhardi Vitam Caroli et Annales et Thegani Gesta Ludoioicij
B 2c. codex Parisinus n. 5922 saec. XII. ex monasterio
S. Mariae Otterbergensi ortus;
B 2d. codex Britannici Musei Cottonianus Tiberius c. XI,
olim Egmundanus: continet praeter alia in fol. 1 — 19 Ein-
hardi Vitam Caroli saec. X.^ in fol. A3 — 118 Eeginonis chro-
nicon saec. XII. exeunte exaratum, in fol. 125 — -141 Annales
Xantenses, in fol. 141 — 169 Egmundanos;
B2e. codex Cantabrigiensis collegii corporis Christi n. 139;
continet varias res ex hoc chronico excerptas usque ad a.
1002 = 901;
B 2f. codex Hildesheimensis S. Godehardi nunc abscon-
ditus , quem H. Meibom senior cum editione Pistoriana con-
tulit; cuius schedae servantur in bibliotheca regia Hannoverae
XI, 692;
B 2g. codex Coloniensis ex monasterio S. Martini maioris,
cuius quattuor tantum folia exstant, quae ab a. 1885. in ar-
chivo publico illius urbis servantur.
B 2 h. codex Gissensis n. 650 chartaceus saec. XIV. et
XV., olini capitidi Spirensis: continet in fol. SS — 97 partem
chronici a. 751 — 813 cum epitaphio Heinrici comitis (ex cod.
B2a);
B 2 i. codex Carlsruhanus n. CCXXXIL olim Augiensis
saec. XL (apud Pertzium n. 2): derivatus est item ex codice
B 2, neque vero e codice B 2a neque ex ipso B 2 descriptus,
sed ex alio aliquo exemplarij quod postea periit. Ex Augiensi
duo pendent:
B 2k. codex Augustanus n. 223 ex monasterio S. Udalrici
chartaceus saec. XV. exeuntis: continet in fol. 1 — 97' Frede-
garium, in fol. 98 — 180 Reginonem e codice B 2i descriptum,
sed ex alio aliquo classis A emendatum et completum ^ ;
B 21. codex Britannici Musei Harleianus n. 3676 saec.
XVI. ex bibliotJieca Peutingeriana: praebet textum codicis B2i
1) Conf. de eo B. Knisch, 'Nenes Archiv' VII, 278 — 282.
XIV REGINONIS CHRONICON.
ex codice A 1 aut exemplari eius correctum et continuaturn,
ut eodem fere iure Alg signari possit.
B 3. codex Parisinus n. 5017 saec. XI. olim S. Arnidji
Mettensis; clauditur in a. 905. verhis Siquidem cives, qui
partibus eius favebant, portas minime mutilus. Fluxerunt
ex eo hi:
B3a. codex Britannici Musei Egertonianus w. 810 saec.
XII. — XIII. ex bibliotheca Fuggerorum;
B 3 b. codex Berolinensis (bibliothecae Meermanianae)
Philipincus n. 746 saec. XII. ineuntis, scilicet liber autographus
Annalium Mettensium (apud Pertzium n. 4) , quorum auctor
magnas huius chronici partes e codice B3 ad verbum exscripsit;
B 3c. codex Durhamiensis C. IV. 15 e codice B 3b vi-
detur esse descriptus.
Praeterea codex bibliothecae collegii Eaton prope Windsor
n. 3279^ 380 ea continet, quae apud Reginonem ad a. 812. — 892.
de rebus gestis Normannorum inveniuntur^, et codex Vaticanus
n. 1992 saec. XI. in fol. 171' — 172 locum brevem ex a. 873.
Reginonis ijetitum. Codex a. 1772. Muris inventus, quem
Hohenbaum van der Meer aliqua ex parte contulit, nunc
latet; item ille, quem Cantabrigiae in bibliotheca collegii
Clarohallensis servari Gatterer'^ dixit. Alium codicem^ quem
ipse inspexisset^ cum bibliotheca Gemblacensi tota concrematum
esse Mabillon^ memoriae prodidit.
Editiones (apud Pertzium n. 5 signatae) ante Pertzium
institutae sunt hae:
a. Sebastiani de Rotenhan, Magontiae 1521;
b. Simonis Schardii, Francof. ajM. 1566;
c. Pistorii in Rerum German. Scriptorum tomo I, Fran-
cof. 1583, iterata Hanoviae 1613;
d. Argentoratensis sumptibus Laz. Zetzneri 1609;
e. Pistorianae editio tertia cm^ante B. G. Struvio Ra-
tisb. 1726;
Quarum prima codicem A { g = B 21 videtur secuta esse,
siqiddem pariter utque illa textum e codicibus A\ et B 2i
conglutinatum praebet, ceterae vero omnesilla nituntur. Struvius
1) Ed. Dh Chesne, 'Historiae Normann. Script.' 7 — 14. 2) ^Histor.
BibUoth.' X, 251. 3) 'AnnaJes ordinis S. Benedicti' III, 329.
REGINONIS CHRONICON. XV
denntm magna diligentia editionem ex Adone^ Paido, Anna-
libus Laurissensibus , Mariano, Annalista Saxone emendare
studuit^ codices tamen nulloa adhibuit.
Post illos G. H. Pertz a. 1826. in Mon. Germ. Scriptorum
tomo vrimo j^. 537 — 629 Reginonem cum continuatore edidit
eum in modum , ut usque ad annum 813. textum 'priorum
editionum ex codice B 2 mediocriter mutatum sine notis ex-
hiberet^ inde iindecim codicibus cum illis comparatis appjciratum
criticum instrueret. Sed in hac quoque pjarte nimiam auctori-
tatem editionibus tribuit et in notis componendis parum dili-
gentiae adhibuit. Saepissime enim lectiones variantes ab eo
exhibitae in eis codicibus^ e quibus petitae esse dicuntur , non
inveniimtur^ sed aut aliorum librorum sunt aut alio cdiquo
modo perturbatae. Codices autem illi, quorum rationem habuit,
quam diversae sint auctoritatis, ex hoc stemmate apparebit, in
quo eis, quibus ille usus est, numeros uncis inclusos dedi:
R
B
2 2*Ann. Nienb. 1 2 (1)
a (7) b (9)
3 (8) Ann. Magcl. a (6) 6 a x a h {^)
I I I
c{W)d{\\) fg(=B2V c b{S)cdefghi{2) c
e{\2) h lC=A\g)
(5).
In nostrum sermonem verterunt chronicon E. Dummler
(1857, ^iggoj g^ continuationem M. Budinger (1857) in
collectione scriptorum antiquitatis germanicae.
Ad hanc editionem in textu recensendo sex codices il 1, 2,
S et B 1 (-[- A 2*), 2, 3 respexi; praeterea ad lacunam co-
dicis A 1, cui tres quaterniones desunt, explendam A\a et b
conferri jjoterant, quod adhuc omisi. Illorum autem sex co-
dicum lectiones variantes omnes adnotare studui exceptis eisj
quae lapsu calami tam aperto ortae sunt, ut unusquisque libra-
rius eas ipse corrigere posset., vehd duocimo pro duoclecimo,
exercicitum pro exercitum, similes. In A 3 etiam ordinem
verborum neglexi et ab a. 887. — 906. graviores tantum vctria-
tiones eius notavi, ne nimium spatii inutili copia impleretiir.
XVI EEGINONIS CHRONICON.
Neglexi quoque minima quaedam, ut lectiones inter e et ae, \ etj
(exceptis nominihus ^propriis), ci et ti, ob- et op-, apud et aput,
aliquod et aliquot, inquid et inquit, ex- et exs-, adm- et amm-,
inr- et irr-, similia variantes: id in textum recejpi, quod plurium
aut meliorum codicum auctoritate commendahatur ; ea, quae
non recepi, omnino omisi, nisi idem in trihus codicihus repe-
riehatur. Littera § usus sum, uhi in codicihus ae, §, e, oe
inter se certant. Semper scripsi pre et presbiter^ etsi ple-
ru7nque p et pbr leguntur, raro etiam pr^ et presbyter in-
veniuntur; item semper sinodus et Dionisius, etsi nonnulli
codices aliquoties synodus et dyonisius (sic!) exhihent. Cum
ecla, eccia, §cia, ^ccta, aecia, aeccia promiscue sine idla ra-
tione occurrant, omnihus his neglectis formam regidarem ec-
clesia usu^yavi, quamquam ea ipsa rarissima est. Neglexi
quoque in voce Brittanniae alterum t aut n saepius desideratum
non minus quam alterum p in nominihus Pippini et Philippici.
Textus amissi codicis B ex exemplarihus eius facile resti-
tuitur, non item codlcis A, cum codici A 1 no7i semper Jides
hahenda sit, A 2 iam a. 867. claudatur, A 3 (Annalista Saxo)
chronici verha plerumque excerpta potius quam descripjta prae-
heat. Uhi A et B inter se discrepant, in priore parte operis
causa saepissime decernitur auctoritate fontium Reginonis,
quippje quos ille ad verhum descrihere solitus sit. Qua in re
perspicitur codicem B plerumqiie propius ad genuinum textum
accedere, sed interdum mendis corruptum esse, alterius autem
lihrarium, i. e. auctorem continuationis, saepius e consulto Re-
ginonis verha mutasse sive correxisse.
Uncis quadratis et in chronico et in continuatione ea
verha inclusi, quae in auctoris exemplari margini videntur
adscripta fuisse, siquidem in codicihus non eodem loco ex-
hihentur, ut p. 22: Albinus episcopus Andegavis clarus habe-
tur et a. 955: Conradus quondam dux ibi occiditur. Ita
etiam p. Si verha Arnulfus episcopus et Romaricus abba
clari habentur inclusi, quamquam codices hoc loco congruunt,
propterea quod mors Arnulfi paulo antea commemorata est.
Paginas editionis Pertzianae in margine interiore adnotavi.
Restat, ut eis gratias agam, quorum opera in hac edi-
tione adiutus sum: omnium primo V. III. E. Dilmmler, operis
REGINONIS CHRONICON. XVII
universi, cuiits haec particula quamvis jjarva est, rectori pru-
dentissimo, qui cum semper in rebus maxime variis consilio
suo mihi subvenit tum auctoritate sua effecit, ut tres codices
Parisini (primus B 1 a, postmodum A 2 et B 3J conferendi
in longius tempms mihi traderentur , alii Londinii, Parisiis,
Vindobonae sumptibus Monumentorum Germaniae mihi con-
ferrentur; nec minus V. Cl. 0. Hartivig bibliothecae universi-
tatis Halensis praefecto^ cuius auxilio liberaliter praebito
factum est, ut codices bibliothecarum Monacensis, Schaffhu-
sanae, Treverensis, Carlsruhanae , Einsidlensis , Parisinae,
Coloniensisy Lipsiensis Halas mihi missos et in bibliotheca
universitatis servatos conferre possem; item illarum tot biblio-
thecarum praefectis, qui tam liberaliter codices suos mihi mi-
serunt; eis quoque, qui pro me alibi codices hos illos con-
tiderunt aut inspexerunt, viris humanissimis J. H. Jeayes
Londiniensi, A. Rogers Cantabrigiensi, A. Molinier Parisiensi,
S. Herzberg - Frclnkel Vindobonensi, M. Keuffer Treverensi.
Maximas denique gratias me debere libenter profiteor V. Cl.
H. Ermisch archivario Dresdensi , qui schedas satis copiosas
ex dissertatione sua de Reginonis chronico a. 1872. publicata
relictas benigne mihi dedidit.
Scribebam Sundiae mense Februario 1890.
F. KURZE.
II
EX EPISTUIA vMmm
DE HARMOXICA INSTITUTIONE AD RATHBODUM
ARCHIEPISCOPUM DIRECTA.*
INCIPIT EPISTOLA DE ARMONICA INSTITUTIONE MISSA AD
RATHBODUM AECHIEPISCOPUM TEEVERENSEM
A PtEGINONE PRESBITERO.
Excellentissimo domino Rathbodo sanctae Treverensis
aeclesiae archiepiscopo Regino devotum obsequium in per-
petuum. Cum frequenter in aeclesia vestrae diocesis chorus
psallentium psalmorum melodiam confusis resonaret vocibus
propter dissonantiam toni et pro huiuscemodi re vestram
venerationem sepe commotam vidissem, arripui antiphonarium
et eum a principio usque in finem per ordinem diligenter
revolvens antiphonas, quas in illo adnotatas repperi, propriis,
ut reor, distribui tonis. Divisiones etiam tonorum, id est
1) Ex codice hibliothecae piiblicae urbis Lipsiensis nr. 995 saec. X.
fortasse autograpJio. In tergo saltem eius inscriptum est manu s. XVI.
unicuiii ipsius Auctoris manuscriptum. In pag. tertia manu s. XI. vineae
enumerantur , quas Rotmundus villicus fratrum de Caimada (Kaimt ad
Mosellam) quondam fratribus dedit in concambio : in valle Sello (Zell
ad Mosellam) . . . , in Plantone . . . , in Pumeruol . . . , ad Laiam . . . ,
in Nodereia . . . , item ad Laiolam . . . , in Vallo . . . , in Arteri . . .
Pro quibus illum accepisse notatur ex rebus fratrum ad Noals vineam I. . . . ,
in Bodenans I. . . . , ad Gerolt I , iuxta illam terminat vinea sancti Arnulfi,
ad Meils I. . . . , ad Perers . . . , in summitate Marlei I, sanctus Amandus
habet iuxta illam. Unde haud scio an colligatur codicem monasterii
Marienburg prope Kaimt siti fuisse. Hic ille liber videtur fuisse, de
quo Gerh. de Mastricht (syndicus Bremensis 1688 — 1721J in catalogo
bibliothecae suae a. 1719. edito haec scribit (p. 954j; Reginonis presbyteri
epistola de Harmonica Disciplina ad Rathbodum archiep. Trevirensem,
Authenticum ab ipso auctore scriptum et missum ad archiepiscopum seculo
nono, quo vixit Rhegino, in Membrana nitide scripta, unicum exemplar
in Orbe, quod superstes cst, cui notae nmsicae seculi VIII., IX., X. et XI.
insertae, cuius neque Baluzius, qui Rheginonem edidit, nec alii mentionem
faciunt. lUius enim codicis Bremae nuUum iani vestigium inveniri
V. Cl. W. de Bippen, archivarius Bremensis, cui haec debeo, asseverat.
Codex Lipsiensis in triginta foliis epistulam de harmonica institutione
continet, deinde musicae artis tonos octo^ quos ex codice Bruxellensi
nr. 2751 saec. X. ed. CoussemaJcer , ' Scriptores de Musica medii aevi'
Paris. 1867, II, 1 — 73; epdstulam edidit Gerbert, ' Script. eccl. de
musica sacra' I.
EEGINONIS CHPtONICON. XIX
differentias , quae in extrema sillaba^ in versu solent fieri,
ut decens et conveniens fiat concinentia, sicut a maioribus
nobis traditae sunt et sicut ipsa armonicae disciplinae ex-
perientia nos instruit, distinctis ordiuibus inserere curavi.
Adiciunt autem quidam et alias divisiones, quas superfluas
esse arbitramur: sed ue a superstitiosis^ musicis reprehen-
damur, eas subtus aut supra in margine adnotare studuimus,
periti cantoris iudicio relinquentes, utrum eas necessarias
an supervacuas opinari velit. Non solum autem antiphonas
per congruos tonos distinxi, verum etiam introitus ad missas
et communiones, nec non et responsoria, quae nocturnis
horis in Dei laude canuntur, consonantibus sibi tonorum
convenientiis associare summo studio elaboravi. — — —
— — — — — — — — — — Sed iam prolixus
sermo finem prestolatur. Reverentissime^ papa, excellentiam
vestram superna providentia omni sanctae suae ecclesiae
profuturam per multa annorum curricula incolumem con-
servare dignetur.
EXPLICIT EPISTOLA DE AEMONICA INSTITUTIONE. INCIPIUNT
OCTO TONI MUSICAE ARTIS.
EPISTULA REGIIONIS
AD HATHONEM ARCHIEPISCOPUM MISSA.»
INCIPIT PEEFATIO OPEEIS SUBSEQUENTIS.
Sanctae Moguntiacae sedis presuli ac totius Germaniae
primati Hathoni Regino vestrae sublimitatis devotissimus
clientulus presentis vitae prosperitatem et futurae beatitu-
dinis orat gloriam. Sciens magnitudinem prudentiae vestrae
non solum iuxta sacrorum canonum sanctiones totius pro-
vintiae sollicitudinem gerere, verum etiam totius regni utilita-
tibus pervigili cura insudare, misi vestrae celsitudiui libelhim,
quem de synodalibus causis aeclesiasticisque disciplinis iussu
et ortatu domni et reverentissimi Rathbodi arcliiepiscopi
summo cum studio ex diversis sanctorum patrum concihis
atque decretis collegi atque coadunavi, non temerc arbitratus
a) siUiba cod. b) superstitutiosis cod, c) reverentissimae cod.
1) Praefatio operis de synodalibus causis compositi (ed. Wasserschleben
18-iOj ad fidem unici lihri manu scripti codicis hibliothecae ptiblicae
Trevirensis nr. 927, cuius collationem benignitati V. Cl. Keuffer ilUiis
urbis bibliothecarii dehemus.
XX REGINONIS CHRONICON.
aut omnium librorum copiam vestris armariis deesse aut
vestri excellentis iugeuii prudeutiam quicquam latere, qui
locum vestrae celsitudini caelitus commissum dignitate nobi-
litatis famosis preconiis extollitis, qui tantus in omni genere
philosophiae estis, ut solus nobis representetis hac decrepita
aetate ingenia philosophorum, de quibus illa sollers Latialis
antiquitas gloriata est. Sed quia vestra sapientiae super-
eminens celsitudo in disponendis rebus publicis assidue ver-
satur, fortasse onerosum^ videtur, ut plurima conciliorum
volumina semper vobiscum longe lateque deferantur, idcirco
hunc manualem codicillum vestrae dominationi direxi, ut
illum pro enkyridion i habeatis, si quando plenitudo librorum
vestrorum in presentia^ non est. Si quem autem movet,
cur frequentioribus nostrorum, id est Galliarum ac Germaniae,
conciliorum usus sim exemplis, accipiat responsum et sciat,
quia ea maxime inserere curavi, quae his periculosis tem-
poribus nostris necessariora esse cognovi et quae ad susceptum
propositae causae negotium pertinere videbantur. Illud etiam
adiiciendum, quod multa flagitiorum genera hoc pessimo
tempore in aeclesia et perpetrata sunt et perpetrantur, quae
priscis temporibus inaudita, quia non facta, et ideo non
scripta et fixis sententiis damnata; quae modernis patrum
regulis et dampnata sunt et quotidie dampnantur. Nec non
et illud sciendum, quod, sicut diversae nationes populorum
inter se discrepant genere moribus lingua legibus, ita sancta
universalis aecclesia toto orbe terrarum diffusa, quamvis in
unitate fidei coniungatur, tamen consuetudinibus aecclesiasticis
ab invicem diftert. Aliae siquidem consuetudines in Galliarum
Germaniaeque regnis in aecclesiasticis officiis reperiuntur,
aliae in orientalium regnis, transmarinis regionibus. Monet
preterea scriptura terminos, id est^ leges et decreta, quae
patres nostri posuerunt, omnimodis observandos nec ulla-
tenus temeraria presumtione transgrediendos : quapropter
antecessorum nostrorum vestigia sequens diversorum patrum
diversa statuta in ordine digessi, lectoris iudicio derelinquens,
quid potissimum eligere ac approbare malit. Suscipiat ergo
hoc parvum munusculum vestra dignatio ea benignitate, qua
devotione missum est a mea exiguitate. Valeat gloria beati-
tudinis vestrae hic et in futuro. Amen.
EXPLICIT PREFATIO OPERIS SUBSEQUENTIS.
a) houorosum cod. b) presentiarum cod. c) idem cod.
1) I. e, t('/zi.pioioy, enchiridimn.
REGINONIS CHRONICON.
P.5i3. *INCIPIT- PREFATIO OPERIS SUBSEQUENTIS*.
Excellentissimi ingenii et totius philosophiae studiis
multipliciter insignito domno Adalberoni^ episcopo i Regino,
quamvis omnium christicolarum extremus , vestrae tamen
sublimitati in omnibus devotissimus, fidelia mandat orationum
obsequia. Chronicam , quam de nostris et antecessorum
nostrorum temporibus litteris^ comprehendi, vestrae singulari
prudentiae examinandam transmisi, ut vestro perspicaci
iudicio aut approbetur*^ aut condempnetur^. Quam in duobus
libellis distinxi, exordium capiens a primo incarnationis
dominicae anno et consummans^ coeptum^ opus usque in
presentem annum, qui computatur a prefata incarnatione
Domini nongentesimus octavus. Indignum etenim mihi visum
est, ut, cum Hebreorum, Grecorum et Romanorum aliarum-
que gentium historiographi^ res in diebus suis gestas scriptis
usque ad^ nostram notitiam transmiserint, de nostris quam-
quam longe inferioribus temporibus ita perpetuum silentium
sit, ut quasi in diebus nostris aut hominum actio cessaverit
aut fortassis nil^ dignum, quod memoriae fuerit commen-
dandum, egerint aut, si res dignae memoratu gestae sunt,
nuUus ad haec litteris^ mandanda idoneus inventus fuerit,
notariis per incuriam otio torpentibus. Hac itaque de causa
non passus sum tempora patrum nostrorum et nostra per°^
omnia intacta preterire, sed ex multis pauca notare curavi
et, ubi^ ad presentia tempora ventum est, stilo° temperavi
propter quorundam offensam, qui adhuc sunt superstites,
latiusP haec posteris exequendai relinquens. Accipite ergo
hoc^ parvum munusculum ea benignitate, qua^ devotione
missum est a mea parvitate. In calce autem obsecro lectorem,
*) Chronicae videlicet, quam Regino quondam abbas Pruniensis com-
posuit add. (A?) A 1.
a) Praefatio deest in codice A 2, totus fere prior liber in A 3. b) adalperoni A 1; adhal-
baroni (B) B 1. 2; adhalberoni B 3. ' c) literis A 1. d) probetur A 1; abprobetur B 1. 2.
e) condemnetur A 1. f) consumans B. g) c^ptum B. h) historiophgraphi B 2.
i) deest B 1. k) nihil B 1. 3. 1) literis ^ 1. m) deest A 1, n) Et tibi B 2.
0) stilum A 1. p) lacius B. q) exquenda B 1; exsequ. B 3. r) hec B 2. s) quia B 2.
1) Augustano 887 — 910.
2 REGINONIS CHRONICON. A. 1 — 7.
ut, si illi haec dicta nostra, qualiacuinque sint, placuerint
et ea sibi describi voluerit, hanc prefatiunculam^ nullatenus
omittat^, quin eam in prima fronte libelli annotari^ faciat.
Gloriam celsitudinis vestrae multorum utilitatibus profuturam
superna providentia diu incolumem conservare dignetur.
EXPLICIT PREFATIO/*
*INCIPIT LIBELLUS DE TEMPORIBUS DOMINICAE
INCARNATIONIS.^
(1-14). 1 — 15.
Beda. Anno imperii Octaviani Caesaris XLII. lesus^ Christus filius Dei
Luc.2,8-21. natus est^. Eadem nocte ab angelis evangelizatur, a pastoribus
visitatur, octava die circumciclitur, XIII. die stella duce a magis
Matth.2, 1-11. adoratur et misticis muneribus predicatur^. XL. die in templum
Luc.2,22-38. cum oblatione a parentibus inducitur, a Simeone^ suscipitur, ab
Matth.2,i4-i5. Anna agnoscitur^; posthaec in Aegyptumi deportatur, ubi manet
usque ad obitum Herodis.
Anno dominicae incarnationis II. 3 Herodes mittens in Beth-
Matth.2,16. leem^^ et in omnibus finibus eius, pueros innocentes iugulare pre-
Beda. cepit. Deinde in domesticos arma convertens multos perimiti,
dilectam sibi coniugem Mariamnem™ interficitn, filios, quos ex
ea susceperat, Aristobulumo et Alexandrum in Samaria stran^gulari
iubet-i. Novissime Antipatrum ex Doside natum, incentorem et
insimulatoremP omnium malorum gladio percutit. Posthaeci
Beda. miserabili morte peritr anno dominicae incarnationis ^ YL, regni
vero sui XXXVL^
Beda. Anno dominicae incarnationis VII. ^ Archelaus filius Herodis
Matth. 2,21-53. in ludea regnat. Dominus lesas ex Aegypto* reducitur et
propter metum predicti regis in Nazareth civitatem Galileae
divertit ibique usque ad tempora baptismi inhabitavit'i.
Horat. a. p. 78. *) Multi dccertant et adhuc sub iudice lis est, Feminei genesis vel
neutri chronica constent; Sed nobis pocius neutro proferre videtur
add. B2i.
a) pfaciunculam B. b) obmittat B 1. 2. c) adnot. B 1. 3. d) deest A 1. e) INCIPIT
CRONICA A REGINONE ABBATE PRUMIBNSI IN ORDINE DIGESTA A2.
f) dee$t B 3. g) symeone A 1. B Z. h) cognoscitur A 1. i) ^giptum B. k) beth-
leheni A 1; betlehem B 1. 1) perimit. Nam et dil. A. m) mariamen A2. n) inter-
fecit ^ 2. .B 2. o) aristobolum A2. B 2. 3. p) inslmilatorem B 1. q) ipse add. B 1.
r) periit A 2. s) inc. dom. A 2. t) «^gipto B. u) habitavit A.
1) Ex Bedae chronico cle sex aetatihus, aet. VI. 2) Conf. Ermisch,
'die Chronik des Eegino bis 813', Gott. 1872, p. 44 sq. 3) Ex
Matth. 2, 16 : Occidit omnes pueros a bimatu et infra. 4) Ex Bedae
aetate V. (Octavianus CaesarJ ; ubi etiam de nato ex ea (sc. JDoside) filio
Antipatro mentio fit neque tamen de morte illius quidquam narratur ;
cf. Ermisch p. 45 sq., losephum latinum (Hegesippum) I, 42 (strangu-
hmtur imperio patris) et 45. 5) Undecimo Augusti anno Herodem
ludaeorum principatum suscepisse Beda in V. aetate et anno imperii
Augusti XLVII. mortuum esse idem in VI. aetate dicit. 6) Unumquem-
que regem aut imperatorem Begino non eodem, quo decessor regnare
desiit, secl eo demum, qui iUum sequitur, anno imperium ingredientem
facit; V. infra a, 15, n. 3.
REGINONIS CHRONICON. A. 12—34. 3
Duodecimo aetatis suae anno clominus* lesus Hierosolimam^ Luc.2,42.46.
conscendit ibique in templo in medio doctorum residens a pa-
rentibus post triduum invenitur.
Anno dominicae incarnationis XV. ^ Archelaus a ludeis Beda.
apud Caesarem accusatus in Viennam urbem Galliae exilio rele-
gatur^. Regnum^ ludeorum inter quatuor fratres eius Hero-
dem, Antipatrum, Lisaniam^ et^ Philippum^ dividitur, Caesar
Augustus, postquam LVI annis et VI mensibus Romanum rexit
imperium, moritur^.
16 — 38. (14-37).
Anno dominicae incarnationis XVI. Tiberius regnare Beda
coepits et regnavit annos^ XXIII,
Anno dominicae incarnationis XXVII. * Pilatus ludeae pro- Beda,
curator a Tiberio dirigitur,
Anno dominicae incarnationis XXX. , Tiberii autem XV. Lucas s.
lohannes circa regionem lordanis baptismumpenitentiaei in remissionem
peccatorum predicat multosque baptizat^; inter quos ipsum re-
demptorem mundi, qui omnium peccata abluit, aquis lorda-
nicis tinguit, Post baptismum Dominus in desertum secedit, Luc. 4sq.
XL dies ieiunat, post ieiunium temptatore superato in virtute
spiritus Galileami ingreditur, apostolos vocat, regnum Dei
evangelizat, multa signa et miracula™ facit.
Anno dominicae incarnationis XXXII. ^ lohannes baptista Ado,
insidiante Herodiade iussu Herodis in carcere capite truncatur,
Anno dominicae incarnationis XXXIII. Tiberii vero XVIII. Beda.
Dominus sua passione^ mundum redemito; quadragesimo die post
resurrectionem caelum ascendit, quinquagesimo SpiritumP Act, 1-2.
paraclitum misit, Mathias in loco Iudae<i constituitur apo-
stolus. lacobusr frater Domini Hierosolimorums episcopus con- Beda,
secraturt, VII diaconi ordinantur, Stephanus" lapidatur,
Anno dominicae incarnationis XXXIIII. secundum La-
tinos, qui a lanuario annum incipiunt computare, Paulus, Act,9,i-8,
cum pergeret Damascum, a Christo de caelo^ vocatus es.t"*^,
a) Anno inc. suae XII, Dominns (A) A 2; Dominus — ibique auno — XII. in A 1.
b) hierosoIjTnam A 1; ierosolimam A 2. c) religatur A 2. d) vero add. A 2, e) deest A 2.
f) filippum B 1. g) cepit B 1. 2. h) annis A 2. i) poen. A 1. k) baptizavit B 1,
1) in gal. A 2. _m) mifabilia sitperscr. vel miracula A 1. n) pass. sua A 2, o) re<^mit A 1.
p) sps B 1; sps corr. spi B 2, q) in locum iadae electus A. r) lacopus .4 1.
s) ieros. A, hieros. corr. A 1. t) constituitur A 1. u) ex quibus st. A 2. v) coelo A 1.
w) deest B 2.
1) Annis IX Archelaum regnasse JBeda tradit: noster ei annos p. Chr.
n. 7 — 15 trihiiit. 2) Lysias nunc Beda ; noster codice eius nunc perdito
usus est. Conf. Ermisch p. 45. 3) Beda V. aet.: Octavianus Caesar
Augustus . . . regnavit annis LVI et mensibus VI. Atque cum supra
Octaviani annum XLII. Christi primum posuerit, recte noster iUius LVI.
huius XV. dicit: mensibus enim et diebiis separatim computatis uni-
cuique imperatori integrum annorum numerum tribuit, quasi unius-
cuiusque imperium a Kalendis lanuariis ordiatur et uJtimo anni die
finiatur; de his mensihus VI v. infra ad Gaium. 4) Beda (TiheriusJ:
Huius anno duodecimo. 5) Scilicet uno anno ante ipsius Domini
mortem; cf. Matth. 14, Marc. 6, Luc. 3, Adonis martyrologium (ed.
Surius de proh. sanct. hist. VII) IV. Kal. Sept.
4 REGINONIS CHRONICON. A. 39—48.
secundum Hebreos, qui a Martio inicium anni capiunt^ eo-
dem anno, quo Dominus passus est^ XI. mense, id est
YIII. Kal. Febr. i
(37-41). 39-44.
Anno dominicae incarnationis XXXVIIII. Gaiusc regnat
annosd IIII, menses X, dies YIU. His ergo X^ mensibus si ad-
damus VI, qui superfuerunt^ LVI annis Octaviani, erunt
menses XVI: ex quibus quatuor detractis annus integer re-
Beda. manet, qui hoc in^ loco inserendus videtur^. Herodes Agrippa
ludeorum genti preficitur^.
Beda. Anno dominicae incarnacionis XLIIII.^ Herodes tetrarcha
cum Herodiade in Hispania merore perit^. Pila*tus, qui in Domini ' p. 5446,
passione mortis sententiam protulit, sua se manu peremit.
(ii-54). 45—58.
Beda. Auuo dominicae incarnationis XLV. Claudiusk regnat^
annos™ XIII, menses YII, dies XXVIII. Addamus itaque his VII
mensibus IV, qui supra remanserunt, fiunt XI, et VIII dies his"
XXVIII diebus, erunt XXXVP, id est annus et VI dies;
qui huius temporibus adnumerandus videtur.
Act.i2. Anno dominicae incarnationis XLVII. lacobusP frater
lohannis ab Herode decollatur, Petrus in carcerem mittitur; idem^
Beda. Herodes ab angelo percutitur^, Antiochiae Spiritus sanctus
Act.13,1-2. discipulos alloquiturr: Segregate milii Paulum et Barnahan et cetera.
Beda. Agrippa filius Herodis in ludea regnat usque ad^ exterminium
ludeorum.
Anno dominicae incarnationis XLVHI. , passionis vero
XIV. et Claudii IV., Paulus et Barnabas ascenderunt Hie-
rosolimam*. De hac ascensione sua Paulus ipse scribit ad
Gai.2,1.2. Galathas^: Deinde post annos XIIII ascendi Hierosolimam^ cum
Barnaha, assumpto et Tito, et contuli cum illis, id est cum apostolis,
evangelium^, quod iwedico in gentihus. XII II. itaque anno passi-
onis dominicae iuxta condictum lacobi, Cephae"^ et lohannis
ad gentium magisterium et apostolatum Paulus profectus
est. Ubi numerus, ipse quem posuit, recensendus est anno-
a) accipiunt B 3. b) p. e. D. A 2. c) Caius A 1. d) annis B 1. 2. e) deest A.
f) superfuerant B 1; superfuerit B 2. g) deest A 2. h) perficitur A 1. B 2. i) c. H.
hispaniam in exilio mittitur A 2. k) Glaudlus B 1. 2. 1) regnavit B 3. m) annis B 3.
n) dabis his A. o) XXXVII codd. p) lacob A 1. q) id est A 1. r) all. disc. A 1.
s) deest B 1. 2. t) ierosolimam A. u) galatas A 1. v) ewang. B 1. w) zefe
B 2. 3; zefiF^ B 1.
1) lan. 25 ab ecclesia Pauli conversio celehratur; cf. infra ad a. 48.
2) Quinque igitur anni (39 — 43) Gaio trihuendi erant; temere noster,
cum 5 ad 39 addidisset, etiam a. 44 eidem trihuit. Idem mendum saepius
recurrit; ut infra in Nerone, Hadriano, GaJlo, Atireliano, Diocletiano,
Coyistantino. 3) De tempore Beda nihil dicit; temere Begino, cum
certius nihil sciret, in uJtimo Gai anno haec videtur posuisse. 4) Haec
eodem anno fuisse Begino ex Actis apost. coUegit. Herodem autem in
regno annis VII (igitur a. 39 — 45 aut 46j usque ad quartum Claudii
annum frt.48.'j permansisse invenit; quae cum non congruerent, in medio
verum esse ratus a. 47 sunqysit.
REGINONIS CHRONICON. A. 48—72. 5
rum. Scimus enim Petrum et Paulum apostolos* anno^ post
passionem Domini XXXVIII., id est ultimo Neronis anno,
passos fuisse i et beatum Petrum Romae XXV annis epi-
scopalem sedisse cathedram; XXV autem^ et XIIII non
XXXVIII, sed XXXVIIII faciunt. Sequitur ergo, ut beatum
Petrum eodem XIIII. post Domini passionem anno, quo eum
Hierosolimis^ alloquitur Paulus, id est IIII. Claudii anno,
Romam venisse credamus, simulque ni fallor hac supputa-
tione Paulum eodem, quo Dominus passus est, anno ad
fidem venisse probatur.
Eodem aiino^ famese gravissima facta est, cuius Lucas meminit, Beda.
et Claudius Brittanniam intravit.
Anno dominicae incarnationis LIII. ^ Claudius ludeos
tumultuantes Eoma expulit. ^eda.
59 — 72.4 (51-68).
Anno dominicae incarnationis LVIIII. Nero regnat annos Beda.
XIII, menses VII f, dies XXVIII g.
Anno dominicae incarnationis LXI. ^ Festus procurator Beda.
succedit Felici, Paulus^ vinctus Eoniam mittitur, anno II. Neronis.
Anno dominicae incarnationis LXIII. ^ lacobus frater Beda.
Domini a ludeis lapidaturi. Festo in magistratu^ ludeae successit
Albinus, Albino Florus.
Anno^ dominicae incarnationis LXX.^ Vespasianus ma- Beda.
gister militiae cum exercitu in ludeam mittitur.
Anno dominicae incarnationis LXXII. ^ Eomae Petrusm Beda.
crucifigitur Paulus decollatur. Sub Neroniana persecutione Ado.
coronantur°: Eomae Processus et Martinianus, XLVII», qui bapti-
zati sunt a beato Petro et in custodia MamurtiniP retrusi^. Torpes'^
Marcellus et ApuleiusJi; Alexandriae Marcus evangelista passus est
VIII. anno Neronis^^; MediolanisQ Nazarius et Celsus'3, Gervasiusr et
Protasius sub Anulinos prefecto^*; apud Nuceriam'^ Felix" cum
ConstantiaiS; apud Aquileiam Hermagoras episcopus '^•i^ Fortunatus
diaconus i^.
a) apostolos — Romae deest A 2. b) deest B 2. c) anni add. A. d) ieros. A. B 2.
e) famis B 2. f) sex A 2. g) XXVIIII B 3. L) Festus . . . Paulus anno d. i.
LXI. A 1. i) lacobus . . . lapidatns anno d. i. LXIII. A 1. k) Festo magistratus B.
1) Anno . . LXX. deest A 2. m) Petrus Romae A. n) coronatur B 1. 2. o) et XLVII A 2.
p) mamortini B 1. 2. q) mediolanio .4 1; mediolano A2; mediolanis B, coir. mediolani
B 1. 3. r) Gervasius . . . prefecto deest B. s) Anolino A 2. t) miceriam B 2.
u) Felix cum Constantia in cod. B supra lineam additum videtur fnisse : felix, aquileiae
herm. ep., fort. d. cum constantia B 1; aquileia h. e., f. d., felix cum const. B 2; ap.
aqu. h. e., f. d., nuceria felix c. const. B 3. v) episc. et fort. A 2.
1) Scilicet non postea, quam ultimo Neronis anno., quoniam suh Nerone
euni passum esse Regino cum apud Bedam tum in Gestis pontificum
invenit. 2) Quarto Claudii anno Beda. 3) Nono regni sui anno
Beda. 4) =59 + 13; cf. supra a. 39. 5) Huius secundo anno
Beda; secundum autem Neronis annum auctor rectius ponere debuit
a. 60. 6) Errat auctor: septimo Neronis anno Beda. 7) Ilunc
numerum unde Begino pjetierit, non Jiquet. 8) I. e. uJtimo N^eronis
anno; v. supra a. 48. 9) Ex Adonis martyrologio VI. Non. lul.
10) Ado XVI. Kal lun. 11) //. Id. lun. 12) VII. Kal Mai.
13) 11, Id. Itm. 14) XIII. Kal. lul. 15) XIII. Kal Oct.
16) IV. Id. Iid. 17) Fortunatus diaconus nunc apud Adonem non
invenitur; cf. Ermisch p. i^.
6 EEGINONIS CHEONICON. A. 73—91.
(69-79). 73 — 82.
Beda. Anno dominicae incarnationis LXXIII. Vespasianus regnat»
annosb VIIII, menses XI, dies XXII. His XI mensibus additi VII
Neronis fiunt XVIIP; et his XXII diebus illius XXVIII i
fiunt L dies, id est annus, VIP menses et XX dies: qui
annus hoc in loco inseritur^.
Beda. Auuo dominicae incarnationis LXXIIII. ^ regnum ludeae
a Tito subvertitur templumque destruitur^. Huius temporibus
Ado, Appollinarisf episcopus a beato PetroEavennams directus coronatur^-^.
(79-81). 83 — 84.
Beda. Auuo domiuicae incarnationis LXXXIII. Titus regnat
annos II, menses II.
(81-96). 85 — 90.
Beda. Anuo dominicae incarnationis LXXXV. Domicianus regnat
annosi XV, menses V. His quinque mensibus addamus^ VII
Vespasiani: completur annus, qui hic inseritur^.
Ado. Huius *temporibus lohannes apostolus Eomae in ferventis i * p. 545a.
olei dolium mittitur ante portam Latinam et in Pathmos insulam™
Beda. relegatur". Ubio apocalypsinP scribit*-^. Flavia Domitilla in Pon-
o. p. R. tianam insulam exiliatur. Anacletus papa tertius post Petrum**
martyrioi coronatur".
(96 — 98). 90.
Anno dominicae incarnationisXC^ Nerva regnat annum Ir,
menses IIII, dies VIII.
Beda. lohannes apostolus ab exilio revocatur et apud Ephesum evan-
geliums scribit.
Ado. Huius temporibus passi sunt Eomae Eutices, Victorinus et
Maro^, apud Amiterninamt urbem Victorinus episcopus frater
Severini i^.
(98-117). 91 — 110.
Anno dominicae incarnationis XCI. Traianus regnatii
annos XIX, menses VI, dies XV. His VI mensibus si addiderimus
*) Dionisius episcopus Ariopagita add. A 1.
**) apostolum add. A.
a) regnare coepit. Regnavit autem A. b) annis VIIII, mensibus XI, diebus XXII A 2.
c) XVIII fiunt Al. d) et VII A. e) distruitur B 1. f) apoll. A2. B 2. g) ravenna B 2.
h) martyrio coronatur A. i) annis A 2. k) si addamus A 2. 1) ferventilis B 2.
m) deest B 1. 2. n) religatus A 1; exilio religatur A 2. o) deest A 1. p) apoca-
lipsin B. q) martirio B. r) anno uno A 2. s) ewang. B 1. t) aminterninam A 1.
u) regnavit B 2. 3; regn. A 1. B 1.
1) Claudii dies sex temere omittuntur. 2) Decem igitur anni 73 — 82
Vespasiano trihuuntur. 3) Deda: secundo (Vespasiani) anno. 4) Ado
X. Kal. Aug. 5) Huic igiiur tribuendi fuerunt sedecim anni 85 — 100;
sed decem anni in ea re nostrum fiigerunt, atque insuper a. 90 ultimus
Domitiani idem Nervae datur. 6) Ado II. Non. Mai. et VI. Kal.
lan.; cf. Beda (Domitianus). 7) Ex Gestis pontificum Bomanorum
(ed. L. Ducliesne, 'I.e Liher Poniificalis' I, 1886, i)- 115 — 523j; uhi
tamen AnacJetus quartus post Fetrum papa est. 8) V. supra a. 85.
9) Ado XVII. Kal. Mai. (Eutyches). 10) Ado Non. Sept; cf. Ermisch
p. 49.
EEGINONIS CHRONICON. A. 101 — 125. 7
Titi II, Nervae IIII, fit annus, qui hoc in loco aptaturi,
remanent dies XXVIII, qui supra notati sunt-.
Anno clominicae incarnationis CI^-^. lohannes apostolus Beda.
Epheso requievit.
Traiani temporibus martyrio^ coronantur: Romae Clemensc Ado.
papa"*, Alexander quartus^ post Petrum^ papa^-^ Quirinus^ et
filia eius Balbinag-'^, Sulpitius et ServilianusS, Domitilla^ et
Seraphia^i virgines'^, Nereus et Achilleusi-H, Ignatius Antiochenus^
episcopus^'^; lerosolimisi Simeon™ episcopus filius Cleoph a e " • ^^ ^ in
Ponto Focas episcopusi^.
111 — 122.15 (117-138)
Anno dominicae incarnationis CXI. Adrianus regnat Beda.
annoso XI.
Huius temporibus passi sunt: Eomae XistusP papa^^^ Getu- Ado.
lius", SabinaiS, Seraphiaq virgoi^; apud Mesenam ^" civitatem Apuliae ^
Eleutherius episcopus cum Anthia matre^^o. Apud Athenas Quadratus Beda.
et Aristides clari habentur^l, Dionisius* episcopusi^ Ariopagita"^-^'-; Ado.
apud Tiburtinam^ urbem Italiae Simphorosa^ cum septem filiis^s.
123-124. (138-161).
Anno dominicae incarnationis CXXIII. -^ Antoninus cogno- Beda.
mento Pius cum filiis Aurelio et Lucio regnatJ' annos XXII, menses
III^. lustinus philosophus claret. Sub Pio episcopo^s Hermes librum
scribit, qui dicitur pastoris.
125 — 143. (161-180).
xAnno dominicae incarnationis CXXV. Marcus Antoninus Beda.
Verus cum fratre Lucio^ Aurelio Commodo annist) XYIIII, mense I.
a) C. B 1. b) marlirio B. c) deest A. d) V. eorr. A 1. e) post beatum Petrum A.
f) deest A. g) albina B 8. h) serapia A. i) achileus B 2. k) antiocenas B.
1) hierosolimis B 1. m) symeon A 1. n) cleopg B. o) annis 4 2. p) xixtus A2;
sixtus B2; syxtus B 3. q) serapia A. r) mesanam A 2. B 3. s) ap. cir. B 3.
t) dionysius A 1; dyonisius A 2. u) deest A 2. v) dion. ep. ar. deleta in A 1.
w) tiburnam B 2. x) simphorasa B 1. y) regnavit B 3. z) annis XXII,. meu-
sibus III A 2. a) lutio, Intius semper B 1. 2. b) regnavit annis A.
I) Viginti igitur anni 91 — 110 Traiano tribinmtur. 2) XX apud
Vespasianum, VIII apud Nervain. 3) Beda (Trai.J: sexagesimo
octavo anno post passionem Domini. 4) Ado IX. KaJ. Dec. 5) Ado
V. Noyi. Mai., ubi Alexander quintus imst Petrum papa dicitur; in
Gestis Alexander septimus, Clemens quartus papa est^ qui etiam Ana-
cletum antecedit. 6) III. Kal. Api'. 7) Ado II. Kal. Apr., ubi
de 7nartyrio Balbinae nihil invenitur. 8) XII. Kal. Mai. 9) Non.
Mai. 10) III. Non. Sept.; quae sub Adriano passa est ; cf. infra.
II) Ado IV. Id. Mai. 12) Kal. Febr. 13) XII. KaJ. Mart.
14) II. Id. lul. (Phocae). 15) 122 = 111 -f 11; cf. supra a. 39.
16) Gesta ]3ont Bom., Ado VIII. Id. Apr. 17) Ado IV. Id. Mai.
18) IV. Kal. Sept. 19) III. Non. Sept. ; quam supra auctor falso
sub Traiano posuit. 20) X7T'. Kal. Mai. 21) Beda: Hic (Adrianus)
per Quadratum discipulum apostolorum et Aristidem Atheniensem . . .
libris de christiana religione compositis instructus. 22) Ado V. Non.
Oct. 23) V. Kal. lul. 24) Tribuendi huic erant anni 123—144 ;
sed temere noster XX annos omisit. 25) Bomano.
8 EEGINONIS CHRONICON. A. 144.
-G. p. R. Horum et supradictorum temporibus coronati sunt: Romae
Ado. Anicetusa papa*, Victor papa-^, Simetrius presbiter^, Felicitas
cum VII filiis*, lulius^ et Antoninus^-^, Eusebius et Pontianus,
Peregrinus et Vincentius"^; apud Sebastem^ Armeniae^ minoris XL
martyrese sub Agricolao^ iudice^; apud Spoletum Concordius^; apud
Smyrnams Policarpus^ episcopus, discipulus sancti lobannisio, item^
Germanicus^i et Pionius^^-i2; apud Apamiam* Alexanderi et Gaius^S;
apud Cretam, urbem Cortinae, Philippus™ episcopusi'*; apud Pergamum
Asiae urbem Carpus episcopus, Papirius diaconus et lustinus philo-
sophusi^; apud Lugdunum Galliae Hireneus episcopus cum multisi^,
Fotinus episcopus^ eiusdem urbis et Blandina cum aliis XLVIIIJ",
Epipodiuso et Alexander*^; in SiriaP Victor et Coronai^; Mediolanis^
Faustus20; CabilloneJ^ Marcellus^i; item in territorio Cabillonensii",
castro Trenortio, Valerianus22; Alexandria» Ptholomeust et Lucius^s.
(180 — 193).
144-156.
Beda. Adiio dominicae incarnationis CXLIIII. Lucius Antoninusu
Commodus, post mortem patris Antonini Veri regnavit^ annos^ XIII.
Huius temporibus nonnulli passi sunt, quos supra notavimus.
Sed idcirco^ haec non per ordinem certis imperatorum tem-
poribus exprimere^ potuimus, quia in quibusdam passionibus
sanctorum supra nominatorum, imperatoram vocabula ita
confuse posita sunt, ut, cum dicat rem sub Antonino gestam^^^
ignoretur, utrum sub Pio aut sub Vero aut sub Commodo
actum sit, et cum dicit sub Lucio, ambiguum sit, utrum sub
Aurelio aut sub Commodo aut sub Antonino gestum sit.
Ferunt tamen, quod huius temporibus Hireneus episcopus
Lugdunensis passus sit^».
*) Antoninus add. A 2.
a) anicitus A 1; anecetus B 1. b) antonius A. c) sebasten A 2. d) armini§ B 1. 2.
e) mai-t. B\ martirum B 3. f) agricolano A 2. g) smirnam B. h) Polycarpus A 2.
i) iter A 1. k) Pyonius A 2. 1) alexandrum A 1. m) filippus B 1. 2. n) cum
multis, Fotinus episcopus in A 1 postmodum additum; Fot. ep. cum multis, Hir. ep. eiusd.
urbis cum multis et Bl. A 2. o) Epodius A 1. p) syria A 2. q) mediolanio A 1;
mediolano A 2. r) cabil. A 2. s) alexandri^ A 2. t) tholomeus B, corr. pthol. B 1.
u) antonius B 1. v) regnat B 1. w) annis A 2. x) iccirco non p. ord. haec A 2.
y) exponere A 2.
I) Atiicetus apud Adonem nunc deest. 2) Victor ibi sub XII. Kal. Mai.
commemoratur ; utrumque nomen ex Gestis p. M. sumptum videtur esse.
3) Ado VII. Kal. lun. (Symmetrii). 4) IX. Kal. Dec. 5) XFV.
Kal. Sept. 6) XI. KaJ. Sept. 7) VI. Kal. Sept., uhi non Pontiani,
sed Pontii; Pontianus temporihus Antonini passus refertur ad XIV.
Kal. Fehr. 8) V. Id. Mart. 9) Kal lan. 10) VII. Kal. Fehr.
II) XIV. Kal. Fehr. 12) Kal. Fehr. 13) VI. Id. Mart. (urbe
Coi-tina). 14) ///. Id. Apr. 15) Id. Apr. 16) IV. Kal. lul.
(Irenaei). 17) IV. Non. lan. 18) X Kal. Mai. 19) 17. Id. Mai.
20) VII. Id. Aug. 21) II. Non. Sept. 22) XVII. Kal. Oct.
23) XIV. Kal. Nov. 24) Ut Simetrii, Felicitatis, lulii, Antonini,
Eusehii Pontiani, Peregrini, Vincentii, Commodi, Victoris, Coronae
martyria. 25) Conf. Beda (L. Antoninus CommodusJ : Irenaeus epi-
scopus Lugdunensis insignis habetur. Pegino Hireyieum iam supra sub
M. Antonino Vero commemoravit.
REGINONIS CHRONICON. A. 157 — 192. 9
157. (193).
Anno domiDicae incarnationis CLVII. Helius Pertinax Beda.
regnat» menses VI*.
158—169. (193-211).
Anno dominicae incarnationis CLVIII. Severus Pertinax Beda.
regnavit annos XVII 2. Clemens Alexandrinae ecclesiae presbiter et
5456. Panthenus philosophus clarescunt. Narcis*sus lerosolimorumb episcopus,
Theophilusc Cesariensis insignes habentur. Leonides pater Origenis coro-
natur, apud Cartaginem^ Perpetua et Felicitas bestiis deputantur.
170. (211-217).
Anno dominicae incarnationis CLXX. Antoninus cogno- Beda.
mento Caracalla, Severi filius, regnat annos septem^.
171. (217).
Anno dominicae incarnationis CLXXI. Macrinus regnavit^ Beda.
annum unum^.
172 — 175. (218-222).
Anno dominicae incarnationis CLXXII. Marcus Aurelius Beda.
Antoninus regnavits annos^ IIII.
176—188. (222-235).
Anno dominicae incarnationis CLXXVI. Aurelius Alexander Beda.
annos XIII regnavit^. Origenes^ toto orbe* clarus habetur.
Huius temporibus coronantur Romae Calistus™papa'i, Urbanus Ado.
papa^ Cecilia virgo, Tiburtius et Valerianus^, Calepodiusn presbiter^,
Asterius presbiter^, Palmatius consul cum uxore et filiis et Simplicius
senator ^.
189 — 191. (235-238).
Anno dominicae incarnationis CLXXXVIIII. Maximinus Beda.
regnavit annos III.
Huius temporibus coronantur Romae Antheros papa^o, Pon- Ado.
tianus papai*, CesareaPalestinae Panphilusi2 etMaximuso presbiteji '^.
192—197. (238-244)
Anno dominicae incarnationis CXCII. Gordianus regnavit Beda.
annos VI. Origenes in Caesarea Palestinae Theodorum, cognomento
Gregorium, et Antenodorum fratres divina philosophia inbuit.
a) regnavit B 1. 3. b) hieros. B 1. 3. c) et theoph. A 2. d) carthaginem -4 1.
e) regnat B 3. f) anno uno A 2. g) regnat B 1. 2. h) annis A 2. i) deest A 2.
k) Origenis A. 1) orbi B. m) calyxtus A 1; calixtus B 3. n) cal. et ast. pres-
biteri A. o) maximinus B 1.
1) Temere huic integer annus 157 dattir. 2) Trihuendi igitur huic
erant a. 158 — 174 (= 193 — 211), sed quinque an^iis omissis (tnnus 169
ultimus eius ponitur. 3) Errore singulari inductus Begino huic unum
a. 170 dedit 4) Gesta jpont. Bom., Ado II. Id. Oct. 5) Gesta p. B.,
Ado VIII. Kal lun. 6) Ado X. Kal. Dec, Beda, G. p. B. 7) Ado
VI. Id. Mai. 8) XII. Kal Nov. 9) VI. Id. Mai. 10) Gesta
p. B., Ado III. Non. lan. 11) G. p. B., Ado XII. Kal. Dec. 121 Ado
Kal. lun. 13) Ado II. Kal. Mai.: apud Asiara passio s. 3Iaximi
martyris; quem ex arhitrio noster cum Pamphilo coniunxit.
10 EEGINONIS CHEONICON. A. 198—205.
(244-249). 198-203.
Beda. Anno dominicae incarnationis CXCVIII. Philippusa cum
filio Philippo regnavit annos^ YI. Hic primus omnium imperatorum
christianus fuit.
(249-251). 204-205.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCIIII. Decius regnavit
annum unumc, menses tres. His mensibus adde Antonini Pii III,
Marci Antonini I , Helii Pertinacis VI ^ , fit annus , qui hoc
in loco ponitur 2 ; remanet mensis I et dies XXVIII supra
notati 3.
Ado. Huius temporibus martirio"! coronantur: Romae Fabianus
papa'*, Xistus^ papa, Laurentius, Felicissimus et Agapitus diaconif-5,
Abdons et Sennes^, Ypolitus^ et Concordia^, Hireneusi et Ha-
bundius^^-S, Cornelius papa9,Yictoria virgo^*^, Mmiates^l; Antiochiae ^
Babilas™ episcopusi-; Apollonian civitate Leacus, Tirsus et Galli-
necuso-13; lerosolimisP Alexander episcopus^^; iSazanzoi Tri-
pl^oi-.is- inAegyptos, civitate, quae dicitur Thinius* , Phileas epi-
scopus et Philoromus^ tribunus cum aliis multis^S; in Sicilia,
civitate Catanensium^, Agatha virgol"^; in Perside Polocronius"""
Babiloniae et^ T h esifontis >" episcopus^S; Pergen Panphiliae Nestor
episcopus'9- in Cordula civitate Parmenius presbiter cum sociis^O;
apud Circensem Coloniam Marianus et lacobus^i; in Tiro^ Anatholia
et Audax22; apud Africam Nemesianus et Felix^s, Rogatianus pre-
sbiter et Felicissimus cum multis aliisa.'24; Antiochiae Asclepiades^
episcopus25; Alexandriae Agatho26 et Serapion^', Arsenius etDioscorus
cum sociis suisc-28^
a) Philippicus A 2. b) annis B 3, c) anno uno A 2. d) martyrio A 2 ; marthirio B 2.
e) Syxtus A2; slxtus B 3. f) diaconus A 1. g) abdo B 1, a1jdo B 2. h) Yppo-
litus A 1 ; ipolitus B 1. 2. i) hiereneus B 1. 2. k) habundus B 1; abundus B 2.
1) antiochia B 1. 3. m) babillu corr. babila B 1 ; Babillu B 2; baballus B 3. n) apol-
loniatium B 1. o) gallinicus A 1. p) hierosolimam B. q) nazanzi A. r) trypho
A 1; tipho A 2. s) egipto B. t) thinus B 3. u) philoronius A 1. v) catinen-
sium A 1; cathenensium A 2; cathan. B 3. vr) policronius A 1; polochr. B 3. x) deest A.
y) thesiphontes A 1; thesifons A2; thesiphontis B^2. z) tyro A 1. a) c. al. multis A 2.
b) Asclepias A 2. c) deest A. B 1.
1) Quos supra iam relatos esse noster ohlitus est. 2) Decio igitur
tribuuntur duo anni 204 — 205. 3) V. supra sub Vespasiano, Nerva,
Traiano; omittuntur Traiani dies XV. 4) Gesta p. B., Ado XIII.
Eal. Febr. 5) Ado VIII. et III. Id. Aug. 6) III. KaJ. Aug.
7) Id. Aug. (Hippolyti). 8) VII. Kal. Sept. (Irenaei et Abundii).
9) XVIII. Kal. Oct. 10) X Kal. lan. 11) Hic in aliis martijro-
logiis, ut apud Usuardum, commemoratur (VIII. Kal. Nov.J, apud
Adonem nunc deest; cf. Ermisch p. 48. 12) Ado IX. Kal. Febr.
(Babylae). 13) V. Kal Febr. (Leucii, Tyrsi et Calenici). 14) Ado
III. Kal. Febr., Beda. 15) Trypjlw Nicaeae necatus, de quo cf.
Acta SS. lun. VI, 81 sq., apud Adonem nunc deest. 16) Ado II. Non.
Febr., ubi persecutio Diocletiana dicitur (civitate, quae app. Thaumis).
17) Non. Febr. 18) XIII Kal. Mart. (Polychronii Babyl. et Cthesi-
fontis episcopi). 19) IV. Kal. Mart. 20) X. Kal. Mai. (Corduba).
21) II. Kal. Mai. (Cirthensem). 22) VII. Id. lul. 23) IV. Id. Sept.
24) VII. Kal. Nov. 25) XV. Kal. Nov. 26) VII Id. I)ec.
27) XVIII. Kal Dec. 28) XIX. Kal lan.
REGINONIS CHRONICON. A. 206—225. 11
206-2081. (251-253).
Anno dominicae incarnationis CCVI. Gallus cum Yolusiano Beda.
filio* annos II, menses IV. Origenesb doctor moritur et in Tjro^
sepelitur.
209 — 223. (253-268).
Anno dominicae incarnationis CCVIIII. Valerianus^ cum Beda.
Galieno^ regnavit annos^ XV.
Horum temporibus corouantur: Romae Stephanus papa^, Ado,
Eugenia virgo^, lovinus et Basileus'*, Lucius papa^, Basilla^, Rufina
et Secunda virginess-"^, Tertullianush.8, Protus et lacinctusi -^,
Xistusk papaio, Valerianusll, Nemesiusi^, Simphroniusi et Olim-
pius°i- ^3j Verona» Zenoo episcopus*- 1^; in HispaniaP, urbe Tarraconefi,
Fructuosus episcopus, Auguriusi" et Eulogius diaconii^; Cesarea Pale-
stinae Marinus et Artemiuss- 16; apud Affricamt, civitatem" Tu-
burno"^ Lucernariae^, Maxiraa, Donatilla^ et Secunda virgines*'; in
territorio Cavallitanoy, vico Minatensi^, Privatus episcopusi^; apud»
Cartaginem Cyprianus'' episcopusi^, Alexandria Dionisius episcopus-^.
Theodorus cognomento Gregorius Neo-Cesariae^ Ponti episcopus Beda.
virtutam gloria claret.
224-225. (268-270).
Anno dominicae incarnationis CCXXIIII. Claudius annum Beda.
I^, menses VIIII. His adde IIII Volusiani, fit annus, qui hic
adnumeratur®-2i; remanet mensis I.
Huius temporibus passi sunt: Romae Felix papa^^, Marius Ado.
p.546o. et Martha coniux^ eius cum filiis^s, XLVII milites, qui bapti*zati sunt
a Dionisio papa^^, Cirillas virgo^S; in Terracina Campaniae civitate^'
Felix presbiter et Eusebius26.
*) et confessori add. B.
a) regn. add. A 2. h) 0rigeni.s A 2. c) tiro B. d) Valerius B 2. e) gallieno
A 2. B 3. f) annis B 3. g) virgo A. h) tertullinius A 2; tertulianus B 2.
i) iacintus B 1. k) Xystus A 1; Sixtus B 3. 1) simpronius A 1; symphr. B 3.
m) olympius A 1. n) in Isp. u. Terr. Verona Z. ep. et confessor B. o) zenon B 2. 3.
p) ispania B 1. 2. q) tarracona A 2; terragone fB) B2; terragong B 1. 3. r) auri-
gurins B 1. s) arthemius A. i) africam A 2. B 3. u) civitate A 2. v) tuburbo B 3.
vr) Lucernaria A 2. x) Domitilla A 2; deest B 3. y) Gavalitano A 2 (— Ado).
z) mitanensi B 2 f= AdoJ; mimatensi B 3. a) apud Cart. — Dion. ep. desunt B 2.
b) ciprianus A 2. JB l. 3. c) necesarig corr. nec ces. B 2. d) anno uno A 2. B 3.
a. u. regnavit B 3. e) numeratur A. f) coniunx .4 1. B 1. g) cirilla quoque A 2.
h) in civ. camp. terr. A. i) dee-it B 1, ubi verba Verona Z. ep. in margine addita sunt.
I) 208 = 206 + 2; cf. supra a. 39. 2) Beda, Gesta p. R.. Ado IV.
Non. Aug. 3) Ado VIII. Kal. lan. 4) VI. Non. Mart. 5) Gesta
p. B., Ado IV. Non. Mart. 6) Ado XIII. Kal. lun. 7) VI. Id. Iid.
8) //. Non. Aug. (Tertulinii). 9) ///. Id. Sept. (Hyacinthi). 10) Cuius
mentio supra ex Adone petita hoc loco ex Gestis pont. Bom. iteratur.
II) Cf. Ermisch p. 49. 12) Ado II. KaJ. Nov. 13) //. Non. Dec.
14) TT. Id. Dec. 15) XII. Kcd. Fehr. 16) V. Non. Mart. (Asterii).
17) ///. Kal. Aug. (Tuburba). 18) XII. KaJ. Sept. (civitatis Gava-
litanae). 19) XVIII. Kal. Oct. 20) XV. Kal. Dec. 21) Claudii
igitur duo sunt anni 224 et 225; mensis unus, qui in Decio reliquus
fuit, usque ad Tacitum transfertur. 22) Gesta p.B., Ado III. Kal. lun.
23) Ado XIII. Kal. Febr. ' 24) Ado VIII. Kal. Nov. 25) V. Kal.
Nov. 26) Non. Nov. (Tarracina).
12 REGINONIS CHRONICON. A. 226 — 242.
(270-275). 226-231».
Beda. Anno dominicae incarnationis CCXXVI. Aurelianus reg-
navit annosa V, menses VI.
Ado. Huius temporibus passi sunt: Romae Eutichianusb papa^,
TheodoraS, Basilides, Tripos et Mandalioc'1, Linguonisd sancti®
Gemini^; Iconio^ civitate Conon^; Caesareas Cappadociaei^ Mam-
mes'; apud Prenestinami urbem Agapitus^; in civitate Salona Ana-
stasius^; Augustidunum^ SimphorianusiO; in territorio^ Vivariensi,
loco, qui dicitur Gentibus™, Andeolus subdiaconus^iii, Andochius pre-
sbiter, Tirsus» diaconus et Felix^^. jn castro Divione Benignus pre-
sbiteri3.
(275-276). 232.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCXXXII.p Tacitusq reg-
navit menses VI; adde VI Aureliani, fit annus. Remanent
LXXXVIII dies Florianii^, his coniunge XXVIII dies, qui
supra^ remanserunt, fiunt CVIII, id est menses III et XVIII
dies. Adde duos superfluos^ menses^^, faciunt menses V,
dies^ XVIII.
Beda. Auatholius Laodiciae^ Syriae^ episcopus clarus habetur.
(276-282). 233 — 239.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCXXXIII.'^ Probus reg-
navit annos VI, menses IV. His adde VI Tacitil^, et V supra-
scriptos, fit annusi^, remanent III menses^.
(282-284). 240 — 241.
Beda. Auno dominicac incarnationis CCXL. Carus cum filiis
Carino et Numeriano annosy II.
Ado. ^ Horum temporibus coronantur Romae Crisantusz et Da-
ria^S. Claudius et Hilaria uxor eius cum filiis lasone» et Mauro^ et
LXX militesi9.
(284-305). 242 — 262.
Beda. Anuo domiuicae incarnationis CCXLIL Diocletianus cum
Maximiano et Constantio, et post mortem Diocletiani Maxi-
mianus cum Severo, Galerio et Maximino regnavit annos XX -O.
a) annis B 3. b) euticianns A. c) mandalia B 2. d) lingonis A. B Z; linguinis B 1. 2.
e) deest A. f) loonio B 2. g) cesarea B. h) capad. B. i) prenestine B 1.
k) augustiduno (A) A2; augustoduno A 1; augustdunum (BJ B 1. 2. 1) territori A l.
m) antiquis gentibus B 3. n) subdicam A 1. o) thirsus A 1. p) CCXXIII. A 2.
q) tatitus B 2. r) deest B 3. s) superfl. duos A 2. t) et dies A 2. u) deest A 2.
v) siri^ B. w) CCXXVII. A 2. x) menses III. A 2. y) regnavit annos A 2. B 3.
z) crisanttus A 2. a) iason B. b) maurus B 3.
1) 231 = 226 + 5; cf. a. 39. 2) Gesta pont. Bom., Ado VI. Id. Dec.
8) Ado Kal. Apr. 4) IIII. Id. lun. (Tripodis et Mandalis). 5) XIII.
Kal lan. 6) IIII. Kal lun. 7) XVI. Kal. Sept. 8) XV. Kal. Sept.
9) XII. Kal. Sept. 10) XI. Kal. Sept. (Augustuduni). 11) Kal
Mai. (qui vocatus est antiquitus Gentibus). 12) VIII. Kal. Oct.
13) Kal. Nov. 14) Beda: Quo (TacitoJ apud Pontum occiso obtinuit
Florianus imperium diebus LXXXVIII. 15) V. supra ad Decium et
Claudiuyn. 16) Quos iam supra numeratos esse noster obliviscitur.
17) Septem igitur anni Probo dantur 233 — 239. 18) Ado Kal. Dec.
(Chrysanthi). 19) III. Non. Dec. 20) Haec omnia ex Beda, sed
valde conturbata ; ceterum abhinc illud numerandi vitium paene in
EEGINONIS CHRONICON. A. 242. 13
Horum temporit)us martirio* coronantur: Eomae Gaius G. p. r.
papa^, Marcellus papa^, Marcellinus papab-3^ Cyriacus diaconus, Ado.
Largus et Smaragdus^-^, Apronianus, Papias et Maurus^, Claudius
et Prepedig-na cum filiis^, Gabinus^i presbiter', Castulus^, Pan-
cratiuse-9^ Artemius^ cum uxore et filia^o, Sebastianus ", Marcus et
Marcel]ianus*2 ^ Marcellinus presbiter, Petruss exorcLsta^^ , Tran-
quillinus''*, Nicostratus^^, Zoe uxori^ eiusi^, Primus et Felicianus •",
Claudius, Castorius, Victorinus, Simphronianus '• '^, Basiliscus ^- 1^,
Faustinus, Simplicius et Beatrix^^^ Tiburtius filius Chromatii^, Su-
sanna virgo^i, lohannes, Crispus'-'^, Genesius23, Felix et Adauctus™--^,
Lucia, Geminianus^a, Sergius et Bacchus°-26, Crisogonuso-27, Satur-
ninus et Sisinnius^S, quatuor coronati^^, Theodorus^o, Pontianus,
Pretextatus et ThrasoP-3i; apud Spoletum Gregorius presbiter^^, Sa-
binus episcopusq, Exuperantius et Marcellus diaconi33; apud insulas
Palmariasr Anastasia^'!; Antiochiae lulianus et Basilissa*-35; in Hi-
spaniis, civitate Cesaraugustana^, Vincentius diaconus36; in Bar-
cinonat Eulalia virgo, Cucufas"; apud Gerundam Felix^'; in Cumis^
luliana virgo^^; apud Tyrum^ Tirannio, Silvanus, Pelenus^ atque
Linusy episcopi cum innumera multitudine39; apud Sirmium Sire-
nusz-40; Nicomedia** Petrus'*! et Lucianus presbiter Antiochenust»-^^,
Anthimus^ episcopus^3, Pantale o n <i • "i^ , lohannes'*^, Adrianus'*^^ Doro-
theus et Gorgonius'*° , Eleutherius^iS; Smirnaee Hireneus epi-
scopus^i^; inPalestina, civitate Gaza, Silvanus f^O; Mediolanis? Victor^i;
apud Illiricum^, civitate Siscia, Quirinus episcopus^^; apud Tarsum i
*) cum sociis suis add. A 2.
a) martyrio A 1; deest A 2. B 3. b) marcellus papa, marcellinus papa desunt B 2.
c) smaracdus B 1. 2. d) gabinius B 3. e) prancatius A 1. f) arthemius B 1. 2.
g) et Petrus A. h) et uxor A 2. i) simpr. A; symphr. B 3. k) basilides A 2.
1) cromatii A 2. B 1. 2. m) audactus A. B 3-, adautus B 2. n) bachus ^ 2. 2^ 2. 3.
o) grisog. A 2. B 1. 2. p) trason B 3. q) presul A 2. r) parmarias B l. 2.
s) na erasum B 2. t) barcilona A 1. u) et cucufas A 2. v) cucumis B 2.
•w) tirum B; in tyro A. x) peleneus Al. B 2. y) aquilinus B 3. z) serenus B 3.
a) nicomediae A 2. b) antiocenus B 2. c) antimus B. d) panthaleon A 1. B 1.
e) smyrnae A 1. f) sylvanus A 2. g) mediolanio A. h) illyr. A 1. i) tharsum
A 2. B 1.
omnibus imperatoribus redintegratur : ut hos viginti annos auctor ab
a. 242 usque ad a. 262 pertinere vult. 1) Gesta pont. Hom., Ado X.
Kal. Mai. 2) Gesta pont. Bom., Ado XVII. Kal. Febr. 3) Gesta
jjont. Mom., Ado VI. Kal Mai. 4) Ado XVII. Kal. Apr. 5) III.
Kal. Dec, IIII. Kal. Febr., IV. Non. Febr. 6) XII. Kal. 3Iart.
7) XI. Kal. MaH. (Gabinii). 8) Ado VII. Kal. Apr., ubi certuni
tempus non datur. 9) IIII. Id. Mai. 10) VIII. Id. lun. 11) XIII.
Kal. Febr. 12) XIIII KaJ. Iid. 13) IIII. Non. lul. 14) II. Non. Iid.
15) Non. lul. 16) III Non. lul. 17) V. Id. lun. 18) Non. luL
19) Basiliscus apud Adonem in ediiione Surii non invenitur; cf. Ermi.<!ch
p. 49. 20) Ado IIII. Kal. Aug. 21) ///. Id. Aug. 22) A'T'
Kal. Sept. 23) VIII. Kal. Sept. 24) III. Kal. Sept. 25) XVL
Kal. Oct. 26) Non. Oct. 27) VIII. Kal. Bec. (Chrjsogoni). 28) ///
Kal. Dec. 29) VI. Id. Nov. 30) V. Id. Nov. 31) /// Id. Dcc.
32) IX. Kal. lan. 33) III. Kal. lan. 34) VIII. Kal. lan.
35) V. Id. lan. 36) XI. Kal. Febr., ubi urbs omittitur et Vincentius
levita appellatur. 37) //. Id. Febr. (Cucuphatem). 38) XIV. KaJ.
Mart. 39) X. Kal. Mart. 40) VII. Kal Mart. 41) ////. Id. Mart.
42) Vll. Id. lan. 43) V. Kal. Mai. 44) V. KaJ. Aug. 45) VII.
Id. Sept. 46) VL Id. Sept. 47) V. Id. Sept. 48) VI. Non. Oct.
49) VIII. KaJ. Apr. (apud Sirmium Irenaei). 50) ////. Non. Mai.
51) VIIL Id. Mai. 52) //. Non. lun.
14 REGINONIS CHRONICON. A. 263.
Bonifaciusa- 1; apud Aquileiam Felix et Fortunatus^; apud Siciliam^
Vitus et Modestus cum Crescentia^, Lucia virgo"!; in Brittannia
Albanus^; apud Massiliam Victor^; apud Augustam^ Afra cum
matre sua Hilaria<i in Rhetia^ provincia ^- '; Nicea Bithyniaes Theo-
dota^ cum filiis^; in Hispaniis, civitate Compluto, lustusi et Pastor
fratres^; in Sicilia, civitate Catenum^, Euplus^ diaconusiO; apud
urbem ItaliaePergamis Alexanderi'; in civitate Calcidonia™ Eufemia'-;
in Neapoli Campaniae lanuarius episcopus Beneventanus, Socius dia-
conus Mesenatae civitatis, Faustus et Desideriusi^; in Palestina Peleus
et Nilus episcopii^; in Cizico Fausta^^ et Evilasius*»; Agauno Mau-
riciuso cum sociis^^; AntiochiaeP Ciprianusfi episcopus *cum lustina^";
apud Egeam civitatem Cosmas et Damianus^S; in Galliis, castro Solo-
doro, quod est super Arolamr fluvium, Victor^^-*; apud Coloniam
Agrippinams Gereon cum sociis^O; apud Tarsum* Taracus, Probus
et Andronicus^i; in Venusia civitate Apuliae Felix episcopus, Audax
et lanuarius presbiteri^^; Suessionisii civitate Crispinus et Cri-
spinianus^--^; apud Sidonem"*^ Zenobius presbiter^^; in territorio^ Aga-
thensiy Tiberius, Modestus et Florentia''^^; in Sithia^ metropoli Frigiae
Salutariae Mennas^f'; Antiochia Romanus^'; Alexandria Petrus epi-
scopus28; in Africa» civitate Colonia Crispina virgo^^; in Tuscia
Barbara virgo^O; in Hispaniis Leocadia^^-^i; Emerita civitate
Eulalia et lulia^ virgines32.
(306-337). 263-294.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCLXIII.*^ Constantinus,
Constantii ex concubina Elena^ filius, regnavit annos XXX, menses X;
his adde tres menses, qui supra remanserunt, fit annus^s^
remanet I mensis**.
*) et Urso add. B2a.
**) Huius^ Constantini temporibus pace ecclesiis reddita episcopi pri-
vatis sedibus restituuntur et alia plura christianae religioni pro-
a) bonef. B. b) sicyliam A 1; ciliam f£) B 2; ciliciam B 3. c) apud augustam
rhetiae A. d) c. m. s. Hil. deest B. e) recia B 2; retia B 3. f) in Rh. pr. dee^st
A. B 1. g) bithini^ ^2. B 2. 3. h) theodora B 1. i) iustinus B. k) cathe-
nensi A 2; catenon B 1; catenus B 3. 1) euplius A 1. m) calcidona 5 1. 2; calce-
donia B 3. n) fuasta B 2. o) mauricium B 2. p) anthiochiae B 1. q) cypr. A 1.
r) ararim A 2; arula B 3. s) agripinam B 1. 2. t) tharsum A 2. B 3. u) sue-
sionis B 2. v) crispianus Bl. w) sydonem A 2. x) terrio B 2. y) agatensi B 1;
aganaensi B 2. z) scithia A 2. a) aflfrica B 2. b) leocodia B 3. c) lulia A 1.
d) CCXLIII A2; CCLXXII B 3. e) helena A 2. f) huius const. mentionem
facit iii cod. A 1 ante a. 263 ponuntur, antepoaitis verbis Anno dom. inc. CCXLIII; eadtm
hinc in margine inferiore codicis B2b manu s. XV. inseruntur.
I) Non. lun. 2) III. Id. lun. 3) XVII. Kal. lul. 4) Id. Dec.
5) X. Kal. lul. 6) XII. Kal. Aug. 7) Non. et II. Id. Aug.
8) Iin. Non. Aug. 9) VIII. Id. Aug. 10) II. Id. Aug. (Cathanensi).
II) VII. Kal. Sept. 12) XVI. Kal Oct. (Chalcedoniam Euphemiae).
13) XIII. Kal. Oct. (Festo et Des.). 14) XIII Kal. Oct. 15) XII.
Kal. Oct. 16) X Kal. Oct. 17) VI. Kal. Oct. 18) V. Kal. Oct.
19) II. Kal. Oct. 20) VI. Id. Oct. 21) V. Id. Oct. (Tarachi).
22) IX. Kal. Nov. 23) VIII. Kal. Nov. 24) IIII Kal. Nov.
25) IIII Id. Nov. 26) ///. Id. Nov. (Scythia). 27) XIIII. Kal. Dec.
28) VIII. Kal. Dec. 29) Non. Dec; ubi Crispina femina dicitur.
30) XVII. Kal. lan. 31) V. Id. Dec. (leochadiae). 32) IIII. Id. Dec.
33) XXXI Constantini annos noster ab a. 263 incl. usque ad a. 294
jJertinere vidt; similiter infra in ConstaJitio, Iidiano, Valentiniano, Valente,
Gratiano, Theodosio, Martiano, Leone, Zenone, Anastasio, lustino I.y
lustiniano, lustino II., Heraclone, Constantino I.; cf. a. 39.
EEGINONIS CHRONICON. A. 295—309. 15
Silvester papa clarus habetur, cuius industria sinodus preclarissima Ado.
toto orbe terrarum CCCXVIIIa patrum apud Niceam urbem celebraturi.
Crux Domini nostri lesu Christi a luda invenitur^. Sed ut
in Gestis pontificum Romanorum legiraus, sub Constantio^
patre Constantini et Eusebio pontifice Romano^ eadem
crux inventa est. Nam ibi ita'' iegitur: sub huius temporibus, G.-p.-R.
id est Eusebii, inventa est crux Domini V. Nonas Magi^ et bapti-
zatiis^ est ludas, qiii et Quiriacus^.
295—809. (337-361).
Anno dominicae incarnationis CCXCV. Constantius cum Beda.
Constantino et Constante fratribus, annos XXIIII^, nienses V, dies XIII.
Horumf temporibus Anastasiuss a Constantino quaeritur ad poenas,
sanctus Servatius Tungrorumii-6, Maximinus Treverorum» episcopus
clarus habetur, lacobus Nisibinus^ episcopus agnoscitur, Antonius monachus
in eremoi moritur, Hilarius Pictavensis episcopus ab exilio revocatur.
lulius papa in exilium mittitur; Liberius papa exilio de-G. p. r.
portatur™, revocatus hereticis favet. Felix papa deponitur et
ab hereticis interficitur.
Eusebius presbiter propter fidem catholicam in quoddamn cubi- Ado,
culum» includitur ibique post YII menses moritur"^. Dionisius epi-
scopus Mediolanensis apud CappadociamP exilio dampnaturS, Paulus
Constantinopolitanus episcopus ab Arrianis strangulatur^, Paulinus
episcopus Treverorumq, successor sancti Maximini episcopii^, ob V. p.
catholicam fidem^ a Constantio exilio religaturs et usque ad mortem Ado.
etiam ultra christianum nomen mutando exilia fatigatur, Ad ultimum
apud Frigiam defunctus estio.*, inde Treveris reportaturt. n. v. p.
futura conceduntur, Inter quae etiam coenobium servorum Dei
Treveri inchoatur, cui prescripti principis assensu inter contiguos
urbi muros lohannes abbas, mirae sanctitatis vir, initia dedit,
Cuius coenobii beatus Augustinus in libro confessionum mentionem
facit, Treveris sanctus^ Agricius confessor et episcopus insignis
effulsit, qui beatum Maximinum dignum sibi instituit successorem
add. A.
*) Cuius corpus Treverim reportatum usque hodie in quadam cripta
nullis aliunde sustentaculis nitens divino nutu mirabiliter in aere
dependet add. A.
a) CCCVIII B 1. b) constantino A 2. c) deest A 2. d) maii B 2. e) babtiz. .-1 2.
f) Huius B 3. g) Anastasius — Tungroruni desunt B. h) Tungro A. i) trevircrum B.
k) nisibus (B) B2; nisibi corr. B 1. 3. 1) beremo A 2. B 3. m) deputatur B 3.
n) quodam B, corr. quoddam B 1. o) cubiculo B 3. p) capad. B. q) trevirorum B.
r) ob fid. cath. A. s) legatur B 1. 2; relegatur B 3. t) inde tr. rep. desunt A.
u) abhino usque ad a. 746 Al nobis deest, perditis secundo, tertio, quarto codicis
quaternionibus .
1) Ado II. Kal. lan. 2) Ab Helena regina sub Constantino principe
crucem inventam esse Ado V. Non. Mai. refert; de Iiida noster in
Gestis pont. Rom. legit. 3) Gesta pont. Bom.: Fuit autem (Eusehius)
temporibus Constantis. 4) Ciriacus cod. Paris. 13729 (B- apud
Duchesne), ex quo Regitio hausit; correxit noster nomen ex Adone,
cf. infra sub luliano. 5) 295 — 309 annos XXIV esse noster cult : ad-
didit enim 295 + 24, insuper X annos omisit. 6) Servatius apud Bedam
nunc deest. 7) Ado XIX. Kal. Sept. 8) VIII. Kal. lun. 9) VII.
Id. lun. 10) Ex Vita Paulini (Acta SS. Aug. VI, G76;, 11) 11. Kal. Sept.
16 REGINONIS CHRONICON. A. 310-332.
(361-363) 310 — 318.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCCX. lulianus regnavit
annos II, menses VIII. His adde VI, qui remanserunti, fit
annus^, supersunt II menses et X et VIII ^ dies^.
Ado. Huius temporibus coronantur: Romae Priscus presbiter,
Priscillianus clericus, Benedicta femina"*, Pigmenius^ presbiterS, Gor-
dianus^, Demetria virgo^^-', lohannes^ presbiter^, item loliannes
et Paulus^, Faustus et Dafrosa^O; in Hostia Hilarinuse-H, Hiero-
solimorum episcopus Quiriacus, qui^ et ludas^^; Alexandriae
Gallicanusi3| Vercellis Eusebius episcopusl'*! Aretia& civitate Donatus
episcopus^S; Antiochia^ Theodoritus presbiteri^.
(363-364). 314,
Beda. Anno dominicae incarnationis CCCXIIII. lovianusi regn.
menses VIII *'. Hisdem princeps officiosis litteris Athanasium epi-
scopum requirit. oo/? i«
(364-375). 315 — 326 1^
Beda. Auuo domiuicae incarnationis CCCXV. Valentinianus cum
fratre Valente regn. annos XI. Romae Dama*sus papa clarus habetur,
Ado. Mediolanis'' Ambrosius episcopus insignis habetur, Hilarius epi-
scopus Pictavisi moritur. Athanasius™ Alexandria vita decediti^.
(37.5-378). 327-33120.
Beda. Anuo dominicae incarnationis CCCXXVII. Valens cum Gra-
tiano et Valentiniano Valentiniani fratris sui filiis regnat annos IV. Huni
Gothos" propriis sedibus pellunt, Gothi Tratiamo depopulantur.
(378-383). 332-33821.
Beda. Anuo dominicac incarnationis CCCXXXII. Gratianus cum
fratre Valentiniano regn. annos VI. Theodosiusi a Gratiano imperator
creatur. Sinodus CL patrum congregatur urbe AugustaP sub Damaso
papa. Theodosiusq Archadium filium consortem imperii facitr. Maximus
in Brittanniam imperator creatur, in Galliam apud Lugdunum Gratianum
augustum interfecits, fratrem eius Valentinianum Italia expulit.
VitaMart. Martinus Turonorum episcopus virtutum gloria fulget^^. Hie-
Beda. ronimus sacrae scripturae interpres in Bethleemt insignis habetur^S.
a) XX et VIII A 2. b) pignius corr. pimenius B 2. c) Romae Gord. Dom. virgo
Piiscus — Pigm. presb. B 3. d) hioannes B 2. e) hilarianus B 2. f) deest B 2.
g) aretio A. h) anthiochia B 1. i) iovinianus A. k) (mediolanio A 1,) mediolano A 2.
1) pictavi A 2. m) Anathasius B 2. n) gotos B, h add. B \. o) trauam B 2. 3.
p) agusta B 2. q) teodosius B 3. r) deest A 2. s) interficit A 2. t) betlem B 1. 2.
betlehem B 3.
1) Iti Constantino et Constantio. 2) Tres igitur annos luliano trihuere
Begino sibi visus est, ciim eum a. 310 — 313 regnantem fecit. 3) V.supra
ad Tacitum, omittuntur Constantii dies XIII. 4) Ado II. Non. lan.
5) IX. Kal. Apr. 6) VI. Id. Mai. 7) XI. Kal. lul. 8) IX.
Kal. lul. 9) VI. Kal. lul. 10) II. Non. lan. (Dafrosae uxoris
Fabiani). 11) XVII. Kal. Aug. (Ostia). 12) /777. Non. Mai. 13) F77.
Kal lul. 14) KaJ. Aug. 15) F77. Id. Aug. 16) X Kal. Nov.
17) loviano integer annus 314 tribuitur, menses diesque abhinc plane
neglequntur. 18) 326 = 315 -f 11; cf. a. 39 et 263. 19) Ado VI.
Non. Mai. 20) 331 = 327 -|- 4; cf. a. 263. 21) 338 = 332 -f 6;
cf. a. 263. 22) Ex Vita Martini (auctore Sidpicio, ed. Halm, 'Sidpicii
Severi libri qui supersunV, Vindob. 1S66J. 23) Nomen loci ex Adone
(II. Kal. Oct.J sumptum.
REGINONIS CHRONICON. A. 339— 370. 17
339 — 349. (383-395)
Anno dominicae incarnationis CCCXXXVIIII. Theodosius, Beda.
qui Gratiano vivente V annos iam orientem regebat, post eius mortem
regnat annos XI. Maximum tirannum quarto ab Aquileia lapide interficit^.
Siricius papa Romanam regit ecclesiam. G. p. r.
Hieronimus librum de inlustribus^ viris scribit^ Beda.
Apud Aegyptum^^ lohannes heremita celebratur, qui Theodosio ^ Ado.
de tyrannis victoriame predixit^.
350 — 363. (395-408)
Anno dominicae incarnationis CCCL. Archadius filius Beda.
Theodosii cum fratre Honorio regnavit annos XIII ^- 3. Gothi Italiam,
Wandali atque Alanie Galliasii adgrediunturi. Corpora Abacuc et Micheae
prophetarum revelantur.
Innocentius papa"^ Romanam regit ecclesiam, post hunc Zosi- 0. p R.
mus papa'^.
Sanctus^ Martinus episcopus ad celestia transit^. Seve- V. Mart.
rinus episcopus Coloniae Agrippinae clarus habetur^, Luca-V. Sev.
tium Theodorus episcopus'^-'. Augustinus episcopus^i eximius v. Theod.
doctor in Ipponensi ecclesia divinam philosophiam docmatizato-^. Ado.
Pelagius Britto gratiam Dei inpugnat. Beda.
364 — 3699. (408-423).
Anno dominicae incarnationis CCCLXIIII. Honorius cum Beda.
Theodosio minore, fratris sui filio, regnavit annos XV. Alaricus rex
Gothorum Romam invadit. Anno VII. Honorii corpora sanctorum
Stephani protomartirisP, Gamalielisq et Nichodemir Luciano^ pre-
sbitero revelantur i<^.
Bonifaciust papa et Celestinus Romanam regunt ecclesiam. G-. p. R.
Hieronimus presbiter obiit XII. Honorii anno, aetatis autera suae Ado.
XCVII; libros suos per L annos^^ confecit^i.
370-39612. (423-4.50).
Anno dominicae incarnationis CCCLXX. Theodosius minor, Beda.
Archadiiv filius, regn. annos XXVL Valentinianus iunior, Constantii
filius, Ravennae imperator ordinatur. Gens Wandalorum, Alanorum
et Gothorum^ Africam devastat. Augustinus episcopus inter ipsas
obsidionum angustias migravit ad Dominum. Wandali^ capta- Car-
tagine in Siciliam transeunt.
Xistus.y Romanam regit ecclesiam. G. p. R.
a) interfecit A2. B 2. b) inlustris A2. c) egyptum B. d) teod. BB. e) vict. de
tyrannis A2. f) XIHI B2. g) anani B2; an. corr. alani Bl. h) deest A2. i) ingred. A 2.
k) post — papa desunt B 2. 1) deest A 2. m) Luc. theod. ep. Sanctus Martiuus — habetur,
Augustinus B 3; Luc. theod. ep. oninino desunt B 1. 2. n) deest A 2. o) domatizat B 2;
dogm. jB 3. p) prolhom. A2. q) gamalihelis BS. \) nichodomi B 1. s) lucanio B 2.
t) bonef. B 3. u) per ann B 2. v) archidii £ 1. 3; archudii B 2. w) gotorum B 3.
x) vandali B 2. y) celi xistus B 2.
1) Beda (Theodosius) : Hieronymus sacrae interpres historiae librum,
quem de illustribus ecclesiae viris scribit, usque ad decimum quartum
totius imperii Theodosii annum perduxit. 2) Ado VI. Kal. Apr.
3) 363 — 350 -|- 13 ; cf. a. 263. 4) Temere Anastasius omittitiw.
5) Ex Vita Martini. 6) Ex Vita Severini (Acta SS. Oct. X, 56—59;.
7) Vita Theodori (Acta SS. Mai. IV, 329;. 8) Ado V. Kal. Sept.
9) 15 annis ad 364 additis et decem temere omissis liegino a. 369.
Honorii ultimum invenit; cf. a. 263. 10) Relationem huius rei paulo
uberiorem in cod. J5 2 exhibiiam v. ' Neues Archiv' XV, 304. 11) Ado
II. Kal. Oct.; ubi Hieronymum XCVIIII. aetatis suae anno quievissc
ct i^er LVI annos scripsisse Jegitur. 12) 396 = 370 + 26; cf. a. 263.
2
18 REGINONIS CHEONICON. A. 397-412.
Huius temporibus Leo magnus apostolicam optinuit ca-
thedram ; ad quem i et ad Pulceriam augustam multa super
Euticetis errorem scribit*. Flavianus Constantinopolitanus
episcopus Euticen dampnat^.
(450-457). 397-4043.
Beda. Anno dominicae incarnationis CCCXCVII. Martianus et
Valentinianus regn. annos VII. lohannes baptista duobus monachis
caput suum raanifestat. Germanus episcopus Autisiodorensis^ et
Lupus Trecassinusc episcopus in Brittanniam diriguntur*. Post
V. Lupi. haec Germanus apudEavennam moritur. Severus^ episcopus Treveris,
Policroniuse Virdunif , Albinus Catalaunensis discipuli sanctiLupis
V. Aniani. clari hahentur'*. Aurelianisii Anianus episcopus fulget^-^
CoU. Hisp. Leo episcopus Martianoi multa fidei dogmata^ scribit^.
Anatoliusi episcopus Constantinopolitanus Euticetis™ errorem
dampnat et a Leone papa arguitur, quod contra Nicenum con-
cilium Antiocenam et Alexandrinam" ecclesias sibi subdere voluisset^-**.
Beda. Aetius^ patriciusP a Valentiniano occiditur. Apud Arelatum Ht-
Ado. larius episcopus doctissimus atque preclarissimus *vir, qui vitam
sancti Honorati predecessoris sui composuit, moriturS.
(457-474). 405—412 9.
Beda. Anuo domiuicae incarnationis CCCCV. Leo regn. annos
G. p. R. XVII. Huic Leoni Leo papa plurima scribiti*^.
Beda. Theodorus episcopus civitatisi Ciriae^ historiam ecclesiasticam a flne
G. p. R. librorum Eusebii scribit. HilariusspapaEomanam ecclesiam gubernat.
Beda. Victorinus iubente papa Hilarios revolutionem magni anni
describit.
*) ob destruendam heresim Pelagianam. Secundo iterum ob eandem
causam Germanus et Severus Treverorum episcopus, discipulus
beati Lupi, mittuntur et per Dei misericordiam signorum mira-
cuUs et insigni doctrina pullulantem heresim destruxerunt. Qui
Severus apostolicis meritis vir per omnia coaequandus Germaniae
primum verbum Dei ministravit. Euerunt etiam discipuli sancti
Lupi Policronius Virdunensis et Alpinus Catalaunensis, ut ex meritis
discipulorum pateat, quantae sanctitatis magister extiterit add. A,
omissis verbis Post haec — clari habentur.
**) Tungris Servatius episcopus add. B 3.
a) describit A 2. b) autissiod. B 1; aut tissiod. B .3. c) trecassenus (B) B 1; trecas-
semis B2; trecasenus B ^. d) Severus — fulget desunt B 2. e) polichronius B 3.
f) virdunum jB 3. g) lupi epi B 3. h) aurelianes B 1. i) martiniano B 2.
k) docmata B 1. 1) anatholius B 3. m) euticis 5 1. 3; euticius B 2. n) ant. et al.
desunt A 2. o) Aeutius B 2. p) particius patricius B 2. q) deest A 2. r) siriae
B 1; syriae B 2. 3. s) hylar. A2.
1) I. e. ad Theodosium Leo. 2) Cf. Collectionem canonum et decretdlium
Hispanam CCollectio canonum ecclesiae Hispaniae' , Matrit. 1808 et
' Epistolae elecretales ac rescripta JRom. pontif.', Matr. 1821 j n. 41 et 45,
42. 43. 46. 48, 37 et 38. 3) 404 = 397 + 7; cf. a. 263. 4) Vita Lupi
(Acta SS. lul. VII, 69 sq.) § 11 Pulchronium episcopum ecclesiae Veredu-
nensis, sanctum Severum Treviris ordinatum, sanctura Alpinum Catha-
lauensis pontificem civitatis discipulos iUius laudat. 5) Ex Vita aliqua
Aniani, cuius duae Vitae apud Theiner ' S. Aignati' p. 13 et 37, una apmd
Surium F, 417 f= ^XI, 374; inveniuntur. 6) CoU. Hisp. n. 50. 51. 53.
55. 57. 58. 59. 7) Coll. Hisp. n. 56. 8) Ado III. Non. Mai. 9) 17 annis
ad 405 additis et decem temere omissis Begino a. 412 Leonis idtimum in-
venit; cf. a. 364 et 413. 10) Conf Coll. Hisp. n. 60.
EEGINONIS CHRONICON. A. 413—449. 49
413 — 4201. (474-491)
Anno dominicae incarnationis CCCCXIII.* Zenon regnat Beda.
annos XVII. Odoacer rex Gothorum^ Romam obtinuit. Theodericns,
cognoraento Walager, utramque Macedoniam depopulatur. Honoricusc
rex Wandalorum Arrianus in Affrica plus quam CCCXXXIIIId episcopis
fugatis, ecclesias eorum clausit et plebes variis suppliciis affecit.
Felixpapa dampnavit Acatium^ Constantinopolitanum episcopum ^ G. p. r.
et Petrum Alexandrinum^. Gelasius, vir prudens, Felici papaet^
in pontificatu succedit. Hic etiam dampnavit Achatium i^ etPetrum.
Post hunc Anastasius presul efficitur, qui voluit occulte revocare
Acatiumi, sed non potuit; qui etiam nutu divino percussus est.
421 — 4493. (491-518).
Anno dominicae incarnationis CCCCXXI. Anastasius^ Beda.
regn. annos XXVIII^ Transamundus™ rex Wandalorum CCXX episcopos
exilio Sardiniam misit.
Huius et Zenonis temporibus sub Wandalica persecutione Ado.
martirio coronantur apud AfricamEugenius Kartaginensis^ episcopus,
et cum eo plus quamD"*; item Liberatus abba, Bonifacius diaconus,
Servius et Rusticus subdiaconio, Rogatus et Septimus monachi et
Maximus puer primo igneP iniecti, post remorum vectibus enecati
sunt^. Item Martianus et Satirianus et Maxima virgo et cum eis
CCLXXq crudeliter peremptir sunt^. Item Papias et Mansuetus,
Vultdeus, Valerianus, Urbanus et Crescens, Felix et Hortolanuss, Floren-
tianus* episcopi, in confessione cursum vitae consummaverunt"-^,
item Dativa"^, Dionisia et Emelianus medicus cum multis aliis-,
Valerianus episcopus^. Simmachus^ papa ecclesiam Romanam^ Beda.
gubernat, pecuniam et vestes per Africam et Sardiniam episcopis in
exilio missis ministrat. Post hunc Hormisda papa constituitur. G. p. R.
Glodoveusy rex Francorum in^ Gallias» regnat XXX annosb, Hist.Fr.io.
Siagrium patricium interficit, Gumbadumc regem de Burgundia ib. 9. ic.
expulit, Alamannos tributarios fecit^i , anno XV.^ regni sui a sancto ib. i5.
Remigio Remorum episcopo una cum Francis baptizatur. [Atraba-
tisf Vedastus episcopus ordinatur asanctoRemigioio.] Mamraertuss
episcopus Viemiensis ecclesiae triduanas letanias instituit ante ascen- ib. i6.
sionem Domini.
Clodoveus^ cum Alarico, rege Gothorum, in Aquitaniam iuxta e. Fr. i7.
Pictavisi confligiti^ eumque regno et vita privat. Amalricus
filius Alarici in Hispaniam regnum paternum obtinuit. Anastasius
imperator Clodoveo dona regiai mittit.
a) CCCCXmi B2. 3. b) gotthorum B 2. c) hunericus A2. d) CCCXXXIII Bl. 3.
e) acaticum B 1. f) deest A 2. g) papa B 3. h) achaticum B 1. 1) aetiam B 1;
achatium B 3. k) anastisius B 2. 1) XXVIIII B 2. m) Transamudus B 2. n) Kar-
tagiensis B 1. 2; Kataginensis B 3. o) diac A2; subdiaconus B 1. p) dee-it A2.
q) CCCLXX B 2. r) perhempti B 3. s) hortulanus A 2. t) deest B 2. u) con-
summarunt B. v) danna B 1. -w) simmacus A2. x) deest A2. y) Clod. J5 3.
z) qui in B 2. a) gallia B 3. b) annos XXX A2. B 3. c) Gundebaldum ^2;
Cumbadum B 2. d) facit B. e) XII. B 2. f) Atr. — Remigio desunt B 2.
g) mamertus A 2. h) Glod. B 2. i) i. Pict. in Aqu. A 2. k) conflictum init A 2.
1) regia dona A 2.
1) 17 annis ad 413 additis et decem temere omissis Eegino a. 420
Zenonis idtimum posuit; cf. a. 364 et 405. 2) Conf. CoU. Hi.^p. n. 80.
3) 449 = 421 + 28; c/. a. 263. 4) Ado Ill.Id. lul 5) XVI Kal
Sept (remorum ictibus). 6) XVII. Kal. Nov. 7) IV. Kal. Dec.
Papinii . . . Quodvultdeus). 8) VIII. Id. Dec. 9) XVIII. Kal. lan.
10) Ex Vita Veda.sti (Acta SS. Febr. I, 782;.
20 KEGINONIS CHEONICON. A. 450-497.
H. Fr. 18. Clodoveus Reginarium propinquum atque consortem regni
interficit. A transitu sancti Martini usque ad mortem Clodovei sunt
ibid. 19. anni CXII. Quatuor filii eius Theodoricus*, Clodomerus, Childebertus et
Clotharius^ regnuni patris inter se diviserunt.
Beda Anastasius imperator fulmine perit.
0^18-527). 450— 458 ^
Beda. Anno dominicae incamationis CCCCL. lustinus senior regn.
annos VIII. lohannes papa a Theodorico rege Gothorum Ravennac
propter fidem catholicam in custodia mittitur ibique moritur.
Idem tyrannus<i Simmachum patricium interficit^. Boetium, in
- liberalibus disciplinis nulli secundum, in carcerem trudit,
in quo cum ipsa philosophia miris disputationum argumentis
Beda. conqiiiritur ^. Prefatus Theodoricus subita morte perit, Athalaricus^
in regnum succedit.
^^t''2g'^*' Benedictus pater et prius in loco, qui Sublacus dicitur^, et postea
' ■ in castro Cassino vir magnae virtutise apostolicis virtutibus ejffulsit.
G. p. R. Felix et Bonifacius Eomanam regunt ecclesiam.
H. Fr. 20. Sigismundusii rex Burgundionum monasterium sanctorum Agau-
nensium aedificat. Idem *a supradictis filiis Clodovei inter-
ib. 22. ficitur. Theodoricus cum filio Theodoberto et fratre Clothario Tu-
ringiam depopulatur, Ermenfridum Turingorum ducem apud Tul-
piacum extinguit.
(527-565). 459 4y<*.
Beda. Auuo dominicac incarnationis CCCCLVIIIL' lustinianus,
Justini ex sorore nepos, regnavit annos XXXVIII ^.
p. D. I, 25. Hic per Bilisarium patricium Persas fortiter devicit perque ipsum
Bilisarium Wandalorum gentem capto eorum rege Gelismero usque ad
internetionem delevit Africamque totam post annos XC et VI Eomano
imperio restituit. Eursumque Bilisarii viribus Gothorum in Italia gentem
capto Withisi^ eorum rege superavit. Mauros quoque post haec"i Africam
infestantes eorumque regem Athalamn.5 per lohannem consulem^ mira-
bili virtute protrivit. Leges quoque Eomanas, quarum prolixitas gra-
vabat, minoravit et inutiles dissonantias mirabili brevitate correxit.
Extruxit quoque Constantinopolim templum, quod greco vocabulo Agian»
Sojjhiam nominavit; cuius opus adeoP cuncta aedificia excellit, ut in totis
terrarum spaciis huic simile non possit inveniri. Huius temporibus Cassio-
dorus Eoma tam seculari quam divina scieutia claruit. Hic primitus
consul, deinde senator, ad extremum monachus efficitur. Eomae
Dionisius abba paschales scribit circulosq. Apud Constantinopolim
Priscianus Caesariensis grammaticae artis, ut ita dixerim, profunda
rimatus est, tumque nihilo rainus r Arator Eomanae ecclesiae subdiaconus,
poeta mirabilis, apostolorum actus versibus exametris decoravit.
G. p. R. Huius temporibus Eomanam rexerunt ecclesiam lohannes,
Agapitus, Silveriuss et Vigilius. Silverius a Bilisario iussu Theodorae
Augustae in exilium mittitur, et ibi moritur. Vigilius quoque
eo, quod nollet revocare* Anthemum episcopum Constantino-
a) theode- A 2 semper. b) lotharius A 2. c) ravennam B 2. d) tyr. vero B 2.
e) Athlaricus A 2. f) et in loco, q. S. d., prius A 2. g) sanctitatis B 3. h) Sigi-
mundus J5 3. i) nume.ruB erasus A 2. k) CXXXVIII A2. 1) quithisi A2. m) hoc B 3.
n) athilam A 2. o) Agyam A 2. p) dee.^it A 2. q) circ. scribit A 2. r) nihil
hominus B 3. s) silvericus B 2. t) quod revocaret A 2.
1) 458 = 450 + 8; cf. a.263. 2) Conf. Ad. V. Kal. lun. 3) Fortasse
ipsa Consolatione jjhilosophiae Begino usus est. 4) 497 = 459 4~ 38;
cf. a. 263. 5) Amtalan Paulus (Amthalam codd. G 3. 4). 6) ex
consule Paulus (consulem G 2>. 4).
REGINONIS CHRONICON. A. 498 — 509. 21
politanum, a lustiniano in exilium truditur; revocatus ab
exilio, cum Romam reverteretur, in Sicilia civitate Siracusana
calculi dolore moritur. Pela^ius in pontificatu succedit.
Per idem tempus Albuinus, filius Oduini*, Langobardis p. D. i, 27.
iara decimus imperat, qui filiam Clotharii regis Francorum Cloth-
.suindam in matrimonium habuit.
Childebertus rex Francorum cum exercitu Hispaniam intrat. h. Fr. 23.
Amalricum regem, filium Alarici in prelio extinguit. multum
aurum et argentum inde absportat^. Clothariusc filios fratris sui ib. 24.
Clcdoraeri cultro confodit. Theodoricus rex moritur. Theodobertus^ ib. 25.
filius eius post eum regnat.*
498 — 509. (565-578).
Anno dominicae incarnationis CCCCXCVIII . lustinus Beda.
minor regnavit annos XI. Narses^ patricius Totilam regem Gothorura
in Italia occidit. Idem cum ducibus Theodoberti regis Francorum p. d. 11, 2.
Bucellino^ et Emingo&, qui Italiam depredabantur, pugnavit eos-
que interfecit. Narses apud lustinum et eius coniugem Sophiam Beda.
accusaturb a Romanis, quod servitio Italiam premeret; et* statim p. D. Ii, 5.
Longinus prefectus mittitur, qui Narsetis locura obtineret. Cui inter
cetera Sophia, quia eunuchus erat, hoc fertur mandasse, quod eum
puellis in genitio lanarum faceret pensas dividere. Ad haec ille^
respondit, talem se ei telam orditurura, qualera ipsa, dum viveret,
deponere non posset; statimque genti Langobardorum mandat, ut Beda.
venirent et possiderent Italiam.
lohannes papa Romanara eccle.siam regit^. G. p. r.
Childebertus et Clotharius reges cum exercitu Hispaniam intrant, h. Fr. 26.
Cesaraugustanam civitatera°^ obsident. Cives induti ciliciis tunicam"
sancti Yincentii super raurura oircumferunt Deumque contrito
corde exorant. Reges divina inspiratione*^ miseratione flexi
obsidionem solvunt. Episcopus eiusdem civitatis Childeberto regi
pro raunere stolam beati Vincentii dat. Idem rex Parisius basi-
licam in honoremP beati^i Vincentii construif.
Albuinus cura Langobardis Italiam intravit et Gisulfum ^ P. D. 11, 9.
nepotera suura Foroiulanist prefecit.
Theodobertus rex Italiam intrat, cum Langobardis certamen h. Fr. ic.
*init eosque superat, in Franciam reversus moritur. Non multo ib. 27.
post tempore Childebertus rex Parisius moritur etin basilica sancti ib. 28.
Vincentii sepelitur. Regna, quae" fratres et nepotes tenuerant.
in Clotharii rediguntur potestate"^.
His teraporibus Medardus episcopus migravit ad dorainura; qucm H. Fr. 29.
Clotharius rex cum debito honore Suessionis sepelivit. Post haec
Clotharius moritur'^ et in basilica sancti Medardi^ sepelitur.
Quatuor filii eius regnaJ" inter se diviserunt. Herechbertusz- •
regnura Childeberti accepit et sedem Parisius habuit, Guntramnus»
*) Huius temporibus beatus Nicetius Trevericae sedis archiepiscopus
mira sanctitate refulsit add. A.
a) odoini A2. b) asportat A 2. c) Glotharius B 1; clotrarius B 2. d) theodol-
bertus B 1. e) Narsis A2. f) buccellino J. 2; bulcellino B 2. g) emmingo B 3.
h) accusatus A 2. i) deest A 2. k) At ille A 2. I) regit eccl. A 2. m) intr. hisp.
et cesar civitatem A 2. n) tonicam B 1. 2. o) deest A 2. p) honore A2. q) sancti B 3.
r) construxit ^ 1. s) gisulfulfiim £ 2. t) foroiuliani -4 2. u) Reginaque i^ 2.
V) potestateni A 2; pote.stare B2. w) rex cum debito suo moritur B 2. x) merdadi B J.
y) regnat B 2. z) herecbertus B2; herechubertus B 3. a) gnntrannus A2. B 3;
guntranus B 2.
1) Charebertus Hist. Franc. (Cherebertus cod. B 3 a).
22 EEGINONIS CHRONICON. A. 498—509.
regnuin Clodomeri tenuita sedemque eonstituit Aurilianis^, Hil-
pricus'^1 regnum patris sui Clotharii, cathedram Suessionis habuit,
Sigibertus^i regnum Theodorici Rerais sive Mettis sedem statuit.
p. D.ii, 10. Huni, qui et Avares, comperta morte Clotharii super Sigibertum
irruunt. Quibus ille in Turingiam occurrens, eos iuxta fluvium Albiam
H Fr. 31. potenter superavit. Hic Sigibertus legationem in Hispaniame mittens
Brunichildem Adanachildi regis filiam petit eamque in coniugiura
p. D.ii, 10. accepit; de qua filium Childebertum ^ nomine suscepit.
II. Fr, 30. Herechbertuss derelicta legitima uxore, quae vocabatur
Ingoberga, duas sorores Marcovefam et Merofilidam sibi in matri-
monium iungit; ex quo scelere excommunicatus est a sancto Ger-
ib. 31. mano Parisiorum episcopo et iusto Dei iudicio percussus moritur et in
basilica sancti Romani sepelitur. Regnum eius Sigibertus arripuit.
ib. 3i. Hilpericush Geilsuindami sororem Brunichildis in coniugium
accepit, quam pauco interiecto tempore suggerente Fredegundei^
in lecto strangulavit. Deinde Audoveram reginam a se repulit, eo
quod adhortante Fredegunde filiam propriam a sacro fonte
suscepisset, et eandem Fredegundem sibi in matrimonium
iungit. Habuit vero ex supradicta Audovera tres filios, Theodo-
ib. 32. bertum, Meroveum et Clodoveum. Theodobertus iussu patris trans
Ligerira regionem, quam avunculus eiusHerechbertusi tenuerat,
occupat et apud Pictavis cum Gundaldo duce Sigiberti dimicat
eumque superat. Sigibertus cum exercitu Parisius venit fratrem-
que Helpericum™ bello adgreditur, in quo prelio supradictus
Theodobertus occubuit. Helpericus» fugiens cura uxore et filiiso Tor-
nacumP ingressus est ibique sei communivitr. Quem cum Sigibertus
ibi per^equeretur, dolo Fredegundis reginae a duobus pueris eius
interficiturs. Quem frater in basilica sancti Medardi sepelivit.
[Albinus episcopus Andegavis clarus habetur^j^. Ea tem-
pestate Brunichildis cum filio adhuc parvulo Parisius morabatur.
Gundaldusu dux, adprehensura puerum nocte'^ latenter^ aufugit
ib. 33. eumque in regnum paternum reportavit. Eadem Brunichildis
Rotomagum^ in exilium mittitur, ubi veniens Meroveus filius Help-
riciy eam sibi in coniugium sociavit. Ex qua causa postea a
patre adtonsus monachus efficitur et presbiter ordinatur. Eo-
dera terapore sanctus Gerraanus Parisiorum episcopus ad Dominum
transit^ et in basilica^ sancti Yincentii sepelitur. Childebertus
matrem Brunichildem requirit, quam Helpricus^ reddere iubet.
p.D.ii,ii. Narses patricius de Campania Romam venit ibique moritur;
corpus eius in locello plumbeo^ cum omnibus divitiis eius Constantino-
polim perlatum est.
G. p. R. Benedictus papa Romanam ecclesiam gubernat<i.
p.D.ii, 13. Fortunatus poeta in Galliis insignis habetur: qui natus
quidem in loco, qui DuplaIise-3 dicitur, fuit, qui locus haud^ longe a
Cenitensi castro vel Tarvisiana» distat civitate, sed tamen in Ravenna
ai deest B 1. b) aurilianus B 2. c) Hilpericus A 2. d) sigeb. B 3 semper. e) in
hispania £ 1. f) childeberti £ 2. g) herecb. JS 2; herib. ,B 3. h) Hilpricus £ 1;
Heilpericus i^ 2. i) geinsuindam J^ 2; geilsuinda 7? 2. k) fredegunda, -gundam, -gundae
A2 semper; fredegundo B 2. l) herebertus B 2; herecb. B 3. m) hilpericum JS 3.
n) helpricus B 2. 3. o) filiis albinus — habetur torn. ingr. A2. B 2; cf. infra.. p) toi--
niacum B 2. q) deest B 3. r) communuit B 2. s) interficiatur B 2. t) verba Albinus
— habetur deaunt B 1. 3, falso loco poAta stcnt A 2. B 2 (cf. supra) ; nnde apparet ea in codice
autographo intfr lineas aut in margine addita fuisse. u) guldaldus B 2. v) deest A 2.
w) lactentur B 2. x) rotomagnum B 2. y) helperici A 2. z) transiit A 2. a) basil-
licam B2. b) helpericus A2. c) plubeo B 2. d) regit eccl. A2. e) duplabs B2;
dicitur dupl. A 2. f) aud B 2. g) carvisiana A2\ travis. i? 2.
1) Chilpericus Hist. Franc. 2) Ex Vita Alhini auctore Venantio For-
tunato (MG. Auct. ant. IV, 2, 27 — 33;. 3) Duplabilis Paulus.
EEGINONIS CHEONICON. A. 510—516. 23
nutritus et doctus in arte grammatica* sive rethorica seu metrica^ cla-
rissimus extitit. Qui amore sancti Martini in Gallias transiens
primo Turonis, deinde Pictavis habitavit, in qua civitate epi-
scopus ordinatus est.
Albuinus rex cum Langobardis Tarvisium*, Vicetiamc Vero- p d. ii, u.
namque et reliquas Venetiae^ civitates capit. Deinde Liguriam in-
* p. 549a. gressus Mediolanum cepit, *deinde omnes Liguriae civitatese. Tici- ib. ii, 25.
nensis civitas^ ultra tres annos obsidionem perferens Langobardis se ib. 11,26.27.
tradidit; omnesque civitates armis c^perunt preter Romam et ib. 11, 26.
Ravennam vel aliqua castra, quae erant in maris littore constituta.
Albuinusg, postquam in Italia III annos et VI menses regnavit, insidiis ib. 11, 28.
suae coniugis interemptus^ est. Elmigisus i-2, qui Albuinum occi- ib. 11, 29.
derat^, cum Rosimunda regina Ravennam ad Longinum prefectum
fugit, auferens secum Albisindam filiam regls et omnem Langobardorum
thesaurum; ubi amboveneno perierunt. Longinus Albisindam filiam ib. n, 30.
Albuini cum Langobardorum thesauris Con.stantinopolim dirigit.
Langobardi Galliasi ingrediuntur. Horum adventum vir Dei Ho- ib. iii, 1.
spicius, qui apud Niceam erat inclausus™, sancto sibi revelante Spirituii
longe ante previdit. Quibus occurrit Amatus dux Guntramnio ib. iii, 3.
regisP et commisso bello a Langobardis extinguitur. Nummulus^ ib. iii, 4.
in locum eius subrogatur, qui ex Langobardis multos interfecit,
eosque in Italiamq redire compulit.
510 — 516. (578-582).
Anno dominicae incarnationis DX. Tiberius Constantinus seda.
regn. annos VII, Hic cum subr lustino adhuc caesar palatium regeret p.d.iii,12.
et multas cottidie elemosinas faceret, niagnam ei Dominus copiam auri
subministravit : nam deambulans per palatium vidit in pavimento tabulam
marmoream, in qua erat crux dominica sculpta; quam inde levari
iubens invenit defossum magnum thesaurum habentem supra mille
auri centenaria. Huic^ etiam thesaurus Narsetis a quodam sene,
qui eum cum aliis terrae mandaverat, manifestatus^ est; qui
tantus fuit, ut vix per multos dies cisterna", in qua iacuerat, a de-
portantibus^ potuisset evacuari. Huic Sophia augusta insidias temptavit
ingerere: procedente enim eo ad villam, ut iuxta ritum imperialem XXX
diebus ad vindemiam iocundaretur , vocato lustiniano nepote lustini
mariti^ voluit eum in regno sublimare; quo comperto Tiberius^ adpre-
prehensam augustam omnibus thesaurisy spoliavit^, solum ei victum re-
linquens. Huius exercitus Persas debellavit tantamque predam cum
XX pariter elefantis» detulit, ut humanae crederetur posse sufficere^
cupiditati ^.
Ad hunc Helpricus rex Francorum suos legatos dirigens raulta ab ib. iii, 13.
eo ornamenta, aureos etiam singularum librarum suscepit, habentes ab
una parte effigiem imperatoris, scriptum<i in circulo Tiherhis Constan-
tinus^ perpetuus Augustus, ab alia parte habentes quadrigam et ascen-
sorem, in circuitu scriptum Glona Bomanorum. Huius diebus Gre-
a) gramatica A2. B 1. b) sive geometrica A 2. c) ncetiam A 2. d) veneticae B 1.
e) deest B 2; ingressus omnes civitates accepit A 2. f) Ticinenses civitatis B 2.
g) Ibuinus B 2. h) interhemptus B 3. i) Helmigisus B 3. k) occiderit B 2.
1) in gallias A 2. m) inclusus A 2, n) spu revel. A 2. o) guntranni A 2. B 3.
p) gegis B 2. q) in italia .4 2. r) deest A2. s) Cum quo A2. t) manifestus B2.
u) urna A 2; cisternam B 2. v) depotant. B 1. w) inscio marito A 2. x) tyberius .4 2.
y; thesaurus £ 2. z) expoliavit .4 2. a) elifantis B 2. b) subficere B 1. 2.
c) cupitati B 2. d) scriptam B 3. e) constantine A2. B 2.
1) ecclesiae Episcopum Tarvisianae Alboino occurrisse Paulus II, li
iiarrat. 2) Helmechis Paulus. 3) Mummulus Pauhis.
24 REGINONIS CHRONICON. A. 517-537.
gorius diaconus, cum esset apochrisiarius » in urbe^ Constantinopoli-
tana, morales libros composuit Eutichiumquec eiusdem urbis episcopum
de resurrectione errantemd in conspectu augusti superavit.
P.D. 111,20. Pelagius papa Romanam regit ecclesiam; qui absque iussione
principis ordinatus est, eo quod Langobardi Romam obsiderent nec posset
quisquam progredi.
H. Fr. 34. Helpricus® rex descriptiones novas per consilium Fredegundis^ in
omni regno suo facit, ut unusquisque possessor de propria terra de
uno arpenne^ unam^ amphoram vini ad partem regis reddat* et
de iugere modium unum. Unde populus valde oppressus vociferabatur
ad Dominum. Inmisit autem Dominus plagam in domo regis,
et ipse egrotare coepit et duo filii eius mortui sunt. Eex per-
ib. 3.5. territus descriptiones combussit et tributum'^ indulsit. Post
haeci cognovit uxorem suam, quae peperit filium, quem appellavit
Clotharium™. Hic fuit postea rex magnusii, qui genuit Dagobertumo.
0-82 -603% 51 '7 — 537.
Beda. Anno dominicae incamationis DXVII. Mauricius regnavit
p.D. 111,15. annosP XXI q. Hunc Tiberiusr, sentiens sibi diem mortis imminere,
una cum consilio Sophiae augustae ad imperium elegit; ornataque sua
filia regalibus ornamentis eam« tradidit et* cum ea omne imperium. *
ib. III, 16. Langobardi, cum per annos X sub potestate ducum fuissent, regem
super se statuunt Othariumu filium Clephonis; quem etiam ob digni-
tatem Flavium appellaverunt, quo prenomine Langobardorum reges usi
sunt. *Duces, qui tunc erant, ob restaurationem regni omnem substan- * p. 5496.
tiarum suarum medietatem"^ regalibus usibus tribuunt, ut esse posset""",
unde rex ipse sive, qui ei aderant per diversa officia, alerentur^.
ib. III, 17. Mauricius imperator Childeberto regi Francorum quinquaginta milia
solidos per suos legatos direxit, petens, ut Langobardos de Italia ex-
terminaret. Qui cum Francis Italiam intrat, Langobardi munera
tribuunt et pacem cum eo faciunt. Imperator solidos requirit,
sed ille suarum virium potentia fretus pro hac re necy responsum red-
didit.
ib. III, 21. Idem Childebertus beUum adversus Hispanos gerens eorum acies
superavit. Causa huius certaminis ista^ fuit. Childebertus Ingundam
sororem suam Herminigildo* Levigildi^ Hispanorum regis filio in con-
iugium tradiderat; qui Herminigildus predicatione Leandri episcopi Hi-
spalensis*^ atque adhortatione suae coniugis ad catholicam fidem conversus
fuerat. Quem pater impius<i in ipso sacrato pascalie die securi percussit.
Ingundis post mariti mortem, cum in Gallias repedare vellet. a piratis
tenetur atque in Siciliam deducitur^, ubi et moritur. Filius eius
imperatori est transmissus.
ib. III, 23. Eo tempore fuit aquae diluvium in finibus Veneciarum et Liguriae
seug in ceteris regionibus Italiae, quale post Noe tempus creditur noii
jb. iii, 24. fuisse. Subsecuta est statim pestis inguinaria, quae tanta strage
populum devastavit, ut de inaestimabili multitudine pauci remanerent.
*) Temporibus Childeberti fuerunt A.vitus et Carileffus abbates et
Maximinus Aurilianensis 'i add. B.
a) apochrisarius A 2. b) i. u. desunt A2. c) euthiciumque A 2; eutithiumque B 1;
euticiumque £ 2. d) dubitantem ^ 2. e) Helpericus £ 1. 3. f) fredegundae .4 2.
g) apenne B 2. h) uno B 2. i) det >4 2; dat B 2. k) tricbutum B 2. 1) hoc B 2.
m) clothorium B 1. n) regmanus B 2. o) qui genibertum B 2. p) deest B 3.
q) XX B 2. r) tyberius A 2. s) ei A 2. t) et — imperium desiint B 3. u) clotha-
rium A 2. v) meditatem B 2. w) esset unde posset A 2. x) uterentur A2. y) ne B l.
z) deest A 2. a) herminigildi A 2. b) deest A 2. c) hispaliensis B 2. d) ipsius A 2.
e) paschali B 2. 3. f) tenetur A 2. g) sive B 3. h) quae verba cum in B 3 lioc
loco, in B 1 infra post alerentur, in B 2 omnino non inveniantur , apparet ea in codice B
margini ascripfa fuisse.
EEGINONIS CHRONICOX. A. 517 — 537. 25
Hac peste Pelagius papa extinctus est». In hac tribulatione Gregorius
a cunctis generaliter papa electus est et in pontificali cathedra
sublimatus.
Per idem tempus isdem Gregorius papa Augustinum, Melitiumb p.d. 111,25.
et lohannem cum aliis pluribus monachis tinientibus Deum in Brittanniam
misit eorumque predicatione ad Christum Anglos convertit.
Racharedusi rex Gothorum, frater Herrninigildis martyris, Beda.
per predicationem Leandri episcopi ad Mem catholicam convertitur.
Gens Anglorum ad Christura convertitur, Edilbertus rex eorum bap-
tizatur^.
Gregorius papa libros regulae pastoralis, quos in episcopatus suiCoii. Hisp.
exordio scripserat, libros etiam, quos in expositione beati lob iam-
dadum Constantinopolim fecerat, supradicto Leandro episcopo'^
mittit; cui etiam pallium ex benedictione sancti Petri dirigif-.
Mauritius imperator legationem ad Childebertum regem dirigit, p.d. 111,29.
raandans ei, ut, quod prius non fecerat, nunc^ adimpleret, ut Lango-
bardos^ ab Italia removeret; qui exercitum in Italiam direxit, et com-
missa pugna cum Langobardis Francorum acies graviter at-
tritae sunt. [Abrincatis Paternus episcopus nitescit, civis
Pictaviensis&]3. Flavius rex Otharius Theodolindam Gerbaldi^ ib. iii, 30.
Baioariorumi ducis filiam in coniugium accepit.
Childebertus iterato in Italiam exercitum^ Francorum cum XX du- ib. 111, 31.
cibus ad debellandami Langobardorum gentem™ direxit. Qui per tres
menses Italiam pervagantes plurima castra deposuerunt et in-
numerabilem multitudinem captivoruin inde abduxerunt.
Regem autem Othariumo nocere non potuerunt, qui intra Tici-
nensem urbem se communierat. Exercitus, quia tempus aestivum erat,
propter inconsueti aeris incommoditatem dissinteriaeo morbo graviter
fatigatur et ob id in patriam redire compellitur.
Tassilo superP Baioariam a Childeberto dux constituitur'*.
Otharius rex ad Guntramnum regem, patruum Childebertii, legatos ib. iii, 34.
misit, ut per eius nutum pax inter Childebertuma et eundem
Otharium firmaretur. Erat autem iste Guntramnus rex pacificus, omni
bonitate ornatus. Is, cum quodam die^ venatum in silvam isset, ut
solet fieri, hac illacque discurrentibus sociis ipse cum uno fidelis suo
solus remansit; et gravi somno depressus caput^ in genibus eius re-
clinato obdormivit. De cuius ore parvum animal egressum tenuema
p. 550o. rivulum^, qui prope discurrebat, transire moliebatur. Tunc *is', in
cuius gremio quiescebat, spatam suam eduxit eique ex ea pontem
fecit. Per quem ad partem aliam transivit et in quoddam foramen
montis ingreditur; et post paululum revertitur et per eandem
spatam rivulum transiens in os Guntramni ingreditur. Statimque
a somno excitatus miram se vi.sionem vidisse testatur, asserens
se quendam fluvium per pontem ferreum transisse et in quadam
spelunca multum pondus auri aspexisse. Is^, in cuius gremio dor-
a) Hac — est desunt B 2. b) mellitnm B 2. c) Bapt. gens Angl. et ad Chr. conv. et
Aedilb. rex eorum B 3. d) deest A 2. e) tunc .4 -2. f) longob. B 2 abhinc S(.mper.
g) Abr. — nitescit desunf A2\ pictavensis B2', pictanensis £3; civ. pict. nitescit B 2.
h) gerbardi B \. i) baioriorum A2. ki exercitu £3. 1) ad debellandum A2;
addelbertum B 3. m) deest B 2. n) Regi autem Othario ^-1 2. o) dissemteriae B 3.
p) Tassilo dux baioariam B 3. q) chidebertum B 1. r) Is quodam die cum A 2.
s) fidele A 2. t) capud B 3. u) tenuum B 2. v) nuUum A 2. w) deest A 2.
1) Richardus Beda, Reccaredus Coll. Hisp. n. 100. 2) Ex CoUeciione Hifipana
II, n. 98 et 99. 3) Ex Vita Faterni (aiictore Venantio Fortunato MG.
Auct ant. IV, 2, 33 — 37;. 4) Conf. Paul Diac. IV, 7; tibi Tassih
rex dicitur.
26 KEGINONIS CHRONICON. A. 517—537.
mierat, cum rem per ordinem retulisset, eflfossus est locus et^ in-
aestimabiles thesauri reperti sunt. De quo auro ciborium solidum mirae
magnitudinis et magni ponderis fecit et^ supra corpus sancti Marcelli
martiris in civitate Caballonisc poni fecit^; nec est usquam uUum opus
ex auro effectum, quod ei valeat comparari.
H. Fr. 35. Necd post multum tempus idem rex, cuin thesauros suos
ecclesiis ac pauperibus erogasset, moritur et in eadem basilica
ib. 36. 37. sepelitur. Regnum eius Childebertus et filii eius optinuerunt.
V. Goar. Per idcm tempus venit sanctus presbiter Goar ex Aquitania
et in territorio Treverensi in pago Trigorio supra ripam Rhenie
et rivulum, qui Wochara dicitur, oratorium in honoref sanctae
Dei genitricis construens orationibus, elemosinis et predicatione
verbi insistens plenus virtutibus in eodem loco quieviti.
H. Fr. 35. Circa haec etiame tempora Helpricus rex insidiis suae
coniugis Fredegundis, cum de venatione rediret, interficitur et
ib. 36. Parisius^ in basilica sancti Vincentii sepelitur. Clotharius adhuc
puer a matre et Landrico, qui tunc maior domus erat, in regnum
sublimatur. Audiens Childebertus avunculum mortuum, regnum
illius occupare nititur et cum^ inmenso exercitu Francorum et
Burgundionum iuxta Suessionisi civitatem venit, ubi eis Frede-
gundis cum Landrico duce occurrit; et pugna commissa exercitus
Childeberti graviter cesus fugit.
ib. 37. Post idem Childebertus moritur; habebat autem^ duos filios,
unum ex concubina, nomine Theodobertum, qui maior natu erat,
alterum ex regina, nomine Theodoricum. [Huius regis maior domus
fuit sanctus Arnolfusi]'-^. Theodobertus regnum patris optinuit,
Theodoricus regnum Guntramni, id est™ Burgundiam , cum avia sua
Brunichilde. Post haecn bellum inter Clothariumo et Theode-
ricumP oritur super fluvium Aroana tantaque cedes de utroque populo
facta est, ut ipse alveus cadaveribus hominum repletusi magis cru-
orem quam aquam fundere videretur. In predicto, ut aiunt,
ceiiamine visus est angelus Domini evaginatum gladium super populum
tenens.
V. Coiumb. His^ temporibus sanctus pater Columbanus ex Hiberniar cum
beato Gallo et aliis probatissimis discipulis in Burgundiam
venit ibique permittente Theoderico rege^ monasterium, quod
Luxovium dicitur, aedificavit. [Post* sanctum Columbanum in
Luxovium Attalus abba efficitur.] Exinde a Brunichilde
fugatus^ Alamanniam ingressus est, ubi sanctum Gallum di-
scipulum suum reliquit'*. Ipse vero in Italiam transiens mo-
nasterium, quod Bovium" dicitur, aedificavit, ubi et multorum
pater extitit monachorum.
*) beatus Columbanus add. A.
a) eflfossus locus et corr. effosso loco A 2. b) et supra — fecit desunl B 3. c) cabil-
lonis A 2. d) Non A2. B 3. e) reni B 2. f) horatorium in onore B 2. g) deest A 2.
h) nit., nunc inm. .4 2. i) sessionis B 1; suesionis B 3. k) deest A 2. 1) arnulfus
A2. B 3. m) ii B 2; idem B 3. n) hoc A 2. o) clotarium B 1; chlotharium B 2.
p) theoricum B 1. q) plenus A 2. r) ibernia B 1. 3. s) rege theod. B 2. t) Po.st
— efficitur desunt B 2. u) bobium A 2; bovio B 1. 3.
1) Vita Goaris auctoix Wandalherto in Act. SS. luh II, 327. 2) Ex Vita
Arnulfi (MG. SS. rer. Merov. II, 42G — 446j § 4: ut sex provinciae,
quas et tunc et nunc totidem agunt domestici, sub illius amministratione
solius regerentur arbitrio ; § 8 : sic deinceps episcopales gestans infulas,
ut etiam domesticatus solicitudinem atque primatum palatii ac si nolens
teneret. 3) Vita Columbani auctore lona apud Mabillon, ' Acta SS.
ord. Bened.' II, b sqq. 4) Cf. Vitam S. Galli MG. SS. II, 1 — 2L
REGINONIS CHRONICON. A. 538—545. 27
Per idem tempus rex Otharius moritur, et Agilulfus dux p.d.iu,3:).
Taurinatium accepta Theudelindaaregina in coniugium super Lango-
bardos in regem elevatur. Quibus Gregorius papa de pace inter ib. iiii, 8.
Langobardos etRomanos conservanda multa scribit. Predictae ib. iiii, 5.
etiam reginae quatuor libros, quos de vita sanctorum composuit,
transmisit. Quem codicem dialogorumi, id est duorum locutionem^»,
quia eum colloquens cum suo diacono Petro ediderat, appellavit. Per ib. iiii, 6.
hanc reginam multum utilitatis ecclesia consecuta est. Agilulfus^ cum ib. iiii, 13.
Theodorico rege Francorum perpetuam pacem fecit^.
Coenobium sancti Benedicti abbatis a Langobardis noctu invaditur, ib. iiii, ii.
monachi Romam petierunt, secum codicem sanctae regulae nec non^
pondus panis et mensuram vini deferentes.
Mauritius imperator cum filiis suis Theodosio, Tiberio et Con- ib. iiii, 26.
stantino, a Focate^, qui fuit strator Prisci patricii, occiditur.
538 — 545. (603-610J.
p. 5505. *Anno dominicae incarnationis DXXXVIII. Focass reg- Beda.
navit annos VIII ».
Huius secundo anno Gregorius papa migravit ad Dominum, P.D.iin,29.
cui in pontificatuh Sabinianus successit. Quo defuncto Boni-
facius papa constituitur. Hic optinuit apud Focatemi principem, G. p- R-
ut sedes apostolica caput^ esset omnium ecclesiarum, quia ecclesia
Constantinopolitana primami se omnium ecclesiarum scribebat. Hic
menses VIII et dies XX^ in cathedra residens perrexit ad Do-
minum. In cuius loco iterum™ Bonifacius consecratur. Hic p.d.iiii,36.
petiit Focatemf, ut in veteri fano", quod Pantheon» vocabatur,
quod a Domitiano caesare fuerat constructum, ecclesiam sibi
consecrari liceret; quod annuit imperator. Post hunc Deus- G. p- R.
dedit in pontificatu sublimatur.
Eleutherius patricius et cubicularius imperatoris in Neapoli p.d.iiii,34.
civitate interfecitP lohannem tirannum.
Persae adversus rempublicam gravissima bella gerunt et leroso- Beda.
solimami intrantes vexillum dominicae crucis absportants. Anasta-
sius monachus inlustre martirium pertulit. Nam a Persis multa
• pro Christo perpessus ad extremum a Chosdroe^ rege eorum de-
collatur cum aliis LXX.
In Francia inter Theodericum et Theodobertum fratres h. Fr. sd.
instigante Brunichilde^ avia gravissimum oritur bellum,
eo quod Theodobertus non legitimus heres regni diceretur,
quia de pelice erat natus; et apud Tulpiacum" castrum summis
viribus decertatum: Theodebertus terga vertit et Coloniam fugit.
Inde abstractus et a fratre attonsus clericus efficitur et non
post multum ab eodem fratre trucidatur et duo filii eius inter-
ficiuntur.
Post haec prefatus Theodericus fraude Brunichildis veneno ib. cO.
periit^, duo filii eius a Brunichilde interficiuntur. Regna, quae ib. 40.
prefati reges tenuerant, in potestate"*^ Clotharii transeunt.*
*) Senonis Lupus episcopus virtutibus fulget add. B 3.
a) theodelinga A2; theudelinga B 2. b) locutionum B2. c) Gilulfus B 1; Egi-
lulfus B 3. d) facit B 1. 3. e) nec non et -.4 2. f) focato B 1. 2. g) Focas —
VIII desunt B 3. _ h) pontificatum B 2. i) te deletum B 2. 3. k) capud B 3.
1) prima J5 1. m) it £ 2; deest A 2. n) phano A 2. B 3. o) patheon B 3. p) inter-
ficit £3; deest A2. q) hieros. B 1. 3. r) asportant B 2. s) chosroe B 1. 3; cos-
droe B2. t) brunchilda B 2. u) talpiacum B\. v) perit B 1. w) potestatem B2.
1) dialogum Paulus. 2) XXII Gesta loont.
28 REGINONIS CHRONICON. A. 54G— 574.
Brunichildis propter multa maleficia*, quae perpetrarat, iussu
Clothariit> equorum indomitorum caudis^ religata discerpitur.
p.D.iiii,4i. Agilulfusc rex Langobardorum moritur et Rodoaldus- filiiis
eius in regnum stabilitur.
(610-641). 546 — 571.
Beda. Anno dominicae incarnationis DXLVI. Heraclius^ regnavit
Ado. annos XXVI. Qui adversus Persas bellum adgressus occiso Chosdroe^
eorum rege Persas in deditionem accepit^ et lignum sanctae crucis
lerosolimaras, unde sublatum fuerat, cura magna veneratione restituit^.
G. p. R. Bonifacius tertius^ et Honorius, Severinus^i et lohannes Romanam
regunt ecclesiam.
Beda. Heduini rex Anglonim predicante Paulino episcopo ad Christi
fidem^ cum sua gente convertitur. Honorius papa Scottos' in ob-
servatione paschae errantes per epistolam redarguit, similiter et
lohannes successor Severini facit.
p.D.vi,i6. Per idem tempus fuit maior domus in palatio Clotharii"» regis
Arnulfus, vir, ut postmodum claruit, Deo amabilis, qui post gloriam seculi
G. Dag. 2. Christi se servitio subdens mirabilis in episcopatu extitit. Huic Dago-
bertus filius Clotharii™ in annis puerilibus positus traditus est a
genitore, xnt^ eum secundum suam sapientiam enutriret eique tramitem
ib. 6. christianae religionis ostenderet°. Hic, postquam ad virilem aetatem
pervenit, Sandragisilum ducem Aquitaniaeo et percarum consilia-
rium patris, eo quod se quadam contumatia despiceret, verbe-
ib. 7. ribus affecit et barbae rasione deturpavit. Quod cum pater co-
gnovisset, eum ad supplicia requirit. Ille furorem patris
timens in basilicamP sanctorura Dionisiiq et sociorum eius
ib. 8-10. confugit eorumque tutelam supplex exposcit. Quorum suffra-
gantibus meritis a nullo potuit inde extrahi, quousque com-
ib. 11. raissum facinus pater indulgeret. Unde et illum potissimum
pre ceterisr dilexit locura, ubi^ postmodura ingentia dona con-
ib. 14. tulit et nuraerosa predia dedit. Post haec Dagobertus cum Pippino "*
V. Arn. 17. duce in Austria regnaturus a patre dirigitur et sancti Arnulfi Metensis
episcopi consiliis* comraendatur.
p.D.iiii,42. Rodoaldo^ Langobardorum rege mortuo Rotharius eidem
regno preficitur.
(641-643). 572 — 5746.
Beda. Auno domiuicae incarnatioiiis DLXXII. Heraclones^ filius
Heraclii cum matre sua Martina reguavit annos 11*^. *Cirus Alexan- ' p.ooia.
driae. Sergius et Pirrus regiae urbis episcopi unam operationem in Christo
divinitatis et humanitatis et unara voluntatera dogmatizant et ob hoc
a Theodoro papa et aliis episcopis condempnati sunt.
G. Dag. 14. Dagobertus filius Clotharii cura Saxonibus diraicans gra-
viter ab eis vulneratur patremque per legatura in auxilium
a) mala A 2. b) cblotharii B 2; cloth. regis B 1. 3. c) Gilulfus B 1; Egilulfus B 3.
d) herachllus B 2. e) chosroe .6 1. 3; cosdroe B 2. f) recepit ^l 2. B 3. g' hieros.
B 1. 3. h) severius A2. B3. i) heduinus B 2. 3. k) ad fidem Chr. .4 2. 1) scothos A2.
m) chlotharii B 2. n) ut ei viam chr. rel. ostenderet B 3. o) aquitane B 2. p) basilica
Bi. 3. q) dyonisii A2. r) pre cet. desunt B 2. s) deest A2. t) sancto arnulfo
metensi episcopo cum filiis A 2. u) Heraclonus A 2. v) annis duobus A 2.
1) Conf. Vitam Columb. c. 28; pedibus ligata Hist. Franc. 2) Adaloaldum
Agihdfi filium ilU successisse, sed paido post ab Arioaldo regno pulsum
esse Paulus narrat. 3) Ado XVIII. Kal. Oct. 4) Scilicet post duos
Bonifacios p)aulo supra commemoratos : reverafuit qiiintus. 5) Arioald
Faulus. 6) 574 = 572 -}- 2; cf. a. 2G3.
EEGINONIS CHRONICON. A. 575 — 604. 29
vocat. Qui festinus cum exercitu aclvenit et interfecto eorum
duce* Bertaldo^ ita Saxones armis perdomuit, ut omnes virilis
sexus eiusdem terrae incolas, qui gladii, c[Uod tunc forte
gerebat, longitudinem excessissent, peremerit.
Circa haec tempora Sisenandus^ et post eum Chintilla'^ con. msp.
in Hispania regnaverunt. Horum temporibus sinodus bis
habita est in urbe Toletana i, ubi plurima de fide catholica
et religione christiana promulgata sunt et scripto roborata.
Sub his® etiam regibus Isidorus^ Hispalensis^ ecclesiae epi-
scopus floruit, nulli modernorum doctorum postponendus, qui
multa de fidei regulis ecclesiasticisque disciplinis disputavit.
Per idem tempus coniux regis Persarum, nomine Cesara, pro p. d.iiii,5o.
Christi amore privato habitu ConstantinopoHm^ veniti et post ali-
quos^ dies baptizata^ ab augusta™ de sacro fonte levata est. Quam vir
eius requirens cum sexaginta" militaribus^ viris pacifice Con.stantino-
poHm ad imperatoremo venit; a quo satis digne susceptus cum omnibus,
quos secum adduxerat, baptizatus est et ab augusto de fonte
levatus; multisque muneribus honoratus accepta coniuge ad patriam re-
P"'^""- 576. (641),
Anno dominicae incarnationis DLXXV. Constantinus fiHus Beda.
HeracHi, frater Heraclonae, regnavit mensibus VI ^. Pirri successor
Paulus non tantum vesana doctrina sicut decessores eius, sed et aperta
persecutione cathoHcos cmciat; ob hoc et ipse sicut predecessoresP eius
a sede apostoHca dampnatus est.
576-6044. (641-663).
Anno dominicae incarnationis DLXXYI. Constantinus ^ fiHus Beda.
Constantini filii Heracliiq regnavit annos^ XXVIII. Hic a supra-
dicto Paulo deceptus hereticus efficitur exposuitque tipuni adver.sus
cathoHcam fidem, nec unam nec duas voluntates aut operationes in Christo
definiens esse confitendas, quasi nihil velle vel operari credendus sit
Christus. Unde a Martino papa et CV episcopis sub anathemate damp-
nati sunt supra nominati episcopi. Hac de re idem Martinus G. p. R.
papa in exilium mittitur apud Cersonam ibique moritur;.ubi
etiam miraculorum gloria fulget. Eugenius papa constituitur,
quo vita decedente VitelHanus^ in eius loco subrogatur.
Rothario Langobardorum ^ rege mortuo Grimaldus vir streuuus P.D.im,5i.
regnum optinuit'.
a) duce eorum A 2. b) bertaUo B 1. c) sisemandus B 3. d) chitilla con: B 1.
e) Subdis B 1. f) hisidorus A 2. g) ispalensis B 3. h) In const. A 2. i) venit
const. B 2. k) aliquot A2. 1) babtizata B 1. m) augusto B 2. n) XL BJ. 2.
0) ad imp. desitnt B 2. p) prodecessores B 1. q) eraclii A2. B 2. r) annis A 2.
e) langobardo A 2.
1) ConciUum Toletcmum quartum regnante domino nostro glorioso prin-
cipe Sisenando, cuius actis suhscripsit Isidorus in Christi nomine ecclesiae
Hispalensis metropoHtanus, et sextum gloriosi Chintilani regis salutaribus
hortamentis convocatum ; v. Collect. Hisp. I. 2) miHbus Paulus (miH-
tibus codd. G 1 — 4; miHtaribus G b a). 3) Qui pro lyJeno anno
numerantur. Constantinus III. cum Heracleona reqnavit et ante illum
mortuus est. 4) 604 = 576 + 28; cf. «.263. 5) Constans II. mus
Constantini III. 6) VitaHanus Gesta pont. 7) Bothario Eodoaldus
(Paulus IV, 4:7 J, Eodoaldo Ariim-tus (ib. 48), Ariperto Perctarit et Gode-
pertus successerunt. Quorum altero e.cpulso, altero interfecto Grimualdus
regnum obtinuit.
30 EEGINONIS CHEONICON. A. 576—604.
G.Dag. 15. Per idem tempus Clothariusa rex Francorum moritur et sub-
urbano Parisius in basilica sancti Vincentii sepelitur. Dagobertus
ib. 16. monarchiam totius imperii optinuit, excepto quod fratri suo
Heribertoi citra Ligerim et limitem, quo tenditur partibus Wasconiae,
pagum scilicet Tolosanum, Caturcinum^, Aganensemc, Petrogoricum<i et
Sanctonicum vel, quod ab bis versus Pireneos^ montes excluditur,
concessit.
p. D. v,2, Grimaldus rexBertarium virum potentem persequitur. Quem
idem rex in sua fide suscipiens^^ adulatorum et detralientium
linguis stimulatus, dolo occidere meditatur. Sed industria
Hunoldi'^ fidelissimi satellitis per murum Ticinensems fune
depositus in Franciam ad Dagobertumii fugit^ mortisque peri-
culum evasit.
ib. V, 30. Per idem tempus Theodorus archiepiscopus et Adrianus abba
doctissimus a Vitelliano papa missi sunt in Brittanniamk plurimasque
ecclesias Anglorum doctrinae aecclesiasticae fruge fecundarunt. E
quibus Theodorus archiepiscopus peccantium iudicia, quantis scilicet annis
pro uno quoque peccato quis penitere debeat, mirabili et discreta consi-
deratione describ i t.
ib. V, 6. His diebus Constantinus augustus Italiam a Langobardorum manu
eripere cupiens Constantinopolim egressus Athenasi venit, inde mare
ib. V, 7. transgres.sus Tarentum applicuit. Inde Beneventum^ intravit omnes-
que pene civitates Langobardorum, per quas venerat, c§pit. Luceriani*»
usque ad solura prostravit. Deinde Beneven*tum cuni omni exercitu cir- * p. 5516.
ib. V, 8. cumdedit, ubi Eumaldus filius Grimaldi regis se incluseratu._ Impe-
ib. V, 9. rator, accepta obside predicti Eonialdi» sorore, soluta obsidione Nea-
ib. V, 11. polim proficiscitur. IndeP Eomam perrexit; cui sexto ab urbe miliario
Vitellianus papa cum sacerdotibus et populo Eomano occurrit. Qui op-
tulit beato Petro pallium auro textile; et manens apud Eomam diebus
XII oninia, quae fuerant antiquitus instituta ex aere in ornamentum
civitatis, deposuit in tantum, ut etiam basilicam beatae Mariae, quae
aliquando Pantheon^ vocabatur, discooperiret tegulasque aereas inde
auferret. Post haec Neapolim reversus itinere terrenoi" perrexit civi-
tatem Eegiums ingressusque Siciliam habitavit in Siracusa. Mansit
autem in Sicilia VI annost-'*; ubi post pluriraas et inauditas de-
ib. V, 12. predationes in bahieo a suis extinctus est. Post huius raortem
Mezecius in Sicilia regnum arripuit, sed absque orientalis exercitus volun-
tateu. Contra cj[uem Italiae milites, alii per Istriam^, alii per Campa-
niam, alii vero a partibus"^ Africae-^ et Sardiniae [venientesy in] Sira-
casas, eura vita privarunt. Constantinopolira caput^ falsi imperatoris
deportatum est.
ib. V, 13. Haec audiens gens Sarracenorum a, quae iam Alexandriam et Egyptura^ ||
pervaserat, subito cum multis navibus venientes Siciliam invadunt, Sira- "'
cusas ingi-ediuntur multamc[uec stragem faciunt populorum, auferentes
quoque predam nimiam et omnem illum, quem Constantinus a Eoraa
abstulerat, ornatum in aere et diversis speciebus, ad<i Alexandriam re-
versi suut.
a) chloth. B 2. b) catercinam A 2. c) angavensem B 3. d) petrogiricum A 2.
e) pyrineos A 2. f) suspiciens B 2. 3. g) ticinonsera B 2. h) dagabertum B 2.
i) fugiit A 2. k) in brittannia A 2. 1) anthenas B 3. m) lucenariam B 2. e) in-
clauserat A2. £ 1; incl. se B 3. o) rumaldi B 2. p) indeque A 2. q) panteon B 2.
r) tyrreno A 2. s) regiam A 2. t) annis .4 2. u) voluntatem A 2. v) histriam A 2;
hystriam B 3. w) parentibus B 3. x) afifricae B 3. y) venientes in desunt in codd.,
ix Pmilo suppleia. z) capud £3. a) saracenorum B 3. b) egyptum et alex. B 2;
^giptum A 2. c) que deest B 3. d) deest A2. B 3.
1) Hairb. Gesta Dag. semper. 2) Unulfus (Hunulfus) Paulus.
3) Beneventanorum fines Faidus. 4) ab indictione septiraa usciue in
duodecimara Paulus.
REGINONIS CHEONICON. A. 605 — 611. 31
605 — 611. (668-685).
Anno dominicae incarnationis DCV. Constantinus filius Beda.
Constantini superioris augusti regnavit annos» XVII. Donust> papa^
apostolicam sedem tenet; quo defuncto Agatho papa ordinatur. G. p. r.
Constantinus augustus CL episcopos congregari fecit in urbe regia^, p. d. vi, 4.
inter quos etiam fuerunt legati sanctae Eomanae ecclesiae missi ab
Agathone papa, lohannes diaconus et lohannes Portuensisc episcopus.
Qui omnes heresim dampnaverunt, quae unam operationem et voluntatem
in domino lesu Christo asseverabat. Ea hora tantae aranearum telae in
medio populi ceciderunt, ut omnes mirarentur; ac^ per hoc significatum
est, quod sordes hereticae pravitatis depulsac essent. Et Georgius qui-
dem patriarcha Constantinopolitanus- correctus est, ceteri vero in
sua defensione perseverantes anathematis^ sunt ultione percussi. Eecta
autem fides et vera haec est, ut in domino nostro lesu Christo, sicut
duae sunt naturae, hoc est dei et hominis, sic etiam duae credantur esse
voluntates sive operationes.
His temporibus solis eclypsis facta est V. Non. Mai. moxqne sub- ib. vi, 5.
secuta est gravissima pestis tribus mensibus lulio, Augusto^ et Septembri.
Tunc visibiliter multis apparuit, quia bonus et malus angelus noctu per
civitatem pergerent?, et ex iussu boni angeli malus angelus, qui videbatur
venabulum manu ferre, quotiesi^ de venabulo hostium cuiuscumque domus
percussisset, tot de eademi domo sequenti die homines interirent.
Per idem tempus Dagobertus rex Brunulfum avunculum Heri- G. Dag. 21.
berti fratris sui propter infidelitatem suam interfici^ iussit; qui ab Amal-
gario et Amebertoi ducibus et Willibado"^ patricio interfectus est.
Post disces.sum igitur beati Arnulfi adhuc consilio Pippini maiorisii ib. 22.
domus et Cunichbertio-3 pontificis urbis ColoniaeP Dagobertus utens,
ab ip.sis fortiter admonitus, prosperitatis et iustitiae amorem complexus,
universarum sibi gentium subditarum favoribus extollebatur. Habuit
filium ex quadam puella nomine Eegintrudai--*, quem frater eius ib. 24.
Heribertus Aurelianisi" veniens de sacro fonte suscepits. Namque
dum eundem puerum Amandus episcopus benediceret eumque caticuminum
faceret, finita oratione cum nemo respondisset Amen, aperuit Dominus
ost pueri, qui non amplius quam XL dies habebat, et cunctis audientibus
552«. respondit Amen. Vocatus est idem *puer Sigibertus.
[Arnulfus episcopus et Eomaricus abba clari habentur".] Vita Arn.
Eo anno legati regis Dagoberti Servatus et Paternus a Constan- G. Dag. 24.
tinopoli'^ regressi sunt, petiitque imperator Dagobertum, ut
omnes ludeos regni sui secundum fidem catholicam baptizare preciperet
aut de regno expelleret, siquidem in siderum signis cognoverat,
quod a circumcisis gentibus divino nutu eius iraperium esset vastandum.
Et rex quidem hoc^ sunimo^ peregit studio, sed imperatori non de
ludeis, sed de Sarracenis circumcisisy fuerat demonstratum.
Post haec Heribertus moritur relinquens filium parvulum nomine ib. 25.
Helpricum^, qui etiam paulopostmoritur. Eegnum, quod tenuerat,
ad Dagobertum transiit.
Grimaldusz rex Langobardorum cum Dagoberto pacis p. d. v, 32.
firmissimae foedus iniit*. Quod cum profugus Bertarius cogno-
a) annis A 2. b) Domus B 2. c) patuensis ^4 2. d) et B 2. 3. e) anathemati B 3.
f) et augusto A 2. g) pergens cocld. h) quotiens A 2. i) eodem B 2. k) infici B 1.
1) et a heriberto -.4 2. m) uillibado B 2. n) maior B 2. o) chuniberti .4 2; chunich-
berti B 3. p) ubscolone B 2. q) regindruda B 1; regindrudam B 3. r) aurilianis B 1.
s) quem vocavit Sigibertum B 3, omissis verbis frater — suscepit. t) hos B 3. u) habe-
bantur B 1. v^ a constantinopolim B. w) haec A 2. s) summo hoc B 2. y) deest B 2.
z) Crimaldus B 1. a) init B 1. 3.
1) Adeodatus temere omittitur. 2) Ex Gestis pont. Bom. 3) Chunib.
Gesta Dag. 4) Eagnetrudem Gesta Dag. 5) Chilbericura Gesta Dag.
32 EEGINONIS CHRONICON. A. 612 — 631.
visset, metuens Grimaldum, egressus a Gallia ad Brittamiiam in-
p. D. V, 33. sulam properare disponita-*. Interea Grimaldus moritur, cumque
iam Bertarius navim ingressus aliquantum per^ pelagus navigasset,
vox a litore audita est: 'Revertatur Bertarius in patriam suam, quia
tertius dies est hodie, quod^ Grimaldus rex<i mortuus est.' Qui statim
ib. V, 35. rever.sus regnum Langobardorum optinuit atque Cunichbei-tume- 1
filium suum consortem regni facit.
G. p. R. Agathone papa decedente Leo iunior locum eius obtinuit;
post hunc Benedictus ordinatur.
G. Dag. 27. Dagobertus rex cum Sclavis conflixit eosque superavit,
ib. 36. quibus preerat tunc^ dux nomine Samo. Wascones etiam rebel-
ib. 28. lantess ferro conpescuit. Huni et Yulgaresi^-^ inter se prelia
conserunt. Huni Vulgares superant: qui devicti et de Pannonia ex-
pulsi novem milia cum uxoribus et liberis regem Dagobertum expetunt,
terram ad manendum requirunt. Quos rex ad hiemandum in^ Baioa-
riam recipere precepit dispersosque per domos omnes una nocte cum
mulieribus et liberis interficere fecit.
ib. 29. Circa'^ haec tempora defuncto Sisebodo rege Hispaniae Sise-
nandus quidam ex proceribus Dagobertum regem expetiit, ut ei auxilium
ferret, quatinus regnum Hispaniae optinere posset; in huius^
beneficii recompensatione missorium aureum regi d&re^ promittit, pen-
santemJi auri pondera quinquaginta. Rex exercitum misit cum Abun-
dantio» et Yenerando ducibus regnumque viribus Francorum Sise-
nandus optinuit. Missorium Gothis contradicentibus non trans-
misit, sed ducenta milia solidos pro missorio regi Dagoberto per-
solvit; quod argentum rex sancto DionisioP dedit.
Beda. Hediltrudisi • 3 regina et virgo apud Anglos clara habetur.
p. D. VI, 10. Gens Sarracenorum ex Aegypto in Africam cum nimia multitudine
pergens, obsessam Cartaginem cfpit et crudeliter depopulatam ad solum
usque prostravit.
(685-695). 612 6B1*.
Beda. Aiino dominicae incarnationis 00X11."" lustinianus minor,
G. p. R. filius Constantini, regnavit annoss X. lohannes, Conon et Sergius
p. D. VI, 11. Romanam regunt ecclesiam.* lustinianus Africam a Sarracenis
abstulit et cum eisdem pacem terra marique fecit. Hic Sergium ponti-
ficem, quia in erroret illius sinodi, quam Constantinopolim fecerat, favere
et subscribere noluit, misso Zacharia protospatario suo Constantinopolim
deportari iussit: sed militibus repugnantibus iussa principis per-
ficere non potuit.
ib. V, 36. Adalgisus^ tyrannus, dux Tridentinae civitatis, adnitentibus
ib. V, 3S. Aldone et Grausone Brixianis" civibus et aliis multis ex Langobardis,
contra Cunichbertum^ regem rebellat"^ eumque de regno ex-
ib. V, 41. pellit^. Sed resumptis viribus Cunichbertus>' prefatum tjrannum
in prelio interficit.
*) Bituricas Sulpitius episcopus agnoscitur adcl. B 3.
**) lulianus^ episcopus Wirziburgensisa, Arnval eius discipulus cla-
rescit add. B.
a) disposuit A 2. b) deest B 1. c) quo A 2. d) deest A 2. e) chunibertum A 2
(at cunichberto Ann. Magd.J ; cunibertum B 1; cunichberti B 3. f) tunc preerat A2.
g) debeUantes JB 2. h) bulgares A2. i) deest B 2. k) Carca B 2. 1) cuius B 3.
m) deest B 2; se dare A 2. n) pensanti B 3. o) habund. B 1. 2. p) dyonisio A 2. B 2.
q) ediltrudis B 2. r) DXII. codd. s) annis A 2. t) quia nerone B 2. u) bristanis B 3.
v) chunib. A 2. w) debellat B 2. x) exuellit B 2. y) Chunigb. A 2. z) Kylianus
B 2; Kil. — clarescit desunt B 1. a) uuirzigburgensis B 3.
1) Cunincpert Paulus. 2) Chuni, Bulgari Pauhis. 3) Aedilthruda
Beda. 4) Viginti annos pro decehi Hegino huic trihuit. 5) Alahis
(Alachis) Paidus.
KEGINOXIS CHRONICOX. A. 632 — 634. 33
Dagotertus rex Mettis veniens cum consilio pontificum et procerum G. Dag. 31.
filium suum» Sigibertum in regno Austriae sublimat eumque Cunich-
berto^ episcopo Coloniensis ecclesiae et Pippinoi duci com-
mendat.*
*Sequenti anno ei filius natus est ex Nantilde<= regina, quem ib. 32.
Ludowicum^ appellavit; cui regnum Neptricum atque Burgundiae
dandum post suum discessum denominavite.
Post haec idem Dagobertusf moritur et in basilica sancti ib. 42.
Dionisii sepelitur: fuit autem providus in consilio, cautuss in iudicio. ib. 43.
strenuus in militari disciplinas, largus in elemosinis, studiosus in com- ib. 42.
ponenda pace ecclesiarum et precipue devotus in ditandis sanctorum
coenobiis. Qui quamvis omnia loca sancta^ excoluisset, tamen ib. 44.
pre ceteris monasteria sanctorum Dionisii, Martini atque Mau-
ricii excoluit et omni ecclesiastica dignitate nobilitavit.
Eegnum eius, sicut ipse vivens diviserat, filii eius tenuerunt. ib. 46.
Ega maior domus cum Nantilda regina regnum Ludowici ad- ib. 45.
rainistrat.
Circa haec tempora, cum in castro Cassino vasta solitudo existeret, p. d. vi, 2.
venientes de Celmanicorumi vel Aurelianensium regione Franci venera-
bilis patris Benedicti eiusque germanae Scolasticae^ corpora auferunt,
et in suam patriam absportant. Corpus sancti Benedicti in territorio Ado.
Aurelianensii in monasterio, quod vocatur Floriacus™, sepultum est.
Porro sanctae Scolasticae in partibus Cenomanensium^ religiosorum
devotione conditum-.
Eege Cunichbertoo mortuo de regno Langobardorum inter P-_^J^'Ij
principes magna fit controversia , plurimi interficiuntur, ^' ~^'
nonnulli excecantur; mulieres etiam, quae se reginas fore iac- ib. vi, 22.
taverant, naso et auribus abscisis deturpantur: ad extremum Heri-
bertusS dux Taurinensium regnum optinuit.
632-634. (695-698).
Anno dominicae incarnationis DCXXXII.p Leo augustalem p.d.vi,i2.
dignitatem arripiens lustinianum regno privavit eumque exsulem in
Ponto servavit regnumque Eomanorum tribus annis rexit.
Sergius^i papa in sacrario beati Petri apostoli magnam portionem Beda.
ligni dominicae crucis reperit, quae ex tempore illo ab omni populo in
basilica Constantiniana die exaltationis eius osculatur ac adoratuf. In
BrittanniaJ^ Cudbertus s Lindisfarnensis ecclesiae episcopus clarus
habetur; in Galliis Audoenus Rotomagensis, Eligiust Novio- g. Dag. 51.
mensis"-4, Sulpicius^ Bituriacensis"^ episcopi clari habentur. His Beda(iast.)
etiam temporibus venerabilis vir "Willibrordus^ cognomento Clemens,
*) Nuvellaey Gerdrudis filia Pippini et Treveris^ Modesta clarescunt
adcl B.
a) deest A2. b) chunigberto A2; cuniberto B 2; chucniberto B 3. c) nantilda .4 2.
d) ludovicuni B 1. e) nominavit B 2. 3. f) dagabertus B 2. p) cautus — disc.
desunt B 3. h) sancta loca A 2. i) cinnomannicorum -4 2. k) solasticae B 1.
1) aurilianensi B 3. m) florianus .8 1. n) cinnomanenBium A2. o) chunib. A2;
cunib. B2. p) DXXXII. codd. q) Serius B 1. r) britannica B 1. s) chunigb. -4 2.
t) elegius B 3. u) novimen.sis B 2. v) sculpicius B 2. w) bitnricensis ^2; bituriac-
censis B 2. x) uuillebodus AH; uuillibordus B 1. y) nivella B 3; NuveUae — clare-
scunt desunt B 2. z) mettis B 3.
1) Adalgisum ducem palatii instituit Gesta Bag. 31; sed infra c. 46 cum
Chuniberto pontifice Pippinus maior domus saepius dicitur. 2) Ado
V. Id. lul. 3) Aripert Paulus. 4) Cf. Vitam Eligii (D'Acherg,
SpiciJegium V, 17GJ, 'Neues Archiv' XV, 317.
3
34 EEGINONIS CHEONICON. A. 635-647.
de Brittannia gentis Anglomm ob gratiam evangelii* in Gallias
transiens a Sergio papa episcopus Fresonum consecratur atque in
eandem gentem ad predicandum^ dirigitur.
(698-705). 635 — 641.
p.D.vi,i3. Anno dominicae incarnationis DCXXXV.^ Tiberius regn.
annos^ VII. Hic contra Leonem insurgens regnum eius invasit eumque
toto, quo ipse regnavit, tempore in eadem civitate in custodia tenuit.
Beda. Gisulfus dux^ Beneventum et Campaniam igne, gladio et capti-
vitate vastavit. lohannes Eomanam regit ecclesiam: liic universos
captivos, quos Gisulfus c^perat, redemit atque Langobardos domum
redire fecit. Cui successit alius lohannes.
G. Dag. 52. Ludowicus rex corpus beati Dionisii^ discooperiens minus religiose,
licet cupide, os& brachii eius^ fregit et rapuit: confestimque stupefactus
in amentiam incidit et post duos annos vitam cum regno finivit.
p.D.vi,i4. Hoc tempore sinodus Aquileiae facta ob imperitiam fidei quintum i
universale concilium suscipere diffidit^; quae sinodus facta fuerat tem-
poribus Vigiliii papae contra hereticos, C|uibeatam Mariam solum hominem,
non deum et hominem genuisse adfirmabant. In qua sinodo catholice
institutum est, ut Maria semper virgo theotocos diceretur, quia non solum
hominem, sed vere deum et hominem genuit.
V. Landeb. Ea aetate claruit Lanbertus Tungrensis ecclesiae episcopus;
qui, dum regiam°^ domum zelo religionis accensus increpasset,
ab iniquissimo Dodone et aUis viris de palatio missis inprovise
conclusus intra domum ecclesiae in Leodio vico occiditur^
(705-711). ^ ^ 642 — 647.
Beda. *Anno dominicae incarnationis DCXLII." lustinianuso se-*^. 553«.^
p.D.vi,3i. cundo cum TiberioP filio regnavit annos VI q. Hic regnum rursus
recipiens eos, qui se expulerant, patricios occiditr; Leonem quoque et
Tiberium, qui locum eius usurparant, c§pit et in medio circo coram omni
populo iugulari precepit. Gallicinum vero patriarcham Constantinopolitanum
erutis oculis Eomam misit Cirumque ^ abbatem, qui eum in Ponto exulem
aluerat, episcopum in loco Gallicinit constituit.
G. p. R. Sisinnius et Constantinus Eomanam'^ regunt ecclesiam. Hunc
p.D.vi,3i. Constantinum"^ ad se venire iubens lustinianus honorifice suscepit ac
remisit; quem prostratus in terram pro suis peccatis intercedere rogans
cuncta ecclesiae privilegia renovavit. Qui cum exercitum in Pontum'*^'
mitteret^ ad comprehendendum Philippicum, quem ibi relegaverat^,
multum eum isdem papa prohibuit. sed tamen inhibere non potuit.
ib. VI, 32. Exercitus, qui missus contra Philippicum fuerat^, ad partem eius
se contulit et eum imperatorem fecit. Qui Constantinopolim contra lu-
stinianum* veniens cum eo ab urbe miliario duodecimo pugnavit et eum
occidit regnumque adeptus est. Imperavit autem, ut premisimus,
hac secunda vice VI annost». Quem Leo in expulsione ipsius naribus
detruncavit; cjui post iterum assumpto imperio, cj[Uotiens defluentem guttam
reumatis manu detersit, pene totiens aliquem ex his, qui contra eum
fuerant, iugulari^ precepit.*
*) Eeganasburh Hemmerammus episcopus clarus habetur add. B 3.
a) ewangelii B 2. b) ad eand. r. predicandam A 2. c) DXXXV. codd. d) annis
A2. B S. e) deest A 2. f) beati dion. corpus B 1. g) hos B. h) deest A 2.
i) quam tum A 2. k) diffudit B 2. 1) iulii A 2. m) regi a JS 3. n) DXL. codd.
0) lustianianus B 2. p) tyberio .4 2. B 2. q) annis A 2. B 3. r) patricio succidit B 2.
s) cyrumque A 2. t) gaUicinii A 2. u) romam B 1. v) constautinus B 2. w) in
ponto A 2. x) mittere B 2. y) religaverat B 2. 3. z) qui c. Ph. fuerat niissus A 2.
:i) iustianum B 2. b) annis sex A 2. c) iugula B 1.
1) Ex vita LandebeHi aiictore Godescalco (Acta SS. Sejjt. V, 474j.
REGINONIS CHRONICON. A. 648-653. 35
Dum^haec in oriente aguntur, Ansbrandus, qui apud Baioa- p. d.vi,35.
riam^ VIIII exulaverat annos, cura Baioariis Italiam venit pug-navit-
que cum Heribertoc rege eumque vicit; qui dum in Franciam^
fugere vellet, Ticinum fluvium ingressus eum cum equo trans-
natare conatus est, sed quia auro gravatus erat, aquis .suffocatus
extinctus est. Ansbrandus regnum optinuit tres tantummodo raenses.
Post cuius interiturae Liutbrandus filius eius in regali constituitur solio.
Apud Francorum quoque gentem Pippino vita exempto eius filius i^. VI, 42.
Karolu^in principatu successit, licet per multa bella et certamina
de manu Reginfridi eundem principatum sustulerit. Nam cum in
custodia teneretur, divino nutu ereptus aufugit ac primuni contra Regin-
fridum cura paucis bis terque certamen iniitf, ad extremum eum apud
Vinciacum raagno certamine superavit. Cui taraen unam^, ut ferunt,
hoc est Andegavensem civitatera ad habitandura concessit, cunctam vero
Francorura gentem ipse^i gubernandara suscepit.
648-649. (7U-713).
Anno dominicae iucarnationis DCXLVIII.* Philippicus ^eda.
regnavit annum I^ et menses VI^ Hic postquam in imperiali digni- p.d.vi.34.
tate confirraatus est, Ciro^ de pontificatu abiecto°^ ad gubernandum
monasteriura suum in Pontum redire precepit. Hic Constantino papae
litteras pravi dogmatis direxit, quas ille respuit; statuitque populu.s
Romanus, ne heretici iraperatoris nomen aut cartas aut figuram solidi
susciperent. Contra hunc Anastasius , qui et Artemius^i dictus est, in-
surgens eum regno expulit oculisque privavit.
650 — 658'^. (713-716).
Anno dominicae incarnationis DCL.^ Anastasius regnavit Beda.
annos IHp. Hic litteras Constantino papae per Scolasticum patricium et p.d.vi,34.
exarcumi Italiae direxit, quibus se fautorem catholicae ^^" fidei et sexti
concilii predicatorem esse declaravit. Defuncto Gisulfo duce Beneventano ib. vi, 3d.
Romaldus filius eius locura eius optinuit.
Circa haec terapora Petronax, civis Brixianae s urbis, divino araore ib. vi, 40.
compunctus castrum Cassinum petiit et raonasterium sancti Benedicti,
quod iam tunct centum et decera annos destructum manebat, re-
aedificavit^ raultorumque monachorum pater ibi extitit.
Gregorius papa constituitur; hic Bonifacium ex Brittaunia o. p. r.
ortum episcopum ordinavit et per eum in Germaniam'*' verbum
salutis predicavit et gentem illam sedentera in tenebris evangelica'^
luce illustravit.
Carolus^ princeps contra Ratbodum regem Fresonum multa Anu s.Am.
* p. 553?». certaraina conserit^. Qui tyrannus>' divino "nutu percutitur '^^'
auno prefati principis quarto.
a) Cum A 2. h) baioriam B 2. c) herigberto A 2. d) frantiam B. e) inter-
ritum B 2. f) iniit cert. A2. er) ut ferunt , unam, id est ^4 2. h) deesl A2.
i) DXLVm. codd. k) anno uno A 2. 1) cyrum A 2. m) abiectum A 2. n) arthe-
mius B 2. 3. o) DL. codd. p) annis tribus A 2. q) exarchuni A 2. r) chatho-
licae B 3. s) braxianae B 2. t) deest A 2. u) et tunc aedificavit A 2. v) ger-
mania A 2. w) ewangelica B 2. x) Karolus A 2 semper. y) tirannus B.
1) Qiii pro pleno anno numerantur ; cf. a. 575. 2) 653 = 650 -\- 3;
cf. a. 263. 3) Annales S. Amandi (SS. I, Q—U) a. 716: quando Rad-
bodus venit in Colonia raense Martio.
36 EEGINONIS CHEONICON. A. 654 — 718.
^ni^-^o!' ^^°^ ^-'' ^®?^i S^^ pugnavit idem Carolus adversum^
Saxones i eosque vicit.
p.D.vi,36. Anastasius imperator classem in Alexandriam <^ contra Sarracenos
direxit. Exercitus de medio itinere reversus Theodosium ad imperatorem
elegit^ atque coactum in solio imperii confirmavit. Qui Theodosius apud
Micenas civitatem Anastasium gravi prelio vicit; septem milia de
exercitu ceciderunt. Datoque sibi sacramento eum clericum fieri,
presbiterume fecit ordinari.
716-718). 654.
Beda. Auno dominicac incarnationis DCLIIII.^ Theodosius re-
p. D.vi,36. gnavit annum If^. Hic postquam regnum accepit mox in regia urbe
imaginem illam, in qua sancta sinodus erat depicta et a Philippico^
fuerati deiecta, pristino in loco erexit. His diebus'^ ita Tiberis fluvius
inundavit, ut ultra alveum suum egressus multa Eomanae fecerit ex-
cidia civitatii, ita ut in Via lata ad unam et semis staturam excresceret
atque a porta sancti Petri usque ad pontem Molvium™ aquae° se de-
scendentes coniungerent.
(718-741). 655 — 718.2
Beda. Anuo domiuicae incarnationis DCLV.^ Leo regn. annos
p. D.vi,47. VIIIlP. Huiusi temporibus Sarracenorum gens cum inmenso exercitu
veniens Constantinopolim circumdedit ac^ per continuum triennium ob-
sedit'', donec civibus multa^ instantia ad Deum clamantibus plurimi
eorum fame^, frigore, bello pestilentiaque perirent ac sic pertesi ob-
sidionis abscederent. Eorum maxima multitudo tempestate in
mariu periit; intra Constantinopolim vero tempore obsidionis trecenta
milia hominum pestilentia interierunt "^.
Beda. Liutbrandus rex ossa sancti Augustini episcopi a Sardinia transtulit
p.D.vi,49. et in urbem Ticinensem^ cum debito honore sepelivit. Idem rex
Eavennara obsedit, Classem invasit atque destruxit.
Ann^s.Am. Carolus princcps X.^ anno regni sui^ cum Baioariisz pugnavit
eosque vicit.
ib. 730. Idem rex quintodecimo anno regni sui Alamanniam in-
gressus contra Lantfridum» dimicavit et sibi eandem gentem
subiecitb.
ib. 731. Sexto decimo anno regni sui Wasconiamc ingressus Eudonemd
ducem Aquitaniae bello perterruit.
ib. 7.32. Septimo decimo anno Sarraceni ex Hispania cum uxoribus
p.D.vi,46. et parvulis venientes Aquitaniam Galliae provinciame quasi in ea habi-
taturi intrant^. Carolus^ quidem, ut dictum est, cum Eudone Aqui-
taniae principe tunc discordiam habebat; qui tamen in unum se coniun-
gentes contra eosdem Sarracenos pari consilio dimicarunt. Nam irruentes
a) vero Al2.^B 1. 3. b) adversumque B 2. c) in alexandria A 2. d) eligit B 1.
e) presbiterumque A 2. f) DLIIII. codd. g) anno uno A 2. h) philippo B 2.
i) erat B 1. 3. k) temporibus A 2. 1) exterminia civitatis A 2. m) molui B 3.
n) M. aquae desunt spatio vacuo relicto et vocabulo qui interposito A 2. o) DLV. codd.
p) annis XIIII A 2. q) His B 1. r) ac — obsedit desunt A 2. s) mula B 1. t) deest
spatio vacuo relicto A2. u) in mare B 2. 3. v) perierunt A2; et intericrunt B 2,
w) tycinensem B 2. x) LX. corr. XIIII. A2. y) sui reeni B 1. z) baioaris B 1.
a) lanfridum B 3. b) subiugavit A2. c) uuasconem B 2. d) eudone duce A2',
heudonem B 3. e) provintiam B 2. 3. f) intraverunt A 2. g) Carulas B 1.
1) Ann. S. Am. a. 719: Eadbodus obiit; a. 716 igitur Hegino Caroli piimum
posuit, fortasse propterea quod exemplum annalium id, quo usus est, ah
hoc anno exordiebatur. 2) V. infra p. 37.
EEGINONIS CHRONICON. A. 655 — 718. 37
Franci super eos CCCLXXV* milia ex eis interfecerunt. Eudo quo-
que super eorum castra irruens pari modo multos interficiens omnia de-
vastavit. Mille quingenti tantum ex Francis ceciderunt, utin epistola G. p. r.
ab Eudone missa Gregorio papae de^ eadem victoria continetur.
Ea tempestate Leo imperator sanctorum imagines depositas incendit p.d.vi,49.
Romanoque pontifici Gregorio similia^ facere, si suam vellet habere
gratiam, mandavit. Sed pontifex hoc facere contempsit. Omnis quoque
Eavennae exercitus vel Venetiarum talibus iussis'! uno animo restiterunt
et, nisi eos pontifex prohibuisset, imperatorem super se constituerent.
Per idem tempus Liutbrandus rex^ castra Emiliae, Feronianume
et Montembellium, Buxeta et Perticeta, Bononiamf et Pentapolim Auxi-
mumque invasit, sed post aliquoss dies Romano pontifice elaborante
Romanis reddita sunt.
Leo Augustus ad peiora progressus est ita, ut compellelret omnes
Constantinopolim habitantes tam vi quam blandimentis sanctorum ima-
gines deponere, et, quascunque invenire potuit, in medio civi-
tatish incendio concremavit. Et quia plerique ex populo tale scelus
fieri prohibebant, aliquanti ex eis capite truncati, alii* parte corporis
multati suut. Cuius errori Germanus patriarcha non consentiens a pro-
pria sede depulsus est et eius in loco Anastasius presbiter ordinatus.
554c. Circa haec tempora Carolus princeps Pippinum filium *suum ad ib. vi, 53.
Liutbrandum regeni direxit, ut eius iuxta morem capillum incideret:
qui eius cesariem incidens ei pater effectus est multisque eum ditatum
regiis muneribus genitori remisit,
Carolus octavo decimo anno regni sui cum exercitu in Wi- Ann.s.Am.
stracha venit eamque suae clitioni subiecit. '^^'
Anno vero XX° regni sui iterum cum valida manu Was- ib. 735.
coniam ingressus est et Eudoneni regno simul et vita privavit.
Sequenti anno contra filios eiusdem Eudonis diraicavit. ib- 736.
Anuo vicesimo secundo regni sui Sarracenorum exercitus ib. 737.
rursum in Galliam introiens multam devastationem fecit; contra quos p.d.vi,.^^.
Carolus non longe a Narbona bellum committens eos sicut ct prius
maxima caede prostravit.
Anno XXIIII. regni sui iterato Sarraceni Gallorum fines in- A.s.A.739.
gressi usque ad Provintiam venerunt et capta Arelato omnia circura- p.d.vi,54.
quaque demoliti sunt. Tunc Carolus ad Liutbrandum regem mittens
auxilium contra Sarracenos exposcit; qui nihil moratus cum omni Lango-
bardorum exercitu in eius adiutorium properavit. Quo comperto gens
Sarracenorum mox ab illis regionibus aufugit.
Anno XXVI. regni sui Carohis bellicosissimus et victo- Ann.s.Am.
riossirausi^ princeps Francorum moritur. _ '^^*
Fiunt igitur, ni fallor, anni ab incarnatione Domini
computati a quadragesimo secundo anno imperii Octaviani
usque ad ultimum Leonis Augusti annum, qui temporibus
Caroli principis regnasse cognoscitur, DCCXVIII, menses III,
dies II. 1
Discernamus etiam, si placet, eosdem annos Domini per
tempora pontificum Romanorum et videamus, quomodo sibi
a) CCCLXXXV B 1. 3. b) deest A2. c) idem A2. d) visis A2. e) rex —
feronianum desunt A2 laciina relicta, f) pertibononiam A2; bononianum B 2. g) ali-
quot A 2. b) in media civitate B. i) deeitt B 3. k) victorissimus B 2.
1) A7im, menses, dies, quos Begino exhibet, recte consummati siint anni
l\b et mcnses 5.
38
KEGINONIS CHRONICON. A. G55 — 718.
tempora principum et presulum adinvicem* comparata re-
spondeant.
Gesta p. R.
Beatus^
Petrus
aposto
lus Romae in €
spisco
pali
cathedra
lit annosf" XXV, menses II,
dies III «3
^
Linus
sedit
annos
XI,
menses
III,
dies
XIII e.l.
Cletus
sedit
annos
XII,
mensem
I,
dies
XI,
Clemens
sedit
annos
VIIII,
menses
11,
dies
X,
Anacletus
sedit
annos
VIIII,
menses
11,
dies
X,
Ewaristusf
sedit
annos
VIIII,
menses
X,
dies
11 ^
Alexander
sedit
annos
X,
menses
VII,
dies
II^
Xistus i
sedit
annos
X,
menses
IL
diem
I,
Telesphorus ^
sedit
annos
XI,
menses
III,
dies
XXI,
Yginus
sedit
annos
IIII,
menses
III,
dies
IIIIl,
Pius
sedit
annos
XVIIII,
menses
IIII,
dies
III,
Anicetus
sedit
annos
XI,
menses
IIII,
dies
III,
Sother
sedit
annos
VIIII,
menses
VI,
dies
XXI,
Eleuther
sedit
annos
XV,
menses
III,
dies
n,
Victor
sedit
annos
X,
menses
II,
dies
X,
Zepherinus
sedit
annos
VIII,
menses
VI 2,
dies
X,
Calistus
sedit
annos
VI,
menses
II,
dies
Xm,
Urbanus
sedit
annos
IIII,
menses
X,
dies
XII n,
Pontianus
sedit
annos
VIIII,
menses
V,
dies
11,
Antheroso
sedit
annos
XII,
meusem
I,
dies
XII P,
Fabianus
sedit
annos
XIIII,
menses
XI,
dies
XI,
Cornelius
sedit
annos
II,
menses
II,
dies
III,
Lucius
sedit
annos
III,
menses
III,
dies
III,
Stephanus
sedit
annos
VII,
menses
V,
dies
II,
Xistus q
sedit
annum
I,
menses
X,
dies
XXIII r,
Dionisius s
sedit
annos
VI.
menses
II,
dies
Illlt,
Felix
sedit
annos
IIII,
menses
III,
dies
XXV,
Eutichianusu
sedit
annum
I,
raensem
I,
diem
I,
Gaius
sedit
annos
XI,
menses
IIII,
dies
XII,
Marcellinus ^
sedit
annos
VIIII,
menses
IIII,
dies
XVI ^
Marcellus
sedit
annos
V,
menses
VII,
dies
XXII 3,
Eusebius
sedit
annos
VI,
mensem
I,
dies
III,
Melciades
sedit
annos
IIII,
Silvester
sedit
annos
XXIII,
menses
X,
dies
XI^
Marcus
sedit
annos
II,
menses
VIII,
dies
XX,
lulius
sedit
annos
XV y,
menses
II,
dies
VI,
Liberiusz
sedit
annos
VI,
menses
III,
dies
IIII,
Felix
sedit
annum
I,
menses
in,
dies
11,
Damasus
sedit
annos
XVIII,
menses
iii,
dies
XI a.
Siricius
sedit
annos
XV,
*Anastasius
sedit
annos
III,
diest»
X,
Innocentius
sedit
annos
XV b.
menses
II,
dies
XXI,
Zosimus*^
sedit
annum
I,
menses
iii.
dies
XI,
Bonifacius
s e d i t
annos
III,
menses
VIII,
dies
VII,
]p. 554 &.
a) princ. romanorum aiHnvicem B 1. b) Annos — III beatus — sedit B 2. c) annis
A 2 «ewiper. d) duos A 2; XII B ^. e) XII A2. B 3. f) Euuarestus A 2. p:) Ewar.
— II desunt B 1. h) d 1 B 2. i) Xixtus A 2. k) Telesporus B 2; Thelesphorus B 3.
1) III B 2. m) Calistus — X desiint B 1. n) XIII B 2. o) Antherus B l. p) II .^ 2.
q) Xixtus A2; Xxistus B 2. r) XXI B 3. s) Dyonisius A2. B 2. t) III A 2.
u) Euticianus A2. v) MarceUianus B2. w) XXV B 2. x) X B 2. y) XI B 1.
z) Tiberius A2. a) XII B 1. b) dles X, Inn. s. a. XV desunt A 2. c) Zozimus A 2.
1) dies XII Gesta iwnt. Bom. (XIII cod. B 2).
3) dies XXI Gesta.
2) menses VII Gesfa.
EEGINONIS CHRONICON. A. 655—718.
39
Celestinus
sedit
annos
VIII,
menses
X,
dies
XVII.
Xistus a
sedit
annos
VIII,
dies
xvniib,
Leo
sedit
annos
XXI,
mensem
I,
dies
XIII c,
Hilarius ^
s e d i t
annos
VI,
menses
III e.
dies
X,
Simplicius
sedit
annos
XV,
mensem
I,
dies
VII.
Felix
sedit
annos
VIII,
menses
XI,
dies
XVIHi,
Gelasius
sedit
annos
IV,
menses
VIII,
dies
XVIII,
Anastasius
sedit
annum
I,
menses
XI,
dies
XXIIII.
Simmachus ^
sedit
nnnos
XV,
menses
VII,
dies
XXVII,
Hormisda
sedit
annos
Vllllg,
dies
XVII,
lohannes
sedit
annos
11,
menses
VIIII,
dies
XVP,
Felix
sedit
annos
IIII.
menses
II,
dies
XIII ii,
Bonifacius
sedit
annos
II.
dies
XXVI,
Mercurius
sedit
annos
11,
meuses
IIII,
dies
Vli,
A^apitus
sediti^
menses
XI,
dies
XVIII,
Silverius
s e d i t
annum
I,
menses
V,
dies
XII,
Vigilius
sedit
annos XVI 1"^,
menses
VI n
dies
XXVI.
Pelagius
sedit
annos
XI,
menses
X,
dies
XVIIIo-
lohannes
sedit
annos
XII,
menses
XI,
dies
XXVI,
Benedictus
sedit
annos
IIII,
mensem
I,
dies
XXVIII.
Pelagius
sedit
annos
X,
menses
II,
dies
X,
Gregorius
sedit
annos
XIII P,
menses
VI.
dies
X,
Sabinianus
sedit
aunum
I,
menses
V,
dies
VIIII.
Bonifacius
sedit
mensesq
VIII,
dies
XXII,
Bonifacius ^
s e d i t
annos
VI,
menses
VIII,
dies
XIII.
Deusdedit
sedit
annos
III,
dies
XXIII s,
Bonifacius
sedit
annos
Vt,
Honorius
sedit
annos
XII,
menses
XI,
dies
XVII a,
Severinus
sedit
menses
II,
dies
IIII,
lohannes
sedit
annum
I.
menses
VIIII,
dies
XVIII V,
Theodorus
sedit
annos
VI,
mcnses
V,
dies
XVJII,
Martinus
sedit
annos
VI^,
mensem
I,
dies
XXVI,
Eugenius
sedit
annos
II^
menses
VIIII,
dies
XXIIII,
Vitellianus
sedit
annos
XIIII,
mensesy
VI,
Adeodatus
sedit
annos
IIII,
menses
II,
dies
V,
Donus
sedit
annum
I,
menses
V,
dies
X,
Agatho
s e d i t
annos
11,
menses
VI,
dies
IIII,
Leo
sedit
menses
X,
dies
XVII^
Benedictus
s e d i t
menses
X,
dies
XII,
lohannes
sedit
annum
I,
dies
VIIIL
Conon*
sedit
menses
XI,
Sergius^
sedit
annos
XIII,
menses
VIII,
dies
XXIII s
lohannes
sedit
annos
III,
menses
II,
dies
XII.
lohannes
sedit
annos
II,
menses
VI.
dies
XVII d,
Sisinnius
sedit
dies
XX e,
Constantinus
sedit
annos
Vllf,
dies
XV,
Gregorius
sedit
annos
XVI,
menses
VIIII,
dies
XI,
Gregorius
s e d i t
annos
X,
menses
VIII,
dies
XXV P:,
Zachariasii
sedit
annos
X,
menses
III,
dies
XIIII.
a) Sixtus A2; Xxistus B 2. b) VIII A2. c) XIIII A 2. d) Hylarius B 2.
e) mens I A2. f) Simachus B. g) VIII A 2. h) XIIII B 2. i) annos II,
dies XXVI B 2. k) annos VIII A 2. 1) menses XII, dies XII .4 2. m) XVIII B 2.
n) deest A 2. o) XVII A 2. p) XIIII B 2. q) annos B 2. r) Bonifacius — annos V
desunt B 2. s) XXXIII codd. t) XI B 1; annos V, dies XXXIII A 2. u) XIII B 2.
V) VIII B 3. w) anh I B 2. x) ann I B 2. y) XIIII, menses desunt B 2. z) XII .4 2,
a) Cenon B 1. b) Serius B 1. c) XXII A 2. d) dies XVII desuitt B 2. e) XV B 1.
f) VI A 2. g) XXI B 1. h) Zacharius A 2.
1) dies XVII Gesta. 2) dies XVII Gesta (XVI cod. B2). 3) XXVIII Gesta.
40 REGINONIS CHRONICON. A. 741 — 742.
Fit* ergo, ut arbitramur, summa horum a temporibus^'
beati Petri apostoli usque ad Zachariam*^ papam, qui prin-
cipio'^ regni Pippini Romanam gubernabat ecclesiam, anni
DCCIIP, menses YIII, dies XXVPi. Quibus si addamus
quindecim annos^ Octaviani, XXIII Tiberii, III Gai, similiter
ilP Claudii^ , quia quarto Claudii anno Petrus apostolus
Romam venit et ipse iam annus in pontiiicatu^ eius com-
putatur, colliguntur anni DCCXLVII; supercrescunt itaque
anni pontificum annos principum Romanorum XXVIIII anuis^
Quid horum potius™ sequendum sit, prudens lector videat.
Illud tamen pro certo scimus'', quod nec augustorum nec
antistitum numerus annorum ciclis Dionisii concordat, siqui-
dem in alio plus, in alio minus invenitur; nam secundum
Dionisium anno dominicae incarnationis DCCXLI. Carolus
princeps moritur et Pippinus suscepit principatum. Potest
autem fieri, ut vitio scriptoris numerus depravatus sit*^
annorum.
HaecP idcirco ab ipso incarnationis Domini^ anno ex-
ordium capientes usque huc'' perduximus, ut, quia sequens
libellus a nostra parvitate editus per eiusdem incarnationis
dominicae annos tempora principum et gesta declarat, iste
nihilominus, quo tempore, quo in loco vel quid sub uno-
quoque principe actum sit, summatim demonstret, triumphos
quoque sanctorum "martyrum^ et confessorum, quibus inlocis * p.555a.
vel sub quibus regibus coronam gloriae iDerceperunt, nomi-
natim aperiat. Igitur ubi iste finitur, ille consequenter ini-
tium capiat et, ubi ille incipit, iste finem sortiatur^
EXPLICIT LIBER^ PRIMUS.
IXCIPIT LIBER^ DE GESTIS REGUM FRANCORUM-
Laur. Anno dominicae incarnationis DCCXLI. Carolus^ filius
Pippini^', maior domus et bellicosissimus dux Francorum, de-
functus estz.
Anno dominicae incarnationis DCCXLII. Carlomannus* et
Pippinus^ filii eius duxerunt exercitum contra Hunoldumc ducem Aqui-
tanorum et ceperunt'! castrum, quod vocatur Lucas, et in eodem itinere
diviserunt regnum Francorum inter se in loco, qui dicitur Vetus Pictavis;
posthaece Carlomannus^ eodem anno Alamanniam cum exercitu
vastavit.
a) Fuit B 1. b) Sunt igitur a temporibus incipit codex A3 (a. 742). c) ad hunc
Zachariam anni omissis mediis verbis A 3. d) in piinc. A 2. e) DCCCIII B 2.
f) XXV A 2. g) quindecimum annum A 2. h) tertium A 2. i) Glaudii B 2.
k) annus I. pontificatus A3. 1) annos B 2. m) potius itaque B 3. n) scitur A3;
sumus B 1. 0) sit deprav. B 2. p) Haec — Fr.ancorum desunt A 3. q) dominicae A 2.
r) deest A 2. s) martirum B. t) sotiatur B I. u) libellus B 1. 2. v) libellus
JBl. 2; liber secundus A 2. B 3. vr) de g. r. Fr. desunt A2. x) Karlomannus A2;
Karolus A3; Carlomannus B. y) pipini A 3 ; pypini B 2. z) obiit A 3. a) Karlo-
mannus A2. 3; Carlamannus .6 2. h) pypinus B 2. c) hunaUlum A2. 3; hunoUum B 3.
A) cooperuerunt A 2. e) posthacc — vastavit desunt A3. f) Karlom. A 2.
1) Rectius computaii anni 12b, menses 5, dies 16.
EEGIXOXIS CHRONICON. A. 743-746. 41
Anno domiuicae incarnationis DCCXLIII. Carlomannus* et Ann. Laur.
Pippinusb contra Odilonem ducem Baioariorumc duxeruiit exercitum^
et iniemnt pugnam et victores effecti. Carlomannus^ absque fratre
in Saxoniam perrexit et cepit castrum, quod dicitur Hocseoburclif, per
placitum et pacis conditionem et Theodericum Saxonem obsidem
accepit; qui sacramentis datis in patriam dimissus^ est re-
dire, sed posthabito sacramento fefellit. '"•'
Anno dominicae incarnationis DCCXLIIII. iterumi^ Carlo-
mannus et Pippinus Saxoniam cum exercitu ingressi sunt', et
rursum^ captus est supradictus Theodericus.
Anno dominicae incarnationis DCCXLV. Carloraannusi con-
fessus est suo germano™ Pippino, quod mente disposuisset seculum^
relinquere et pro amore Dei regnum terrenum deserere, ut in
futura vita centuplicatam^ reciperet possessionemP. Et in^
hoc anno nullam fecerunfc expeditionem, sed preparaverunt»* se uter-
que, Carlomannus ad iter, quod decreverat, et Pippinus, ut germanum
suums ad locum destinatum* honorifice cum muneribus et debita
munificentia prosequeretur.
Anno dominicae incarnationis DCCXLYI. Carlomannus Roraam
perrexit, ibique se totondit et in Sarepte" monte monasterium aedificavit
in honore sancti Silvestri. Ibique aliquod'^' tempus moram faciens exinde
ad sanctum Benedictum in Cassinum usque pervenit, et ibi monachus
efi"ectus est. Fertur autem"^ de hoc sancto viro exemplum
memorabile. Cum adhuc Romae positus in monasterio, quod
sibi aedificaverat, ab omnibus propter regiam nobilitatem et,
quod maius est, propter contemptum regni terreni^ et gloriam
presentis seculi veneraretur et laudibus extoUeretur, timens
vir Deo plenus favorem laudis humanae, qui tanta pro Christo
reliquerat, fugam magis arripere disposuit, quam vanae
gloriae subiacere. Et hoc tantummodo uno fido socio con-
fessus, quem ab infantia in omnibus fidelem probaverat.
cum eo noctu omnibus insciis-^' aufugit et ad Cassinum
montem usque pervenit; nihil secum portans ex omnibus bonis,
quae corpori erant necessaria, nudus Christum secutus est^.
Et iuxta morem portam monasterii pulsans colloquium patris
monasterii expetiit; in cuius presentia* cum venisset, mox
in terram corruit, se homicidam esse, se reum omnium
criminum protestans misericordiam exposcit, poenitentiae locum
exquirit. Pater, cum hominem peregrinum esse cognovisset,
interrogat, cuius patriae aut gentis esset; at ille confessus
*) His temporibus fundari coeptum est Fuldense coenobium a sancto
Bonifacio archiepiscopo in solitudine Bochonia add. B'2h.
a) Karlom. A2. 3; carrom. B2. b) pipinus J. 3 saepiiis. c) bawar. ^4.3 semper.
di deest B 2. e) Karlom. A 3 semper; carrom. B 2. f) hocseoburh B 1. 2. g) per-
missus A 3. h) Item A 2. i) ingressus et B 3. k) rursus A 3. B 3. 1) Karlom.
A 2. 3. m) est fratri A 3. n) sec. — et desv.nt A 3. o) centuplicatum A 3. p) deest A 3.
q) dee-it A3; etiam hoc A2. r) preparabantur Karl. .4 3; preparavit B l. 2. s) fra-
trem AB. t) deest B 2. u) sarepti A2; soracti AZ; sarapte B 2. v) per aliq. .4 2. 3.
■w) deest AZ. x) hinc incipit post tres faaciciil os amissos qnintus quattrn io
codicis A 1. y) aufugit insciis B 2. z) deest B 1. 3. a) presentiam .4 3.
42 EEGINONIS CHRONICON. A. 746.
est, se Francum esse et ex Francia pro talia scelera* migrasse,
exilium libenter ferre paratum, tantum ut^ patriam caelestem
non amitteret. Spiritualis '^ pater eius precibus annuens
precepit eum in cella novitiorum recipi una cum suo collega
ibique probari, secunclum quod regula iubet, et tanto artius,
quanto barba*rae et ignotae gentis homo erat, implens^ illud
1. loh. 4, 1. apostolicum : Probate spiritus, si ex Deo sunt^. Itaque pro-
batus in omni patientia sociatus est congregationi una cum
collega post emensum anni circulum, professus stabilitatem,
conversionem^ morum et^ obedientiam secundum^ regulam
sancti Benedicti. C^pit autem inreprehensibiliter inter fratres
conversari, omnibus virtutibus pollens. Accidit autem, ut,
iuxta quod mos est, ad quoquinae' officium ebdomadarius^
deputaretur; quod cum libenter quidem faceret, sed in multis
ignoranter offenderet, cocus^ vino exaestuans™ ei" alapam
dedit dicens: 'Ita te fratribus deservire oportet?' Cui ille
nil motus placido vultu respondit: 'Indulgeat tibi Dominus,
frater, et Carlomannus^'. Neque enim cuiquam nomen suum
prodiderat, ne ex vocabulo agnosceretur. RursusP cum in
quibusdam cibariis administrandis errasset, iterum a coco
percussus est, cui eadem, quae supra, imprecatus est. Et
cum^i tertio a coco^' crudeliter cederetur, indignatus ille
comes individuus^ suae peregrinationis , quod tantus vir a
tam vili persona tam contumeliose afficeretur, iam ferre non
valens arripuit pihim*, unde panis in holera fratrum mittendus
conterebatur, et eum omni annisu percussit dicens : 'Nec
tibi Deus parcat, serve nequam, nec Carlomannus" indulgeat.'
Fratres hoc audito felle commoti sunt, quod homo alienigena''
et pro misericordia receptus talia facere presumpsisset.
Protinus itaque custodiae mancipatur, ut die sequenti talis
presumptio acrius vindicaretur. In crastinum productus de
custodia^ in medio conventu sistitur; percunctatus, cur manus
extendere in fratrum^ ministrum^' ausus fuisset, respondit:
'Quia', inquit, 'vidi servum nequiorem^ omnibus virum me-
liorem et nobiliorem omnium, quos in terra conversari scio^,
non solum verbis dehonestari*^, sed etiam plagis affici'^
Furore nimio exagitati, quod eum, qui peregrinus venerat,
caeteris pretulisset, interrogant, quis esset ille, qui bonitate
et nobilitate omnes anteiret, cur^ saltem patrem monasterii
non excepisset. Ille necessitate compulsus celare non valens,
a) talibus sceleribus A2; tali scelere A3. B 3. b) deest B 3. c) Tunc spir. A2;
spiritalis B 1. 3. d) iuxta A 3. e) siut A 2. f) conversationem B 3. g) deest
A2. 3. B 3. h) sec. reg. desunt A2; sec. sancti reg. ben. A 1. i) coquinae A 2. 3. B 2.
k) epdomad. A 1. 1) coquus A 2. m) aestuans A 3. n) alapam ei A 2. B 2.
o) carolom. A\. B l; Karlom. A3 semper. p) Rursum A2. q) cum iam B2.
r) coquo A 2. s) induuius B 2. t) pistillnm A 2. u) carolom. Al. t) alige-
niena A 1; aligenigena B 1. w) carcere A 3. x) frm B. y) ministi'is B 3. z) nequam
virum A 3. a) suo B 2. b) dehonestare A 3. c) afficcre A 3. d) et cur A 2.
REGINONIS CHRONICON. A. 747-749. 43
quod Deus iam manifestari* volebat, ait: 'Iste est Carlo-
mannus quondam rex^ Francorum, qui pro Christi amore
regnum et gloriam mundi dereliquit, qui de tanta excellentia
ita^ se humiliavit, ut modo a vilissimis personis non solum
contumeliis afficiatur^, verum etiam verberibus affligatur^ '.
Quo audito tremefacti a sedibus surgunt, pedibus eius se
prosternunt, veniam postulant de contemptu, ignorantiam
profitentur; ille econtra in terram provolutus cum lacrimis
negare coepit, haec non esse vera, non se^ esse Carlomannum,
sed^ hominem peccatorem et homicidam, collegam suum
timore^ perterritum propter commissum piaculum haec ex-
cogitasse. Quid plura? cognitus ab omnibus cum magna
reverentia est observatus. Haec non passi sumus preteiire;
nunc ad chronicam^ revertamur,
Anno dominicae incarnationis DCCXLVII.^ Gripho fugit in Ann. Laur.
Saxoniam, et Pippinus iter faciens per Turingiam^- * in Saxoniam introivit
usque ad fluvium Missaha™ in loco, qui dicitur Scahaningiii; et Gripho
collecta manu una cum Saxonibus super fluvium Obacroo sedit in
locumP, qui dicitur Horaheimq—.
Anno dominicae incarnationis DCCXLVIII. ^ Gripho de Sa-
xonia egressuss in Baioariam pervenit ipsumque ducatum sibi sub-
iugavit, Hiltrudem cum Tassilonet c^pit et suae ditioni subiecit.
Suidger'1 venit in solatium supradicti"^ Griphonis^. Haec^ audiens
Pippinus cum exercitu illuc venit omnesque supranominatos sibi sub-
iugavit, Griphonem et Lanfridumy secum adduxit^ in Franciam^,
Tassilonem^ ducem Baioariorum constituit. Griphonem^ vero in
partibus Neustriae misit et ei XII comitatus dedit; inde iterum^ Gripho^
fugiens *Wasconiam petiit et ad Waiphariumf ducem Aquitanorum
pervenit.
Anno dominicae incarnationis DCCXLVIIII. Burchardus
Wirziburgensiss ecclesiae episcopus et Folradus capellanus missi sunt
Romae ad Zachariam papam, ut interrogarent de regibus in Francia^i,
qui illis temporibus non habentes regiami potestatem reges tamen
vocabantur, si bene esset an non? Et prefatus^^ papa mandavit
Pippino, melius sibi videri, illum regem vocari. qui^ potestatemni ha-
beret, quam illum, qui sine regali potestate manebat; et ne" perturba-
retur christianitatis ordo, per auctoritatem apostolicam iussit Pippinum
regem creari et sanctae unctionis^ oleo inungiP.
a) manifestare B 3. bi dux A 3. c) deest A2. 3. d) afficitur .-11.2. c) afHi-
gitur ^4 2. f) esse ae B 2 g) sed se esse A 3. h) cleest B 2. i) cronicam A \. 2;
chronica A 3. k) DCCXLII. A 1. 2. 1) turingam B 2. 3. m) missacha B 2\
mosaha B 3. n) scanigge A3; scahannigi B l: scaningi B 2. o) ob agro B3.
p) loco A 2. 3. B 1. q) horheim A 3; horahem B 2. r) DCCXLIII. A 1. 2.;
DCCXLVII B 2. s) egressus est B 2. t) tassilione B 2. u) Suideger B 2.
v) predicti ^4 2; cleest A 3. w) grifon. A 1 saepius, z) Post haec autem -4 2. j) lant-
fridum .4 1. 3. z) duxit B 2; in fr. add. A 2. a) frantiam .4 1. B 2. 3. b) thassi-
lonem .4 1. c) Griphoni v. more ducuni in p. N. XII c. dedit, sed ille tali beneticio
non contentus fug. ^4 3. d) grofo A 1. e) cleest A 2. f) Waifarium .4 2. 3.
g) uuircib. Al. 2; uuirceh. ^3; Wirziburcgensis ..4 1. B3. h) frantia ^ 1. B2. 3.
i) pot. reg. A2. k) Zacharias A3. 1) vocarique potestatemque habere ^ 1. m) hub.
pot. .4 2. ni Ut vero non .4 2. o) uncionis B 2; creationis B3, p) ungui .4 2.
1) Toringam Ann. Laiir. 2) Orhaim Ann. Lanr.
44 EEGINONIS CHEONICON. A. 750 — 753.
Ann. Laur. Anno dominicae incarnationis DCCL. Pippinus secundum
morem Francorum electus in regem et unctus per manum» sanctae me-
moriae Bonifacii Mogociacensis^ urbis archiepiscopi et^ elevatus est
a Francis in regno in Suessionis^ civitate. Hildericus vero, qui falso
rex vocabatur, adtonsus est et in monasteriume missus.
Anno dominicae incarnationis DCCLL i Pippinus rex iu
Saxoniam iter fecit, et Hildegarius episcopus occisus est a Saxonibus in
castro, quod dicitur^ Vigberghs—, et tamen Pippinus rex victor extitit
et pervenit usque ad locum , qui dicitur Pdmiae^S et reversus est
in Franciam^; ubi ei nuntiatum est, quod Gripho, qui^ in Wasconiam
fugerat, germanus eius, occisus esset^. EodemDi anno Stephanus papa in
Franciam" venit, solatium et adiutorium quaerens pro iusticiis sancti
Petri. Venit autem et^ CarlomannusP, monachus et gerraanus supradicti
regis, per iussionemq abbatis sui in Franciam, quasi ad conturbandam
petitionem apostolicam. Hoc anno natalem r Domini in Theodonis villa,
pascha in Carisiaco^ domnus rex celebravit.
Anno dominicae incarnationis DCCLII.3 supradictus* papa'-
Stephanus confirmavit Pippinum unctione'^ sancta in regem et cum eo
inunxit'^ duos filios eius Carolum^ et Carlomannum ad regiam digni-
tatem. Eodem anno sauctus Bonifacius archiepiscopus adnuntians
Dei verbum in Fresia a paganis interfectus martyr Christi occubuit.
ViteWaifr. Waltfredusy abba'* in Italia clarescitz.
Ann. Laur. Auno dominicac incarnationis DCCLIII.a-5 Pippinust» rex
per apostolicam invitationem Italiam ingressus est, iustitiam Petri
apostoli quaerens. Haistulfus rex Langobardorum supradictam iusticiam
contradicendo Thermophilas'^, id est^ clusas, Langobardorum petiit
et obviam Piftpino regi et Francis venit: et commisso prelio Domino
auxiliante et beato Petro intercedente Pippinus cum Francis victor ex-
titit. Eodem anno Stephanus papa reductus est ad suam sedem per
missos regis Pippini, Folradume et aliis plurimis; incluso vero Hai-
stulfo^ rege in Papia civitate, necessitate ductus iusticiam sancti?
Petri pollicitus est^i faciendami. Ex hac promissione rex Pippinus
obsides XL recepit^ et cum sacramenta firmata reversus est in Franciam.
Nec superfluum iudicavimus, si^ epistolam eiusdem papae
Stephani hac de causa scriptam huic operi inseramus™-^;
Revei. continet enim hunc modum: 'Stephanus episcopus servus servorum
Dei. Sicut nemo se^ debet iactare de suis meritis, sic non debeto opera
Dei, quae in illo per suos sanctosP fiunt sine suis meritis, silere, sed
predicare, quia sic angelus admonet Tobiam. Unde ego pro oppressione
sanctae ecclesiae a rege atrocissimo et blasphemo et nec dicendo Haistulfo
a) manus^2. b) masontiacensis ^ 2 ; mogontiensis ^3; mogontiacensis £3. c) deest A2.
d) sessionis B 2. e) iu monasterio ^3. f) qui A 3. g) wigberg ^3; uigberhc
B 1; uuigber B 2. h) rimae A 2. i) frantiam A 1. B 2. 3. k) qui — fugerat desunt A 3.
1) est erasnrn B 2. m) F.. a. dcaunt B 2; Eodem — apostolicam desunt A3. n) frantiam
A 1. B l. 3. Oi deest A 2. p) carolom. ^4 1. q) uisionem A 1. r) natale A.
h) carasiaco B 2. t) suprad. — occubuit demnt A 3. u) steph. papa A 1. B 6.
v) s. unct. B 2. w) unxit A. x) Karolum et Karlom. A. y) Walfridus B 2.
z.) clarescit in Italia A; claruit A 3. a) DCCXLII. J5 2. b) Pippinus — Fraaciam
deaunt A3. c) termophilas /i 2. d) idem ^4 2. e) folrandum Al. f) anistulfo A l;
ahistulpho B 1; auistolpho B 2. g) sancto petro A2. h) pollice 2» 1. i) se fac-
turura A 2. k) accepit A 2. 1) dee^t A 3. m) inserere A 3 n) se nemo A 2.
0) debent B 2. p) sanctos suos A 2,
1) Anfi. Laur. a. 753. 2) luberg (Viberg?) Ann. Laiir. 3) Ann.
Lniw. a. lb\. 4) In Monte Viridi in Etruria; v. Vitam eius in Actis
8S. Febr. II, 842. 5) Ann. Laur. a. 755. 6) Ex ' Bevelatione facta
sancto papae Stephano' (Surius, de proh. sanct. Jiist. V, 6bS); cf. Simson,
'Forschungen z. D. Gesch.' XIX, 175 — 180.
REGINONIS CHRONICON. A. 755. 45
ad optimum et sancti Petri fidelem domnnm Pippinum christianissimum
regem in Franciam veni, ubi aegrotavi usque ad mortem et mansi ali-
quod» tempus apud pagum Parisiacum in venerabili monasterio sancti
martyris Dionisiib. Quo cum iam me^ medici desperarent, fui sicut in
oratione in ecclesia eiusdem beati martyris subtus campanas'! et vidi
ante altare domnura Petrum et magistrum gentium domnum Paulum, et
556 &. nota^ mente illos recognovi *de illorura surcariis, et ter^ beatura doranum
Dionisium ad dexteram domni Petri subtilem et longiorem. Dixitque
bonus pastor domnus Petrus: 'Hic frater noster postulat sanitatem'. Et
dixit beatus Paulus: 'Modo sanabitur'. Et adpropinquans misit manum
suam ad pectus domni Dionisii amicabiliter respexitque ad domnum
Petrum; et dixit domnus Petrus ad domnum Dionisium hilariter; 'Tua
gratia est sanitas eius'. Et statim beatus Dionisius turibuluras incensi
et palraam in manu tenens cum presbitero et diacono, qui in parte stabant,
venit ad me et dixit mihih; 'Pax tecum, frater, noli timere: non mo-
rierisi, donec ad sedem tuam prospere revertaris. Surge sanus et hoc
altare in honore Dei et apostolorum eius^ Petri et Pauli, quos vides,
dedica, missas gratiaram agens'. Moxque sanus factus sum et volebam
implere, quod mihi preceptum erat; et dicebant, qui ibi aderant, quod
dementabam. Quapropter retuli illis et regi suisque oranibus ex ordine.
quae videram et quoraodo sanatus^ fuerira, et implevi, quae"^ iussa sunt
mihi. omnia'. Gesta sunt autera haec anno ab incarn. Domini DCCLIII.
V. Kal. Aug., quo'! Christi roboratus virtute inter celebrationem con-
secrationis prefati altaris et oblationem sacrificii unxit in reges Fran-
corum regem Pippinuni et duos filios eius Karolum et Carloniannura".
Sed et Bertradam coniugem ipsius regis indutam cicladibus regiis gratia
Spiritus sancti septiformis consignavit in Dei nomine; atque Francorum
proceresP apostolica benedictione sanctificans auctoritate sancti Petri
sibi a Christo tradita obligavit et obtestatus est, ut nunquam de altera
stirpe per succedentium temporara curricula ipsi vel quique ex eoruni
progenie orti regera super se presuraant aliquo modo constituere. nisi de
eorum progenie, quos et divina providentia ad sedera apostolicani tuendam
eligere et per eura, videlicet sancti Petri vicariura, immo domini lesu
Christi, in potestatem regiam dignata est subliraare et unctione sacra-
tissima consecrare.
Hisi interpositis ad chronicam recleamus. Cum Pippiuus
rex, ut supra expressum est, Italiam ingressus esset, Carlo- Ann. Laur.
mannus monachus Vienna civitate remansit una cum Bertrada regina.
ubir languore correptus diem clausit extreraum.
Anno doniinicae incarnationis DCCLV. ^, cum audisset Pip-
pinus rex, ea non esse vera, quae Haistulfuss promiserat de iusticiis
sancti Petri, iterum Italiara ingressus Papiam obsedit. Haistulfum t
obsidione cinxit et" rursum de iusticiis sancti Petri firmitatera'*'
dedit, ut stabiles permanerent; et insuper Eavennam cum Pentapoli'^'
et omni Exarcato conquisivit et sancto Petro tradidit. Cum autera
reversus esset Pippinus rex in PVanciam^, raeditabatur supradictus
Haistulfusy ea fallere^ quae promiserat. Quadam vero die, cum
venationibus inserviret, percussus est Dei iudicio vitamque cum
a) aliquot A2. B 1. 2; per al. A 2. b) dyonisii A2. B 2. c) deest A 2. B 2. d) cam-
panes B 1. e) tota A 3. f) tertium B 3. g) turribulum A l. B 2. h) ad me B 2.
i) moritns B 2. k) deest B 2. 1) sanus A2. B l. m) omnia, quae i. s. mihi A2.
n) quo die A 3. o) Karlom. A 2. 3. p) principes A 3. q) His — extremum desunt A 3.
r) deest A 2. s) istulphus B 2. t) aistulfum B 1. 2. u) et — tradidit desiint A 3.
■v) dedit firm. A2. w) neapoli ^2; rav, pentapolim et B 3. x) frantiam B. y) aistul-
fus B 2. z) fefellere A 2.
1) Ann. Laur. a. 756.
46 REGINONIS CHRONICON. A. 756 — 762.
Ann. Laur. regiio finivit; quo*'' modo vero missus est Desiderius in regno, in sub-
sequentibus dicemus.
Anno dominicae incarnationis DCCLVI. i misit Constantinus
imperator regi Pippino cum aliis donis organum. Et^» rex Pippinus
tenuit placitum suum in Compendio; ibique Tassilo venit dux Baioariorum
et suus effectus est per manus sacramentaque multa iuravit Pippino
et filiis eius supra^ corpus sancti Dionisii et*^ sancti Germani et sancti
Martini; similiter et eius homines meliores fecerunt.
Anno dominicae incarnationis DCCLVII.^ Pippinus rex in
Saxoniam iterfecitet inmunitiones Saxonum per virtutem introivit;
et in loco, qui dicitur Sitma^, multae strages factae sunt de populo
Saxonum. Et tunc promiserunt se omnem voluntatem regis fac-
turos, tributum etiam presentandum, equos scilicet CCC per sin-
gulos annos.
Anno dominicae incarnationis DCCLVIII.f-3 natus est Pip-
*pino regi filius, cui supradictus rex nomen inposuits suum; qui^ vixit * p. 557a.
annos duos* et in tertio defunctus est. Eodem anno celebravit natalem^
Domini in Longolare et pascha in lopila.
Anno dominicae incarnationis DCCLX. Pippinus^ rex cernens
"Waifarium ducem Aquitanorum minime consentire, ut iustitias faceret
ecclesiis, quae erant in Francia, de rebus et possessionibus illarum,
quae in suo ducatu erant, iniit consiliumni cum Francis, ut iter
pergeret" in Aquitaniam et supradictas iustitias quaereret; et per-
venit usque in» locum, qui dicitur TlieodoadP. Quod cum cognovisset
Waifarius, timore perterritus mittit legatos Otbertumq et Dawinum
et»' dedit obsidem Adalgarium suum propinquum et mandavit Pip-
pino se« omnia redditurum, quicquid supradictus rex quaerebat in
€ausis ecclesiasticis; et celebravit natalem* Domini in Carisiaco et pascha
similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXI. "VVaifarius minime
cogitans de obsidibus et sacramentis datis, ut se vindicaretu de
iniuria, quam a Francis preterito anno fuerat perpessus,
exercitum misit, qui usque adCabillonem'^ civitatem venerunt vastantes
omnia. Et cum supradictus rex sinodum teneret in villa, quae dicitur
Duria, nunciatum est ei, quid Waifarius perpetrasset; protinus
exercitum movit et Aquitaniam ingressus multa castella c^pit,
scilicet Burdellum^-*, Clarum montem, Cantela^, Arvernum-',
et pervenit usque Lemodicas^ vastando omnia. Et celebravit natalem
Domini in Carisiaco, et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXII. tertio^ Pippinus
Aquitaniam cum exercitu vastavit et c^pit civitatem Bituricas^
et castrum, quod dicitur Toarcis; et celebravit natalem Domini in villa
Oentiliaco et pascha similiter.
a) cui Desiderius successit-4 3. b) Et — filiis eius ex EMehardo conimutavit A 3. c) super A2.
d) et s. Mart. et s. Germ. A2; et s. Germ. desunt A 3. e) sitnia fAmi. Latir.J A3.
f) D ac XLVIII eraso ac B 3. {?) suum impos. A 2. 3. Ii) qui — est ex Ekkehardo
mutavit A 3. i) annis duobus A 2. k) natale A 2. 1) Pippinus — ducatu erant
dcsunt A 3. m) deest B 2. n) faceret A 2. o) ad A 2. p) theodoat A 1; thedoad B.
q) otherium A 3. r) et — mandavit desunt B 3. s) omnia se A 2, t) natale A 2. 3.
u) vincendicaret B 2. v) cabilonem A 2. 3. w) burtellum B 1. x) cantelam A 3.
y) avernum A 2; arvennum B 1. z) leomodicas B 2. a) rex B 2. b) bituriacas B 3.
1) Ann. Laur. a. 757. 2) Ann. Laur. a. 758. 3) Ann. Laur. a. 759.
4) Burbonnis, Clarmontis, Cantelam et in Alverno alia multa castella
Atin. Laur.
EECtINONIS CHROXICON. A. 763 — 768. 47
Anno dominicae incarnationis DCCLXIII. rex Pippinus habuit Ann. Laur.
placitum suum in Nivernisa et quarto ingressus est Aquitaniam; ibi-
que Tassilo, dux Baioariorum postpositis sacramentis fraudulenter se
inde subduxit, omnia beneficia oblitus, quae rex avunculus eius ei
fecerat et Baioariam regressus amplius noluit videre faciem^J supra-
dicti^ regis. Rex autem Aquitaniam perlustrans usque ad Cadu-
riciam^ venit et per Lemodicas reversus in Franciam venit. Et facta^
est hiemps valida; et celebravit rex natalem Domini in villa, quae
dicitur Longolare^, et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXIIII. rex Pippinus habuit
placitum suum in Wormatias et causam diligenter pertractavit inter
Waifarium et Tassilonem; et^ celebravit natalem Domini in Carisiaco et
pascha similiter.
Anno dominicaei incarnationis DCCLXY. rex placitum suum
habuit apud Attiniacum et eodem anno, sicut et superiori, nus-
quam profectus est. Celebravit autem^ natalem Doraini in Aquis
villa et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXVI. rex Pippinus per-
rexit in Aquitaniam et placitum suum habuit in Aurelianisi civitate
et restauravit Argentomum™ castrum, quod antca "Waifarius destruxerat,
ibique Francos dimisit ad continendamn Aquitaniani; similiter et in
Bituricas fecit et celebravit natalem Domini in Salmoniacoo et pascha
in Gentiliaco.
Anno dominicae incarnationis DCCLXVII. rex inP supra dicta
villa sinodumQ magnam habuit inter Romanos et Grecos de sancta trini-
tate vel de sanctorum imaginibus. Et post haec Aquitaniam ingressus
est perr Narbonam; cepit autem Tolosam et Gavaldanem et celebravit
pascha in civitate Vienna. Eodem anno mense» Augusto iterum Aqui-
taniam ingressusi' usque Bituricas venit ibique sinodum tenuit et
inde profectus usque ad Garonnam venitt, multas rupes et speluncas
cepit nec non etiam castra Scoraliam", Torinnam'^ et Petrociam et
reversus est Bituricas. Ubi^' nuntiatum est ei de obitu Pauli papae;
ibi etiam celebravit natalem Domini.
Anno dominicae incarnationis DCCLXVIII. rex Pippinus iter
p. bbih. faciens Remistagnum cepit, ad Cantones^ civita*teni usque pervenit et ibi
c^pit matrem Waifarii et sororemy eius et neptas eius. Inde perrexit
in loco, qui dicitur Montes; ibi Heriwicus^ venit ad eum, qui habebat
aliam sororem Waifarii; et inde reversus pascha celebravit in castro,
quod dicitur Sels. Post haec adsumens secum Bertradam reginam
ad Sanctonas^ civitatem pervenit ibique reginam^ cum famulis dimisit
et Petrogorico perrexit et interempto Waifario cum triumpho victoriae
ad Sanctones^ reversus est. Ibique moram faciens post aliquot dies
aegrotare coepit et inde profectus Turonis venit et adfi orationem
ad sanctum Martinum perrexit. Inde egressus Parisius ad sanctum
Dionisium vix pervenit ibique diem clausit extremum VIII. Kal.
Octobr. Ete domnus Carolus et Carlomannus elevati sunt in regnum,
Carolus in Noviomo civitate, Carlomannus in Suessionis VII. Id. Octobr.;
et celebravit Carolus^ natalem Domini in Aquis. pascha in Rodomo
civitate.
a) in niniverni-; B 2. b) deest (A.) A 1. 2. (B.) B 2. 3, in cod. B 1 supra lineam addifum.
c) deest A3; supradictum regem corr. B 3. d) cadurciam .4 3. e) factum B 3.
f) langolare ^3. g) uuarmatia ^ 1. h) deest Al. i) ab incarn. dni B 2. k) deest A'2.
1) aurilianis B 1. m) argentoinura .4 1; argeutomacum .4 2; argentomacbum ^4 3.
n) contuendam A 2. o) salmontiaco A 2. p) deest A 1. q) sinodum habuit ventilata-
que quaestione Aquitaniam A 3. r) per narb. — ingressus desunt B 1. s) in mense A.
t) pervenit A2. 3. u) scocaliam A2. v) torvinam A3; torinna B l; et torinnam B 2.
■n) ibi B 2. 3. x) santonas ^3. y) sorores B l. z) herevicus .4 3: heiuuiricus B 1.
a) santonicas ^ 3. b) reginam — Waifario yjiutavit A3. c) sanctonas .4 2. 3. d) dee^t A2.
e) Et— Octobris desunt A 1. 2; Et — civitate desunt A 3. f) Karlomannus A 2; Karolus B 3.
48 EEGINONIS CHRONICON. A. 769-773.
Ann. Laur. A 11110 domiiiicae incariiationis DCCLXVIIII. Carolus*^ rex
Aquitaniam cum exercitu intravit. eo^^ quod Hunaldus disposuisset
rebellare, et totam Aquitaniam et Wasconiam auxiliante Deo in de-
ditioneni<^ recepit et Hunaldid iniqua consilia dissipavit. Inde di-
gressus adEcolensinam^- 1 civitatem venit et indesumpsitpluresFrancos f
cum armis et omnibus utensilibus eorum et abiits super flumen Dorh-
doniam^ et aedificavit ibi castrum, quod dicituri Frontiacus^^, et^ in pre-
dicto presidio Francos coliocavit. Deinde missosm direxit ad
Lupumii Wasconem, mandans, ut sibi Hunaldum cum uxore re-
presentaret, qui ad eum confugerant"'. Adductus est predictus
Hunaldus cum uxore ad nominatum castrum; quem cum recepissetP,
in Franciam reversus est. Et celebravit natalem Domini in Duria et
pascha in Leudio vico publico.
Anno dominicae incarnationis DCCLXX.^ Carolusr habuit
sinodum in Wormatia civitate; et» Berta regina perrexit in Baioariamt
et inde Italiam ingressa est. Et rex celebravit natalem Domini
in Mogontia" et pascha in Heristellio.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXI. Carolus"^ rex^ sino-
dum^ habuit ad Valentianas>'; et eodem anno Carlomannus rex defunctus
est in villa Salmontiaco II. Nou. Decembr. Yenit autem Carolus ad
villam Corbaniacumz, ubi venerunt ad eum Folcarius et Folradus ca-
pellani cum aliis episcopis et sacerdotibus, Werinus et Adalhardus^ co-
mites cum aliis primatibus, qui fuerunt Carlomanni; uxor vero Carlo-
manni cum perpaucisb Francis partibus Italiae perrexit. Et cele-
bravit rex natalem Domini in Adtiniacoc et pascha in Heristellio.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXII. Carolus^ rex sino-
dume habuit^ in Wormatias; et inde perrexit partibus^ Saxoniae et
primo impetu Heresburghi castrum cepit et ad Hermensul'^ usque
pervenit et ipsum fanumi destruxit et aurum et argentum, quod ibi
repperif^, abstulit. Erat autem tunc siccitas magna, ita ut aqua de-
ficeret in supra dicto loco; et dum vellet ibi rex duos aut tres dies
manere, ut predictum fanum funditus destruere posset, et aqua
exercitui deesset, subito divina largiente gratia omnibus insciis
in quodam torrente aquae elfusaen largissimae, ita, ut omniso exercitus
sufficienter haberet. Destructo fano rex super WiseramP fluvium
venit et ibi cum Saxonibus placitum habuit et accepit XII obsides et
reversus est in Franciamq. Et celebravit natalem Domini in Heristellio
et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXIII. rex perrexiti" ad
hiemandum in Theodonis villa, ubi eum adiit missus Adriani papae,
nomine Petrus. invitans eum una cum Francis, ut pro Dei amore
seus pro iusticia sancti Petri adquirenda super Desiderium et Lango-
bardos veniret. Venit prefatus legatus per mare usque Mas-
a) Karlomannus Al.2; Karolus A3 (ex Ekkehardo). b) eo — rebellare desunt A3. c) de-
dicatinnem B 1 (corr. deditionemj. B 2. d) hunoldi ^4 3 seraper. e) ecolonensem B 2.
t") francorura B 2. g) habiit Al. 2; habuit B 2. h) dornoniam B 1: dordoniam B2;
dorndoniam B 3. i) deest A2. k) frontiacum A l; fronticus B 2. 1) ibiqiie Francos Ao.
m) misit ad ^3. n) lupem B 3. o) fugerant Al. 2; fugerat ^3. p) repisset .4 1.
q) DCCLXVI]!. B 2. r) Karolus A. s) et— est ex Ekkeh. mutavit A 3. t) baioriam B 1.
u) magontia (AJ A2. 3; maogontia -.4 1. v) Karolus ^4 2. 3. w) deest A2. x) con-
ventum A 2. y) valentinianas ^ 1. 3. i? 2. z) carboniacum A 3. a) adalardus
-4 3. Bl; adalit B 2. b) paucis A 2. 3. B 3. c) attiniaco A 2. 3. d) Karolus
A2. 3. B 2. e) generalem conventum -4 3. f) tenuit B l. g) uormatia -4 2.
h) in partcs A3. i) herespurgh -4 1; lieresburch A 2. 3. k) hemensul A 1. 2;
ormensul B 2. 1) phanum A 2 semper. m) repperiit A 1. n) efFusae sunt A 2. 3.
0) omni exercitui sufficerent A 3. p) Wisaram A 3. q) frantiam B. r) pervenit
B 2. 3; dum iret — , adiit eum A3. s) s. P. iusticias defensurus adversus D. A3^
1) Aequolesinam ( Angouleme) Ann. Laur.
REGINONIS CHRONICOX. A. 774. 49
siliam*, inde per terram usque ad^ regem; et ideo per mare Ann. Laur.
venit, quia viae clausae fuerunt a Langobardis Romanis. Tunc rex
♦ p. 558a. fideles consuluit, utrum*petitionibus apostoliciassensum pre-
beret: omnibus hoc conlaudantibus, illis in partibus profectus
est Genevamque civitatem veniens sinodum tenuit et ibi exercitum
divisit in duas partes. Ipse cum una parte per montem Cinisium
perrexit et misit Bernardum^ avunculum suum cum reliqua parte
per montem lovis; coniunxerunt autem se uterque exercitus ad
clusas. Quod cum cognovisset Desiderius, regi et Francis cum
armatis occurrit. Tunc rex castra posuit ad easdem clusas^ et
misit occulte unam scaram^ de electis viris per montana. Hoc
sentiens Desiderius statim clusas^ reliquit et, quam citius potuit,
Papiam ingressus est. Rex autem cum omnibus auxiliantef Domino
et intercedente beato Petro sine lesione Italiam ingressus est et, cum
ad Papiam pervenisset, Desiderium intrinsecus^ latitantem ob-
sedit; ibique in sua castra celebravit natalem Domini et pascha in Roma.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXIIII. rex^ dumi in^^
illis partibus proihuiuscemodi™negotiomoramfaceret, Saxones
occasione accepta, postpositis sacramentis, in finibusn Fran-
corum impetum fecerunt et usque ad castrum, quod nominatur Buria-
burgho, venerunt; quorum adventum incolae loci presentientes
in iam dicta munitione se receperunt. Igitur cum prefata
gens seviens coepisset forinsecus villarura aedificia concremare.
venerunt ad quandam basilicam in loco, quiP dicitur Fricdislarq, quam
sanctae memoriae Bonifacius martyr consecravit, atque perr prophetiae
spiritum predixit, quod numquam incendio cremareturs. Ceperunt^ autem
prefati Saxones omni intentione certare adversus eandem basilicam,
queraadmodum eam per quodlibet ingenium igne cremare potuissent.
Etdum haec agerent, apparuerunt" quibusdam christianis, qui erant in
castello, similiter^ quibusdam'^ paganis, qui in eodem erant exercitu.
duo^ iuvenes in albis vestiraentisy, qui ipsara basilicani ab igne pro-
tegebant: et propterea non potuerunt neque interius neque^ exterius
ignem accendere. Interea nutu divinae» maiestatis pavore perterriti
in fugam conversi sunt, nemine persequente. Inventus autem est^ postea
unus ex eisdem Saxonibus mortuus iuxta ipsam basilicam, flexis genibus
adclinis supra pedes, habens ignem et ligna in manibus et vehit^ ove^
flaret ipsam^ basilicam crematurus.
Dum^ haec aguntur, Carolus a Roraa reversus Papiaravenit
ipsamque civitatem arrais cepit, insuper Desideriura regeni cuni uxore
sua et filia oranemque& thesam-ura palatii; ibique^ venientes onines
Langobardi de cunctis civitatibus Italiae eius se subdiderunt donii-
nationi. Adalgisus vero^ filius Desiderii regis fuga lapsus raare in-
troiit^^ et Constantinopolim perrexit. Carolus^ subiugata Italia et ordi-
nata custodiam Francorum in Papia dimittens cura raagno triumpho in
Franciam reversus est; et cum venis.set in locum, qui dicitur Hengilin-
heim™, misit quatuor scaras" in Saxoniam: tres pugnara cum Saxonibus
inierunt et Deo auxiliante victores extiterunt, quarta vero scara» non
a) masiliam A 1. b) deest A 2. c) Barnardum A 2. d) clausas A 1. B 1. 2.
e) scalam A 2; turmam A 3. f) ausiliante B 3. g) intrinsecnm ^ 1. B 2. h) Interea
Saxones A 3. i) cum A 2. k) iu illis in partibus ^ 1. B l; illis in partibus .4 2.
1) moram fac. pro h. neg. A2. m) huiusniodi i> 2. n) fines .4 3. o) buriaburg A 1;
buriaburch A 3. p) decst A 1. q) fridislar A 3. r) prophetico spiritu A 2. s) cremari
posset .4 2. t) C^perunt — potuissent de-<un' A2. u) aparuerunt L'. v) simul .4 1. B 1.3.
w) et quibusd. A 2.3. x) duos A 1. B l. 2. y) vestibus A 2. 3. z) n. ext. deiunt B 3.
a) divino A 1; Dei A3. b) dee-^t B 2; est autem A 2. 3. c) velud oret A l. B 2.
d) Bufflaret ore A2. e) deest A3; basil. ipsam ^2. f) Post haec igitur .43. g) et
omnem A 2. 3. h) ibi ^ 1; venientesque A 3. i) deest A 2. 3. k) introivit A 1. B 3.
1) Karolus A. m) henglinheim .4 2; hengilinhem B 2. n) scalas -4 2; turmas -4 3.
o) scala A2; vero sc. desimt A 3.
50 EEGINONIS CHRONICON. A. 775 — 776.
Ann. Laur. habuit pugnam, sed capta^ magna^ preda reversi sunt in Franciara.
Et celebravit rex natalem Domini in Carisiacoc et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXV. rex habuit sinodum
in villa, quae dicitur Duria, et inde Saxoniam pergens Sigiburgh*
castrum c?pit, Heresburgh^ reaedificavit, Super Wisaram fluvium venit
in loco, qui dicitiir Brunisberghe, ubi occurrerunt ei Saxones volentes
ripam supradicti fluminis defendere: auxiliante Domino et Francis de-
certantibus, fugatis Saxonibus Franci ambas ripas occupaverunt et multi
Saxones occisi sunt. Tunc rex dividens exercitum sumpsit secum partem
perrexitque usque adObaccrumf fluvium, ubi omnes orientales Saxones
venientes cum Hassinon uuce eo rum dederunt obsides, iuxta quod * ^. 5586.
placuit regi, et iuraverunt sacramenta. Similiter eo revertente vene-
runt Angrariis in pago, qui dicitur Bucki^, una cum Brunonei duce
eorum et fecerunt, sicut orientales Saxones fecerant. Interea
cum Francis, qui super fluvium Wisaram^ remanserant, Saxones
pugnam commiserunt; et^ Deo largiente Franci victoria potiti sunt
et plures ex Saxonibus interfecti sunt. Haec audiens rex, iterum
super Saxones cum exercitu irruens multam stragem fecit et predam
copiosam c^pit super Westfaluos™; et coacti obsides dederunt. Ob-
sidibus itaque receptis et preda multa capta" rex in Franciam reversuso.
Ubi ei nuntiatum est, quod EotgaudusP Langobardus postponens
fidem et sacramenta adversus eum rebellare disponeret: statim
illis in partibus iter arripuit et celebravit natalem Domini in villa,
quae dicitur Sclezistati in Elisatio. ^*
Anno dominicae incarnationis DCCLXXVI. Carolus rex Ita-
liam ingressus Foroiulanorum» partes petivit, Eotgaudum rebellem
captum decollare^ iussit, ad Tarvisium civitatem venit ibique
pascha celebravit; et ordinatis rebus derelictisque" custodibus
ex Francis in civitatibus, quae adversus eum senserant, in Fran-
ciam cum prosperitate reversus est. Interea Saxones cognita ab-
sentia regis more solito ruptis sacramentis in unum conglobati
Heresburgh'^ castrum adgrediuntur, fraudulenter Francis suadent,
*) Eodem tempore Veneciae dux propter invidiam et insidias aliquan-
torum Venetiarum, dantes occasionem ei, ut Carolo regi Veneciam
tradere vellet, a suis hominibus"*^' captus est et Constantinopolim
ad Constantinum imperatorem in exilium transmissus est. Quam
rem idem imperator diligenter exquirens et fraudulentas insidias
Venetiarum aperte cognoscens, illorum incusationes pro nichilo
duxit et eundem ducem Anthipatrum patricii fecit. Quem cum
legato et epistola sua ad Venetiam remisit et in propria sede
eum honorabiliter restituit. Nam post mortem eiusdem Constantini
predicti rebelles ducem interimere conabantur. Quorum consiUum
dux procaciter previdens Nicoforo imperatori ilico nunciandum
misit; animadvertens autem imperator hoc facinus mox Nicetam
patricium ad investigandam causam in Venetiam misit; qui illo
veniens, patefactis culpis, duodecim ex illis infidis comprehendit;
quos secum reducens iussu imperatoris in ergastulum cum vita
destinavit add. Ala.
a) cum A 3. b) preda maRna A 1. 2. c) carisio A 2; karisiaco A 3. d) -burch -4 1. 2;
-burh A3. e) brunesberh A3; brunisgerh B 2. f) obacrum A2. B 1. 2. g) deett
A 2; angarii A 3. h) buchi A 2. i) branone B 3. k) uuisara A 1. 1) sed A 2.
m) estfaluos B2; de westfalais A 3. n) coacta Al. 2. o) reversus est A2. 3; est
rev. B 3. p) rotgauldus A 1. q) scleczistat A 1. 2. r) elizatio A 1. 3. s) foroiu-
lianorum A 3. t) decollari A 2. 3. u) que deest A 1. v) herespurgh A 1; heres-
burg A 2. w) omnibus Ala.
REGINONIS CHRONICON. A. 776 — 777. .51
ut de castro exeant et cum pace in patriam pergant. Sedi Aan. Laur.
cum illi fallacibus monitis* minime assensum preberent,
machinas preparant. munitionem obsidione cingunt et summis
viribus certant, sed nihil proficiunt. Quadam itaque die cum
iterum redivivo certamine bellum parassent, apparuit gloria Dei^
manifeste supra domum ecclesiae, quae erat infra ipsum castrum, viden-
tibus multis tam christianis quam paganis. Nam duo scuta
apparuerunt supra prefatam basilicam sanguineo colore flam-
mantia et velut in prelio quibusdam motibus agitantia. Itaque
pagani hoc signum aspicientes timore et formidine repleti mox
in fugam conversi sunt et in tanta amentiac devenerunt, ut
strictis gladiis mutuis se armis confoderent. Quanto vero illi
plus pavore perterriti fugerunt^, tanto magis christiani confortati oinni-
potentem Deum^ laudabant, qui salvos facit sperantes in se. Ex-
predicto igitur loco cum tanta confusione discedentes vene-
runt ad aliud castrum, quod appellatur Desuburgh^; ubi volue-
runt similiter facere, sed Deo auxiliante Francisque eis viriliter repug-
nantibus nihil prevaluerunt. Opidanis vero persecuti sunt eos usque
ad flumen, quod Lippa^ dicitur, et multos ex eis interfecerunt.
Itaque rex Wormatiam^ veniens sinodum placitumque publicumi ibi
p.obda. tenuit et concilio *soluto mox Saxonum fines penetravit et, velut
ingens tempestas omnia prosternit, munitiones irrumpit.
Saxones perterriti ad locum, ubi Lippa oritur, venerunt, ibi se suam-
que'' patriam regi tradiderunt et spoponderunt se christianos esse
debere. Tunc rex una cum Francis restauravit Heresburghi castrum
et aliud castrum super Lippam; ubi venientes Saxones una cum uxoribus
et parvulis innumerabilis multitudo baptizati sunt™ in nomine
sanctae Trinitatis. Post haecn obsides, quantos rex expetiit,
dederunt. Eeformatis autem castellis custodiisque dispositis
Carolus in Franciam revertitur et celebravit natalem Domini in Heri-
stellio et pascha in Niumagao.
Anno dominicae incarnationisP DCCLXXVII. rex Saxoniam
ingressus placitum tenuit in loco, qui dicitur Padresbrunnai;
ubi omnes Saxones convenerunt excepto Widichindisr, qui cum paucis
Saxonibus in partibus Nortmanniaes confugit^ In eodem etiam loco
venerunt Sarraceni de partibus Hispaniae, quorum haec suntnomiiia:
Ibin al Arabiu et filius Deiuzefi, qui Lammeioseph"^-'* nominabatur, et
gener eius.* Ubi etiam multitudo Saxonum baptizati sunt^^ et sacra-
*) ibique se cum omnibus, quos regebant, ditioni regis Karoli sub-
diderunt add. man. saec. XII. in cod. B 3.
a) moniti sunt A 1. b) Domini A2. c) in tantam amentiam A 2. 3. d) fugierunt A 1.
e) dominum B2. f) desuburg A 3. g) oppidani A 2. 3. h) uormatiam .4 2.
i) pullicum B 1; plublicum B 2. k) suam Al. BZ; et suam B 2. 1) heresburg A 2.
m) baptizata est A 2. n) hoc A 2. o) niumago A 3; pascha similiter A 2. p) deest A 1.
q) padorbr. A 3. r) uuitichindis A2; widikindo A 3. s) nortmaniae A 1; norman-
niae .4 2; nordm. A 3. t) confugilt B 1. u) ibina iarabi A 1. 2. v) iammeiosepli
B 2; latine ioseph in B 3 corr. man. s. XIJ. w) baptizata est A 3. B 2.
1) Ea, quae sequuntnr usque ad verha sperantes in se, Hegino ex ad-
ditamento quodam Annalium Laur. (Dum enim per placita servos
suos) sumpsit, quod in eo exemplari, quo noster usus est, ita in margiue
adiectum videtur fuisse, ut iUe ea verba noyi post prevaluerunt, sed post
destruxerunt inserenda esse putaret. 2) In Ann. Laur. haec ita
Jeguntur : Inde pergentes voluerunt ^q '&n\iViYg\( Sigihurgo) similiter facere,.
auxiliante Domino Francis eis viriliter repugnantibus nihil prevaluerunt.
3) Lippiam Ann. Laur. 4) latine loseph .4«??. Laiir.
52 REGINONIS CHRONICON. A. 778 — 780.
Ann. Laur. menta secundum consuetudinem dederunt, ut perderent ingenui-
tatem et omnemhereditatem, nisi conservarent susceptam christia-
nitatem et promissam fidelitatem regis et filiorum eius nec non
etiam et Francorum. Carolus in Franciam reversus celehravit
natalem Domini in Duciaco et pascha in Aquitania in villa, quae
dicitur Casinogilo.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXVIII. Carolus* cum
exercitu Hispaniam ingressus est. Venit vero primo ad Pampi-
lonem civitatem, deinde ad Cesaraugustanam urbem perrexit.
Ubi innumerabilis multitudo de partibus Burgundiae^ et Austrasiae^
vel Boioariaec seu Provinciaed et Septimaniae, pars etiam Langobar-
dorum in auxilium Francorum convenerunt^. Obsidione itaque
cincta^ civitate territi Sarraceni obsides dederunt et immensum
pondus auri. Eiectis itaque Sarracenis de Pampilona muris-
que eiusdem civitatis dirutis Wasconibusques* subiugatis in
Franciam revertitur.
Interea Saxones audientes, quod Carolus cum Francis tam
longa^ terrarum spacia ab eis esset separatus, suadente Widi-
chindo secundum consuetudinem iterum rebellati sunti et ad Duciam^
castrum, quod Coloniae civitati contiguum est, usque venerunt,
cedibus, rapinis et incendiis omnia devastantes. Quod cum
nuntiatum esset regi revertenti et iam commoranti Autissiodoro^
civitatis misit idem princeps scaramm unam ex electis viris,
quae eorum violentiae resisteret. Saxones audientes incolomi-
tatem^ regis et adventum Francorum in fugam conversi sunt;
quos Franci e vestigio sequentes repererunt" eos super fluvium,
cuius vocabulum est Adarna, in loco, qui dicitur Lihesi. Ubi pugna
c^ptaP et finita Franci auxiliante Deoi victores extiterunt; et multitudo
Saxonum ibi occisa est. Et celebravit rex natalem Domini in Heristellio
et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXVIIII. Carolus^ venit
in villas, quae* dicitur Compendium, ubi se obtulit Hildebrandus Spo-
litanorumu dux cum^ muneribus eiusque dominationi^ se sub-
didit. Eodem anno sinodum tenuit in Duria et post haec Saxo-
niaiii ingressus usque ad Lippam venit. Conati sunt autem
Saxones resistere in loco, qui dicitur Buochol^, sed nihil prevaluerunt.
Aperta autem via Westfalwos^ subiugaverunt et omnes Saxones.
qui ultra Wisaramy commorabantur. Veniens autem rex in loco^,
qui vocatur Medofulli, accepit obsides et sacramenta a Saxonibus,
qui* ab eo defecerant, et reversus est ini» Franciam. Et^ celebravit
natalem Domini in Wormatia civitate et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXX. Carolus^ Saxoniam
ingressus ad Heresburghe venit et inde ad locum, ubi Lippa consurgit.
et ibi sinodum tenuit. Inde *progressus ad Alviam^ fluvium venit; ' i>- 5596.
*) et Nabarris add. m. s. XII, in B 3.
a) Karolus A. b) purgundiae B 2. c) bawai-. A 3 semper. d) provintie B.
e) venerunl B 2. f) cnncta B 2. g) que deest B 3. h) longo t. spatio A2. 3. *
i) rebellaverunt A 2. k) autissioro A 1; autisiodoro A 2. B 2\ autissisoro B l. 3.
1) civitate A. m) scalam A2; agmen A3. n) incolum. A2. 3. o) reppererunt
A2. 3. p) cepta B. q) domino B 2. v) Karolus A. s) viUam A\. d. B 2.
t) qui B 3. u) deest B 2. v) cum multis mun. AB. B \. w) se domin. A2. 3.
x) uuestfalaos AZ. y) uuisera A2; uuisara B d. z) locum B 2. a) quae A\.
b) in fr. desunt B 2. c) deest A 2. d) Karolus A. e) heresburch A 3. B 1] heres-
bvich B 2. f) albiam A 3.
1) Austriae Ann. Laur. 2) Diviciam Ann. Laur. 3) Bohholt
Ann. Laur.
REGINONIS CHRONICON. A. 781— 782. 53
et in ipso itinere Bardongavenses^ et nmlti de Nortliudis^ baptizati sunt Ann. Lanr.
in loco, qui dicitur Horheinic, ultra Obacrum fluvium et pervenit usque
ad locum, ubi Iora'^-1 confluit in Albia. Dispositis itaque tam Saxo-
nibus quam Sclavis in Franciam reversus est. Inito autem consilio,
ut Romam pergeret orationis causa una cum coniuge Hildegarda,
celebravit natalem Domini in Papia civitate.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXT.e Carolus iter per-
gens celebravit pascha in Roma. Et ibi baptizatus est filius eius Pip-
pinus ab Adriano papa, qui et ipse eum de sacro fonte suscepit; et duo
filii eius a supradicto pontifice inuncti sunt in regem^. idems Pippinus
super Italiam, Ludowicush super Aquitaniam. Inde reversus venit
Mediolanum; ubi baptizata est filia eius Gislai ab archiepiscopo Thoma^^,
qui et ipse eam a sacro fonte levavit. His ita peractis reversus
est in Franciami. Per idem tempus legati apostolici Formosus et
Damasus episcopi cum missis regis Siculfo™-2 capellano etEuuardo
magistro pincernarum" directi sunt ad Tassilonemo ducem, commo-
nentes etP contestantes ex auctoritate apostolica, ut recordaretur
priorum sacramentorum et non aliter faceret, nisi sicut iureiurando iam
dudum promiserat Pippino regi et filiis eius. His admonitionibus
consensit Tassilo^ et sumptis obsidibus a rege venit Wormatiamr,
ubi renovavit sacramenta et dedit duodecim obsides; sed^ non diu
prefatus Tassilo^ promissa conservavit. Celebravit autem rex natalem
Domini in Carisiaco et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXII. Carolus^^ Colo-
niamv veniens Rhenum^ transiit et sinodum tenuit, ubi Lippa con-
surgit; ubi omnes Saxones convenerunt, excepto rebellis Widichindus^.
Illicy etiam venerunt legati Godefriai^-^ regis Nortmannorum^
Altdeni^ et Hosmundus'', nec non etiarn legati Avarorumc missi
a Cacano^ et lugurro^. Peracto placito reversus est rex in Franciam.
Saxonesiterumefidem violant,armacorripiunt, suadenteWidichindo''.
Rex autem ea tempestate miserat nuntios suos Adalgisums et
Geilonem atque Conradum^ viros potentes, ut ducerent exercitum
Francorum et Saxonum super Sclavos paucos^, qui adhuc rebelles erant.
Supradicti vero principes, cum iam in itinere essent, audientes,
quod Saxones rebellassenti, super eos arma verterunt et commisso
prelio multos ex eis interfecerunt^: in qua pugna duo duces ce-
ciderunt. videlicet Adalgisus et Geilo, in monte, qui dicitur SuntdaL
Hoc audiens imperator cum Francis, quos sub celeritate congregare
potuit, illuc perrexit et pervenit usque ad locum. ubi Alara confluit in
Wisara. Tunc omnes Saxones iterum convenientes subdiderunt se sub
potestate supradicti regis et reddiderunt seditiosos, qui illam rebel-
lionem maxime terminaverunt^ ad"i occidendum quatuor milia quin-
gentos viros. Widichindus" vero partibus Nortmanniaeo aufugit.
a) bardogav. B 2. b) norliudis A2; norhl. B 2. c) liordeini A2; horham i; 3.
d) ora Ai. e) DCCLXXX. B l. f, reges A2. 3. g) id est A2. h) lodouicus
A 3; lodouuicus B 1. i) glisla A 1. k) toma A l. B l. 1) frantiara B. m) sigulfo B 3.
n) deest B 2. o) thasilonem B 3. p) et cont. desurU B 3. q) thasilo B 3. r) uorm. A 2.
s) sed — conservavit desunt B2. t) thass. B 3. u) Karolus A. v) comam B 3.
•w) renum B 3. x) uuindichindis A2; exceptis sociis r. widikindi .^3. y) illuc A 3.
B 2. z) gotdefr. A 2. a) normann. A2. B \. 3 ; nordm. corr. B 1. b) hosmondns B 3.
c) avarum A2. d) iugorro £; cacanoriogon"o -4 2. e) igitur £2, f) widik. A3
semper. g) ad adelg. B 3. h) paucos — in qua pugna e.c Ekkeh. mtifavit A 3.
i) rebellantes corr. rebellarent B 3. k) occiderunt B 3. 1) minaverunt B 3. m) ad
occ. desunt A 2. n) Vuindich. A 2. o) norm. A 2. B 3.
1) Ora Ann. Laur. 2) Riculfum Ann. Laiir. 3) Sigifridi Ann. Laur.
4) Halpdani cum sociis suis Ann. Laur. 5) Noji vidit noster Caganum
non nomen, sed titnlum regis Avarorum fui.sse ; v. infra a. 79B,
6) Woradum Jj^nn. Laur.
54 REGINONIS CHRONICON. A. 783—785.
Ann. Laur. Interfectisa itaque seditiosis exilioque dampnatis rex iii Fran-
ciam reversus est et celebravit^ natalem Domini in Theodonis yilla et
pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXIII. obiit= Hilde-
gardis regina pridie Kal. Mai., quod evenit tunc in vigilia ascensionis
Domini*; et rex iterum Saxoniam ingressus est, eo quod Saxones
rursum^ rebellassent, et cum paucis Francis ad Thietmallie venit.
Ibi^ Saxones paraverunt pugnam in campo viriliter. Tunc rex cum
Francis super eos irruit et magnam stragem ex eis fecit, ita ut
perpauci fuga laberentur. Post peractam victoriam venit rex ad
Paderbrunna. ubi coadunato exercitu denuo super Saxones irruit,
qui se sociaverant super fluvium, cuius voc?.bulum est Asa. Ibi
iterum pugna inita non minor numerus Saxonum cecidit, quam in
superiori prelio ceciderat^. Tunc rex Wisaram^ transiit et ad
Albiami usque pervenit; post haec in Franciam*^ revertitur. Eodem
anno obiit Berta regina IIII. i Id. lul.**: et cum Wormatiamm pervenisset i^
rex, sociavit sibi^ in matrimonium Fastradam regi*nam; et celebravit * p- 560a.
natalem Domini in Heristellio et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXIIII.p Carolus in-
gressus est Saxoniam, eo quod iterum rebellassent et cum eis ali-
qua pars Fresonum, et pervenit usque ad Huculviq circumeundo et
vastando omnia. Erat autem nimia inundatio aquarum. Ipse igitur
per Turingiamr ab orientali parte intravit super Hostfalaos s, porro
filium Carolum dimisit cum valida manu contra Westfalaos. Itaque*
rex Turingiam ingressus pervenit usque ad fluvium Albiae" et
inde ad Tagnpfurt ^ • i , deinde ad Scaininge^, ex quo loco reversus est
in Franciam. Westfalai vero congregaverunt se iuxta Lippam, quibus
occurrit filius regis in pago, qui dicitur Dragini; et inierunt pugnam.
Quibus viriliter superatis reversus est Wormatiam ad genitorem
suum. Rex itaque consultis fidelibus, iterato hiemis tempore
Saxoniam^ intravit et celebravit natalem Domini iuxta^ Skidrio-
burchz- ^Wizzagawi* super fluvium Ambra in villa, quae dicitur Liuhidi^.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXV, rex usque ad
Rinec-3 pervenitd super fluvium Wisaram^, ubi confluit Wachna^-^, et
propter nimiam inundationem aquarum inde reversus est Heresburch i^.
Ubi uxorem suam Fastradam cum filiis et filiabus venire iussit et ibi
totai» hieme resedit. Ibi etiam pascha celebravit et multis vicibus
scarasi super Saxones misit et eorum castra depredatus est; et
in Maio^ sinodum ad Paderbrunna^ habuiti et inde iter pergens nullo
contradicente totam Saxoniam circuivit. Venit autem in Bardengawi
*) et sepulta est in basilica S. Arnulfi in urbe Mettensi add. m.
s. XII. in cod. B 3 (Mettensi).
**) et sepulta est in Cauciaco, sed inde translata Parisius sepulta est
in ^cclesia sancti Dionisii martiris add. m. s. XII. in B 3.
a) Interf. — rev. est desunt A 3. b) cel. rex B 3. c) obiit — Domini ex Ekleh. mufavit A 3.
<1) iterum A2. B 2. 3. e) thiethmalli A 2. f) ibique A 2; ubi B 2. g) cecidit B 2.
h) uuiseram A2. B 3; uuizar.im .4 3. i) albam A2. k) frantiam B. l) IIII. id.
iul. desunt A3. m) uorm. A 2. n) venisset B 2. o! deest A 1. 2. p) DCCLXXXIIl. A 1.
q) hucculvi B 2. r) thuringiam A 3 semper. s) Ostfalaos A 3. t) Igitur B 2.
u) abbiaei?!. 3. v) tagnofort .4 3. w) scainninge J.1. 2; scainingge ^3. x) saxonam^l.
y) deest B 1. 2. z) kidriob. A; kidrioburch ^l; kidrioburh A3. a) iiuizauui B 3.
b) liubidi B 3. c) roie 2? 3. d) deest A2; venit B2. e) wizaram A3; uuisara B 2.
f) uuahna A 1. 2; euuhanna B 3. g) heresbureh B 3: herecburiih A2. h) totam
iemen B 3. i) scalas A 2. k) paderbrnnno A 3; paderbronna B 3. 1) habiit A2.
1) Stagnfurt Ann. Laiir. 2) Skidr. in pago Wizz. Ann. Laur.
3) Rimie Ann. Laur. 4) Waharna (Werne) Ann. Laur. 5) dum
tempus congruuiTi venisset Ann. Laur.
REGINONIS CHRONICON. A. 786-787. 55
et inde misit post Widicbinduraa et Abbionem^ et utrosque ad se Ann. Laur.
fecit venire; quos sacramento firmavit, ut in Franciam ad eum
venirent. Qui acceptis obsidibus ad^ Adtiniacum ad regem vene-
runt ibique baptizati sunt; et^ tunc tota Saxonia subiugata est Francis.
Et in eadem villa celebravit rex natalera Doraini et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXVI. Carolus^ misit
exercitum suum partibus Brittanniae^ una cum misso suo Odulfo prin-
cipe cocorumg-i; ubi multa castella^^ adquisierunt Franci et eorum
primates representaverunt Wormatiami regi in publico conventu.
Tunc rex videns se ex omni parte pacem habere, Romam perrexit
orationis causa et, ut ibi cum missis imperatoris colloquium haberet;
et celebravit natalem Domini in Florentia civitate.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXVII. Carolus^Roraam
venit et a pontifice Adriano honorificei susceptus est; ubi aliquot
dies moratus est. Quod cum audisset Herigisusm-2 dux Beneventa-
norum", timoreo perterritus misit Romaldum filium suum cum magnis
muneribus ad regem, postulans pacem etP promittens se omuem
voluntatem eius facturum. Sed his suasionibus minime apostolicus
credidit, sed magis hortatus est regem, ut Beneventi fines
intraret, quodetfecit. Etcum Capuam venisset, Herigisusq reli-
quit Beneventum et in Salernum secessit ibique se munivit. Ex-
inde misit filium suumr Grimaldum — nam « Rumaldum'^ rex secum
retinebat, — cuni magnis muneribus, offerens obsides et pro-
mittens omnem fidelitatem, tantum ut ab inpugnatione ces-
saret. Tunc rex cum consultu" fidelium et sacerdotum, ne
penitus episcopia et monasteria devastarentur, elegit XII obsides
et tertium decimum filium supradicti ducis Grimaldum'*'; et accepta^munera
iuraverunt^ eiy omnes Beneventani. Et reversus est Romam ibique
celebravit pascha cum presule sedis apostolicae. Yenerunt etiam
in eodem loco missi Tassilonis^ Arnus* episcopus et Hunricus abba^.
rogantes papam, ut pacem faceret litemque terminaret inter Ca-
rolum regem et Tassilonem ducem. Ex^ qua causa multum certatus
esfi apostolicus. Rex autem ad postulata respondit, se hoce per
p.5G0h. raulta tempora quaesisse, *sed minime optinere^ potuisse: ne tamen
inoboediens videretur essee monitis apostolicis, asseruit se
in presentia^ eiusdera papae cumi eisdem missis pacem velle firmare.
Illis autem renuentibus atque dicentibus non se audere pro
seniore definitivam^ proferre sententiam neque se ad hoc^
destinatos esse, videns apostolicus ficta™ mendatia et cognoscens
instabilitatem ducis iratus anathematizavit predictum" Tassi-
lonem et omnes illi faventes, nisi fidelitatem, quam regi
Pippino et filio eius Carolo^i promiserat, per orania observaret;
contestans per eosdem missos eundem virura et raonens, ne per
eius obdurationem et perfidiam sanguis christianorum fun-
deretur et terra devastaretur. Et si ipse dux nullatenus oboedire
vellet, tunc Carolus" et exercitus eius absoluti essent a Deo et sancto
a) widik. A3. b) albionem A 3. B2; albonem J.2; abionem JS 1. c) deest B 2.
d) et tunc tota et in — similiter Saxonia — Francis B 1 Ccorr. et in — simlliter. Et
tnnc t. Sax. — francisj. 2. e) CaroluH — cocorum ex Ekkeh. imifavit A 3. f) brin-
tanr.iae B 2. g) coquorum A 2. h) castra B 2. i) uorm. A 2. k) Karolus -4.
1) deest A 1. m) erengi.sus B 3. n) beneventorum B 2. o) et tim. B 2. p) deest B 2. 3.
q) erigisus B 3. r) deest B 1. 2. s) nam — retinebat desunt B 3. t) romaldum A 2. 3.
u) consulto A. v) grimandum B 3. w) accepit A. x) Et iur. A. y) et B 2.
z) tbasil. B 3 semper; mistassilonis B 2. a) artnus B. b) abbas A. c) Ex —
respondit ex Ekleh. mutavit A 3. d) decertavit B 2. e) deest A 1. f) obtinere A.
g) deett A2. h) in eiusd. p. pres. A. ii cum — neque se ad desiint A2. k) difi-
nitivam B 1; difiin. B 2. 1) haec A2. m) facta J5 2. n) Kar. A semper.
1) sinescalco Ann. Laur. 2) Arigis Ann. Laur.
56 REGINONIS CHRONICON. A. 788.
Ann. Laur. Petro; et, quicquid in ducatu eius perpetratum esset in incendiis
et homicidiis vel qualicumque malitia, totum hoc super* Tassilonem et
socios eius verteretur^, et rex et Franci essent^ innoxii. His verbis
absolutis missis Tassilonis rex oratione ad limina apostolorumcom-
pleta et benedictione percepta in Franciam<i gressum dirigit et
Wormatiame, ubi erat Fastrada^ coniunx eius, pervenit. Ubi sino-
dum congregavit et manifestavit sacerdotibus et optimatibus regni
causas itineris et, qualiter versutia Tassilonis coram summo pon-
tifice esset deprehensa. Misit itaque cum consultug fidelium
ad eundem Tassilonem monens, ut apostolicis adhortationibus
obteraperaret. Qui cum nollet obedire, rex partibus Baioariae'i
exercitum movit et venit in loco, qui dicitur Lechfelds super civitatem
Augu.stam; et venerunt orientales Franci et Thuringi^ et Saxones
super Danubium ini loco™, qui dicitur Faringa. Porro Pippinus rex
de Italia cum exercitu venit Sid^ Trientum. Tunc perspiciens se
Tassilo» ex omni parte esse circumdatum et videns, quod BaioariiP magis
essent fideles Caroloq quamf sibi, undique coartatus venit ad eum
tradens se manibus eius ad servitium, reddens^ ducatum sibi* com-
raissum a Pippino rege, et se in omnibus peccasse et male egisse con-
fessus est; et denuo renovans sacraraenta dedit XII obsides electos et
XIII. filium suum Thiodonemu. Piex receptis obsidibus reversus est in
Franciamv et celebravit natalem Domini in Engilinheim^ et pascha
similiter.
Anno dominicae incarnationisDCCLXXXVIII. rex congregavit
sinodum in prefata^ villa; ibique venit Tassilo. Coeperunt autem
euni Baioariiy accusare, quod fidera promissam violasset sua-
dente uxore Liutberga. Et^ obiecta Tassilo denegare non potuit, sed»
comprobatust» est se^ ad Avaros postea*^ transmisisse et in vitam
fidelium regis consiliasse*^. Ad ultimume confessus est se dixisse,
etiamc si decem filios haberet, omnes malletf amittere, quam ita
maneret, sicut iuraverat. Ex his et aliis multis ab oranibus
diiudicatus est ad mortem. Et cum oranes capitalera sententiam
proclamarent, rex misericordia motus, eo quod consanguineus eius esset,
obtinuit ab ipsis Dei et suis fidelibus. nee moreretur. Interrogatus ergo
a rege, ciuid agere vellet, terrae prostratus licentiam in monasterium
intrandi expetiit, ut ibi peccata sua deplorare potuisset; simi-
liter et, filius eius^ Thiodoi fecit. Igitur attonsi sunt et in mona-
sterium missi; pauci Baioarii^^, qui cum Tassilone senserant, in
exilium sunt missi.
Eodem anno comraissura est bellum inter Grecos et Langobardos,
ducibus Hildebrando' de Spoleto™ et Griraaldo de Benevento" et
Winegiso a rege directo cura Francis: et fugati sunt Greci et
victores extiterunt Franci et Langobardi. Per idem tempus
pugna commissa est inter Avaros et Francos, qui in Italia habitabant:
et Deo largiente victoriam optinuerunt Franci. Tertia pugna cora-
raissa est inter» Avaros et BaioariosP in campo Ibore*. et fuerunt ibi
a) in A 2. 3. b) vertatur A. c) persistant A. d) frantiam B. e) uorm. A 2
f) frastada £3. g) consulto A. h) bauuariae A: baioriae B 1; baiouuariae B 3.
i) lehfeld .4 1. 2; lechfelt B. k) tyringi A 1; turingi A 2. 1) in — Faringa desunt A 3.
m) locum B2. n) deest A. o) tassilo se A. p) bauuarii A2. 3; baiouuarii B 3.
q) Kar. A sernper. r) q. sibi desunt A 2. s) reddensque ^3. t) a Pipp. r. sibi
comm. A2. u) theodonem A. v) frantiam B. vr) inglenheim A 1. 3; inglehin ^2;
engilenhiem B 3. x) eadem A2. 3. y) bauuarii A; baiouuarii B 3. z) Obiecta
vero A. a) sed — est desunt A 3. b) convictus -4. c) dee&t A. d) consiliatus
fuisse A. e) Ad ultimum tamen A 1. 2; et ad ult. A 3. f) magis veUet B. g) ut
non B. h) deest A2. i) theodo A2; thiedo B 2; theudo B 3. k) banuarii .42. 3
semper; baiorii B 1. 1) ilderando B 1. m) fpoletino A 1. 2 ; spolitano A 3. n) bene-
ventano A. o) in B 3. p) bauuar. .4 2. 3.
1) Ibose (Ips) Ann. Laur.
EEGINONIS CHRONICON. A. 789 — 791. 57
p.oGia. mis.si reg-is Grahaman*nus^ et Odacer^i ciim aliquibus Francis. et Deo Ann.Lanr.
auxiliante victoria fuit Francorum seu Baioariorum. Haec omnia supra-
dictus Tassilo et uxor eius Liutbirgisc terrninaverant^^. Quarta pugna
fuit contra Avaros, qui voluerunt vindicare eos, qui in proelio
superius dicto ceciderunte, sed Deo adiuvante victoria christianis
cessit. Post haec Carolus ad Reganeshurgh^ venit ibique marcas et
fines Baioariorum disposuit. Indeques reversus est in Franciam et
ceiebravit natalem Domini in'> Aquis palatio et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCLXXXVIIII. rex Rhenum i
ad^^ Coloniam transiit et Saxoniam ingressus usque^ ad™ Albiam
fluvium venit. Ibique duos pontes construxit et ex utraque^^ parte
pontis castra aedificavito ex lignis et terra; et inde progressus
Sclavorum fines intravit et Sclavos cognomentoP Wilzin suo
dominior subiugavit. Fuerunt^ cum eo in eademt expeditione
Franci et^ Saxones, Fresones autem"^ navigio venerunt per Habola'^
fluvium. Fuerunt etiam cum eo Sclavi Surbi^ et Abotridi>', quorum
princeps vocabatur Witzan^. Obsidibus itaque receptis reversus est
in Frantiam; et celebravit natalem Domini in Wormatia^ et pascha
similiter.
Anno^ dominicae incarnationis DCCXC. nuUum iter fecit
rexc, sed in supradicta^ civitate rex^ celebravit natalem Domini et
pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCXCI. Carolus partibus ^
Baioariorum perrexit et ade Reganasburghh venit, ubi et^ exercitum
suum convenire^ iussit. Ibique cum consilio optimatum regni
disposuit ire in Avarorum regnum propter malitiam intolerabilem,
quam in Galliarum populos gesserunt^ et in ecclesiis™ Dei.
Venit ergo cum exercitu usque ad Anisaran fluvium; ubi triduanum
ieiuniumo cum letaniis fecerunt, postulantes pro salute exer-
citus et adiutorio Dei et vindictam inimicorum. Rex itaque litoraP
Danubii de australi parte tenuit, Saxones autem cum quibusdam
Francis et plurima multitudine Fresonum de aquilonaliq, et ita per-
gentes pervenerunt i", ubi iani dicti Avari^ munitiones habebant* paratas,
de australi parte ad Cuumberg"-^, de aquilonali'^ vero ripa in loco,
qui dicitur Camp; sic enim nominatur ille fluvius, qui ibi influit in
Danubium^. Itaque Avari^ cum ex utraque ripa^ vidissent^ exer-
citum et classem per mediura fluvium venientem, tantus terror Deo
faciente super eos cecidit*, ut dimissis presidiis munitionura
fugae latibula quaererent; et sic Christo duce uterque exercitus
absque lesione Pannoniam^ introivit. Pervenit autem rex usque
a) gahamannus A2; garhamannus A 3. b) odacar B l. 2; eodagar B 3. c) liut-
burgis A 3; liutbirga B2; liutberga B 3. d) terminaverunt B2. e) ceciderant B 1. 3.
f) radasbonam A 1. 2 semper; ratisponam ..4 3 semper; -burch B 1; -burg .8 2; regalesb.
B 3. g) idemque A 2; que cleest B; Et inde B 3. h) deest A 2. i) renum A 3.
B 2. 3. k) coloniae A. 1) deest A 3. B 2. m) deest A 1. B 3. n) utra .4 1; ex
utr. constr. B 1. o) fecit .4. p) vocabulo ^ 1. 2; qui vocantur A 3. q) uulzi -4 2;
uuiltzi B. r) domino A 1. s) Fuerunt autem ^4 1. 2. t) deest A2; in eodem
exercitu B 1. 3; in eod. loco exercitu B 2. u) dee.^t B. v) vero ,4 2. tt) habolam ,4;
abola B 3. x) survi B. y) auitrizi B 1. 3: autirici B 2. z) uuizan .4 2. a) uuormacie
.4 1; uormatiae A2; in uuarm. civitate B 3. b) Anno — similiter desunt B 3. c) rex
fecit A 2. 3. d) predicta A 2. e) deest A 2. f) ad partes -4. g) deest A.
h) reganasburch B 1. 3. i) deest B; ex exerc. J5 2. k) venire J5 3. 1) commise-
rnnt B 2. m) et ^cclesias A. n) anisum B2; insam B 3. o) cum l^t. fec. iei. -4 2.
p) littora B. q) aquilonari -4 1. 2. r) venerunt B 2. s) avares B. t) habebant
nuin. ^ 1. 3; habitabant mun. .4 2. u) -berch (B.J B 2; -brech B 1; -berth .5 3.
v) aquilonari ,4. w) in danubioi^l. x) avares B. y) parte ,4 1 (siiperscr. vel riTpaJ. 2;
pai'te ripa B 3. z) vidissent ex utr. r. B. a) illos invasit .4. b) in pann. B 3.
1) Audacrus Anyi. Laur. 2) Cumeoberg Ann. Laur.
58 EEGINONIS CHRONICON. A. 792 — 795.
Laur. ad fiuvium, qui vocabatura Rabab, omnia cedibus, incendiis*^
rapinisque devastans; et inde reversus Eeganasburghd celebravit
ibi natalem Domini et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCXCII. Feliciana heresis*
condempnata est. Quem Felicem Engilbertus in presentiame Adriani
pontificis adduxit; et post confessionem heresim abdicavit. Eodem f
anno nulla expeditio facta est, sed tantum pons^: super naves ad
flumina transeundab compactus est anchoris et funibus ita coherens,
ut iungi et dissolvi possit. Et celebravit rex natalem Domini in eodem
loco,ld est Eeganasburghi.
Anno dominicae incarnationis DCCXCIII. Carolus de»'
Eeganasburghi proficiscens ad fossatum magnum inter fluvios' Alc-
moniam et Eadenza venit, ibique summi pontificis missi cum magnis
muneribus in presentiame eius venerunt; ibi etiam nuntiatum est
ei, Saxones iterum more solito fidem et promissa violasse. Inde
navigio per Eadenza" Mohino ingressus natalem Domini celebravit
in WirzaburghP-**.
Anno dominicae incarnationis DCCXCIIII. celebravit rex
pascha in Franconofurtfi ibique congregavitf sinodum magnam epi-
scoporum Galliai-um, Germanorum. Italorums; ubi fuerunt missi apo-
stolici Theophilusti et Stephanus episcopi. In hac sinodo tertio
condempnata est heresis Feliciana, quam dampnationem per auctoritatem
sanctorum patrum in libro conscripserunt ; *quem librum omnes sacerdotes * p-5615.
manibus propriis subscripserunt". Eodem^' tempore obiit^ Fastrada
reo-ina et in monasterio sancti Albani honorifice sepulta est. Pseudo-
sinodus Grecorum, quam pro adorandis imaginibus fecerunt, a pontificibus
reiecta est. Post^ haec rex diviso in duas partes exercitu, Saxo-
niam ingressus est: ipse per Thuringiain^', Carolus vero^ filius
eius ad Coloniama Ehenum^ transivit<^. Saxones^ vero congre-
gantes se^ in loco, qui diciturf Finisfelf-, preparaverunt se ad pugnam.
Cum vero audissent se ex duabus partibus esse circumdatos, dissipavit
Deus consilia eorum; et. quamvis fraudulenter, christianos se esse et
fideles regi foree promisenint. Eex in Franciam reversus celebravit
natalem Domini in Aquis palatioi^ et pascha similiter.
Anno dominicao incarnationis DCCXCV. rex venit Magon-
tiami ibique tenuit i^lacitum suum in villa. cjuae dicitur Cuffin-
stein^i-3, in suburbio eiusdem urbis'. Audiens vero, quod Saxones
secundumii^ consuetudinemiii promissionem suam™. quam de obser-
vanda christianitate et fidelitate regis tenenda fecerant, irritamn fecis-
sento, cum exercituP Saxoniam intravit et usque ad fluvium Albia^i
*) apud Eagenesburc add. w. s. XII. in B 3.
**) apud Sanctum Kilianum add. m. s. XII. in B
o
a) dicitur A. b) rabba B 3. c) ac inc. B 1. 2. d) reganasburch B 1; -burgh B 2;
reginesburth B 3. e) presentia B 1. 3. fj Et eodem A 1. g) deest A 1; pontes A 2.
h) transire B. i) reganasburch ^ 1; reganesbuth B 3. k) deest A 1. 2; a ^ 3.
1) dee^t B. m) alcmonam et radinzam A. n) radinzam Al. 3; radizan ^2; raden-
zam i>' 1. o) mogonum A: mohim B 3. p) uuirze- A 1. 2; uuirce- A 3; uuurza- B 2;
uuitza- i.'3; -burch ^ 1. B 1; -burg .4 3; -burh B 2; burhc B 3. q) -ford A 2; -vord A 3.
r) congavit A 1. s) italarum A 1. t) theophinus B 2. u) conscr. A2. B 2.
v) Eodem — Posl haec ex El.keh. mutavit A 3. w) fastr. reg. ob. A. x) Rex autem
post haec A. y) tyringiam A 1: turingiaui A2. B3. z) desst B. a) coloniae A.
b) renum B 3. c) transiit A. d) Tunc Sax. congi-. A. e) deest A 2. f) q. d.
desunt A 1. B2. g) deest A. h) palatii B 3 -mepivs. i) mogontiam ^3. B 3; mo-
gontia B 2. k) cufsteiu A 1. 3; cufiteim A 2 ; cuffistein B 3. \) civitatis A. m) deest A.
n) irrita B 2. 3. o) haberent A. p) cum hoste A (liostiliter A 3). q) albiam A.
1) Theofibctus Ann. Laur. 2) Sinitfelt .Uin. Laiir. 3) Cuffinstagn
Ann. Latir.
EEGINONIS CHRONICON. A. 796 — 797. 59
pervenit ad locum^, qui dicitur Hliuni^, in quo hisdem diebus Wizzan^^ Ann. Laur.
Abrotidorum^i rex a Saxonibus occisus fuerat. Ibi etiam venemnt missi
Thudun^, qui in gente et regno Avarorumf magnani potestateni habebat.
affirmantesg, quod idem Thudun^i cum terra et populo suo se regi '
dare vellet^ et^ eius ordinatione christianam fidem suscipere. Eex ita-
que afflictis magna ex™ parte Saxonibus eorumque terra vastata acceptis
obsidibus in Franciam rediit et celebravit natalem Domini Aquis et
pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCXCYI. Adrianus papa
obiit et Leo mox in pontificatu" successit. Statimque misit regi
legatos cum muneribus, claveso etiani confessionis sancti Petri et vexillum
Eomanae urbis direxit. HeinricusP dux Foroiulanorumq missis homi-
nibus suis cum Wonomiro Sclavo in Pannonia r Iringum s • i gentis Avarorum
principem longis retro temporibus quietumS civili bello fatigatis inter
se principibus, inprovise''^ expoliavit. Caganus et- luguro^ intestina
clade interempti sunt; thesaurum priscorum regum niulta seculorum
prolixitate collectum idem dux Carolo ad Aquis palatium rnisit. Quo
accepto peracta largitori omnium bonorum gratiarum actione magnam
partem inde Eomam ad limina apostolorum misit per Angelbertum^
abbatem. Porro reliquam partem optimatibus, clericis sive laicis, ceteris-
que fidelibus suis largitus est. Per idem tempus Thudun secundum
promissionem suam cum magna parte Avarorum^ ad regem venit et
se cum populo suo et patria regi tradidit; et ipse et populus eius
baptizatus est, et muneribus susceptis redierunt ad propria. Eodem^
tempore rex cum exercitu Saxoniam ingressus est^ et Pippinus rex
in Pannoniam» cum exercitu introivit^. Venit autem legatio Pip-
pini regis ad patrem in Saxoniam, quae dixit<^, quod*i Avares^ post
interfectionem priorum ducumsuperfse constit u i s s e n t r e g e m n o m i n e
Kaiam^ ets Pippinus contra eum certare disponeret. Eex pera-
grata Saxonia in Franciam se recepit et in Aquis palatio filium suum
Pippinum e^ Pannonia redeuntem et partem thesauri, quae remanserat,
adducentem laetus aspexit. Et^ celebravit in^ eodem loco natalem
Domini et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCXCVII. Barcilona' civitas
Hispaniae, quae iam pridem a Francis disciverat™, per Thathun^ pre-
fectum ipsius Francis est reddita: nam ipse ad palatium veniens civi-
tatem cum semetipso" regi tradidit». EodemP tempore expeditio
facta est in Saxoniam, et usque ad oceanum trans omnes paludes et
invia loca pertransiit^ exercitus. Et rex de^ Adulohocs-5 regressus ^
— hoc enim loco^ nomen est, ubi'^ oceanus Saxoniam aUuit, — tota
a) in loco A2. b) hluiuni B 3. c) witzan ^3. d) abotrid. A 1. 2; abodrit. A3.
e) thuduno ^l: tudun B 3. f) avarum B. g) deest A. h tlmdu B 2; tudun B 3.
i) regi se A 1. 3; regi dare se A 2. k) vellef affirmantes A. 1) se .4 i". m) ex p.
desunt A2. n) pontificatum B 2. o) portantes cl. conf. A 1. 2; cui et cl. conf. A 3.
p) henricus ^3; einricus B. q) foroiulianorum A 1. r) pannouiam .4. s) irigum B 3.
t) qui et tum iJl; qui eum B 2. u) inpr<>visis B 3. v) iugurro ^3; iugoro B.
w) engilbertum B. x) avarum B. y) Eo B 2. z) intravit A. a) deeit A2;
pannonia B 2. b) rex pann. hostiliter invasit A. c) quae retulit (A.J A 1; qui ret. A2;
referens ^3. d) deest A; quia B 3. e) avaros A. f) retem sibi constituisse A.
g) et quod A3. h) & B 2. 3. i) Et — similiter desu7it B 2. k) nat. Dom. in eod. 1. A 2.
\) barcinona B 3. m) desciverat ^ 1. 3; descisserat .4 2. n) ciim sem. desunt A3;
secum (A.) A 1; se cum civitate A2. o) dedit A 2. p) eo B 2: post haec A 3.
q) trausiit A. r) deest A 2. s) adulohog A; adulohoo B 1. t) deet,t A. u) loci B 3.
V) ubio oc. B 1.
1) hringum (i. e. urhem) Ann. Laur., unde temere liegino principis
nomen fecit. 2) Falso noster ex luguro Cagano, i. e. rcgc, duos prin-
cipes fecit; v. supra a. 782. 3) Ann. Laur.: occurrisse ei Kagan cum
ceteris obtimatibus, quem sibi Avares post interfectionem priorum con-
stituerunt. 4) Zatum Ann. Laur. 5) Haduloha Ann. Laiir.
60 REGINONIS CHEONICON. A. 798—799.
Laur. Saxonum gente in deditionem XJer obsides accepta in» Aqiiis palatio»'
reversus est. Ubi Abdellam Sarracenum^, filium Ibimnagaec regis, qui
a fratre regno pulsus in Mauritania exula*bat, ipso'! semetipsume com- * p.562a.
mendante suscepit. In eodem loco et legatus Nicetae f/, qui tunc Sici-
liam regebat, nomine Theophilus, venit imperatoris epistolam portans;
quem honorifice suscipiens post aliquot dies absolvit. Ipse vero
Novembris mense mediante ad hiemandum cum exercitu Saxoniam in-
travit^ positisque castris iuxta Wisaram^ fluvium locum^ castrorum
Heristellium vocari iussit. Illuc legati gentis Avarorumi cum mune-
ribusm magnis venerunt. De eodem loco Abdellam Sarracenum _ cum
filio suo^^ Ludowicoo in HispaniamP ire iussit et filium suum Pippinum
in Italiam remisit; ipsei ad disponendam Saxoniam totum hierais tempus
impendensr jbj natalem Domini, ibi^ pascha celebravit.
Anno dominicae incarnationis DCCXCVIII.t venit ad regem
legatus Haldifonsi^i regis Galliciae et Austriae^-', nomine Frola, papi-
lionem mirae magnitudinis presentans. Et in ipso paschae tempore
NortliucU^ trans Albiam sedentes seditione commota legatos regios, qui
tunc ad iustitias faciendas apud eos conversabantur, comprehenderunt,
quosdam ex eis trucidantes ^, ceterosy ad redimendum reservaveruntz.
Rex itaque collecto exercitu de Heristelli» ad locum, qui Minda dicitur.
perrexit et facto consilio, in desertores arma corripuit et totam^ inter
Albiam et Wisaram Saxoniam depopulando peragravit. NortUudic contra
Transachonem^ ducem Abrothidorum e et Ebroinumf-2 legatum regis
commisso prelio victi sunt. Caesa§^ sunt ex eis in eo prelio^ quatuor '
milia; ceteri. qui fugerunt, de pacis conditione tractare coeperunt^.
Rexi acceptis obsidibus a Saxonibus™ in Franciam reversus est et Aquis
perveniens legationem Grecorum a Constantinopoli missam suscepit.
Erant enim legati Michahel° patricius quondam Frigiae» et Theophilus
presbiter, epistolam HirenaeP imperatricis ferentes. Nam filius eius Con-
stantinus imperator a suis comprehensus et excecatus est; haec tamen
legatio tantum de pace fuit. Quos cum absolvisset, absolvit etiam cum
eis eti Sisinniumr, fratrem Tharasii^ Constantinopolitani episcopi, iam
dudum in Italia prelio^ captum. Hoc anno sidus Martis in toto c^lo
non comparuit. Insulae Baleares a Mauris et Sarracenis depredatae
sunt. Adefon" rex Galliciae et Austriae'*' predata Olisipona""' ultima
Hispaniae civitate loricas, mulos captivosque Mauros regi per legatos
Froiam^ et Basiliscumy hiemis tempore misit. Et celebravit rex nata-
lem Domini in eodem loco et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCXCVIIII. Romani^ Leo-
nem papam letania maiore captum excaecaverunt ac linguam eius
radicitus absciderunt; qui in custodia* missus noctu per murum
evasit et ad legatos regis, qui tunc apud basilicam sancti Petri erant,
Wirundum scilicet abbatem et Winigisum^ Spolitanorum ducem veniens
a) deest A. a') palatium A. b) sarrachenum B 3. c) ibinmagne B 2. d) ipse A 3.
e) semetipso A 1. B 2. 3. f) niteta B 1; niceta B 2. g) mediante nov. mense A.
h) venit {supersci-. vel intravit) A 1. i) uuicoram .4 1; uuiseram A 2. k) loca A 1. 2.
1) avarum B. m) magnis mun. A. n) sub A 1. o) hludowico ^4 1. B 1. 3.
p) hispania A 2; hispanias B 1. q) Ipse vero A. r) moravit B 3. s) dni celebravit
et pascha similiier A (similiter deest A 1). t) DCCLXXXVIII. B 2. u) haddifonsi
A 1. B 1. 3; haidulfi A 2. v) asturiae A 3. w) nordliudi A 1 ; norliudi A 2. x) truci-
daverunt B 2. y) quosdam A. z) servantes A; servaverunt B 2. '&) heristello ^4 2;
heristeUio B 3. b) totam sax. inter alb. et uuis. -4. c) nordliudi A 1. 2. d) trasa-
chonem A 1; thrasaconem ,4 2. e) ebotridorum .4 1. 2; abodritorum A3. f) (hebroi-
num B?) hebruinum B 1. 2. g) Cesa B. h) bello .4. i) decem A2. k) tracta-
verunt B 3. 1) Rex au ^ 1 : autem A 2. m) saxonum obsidibus ^ 1. 3; obs. saxo-
num A 2. n) michael A 1. 3. B 3. o) phrigiae A 2. p) hirine B 1; herene B 3.
q) deest A. r) sisinnum A 2. s) tharisii B 2. t) in prelio A 2. u) aldefonsus
B2:, addefon B 3. v) asturiae .4 3. w) olisepona A2. x) floram B 3. y) basi-
licum B. z) Romani — qui ex Ekkeh. mutavit A 3. a) custodiam A. b) uuinegisum .4.
3) Asturiae Ann. Laur. (austriae cod. 2). 2) Eburisum Ann. Laur.
EEGINONIS CHRONICOX. A. 800. 61
Spoletum ductus est. Eex Saxoniara ingressus apud Paderbrunna^i Ann. Laur.
castris positis consedit et inde diviso exercitu Carolum^ filium suum
cum medietate ad^ colloquium Sclavorum et ad recipiendos Saxones, qui
ex Nortliudisd venerunt, in Bardengawie direxit. In eodem loco Leonem ^
papam summo cum honore suscepit ibiques reditum Caroli filii sui
expectans Leonem pontificem'^ simili, quo susceptus est, honore dimisit;
qui statim Eomam profectus est. Eecepto' cum prosperitate filio
Aquis^ repedavit, ubi legatus Michaelisi Siciliae prefecti, nomine
Danihel, ad eum venit atque inde cum magno honore dimissus est.
Eodem anno gens Avarorum™ a fide, quam promiserat, defecit, et Ein-
ricus"-! dux Foroiulanorum post tot victorias prospere gestas iuxta
Tharsicamo LiburniaeP civitatem insidiis civium oppressus est. Per^i
idem tempus Geroldusr comes et Baioariaes prefectus coramis.so cum
Avarist prelio interficitur*; de quo in visione Wettini"- 2 legitur,
quod inter martyres sit adnumeratus. Insulae Baleares, quae a
Mauris et Sarracenis depredatae sunt, postulato et accepto a Francis
i>. n62&. auxilio a predonum incursione de*feusati"^ sunt; signa quoque Maurorum
in pugna sublata regi presentata sunt. Wido comes, qui marcara contra
Hrittones tenebat, cum sociis^ Brittanniam ingressus totamque per-
lustrans in deditionem^ recepit^ et rege^ de Saxonia revertenti arma
ducum, qui se tradiderant, inscriptis singulorum nominibus presentavit.
Tota itaque Brittannia, quod nunquara antea fuit, Francis subiugata
est. Eodera anno monachus quidara de» Hierosoliraist> veniens reliquias
multas attulit regi ex parte patriarchae Hierosolimitani^. Azan
prefectus civitatis, quae dicitur Osca^ clavis^, regi munera misit. Cele-
bravife rex^ natalem Doraini in eodem palatio.
Anno dominicae incarnatiouis DCCC.s rex, absolutum^ Hie-
rosolimitanura monachum, raisit* cum eo Zachariam presbiterum de^
palatio suo et^ per illura raultam pecuniam misit per™ illa sancta
loca, ubi Dominus conversatus" est corporaliter. Ipse» medio
Martio de Aquis egressus litus oceani Gallici perlu.stratus est et
in ipso raari, quod tunc a piratis infestabatur, classem instituit, pre-
.sidiaP disposuit. Pascha apud sanctum Eicharium celebravit; indeque
iterum j)er litus oceani ad Eotoraagumi civitatera pervenit ibique
Sequana amne transmisso Turonis ad sanctum Martinum orationis causa
profectus est.** Ibi aliquot dies moratus est propter adversam Liut-
gardaer coniugis valitudinem ^, quae ibidem et* defuncta et huniata est.
Obiit autem pridie Non. lunii." Inde^ per^ Aurelianis^ ac Parisius>'
*) et in Augia sepelitur add. B 2i (cod. Augiensis).
**) Ibi oraniuni Brittonum duces et comites cum donis ad eum venerunt
add. manus s. XII. in cod. B 3.
a) paderbronna B 3. b) Karolum A. c) ad coll. Scl. ezEkkeh. mutavit A 3. d) nordl. A;
nordliudi A2. e) -gouui ^ 1. 3; -gaui B 2] bardegauui .6 3. f) Leonem — profectus
est ex Ekkeh. mutavit A 3. g) qae deest A. h) papam A. i) Rex vei-o recepto ^4.
k) aquas Al. 1) michahelis ^B 1 ; mihahelis .6 2. m) avarum B; avarum svperscr.
vel avarorum A 1. n) heinricus A; einmicus B 2. o) tarsicam .6 3. p) liburtine B o.
q) Per — adnumeratus ex Ekkeh. mutavit .4 3. r) giraldus .6 3. s) bauuariae A2;
baionariae 6 1; baiouuariae B 3. t) avaribus B; avaribus superscr. vel avaris .4 1.
u) uuitini A2. B 2; uuictini A 3 (a. 7i)7). v) defensatae ^2. 3. .6 1. w) suis B 3.
x) inde diciionem B 2. y) accepit B 3. z^ regi A. a) de — veniens desunt A 3.
b; ierosolimis A 2. B^3. c) ieros. A 2. 3. d) osoa A 1 : esca A 2. e) Et cel. .4.
f) deest A 1. 2. g) DCC.XC.VIIII. A 1. h) absoluto ierosoUmitano raonacho A.
i) deest A 2. k) presb. pulatii A. 1) per quem A. m) per loca sancta ^4. n) est
corp. ccnv. A. o) Ipse vero mediante A. p) predia .4 1; prelia .4 2. q) rothom.
A3; totom. 23 2. r) val. L. coni. suae A; burgardae A2; liutkarde B 2. s) valet.
Al. 3. B 2. t) deest A 2. 3. u) iul. A2. B 3. v) Inde autem .4 1. w) deest B 3.
x) auril. B 1. y) parisiu .6 1; parisiuen B 2.
1) Ericus Ann. Laur. 2) auctore Heitone c. 27 (MG. Poetae lat. II, 274;.
3) claves urbis cum rauneribus Ann. Laur.
62 REGINONIS CHRONICON. A. 801.
Ann. Lanr. regressus* Aquis palatium venit. Eodem anno pridie Non. lul.
contra morem et naturam aspera^ et gelu concreta fuit pruina
et VII. Id. lul. similiter, sed tamen nullam incommodidatem fructibus
attulit,
Mense Augusto Mogontia^ placitum tenuit et inde movens
cum exercitu Ravennam venit; ubi VII dies moratus Romam gressura
direxit, filium^ suum Pippinum cum exercitu in Beneventum
misso^. Itaque cum Romam^ venisset, occurrit ei pridie Leos papa
et senatus Romanorum apud Nomentum, duodecimo ub Urbe lapide,
et summa eum humilitate summoque honore suscepit, prandens cum eo
in eodem loco. Igitur statim eura ad Urbem precessit et m^ crastinum
in gradibus basilicae beati Petri apostoli stans, missis obviam Romanae
urbis vexillis cum crucibus atque reliquiis, ordinatis etiam atque
dispositis per congrua loca tam peregrinorum quam civium turmis, qui
venientii laudes dicerent, ipse cum clero et episcopis ante gradus eccle-
siae eum humiliter suscepit dataque benedictione in basilicam^
beati^ Petri apostoli™ cunctis psallentibus " introduxit. Hoc autem
factum est VIII. Kal. Decembris. Post septem vero dies rex contione
vocata, cur Romam venisset, patenter indicavit et inde^ cotidieP ad
ea, quae venerat, facienda operam dedit; inter cjuae, quod maximum et
difficillimum erat, de discutiendis criminibus, quae summo pontifici
obiecta erant. Causa itaque ventilata, cum nuUus probator aut
testis legitimus appareret, qui locum controversiae subire
presumeret, prefatus pontifex coram orani populo in domo sancti
Petri apostoli evangelium portans ambonem conscendit<i invocatoque
sanctae Trinitatis nomine iureiurando ab ^ obiectis se criminibus pur-
gavits. Eadem die Zacharias presbiter cum duobus monachis, uno de
monte Oliveti, altero de Bethleem Romam venit; quos episcopus
Hierosolimorumt ad regem direxit, qui benedictionis causa claves
sepulchri" Domini ac loci calvariae, claves etiam civitatis cum veiillo
detuierunt. Quos rex benigne suscipiens aliquot dies secum detinuit et
mense Aprili remuneratos absolvit. Et celebravit ibi rex natalem
Domini.
Anno dominicae incarnationis DCCCL, cum rex ipso die na-
talis Domini ante confessionem sancti Petri ab oratione surgeret, Leo
papa coronam capiti eius imposuit; et a cuncto Romanorum populo ter
adclamatum est: 'Karolo Augusto a Deo coronato. magno et pacifico im-
peratori Romanorum, vita et victoria!' Et post laudes more antiquorum
principum'^ adoratus est *et ablato patricii nomine imperator et^ augustus * p- 563a.
est appellatus^. Post paucos autem dies iussit eos, qui anno superioriJ'
pontificem deposuerant, exhiberi; et habita de eis questione secundum
legem Romanam ut maiestatis rei^ capitali sententia dampnati sunt.
Pro quibus tamen papa pio aifectu apud imperatorem intercessit: nam
vita^ et membrorum integritas eis concessa est, ceterum pro facinoris
magnitudine exilio deportati^ sunt. Huius factionis fuere principes Pas-
chalis nomenculatorc et Campulus sacellariusd et multi alii nobiles Ro-
mani, qui omnes eadera sententia dampnati sunt. Ordinatis itaque
Romanae urbis totiusque Italiae non tantum publicis, sed etiam eccle-
siasticis et privatis rebus et^ negotiis raissoquef iterum super Bene-
a) deeM A 1. 3. b) deest A 2. c) mogontiae A; moguntiae A 3. d) fiiio suo pippino .4.
e) misit B 3. f) roma A2. B 2. g) papa leo A 1. 2; leo papa pridie B 1. h) deest A 2.
i) venientes B 3. k) basillca A2. B 3. 1) sancti A3. B 3. m) deest B 3. n) spallent.
B 1. 2. o) deinde A 1. 2. p) cottide A 1; quotidie .4 2. 3. q ascendit B 1. r) deest B 3.
s) expurg. ^4 1. 3. t) ieros. A. B 3; heros. B 1. u) sepulcri A 2. 3. v) deest A 1. 2.
■w) deest A2. B 3. x) appellatns est Al. 2. B 2. 3. y) superiore B 1. 2. z) re A 1.
a) et vita B. b) deputati B 3. c) numenculator ^4 3; numiculator B. d) saccel-
larius A 1. 2. e) rebus et desunt .4; et detst B 1. 2. f) missaque A.
REGINONIS CHRONICON. A. 802. 63
ventanos cum Pippino filio hostilema expeclitionem ipse post pascha Ann. Laur
IV.i Kal. Mai. Romam^ egressus est et^ venit Spoletuni. Et dum ibi
moraretur, II. Kal. Mai. hora noctis secunda terraemotus ingens factus
est, quo tota Italia graviter concussa est; quo motu tectum basilicae
beati Pauli<i apostoli magna ex parte^ cum suis trabibus corruit Eo-
dem anno loca quaedam circa Rhenumf et in Gallia et in Germanias
terrae motu tremuerunt, et pestilentia propter molliciem hibemi tem-
poris facta est. Imperator de Spoleto Ravennam veniens aliquot dies
ibi moratus Papiam perrexit. Ibi nuntiatum est ei, legatos Aaron
Amir Munmilinii-2 regis Persarura portum Pisae intrasse ; quibus ob-
viam mittens inter Vercellis et Eboreiami eos sibi fecit presentari.
Unus enim ex eis erat Persa de oriente, legatus regis Persarum, alter
Sarracenus de Africa, legatus Admirati Abrahami', qui in confijiio
Africae in Fossatoi presidebat™. Qui Jsaac" ludeum, quem imperator ante
quadriennium ad regem Persarum cum Lantfridoo et Sigimundo miserat,
reversum cum magnis muneribus nuntiaverunt. Nam LantfridusP et
Sigimundus in itinere defuncti sunt. Misit itaque rex Erchenbaldumq
notarium in Liguriam ad naves parandas, ubi elefans^ et ea, quae de-
ferebantur, subveherentur ; ipse vero celebrato die nativitatis sancti
lohannis baptistae apud Eboreiam s Alpes transgressus in Galliam reversus
est. Ipsa aestate capta est Barcilona* civitas" Hispaniae, iam tunc
rainus plus biennio obsessa; Zatun"^ prefectus eius et alii quani plures
Sarraceni comprehensi sunt. Et in"^ ItaHa Theate-"^ civitas similiter
capta et flammis exusta est eiusque prefectus Rotselmusy comprehensus
est. Castella, ciuae ad illam civitatem aspiciebant, in deditionemz
recepta sunt. Zatun et Rotselmus exilio darapnati sunt. Mense Octobrio
Isaac ludeus de Africa cura elefanto* regressus portum Veneris intravit
et, ciuia propter nives Alpes transire non potuit, Vercellis^ hiemavit^^.
Imperator Aquis<i natalem Doraini celebravit.
Anno dorainicae incarnationis DCCCII. Hirene^ iniporatrix
de Constantinopoli raisit legatum nomine Leonem ad iniperatorem de
pace confinnanda inter Francos et Grecos, et imperator Constantinopolim
misit lesse episcopura Arabianensera et Helragaudura^ coraitem, ut pacem
cura ea statuerent. Pasca celebratura est in eodem palatio. Eodera
anno XIII. Kal. Aug. venit Isaac cum elefanto^ et ceteris muneribus a.
rege Persarum missis in presentiam imperatoris; noraen elefantis
erat Ambulabat.iiS Ostonai civitas in Italia in deditionem^ recepta
est. Luceria^ quoque frequenti obsidione fatigata et ipsa in deditionem^
venit, presidiumque Francorum in ea positum est. Imperator aestatis
tempore in Arduennam venationibus operam dedit et misso in Saxoniam
exercitu" transalbianos Saxones vastavit. Grimaldus Beneventanorum '^
dux in Luceria WinigisumP comitem Spoleti, qui presidio preerat, ad-
versa valitudine fatigatum obsedit et in deditionem accepit captumque
cum magno honore tenuitq. Imperator Ac^uis natalemi" Doraini
celebravit.
a) hostili expeditione A. b) rorua A 2; & roma ^3. B 1. 3. c) egr. e. et desunt A 3.
d) petri B 2. e) magne B 3. f) renum B 2. g) germinia B 1. h) amirmulin B 2.
i) iporeiam ^2. k) habraham 51. 2. 1) fessati .42. m) possidebat .-11. n)isahac£l.
0) lanfrido A 2. B 3. p) lanfridus A2. B 1. 3; lamfridus B 2. q) erchaub. ^ 1;
erkenb. ^3; herchenh. (B.J B 3: herthenb. £1. 2. r) elephas^l. 2; elephans.43. B2.
s) iporeiam A2; heboreiam B2. t) parcilona Al; barcilonia B 2. 3. u) clv. barc. B 2.
v) Xatun B 1. w) deest A2. x) Teate A 3. y) rodhelmus .4 1; rothelinus A3.
z) indedictionem B 2. a) elefante ^l; elephante .4 2. 3. b) in vercellis B 1. 2.
c) iemavit B 3. d) in aquis J5 3. e) Hirena .4 2. f) heling. ^3; elmg. B 1. 2;
ing. jB 3. g) elefante ^ 1; elephante A2. 3; elephanto B 2. h) ambulat ^ 1;
ambulath.4 2; amhnlat'^ 3. i)Ostolia^2; Ortona.J3. k) dedict. B2. l)lucerna£2.
m) arduenca ^l; harduenca B 3. n) cum ex. B2. o) dux ben. A. p) unine-
gisum A. q) retinuit A 1. r) natale A.
1) VII. Ann. Laur. 2) Amir al Mumminin Ann. Laur. 3) Abul
Abat Ann. Laiir.
64 KEGINONIS CHEONICON. A. 803 — 804.
Ann, Laur. Anno dominicae incarnationis DCCCIII. terrae motus Aquis
palatio factus est et mortalitas subsecuta est*. Winigisus» a Grimaldo''
redditus est^. Missi imperatoris *a Constantinopoli regressi sunt^, et
venerunt cum eis legati Nichofori^ imperatoris, qui tunc rem publicam
regebat; quorum haec sunt nomina: Michahelf episcopus, Petrus abbas,
Calistus^ et Candidatus^. Qui venerunt ad imperatorem in Germania^
super fluvium Sala in loco, qui dicitur Salz, et pactum faciendae pacis
in Christo^ susceperunt; inde dimissi cum epistola imperatoris Romam
venerunt, indei Constantinopolim regressi^' sunt.** Imperator autem
Baioariami profectus*** dispositis™ Pannoniaruran causis Aquis reversus
est; ibi natalem Domini celebravit.
Anno dominicae incarnationis DCCCIIII. imperator Aquis
hiemavitf, aestate vero in Saxoniam cum exercitu perrexit omnesque,
qui trans Albiam et» in WihmodiP habitabant, Saxones cum mulieribusi
et infantibus transtulit in Franciam et pagos transalbianos Abrotidisr
*) Imperator post pasca ab Aquis profectus ad Magontiara venit
ibique solito more conventum Francorum habuit add. man. s. XII.
in cod. B 3.
**) Venitque Fortunatus patriarcha de Grecis, afferens secum inter
cetera dona duas portas eburneas mirifico opere sculptas add. m.
s. XII. in B 3.
***) In B 3 loco raso m. s. XII. ita pergit: venationera bubalorum.
ceterarum ferarum per saltum Hircanium exercuit, ceterum exer-
citum per apertiores vias ire permisit. Inde ad Eegenesburc veniens
dispositis his, que utilia videbantur esse, adventum exercitus de
Pannonia redeuntis prestolabatur. Quibus reversis obviam illis
ad Ragenesburc venit. Ibi etiam cum illis Zodan princeps Pan-
noniae veniens imperatori se tradidit. Multi quoque Sclavi et
Huni in eodem conventu fuerunt et se cum omnibus, quae possi-
debant. imperatt)ris dominio subdiderunt. Constitutisque omnibus
utilitatibus, quae illis partibus necessaria erant, per Alemanniam
et per Wormatiam hiemis tempore ad Aquis palatium venit ibi-
que natalem Domini celebravit.
t) In B 3 man. s. XII. in margine haec addit : et ab Aquis profi-
ciscens venit ad palatium, quod dicitur Niumagum. Ibi veris
manens pascha etiam ibidem celebravit incipienteque aestatis
tempore ad Aquis palatium revertens exercitum in Saxoniam misit.
Transito Eeno generalem conventum Francorum habuit iuxta
Lippiae fontem; sumptoque inde itinere per Saxoniam profectus
castra metatus est in loco, qui dicitur Boldonstat. In quibus
castris etiam SchTVorum principes affuerunt, quorum causis dis-
cussis et secundum arbitrium dispositis regem illis Trasiconem
constituit. Missis inde excrcitibus suis per diversas partes Saxo-
niae, tam perfidos iiios, quos ultra Albiam transierat, quam illos,
qui in Wigmoti manebant et frequentibus malefitiis populum
Saxonum a via veritatis averterant, cum mulieribus et infantibus
Deo auxiliante sapientissima dispositione de Saxonia per diversas
vias dirigens funditus exterminavit et per Gallias ceterasque
regiones regni sui sine ulla lesione exercitus sui dispersit.
a) uuinegisus A. b) grimoldo B 2. c) redditur A. d) sunt regr. A. e) nico-
phori ^ 1. 3; nicofori A 2. f) michael A2. B 3. g) calixtus A 1. 3. h) gernia A 1.
i) indeque A. k) sunt reversi A. 1) bauuariam A. m) disp. — celebravit erasa
in B 3. n) pannoniorum B. o) deest A. p) wicmodi Ao; uuihmohdi J5 2; uuib-
modi B 3. q) muneribus B 3. r) abotridis A 1. 2; abodritis A3. B 3.
1) Calistus candidatus scholaris in palatio Ami. Lanr. 2) in scripto
Ann. Laitr.
REGINONIS CHRONICON, A. 805— 80G. 65
dedit. Eodem tempore Godefridus^ rex Danorum venit cum classe sua Ann. Laur.
et omni equitatu regni sui ad locum, qui dicitur Sliestorp^^, in confinio
regni sui et Saxoniae; promisit enim se ad colloquium imperatoris ven-
turum, sed consilio suorum territus, propius non accessit, sed, quicquifl
voluit, per legatos mandavit. Nam imperator super Albiam flu-
vium sedebat in loco, qui dicitur Holdunsteti, et missa ad Godefridum»
legatione pro fugitivis retentisi raediantec Septembrio Coloniam
venit; deinde Arduenna^ ingressus venationume iocis exercitatus
Aquis reversus est. Medio^ Novembrio nuntiatum est& ei, Leonem
papam cum eo natalem Domini celebrare^i velle, ubicumque illii pla-
cuisset; quod^^ gratanter suscepit. Et statim misso' filio™ suo^^
Carolo ad sanctum Mauricium, eum honorifice^ suscipere precepit;
ipse vero obviamP illi Eemorum civitate profectus est ibique susceptum
ad Carisiacum usque perductuma cum eo ibi natalem Domini cele-
bravit. Deinde Aquis perduxit et honoratum magnis muneribus per
Baioariam r ire volentem a suis deduci^ fecit usque Eavennam. Causa '^
adventus eius haec fuit: nunciatum est imperatori, lesu Christi
domini nostri sanguinem in Mantua civitate fuisse repertum; et
imperator ad papam direxit, rogans, ut veritatem reiii perquireret.
Qui accepta occasione Eoma'^ exeundi primo in Langobardiam, quasi
pro inquisitione predicta profectus est, deinde arrepto itinere subito ad
imperatorem usque pervenit mansitque apud'^ illum dies octo et, sicut
dictum est, Eomam repedavit.
Anno dominicae incarnationis DCCCV. Caganus^ princeps
AvarorumJ' imperatorem adiit, postulans sibi locum^ dari ad habitan-
dum inter Sabariam et Carantanum'-, quia propter infestationem Scla-
vorum in pristinis sedibus manere non poterat; quem imperator benigne
suscepit eiusque precibus favit. Eodem tempore misit exercitum
cuni filio suo^ Carolo^ super Sclavos, qui vocanturc Behemid; qui
omnem terram eorum depopulantes ducem eorum, qui appellabatur
Lecho^, occiderunt. Imperator Theodonis villam^ venit indeque ad
Eomarici monteme profectus ibi^ venationibus exercitatus est.
Indei Theodonis villam^^ reversus natalem Domini celebravit.
Anno dominicae incarnationis DCCCVI. venerunt Willarius ^
et Beatus duces Venetiae, nec non et Paulus dux laderaen^ atque Donatus
eiusdem" civitatis episcopus, legati Dalmatiae, in presentiamo impera-
toris cum magnis donis; et ordinatis tam Venetiis quam Dalmatiis,
eorumP missis absolutis, imperator cum primoribus et optimatibus
Francorum de pace constituenda et conservanda inter filios suos et de
partitione regni placitum habuit. Et divisione facta in tres partes
imperium suum partitus est inter tres filios, ut scilicet unus-
quisque sciret, quam partem tueri et regere debuisset, si illum super-
viveret. De hac divisione testamentum fecit, et sacramentis
interpositis a Francis confirmatum est et Leoni papae transmissum,
ut haec decreta manui sua firmaret; quod et factum est. Post-
p. oGia. haec imperator dimisso utroque filio in re'gnum sibi deputatum, Pippino
a) gotdefr. A2. b) sliesvuich .4 1; sile.sunih A2; slieswic ^3; sliestori B 1; flics-
torp B 3. c) medio B 1. d) ai duennam .4. e) venenationum B 2. f) Mediante .4.
g) deest B 1. 2. h) velle cel. .4. i) sihi A2; plac. illi B 1. k) quod et .4.
1) mittens A 1, 3; misit A2. m) filium suuni Karolum A. n) deef^t B 1. 2. o) susc.
hon. A. p) Rem. civ. obv. illi^. q) perduxit et A. r) bauuariam A 2. 6; baio-
riam B 1. s) duci B 3. t) Causa autem A. u) ei .4 2. v) a roma B 1. 2.
w) cum illo A. x) Cacanns B. y) avarum B 1. 2 z) dari locum A. a) deest B.
b) Karolo A. c) dicuntur A; vocatur B2. d) boemi A. e) letho B2. f) villa B 3.
g) montem usque B 2. h) deest A. 1) Indo B 2. k) villa .B 1. 2. 1) uuilharius
A 1. 2. m) iadore B 2. n) civ. eiusd. A. o) in presentia B 1. 3. p) eorumque A.
qi sua manu B 1.
1) reddendis Ann. Laur. 2) Carnuntum Ann. Laur.
66 REGINONIS CHRONICON. A. 807.
Ann. Laur. scilicet et Ludowico*, de Theodoms villa profectus navigio per Mo-
sellani Ehenumt» ingressus ad Niumagam^ in Batua venit ibique
tota quadragesima fuit et sanctum pascha celebravit. Et^ inde
Aquis rediens, Carolum filium<i in terra Sclavorum, quae dicitur
Rorabi^-2, super Albiam fluvium cum exercitu misit; in qua congres-
sione Miliduoh^ Sclavus occisus est duoque castella ab exercitu con-
structa sunt, unum super ripam fluminis Salae, alterum super Albiam.
Sclavisque compressis ex hac parte ins Behemi^ cum Baioariis
atquei Alamannis ingreditur^ eorumque terram ex permaximai
parte vastavit. Eodem anno in Corsicam insulam contra Mauros, qui
eam vastabant, classis™ de Italia a Pippino missa est; cuius adventum
Mauri non expectantes abscesserunt. Unus tamen ex Francis Hade-
marusii nomine, comes civitatis Genuvaeo, cum imprudenter pugnaret,
occisusP est a Mauris. In Spania vero Navari et Pampilonenses, qui
superioribus annis ad Sarracenos transierant, iu fidem recepti sunt.
Classis a Nicophoro imperatore, cui Getaq-3 patricius preerat, ad reci-
piendam Dalmatiam mittitur; et legati, qui fere ante quatuor annosi"
ad regem Persarum missi sunt, per ipsas Grecarum navium stationes
transvecti ad Tarvisium nullo adversariorum sentiente pervenerunt.
Imperator celebravit natalem Domini Aquis palatio. Eodem anno
fuit eclypsis lunae IIII. Non. Septembr.; erat statio solis tunc in
XVI. parte Yirginis. luna autem morabatur in XVI. parte Piscium.
Anno dominicae incarnationis DCCCVII. eclipsis solis facta
est III. Id. Febr.. stante utroque sidere in XXV. ^ parte Aquarii; et in
eodem mense IIII. Kal. Martii eclipsis lunae faeta est, et in eadem
nocte apparuerunt* acies in c§lo mirae magnitudinis, sole" morante
in XI. parte Piscium et luna in XI. parte Virginis. Iterum XI. Kal.
Septembr. eclipsis lunae facta est hora noctis tertia, sole posito in V^*
parte Virginis et luna in V^^ Piscium. Ratbertus missus imperatoris,
qui de oriente revertebatur, defunctus est, et^ legatus regis Persarum
nomine Abdella cum monachis^ de lerusalem, qui legatione Thomae
patriarchae fungebantur; quoiiim nomina fuere^ Georgius et Felix.
Georgiusy abba erat de monte Oliveti et^ erat natione Germanus
et a parentibus Engilbaldus vocatus est^. Pervenerunt itaque Aquis
ad imperatorem munera ferentes, quae predictus rex caesari raiserat,
scilicet^ papilionem et tentoria atrii vario colore respersa mirae
magnitudinis et pulchritudinis. Erant enim omnia bissina, tam^ ten-
toria quam et funes eorum diversis tincta coloribus. Fuerunt etiam
munera prefati regis pallia oloserica multa et valde^^ pretiosa et odo-
ramenta et balsamum atque unguenta. Misit preterea horologium
ex auricalco arte mechanica mirifice compositum, in quo XII horarum
cursus ad clepsidrame vertebatur, cum totidem aereis pilulis, quif ad
completionem horarum decidebant et casu suo subiectum sibi cimbalum
resonare faciebant^. additis in eodem horologio eiusdemi^ numeri
equitibus, qui per XII i fenestras completis horis exibant et in cursu
egi*essionis" suae totidem fenestras, quae prius erant apertae, claudebant;
nec non et alia multa erant in prefato horologio. Fuerunt etiam^^
a) lodovico A 3; liudouuico B 1. b) renum B 3. c) deest A. d'* filium .suum A2. B 1.
e) sorabi ^3. f) miliduohs A2; miliducli A3; miliduoch B. g) deest A 1. 3.
h) boemos A; behemicum B 3. i) et A. k) aggred. A 1. 3. 1) maxima A 1. B 3;
proxima A3. m) de it. cl. A. n) ademarus B 1. 3; ademaurus B 2. o) genu-
uensis .4 1; geneuensis A2; genuensis A3. P) a M. occ. est A. q) getra A 3.
r) deest B2; ante a. qu. A. s) vicesima A2. t) aperuerunt B 2. u) deest (B) B2;
post mor. add. B 1; morante sole B 3. v) legatus autem A. w) et monachi A.
x) hec fuere B 1. y) georgius vero abbas A; georius A 1. z) et erat desunt A.
a) vocatur A 1; vocatus A 3. b) pap. scil. A. c) Ijissinatum B 2. d) pret. valde A 2.
e) clysydram A 2. f i quae A 1. g) faciebat B. h) eius A 1. 2. i) XL et I A2.
k) interea B.
1) Noviomagum Ann. Laur. 2) Sorabi Ann. Laur. 3) Niceta Ann. Laur.
KEGINONIS CHEONICON. A. 808. 67
inter predicta munera duo candelabra ex auricalco mirae magnitudinis Ann. Laur.
et proceritatis, quae omnia Aquis reposita sunt. Imperator» legatum
et monachos per aliquod tempus^ secum retinens postmodum eos^ in
Italiam direxit atque ibi tempus navigationis expectare iussit. Eodem
anno Burchardum comitem stabuli sui, quod corrupte constabulum
appellamus , cum classe misit in Corsicam , ut eam a Mauris defen-
deret, qui predas illic exercebant. Qui iuxta consuetudinem suam
de Hispania egressi primo Sardiniam appulsi sunt ibique cum Sardis
p.oSib. prelio commisso et *multis suorum amissis — nam*^ tria milia ibi ceci-
disse perhibentur, — in Corsicam recto cursu venerunte; ibi iterum in
quodam portu eiusdem insulae cum classe, cui Burchardus preerat, prelio
decertarunt^ victiques ac fugati sunt. amissis tredecim^ navibus et plu-
rimis suorum interfectis. Adeo illo anno in omnibus locis adversa for-
tuna fatigati sunt. ut ipsi sibi idcirco hoc accidisse testati sint. eo
quod anno superiore* contra omnem iustitiam de PatalariaJ^ insula LX^
monachos asportatos in Hispania vendiderunt; quorum aliqui per libe-
ralitatem imperatoris iterum in sua™ loca reversi sunt. Niceta patricius,
qui cum classe Constantinopolitana sedebat in Venetia, pace facta cum
Pippino rege et induciis usque ad mensera Augustum acceptis statione
soluta Constantinopolim regressus est. Et celebravit imperator natalem
Domini Aquis et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCCVIII. hiemps moUissima
et pestilens fuit°. Vere inchoante imperator Niumaga* profectus est^
et celebrato ibi pascha iterum Aquis repedavit. Ubi nuntiatum estP
ei, Godefridum'^1 regem Danorum copias in Abr^tidesi' traiecisse.
Adversus quem Carolums filium suum cum exercitu misit, iubens
vesano regi resistere, si Saxoniae terminos aggredi temptaret. Gode-
fridus expupiatist aliquantis Sclavorum castellis. cum magno copiarum
suarurn detrimento in patriam reversus est. Nam licet Drasconem^
ducem Abrotidorum ^" loco pepulisset, Godelaibum^ alium ducem dolo
captum patibulo suspendisset, Abrotidorumr duas partes sibi vectigales
fecisset, optimos tamen militum suorum et manu promptissimos amisit,
et cum eis filium fratris sui^, nomine Reginbaldum^. qui in oppugna-
tione cuiusdam oppidi cum plurimis Danorum primoribus interfectus est.
Imperatoris filius Albiam-^ ponte^ iunxit et exercitum, cui preerat,
in Linonesz et Smeldingos. qui et ipsi ad» Godefridum regem defecerant,
quanta potuit^» celeritate transposuit populatisque ^ circumquaque eorum
agris transito iterum flumine cum incolumi<i exercitu in Saxoniam se
recepit. Fuerunt cum Godefrido in predicta expeditione Sclavi, qui
dicuntur Wilzie, qui propter antiquas inimicitias, quas cum Abrotidisr
habere solebant, sponte se copiis^ eorum iunxerunt ipsoque in regnum
revertente cum preda, quam in Abrotidess coeperant, et ipsi domuni
reversi sunt. Godefridus vero, priusquam reverteretur, destructoemporio^,
quod in oceani littorei constitutum erat et lingua Danorum Rerich
dicebatur et magnam regno illius commoditatem vectigalium persolutione
prestabat, translatisque inde negotiatoribus soluta classe ad portum.
qui Sliestorph^^-S dicitur, cum universo exercitu venit. Ubi per aliquot
a) Imp. igitur A. b) aliquamdiu A. c) deest A. d) namque A 2. 3. e) per-
venerunt J^2. 3. f) corr. decertassent .42; decertaverunt .B. g) victi JL2. h) Xllcim A 1.
i) priore A. k) palataria A 2. 1) erasum B 2. m) loca sua ^2. n) erat A.
0) niumagam adiit .4 1. 3; niumaga abiit A 2. p) dee^t A 1. q) gotdefr. A 2 semper.
r) abotrid. A 1. 2; abodrit. A 3. s) filium suum Karolum A. t) aliqu. exp. A 2.
u) drasaconem A. v) godeliburd A 2. vr) sui fr. A 1. 2. x) deest A 1: albiae A 2.
y) ponto B. z) hilinones B 2. a) a rege gotdefr. A 2. b) posuit A 2. c) popu-
latis A2; depop. B 1. 3. d) incolomi Al. B 1. e) uulzi A2; uuiultzi B 1; uuiltzi
B 2; uuizzi B 3. f) corpus B 2. g) abotridis A 1. 2; abodritis A 3. b) emptorio A 2.
i) litore A. k) sliesuuich Al; liesuuich A2; sliesuuic .4 3; liestorph B.
1) Noviomagum A^m. Laur. 2) Reginoldum Ann. Laur. 3) Sliestorp
Ann. Laur.
68 KEGINONIS CHEONICON. A. 809.
Ann. Laur. dies inoratus limitem regni sui, qui Saxoniam respicit, vallo munire con-
stituit, et modo, ut ab orientali maris sinu, quem illi Hostarsalz^ dicunt,
usque ad occidentalem oceanum totam Egidorae fluminis aquilonarem^
ripam munimentura valli pretexeret^, una tantum porta dimissa, per
quam carra et ec^uites emitti*:^ et recipi potuissent«. Diviso itaque opere
inter cluces domum reversus est. Interea rex Nordanimbrorum f • • de
Brittannia insula, nomine Eardulfs, regno et patria pulsus ad impera-
torem, dum adhuc Niumaga moraretur, venit et patefacto adventus sui
negotio Komam proficiscitur; Komac[ue rediens per legatos Romani ponti-
ficis et imperatoris in regnum suura reducitur. Fuit autem legatus
apostolici Adulfus^ diaconusi de ipsa Brittannia, natione Saxo, et cum
eo ab imperatore missi abbates duo, Kotfridus notarius et Nantarius de
sancto Otmaro^-2. Imperator aedificatis per legatos suos super Albiam
duobus castellis presidioque in eis contra Sclavorum incursiones disposito
Aquis natalem Domini celebravit et pascha similiter.
Anno dominicae incarnationis DCCCVIIII. classis de Con-
* stantinopoli missa primo Dalmatiam, deinde Venetiam appulit; cum- * ^?. 565a.
Ciue ibi hiemaret, pars eius ad Cumaculam^ insulam venit com-
~i missoque prelio contra presidium, quod in ea positum erat, a civibus
victi atque fugati sunt. Dux autem, qui classi preerat, nomine Paulus,
cura de pace inter Francosi et Grecos constituenda, cjuasi sibi hoc esset
iniunctum, apud Pippinum regem agere moliretur, Willario et Beato
Venetiae^ ducibus omnes conatus eius impedientibus atque ipsi etiam
insidias parantibus, cognita eorum fraude discessit.
Dum haec in Italia aguntur, Ludowicus°i rex in occiduis par-
tibus cum exercitu Hispaniam ingressus Tortosam" civitatem super
ripam Hiberi fluminis sitam obsedit; consumptoque in expugnatione
illius aliquanto tempore, postquamo eam tam cito capi non posse vidit,
dimissa obsidione cum incolumi exercitu in Aquitaniam se recepit. Post-
quam Eardulfus rex NordanimbrorumP in regnum suum restitutus est,
cum missi revert erentur, Adulfus diaconus captus est a piratis, sed
postea redemptus estKomamque reversus. In Tuscia Populonium civitasq
maritima a Grecis, qui Orobitae'* vocantur, depredata est; Mauri quoque
de Hispania Corsicam ingressi in ipso sabbato sancto paschae civitatem
ciuandam depredati sunt et preter episcopum et paucos senes atque
infirmos nihil in ea reliquerunt.
Interea Godefridus rex Danorum per quosdam negotiatores raandavit
duci, qui Fresiam^' previdebat, audisse se, c[uod ei^ imperator esset
iratus, eo quod in Abrotides^ duxisset exercitum et suas ultus esset
iniurias, addens velle se denegare, quod ei obiciebatur, quod^ foedus"^
proraissum inrupisset; mitteret imperator suos missos trans
Albiam iuxta terminos regni sui et ipse cum suis ibi veniret in-
viceraque discussis causis, quaeque"^ emendationis digna erant,
absque contradictione ibi corrigerentur. Quod cum imperatori
nuntiatum esset, non abnuit; colloquiumque est habitum^ cum primo-
a) ostarsalz A; hortarsalz B 3. b) aquilonalem B. c) precingeret A 2. d) mitti A.
e) possent (A.) A2. 3; possint A 1. f) ita Regino videtur scripsiss^e; cf. infra a. 809;
nordanhirabrorum (A.) A 2; nordanhumbrorum A 1. 3; nortdanidorum B 1; nortdani-
brorum TB.; £2; nortdanimbrorum i>3. g)eardul.Sl. h) adulfulus .41. 3. \) deest A2.
k) othmaro A 3. 1) frangos B 2. m; hludouuicus A 1; hidouu. B 2. n) tortuosam B 2.
0) postquam — recepit desunt A2. p) Nordanhimbrorum J.2; nortdanibrorum (B.) Bl. 2;
nortdaninbrorum B 3. q) civitatis B 2. r) frosiam B 2. s) eum p esset iratus A 1.
t) abotridos ^l. 2; abodritos ^3. u) deest A. v) prom. videlicet foedus irruptura;
petivit etiam imperatorem trans albiara missos suos iuxta terminos regni sui mittere,
quibus ipse cum suis obviam veniret A. w) quae emendatione digna iudicarentur, abs-
que uUa ibi contradictione corrigerentur A; iudicentur, corrigantur A 1. x) abitum A 2.
1) Nordanhurabrorum Ann. Laur. 2) Audoraaro Ann. Laur. 3) Comia-
clum Ann. Laur. 4) Orobiotae Ann. Laur.
I
EEGINONIS CHRONICON. A. 810. 69
ribus Danorum trans Albiam, multisque hinc inde prolatis minime ad Ann. Laur.
effectum res perducta est.
Thrasco^ dux Abrotidorum, postquam filium suum postulanti Gode-
frido obsidem dederat^, collecta manu et auxilioc a Saxonibus contracto
vicinos suos Wilzos^ aggressus agros eorum ferro et igne vastavit.
Eegressusque® domum cum ingenti preda accepto iterum a Saxonibus
validiori auxilio Smeldingorum maximam civitatem expugnat, atque his
prosperis successibus omnes, qui ab eo defecerant, ad suam societatem
redire coegit^.
Imperator itaque, cum ei multa de iactantia et superbia regis
Danorum nuntiarentur , statuit trans Albiam civitatem aedificare Fran-
corumque in ea ponere& presidium, eumque ad hoc per Galliam atque
Germaniam homines congregasset armisque ac ceteris ad usum neces-
sarium rebus instructos ad locum destinatum ducere perFresiam iussisset,
Thrasco^ dux Abroditorumi in emporio Eerich^ ab hominibus Godefridi
dolo interfectus est. Imperator^, postquam locus civitatis™ constituendae
fuerat exploratus, Egbertumn comitem huic negotio° exequendo preficiens
Albiam traicere et locum iussit occupare. Est autem locus super ripam
SturiaeP fluminis, vocabulo Essesfelti. Occupatus est itaque abEgberto''
et comitibus Saxonibus et circa Idus Martii muniri coeptus.
Dum haec circa Danos aguntur, Aureoluss comes, qui in con-
finio Hispaniae atque Galliae trans Pireneumt contra Oscam et Caesar-
augustam residebat, defunctus est; et Amoroz prefectus in locum eius
intravit missaque ad imperatorem legatione se cum suis omnibus eius
obsequio traditurum promisit. Eclipsis lunae accidit YII. Kal.
lanuar.
Anno dominicae incarnationis DCCCX. Amoroz prefectus
colloquium imperatoris expetiit in confinio Gallici et Hispanici
ij. 565^. limitis; in eo^ colloquio se promisit cum *suis"^ omnibus imperatoris
manibus commendaturum. Quod licet imperator annuisset, multis
intervenientibus causis remansit infectum^. Mauri de tota Hispania
maxima classe collecta primo Sardiniam, deinde Corsicam applicuerunt
nulloque^ in ea invento presidio insulam p?ne totam depopulati sunt.
Dum haec aguntur, Pippinus rex perfidia ducum Yenetiorum incitatus
ipsam insulamy bello terraque^ marique vexabat; subiectaque Venetia
ac ducibus eius in deditionem receptis eandem classem ad Dalmatiae^
litora^ vastanda misit. Sed cum Paulus Cefalaniaec prefectus cum
orientali classe ad auxilium Dahiiatiisd ferendum adventaret, regia.classis '
ad propria regreditur. Euodtrude filia imperatoris, quae natu maior
erat, VIII. Id. lun. moritur. Imperator Aquis morabatur, ubi nun-
tiatum est ei, classem ducentarum navium de Nortmannia^ in Fresiams
applicuisse ternaqueb prelia cum Fresonibus commisisse Danosque
victores tributum victis imposuisse et iam centum libras argenti a Fre-
sonibus esse solutas; regemque Godefridum haec omnia agerei^.
Qui nuntius adeo imperatorem concitavit, ut missis in omnibus circum-
quaque regionibus ad congregandum exercitum nuntiis ipse sine mora
a) Thrasaclio ^l; Trasacho^2; Trasaco J.3; Trasco52. b) desiderat£2. c) auxilia
a S. contracta B. d) unlzos A2. B 3. e) regresque B 2. f) reducere coepit .-1 2.
g) pres. ponere A 2. h) trascho A 1; trasaco A 3; thasco B 1; trasco B 2. i) abotri-
dorum A2. B 2; abodrit. A 3. k) rerih A 1. 2. 1) Imperator autem A. m) civitati
A3. B 3. n) egobertum A 1. o) negotium B 3. p) strariae B 1. q) essesflet B 3.
rj egoberto A 1; egeberto B 2. s) auleolus B 3. t) pyrineum A 1. 2; pirenuum B3.
u) quo .4 1.3. v) omn. suis A 2. •«•) inperfectum .4 2. x) nullo A; et nuUo ^4 3.
y) deest B 1. z) que deest A. B 3. a) dalmiciae B2 b) litera B 1; littora B 2. 3.
c) cefaloniae A3. d) dalmatis A2. 3; darmatiis B 1. e) Rodtrudis (A.) A 1; Rotrudis
A2. 3; Ruodthrud (B.) B 1. 2. f) nordmannia A 1. B 2; normannia A2. 3. g) fresia
B 1. 3. h) terrenaque B 2. i) agere dixit B.
1) Godofridum domo esse Ann. Laur.
70 EEGINONIS CHEONICON. A. 811.
Ann. Laur. palatio exiens illas in partes tendere coepita. Transito itaque
Eheno flumine in loco, qui Lippiab-i dicitur, copias, quae nondum
convenerant, statuit operiri<^. Ubi cum<i aliquot dies moraretur, elefans «
ille, quem ei Aaron rex Sarracenorum transmiserat, subita morte periit.
Congregatis tandem copiis, quanta potuit celeritate, ad Alaram^ fluvium
contendits castrisque^i positis miuarum Godefridi regis prestolabatur i
eventum; nam ille tirannus superbiae spiritu inflatus se iactavit
arroganter, cum^ imperatorei congredi vellei". Sed duniQ imperator
in loco memorato resideret», diversarum rerum legationes ad eum
perferuntur: nam et classem, quae Fresiam vastabat, domum reversam
et Godefridum a quodam suo satellite interemptum et castellum voca-
bulo HuobbuokiP-2 Albiae flumini contiguum, in quo Odo^ legatus
imperatoris erat, et erat orientaliumr Saxonum presidium, a Wilzis^
captum et Pippinum filium eius, regem Italiae, .VIII. Id. lul. de corpore
migrasse duasque legationes de diversis terrarum partibus, unam de
Constantinopoli, alteram de Corduba, pacis* causa adventare nuntiabatur.
Quibus ille acceptis disposita^ pro temporis conditione Saxonia Aquis
revertitur. Tanta fuif^ in ea expeditione boum pestilentia, ut pene
nullus tanto exercitui superesset, quin omnes usque ad unum perirent;
et non solum ibi, sed etiam per omne imperium huius generis animalia
perierunt. Aquis veniens mense Octobrio^ memoratas legationes
suscepit pacemque cum Nicoplioro^ imperatore et cum>" Abulaz rege
Hispaniae fecit; siquidem^ Venetiam Nicoforo» reddidit et Heinricum^
comitem dudum a Sarracenis captum Abulaz remittente recepit. Eo
anno sol et luna bis defecerunt, sol V. Id. lun. et pridie Kal. Decembr.,
luna XI. Kal. luL, et XVIIII.<= Kal. lanuar. Corsica insula iterum a
Mauris vastata est. Amoroz ab^ Abdiraman filio Abulaz de Cesaraugusta
expulsus et Oscam intraree compulsus est. Godefrido, ut diximus,
mortuo Hemmingusf filius fratris eius in regnum successit pacemque
cum imperatore fecit.
Anno dominicae incarnationis DCCCXI. absoluto atque dimisso
Arsafio spatario, legato Nicofori augusti, eiusdem pacis confirmandae
gratia legati ab imperatore Constantinopolim mittunturs Haido epi-
scopus Basiliensis^ et Hugi comes de Turonis et Aio Langobardus i^
de Foroiulo^ et cum eis Leo quidam spatarius natione Siculus et Wil-
larius dux Venetiae; quorum alter ante annos XEomae ad imperatorem,
cum ibi esset, de Sicilia profugit et redire volens patriam™ remittitur,
alter propter perfidiam honore spoliatus Constantino*polim ad dominum * p. 566a.
suum duci iubetur. Condicta ab imperatore et Hemmingo rege Danorum
pax"^ propter hiemis asperitatem, quae inter partes commeandi" viam
claudebat, in armis tantum iurata servatur, donec redeunte veris temperie
viis apertis, advenientibus ex utraque parte, Francorum scilicet et Danorum,
duodecim primoribus, super fluvium EgidoraniP datis vicissim secundum
ritum ac^ morem suum sacramentis pax confirmaretur. Proceres autem
de parte Francorum hi fuere: Walachr, Burchardus, Bernharduss, Eg-
bertus, TheotheriS Avo, Osdag^^, Wichman^, omnes comites; de parte
a) coepisset.d. b) lippa^2; q. d. L. Al. c) operire.42. 3; opperire J.1. d) deestBl.
e) elefas A. f) alarum A 3. g) venit A2. h) castratisque B 2. i) prest. — spiritu
desunt B 2. k) quod B i. 2; quod cum B 3. 1) c. imp. se ^ 2; se imperatori A 3.
m)velletJB. n)cum£3. o) residet JS 1 ; sederet52. p) huobboki ^. q)oddo£3.
r) or. erat A. s) uulzis A2. B 3. t) causa pacis A; adv. pacis causa B. u) dis-
posit B2. v) in ea fuit A 1. w) octobris B 3. x) nicephoro A3; michoforo B 1.
y) deest B 2. z) ven. siqu, A. a) nicoforo ^4 1; nicephoro ^3. b) heinricum .4 3;
heimericum B 3. c) XVIII. A3. d) et B 2 . e) intra B 1. 3. f) henmingus B 1.
g) mittantur B 2, h) de basala B. i) hugo A 2. 3; hugh B. k) longob. B 2 semper.
1) foro iulii A 3. m) ad patriam A; patria B 2. n) rex B 2. o) comeandi B 2.
p) agidoram B 1. 2. q) hac B 2. r) uualah A. s) deest -4 2; bernardus B 1. 3.
t) Theotericus ^l. 2; Theoderus^3. u) osdach^3. v) Uuihman^l. 2; Uuigman.43.
1) Lippeham Ann. Laur. 2) Hohbuoki Ami. Laur.
REGINONIS CHRONICON. A. 812. 71
vero Danorura in primis fratres Hemmingi, Ancwina-i et Anganseo^, Ann. Laur.
deinde ceteri honorabiles inter suos viri, quorum nomina super-
lluum duximus annotare. Imperator itaque pace cum Hemmingo
firmata et placito generali secundum consuetudinem Aquis habito in tres
partes regni sui totidem exercitus misit, unum trans Albiam in Linones,
qui et ipsos vastavit et castrum Hobbuochic superiori anno a Wilzis'1
destructum restauravit, alterum in Pannoniam ad controversias Hunorum
ac Sclavorum finiendas direxit, tertium super Brittones ad eorum per-
fidiam puniendam misit; qui omnes rebus prospere gestis domum re-
versi sunt. Ipse autem imperator ad classem videndam, qu"am pre-
cedenti anno fieri et fabricari iusserat, ad® Bononiam venit farura-
que^ ibi ad navigantiura cursus dirigendos antiquitus constitutarae
restauravit et in eius^ summitatei nocte ignem accendit. Inde ad Scalt^
fluvium veniens in loco, qui vocatur Gant, naves ad eandem classem
aedificatas aspexit et circa medium Novembriura Aquis venit; ubi ob-
viaverunt ei legati Hemmingi regis, Aovin^-^ et Hebbi"^, munera regis'i
et verba pacificao deferentes. Fuerunt etiam Aquis adventum eius pre-
stolantes, qui de Pannonia venerunt, CanizauciP princepsfi Avarorumr et
Thuduns et alii principes ac duces Sclavorum circa Danubiuni habi-
tantiura, qui a ducibus Francorum, qui in Pannonias missi fuerunt^
ad presentiam principis iussi sunt venire. Interea Carolus filius impe-
ratoris, qui maior natu erat, obiit II. Non. Decembr.
Anno dominicae incarnationis DCCCXII." Hemmingus Da-
norum rex moritur. Cui cum Sigifridus^ nepos Godefridi et Anilo
nepos Herioldi^ succedere voluissent^ nequey inter eos de divisione
regni conveniret, comparatis copiis et comraisso prelio ambo mori-
untur. Pars tamen Anilonis adepta victoria fratres eius Herioldumz
et Eeginfridum reges sibi constituit»; quam necessario pars victa
secuta eosdem sibi imperare non abnuit. In eo prelio decem milia non-
genti quadraginta viri cecidisse memorantur. Nicophorus^ imperator
post multas et insignes victorias in Moesia provincia^ comraisso cura
Bulgarisd prelio raoritur; et Michahel^ gener eius iraperator factus
legatos dorani iraperatoris, qui ad Nicoforura^ iraperatoreraff raissi
fuerunt^, suscepit in Constantinopolirai et absolvit. Cum quibus et suos
legatos direxit, Michahelem^ scilicet episcopum et Arsafiurai atque The-
ognostum™ protospatarium, et per eos pacem a Nicoforo^^ coeptam
confirmavit; nam Aquisgrani, ubi ad imperatorem venerunt, cumo
• scriptum pacti ab eo in ecclesia suscepissent, more suo, id est greca
i>. 566&. lingua, laudes ei dixerunt, Imperatorum eum et Basileum ap*pellantes.
Et inP revertendo Eoraara venientes in basilica sancti Petri apostoli
eundera pacti seu federis libellum a Leone papa denuo susceperunt.
Quibus diraissis iraperator generali conventu Aquis sollerapniter habito
Bernardumq filium Pippini nepotem suum in Italiam misit et propter
famam classis J", quae de Africa s et Hispania ad vastandam Italiam ventura
a) ancuuuin B 1. 3; ancuuuun B2. b) angans cum eo B Z. c) hobuochi (A.) AZ;
hobouchi A 1: obuochi A 2; hocbuchi B 1. d) uulzis A 2. B 3. e) deest B 3.
f) fanumque B 2. g) constitutum A. h) deeit A 3; eiusdem B 2. i) summitattm B.
k) salz A 2; sclat B 2. 1) ancuuin ^-1; acuuin A 2. m) ehbi A; helbi B 1. n) regi
A2. 3. B 3. o) pac. verba A 2. p) canizave A 3. q) principes B 1. r) avarr.m B,
s) thudum A 1. t) fuerunt missi B2. u) DCCCXIII. .4 1: Anno — DCCCXII. hoc
loco de<nint A 2. v) sigefridus A3 B 3. w) herioldis A 2; heriboldi B 1; heriholdi B 3.
x) voluit. Anno d. i. DCCCXII .4 2. y) Sed cum neque A 2. z) heriholdum B 3.
a) constituunt ^2. b) nicoforus^l; nicephorus -4 3; nichophorus jBl. 2; niclioforas £3.
c) provintia A 2. B 1. 2. d) uulgaris B 1. 2; burgaris B 3. e) michael .4 2. 3. B J. 3.
f) nicophorum A 2; nicephorum A 3. g) deest B 2. 3. h) fuerant A 2. i) susc.
constantinopoli A2. k) michael A2; michaelem ^4 3. B 2. 3. I) arsaphium A2. 3.
m) theonostum ^2; theodnostum B 3. n) nicophoro J. 1. 2 ; nicephoro -4 3. o) con-
scriptum B 2. p) deest A 2. q) bernh. -4 1. 3. r) clausis B 2. s) defrica B 2.
1) Hancwin et Agantheo Atin. Laur. 2) Aowin Anu. Laur.
72 EEGINONIS CHRONICON. A. 813.
Ann. Laur. dicebatur, Walonem* filium Bernardib patruelis sui cura illo esse iussit,
quousque rerum^ eventus securitatem suis adferret<i. Haec classis partira
in Corsicara, partim in Sardiniara venit, et ea quidem pars, quae ad
Sardiniam venit, pene deleta^ est. Classis Nortmannorum f Hiberniams
insulam aggressa, comraissoque cura Scottisi^ prelio multiiexeis inter-
fecti^^, ceteri fuga lapsi sunt. A Grimaldo^ duce Beneventanorum
XXV milia solidorum auri pro tributo iraperatori soluta sunt. Eo-
dera anno expeditio facta est in Wilzos°i, et ab eis obsides accepti.
Herioldus" et Reginfridus reges Danorura raissa ad imperatorem lega-
tione pacem petunt et fratremo suum Heraraingura sibi reraitti rogant.
Hoc anno Id. Mai. post meridiem solis eclipsis fuit.
Anno dominicae incarnationis DCCCXIII. imperator Aquis
hieraavit et incipiente vernali teraperiePHamalariura ', qui episcopatum
Treverensera tenebat, et Petrum abbatem monasterii de Nonantulasq
propter pacera cum Michahele^ confirmandam Constantinopolim misit.
Ac deinde habitos generali conventu, evocatumt ad" se de Aquitania
Ludowicum'^ filium , coronam^ illi imperialis dignitatis iraposuit;
Bernardura-^ nepotem suum Italiae prefecit regemqueJ' appellari iussit.
Concilia quoque iussu eius super statu ecclesiarum per totam Galliam
ab episcopis celebrata sunt, quorara unura Mogontiae^, alterura Eerais,
tertiura Turonis^, quartura Cabillonisb, quintum Arelate^ congregatum
est, et constitution e s , quae in singulis factae sunt, ab imperatore
confirmatae sunt; quas qui nosse voluerit, in supradictis civitatibus
invenire poterit, quamquam et earum exeraplaria in archivo palatii
habeanturd.
Eodera terapore raissi sunt trans Albiam quidara Francorura et
Saxonura proceres ad terminos Nortmannorurae, qui pacera cum eis
secundum petitionera ipsorum facerent et fratrem regura eis redderent;
iuramentis itaque ex utraque parte datis pax firmata est. Taraen
ea terapestate reges dorai non erant, sed ad Westerfalt^ -2 cura exer-
citu perrexerant, quae regio ultima regni illorum erat inter septen-
trionem et occidentera sita, contras aquilonera Brittanniae summitatera
respicit^; cuius principes ac populus eorum dominationem dedigna-
bantur. Quibus perdoraitis cum reversi essent et fratrem ab impe-
ratore missum recepissent, filii Godefridi regis et nonnulli ex primoribus
Danorum, qui iam dudum relicta patria apud Sueonesi exulabant, ad-
tractis^ undique copiis bellum eis .intulerunt et confluentibus ad se
passim ex orani Danorum terra populorum turrais commisso cum eis
prelio, eos regno paterno expulerunt.
(Ann. Prum.) Eodem^ anno Carolus iraperator obiit et Aquis in basilica
sancti Salvatoris et sanctae dei genitricis Mariae hono-
rifice sepultus est; quam basilicam ipse mirifico opere a™
fundamento aedificari" fecit. Ludowicuso filius eius imperialia
sceptra suscepit.
a) uuallonem A 1. B 2. 3. b) bernh. A 2. 3. c) ream A 1. d) aflferret A. e) de-
lata jB 2. f) N. classis A; Nordem. ^l; Norm. A2. g) hibeniam B 2. h) scotis
Al. B 1. 3. 1) muUis B 2. k) interfeci B 2. 1) grimano Al; grimoaldo A 3.
m) uulzos A2. B 3; uiulzos B 1. n) herih B 3. o) fremen B 2. p) tempore A.
q) nonantuas A2; nonantiilis A3; nonantula B l. r) michaele A2. 3. B 3. s) habitn
A 1. B 1. 2. t) evocato A 2. u) ad B 1. v) ludouuico filio Al. 2; lodouuicum A 3.
w) coronam — iussit ex Ekkeh. mutavit A 3. x) bemhardum A 1. B 1. y) regem B 1. 2.
z) mogentiae B 1; mogontia B 2. 3. a) tironis B 2. b) cabaUonis ^ 1. B 1. 2;
cabilonis A 2. c) arelatum B. d) hebeantur B 1. e) norm. A 2. f i uuester-
falth A 2. g) el contra B 3. h) respexit A 1. i) suessionem A 2. k) attractis A.
1) Eodem — melius et proferimus desunt A 3. m; deest B 2. n) aedificare A.
0) hlud. A 1.
1) Amalharium Ann. Laur. 2) Westarfoldam Ann. Laur.
EEGINONIS CHEONICON. A. 818. 829. 73
Haec% quae supra expressa sunt, in quodam libello
repperi^ plebeio et rusticano sermone composita^; quae ex
parte ad latinam regulam correxi, quaedam etiam addidi,
quae ex narratione seniorum^ audivi. Cetera, quae secuntur^,
meae parvitatis studio descripta^ sunt, prout in^ chroni-
corum^ libris * adnotata inveni^ aut ex relatione patrum
auditu percipere potui. Et de Ludowici^ quidem imperatoris
temporibus perpauca litteris comprehendi, quia nec scripta
repperi^ nec a senioribus, quae™ digna essent memoriae
commendanda, audivi; de Hlotharii^ vero^ imperatoris et
i>. f567. fratrum eius regum *Francorum gestis plura descripsi. Ubi
vero ad nostra tempora ventum est, latius narrationis ser-
monem protraxi: 'aliter enim', ut leronimus ait^, 'narrantur
visa, aliter audita; quae? melius scimusi, melius et pro-
ferimus'. n-fo
Anno dominicae incarnationis DCCCXVIII. ^ Bernardus ^ (Ann. Prum.).
filius Pippini, rex Italiae^ Aquis evocatus^ ad imperatorem^
dolo capitur et primo oculis, post vita privatur^. Habuit
autem iste Bernardus^ filium nomine Pippinum, qui tres"^
liberos genuit, Bernardum% Pippinum et Heribertum; qui
Heribertus* Rodulfum^ comitem ^ filium Balduini^ interfecit
nostris temporibus et non multum post^ occisus est a Bal-
duino^, satellite Balduini^ fratris Rodulfi^, qui* Balduinus
hucusque^ in Flandris^ ducatum tenet.
829.
Anno dominicae incarnationis DCCCXXYIIII. Tancradusc (Ann. Prum.).
secundus"^ abbae monasterii^ Prumiensis obiit, ets Marcwardus ei
in regimine successits, vir prudens et sacrae religioni deditus.
a) Anno incarn. Domin. DCGCXIIII. Haec A i. b) reperi^l. B3. c) excomposita 4 2.
d) servorum A. e) sequuntur A2. B 2. f) scripta B 2. g) deed B 3. h) croni-
corum A2; theonicorum B 2. i) repperi A. k) hludouui B 1. 2. 1) reperi B 1.
m) qui £2. n) lotharii ji2; hlothario .B3. o) deest B3. p) Quodet.B3. q) meliusci-
mus J5 2. r) DCCCXIII B 1. s) bernhard. A 1. 3. t) ut alif B 1. u) vocatus A.
v) ab imperatore A 3. w) ters B 2. x) rodolfum, rodolfi A3. Bl. y) balduuini,
balduuino, balduuinus A 1. 3. z) balduuin. A 1. 3. a) qui — tenet destmt A 3.
b) flandis A 1. c) Tranchradus A 2. d) secundus abba — non adeo prevaluit desunt
in B 3, ubi plus quam quattuor linearum spatium vacuum reUctum est. e) abbas A.
f) Prum. mon. A2. g) et — successit deswd A 3.
1) Annalihiis Pnimiensihus antiqiiis et epistularum quadam coUectione ;
V. 2waef. p. VIII et ' Neues Archiv' XV, 318 — 324. 2) Contra
Biifin. l. II, 25 (Opp. ed. Vallarsius II, 520j ; Aliter enim audita, aliter
visa narrantur. Quod melius intelligiraus, melius et proferimus. 3) Ex
Annalihus Priimiensihus perditis, e quihus Ann. Stahuknses (SS. XIII)
et Prumienses (SS. XV, 2) derivati sunt; Bernhardus non occisus, sed
ex vulnere mortuus est. 4) Viromandensis comes. 5) Cameracensem,
filium Balduini I. comitis Flandriae, a. 896 lun. 28; v. Ann. Blandin.
(SS. V), V. Kalkstein, * Gesch. des franz. Konicjtums' I, 104. 6) Inter
annos 900 et 908; cf. Diimmler, ' Geschichte des ostfrdnkischen Beichs'
"^III, 520 n. 7) Balcluinus (II. Cahus) Bodulfi frater in Flandris
annis 879 — 918 ducatum tenuit. P. 8) Quae in Ann. Stahulensihus
ad a. 826, Prumiensihus ad a. 828 ponuntur.
74 KEGINONIS CHRONICON. A. 836—840.
836.
(818). Anno dominicae incarnationis DCCCXXXVL* Brittones
foedera violant^ et rebellare incipiunt cum duce eorum^
nomine Murmano; contra quos imperator exercitum pro-
ducit^i, sed non adeo prevaluit.
837.
(818). Anno dominicae incarnationis DCCCXXXVII. Murmanus
rex Brittonum moritur, et Numenoio apud Inglenlieim® ab
imperatore^ ducatus ipsius gentis traditur.
838.
(833). Anno dominicae incarnationis DCCCXXXVIII.s Ludo-
wicus^ a suis imperio privatur et privatus' custodiae traditur,
regnique monarchia Lothario^ filio eius per electionem Fran-
(834). corum^ datur; rursumque™ a filio Ludowico" et a Francis
de custodia eruitur ac in° imperiali sede? restituitur^. Fuit
autem haec deiectio ex permaxima^i parte facta^ propter
multimodam fornicationem ^ ludith^ uxoris eius.^
839.
(834). Anno dominicae incarnationis DCCCXXXVIIII. Lotha-
rius" derelicta Francia Italiam petiif^-^. Ebbo episcopus
(835). Remorum'^ in generali sinodo deponitur ac multi alii exilio
dampnantur, qui in deiectione imperatoris conspiraverant^-^.
840.
(Ann. Prum.)- *Anno dominicac incarnationis DCCCXL. LudowicusJ' * p. 568.
imperator, dum filium Lodowicum^ trans Pihenum* per-
sequitur, morbo gravatur^ et in navi^ missus per Moinum*^
fiuvium^ in Rhenum deducitur ibique in insula iuxta Inglin-
heim^ vita decedit^. Inde Mediomatricos"^ deportatus in
basilica sancti Arnulfi honorabiliter sepulturae^ mandatur.
Statimque' Lotharius^ Italia egressus^ imperium arripuit.
a) DCCCXXXVII. B 1. b) violare B 1. c) suo A. d) produxit -4 2. 3. e) ingelin-
heim ^3; hengillinheim B. f) ab imp. desunt A. g) DCCCXXVUI, B 1. h) lodo-
uuicus J. 3. ii privatae A2. k) hloth. J. 1. B B. 1) fratrum A. m) sursamque B 1.
n) hlud. ^l; lod. J. 3. o) deest B 2. p) et in sedem imperialem A. q) maxima A 3.
r) deest A 3. s) multimodas fornicationes A 2. t) iudiht A 1. u) hloth. A 1; Loth. —
conspiraverant desunt A 3. v) petit B 1. 2. w) ebo remorum ep. A. x) conspiraverunt B2.
y) hlud. .4 1; lod. A 3. z) hhid. A 1. a) renum B 1. 2. b) gravatus A3. c) navim A.
d) mogonum A. e) deest B 1. 3. f) ingleheim A 2; hengilinheim B. g) ad medio-
matricorum civitatem A. h) sepelitur A 3. i) statim A 1. 2. k) hloth. A 1.
1) regressus A.
1) De hac expeditione a. 818 facta, in qua Mormanus occisus est, cf.
Simson, * Jahrbiicher Ludwigs d. Fr.' I, 128—136. 2) Quae non a. 838,
sed 833 — 834 facta esse constat; Uummler, ' Geschichte d. ostfr. Beichs'
2/, 65 — 95. 3) Adulterii cum Bernhardo duce Sejjtimaniae commissi
insimulabatur. 4) ^.834; iJiimmler U, 'iOO—Wl. 5) J. 835;
Diimmler ^I, 108 — 111. 6) Iu7i. 20; cf. Dummler 2/, 136 — 138.
7) Metz.
EEGINONIS CHRONICON. A. 841-851. 75
841.
Anno dominicae incarnationis DCCCXLI. Ludowicus^
et Carolus^ indigne ferentes^, quod regno paterno per omnia
privati essent, exercitum*^ undequaque contrahunt ac® mox
fratrem bello adgrediuntur apud Fontaniacum i. In qua (Ann. Pmm.).
pugna ita Francorum vires adtenuatae^ sunt ac famosa virtus
infirmata, ut non modo ad amplificandos regni terminos,
verum etiam nec^ ad proprios tuendos in posterum sufficerent^.
Tandem^ non sine gravi dispendio suorum Carolus^ et Ludo-
wicus* vicerunt^.
842.
Anno dominicae incarnationis DCCCXLII. tres supra-
dicti fratres imperium Francorum inter se diviserunt^. Et (843).
Carolo^ occidentalia regna cesserunt^ a Brittannico oceano
usque ad Mosam^ fluvium, Ludowico* vero orientalia, scilicet
omnis Germania usque Rheni™ fluenta et nonnullae civitates
cum adiacentibus pagis trans Rhenum^' propter vini copiam.
Porro Lotharius", qui et maior natu erat et° imperator
appellabatur, medius inter utrosque incedens regnum sortitus
est, quod hactenusP ex eius*^ vocabulo Lotharii^ nuncupatur^,
totamque Provintiam nec non^ et omnia regna Italiae cum
ipsa Romana urbe, quae et modo ab omni sancta ecclesia
propter presentiam apostolorum Petri et Pauli speciali quo-
dam veneratur privilegio et quondam propter Piomani nominis
invictam potentiam orbis terrarum domina* dicta fuerat.
847.
Anno dominicae incarnationis DCCCXLVII." Hetti "" (Ann. Prum.\
Trevirorum"^ episcopus^ ex hoc seculo transiit, et Thiet-
gaudus^ cathedram eius optinuit.
851.
Anno dominicae incarnationis DCCCLI. obiit Hirmingardisz (Ann. Prum.).
regina^, coniunx^ Lotharii^ imperatoris, venerabilis et Deo
acceptabilis matrona, quae tres filios Lothario^ genuerat,
videlicet Ludowicum^, Lotharium^' et Carolum*^.
a) hlud. Al; lod. A 3. b) Kar. A. c) ferens B 2. d) exertitum B 1. 2. e) ac —
fontan. ex Ekkehardo A 3 mutavit. f) atten. A. g) deeit A 3. h) vix suflF. A 3.
i) Tamen A 1. 2. k) concesserunt A 2. 1; moram B 2. m) reni, renura B 2. n) hloth.
Al. B3. o) deest A. p) actenus B 3. q) eo B 1. r) hloth. A 1. s) dee^t A 1.
t) dontina A 1. u) DCCCXLVI. A. v) Heti B 2. w) Treverorum B 1. 2. x) archi-
episcopus A; episc. Trev. B. y) thlethgaudus A2; tiehtgaudus B2; Hietgaudus B 3.
z) irmingardis ^ 1. a) coniux A2. B 1. b) hlud. Al; lod. ^3. c) Karolum A.
1) Eectius Fontanetum, hodie Fontenoy en Puismje; cf. DilmmJer I,
154 sqq. 2) 841 lun. 25. 3) Virduni mense Augusto a. 843; de
quo foedere Diimmler I, 201—215. 4) Non ah illo tantum, sed et a filio
eius Lothario Lotharingia nomen accepit. 5) 851 Mart. 20; Dummler
1} iJVi.
76 REGINONIS CHRONICON. A. 853.
853.
(843). Anno dominicae incarnationis DCCCLIII. Nortmanni^
Brittannicum mare navigio girantes ostia^ Ligeris fluminis
occupaverunt * et repentina irruptione civitatem Namne^tis^
invadunt omniaque caedibus, incendiis ac rapinis depopulantes
pontificem civitatis^ ipso die sabbato sancto*^ paschae^, cum
baptismum^ ex more celebraret, in basilica interficiunt clerum-
853. que trucidant; omnemque circumquaque regionem devastantes
(Ann. Prum.). primum Andcgavensem , deinde Turonicam occupant urbem^
ac, velut® inmanis^ tempestas cuncta prosternit^, ita cuncta
consumunt. Templum etiam precellentissimi pontificis Martini in-
cendio cre.mant. Tunc^ primum Nortmannorum^ classis, ut
aiunt, Ligeris'' attigit^ litora"^.
(Ann. Prum.). Eodem anno Egll abba^ monasteiiio PrumiensisP constituitur^.
(852). Circai haec tempora^ Carolus Pippinum regem Aqui-
taniae, nepotem suum, cfpit^, ipsis Aquitanis eum proden-
tibus^, eo quod pace soluta eadem provintia a suis indigenis
devastaretur* et multa illic mala impune" patrarentur; eV
captum cum consilio episcoporum aC^ procerum attondit^ et
habitu monachico indutum Suessionis^'-^ in monasterio^ sancti
(853). Medardi misit. Inde duobus monachis in hoc^ consentien-
(Ann. Prum.?). tibus simul ct opcm fcrentibus fuga dilapsus est^; sed iterum
captus in Silvanectis^- ^^ castro munitissimo custodiae manci-
(864). patur. Fuit vero iste Pippinus filius Pippini, filii Ludowici^
imperatoris, de quo ferunt^, quod eum pater"^, dum adhuc
puerilis esset aetatis, voluerit ad clericatus officium promo-
vere ac Drogoni episcopo Mettensi^-^i, avunculo^ videlicet
suo, commendare erudiendum liberalibus simul et ecclesia-
sticis disciplinis. Sed paternis votis^ Lotharius*^ eiusdem
pueri frater^ obvius nequaquam permisit eum adtondi, sed
vi abstraxit de manu patris: erat enim isdem puer, ut aiunt,
*) videlicet Ludowicus imperator add. A.
a) Nordmanni A 1; Normanni A 2. b) hostia B. c) sc^ B 1. 3. d) baptissimum B 1.
e) velud A2. f) unanimis AZ. g) prosternunt Ad; ubi ita c. cons. de^iunt. h) Tunc
— Eodem auno desunt A 3. i) nordm. A 1. B 2; norm. A 2. k) legens B 3.
1) adtigit £. m) littora.Bl; litera £ 3. n) Egilalba J5. o) monasterio £ 3.
pj prunensiensis A 2. q Cisca — fecimus desunt A 3. r) coepit A; deest B.
s) tradentibus A 2. t) devasteretur B 1. u) inpune B. v) c<^pit et B. ■w) et B.
x^ adtondit J5 1. 3. y) sessionis A 1. z) monasterium A 1. a) in hoc desunt A.
b) silvanectensi A2. c) hlud. A 1; luduuici B 3. d) fertur A2. e) metensi B;
niettensi episcopo, fratri suo, patruo videlicet pueri, commendare A. f) avinculo B 1. 3.
g) vocis B 3. h) hloth. A 1. i) fr. eiusd. p. B 1. 2.
1) Anno 843; Dummler I, 198 sq^. 2) Nantes. 3) Gunthardum
episcopum 835 — 843. 4) Tmn.o die S. lohannis a. 843; sed a. 853
eadem urbs iterum ab eis vastata est. 5) Angers et Tours; DiXmmler
I, 386. 6) De quo cf. Dummler I, 391, 7i. 3. 7) A. 852; DiXmmler
I, 355 sq. 8) Soissons. 9) A. 853. 10) Setdis, a. 864; Diimmler
II, 104. 11) Episcopo 823 — 855, fratri Ludowici imperatoris, patruo
Fippino; avuncuU nomine Begino semper utitur loco patrui.
EEGINONIS CHRONICON. A. 855 — 858. 77
ingentis^ pulchritudinis ^. Cui postmodum i pater* Aquitaniara (817).
provinciam tantum^ concessit. Sed non ei in^ prosperum
cessit^ quod a Dei cultura^ et servitio revocatus^ est;
ebrietatibus enim et comessationibus^ die noctuque* vacans
ad extremum mente captus in amaniacam*^ incidit passionem
et presentem vitam cum dedecore amisit^, successorem re- (838).
linquens Pippinum filium, de quo paulo^ superius mentionem
fecimus.
855.
Anno dominicae incarnationis DCCCLV. Lothariusm convo- (Ann. Pmm.).
catis primoribus regni"^ imperium filiis suis divisit^; Ludo-
wicoP Italiam tradidit eumque'i imperatorem appellari^ fecit,
equivoco^ vero, id est* Lothario", regnum, quod ex suo
nomine vocatur, concessit, Carolo autem, qui iunior^ natu
erat, Provintiae regnum largitus est. Dispositis^ itaque atque
ordinatis regni negotiis valedicens suis reliquit seculum^
atqueJ" in Prumia monasterio veniens^ comam capitis depo-
suit habituque sanctae conversationis suscepto, in religionis
professione diem clausit extremum III. a KaL Octobr.3 sept. 29.
856.
Anno dominicae incarnationis DCCCLVI. Lotharius^ rex (855).
Thietbirgam *^ reginam sibi in matrimonium iunxit^-^; ex
qua coniunctione maxima ruina non illi solum®, sed etiam
omni regno eius accidit^, sicut in subsequentibus luce clarius
apparebit^.
858.
Anno dominicae incarnationis DCCCLVIII.s Carokis^ rex, (863).
filiusLotharii^ imperatoris, moritur^, qui Provinciam regebat';
et ex^ regno, quod tenuerat, facta est non modica contro-
versia inter Lotharium'^ regem et avunculum^ eius Carolum^.
*) Ludowicus imperator, pater suus, cum inter filios suos imperium
divideret, A.
a) miiae A. h) pulcrit. B 1. 3. c) tantum provinciam A. d) cleest B 1. e) deest Bl. 2.
f; cult. et desunt A. g) subtractus A. h) conmess. A, i) nocteque A 1. k) ama-
niacum B 3. 1) deest A. m) hloth. A 1. n) regni — divisit desunt A 3. o) imp.
suum inter filios div. B. p) hlud. .4 1; lodowico ^3; et lud. B. q) et imp. con-
stituit A 3. r) app. imp. A2. s) equiv. — est desunt A3. t) idem A. u) hloth. A 1;
lotharium B 2. v) maior A2. w) Disp. — negotiis desunt A3. x) sec. rel. B.
y) deest Bl. z) attonsus J.3; u6i veniens — suscepto cfeswTj^. a) IIII. ^3. b) hloth. ^-11.
c) thiethh. A 2; thietbei-gam A 3; tietb. B 3. d) in matrimonio sumpsit A 3. e) deest
B 1. 2; non solum illi A 2. B 3. f) accedit B 1. g) DCCCLVIIII. B 1. 2. h) Ka-
rolus A. i) rex provinciae A 3. k) de A 3. 1) patruum -4.
1) A. 817; Bimimler I, 21 — 23. 2) 838 Dec. 13; JDummler I, 130.
8) Quibus de rebus cf. Diimmler I, 891. 4) Anno 855; Dummler II, 5.
5) Cf. infra p. 89. 6) 863 lan. 24; Dummler II, 49. 7) Immo inter
Lotharium et fratrem eius Ludowicum imperatorem.
78 EEGINONIS CHEONICON. A. 859—860. m
859.
* Anno dominicae incarnationis DCCCLVIIII. Lotliarius ^ * p. sto.
Hucberto abbati ducatum inter lurum^ et montem lovis
commisiti, eo quod tunc fidelissimus putaretur, utpote affini-
tate coniunctus propter sororem Tlnetbirgam^ -M
860.
(Ann. Prum.). Anuo dominicac incarnationis DCCCLX. Egil abbatiam
Prumiensem*^ sua^ sponte dimisit^, et Ansbaldus in regimine
successit, vir omni sanctitate et bonitate conspicuus. His
(846). temporibus Ludowicus^ senior^, frater Lotharii^ imperatoris,
(855). plurima bella strenuissime gessit adversus Sclavorum gentes^-^;
(864). siquidem Marahensium regna ingressus armis cuncta per-
(870). domuit, capto eorum principe nomine® Eastiz^-4, cui etiam
propter violata foedera oculos effodere^ iussit.
Ea tempestate inter principes Caroli^ magnum discor-
diarum ac litium efferbuit incendium. Denique Lambertus"^,
(851). qui ducatum tenebat inter Ligerim et^ Sequanam, Vivianum
potentem virum^ dolo interfecit; rursus^ eundem® Lamber-
(852). tumP Gauzbertus'1 comes cum aliis aeque'" dolo trucidavit.
(853). Isdem^ Gauzbertusi iussu Caroli^ decollatus* est^. Desti-
tutam terram principibus et consilio nudatam^ perspicientes
(851). Brittones arma corripiunt, fines" regni® Francorum invadunt,
Ligerim transeunt et usque Pictavis progrediuntur'^, caedibus,
rapinis ac® incendiis omnia depopulantes, oneratique"^ ingenti
preda ad propria redeunt. Ad compescendam vero^ huius^
presumptionis® insolentiam Carolus^ cum magno^ exercitu
a) Hloth. A 1. b) luram A 3. c) thiethbirgam A2; thietbergam A3. d) pruniensem
A2. B2. e) deest A3. f) hlud. Al; lod. A3. g) sen. — imp. desunt A3. h) adv.
scl. g. gessit A2. , i) raszi A2. k) erui A. 1) Kar. A. m) lanbertus CB.J B 1. 2;
lantbertus B 3. n) ac A 3. o) rursusque A 3. p) lanb. B 1. 2; landb. B 3. q) gaus-
bertus A3; gozbertus B. r) deest A l. s) qui A3. t) decolatus B2. u) regni
fines Al. v) onoratique B 2. w) deest A3. B. x) hanc A3. y) ingenti A3.
1) Non Lotharius demuni Hugherto Agaunensi ahhati (St. Maurice) ut
uxoris fratri ducatum hunc dedisse, sed illius affinitas ut viri poten-
tissimi propter id ipsum a rege expetita videtur esse; cf. Dummler II, 6.
2) Archiepiscopus enim Senonicus (860 —870) factus est. 3) Annis
846, 855, 864; cf. Diimmler I, 298. 388—390, II, 86. 4) Bastislavus
dux (846 — 870) a Suentopidco nepote suo proditus a. 870 Karlmanno
Ludowici filio traditus est; cf. Diunmler II, 294 5^., 301 sg. 5) Vivianus
exercitus Francorum dux a Bretonibus, cum quibus Lamhertus Na7n-
netensis marchio perfidus stetit, in eadem pugna, de qua noster paulo
infra narrat, occisus est, Lambertus a Gauzherto Cenomanensi comite
a. 852 captus et interfectus ; Diimmler I, 351 — 353. 6) A. 853;
Dilmmler I, 380. 7) A. 851 Bretones non usque ad urhem Picta-
viensem (Poitiers) illi quidem, sed urbibus Bennes, Nantes, Le Mans,
vastatis usque ad monasterium GIo7inam (St. Floreyit) in fnibus Picta-
viensihus (Poitou) ad Ligerim situm progressi sunt; qua in expeditione
Nomenoius rex mortuus est. Cf. Diimmler I, 342 sq.
REGINONIS CHEONICON. A. 861— 862. 79
Brittanniam intravit. Pugna committitur ', Saxones, qui
conducti fuerant^, ad excipiendos velocium equorum^ anfrac-
tuosos*^ recursus in prima fronte ponuntur, sed primo impetu
spiculis Brittonum territi in acie se recondunt. Brittones
more solito huc illucque*^ cum equis ad liuiuscemodi® con-
flictum exercitatis^ discursantes^ modo confertam^ Francorum
aciem impetunt ac totis viribus in medio' spicula torquent,
nunc fugam simulantes^ insequentium nihilominus pectoribus
spicula figunt. Franci, qui comminus^ strictis gladiis pugnare
consueverant, attoniti stabant, novitate ante™ inexperti dis-
criminis perculsi, nec ad insequendum idonei nec in unum
conglobati tuti. Nox superveniens bellum^ diremit*^. Multi
ex Francis interfecti, quamplurimi vulnerati, innumerabiles
equi perierunt. Sequenti die rursus pugna inchoatur, sed
gravioriP infortunio finitur. Quod cernens Carolus nimio
terrore dissolutus noctu^i inscio exercitu clam aufugit, dere-
licto"^ papilione, tentoriis et omni^ regio apparatu. Mane
facto, cum exercitus fuga lapsum regem comperisset, nimia
formidine repletur* nihilque" aliud nisi^ de fuga meditatur.
Brittones cum clamore irruunt et^ castra Francorum omnibus
divitiis referta^ invadunt omnemque belli copiam capessunt^,
fugientia Francorum agmina insecuntur^, obvios quosque*
aut ferro cedunt aut vivos capiunt; reliquos fuga servavit.
Ditati itaque Brittones opibus Francorum armisque instructi
in sua se recolligunt.
861.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXI. Carolus pla- (853).
p- 571. citum habuit in Compendio 2 ibi*que cum optimatum consilio
Rodberto^ comiti ducatum inter Ligerim et Sequanam ad-
versum Brittones commendavit^, quem cum ingenti industria
per aliquod tempus rexit^.
862.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXII. Nomeneius^ (851).
rex Brittonum moritur, divino nutu percussus^. Nam cum
a) erant A3. b) ^quorum Al. B 1. 2. c) amfr. A 1; anfrant. B 1; anfract. corr.
anfrant. B2; anfranct. corr. anfract. jB 3. d) illuc B 2. e) huiusmodi .4 3. f) ex-
ertitis B 2, g) dlscursans B 1. h) consertam A 2. B. i) medium A. k) deest A.
1) comiaus A 3. m) deest A 3. n) prelium B. o) dirimit A 2. p) priori B 3.
q) nocte A 1. 3. r) relicto ^3. s) omnem regium apparatum B. t) repletus est ^4 2.
u) nil .4 3; nichilque B 1. 2. v) quam ^3. w) deest A 3. B. x) referta divitiis A.
y) capescunt B 1. z) insequuntur A. a) deest A3. b) rotberto .4 2. B2; ruot-
berto B 1. 3. c) nometieius A 1; Numeneius B.
1) In quario Caroli contra Brefones expeditione 851 Aiig. 22. inter urbes
Mayenne et Vilaine ; Dummler I, 351. 2) Coinpiegne. 3) In con-
ventu Silviacensi (Servais) a. 853 (LL. I, 426J Bobertus comes, natione
Saxo cum Dodone episcopo Andegavensi et Osberto comite missus regiiis
in Cinnoiiiannio (Maine), Andegavensi (Anjou) atque Turonico (Touraine),
Corboniso et Sagiso (== Normandie) nominatus est ; cf. Diimmler I, 450.
4) Usque ad a. 866; v. infra a. 867. 5) A. 851 Mart. 5; v. supra «.860.
80 REGINONIS CHRONICON. A. 863—864.
ecclesias Dei devastaret et confinia crudeliter^ depopularetur,
eo quod Carolo debitam fidelitatem servarent, quadam die,
cuni equum ascendere vellet, ut coeptam^ malitiam con-
summaret^, repente vidit ante se sanctum Maurilionem
episcopum astare sibi^ haec torvo vultu et terribilibus oculis
ingeminantem: 'Desine iam, crudelis predo, ecclesias Dei
devastare®'. His dictis baculum^, quem manu gestabat,
elevans^ eum in capite percussit; qui a suis in domo^ repor-
tatus vitam cum regno finivit. Fuit autem^ iste Maurilio^
episcopus Andegavensis^ urbis^-i, cuius civitatis termini co-
berebant finibus Brittanniae et ideo^ ab eis graviter depo-
pulabantur". Filius Nomenoi^ Herispoius regnum paternum
obtinuitP.
863.
(851). Anno dominicae incarnationis DCCCLXIII. Carolus
iterum^ cum immenso exercitu fines Brittonum intravit^,
sed minime, ut optaverat, prevaluit; novissime cum eis
pacem^ fecit^. Datis itaque* ex utraque parte obsidibus et
sacramentis Herispoius rex^ ad eum venit eiusque" domina-
tioni se"^ subdidit. Carolus vero^ magnis muneribus hono-
ratum Herispoium in regnum abire permisit; ipse^ in Fran-
ciam revertitur.
864.
(857). Anno dominicae incarnationis DCCCLXHH. LothariusJ"
rex coepit^ occasiones quaerere^, qualiter Thietbirgam^
reginam a suo consortio separare potuisset^. Quam exosam
habebat propter Waldradam, quae eius fuerat concubina,
cum adhuc'^ adolescens esset in domo paterna^: hanc siquidem^
diabolo inflammante nimio diligebat amore. Guntarium®
Nicoi.ep.Lviii. itaque Coloniensis urbis^ pontificem"^, qui eo tempore erat
archicapellanus, rex^ primo per subintroductos*^ missos^,
deinde per semetipsum^ super huiuscemodi^ discidio omni
arte aggreditur. Et ut facilius assensum preberet, promisit
a) crud. conf. A 1. b) ceptam B. c) consumaret A2. B 2. 3. d) sibique A 3.
e) vastare A 2. f) baculo A 3. g) deeat A 3. h) a suis domum A. i) maurilius B 3.
k) andagavensis A 1. 1) civitatis A. m) idcirco B. n) depopulabatur A 1. 2;
vastabantur ^4 3. o) nomine A2; nomenei A3; numenoi B. p) opt. B. q) item .43.
r) invasit A 3. s) pacem c. eis A 1. t) datisque A 3. u) eius B 1. 2. v) se
dom. A. w) deest B. x) ipse autem .4 1. 2; et in .4 3. y) Hloth, A 1. z) c^pit B.
a) thieth- J.2; Mei- B 3 plerumque ; thietbeigam .4 3 sewjper. b) separaret J.3. c) deest A3.
d) patris A 3. e) cunctharium B 1. f) coloniensem A 3. g) submissos A 3. h) se A 3.
1) Mortuus c. a. 427; Acta SS. Sept. IV, 60. 2) Carolum a. 851 iam
quartum contra Bretones profectum esse supi'a commemoravimus. Clade
illa accepta eodem anno in urbe Andegavensi pacem iniit, qua Erispoius,
quamquam Carolum dominum agnovit, tamen cum regis nomen a yatre
arrogatum tum fines Eedonenses (JRennesJ, Namnetenses (Nantes),
Hatiatenses (JRetzJ ab eodem expugnatos possessionem legitimam adeptus
est; Diimmler I, 351 sq. 3) Inde ab a. 857; Diimmler ^II, 6 sq.
4) A. 850—864.
REGINOXIS CHEONICON. A. 864. 81
se* eiusdem^ episcopi* neptem in* matrimonium^ accepturum,
tantum ut predictam^ Thietbirgam^ eius aliorumque episco-
porum^ auctoritate et* licentia* repudiare quacumque^ ra-
tione* potuisset. Qui, ut erat levis animo ac^ inconsideratus
actione, protinus^ omni intentione in rem introducitur^,
vana spe, ut postea claruit, seductus. Rursus^ idem Gun-
tarius'' Thietgaudum^ archiepiscopum Treverensem''- ^ hac
de^ causa alloquitur"^ et, sciens"^ esse* virum simplicem nec
adeo in*^ divinis scripturis eruditum canonicisque sanctionibus
exercitatum, ex utriusque testamenti paginis quasdam sen-
tentias profert^, quas^ aliter, quam ecclesiastica regulaP
docet, edisserens virum improvidum secum in foveam trahit, Matth. 15, u.
caecus caeco ducatum prestans.
Quid plura? facta sunt omnia, quae huic commento (860).
videbantur esse* necessaria. Concilium Mettis convocant^,
reginam quasi canonice evocatam*i in medio statuunt, testes
producunt una^ cum scriptis, qui valde^ gravia crimina im-
ponentes inter* alia* protestati sunt, quod eadem Thietbirga
confessa fuisset. semetipsam fratris germani incestuoso con-
cubitu esse pollutam. Continuo statuta patrum^ de ince-
stuosis recitantur, et non solum a legitimo viro separatur,
p. 572. verum etiam^ omnis copula *maritalis inhibetur, poenitentia
iuxta modum culpae indicitur, et tali^ nefaria machinatione
diu exoptata voluntas" regis adimpletur"^.
Non multo post interiecto''' tempore"^ iterum conventum (862).
synodalem Aquis coadunant^-^, ubi-^' rex"^ libellum suae procla- Actaconc.Aqu
mationisz obtulit, ubi continebatur, qualitera in quadam femina,
Thietbirga nomine^, factiosis perfidorum hominum argumentis fuerit^
defraudatus, immo non mediocriter repetivitc, quod iudicio episcoporum
discidii sententiam pertulisset. Quae si idonea esset coniugali thoro et
pestifera incestus pollutione ffdata non fuisset nec^ Tivae vocis con-
fessione publice condempnata, sponte eam retineret: porro se inconti-
nentem esse professus est et sine copula iuvenilis aetatis ardorem ferre
a) deest A 3. b) neptem eiasd. ep. A 1. 2; n. eius A 3. c) matrimonio A 3. d) thiet-
b^-rgam A3. B 1. e) deest B 1. f) et A 3. g) introductus est A 2. h) gunt-
harius A 1. i) tieth- B 2 aaejnus. k) trevir. B 2. 1) de hac A 1. m) loquitur B 3.
n) sciensque A3. o) in canonicis sanct. A3. p> pa>?ina A3. q) vocatani A.
r) unum A 1. s) patrum statuta A. t) lam A. u) voluptas A 1. 2; voluptas B 1. 3,
v) impletur A 3. w) dee&t A3. x) adunavit A 3. y) Ibi A 2. z) proreclam. A 1;
reclam. A 2. a) quod A 3. b) fuerat B. c) repetiit B. d) et B 1. 2.
1) A. 847 — 864. 2) A^on Mettis, sed Aqnisgrcmi duabus synodis a. 860
lanuario et Fehruario mensibus habitis Thietberga regali conubio in-
digna dedarata est. Quibuscuni sijnodis noster, cum ad haec narranda
maxime epistola NicoJai jJCipcie (Nr. LVIII) ad episcopos regni Fran-
corum orientalis 867 Oct. 31 directa (Mansi, 'Concilioruni coUectio' XV,
333 — 342; Floss, ' D. Fapstwahl unter d. Ottonen', Urk. 37 — 58; fonte
uteretur , confudit concilium Mettense a. 863 praesentibus Eodoaldo et
lohanne legatis apostolicis habitum; cf. ' Neues Archiv' XV, 322.
3) 862 Apr.2d; DummJer II, 31 sq. Cuius synodi acta (ed. 3Iansi XV,
611— 630J Beginoni praesto fuisse apparet.
6
82 EEGINONIS CHEONICON. A. 865.
non posse^ Allatis» itaqiie diversorum conciliorum voluminibus^
multa de incestuosis replicata sunt; quibus recitatis hanc
diffinitivam ^ sententiam protulerunt^: 'Credimus illam non fuisse
idoneam^ ac legitimam coniugem neque a Deo preparatam esse<i
uxorem^, quae publica confessione incestuoso® fornicationis ^ crimine
denotata probatur. Quocirca glorioso principi nostro pro sua in divino
cultu devotissima aifectione atque victoriosissima regni tuitione, cui
non solumnos, verum etiamf canonica auctoritas interdixits incestuosum
coniugium, legitimum matrimonium a^ Deo illi concessum non dene-
1. Cor. 7, 9. gamus, iuxta indulgentiam dicentis apostoli: Melius estnuhere, quamuri'.
Nic. ep. Lvm. His ita patratis Waldrada iam in publicum procedit stipata
obsequentium multitudine, omnisque regia aula*^ resultat
Waldradam reginam essc*. Guntarii^ episcopi"^ neptis ad
regem^ accersitur ac semel, ut aiunt, ab eo^ constupratur
atque™ cum cachinno et omnium derisione ad avunculum
remittitur. Igitur agentibus fratribus Thietbirgae reginae^
haec omnia ad notitiam Nicholai^ papae deferuntur, qui**
eo tempore Romanae presidebat ecclesiae^
865.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXV. missi sunt
(863). HaganoP et Rodoaldus apostolicae sedis legati^ in Galliam ad
Nic. ep. discutiendum^, utrum res ita se^ haberet, sicut summo pon-
tifici nunciata^ fuerat: qui in Franciam venientes* pecunia
corrupti magis faverunt iniquitati quam aequitati^. Tamen
ad regem pervenientes", cum ei"^ declarassent legationis suae
causas, tale^ responsum ab"^ eo^ acceperunt^, se nihil aliud^
egisse, nisi quod episcopi ipsius regni in generali sinodo
sibi agendum premonstrassent. Dederunt autem idem legati
consilium regi''', ut illos episcopos, qui illi sinodo^ prefuerant,
ad sedem apostolicam destinaret, qui verbis ac^ scriptis uni-
versali^ papae satisfacerent. Legati inmensis^ ditati opibus
Romam regressi sunt nunciaveruntque presuli, quae^ in
Galliis viderant et audierant, adicientes se nullum* sapien-
a) Allatis — sunt desunt A. b) definitive J.2; definitivam J. 3. B 1. c) dignam AB.
A\ deest A 3. e) incestus A 3. f) omnis A 3; etiam omnis A 1. 2. g) interdicit A 2.
h) a — concessum desunt A 3. i) guntharii A 1. k) ad regem desunt A. 1) a rege A3.
m) et J. 3. n) nicolai ^ 1. 3. o) qui — eccl. desunt J. 3. p) hagono B 3. q) dis-
cendum A 2. r) ita se res A. s) nuntiatum A 2. t) in fr. ven. desunt A 3.
u) venientes A 3. v) deest A 3. w) autem ei consilium A 3. x) ut episcopos, qui
eidem sinodo A. y) et A3. z) deest ^ 1; in galliis quae A2. 3. a) nullum se
^3. Bl. 2.
1) Mansi XV, 612, IV. 2) Mansi 613, VII: Allato it. div. conc.
volumine. 3) Mansi Q^o sq., X. 4) Cf. Nicolai epistolam Nr. LVIII,
Mansi XV, 335 D. 5) A Carolo rege adiuti Hughertus et Thietberga
a. 862 auxilium Nicolai I. papae (858 — 867) adierunt; Dilmmler II, 61.
6) Hodoaldus PoHuensis et loliannes Cerviensis episcopi; Hagano Ber-
gamenus episcopus legatus imperatoris concilio Mettensi adfuisse videtur.
V. de Jioc anno Diimmler II, 62 — 75, ' Neues Arckiv' XV, 323 sq.
7) Ex NicoJai epistula LVIII (Mansi XV, 335 j^— 336.4;. 8) In
synodo Mettis a. 863 mense lunio habita.
KEGINONIS CHEONICON. A. 865. 83
tem* episcopum in regno Lotharii^ invenisse, qui ad li-
quidum canonicis esset institutus disciplinis. Interea Thiet-
gaudus et Guntarius archiepiscopi Romam profecti sunt ea
animi* intentione, ut et regem innoxium in^ supradicto*
facto* demonstrarent*^ et se cum ceteris* coepiscopis eccle-
siastica atque^' apostolica exercuisse decreta^; stultitiae^
elogio^ denotandi, qui illam* Petri^ sedem aliquo^ pravo
dogmate^ fallere posse arbitrati sunt, quae nec fefellit nec
ab aliqua heresi umquam^ falli potuit. Itaque* cum in pre- nic ep.
sentiam Xicholai^ papae venissent, libellum obtulerunt, in
quo continebantur gesta sinodalia, quae Mediomatrico et^
Aquis ab eis statuta™ fuerant. Qui" cum a notario coram
omnibus recitatus esset^, interrogavit pontifex, si haec
scripta* verbis confirmarent. Responderunt inconveniens vi-
deri, ut, quod propriis*^ manibus roboraverant, infirmare °
verbis mallent. Et sic nec repulsa nec admissa eorum
assertione iussi sunt? ire ad hospitia sua, quousque revo-
carentur^i. Paucis'^ interpositis ^ diebus ad sinodum ^, quam*
p. 573. papa con*gregaverat, sunt accersiti, ubi eorum dampnata" et
anathematizata sunt scripta et ipsi omnibus adiudicantibus
episcopis, presbiteris ac diaconibus sunt* depositi et omni
ecclesiastica dignitate privati. Qui"" tam'^ turpiter dehonestati
Ludowicum^ imperatorem, fratrem Lotharii^ regis, adeunt-,
qui ea tempestate Beneventanis morabatur iu partibus^,
scriptis ac dictis vociferantes, se iniuste^ esse^ depositos,
ipsi imperatori et omni sanctae^ ecclesiae iniuriam esse''
factam, cum numquam^ auditum sit vel uspiam lectum, quod
uUus metropolita*^ sine conscientia principis vel presentia
aliorum metropolitanorum fuerit degradatus. Adiecerunt in-
super^ multa alia blasphemantes® eundem papam, quae hic^
superfluum duximus^ enumerare, existimantes se^ eiusdem^
imperatoris adminiculo siraul^ et intercessionis ope et cri-
minis obiecti abolere^ notam et pristinae dignitatis recuperare'
statum. Sed spes eorum frustrata est, quamvis imperator
omnibus votis illis opitulari voluisset^. Thietgaudus depo- (864:).
a) deest A3. b) hloth. ^l. c) monstrarent .41.2. c') etA3. d) decraeta.B2. e) stult.
quidem A. f) elogie B 2. g) beati Petri A 1. 2. h) docmate B 1. i) umqu. her. A.
k) nicolai A 1. 3. 1) in mediomatricorum urbe vel A. ni) gesta A 3. n) Quae cum —
recitata essent A 3. o) verbis infamari B 1. 2; infirmari B 3. p) deest B ; iussit B3.
q) vocarentur A3. r) Paucis ergo J^l; P. igitur A 2. s) interiectis A. t) quam
p. congr. desunt A3. u) deesf A2. v) deest B. w) Tunc B 3. x) hlud. ^ 1;
lod. ^3. y) hloth. A 1; luth. B 2. z) qui tunc in beneventi part. mor. A 3. aj in-
iuste se Al. 2. b) dee-t A3. c) quod nusquam A2. d) metropolitanus B 3.
e) plasphem. B2. f) est .^1 3. g) eiusdem se B2. h) aboleri B. i) recuperari
B 1. 2.
1) Lateranensem a. 863 mense Octohri. 2) Epistula eorum hanc ob
rem ad imperatorem directa, quae non servata est, Begino ad hunc
annum princij^ali fonte usus videtur esse. 3) A. 864 imperator cum
exercitu Romam profecius episcopos depositos restituere frustra cona-
tus est.
84 REGINONIS CHRONICON. A. 866.
sitionis suae a^ sede apostolica prolatam sententiam patienter
ferens iuxta precedentem consuetudinem nihil omnino^ de
sacro ministerio contingere presumpsit; Guntarius vero super-
biae spiritu inflatus vetitum sibi officiura usurpare ausu^
temerario^ non expavit, parvipendens apostolicam excom-
municationem. Revertuntur igitur in Franciam debita con-
fusione respersi. Et dum iterum atque^ tertio sedem apo-
stolicam ob reparationis*^ et^ restitutiouis gratiam adissenti,
(868). novissime in Italia infirmitate preventi peregrini et exules
moriuntur^^ communione laicali sibi tantum concessa.
866.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXVI.*^ Arsenius®
episcopus^-3, apocrisiarius^ et consiliarius Nicholai^ papae,
(865). vice ipsius directus est inFranciam^; quo^ perveniens^ tanta
auctoritate et^ potestate^ usus est^ ac si idem°^ summus
presul advenisset. Convocato denique episcoporum conventu
Lotharium'^ regem alloquitur, ut unum e duobus eligat, aut
propriae reconcilietur uxori abdicato Waldradae^ pellicisP
consortio, aut protinus anathematis gladio feriretur ipse
omnesque ei^ in hoc scelere favorem prestantes. Hac neces-
(Aug. 3). sitate constrictus, vellet nollet, Thietbirgam ^' reginam in
matrimonium^ recepit, interposito iurisiurandi^ sacramento,
se illam ita in reliquum habere, sicut aequitatis iura dictant
legitimam uxorem esse tenendam, nec eam a" se separaret
nec ipsa vivente aliam super eam induceret. Posthaec Wald-
radam^ ex auctoritate Dei"^ et sancti Petri et verbo domni
apostolici Piomam ire iubet, ut pro se rationem reddere
studeat^
EngiltrudamJ" quoque^, uxorem quondam Bosonis^ comitis,
a sede apostolica excommunicatam esse omnibus declaravit,
Nic. ep. Lviii. quia proprium deseruerat maritum et Wangerum^ suum
vassallum in Gallias*^ secuta fueraf^-^; quam excommunica-
tionem cum omnibus^, qui aderant, episcopis renovavit.
Posthaec eadem Engiltrudis^ predicto Arsenio in Wormatia^
a) a — prol. desunt AZ. b) deest AZ. c) ac J. 3. d) Anno — LXVI. desunt B 1.
e) Arnesius B 1. f) deest A 2. g) apocrisarius A 2. h) nicol. A 1. 3. i) fran-
tiam B. k) qui A 3. 1) usus est ac potestate (A.) A 1. 2. m) ipse papa A 3.
n) hloth. A 1. o) uualdred^ B 1. p) pelicis B. q) deest A 3. r) thietbircam B2;
thiethergam A 3. B 3. s) reg. matrimonio A 3. t) iusiurandi B 3. u) a se desun' A 2.
v) uuldr. corr. ualdr. B \. m-) Dei — verbo desunt A3. x) debeat A. y) Engil-
thrudam B 1. 2; Engildrudam Al. 3. B3; Engiltrudam nxorem quoque A2. z) deest B.
a) bosonis quondam A 2. b) uualgerum A 2. c) gallia A 2. d) est A. e) omni B 2.
f) engildr. A 1; engeldr. A3. g) uormatia A 2.
1) Cf. Dummler II, 139 — 141, 163, 224. 2) Thietgaudus a. 868 ah
Haclriano pajja absolutiotie accepta in Italia fehri mortuus est; Gunt-
harius, qui tum vix sanus inde evasit, postquam a. 869 in monte Cassino
Hadriano papae se subiecit et laicalem communionem accepit, a. 871
demiim mortuus est. Dimmler II, 240 et 368. 3) Ortensis; cf.
Dummler II, 127-137. 4) Ex Nicolai epistula LVIII (Mansi XT^, 334^;.
REGIXONIS CHRONICON. A. 866. 85
civitate se representavit^, in quo loco prefatus episcopus^
Ludowico*^ regi occurrerat. luravit igitur in presentia ipsius (865).
missi sacramentum hunc modum continens^^- ^: '£go Engil- Ars. ep-st.
trudis^', filia quondam Matfridie comitis, quae fui uxor Bosonis comitis^,
Yobis'-' domno Arsenio episcopo, misso et apocrisiario^ summaei sanctae
catholicae atque^' apostolicae sedis, et per^ vosni domino meo Nicholao°,
suramoo pontifici et universali papao, iuro per Patrem et Filium et
Spiritum sanctum etP haec quatuor Christiq dei" evangeliaS quae ore
osculort et manibus propriisr tango, quia amodo^ relictam illam^ mali-
ciam", quam in prenominatof Bosone viro meo exercui, ut ovis, quae^
fuitr perdita, ad sanctam catholicam atque^ apostolicam sub eadern ^
obligatxone, qua^ domnus Nicholaus° summus pontifex et^ uni-
versalis papa me obligavit, revertary ecclesiam et in Italico regno^
aut vobiscum aut ante vos, quomodoa provideritis , ibo et^, quicquid
p.oU. domnus apostolicus iusserit vel 'terminaverit, adimplebo vel perficere non
recusabo.' Sed tam horribiie iusiurandum non adimplevit.
Siquidem usque Danubii fluenta cum eodem Arsenio perrexit
ibique ad quempiam consanguineumc pro caballorum adminiculo<i ire
condixit et ad Augustam civitatem ad eundeme missum^ se rever-
suram poUicita est. Tali occasione gressum retorquens ex Ala-
mannias in Franciam^ repedavit; quod cum sepedictusi Xi-
senius cognovisset^, epistolam misit omnibusi archiepiscopis et
episcopis atque omnibusii^ sanctae Dei^ ecclesiae fidelibus Galliae, Ger-
maniae ac Neustriae commorantibus, obtestans omnes per auctoritatem
Deiii omnipotentis et beatorumo princixjumP Petri et Pauli et domni
pontificis et universalis papaei, ut nullus eam in sua parrochia"" reci-
peret, sed eam fundituss in omnibus* ecclesiis suis predicarent ex-
communicatam et^ ab omni christianorum communione sequestratam,
insuper et anathematis vinculo innodatam et"^ inter impias et scelerosas
dampnatam, donec de pestiferis factionibus suis atque perpetrato
periurio ante domnii apostolici presentiam dignam acciperet^ poeni-
tentiam*.
His^" summatim commemoratis revertamur ad Lotharii^
regis ingemiscendam causam.
Legatus^ itaque^ apostolicae sedis compositis in Gallia^
rebus Romam, unde^ venerat^ reversus est; rursusque AYald-
rada^ eiusque complicibus decertantibus regis^ animus ad-
versus Thietbirgam'^ commovetur. Excitantur irae et in so-
a) eng. se ei miormatiae pres. A3. b) arsenius ^4 3. c) lilucl. A 1; lod. -4 3; ludu-
uuico Bl. d) iuraviique in pr. eius iurameiitum cont. ^3. d') engildr. A 1; engeldr. A 3.
e) mahtfridi^l. f) deest A3. g) tibi A; iuro tibi A3. h) apochrisario ^2. i) deest A;
summae — atque desvnt A 3. k) et -4 1. 2. 1) per vos desuitt A 1. m) te ..4 2. 3.
n) n-xol. A 1. 3. o) s. pont. et desiint A3. p) et per A. q) deest A 2. r) dee.-t A.
s) ewangelia B 2. t) osculo ^ 1. 2. u) relicta illa malltia A. v) et A. w) quarn A 3.
x) et un. p. desunt A 3. y) revertor A 3. z) in italicum regnum .4. a) quoquomodo A.
b) et — adimplebo desunt A. c) consanguincam B 2. 3. d» amminiculo B. e) eum ^3.
f) deest A 2. 3. g) alamania B 1. 3. h) frantiam B. i) dees! A 3; supradictus B 2.
k) recogn. A 3. 1) deest A 3. m) omnibusqtie A; homiuibus B l. n) Dei — univ.
desunl A 3. o) sanctorum .4 2. 3. p) deesf A. q) papae nicolni .4 1; nicolai papae .4 3.
r) paroechja -4 l; parroechia A2. s) funditus — suis desunt A 3. t) omni B 1. 2.
u) et — dampnatam desunt A 3. v) et — dampnatam desunt A. w) rcciperet .4 3.
X) penitentiam B. y) His — CHUsani de^unt A 3. z) hloih. Al. a) Legatis .4 1.
b) in gaUia B 2. 3. c) lotharii re^'is -4 3. d) thietbergam A3; tietbergam B3.
1) Ex Arsenii epistola a. 865 ad episcopos Galliae, Germaniae , Neu-
striae missa (Mansi XV, 326j. 2) Quae, postquain Arsenio iuhcnte
iter in Italiam ingressa usque Papiam venit, exeunie a. 865 ad Lotha-
rium reversa est; Diimmler II, 138.
86 REGINONIS CHRONICON. A. 866.
pitis discordiarum et odiorum cineribus denuo copiosus ignis
accenditur. Despicitur , abominatur*, reicitur , adulterii
crimen inpingitur, omuique ingenii arte exquiritur, qualiter
puniri quasi^ rea possit. lila previdens^ imminere sibi
mortis*^ periculum latenter aufugit^ et ad Carolum^ per-
veniens eius se tuitioni^ commisiti. Quod^ cum fama^ di-
(867 lan. 25). vulgante*^ Nicholaus^ papa cognovisset, misit Carolo^ regi
epistolam coUaudatoriam 2 haec continentem:
Nic. ep. L, 'Inter alios sanctae ecclesiae religiosos propugnatores et veritatis
strenuos defensores neminem magis super Thietbirgae^ gloriosae reginae^
contritione sollicitum, neminem°i magis ipsius incommoditatibus condo-
luisse, quam vestrae inetatis aifectum recolimus'. Et post congruen-
tem exhortationem addidit: 'Excellentiam vestram nolumus igno-
rare, adeo^ Lotharium^ regem Thietbirgamo coniugem suam diversis
afflictionibusP subdidisse ei^ innumeris pressuris contra prestita^' iura-
menta subegisse"^, ut nobis coacta nunc scriberet^, regia se velle exui
dignitate seu copula et sola* privata vita fore contentamu. Cui nos
scripsimus'^, non hoc^ aliter fieri posse, nisi^ eandem vitam coniux eius
Lothariusy" elegisset. Verum, sicut multorumz relatu» didicimus, ipse^
Lothariusn conventum celebrare disponit^ et eandem^ Thietbirgamd
examini proprio et iudicio subicere meditature. Et siquidem eam pre-
stigiis falsitatis^ suae^ vel argumentosis ambagibus potuerit exhibere, cpasi
non fuerits legitima sua^ uxor, vult eam penitus a se sequestrare. Sin
autem, vult eam^ tamquamii propriam quidem uxorem admittereJ, sed^
deinde, quasi m^chata^ fuerit, insimulare atque pro^ hoc hominem suum
et hominem°i Thietbirgae" ad monomachiam impellere; et si homo
ipsiuse reginae ceciderit. disponit^ hanc sine dilatione perimere. Quae
quantumo sint omnie divinae legi contraria, magnitudoe prudentiaeP
vestrae, credimus®, iam^ advertiti. Sed»" et nos hinc aliquid strictim
volumus demonstrare, prius asseverantes, quod^ de* retroacta contro-
versia Thietbirga^ non debet ulterias ad iteratam responsionem provocari,
quoniam, quod bene semel definitum est et interpositis iuramentis" de-
liberatum, nulla debet iteratione^, nisi^ fortas.sis, ubi fuerit maior aucto-
ritas, retractari; deinde^, quod ecclesiae refugium quaerens, ecclesiasticum
a) abhominatur A i. 3. b) ut A 3. c) providens A 3. d) deest AB. e) fugiens
ad regem Karolum eius A 3. f) Kar. A2. 3. g) tuitione se B. h) Quae A3.
i) nicol. Al. 3. k) tbietbergae A 3; tietbirgam B i. 2; thietbergam B 3. 1) reg.
glor. A2. m) neminem — condoluisse desunt A3. n) hloth. A 1. o) thietbergam ^3;
tietbergam B3. p) thietbergam adeo diversae afflictioni A3. q) et inn. press.
desui.t A3. r) prescripta ^ 1. 2; deestA3. s) scripserit A3. t) solam A2.
u) contemptam B. v) rescripsimus A. w) haec A 3. x) nisi couiunx eius lotharius
eandem vitam el. A; nisi loth. idem el. A 3. y) hlotharii A 1. z) mult. rel. desunt A 3.
a) relatioue A 1. b) disposuit corr. disponit B 2. c) eam A3. d) deest A3',
tietb. Bi.2; thietberfam B 3. e) deest .4 3. f) falsis prest. A3. g) leg. sua
fnerit A 2. h) ut A 3. i) aceipere A. k) mechata B. 1) propter Ai. 2. B 1.
m) atque hom. ^2; hominemque J.3. n) lietb. .B 1. 2; thietberg. ^3. .53. o)^uamJ.3.
p) prudentia vestra ^3. q) advertat A 3. r) Sed — quod desunt A3. s) qm qd .4 1,
t) Nam de A 3. u) sacramentis A. B 3. v) iteratione iterari A 2. vr) ni A i. 3.
x) deii.de — retractare sententiam desunt A 3; Denique B 3.
1) Thietberga, quae a. 860 et iterum Hugberto fratre eius mortuo a. 864
ad Carolum confugerat, i^ostquam ab Arsenio reducta est, ex regno
Lotharii non discessit; cf. Diunmler II, 19 sg., 110 sg. 2) Qua epi-
stola minime coUaudatoria a. 867 lan. 25 data (Mansi XV, 318 — 321j
papa ' vehementer dolet et amarissime depJorat'. quod Carolum a Lot-
hario, ut illum ad perdendam Thietbergam adiuvaret, unius abbatiae
pretio corruptum esse audiverit, et severissime eum hortatur, ut a re
tam incredibili desistat; Diimmler II, 158.
1
EEGINONIS CHRONICOX. A. 86G. 87
iudicium semper expetens, submitti* non debet seculari^ iudicio. Post
haec vero, cum nos ex utraque parte, id est tam a Lothario^ quam a^
Thietbirgae, fuerimus provocati iudices nosque araborum controversiam
*p. 575. executi^ simus, *ad nullos alios convenit super hoc negotio iudices con-
volare, cum secundum sacros canones a iudicibus, C[Uos communis con-
sensus elegerit, non liceat provocare et, ubi concessa est provocatio. non
nisi, ubi maior est auctoritass, liceat^ provocare. Itaque, cum non sit
apostolicae sedis auctoritate, quae amborum negotium executa» est, us-
quam maior auctoritas, nescimus, si alicui liceat de eius iudicio iudicare
vel eius retractare^ sententiam'. Et post pauca : 'Illud vero, quod
Lothariusi Thietbirgam™ de adulterio criminatur, quis non videat dolo
esse plenum? Denique, si", ut ipse iactat, uxor eius non est, quid per-
tinet ad eum illi de adulterio calumniam texere, cum nec nifchario
potuit, si aUcuius uxor non extititP? porro, si a Lothario^ de adulterio*i
accusatur et r, si convicta ^ fuerit, ultio preparatur, necesse est, ut *
fateatur uxorem'. Et quibusdam interpositis : 'Preterea sive de
coniugii foedere sive de adulterii crimine iudicium sit agitandum, nulla
ratiojie patet Thietbirgam^ cum Lothario^ posse legalem inire con-
flictum vel"^' legitimum controversiae subire certamen, nisi prius^ ad
tempus suae fuerit reddita potestati, sed^ etsuis consanguineis libere
sociata. Inter quos etiam locus providendus est, ubi nulla sit vis multi-
tudinis formidanda et non sit difficile testes producere vel ceteras per-
sonas, quae tam a sanctis canonibus quam a venerandis^ Eomanorum
legibus in huiuscemodi controversiis requiruntur. Yerum haec^ non, ut
fiant^, dicimus, quae sine decreto* et^ ordinatione nostra fieri non
posse supra docuimus'.
Accensus itaque idem sanctissimus pontifex zelo Dei',
quo^ fuerat Finees sacerdos^ quondam^ inflammatus, Wald- Num.25, n.
radam ipso * die purificationis sanctae Dei ^ genitricis * 866 Febr. 2.
Mariae* in basilica^ excommunicavit et ab omni christia-
norum consortio separavit, destinavitque^ epistolam omnibus ^ (lun. 13).
episcopis per Germaniam et Gallias^ constitutis causas® et modum Nicoi, epist.
excommunicationis continentem 2. Cuius^ sensum^ quam ver-
borum seriem causa brevitatis potius^ ponere placuit^
'Decreveramus^ quidem circa Waldradam moechami et pertinaciter
in imp^nitentiaJ^permanentem vindictae modum rainus districte temperare
et, iuxta quod merebatur, non ita pro tanto^ scelere sententiam in eam
iustae" punitionis proferre, nisi obstinato animo in moechiaeo volutabroP
a) summitti B 1. 2. b) secularium B 1. 2. c) hloth. A 1; ad lotharium B 1. d) et A2.
e) thietberga B 3. f) exequuti A 1; exsecuti B 2. g) auctoritas est B. h) li B 2.
i) cxequuta A2. k) sent. retr. A. 1) hloth. ^ 1. m) tietb. B2-, thietbergam
AS. B 3. n) Si enim A '6. o) mecharl B. p) fuit A 3. q) de ad. desunl A 3.
r) et convictae ultio A 3. s) sicut victa A 1. t) deest A 3. u) tietb. B 1. 2; thiet-
bergam A3. B 3. v) vel — certamen des^int A3. w) hoc A2. 3. x) fiat .4 1. B.
y) quo vides, uualdr. A 3. z) quodam A 1. a) Mar. D. geu. A 2. b) in basilicam B.
<:) destlnavit B. d) galiiam A. e) hunc in fine sui sensum continentem A 3. fl Cuius
— placuit desunt A 3. g) sensum potius A. h) deest A. i) placuit ponere B 2.
k) Decr. — proposuisset desunt A 3. 1) mecham B; mecha B 2. m) impudentia ^2.
n) iuxta B 3. o) mechiae B. p) volutrabo A 1.
1) Conf. Nicolai epistolam supra (a. 864^ laudatam (Mansi XV, dSSD):
'Quando Phinees . . . imitati estis?' et eam, qiiae sequitur (Mansi XV,
dSiAJ: 'ut alterius zelo Phinees irara Dei mitigantis'. 2) Quam
epistolam 866 lun. 13 clatam et archiepiscopis et episcopis per Italiam,
Germaniam, Neustriam et Gallias constitutis missam (MansiXV, 380—382;
non recte Eegino post litteras ad Carolum missas posuit; cf. Dummler
II, 138.
88 REGINONIS CHRONICON. A. 866.
perenniter* permanere proposuisset. Igitur, quia monita^ nostra
et crebras exhortationesc contempsit, quia culpam suam nec dum
cognovit nec confessa est nec missa nobis legatione, qui causam ipsius
exequendam suscepimus, veniam postulavit, postremo, cum recto itinere
nos illi fuerat adeundum et beati Petri apostoli suffragia requirenda,
retro'! est conversa post Satanan^, necnon^ a& Thietbirgae^ reginae
Rom. 2, 5. cepta interitus meditatione non cessat: cumi egregio apostolo dicimus,^
quod contra earn contraque^ eius similes sepius replicandum est, quia
secundum duriciam suam et cor inpfnitens thesaurizat sibi iram in die
irae. Idcirco nos eam de factis suis excommunicavimus, doneci
ecclesiae Christi nobisque precipue^, qui eius principaliter curam gerimus
quique causam ipsius exequi ac investigare coepimus, satisfecerit, donec
etiam omnem sinistram™ suspitionem consilium nostrumii suscipiens ^
adimat, a pretiosi corporis et sanguinis Domini perceptione atque ab
omnimodo consortio sanctae ecclesiaeo sancti Spiritus beatorumque apo-
stolorum Petri et Pauli iudicio et nostrae mediocritatis auctoritateP fe-
cimusQ prorsus cum universis complicibus et^ communicatoribus fau-
Febr. 2. toribusque ^ suis prorsus extorrrems. Hanc sententiam IIII. Non. Febr.
a nobis proraulgatamt meminimus eamquei^ scripto vobis destinavimus ;
et ne labor noster inanis constituatur, spiritualia nobiscum vestra frater-
nitas adversus^ iam dictam moecham""' et communicatores eius arma
sustollat et in parrochia^ sua excommunicatamy hanc fautoresque suos
viva voce unusquisque*" denunciet, donec nostro specializ iudicio
dignae se poenitentiae» submittat'.
(867). *Direxit etiam^ Lothario'^ regi^ idem reverentissimus * p. 575.
pontifex epistolam ' haec^ continentem: 'Audito revertente misso
nostro correctionis tuae, ut ita dicamus, initio, gratias Deo condignas
egimus et, ut tibi quoque grates competibilesf referremus. animum pre-
paravimus. Sed heus adversa nuntia venientia huius intentionis nostrae
propositum celeriter obviarunth. Quapropter compulsi sumus mutare
vocem et, qui ad gratiarum actiones os^ aperire disposueramus, et^ in
luctus et increpationes adhuc^ officium linguae coacti dirigimus. Didi-
cimus enim^ te, qui™ prolixo tempore in scelere permanens ecclesiae
Dei^ non modicum nocuisti, nocere adhuc et, qui in sordibus eras, sor-
descere adhuc; siquidem, ut opinamur, tibi non sufficit solum^ adulterium
perpetrasse, nisi apponas, ut^ etiami animas hominum periurii laqueis
irretitas in extremum demergasii interitum. Sed quid mirum, si paucorum
animabus per» periurium exitiumP adquisisti, quando in tanta sublimitate
positus per exeraplum tuae moechiae tot hominum milia in perditionisi
chaosr precipitaveriss? Illud autem, quod* Thietbirga", quasi Wald-
radae testiraoniura dicens, eam fuisse tuam legitimam uxorem volens
aut invita frustra conatur astruere; quandoquidem"'' illius nullo prorsus
hinc testiraonio quis indigeat, cura magis nos ita sentiaraus, quod iustum
a) perhenniter A2. b) monita — requirenda desunt A 3. c) exoitationes A2. d) Igitur
quia eadem Waldrada retro A 3. e) sathanan A 2. B 3. i) deest A 3. g) cleest A.
h) thietbergae ^3. B 3. i) cum — irae desvrd A3. k) contra ^ 1. 1) excommuni-
cavimus donec desunt B. m) omnem et sinistram A2; sin. omnem B 2. n) consilio
nostro A 3. o) sanctae eccl. desunt A 1. p, nostraeque auctoritatis A 3. q) extra-
neam fecimus A] extr. facimus A 3. r) fautoribus A 3. s) pr. ext. desunt A. t) pro-
uulgatam B 1. u) quam A 3. v) adv. — arma desunt A 3. w) mecham B. x) paroechia
A 1; parroechia A 2. y) excommunitam B 1. z) deest A. a) penitentiae B.
b) et A 3. c) hloth. A 1. d) regi — pontifex desunt A 3. e) haec — coacti dirigimus
desunt A3. f) deest A. g) heheu B l. 2. h) obviaverunt B 3. i) os — increpa-
tiones desunt B 1. k) deest A2. 1) deest A 3. ni) quia A2. n) mergere A3;
dimergas B 1. 2. o) propter A 1. p) ad exitium B. q) perdicionis B. r) cahos
A3. B 1. s) precipitasti A 3. t) qund et A 2. u) thietberga ^3. B 3; tietbirga B 2.
v) cum A 3.
1) Mansi XV, 321 — 3-24. Nicolaus hanc epistolam a. 867 simul cum
litteris ad Carolum directis misit; cf. Dilmmler II, 159.
KEGINONIS CHRONICON. A. 866. 89
est, et intellegamus, quod aequum, ut etiam Thiefbirga* mortua tu
nullis legibus, nullis regulis umquamt) Waldradam in^ uxorera possis
aut^ permittarisb assumere. Utrum ergo Waldrada legitima tua fuerit
aliquando coniunx<i, ecclesia Dei satisfactione Thietbirgae» non eget^.
Unum tamen scimus, quoniam nec nos nec eadem^ ecclesia Dei auctore
Deo, qui adulterosf iudicabit, te, si Waldradam quandocumque resump-
seris, etiam Thietbirga» decedente dimittet modis omnibus impunitum'.
Et post paiica: 'Itaque summo studio prefatam^ Thietbirgam» con-
iugems tuam tamquamii propriam carnemi fovere ac diligere^ procurato''
et, ne illam a te separare ullo pacto consentias, vigilanter^ attende^;
unde™, si vult a te discedere, corripe, immo corrige eam et" a tali in-
tentione per omnia revocare satage. lam vero si amore pudicitiae sepa-
rationem quaerat et» coniugalis conubii solutionem effiagitatP, certum
est apostolo dicente, quoniam^ muUer sui corporis potestatem non hahet, i- Cor. 7, i.
sed vir; verum si et ipse pudicitiamr sectatus religionis obtentu copulam
dissolvere vis, tantum ne simulate fiat, concedimus. Nam licet sit scriptum :
Quod Deus coniunxit, Jiomo non separet, Deus^ tamen et non homo Matth. i9,6.
separat, quando divini amoris intuitu ex^^ consensu utriusque coniugis
matrimonia dissolvuntur. Si"^ ergo hoc modo vis, gratuito permittimus
animo celeremque prebemus assensum; aliter autem fieri mutuam vestram
separationem prohibemus. Porro si sterilitas accusatur, cogita Sarara
nonagenariam, Annam quoque simul^ et Helisabeth"; quara tamen steri-
litatem fortasse non facit inf^cunditas, sed iniquitas. Ergo"^, gloriosis-
sime rex, esto'^ propria contentus uxore et preter illius alterius ne quaeras
consortium. Igitur consilium nostrura accipe et monita nostra^ tamquam
affectuosi patris amplectere atque ab omni pravitate mentem, linguara
corpusque refrena, precipue Waldradae pellicis^ tuae ety dudum a te
repudiatae communionem declinans et eius consortium perpetuae obli-
vioni^ tradens«'. Excommunicata est enim et usque ad presentiam nostram
ab omni christianorum contubernio sequestrata, sicut totus iam novit
occidens et iam iaraque per missos nostros minime'' cum plagis ceteris
oriens ignorabit*^. Quamobrera cavendura est, ne cum ea pari mucrone
percellaris sententiae ac pro unius mulierculae passione et brevissiniid
temporis desiderio vinctus et obligatus ad sulphureos foetores et ad per-
henne traliaris^ exitiura'. Et paiicis interpositis epistolamf sic
concliidit: 'Haec autera nos tibis nunc scripsisse et quasi inter nos et
te nostra^ verba excessus tuos corripientia discurrisse sufficiat; ceteruni
precave, ne quando nobis secundura Doniini preceptum duos aut "tres ^attii. i8,
testes adhibeamus, immo vero ne hoc ecclesiae sanctae' dicamus et, ^
quod non optaraus, de cetero fias^ sicut ethnicus^ et publicanus'.
Ecce™ ex miiltis pauca notare curavimus, ut sic nescien-
tibus ex parte fierent cognita, ut tamen scientibus non per
omnia essent onerosa". Qualem*^ vero exitum huius pestiferi
morbi pernities attulerit? apostolico rennuens^ mederi anti-
doto, quantaque regni dispendia ex hac mortifera contagione,
a) thietberg. A3. B3; tietb. B 2. b) deest A3. c) dee^^t A2. d) coninx ^2. B.
e) indlget ^. f) adulterios ^ 1 ; adnltoros i? 1. g) coniungem £ 1. h) ut .4 3.
i) fovere carneni B 2. k) fove ac dilige .4 3. 1) adtende B; vigilanter cave A2.
m) Nam .4 3. n) et — satage desunt A 3. o) et — efflagitat deswtt A3. p) tiagitet .4.
q) deest A2. r) puditiam ^2; puditiciam B 2. s) deus — separat demnt B 1. \) Si
— prohibemus dps2<7i< .4. u) elizabeth^S; elisabeth £ 1. v) Ergo — consortiura
deaunt A3. w) propiia c. u. esto B 1. x) pelicis B. y) et— repudiatae desunt A 3.
z) obliunii^l. a) contradens £. b) dee.^t A3. c) nonign. ^3; ignoravit .B 1. 2. d) ac
parvissimi ^3. e) perhenni tartaris ducaris ^2; thraaris B2. f) ep. sic concl. destint A.
g) tibi nos .4 2. h) vra B 1. i) sanctae eccl. A. k) fias fias .4 1. B 1. 2. 1) et-
nicus^3; ehtnicasJ5l; hetnicus £2. 3. ni) Ecce — demonstrabitur Jesw?;; -43. n) hone-
rosa B. o) Qualiter A. p) adtulerit B. q) rennuenti A 2.
90 EEGINONIS CHRONICON. A. 866.
sicut sepedictus sanctissimus papa Spiritu sancto afflatus
predixerat, illata sint, in subsequentibus suo in* loco de-
monstrabitur.
(858). Circa haec temporai Ludowicus^ rex fratris sui Caroli*^
regnum cum exercitu ingressus est, gestiens*^ occidentalia
regna suo subiugare*^ dominatui fratrisque^ preripere debitam
portionem, quae ei sorte ac funiculo hereditatis competenter
acciderat, oblitus germanitatis ac consanguinitatis foedera,
oblitus pacti, quod iam^ dudum mutua conventione pepi-
gerant, immemor etiam^ sacramentorum, quibus se cum
magnis execrationibus coram Deo obligaverat. Prebuerant^
ad hoc facinus peragendum talia^ occasionum^ incitamenta
fomitem. Carolus^ ut premisimus'"- 2, quosdam ex nobilioribus
regni aut publice adiudicatos gladio percussit aut dolo de-
ceptos perdidit. Ceteri formidantes, ne similia paterentur,
Ludowicum^ regem trans Rhenum° commorantem sollicitant
eiusque animum ad^ optineudum fratris regnum illiciunt,
promittentes semetipsos una cum regno eius ditionii tradi-
turos^ Hac persuasione, ut animi regum avidi et^ semper
inexplebiles sunt, facile^ in spem"^ introductus cum valida
manu, ut^ diximus^, terminos regni^ intravit. Carolus^
sentiens vires^ regni a se defecisse, in ultimis finibus Aqui-
taniae^ fugae latibulum quaesivit. Ludowicus^, ut coeperat,
regnum^ obtinuit ac^ usque Senonis civitatem*^ pervenit.
Dimisso^ vero'^ exercitu in Germaniam ad® propria redire^
cum optimatibus regni coepit negotia disponere; sed subito
fortuna mutatur: nam principes, qui eum in^ regnum^ intro-
duxerant, videntes, quod longe aliter incederet^ erga eos,
quam existimaverant, penitudine tacti ad Carolum^ rever-
(859). tuntur. Carolus^' ex desperatis rebus vires se recepisse con-
gaudens coutractis undique'' copiis fratrem bello aggredi
temptat^ Ille intuens, et^ a suis, quos secum adduxerat,
et ab his, quos ibi adquisisse visus fuerat, se esse^ desti-
a) cUed A 2. b) hlud. A 1; lod. A 3; luJuouuicus B 1. c) Kar. A 2. 3. d) gesti-
gens A\. e) subicere A^. f) fratr. — acciderat desunt AB. g) iam — conventione
cUsvnt Ai. h)deedBl. i) Prebuerunt £1; Prebuen .B2; Preb. — fomitem de5u?i< ^3.
k) et alia A 2. l) occasiouem A 1. m) predictum est A 3. n) hlud. ^ 1; lo l. .4 2.
0) renum B 3. p) sollic adque A 3. q) ei A 3. r) subdituros A. s) av. et
desmit A3. t) fac. in sp. intr. desnnt A3. u) spe A 2. v) dee-it A 3. vr) eius A3;
regni terminos A 1. 2. x) Carolus — quaesivit desunt A. y) viros B 2. z) Hlud. Al;
Lud. ut coep. dewnt A3-. Loduuuicus B 3. a) regnumque A3. b) et A. c) civi-
tate B2. d) Demisso \B 2: dimissoque ^3. e) ad pr. red. desunt A3. f) repe-
dare A2. g) erga eos inc. A. h) Kar. A2. 3. i) parat A3. k) et — fuerat
desunt A 3.
1) A. 858 Sept. 1 Ludowicus finem regni transiit; de hac invasione cf.
Dilmmler I, 426—446. 2) SuiJra ad a. 860. Gauzherto occiso Aqui-
tani iam tum a. 853 Ludowicum adierunt ; Diimmler I, 381 sqq.
3) Carolus, cum Nov. 12 jprope nrbem Breone (Brienne le ChdteauJ acie
iam instructa a suis destitiitus ante initium proelii fugisset, non in
Aquitaniam, sed in Burgundiam se contulit; Diimmler I, 432.
BEGINONIS CHRONICON. A. 866. 91
tutum, maturius fugam arripuit et cum debita confusione
fines regni* excessiti.
Hac tempestate^ Hucbertus^ abba, frater Thietbirgae^ (857).
reginae, contra Lotharium^ regem rebellare exorsus® est;
coUecta quippe^ predonum valida manu rapinas coepit^ exer-
cere interfectisque aut fugatis Lotharii'^ fidelibus, qui finitima
possidebant loca, agros villasque eorum suae factionis secta-
toribus^ distribuit^ Ad huiuscemodi^ temeritatem compri-
mendam Lotharius^ rex^ semel, iterum atque tertio exercitum
produxit, frequenter etiam cum ducibus armatorum multi-
tudinem direxit; sed minime hanc presumptionem extinguere
potuit, quia loca inaccessibilia inter lurum"' et Alpes Pen-
ninas"^ seditiosis munitissimum*^ prebebantP receptaculum et
regi exercituique eius^ propter concava vallium et prerupta
montium artissima itinera^ difficilem ingressum. Attamen
idem^ acephala^ Hucbertus^ novissime a Conrado^ comite*
peremptus est iuxta^ castrum, quod Urba'^ dicitur^. (864).
Anno dominicae incarnationis DCCCLXVI.^-^ Herispoius (857).
rex Brittonum a suis interficitur, et Salomon dux in^ loco
p. 578. eius subrogatur. Erat^ enim^ isdem vir strenuus et *belli-
cosus et tam forma quam animo ad regni gubernacula
coaptatus^. Carolus^ tertio super Brittones cum exercitu
irruere disponit, sed cum ad terminos*^ gentis appropin-
quasset®, audito, quod ad resistendum totis viribus parati
essent, subito mutata voluntate magis elegit pacem suscipere
quam bellum iuferre; facta itaque pactione cum Salomone,
quam dudum cum Herispoio' fecerat, discessit^.
a) regni fines A. h) hubertus A 1. c) thietbergae A3. J3 3; tietb. B 2. d) hloth. A 1.
€) exhorsus B. f) collectaque A 3. g) c^pit B. h) exequutoribus A 2. i) tribuit
^l. 2; dedit ^3. k)quamJ.3; huscemodi iJl. 1) rex — Sitque desu7it A 3. m)iuramjl3.
n) appenninas A3 o) munitissima B 2; deest B 3. p) preb. — ai-tissima desuntB 2.
qi et exercitui A3. r) it. et Al. 2. s) deest B 3. t) hugbertus A2. u) cuon-
rado B 1. 3. v) iusta B 3. w) orba B 3. x) DCCCLXVII. A 3. y) deest A 3.
z) Erat — isdem desunt A 3. a) deest A 2. b) coaptatur A 1. B. c) Kar. A. d) con-
terminos A 2. e) adprop. B. f) herispogio A 3.
1) 859 inense lanuario. 2) lam a. 857 exeunte Lotharius, ut Thiet-
hergam fratris auxilio privaret, contra Hughertum quasi seditiosum ex-
peditionem fecit, sed re infecta rediit. Deinde a. 859 Ludowico impe-
tori eas regiones permisit, ut ad iUum heUum contra Hughertum gerendum
transferret : tamen Hughertus a Carolo rege adiutus, qui eum a. 862
etiam ahhatia St. Martini Turonensi donavit, sua defendit. Diimmler
II, 9 sq., 38. 3) Qui caput suum, regem. videlicet aut regulam mona-
sticam, non aqnoscit; rehellis aut clericus coniugatus. P. Conf. Isidor.
Orig. V, 39, 39; VIII, 5, 66. 4) Konrado II. Jilio Konradi L flii
Welfi. Cui Konrado cum Carolus rex comitatum Autissiodorensem
(Auxerre) ademisset, Ludoioicus imperator, ut sibi eum conciUaret, a.864
ei comitatum Hugherti trihuit: eodem anno ille proelio victus cecidit;
Diimmler II, 110. 5) Orhe in districtu Waadt. 6) A. 857; Diimmler
/,412. 7) Carolus ipse Bretones non aggrcssus est: Salomo, qui ah
initio regni sui in seditione permansit, postquam a. 862 a Botherto
inarchione cum Normannis coniuncto cladem accepit, tandem a. 863
92 REGINONIS CHRONICON. A. 867.
867.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXVII. Nortmanni*
ora^Ligeris fluminis occupantesNamnetensem^,Andegavensem,
Pictavensem atque Turonicam provintiam iterato crudeliter*^
depopuiarii coeperunt. Contra quos^Ruotbertus®, qui marcam
tenebat^, et Ramnulfus^ dux Aquitaniae^ collecta^ multi-
(866). tudine^ aciem dirigunt. Illi sentientes se^ ab exercitu in-
sequi cum summa acceleratione ad classem repedare conten-
dunt; sed^ cum appropinquare insequentium multitudinem
cernerent, cognoscentes se efFugere non posse quandam villam ^
ingrediuntur, ubi se, quantum hora permisit, communiunt.
Erat autem in eadem villa basilica^ pergrandis ex lapide
constructa^ in qua°^ maxima pars Nortmannorum^ introivit
cum duce eorum'' nomine^ Hastingo. RuotbertusP et Ram-
nulfus cum^ sociis super eos^' irruunt^, quoscumque extra
basilicam repererunt*, absque mora trucidant. Ad ecclesiam"
pervenientes^, cum vidissent locum munitum et animadver-
tissent non modicam turbam paganorum intrinsecus"^ lati-
tantem, parumper deliberantes castra in circuitu statuunt^,
tentoria'^ figunt, ut^ in crastinum exstructis aggeribus appli-
catisque machinis hostes totis viribus expugnarent; decli-
nabat^ quippe iam* sol ad occasum. Ruotbertus^ nimio
calore exestuans, galeam et loricam deposuit, ut aura^ col-
lecta^ paulisper refrigeraretur ; cumque*^ unusquisque in po-
sitione castrorum intenderet, repente Nortmanni^ a munitione
exiliunt et cum ingenti^ clamore super Ruotbertum® ac socios
impetum faciunt. Sed^ quamvis repentini et subitanei casus
etiam fortissimos viros in bello conturbare soleant, tamen
arma quam^ citius corripiunt, hostes viriliter excipiunt et
cedentes in basilicam redire'' compellunt. Ruotbertus^ abs-
que galea et lorica accurrens, cum incautius dimicaret^ et^
inimicos ultro^ insequeretur, interfectus est in introitu ipsius^
a) Xordm. ^l; Norm. ^2; Nortmani^l. b) oram^S; hora ^. c) nam netessem^l. 2.
d) Hic finitur codex A2. e) rotbertus Al] rodbertus AZ. f) ramnolfus A'd.
g) deest Ai. h) se — acceleratione desunt A 3. i) sed appropinquante multitudine
cernentes se A3. k) Erat ibi A 3. 1) lapidea ^3. m) in quam A 1: quam A3.
n) nordm. ^ 1. B 3; eorum A 3. o) suo A 3. p) rodbertus A; roubertus B 1. q) cum
— eos desunt A3. v) eos deest B 2. s) omnes v. bas. repertos trucidant A 3. t) reppe-
rerunt A 1; reperierunt B 2. \\) Ad eccl. vero A: basilicam A3. v) venientes ^3.
w) intus A3. x) deest A3. y) ut crastiuo ag^. et mach. eos t-sp. ^3. z) declin. —
occasum desunt A 3. a) sol iam B 3. b) Rodbertus quoque (A.) A 1; Rodbertus ^3.
c) Cum ^3. d) nordm. A 1. e) rodbertum sociosque eius A. f) Sed — tamen
de=tunt A'6. g) Qui arma quanto A'd. h) Rodbertus ^4; routb. B 2.
cum CaroJo pacem fecit, qua fines eins parvis etiam additamentisauctisunt;
Diunmler II, 39. 50. 1) Hoc inde ab a. 843 quotannis fere fecerunt.
2) /. e. qiiadringentos ex eis, qui a. 866 urbem Cenomanensem diripue-
runt; Dummler II, 150. 3) V. snpra «.861; a. 865 etiam Autissio-
dorensem comitatum Konrado demptum acceperat; v. supra a. 866 et
Dilmmhr II, 110. 4) Comes Fictaviensis, qui ex a. 852 saepius cum
Hotberto contra Normannos pugnavit. 5) Brissarthe.
KEGINONIS CHRONICON. A. 867. 93
ecclesiae; eius corpus iam^ exanime^ Nortmanni'^ intrinsecus
trahunf^*. Porro* liamnulfus, cum* eminus stans eventum*
rei* specularetur*, a quodam Nortmanno^ per fenestram ba-
silicae sagittae ictu^ graviter vulneratus est^ et a suis ex
certamine eductus vix triduo supervixit. Tali^ infelici in-
fortunio^ pugna commissa est et finita; exercitus amisso
capite errore pariter^ ac merore repletus solvit eadem hora
obsidionem et ad propria revertitur; Nortmanni^ ovantes ad^
classem dirigunt gressum.
Non multo post interiecto^ tempore^ Hugo abba i in^ (866).
locum Ruotberti^ substitutus est**, vir strenuus^, humilis,
iustus, pacificus et omni morum honestate fundatus ; siquidem
Odo^ et Ruotbertus™, filii Ruotberti^, adhuc parvuli erant,
quando pater extinctus est, et'' idcirco non est illis ducatus
commissus.
Per idem tempus gens SarracenorumP in Benevento^ (841).
ex Africa'^ veniens^ universam pene regionem illam^ inva-
serunt*, caedibus, rapinis ac* incendiis omnia depopulantes ^
Contra quos Ludowicus* imperator exercitum contrahif^-^, (866).
et veritus, ne forte adversus innumerabilem hostium multi-
tudinem vires regni non sufficerent, ad Lotharium fratrem
in Gallias'^ legatos^ mittit^, omnino exposcens, ut ad pre-
fatae nequissimae gentis vires extenuandas audaciamque
refrenandam sibi cum Dei auxilio^, virtute quoque Fran-
corum, opitularetur. Qui nihil cunctatus exercitum cum
ingenti industria undequaque'^ contrahit fratrique, quanta
* ij. 579. potuit celeritate, in adiutorium venit. Ubi plurima "beUa
gesta sunt, non solum fortiter, sed etiam feliciter, Deo opem
ferente. Inter haec exercitus Lotharii^' gravi* peste* fati-
gatur^; ex insueto quippe^ calore et intemperie aeris dis-
solutus dissinteriae^ vel clienteriae morbo corripitur, ex qua
*) Iste Eobertus fuit nostris temporibus alter quodaraodo Machabeus.
Cuius prelia, quae cum Brittonibus et Normamiis gessit, si per
omnia scripta fuissent, Macbabei gestis aequiperari potuissent add.
man. s. XII. in cod. B 3.
**) busso blusso add. man. s. XI. in margine cod. B 2.
a) deest A3. b) nordm. Al. c) rapiunt ^3. d) sagitta ^3. e) Tali — finita
desunt A 3. f) fortunio A 1. g) classem repetunt ^3. h) loco ^3. i) rodberti A;
routberti B 1. 2. k) stren. — et desunt A 3. 1) odo .4 1. m) rodb. A; riitb. B 1;
rotb. B 3. n) rodb. A; rotb. B 1. 2. o) et — commissus desiait A3. p) sarac. B 1.
q) in beneventiim .4 3. r) affrica A 3. s) depopulati sunt ,4 3. t) hlud. A 1;
lod. A 3. u) contrahens ad loth. omissis mediis A 3. \) galiiis B 1. w) misit, ut
sibi virtute franc. opit. .4 3. x) nusilio B 1. y) hloth. A 1. z) desinteriae A 1:
dissent. A3.
1) Filius Konradi I. et frater Konradi II. ad a. '6(^Q commemorati:
abbatias tenuit cum alias tum St. MaHini Turonensem et S. Germani
Autissiodorensem ; Dilmmler II, 151. 2) ^.841 Saraceni urbe Bari
capta in lialia consederunt ; BiimmJer I, 192 sq. 3) De hac expeditione
a. 866 suscepta et j)er sequentes annos continuata cf. DimmUr II, '2'db sq.
A.^11 etiam urbs Bari a christianis recuperata est; Diunmler II, 2{ob sq.
94 REGINONIS CHRONICON. A. 868.
plaga* innumerabilis multitudo extincta est; plurimi etiam
aranearum^ morsibus perierunt, ut iam tunc daretur intellegi^,
quod propter duriciam*^ et cor inpoenitens^ Deus non solum
Lothario^ verum^ etiam omni regno eius adversaretur. Re-
vertitur itaque in Franciam non^ sine gravi, ut^ dictum^
estS dispendio suorum.
868.
(867NOV.13). Anno dominicae incarnationis DCCCLXVIIL^ Nicholaus^
sanctissimus et perbeatissimus™ papa post multos" pro
Christo hibores et posf^ multa pro sanctae ecclesiae inviola-
bili statu certamina migravit ad caelestia regnaP-i, recep-
turus'1 pro administrata fideliter sibi credita dispensatione
a largissimo Domino inmarcescibilem^ gloriae coronam: de
cuius Deo placitis actibus plura poterant dici relatu digna,
nisi brevitati studentes causas rerum magis summatim notare
quam explanare proposuissemus. Denique post beatum Gre-
gorium^ usque^ in presens nuUus presul in Romana urbe
pontificali* honore sublimatus illi videtur aequiperandus.
Regibus ac tyrannis imperavit eisque ac si dominus orbis
terrarum auctoritate prefuit; episcopis et^ sacerdotibus reli-
giosis ac'' Domini mandata observantibus humilis^ blandus,
pius ac^ mansuetus appai'uit, inreligiosis^ et a recto tramite
exorbitantibus terribilis atque austeritate plenus extitit, ut
merito^ credatur alter Helias Deo'' suscitante nostris in^
temporibus exsurrexisse, etsi non corpore, tamen spiritu et
virtute.
Huic sanctissimae^ memoriae viro Adrianus in ponti-
(Dec, 14). ficatu successit^. Quod* cum Lotharius^ rex*^ certa*^ reia-
868 (Febr.) tiouo comperisset, ei talia scripta^ direxit^: 'infausta relatio
Epist. Loth. et^ in ainbiguog hactenus manens, ut ita dicamus. acriter nostrae sereni-
tatis transverberavit aures, intimandoc, quod beatae recordationis
Ps. 83, 7. domnus Nicholaus^ abi hac lacrimarum valle vocante Christo decesserit,
cum^ sanctis, ut credimus, inestimabiliter coronandus. Nec diflfert, ut
omnis christiana religio de tanto pontifice doleat et omnis ordo aeccle-
siasticus^ de pmdentissimo papa ingemiscat. Eevera nos potius deflemus,
a) quorum .-1 3. b) a ranarura B 2. c) intelligi A 3. B 3. d) dur. cordis A.
e) lupenitens B. f) hloth. A 1. g) sed omnl A 3. h) cum gr. A 3. i) deest A 3.
k) DCCCLXVIIII. A3. 1) Nicol. Al. 3. m) beatiss. ^l; sanctus papa A 3.
n) multos — post cUsunt A3. o) deest B. p) ad dominum A3. q) rec. — propos.
desunt A 3. r) inmarcessib. B 1. s) usque in pr. desunt A 3. t) pont. hon. subl.
desunt A 3. u) ac A 3. v) ac — observ. desunt A 3. vr) inreligiosis autem fA.J A 1;
a recto autcm tr. A 3. x) domino A 1; deo — tempor. desunt A 3. y) deest A. z) s. mem.
viro desunt A 3. a) Haec .4 3. b) hloth. A 1. c) dee.<t A 3. d) certa rel. desunt A.
e) verba A 3. f) et — dicamus desunt A 3. g) inambigua A 1. h) nicol. A 1. 3.
i) ab — valle desunt A 3. k) cum — commisimus desunt A 3. 1) deest B2.
1) 867 Nov. 13; cf. Bummler II, 210—217. 2) Gregorium I. (Magnum)
590 — 604. 3) Hadrianus II. 867 Dec. 14 tmpa consecratus est;
Dummler II, 222 sq. 4) Hanc epistulam (Mansi XV, 831 — 832)
Lotharius mense Fehruario a. 868 videtur misisse; cf. Dilmmler II, 227.
REGINONIS CHEONICON. A. 868. 95
qui causas nostrae calumniaea et fraudulentas aemulorum nostrorura
quaerimonias tam benigno patri aequitatis ac iustitiae lance ponderandas
ac determinandas ad tempus et in parte commisimus; sed, quod lugubriter
replicamus, plus apud sanctitatem illius valuere^ nostrorum inimicorumc
insidiae et simulatae deceptiones, quam nostra simplex et pura defensio.
Nos enim litteris et verbis indesinenter proclamantes et diversis legatio-
nibus eadem repetentes humiliter postulavimus , ut nos et accusatores
nostri iuxta divinas et humanas leges sui^^ pontificii audientiam mere-
remur, ut ratio docet, nostram presentiam exhibendo; sed semper repulsi
sumus'. Et post pauca: 'Sed quia Deus omnipotens princeps pastorum
in illa sancta^ sede vestri^ pontificatus apicem sublimavit, si tempus
arriserit, vestrum multipliciters desideramus conspectum et vestris Deo
dignis animari coUoquiis ac melliflua benedictione potiri'. Et in fine
ipsius epistolae: 'Interea modis omnibus obsecramus, ut de vestra
optabili^i prosperitate litteris vestris celsitudinem nostram certam red-
dentes carae filiationis munus nobis impertiri dignemini.
A(l haec supradictus papa rescripsit i, sedem sancti^
Petri semper paratam esse dignam satisfactionem suscipere^
nec, quod divinae humanaeque leges iuste decernunt, um-
quam reppulisse^ : itaque, si se immunem ab obiectis sciret,
cum omni fiducia sedem apostolicam oporteret adire, ut ex-
petitam benedictionem perciperet™; si autem culpam recogno-
sceret, nihilominus absque hesitatione venire festinaret, con-
digna° poenitentiae^ remedia suscepturus.
2>. 580. *HisP temporibus gens Vulgarumi-2 ferocissima'" ac belli- (864).
cosa relictis idolis abrenuntiatisque^gentilium superstitionibus
in Christum ex permaxima parte credidit^; et abluta salu-
tari baptismatis unda in reh"gionem christianam transiit.
Directi sunt autem a sede apostolica in eandem gentem
sacerdotes ac viri religiosi, qui populum adhuc rudem divinis
informarent preceptis et incultam barbariem sacris dogma-
tibus excolentes Christo gratum habitaculum prepararent.
Ut huius vere sanctae devotionis opus prosperum obtineret
effectum, Ludowicus* christianissimus rex, qui Germanis
imperabat, non mediocre prebuit supplementum. Ferunf^^
autem de huius gentis rege, quod a tanta perfectione post
perceptam baptismi gratiam ceperit, ut'' diebus ornamentis'^
a) calumpniae B 1. 3. b) valuernnt A 3. c) deest A: aemnlorum nostrorum A 3.
d) eius .4 3. e) deestAS. f) viri B2. g) multiformitev .4 3. h) obtabili .4 1.
i) beati A 3. k) percipere A 1; recipere A3. 1) repuUisse B 2. m) acciperet .4 3.
d) condignae A3. o) penit. B l. 2. p) His — prebnit supplementum desiint A 3.
q) uulgrornm .4 1; bnlgarum B 3. r) fortiasima A 1. s) adren. B 1. t) hlud. .4 1.
n) Fertur de eodem rege A 3 (a. 867). v) quod A 1. w) hornam. B 1.
1) De hac epistula alihi nihil comperimus; cf. Binnmler II, 228, ' Neues
Archiv' XV, 321. 2) /. e. Btilgari, gcns originis Finnicac, scd cum Sclavis
mixta, quae Moesiam aliasque in dextra Danuhii ripa regiones occupa-
verat atque etiam Marahensium regno, aniequam Ungari intcrvenerunt,
paene finitima videtur fuisse; cf. Dummler I, 33 sq. 3) A. 8G4, ut
videtur, Bogoris Bulgarorum rex haptismum cum nomine Michaelis
accepit; quo facto etiam suhditos suos christianos fieri coegit. Diimmler
II, 187 sqq.
96 EEGINONIS CHRONICON. A. 869.
regiis iiidutus^ coram^ populo^ procederet, noctibus vero^
sacco vestitus latenter ecclesiam intrans super pavimentum
ipsius^ basilicae'^ substrato sibi*^ tantum cilicio prostratus
in oratione iaceret. Non® post multum tempus divina in-
spiratione commonitus regnum terrenum dimisit, ut in caelis
aeternaliter regnaret cum Christo; et ordinato in suo loco
(889). reo;em filium suum maiorem^ natu ^, comam capitis deposuit
habituque sanctae conversationis suscepto monachus effectus
est, elemosinis, vigiUis et orationibus die noctuque^ intentus.
Interea filius eius, quem regem constituerat, longe a paterna
intentione et operatione recedens predas cfpit exercere, ebrie-
tatibus, comessationibus et libidinibus vacare et omni cona-
mine ad gentilitatis ritum populum noviter baptizatum^ re-
vocare. Quod cum pater audisset, nimio zelo accensus^ sacrum
habitum deposuit et militiae cingulum resumpsit et cultu
regio indutus, adsociatis sibi Deum timentibus, filium per-
secutus est: quem mox absque difficultate c^pit, oculosque
eius effodit, et in^ carcerem misit ; deinde convocato omni
regno suo filium iuniorem 2 regem constituit, interminatus
(893). coram omnibus, similia fore passurum, si in aliquo a recta
christianitate deviaret. His ita patratis, deposito cingulo
et resumpto sanctae religionis habitu in^ monasterium in-
gressus in sancta conversatione reliquum vitae presentis
tempus duxit.
869.
869. Anno dominicae incarnationis DCCCLXVIIII.™ Lotha-
rius'^ Romam profectus est°; quo cum pervenisset, ab Adriano
pontificeP honorifice susceptus est^. Qui*i ab eodem presule
sciscitatus^ si monita pii patris domni Nicholai^ cum omni
vigilantia* hactenus observata" haberet^ et prestitum^ ius-
iurandum inviolato^ foedere^ custoditum"^, ab illo deceptus,
joh. 8, 44. qui in veritate non stetit, qui^ non solum mendax est, sed
etiam pater omnis mendacii, respondit se ita omnia obser-
vasse^, ac si divinitus sibi essent imperata. Cumque pro-
ceres et optiraates, qui"^ cum eo venerant, eadem testifica-
rentur nec ulla opposita persona inveniretur, quae* adversus
a) indutas B 2. b) deest A 3. c) ecclesiae A. d) tantum sibi B 1. e) Non —
tempus duxit clesunt A3. f) in suum locum rege filio fuo maiore (A.) A 1, g) nocte-
que A 1. h) pabtiz. B 1. i) accessus B 1. 2. k) oculisque erutis in .4 1. 1) deest A 1.
m) DCCCLXX. A 3. n) Hloth. A 1. o) est — perveni.sset desunt A 3. p) papa A 3.
q) A quo interrogatus A3. r) suscitatus B 2. s) nicol. A 1. 3. t) diligentia A 1;
c. o. vig. desunt A 3. u) conservata (A.J Al. v) conservasset A3. -w) custodisset A 3;
custoditum. Qui A 1 ; custoditumque B 1 ; custoditum .q. B 2. x) qui — mendacii de-
simt A 3. y) servasse A 3. z) q. c. e. ven. desunt A 3. a) qui B 1. 2.
1) Wladimiro, qui quattuor annos (c. 889—893; regnasse fertur; cf.
Diimmler III, 354 sq. 2) Simeonem, qiii a. 893 — 927 regno praefuit.
3) Quae hic narrantur , ea a. 8G9 lul 1 non Bomae, secl in monte
Cassino acciderunt; Dummler II, 238 — 240.
KEGINONIS CHKONICON. A. 869. 97
regiam auctoritatem legitimum auderet controversiae inire 869.
certamen*, universalis^ papa talia^ prosequitur: 'Si vestrae
testificationis^ verbis^ veritas suffragatur, cum omni alacri-
tate mentis^ omnipotenti^ Deo multiplices'' gratiarum actiones
referimus. Restat ergo, fili carissime, ut ad confessionem
sancti Petri accedas, ubi Deo^ propitio^ salutarem hostiam*^
pro tua non tantum corporis quam animae^ incolumitate^
immolabimus, ex qua te nobiscum participari oportet, ut
per^ hanc participationem membris Christi, unde abscisus
videbaris, merearis incorporari'. Finita igitur missarum
sollempnia^, invitat summus^ pontifex^ eundem^ regem ad
mensam^ Christi acceptoque in manibus corpore et sanguine
Domini ita eum alloquitur: 'Si innoxium te recognoscis a
prohibito^ atque^ interdicto tibi a domno Nicholao'' adulterii
p. 581. 'scelere et hoc fixa mente statutum^ habes, ut nunquam
diebus^ vitae^ tuae^ Waldradae pelicis°^ tuae dudum° a te
repudiatae miscearis nefario concubitu, fiducialiter^ accede^
et^ sacramentum salutis aeternae tibi ad remissionem pecca-
torum profuturum percipe^: si autem tua conscientia te
accusat^ et^ loetali vuhiere sauciatum proclamat, aut iterum
redire mente^ disponis in mechiae volutabroP, nequaquam
sumere presumas, ne forte^ ad iudicium et condempnationem
tibi eveniat, quod-i fidelibus ad remedium preparavit divina
providentia'. Qui mente captus, obduratus^ pariter^ et ob-
cecatus% absque retractatione communionem corporis* et
sanguinis Domini^ de manu pontificis sumpsit, non^ ex-
pavescens illam sententiam, quae dicit: Horrihile est"^' iV Hebr.io,si.
cidere in manus Dei^ viventis. Qui enim manducat et bihit i.Cor.11,29.
indigne, iudicium sihi manducat et hihit. Deinde conversus
isdem^ presul ad sequaces ac fautores regis, unicuique^
communionem obtulit in haec verba: 'Si domino ac regi tuo
Lothario^ in obiecto adulterii crimine favorem non prestitisti
neque consensum prebuisti et Waldradae et aliis ab hac
sede apostohca^ excommunicatis non communicasti, corpus
et sanguis domini nostri lesu^ Christi^ prosit tibi in vitam
aeternam!' Igitur, quisquis in his se laesum sciens ausu^
temerario^ communionem sub tali contestatione porrectam
sumere presumpsit, divino^ iudicio percussus ab hac luce
subtractus est, antequam subsequentis anni rediret principium;
perpauci, qui se a communione subtraxerunt^, vix mortis
periculum evaserunt^
a) conflictum A 3. b) deest A 3. c) testificationi A 3. d) host. sal. A. e) pro
corporis et animae tuae inc. A 3. f) incolomitate ^ 1. B i. g) per h. part. demnt A 3.
h) Finitis ig, miss. sollempniis A. i) missam B Z. k) nicol. .4 1. 3. 1) hoc fixum ^3.
m) pellicis .4 3. n) dud. a te rep. de<^unt A 3. o) accipe A 3. p) volutabrum -4.
q) quod — providentia desunt A 3. r) obduratusque .4 3. s) coecatus A 3. t) corp.
— Dom. desunt A3. u) deest A. v) non — bibit desitnt A3. w) dees^t B2. x) domini J 1.
y) idem A 1; deest A 3. z) nuicuique .4 1. a) hloth. Al. b) deest A 3. c) dei ^3.
d) substraxere ^3. e) evasere A 1.
98 REGINONIS CHRONICON. A. 869.
(Ann. Prum.). PoiTO* Lotliarius^ Roma egressus morbo corripitur et
Aug. 9. Placentia^ civitate'^ perveniens diem clausit extremum VI.
Id. Augusti^. Tanta autem strages in prefati regis populo®
facta est, ut non peste perisse% sed hostili gladio corruisse
virtus ac nobilitas totius^ regni^ videretur, quae^ eo tempore
tantae f^cundidatis erat, ut in modum densarum segetum
pullulans veluti quodam examine imperii fines^ repleverit.
Carolus^ certa^ relatione^ comperiens, Lotharium^ regem
obisse, mox* regnum illius occupare nititur^: Mettisque per-
veniens'^ ab Adventio prefatae^ urbis* episcopo^ et^ non-
(Sept. 9). nullis aliis^ primoribus favorabiliter^ exceptus^ in regnum
(Oct.). sublimatur indeque™ digrediens^ Aquisgrani palatium in-
gressus est^, eo^ quod sedes regni esse videretur. Ubi multo
(Dec). plures ad eum confluxerunt.
Carebat° autem ea^ tempestate* urbs TrevirorumP et
Colonia Agrippinensis*! pontificibus, siquidem^, ut premisimus ^,
amborum^ presules in Italia ab* hac luce subtracti sunt.
(870 lan.). Inito^ autem rex cum optimatibus consilio, Bertulfum'^ ne-
potem supradicti^ Adventii episcopi ecclesiae Trevirorum"^
prefecit. Actum^ est autem, ut iste vir episcopalem obtineret
dignitatem, interventu et^' ope predicti Adventii, qui eo* tem-
pore^ plurimum apud regem^ poterat% eo quod illi assen-
tando in adipiscendis regni negotiis ambitiosius faveret.
Porro Coloniae Aprippinae^ rex^ Hilduinum abbatem^ pre-
ponere^ temptavit in*^ pontificali cathedra, fecitque a Fran-
cone episcopo Tungrensis® dioceseos" in Aquis palatio pres-
biterum ordinari ad titulum sancti Petri predictae metropolis.
Dum^ haec in regno Lotharii^ aguntur, Ludowicus^ rex
infirmitate detentus in Baioariorum^ finibus lecto decumbebat.
Audiens itaque^, a fratre sepedictum regnum taliter^ invasum,
aegre tulit et cum omni^ festinatione legatos direxit, qui
a) deest A 3. b) hloth. ^11. c) placentiam A; plasentia B 3. d) civitatem A 1;
deest A 3. e) in pop. eius A 3. f) deest A 1. g) Quo B 3. h) fines imp. A.
i) Karolus A. k) veniens A. 1) et a J. 1. m) Inde A. n) eo — videretur desunt A 3.
0) Karebant ^ 1. p) treveris A3. q) agrippina A3', agripinensis B 1. 2. r) pre-
sulibus quia A 3. s) ambo A 3. t) defuncti erant A 3. u) In. — consilio desunt A 3.
v) Karolus Bertolfum A3. w) treverensi A3. x) Actum — dignit. desunt A3.
y) et 0. prev. desunt A 3. z) eum A. a) valuit A 1; valebat A 3. b) deest A 3.
c) preferre A3. d) in pont. cath. desunt A3. e) tungrensi episcopo in A; trun-
grensis B3. f) Dum haec usque in finem anni in A 1 prius omissa postmodo in dudbus
foliis addita sunt, quorwn prius periit; Dum — aguntur desunt A 3. g) hloth. A 1.
*h) hlud. Al; lod. A 3. i) bauuariae A 3. k) audiensque A 3.
1) Ex Ann. Prum.; de moHe Lotharii BummJer II, 242 — 246. 2) De
hac expeditione cf. Dummler II, 281 — 294. 3) Qui sedit 855 — 875.
4) Mense Octohri et iterum, ut natalem Domini ibi celehraret; Dummler
II, 286 n. 2 et 289. 5) V. a. 865 ; Guntharius etiamtuyn vixit.
6) Sithiensem (St. Omer), fratrem aut certe proinnqimm Guntharii archi-
episcopi depositi; Diimmler II, 290. 7) Sive Leodiensis (855 — 901):
is enim imus ex quinque episcopis Coloniensis metropolis suffraganeis
Carolo se dediderat.
REGINOXIS CHEOXICON. A. 869. 99
eum obnixe rogarent, ut ab^ hac temeraria invasione cessaret
nec solus indebita presumptione usurparet, quod utrisque
haereditario iure aequaliter competebat; regno decederet^,
quousque Deo pristinam sospitatem*' reddente venire<^ posset,
ut pariter colloquerentur et de eiusdem regni statu, quod^
iustitiae et aequitatis iura dictabant, pari voluntate decer-
nerent. His^ cum tali mandato premissis interim Liutbertum^
archiepiscopum Magontiacae^ urbis^- ' occulte Coloniam dirigit
hortaturque'', ut^ omni arte satageret^ ordinationem Hilduini^
prevenire et ex ipsius^ civitatis clero episcopum consecrare
p. 582. stu*deret^ per electionem civium. Qui assumptis secum aliis (870).
episcopis- recto* itinere' Diuza°^ castrum^ pervenit; et for- (lan.).
midans, ne forte' insidiae sibi a Caroli fautoribus molirentur°,
nequaquam^ Rhenum transiitP, sed destinatis missis^ man-
davit, ut honestiores ex clero et nobiliores ex populo sibi
ad eundem^ castrum occurrerent. Illis iussa complentibus
episcopus ex parte regis eos^ alloquitur, ut sibi consulerent
et quam citius^ ex proprio grege presulem eligerent; se ad
hoc destinatum esse^ ut, quemcumque communi consilio
preficiendum decernerent", statim consecraret. Ad haec illi
respondent, Hilduino'' episcopatum esse datum, iamque pres-
biterum ad ipsam sedem ordinatum, omnesque pene manibus
datis eius dominationem susceptam haberenf^, nulla ratio
permitteret, ut alium eligerent. Quibus ille econtra^: 'Si
electionem^' vobis a rege concessam despicitis, in arbitrio^
et^ potestate regis est^, quem vobis velit dare episcopum;
tamen* pro certo scitote, quod ante triduum alium quam
Hilduinum^ habebitis'^ episcopum'. His auditis unanimiter (^ian. ?).
elegerunt Willibertum, venerabilem virum, quem nimium
rennuentem ac"^ refugientem*^ ordinavit predictus^ antistes
cum aliis consacerdotibus^-'*; et^ cum omni clero et populo
Rheni fluenta transfretavit et eum honorifice in^ sede ponti-
ficali imposuit omnibusque* rite peractis sub omni celeritate
recessit. Carolus comperta ordinatione nimio"^ furore accen-
ditur ac mox Coloniam proficiscitur; quippe dum haec age-
a) ab — usurparet desunt A3. b) discederet ^3. c) sanitatem A3. d) ven. p. ut
desunt A3. e) quod — dictabant desiint A3. f) His — premissis desiint A3. g) luutb. £1;
liudb. B 2. h) moguntiae ^3; mogontiacae B 1. 3; magontiae B 2. i) deest A 3.
k) hortatus A 3. 1) hilduvini A 3. m) diuzam A 3. n) tenderentur A 3. o) non A 3.
p) transit B 1. q) destinans mandatos A 3. r) idem B 2; illuc sibi occ. A 3. s) Quos
venientes ex p. r. all. A 3. t) quantocius A 3. u) ut electum ab eis --1 3. v) hilduvino
iam A 3. w) suscepisse A 3; ubi haberent — eligerent desunt. x) deest A 3; contra B 1.
y) inquit add. A 3. z) erit ^3. a) tamen — episc. desunt B2. b) hilduvinum A3.
c) habetis B 1. d) deeat A 3. e) liutbertus archiepiscopus A 3. f) sacerd. B 3.
g) et rhenum transfretans eum A 3. h) sedi A. i) et sub. cel. A 3.
1) Qui sedit 863 — 889. 2) Scilicet quattuor praeter Franconem Colo-
niensis ecclesiae suffraganeis , Liutberto Monasteriensi , Tlieoderico
Mindensi, Egibeiio Osnabrugiensi, Odilbaldo Traiectensi, insuper etiam
Altfrido infra commemorato. 3) Deutz. 4) A. 870 lan. 7.
100 REGINONIS CHEONICON. A. 870.
rentur a* missis Ludowici^ Hilduinus*' apud Aquis palatium
in regio^ obsequio morabatur. Willibertus® episcopus et
omnes, qui in^ eius ordinatione^ consenserant, Rhenum trans-
euntes sevitiam regis declinaverunt. Rex, cum neminem
repperisset, in^ quem suas iniurias ultum ire^ posset, via,
qua venerat, regressus^ est. Interea^ iterum legati a Ludo-
wico^ mittuntur, orantes, ut a regno discederet; sed™ cum
minime adquiesceret, novissime Liutbertum archiepiscopum
(lan. 22). ct Altfridum episcopum de Saxonia i, prudentissimum virum,
Ludowicus° legatos dirigit, mandans, ut unum e duobus
eligeret, aut cito a regno recederet aut sibi cum fratre pug-
nandum foret''. Qui eum tanta ingenii arte tantaque con-
stantia adgrediunturP, ut absque dilatione recederet eti in
proprio regno se reciperet^. Posf^ haec supradicti reges
conventum celebrare disponunt-^ in loco, qui dicitur Marsana^,
iuxta Mosam.
870.
870. Anno dominicae incarnationis DCCCLXX. ^ Ludowicus^
(Aug. 8). et Carolus^ una*^ cum optimatibus et^ proceribus^ suis ad
Marsanam venientes regnum quondam Lotharii^ aequis par-
tibus^ iuter se"^ diviserunt^. Qualiter^ autem haec divisio^
facta sit, quia omnibus pene notum est, supervacuum duxi-
mus adnotare.
Carolus^ conventu^ absoluto^ ad Heristellium^-6 per-
rexit, c]uia ei idem palatium^ in parte^ acciderat; Ludo-
wicus'^ vero^ ad Aquis palatium rediit, ubi duobus fere
mensibus lecto decubuit, adversa^ valitudine preventus''.
Denique cum a partibus orientis veniens Ribuariorum^ ter-
minos intrasset, in quandam regiam villam, nomine Fla-
meresheim^, ad hospicium divertit. Cumque solarium domus
conscendisset stipatus obsequentium muititudine^, repente
a) a m. lud. desunt A3. b) lod. B 1. c) hilduvinus A 3. d) regis A. e) Villi-
bertus B 1. f) deest A 3. g) ordinationi A 3. h) abhinc usqti.e in fiaem anni in A 1
in folio post addito. i) ultuire B2; ulciscere corr. ulcisci B 3. k) reversus A3.
1) hlud. JL 1; lod. A3. m) sed — recederet desunt A3. n) hlud. ^4 3. o) sciret A3.
p) aggressi sunt A 3. q) seque in s. r. rec. A 3. r) Post — Mosam desunt A 3.
s) DCCCLXXI. A 3. t) Kar. A. u) hloth. A 1. v) aeque A 3. w) inter se par-
tibus A 1. s) Qual. — adnotare desunt A3. y) div. haec A 1. z) haristalium A 1;
haristallium A 3. a) idem pal. ei .4 1 ; idem ei pal. A 3. b) sorte A 3. c) hlud. A 1;
lod, A 3. d) deest A 3. e) adv. val. prev. desunt A 3. f) ad rib. fines venisset et
in vlUa regia sol. ascendisset A 3. g) obsequentibus A 3.
1) Episcopiim HilclesJieimensem 847 — 874; Carolus tunc Aqiiis miptias
ciim Ilichilde celehravit. 2) Praeseriim cum Ludowicum reconvaluisse
audivisset. 3) Mart. 6 reges Aquis constituerunt, ut regnum Lotharii
partitione quam aequissima inter se divideretur. 4) Meersen. 5) De
hac partitione 870 Aug. 8 facta Diimmler II, 297 — 300. 6) Herstal;
ceterum Carolus non illuc, sed Liftinas (Estinnes) se contulit. 1) Cuius
morhi causa casus ille fuit, qui hic paido infra narratur; Diimmler
II, 300. 8) Flamersheim prope Euskirchen.
EEGINONIS CHRONICOX. A. 870. 101
ipsum* solarium, quod* nimia^ vetustate erat^ putredine re-
solutum^, trabibus^ fractis* corruit, et inter* ruinas* eius^
rex graviter^ adtritus est, ita^ ut duae costae eius a sua
compage^ disiungereutur. Et^ cum omnes accurrissent eum-
que perisse arbitrarentur^, ipse a loco, in quo ceciderat,
surgens suis se representavit, asserens se nihil mali passum,
et ultra, quam credi potest, dissimulato languore sequenti
p. 583. die contra^ fratrem ad Marsana^ proficiscitur^- 1. *Tanta^
huius principis duricia, tanta animositas fuit, ut, cum etiam*
fragor fractarum^ costarum adinvicem collidentium a non-
nullis audiretur, nemo tamen propterea^ audierit eum suspi-
rium trahentem* vel* gemitum^ emittentem.
Per idem tempus Carolus™ Carlomannum^ filium suum (873).
oculis privavit^. Siquidem predictus rex ex° HirmindrudeP
regina tres filios susceperat, Carolum™ scilicet% Carlomannum"
et Ludowicumi; sed^ duo ex his infeliciter perierunt. Nempe^
Carolus™ levitate iuvenili ductus^, temptare volens Albuini, (864).
fratris^ Bivini et Bettonis, audatiam ac saepe laudatam con-
stantiam, alium^ se esse simulans, cum ex venatione vesper-
tinis horis idem" Albuinus quadam die reverteretur, super
eum solus^ impetum fecit, veluti^' equum, in quo sedebat,
violenter ablaturus. Ille'^ nihil minus existimans quam filium
regis, evaginato gladio ex adverso eum in capite percussit
moxque terrae prostravit, deinde muhis vulneribus confossum
semivivum reliquit, arma pariter et caballum secum auferens;
debilitatus ergo membris ac vultu deformatus pauco tempore
supervixit^. Albuinus^ cognito, quod filius regis esset, in
quem talia exercuerat, celeriter aufugit mortisque periculum
declinavit^.
Porro Carlomannus°, cum* adhuc esset^ puerulus, iussu (854).
patris adtonsus^ clericus eftectus^ est^; dehinc'^ procedente
tempore ad diaconatus officium, quamvis invitus atque coactus,
in presentia genitoris ordinatus est^ legitque publice evan- (860).
a) deest A 3. b) vet. et putr. res fuerat A; fuerat deest A 3. c) tantum ^3. d) com-
pagine A 1. e) Et — passum desunt A 3. f) arbitr. — represent. desunt A3. g) obviam
fratri A. h) marsanam ^l; ad marsanam ^3. i) profectus est .^1 3. k) Tantae
fuit animositatis A3. 1) propter hoc ^l; deest A 3. m) Kar. A. n) Karlom. A.
0) Nam ex ^ 3 «. 873. p) irmandrude A 1; irmindrude A 3. q) hlud. A 1; lod. A 3.
t) Nempe — ductus desunt A 1; Nam Kar. tempt. ^3. s) fratris — laudat^m desunt A3;
fr. Biv. desunt B 2. t) alium — venatione desunt A3. u) idem — revert. desmit A3.
v) veluti — ablaturus desunt A3. •«■) quem ille non agnoscens interfecit A3. x) Albiunus
Al; postquam audiens filium regis esse fugiens mortem devitavit ^4 3. y) devitavit ^4.
z) factus et post diaconus ordinatus est .4 3. a) deestA3. b) Deinde.41; dehinc —
ministr. desunt A 3.
1) Casus iJle aceidit, non ciim Marsanam, sed cum Marsana Aquasgrani
Ludowicus 2^roficisceretur. 2) Anno 873; v. paulo infra. 3) Anno
864; TJilmmler II, 103. 4) Moiiuus est a. 866 Sept. 29; Diimmler
II, 149. 5) Anno 854; Bilmmler II, 320—322. 6) Anno 860 ab
Hildegario Meldensi episcopo; eodem anno abbatiam St. Medardi
Suessionensem , deinde a. 865 St. Germani Autissiodorensem , postea
etiam St. Amandi et St. JRicharii abbatias accepit.
102 EEGINONIS CHEONICON. A. 871.
gelium et pontifici missam celebranti iuxta morem ministravit.
Post haec* per apostasiam recedens ab^ ecclesiastica religione,
(870). abiciens ac spernens neglegenter gratiam, quae ei data erat
per impositionem manus, alter lulianus efficitur. Collecta^
quippe predonum non modica turba*^ ecclesias Dei c^pit de-
vastare, ea, quae pacis sunt, inpugnare, cuncta diripere et
inaudita mala perpetrarei; p^o quibus cum® crebro a patre
correptus^ fuisset® nec tamen ullatenus a coepta^ pravitate
(873). cessaret, novissime ex precepto patris ei oculi eruuntur^, ut
supra meminimus; iusto Dei iudicio lucem exteriorem amittens,
qui interiorem, quae Christus est, a suo pectore effugaverat,
in tenebras exteriores missus, qui interioribus sua sponte se
tradiderat. Orbatus itaque Ludowicum^ avunculum^ suum
adiit, miseriarum^ et°^ calamitatum suarum aerumnas apud
eum lugubriter deplorans; ille" miseratione motus Abster-
nacum°-2 monasterium sancti Willibrordi ei ad subsidium
(881). vitae presentis concessit, ubi non multo post tempore® mortuus
est et sepultusP.
871.
(872). Anno dominicae incarnationis DCCCLXXI.i Adrianus
(Dec. 14). papa migravit ad Dominum, et lohannes summi pontificii
culmen'^ adeptus est ^.
871. His® diebus^ Adalgisus dux Beneventanus^ Grecorum
persuasionibus* corruptus adversus Ludowicum^ imperatorem'^
manum levavit. Etenim^ eius"^ hortatu^ plurimae civitates
provinciarum Samnii, Campaniae et Lucaniae a Ludowico'
recedentes Grecorum dominationi se subdiderunf*. Quibus®
cognitis® imperator in provincia Samnitica^ exercitum trans-
fert^ petiturus* harum provinciarum caput Beneventum ditis-
simam^ et^ opulentissimam civitatem. Adalgisus^ adventare
a) hoc A3. b) ab hac ^cles. A 1; ab — efficitur deaiint A3. c) Collectis predonibus
eccl. vastabat et in. mala perpetrabat A 3. d) multitudine non modica A 1. e) deest A 3.
f) coniperetur A 1. g) accepta B 2; acepta B 3. h) iussu eius oculis orbatus lod. A 3.
i) hlud, ^ 1; lod. -.4 3. k) patruum A. 1) mis. — deplorans desunt A 3. m) et cal,
desunt A. n) Qui ^. o) eptemacum ^-1. p) temp. post m. et sep. est .4. q) DCCCLXXII.
A3. r) culmen pontifici A 1. s) benaventanus A 1. t) suasione A3. u) hlud. A 1;
lod. A 3. v) imperarem A 1. w) cuius A 3. x) ortatu B 1. y) in provinciam samni-
ticam A 3. z) transferet A 1. a) peritus B 2. b) deest A 3. c) Ad, vero territus ad A 3.
1) Anno 870 propter coniurationem detectam a patre honoribus privatus
et in vincula coniectus est. Unde cum effugissei, et per unum annum cum
turpissimis sodalibus latrociniis vitam degisset, a. 871 iterum in custo-
diam datus et a. 873 ocuJis privatus est; Dinnmler II, 356 — 358.
2) Echternach, ubi mortuus est a. 881; cf. Ann. Ultraiect. (SS. XV, loOO;.
3) Hadrianus a. 872 aut exeunte Novembri aut ineunte Decembri mor-
tuus est, lohannes VIII. Dec. 14 ordinatus usque ad a. 882 sedit ;
Diimmler II, 351. 4) De hac belli causa alibi nihil traditur: non
contra Beneventanos, sed contra Sarracenos profectus Ludowicus a. 871
exerciium per jines Benevenianorum disperserat, cum subito Beneventani
fortasse Engelbergae impjcratricis avaritia et crudelitate lacessiti coniu-
ratione facta eum aggressi sunt; Diimmler II, 271 sqq.
REGINONIS CHRONICON. A. 871. 103
exercitum sentiens timore perterritus ad callida argumenta
convertitur et Benevento egressus imperatori ultro se offert,
paratum* se esse et semper fuisse ad eius obsequium pro-
fitetur, numquam defectoribus se^ assensum prebuisse iura-
p. 584. mento confirmat; deinde muneribus regem° sibi*^ *conciliat®
ac mox in pristinam recipitur gratiam.
Imperator in^ Campaniam et Lucaniam ad civitates,
quae defecerant, copias transponit^; quas absque difficultate^
in*^ deditionem^ recepit, excepto^ Capuam, quae, quia quadro
lapide erat<^ constructa, audaciam repugnandi civibus^ pre-
buit*. Cingitur itaque obsidione'' omnisque aditus intrandi^
vel exeundi penitus intercluditur, regio in circuitu vastatur,
cuncta'^ hostili rapacitate diripiuntur; novissime vites, oli-
veta et ceterae° fructiferae arbores radicitus exciduntur.
Capuani desperatis rebus episcopum civitatis adeunt: corpus
sancti Germani episcopi, cuius^ animam venerabilis pater
Benedictus in spera ignea ab angelis in caelum viderat?
deferri, in feretro levant et sic portis apertis supplices castra
imperatoris petunt, orantes^i eiusdem sancti interventu sibi
veniam largiri. Augustus, ut totus pietatis visceribus affluebat,
misericordia motus erratus^ atque^ excessus benigne^ indulsit
precepitque^ exercitui ab excidio retrahere manum^ Expulsis
itaque Grecis custodes ex numero satellitum'^ in civitatibus,
quas receperat, locat et sic" Beneventum^ proficiscitur, ubi
aliquantisper decreverat immorari. Exercitus longa civitatum"^
obsidione fatigatus genitale solum c§pit suspirare, post^
emensos labores quietem desiderare, coniugum ac liberorum
dulces amplexus ante oculos mentis reducere et hac ex causa
paulatim cotidie^ diffluere.
Interea'^ xAdalgisus, ut erat^ callidus^ ingenio*, impera-
torem alloquitur, cur vires suorum nullis existentibus causis
profligaret, cur^ agros villasque suae dicioni subditas hosti-
liter depopulari permitteret; oporteref^, ut et fessis optata®
quies concederetur et regio, quae* iam pene devastata erat*,
ciementia principis salvaretur. Flexus his suggestionibus^
imperator exercitum ex permaxima^ parte absolvit^ et ad
a) paratum — profitetur desurd AZ. b) deest ^ 1 ; se defect. consensisse --1 3. c) ira-
peratorem A 3. d) deest A 3. e) concilians in gr. rec. A 3. f) in camp. et luc.
desunt Ad. g) transmisit J. 3. h) dific. jBI; dilfic. B2. i) excepta capua A.
k) obsidine B 1. 1) intr. — penitus desiint A 3. m) cuncta — dirip. deaunt A3.
n) ceteraeque A. o) cuius — deferri desurd A 3. p) vidit A 1. q) orantes — largiri
desunt A 3. r) precebitque A 1. s) manum retrahere A; ut ab e. m. retraherent A 3.
t) ex suis A 3. u) deett B 2. v) in benev. A 1. w) civitatium ^ 1. B 2. x) post
— reducere de&tint A 3. y) cot. paul. A; quot. .4 3. z) Interim B 2. 3. a) deest A 3.
b) callidissimus A. c) cur — permitteret desunt A3. d) oportere, ut f. requies conc. A 3.
e) obtata .-1 1. B 1. f) maxima .-1 3. g) abs. et ad pr. desunt A 3.
1) Capua iam «.868 expiignata est : tunc unum Tarentum, quodSaraceni
tenehant, imperatori restitit.
104 REGINONIS CHEONICON. A. 872.
propria repedare^ permisit^; ipse^ cum paucis in eodem loco |
remauet^, nil adversi"^ suspicatus. Adalgisus regem destitutum
suorum viribus cernens, iamdudum^ conceptam iniquitatem
(Aug. 13). parturit et cum suae^ conspirationis^ sectatoribus^ palatiura,
in quo imperator meridie quiescebat, occupare nititur. Rex^
a strepitu et clamore irruentium excitatus lecto desilit, arma
corripit et cum perpaucis^ corporis sui^ custodibus ad^ ho-
stium domus turbatus repentina inruptione procedit^ aditum-
que ferro intercludens hostem a liminibus arcet. Adalgisus
sentiens, non siue discrimine hostia™ domus esse penetranda,
ab introitu pedem retrahit palatiumque flammis iubet exuri.
Interea^ rex^ dextras sibi dari petit pacemque obnixe deposcit;
cui responsum est, non aliter petita^ impetraturum, nisi
prius® iureiurando devovisset, numquam se diebus vitae suae
Beneventi fines intraturum neque ex calumnia, quam tuuc
patiebatur, vindictam aliquando exacturum^. Allatis itaque
sanctorum pignoribus, necessitate constrictus sacramentum,
(Sept. 17). quod ab® eo^ exigebatur, iuravit statimque postera*^ die a
Benevento exivit.
872.
872. Anno dominicae incarnationis DCCCLXXII.p Ludowicusi
imperator Romam venit^ ibique conventum celebrans coram
summo pontifice multa super Adalgisi tyrannide conquestus
est. A^ senatu Romanorum idem^ Adalgisus tirannus atque
hostis reipublicae declaratur, bellum° adversus eum decer-
nitur. lohannes^ papa* imperatorem a iuramento, quo se
obligaverat, auctoritate Dei et sancti Petri absolvit, affir-
mans nihil sibi obesse, quod ob mortis periculum evadendum
coactus fecerat, nec sacramentum esse dicendum, quod contra
salutem reipublicae, quamvis cum multis execrationibus, fuerit
prolatum. His exhortationibus principis animum ad redi-
viva certamina jDrovocat. Tamen, ne a suis periurus'^ dice-
retur, nequaquam ipse contra tirannum procedit, 'sed reginam * p. 585.
a) redire A. b) Ipse vero A. c) permansit A 3. d) nihil mali A 3. ei deest A 3.
f) suis A 3. g) sectoribiis A 1. h) Imperator clamore A 3. 1) paucis A 3. k) ad
— inrupt. desunt A 3. 1) procedens A 3. m) ostia A 3. n) Imperator A 3. o) a ben.
post. die A. p) DCCCLXXIII. A3. q) Hlud. ^l: Lod. A3. r) Tunc a A.
s) bellum etiam A. t) lobannes autem A. u) peiurus B 1. 2.
1) Non domum dimissus, sed x>er urhes et casteUa ducatus exercitus
distentus fuit, cum coniurati imperatorem opprimerent; v.supra. 2) Im-
perator, pjostquam per triduum in turri quadam firmissima se defendit,
tandem Aug. 16 igne admisso coactus in deditionem venit et usque ad
Sept. 17 in custodia ientus est ; tum iureiurando liuiusmodi interpjosito
se non idturum poUicitus domum dimissus cst. Cf. DiimmJerll, 271 — 273.
3) Bavenna, uhi hiemcm degcrat, imperator a. 872 ad pentecosten cele-
hrandam jRomam se contidit; Diimmler II, 341 sq. 4) Immo Hadrianus
tunc nondum mortuus.
EEGINONIS CHRONICON. A. 873. 105
cum exercitu dirigit*-i. Adalgisus certis^ indiciis colligens,
bellum adversum se summis viribus parari hostemque se ac
tirannum esse denunciatum, suae nequiciae^ conscius metu
percellitur et spem vitae in fuga ponens in Corsicam insulam
secessit ibique ad tempus delituit^-2.
873.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXIIL ^ locustaram (Ann. Pram.).
inaestimabilis multitudo mense Augusto ab oriente veniens totam
pene pervastavit Galliam^. Quae maiores erant quam caeterae
locustae habebantque^ sena^ alarum remigia, et, mirum dictu,
ut castrorum acies distinctis ordinibus per aera ferebantur
vel terrae incumbentes castra^ metabantur. Duces curn
paucis exercitura itinere unius diei preibant', quasi loca apta
multitudini provisuri. Circa horam nonam, ubi duces pridie
venerant, insidebant, nec a loco occupato movebantar, quo-
usque sol suum representaret ortum^, tunc per turmas suas^
proficiscebantur, ut in parvis animalibus disciplinam mili-
tarem cerneres. Segetibus vescebantur, quae ab eis ita de-
pastae sunt, ut veluti^ inmani^ tempestate consumptae vide-
rentur. Spatium diurni itineris quatuor aut quinque milibus
extendebatur. Pervenerunt autem™ usque^ ad^ mare Brit-
tannicum superficiem terrae cooperientes, in quo° Deo volente
violentoP ventorum^ flatui inpulsae^ atque^ in profundum
absportatae dimersae'" sunt. Aestu vero atque refusione
oceani reiectae littora maritima^ repleverunt; tantaque con-
geries facta est, ut ad^ instar montium cumulatae coacer-
varentur: ex earum foetore ac putredine aer corruptus diram
pestem finitimis generavit, ex qua multi perierunt^
Per idem tempus^ Carolus^' Andegavensem obsidebat
urbem^. Denique Nortmanni'^, postquam Ruotbertum^ et
Ramnulfum^' et alios nonnullos generosae stirpis viros, qui
patriae terminos armis tuebantur, Deo habitatoribus^ terrae
a) deest A 1; misit A 3. b) deest A 1. c) nequiae B B. d) latuit A. e) DCCCLXXIIII.
A. B 1. 2. f; habebant ^ 1. g) sona B 3. h) castros A 1. i) vhibant B 3.
k) sol oriretur A 3. 1) deest A 3. m) vero A 3. n) deest B. o) britannicum,
ubi A 3. p) violenti B 1; violaeti B 2. q) flatu ventorum A 1. r) deraersae A 3.
s) deest A. t) ex qua m. p. desunt A. u) P. tempus idem A 1. v) Kar. A 3. vr) nord-
manni A 1. B 3; northm. B 2. x) rotbertum ^3: rotb. B 2. y) ramaolfum ^.
z) habitatores A 3.
1) Ludowicus ipse ciim exercitu contra Adalgisum profectus Capuae
consedit, quo Engelberga eum secuta est. 2) De fuga AdaJgisi niliil
notum est: ex contrario tiinc ille, id qiiod noster iemcre quasi causam
helli supra narravit, cum Graecis se coniunxit. Quo factum est, ut
imperator re infecta tandem a. 873 cum eo pacem a lolianne papa
conciliatam iniret. 3) Haec omnia ex Ann. Prumiensibus pristinis
sumpta esse videntur; ei, qui ad nos venerunt (SS. XV, 2), od a. 874
exhibent: locustarum inestimabilis multitudo totam pervastavit Galliam.
Ad rem ipsam cf. Diimmler II, 3G9 sq. 4) Bummler II, 361 sq.
106 REGINONIS CHEONICON. A. 873.
adversante occiderunt, cum nemo inveniretur, qui eorum
violentiae resisteret, sollicitati paucarum civitatum vel regionum
direptione*, ex^ preda singularum, quantae opes universarum*'
essent, animo^ prospicientes, Andegavis civitatem civibus
fuga dilapsis® vacuam reperientes ingrediuntur. Quam cum
munitissimam et pro situ loci inexpugnabilem esse vidissent,
in laetitiam effusi hanc suis suorumque copiis tutissimum
receptaculum adversus lacessitas bello gentes fore decernunt.
Protinus navibus per Medanam fluvium ^ deductis muroque
applicatis, cum^ mulieribus^ et parvulis veluti in ea habi-
taturi intrant, diruta reparant, fossas vallosque renovant et
ex ea prosilientes^ repentinis incursionibus circumiacentes
regiones devastant. Quod cum^ Carolo tam pernitiosa pestis
in visceribus regni interclusa nuntiata^ esset, ilico ex omnibus
regnis, quae suae ditioni parebant, veluti ad commune in-
cendium extinguendum exercitum^ colligit atque castris in
circuitu positis civitatem obsidione cinxit™. Et quia Medana
fluvius a partibus Brittanniae urbis murum alluebat, Salomoni
regi^ Brittonum mandat, ut contractis auxiliis citius ad-
ventaret, ut communem hostem communibus viribus expug-
narent^. Qui assumptis secum multis Brittonum milibus
super ripam fluminis Medanae tentoria figitP. Igitur ex
omnibus partibus urbe obsidione circumdata, multis diebus
undique summa virtute dimicatur, nova et exquisita machina-
mentorum genera applicantur; sed conatus regis prosperitatis
effectum non optinuit, quia^ et loci facies non facilem pre-
bebat accessum et paganorum valida manus, quia pro vita
res erat, summo resistebat conamine. Exercitus inmensae
multitudinis cum longe obsidionis tedio, fame et gravi pesti-
lentiae morbo adtereretur, cernentes Brittones urbem inex-
pugnabilem conati sunt fluvium a suo alveo dirivare'', ut exsic-
cato naturali meatu^ naves *Nortmannorum invadere possent.
C^perunt itaque fossam mirae profunditatis ac latitudinis
aperire; quae res tantum^ formidinis metum Xortmannis
ingessit, ut absque dilatione ingentem pecuniam Carolo*^ polli-
cerentur^, si soluta obsidione eis ex suo regno liberum pre-
beret egressum. Rex turpi cupiditate superatus pecuniam
recepit et ab"^ obsidione recedens"^ hostibus vias patefecit.
Illi conscensisy navibus in Ligerim revertuntur et nequa-
a) deceptione B 2. b) et ex A3. B 1. c) universarium Al. d) deest A 3.
e) lapsis A 3. f) mur, appl. cum desunt B 2. g) muneribus B 1. h) prosiliuntes B 2.
i) Cumque Karolo A 3. k) nuntiatum B 3, 1) exertitum A 1. B 1. m) cingit A3;
cincxit B 1. n) rei A 1. o) expugnaret. Quia sumptis A 1. p) fixit B 2. q) qui B 2.
D derivare A 3. s) metn A 1. t) tantam formidinem A3; taritae B 2. u) Kar. A3.
v) pollicerent B 1. 3. w) deest A. x) soliita A 3. y) consensis B 1.
1) Mayenne,
REGINONIS CHRONICON. A. 874. 107
quam, ut* spoponderant, ex regno eius recesserunt; sed in
eodem loco manentes multo peiora et inmaniora, quam antea
fecerant^, perpetrarunt.
874.
Anno dominicae incarnationisDCCCLXXIIIL^ Ludowicus (875).
imperator, qui Italiae regnum regebat, morituri. Fuit vero (Ann. Prum.?).
iste princeps^ pius^ et misericors, iustitiae deditus, simpli-
citate purus^, ecclesiarum Dei^ defensor, orphanorum^ et
pupillorum pater, elemosinarums largus largitor^, servis
Dei humiliter se submittens^, ut iusticia eius maneret in
seculum^ et cornu eius exaltaretur in gloria™. psaim. 92, ii.
Eodem anno Salomon rex Brittonum'^ a Pasquitano^ et 874.
Vurfando ducibus suis dolo interficitur 2 ; post cuius mortem
cum hiiP duo regnum eius inter se dividere vellent, sed in
divisione dissentirent, eo quod maxima pars Pasquitani^i
partibus faveret, bellum ab utrisque summis viribus instau-
ratur. Pasquitanus^, quamquam maiore multitudine habun-
daret, Nortmannorum tamen auxilia pecunia conducit eaque
ad supplementum virium suo exercitui miscet et mox contra
aemulum ad pugnam proficiscitur. Vurfandi satellites videntes,
vires regni ad Pasquitanum^ concessisse, c^perunt ab eo
diffugere, ut vix mille cum eo in acie remanerent^ qui et
ipsi coeperunt suadere, ut secederet mortisque periculum
declinaret; se cum paucis innumeram multitudinem sustinere
non posse. Ad haec ille respondit: 'Absit', inquit^, 'optirai
commilitones, ut hodie faciam, quod numquam feci, scilicet^
ut inimicis meis terga vertam et gloria nominis nostri* in-
fametur. Melius" nobiliter mori, quam ignominia'^ vitam
servare; nec diffidendum de victoria. Fortunae vires cum
hostibus experiamur; neque enim salus est in multitudine,
sed potius^ in Deo'. Huiuscemodi exhortationibus"^ animatis
sociis super triginta et eo amplius, ut ferunt, adversariorum
milia irruit; clamor in caelum tollitur, pugna summa virtute
conseritur. Vurfandus cum suis confertissimam hostium
aciem irrumpit"^ et, veluti herba pratorum recisa^ ante acumen
falcis cadit et uberrimae segetes procella tempestatis dese-
a) deest B 2. b) fecerunt ^l. c) DCCCLXXV. ^3. d) iste pr. vero A 1. e") Lod.
It. imp. mor., vir pius A 3. f) simplex A 3. g) deest A 3. h) orfanorum B.
i) largitor largus A 1. k) servorum Dei humilis servitor B 2. 1) seeulum seculi A 3,
uli et — gloria desunt. m) secula A 1. n) brittanorum -4 1; britanniae -.4 3. o) pasti-
qnano A. p) hi .4 3. B 2. q) pastiquani A. r) pastquit. A 1; pastiqu. ^4 3. s) rema-
nerunt A 1. t) mei A 3. u) Melius est A 3; est postmodo addituin in B 3. v) igno-
miniosam B 3. w) exort. .4 1. B 1. x) inrumpit B 1. 3. y) recita B 3.
1) A. 875 Aiig. 12; Diimmler II, 385 sq. Tamen liaud scio ati haec
qiioque ex AnnaUhus Pnmiensihm petita sint. 2) SaJomon a. 874 a
ducihus Pascwithen et Givrivand aliisque coniuratis captus et oculis
privatus lun. 28 mortuus est; Dilmmler II, 3G3 sq.
108 REGINONIS CHRONICON. A. 874.
viente^ prosternuntur^, ita ferro caedit sternitque omnia.
Raro^ in illo regno in ullo prelio tantum sanguinis fusum
est. Pasquitanus^ ut mactari suos more pecudum vidit,
cum paucis^, quos^ gladius necdum consumpserat^, fugit.
Porro Nortmanni, qui in auxilium fuerant^ evocatiS mona-
sterium sancti Melanii episcopii ingressi sunt ibique se more
solito communiunt et succedente nocte fuga dilapsi ad naves
revertuntur. Fuit vero^ gestum hoc pr^lium in campis iuxta
civitatem Redonis^.
Erat hic^ Yurfandus"^ genere inter suos clarus, sed vir-
tutum experimentis nobilitate clarior, quae tanta in illo fuit^,
ut animi magnitudine viriumque gloria inter^ suos, ut dixi-
mus, nulli videatur? esse secundus; ad^ cuius audatiam
mentisque constantiam^ demonstrandam unum e multis ponere
(868). placuit. Nam cum^ Salomon rex hiemis* tempore aliquando
contra Nortmannos castra posuisset^, ut ab eorum incursione
fines regni sui tueretur, ibique multis diebus resideret, qua-
dam die cum sermo inter socios tereretur^ de audatia^ et
duricia Nortmannorum, predictus Yurfandus se"^ ultra vires
presumens arroganter iactavit, si rex cura exercitu recederet,
se audere^ tantummodo cum suis in eodem loco rema*nere^
et^ tribus diebus post discessum^' regis immorari. Distabant
vero castra Brittonum a Nortmannorum^ classe tantum octo
milibus. Xunciata^ sunt verba, quae Yurfandus quasi leviter
protulerat, nescio a quo, Hastingo paganorum^ duci^. Non
multo post interiecto tempore datis quingentis vaccis Salomon
pacem cum Nortmannis fecit;- et acceptis obsidibus cum re-
dire in regnum disponeret, legatus Hastingi*^ eum taliter
alloquitur: 'Nuntiatum est Domino meo, te tantum® virum^
habere, qui se iactet, quod te recedente solus^ cum suis
hoc in loco audeat remanere. Si ergo tantus est, quantus
sibi videtur, incunctanter remaneat, quia dominus meus vult
eum videre audacisque viri desiderat^ notitiam habere'.
Interrogatus autem* Yurfandus a rege, utrum tale aliquid
a) deseveniente £ 1. b) proteruntur ^ 3. c) Raro — est desunt AB. d) pasti-
quanus A 3. e) c. p. fugit, quos gl. n. cons. ^3. f) qui superfuerant A3. g) con-
sepserat A 1. h) fuerunt A, i) convocati B 2. 3. k) deest A 3. 1) huic A 1.
m) uuarfandus B 1. n) fuit in illo B 2. o) i. s. u. dix. desunt A 3. p) videretur J.3.
q) ad — placuit desunt A3. r) const. — multis desunt B 3. s) deest A 1. B 2. 3; sal.
rex cum B 1. t) hyemis A 3. B 2. u) teneretur B 2. v) audacia A. w) de ^ 1 ;
deest A 3. x) tant. aud. B 2. y) decessum A 1. zi nor mannorum B 1. a) nun-
tiata A. b) nortmannorum A 3. c"^ duci pag. B 2. d) hastigni B 2. e) talem A 3.
f) virium A 1. g) solis B2. h) et aud. v. vult A 3, i) deest A 3.
1) ,5'^. Melaine prope Ligerim (dipartement Maine et Loire). 2) Bennes.
Tamen, cnm neitter alterum devincere posset, terrainter eos divisamansit:
charta quaedam a. 878 data cst regnante Pascweten et Wrhwant Bri-
tanniam (Dilmmler II, 363 n.). 3) A. 868 Salomonem cum Francis
contra Hastingum Normannorum ducem bellum gessisse constat: Diimmler
II, 279.
EEGINONIS CHRONICON. A. 874. 109
professus* esset, responclit se talia^ dixisse et haec^ eadem
factis velle probare'^; protinusque licentiam ibi remanendi
petit^. Cum a principe obiurgaretur, cur tam fatua ob-
stinatione detentus pro verbis inaniter in^ ventum^ prolatis
vellet® mori suosqiie morti tradere, nullatenus adquievit,
asserens, nisi manendi^ licentiam daret, nequaquam illi fidelis
in reliquum foret^. Sed cum Salomon inrevocabilem eius
animum perspexisset, dare ei solatium ex suis satellitibus
voluit; quod^ rennuit^ suscipere, affirmans^, si alios quam
suos secum haberet, iam non essent vera, quae^ spoponderat,
Rex cum omnibus copiis in regnum recessit et* Vurfandus
in eodem loco cum ducentis fere viris remansit ibique quin-
que diebus expectavit. Sexta°^ nocte Hastingus quendam
captivum a vinculis absolvit^ et eum ad Vurfandum direxit,
mandans, ut sibi ad vadum cuiusdam torrentis inter tertiam
et secundam° supervenientis diei horam occurreret, ut mutuis
colloquiis fruerentur. Qui nihil cunctatus arma corripere
sociis imperat et ad condictum locum absque mora pergit;
prospiciensqueP vadum torrentis inter suos et adversarios
quasi limitem fore, nullo modo ibi consistere voluit, sed
transvadato^ gurgite ultro obviam hostibus procedit. Nort-
manni admirantes animositatem atque audatiam^ viri ab eo
declinarunt nec eum bello lacessere^ ausi sunt. Ille* usque"^
sextam horam^ intrepidus expectans, cum neminem adversae
partis venire cerneret, cum suis ad propria reversus est.
Nec illi animus minus in mortem invictus quam in hostem
fuit. Denique post peractam victoriam raorbo gravatus^ ad ex-
tremum deducitur^; cuius invalitudinem cum persensisset Pas-
quitanus^, resumptis viribus fautores eius^ bello adgredi parat*.
Qui timore perterriti^ ad ducem confugiunt et cum lacrimis
ei minas Pasquitani^ aperiunt, petentes contra imminens^
periculum consilium. At ille hortatur, ut adversus hostem
audacter'^ procedant suum vexillum ferentes polliceturque
victoriam. Qui cum respondissent, sine eius presentia non
audere cum adversariis congredi, spiritum, qui una cum
viribus corporis iam pene eifugerat, resumens, quia nec
pedibus neque® equo poterat ire, iubet se in lecto portari
et ante aciem inimicorum exponi et sic subire*' certamen.
Quod cum satellites fecissent^, mox hostes in fugam versi
sunt. Patrata victoria cum eum reportare vellent ad'^ domum,
a) profusus A 1. b) deest A3. c) facere velle B2. d) perit .4 1; petere ^3.
e) velle B. f) remandi B 2. g) cleest B l. h) qui ^3. i) renuit ^3. B 2.
k) adfirmans ^ 1. B 3. 1) esset verum quod A 3. m) Quinta A 3. n) abs. a
vinc. B 2. o) terciam secundamque B 2. p) perspic. A 3. q) transudato .4 1.
r) audaciam A. s) lacessire A 1. t) Ille autem B 2. u) usque in A 3. v) sextam
ad horam B 2. w) gravatis A 1. x) ducitur A 3. y) pastiqu. A 3. z) ipsius A.
a) adgreditur B 2. b) pert. tim. B 2. c) imminentis B 3. d) audaciter ^4 1; deesl B2,
e) nec A 3. f) subicere A 1; subiri A 3. g) fec. eius B 2. h) deest A3. B 2.
110 KEGINONIS CHRONICON, A. 876.
inter manus militum spiritum, qui tandummodo* in pectore
palpitabat, exalavit^. Paucis^ interpositis diebus Pasquitanus*^
et ipse defunctus est ^. Post liorum duorum continuas mortes
Vidicheil® ex filia Herispoi regis natus^ et Alanus frater
memorati Pasquitani'^ Brittanniam inter se partiti sunt; inter
quos etiam multa iurgia et bella^ fuerunt. Sed Vidicheiles
iu prelio, quod contra Nortmannos magis audacter quam
provide gesserat, interempto^, in ditione^ Alani omnis Brit-
tannia concessit, qui^ et hanc strenue hactenus gubernat^.
(Ann. Prum.?). Eodem auuo Carolus^ Romam perrexit et datis apostolico
(875). lohanne^ et Romanis magnis muneribus imperator creatur^.
876.
Ann. Prum. * Auuo dominicac incarnationis DCCCLXXVI.^Ludowicus^ * p- 58
rex apud Franconofurt^ palatium diem clausit extremum Jl
Aug. 28. V. Kal. Septembris sepultusqueP est in monasterio sancti I
Nazarii, quod Lorasham^ nuncupatur^. Fuit autem iste ■
princeps christianissimus, fide catholicus, non^ solum^ secu-
laribus, verum'* etiam^ ecclesiasticis disciplinis sufficienter
instructus; quae religionis sunt, quae pacis, quae* iusticiae
ardentissimus exsecutor, ingenio callidissimus, consilio pro-
videntissimus, in dandis sive subtrahendis publicis dignita-
tibus discretionis moderamine temperatus: in preliis^ victorio-
sissimus, armorum quam conviviorum apparatibus studiosior,
cui maximae"^ opes erant instrumenta belhca, plus diligens
ferri rigorem quam auri fulgorem. Apud quem nemo in-
utilis valuit, in cuius oculis perraro utilis displicuit, quem
nemo muneribus corrumpere potuit, apud quem nullus per
pecuniam ecclesiasticam sive mundanam dignitatem obtinuit^,
sed magis ecclesiasticam probis moribus et sancta conver-
satione, mundanam devoto servitio et sincera'^ fidelitate.
Habuit autem hic gloriosissimus rex, cuius memoria in bene-
dictione est, reginam nomiue Hemmam^ sibi^ in matrimonium
a) solo A 3. b) exhalavit .4 3. B 2. c) Paucis autem B 2. 3. d) pastiqu. A 3.
e) iudicheil A. i\ pella Al. g) iudicheile A; uidech. B 2. h) ditionem AB. B 1.
1) qui — gubernat rfes?mi!^3. k)Karolus^3. 1) iohanni ^3. .fil. m) DCCCLXXXVI.
A 1; DCCCLXXVII. B 3. n) Lod, A 3. o) franconevort A 3; franccnafurt corr. B 2.
p) sepultus A 3. q) lorasam B 2. r) deest A 3. s) et A 3. t) quaeque A 3.
u) proelio B 2. v) maxime A 1. B l. tv) optinuit .4 1. B 1. x) sibi — iunctam
desunt A 3.
1) Qiiae quando facta sint, non constat: certe inter annos 878 et
2) Quoniam Gwrwand gener Erispoii fuisse dicitur, haud scio an Vidi-
chetl aut filius aut nepos illius fuit. 3) V. infra a. 890. 4) Obiit
anno 907. P. 5) Carolus statim Hludowico imperatore defuncto anno
875 Boniam ivit, et die natalis Domini coronatus est. P. Conf. Dummler
II, 388 — 390 et 397 sq. Fortasse haec quoque ex Ann. Prum. petita sunt.
6) Ex Ann. Prumiensibus ; Diunmler II, 412 sqq. 7) Filiam Welfi
comitis, quam a. 827 in matrimonium duxit (f 976 lan. 31); Diimmler
I, 26 et II, 424 sq.
KEGINONIS CHRONICON. A. 876. 111
iunctam, quae nobilis genere fuit, sed, quod magis laudandum,
nobilitate mentis multo prestantior; ex qua tres filios suscepit^
excellentissimae indolis, videlicet Carlomannum^, Ludowicum*^
et Carolum^, qui felici sorte post discessum^ patris imperii
moderati sunt gubernacula.
Carolus^ audito, quod frater a seculo recessisset, nimia, ut
aiunt, exultatione perfusus est, arbitratus portionem regni
Lotharii, quam*^ isdem*^ frater tenuerat, in suos libitos^ con-
cessuram. Exercitum ergo^ quanta potuit celeritate, adunavit^
et cum omnibus viribus regnum^ ingressus^ ad^ Aquis^ palatium
venit; ubi paucis diebus moratus Coloniam profectus est™.
Dum^ haec aguntur in memorato° regno, CarlomannusP
primogenitus Ludowici^ Italiae fines intraverat^, cupiens eam
paterno suoque subiugare dominatui. Siquidem^ Ludowicus^
imperator iam, ut diximus, ab hac luce subtractus fuerat
et Carolus* imperatoris nomen reportans ex Italia excesserat;
Carolus* vero^ frater eius" in Alamannia morabatur. Porro
Ludowicus*!, qui ad patris obitum fuerat funerisque eius
obsequia^ condigno honore celebraverat, apud Franconofurf^
principalem'' sedem orientalis regni residebat. Cui cum
nuntiatum'' esset, quod Carolus^ avunculus^ eius iam regni
paterni terminis occupatis circa Rheni fluenta castra posuisset,
nimio furore accenditur^ statimque legatos ad eum dirigit,
orans, ut memor esset germanitatis atque consanguinitatis,
memor esset nominis* domini nostri* lesu Christi, cuius
mentionem coram nonnullis testibus facientes ipse et frater,
quando regnum inter se diviserunt, terribili essent alternam
pacem adinvicem* pacto polliciti, et pertimescens^ tantum
nomen*^ in vanum accipere redderet Domino iuramenta sua,
foedus, quod ad*^ alterutrum pepigerant, inviolabile maneret®;
parceret gladio et humanum fundere sanguinem tam dira
cupiditate infectus formidolosius* exhorresceret; foret sua
sorte contentus et funiculo hereditatis divinitus sibi collato
pacifice frueretur, ahena iura non invadens, non subtrahens,
non perturbans; non^ esset in tanto viro vanae gloriae tiphus»,
non^ superciHi fastus, non alterius usurpandi terminos am-
bitio; sed iusticia, caritas et concordia regnaret, ac* summum
pax^ inter illum et nepotes teneret omnino* fastigium. Sed
a) habuit prestantissimae J. 3. b) carolomannum A 1 : karlom.^3; carlm.i?2. c) Lod. ^3.
d) kar. A3. e) decessum A l. B 1. f) Karolus ^3. B 1. g) quam — tenuerat
desunt A3. h) idem£2; hisdem £ 3. 1) libitus A3; libitos corr. libitvs B 1.
k) deest A 3. 1) aquas A 1. m) venit A 3. n) Cum B 2. o) lode^ici A 3.
p) Karlom. A 3. q) lodew. A 3. r) intravit B 2. s) Nam A 3. t) Kar. A 3.
u) suus A 3. v) obsequia corr. obsequium B 3. w) franconefort A 3. x) nunciatum A,
y) patruus A3. z) succenditur A3. a) deest A3. b) permesticens A 1. c) nomen
tantum A 1. d) deeat A. e) manere sineret A 3. f) ne A 3. g) typus B 2.
h) non — ambitio desunt A3.
1) I)e hac expeditione et sequenti bello DiXmmler '^III, 31—37.
-^
112 EEGINONIS CHRONICON. A. 877.
huiuscemodi monita Carolus* sprevit, asserens se cum fratre,
non cum nepotibus pepigisse.
Interim Ludowicus^ exercitum ex Saxonia, Turingia^ et
orientali Francia congregat et, ut in filio non tantum paternos
vultus'^, quantum animi subtilitatem artiumque ingenia re-
cognosceres^ castra e regione Coloniae contra castra Caroli*
super ripam fluminis magno apparatu collocat, ipse autem
cum omni liostili^ virtute inter Con^fluentes et Andrenacum * p. 589.
Rhenum transit. Nec^ defuit, qui ad aures Caroli^ perferret,
nepotem cum omnibus copiis Rhenum transisse. Tunc primum
animadvertit Carolus*, se a castris Ludowici^ esse illusum.
Movit vero^ absque mora exercitum et cum quinquaginta et
eo amplius, ut ferunt, milibus in pago Meginense non longe
ab Andrenacoi castello^ adversus eum ad pugnam procedit;
Ps. 32, 16. 17. sed 'non salvatur rex in multa virtute, fallax^ enim^ equus
ad salutem'. Siquidem inito certamine Reginarius comes,
qui regium™ vexillum ferebat, primo impetu extinguitur;
confertissimae acies a^ Ludowici^ sociis irrumpuntur^, et,
sicut ignis in stipula immissus furit^ et^ in momento cuncta
devorat, ita vires adversariorum ferro^ conterunt, terrae pro-
sternuntP. Exercitus Caroli* graviter caesus terga vertit, et
Ludowici^ victoria fuit, Carolus^ videns suos fugere et ipse
fuga vitam servavit, sero secum revolvens, quanti discriminis
sit, aequitatis iura divinarum humanarumque legum institu-
tionibus roborata immoderatae cupiditatis ambitione violari
(Ann.Prum.). velle^. Acta cst autcm haec strages YIIL Idus Octobris^.
Post haec convenerunt tres supradicti fratres in loco,
qui dicitur Sualifelt^i-3, et ibi diviserunt paternum regnum.
(Nov.). Carlomannus^ sortitus est Baioariam% Pannoniam et Car-
nutumS quod corrupte Carantanum dicitur^, nec non et
regna Sclavorum", Behemensium^ et Marahensium; Ludo-
wicus^ orientalem Franciam"^, Turingiam, Saxoniam, Fresiam
et partem regni Lotharii: porro Carolo-"^ x^^.lamannia in^
partem^ cessit et aliquae^ civitates ex regno Lotharii.
877.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXVII. Carolus*
senior Romam secundo profectus est, ubi iam pridem^ impera-
a) Kar. A 3. b) lodew. A 3. c) thuringia A 3. d) paternum vultum A 3. e) re-
cognoseens B 3. f) deest A 3. g) Non A 3. h) tamen A 3. 1) castro A 3. k) fall.
e.e. a.ds&\. desunt A 3; faclax^l. \)deestB2. m) deest A. n)lud. a.B2. o) inrum-
pitur B 3. p) conteruntur et prosternuntur A 3. q) sualivelt A 3. r) Karlom. A 3.
s) bauuariam A 3. t) caruntum A 3. u) slavorum A 3. v) beheimensium A 1,
w) frantiam Al. B3. x) caroli ^ 1; karolo ^3; carol-. B2. y) in p. cessit desunt B2.
z) parte B 3. a) aliquot B 2.
1) Andernach in pago MaienfeJd. 2) Ann. Prum. fSS. XV, 2):
Bellum AndriTiaco VIII. Idus Oct. 3) Non in pago ScJnvalafeld, sed
in lietiensi (Riess); Dummler III, 60 sq. 4) Kdrnten, quociun iam
Paxdus Diaconus (V, 22J Carnuntum illud Eotnanorum confundit.
EEGINONIS CHEONICON. A. 878. 113
toris nomeu a presule sedis apostolicae lohanue ingenti pretio
emerat; regnumque Italiae magis in* transeundo vidit, quam
fruendo potitus est^ Ab urbe Roma in Langobardiam^
reversus, Bosoni^ germano^ Richildis reginae Hirmingardem^
filiam Ludowici^ imperatoris in matrimonium iungit. Dies
nuptiarum tanto apparatu tantaque ludorum magnificentia
celebratus est, ut huius celebritatis^ gaudia modum excessisse
ferantur. Dedit insuper eidem Bosoni Provintiam, et corona^
in^ vertice* capitis^' imposita eum* regem appellari iussit,
ut more priscorum imperatorum regibus videretur dominari.
Evolutis deinde paucis' diebus Papiam ingreditur; in qua^
cum in disponendis publicarum^ rerum negotiis animum
intenderet, repente nuntiatum est^ ei, Carlomannum™ cum
ingenti armatorum multitudine Langobardorum terminos°
introisse. Mox pavore solutus, Ticianum^ Padumque transitP
et summo annisu in* Gallias repedare contendit. Sed prius-
quam Alpium preminentia iuga angustaque itinera adtingeret,
aegritudine pulsatur, quam protinus mors subsecuta finem
vitae imposuit. Est autem fama, quod a quodam ludeo,
quii vocabatur Sedechias, poculum mortis ei* propinatum'^
sif, qui ei familiarius adherebat, eo quod in medendis
corporum passionibus singularem experientiam habere dice-
retur^; porro hic sicophanta* erat et magicis prestigiis in-
cantationibusque mentes hominum deludebat. Obiit vero (Ann. Pnim.).
pridie Non. Octobris^. Corpus eius* levatum in feretro aoct. e.
suis extra Italiam deportatur; sed quia foetor intollerabilis"
ex putredine cadaveris baiulantes""' gravabat, compulsi sunt
illud terrae mandare"^. Post aliquantos annos ossa eius^
translata sunt et Parisius in monasterio sancti Dionisii hono-
rifice sepulta. Cui successit'' in regnum filius Ludowicus®.
878.
p.590. *Anno dominicae incarnationis DCCCLXXVIII. eclipsis (Ann. Prum.).
lunae magna facta est mense Octobrio, die XVI.^' Item eodem
mense eclipsis solis accidit, die XXVIIII. circa horam nonam.
a.) deest A3. b) in barcham £2. c) germ&ni Al; germ& injine Uneae B 2. d)irming. ^3.
e) lodew. ^3. f) caelebratis A 1. B2; celebratis corr. celebrationis £1. g) coronam£2.
h) capiti ^3. i) pacis £2. k) ubi^43. 1) puplicarum ^l; pub plicarum £2. m) Karlom.
A3. n) multitudinem B 2. o) ticinum B 3. p) transiit A 3. q) sed. qui vocatur A 1;
nomine sedechia A 3. r) acceperit A3. s) videretur in rasura B 3. t) siccapalnta B2.
u) intolerab. .4 3. B 3. v) portantes A 3. w) eius ossa B 2. x) suo cessit A l. B 1. 2.
y)XV. B3.
1) Non longius qiiam Paviam processit: unde advenfii Karlmanni
fugatus cum lohanne papa Tortonam rediit, ubi Bichildis coniux eius
imperatrix coronata est. Conf. DummJer III, 47 — 54. 2) Buicini
fdio: Dummler II, 286 n. 1. At non Caroli auxilio, sed post mortem
eius ille Irmingardem vi raptam a. 877 uxorem duxit; Diimmler III, 78.
3) In vico Brides ad fluvium Arc iwope montem Cenisium sito undecimo
die, postquam medicinam illafn potavit 4) In monasterio Nantua.
8
114 EEGINONIS CHRONICON. A. 879.
(879). Paucis interiectis diebus^ Ludowicus* rex, filius Caroli^,
qui Balbus appellabatur, eo quod impeditioris et tardioris
esset eloquii, ab hac luce subtractus est. Fuit vero iste
princeps vir simplex ac mitis, pacis, iustitiae et^ religionis
amator. Habuit autem, cum adhuc iuvenilis aetatis flore
polleret, quandam nobilem puellam nomine Ansgard sibi
coniugii foedere copulatam^, ex qua duos liberos suscepit
elegantis formae ac ingentis animi virtute prestantes: horum
unus Ludowicus^, alter Carlomannus^ vocabatur. Sed quia
hanc sine genitoris conscientia et voluntatis consensu suis
amplexibus sociaverat, ab ipso patre postmodum est ei® inter-
dicta et interposito iurisiurandi sacramento ab eius consortio
in perpetuum separata. Tradita est autem eidem ab eodem
patre^ Adalheidis^ in matrimonium, quam gravidam ex se^
reliquit idem rex^, cum obiret; quae tempore pariendi'' ex-
pleto^ enixa est puerum, cui^ nomen avi imposuit eumque
Carolum^ vocitari fecit.
879.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXVIIII. Boso,
de^ quo paulo^' superius mentionem fecimus, audita morte
Ludowici* a Provintia egreditur totamque"^ Burgundiam
occupare nititur. Denique nonnullos episcopos partim minis
partim suasionibus in societatis foedera colligit* et Lug-
dunum^ ingressus ab Aureliano eiusdem urbis metropolita°
et aliis pontificibus in regem super prefatum Burgundiae
regnum inunguitur^, pro nihiloP ducens adulescentes filios
Ludowici* et velut degeneres despiciens, eo quod iussu Ca-
roli^ eorum genitrix spreta atque repudiata fuerit. Quae
res illi magis attulit^i continuum cladium ac periculorum
dispendium, quam gloriae et dignitatis emolumentum^ Si-
quidem iam dicti adulescentes^ Ludowicus^ et Carlomannus^
industria ac studio Hugonis abbatis*-^ et aliorum procerum
in regnum sublimati sunt" et^' eundem Bosonem diebus vitae
suae omni instantia sunt persecuti. Nec solum^ illi"^, verum^
etiam alii reges Francorum^ per succedentia tempora adeo
a) lode-w. A 3. b) Kar. A 3. c) deest A. d) Karlom. A 3 ; carlonannus B 2.
e) ei postm. est B2. f) a patre suo Ad. g) adalcheidis A l: adelheidis J.3; adal-
theidis B 2. h) exe B 2; desunt A 3. i) xer B 2. i') deest A 3. k) nomen a. ei A 3.
l)cuius.43. m) egressus totam .43. n) metropolitano .4. o) inungitur .4. p) nichilo £1. 2.
q) optulit illi magls cont. B 2. r) evolum. B 2. s) adulentes B 2. t) et abbatis A 1.
u) sublimatis B 2. v) soli B 3. w) ipsi A 3. x) verax A 1.
1) A. 879 Ajir. 10; JDummler III, 113 sq. 2) Filiam Bardwini
comitis a. 862; Dummler II, 39. 3) A. 879 Sept. 17; Bummler III, 121 sq.
4) 3Iantalae (Mantaille) prope Viennam Oct. 15 a sex archiepiscopis et
sepjtendecim episcopis electus est; DiimmJer III, 122 — 126. 5) Lyon;
Aurelianus sedit c. a. 875 — 895. 6) Turonensis, de quo cf. supra a. 867.
7) Anjio 880 Carolus AJemanniae rex cum auxiliis fratris Ludowici
agnatos suos ad oppugnandum Bosonem adiuvit; Dimmler III, 144 sq.
\
i
REGINONIS CHRONICON. A. 879. 115
graviter nomen^ eius tulerunt atque exosum habuerunt, ut
inrecuperabili eius deiectione et mortis exitio non modo
principes^ ac duces, sed etiam eorum^ satellites sacramentis
et execrationibus obligarentur'^. Fuit autem tam perspicacis
ingenii, ut^ cum a multis, ut dictum est^, regibus et regnis
assidue insectatus sit, a nullo tamen aut capi aut circum-
veniri aliquando potuerit; tantae moderationis, ut, cum sibi
faventes» proscriptionibus dampnarentur bonisque omnibus
privarentur, numquam insidiis suorum militum fuerit^ petitus
neque* fraude proditus, cum utrumque hostes saepe^ temp-
tassent^
Per idem tempus Ludowicus™, qui Austrasiis^ imperabat, (880).
cognita morte aequivoci^ sui regnum illus invadere disponit
et transvadata Mosa imperii fines occupaviti. Cui occurre-
runtP duo memorati fratres^ cum valida manu; sed inter-
currentibus vicissim legationibus nequaquam pugna com-
mittitur, sed pax roboratur. Adulescentes, quippe ut^ foede-
ratus ab eis recederet Ludowicus™, portionem^ regni Lotharii,
quam avus paterque tenuerat, ex integro illi concesserunt,
addita insuper Atrabatis* abbatia sancti Vedasti^. Facta
itaque pactione datisque sacramentis cum in regnum" idem
rex reverteretur, repente obviam habuit Nortmannorum'^ in-
numeram multitudinem iuxta Carbonariam"^ in loco, qui
vocatur Thimiun^-^, cum ingenti preda ad classem repe-
p. 591. *dantemy. Cum quibus absque mora conflixit et^ Deo* pro-
pitiante* maximam ex^ eis partem gladio* prostravit; reliqui
fuga^ dilapsi in supradictum fiscum regium*^ se communiunt.
Ubi Hugo, filius regis ex pelice natus, cum incautius dimicaret^,
graviter vulneratus ab* hostibus* rapitur et inter adversariorum
manus^ animam reddit. Rex existimans, quod adhuc filius*
vivus* ab inimicis^ servaretur, exercitum^ ab impugnationis^
infestatione* iubet cessare^, ut quocumque pacto illum in-
columem recipere^ posset*. Interea nox superveniens™ regem
cum* suis* redire" ad castra compulit. Nortmanni cadavera
suorum flammis exurentes noctu difl^ugiunt" et* ad classem
a) nomen eius gr. ^3; gr. nomen eius B 2. b) princeps Ai. c) deeat A2. d) se
obligarent Ad. e) tu J5 2. f) e B 2. g) fafentes B2. h) sit A 3. i) noqne B 2.
k) sepe B. 1) certas sen B 2. m) lodew. A 3. n) qui austr. qui B 2. o) ^qui-
tioti B 2. p) cocurrerunt B 2. q) fr. memor. A. r) qn. agebant ut .4 3; quicpe
tu Bi. s) et port. .4 3. t) attrebatis A^. u) in regnum cum A 1. v) normann. B2.
w) cabon. B2. x) thimum A. B Z; thimuin B2. y) repetentem .4 3. z) confli-
gens A 3. a) deest A 3. b) eorum A 3. c) deest AZ; in fugam B 2. d) in supra-
dicto fisco regio A 3. e) natus c. inc. dim. desnnt A 3. f) man. adv. B 2. g) hostibus
A 3; imicis B 2. h) exercitus B 1. 2. i) impugnatione A 3. k) cesare A 1.
1) reciperet J. 3. m) desuper veniens B2. n) adire ^3. o) fngiunt AZ; defu-
giunt B 2.
1) Anno 879 et iterum ineunte a. 880; Bummler III, 117 5^. et 130—134.
2) St. Vaast in urhe Arras; qua in re auctorem errasse DummJer III,
132 n. 4 existimat. 3) Tliimeon prope fliivium Sambre: Diimmlcr
III, 134 sq.
116 REGINONIS CHEONICON. A. 880.
dirigunt^ gressum^. Rex diluculo consurgens, cum filium ex-
tinctum reperisset, nimio dolore afficitur; corpus eius inloculo^
compositum ad Loresheim monasterium imperat deferri ibi-
que tumulari.
880.
(Ann. Prum.). Auno dominicao incarnationis DCCCLXXX. Carlomannus^
rex paralisi^ dissolutus diem^ clausit extremum VII. Non.
Apr. 1 sepultusque^ est^ cum^ debito honore in Baioariam^
in* loco, qui dicitur Hodingas^^-2. Fuit vero^ iste precellen-
tissimus rex litteris eruditus, christianae^ religioni deditus,
iustus, pacificus et omni morum honestate decoratus ; pulchri-
tudo eius^ corporis insignis, vires quoque in homine^ ad-
mirabiles fuere; nec inferior animi magnitudine™. Plurima
quippe bella cum^ patre, pluriora sine patre in regnis Sclavo-
rum°-3 gessit semperque victoriae triumphum reportavit^;
terminos imperii sui ampliando ferro diJatavit; suis mitis,
hostibus terribilis apparuit; alloquio blaudus , humilitate
ornatus, in ordinandis regni negotiis singulari sollertia^i pre-
ditus, prorsus, ut^' nihil ei deesse regiae maiestatis^ competens
videretur.
Huic ex legitimo matrimonio non est nata soboles propter^
infecunditatem coniugis, sed ex quadam nobili femina^ filium
elegantissimae^ speciei* suscepit, quem Arnolfum'^ nominari
iussit"' ob recordationem reverentissimi^ Arnolfi^, Metensis^
ecclesiae* episcopi, de cuius sancto^ germine sua aliorumque
regum""^ Francorum prosapia^ puUulaverat; quod^ non casu
accidisse^, sed quodam presagio portentoque futurorum ac-
titatums videtur. Siquidem ab iilo genealogia^ regum^ caelitus
provisa per intervalla temporum secundis incrementorum
successibus coepit exuberare, quousque in magno Carolo
summum imperii fastigium non solum Francorum, verum
etiam diversarum gentium regnorumque^ obtineret. Post
cuius decessum variante fortuna rerum gloria, quae supra
vota fluxerat, eodem, quo^ accesserat, modo c^pit paulatim
a) deest A 3. b) loco B 2. c) Karlom. A 3. d) parabsi B 2. e) obiit A 3.
f) sepultus A 3. g) bauuaria J. 3; baioaria B 1. h) huodingas A. i) vero — rex
de^uid A3. k) ei B 1. 2. 1) homines A 1. m) magnitudo A3. n) cum — patre
desunt A 3. o) slarorum A 3. p) semper triumpbavit A 3. q) solr reltia B 2.
r) tu B 2. s) maiestatis A. B 3. t) pr. inf. coni. desunt A 3. u) elegantissimum A 3.
v) arnulfum A 3. B 3. w) vocavit A 3; iusti B 2. x) sancti A 3. y) arnulfi A3. B 3.
z) mettenthis B -2; mettensis B 3. a) deest A 3. b) sacro A3. c) germanum B 2.
d) psagio corr. psapia B 1. e) quod — marcescente desunt A3. f) accldisset £3.
g) iacti tantum B 2; actitantum B 3. h) Siqu. geneanalogia B 2. i) regnum Jl 1. B 2. 3.
k; renorumque B 2. 1) quomodo acc. A 1.
1) Comiptum pro XI. Kal. Apr., quod Ann. Fuld. et Ann. necrol. Prum.
(SS. XIII) e.Thibent; aUi tamen et maioris auctoritatis fontes Sept. 22
eum mortuum esse testantur. Dummler III, 1S8 sq. 2) Alten-Oetting.
3) Bohemorum et Mararensium. 4) Nomine Liutsivinda; Bummler
III, 140.
EEGINONIS CHRONICON. A. 881. 117
difflnere, clonec deficientibus non modo regnis, sed etiam ipsa
regia stirpe partim inmatiira aetate pereunte partim steri-
litate coniugum marcescente hic^ solus de tam numerosa
regum posteritate idoneus inveniretur, qui imperii Francorum
sceptra susciperet; quod^ in subsequentibus^ suo in loco
lucidius apparebit.
Ludowicus*^ comperto, quod frater^- obiisset^, Baioariam^
ingressus* Reganasburh^ venit, ubi omnes optimates regni (879).
ad^ eum confluentes eius ditioni se subdiderunt. Concessit^
autem idem rex^ Arnulfo™ Carantanum, quod ei pater iam"
pridem'' concesserat, in quo situm est castrum munitissimum, "^
quod^ Mosaburh^ nuncupaturP- 2, eo quod palude inpenetra-
bili locus vallatus difficillimum adeuntibus prebeat accessum.
881.
p. 592. *Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXI. Carolus^ de
Alamannia^ egressus Langobardorum fines occupavit ac in
paucis diebus totam Italiam in deditionem^ accepit^; et
Romam perveniens a presule apostolicae sedis lohanne et
senatu^ Komanorum favorabiliter exceptus cum magna gloria :Ann. Prum.).
imperator creatus est^
Per idem tempus Nortmannorum* classis Wal^^ fluvium (880).
ingressa" Niumaga^-^ palatio regio"^ applicuit ibique castra
posuit. Quod factum^ cum^ ad notitiam Ludowici^' perlatum
esset^, absque dilatione cum exercitu venit^ et munitionem
obsidione clausit. Conserto nonnullis diebus certamine non
adeo prevaluit, quia palatium^ ingentis magnitudinis mirique
operis hostibus tutissimum prebebaf^ receptaculum^. In qua
congressione captus est ab^ adversariis Everhardus® Saxo^,
filius Meginardi*' comitis, et captivus ductus^; quem^^ postea
mater Evesa magno pretio dato incolumem recepit. Postremo
rex accepta pollicitatione, quod, si ab obsidione cessaret,
Nortmanni continuo regno eius decederent, cum omnibus
copiis recessit. IIIo^ recedente pagani palatium una cum
a) Hic postmodum — inventus est A3. b) quod — apparebit desimt A3. c) seqiien-
libus ^ 1. d) Lod. ^3. e) fr. eius B 2. f) obisset ^3. B 3; obeissct B 2.
e) bauuariam A 3. h) regenesburli A 3. i) ad eum desunt A. k) Conces B i.
1) de?st B 3. m) arnolfo A 1. n) deest A 3. o) mosaburch B 2. p) deest A 3;
nnnc cupatur B 1. 2. q) Kalolus A 3. r) almannia ^ 1. B 2. s) inde dictionem A 1;
in dedicationem B 2. t) normann. B 3. u) per wal A 3. v) niumago A 3. w) regis A 3.
x) ubi ^3. y) lod. A3; liudouuiti B2. z) est Ao. a) paulatim A 1. b) pbeat B 2.
c) habitaculum ^3. d) deest B 2. e) eberh. ^ 1. f) meginhardi A; meginnardi B 2.
g) et capt. d. desur.t A 3. h) Quae Al; qd B2. i) Tunc pagani A 3.
1) lam vivo Karlmanno et ab illo ipso vocatus autumno a. 879; DHmmler
III, 120. 2) I. e. Moorburg, liodie ZaJavar ad flnvium Zala situm;
Diimmler II, 176. 3) lam a. 879 regnum Italicum occupaverat;
Dilmmler III, 106—112. 4) I. e. nohilibus. 5) In aUera expeditione
mense Februario a. 881; DiimmJer III, 178 — 184. 6) Nijmwegen.
7) De hac expeditione a. 880 facta DiXmmler III, 148 sq. 8) De quo
cf. a. 885 et 898.
118 KEGINONIS CHEONICON. A. 882.
munitione flammis* exurentes navibus ascensis hostia Rlieni
repetunt.
881. Item^ eodem anno mense Novembrioi duo reges Nort-
mannorum, Godefridus et Sigifridus^ cum inestimabili mul-
titudine peditum et equitum consederunt*^ in loco, qui dicitur
Haslon® 2^ iuxta Mosam. Et primo quidem impetu finitima
loca depopulantes Leodium civitatem, Traiectum^ castrum,
Tungrensem^ urbem^-3 incendio* cremant; secunda incursione
Piibuariorum finibus effusi^ cedibus, rapinis ac incendiis cuncta
devastant, Coloniam Agrippinam^, Bunnam civitates cum ad-
iacentibus castellis, scilicet Tulpiacum, luliacum^ et Niusa*,
igne comburunt^; post haec Aquis palatium, Indam, Mal-
mundarias et° Stabulaus^ monasteria in favillam redigunt.
882.
(Ann. Prum.). Auuo dominicac incarnationis DCCCLXXXII. Arduen-
nam^ percurrentes Prumiam monasterium ingrediunturP ipso
lan. 6. die epiphaniae Domini, ubi triduo commorantes omnem in
circuitu regionem depopulati sunt. In quo loco innumera
multitudo^ peditum ex agris et villis in unum agmen con-
globata eos quasi pugnatura^ adgreditur^ Sed Nortmanni
cernentes ignobile vulgus non tantum inerme^ quantum dis-
ciplina militari" nudatum, super eos cum clamore irruunt
tantaque caede prosternunt, ut bruta animalia, non homines^
mactari viderentur. His itaque^ patratis, honerati^ preda
ad castra redeunt. Illis discedentibus"^ ignis, qui in diversis
habitaculis accensus^ remanserat, cum nulkis esset, qui eum
extingueret, monasterium consumpsit.
(Ann. Prum.). DumJ' haec aguntur, Ludowicus^ rex morbo gravatus^
lan. 20. apud Francouofurt^ moritur XIII. Kal. Febr.^-"^ sepultusque'^
est* iuxta patrem® in Lorasham^ coenobio. Habuit autem
Liutgardem^ reginam in matrimonium copulatam, ex qua
filium unicum suscepit, quem nomine suo Ludowicum'^ ap-
pellavit^ Sed cum^, ut* premisimus^, post obitum fratris
a) exur. flamis B 2. b) deest A 3. c) sigefr. A 3. d) consident A 3. e) ahslon
iusta B2. f) traiectum B 2. g) tingr. B 2; trungr. Bi. h) tr. et tungr. urbes 4 3.
i) bicendio B 2. k) deest Al. 1) agr. et 4 3; agi-ipinam B l. m) vilpiacum B2.
n) comburitur B 3. o) estabulaus A 1. p) ingreuntur B 2. q) multitudine B 2.
r) pugna B 2. s) aggr. A. t) inorme A 1. B. u) deest B 2. v) onerati A 3.
w) discendentibus A 1. x) accessus A 1. y) Cum Al. B 1. z) lod. A 3. a) dee^t A 3.
b) franconevord 4 3. e) sept. (seTipro feB) cocf/ces. d) sepultus 4.3. e) in lor. i. patr. £2.
f) lorasheim 4 3; lorosam B 2. g) liutgardam 4 1; liugardem B 2; Habuit ex liutgarde
filium un. nom. lod. 4 3. h) lod. 4 3; liudovicum B 2. i) apellavit B 1; applelavit B 2.
k) deest B 2.
1) Cf. Dummler III, 157 sq. 2) Elsloo infra urhem Maastricht situm.
3) Liittich, Maastricht, Tongern. 4) Bonn, Zidpich, lidich, Neuss. F.
5) Cornelimimster, Malmedy, Stablo. 6) Eos scilicet montes, qui hodie
Eifel appellantur, tunc autem pars Ardennici saltus putahantur. 7) Ita
correxi contra codicum auctoritatem, cur.i noster paido infra audita
rnorte regis Normannos Trevirorum nob. civitatem Gall. Nonas Apr.
vastantes faciat; cf. Dummler III, 164.
REGINONIS CHEONICON. A. 882. 119
adoptinendum^reguum eius^Baioariam^ intrasset^et^Reganas- (879).
burh® morareturi, idem puerulus de fenestra^ palacii^ cecidit
et confractis^ cervicibus statim^ expiravit; quae non tantum
inmatura quam^ inhonesta mors non solum regi et reginad,
*p.593. verum^ etiam *omni domo^ regiae maximum luctum ingessit.
Nortmanni audita morte regis nimio exultant°^ tripudio
et iam non de conflictu, sed de preda cogitant^. Igitur cum
omnibus viribus a munitione" exiliunt° et TrevirorumP nobi- (Ann. Prum.?).
lissimam civitatem Galliarum Nonas Apr. die sacratissimae Apr. 5.
cenae Domini occupant. In qua usque sancto diei paschae^
fessa ab itinere corpora recreantes omne territorium^ urbis
circumquaque^ usque^ ad solum demoliti sunt; deinde civi-
tatem flammis^ exurentes Mediomatrico dirigunt aciem.
Quod cum comperisset* eiusdem^ urbis antistes^, adiuncto
sibi Bertulfo^ episcopo et Adalardo"^ comite^ ultro^ illis
obviam ad pugnam^ procedit. Inito certamine Nortmanni
victores extiterunt^'. Isdem^ Wala* ej)iscopus in prelio cecidit, (Apr. lo).
ceteri fugerunt. Pagani iter^, quod c^perant, deserentes cum
ingenti preda summa celeritate^ ad classem revertuntur.
Ea tempestate Carolus*^ imperator in Italia morabatur,
ubi diversis legationibus Germaniae ac Galliae pulsatur, ut
ad suscipienda regna sibi hereditario iure competentia® festi-
naret et periclitanti imperio succurreret, quod capite amisso
ludibrio hostibus erat. Qui nihil tardatus^ cum omnibus
copiis in Franciam venit et cum Langobardis^, Baioariis^,
Alamannis^ Thuringis, Saxonibus, Fresonibus et'' omnibus
regnis suae^ ditioni subditis Nortmannos"' in supradicto loco"* im.
obsidere exorsus'^ est; sed conatus eius parum eftectum ob-
tinuit^, quamquam, ut? diximus?, ex diversis regnis et gentibus
inestimabilis multitudo in unum confluxissetS indignatione
caelesti super populum christianam'^ religionem profanantem
deseviente. Novissime* Godefridus^ rex* Nortmannorum" ea
*) Sigefredus et add. man. s. XII. in cod. B 2i.
a) obtin. A. b) deest A 3. c) bauuariae A 3. d) deest A 3', ingressus B2.
e) regenesburh .4 3; regnasburh B 1; reganesburuht B 2. f) festra B 2. g) deest B 2.
h) fractis A 3. i) sed B 2. k) sed 4 3; \e B 2. 1) domui A 3. m) exultabant B 2.
n) c. omni amonitione B 2. o) exibunt B 1. 2. p) treverim A 3. q) in sanctum
diem A 3. r) pascae B. s) tentorium B 2. t) Quo comperto A 3; reperisset B 2.
u) episcopus A; antestis B2. v) bertolfo A. w) adalhardo A; adalrado jB 1; adel-
ardo B 3. x) bellum A 3. y) vicerunt A3; extisterunt B 2. z) deest A3; His-
dem B 3. a) uualla B 2. b) Paganiter B 2. c) c. ing. cel. preda onerati A 3.
d) Kar. A3. e) compemtentia B 2. f) moratus A3. g) longob. B 2. h) bauuarils A3;
bauariis B 1. i) alom. B 2; alem. B 3. k) et — subditis desimt A3; et cum £3.
1) regni sui B 1. m) nordm. B 2. n) exhorsus B 1. 3. o) parum profecit A 3.
p) deest A 3. q) confluxit sed B 2. r) christi A 3. s) godofr. B 2. 3. t) res
god. B 2. u) norm. A 3.
1) A. 879; c/. supra a. 880 et Bummler III, 120. 2) Conf. Dummler
III, 161 sq. 3) Wala episcopus Mettensis (876—882) cum Bertulfo
archiepiscopo Treverensi (870—883) et Adalhardo comite Mettensi; pugna
ad vicum Memich prope Mosellam fluvium commissa est. 4) Haslon;
de hac expeditione Dummler III, 198—203.
120 EEGINONIS CHRONICON. A. 883.
conditione christianum se fieri pollicetur, si ei* munere^ regis
Fresia provincia^ concederetur, et Gisla filia Lotliarii in
uxorem dareturi. Quae"^, ut^ optavit^, adeptus baptizatus
est^ et ex sacro^ fonte ab imperatore^ susceptus^ Sigifrido^
et reliquis Nortmannis^ inmensum pondus auri et°^ argenti
expositum est, et tali tenore fines regni excedunt.
883.
(Ann.Prum.). Auuo dominicae incarnationis DCCCLXXXIIL^ Ludo-
(882). wicus^ rexP frater Carlomanni moritur^ apud sanctum Dio-
nisium ibique honorabiliter tumulatur, quem omnes Galliarura
populi nimio planctu^^ lamentati sunt. Fuit enim vir virtutis
regnumque sibi'^ subditum'^ a paganorum infestatione potenter
viriliterque^ defendit. Inter cetera, quae strenue gessit, illud
precipue prelium commendatur, quod adversum Nortmannos^
(881). in loco, qui vocatur Sodaltcurt*-^, summis viribus exercuit";
in quo certamine"^, ut ferunt, plusquam octo"^ milia adversa-
riorum^ gladio^ prostravit. Carlomannus^ frater regnum
illius optinuit.
(Ann. Prum.), Eodcm tcmpore Bertulfus^ Trevirorum^ episcopus mi-
Febr. 10. gravit ad Dominum IIII.^ Idus Februar., cui successit in^
pontificali cathedra per electionem cleri et totius plebis Eat-
Apr. 8. bodus^ reverentissimus® antistes VI. Idus Aprilis. His etiam
diebus Ruotbertus^ presul ab eodem archiepiscopo° Ptatbodo
Apr. 22. in Metensi^ ecclesia consecratur X. KaL Mai.
Circa haec tempora Hugo filius Lotharii^-4 in spem
recuperandi paterni regni ab aliquibus discordiarum ac litium
sectatoribus^ introducitur; omnesque, qui iusticiam et pacem
execrabantur, ad eum confluxerunt, ita ut in paucis diebus
innumera multitudo predonum eius dominationi se submiserit.
Inter quos etiam nonnulli ex primo^ribus regni vana spe se- * p. 594.
ducti manibus datis accedunt^ videlicet Stephanus™-^, Ruot-
a) en B 2. b) ab imperatore A 3. c) deest A 3. d) Haec A 3. e) opta venit
Al. B2; deest A3. f) baptizatur A3. g) exacro B2. b) imperare B 2. i) susci-
pitur A 3. k) sigefr. A 3. 1) norm. B 2. m) atque B 1. 3. n) DCCCLXXXVIII A 1.
0) Lod. A3; Lid. B 2. p) rex fr. Carl. desunt A3. q) plantu B. r) deest A3;
viliterque B 2. s) cum nortmannis A3. t) sodalcurt A3. u) execuit B 2. v) ubi ^3.
w) coto B2. x) deeit A3; hominum B 2. y) Karl. A3. z) bertolfus A3; bertul-
uus B 2. a) treverensis A3; tervirorum B 2. b) deest B 3. c) in — plebis desunt A3.
d) radbodus .Bl; rabbodus B 2. e) reuene tissimus antites B 2. f) rotbertus .-13. B 3;
rohtbertus B 1 ; rutbertus B 2. g) episcopo B 2. 3. h) mettensi B 3. i) luth. B 2.
k) scetat. B 2. 1) accendunt B 2. m) stephenus B 2.
1) Gisla filia Lotharii et Waldradae a. 883 demum Godefrido nupsit;
Bummler III, 203 n. 2) A. 882 Aug. 5; Diimmler III, 204 sq_.
Ad a. 883 etiam Ann. Prum. (SS. XV) adnotant : Hludowicus rex.
3) Saucourt 881 Aug. 3; Dilmmler III, 153 — 156. 4) Qui, cum ex
Waldrada concuhitu non legitimo genitiis esset , x^atri non successerat ;
cf. supra a. 869. Ia77i a. 878 propter latrocinia continua excommuni-
catus est; Diimmler III, 86. 5) Frater Walonis, a. 901 occisus; v.
infra a. 896 et 901.
EEGINONIS CHEONICON. A. 884. 121
bertus*, Wicbertus, Thietbaldus^ ^ comites, Albricus^ et
frater eius'^ Stephanus; tantaque rapina et violentia ab his
in regno fit, ut inter*^ horum et Xortmannorum malitiam nil
differret, preter quod a cedibus et incendiis abstinerent. Sic
sic® Deus^" omnipotens® iratus regno Lotharii^ adversabatur
et talibus incrementorum cladibus vires eiusdem regni radi-
citus exterminabat, ut prophetia sanctissimi Xicholai'^ papae
simul® et^ maledictum, quod super eundem^regnumprotulerat,
adimpleretur^- ^.
Hoc etiam tempore idem Hugo Wicbertum comitem^,
qui"^ ab ineunte aetate sibi faverat, interfecit°; paucis dehinc
interpositis diebus Bernarium, nobilem virum sibiqueP fide-
lissimum, dolo trucidari iussifi, pulchritudine^ iliius^ captus
uxoris, quam absque momento sibi* in matrimonium iungit^.
Vocabatur autem mulier Friderada". Quae, antequam Ber-
nario sociaretur, copulata fuerat Engibamno^ potenti viro^:
ex quo filiam peperit, quam postmodum Richwinus'^ comes^
in coniugium"^ accepit, quam etiam^ propter stuprum com-
missum idem comes® decoUari iussit.
884.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXIIII. Nort-
manni, qui ab Haslon recesserant, Somnam fluvium intrant
ibique consederunt^'. Quorum creberrimas^ incursiones cum
Carlomannus sustinere non posset, pecuniam pollicetur, si
a regno eius recederent*'^. Mox avidae gentis^ animi ad
optinendam pecuniam exardescunt^ et^ Xll miha pondera
argenti puri^ atque^ probati exigunt totidemque^ annis pacem
promittunt. Accepta tam ingenti pecunia funes a litore solvunt,
naves conscenduut et marina litora repetunt.
Interea Carlomannus^' venatum" perrexit, ubi ab^ apro
graviter vulneratus post modicum vitam cum regno amisit-; (Dec. 12).
sepultusque^ est apud sanctum Dionisium. Aiunt autem qui-
a) ruodpertus ^4 1; rotbertus B. b) thiebaldus fJlj -.4 3; thiebadus A 1; tietbaldus
(B) B 1. 3; tiebaldus B 2. c) deest A 1. d) in B 2. e) deest A 3. f) omn. deus B 2.
s) luth. B 2. h) nicolai A. B 2. i) etiam B 2. k) idem .4 3. 1) adimpletur B 2.
m) comitem — faverat desunt B 2. n) qui — virum desunt A 3. o) interimit B 2.
p) sibi A 3. q) iusti B 2. r) pluchr. B 2. s) ipsius A 3. t) deest B 2. u) fride-
radat A 1. v) engelgrammo ^4 3; engilranno B. w) richuuuinus B. x) matri-
monium A3. y) considerunt A 1. z) crebrinas J5 2. a) Karl. Nortm. ab H. per
S. fl. ingressos pecuniis temptat, inc. non sustinens -4 3. b) mentis B 1. c) animi
inardescunt -4 3. d) deest A 3. e) totidem ann. p. prom. et mar. lit. rep. A 3. f) Int.
rex in venatu ah apro vuln. in brevi moritur A 3. g) veuatu A 1. h) deeit A 1.
i) sepultus A 3.
1) Hugberii abhatis a. 864 occisi filiits , qiii Hugonis sororem Beiiham
in matrimonio habuit; Dummler III, 130. 2) A. 896 a Stephano
interfectus ; v. infra. 3) Cf. supra a. 866 p. 89. 4) Quae quando
facta sint, non constat. 5) Comiti Flandriae et camerario Karoli
Calvi regis; cf. Diimmler II, 112 et 392. 6) Fortasse idem, qui a.
913 iniuria episcopatum Strassburgensem arrogavit; Diimmler III, 593.
7) Diimmler III, 228 — 230. 8) A. 884 Dec. 12; Diimmler III, 232.
122 EEGINONIS CHRONICON. A. 884.
dam% quod^ a quodam suo satellitei inprovide arma ferenti
vulneratus fuerit et, quia non sponte, sed invitus Loc facinus^
coramiserat, idcirco a*^ rege celatum sit, ne innoxius morti
traderetur.
(885). Nortmanni® cognita morte regis protinus in regnum re-
vertuntur. Itaque Hugo abba et ceteri proceres legatos ad
eos dirigunt, promissionem et fidem datam violatam esse pro-
clamant. Ad^ haec^ illi respondent, se cum^ Carlomanno
rege, non cum alio aliquo foedus pepigisse; quisquis^ ille
esset, qui ei in regnum^ succederet^, eiusdem numeri et
quantitatis pecuniam daret, si quiete ac pacifice imperium
tenere vellet^ Territi huiuscemodi^ mandatis^ optimates"^
regni ad Carolum imperatorem missos dirigunt eumque ultro
(lun.). in regnum invitant; eique^ advenienti ad Gundolfi" villam^ ob-
viam^ procedunt^ et^ manibus sacramentisque iuxta^ morem^
datis^ eius ditioni se subiciunt.
Eodem^ anno^ Nortmanni, qui in Chinheim^ ex Deni-
(883). marcaP venerant, adsentiente Godefrido Rhenumi navigio^
ascendunt et^ Diusburh^ oppido* occupato munitionem in
eodem loco more solito construunt et in eo tota hieme" re-
884. sident. Contra quos Heinricus dux'* castra posuit^ et nulla-
tenus predas agere permisit. Redeunte vernali temperie'^
castris^ exustis maritimis locis se recipiunt.
His^ etiam diebus^ Nortmanni a Somna exeunt et rursus
in regno Lotharii revertentes in loco, qui dicitur Lovon^,
castrametati sunt in confinio eiusdem regni et continuis^ in-
cursionum infestationibus utraque regna fatigant. Ad* quorum
(885). malitiam compescendam imperator semel et iterum^ exercitum
misit, sed nihil dignum memoriae adversus^ tantam violen-
torum rapacitatem *^ actum est.
a) dee^t A. b) ab invito sat. suo vulDeratum rem celasse, ne inn. puniretur A 3.
c) fatimis B 2. d) ad B 1. 2. e) Nortm. prot. redeunt; H. abba et cet. pr. per leg.
fidem viol. procl. A 3. f) deest A 3. g) cum solo Karl. foedus pep. A 3. h) tantumdem
pecuniarum a successore poscunt A 3. i) in r. ei B 2, k) succederent A 1. 1) vellent A 1.
ni) imperatorem ultro invitant A^. n) gundolfu A 1; gundulfi Bl. 3. o) dati A\. B2\
dati corr. datis B 1. p) denemarca B 2. q) rhen B 2; j^hen B 3. r) in diusburh
per hiemem resident A 3. s) diusbuchurc B 2. t) opido B. u) iheme B 2. v) ponens
pr. ag. non perm. A 3. w) tempore A 3. B 3. x) castra exurunt A 3. y) Nortm. a
S. regressi in regnum Lothariense in Lovon castrum utr. regna infestant A 3. z) cont,
eiusdem regni infest. B 2. a) ad qu. mal. comp. desu7it A 3. b) contra eos actum
eat A 3. c) deeit B 2.
1) Nomine Bertoldo. 2) Goyidreville lyrope Toid; Diimmler III, 234.
8) Kinem sive Kenemerland ea Hollandiae pars a])pellahatur, quae a.
H82 Godefrido pennissa erat ; DummJer III, 222. 4) Comes Franciae,
qui exercitum Anstrasiorum duxit; cf. iyifra 885 et 887. 5) Scilicet
cum Karlmanmis reditiim eorum argento emisset, autumno a. 884;
Dllmmler III, 232 sq. Eadem iterum narra^itur a. 886. 0) Loewen.
7) Una tantum expeditio nota est a. 885 facta; cf. DiXmmler III,
236 n. 2.
REGINONIS CHRONICON. A. 885. 123
885.
/5.595. *Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXV.* Hugo *
rebellare^ disponens contra imperatorem legatos ad Gode-
fridum in^ Fresia^ occulte dirigit^, eo quod illi esset ad-
finitate coniunctus propter sororem, quam in coniugium ac-
ceperat, hortaturque, ut in patriam mitteret et auxiliorum®
validam manum undique^ contraheret et^ cum omnibus viri-
bus sibi opem ferret, quatinus regnum paternum evindicare^
armis potuisset^; et^ si id eius industria virtutisque suffragio
prosperitatis effectum optineret, medietatem ipsius regni'^
pro munere poUicetur. His^ suasionum promissionibus Gode-
fridus veluti veneno infectus occasionis"" fomitem inquirit,
qualiter acsi iusta ratione" a fidelitate imperatoris se sub-
ducere prevaleret. Statimque*^ GerulfumP et Gardulfum,
comites Fresonum, legatos*i ad cesarem dirigif mandatque%
si vellet, ut^ in" ea, quam pollicitus fuerat, fidelitate per-
severaret finesque regni sibi commissos ab incursione propriae
gentis defensaret, Confluentes, Andrenacum, Sincicha^-2 et
nonnullos"^ alios^ fiscos obsequiis imperialibus deditos^ sibi^
largiretur propter vini affluentiam^, quae^ in his locis ex-
uberabat^, eo quod terra, quae'^ munificentia principis possi-
denda"^ perceperat, minime vini ferax esset. Agebat® autem
hoc ea animi intentione, ut, si petita sibi^ largirentur, suos
in visceribus regni inmisceri^ posset et varios eventus spe-
culari^; si autem et^ denegarentur^, nihilominus^ oft^ensus
in sibi prohibitis™ quasi iusticia dictante rationabilius de-
sevire° posset rebellionisque^ causas? suscipere.
Quorumi callida machinamenta et factionum^ conspira-
tiones cum persensisset ^ imperator, cum Heinrico viro pruden-
tissimo altiori^ consilio pertractat, quod^ ingenio hostem,
quem in regni extremitatibus introduxerat, extinguere posset'';
ei^ sciens esse^ loca inaccessibilia exercitui propter diversa-
rum aquarum innumeros decursus^ et inpenetrabiles paludes,
magis id arte quam virtute^ experiri* statuit. Legatos igitur^
a) DCCCLXXV. Al. b) repellare ^l; rebell. — legatos desu7it A3. c) deest A3.
d) mittens hortatur in patr. mittere, auxilia contrahere A 3. e) auxiorum B 2. f) hundi-
que contraeret B 2. g) et — potuisset desunt A 3. h) uindicare corr. uendicare B 3.
i) posset B 2. k) et si eius ind. regnum paternum evindicnret A3. 1' Quo veluti
ven. A3. m) occ. — Statimqne desunt A3. n) iuxta rationem B 2. o) misit A 3.
p) gerolfum et gardolfum A l. B 2. q) leg. ad ces. dir. desunt A 3. r) dirigi A 1. B 2.
s) mandans imperatori A3; mandataque B 2. t) tum ea B 2. u) in eius fid. A3.
v) et sinc. Al. w) nullos A 1. x) regios fiscos A3. y) sibique B 2. z) copiam ^3.
a) qua A 1 ; cuius fresia ferax non esset A 3. b) exsub. A 1; erat B 2. c) que corr.
quam B 1: qu^ ex B 2. d) possidendam B 1. 2. e) intendens, ut suos ^3. f) deest A.
g) immiscere A3. h) speculare ii 1. i) ei ^ 3. k) neg. ^4 3. 1) nih. — posset
desunt A3. m) prohibitus Al. n) deservire B 2. o) iustas rebellionis c. susci-
peret ^3. p) causa B 2. q) Quod sentiens imperator ^3. r) factionem ^ 1.
s) pervenisset B2. t) deest A3. u) quo 4 3; quod corr. quo B 3. v) hostem ex-
tinguat .4 3. w) et — statuit desunt A3. x) deest B 2. y) decursos .4 1. z) quam
ex virtute B 2. a) experire A 3. b) deest A 3.
1) Lotharii fiJius. Dummler III, 237 — 241. 2) Sinzig paulo infra
Andernach ad fluvium Ahr situm.
124 EEGINONIS CHEONICON. A. 885.
responso^ suspensos absolvit^ et^ ad Godefridum<^ redire^
permisit, asserens per suos missos de^ omnibus legationum^
suarum causis ea responsa redditurum^, quae sibi et eidem
Godefrido essent decentia^, tantum ut in cepta ^ fidelitate per-
severaret. Post^ haec Heinricum ad eundem virum mittit
et, ut fraus, quae struebatur^ occultaretur, cum eo™ Willi-
bertum venerabilem^ episcopum Coloniae Agrippinae^. Qui^- ^
suis satellitibus^ secreto imperat, utper Saxoniamproperantes^
non agmine facto, sed sparsim? sibi occurrerent loco et die,
quo eis*! condicif; ipse^ cum perpaucis^ Coloniam venit^
et* assumpto secum^ prefato episcopo mox in Batuam'''-
proficiscitur.
Godefridus'^ audito eorum adventu illis obviam procedit
ad locum, qui dicitur Herispich^-^, in^' quo Rheni fluenta et
Wal uno se alveo resolvunt et ab invicem longius recedentes
Batuam provinciam^ suo^ gurgite^ cingunt. Hanc^ insulam
ingredientes episcopus et comes multa a* Godefrido* audiunt,
multa ex parte imperatoris respondent, dies^ ad occasum
vergitur, soluto colloquio insula excedunt, hospicia repetunt
in crastinum reversuri. Heinricus episcopum hortatur^, ut
die subsequenti Gislam uxorem Godefridi extra insulam evo-
caret eamque* ad pacis studium provocare satageret^ interim*^
ipse cum Godefrido causam Everhardi^ comitis^ agitaret^,
cuius rerum possessio ab eo violenter diripiebatur. Deinde^
persuadet eidem Everhardo^, ut de iniusticia, quam patie-
batur, in medio adsurgens^ se^ proclamaret et^, cum a ferocis
et barbarae^ gentis homine durius et contumeHosius™ verbum
sibi esset prolatum, absque mora evaginato gladio eum summo
annisu in capite percuteret, antequam a terra elevari posset^.
Quid plura? Ab° Everhardo? primo percus^sus et a'i satelli-
tibus Heinrici confossus Godefridus^ moritur omnesque Xort-
manni, qui in Batua reperti^ sunt^', trucidantur.
a) responsis absolvit B 3. b) deest A 3. c) gofredum B 2. d) remittit asserens A 3.
e) de — ea desunt A 3. f) legatio causis suarum B 2. g) rediturum A 1; raediturum
B2; reddere sibi et god. dec. ^3. h) decontia A 1. B 1. 2. i) in incepta A3.
k) Post — et desunt A 3. 1) straebatur J 1. JB 1. 2. m) co J. 1; heinrico A 3. n) Hein-
ricus satell. clam imperans ^3. o) satellibus £1; saltellit. B 2. p) sparsim et quo
die et loco sibi occ. A 3. q) quos ei A 1; desicnt A 3. r) concidit A l. B l. 2; deest A 3;
condicit corr. condixit B 3. s) paucis A 3. t) inde cum archiepiscopo batuam adiit A 3.
u) deest B 2. v) bacuam B 2. vr) God. in herispich occurrit A 3. x) herispihc B 2.
y"! ubi rhenus et uual A3. z) Ingressi episc. -.4 3. a) deest A3. b) dies — excedunt
desunt A 3. c) hort. gislam coniugem god. e. i. evocare A 3. d) ipse de causa A 3.
e) euuardi Al. B 1. 2; euehardi B 3. f) acturus, cuius possessiones diripiebantur a
godefrido A 3. g) suasit ut A 3. h) euehardo B 2. 3; eueardo corr. euerardo B 1.
j) surgens A 3. k) illoque contiimeliose utpote barbaro . . . summo annisu A 3. 1) bar-
ber^ .8 1. 2. m) incontumeliosius Al. n) possit A 1; potuisset ^3. o) Ab e.
primo desunt A 3. p) euehado corr. euerhardo B 1; euehai'do B 2. 3. q) a sat. heinr.
desunt A3. r) erant A 3.
1) /. e. Heinricus. P. 2) I. e. Batavonim insidam. 3) Prope vicum
Bindern : A. Dederich, ' Gesch. d. Pomer u. d. Deutschen am Nieder-
rhein' (Emmerich 1854;, 215—220. 4) De quo cf. a. 881 et 898.
REGINONIS CHRONICON. A. 886. 887. 125
Non^ multis post interpositis diebus Hugo eiusclem Heinrici
consilio ad Gundulfi^ villam^ promissionibus adtractus dolo*^
capitur; et iussu® imperatoris ab eodem^ Heinrico ei^ oculi
eruuntur omnesque^ faventes dehonestantur. Post^ haec in
Ahimannia in monasterio sancti Galli mittitur^, inde postea ^
in patriam revocatur; novissime temporibus^' Zuendibolchi^
regis in Prumia^ monasterio^ manu^ mea^ adtonsus est^';
— eram enim tunc temporis in eodem loco dominici ovilis,
quamvis non idoneus, tamen custos; — ubi non post multos'"
annos moritur et sepelitur.
886.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXYI. Nort-
manni^-2 a Somna fluvio exeunt et rursus in regno Lotharii
revertentes° in loco, qui dicitur Lovon, castra sedesque sta-
tuunt, scilicet in confinio utriusque regni, et continuis in-
cursionum infestacionibus utraque regna fatigant. Ad quorum
ingenitam maliciam conpescendam imperator semel et iterum
exercitum misit, sed nihil dignum adversus tantam violen-
torumP rapacitatem^ actum est.
Eodem anno Ansbaldus abba Prumiensis coenobii^, summae (Ann. prum.)-
sanctitatis ac religionis vir, ad caelestem patriam transiit^
Iin. Idus lulii, cui* successit in regiminis loco Farabertus nu. i2-
venerabilis pater VIII. Idus Augusti. Aug. e.
887.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXVII. Nort-
manni^^ a Lovon recedentes Sequanam ingrediuntur et Pari- (885).
sius applicantes castra ponunt et civitatem obsidione^ clau-
dunt^; contra quos imperator Heinricum'^ ducem cum exercitu (886).
vernali tempore dirigit, sed minime prevaluit. Erant enim, (Mart.).
ut ferunt^, XXX et eo amplius adversariorum milia, omnes
pene robusti bellatores.
Denuo aestivo tempore, antequam segetes in manipulis^
redigerentur, idem Heinricus cum exercitibus utriusque regni
Parisius^ venit et circumstantibus legionibus ipse cum per-
a) Hugoni quoque ad g. v. prom. attracto ^3. b) gandolfi .41; gundolfi A3. c) villa ^43.
d) dolo — imper. desunt A 3. e) uisu A 1. f) deest A3. g) omnes A 3. h) Missus
in mon. A 3. i) zeindibachi Al; .sub zuendibolcho rege Ai'.; zuendibochi B 1. 2;
zuentibochi .6 3. k) brumia A3. 1) est — annos desunt A3. m) dee.t B 2. n) Nort-
manni — Eodem anno desunt A 3; Normanni B 2. o) reuentes B 2. p) deest A 1.
q^ rapa civitatem B 1. r) coen. — patriam desunt A3. s) migravit A 3. t) fara-
bertus successit A 3. u) Ea, qvae sequuntur^ in codice A 3 nimis in angustum coacta et
ampvtafa leguntur, quam ut omnes mutationes eius porro exhiheri possint. v) obseditione Al.
w) henricum A 1. x) fuerunt Al. B 2. y) manipulos A 1. z) parius Al. B 2;
parius corr. parisius B 1; deest A3.
1) Igitur inter a. 895 et 899. 2) Temere hoc loco eaclem repetuntur, quae
rectius iam ad a. 884 narrata sunt. 3) De hac obsidione mense
Novemhri a. 885 incepta et Heinrici expeditionihus ad urbem Uberandam
vere et aestate a. 886 factis vide Dummler III, 259 — 269.
126 REGINONIS CHEONICON. A. 887.
paucis propius accedens munitionem circuit, situm loci con-
templatur aditumque perquirit^, quo exercitui cum^ hostibus
minus periculosus pateret congressus. Porro Nortmanni^
audientes adpropinquare exercitum foderant foveas latitudinis
unius pedis et profunditatis trium in circuitu castrorum eas-
que quisquiliis et stipula operuerant, semitas tantum discursui
necessarias intactas reservantes; pauci igitur latrunculi, qui
latitabant in concavis viarum itineribus, videntes Heinricum
adpropinquare cito surgunt a locis, in quibus delituerant,
provocantque virum^ telis et voce® lacessunt. Ille animi ma-
gnitudine indignitatem rei non ferens super eos irruit, et
mox in caecis^ foveis equus^, cui insidebat, inpegit^ et cum
ipso in terram corruit; hostes summa cum festinatione ^ ad-
volantes, antequam a loco elevaretur^, eum terrae confodiunt
(Aug. 28). et aspiciente universo exercitu absque mora trucidant, arma
auferunt et spolia ex parte diripiunt. Agminibus autem
impetum facientibus vix cadaver exanime eruitur et a suis
usque Suessionis^ deportatum in basilica sancti Medardi
sepelitur*. Exercitus amisso duce ad propria revertitur.
(886). *Eodem tempore Hugo abba*, magnae potestatis vir et™ * p- 597.
(Mai. 12). magnaC^ prudentiae, Aurelianis moritur^ et apud sanctum
Germanum Autisiodoro° tumulatur. Ducatus, quem? tenuerat
et strenue rexerat, Odoni^i filio Rotberti'^ ab imperatore tradi-
tur, qui ea^ tempestate Parisiorum comes erat et cum Goz-
lino^ eiusdem urbis episcopo contra Nortmannorum'^ assi-
*) Codex B 2« hic adnotat: cuius epitaphium in fine huius libri
invenies ad hoc signum >^; et in folio 131'^:
N^ Heinrici magni Francorum germinis alti
hic recubat corpus: sit sibi vera salus.
Saxonibus, Francis, Fresonibus ille triarchos
prefuit, hinc trino stemmate fretus ovet.
5 Consiliis cuius res publica crevit et armis
pendula forte prius: idque repende, Deus.
Hostes si minuit, si se tulit obice nostros :
insigni palma hoc, pie Christe, nota.
Tu reddis longum pro te morientibus aevum:
10 huic pro te strato, rex, bona redde polo.
Martyrii testis sonipes perfossus et arma,
vir quoque traiectus: esto corona Deus.
Ecce hoc iusticium prelambens signa leonis
te tetigit virgo : laus in utroque Deo.
15 Dic aliquid, lector, copulans suspiria votis,
plange viri casum, quin magis immo virum.
a) percurrit B 1. b) cum host. desunt A. c) norm. corr. nordm. B 1. d) deest B 3.
e) voces A 1. f) c^tis B 2. g) aequis A 1. h) inpepigit A 1. i) fest. adv. ant.
desunt B 2. k) elevarentur .4 1. 1) sessionis ^ 1. m) vir^.4 1. n) magne
magne B 2. o) autisioduro B 2. p) Ducatusque A 1. q) adoni B 2; odini B 3.
r) Kuotberti .4 1; rodberti A3. s) quieta B 2. t) gozzilino Al; gocelino A 3.
u) norm. B 1.
1) Conf. supra a. 867. 2) A. 886 Mai. 12; Bummler III, 267.
REGINONIS CHRONICON. A. 887. 127
duam inpugnationem civitatem totis viribus tuebatur. His
etiam diebus predictus Gozlinus episcopus inter ipsas ob- (Apr. i6).
sidionum pressuras migravit a seculo^, in cuius loco* sub-
stitutus est ab imperatore Haschiricus^ episcopus.
Post haec imperator Galliarum populos perlustrans (Oct.).
Parisius cum inmenso exercitu venit^ ibique adversus hostes
castra posuit, sed nil^ dignum imperatoriae^ maiestati in eodem
loco gessit®. Ad extremum concessis^ terris et regionibus. (Nov.).
quae ultra Sequanam erant^, Nortmannis ad depredandum,
eo quod incolae illarum sibi obtemperare^ noUent, recessit
et recto itinere in Alamanniam perrexit.
Et primo quidem Liudwardum^ episcopum Vercellensem^ 887.
virum sibi percarum et in^ administrandis^ publicis utilitatibus
unicum consiliarium , obiecto™ adulterii crimine, eo quod
reginae secretis familiarius, quam oportebat, inmisceretur, a (imi.).
suo latere^ cum dedecore^ repulif*. Deinde paucis interpositis
diebus coniugem PdchgardemP — sic enim augusta vocabatur
— pro eadem re in contionem vocat et, mirum dictu, publice
protestatur numquam se carnali coitu cum ea miscuisse, cum
plus quam decennio^ legitimi matrimonii foedere eius con-
sortio esset sociata. Illa econtra^ non solum ab eius, sed
etiam ab omni virili commixtione se inmunem esse profitetur
ac de virginitatis integritate gloriatur, idque se approbare
Dei omnipotentis iudicio, si marito placeret, aut singulari
certamine aut ignitorum vomerum"^ examine^, fiducialiter ad-
firmat; erat enim religiosa^ femina. Facto discidio in mona-
sterio, quod in proprietate sua construxerat" ^ Deo famula-
tura recessit.
His ita gestis, imperator corpore et animo c^pit aegro-
tare"^. Mense itaque Novembrio circa transitum sahcti (Nov. h).
Martini Triburias"^ "^ venit ibique conventum generalem con-
vocat. Cernentes optimates regni non modo vires corporis,
verum etiam animi sensus ab eo diffugere, Arnolfum filium
Carlomanni ultro in regnum adtrahunt et subito facta con-
a) cui et in ipso obs. a see. migi-anti A 3. b) haischericiis -.4 3; aschericiis .5 3.
c) nihil Al. d) imperatorae corr. imperatore A 1 ; imperatore £, corr. imperatorie B 1 2.
e) gessit in eod. loco B 2. f) concessit B 2. g) obtemporai-e B 1. h) linuardum -4.
i) vercellensissem j4 1 ; vercellae ^3. k) deest B3. 1) ministrandis i>2. m) abiecto^4l.
n) latero B 1. o) decore A 1. B2; deest A3. p) richardem ^ 1. B2; dee.^t A3;
ricgardem B 3, q) et contra B 2. r) uouerum B 1. s) exanim^ A 1. t) reliosa B 1. 2.
u) constrixerat £1.2. v) caepit et egr. ^ 1. w) tribunas B 2.
1) ^.886 Apr. 16; Dummler III , 267 et 273. 2) Be hac CaroU
expeditione Dummler III, 270 — 273. 3) /. e. Burgundia; cf. infra
a. 888. 4) A. 887 mense lunio Liuticardus, ejnscopus VerceUensis
880 — 899 et arcliicanceUarius 878 — 887 honoribus praeter episcopatum
omnihus privatus est; Dummler III, 280 — 283. 5) Inuno etiam viginti
quinque, ex anno 862; DiimmJer II, 36. 6) Andlau in Alsaiia; de
his rebus cf. Dummler III, 284 sq. 7) Tribur; cf Diimmler III,
287 sq.
1-28 EEGINONIS CHRONICON. A. 838.
spiratione ab imperatore deficientes ad predictum virum
certatim transeunt, ita ut in triduo vix aliquis remaneret,
qui ei saltim officia humanitatis impenderet. Cibus tantum
et potus ex Liutberti^ episcopi^- ^ sumptibus administrabatur.
Erat res spectaculo digna et aestimatione sortis humanae
rerum varietate miranda. Nam sicut ante secunda fortuna
rebus ultra, quam arbitrari posset, affluentibus tot tantaque
imperii regna sine laborura sudoribus, sine bellorum certa-
minibus adtraxerat, ita ut post magnum Carolum maiestate,
potestate, divitiis nulli regum Francorum videretur esse post-
ponendus, ita nunc adversa velut in ostentatione'' fragilitatis
humanae destruens*^, quae^ cumulaverat, cuncta inhoneste in
momento abstulit, quae prospero arridens successu^ quondam
gloriose adtulerat. Mittit ergo ad Arnolfums ex imperatore
efi^ectus egenus et desperatis rebus non de imperii dignitate,
sed de victu cottidiano^ cogitans tantum alimentorum copiam
ad subsidium vitae presentis supplex^ exposcit; dirigit^ etiam
Bernardum^ filium, quem ex pelice susceperat, cum exeniis™
eumque eius fidei commendat. Miseranda rerum facies,
videre imperatorem opulentissimum non solum fortunae orna-
mentis" destitutum, verum etiam humanae opis egentem.
Concessit autem ei^ ArnulfusP rex nonnullos fiscos in Ala-
mannia, unde ei alimonia preberetur; ipse vero compositis
in Franciam^i feliciter rebus in Baioariam^ revertitur.
Eodem anno ^Yitgarius episcopus de Augusta civitate
obiit et Adhalbero ^, nobilis *generis magnique ingenii ac*i?. 598
prudentiae vir, cathedram eius optinuit et ei in episcopatu*
successit^.
888.
(Ann. Prum.)- Auno domiuicae incarnationis DCCCLXXXVIII. Carolus
imperator, tertius huius nominis et dignitatis, obiit pridie
lan. 12. Idus lauuar. ^ sepultusque est" in Augea'' monasterio*. Fuit^
vero hic^ christianissimus princeps, Deum timens et mandata
eius ex toto corde custodiens, ecclesiasticis sanctionibus de-
votissime parens, in elemosinis-^ largus, orationi et psalmorum
melodiis indesinenter deditus, laudibus Dei infatigabiliter
intentus, omnem spem et consilium suum divinae dispensa-
tioni^' committens, unde et ei omnia felici successu con-
a) liutperti A 1 ; liupperti A 3. b) archiepiscopi A 3. c) incho.st. B 2. d) corr. aUa
manu deficiens B2. e) fortuna adcl. al. man. in cod. B2. f) succensu B 1. g) arnulfnm ^3.
h) cotid. B\. 3. i) suplex B 2. k) dirigal A 1. 1) bernhardum Al. B2. m) xeniis A 3.
n) hornam. B 2. 3. o) deest B 2. p) arnolfus A 1. q) francia ^3; frantia B 2. 3.
r) bauuariam A 3. s) adelbero A3; adalbero B 3. t) episcopatum Al (deest A 3).
u) deest A\. v) augia u4 3. w) Fuit — perceperit de.su7i/ ^ 3. x) helem. 5 2.
y) dispensatione B 2.
1) Magontini archiepiscoin 863—889, archicanceUarii 870—882 et 887.
2) Idetn, cui Begino hoc chronicon dedicavit. 3) MoHuus est lan. 13
m vico Neidingen ad DanuUum sito; DummJer III, 289. 4) Eeichenau.
EEGINONIS CHKONICON. A. 888. 129
currebant in bonum, ita ut omnia regna Francorum, quae
predecessores-'^ sui non sine sanguinis effusione cum magno^
labore aclquisierant, ipse perfacile in brevi temporum spatio
sine conflictu, nullo contradicente , possidenda perceperit.
Quod^ autem circa finem yitae dignitatibus nudatus bonisque
omnibus spoliatus est, temptatio fuit, ut credimus, non solum
ad purgationem, sed, quod maius est, ad probationem: si-
quidem hanc, ut ferunt, pacientissime toleravit, in adversis
sicuti in prosperis gratiarum vota persolvens, et ideo coronam
vitae, quam repromisit Deus diligentibus se, aut iam accepit
aut absque dubio accepturus est.
Post cuius mortem regna, que eius ditioni paruerant,
veluti legitimo destituta herede, in partes a sua compage
resolvuntur et iam non naturalem dominum prestolantur,
sed unumquodque de suis visceribus regem sibi creari dis-
ponit. Quae causa magnos bellorum motus excitavit; non
quia principes Francorum deessent, qui nobilitate, fortitudine
et sapientia regnis imperare possent, sed quiai inter ipsos lust. xiii, 2.
aequalitas generositatis, dignitatis ac potentiae discordiam augebat,
neniiiie<i tantum ceteros precellente, ut eius dominio® reliqui se ^
submittere dignarentur. Multos enim idoneos principes ad jregni ib. c. 1.
gubernacula moder^nda Francia genuisset, nisi fortuna eos aemu-
latione virtutis in pernitiem mutuams armasset.
Igitur quaedam pars Italici populi Berengarium^ filium
Everhardi^-2, qui ducatum Foroiulanorum^ tenebat, regem
sibi statuunt, quaedam^ Widonem filium Lanberti™, ducem^
Spolitanorum°, aeque regia dignitate sublimandum decernunt;
ex qua dissensionum controversia° tanta strages ex utraque
parte postmodum facta est tantusque humanus sanguis eftusus,
ut iuxta dominicam vocemP regnum in se ipsum^i divisum
desolationis miseriam pene incurrerit. Ad extremum^ Wido Matth. 12, 25.
victor existens Berengarium^' regno expulit. Pulsus itaque
Arnulfum^ regem adiit eiusque patrocinia contra hostem ex-
poscit. Quid vero Arnulfus^ fecerit, qualiter^' Italiae regnum
bis cum exercitu penetraverit*, suo in loco commemorabitur"^.
Interea Galliarum populi in unum congregati cum con-
sensu Arnulfi"^ Odonem ducem, filium Rotberti^ de quo paulo
a) precessores A 1; depcessores £3. b) (lee.st A 1. c) Quod — accepturus est valde
amputota A3 ad a. 8S7. d) corr. iiemini B 2. e) domino .-11. f) reliquisse ^ 1.
g) mutua A i. B 3. h) berengarum B >. i) eperhardi A 1. k) foroinlanensis ducis A 3.
1) qufdam corr. vel quendam -4 1: q. dam B 2; quidam B Z. m) lantperti A 1; lam-
berti AZ\ lantberti B 3. n) spolitani ducis A'd. o) controvesia Al. B 1. 2. p) vocem
dominicam A 1 (deest A 3). q) ipso B 3. r) bengar. corr. berngar. i> 1. s) arn'^1-
fum ^ 1. B2. t) arnolfus A 1. B 2. u) qualiterque B 1. 3. v) commorabitur A 1.
w) arnolfi ^ 1. B 2. x) rhuoberti A 1; rodberti A 3.
1) lustinum hic a nostro adhihitum esse vidit iam Mtiratori, ' SS. rer.
ItaJic.' II, 1, 389 n. 10. 2) Et GiseJae Ludowici Pii imperatoris
fiUae; DiimmJer III, 312 sq. 3) A 889; BimmJer III, 3G4 — 372.
4) Cf. infra a. 894 et 896.
130 ' EEGINONIS CHRONICON. A. 888.
superius mentionem fecimus, virum strenuum, cui pre ceteris
lust. XIII, 1. formae pulchritudo et proceritas corporis et virium sapientiaeque magnitudo
inerat, regem super se pari consilio et voluntate creant^;
(Febr. 29). qui rempublicam viriliter rexit et contra assiduas depreda-
tiones Nortmannorum* indefessus propugnator extitit.
Per idem tempus Ruodolfus^ filius Cuonradi^-^, nepos
Hugonis abbatis, de quo supra meminimus, provintiam'^ inter
lurum® et Alpes Penninas occupat et apud sanctum Mauri-
(lan.). tium^ adscitis secum quibusdam primoribus et nonnuUis
sacerdotibus coronam sibi imposuit regemque se appellari
iussit. Post haec mittit legatos per uni*versum recrnum * p. 59^
Lotharii et suasionibus pollicitationibusque episcoporum ac
nobilium virorum mentes in sui favorem demulcet"*. Quod
cum nunciatum esset Arnulfo^, ilico cum exercitu super eum
^ irruit; ille per artissima itinera fuga dilapsus in tutissimis
T rupium locis salutis presidium quaesivit^; omnibus itaque
diebus vitae suae^ Arnulfus' et Zuendibolchus^ filius eius
eundem Ruodulfum^ persecuti sunt nec tamen eum ledere
potuerunt, quia, ut supra expressum est, loca inaccessibilia,
quae in multis solis hibicibus pervia™ sunt, insequentium
consertas acies procul ab ingressu repellebant.
(886). Eodem anno^ Nortmanni^, qui Parisiorum^ urbem ob-
sidebant, miram et inauditam rem, non solum nostra, sed
etiam superiore aetate, fecerunt. Nam cum civitatem in-
expugnabilem esseP persensissent, omni virtute omnique in-
genio laborare^ coeperunt, quatinus urbe post tergum"" relicta
classem cum omnibus copiis per Sequanam sursum^ possent
evehere et sic Hionnam'^ fluvium ingredientes Burgundiae
fines absque obstaculo penetrarent. Civibus autem omni
(Nov.), instantia prohibentibus ascensum* fluminis, naves per siccum
plus quam duorum passuum milibus trahunt et taliter de-
clinato omni periculo iterum eas Sequanae fluentis inmergunt;
. et post paululum Sequanam relinquentes Hionnam", ut dis-
a) norai. B 1. b) rodolfus A 3; rodulfus B 3. c) conradi AB; chuonradi B 3.
d) prov. — occupat et desunt A 3. e) inter iniurum fB) B 1. 2. f) arnolfo A 1. B 1. 2.
g) deest A 1. h) inter iuram et alpes apenninas hic inserit A 3. i) arnolfus A.
k) zuendiboldus A. B 2; zuendibolcus fBJ B 1; zuentibolcus B 3. 1) ruodolfum Al;
deest A'd; rodulfum B2. 3. m) perviae B2. 3. n) norm. B l. o) parisium -4 3.
p) esse per desunt A. q) labore B 2. r) postergum A l. B 2. 3; deest A 3. s) sursum
— hionnam desunt B 2. t) assensum B 2. u) inennam B 2.
1) A. 888 Febr. 29; Dummler III, 315 — 317. 2) Konradi II. a. 866
commemorati, qui a. 864 Hucberto abbate occiso Burgundiam superiorem
acceperat, fratris Hugonis abbatis a. 886 mortui. 3) St. Maurice
mense lanuario; Diimmler III, 318 sq. 4) TuUi ab episcopo Arnoldo
rex Lotharingiae coronatus est, sed exeunte eodem amio Arnulfo Hatis-
bonae se subiecit; Dummler III. 324. 5) Haec igitur post Zuendi-
baldi obitum scripta siint. P. 6) A. 886 2^cic<^ '^^^cl cwm Carolo facta;
cf. supra a. 887 et Dummler III, 272. 7) Yonne.
EEGINONIS CHRONICON. A. 889. 131
posuerant, et sub omni celeritate navigantes Senonis appli-
cuerunt, ibique castris positis per continuos sex menses
eanclem urbem obsidione claudunt totamque pene Burgundiam
rapinis, caedibus ac incendiis* demoliuntur. Sed civibus
fortiter repugnantibus, Deo protegente, nequaquam prefatam^
civitatem capere potuerunt, quamquam omni laborum sudore
omniumque artium et machinamentorum ingenio id multipli-
citer pertemptassent.
Inter ipsas vero obsidionum angustias Everhardus'^ eius-
dem loci metropolita, vir totius sanctitatis et sapientiae (887).
nitore fulgidus , corporeis vinculis absolutus ad caelestem (Febr. i).
patriam transiiti; in cuius cathedra sublimatus est Waltarius,
nepos Waltarii Aurelianensis*^ urbis episcopi, longe inferior (Apr. 2).
predecessore moribus, religione et philosophiae studio.
889.
Anno dominicae incarnationis DCCCLXXXVIIIL^ gens
Hungarium^ ferocissima et omni belua crudelior^, retro ^
ante seculis ideo inaudita quia nec nominata, a Scythicis* "^
regnis et a paludibus^, quas Thanais^ sua refusione in in-
mensum porrigit, egressa est^. Sed°^ priusquam ipsius gentis
acta crudelia stilo persequamur, non superfluum videatur, si
de Scythiae situ Scytharumque moribus historiographorum
dicta sequentes aliquid commemoremus.
Scythia^, ut aiunt, in orienteii extensa includitur ab uno lust. 11, 2.
latere Ponto, ab altero montibus Ripheis, a tergo Asia et Ithasi^ flumine.
Patet autem multum in longitudinem et latitudinem. HominibusP hanc
inhabitantibus inter se nulli fines; perraro^ enim agrum exercent,
nec domus illis uUa aut tectum vel sedes est, armenta et pecorar semper
pascentibus et per incultas solitudiness errare solitis. Uxores liberqsque
secum in plaustris* vehunt; coriisi^ imbrium hiemisque causa tectis pro
domibus utuntur'*. Nullum scelus apud eos furto^ gravius, quippe sine
tecti munimento pecora^ et armenta alimentaque habentibus quid^
inter^ silvas superesset, si furari liceret? Aurum et argentum non
a) hicendiis B 1; hicend. corr. hincend. B 2. b) prefatam — quamquam desunt A 1;
Deo protegente non obtinuerunt A3. c) eueardus corr. euerardus B 1. d) auril. B 1. 2.
e) DCCCLXXVIIII. A 1. f) ungarium A 1; ungariorum A 3 a. 890 fex Ekkehardo) ;
hungariorum B 3. g) credelior B 1. 2. h) retro — Italiae regnum est vastatum A3
a. 890. i) sythicis A\. B; sclthia A 3. k) paludis B 3. 1) tanais ^3. B 3.
m) Sed — commemoremus desnnf. A3. n) orientem A3; horiente B 2. o) itasi A3.
p) Homibus B 1. 2; Omnibus jB 3. q) per rora J?3. r) peccora.4.1. B l. s) solutis ^l;
soliti B 3. t) palustris A 1. u) cariis B 3. v) eofurto B 2. w) deest B 1.
x) nri A 1; inter silvas desunt A 3; nrt .B 1. 2; pter B 3.
1) Ann. S. Columbae Senon. (SS. I) a. 886 Eberhardum Kal. Febr.
mortuum et successorem eius IV. Non. Apr. ordinatnm esse referunt.
2) lam a. 837 socii Bidgarorum ad Danubium venerunt et a. 862 ^jnm?nn
Germaniae fines attigerunt; cf. Dummler III, 438 — 442. 3) lustini
codice Parisino 4950. oJim Puieano (A) JReginonem usum esse Jectionibus
ithasi (ijro phasij, tecti munimento, alimenta, non perinde ac rel. , sopy-
riona probatur; cf. BuJd, ' Verbreitung des lustinus' p. 13. 4) Ita
Begino secundum suum lustini codicem ; Jocus corruptus est.
132 REGINONIS CHRONICON. A. 889.
*
perinde ut reliqui mortales appetunt, venationum et piscationum
exercitiis inserviunt, lacte et melle vescuntur. Lanae his *usus ac * i?. 60o.
vestium ignotusS et quamquam continuis frigoribus afficiantur, pellibus
lust. II, 3. tantum ferinis ac murinis induuntur. Imperium Asiae ter quaesivere,
ib. II, 1. ipsi perpetuo ab alieno imperio aut inacti aut invicti mansere^. Nec
virorum magis quam feminarum virtutibus claruere, quippe cum ipsi
Parthos Bactrianosque <^ , feminae autem eorum Amazonum^ regna con-
diderint, prorsus ut res gestas virorum mulierumque considerantibus in-
ib. II, 3. certum sid, uter® apud eos sexus illustrior fuerit. Darium, regem Per-
sarum, turpi ab^ Scythia summoverunt fuga, Cyrara cum omni exercitu
trucidaverunt ; Alexandri ]\Iagni ducem Sopyrionas pari^ ratione cum
universis copiis deleverunt; Komanorum audiere, non sensere arma. Labo-
ribus et bellis asperi, vires corporum inmensae.
Habundant vero tanta multitudine populorum, ut eos
Paui. D. 1, 1. genitale solum non sufficiat alere. Septemtrionalis quippe plaga,
quanto magis ab estu solis remota est et nivali frigore gelida, tanto
salubrior corporibus hominum et propagandis gentibus coaptata; sicut
econtrai omnis meridiana regio, quo solis est fervori'^ vicinior, eo semper
morbis habundat et educandis minus est apta mortalibus: unde iit, ut
tantae^ populorum multitudines arctosi sub axe oriantur, ut non inmerito
universa illa regio Thanai tenusJ^ usque ad occiduum, licet et propriis
loca in ea singula nuncupentur nominibus, generali tamen vocabulo
Germania vocitetur°. Ab hac ergo populosa Germania sepe innumerabiles
captivorum turmae abductae, meridianis populis precio distrahuntur ;
multae quoque ex ea, pro eo quod tantos mortalium germinat, quantos
alere vix sufficit, frequenter gentes egressae sunt, quae nihilorainus et
partes Asiae, sed maxime sibi contiguam Europam afflixerunt. Testantur
hoc ubique urbes erutae per totam Illiricum Galliamque, sed maxime
miserae Italiae. quae pene illarum omnium est gentiura experta sevitiam*^.
Ex supradictis igitur locis gens memorata a finitimis
sibiP populis, qui Pecinaci^ vocantur^, a propriis sedibus ex-
f pulsa est, eo quod numero et virtuteprestarent et genitale,
^ ut premisimus, rus exuberante multitudine non sufficeret ad
habitandum. Horum itaque violentia efFugati ad exquirendas^
quas possent incolere^ terras sedesque statuere valedicentes
patriae iter arripiunt. Et primo quidem Pannoniorum et
Avarum solitudines^-3 pererrantes, venatu ac piscatione"
victum cotidianum quaeritant; deinde Carantanorum, Mara-
hensium ac Vulgarum'^ fines* crebris incursionum infesta-
a) ignotos B 2. b) permansere B 3. c) bactrianosque corr. bactriano.saque B 2.
d) amazone Al; amazoniae AS. e) ut Al; utrum £3. f ) a ^ 1 (deest A3).
g) zophirionem A 3. h) patri A 1. i) et contra B 2. k) fervore A 1. 1) ante A 1.
m) than. tenus desunt A 1 lacuna relicta. n) germ. sepe innumerab Ab hac B 2; voci-
tetur — germania desunt B 3. o) sevitia Al. p) deest B 3. q) pecenaci A 1; peti-
nati B 1. r) exquirandas (BJ B2; exquirandas corr. -rendas JS 1. s) bicolere B 2.
t) solitudinis A 1. u) spacione A. (B) B 2; spatione corr. piscatione B 1. v) bulgarum
A3. B 3.
1) Ifa Begino secimdum siium Pauli codicem ; arctoo Paulus. 2) Pet-
sehenegen. Hi Ungaros cum semper urgebant, tum a. 895 aut 896 a
Bulgaris auxilio vocati eos ex improviso oppressos e sedibus, quas
inter Danahium et Danaprim fluvios tenehant, expuJerunt ; Dilmmler
III, 444 sq. 3) Pannoniam et partem Daciae superioris occidentalem
cumlazygum terra, quae ab illis nomen Ungariae acceperunt ; etiam nunc
eae regiones Pussta, i. e. loca deseHa Tpusty slav. = desertus) vocantur.
4) Pannoniam Ungari primum Danubium transgressi a. 894, Carantaniam
a. 901, MoraviamSd2, Bulgariam a. 895 invaserunt; Diimmler III, 443 sq.
EEGINONIS CHEONICON. A. 889. 133
tionibus irrumpunt, perpaucos'^ gladio, multa milia sagittis ^
interimunt, quas tanta arte ex corneis arcubus dirigunt, ut
earum ictus vix precaveri possit.
Comminus enim in acie preliari aut ©"bsessas expugnare urbes ne- luat. xli, 2.
sciunt. Pugnant aut^ procurrentibus equis aut terga dantibus, saepe
etiam fugam simulaut. Nec pugnare diu possunt: ceterum intolerandi^
forent, si, quantus est impetus, vis tanta et perseverantia esset. Ple-
rumque in ipso ardore certaminis prelia deserunt ac paulo post pugnam^
exf fuga repetunt, ut, cums maxime vicisse te putes, tunc tibi discrimenii
subeundum sit.
Quorum pugna, quo ceteris gentibus inusitata, eo' et
periculosior. Inter horum et Brittonum conflictum^ hoc unum
interest, quod illi misilibus^, isti sagittis utuntur. Vivunt
non hominum, sed beluarum more. Carnibus siquidem, ut
fama est, crudis vescuntur, sanguinem bibunt, corda hominum,
quos capiunt, particulatim dividentes veluti pro remedio
devorant, nulla miseratione flectuntur, nullis pietatis visceri-
bus commoventur. Capillum™ usque ad cutem^ ferro*' caedunt.
p. 601. [EquisP omni tempore vectan*tur;] super illos ire, consistereq, medi- ib. xli, 3.
tarii" ac colloqui solent. Liberos ac servos suos equitare et sagittare ^ ib. c. 2.
magna industria docent. Ingenia illis tumida, seditiosa, fraudulenta*, ib. c. 3.
procatia: quippe eandem ferocitatem feminis quam viris ad-
signant^. Semper in externos aut in domesticos motus inquieti, natura
taciti", ad faciendum quam ad dicendum"^ promptiores. Huius igitur
nefandissimae"^ gentis crudelitate^ non solum memoratae
regiones, verum etiam Italiae regnum^ ex permaxima parte
devastatum^ est.
Eodem anno Nortmanni^ a Senonica urbe recedentes (887).
denuo Parisius cum omnibus copiis devenerunt^. Et cum
illis descensus* fluminis a civibus omnino inhiberetur, rur-
sus castra ponunt, civitatem totis viribus inpugnant, sed Deo^
opem ferente nihil prevalent. Transactis paucis diebus iterum
Sequanam cum classe ascendunt, et Matronam fluvium'* in-
gredientes Trecas civitatem ^ incendio cremant et usque Virdu-
nensem ac Tullensem urbes cuncta circumquaque depopulantur.
a) perpaucis (A) Al. (B) B2; pei-paucis corr. perpaucos .6 1. b) sa^itis B 1. 2.
c) autem A 1; deest A 3. d) intollerandi B 2. e) pugna B 2. f) et ^ 1. g) uim
Al. B 2. h) crimen B 2. i) detxt B 2. k) confrictum B 1. 1) missilibus B 3.
m) capillos B 3. n) uitem A 1. B 1. 2; verticem 2> 3. o) ferro — consistere. medi-
desuTit B2 (una linea omissa). p) Equis — vectantur, quae in onmibus codd. desxint, ex
lustino Pertz supplevit. q) meditari, consistere A 1. r) tari B 2; metari B 3; mercari
coni. Eiihl (Verbreitung des lustinus, p. IB). s) sagitave B 1. 2. t) fradulenta B 1.
u) tatiti B 2. v) ducendum ^ 1. B2; duc. corr. dic. B 1. w) uefrandissim^» B 1.
x) deest ^ 1; Ab eis non solum A 3. y) devestatum B 1. 2. z) normanni corr. nord-
manni B 1. a) decensus corr. alia manu decursus B 2. b) ideo A 1.
1) Corrumpuntur lustini verba: quippe violentiam viris, mansuetudinem
mulieribus adsignant. 2) Primum a. 898, ut terrcm cognoscerent,
Ungari usque ad Brentam venisse dicuntur; a. 899 — 900 ItaJiam crude-
lissime devastaverunt, v. infra a. 901. 3) Uhi iributum a Carolo pro-
missum acceperimt a. 887 mense Maio: tamen non discesserunt, sed
denuo passim praedari coeperunt; Dummler III, 278 sq. 4) Marne.
5) Troyes.
134 -" EEGINONIS CHRONICON. A. 890.
889. His etiam diebus Liutbertus Mogontiacae* urbis presul e
rebus humanis sublatus est^; in cuius loco subrogatus est
Sunzo^'2, vir religiosus ac simplex, sacris litteris sufficienter
instructus'^, qui in Vulda monasterio sub regimine abbatis ab
ineunte aetate nutritus et conversatus fuerat^ Boppone^
Turingorum^ duce et Arnulfos rege annuente.
890.
Anno dominicae incarnationis DCCCXC. Arnulfus^ rex
concessit^ Zuendibolch^ Marahensium Sclavorum^ regi^ du-
catum Behemensium'^, qui hactenus principem suae cognationis
ac gentis super se habuerant Francorumque regibus^ fideli-
tatem promissam inviolato^ foedere conservaverant^, eo quod
illi, antequam in regni fastigio sublimaretur, familiaritatis
gratia fuerit conexus: denique filium eius, quem ex pelice
susceperat, a sacro fonte levavit eumque ex nomine suo
ZuendibolchP appellarii fecit^. Quae res non modicum dis-
cordiarum et defectionis prebuit incitamentum. Xam et
Behemi^ a fidelitate diutius custodita recesserunt et Zuendi-
bolch^ ex adiectione alterius regni vires non parvas sibi ac-
cessisse sentiens fastu superbiae inflatus contra Arnulfum^
(892). rebellavit. Quod cum cognovisset Arnulfus^ cum exercitu
regnum Marahensium ingressus cuncta, quae extra urbes
reperit^, soiotenus demolitus est. Ad ultimum cum^ et ceterae
(894). fructiferae arbores radicitus exciderentur, Zuendibolch^ pacem
poposcit et dato filio obside hanc sero promeruit^.
(888). Per idem tempus Xortmanni"^ a Matrona fluvio exeuntes
Parisius revertuntur et, quia omnimodis descensus fluminis
per pontem prohibebatur, tercio castra locant et iterato certa-
mine predictam urbem impugnant^. Sed civibus, qui con-
a) magonciacae J.1; mogontino archiepiscopo A2>. b) sinzo A 1; sunzo — sub abbate
AZ a. 893. c) imbutus A 1. d) fuerat anni codd.; rannitente corr. alia manus in
cod. B 1;) anni in codice autographo ex voce annuente videfur ortum esse, quae in inftriore
linea sequelatur. e) annuente poppone ^3: bobpone B 2. f) thuring. A. g) arnolfo
A\. B 2. h) arnolfus A 1. i) conces B 2. k) zuendibolh ^3. B 1; zuondoboldus
B 2; zuentibolh B 3. 1) slavorum A 3. m) boemiae A3. n) regi B 3. o) involuto
corr. involato A 1. p) zuendiboch *4 1 ; zuendibolh A 3; zuentibolch B 3. q) fecit
appell. A 1. r) beheimi A 1; boemi A 3. s) zuendibolh A3; zuentibolch B 3.
t) arnolfum, -us A 1. B 2. u) repperit A 3. B 3. v) deat Al. B l. 2. w) nor-
manni B 2; norm. corr. nordm. B 1.
1) A. 889 Febr. 17; Bummler III, 329 sq. 2) SunderoM, qui sedit
usqiie ad a. 891; v. infra. 3) Qui a. 870 Bastislavo successerat; v.
a. 860. 4) Bohemi, quorum principes semper inconstantes fuerant,
sine AryiuJfi opera a Suentopulco suhiecti sunt; Diimmler III, 331».
5) Ea amicitia post a. 870, quo filius Arnolfi baptisinum videtur accepisse,
non midtum temporis perdurasse p)Otest; Diimmler II, 317. 6) Be
hoc bello a. 892—894 gesto Diimmler III, 3.53 sq., 3G2, 390—392: sed
Suentojjulcus invicius decessit (v. infra a. 894j, filii demum eius pacem
inierunt.^ 7) Duae expeditiones hic confunduntur: a. 888 ex Matrona
reversi Normanni tertium Farisios venerunt, sed paulo post inde regressi
inter Luviam (Loing) et lonnam (Yonne) fluvios hibernaverunt; a. 889
REGINONIS CHRONICON. A. 890. 135
tinuis operum ac vigiliarum laboribus* induruerant et assi-
duis bellorum conflictibus^ exercitati erant, audaciter^ re-
luctantibus, Nortmanni"^ desperatis rebus naves per terram (889).
cum magno sudore trabunt et sic alveum repetentes Brittanniae
* p. 602. finibus classem traiciunt. Quoddara ca*stellum in -Constan-
tiensi®! territorio, quod ad sanctum Loth^ dicebatur, ob- (890).
sident et accessum ad fontem aquae ex toto prohibentes,
oppidanis^ siti arescentibus, fit deditio eo pacto, ut vita tantum ,
concessa cetera tolierent. Illis a munitione progressis gens
perfida fidem et promissa data profanat^ omnesque absque
respectu iugulat; inter quos episcopum Constantiensis® eccle-
siae interimunt^.
Erat tunc temporis inter Alanum et Vidicheil^ ducibus^
Brittonum"* non parva de partitione^ regni dissensionum
controversia ^ In hoc ergo scismate et divisione non tantum
terrarum quantum mentium pagani™ Brittones reperientes (890).
super eos fiducialiter irruunt. Illi, dum privatum singulorum,
non commune universorum^ bellum ducunt et auxilium ferre
alter alteri recusat, quasi victoria unius non omnium foret,
graviter ab hoste laeduntur; ceduntur passim et usque ad°
Blavittam fluvium^ omnis eorum possessio diripitur. Tunc
primum intelligentes, quantam sibi perniciemP, quantas ad-
versariis vires discordia administraret, per internuncios se
invicem confirmant, tempus et^ locum eundi'' condicunt^
bellumque communibus viribus construunt. Itaque Vidicheil^,
qui erat adolescentior*, cupiens gloriam nominis sui^ exaltare,
non expectato Alano cum sociis prelium conserit, multa milia
hostium caedit, reliquos in quendam vicum fugere compulit.
Quos cum ultra, quam oporteret, inprovide persequeretur,
ab ipsis extinguitur, ignarus quia vincere bonum est, siiper-
vincere bonum" non est; periculosa est enim desperatio. Post
haec Alanus coadunata omni Brittannia tale votum vovif",
ut, si adversarios per divinam virtutem posset superare, deci-
mam partem omnium bonorum suorum Deo et sancto Petro
Romam destinaret. Omnibus autem Brittonibus eundem"^
votum spondentibus ad pugnam procedit et coramisso prelio
a) operum labor. ac vigil. A 1. b) confrictibus Bl. c) audacter ^. d) normanni Bl. 2.
e) constantinensi, -is A 1. f) obpid. B 1; opid. B 2. g) violat A. h) vuidicheil -.4 1;
iudecheil A 3. i) duces A. k) partione B 2. 1) regni dissensio A 1 (alanus et
iud. — dissidebant ^3). m) plaga B 3. n) omnium ducuut bellum Al (desunt A3).
o) deest B 2. p) perneciem A 1. q) deest B. r) coeundl A 3. s) indicunt A 1.
t) adulesc. B\. 2. u) sui nominis A. v) novit B2. tv) idem v. voventibus .4 1:
Omnibus — prelio desunt A 3.
quartum Parisios oppiignaverimt , verum dono mediocri commoti sunt,
ut mare repeterent. V. Dummler III, Sib sq. 1) Coutance. 2) Saint Lo.
3) Castellum hieme a. 889/90 obsessum initio a. 890 expugnatum est:
at episcopus iam inter ohsidionem moHuus est. 4) T^ sup^ra a. 874.
5) Blavet, in ciiius ostio Port-Louis et VOrient. P.
136 REGINONIS CHRONICON. A. 891,
tanta strage* hostes fudit^, ut vix quadringenti viri ex quin-
decim^ milibus ad classem repedarent.
(889). Hac tempestate sanctissimo et in divinis humanisque
rebus prudentissimo Williberto episcopo ab hac luce sub-
(890). tracto Herimannus venerabilis vir per electionem cleri*^ ac
plebis ecclesiae Coloniensi preficitur^- 1. Circa haec etiam^
(889). tempora Salomon Constantiensis^ ecclesiae antistes recessit
(890). a seculo; in cuius loco^ successit Salomon, qui hac aetate
abbatiam sancti Galli tenebat 2, vir non solum nobilitate,
verum etiam prudentiae ac sapientiae virtutibus insignitus,
qui prefatae* urbis tertius eius^ nominis dinoscitur esse
pontifex.
891.
891. Anno dominicae incarnationis DCCCXCL^ Nortmanni"^
duobus continuis preliis in Brittannia graviter adtriti in
regno'' Lotharii^^ classem transferunt et castris metatisP
predas exercent. Contra quos Arnulfusi rex exercitum dirigit
iubetque super Mosam tentoria figere transitumque fluminis
hostibus i^rohibere. Sed antequam exercitus in unum colli-
geretur ad condictum locum iuxta castrum Treiectensem '"■'*,
Nortmanni^ superiora tenentes circa Leodium Mosam trans-
ierunt et hostilem expeditionem a tergo relinquentes in silvis ^
et paludibus Aquis palatio contiguis disperguntur; obvios
quosque perimunt, plurima plaustra et vehicula, in quibus
alimenta exercitui deferebantur", capiunt. Quae fama cum
ad exercitum pervenisset, qui iam ipso die nativitatis sancti
lun. 24. lohannis baptistae pene in unum convenerat^", non tam tremor
qiiam stupor mentes omnium occupavit. Principes contione^
convocata non tam de periculo quam de re dubia consulunt,
incerti, utrum ^ Eibuariorum fines intrantes^ Coloniam tenderent
aut per Prumiam transeuntes Treveris^' dirigerent gressum^
vel certe congregatam^ adversum se multitudinem^ pertime-
scentes transvadata Mosa ad classem ''festinarent. Inter*^. 603,
lun. 25. haec nox superveniens conventum solvit. Postera die, cum
a) strange B 1. 2. b) effudit A 1. c) xu B 2. d) plebis Al. e) proficiscitur A 1.
f) deest Al. g) constatinensis ^ 1. h) locum f^; ^ 1. i) quippe fat»^ B 2.
k) eiusdem A 1; huius nom. pont. eiusdera urbis AB. 1) DCCCXC. B 2. m) Norm.
B 1. 2. n) regnum A l. o) Ihothari A\. p) castiametati .4 1; desunt A^.
q) arnolfus A1.B2. r) traiectense M; ^ 1; traiectum ^ 3. s) normanni£2;
norm corr. nortm. B l. t) sulvis B 1. u) ferebantur A. v) convenerant A 1;
qui — conv. desunt A 3. ^) cont. vero A 1. x) ingressuri A 1; per rib. fines col. .4 3.
y) trevirim A 1 ; treverim A 3. z) gressum dirigerent A. a) congregata A 1. B 2.
b) mult. se .4 1; multitudine B 2; congreg. — pertira. desimt A 3.
1) Williberto a. 889 Sept. 11 mortuo Herimannus mense Maio a. 890
pallium accepit. 2) Salomoni II. a. 889 Dec. 23 mortuo a. 890 Salo-
mon III. successit, qui eodem anno etiam ahhatiam S. Galli accepit;
Dinnmler III, 342 et 344. 3) Fer Sequanam et Isaratn (OiseJ ;
Diimmler III, 346—351. 4) Mastricht. 5) Scil. Nordmanni. F.
EEGINONIS CHRONICON. A. 891. 137
aurora radios^ suae lucis representaret^', omnes armantur et
levatis vexillis per descensum fluminis expediti*' ad pugnam
gradiuntur^ Cumque torrentem*^, qui Gulia dicitur ^ trans-
issent, acies pariter substiterunt; dehinc deliberant, ne omnis
exercitus incassum fatigaretur, ut^ unusquisque^ procerum
duodecim ex suis mitteret, qui in^ unum agmen redacti hostes
investigarent. Haec sermocinantibus subito^ apparuerunt
speculatores Xortmannorum^ Quos cum omnis multitudo
inconsultis ducibus confuso ordine insequeretur^, peditum
turmas in quadam villula^ offendit, qui in unum conglobati
facile sparsim supervenientes repellunt atque retrorsum redire
cogunt. Deinde perstrepentibus secundum morem faretris°^
clamor in caelum tollitur, pugna committitur. Equites Nort-
mannorum^ audito clamore summa cum festinatione advolant,
et ingravato° prelio christianorum exercitus peccatis facien-
tibus. heu pro dolor! terga vertit. In quo prelio episcopus
MogontiacaeP urbis Sunzo*i et Arnulfus^ comes occubuerunt,
nec non et^ innumera multitudo nobilium virorum. Nort-
manni* patrata'^ victoria castra omnibus^ divitiis referta in-
vadunt et trucidatis, quos in bello c^perant, onerati"^ preda ad
classem revertuntur. Fuit vero haec caedes facta VI.^Kal. luL
Dum haec aguntur, Arnulfus^' rex in Baioariorum^ ex-
tremitatibus morabatur, insolentiam Sclavorum reprimens;
cui cum nuntiata* esset suorum strages^ hostiumque victoria,
primo pro amissis fidelibus uimium contristatur*^ et querelam
cum gemitu deponit*^, quod Franci eotenus invicti adversariis
terga darent: deinde indignitatem rei animoso in pectore® Geofg.^vfsa.
versans in hostem accenditur^ et congregato ex orientalibus
regnis^ exercitu mox PJieno transmisso circa litora Mosae
castra statuit. Interiectis diebus Nortmanni*" ex superiori
pugna elati cum omni virtute ad depredandum proficiscuntur;
contra quos rex cum expeditis ad pugnam procedit. Illi (Nov. i).
cernentes acies appropinquare super fluvium, qui Thilia di-
citur^, ligno et terrae congerie more solito se communiunt
et cachinnis et exprobrationibus ' agmina lacessunt, ingemi-
nantes cum insultatione et derisu, ut memorarentur Guliae
turpisque fugae caedisque patratae, post modicum similia
passuri. Rex felle commotus exercitum iubet descendere et
a) dies B 3. a') aurora illucesceret Mj ^l; niucescente aurora ^3. b) espe £2; expe
corr. exspe B 1. c) procedunt A. d) correntem A 1. e) sed ^ 1. .6 3. f) uuusque B2.
g) deest Al. h) deest A. i) norm. ^l. B2. k) insequerentur .B3. 1) in quandam villulam
B2.3. m) pliaretris .43. n) nordm. 41; norm. corr. nortm. £2. o) gravato .4. 1. p) mason-
tinae A 1; moguntinus A 3; mogonciacie B 2; magontiacae B 3. q) Gunzo A 1.
r) arnolfus .4 1. B 2. s) deest B 2. t) rordm. Al; norm. B 2. u) parata Al; p.
vict. desunt A 3. v) deest A 3; divitiis omnibus A 1. v>) bonerati B 2. 3; honorati B 1.
X) VII. A. y) amolfus Al. Bl. 2. z) bauuariorum Al; bauuariae .4 3. a) iunctata Al.
b) strages suorum 4.1; his auditis 4 3. c) tri.statnr B. d) depromit 4 3. e) rei
animo versans 4. f) acciditur 4 1, g) dee^t 4; regis B; corr. regnis B 1. 3.
h) nordm. 4 1; norm. B 2. i) exprobrantibus 4 1.
1) Prope Marsnam Mosam influit, die Geule. F. 2) Dyle.
138 ~ EEGINONIS CHEONICON. A. 892.
pedestri congressione cum adversariis decertari^. Qui dicto
citius ab equis desilientes^ clamore exhortationis dato pre-
sidium inimicorum inrumpunt^ et Deo vires caelitus ad-
ministrante eos usque ad internecionem'^ ferro cedunt terrae-
que prosternunt, ita ut ex innumerabili multitudine vix resi-
duus® esset, qui ad classem adversum nuntium reportaret.
Rebus^ feliciter gestis Arnulfus^ in Baioariam^ revertitur^
Eodem anno Hatho^ venerabilis abba in Magontiacensi^
ecclesia metropolita consecratur, qui hactenus in Augea^
monasterio multorum pater extiterat™ monachorum^.
892.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCII. mense Fe-
Fejar. bruario Nortmanni^, qui ad naves remanserant, Mosam trans-
euntes Pdbuariorum pagum ingressi sunt° et secundum cru-
delitatem sibi ingenitam cuncta devorantes pervenerunt us-
queP Bunnam^i. Inde digressi occupaverunt quandam villam,
quae Landulvestorph'"-^ nominatur; ubi occurrit eis exercitus
christianorum, sed nihil dignum, quod virtuti asscribatur%
egit. Nocte superveniente recesserunt Nordmanni^ a" iamdicta
villa et formidantes hostilem impetum nequaquam ausi sunt
se committere planioribus atque^ campestribus locis, sed
*silvas semper tenentes, exercitum vero a leva post tergum"^ * p. eoi
relinquentes, quanta poterant velocitate, ad Prumiae^ mona-
sterium aciem dirigebant ipsisque iam iamque^' irruentibus
abba et congregatio fratrum vix fuga dilapsi^ sunt. At
Nortmanni^ monasterium ingressi omnia depopulati sunt et
quosdam ex monachis interficientes plurimamque familiam
trucidantes reliquos captivos duxerunt. Inde^ exeuntes Ar-
duennam intrant, ubi quoddam castrum in quodam premi-
nenti monte noviter constructum, in quo^ innumera multitudo
vulgi confugerat, adgrediuntur^ et absque mora expugnant;
interfectisque omnibus cum ingenti preda ad classem redeunt
oneratisque navibus cum omnibus copiis transmarinas repe-
tunt regiones.
(Ann. Prum.). Pcr idcm tcmpus Farabertus abba Prumiensis cfnobii
curam pastoralem sua sponte per concessum regis deposuit
et ego, quamvis indignus, secundum regularem auctoritatem
a) decertare A 3. b) ex desil. B 3. c) irrumpunt A. d) internetiem A 1. e) re-
suduus B 1. f) Rebus — monachorum desunt A 3. g) arnolfus A 1. B 2. h) bauua-
riam A 1, 1) hatto A 3 (a. 803); hattho B. k) mogociacensi B 1. 2. 1) augia A 1.
m) extitit A 1. n) nordm. A 1; norm. B2. o) erasum B 1; deest B 3. p) usque
s.d A 1; deest A 3. q) bonnam .6 3. r) landolfesdorf A 1; landolfestorp A3. s) asscri-
barum B 2. t) nordm. A 1. B2; norm. B 1. u) deest A 1. v) et ^ 1; vel A 3.
w) postergum B 3. x) prumiam A 1. y) deest B 3. z) lapsi A 1 ; elapsis A 3.
a) Inde — intrant desunt B 3. b) quod A. a) aggr. A.
1) Primo in AJamanniam. 2) De quo I. Heidemann, ' Hatto I.' Frogr.
Beroh 1865; JDilmmler III, 252 sq. 3) Lannesdorf prope Mehlem;
Diimmler III, 351.
KEGINONIS CHRONICON. A. 892. 139
per electionem fratrum in regimine successi^* in* quo tamen (Mai.).
non diutius immoratus aemulis agentibus 2 Richarium fratrem
Gerhardi et Mahtfridi^ invidiosum mei negotii successorem
sustinui^. Obsecro'' autem, ne lectori honerosum'^ videatur,
si rem ab origine repetam et, qualiter huiuscemodi negocium
ad effectum perductum fuerit, simplici sermone pandam.
Absurdum enim videtur, ut, qui aliorum actiones et rerum
gestarum causas explanare proposui, negotium, quod ad me
pertinet, silentio pretermittam^, — —
presertim poplitibus veniam posco lectori, eo quod verbosus
in hac relatione ultra, quam decuit, extiti. NeceSsitas enim
compulit®, ut non solum facta, sed etiam dicta in ordine
ponerem propter invidentium et adversantium calumniosam
querelam.
Haec^ de retroactis causis transcursisque temporibus ex
multis pauca commemorasse sufficiat. Nam de modernis
temporibus idcirco reticere disposuimus, quia, si veritatem
rerum gestarum ad liquidum stilo executi^ fuerimus, pro-
culdubio odium et off^ensam^ quorundam, qui adhuc super-
stites sunt, incurremus; si autem a veritate recedentes aliter,
quam causa se habeat, scripserimus, nihilominus adulationis'
et mendatii^ notam incurremus, quia omnibus pene res co-
gnita est. Posteris ergo hoc latius explanandum relinquimus;
sed ne haec per omnia inacta^ preterisse culpemur'", res
tantum gestas ex parte summatim aduotare curabimus.
Igitur anno supra memorato mense lulii Waltgarius lui.
comes, nepos Odonis^ regis, filius scilicet avunculi eius Adal-
helmi^, adversus eundem regem cum consilio quorundam
rebellionis arma levavit et Lugdunum Clavatum^ ingressus
omni annisu regiae potestati contraire nititur. Quod cum
Odo*^ cognovisset, civitatem obsidione cinxit, quam absque
mora in deditionem recepit. Deinde omnibus primoribus,
a) iu quo — sustinui desunt B. b) matfridi A B. c) Obsecro — calumniosam querelam
desunt A. d) honorosum B \. e) impulit B Z. f) Haec — curabimus desunt AB.
g) fuer. exec. Al. h) off. incurremus quorundam .41. i) adultionis B2. k) mandatii i>l.
1) intacta Al. B 3. m) videamur siiperscr. vel culpemur Al. n) ruodolfi Al.
0) ydo A 1 (pro odoj.
1) A. 892 mense Maio; Ann. Prum. (SS. XV) a. 892: Regino abba con-
stituitur . . . Kal. lun., uhi numerus abscisus est. 2) Inter adversarios
Beginonis Karolum regem Franciae occidentalis principem Jocum tenuisse
Harttung (Forscliungen z. Deutsclien Gesch. XIII, 362 — 3H8J prohavit;
v.praef. p. V—VI. 3) A. 899; v. infra. 4) Apparet hoc Joco multa exci-
disse, cum verbosae illius relationis, quam in suhsequenti linea dicit auctor,
plane nihil inveniatur. Atque cjuoniam in omnibus codicibus ea pariter
desiderantur , ipsius codicis autographi folia compluria excidisse vel
potius deleta esse necesse est censeamus. 5) Comitis Lugdunensis, qui
frater Roberti a. 866 a Normannis occisi, patruus igitur Odonis fuit,
cf. V. Kalckstein, ' Rohert der Tapfere' p. 114. 6) Laon.
140 REGINONIS CHRONICON. A. 892.
qui tunc ibi aderant, adiudicantibus eundem Waltgarium^
decollari iussit, eo quod in conventu publico contra regem
et dominum suum gladium evaginasset. Post haec in Aqui-
taniam proficiscitur contra Ramnulfum^ et fratrem eius Goz-
bertum^ et Ebulonem abbatem de sancto Dionisio et alios
nonnullos, qui eius imperiis obtemperare rennuebant^, ut
eorum insolentiam reprimeret.
Aug. 28. Item eodem anno mense Augusto V. Kalendas Septembr.*^
Megingaudus® comes^, nepos supradicti Odonis^ i'egis, dolo
interfectus est ab Alberico^-^ et sociis eius in mo^nasterio
sancti Xisti^, quod vocatur Rotila^-^-*.
Per idem tempus Arn^, Wirziburgensis^ ecclesiae venera-
bilis episcopus hortatu et suasione Popponis Thuringorum^^
ducis^ ad pugnam contra Sclavos profectus in eadem pugna
{lui. 13). occiditur^^: cuius cathedram Ruodulfus^**, frater CuonradiP
comitis^, optinuit et ei in^ episcopatu successit.
Arnulfus^^Zuendibolcho^filio honores Megingaudi* comitis
ex parte largitur.
Boppo" dux Thuringorum'^ dignitatibus expoliatur; duca-
tus"^, quem tenuerat, Cuonrado^ commeudatur: quem pauco
tempore tenuit et-^' sua sponte eum reddidit^. Deinde Bur-
chardo comiti committitur^, qui hunc* actenus^ strenue
gubernat^.
(893). Odone rege in Aquitania*^ commorante Francorum prin-
cipes ex permaxima parte ab eo deficiunt, et agentibus Fol-
*) cuius corpus TreYerim deportatum apud sanctum Maximinum est
sepultum add. A.
**) licet nobilis, stultissimus tameu, frater scilicet Conradi et Gebehardi
comitum A.
a) vualdgarium A 1; uualtarium A 3. b) arnulfum B 3. c) renuebant A. d) V. Kal.
sept. desimt A3. e) meingaudus AZ. f) regis odonis A 1. g) alberico A 1; alprico jB 2.
b) xysti yl 1; sixti .4 3. i) rotiila A. k) arn — successit AZ ad a. 889: arnt B.
1) uuorzib. B 1. m) tyringorum .4 1: deest A 3. n) deeit A 1. o) rodulfus A 1;
rodolfus ^3. p) conradi A\ cuanradi B. q) deest B 2. r) arnolfus A l. B 3.
6) zuentibolcho ^ 1. B 3. t) meginhardi A 1: meingaudi A 3. u) Poppo A. x) durin-
gorum .4 1; thuringiae 4 3. w) et duc. 4.1. x) cyonrado 4 1; conrado .4 3; cuan-
raio B. y) quia A 1. z) commititur B 1. 2. a) eum A. b) hactenus A 1; ali-
quamdiu gubernavit A 3. c) aqnitaniam B 1.
1) Rammdfil. (cf. a. SG7) filios; cf.Wenck, 'Erhehung ArnuJfs' p. 54—58,
V. KalcJcstein, ' Gesch. d.franz. Konigtums' I, 58. 2) Comes pagorxim
WormsfeJd et Maienfeld, filius comitis Megingoz ex sorore Odonis; cf.
KaJckstein /, 4B6; DummJer III, 358. 3) Qui supra (a. 883j inter
sodaJes Hugonis commemoratus est; v. infra a. 896. 4) ReteJ ad
MoseJJam. P. 5) Qui Heinrici comitis a. 886 occisi frater primum
a. 880 comes Jimitis Sorabici commemoratur ; DiimmJer III, 169 n. 1.
6) luJ. 13; DiimmJer III, 355. 7) FiJii videntur fuisse Udonis
comitis, fiJii Gebehardi: DiimmJer III, 489 n. 1. 8) Atite a. 895;
DiimmJer III, 357. 9) Oceisus a. 908 Aug. 3; DiimmJer III, bblsq.
REGINONIS CHRONICON. A. 893. 141
cone* archiepiscopo 1, Heriberto et Pippino comitibus- in
Remorum civitate Carolus^ filius Ludowici^ ex Adalheide'^
regina, ut supra meminimus^, natus in regnum^ elevatur*.
893.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCIII. Arnulfus^ (892).
Baioaria^ egressus Franconofurt^ venit^ et Rhenum^ transiens
civitates, quae in regno Lotharii^ sunt, ex maxima parte 893.
circuivit^; in quo itinere ingentia dona illi ab episcopis
oblata sunt.
Odo^ compositis rebus in Aquitauia"' in Franciam rever-
titur et cum Ruotberto" fratre Carolum fugat, defectores
persequitur.
Ebulo abba de sancto Dionisio, cum quoddam castrum (892).
in Aquitania"^ situm ardentius expugnaret, ictu lapidis periit ° • '^;
monasteriumP sanctiDionisii^i Odo" ad suum servitium revocat.
Carolus^ vires Odonis^ ferre non valens patrocinia Ar- (894).
nulfi* supplex exposcit. Estivo siquidem" tempore iamdictus
rex conventum publicum Wormatia^ civitate celebravif^-^, ubi
Carolus venit et Arnulfum^ magnis^' muneribus^ sibi con-
ciliat regnumcjue, quod usurpaverat, ex eius manu percepit.
lussum est etiam% ut episcopi et comites, qui circa Mosam
residebant, illi auxilium ferrent et eum^ in regnum inducentes
in sede regia"^ inthronizarent^ Sed neutrum horum illi
quicquam profuit. Denique Odo^ rex hoc audiens cum exer-
citu super ripam Axani fluminis^ sedit et copias Arnulti^
intrare in^ regnum^ nullatenus permisit. Duces regis cer-
nentes Odonem' viriliter paratum esse ad pugnam ab eo
declinaverunt^ et ad propria reversi sunt. Carolus^ in Bur-
gundiam secessit et Odone°^ Parisius revertente rursus" fines''
regni occupat, Odonis? fideles insectatur. Et sic^^ alternatim
ex utraque parte multi pereunt, ingens malicia, innumera-
biles rapinae et assiduae predae fiunt.
a) (leeitA3. b) Karolus J.. c) lodewici ^ 3; luuuici 5 1. d) adelheide .^ 3 ;
adaleide B. e) regno B 3. f) Arnolfus A 1. g) e bauuaria .4 3. h) francone-
vord A 3. i) hrenum A 1. k) hlotb. A 1; luth. B 1. 1) oydo ^-1 1. m) equitania A 1.
n) ruodberto A 1; rotberto A 3. o) perigit A 1; occubuit A 3; perit B 1. 2. p) Tiinc
odo mon. s. dionisii ad A. q) dyonisii A 1. r) yodo A 1. s) yodonis ^l. t) arnolfi -41.
u) deest B. v) in uuorm. -4 3. B 3. w) celebrat A 1; celebraret B2. x) arnolfum A 1.
y) multis A. z) sibi mun. A 1. a) est enim etiam B 1. 2. h) eum in r. induc.
desunt A. c) in regia sede .4 1; in sedem regiam -4 3. d) inthronuzarent .4 1.
e) yodo ^ 1. f) arnolfi ^ 1. g) deest A. h) regnum intrare .4 1; deesf A3.
i) yodonem A 1. k) declinarunt B. 1) Karolus .4; Kar. autem -4 1. m) yodone £3.
n) cursus B 1. o) regni fines A. p) et yodonis A 1. q) sicque A.
1) Bemensi 883—900; v. infra a. 902. 2) Nepotihxis BernJiardi regis;
V. supra a. 818. 3) A. 878. 4) A. 893 lan. 28; Dummler III, 383.
5) Mense Novemhri a. 892; Bimmhr III, 357. 6) Fehruario a. 893;
Biimmler III, 359. 7) lam a. 892 Oct. 2; v. supra. 8) Anno 894
mense lunio; v. infra, Dummler III, 382 et 386 s(i. 9) Aisne.
142 REGINONIS CHRONICON. A. 894.
894.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCIIII. Arnulfus*
cum valido exercitu Langobardorum terminos intraviti et
Febr. 2. circa purificationem sanctae Mariae castrum, quod nuncupatur
*Pergamum2, armis cepit et^ Ambrosium comitem ipsius '
civitatis laqueo^ ante portam ipsius'^ urbis in quadam arbore
suspendit. Unde tantus timor super"^ reliquas civitates ceci-
dit, ut nuUus auderet contradicere, sed omnes obviam pro-
(Mart.). cederent venienti. Pervenit autem usque Placentiam; inde
conversus per Alpes Penninas^ Galliam intravit et ad^ sanctum
Mauricium venit. Ruodulfum", quem quaerebat, nocere non
potuit, quia montana conscendens in tutissimis locis^ se ab-
sconderat. Regionem inter lurum et montem lovis exercitus
graviter adtrivit.
(lun.). Post haec Wormaciam venit: ibi' placitum tenuit^,
volens Zuendibolch^ filium suum^ regno Lottiarii^ preficere;
sed minime optimates predicti regni ea vice assensum pre-
buerunt. Soluto conventu cum ad™ Lorasham^ isdem princeps
venisset, Ludowico^ filio BosonisP matre Irmingardei-* inter-
veniente quasdam civitates cum adiacentibus pagis, quas
Ruodulfus^ tenebat, dedit; sed et hoc ei in vacuum cessit,
quia eas nullo modo de potestate Ruodulfi^ eripere* prevaluit^.
Eodem anno^ Wido, qui Italiam regebat et imperatoris
tenebat nomen, moritur. Lanbertus" filius eius regnum op-
tinuit et Romam veniens diadema imj^erii a presule sedis
apostolicae sibi imponi fecit.
(895). Per idem tempus Hildegardis^ filia Ludowici^ regis,
fratris Carlomanni'^ et Caroli"^, a quibusdam ad Arnulfum^
accusata'' regiis possessionibus privatur et privata in exilium
destinatur in monasterio puellarum, quod Chemissem^-8 di-
citur; sed non post multum^ tempus in gratiam rediit^ et
sua ex maiori parte recepit^.
a) arnolfus A 1. b) deest B. c) deest A. d) in A. e) appenninas A. f) deest
B l. 2; sanctum usque corr. B 2. g) Ruodolfum ^ 1; Rodolfum A3\ Rudulfam B 1]
Rodulfum B 3. h) deest A 3; se locis ^4 1. i) ibique Al fdeest A3); ubi B 3.
k) zuendibold Alx zuendibolh 4 3; zuentibolch B3. 1) hloth. Al. m) deest B 1.
r<j lauresham Al; lauresheim A3. o) hlud. A 1. p) bonis B 2. q) hirmingarde B.
r; ruodolfus A 1; rodolfus A3; rodulfus B. s) ruodolfi Al: rodolfi A3. t) deest Al;
tollere A3. u) lambertus A; lantbertus B 3. v) hildigardis Al; ildigardam A3.
y»-) Karl., Kar. A 3 semper. x) arnolfum A 1. y) chemisse A 3. z) non multum
post t. Al; paulo post A 3. a) redit B 1. 2. b) cepit B 1. 2.
1) De qua expeditione cf. Dummler III, 374 — 381. 2) Bergamo.
3) Be hoc conventu DUmmUr III, 382 et 388; cf. supra a. 893.
4) Cf. a. 877. 5) Wormatia Zuentipolclmm cum exercitu contra Ru-
dolfiim misit. 6) Post reditum Arnnlfi: Lantbertus iam a. 892 Ap^r. 30
cum imtre a Formoso papa imperaior coronatus esi; Dummler III,
381 et 372. 7) Coniurationis cum Engildeone marchione factae;
Diimmler III, 393 sq. 8) Chiemsee.
REGINONIS CHRONICON. A. 895. 143
Circa^ haecetiamtemporaZuendibolch'' rexMarahensium 894.
Sclavorum*^, vir inter suos prudentissimus et ingenio callidis-
simus, diem clausit extreraum; cuius regnum filii eius* pauco
tempore infeliciter tenuerunt, Ungaris* omnia usque ad solum
depopulantibus.
895.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCV. sinodus® ma- (Mai.).
gna^ celebrata est apud Triburias contra plerosque seculares,
qui auctoritatem episcopalem inminuere temptabant^; ubi
XXVI episcopi cum abbatibus monasteriorum residentes
plurima decreta super statum sanctae ecclesiae scripto robora-
verunt. Post haec Arnulfus^ Wormatiam venit ibique opti-
matibus ex omnibus regnis suae^ ditioni subditis sibi occurren-
tibus conventum publicum^ celebravit; in quo conventu omni-
bus assentientibus atque collaudantibus Zuendibolch^ filium (Ann. prnm^
regno Lotharii prefecit.
In eodem placito Odo rex cum magnis muneribus ad
Arnulfum^ venit, a quo Jionorifice susceptus est. Omnibus-
que°^ impetratis, pro quibus venerat, cum in regnum reverte-
retur, Folconem episcopum et Adalongum" comitem sui
mansionarii^ ad Arnulfum ^ cum exeniis^ a Carolo missis
venientes in media via offenderunt. Super quos cum? cla-
more impetum faciunt: episcopus fuga dilabitur, Adalongus^
mortali vuhiere sauciatur, sarcinae diripiuntur; predictus
comes in Trigorio in villa, quae dicitur Belthomus"^- ^, sepe-
litur.
Eodem anno Zuendibolch^ collecto inmenso exercitu
cupiens amplificare terminos regni sui quasi Carolo adversus
Odonem auxihum laturus^ Lugdunum Clavatum venit et
civitatem^ obsidione cinxit; sed minime eam capere potuit,
quamvis multis diebus summis viribus certatim dimicatum
_p. 607. esset. Audiens autem Odonem cum exercitu *advenire, qui
ea tempestate in Aquitania" morabatur, cum omnibus copiis
recessit et in proprio regno se recepit.
a) Zuendlbolh — populantibus A3 a. 8?3. b) zuendibold ^l; zuendibolh ^3; znenti-
bolch B 3. c) slavorum A3. d) ungariis A 1. e) sinodus — in proprio regno se
recepit A3 a. 894. f) tentabant A 1. g) arnolfus A 1. h) suae regnis A 1. i) pulli-
cum B 1. k) zuendibold Al; zuendibolh ^3; zuentibulch B2; zuentibolch B 3.
1) arnolfum 4 1; deest A 3. m) Omnibus iJ 3. n) adloiigum J 1; adolongum ^ 3.
0) muneribus A3; exxeniis B l. 2; e^ punctis deJetum B 2. p) deest A 1. q) adol. -.4 3.
r) beltomus siiperscripta littera h Jl 1, beltolmus A 3. s) zuendibold ^ 1; zuendibolh
^3; zuentibolch B3. t) et civitatem et civitatem A 1. u) equitaniam A 1; ^qui-
taniam B 2.
1) Moimir et Zuentipolch; Dummler III, 390 — 393. 2) De quo cf.
PhiUips, ' Die grosse Synode von Trihur' (Wiener Sitzungsher. XLIX),
DiXmmler III, 395 — 406. Cuius synodi acta nota Beginoni videntur
fuisse. 3) Qui mansionem imncipi parahant; cf. Hincmarum de
ordine palatii c. 23. F. 4) Beltem in pago Trechergau in sinistra
Bheni ripa inter Bacharach et Cohlenz. 5) Vocatus a Caroli secta-
torihus, qui ei partem regni illius promiserant ; Diimmler III, 410.
IM EEGINONIS CHRONICON. A. 896. 897.
Ea* tempestatei Ludelmus venerabilis vir in Tullensi
ecclesia a metropolitano Rathbodo^- ac suis suffraganeis epi-
scopus consecratur.
896.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCVI. Arnulfus^
secundo*^ Italiam ingressus^ Piomam venit et urbem Roma-
(Febr.). uam cum consensu summi pontificis armis cepit. Quod retro
ante® seculis ideo inauditum, quia^ non factum fuit, excepto
quod Galli Senones cum Brennone duce multo ante nativitatem
Christi tempore semel fecerunt^''*. Mater Lanberti^-^, quae
ad presidium a filio relicta fuerat, cum suis latenter aufugit.
(Ann. Prum.). Arnulfus^ civitatcm ingressus a^ Formoso apostolicae sedis
presule cum magno honore susceptus est et ante confessionem
(Febr. 22). sancti Pctri coronatus imperator creatur^. Inde revertens^
paralisi^ morbo gravatur, ex qua infirmitate diu languescit.
(Mart.). Eodem anno Lanbertus^ filius Widonis, de°^ quo paulo
superius mentionem fecimus, vita decedit^, et Ludowicus
(898). filius Bosonis a Langobardis" invitatus a Provincia egressus
Italiam intrat.
Nov.30. Per idem tempus circa festivitatem sancti Andreae^
AlbricusP comes, qui Megingaudum^ occiderat^, a Stephano
fratre Walonis^o interficitur.
897.
(896). Anno dominicae incarnationis DCCCXCVII. Stephanus,
Odacar^, Gerardus' et Matfridus comites honores et* digni-
tates, quas a rege acceperant, perdunti^ Zuendibolch" Treve-
ris"^ cum exercitu venit, terram, quam prefati tenuerant,
inter suos dividit, monasterium ad Horreai^ et monasterium
sancti Petri, quod Mettis"^ situm est, sibi reservans.
a) Ludelmns— consecratur A3 a. 893. b) Ratbboldo A 1. c) Arnolfus A 1. d) se-
dundo B 1. e) ante — multo desunt B 2. f) qui B 1. g) receperunt ^l 1; eam cepe-
rant ^3. h) lantberti Al. i? 3; lamberti A^. B 2. i) a — presule desi(7it A 3.
k) maralisi A 1. 1) lantbertus Al. B 3; lambertus A 3. m) de — fecimus desunt A 3.
n) longob. B 1. 2. o) andrae B 2. p) albericus A 3. q) meginhardum A 1;
meingaudum A 3. r) Odocar A 1. s) gerhardus A 3. t) dignitatesque A 1; honores
et desunt A 3. u) zuendibold A 1 ; zaendibolh A 3; zuentibolch B 3. v) treviris A 1;
ireverim A 3. w) metis A.
1) Ineunte a. 895 ArnaJdo episcopo 894 Dec. 4 mortiio. 2) ArcTii-
episcopo Treverensi. P. 3) De qua expeditione Dummler III, 413—423.
4) Alarici, cuius ipse supra mentionem fecit, lioc loco auctor plane
oblitus est. 5) Agcltruda Adalgisi ducis Beneventani filia. 6) Febr. 22,
ut videtur; Ann. Prum. (SS. XV) 896: Arnulfus imperator efficitur.
7) Non in reditu, sed in expeditione contra Ageltrndam suscepta mense
Martio. 8) A. 898 Oct. 15; Diimmler III, 432. Ludoivicus a. 900
demum Alpes transgressus est; v. infra 898. 9) V. supra a. 892.
10) Cuius fdius Burcliardus Giselam Megingaudi viduam in matriyno-
nium duxerat; Diimmler III, 517 sq. 11) A. 896; DiimmJer III, 456.
12) Oeren in urbe Trier.
REGINONIS CHRONICON. A. 898. 145
Post haec patrem super uxorem^ quam accipere de- 897.
siderabat, per legatos consulit. Eius hortatu ad Ottonem^
comitem ^ missum dirigit, cuius^ filiam nomine Odam'^ in con-
iugium exposcit. IUe petitionibus eius gratanter assensum
prebuit eique filiam tradidit, quam post pascha® celebratis
nuptiis sibi in matrimonium sociavit.
Eodem anno Arnulfus^ Wormatiam venit ibique placitum
tenuit^; ubi ad eius colloquium Zuendibolch^ occurrit, et
interventu imperatoris Stephanus, Gerardus^ et Matfridus
cum filio reconciliantur \
Ea tempestate^ inter Ruodulfum^ episcopum Wirzibur-
gensera^ et filios Heinrici ducis Adalbertum, Adalardum^ et
Heinricum magna discordiarum lis et inplacabilis odiorum
controversia ex parvis minimisque rebus oritur et, veluf^ ex
permodica scinti]la° ingens incendium excitatur, ita de die
in diem succrescens in inmensum dilatatur. Et dum de
nobilitate carnis, de parentum numerosa multitudine, de
magnitudine terrenae potestatis ultra, quam decetP, se ex-
tollunt, in mutuis caedibus prorumpunt; innumerabiles ex
utraque parte gladio pereunt, truncationes manuum ac pedum
fiunt, regiones illis subiectae rapinis et incendiis solotenus
devastantur.
898.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCVIII. Odo rex (Ann. Prum.).
* p. 608. egritudine pulsatur et mense Ia*nuario, tertio die^' eiusdem lan- 3.
mensis'*, diem clausit^ extremum et apud sanctum Dionisium
cum debito honore sepulturae mandatur. Principes in unum
congregati pari consilio et voluntate Carolum super se
regem constituunt.
Eodem anno^Zuendibolch^ Picginarium ducem sibi fidissi-
mum et unicum consiliarium, nescio cuius instinctu, a se
repulit* et honoribus, hereditatibus'^, quas in suo regno
habebat, interdictis eum extra regnum infra XIIII dies se-
cedere iubet. Ille adiuncto sibi Odacro^ comite et quibusdam
aliis cum mulieribus'^ et parvulis et omni supellectili^ in
a) uxore A 3. £2. b) otonem B2. c) eius B. d) odam .4 1. £1; deest A 3.
e) pa.sca B 1. 2; pauca B 3. f) arnolfus A^. B 2; deest A3; arnurfus B 1. g, zuendi-
bold A 1; zuendibolh A 3; zuendibolc hoccurrit expuncto h B 2; zuentibolch B 3.
h) gerhardus A 3. B 2. 3. i) reconliantur B 1. k) ruodolfura A 1. B l: rodolfum A 3.
1) vuirziburgense ^ 1; uuirceburgen.sem A3; uuirziburbgense B 3. m) adalhardum ^ 1;
adelhardum A 3. n) velud A 1. B 2. o) scintella B 1. p) dicet A 1; dicet corr.
decet B 2. q) die tertio A. r) claudit B 1. 3. s) Zuendipold Al; Zuendibolh A3:
zuentibolch B 3. t) reppulit A3. B 3. u) hereditatibusque B 1. 3. v) odocro ^l 1.
■n-) muneribus Al. x) scippell, Bl; suppell. B 2.
1) Saxonem, ut videtur; Dilmmler III, 455. 2) Mense Maio;
Dummler III, 454 — 457. 3) A. 902 demum inimicitiae aperte ortae
sunt; cf. Dilmmler III, 524. 4) Secundum. aJios lan. 1; Dummler
III, 436. 5) De his rebus Dummler III, 466 — 469.
10
146 REGINONIS CHRONICON. A. 899.
quoddam* tutissimum locum, quod^ Durfos dicituri, intravit
ibique se communivit. Quod cum rex cognovisset, coadunato
exercitu castrum expugnare conatus est, sed minime pre-
valuit propter paludes et multiplices refusiones, quas in pre-
dicto loco Mosa fluvius facit. Rege ab obsidione recedente
prefati'^ comites Carolum adeunt et eum cum exercitu in
regnum introducunt. Zuendibolch*^, quamvis® sero®, intelle-
gens^ se^ circumventum, cum perpaucis^ fuga dilabitur;
Carolus recto itinere Aquis^* venit, deinde Niumagam'
perrexit. Interea Zuendibolch^ ad Franconem^ episcopum-
venit et eum cum omnibus suis secum adsumens Mosam
transiit et ad Florichingas™-"^ venit, ubi omnes proceres regni,
qui in illis partibus erant, ad eum confluxerunt^. Exp de-
speratis itaque rebus vires se recepisse congaudens resumpta
fiducia contra emulum ad pugnam proficiscitur. Carolus a
Niumaga revertens Prumiam venit et inde adversus Zuendi-
bolch^ copias transfert; sed adpropinquantibus ex utraque
parte exercitibus nequaquam pugna^^ committitur, sed inter-
currentibus legatis pax firmatur, sacramenta iurantur; Carolus
transvadata Mosa in suum^ regnum regreditur.
Dum haec in Francia^ geruntur, inter Ludowicum* et
Berengarium" in Italia plurimae congressiones fiunt^, multa
certaminum discrimina vicissim sibi succedunt. Novissime
(901). Ludowicus"^ Berengarium"^ fugat, Romam ingreditur, ubi a
summo pontifice coronatus imperator appellatur.
898. Per idem tempus Eworhardus^ dux^ filius MeginardiJ"
a^ Waltgario* Fresone^ filio Gerulfi^-6, cum*^ venatum^ per-
geret, dolo trucidatur; ducatus, quem tenuerat, Meginhardo^'
fratri ab imperatore committitur^'.
899.
Anno dominicae incarnationis DCCCXCVIIII.s Zuendi-
bolch^ colloquium habuit cum optimatibus Arnulfi^ et Caroli
*) Tucicha adcl alia manus in cod. B 1.
a) deest Ad; quodam i> 1; quoddam corr. quendam B 2. b) qui B 1. c) fati B 1.
d) Zendibold Al\ Zuendibolh ^3; zuentibolch B 3. e) deest A. f) intelligens A.
g) deest B 2. h) paucis A 3. i) niumagum ^3. k) Zuendipold .4 1; zuendibolh A3.
zuentibolch B 3. 1) fanconem B 1. m) floricingas ^3; florithingas B3. n) deest
B 1 lacuna reUcta. o) confluxerant A 1. p) Et .4 1. q) pugnam A l. r) in regnum
suum A. s) frantia B l. 3. t) lod. A 3. u) bering. A l. v) ludouuicum A 1. B 1 ;
lodouuictis ^3. w) berang. Jl ; berengarius corr. £1, x) euerhardus .43. y)meginh. ^l;
meinh. A3. z) et -4 1. a) uualtario ..4 3. b) frisone A 1. c) gerulfum .4.1;
gerolfi .4 3. d) deest A; cum ven. pergeret desunt A3. e) venatu .4 1. B 2. f) cum
mittitur£2. g) DCCCXCVIII. ^ 1. h) Zuendipold .4 1; zuendibolh ^ 3; zuenti-
bolch B 3. i) arnolfi A 1.
1) Ignotum. 2) Leodicensem Sb4: — 901. 3) Florchingen prope Bieden-
hofen. 4) Inde ab a. 900; v. sujjva 897. A. 900 Oct. 12 Ludoivicus
Paviae rex eJectus et a. 901 mense Fehr. Bomae a Benedicto IV. papa
imperator coronatus, a. 902 autem ex Italia indsus est ; Dilmmler III,bS6.
5) Comes Frisiae; de quo v. supra 881 et 885. 6) A. 885 comme-
morati; cf. Diimmler III, 465 sq., Hirsch, 'Jahrb. Heinrichs II.' I, 340.
REGINONIS CHRONICON. A. 900. 147
et suis apud sanctum Goarem; ex regno Arnulfi* interfuerunt
Hattho^ archiepiscopus, Cuonraclus'^ et Gebehardus*^ comites,
ex parte Caroli Haschiricus® episcopus et Odacar comes.
Quid vero in eodem conventu seorsum sine presentia regis
pertractatum sit, postea eventus rei luce clarius manifestavit ^
Eodem anno Richarius abba monasterii Prumiensis con- rAnn. Prnm.).
stituitur^. Qualiter^ autem erga me actum sit, idcirco hoc
in loco notare distuli, ne forte iniuriis provocatus ultra, quam
christiana patientia permittit, persecutionis meae^ causas ex-
aggerasse viderer et ne prolixae rationis oratio^, quae multi-
plex atque perplexa est, fastidium inferret audientibus.
Res^ enim gestas, ut supra premisimus, notare statuimus,
non rerum gestarum causas certis rationum indiciis enucleare.
Et qui in aliorum actionibus brevitati studemus, in nostris
verbositatis vitium cavere debemus.
Zuendibolch^ denuo cum exercitu^ ad Durfos"^ venit,
i>. 609. munitionem totis viribus expugnare molitur. Sed cum 'minime
conatus eius proficeret, episcopis iubet, ut Reginarium" et
Odacrum et socios eorum anathematizarent^; sed cum illi
anathematis sententiam proferre recusarent, minis^, exprobra-
tionibus et contumeliis utitur, et sic soluta obsidione unus-
quisque ad propria redit^^-^.
Ea tempestate Odilbaldus^ sanctus vir, Treiectensis^
ecclesiae presul, e rebus humanis sublatus ad caeleste regnum
transivit, in cuius loco subrogatus est Ratbodus^ venerabilis
antistes.
Circa confinia memorati anni Arnulfus" imperator mi- ^Ann. Prnm.).
gravit a seculo"^ III. Kal.^ Decembris sepultusque "^ est honori- nov. 29.
fice in* Odingas^, ubi et pater eius tumulatus iacet.
900.
Anno dominicae incarnationis DCCCC. proceres et opti-
mates, qui sub dicione^ Arnulfi^ fuerant, ad Foracheim^-5
*) in Eadispona hi basilica sancti Emmerammi martyris, quem ipse,
dum vixit, multum veneratus est cod. Alh, quem seqmintur codd.
A lc — e ex illo derivati.
a) arnolfi A 1. b) hatto A. c) conr. A 3; cuanr. £ 1. 3; cunr. B 2. d) geveli. A 3.
e) haischericus .43; aschericus ^3. f) Quaiiter — cavere debemus desuni J.3. g) m&eB2.
h) ratio ^4 1. 1) Rex B l. k) Zuendipold ^l; zuendibolh ^3; zuentibolch B 3.
1) excitu B 1. m) dorfos A 1. n) regingarium A 1. o) anathematizerent A 1.
p) nimis B 1. q) recessit -4 3; rediit B 3. r) Odalbaldus A 1. s) traiectensis A 3.
t) ratboldus -4 1 u) arnolfus A 1. v) in rasura A 1. w) sepultusque — iacet in
rasitra A 1, sed eadem manii; ihidem manu s. XII. ex. in margine ascrijjtum: perdes omnes,
qui loquuntur mendatium. x) otingas -4 1; huodingas -4 3. y) sidione corr. siditione^l.
z) arnolfi A 1. a) forachaim B 2.
1) Conf. Dummler III, 469 sq. 2) V. supra a. 892. 3) Dihnmlcr
III, 4:70 sq. 4) Seciindum alios Dec. 8; sepultus est Batisponae in
monasterio S. Emmeramni. Conf. Diunmler III, 473 sq. 5) Forch-
heim Febr. 4; DiimmJer III, 495 sq.
10*
148 REGINONIS CHRONICON. A. 901.
(Febr.4.)in unum congregati^ Ludowicum^ filium prefati principis,
quem ex legitimo matrimonio susceperat. regem super se
creant et coronatum regiisque ornamentis^ indutum in fastigio
regni sublimant.
Dum liaec in Germania aguntur, inter Zuendibolch^ et
primoribus^ regni inexpiabilis oritur dissensio i propter assi-
duas depredationes et rapinas, quae in regno fiebant, et quia
cum mulieribus et ignobilioribus regni negotia disponens
honestiores et nobiliores quosque deiciebat et honoribus et
dignitatibus expoliabat. Pro huiuscemodi itaque causa omni-
bus odiosus efficitur. Certatim igitur ad Ludowicum^ trans-
eunt eumque in regnum introducunt et^ in Theodonis villa
manibus datis eius dominationi se subiciunt. Ludowico^ trans
Rhenum^ eunte Zuendibolch' coadunatis, quoscumque^ potuit,
civitates regni circuit, inceudiis ac rapinis cuncta devastat,
arbitratus defectores, qui propter eius insolentiam et inmanem
maliciam ab eo defecerant, inmaniora et peiora faciens ad
se revocare posse. Ludowicus^ in regnum rursus accersitur,
et a comitibus Stephano, Gerardo^ et Matfrido circa Mosam
(Ann. Prum.). isdcm Zucndibolch^ iu preho interficitur Idus"" Augusti. Eodem
Aug. 13. anno Gerardus" comes Odam uxorem eiusdem Zuendibolch^
regis sibi in matrimonium copulat.
90L
(899). Anno dominicae incarnationis DCCCCL gens HungariumP
Langobardorum fines ingressa caedibus, incendiis ac rapinis
crudeiiter cuncta devastat^. Cuius violentiae ac beluino
furori cum terrae incolae in unum agmen conglobati resistere
conarentur, innumerabilis multitudo ictibus^ sagittarumperiit^
(Sept. 24). quam plurimi episcopi et comites trucidati sunt^- ^. Liudwardus *
(900). episcopus Vercellensis" ecclesiae, Caroli quondam imperatoris
familiarissimus et consiliarius a secreto, assumptis secum
opibus atque incomparabilibus thesauris, quibus ultra, quam
estimari potest, habundabat, cum effugere .eorum cruentam
ferocitatem omnibus votis elaboraret, super eos inscius incidit
(lun. 24). ac mox interficitur; opes, quae secum ferebantur, diripiuntur.
a) congretati .4 1. b) lod. A3; ludouuichum B2. c) hornam. B 3. d) zuendi-
poldum ^l; zuendiboHi A3; zuendibold ex correct. B2; zuentibolch B 3. e) prioribii.s
A 1 (deest A 3). f) lod. A 3. g) deest A 3; euntheodonis .4 1. h) renum A 1. i) zuendi-
pold ,4 1; zuendibolh A3; zuentibolch B3. k) quosque Al. 1) gerado .4 1; ger-
hardo .4 3. m) idibus A3. n) Gerhardus A. o) zuendipoldi A\; deest A3;
zuentibolch B 3. p) ungarorum a'3 (ex EkT:ehardo). q) actibus A 1. B 2:^ act. corr.
ict. Bl. r) perit B l. s) trucidantis A 1; trucidantur A3. B 3; trucidati s in rasura
B 1; trucidantes corr. trucidatis B 2. t) liutuuardus A3; liuduuuardus B l. 2. u) ver-
celensis B 2.
1) Co7if. DiimmJer III, 501 sq. 2) Annis 899 — 900; Dummler III,
507 — 510. 3) In imgna a Berengario rege contra Ungaros a. 899
Sei:)t. "34 ad Brentam fluvium commissa.
REGINONIS CHRONICON. A. 902, 903. 149
Eodem anno Stephanus comes, frater Walonisi, cum in 901.
secessu residens nocturnis horis alvum purgaret, a quodam
per fenestram cubiculi sagittae toxicatae^ictu graviter vulnera-
tur, ex quo vulnere eadem nocte extinguitur.
902.
i). 610. *Anno dominicae incarnationis DCCCCII. Adalbertus cum
fratribus Adalardo^ et Heinrico collecta valida manu adversus
Everhardum^ et Gebehardum et Ruodulfum^ fratres, de quibus
paulo® superius^ mentionem fecimus, ex castro, quod Baben-
berh^ dicitur, prosiliens ad pugnam processit. Cuius impetum
illi^ viriliter excipientes ferro aciem irrumpunt, obvios quosque
terrae prosternunt nec ante desistunt, quam adversariorum
agmen fugam inire compellant; in quo certamine Heinricus
interfectus est et Adalardus^ captus et post modicum iussu
Gebehardi decollatus est^ Everhardus^ etiam multis vulneri-
bus confossus in prelio cecidit, ubi finito conflictu inter
cadavera occisorum a suis inventus domum reportatur et
paucis interpositis diebus et ipse moritur.
903.
Anno dominicae incarnationis DCCCCIII.^ Adalbertus
Ruodulfum"^ episcopum de Wirziburgensi"^ ecclesia fugat et
res et possessiones prefatae ecclesiae crudelissime depopula-
tur, filios etiam Everhardi^ simul cum matre^ a propriis
hereditatibus et honoribus regio munere concessis exire
compellens ultra SpechtheshartP^ secedcre cogit.
Circa^ haec tempora Folco^ Remorum^ archiepiscopus (900).
a quodam Winemaro* satellite Balduini" comitis interfectus
esf*. Causa autem huius interfectionis haec fuisse memoratur.
Predictus Balduinus^^^ Atrabatis'^ castrum, videlicet abbatiam
sancti Vedasti, nullo sibi concedente invaserat^; quam Carohis (892).
rex ei auferens Folconi episcopo eandem in beneficium largitus
est^. Quod^ Balduinus^ aegre ferens misit ad iam dictum (899).
episcopum Winemarumy, obsecrans, ne honores, quos hactenus
a) taxicat^ B. b) adalhardo A 1. c) eberhardum .-1 1 ; Conradum A 3. d) ruodol-
fum A 1; detst A 3; rodulfum B 1; rodulfum B 2. 3. e) dcest B 2. f) babenberch A 3.
g) deest A 1. h) adalhardus A 1. ^ i) cJeest B 1. k) Eberh. A. 1) dccccii A 1.
m) ruodolfum A 1; rortolfum A 3; rodulfum B 1; rodulfum B2. 3. n) uuizib. A 1:
uuirceb. A 3. o) cum patre A 1; sicut et patrem ^3. p) Spectheshart A 1: speh-
theshart A 3, B 2. q) Circa — Predictus demnt A 3. r) deestAl; fulco £. s) deeit A 1.
t) Vuinimaro A 1. u) Palduuini A 1. v) balduuinus A 1; baldevinus A 3. w) atra-
batuB A 1. x) Qui B 3. y) uuinimarum .4.
1) V. supra a. 883 et 896. 2) A. 892 et 897; cf. Bimmler III,
521 — 525. 3) Spesshart; cf. Dummler III, b2Q sq. 4) ^.900
lun. 17; Dummler III, 518 — 520. 5) Balduinus Calvus, comes
Flandriae; v. supra a. 818. 6) A. 892 mortuo abbate Fudolfo, cuius
consanguineus fuit. 7) A. 899 Karolus abbatiam S. Vedasti AUmaro
comiti dedit, qui pro ea abbatiam S. Medardi Fulconi concessit.
150 EEGIXONIS CHRONICON. A. 905. 908.
tenuerat atque possederat^, ipse cupiditate^ ductus sibi usur-
paret; insuper etiam ingentia dona pollicitus est, si eius ope
et interventu prefatam possessionem optinere posset. Sed
cum episcopus minime assensum preberet et nescio quid
(900). durius et amarius, quam oportebat, responderet, ille diabolo
instigante furore nimio succensus ab eo divertit et quandam
silvam cum sociis ingressus, cum° idem Folco*^ a Compendio
palatio a rege reverteretur, super eum irruit et eum absque
(lun. 17). mora trucidavit^ In Remorum cathedra^ Heriveus^ subli-
matus^ est, qui eundem Winemarum^ cum multis aliis epi-
scopis excommunicavit et pro tam inaudito scelere^ perpetuo
anathemate condempnavit.
905.
Anno dominicae incarnationis DCCCCY.^ Ludowicus"^
filius Bosonis'^, quem supra meminimus ^ imperatoris nomen
esse sortitum, Berengarium de Italia expulit atque omne
illud regnum suae ditioni subegit. Cernens autem nuUum
sibi resistere aut posse aut audere ultra, quam oportebat,
de securitate presumens ea, quae pacis et quietis sunt, Cfpit
(lui. 21). cogitare. Absoluto itaque exercitu*' cum perpaucis Veronam
ingressus est adhortante Adalardo? prefatae urbis episcopo.
Cives autem hoc Berengario summa cum festinatione notum
fecerunt, qui eo tempore in Baioaria exulabat. Ille nihili
moratus contractis'^ undique copiis Veronam pervenit atque
inprovidum virum dolo cepit et captum luminibus privavit.
Siquidem cives, qui partibus eius favebant, *portas^ civitatis - ^. eii.
ei aperientes eum* nocturno tempore intra muros receperunt;
et sic insperate et absque premeditatione Ludowicus^ non
solum regno, sed etiam oculis privatus est. Tandem itaque
Berengarius regnum Italiae multis caedibus cruentatum, in-
faustis infortunatisque^ preliis diu quaesitum''', cum huius-
cemodi triumpho obtinuit. Eodem anno in mense Maio
cometes^ stella apparuit et in mense Augusto haec mutatio
regni facta est.
906.
Anno dominicae incarnationis DCCCCVI.^ Cuonradus^
comes filium suum Cuonradum^ misit cum armatorum non
modica manu, uf^ irruerent super Gerardum^ et fratrem eius
a") possiderat B 2. b) cipiditate ^ 1. c) cum — palatio desimt B 3, una linea vacua
relicta. d) fulco B 2. e) trutidavit B 1. f) cathedram B 2. g) Heinbertus A 1;
hireneus A 3; hereueus B 1. h) sublatus .4 1. ii Vuinmarum ^ 1. k) celere A 1.
1) Dccccu corr. v B 2. m) Lod. A 3. n) busonis superscr. o .4 1. o) cum exer-
citu cum ^ 1. p) adalhardo A\ adelardo B 2. q) nil AZ. B 2. r) tractis B 2.
s) Hic desinit codex B3 non mutilus. t) cum A 1. u) lod. A 3. v) infortu-
natis A. w) diuque sitiim A 1. B 2. x) comite B 2. y) Anno ut supra B 2.
z) Conr. A 3. a) manuunt A 1. b) gerhardum A 3.
1) A. 898. De hac nova Ludowici expeditione DiXmmler 111, 536 sq.
REGINONIS CHRONICON. A. 906. 151
Matfridum, eo quod honores suos et Gebehardi* fratris^
videlicet possessionem sancti Maximini et sanctae Mariae ad
Horrea, violenter invasissent ^ ; quibus exercitus ex regno
Lotharii sociatus est. Pervenerunt autem usque in pago
Blesiaco^-2, rapinis et incendiis hereditatem et possessionem
supradictorum fratrum ac satellitum eorum depopulantes.
Porro Gerardus^ et Matfridus a castro, in quo se commu-
nierant®, legationem mittentes pacem petierunt; qua concessa
datis ex utraque parte sacramentis usque in octavis^ paschae^,
exercitus ad propria discessit.
Dum haec in regno Lotharii aguntur^, Cuonradus' senior
in Hessia in loco, qui dicitur PYideslar^, cum multa turba
peditum et equitum residebat, crebras incursiones Adalberti^
suspectas habens; frater vero eius Gebehardus^ in Weder-
giya^m.4 cum omnibus, quos sibi adsociare poterat°, eiusdem
Adalberti° prestolabatur repentinam inruptionem. Nec eos
fefellit per omnia rerum eventus; siquidem AdalbertusP vires
adversariorum extenuatas esse^ sentiens, eo quod in tribus
partibus essent divisi, oportunum et diu exoptatum tempus
advenisse gaudens congregatis sociis mox arma corripit; et
primo quidem simulat se contra Gebehardum'" copias trans-
ferre velle, ut et illum bello perterreret et fratrem securiorem
redderet; deinde, quanta potuit celeritate, aciem adversus
Cuonradum* dirigit. Quod cum Cuonradus^ sero cognovisset,
divisis sociis in tribus turmis ei^ incunctanter occurrit; et
commissa pugna duae turmae, una peditum et altera Saxo-
num, statim terga verterunt*. Quos cum Cuonradus^ clamore
ingenti frustra hortaretur, ut nullatenus hostibus cederent,
sed pro coniugum ac liberorum salute et defensione patriae
totis viribus decertarent, ipse cum tertia turma animatis
sociis^ super adversarios irruit, sed mox in ipso primo impetu
multis vulneribus confossus extinctus est. Adalbertus'^ victoria
potitus cum sociis fugientes"^ insecutus est et innumeram
multitudinem, maxime peditum, gladio prostravit. Tribus
itaque continuis diebus totam illam regionem perlustrans
cedibus ac rapinis cuncta demolitus est. His patratis, honera-
tis^ sociis spoliis ac^' ingenti preda, ad Babenberh^ castrum
reversus est. Peracta est autem haec cedes III. Kal. Mart.: Febr. 27.
a) gebeardi B 2. b) fratris sui ^3; fratris eius B2. c) in pagum Blesiacum A3.
d) gerhardus A 3. e) munierant A 3. B 2. f) octavas A 3. g) pasctj B. h) D. h.
agnntur in rego lothari A 1. i) conr. A 3. k) adalperti B 2. 1) Gevehardus A 3.
m) uuedereia A 1; uuedria A 3. n) adsotiare poterant A 1. o) adelberti B 2. p) adal-
pertus B 2. q) deest B 2. r) gebeardum dum A 1. 8) eum cunctanter A 1.
t) vertunt A 1. u) sotiis A l. B 1. v) Adelbertus B 2. v,') fugiente A 1. x) oner. A 3.
y) deest A 1; spol. ae desunt A 3. z) babenberc B 2.
1) Conf. Bianmler III, 539 —543. 2) BUesgau ad fluvium Blies,
qui prope Saargemiind in fluvium Saar ab orientali parte influit.
3) Fritzlar. 4) Wetterau.
152 KEGINONIS CHRONICON. A. 906.
venientes* filiii cum matre^ levaverunt corpus Cuonradi et
sepelierunt^ in castello, quod Wilineburch^-3 vocatur.
Eodem anno circa lulio mense Ludowicus^ rex conventum
generalem celebravit apud Triburias^ villa regia, ubi adesse
mandavit saepe dictum Adalbertum^, ut in presentia optima-
tum regni pro se rationem redderet et pacis conditionem,
quam hactenus^ exosam habuerat, tandem aliquando deposita
crudelitatis tirannide susciperet et a^ rapinis, caedibus et
incendiis saltim vel sero quiesceret. Sed his salutaribus
monitis nequaquam assensum prebuit. Cernens itaque rex
obduratum eius animum et in cepta rebellionis malicia ob-
stinatum, collecto undique exercitu eum in castro, *quod*p. 612.
Terassa^ dicitur*, obsidione cinxit.
Interea Egino^, qui eius individuus comes in omni pra-
vitate^ extiterat, ab eius societate defecit et cum omnibus
suis ad regis castra transiit. Protracta igitur paulo prolixius
obsidione fractus animo Adalbertus ad callida argumenta
convertitur et omni ingenio excogitare caepit, qua arte ob-
sidio solveretur, ut exercitu ad propria™ remeante optata
libertate potitus ipse cum sibi faventibus dolos, quos in
pectore volvebat, longe lateque effundere posset. Portis ita-
que apertis a munitione exiens^ cum perpaucis ultro regi se
optulit°, supplex veniam de commissis exposcit, emendationem
promittit. Sed cum fraus, quae struebatur, suis prodentibus
fuisset detectaP, custodiae mancipatus est et in presentia
totius exercitus manibus vinctis^ adductus omnibus adiudi-
sept. 9. cantibus capitalem suscepit sententiam^ V. Id. Septembris.
Facultates et possessiones eius in fiscum redactae sunt et
dono regis inter nobiliores quosque distributae^
Compositis itaque in orientali Francia* rebus rex Medio-
matrico venit ibique in publico^ conventu Gerardum atque
Matfridum proscriptione dampnavit. Inde egressus^ Straz-
burgensem^ urbem adiit ibique episcopum ac plebem inter
se dissidentem ad concordiam revocavit; et sic Ptheno^ trans-
misso recto itinere^ in Alamanniam^ perrexit.
(Apr. 12). Per idem tempus Baltramnus* Strazburgensis ecclesiae
(sept. 11). et Ludelmus^ Tullensis*^ ecclesiae praesules migraverunt a
a) venientes — vocatur desunt A. b) seperierunt J5 1. c) uuileneburc B2. d) Lod. Ao\
luduuicus B%. e) driburias £2. f) ad adelb. B 2 in duabus Imeis. g) actenus B^.
h) deest B 2. i) terasse J.1; terassa corr. terassae B 1. k) Egeno -.4 3. 1) par-
uitate B 2. m) propia A 1. n) exigens A 1. o) obtulit A. p) deiecta B 2; deiecta
corr. detecta B l. q) victus B 2. r) cap. sent. susc. -.4 1; sent. cap. susc. AB
s) distribuit A 1. t) francea A 1; francea corr. francia B 1. 2. u) bublico A 1; pub-
plico B 2. v) regressus B 2. w, strasburh A 3. x) reno B 2. y) recto itinere
recto B 2. z) in alamaniam B 2. ai baltrammus Al. B 1. b) liudhelmus A 1.
c) tuUiensis A 1.
1) Cuonradus et Eherhardus. '2) GUsmuoda. 3) WeUhurg. 4) Theres
ad fiumen Main prope Hassfurt siium.
EEGINONIS CHRONICON. A. 906. 153
seculo; quibus successerunt in pontiticali cathedra Otbertus
in Strazburgensi civitate et Druogo^ in Tullensi^-*.
EXPLICITc CHKONICA EEGINONIS ABBATIS.
*) Cocl. B 2b ita pergit (manu s. XII. )^:
Anno d. inc. DCCCCVI. Ungarii vastaverunt Saxoniam.
Anno d. inc. DCCCCVIII. Liutboldus dux occisus est ab Ungariis.
Anno d. inc. DCCCCIX. Burchardus dux occisus est ab Ungariis.
Anno d, inc. DCCCCX. Luod. pugnavit cum Ungariis.
Anno d. inc. DCCCCXI. Ungarii vastaverunt Frantiam.
Anno d. inc. DCCCCXII. 0. Ludowicus rex, et Cuonradus filius
Cuonradi comitis, quem Albertus occidit, ei successit.
Anno d. inc. DCCCXIIII. 0. Otto dux Saxoniae.
Anno d. inc. DCCCCXV. Ungarii vastando pervenerunt usque
ad Fuldam.
Anno d. inc. DCCCCXVIIII. Cuonradus rex obiit, et Henricus
filius Ottonis ducis Saxoniae, cognomento Humilis,
ei successit.
a) drogo ^3. b) dullensi JB 1; hic desinit codex JB 2. c) Expl. — abb. de^sunt A.
1) Conf. Waitz, ' Archiv XI, 299 sq.^ Cuncta ex Ann. HersfeJdensibus
fetita sunt; de quibus conf. Lorenz, ' Bie Annalen von HersfeJd', diss.
Lips. 1885.
(ADALBERTI)
CONTINUATIO REGINONIS
A. 907 — 967.
Hucusque* Regino. Haec, quae secuntur, nos addidimus.
907.
Ann.Laub. 908. ^DCCCCVH. Bawariib cumUngariisc congressi multa cede * p- 614
Ann.Aug.907. prostrati sunt; in qua congressione Liutbaldus dux occisus est',
cui filius suus Arnolfus"^ in ducatum^ successit.
908.
Ann. Aug. DCCCCVIII. Ungariif iterum terminos transgressi Saxoniam
et Turingam vastaverunt.
909.
Ann. Aug. DCCCCVIIII. Ungariig Alamanniam ingressi sunt^.
910.
Ann.Aug. DCCCCX. Fraucii in conf inio Ba waria c et Franciac Ungariis
Ann.Laub. congressi miser abilit 6 r aut victi aut'' fugati sunt. In quo prelio^
Gebehardus comes interiit^, relictis duobus filiis suis adhuc
pueris, Udone et Herimanno, qui postea clari et nobiles in
Francia extiterunt.
a) Hucusque — addidimus desunt A2*. 3. b) ad hunc annum A3 in verbis aliquantum
a ceteris discedit. c) ungaris A 3. d) arnulfus A 3. e) ducatu A 3. f) Ung. —
vast. desunt A 3. g) ungari A 3. h) sunt iugressi corr. aggressi A 3. i) Lodo-
uuicus pugnavit contra Ungaros in conf, B. et Fr. , et Franci mis. AB (ex Ann. Hild.).
k) sunt vel fugati A 3. 1) proelio A 1.
1) Ex Annalibus Augiensihus a. 907 (Baioarii et ab Ungariis inter-
ficiuntur) et Lauhacensihus a. 908 (Ungari bellum contra Bauworios in-
exsuperabile fecerunt, et Liutbaldus dux eorum comitesque atque epi-
scopos quam plurimos illorumque supersticiosa superbia crudeliter occisa
est). De pugna illa luh 5. aut G. facta cf. Diunmler III, 547 sq.
2) Ex Annalihus Augiensihus (Franci ab Ungaris aut occisi aut fugati
sunt) et Lauhacensibus (Ungari bellum cum Alamannis fecerunt ....
Et in ipso itinere cum Francis pugnaverunt, Gebehardum ducem et
Liutfredum aliosque quam plurimos Bawoariis victoriam ex parte tenen-
tibus occiderunt praedamque abstulerunt). Gehehardum fratrem Cuon-
radi a. 906 occisi fuisse constat; cf. DiXmmler III, 558.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 911— 917. 155
911.
DCCCCXI. Ludowicusa rex filius Arnolfi imperatoris obiit*; Ann.Satigaii.m.
cui Cuonradus filius Cuonradi ab Adalberto occisi regali iam ^^^'^•^"^^
stirpe deficiente in regno successit.
912.
DCCCCXII. Ungarii^ iterum nullo resistente^ Franciam ^nn. Laub.
et Turingam^ vastaverunti. Hatlioe archiepiscopus obiit^, vir adeo ^°°" 9^13°^' ™'
strennuus^ et prudens, cui Herigerus successit. Otto dux (Ann. Fuia.).
Saxonum obiit^.
913.
DCCCCXIII. Hiemps magna nimis. Ungarii^ partes Alamanniae Ann. Aug.
vastaverunt et iuxta In^ fluvium a Bawariis et Alamannis occisi^ sunt.
Eodem^ anno Einhardus episcopus Spirensis a Beran-
hardo^ et Cuonrado"" comitibus caecatus est^.
Otbertus Strazburgensis episcopus occiditur. Ann. Sang.
914.
DCCCCXIin. Salomon episcopus captusn est. Ann. Sang.
915.
DCCCCXV. Ungariig totam Alamanniam igne et gladio vastaverunt, Ann. Aug,
sed totam Turingam*^ et Saxoniam pervaserunt et usque ad (Ann. fuw.).
Fuldam^ monasteriumP pervenerunt.
V615. *DCCCCXVI.
917.
DCCCCXVII. Ungariii per Alamanniam in Alsatiam et usque Ann. Aug.
ad fines Lothariensis ^ regni pervenerunt. Erchangers et Berahtold de-
collantur. Arnolfus dux Bawariorum regi rebellat^
*) In quo posteritas Karoli magni defecit add. manus posterior m
cod. A 1.
a) Lud. — successit desunt A3. b) Ungri A3. c) sibi resistente A 3. d) thurin-
giam A3. e) Hatho — Saxonum obiit desunt A3. f: strenuus A2*. g) ungari .4 3.
h) ein A 3. i) sunt occ. A 3. k) Eod. anno desunt A3. 1) uuerinhario ^l 3.
m) conrado A 3. n) hoc loco A 3 rasuram exhibet. o) fultam A 2*. p) deest A 3,
q) Ungari in Al. per Als. A 3. r) lotharensis A2*. s) Erch. — decollantur ex Ann.
Quedl. mvtata; Arn. — rebellat desunt A3.
v.
1) Conf. Ann. Laiib. a. 912 : Iterum Ungari Alamanniam Franciamque
invaserunt atque ultra Rhenum et Magicampum usque in Arhaugiam
devastabant ac sine damno reversi sunt. 2) Conf. Ann. SangalL mai.
a. 913: Hatho archiepiscopus obiit; moHuus est a. 913 3Iai. ir>, cf.Waitz,
' Heinrich I.' p. 196. 3) Hoc et fortasse cuncta, quae aclliunc annum
adnotantur, ex Fuldensihus quibusdam annalibus nunc perditis sumpta
videntur esse, quihus continuator etiam infra midtum tisiis est : cf. ' Neues
Archiv' XV, 330 et p>raefat. p.X. Otto mortuus est rt.912 Nov. 30; Waitz
p. 195. 4) Haec unde auctor sumpserit, non liquet. 5) Conf. Ann.
Alam. (SS. I) a. 917: Arnulfus cum Bawariis rebellavit. Tamen illis
auctorem fonte usum esse haud crediderim.
156 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 918-922.
918.
(Ann. Fuid). DCCCCXVIII. Cuoiiradus ^ rex nativitatem sancti lohannis^
iun.24. Herolvesfelt^-J monasterio'^ celebravit.
919.
Ann.Aug. 917. DCCCCXYIIII. Cuonraduse rex obiit^, vir per omnia man-
(918). suetus et prudens et divinae religionis amator. Qui, cum
obitus sui diem inminere sentiret, vocatis ad se fratribus et
cognatis suis, maioribus scilicet Francorum, mortem sibi
inminere predixit et, ne in eligendo post se rege discidium
regni fieret, paterna eos voce premonuit. Sed et Heinricum
Saxonum ducem, filium Ottonis, virum strennuum^ et indu-
strium precipuumque pacis sectatorem ut eligerent, iussit
aliumque ei ad hoc officium aeque condignum inveniri non
posse testificans sceptrum^ ei et coronam caeteraque regiae
dignitatis ornamenta pacto tuendi et conservandi regni per
(Ann. Fuid.). eosdem transmisit. Ipse vero huic vitae decedens in Fulda^
(Dec. 23). monasterio honorificata est sepultura tumulatus^ Multis
tamen^ laboribus, paucis, quos regnavit annos^ est a Bawariis
et Alamannis et Saxonibus sibi rebellantibus fatigatus^, quos
ante obitum suum Deo propitio superavit.
920.
(Ann. Fuid.). DCCCCXX. Hcinricus™ dux consensu Francorum, Ala-
(919). mannorum, Bawariorum, Turingorum'^ et Saxonum rex^ eligi-
tur^; qui initium sui regni disciplina servandae pacis inchoavit.
Multi enim illis temporibus etiam nobiles latrociniis insudabant.
921.
(922). DCCCCXXI. apud FranciamP superiorem graves et in-
(Ann. Fuid.?). testinae discordiae ferventi inter'" Ruodbertum invasorem
regni"* et Karolum regem.
Interim^ Heinricus rex stabiliendae paci et^ reprimendae
Sclavorum sevitiae fortiter insistit.
922.
(923). DCCCCXXII. Suessionis inter Ruodbertum" et Karolum'^
tanta pugna commissa"^ est, ut pene ex"^ utraque parte victores
a) Conradus A 3. b) babtiste add. AZ. t) herolvesfeld .4 3. d) deest A 3. e) Cuojir.
— tumulatus desiint A 3. f) streuuum A2*. g) et sceptrum A2*. h) fulta A2*.
i) deest A 3. k) annis .4 3. 1) fugatus A 1. m) Ita heinricus cognomento auceps
communi consensu A 3. n) deest A 3. o) electus A 3, ubi cetera desunt. p) sup.
fr. A3. q) fervebant A 3. r) inter — regem A3 imitavit. s) deest A3 t) ac
reprimendis scl. motibus acerrime insistebat ..4 3 a. 922. u) Karolum regem et rot-
bertum invasorem regni A3 a. 923. v) carolum A 2*. w) commisa A 2*. x) utrini-
que A 3.
1) HersfeJd. 2) A. 918 JDec. 23; WaiU p. 201. 3) A. 919 mense
Maio in urhe Fritdar; Waitzp.'61 — 40 e^ 203 — 205. 4) Odonis
fratrem; qiii a. 922 hm. 29 rex electus est. Waitz 68.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 923—925. 157
esse viderentur 1. Karolus tamen ori sacrilego Ruodberti^ ita
lancea^ infixit, ut diffissa^ lingua cervicis posteriora penetraret.
923.
DCCCCXXIII. preciosissimus thesaurus^ sanguinis Domini venit in Ann. Aug.
Augiara VI. Id. Novembr.
Haicho^abbas Fuldensis obiit, cui Hiltibertus^ successit. (Ann. Fuid.).
p. 616. Karolus Alsatiam et 'partes illas^ Franciae iuxta Rhenum (920).
usque Mogontiam^ sibi usurpaturus usque Paternisheim villam -
iuxta Wormaciae' hostiliter pervenit^. Unde fidelibus regis
Heinrici Wormaciae coadunatis aliter, quam decuerat regem,
aufugit^.
Eodem^ anno^ Heinricus rex adiunctis sibi Ruotgero^ 923.
archiepiscopo* et™ Gisalberto^ duce Mittensem° urbem obsedit
et WitgerumP^, licet diu reluctantem, sibi obedire coegit^.
Herimannus sanctissimus vir^, Coloniensis episcopus^i, (924).
obiit^, cui^ Wigfridus successit.
924.
DCCCCXXnn. Ungarii^ orientalem Franciam vasta- (Ann. Fuid.).
verunt.
Karolus et Heinricus reges apud Bonnam castellum con- (921).
veniunt^ et pacem inter se facientes foedus ineunt, et Karolus
nunquam sibi amplius Lothariense^ regnum usurpaturus re-
greditur*.
Eodem anno^ ab Heriberto conprehensus in custodia (923).
mittitur.
925.
DCCCCXXV. Heinrico^ rege coadunatum'^ et constabi- (929).
litum Lothariense^ regnum in sua potestate habente, Karohis
rex in custodia, qua tenebatur, obiit*'^; qui fertur vir hebetis
esse ingenii et minus aptus utilitatibus regni. Omnes etiam
a filio eius^i deficientes, quippe qui tunc temporis capto
patre in Hiberniam^ exulaverat, quendam Ruodolfumi^ sibi (923).
regem eligunti^.
a) rotberti A 3. b lanceam A 3. c) diffusa A 3. d^ tesaurus A 3. e) Haycho
A 1; haico A 3. f) hildebertus A 3. g) deest A 3. h~> magontiam A 1; mogontia ^4 2*.
i) uuormaciam J.3. k) aufugit co/r. fn^aver .42". 1) rotgero 43. m) deest Al. n) gisil-
berto Ad. o) metensem A'd. p) uuiggerum ..4 3. q' archiepiscopus AZ. r) Ung. —
mittitur desunt A3. s) lotariense A 1. t) egreditur A2*. iV Heinr. — Eodem anno
desunt A3. v) coadunatus codd. w) lotariense A2*. x) hibernam A 1.
I) Botbertus in lyuqna proi^e Soissons commissa a. 923 Iun. 15 cecidit:
Waitz 70. 2) Ffedersheim. 3) A. 920; Waitz 49 sq. 4) Treve-
rensi 915 — 930. 5) Einscopum Mettensem 917 — 927. 6) A. 923;
Waitz 73. 7) A. 924 Ajn-. 11; Waitz 75. 8) A. 921 Nov. 7: Waitz
58 — 63. 9) A. 923; Waitz 71. 10) A. 929 Oct. 7; Wait^^ 137.
II) Ludoicico, qui postea a. 936 — 954: regnavit. 12) Ducem Bur-
gundiae. 13) lam a. 923 Iid. 13; Waitz 71.
158 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 926—931.
(927). Eodem anno Witgerus^ episcopus obiiti, cui^ Benno ex
ordinariis Strazburgensibus in Alpibus quondam heremiticam
vitam ducens successor eligitur.
926.
Ann. Aug. DCCCCXXVI. Ungari totam Franciam, Alsatiam, Galliam et Ala-
manniam igne et gladio vastavemnt. Purchardus ^ dux Alamanniae
in Italia occiditur^.
(Ann. Fuid.). Hcrigerus Deo dignus presul obiit^, cui Hildibertus
Fuldensis abbas successit.
(927). Herimanno ducatus Alamanniae committitur, qui viduam
Burchardi-^ duxit uxorem,
927.
(928). DCCCCXXVII. Benno, qui et Benedictus episcopus
dicitur^, a Metensibus excecatur^; et^ sinodo apud Dius-
(929). burgum habita^ omnes illius facti auctores excommunicantur
et Adalbero nobilis® pro eo episcopus instituitur.
928.
(Ann.Fuid.). DCCCCXXVIII. Heinricus^ rex Boemos hostiliter in-
vasit et prestante Deo fortiter superavit^. Ea tempestate
Ottoni filio eiusdem regis natus est iilius Willihelmus.
Ann. Aug. 927. Hiemps magna nimis^.
(930). Ruothgerus^ Trevirorum^ archiepiscopus obiit^, cui^
Ruodbertus^ successit. ^.^f.
(Ann.Fuid.). DCCCCXXVIIH. Gisalbertus^ dux Gerburgam^ filiam
Heinrici regis duxit uxorem^.
930.
(Ann. Fuid.). DCCCCXXX. Otto°^ filius regis Heinrici Edgid filiam
regis Anglorum duxit uxorem i^.
931.
Ann. Aug. *DCCCCXXXI. Hcinricus^ rex regem Abotridorum et regem * ;>. 6i7.
Danorum efficit christianos Ji,
(Ann.Fnid.). Eodcm auno rex ab Eberhardo° aliisque FranciaeP comi-
tibus seu episcopis in Franciam vocatus singillatim ab uno-
a) uuiggerus A 3. b) deeit A 3. c) Purchardus— uxorem desiint A3. d) habita-
que ^ 3. e) vir nobilis A 3. f) Heinr— WiUihelmus desnnt A3. p) magna
fuit A 3. li) Rot- A 3. i) treuerensis A 3. k) gisilb. A 3, ubi verla valde mutata
sunt. 1) gerbirgam A3. m) Oito — uxorem desunt A 3. n) Heinr. — christianos
desunt A 3. o) euerhardo A 3. p) francae A 1.
I) A. 927 Mart. 1; Waitz 117. 2) Ex Ann. Aug.; Burchardus mortuus
est prope Novaram Apr. 28 aut 29, Ungari in monasterio S. Galli
Mai. 1 fuerunt. 3) A. 927 Uec. 1; Waitz 118. 4) Hegilindam;
Waitz 91. 5) A. 928; Waitz 122. 6) A. 929; Waitz 136. 7) Hanc
expeditionem Waitz 125 in a. 929 ponit. 8) A. 930 lan. 27; Waitz 138.
9) Hoc a. 928 factum esse Waitz 121 censet. 10) A. 929; Waitz 133.
II) Conf. Waitz 142.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 932—937. 159
quoque eorum in domibus suis vel ecclesiarum sedibus regem (930).
decentibus est conviviis et muneribus honoratus ^.
932.
DCCCCXXXII. Ungariia per orientales Francos et Alamanniam Ann. Ang.
multis civitatibus igne et gladio consumptis iuxta Wormaciam Rheno
transito usque ad mare oceanum Galliam devastantes per Italiam re-
dierunt.
934.
DCCCCXXXIIII. Heinricus^ rex Ungarios multa caede Ann. Aug.
prostravit, pluresque^ ex eis conprehendit^. ^ ^ (933).
Eodem anno Sclavos'^, qui Vucrani vocantur^, hostiliter (Ann. Fuid.).
invasit et vicit sibique tributarios fecit.
Ecclesia sancti Maximini^ turbine cecidit: electione
clementia® regis monachis reddita Uogo^ antea prepositus,
abbas eiusdem^ loci^ eligitur, et^ monachi non regulariter
ibi viventes^ expelluntur.
935.
DCCCCXXXV. Heinricus^ rex paralysi percutitur^. (Ann.Fuid).
936.
DCCCCXXXVI. sinodus apud Erphesfurd^ in Turingai [^32).
celebratur a compluribus episcopis^.
Heinricus™ rex, precipuus pacis sectator strenuusque (Ann. Fuid.).
paganorum insecutor, post plures fortiter et viriliter actas 936
victorias dilatatis undique sui regni terminis VI. Non. lul. lui- 2.
diem clausit extremum, cui filius suus Otto consensu primorum
regni successor eligitur.
Hildibertus archiepiscopus obiit^, cui Fridericus successit. (937).
Unni archiepiscopus s obiit", cui^ Adaldagus° successit. 936.
937.
DCCCCXXXVII. raonasteriura sancti Galli et monasterium sancti Ann. au?.
BonifaciiP igne comburuntur. Ruodolfusq rex Burgundionum et
Arnolfus dux Bawariorum obierunt.
a) Ungari A3 (a. 933j. b) Heinr. — Eodem anno desunt AB. c) plures ^2*.^ d) Rex
heinricus ueranos slavos host. inv. A 3. e) ibidem monachis clem. A 3. f) ogo codd.
g) de&st A 3. h) degentes A 2*. i) Heinr. — percutitur desunt A 3. k) erfesfurd A 1;
erphesfurt A2*; in erpisford thuringie A3 (a. 935). 1) tyringa .-11; turingia corr.
thur. .4 2*. m) Heinr. — Frid. successit desunt A 3. n) deest A 1. o) adalgisus .4 1.2*;
adaldagus A 3 ex Adamo correxit. p) bonefacii A2*. q) Rodolfus A 3, qui rex — ob-
ierunt ex Ekkehardo mutavit.
1) A. 930 A^r. 19 rex Francofurti, mense lunio Aquisgrani fuit; Waitz
138 s^. 2) ^.933; Wait^: 150—158. 3) Uckern, a quibus Ucker-
marJc nomen accepit; Waitz 163. 4) Treverensis. 5) Cwn venandi
causa in curte sua Botfeld moraretur; Waitz 171. 6) A. 932 lun. 1,
quacum noster confundere videtur conventum principum ibidem a. 936
habitum; Waitz 145 et 172. 7) Treverensis 937 Mai.31; DummJer,
,Oito I.', 66. 8) Bremensis 936 Sept. 17.
160 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 938. 939.
(Ann. Fuid.). Graves^ et intestinae discordiae inter Heinricum fratrem
regis et Eberhardum ducem Francorum nascuntur ob exortas
inter vassallos eorum inimicicias.
938.
DCCCCXXXVIII. filii^ ducis Arnolfi ambitione ducatus
regi rebellant; quos ipse*^ debellaturus InBawariam ibat; sednon,
Ann. Aug. ut voluit, eos pacificare valens revertitur. Interim<i frater
regis Heinricus ab Eberhardo comprehenditur in castello Badalikkil;
quo tamen citius liberato Eberhardus Hildinesheim® in exilium de-
stinatur^. Iterumque rex in 'Bawariam revertens omnes sibi sub-
didit, et Eberhardum Arnolfi filium plus aliis rebellem in
exilium misit. Ungarii iterum a Saxonibus multa caede vastati.
939.
(Ann. Fuid.). DCCCCXXXVIIII. Ebcrhardus ab exilio remittitur totum-
que regnum inimiciciis^ et rebellionibus confunditur. Eber-
hardus enim et Gisalbertus^ cum Heinrico fratre regis ad-
versus regem coniurant', sed et quidam^ ecclesiastici viri
nequam et Deo odibiles^ cum"" illis factione concordant omnia-
Ann. Aug. quc passim pacis et concordiae iura turbabant. Tuncn rege
Lotharienses, ubi tunc rebellionis summa gerebatur, adeunte,
Gisalbertus cum fratre regis transitum Rheni regi prohibere
volens nec valens iuxta Biertanam^ sociis regis congreditur
Deoque victoriam prestante pluribus suorum occisis aliisque
fugatis ipse et frater regis fugae subsidia petunt. Quos rex
insequens usque ad CaprimontemS pervenit castellumque in eo
situm firma undique obsidione circumdedit. Interimo Ludo-
wicus, rex Galliae Romanae, filius Karoli*, consilio inimicorum
regis sub obtentu requirendi Lothariensis regni, quod pater
suus perdiderat, Alsatiam invasit; ubi, quaeque poteratP^ plus
hostiliter, quam regaliter gessit. Quod^ rex Otto patienter
non ferens Caprimontem obsidione^' absolvit et Alsatiam
petens Ludowicum regem expulit. Quo expulso Brisacam^
castellum munitissimum obsedit, ubi quam plura utrimque
fortia et bellica gesta sint, futura p)osterorum^ successio
non ignorabit.
a) Craves A 1. b) filii — rebellant desunt A 3. c) Rex filios arnoldi deb. A 3.
d) Inlerim — vastati desiini A 3. e) liildinisheim A 2*. f) mittitur A 2*. g) inimicis
A 1. 2*. h) gisilb. A 3. i) rebellant A 3. k) sed quidem A 2*. 1) odibili A 2*.
ni) deest Ad. n) Tunc — circumdedit desunt A 3. o) A 3 a. 942: Rex Otto Kiever-
montis obsidioncm solvit: Lodouuicum regem Karoli filium Alsacia expulit, quam con-
silio — regni invaserat; ubi — ignorabit. p) deestA2*; potuit ^ 3. q) Quod — expulit
desunt A 3. r) hic desinit codex A 2* viutilus. s) posteriorum A 1.
1) BeJecJce acl Moehnam fluviohim, qui in Buram cadit; Diunmler 72.
2) Birten prope Xanten. 3) CJievrewont in dextra Mosae rijpa prope
Leodium. 4) Ludowicus IV. Transmarinus (936 — 954). 5) Alt-
breisacli in insida BJieni sitim; DiunmJer 88 — 93.
CONTINUATIO EEGINONIS. A. 940. 161
Unde* Fridericus archiepiscopus Mogontiensis et Ruod-
hardus episcopus Strazburgensis fixis in obsidione tentoriis
et relictis copiarum, quas detulerant, sarcinis nocte clam au-
fugerunt et Mittensem urbem adeuntes Gisalberto et Heinrico
se occursuros, ut coniuraverant, speraverunt. Sed longe
aliter eis contigit, quoniam^ eos spes inanissima delusit.
Nam Gisalbertus et Eberhardus iuxta Anternacum castellum
cum suis Rhenum transituri ab Udone et Cuonrado comitibus i
caeterisque regis fidelibus, ne transeant, bellica sunt con-
gressione citoque mortis compendio preventi. Nam Eberhardus
occiditur et Gisalbertus in Elieno submersus necatur plurimique
ex illorum sociis occisi, reliqui vero sunt fugati aut capti.
Quo audito Brisacenses castellani regiae dominationi sub-
duntur et castellum obsidione absolvitur.
Tunc iterum rex Lotharienses adiens omnes suo subiugavit Ann. Aug.
imperio. Sed et fratrem suum proiectis armis ad se venientem
solita sibi suscepit misericordia; nam omnia, quae in eum
deliquit, indulsit et fraterno eum secum amore detinuit.
Omnibus tamen Lothariensibus subactis aliquamdiu resistere
conatus est episcopus Mittensis^; unde Theodonis'^ villa-^
capellam domni^ Ludowici® Pii imperatoris instar Aquensis
inceptam^, ne perficeretur aut^ pro munimine haberetur^,
destruxit. Nec tamen diutius» in huiusmodi^ rebelhone per-
mansit; statim siquidem totum regnum'^ velut ex ipsis fidei
visceribus Deo*^ propitio*^ ad regem convertitur^ et extinctis
hostibus pax et concordia renovatur. Fridericus^ archiepi-
scopus ad^ Fuldam monasterium mittitur et^ Ruodhardus ^ (Ann. Fnid.).
Strazburgensis Corbeiae monasterio destinatur.
Interim'" dum haec, quae prediximus, aguntur, domna
Edgid regina Laaresham monasterio commoratur. In hac
eadem tempestate Dancmar^, frater regis ex concubina, (938).
rebellans in Eresburgo castello occiditur , aliique sequaces (im. 28).
eius truncantur aut suspenduntur. Haec tempestas non in
una sohim, sed in omnibus Saxoniae et Franciae provinciis
* p. 619. huc et illuc ver*sabatur. Wigman Saxo rebellansreconciliatur''.
Ludowicus rex Gerbirgam viduam Gisalberti duxit uxorem. 939.
940.
DCCCCXXXX. HeinricoPfratri regis Lothariensis ducatus
committitur, qui mox eodem anno a Lothariensibus expellitur;
a) Unde — Mittensis unde clesunt A 3. b) qu^o A 1. c) in theod. — renovatur AZ a. 945.
d) deest A 3. e) lodouuici A 3. f) incoeptam A 1. g) diu A 3. h) Regnum
enim omne A 3. i) conversum est A 3. k) fuldam custodiendus mittitur A^ a. 942.
1) rothardus str. episcopus corbeiam dirigitur AB a. 942. m) Interim — uxorem desunt A3.
n) dancmar A 1, sed ita, ut etiam danemar legi possit; danemar Ala.h. c. o) recon-
ciliantur A 1. p) Heinricus — remittitur desunt A 3.
1) Filus Gebehardi et Eberhardi fratrum Konradi a. 906 occisi.
2) Adalbero I. 929—964; Dummler 95 sq. 3) Diedenhofen.
11
162 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 941— 944.
cui Otto comes in eodem ducatu successiti. Fridericus epi-
(Ann. Fuid.?). scopus a Fulda remittitur.
941.
(Ann. Fuid.?). DCCCCXXXXI. Heiuricus'^ frater regis cum quibusdam
Saxonibus contra regem conspirat, quorum qui maiores vide-
bantur, rex decollari iubebat^. Fratrem vero suum Inglen-
heim custodiae mancipabat. Fridericus^ archiepiscopus. quia
conspirationis huius particeps videbatur. publica se examiua-
tione, perceptione corporis et sanguinis Domini, coram populo
in ecclesia purgavit.
942.
941 Dec. 25. DCCCCXXXXII. rex natalem Domini Franconofurd^
celebravit, ubi frater eius^ per Ruodbertum® Mogontiensis ^
(Ann. Fuid.?). ecclesiae diaconum custodiam noctu clam aufugiens- ante-
lucano tempore regis ecclesiam adeuntis pedibus accubuit
et concessa venia misericordiam , quam precatur^, obtinuit.
942. Bonna^ castello preclara sinodus a viginti duobus epi-
scopis habetur 3. Treveris^ basilica sancti Maximini dedicatur'^.
Sidus simile cometae per XIIII noctes visum et immensa
mortalitas boum secuta est.
943.
(944). DCCCCXXXXIII. Otto^ dux obiit, cui Cuonradus filius
Werinheri in ducatu successit^.
944.
(945). DCCCCXXXXIIII. rex apud Diusburgum in rogationibus^
Mai.i2— u. placitum cumprimoribusLothariensium™ etFrancorum habuit,
ubi factione Cuonradi^ ducis Ruotbertus'^ archiepiscopus Trevi-
rensis et RichariusP Tungrensisi episcopus infidelitatis apud
regem arguuntur, sed in brevi ab obiecto sibi crimine libe-
rantur. Illuc'^ etiam a Treiectensibus^ clericis corpus sancti
Servacii apportatum est ob multimodas sibi ab Immone comite
illatas iniurias.
a) Heinr. — mancipabat desunt AZ. b) Frid. — purgavit Ad a. 9-1:3. c) francone-
vord A 3. d) Rege n. d. fr. celebrante heinricus — obtinuit J, 3 a. 943. e) rodbertum A 3.
f) magontiensis ^ 1; mogontinae AS. g) eflfugiens AZ. h) precabatur AZ. i) Bunna
— habita est ab episc. XXII ^ 3 a. 943. k) Treveris — secuta est desunt AB. 1) Otto
— successit desunt AB. m) lothariorum AB. n) conradi Al. 3. o) rotbertus A3.
p) rihkarius A 1. q) leodicensis A 3. r) Corpus etiam s. S. a Tr. A 3. s) traiec-
tensibus A 3.
1) Dummler 106 sq. 2) Cf. Dummler 116—118. 3) Ceterum ignota.
4) Oct. 13; Bummler 145. 5) De quo cf.KopJce, ' Widukincr 124—126,
Diimmler 101 sq., 131 sq. 6) 945 Mai. 12—14; DilmmJer 143.
CONTINUATIO GEGINONIS. A. 945 — 948. 163
Ungarii* a* Carantanis** tanta caede mactanturi, ut 944.
numquam a nostratibus antea taliter infirmarentur. Adal- (Aug. 12).
bertus comes- filius Mahtfridi^ ab Uodone*= occiditur.
945.
DCCCCXXXXV. Richarius*^ episcopus^ obiit, cui Uogo^
Trevirensis abbas in episcopatu successit. Herimannus^-* et
Cuonradus duces quasdam inter se inimicitias habentes in
presentia piissimi regis in Cassella^ sunt replicati.
Bertaldus dux Bawariensis obiit^, cui Heinricus frater (947 nov. 23).
regis in ducatu successit.
946.
2}.Q2o. *DCCCCXXXXVI. Ludowicus^ rex a suis regno expulsus^
auxilium petens regem Ottonem adiit et, ut desideraverat,
obtinuit. Kam manu valida rex Galliam intravit et Remensem
urbem et Laudunum^ aliaque castella compluria firma et
munita Ludowico reddi fecit ipseque hostiliter usque Roto-
magum^ pervenit. Inde omnibus pene excepto Hugone
Ruodberti filio regni maioribus regi suo subactis in patriam
regreditur.
947.
DCCCCXXXXVn. domna^ Edgid regina obiiti^, quae (946).
maximo regis omniumque suorum planctu Magedeburg^ sepe-
litur. Cuonradus^ dux, regi tunc temporis pene pre omni- 947.
bus carus, Liutgardam^ filiam regis in matrimonium sumpsit.
Liudolfus"' filius regis tali, ut decuerat, apparatu Idam° filiam
Herimanni ducis sibi coniugio copulavit.
948.
DCCCCXXXXVIIL sinodus in Inglenheim a XXXIIH aun. 7).
episcopishabetur 11; cui presidente^Marino episcopo, Romanae
ecclesiae legato, incliti reges Otto et LudowicusP aftuerunt.
In qua multis ecclesiasticae utilitatisi rebus promulgatis "^
*) Baiovariis et add. A la.
**) in loco Weles add. A \a.
a) Ungari AZ. b) matfridi A 3. c) Ydone A 1 {pro odone); udilone A 3. d) Riha-
rius A1. e) 8go codd. f) Herim. — successit desunt Ad. g) Lud. — regreditur
desunt A3. h) domna — sepelitur desunt A 3. i) magodeburg A 1. k Conradus
A 3 (a. 948). 1) lutgardam A 3. m) liutolfus A 1. n) itam .4 1. o) predidente .4 1.
p) loduuicus et Otto A 3. q) utilitats A 1. r) discussis A 3.
1) A. 944 ant 943 Aug. 12 i^rope urbem Wels ad fluvium Traun;
Diimmler 130. 2) Mettensis; Dummler 144. Uodo nescio an Udo
filius Gebehardi fuerit. 3) Leodiensis d2'2 — 945, oJim abbas Frumiensis.
4) Frater Udonis, dux Alamanniae 926 — 949. 5) Castel prope Mo-
guntiam. 6) 947 Nov. 23; Dilmmler 160. 7) Ludowicus non ex-
pulsus erat, sed captus Lauduno urbe (Laon) libertatem redemerat;
Diimmler 150 sq. 8) Illud castellum Otto tunc e.vpugnare non potuit.
9) Bouen. 10) 946 lan. 26; Dummler 146. 11) Diimmler 162 sq.
11*
164 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 949 — 951.
causa quoque Hugonis filii* Heribertii, qui Artaldum archi-
episcopum expellens sedem^ ecclesiae Remensis invaserat,
ventilatur; et omnium, qui affueranf^, iudicio episcoporum
dampnatur^. Cuonradus® comes, qui Curcipoldus dicebatur,
(lun. 30). filius Eberha.rdi, vir sapiens et prudens, obiit ^.
949.
(sept. 10). DCCCCXXXXVIIII. Waldo Curiensis episcopus obiit,
cui Hartbertus^ successit. Udo^ comes obiit, qui permissu
regis, quicquid beneficii aut prefecturarum habuit, quasi
hereditatem inter filios divisit. Herimannus^ dux, inter^ suos
Dec. 10. sapientissimus et prudentissimus, obiit IIII. Idus Decembris.
Eodem^ anno Liudolfo filio^ regis Mahthildis"^ filia nascitur°.
950.
(949). DCCCCL. rex purificationem sanctae Mariae Francono-
Febr. 2. furd° cclebravit^ indeque ^Yormaciam adiit. Ubi viduam
950. HerimanniP ducis ad se venientem benigne suscepit et*i filio
suo Liudolfo ducatum Alamanniae commisit. Ibi^ Cuonradus^
filius Gebehardi comitis, quoniam* cum quadam nepte regis
se concubuisse sibi imposcit, a quodam Burchardo Saxone"*
monomachia victus fefellisse patuit.
Eodem anno Boemorum princeps Bolizlao regi rebellat;
quem rex validissima manu adibat suaeque per omnia dicioni
subdebat^.
(Apr. 15). Rodhardus^ Strazburgensis'' episcopus obiit, cui Udo^
filius Udonis comitis in episcopatu successit. Rihgowo''
Wormaciensis episcopus obiit, cui Anno^ successit.
Ruotbertus^ archiepiscopus pro adquirenda abbatia sancti
Maximini multum laboravit, sed Deo propicio^ non prevaluit.
951.
*DCCCCLI. rex Otto in Italiam ire volens multo se ad*;>. 621.
hoc iter apparatu prestruxit, quoniam* Adalheidam^ viduam'^
Lotharii*^ regis Italici, filiam Ruodolfi regis'', a vinculis et
custodia®, qua a Berengario tenebatur, liberare sibique eam
a) fili A 1. b) sede A 1. c) aufuerant A 1. d) condempnatur A 3. e) Cuonr. —
obiit desiint A 3. f) hardbertus A 1. g) Uto A 1. h) Hermannus A 3. i) inter
— prudentissimus desunt A 3. k) Eod. anno desunt A 3. I) filio regis A 3. m) mach-
tildis A 3. n^ nata est -4 3. o) franconevord A 3. p) hermanni A 3. q) sed et A 1.
r) Ibi — subdebat desunt A3. s) conradus .4 1. t) quo ^ 1. u) Rothardus A3.
v) stratburgensis ^l; strasburg. A3. w) oYdo .4 1. x) Richgowo A3. y) rodbertus
A3. z) auctore A 3. a) quo A 1. b) adelh. A 3. c) viduam— regis desunt A 3.
d) hlotharii ^ 1. e) et a custodia, iu qua A 3.
1) Virimandensis comitis. 2) Dianmler 170. 3) ./1.949; Dihnmler 171.
4) Eo fortasse, qui a. 982 in Calahria periit et pater Burchardi comitis
palatinividetur fuisse ; cf. Tliietmari cjiron. II, 39 (24). 5) Diimmler 181.
6) Ahhas Magdeburgensis. 7) Biidolfi II. regis Biirgundiae a. 937
mortui.
CONTINUATIO REGINONIS. . A. 952. 165
in matrimonium assumere regnumque cum ea simul Italicum
adquirere deliberavit^. Quod iter filius eius Liudolfus cum
Alamannis^ anticipans patrique, si quid ibi ad ingressum
suum fortiter ageretur, placere desiderans nihil tale, quod
speraverat, peregif^, sed potius inconsultum patrem offendens^
totius inde rebellionis et discordiae seminarium sumpsit.
Patruus enim eius Heinricus dux, omnium eius*^ honorum et
prosperitatum invidus, de Bawaria per Trientum^ legatos suos
premisit in Italiam omniumque, quorum potuit, mentes Itali-
corum ab eo avertit, in tantum, ut nec civitas nec castellum,
quae subsequenter regis pistoribus et cocis patuerant, filio
regis aperiretur omniaque ibi incommoda et plena molestia^
pateretur. Mox subsequenter rex regnum Italicum ingreditur
Deoque sibi assistente totius Italiae possessor efficitur. Sed^
et domna Adalheidis, Deo amabilis regina, sua ipsius prudentia
a custodia est Deo propitio liberata et Ottoni regi felici Deo
auspicante copula coniuncta^. Tunc Liudolfus dux haec,
quae prescripsimus, aegre ferens inconsulto patre archiepi-
scopo Friderico comite in jDatriam revertitur.
952.
DCCCCLII. rex expulso Berengario cum suis fidelibus 951 Dec.25.
hiemans in Italia Papiae natale Domini celebravit. Sicque
dispositis regni^ negotiis verno tempore in patriam rediit,
ducem autem Cuonradum^ ad persequendum Berengarium in
Italia reliquit. Liudolfus dux de Italia revertens regio ambitu
natale Domini Salefeld^-2 celebravit, ubi Fridericum archi-
episcopum omnesque, qui in promptu erant, regni maiores
secum detinuit. Quod convivium iam multis suspitiosum™
coepit haberi, et plus ibi destructionis quam utilitatis ferebatur
tractari. Cuonrado^ duce ad persequendum Berengarium 952.
relicto, Berengarius eiusdem ducis consilio sponte sua in
Saxoniam^ ad regem venit. Xihil tamen de his, quae voluit,
obtinuit, sed machinatione Heinrici ducis fratris^ vix vita et
patria indulta in Italiam rediit; unde^ etiam Cuonradus dux
multum oftensus a debita regis? fidelitate defecit. Tunc
Fridericus archiepiscopus et Cuonradus dux amici facti sunt,
a) assumere nitebatur omissis mediis A 3. b) alemannis A 1. c) deest A 3. d) et A 3.
e) trienium A 1. f) molesti A 1. g) Sed — coniuncta desunt A 3. h) coniucta (pro
coniuctaj aut conuicta (pro convincta^ A 1. i) regni — rediit ex Widukindo AB mutavit.
k) conr. A 3 semper. 1) saleveld A 3. m) suspectum A 3. n) chunr. A 1 abhinc fere
semper; Cuonr. — \enit desunt A 3. o) unde — multum ex Widuk. A3 mutavit. p) regi^3.
1) Auctoritate codicis A\a nisus Maurenhrecher CDe historicis decimi
seculi scriptoribiis' , diss. Bonyi. 1861, jji. 16 ?i. 32j liunc Jocum ita mutare
voluit: patremque, si — ageretur, placare desiderans niliil — peregit,
se potius inconsultum patri ostendens; quem non sequendum esse censeo.
2) Saalfeld in Thuringia. 3) Magdehurgum.
166 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 953.
Luc. 23, 12. nam antea inimici erant ad invicem. Eodem tamen* anno
Aug. mediante Augusto mense^ conventus Francorum, Saxonum,
Bawariorum, Alamannorum et Langobardorum publicus apud*
Augustanam urbem Rhetiae provinciae agitur, ubi prescriptus
Berengarius cum filio suo Adalberto regiae se per omnia in
vassallicium dedidit dominationi et Italiam iterum cum^ gratia
et dono regis accepit regendam. Marca tantum Veronensis ^
et Aquileiensis excipitur, quae Heinrico fratri regis committi-
tur. Berengarius tamen^ in Italiam revertens omnia haec
in episcopos et comites ceterosque Italiae principes retorsit
omnibusque eos odiis et inimiciciis'^ insequens inimicissimos
sibi fecit.
953.
952 Dec. 25. DCCCCLIII. rex natale Domini Franconofurd® celebravit.
Indeque in Alsatiam progrediens socrui suae Bertae^, matri
953 (Febr.). scilicet domnae Adalheidis^ reginae, abbatiam in Erestein^
dedit. Tunc iam animositates et consilia occulte contra eum
facta *palam coeperant apparere, et unus quisque eorum, * i?. 622.
quae in corde contexerant, aperire. Redeunte enim illo de
Alsatia et Inglinheim pascha celebraturo Liudolfus filius eius
et Cuonradus^ dux nequam fautoribus et maxime iuvenibus
et de Francia et de Saxonia et de Bawaria sibi coadunatis
conspiraverant et, quascunque poterant, munitiones seu^
castella futurae seditioni muniebant^ Nec enim iam clam
agebatur, quo tendebant, sed aperta rebellionis signa mon-
strabant.
Rex igitur Inglinheim^ perveniens paucis suorum fidelium
secum habitis non tutius^ inter medios hostes pascha cele-
brandum ratus™ Mogontiam inde secessit. Ubi aliter, quam
regem decebat, diutius ante portas expectans Friderico
archiepiscopo iam cum illis conspirante vix urbis ingressura
obtinuit. Tunc Liudolfus et Cuonradus ibi ficta^ ad eum
humilitate, ut post claruit, venientes^ nihil talium se in eius
contrarietatemP egisse dicebant; sed si Heinricus frater eius
in pascha Inglinheim^ veniret, illum se comprehensuros non
negabant. Quod rex tranquille ac modeste suscipiens navigio
Apr. 3. Coloniam attigit indeque progrediens Drotmanni^-^ vico pascha
celebravit.
a) deest A 3. b) menso A 1. c) autem A 3. d) inimiciis A 3. e) franconevord A 3.
f) adeheidis A^. g) cunr. .4 1; conr. A2> scmper. h) et^3. i) sedititioni munibant .4 1.
k) in glinhem A 3. 1) non tutum ratus A 3. m) celebrare A 3. n) facta A 1.
0) venerunt nichilque A 3. p) in eum A 3. q) inglenheim A 1. r) droomanni A 1.
1) I.e. totus ducatus Foroiulanus; Dimmler 208. 2) Filiae Burchardi
ducis AJemanniae. 3) Erstein inter urbes Strassburg et Schlettstadt.
4) TJortmund.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 954. 167
Post pascha coadunata* fidelium suorum multitudine
Coloniam iterum rediit ibique Metensem episcopum, in quo
maxima spes et fiducia Liudolfo et Cuonrado^ esse videbatur,
omnesque Lotharienses^ exceptis paucis, quibus predae et
rapinae cordi erant, obvios habuit; et ab inimicis suis de-
ficientes benigna ad se venientes suscepit caritate et in sua
fidelitate firmos et stabiles coadunavit. Quibus dispositis in
Saxoniam revertitur, ubi firmatis nihilominus'^ et stabilitis
suis rebus iterum in Franciam hostili^ raanu revertitur.
Quo audito Fridericus archiepiscopus Mogontia secessit et
civitatem inimicis regis tuendam commisit. Ipse Brisacam
castellum, latibulum semper Deo regique rebellantium, in-
travit totamque ibi pene aestatem rei eventum expectaturus
permansit.
Tunc'^ rex audiens Mogontiam, metropolim Franciae
regiamque civitatem, inimicis suis deditam, qua potuit veloci-
tate^, eam adiit collectaque^ suorum fidelium multitudine
tam Francorum quam Saxonum et Lothariensium^ firma eam
obsidione circumdedit^. Sed et frater eius Heinricus de
Bawaria regi* auxilium collaturus advenit, licet ibi plus in-
commodi quam utilitatis sibi conquisierit. Nam^ interim
Liudolfus Bawarios machinatione Arnoldii, fratris ludithae^
uxoris eius, ab eo avertit et Fiadasbonam intromissus omnes
eius ibi thesauros diripuit suisque rapiendos distribuit.
Quae eius incommoda rex suis preponens Mogontiam obsidione
absolvit et in Bawariam iter dirigens Radasbonam™ obsedit;
in qua obsidione pene usque natale Domini permansit.
Eodem anno Wigfridus^ Coloniensis ecclesiae archiepi- (lui. 9).
scopus obiit; cui Brun° frater regis succedens totius Lotha-
riensis^ regni ducatum et regimen cum episcopatu suscepit.
Liutgarda filia regis obiit. (^^o^- 18).
954.
DCCCCLIIII. rex omissa^ obsidione in Saxonia natale 953 i>ec. 25.
Domini celebravit iterumque appropinquante quadragesima 954.
in Bawariam remeavit; ibi^^ Heroldus archiepiscopus^ a fratre (955 Mart. 1).
regis caecatus. Deo propicio viribus imminutis ininiicorum^
in brevi tota Bawariae virtus ad eum et Alamanniae in
tantum convertitur, ut et Radasbona civitas regi redderetur
ipsique rebellatores nihil se contra eum velle vel posse pro-
a) coadunatis suis fidelibus A 3. b) chunr. Al; conr. A3. c) hlothar. A 1. d) deest A 3.
e) cum host. A 3. f) celeritate A 3. g) collecta ^-13. h) firma e. obs. circ. desunt A 3.
i) ei A 3. k) Nam — distribuit desunt A 3. 1) iuditae A 1. m) ratisb. A 3 semper.
n) uuicfridus A3. o) bruno A 3. p) om. obs. desu7it A3. q) ibi — absolvit dtsmit A3.
1) Comitis palatini, filii Arnolfi ducis a. 937 mortui. 2) SaUbitrgensis
(939—958) a. 955 Mart. 1; bilmmJer 248. 3) Pugna prope Miihl-
dorf ad Oenum facta; Diimmler 249.
168 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 955. 956.
954. fiterentur. Fridericus etiam sacramento se expurgaturus
nihil contra regiam se fidelitatem egisse accessiti; sed rex
omni pietate plenus ab lioc eum sacramento absolvit.
In eodem^ anno Cuonradus^ dux cum Lothariensibus^ duce
Brun archiepiscopo in Blesensi pago apud villam Kimilinga^
congressurus erat; sed in ultimo, quia 'contra regem erat, * i>. 623.
Deo Yolente ne fieret, remanebat. Ungarii*^ ducentibus in-
imicis regis in quadragesima Rheno transito pervadentes
Galliam inaudita mala in ecclesias Dei fecerunt et per
Italiam redierunt.
Ann. Aug. Fridcricus archiepiscopus obiit^, vir in sancta religione
(oct. 25). strennuus^ et valde laudabilis^, nisi in hoc tantum videbatur
reprehensibilis, quod, sicubi vel unus regis inimicus emersit,
ipse se statim secundum apposuit. Cui successit regis filius
(Dec. 17). Willihelmus, a populo et^ clero in Arnestat^ concorditer
electus.
Ea^ tempestate Liudolfus in^ gratiam regis revocatus
vassallos, quos habuit, et ducatum patri reddidit; cui Burc-
hardus in ducatu successit. Cuonradus^ etiam omnium, quas
habuit, divitiarum nudus amisso°^ ducatu in gratiam regis
intromittitur, vita et patria et predio contentus. Liudolfo
filius Otto'* nascitur. q.^
DCCCCLV. Ungarii^ cum tam ingenti multitudine ex-
euntes, ut non, nisi terra eis dehisceret vel caelum eos ob-
rueret, ab aliquo se vinci posse dicerent, ab° exercitu regis
(Aug. 10). apud Lichum fluvium tanta cede Deo prestante prostrati sunt,
ut numquam ante apud nostrates victoria talis audiretur
aut fieret. [Cuonradus quondam dux ibi occiditur]?. Rex
inde revertens in Sclavos hostem dirigit, ubi simili potitus
victoria vasta illos caede prosternit; Wigmannus expellitur.
(Oct. 10). Heinricus frater regis desperatis rebus recuperatis receptoque
(Nov. 1) Bawariae*! ducatu obiit. Cuius filio Heinrico pius rex ducatum
et marcam dedit. Otto filius regis nascitur.
956.
(Mau). DCCCCLVL rex in pace et otio degens maximo suorum
fidelium conventu Coloniae placitum regale habuit. Ea tempe-
a) Eodem A3. b) cunr, .41; conr. ^43. c) hlothar. 41. d) Ungri J.1; Ung. — redierunt
deswnt A3. e) niortuus est J. 3. f) strenuus .4 1. g) laudabis 41. h) et cl. desuiit A3.
1) Ea terap. desunt AZ. k) in — revocatus desunt A3. 1) Cunr. A 1; Conr. 4 3.
m) omisso A 1. n) Ungri A 1; Ungari A 3. o) ab — expellitur desunt A 3. p) verba
Uunr. — occ. in A 1 parum convenienter paulo supra i?i<er dicerent et ab exercitu leguntur;
in codice A ea notam marginalem fuisse crediderim, quae hic inserenda videtur esse.
q) recepto bauuariaeque A 3.
1) A. 954; vioiiuus est codem anno Oct. 25. Diimmler 237 et 240.
2) Rumlingen in pago Bliesgau inter urbes BitscJi et Saargemund situm;
Diimmler 236. 3) In Thuringia, Moguntinae dioeceseos. P. 4) Qui
post Burchardum ducatum Alamanniae tenuit a. 973 — 982.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 957—959. 169
state gravis per omnes regni partes pestilentia grassabatur,
quae innumeram populi multitudinem passim extinxit. Ex
qua Rodbertus archiepiscopus Treverensis* et Hadamarus
abbas Fuldensis obierunti; quibus Heinricus in episcopatu^
et Hatto in abbatia successerunt.
Eodem anno Liudolfus inltaliam ad deprimendam*^Beren-
garii tirannidem dirigitur et in brevi expulso Berengario
totius pene"^ Italiae possessor efficitur.
Abbatia sanctiNazarii in^Lauresbam^ electioni restituitur.
957.
DCCCCLVII. rex iterum Sclavos invasit. Liudolfus^ in(Sept.6).
Italia obiit^, cuius corpus inde translatum a venerabili
archiepiscopo Willihelmo^ fratre eius Mogontiae apud sanctum
Albanum honorifice sepultum est.
"VYillerus Treverensis* abbas obiit, cui Wikerus' successit. (Oct. ?).
Ea tempestate rex clementissimus abbatiam sancti Petri
in Wizenburch^-3 multis retro temporibus sub antecessoribus
suis electionis et privilegii dono privatam studio sanctae
religionis dignitati pristinae restituit et virum venerabilem
Geilonem eidem coenobio abbatem prefecit.
958.
DCCCCLVIII. rex pascha celebravit in^ Inglinheim', Apr. n.
unde navigio Coloniam placitum ibi acturus venit. Eodem^'
anno factione Brun archiepiscopi Reginerus comes^ com-
prehenditur et in Sclavos exul mittitur. Fridericus^ consensu
Heroldi Inglinheim" in presentia regis in octavis paschae Apr. is.
habita ibi XVI episcoporum sinodo, luvavensi*^ 'ecclesiae
archiepiscopus ordinatur.
Alewicus Augiensis coenobii abbas obiit; cui Ekkihardus (Mai. i3).
successit. Gralo abbas coenobii sancti Galli obiit; cui Burc- (Febr. 26).
hardus successit.
959.
DCCCCLVIIII. rex iterum SclavosP invasit^, ubi Thiet-
marus'!-^ occiditur.
a) trevirensis A 3. b) archiepiscopatu A 3. c) comprimendam A 3. d) deest A 3.
e) deest A 1. f) laureshan J. 3. g) Liud. — sepultum est ex Widukindo mutavit AZ.
h) uillihelmo Al. i) uuiggerus A 3. k) uuicenburh Ai. 1) in inglenheim celebr. AZ.
m) Eodem — Fridericus desunt A 3. n) heroldi archiepiscopi cecati aput inglenheim J. 3.
0) salzburgensi A 3. p) slavos A 3. q) thetmarus A 3.
1) 3Iai. 19 et 25; Dimmler 281 sq. 2) Plumbiae (PombiaJ prope
lacum Maiorem; Dummler 2S8 sq. 3) Weissenburg ad fluvium Lauter.
4) LongicoUis, filius Beginharii fratris Gisilberti clucis, comes pagi
Hennegau; Bilmmler 293 sq. 296 sq. 5) Hic eadem fortasse expeditio
dicitur, quam a. 958 factam esse Flodoardus tradit; Diuhmler 310 et 298.
6) Comes, ut videtur, pagi Nordthuringa; conf. ' Zeitschr. d. Harzver.'
XX, 6—9.
170 CONTINUATIO REGINONIS. A. 960. 961.
Legati Helenaei reginae Rugorum, quae sub Romano
imperatore Constantinopolitano Constantinopoli* baptizata^
est, ficte, ut post claruit, ad regem venientes episcopum et
presbiteros eiclem genti ordinari petebant^
Eodem*^ anno"^ Hagano Heresfeldensis abbas paralisi
percutitur 2.
960.
959 Dec. 25. DCCCCLX. rex natale Domini Franconofurd® celebravit,
ubi Libutius ex coenobitis sancti Albani^ a venerabili archi-
episcopo Adaldago^ genti Rugorum^ episcopus ordinatur.
Guntherus rogatu Haganonis abbas constituitur.
960. Eodem anno rex iterum pergit in Sclavos^.
Legati quoque'^ ab apostolica sede veniunt^ lohannes
diaconus et Azo scriniarius, vocantes regem ad defendendam
Italiam et Romanam rempublicam a tirannide Berengarii.
Waltbertus' etiam archiepiscopus Mediolanensis^ et Waldo
Cumanus episcopus ^ et Opertus marchio'' Berengarium
fugientes in Saxonia regem adeunt; sed et reliqui pene omnis^
Italiae comites et episcopi litteris eum aut^ legatis, ut ad
se liberandos veniat, exposcunt.
(Sept. 20). Geilo Wizenburgensis abbas obiit; cui Gerricus successit^.
961.
960 Dec. 25. DCCCCLXI. rex™ natale Domini Radasbona civitate
celebravit, ubi Poppo Wirziburgensis" episcopus regi percarus
961 Febr. u. XVI. Kal. Martii diem clausit extremum; cui proximus suus
Poppo in episcopatu successit.
Libutius priori anno quibusdam dilationibus ab itinere
Febr. 15. suspcnsus XV. Kal. Martii anni presentis obiit; cui Adalbertus
ex coenobitis sancti Maximini^ machinatione et consilio
Willihehni° archiepiscopi^^, licet meliora in eum confisus
fuerit et nihil umquam in eum deliquerit^i, peregre mittendus
in ordinatione successit. Quem piissimus rex solita sibi
misericordia omnibus, quibus indigebat, copiis instructum
genti Rugorum^ honorifice destinavit.
a) aput constantinopolim A 3. b) babt. A 3. c) petierunt A 3. d) dtisi A 3.
e) franconevord A^. f) rugurum A 3. g) slavos A 3. h) venerunt A 3. i) uuald-
bertus AZ. k) oms A\. 1) at AZ. m) rex — celebravit desunt A3. n) uiiirceb. A 3.
0) uuilleh. A 3.
1) Olgae, viduae Igori regis Russiae (t 945), quae a. 957 in haptismo
nomen Uelenae acceperat; Diimmler 311. 2) Mortuus est a. 960
Dec. 21, postqiiam Guntherus pro eo substitutus est; Diimmler 311.
3) Magontini. 4) Bremensi 936 — 988. 5) Qui sedit 953 — 971.
6) A.i)^^ constitutus. 7) Othertus comes Estensis. 8) Conf. Diimmler 317.
9) Treverensis. 10) Magontini 954 — 968- 11) Ex liis potissimum
verbis W. v. Giesebrecht CGesch. d. deutschen Kaiserzeit' I, ll^) ipsum
AdalbeHum continuationis Beginonis auctorem esse argute coUegit.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 062. 171
Rex* in Italiam ire disponens maximam suorum fidelium (Mai.).
multitudinem Wormatie coadunavit, ubi consensu et unanimi-
tate regni procerum totiusque populi filius eius Otto rex
eligitur. Indeque progrediens convenientia^ quoque et electione
omnium Lothariensium^ Aquis rex ordinatur. Ordinato vero^ (Mai. 26).
filio pater in Saxoniam rediens dispositis regni negotiis filium
Willihelmo® archiepiscopo tuendum et nutriendum commisit
sicque per Bawariam^ et Trientum^ in Italiam se admisit.
Ubi omnes pene Italiae comites^ et episcopos obvios habuit
et, ut decuit, ab eis honorifice susceptus potestative et abs-
que ulla resistentia Papiam intravit et palatium a Berengario
destructum reaedificare ^ precepit. Berengarius vero et Willa
filiique eorum, quibus poterant, munitionibus aut casteUis
includebantur et nusquam forinsecus contra regem quid
audentes progrediebantur ^.
Eodem anno Godefridus Spirensis episcopus obiit; cui (Mai. i6).
Otgerus successit. Eclipsis solis XVI. Kal. lunii. Rex Mai. n.
Hattonem Fuldensem abbatem ad construenda sibi habitacula
Romam premisit.
962.
p. 625. ""DCCCCLXII. rex natale Domini Papiae^ celebravit; 961 Dec. 25.
indeque progrediens Romae favorabiliter susceptus acclama- 962.
tione totius Romani populi et cleri ab apostolico lohanne-,
filio Alberici , imperator et augustus vocatur et ordinatur. (Febr. 2).
Papa quoque multa illum secum caritate detinuit et diebus
vitae suae numquam se ab eo defecturum promisit; quae
tamen promissio longe dissimilem, quam pretendebatur,
effectum obtinuit.
Imperatore augusto ab urbe Romana redeunte et Papiae Mart. 30.
pascha celebrante Berengarius in quodam monte, qui dicitur
ad Sanctum Leonem^, plurimis undiquessecus^ copiis attrac-
tis se munivit, et Willa in lacu Maiore in quadam insula,
quae dicitur ad Sanctum lulium'*, se inclusit. Filii vero
eorum Adalbertus et Wido huc illucque incerti vagabantur;
quasdam tamen munitiones cum suis sequacibus adhuc
possidebant, hoc est Gard^ castellum et Travallium^ et in-
sulam in lacu Cumano''. Tunc Willa inprimis hostiliter
aditur et adempto omni de lacu exitu cotidianis'^ fundibula-
a) Rex itaque A 3. b) conuientia A3. c) hlotbar. A 1. d) deest A 3. e) uuilleh. A 3.
f) bauariam ^4 1. g) trentum A 1. h) episc. et com. A 3. i) reedificari A 3.
k) cleest A\. 1) undiquesecus A 1.
1) Conf. Dilmmler 321—327. 2) lohanne XII. 955—963. 3) S. Leo
in Legatione Urbinatensi (UrbinoJ, prope S. Marinum. P. 4) S. lulii
insuJa (S. GiiiUo) non in lacu Verbano (Lago Maggiore) , sed in lacu
Ortensi ad occidentem Verbani sita est. P.; DiimmJer 340 sq. 5) Garda
in littore Benaci. P. 6) Val TravagUa ad lacum Verbanum. 7) Lago
di Como. P.
172 CONTINUATIO EEGINON^S. A. 963.
riorum et sagittariorum^ aliorumque belli instrumentorum
impugnationibus fatigatur; et non plenis duobus mensibus
(lui.) obsessa capitur et ad ultimum clementia imperatoris dimissa,
quo vellet, ire permittitur. Quae quanta potuit velocitate
Berengarium adiit et, ne se imperatori dederet, omnimodis
persuasit.
Eodem anno Adalbertus Rugis ordinatus episcopus nihiP
in his, propter quae missus fuerat, proficere valens et inaniter
se fatigatum videns revertitur et quibusdam ex suis in re-
deundo occisis ipse cum magno labore vix evasit. Et ad
regem veniens caritative suscipitur et a Deo amabili Willi-
helmo^ archiepiscopo pro retributione tam incommodae ab
eo sibi machinatae peregrinationis bonis omnibus et commodis,
quasi frater a fratre, amplectitur et sustentatur; missis etiam
pro eo ad imperatorem litteris reditum ipsius in palatio
operiri iubetur.
[Reginbertus^ Dei servus obiit: iste construxit abbatiam
sancti Blasii in Sueviai.] Eodem anno Adalbero venerabilis
(Apr. 26). vir Metensis® episcopus obiit; pro^ quo Theodericus conso-
brinus inperatoris episcopus subrogatur^.
963.
962 Dec. 25. DCCCCLXIII. rex? iterum Papie natale Domini et pascha
963 Apr. 17. celebravit. Interim Adalbertus huc illucque discursans, quos-
cumque poterat, sibi undique adtraxit, sed et Corsicam ibi
se tueri nitens intravit. Romanum etiam pontificem multi-
pliciter in suum adiutorium sollicitavit. Dum haec igitur
aguntur, imperator a Papia movens iter Berengarium in monte
sancti Leonis obsedit totamque ibi aestatem sedens saepe
montera undique circumdedit et, ne aliquatenus pateret exitus
vel introitus, prohibuit. Interim lohannes papa promissiones
imperatori factas oblivioni tradens ab eo deficit^ et Beren-
garii seu Adalberti partibus favens Adalbertum Romam in-
tromittit.
Quas dolositatis' eius fraudes imperator audiens relicta
circa montem obsidione Romam versus cum^ hoste pergit;
cuius ipsi metuentes adventum plurimum thesaurum^ sancti
Petri rapientes fugae subsidia petunt. Tunc Romani in plura
divisi, partim imperatori faventes, — multis enim a predicto
papa iniuriis se opprimi conquerebantur, — partim apostolico
blandientes, licet diversa sentirent, imperatorem tamen cum
a) sagitar. .4 1. b) nichilque A 3- c) uuellehelmo A3. d) Reginb. — Suevia in A3
ad initiiun hiiius anni posita sunt; in A 1 iste — Suevia desiint , cefera paulo supra inter
sustentatur et missis leguntur; in eodice autographo haec omnia margini videntur ascripta
fiiisse, e) mettensis A 1. f) pro — subrogatur desunt A 1. g) Inperator A 3.
h) defecit A 3. i) dolositates eius inp. A 3. k) cum hoste desunt A 3. 1) tesaurum A 3.
1) aS^^ Blasien inter urbes Schaffhausen et Freihurg. 2) Cf. infra p. 176.
CONTINUATIO REGINONIS. A. 962. 173
honore debito in* urbem intromittunt seque per omnia datis
obsidibus illius ditioni subiungunt. Imperator vero plurimorum (n'ov. 6).
episcoporum collecta multitudine sinodum coadunavit^ et
consilio eorum missa legatione canonica auctoritate aufugam
apostolicum ad sedem pontificalem et apostolicam revocavit.
IUo tamen hoc omnimodis renuente plebs Romana Leonem
* i?. 626. protoscriniarium, virum strennuum^ et indu*strium, communi
consensu in locum eius elegit et ordinavit; cui sinodo inter-
fuerunt omnes prope^ Romaniae et Italiae episcopi, Angel-
fredus*^ etiam Aquileiensis patriarcha, qui tunc temporis etiam
ibidem obiit; sed et de nostratibus interfuerunt® Adaldagus
et Heinricus archiepiscopi^, Lantwardus et Otgerus episcopi^.
Postea lohannes, qui et Octavianus, videns se esse de-
positum, sera poenitentia ductus ab Adalberto^ disiungitur;
Adalbertus vero in Corsicam revertitur. Eodem anno Gard
castellum in Italia capitur.
Apud^ nos quoque Sclavi, qui dicuntur Lusizanis'- 4^
subduntur.
964.
DCCCCLXIIII. imperator Rome natale Domini celebravit. 963 Dec. 25.
Berengarius cum suis in monte sancti Leonis obsessus vin-
citur et id ipsum castellum imperatoris ditioni subditur et
Berengarius cum Willa in Bawariam mittitur. Romani iterum 964.
ab imperatore solito more deficientes pluribus^ aliis castellanis
sibi^ per coniurationem extrinsecus adiunctis eum occidere
nitebantur; sed insidiis eorum patefactis eodem die, quo eum
extinguere moliebantur^, necem sibi paratam anticipans III.
Non. lanuarii cum paucissimis suorum eos invasit et non lan. 3.
modicam illorum multitudinem infra muros urbis prostravit.
Die vero sequenti Romani iterum venientes centum obsides lan. 4.
dederunt et supra corpus sancti Petri sub iureiurando fideli-
tatem imperatori et papae promiserunt.
Tunc imperator plena adhuc ebdomada apud illos manens
Spolitanum^ ducatum et Camerinum ordinaturus exivit et ad
preces papae Leonis obsides Romanis remisit: quibus ipsi
beneficiis ingrati non longe illo ab urbe adhuc*^ posito lohannem,
qui et Octavianus, urbi intromittunt et fidem imperatori et
papae promissam adnichilare non metuunt. Leo vero papa vix
cum paucis facultatum omnium nudus evasit et imperatorem
in Camerino ducatu positum adiit ibique pascha celebravit.
a) deest A 1. b) strenuum A 1. c) pene A 3. d) angel- corr. engelfridus A 3.
e) adfuerunt AZ. f) adelb. -4 3. g) apud — subduntur desiint AZ. g') lunsinzani Al.
h) plurimis A 3. i) deest Ad. k) moliti sunt ^3. 1) spolatinum A 1.
1) De qua cf. Bummler 349 — 354. 2) Bremensis et Treverensis
(956 — 964). 3) Mindensis (958 — 969) et Spirensis (961 — 970).
4) Lausitzer.
174 CONTINUATIO EEGINONIS. A. 964.
Apr. 3. lohannes autem, qui et Octavianus, lohannem diaconum et
Azonem scriniarium crudeliter detruncavit et Otgerum Spiren-
sem episcopum conprehensum et flageliatum aliquamdiu licet
incommode secum detinuit, sed postea statim* eum spe im-
petrandae ab imperatore veniae remisit. Quae spes divina
Mai.u. eum ordinatione fefellit: nam II. Idus Maii rebus humanis
excessit. Tunc Romani non modice metuentes imperatoris
adventum Benedictum quendam Romanae ecclesiae diaconum
fidei et electionis domni Leonis immemores eligunt et ordi-
natum sedi apostolicae imponunt.
Quo audito imperator collecta undiquessecus^^ fidelium
suorum multitudine Romam adiit et firma eam ex omni
parte obsidione, ne quis pateret exitus, munivit. Sed pre-
dictus Benedictus, falso^ nomine apostolicus, diutius ut im-
peratori resisterent, Romanos animavit ipseque^ imperatori
suisque fidelibus excommunicationem comminans muros urbis
ascendit et elatiori se fastu^ quam apostolicum decuerat,
continuit. Ad ultimum Romani fame et obsidione constricti
se errasse et contra imperatorem iniuste^ deliquisse poenitentes
lun. 23. in° vigiliaPrecursoris, i.e.YIIII. Kal. lulii, portas urbis aperiunt
et imperatore cum honorificentia debita intromisso Benedictum
sacrilegum et periurum imperatoriae dicioni^ reddunt et
domnum Leonem in sedem apostolicam restituunt. Tunc
Leo apostolicus coadunata multorum episcoporum sinodo
eundem Benedictum Romanae sedis invasorem iudicio omnium
ab invaso gradu deposuit et pontificale pallium, quod sibi
imposuerat, abscindit ferulamque pastoralem manu eius
arreptam coram omnibus in frusta confregit et ad preces
imperatoris diaconatus eum tantum gradu uti concessit.
lun. 24. Celebrata vero beati lohannis nativitate et sanctorum
lun. 29. apostolorum i festivitate imperator ab urbe Romaua revertitur
et infeliciori, quam speraverat, omine in redeundo fruitur.
Nam tanta exercitum eius pestis et mor'talitas invasit, ut
vix vel sanus quis a mane usque ad vesperam vel a vespera
usque ad mane se victurum speraverit. Ex qua pestilentia
obierunt Heinricus, archiepiscopus Treverensis^ et Gerricus
abbas Wizenburgensis^ et Godefridus dux Lothariensis' aliorum-
que innumera multitudo tam nobilium quam ignobilium.
Tandem miseratione divina pestilentia cessante imperator in
Liguriam pervenit ibique autumnali tempore pace et otio
vacans se venationibus^ exercitavit.
a) deest A 1. b) undiquesecus A 1. c) f. n. apost. desunt A 3. d) ipsique A 3.
e) VIIII. Kal. iulji, hoc est in vig. prec. domini ^3. f) potestati A 3. g) trevirensis
arch. A3. h) uuiziburg. A 1; uuizeb. ^3. i) hlothar. A 1. k) venatione se .4 3.
]) Petri et Pauli.
I
CONTIXUATIO REGINOXIS. A. 965. 17.5
Eodem anno Duodo^ palatii capellanusi ab Adalberto
comprehenditur et flagellis caesus in Corsicam deducitur,
sed non longo post tempore diraittitur. Ea tempestate
Waldo Cumanus episcopus insulam^ in Cumano lacu cepit
et munitiones in ea a solo destruxit; quod Udoni comiti^
initium malorum fuit. Nam Hattonem eiusdem insulae tutorem
in suam fidem suscepit et destructa insula non, ut optaverat*^,
eum*^ imperatori reconciliari potuit; quod indigne ferens totum
in Waldonem episcopum detorsit et inimiciciis*^ in eum, si
possit^, ulcisci disposuii. Erchanbertus^ in locum fratris sui
Gerrici Wizenburgensis^ coenobii abbas constituitur.
965.
DCCCCLXV. imperator Papie natale Domini celebravit 964 oec. 25.
et peracta festivitate statim in patriam dispositis in Italia 965.
regni negotiis commeavit. Cui filii sui Otto rex et "Willi-
helmus archiepiscopus in confinio Franciae et Alamanniae in
villa Heimbodesheim^'-* occurrerunt et cum magna ibi eum
alacritate susceperunt. Inde Wormatiam^ progressus fratrem
suum Brun archiepiscopum in purificatione sanctae Mariae Febr. 2.
sibi obvium habuit; sicque totam quadragesimam in Francia
commorans in Inglinheim'^ pascha cum magno gaudio cele- Marc. 26.
bravit. Indeque navigio Coloniam attingens matrem suam
domnam Mahtildam^ et sororem suam Gerbirgam reginam
filiumque eius regem Lotharium°^ sibi obvios condigno ibi
amore et honore tractavit; sicque in Saxoniam iter direxit.
Benedictum etiam illum depositum ab urbe Romana secum
inFranciam advexit, quem Adaldago archiepiscopo custodiendum
commisit. Duas quoque filias Berengarii in palatio cum domna"^
imperatrice decenti sibi honore detinuit.
Eodem anno quidam ex Langobardis*^ more solito ab
imperatore deficiunt et Adalbertum in Italiam reducunt.
Tunc imperator Burchardum ducem Alamannorum in Italiam
misit; qui^ ad congrediendum ei, ubicumque inveniretur, cumP
Langobardis^ imperatorisi fidelibus et Alamannis iusum'" per
Padum navigavit et illis, ubi eum audierat esse, jDartibus
navim applicuit. Quos in prima^ fluminis egressione Adal-
a) dodo A3. b) speraverat A3. c) cum imperatore .43. d) inimiciis^l. e) posset J.3.
f) uuiziburg. A 1. g) Erkenb. A 3. h) heimbogesheim A 3. i) uuormaziam A 1.
k) inglenheim A 3. 1) mathildam A 1; machtildam A 3. m) hlothar. A 1. n) deest A 3.
0) longob. A 1. p) Qui cum A 3. q) inperatori A 3. r) uisnm A 1; per iusum et
padnm A 3. s) in primo fl. egressu A 3.
1) nic idem videtnr fiiisse atqne Liudolfiis canceTlarius iUe, qui a. 953—967
in chartis regum occurrit et a. 967 — 978 episcopatui Osnabriigiensi prae-
fuit; cf. Stumpf, ' Beicliskanzler' II, 8. 48, Dinnmler 165. 368. 438.
2) Comacinam. 3) Qui c^uis fuerit , non liquet; cf. infra «.966,
Biimmler 368 (n. 2), 408. 4) Heimsheim medio itinere inter Stutt-
gardiam et Pforzheimum. P.
176 CONTINUATIO REGINONIS. A. 965.
bertus insiluit; ubi et frater eius Wido cum aliis quam*
(lun. 25). pluribus occubuit. Ipse vero Adalbertus vix fuga lapsus^
evasit et montana quaedam, ubi imperatorem lateret, intravit.
Hac igitur^ dux laetus victoria in patriam repedavit et, quae
sibi acciderant, imperatori significavit. Interim Wido Muti-
nensis episcopus vulpina calliditate imperatori se simulans
fidelem ipsique infideles se proditurum iactitans legatione
Adalberti fungens in Saxonia imperatorem aggreditur; nec
tamen visu aut allocutione*^ ipsius participatur, sed cum de-
decore redire permissus infra Alpes ultra Curiam comprehen-
ditur et inSaxoniam remissus inSclavis^ custodiae mancipatur.
(Aug. 26). Uodo^ Strazburgensis^ episcopus obiit; cui Erchanboldus^
successit^
Eodem etiam anno domnus Leo papa obiit. Tunc legati
Romanorum, Azo videlicet protoscriniarius et Marinus Su-
triensis ecclesiae episcopus, imperato"rem pro instituendo, * p. 628
quem vellet, Romano pontifice in Saxonia adeuntes honori-
fice suscipiuntur et remittuntur. Et Otgerus Spirensis epi-
scopus'^ et Liuzo Cremonensis episcopus i cum eisdem Romam
ab imperatore diriguntur. Tunc ab omni plebe Romana lo-
hannes, Narniensis ecclesiae episcopus^, eligitur et sedi
(Oct. 1). apostolicae pontifex intronizatur^ Qui statim maiores Ro-
manorum elatiore animo, quam oporteret, insequitur, quos'"
(Dec. 16). in brevi inimicissimos et infestos patitur. Nam ab urbis
prefecto^ et quodam Rotfredo^-^ comprehenditur et urbe°
expulsus in Campania custodiae mancipatur.
Hoc demum anno imperatore ab Italia redeunte, Heinrico
archiepiscopo Treverensi Thiedericus eiusdem ecclesiae dia-
conus et Adalberoni Metensi episcopo^ ThiedericusP conso-
brinus imperatoris^ successores instituuntur.
(Mart. 5). Brun quoque* archiepiscopus, germanus imperatoris, vir
oct. 11. ducatu pariter et episcopatu dignissimus, V.^i Idus Octobris
obiit^; cui^ Folcmarus in episcopatu successit.
Eodem'^ anno*^ Gero marchionum nostri^ temporis optimus
(Mai. 20). et precipuus obiit. Lotharius "• ^ rex domnam Hemmam'' sibi
coniugio copulavit.
a) multis A 3. b) elapsus A 3. c) deest A 3. d) colloeutione A 3. e) slavis A 3.
f) Odo A 1; Udo A 3. g) etratburg. A 1. h) erkanb. A 1; erkenb. A 3. i) verha
Udo — succ. A 3 ad initium anni ponit. k) episcopi A 1. 1) inthron. A 1. m) quo A 1.
n) retfrido A 3. o) ab urbe ^3. p) diedericus A 1; theodericus A3. q) VIII. A 3.
r) mortuus est A3 ex Ekkihardo. s) cui — successit A3 ex Thietmaro muiavit, ita tameriy
ut pro illiua uuolmero exhibeat folcmaro. t) sui .4 3. u) hlothar. A 1.
1) Liudprandus rerum scriptor, epnscoims 961 — c. 971. 2) Petro.
3) Comite Campaniae; Biimmler 407. 4) Mortuo a. 962 Apr. 26.
5) Mater eius Amalrada soror Mahthildae reginae fuerat; Diimmler
374 sq. Cf. supra p. \T2. 6) Franciac 954 — 986. 7) Filiam Adel-
heidis imperatricis a priore coniuge Lothario rege genitam.
CONTINUATIO EEGINONIS. A. 966. 967. 177
966.
DCCCCLXVI. imperator Coloniae natale Domini cele- 965 Dec. 25.
bravit cunctaque ibi Lothariensis* regni negotia, prout sibi^
videbatur, disposuit.
Erchanbertus*' Wizenburgensis^ coenobii abbas obiit^, et 966(Febr.9),
imperator electione monachorum Adalbertum Rugis ordinatum
episcopum eidem monasterio prefecit.
Starkandus Rubilocensis^ ecclesiae episcopus obiit; cui (Febr. n).
Reginoldus® successit in episcopatu.
Udo comes coniurationem cum Adalberto Berengarii
filio habens et in Italiam ad excaecandum Waldonem Cumanum
episcopum ire disponens imperatoriae maiestatis reus esse
convincitur et sacramento, ne aliquatenus ullas partes regni
presumat ingredi, regno expellitur.
Wikerus^ Treverensis coenobii abbas obiit; cui Asolfus (Mai. s).
in abbatia successit.
Imperator iterum in Italiam ire disponens assumptionem Aug. 15.
sanctae Marie Wormatie celebravit ibique habito cum omni-
bus regni maioribus concilio inde per Alsatiam et Curiam
Alpes transcendens Italiam intravit et Sigolfum^ Placentinum
episcopum quosdamque ex comitibus Italicis propter Adal-
bertum priori anno a se deficientes in transalpinas partes
Franciae vel Saxonie custodiendos direxit. Tunc Romani
imperatoris metuentes adventum Rotfredo iam mortuo a
custodia, qua tenebatur, lohannem apostolicum absolvunt^ et (Nov.).
veniam pro malis, quae ei ingesserant, poscentes in locum et
sedem suam illum restituunt "^.
[Eodem^ anno^ comes^ Eberhardus^ obiit]. (Mai. 10).
Eodem anno Berengarius quondam Italiae rex exul (Aug. 6).
moritur et in Babenberg^ regio more sepelitur; cuius vidua
Willa, antequam sepeliretur, velum sibi sanctimoniale as-
sumpsit.
Udo comes sacramenti oblitus Franciam ingreditur, unde
iterum absque omni utilitate revertitur.
967.
DCCCCLXVII. imperator Romae natale Domini celebravit 966 Bec. 25.
et excepto prefecto urlDis^, qui aufugerat, XIII ex maioribus
a) hlotliar. ^l. b) deest A3. c) Ercanb. .41; Erkanb. A3. d) uuizib. ^l; uuiceburg. A3.
e) reginboldus A 3. f) Vuikkerus A 3. g) sigalfum A 3. b) Eberhardus comes
obiit A 3 paulo infra inter assumpsit et Udo; haec verba in codice aiitographo margini
videntur ascripta fuiase. i) bavenberch A 3.
1) Febr. 9; Dummler 446 n. 3. 2) I. e. Eichstadensis. P. 3) lam
anteaaufugerat; Dummler^O%(n.\). ^) Conf. Dummler^ll. b) Comcs
pagi Logenahe inferioris (NiederlahngauJ ; Stein, 'Gesch. d. Eonigs
Konrad' 327, Dummler 409 n. 3. 6) Petro, qui postea in fuga com-
prehensus papae puniendus traditus est; Diimmler 412.
12
17^ CONTINUATIO EEGINONIS. A. 967.
Romanorum, qui auctores expulsionis domni lohannis papae
967. videbantur, suspendio interire iussit. Inde progrediens per
Mart. 31. Spoletum Ravennam adiit ibique pascha celebrans cum domno
lohanne papa plurimos ibi ex Italia et Romania episcopos
(Apr.). coadunavit et habita sinodo multa ad utilitatem sanctae ec-
clesiae adinvenit et apostolico lohanni urbem et terram
Ravennatium aliaque complura multis retro temporibus
Romanis pontificibus ablata reddidit eumque inde "Romam * p- 629.
cum magna laeticia remisit; ipse vero in partes Tusciae et
Lucaniae* secessit.
Interim papa lohannes et Otto^ imperator regi Ottoni
litteras invitatorias miserunt et, ut cum ijDsis ad^ natale
Domini Romae celebrandum festinaret, iusserunt. Tunc rex
pro disponendis regni negotiis ante suum in Italiam iter
Wormaciam venit ibique in primo suo placito Deo propitio
plurima futurae prudentiae simul et clementiae suae indicia
lun. 24. premonstravit. Sicque nativitate^ Precursoris et apostolorum
lun. 29. festivitate"^ Franconofurd^ celebrata^ iter suum acceleraturus
in Saxoniam remeavit.
(Mai. 18). Ea tempestate Asulfus Treverensis abbas presenti vitae
subtrahitur; cui Thietfridus^ successor eligitur. Tunc etiam
domnus archiepiscopus Willihelmus^ aliquantula infirmitate
detentus in brevi Deo miserante convaluiti.
Domno imperatore in Italia commorante legati Nicho-
(Apr.). phori^ Grecorum imperatoris Ravennae ad eum venerunt,
honorifica secum munera ferentes et pacem ab eo vel amici-
ciam poscentes; quibus^ honorabiliter susceptis decenterque
remissis domnus imperator nuntium suum eidem Grecorum
imperatori pro coniungenda in matrimonium suo'^ filio regi
Ottoni privigna ipsius Xichofori, filia scilicet Romani impe-
ratoris^, Constantinopolim ^ dirigit. Qui iterum eodem anno
ante natale Domini ad imperatorem revertitur.
sept. Eodem anno intrante Septembre mense Otto rex Romam
iturus decenti se comitatu egressus memoriam sancti Micha-
sept. 29. helis in Augusta civitate celebravif", indeque^ progressus
per Trientinam vallem Yerone patri suo occurrit. Celebrata
a) et lucani<^ adrasum A 1. b) deest A 1. c) natale drii celebraturus romam veniret A 3.
d) nativitatem . . . festivitatem . . . celebravit; po.stea A 3. e) franconevord A 3.
f) thiefridus A 1. g) uuillehelmus A3. h) nicophori A3. i) quibus — in matri-
monium desuiit A 3. k) Qui filio suo uxorem privignam ips. nicophori, rom. scil. imp.
fil., . . . desponsare desiderans .4 3. 1) const. — revertitur desunt A3. m) hic desinit
cod. A 1 mutilus.
1) Paulo post tamen mortiius est a. 968 Mart. 2. 2) //., de qiia
cf. loh. MoUmann, ' Tlieophano' (Dissert. Gotting. a. 1878^. 3) Ea, quae
sequiintur, quamquam apud unum AnnaJistarn Saxonem leguntur, tamen
genuinam huius operis partem esse nemo iam negat; cf. Leihniz, ' Ann.
imp.' III, 198, Waitz, ' Nachrichten d. Gottinger Gesellsch.' 1871,
p. 370 sq., Diunmler 423 n. 3, Werra 55 n.
CONTINUATIO EEGINONIS. A. 967. 179
vero ibi sanctorum omnium festivitate per Mantuam indeque nov. i.
navigio Ravennam digressi actis ibi aliquot diebus Romam
tendentes XII. Kal. lanuarii pervenerunt et tercio ab urbe oec. 21.
miliario maximam senatorum multitudinem cum crucibus et
signis et laudibus obviam habuerunt. Domnus autem papa
in gradibus beati Petri residens eos honorifice suscepit et (oec. 24).
sequenti die Ottonem regem acclamatione tocius Romane (Dec. 25).
plebis ante confessionem beati Petri cesarem et augustum
ordinaviti; factaque est non modica nostratium et Romanorum
leticia de iocundissima duorum augustorum cum domno papa
conventione.
1) Dec. 25; Bummler 429.
CORRIGENDA.
Pag. 28 in margine 641 — 643] lege 641.
p. 98 n. 3 7. 858 — 875.
p. 99 I. 8 Magontiacae] l. Mogontiacae.
ib. n. h) adde magontiacae A 1, dele mogontiacae 5 1. 3.
p. 120 n. x) hominum] l. bominum.
p. 138 l. 8 Magontiacensi] l. Mogontiacensi.
ib. n. k) adde magontiacensi Al. B^.
p. 159 n. 7 Trevirensis] l. Mogontiensis.
p. 166 l. 7-8 Veronensisi et Aquileiensis] L Veronensis et Aquileieasisl.
p. 173 1. uUima in margine addendum Apr. 3.
p. 174 l. 1 in margine Apr. 3 delendum.
12'
APPENDIX.'
(882). Cum essemus iuxta fluvium Aisna in villa Pdtest^ VIII.
lan. 25. Kal. Fcbr. in vigilia sancti Praeiecti marthyris, post horam
diei nonam subito mirae magnitudinis et splendoris sidus
emicuit^. Quod denique stellae modulum supereminens
excessit et solis mensuram non conplevit. Unde nobis illud
cernentibus visum est interdum flammantibus radiis ultra
modum excrescere, interdum nimio pallore deficere. Sicque
variando incredibili velocitate ad occasum tetendit ac novis-
sime, priusquam se inter montium ingereret abdita obstacu-
lumque sui occasus nostris obtutibus auferret, penitus evanuit.
Nec etenim ab re hoc stellae signum huiuscemodi ostensum
conici potest: cum potestas quorundam tunc fulgida domi-
nabatur, peccatis autem promerentibus prepeti fine deficiens
ita evanuit, ut nec quidem digne memoriae retineatur.
A L I D E R^
(880). Cum se Ludowicus prosperari estimaret in regno occi-
dentali, quod tunc inordinate occupaverat^, in qua eius in-
vasione sacrilegia, homicidia, stupra, incendia caeteraque
iuaudita scelera perpetrata fuerant, et his vanissimis pro-
speritatibus animo extolleretur , industria principum, qui
regnum illud tunc gubernabant, extra fines eorum reductus
est, atque in eadem reversione, ammissa spe invasi regni,
obvios habuit Nortmannos, cum quibus bello commisso carum
perdidit filium^ tantaque afflictione in redeundo attritus
est, ut ipse et sui vix ad propria remearent; ac deinde in
regno suo obstacula grassabantur multiplicia, atque inenarra-
bilibus calamitatibus undique vallatus Xortmannorumque
(882). infestatione inquietatus febre arripitur^, ultimum emittens
spiritum.
a) ita codex. b) arrepitur corr. arripitur, et atiie ultimum erastim.
1) Ex codice Monacensi 3851 inter Augiistanos 151 (4^) manu saec.
IX. f. 74', de quo cf. MiiUenhoff et Scherer , ' DenhmcUer deutscher
Foesie u. JProsa aus d. VIII. — XII. Jahrh.' p. 314; antehac ed. Pertz,
SS. III, p. 569 71. 2 ad Richeri historiarum I. I c. 4. 2) Locus ignotus,
certe non Khetel, de quo Fertz cogitavit. 3) Cf. AnnaJ. Fuldens. a. 882
(SS. I, 3db). 4) V. Beginonis chronicon a. 879. 5) Hugonem.
INDEX NOMINUM.')
*Abotridi 158.
Absternacum (Echtemach) mona-
sterium sancti Willibrordi 102.
Adalardus Veronae episcopus (905)
150.
Adalardus comes 3Iettensis (882)
119; filn Gerardus, Malitfridus,
Eicharius.
Adalardus Heinrici ducis filius
(t 902) 145. 148; fratres Adal-
bertus, Heinricus.
Adalbero, Adhalbero episcopus de
Augusta civitate (887—910) 1.
128.
*Adalbero episcopus Mettensis (929
—962) 158. 161. 167. 172. 176.
Adalbertus, [Albertus] Heinrici
ducis filius (t 906) 145. 149. 151.
152. [153] ; fratres Adalardus,
Heinricus.
*Adalbertus comes Mettensis, filius
Mahtfridi (t 944) 163.
*Adalbertus Berengarii II. filius
166. 171—173. 175—177; frater
Wido.
*Adalbertus Eugis ordinatus epi-
scopus(961 — 962),Wizenburgensis
coenobii abbas (966 — 968) 170.
172. 177.
* Adaldagus archiepiscopus Bre-
mensis (936—988) 159. 170. 173.
175.
Adalgisus dux Beneventanus (871)
102—105; filia rAgeltruda;.
Adalheidis regina, uxor Ludowici
Balhi 114. 141; fiJius Carolus.
*Adalheida, Adalheidis regina, im-
peratrix, uxor Ottonisl. 164 — 166.
175; mariti Lotharius, Otto /.,
liberi Hemma, Otto II.
Adalhelmus comes Laudunensis
139; frater Eotbertus,_^/ms Walt-
garius.
Adalongus comes (t 895) 143.
Adrianus II. papa (867 — 872) 94
—97. 102.
Adventius episcopus Mettensis (858
-875) 98.
Africa 93.
(Ageltruda) mater Lanberti 11. 144;
coniux Wido.
*Agricius confessor et episcopus
Treverensis 15.
Agrippina, Agrippinensis v. Colonia.
Aisna (Aisne) flumen 180 ; v. Axanus.
Alamanni 119. *156. 165. 166. 175;
Alamannia [64.] 111. 112. 117.
125. 127. 128. 152. *154. 155.
158. 159. 164. 167. 175; duces
Burchardus 7., Herimannus. Liu-
dolfus, Burchardus II.
Alanus dux Brittonum (t 907) 110.
135; /ra/er Pasquitanus.
*Albanus sanctus Mogontiensis 169.
170.
Albericus, Albricus comes (t 896)
121. 140. 144.
* Albericus 171 ; /z/mslohannes XII.
[Albia (Elhe) 64].
Albuinus (864) 101 ; fratres Betto,
Bivinus.
*Alewicus Augiensis coenobii abbas
(934-958) 169.
Alpes 113. *158 176. 177; Alpes
Penninae 91. 130. 142.
*Alpinus Catalaunensis episcopuslS.
*Alsatia (Elsass) 155. 157. 158.
160. 166. 177; cf. Elisatium.
Altfridus episcopus de Saxonia
(HiJdeshemensis 847 — 874; 100.
1) Et in hoc indice et in gJossario ea, qitae continiiatoris propria
sunt, steJJuJis (*), ea, quae in additamentis Jihrariorum inveniuntur,
uncis quadratis signavi, ea, quae auctores ex fontibus suis ad verhum
mutuati sunt, omnino negJexi; numeris paginae huius editionis signi-
ficantur.
182
INDEX NOMINUM.
Ambrosius comes Pergameniis (t894)
142.
Andegavis (Angers) civitas 106;
Andegavensis urbs 76. 80. 105,
provintia 92; episcopus Maurilio,
comites Rodbertus, Hugo abba.
(Andlau) monasterium 127.
Andreae sancti festivitas (ISov. 30j
144.
Andrenacum (Andernach) castellum
112. 1-23; *Anternacum 161.
*Angelfredus Aquileiensis patri-
archa (c. 944—963) 173.
*Angli 158.
*Anno episcopusWormaciensis (950
-978) 164.
Ansbaldus abba Prumiensis coenobii
(860-886) 78. 125.
Ansgard uxor Ludowici Balbi 114;
filii Ludowicus, Carlomannus.
*Anternacum v. Andrenacum.
[Anthipater dux Venetiae (775) 50].
AntoninusPius imperator (138 — 1 61)
8. 10. ^ -
Antoninus Marcus Verus (Marcus
Aurelius Antoninus) imperator
(161—180) 8. 10.
Antoninus Commodus imperator
(180—193) 8.
Aquis (Aachen) palatium [64.] 72.
73. 81. 83. 98. 100. 111. 118.
136. 146. *171; Aquisgrani 98;
*Aquensis capella 161.
*Aquileiensis marca 166, patri-
archa (Angelfredus) 173.
Aquitani 76; Aquitania 76. 77. 90.
92.140.141.143; re^resPippinusZ,
Pippinus II., dux Ramnulfus.
Arduenna 118. 138.
[Ariopagita G.]
Arn episcopus Wirziburgensis eccle-
siae (855—892) 140.
*Arnestat (Arnstadt) 168.
*Arnoldus filius Arnolfi ducis
(t 954) 167; soror luditha, /raier
Eberhardus.
Arnolfus. Arnulfus Metensis ecclesiae
episcopus (612 — 641) [54.] 74.
116.
Arnolfus, Arnulfus rex (887—899),
imperator (896 — 899) 116. 117.
127 — 130. 134. 136 — m 140
— 148; filii Zuendibolch. Ludo-
wicus III. rex.
Arnulfus comes (f 891) 137.
*Arnolfus dux Bawariorum (907
—937) 154. 155. 159. 160; liberi
Arnoldus, Eberhardus, luditha.
[Arnval discipulus Kiliani 82].
Arsenius episcopus Ortensis, apo-
crisiarius et consiliarius Nicholai
papae (865) 84. 85.
*Artaldus archiepiscopus Remensis
(948) 164.
*Asolfus, Asulfus Treverensis abbas
(966-967) 177. 178.
Atrabatis (Arras) castrum 115. 149.
Augea (Beichenau) monasterium
128. 138; *Augia [61.] 157;
Augiense coenobium 169 ; abbates
Hatto, Alewicus. Ekkihardus.
Augusta (Augsburg) civitas 85.
128. *178; *Augustana urbs 166;
episcopi Witgarius, Adalbero.
*Augustinus beatus 15.
Aurelianis (OrUans) 126; Aurelia-
nensis urbs 131; episcopus Wal-
tarius.
Aurelianus imperator (270 — 275) 12.
AurelianusmetropolitaZM5fcZ?«2ews/s
(c. 875-895) 114.
Aurelius v. Lucius.
Austrasii 115.
Autisiodorum (Auxerre) 126.
Avares 132.
Axanus (Aisne) flumen 141.
*Azo scriniarius (960. 964 1, proto-
scriniarius (965) 170. 174. 176.
Babenberh (Bamberg) castrum 149.
151; *Babenberg 177.
*BadalikkirJ5e/ecA-f; castellum 160.
Baioaria (BaiernJ 112. 116. 117.
119. 128. 137. 138. 141. 150;
*Bawaria 154. 160. 165 — 168.
171; Baioarii 98. 119; [Baiovarii
163;] *Bawarii 154 — 156. 159.
166. 167; *Bawariensis dux 163;
duces Liutbaldus. Arnolfus, Ber-
taldus, Heinricus /., Heinricus II.
Balduinus/. comes Flandriae it879)
73; filii Balduinus II., Eodulfus.
Balduinus II. comes Flandriae
(879 — 918) 73. 149; frater Eo-
dulfus.
Balduinus satelles Balduini II.
comitis 73.
Baltramnus presul Strazburgensis
ecclesiae (888-906) 152.
Barnabas 4.
Batua (Batavorum insula) pro-
vincia 124.
Behemensium re^na 112, ducatus
134; Behemi 134; *Boemi 158.
164; dux Bolizlao.
Belthoraus (Beltem) villa 143.
INDEX NOMINUM.
183
Benedictus sanctus 42.
*Benedictus (V.J Romanae sedis in-
vasor (964) 174. 175.
*Benedictus, Benno episcopus Met-
tensis (927— 928) 158.
Beneventum 93. 102 — 104; Bene-
ventanae partes 83 ; Beneventanus
dux (Adalgisus) 102.
Berahtold v. Bert-.
Berengarius /. rex Itdliae (S88— 924)
129. 146. 150; nepos Beren-
garius II.
♦Berengarius II. rex Italiae (950
—961, t 966) 164-166. 169-173.
175.177; ?/:tor Willa. ?/6en'Adal-
bertus, Wido. duae filiae.
Bernardus rex Italiae (811 — 817)
73; fiUus Pippinus.
Bernardus nepos Bemardi 73;
fratres Pippinus, Heribertus.
*Beranhardus comes (913) 155.
Bernarius nobilis vir (f c. 883) 121;
uxor Friderada.
*Berta mater Adalheidis reginae
(953) 166.
^Beiahtoldcomes Alanianniaeiidn)
155.
*Bertaldus dux Bawariensis (938
—947; 163.
Bertulfus ecclesiae Trevirorum epi-
scopus (870-883) 98. 119.
Bethleem 62.
Betto 101 ;//T(?re5 Albuinus. Bivinus.
*Biertana (Birten) 160.
[Bituricas (Bourges) 32;] Bituria-
censis episcopus (Sulpicius) 33.
Bivinus 101 ; /m^res Albuinus. Betto.
*Blasii sancti abbatia (St.Blasien)
172.
Blavitta (Blavet) fluvius 135.
Blesiacus pagus (Bliesgau) 151 ;
*Blesensis pagus 168.
[Bochonia solitudo 41.]
*Boemi y. Behemi.
Boetius 20.
[Boldonstat (= Holdunsteti) 64].
*Bolizlao Boemorum princeps (936
—967) 164.
[Bonifacius sanctus archiepiscopus
41 ;] *Bonifacii sancti monasteriura
(Fuldense; [41.] 159.
Boppo V. Poppo.
Boso comes (865) 84. 85; uxor En-
giltruda.
Boso rex Burqundiae (879 — 887)
113 — 115. 142. 144. 150; soror
Eichildis, coniux Hirmingardis,
filius Ludowicus III. imperator.
Brenno (Brennus) dux Gallorum
Senonum 144.
*Brisaca (Alt-Breisach) castellum
160. 167; Brisacenses castellani
167.
Brittannia (Bretagnej 35. 79. 80.
106. 110. 135. 1.36; Brittannicus
oceanus 75. Brittannicum mare
76; Brittones [61.] 74. 78—80.
91. 106 — 108. 133. 135; cluces
Murmanus, Numenoius, Heri-
spoius , Salomon , Pasquitanus,
Vurfandus, Vidicheil, Alanus.
*Brun archiepiscopus Coloniensis
(953—965) 167—169. 173; fratres
Dancmar, Otto7.,Heinricus; soror
Gerbirga.
Bunna (Bonn) civitas 118. 138;
*Bonna castellum 157. 162.
Burchardus comes [dux] Thurin-
gorum (t 908) 140. [1.53.]
*Burchardus, Purchardus I. dux
Alamanniae (917 — 926) 158; uxor
(Reginlinda), liberi Berta, Burc-
hardus II. (?).
*Burchardus Saxo (950) 164.
*Burchardus II. dux Alamannorum
(954-973) 168. 175.
*Burchardus abbas coenobii sancti
Galli 1958—971) 169.
Burdellum (Borcleaux) 46.
Burgundia 114. 130. 141; *Bur-
gundiones 159; reges Boso. Ludo-
wicus III. imperator : Ruodolfus /.,
Euodolfus II.
*Camerinus (\MC2i.ivis(Camerino)Yio.
Campania 102. 103. *176. '
*Caprimons (Chevremont) 160.
Capua, Capuani 103.
Carantani (Kdrntner) 132. *163;
Carantanum 112.
Carbonaria silca 115.
Carlomannus frater Fippini I. regis
(t 755) 41—43.
Carlomannus rex Bavariae etltaliae
(876 — 88u) 111 — 113. 116. 117.
127. 142; fratres Ludowicus II.
rex. Carolus ///. imperator, filius
Arnolfus.
Carlomannus rex Francorum occi-
dentalium (879 - 884) 114. 120
— 122; fratres Ludowicus ///.,
Carolus ///.
Carlomannus filius Caroli CaJvi
(t 881) dinconus et abhas 101. 102.
Carnutum, quod corrupte Caran*
tanum dicitur, 112.
184
INDEX NOMINUM.
Carolus princeps Francorum (714
— 741) 37. 41 ; filii Carlomannus,
Pippinus.
Carolus [Karolus] /. magnus rex
Franconim (768 — 814), imperator
(800—814) 116. 128. [1.57].
Carolus II. Calvus rex Francorum
occidentalium (840 — 877), impe-
rator (875—877) 75—80. 86. 87.
90. 91. 98—102. 105. 106. 111
— 114; fratres Lotbarius impe-
rator, Pippinus, Ludowicus rex,
uxores Hirmindrudis, Eichildis,
filii Carolus, Carlomannus, Ludo-
wicus II.
Carolus III. rex Alamannorum et
Francorum orientalium (876-887),
imperator (881—887, t 888) 111.
112. 117. 122 — 129. 142. 148;
/"rafresCarlomannus^Ludowicus/Z.
rex, coniux Eichgardis.
Carolus rex Provinciae (855—863)
75. 77; fratres Ludowicus II:
imperator, Lotharius rex.
Carolus filius CaroliCalvi{j 866) 101 ;
/ra^resCarlomannus.Ludowicus//.
Carolus III. rex Francorum occi-
dentalium (893—923) 114. 141
—143. 145—147. 149; *Karolus
156. 157. 160; fratres Ludowicus,
CarlomannuSj/iZ/ws^Ludowicus/F.
*Cassella (Castel) 163.
Cassinus mons 41.
CatalaunensisrC/2«?o?2SJ episcopus 18.
[Cauciacum 54.]
Cephas 4.
Chemissem (Frauen-Chiemsee) mo-
nasterium 142.
Chinheim (Kenemerland) 122.
Chintilla rex Hispaniae 29.
Claudius imperator (41 — 54) 4. 5. 40.
Colonia (Koln) 111. 112. 136. *166.
169. 175. 177; Col. Agrippina 98.
118; Agrippinae 124, Agrippi-
nensis 98; Coloniensis urbs 80,
ecclesia 136. *167, *episcopus 157;
archieinscopi Guntarius , "\Mlli-
bertu-, Herimannus, *Wigfridus,
*Brun.
Compendium (Compnegne) palatium
79. 150.
Confluentes (Kohlenz) 112. 123.
Constantiensis (Konstanz) ecclesia
136; episcopi Salomon //., Salo-
raon ///.
Constantiense (Coutances) territo-
rium , Constantiensis episcopus
(Lista) 135.
* Constantinopolis [50.] 170. 178;
Constantinopolitanus imperator
170; imperatores Constantinus /.,
[Constantinus YI. , Nicoforus,]
Eomanus, Nichophorus; c/. Greci.
Constantinus /. imperator{S24: — 337)
[14.] 15.
[Constantinus VI. imperator (780
—793) 50].
Constantius pater Constantini 15.
Corsica 105. *172. 175.
*Cremonensis episcopus (Liuzo) 176.
*Cumanus (Como) episcopus (Waldo)
170. 175. 177; lacus 171. 175.
Cuonradus, Conradus comes Autis-
siodorensis (864) 91. 130; frater
Hugo abba, filius Euodolfus /. rex.
Cuonradus senior, comes, dux Thu-
ringorum (f 906) 140. 147. 150
— 152. [153], *Conradus 155;
fratres Everhardus, Gebehardus,
Euodolfus , coniux (Glismuoda),
fiUi *Cuonradus, *Eberhardus.
Cuonradus filius Cuonradi. rex (911
—918) 152. [1.53.] *155. 156;
frater *Eberhardus.
*Cuonradus comes, qui Curcipoldus
dicebatur. filius Eberhardi (f 948)
(149.) 155. 161. 164;/;'«fer (149)
Werinherus (?).
*Cuonradus filius Werinheri, dux
Lothariensis (943 — 954, f 955)
162. 163. 165—168; uxor Liut-
garda.
*Cuonradus filius Gebehardi comitis
(t 950) 164; fratres Herimannus.
Udo.
*Curia (Chur) 176. 177; Curiensis
episcopus 164; episcopi Waldo,
Hartbertus.
*I>ancmar frater regis Ottonis I.
(t 938) 161.
*Dani 158.
Danubius (Donau) 85.
Denimarca (DdnemarJc) 122.
[Dionisius Ariopagita 6.]
Dionisius sanctus (St. Denis) [54.]
120.121.140.141.145;aZ^&a.sEbulo.
Dionisius (Exiguus) 40.
Diusburh (Duisburg) oppidum 122;
*Diusburgum 158. 162.
Diuza (Deutz) castrum 99, [Tucicha
146].
Domitianus caesar (81—96) 27.
Drogo episcopus Metensis (c. 826
— 855) 76; frater Ludowicus /.
imperator.
INDEX NOMINUM.
185
Druogo episcopusTullensis (906) 153.
*Drotmanni (Doriraund) vicus 166.
*Duodo palatii capellanus (964) 175.
Durfos (locus ignotus) 146. 147.
Ebbo archiepiscopus Remorum (835)
74.
Everhardus dux Foroiulanorum 129;
filius Berengarius I.
Everhardus Saxo, comes, Eworhardus
dux Frisiae (885—898) 117. 124.
146; frater Meginhardus.
Everhardus (f 902) 149; fratres
Cuonradus senior , Gebehardus,
Euodulfus, fiJii (149) Cuonradus,
Werinherus (?).
Everhardus metropolita Senonicus
(t 8S6) 131.
*Eberhardus dux Francorum (918
—939) (152.) 158. 160. 161; frater
Cuonradus rex.
*Eberhardus Arnolfi filius (938) 160.
*Eberhardus comes x)agi Logenahe
(t 966) 177.
Ebulo abba de sancto Dionisio (892)
140.
*Edgid filia regis Anglorum 158,
regina (t 946) 161. 163.
Egil abba monasterii Prumiensis
(853—860) 76. 78.
Egino comes 152.
*Einhardus episcopus Spirensis (913)
155.
*Ekkihardus Augiensis coenobii
abbas (958—972) 169.
Elisatium (Elsass) 50 ; cf. *Alsatia.
[Hemmerammus episcopus Regens-
burgensis 34; Emmerammi mar-
tyris basilica 147].
(Engilberga) regina, coniux Ludo-
wici II. imperatoris 104.
Engilramnus potens vir, comes
Flandriae 121; uxor Friderada.
Engiltruda, Engiltrudis filia Mat-
fridi comitis, quondam uxor Bo-
sonis comitis (865) 84. 85.
*Erchanbertus Wizenburgensis coe-
nobii abbas (964—966) 175. 177;
frater *Gerricus.
*Erchanboldus Strazburgensis epi-
scopus (967—991) 176.
*Erchanger comes (t 917) 155;
frater Berahtold.
* Eresburgum (Stadtherge) castellum
161.
*Erestein (Erstein) abbatia yuel-
larum 166.
♦Erphesfurd (Erfurt) 159.
Eusebius pontifex Eomanus 15.
Eutices 18.
Evesa coniux Meginardi (880) 117;
filius Everhardus.
Farabertus abbas Prumiensis (886
—892) 125. 138.
Finees (Pinehas) sacerdos 87.
Flameresheim (Flamersheim) villa
regia 100.
Flandri 73.
Flavianus episcopus Constantino-
politanus 18.
Florianus imperator 12.
Florichingas (Florchingen) villa 146.
*Folcmarus archiepiscopus Colo-
niensis (965 — 969 j 176.
Folco Eemorum archiepiscopus (883
—900) 140. 143. 149. 150.
Fontaniacum (Foyitenoy) 75.
Foracheim (Forchheim) palatiiim
147.
Formosus apostolicae sedis presul
(891—896) 144.
Foroiulani (Friaul) 129.
[Fortunatus patriarcha de Grecis
(803) 64].
Franci (FranJcen) 40. 42. 43. 48.
[64.] 73—75. 78. 79. 93. 114. 116.
117. [126.] 129. 134. 140. *154.
156. 160. 162. 166. 167, *orien-
tales 159; Francia 42. 74. 80.
82. 84. 94. 119. 128. 129. 141.
[153.] *154. 155. 157. 158. 161.
166. 175. 177, orientalis 112.
152. *157, *superior (occidentaJis)
156; princeps Carolus, re-ges C&r-
lomannus, Pippinus, Carolus /.
Magnus, Ludowicus /.; orientalis
regni Ludowicus /., Carlomannus,
Ludowicus II., Carolus, Arnolfus,
Ludowicus III, Cuonradus, Hein-
ricus, OttoZ. . Otto /7., medii
Lotharius /.. Ludowicus. Lotha-
rius 77., Carolus, occidentalis
Carolus 77. Calvus, Ludowicus 77.
Balbus, Ludowicus 777., Carlo-
mannus , Carolus 777. (Odo,
Euotbertus, Euodolfus.) Ludo-
wicus 71'., Lotharius.
Franco episcopus Leodicensis (854
—901) 146.
Franconofurt (Frankfurt) palatium
110. 111. 141 ; *Franconofurd 162.
164. 166. 170. 178.
Fresia (Friesland) 112. 120. 123;
Fresones 35. 119. 123. [126] : duces
Meginardus 7., Everhardus, Megin-
186
INDEX NOMINUM.
hardus //., comites Gardulfus,
Gerulfus.
Friderada (883) 121; wanYi Engil-
ramnus, Beruarius, Hugo.
*Fridericus archiepiscopus Moqon-
tiensis (937-954) 159. 161. "162.
165—168.
* Fridericus archiepiscopus luva-
vensis ecclesiae (958—990) 169.
Frideslar (Fritdar) monasterium
1.51.
Vulda. *Fulda monasterium sancti
Bonifacii 134. [153.] *155. 157.
161. 162; *Fuldensis abbas 157.
158. 169. 171; [Fuldense coeno-
bium 41 :] abbates Hatho, Haicho,
Hiltibertus, Hadamarus, Hatto.
Gaius imperator (37 — 41) 40.
Galathae 4.
Galli Senones 144; dux Brenno.
Gallia 82. 85. 105. 119. 142. *159.
163. 168; GalHae XX. [64.] 82.
84. 87. 93. 113. 119. 120. 127.
129; *Gallia Romana 160.
Galli sancti monasteriumfS'^. Gallen)
125. *159, abbatia 136, *coeno-
biuml69; «&6aiesSalomon. Gralo,
Burchardus.
*Gard (Garda) castellum 171. 173.
Gardulfus comes Fresonum (885)
123.
Gauzbertus comes Cenomanensis
(t 852) 78.
Gebehardus comes (f 910) 147. 149.
151. *140. 154. 164; fratres Cuon-
radus senior, Everhardus, Ruo-
dulfus; fdii Herimannus, Udo,
Cuonradus.
* Geilo abbas sancti Petri in Wizen-
burch (957—960) 169. 170.
*Gerbirga, Gerburga filia Heinrici
regis 158. 161. 175; fratres OttoJ.,
Heinricus, Brun, mariti Gisal-
bertus, Ludowicus IV., filius
Lotharius.
[Gerdrudis filia Pippini 33.]
Gerhardus, Gerardus comes (892.
906) 139. 144. 14.5. 148. 150 — 152;
fratres Mahtfridus , Pdcharius,
uxor Oda.
Germani 95; Germania XX. 75. 85.
87. 90. 119. 148.
Germanus sanctus episcopus Neapo-
litanus 103.
Germanus sanctus episcopus Auti-
siodorensis 126. *18.
*Gero marchio (f 96.5) 176.
Gerulfus comes Fresonum (885)
123. 146.
*Gerricus "Wizenburgensis abbas
r960— 964) 170. 174. 175; frater
Erchanbertus.
Gisla filia Lotharii II. et Waldradae
(883. 885) 120. 124; frater Hugo,
maritus Godefridus.
*Gisalbertus dux Lothariensis (915
—939) 157. 158. 160. 161; uxor
Gerbirga.
(Glismuoda) rnater Cuonradi et
Everhardi 152; manizts Cuonradus
senior.
Goar sanctus (St. Goar) 147.
Godefridus rex Nortmannorum (t885)
118. 119. 122. 124; coniux Gisla.
*Godefridus Spirensis episcopus (950
—961) 171.
*Godefridus duxLothariensis (t964)
174.
Gozbertus filius BamnuJfi L (892)
140; frater Piamnulfus 11.
Gozlinus eyiscopnsParisiorum (t886)
126. 127.
*Gralo abbas coenobii sancti Galli
(955—958) 169.
Greci 1. [64.] 102. 103. *178; cf.
Constantinopolis.
Gregorius I. beatus papa (590 — 604)
94.
Gulia (Geule) torrens 137.
Gundolfi, Gundulfi villa (Gondre-
cille) 122. 125.
Guntarius Coloniensis urbis pontifex
(850—863) 80—84.
*Guntherus abbas Hersfeldensis
(960—962) 170.
* Hadamarus abbas Fuldensis (t 956)
169.
Hagano episcopus Pergamenus (863)
82.
*Hagano Heresfeldensis abbas (935
—960) 170.
*Haicho abbas Fuldensis (t 923) 157.
*Hartbertus episcopus Curiensis
(949 — c. 960) 164.
Haschiricus episcopus Parisiorum
(886. 889) 127. 147.
Haslon (Elsloo) 118. 121.
Hastin^us dux Nortmannorum (866.
868)^92. 108. 109.
Hatho, Hattho 2i\)\idLAugiensis, archi-
episcopus Mogontiensis (891 — 913)
138. 147. *155.
*Hatto Fuldensis abbas (956—968)
171.
INDEX NOMINIDI.
187
*Hatto insulae in Cumano lacu
tutor (964) 175.
Hebrei 1. 4.
*Heimbodesheim (Heimsheim) villa
175.
Heinricus dux Austrasiorum (f 886)
122-126. 145; frater Poppo dux,
filii Adalardus, Adalbertus,^Hein-
ricus.
HeinricusHeinrici ducis filius (t902)
145; fratres Adalardus, Adal-
bertus.
*Heinricus dux Saxonura. rex (919
— 936) [153.] 156 — 159; soror
Oda, tixor Mahtilda, liberi Danc-
mar, Otto /., Heinricus /., Brun,
Gerbirga.
*'H.emYic\xsI.duxBacariae{diS—dbb)
160—163. 165. 166; fratres Bslhc-
raar, Otto I., Brun, soror Ger-
birga, iixor luditha, filius Hein-
ricus II.
*Heinricus II. dux Bavariae (955
-995) 168.
*Heinricus archiepiscopus Treve-
rensis (956 — 964) 169. 173. 174.
176.
Helias 94.
*Heleua (Olga) regina Rugorum
(959) 170.
Helisabeth 89.
Helius (Aelius) Pertinax inqjerator
(193) 10.
Hemraa regina, coniux Luclowici I.
regis 110. 111; filii Carloraannus,
Ludowicus II., Carolus III.
*Hemraa coniux Lotharii regis 176.
[Hemmeraramus v. Emmerararaus.]
*Heresfeldensis v. Herolvesfelt.
Heribertus comes Viromandensis
(892. 923) 73. 141. *157. 164;
fratres Bernardus, Pippinus, filius
Hugo.
*Herigerus archiepiscopus Mogon-
tiensis (913—926) 155. 158.
Heriraannus *Coloniensis episcopus
(890—924) 136. *157.
*Herimannus dux Alamanniae (926
— 949) 154. 158. 163. 164; fratres
TJodo, Cuonradus, uxor (Regin-
linda), iilia Ida.
Herispich locus, in quo Rheni fluenta
et Wal uno se alveo resolvunt, 124.
Herispoius rexBrittonum (851 — 857)
80. 91. 110; nepos Vidicheil.
Heristelliura (Herstal) palatium 100.
Heriveus archieijiscopus Bemorum
(903) 150.
*Heroldus archiepiscopus Salzhur-
gensis (939—958) 167. 169.
*Herolvesfelt (Hersfeld) monaste-
rium 156; ^Heresfeldensis abbas
170; a&6a^es Hagano, Guntherus.
Hessia 151.
Hetti episcopusTrevirorum (f 847) 75.
Hibernia 1.57.
Hierosolima (lerusalem) 4. 5.
*Hildibertus, Hiltibertus abbasFul-
densis (923—926) 157—1 59 ; archi-
eiiiscojins {926— 931) Mogontiensis.
Hildegardis filia Ludowici II. regis
142; fratres Hugo, Ludowicus.
*Hildinesheim (Hildesheim) 160;
episcopus Altfridus.
Hilduinus abbas Siihiensis (870)
98—100.
Hionna (Yonne) fluvius 130.
[Hircanius saltus (Bairischer Wald)
64].
Hireneus episcopus Lugdunensis 8.
Hirraindrudis regina. uxor Caroli
Calvi 101; filii Carolus. Carlo-
raannus, Ludowicus.
Hirraingardis regina, coniunx Lot-
harii iraperatoris (t 851) 75.
Hirmingardis . Irraingardis . filia
Ludowici/J. iraperatoris 113. 142;
coniux Boso.
Hispalensis ecclesia 29; epiiscopus
Isidorus.
Hispania 29.
Hodingas v. Odingas.
Horrea (Oeren), monasterium ad
144. 151.
Hosmundus legatus Nortmannorum
(782) 53.
Hucbertus abba Agaunensis (t 864)
78. 91; soror thietbirga, filius
Thietbaldus.
Hugo ^lius Ludoicici II. regis (t880)
115. 116. 180; soror Hildegardis,
frater Ludowicus.
Hugo filius Lotharii II. et Wald-
radae (885 caecatus) 120. 121.
123. 125; soror Gisla.
Hugo abba Turonensis (t 886) 93.
114. 122. 126. 130; frater Con-
radus coraes.
*Hugo Ruodberti filius (946) 163.
*Hugo filius lleriberti (948) 164.
Hungares v. Ungarii.
[Huni 64] .
lacobus apostolus 4.
*Ida filia Heriraanni ducis 163;
maritus Liudolfus.
188
INDEX NOMINUM.
leronimus 73.
*Immo comes (944) 162.
Inda (Cornelimilnster) monasterinm
118.
Inglenlieim, Inglinheim (Ingelheim)
74. *162. 163. 166. 175.
lohannis sancti baptistae nativitas
{Iim. 24) 136. *156. 174, Precur-
soris 178.
lohannes apostolus 4.
*Iohannes abbas Trererensis 15.
lohannes VIII. papa (872 — 882)
102. 104. 117.
*Iohannes XII. papa, qui et Octa-
vianus, (955—963) 171—174.
*Iohannes XIII. Narniensis eccle-
siae episcopus, papa (965 — 972)
176—179.
* lohannes diaconus, legatus ab apo-
stolica sede (960. 964) 170. 174.
lovis mons (Gr. St. Bernliard) 78.
142.
Isidorus episcopusHispalensis (t636)
29.
Italia 73—75. 77. 84. 98. 107. 111.
113. 117. 119. 129. 133. 142. 144.
146. 150. *158. 164—166. 168
— 171. 173. 175 — 178; Italicus
populus 129, *rex 164, *Italici
comites 177, *Italicum regnum
165, *Italici 165; regesVv^-^mMs,
Bernardus, Ludowicus I. imp.,
Lotharius inip. , Ludowicus II.
imp., Carlomannus, Carolus ///.
imp., Berengarius I., Wido, Lan-
bertus , Ludowicus III. imp.,
Berengarius //., Lotharius.
ludith uxor Ludoivici I. imperatoris
74; fdius Carolus Calvus.
*Iuditha uxor Heinrici I. ducis 167;
fratres Eberhardus , Arnoldus,
iiUus Heinricus II.
luliacum (Jidicli) castellum 118.
lulianus imperator (361—363) 102.
*Iulium, ad sanctum, insula (San
Giidio) 171.
lurus (Jura) mons 78. 91. 130. 142.
*Iuvavensis (SaUburg) ecclesia 169;
archiepiscopi Heroldus , Fride-
ricus.
*Karolus r. Carolus.
[Kilianus sanctus episcopus Wirzi-
burgensis 32. 57.]
!Lanbertus marchio Namnetensis
(t 852) 78.
Lanbertus/. dux SpoUtanorum 129;
fiUus Wido.
Lanbertus //. filius Widonis, impe-
rator (892—898) 142. 144.
Landulvestorph (Lannesdorf) villa
138.
*Lantwardus episcopus Mindensis
(958—969) 173.
Langobardi 44. 113. 117. 119. 142.
144. 148. *166. 175; Langobardia
113.
Latialis antiquitas XX; Latini 3.
*Laudunum v. Lugdunum.
*Lauresham v. Lorasham.
Leo /. magnus papa (440—461) 18.
Leo ///. augustus (717—741) 37.
*Leo VIII. protoscriniarius , papa
(963-965;) 173. 174. 176.
*Leonem, ad sanctum, mons (San
Leo, MontefeUro) 171. 172.
Leodium (Lilttich) civitas 118. 136;
cf. Tungris.
*Libutius episcopus Eugorum (960
—961) 170.
*Lichus (Lech) fluvius 168.
Liger (Loire) fiumen 76. 78. 92.
106.
*Liguria 174.
[Lippia (Lippe) 64.]
(Lista) Constantiensis episcopus 135.
*Liutbaldus [Liutboldus] dux (t907)
[153] 154.
Liudbertus , Liutbertus archiepi-
scopus Mogontiacae urbis (863
—889) 99. 100. 128. 134.
Liutgardis regina, coniux Ludo-
wici II. regis 118.
*Liutgarda filia regis Ottonis I.
163; fratres Willihelmus, Liu-
dolfus, Otto //. , inaritus Cuon-
radus.
*Liudolfus filius regis Ottonis /.,
dux .4?a»?a«»2"rte_(949— 954) 163—
169; /rrtfres Willihelmus, Otto//.,
soror Liutgarda.
*Liuzo (Liudprand) Cremonensis
episcopus (961 — c. 971) 176.
Lorasham (Lorsch) monasterium
sancti Nazarii 110. 118. 142,
Loresheim 116, *Lauresham 161.
Loth, ad sanctum, castellum (Saint
L6) 135.
Lotharius imperator (817 — 855)
74—78, Hlotharius 73; fratres
Pippinus /. rex, Ludowicus /.,
Carolus //. ; coniun.v Hirmin-
gardis, fiUi Ludowicus //. imp.,
Lotharius. Carolus.
Lotharius rex (855—869) 75. 77.
78. 80 — 89. 91. 93 — 98. 120;
INDEX NOMINUM.
189
uxo7'es Thietbirga , Waldrada ;
liberi Hugo, Gisla. — Lotharii
regnum (Lothringen) 75. 77. 83.
98. 100. 111. 112. 115. 121. 122.
125. 130. 136. 141 — 143. 151,
*Lothariense regnum 155. 157.
160. 167. 177, *Lothariensis du-
catus 161, dux 174, *Lotharienses
160—162. 167. 168. 171; duces
Reginarius, *Gisalhertus, Otto,
Heinricus, Cuonradus, Brun
archiep., Godefridus.
*Lotharius rexltalicus (f 950) 164;
coniux Adalheida.
*Lotharius rex Francorum occiden-
talium (954—986) 175. 176.
Lovon (Loeicen) 122. 125.
Lucania 102. 103. *178.
Lucius Aurelius (Verus) imperator
(161-169) 8.
Lucius Commodus iniperator (180 —
192) 8.
Ludelmus presul Tullensis ecclesiae
(895—906) 144. 152.
Ludowicus L Pius imperator (813
— 840) 73. 74. 76. *161; frater
Pippinus, uxor ludith, filii Lotha-
rius imp,, Pippinus, Ludowicus 7.
rex, Carolus 77.
Ludowicus 77. imperator (850—875)
75. 77. 83. 93. 102—105. 107. 111.
113; coniux (Engilberga) , filia
Hirmingardis.
Ludowicus 777. imperator (901 —
924), filius Bosonis, rex Burgun-
diae (890—924) 142. 146. 150.
Ludowicus 7. rex Bavariorum et
Francorum orientaUum (826 —
876) 75. 78. 85. 90. 95. 98-102.
110;/ra?mLotharius imp., Pippi-
nus 7. rex, Carolus 77., coniux
Hemma, fiUi Carlomannus, Ludo-
wicus 77, Carolus 777.
Ludowicus77. rex Francorum orien-
taUum (876—882) 111. 112. 115
— 118. 142. 180; fratrcs Carlo-
mannus, Carolus 777, coniux Liut-
gardis, Uberi Ludowicus, Hilde-
gardis, Hugo.
Ludowicus filius Ludoivici IL regis
(t 879) 118. 119.
Ludowicus 777. rex Francorum orien-
taUum (900-911) 148. 152. [153.]
*155.
Ludowicus 77. Balbus rex Fran-
corum occidentaUum (877 — 879)
101. 114; fratres Carolus, Carlo-
mannus, coniuges Ansgard, Adal-
heidis, ^/HLudowicus7/7., Carlo-
mannus, Carolus 777.
Ludowicus 777. rex Francorum
occjto^rtZm»K879— 882) 114.120;
fratres Carloraannus, Carolus 777.
*Ludowicus IV. rex Francorum
occidentaUiim (936 — 954) 157. 160.
161. 163; coniux Gerbirga, filius
Lotharius.
Lugdunum (Lyon) 114; Lugdunensis
episcopus (Hireneus) 8; archiepi-
scopus Aurelianus.
Lugdunum Clavatum (Laon) 139.
143; *Laudunum 163; comites
Adalhelmus, Waltgarius.
*Lupus episcopus Trecassinus 18.
[Lupus episcopus Senonicus 27.]
*Lusizani (Lausitzer) 173.
[Machabeus 93.]
*Magdeburg 163.
Matfridus 7. comes Mettensis 85;
Ube7-i Adalardus, Engiltrudis.
Mahtfridus, Matfridus 77. comes
Mettensis (892. 906) 139. 144. 145.
148. 150. 152. 163; fratres Gerar-
dus, Eichardus, fUus Adalbertus.
*Mahtilda uxor Heinrici 7. 175;
Uberi Otto 7, Heinricus, Brun,
Gerbirga.
*Mahtildis filia Liudolfi 164.
*Maior lacus {Lago Maggiore) 171.
Malmundarias (Mahnedy) monaste-
rium 118.
*Mantua 179.
Marahensium regna (Mdhren) 78.
112. 134, fines 132, rex.134. 143;
duces Rastiz, Zuendibolch.
Marcwardus abba monasterii Pru-
miensis (829—853) 73.
Mariae sanctae Dei genitricis puri-
ficatio (Febr. 2) 87. 142. *164.
175, assumptio (Aug. 15) 177;
possessio ad Horrea 151.
*Marinus Sutriensis ecclesiae epi-
scopus (948. 965) 163. 176.
lsl-AYS';x\\\x(Meersen)pa1atiumlOO.\0\.
Martini pontificis templum Turo-
nense 76. transitus (Nov. 11) 127.
Matrona (Marne) fluvius 133. 134.
Mauricius sanctus (St. Maurice)
130. 142.
Maurilio episcopus Andegavensis
urbis (t c. 427) 80.
Maximinus sanctus episcopus Treve-
rorum 15; Maximini sancti pos-
sessio Treverensis 151, *ecclesia
140, 159, *basilica 162, *abbatia
190
INDEX NOMINUM.
164, ^coenobitae 170; abbates
Uo^o, Willerus, Wikerus, Asolfus,
Thietfridus.
Medana (Mayenne) fluvius 106.
Medardi sancti monasterium Sues-
sionicum 76, basilica 126.
*Mediolanensis (Mailand) archiepi-
scopus (Waltbertus) 170.
Mediomatricum {3l€tzJ 74. 83. 119.
152; V. Mettis.
Meginensis pagus (Meienfeld) 112;
comes Megingaudus.
Megingaudus comes pagi Meginensis
(t 892) 140. 144.
Meginardus comes Frisiae 117;
coniiix Evesa, filii Everhardus,
Meginhardus.
Meginhardus filiiis Meginardi, comes
Frisiae (898) 146; frater Ever-
hardus.
Melanii sancti episcopi monaste-
rium (St. Melaine) 108.
Mettis (Metz) 81. 98. 144; [Metten-
sis urbs 54,] Metensis ecclesia 116.
120, episcopus 76. *167. 172. 176,
*Metenses 158, *Mittensis urbs
157, episcopus 161; comites Isldii-
fridus , Adalardus , Mahtfridus,
Gerardus, Adalbertus, e^nscopi
Drogo, Adventius, Wala, Euot-
bertus, *Witgerus, *Benedictus,
*Adalbero, *Thiedericus.
(Michaelis) rex Yulgarum (889) 95.
96; filii (Wladimirus, Simeon).
* Michahelis sanctimemoriaf^Sei^^.^^)
178.
[Modesta 33].
*Mogontia (Mainz) 157. 166. 167.
169; [Magontia 64]; Moguntiaca
sedes XIX, Mogontiaca urbs 99.
134. 137, Mogontiacensis ecclesia
138, *Mogontiensis archiepiscopus
161, ecclesia 162; archiepiscopi
Bonifacius, Liudbertus, Sunzo,
Hatho, *Herigerus, *Hildibertus,
*Fridericus, *Willihelmus.
Moinus (Main) 74.
Mosa (Maas) fiuvius 75. 100. 115.
118. 136—138. 141. 146. 148.
Mosaburh (Moosburg in Kdrnten)
117.
Murmanus dux Brittonum (1818) 74.
*Mutinensis (Modena) episcopus
(Wido) 176.
[Nabarri 52].
Namnetis (Nantes) civitas 76;
Namnetensis provintia 92.
*Namiensis ecclesia 176; episcopus
lohannes.
Nazarii sancti monasterium Loras-
ham 110. *169.
Nero imperator (54 — 68) 5. 6.
Nerva imperator (96 — 98) 7.
Neustria 85,
[Niceta patricius 50.]
Nicetius archiepiscopus Trevericae
sedis 21.
Nicholaus papa (858—867) 82—90.
94. 96. 97. 121.
[Nicoforus imperator (802—811) 50].
*Nichophorus Grecorum imperator
(Nicephorus Phokas 963—969)
178.
Niumaga (Nvmioegen) palatium
117. 146. [Nimnagum 64].
Niusa (Neuss) castellum 118.
Nortmanni 76. 92. 93. 105—110.
115. 117—122. 124-127. 130.
133—138. 180; reges Godefridus,
Sigifridus, dux Hastingus; cf.
Dani.
Noviomensis (Noyon) episcopus 33.
Numenoius dux Brittonum (818 —
851) 74. 79. 80; filius Herispoius.
[Nuvella (NiveUes) 33.]
Octavianus imperator (f 14) 4. 37.40.
*Octavianus v. lohannes XII.
Oda filia Ottonis comitis (897. 900.)
145. 148; frater Heinricus rex,
mariti Zuendibolch, Gerardus.
Otbertus Strazburgensis episcopus
(906-913) 153. *155.
* Opertus marchio Fstensis (960) 170.
Odacar comes (897) 144. 145. 147.
*Otgerus episcopus Spirensis (961 —
970) 171. 173. 174. 176.
Odilbaldus Treiectensis ecclesiae
presul (870—899) 147.
Odingas, Hodingas (Alten - Otting)
116. 147.
Odo filius Kuotberti, comes Pari-
siorum, rex Francorum occiden-
taJium (888—898) 93. 126. 129.
139—141. 143. 135; frater Ruot-
bertus.
Otto comes, *dux Saxonum (f 912)
145. [153.]* 155. 156; ?/6enHein-
ricus rex Oda.
*Otto /. rex (936—973), imperator
(962-973) 156. 158—179; fratres
Dancmar, Heinricus, Brun, soror
Gerbirga, coniuges Edgid, Adal-
heida, liberi Willihelmus, Liudol-
fus, Liutgarda, Otto II.
INDEX NOMINUM.
191
*Otto //, rex (961—983), imperator
(967—983) 168. 171. 175. 178. 179.
*Otto comes, dtix Lothariensis,
(940—944) 162.
*Otto filius Liudolfi dux Alaman-
niae (973—982) 168.
Padus (Po) 113. *175.
Pannonia [64.] 112, Pannonii 132.
PapiarPaiv«; 113.*165. 171. 172.175.
Parisius (Paris) [54.] 113. 125. 127.
1,33. 134. 141; Parisiorum comes
(Odo) 126, urbs 130.
Pasquitanus dux Brittomim (874)
107 — 110; frater Alanus.
*Paternisheim (Pfedersheim) villa
157.
*Paulinus episcopus Treverorum 15.
Paulus apostolus 4. 5. 75. 84. 85. 88.
Pecinaci (Petschenegen) 132.
*Pelagiana heresis 18.
Penninae Alpes 91. 130. 142.
Pergamum (Bergamo) castrum 142.
Petrus apostolus 4. 5. 40; sancti
Petri sedes Romana 95. 135,
*gradus (ecclesiae) 179, confessio
97. 144. *179, auctoritas {aposto-
lica) 84. 85. 88. 104, titulus 98,
monasterium 3Iettense 144, * abba-
tia in Wizenburch 169.
*(Petri et Pauli) apostolorum festi-
vitas (lun. 29) 174. 178.
*(Petrus) urbis (Eomae) prefectus
(967) 176.
Pictavis (Poitiers) 78; Pictavensis
provintia 92.
[Pippinus maior domus (f 639) 33.]
Pippinus rex Francorum (751 —
768) 40.
Pippinus filius Caroli magni, rex
Italiae (781 — 810) 73; filiiis
Bernardus.
Pippinus /. filius Ludowici /. im-
peratoris, rex Aquitaniae (817 —
838) 76. 77; fratres Lotharius,
Ludowicus /. rex, Carolus //.,
filius Pippinus //. rex.
Pippinus //. filius Pippini /.. rex
Aquitaniae (838—852) 76. 77.
Pippinus filius Bernardi 73; fiUi
Bernardus, Pippinus, Heribertus.
Pippinus fiJius Pippini 73. 141;
fratres Bernardus. Heribertus.
Placentia (Piacenza) civitas 98. 142 ;
*Placeutinus episcopus (Sigolfus)
177.
[Policronius episcopus Virdunensis
18.]
Poppo, Boppo Thuringorum dux
(c. 880 — 892; 134. 140; fraier
Heinricus dux.
*Poppo /. ^Yirziburgensis episcopus
(941—961) 170.
*Poppo //. Wirziburgensis epi-
scopus (961—983) 170.
Praeiectus martyr 180.
Provincia (Provence) 75. 77. 113.
114. 144; rex Carolus. comes Boso.
Prumia (Priim) monasterium 77.
118. 125. 136. 138. 146; Pru-
miensis abbatia 78, Pruniiense
monasterium 73. 76. 147, coeno-
bium 125. 138; rt6&«^es Tancradus,
Marcwardus, Egil, Ansbaldus,
Farabertus, Regino, PJcharius.
Pulceria augusta, coniux Theodosii
II. 18.
Purchardus v. Burchardus.
Radasbona [Ptadispona] v. Reganas-
burh.
Ramnulfus /. dux Aquitaniae (f 866)
92. 93. 105. 140 ; /^/^/Ramnulfus //.,
Gozbertus.
Ramnulfus //. dux Aquitaniae (892)
140.
Rastiz (Bastislavus) princeps Mara-
hensium (846—870) 78.
Ratbodus, Rathbodus archiepiscopus
Treverensis (883 — 915) XVIII.
XIX. 120. 144.
Ratbodus episcopus Treiectensis
(900—917) 147.
*Ravenna 178. 179; Ravennates 178.
Redonis (Bennes) civitas 108.
Reganasburh (Begenshurg) [34. 64.]
117, *Radasbona civitas 167. 170.
Reginarius comes (f 876) 112.
Reginarius dux Lothariensis (1915)
145. 147; filius Gisalbertus.
*Reginerus comes pagi Hennegau
(958) 169.
*Reginbertus Dei servus (t 962) 172.
*(Reginlinda) vidua Burchardi /.,
uxor Herinianni (926) 158 ; Uberi
Burchardus //. (?), Ida.
Regino abba Prumiensis (892—899,
t 915) XVIII. XIX. 1. 125. 138.
139. 147. *154.
*Reginoldus Rubilocensis ecclesiae
episcopus (966-989) 177.
Remi (Beims) 74, Remorum civitas
141, archiepiscopus 149, cathedra
150; *Remensis urbs 163, ecdesia
164, archiepiscopi Ebbo, Folco,
Heriveus, *Artaldus.
192
INDEX NOMINUM.
Rhenus (Wiein) [64.] 74. 75. 90. 99.
112. 122. 137. 141. 148. *157. 159.
160. 161. 168.
*Pihetia provincia 166.
Pdbuarii 100. 118. 136.
Eicharius abba monasterii Prumien-
sis (899—922), *Tungrensis epi-
scopus (922—945) 139. 147. 162.
163 ; fratres Gerardus, Mahtfridus.
Richgardis augusta, coniux CaroJi
III. imperatoris 127.
*Piihgowo "Wormaciensis episcopus
(t 950) 164.
Piichildis regina, coniux Caroli II.
113; frater Boso.
Kichwinus comes 121; socer Engil-
ramnus, filius Otto ditx Lotfia-
riensis (?).
*Eimilinga (BiimUngen) villa 168.
Eitest (Betliel?) Yilla 180.
Eodbertus, Eotbertus, Euotbertus
comes Andegavensis (t 866) 79.
92. 93. 105. 126. 129; frater Adal-
helmus, fdii Odo, Euotbertus.
Euotbertus comes, *Euodbertus in-
vasor regni Francorum (922 —
923) 98, 120. 141. * 156. 157; frater
Odo, fdius Hugo.
Euotbertus presul Metensis ecclesiae
(883—916) 120.
*Eodbertus, Euodbertus, Euotbertus
archiepiscopus Treverensis (930
—956) 158. 162. 164. 169.
*Euodbertus Mogontiensis ecclesiae
diaconus (942) 162.
*Eotfredus comes Campcmiae (t 966)
176. 177.
*Euotgei-us, Euothgerus archiepi-
scopus Trevirorum (915—930) 157.
158.
*Eodhardus, Euodhardus Straz-
burgensis episcopus (933 — 950)
161. 164.
Eodoaldus legatus apostolicae sedis
(863) 82.
Eodulfus comes Cameracensis (t 896)
73; frater Balduinus //.
Euodolfus. Euodulfus I., filius Cuon-
radi, rex Burgundiae (888 — 911)
130. 142; fjlius Euodolfus II.
Euodulfus episcopus Wirziburgensis
(892—908) 140. 145. 149; fratres
Cuonradus, Everhardus, Gebe-
hardus.
*Euodolfus II. rex Burgundionum
(911- 937)159. 164;/!?mAdalheida.
*Euodolfus rex Francorum (923 —
936) 157.
Eoma 5. 40. 41. 82—85. 96. 98. 104.
112. 113. 117. 135. 142. 146. *171.
172. 174. 176— 179; Eomana eccle-
sia 40. 82. *174, urbs 75. 94.
144. *171. 174. 175, *respublica
170, *plebs 173. 176. 179, Eoma-
num nomen 75, *Eomanus popu-
lus 171, pontifex 172. 176, Eomani
pontifices 15. 37. *178; episcopi
Leo 7., Gregorius/., Nicholaus/.,
Adrianus //., lohannes VIII,
Formosus, *Iohannes XII., *Leo
VIII, (*Benedictus V.,) *Io-
hannes XIII.
Eomani 1. 40. 87. 104. 117. *172-
174. 176—179 ; * Eomania 173. 178.
*Eomanus //. imperator Constanti-
nopolitanus (945—963) 170. 178.
Eotila (Retel) monasterium sancti
Xisti 140.
*Eotomagumr/?02<ewj 163; Eotoma-
gensis episcopus 33.
*Eubilocensis (Eiclistedt) ecclesia
177; e2?25co^J2;*Starkandus, Eegin-
oldus.
*Eugi (Bussen) 170. 172. 177;
regina *Helena, episcopi *Libu-
tius, *Adalbertus.
*Salefeld (Saalfeld) 163.
Salomon rex Brittonum (857—874)
91. 106—109.
Salomon //. Constantiensis ecclesiae
antistes (875—889) 136.
Salomon ///. episcopus Constantien-
sis (890-919) 136. *155. ^
Samnium, Samnitica provincia 102.
Sarraceni 93.
Saxones [64.] 79. 119. [126.] 151.
*155. 156. 162, Saxo 117. *161.
164; Saxonia 100. 112. [153.]
*155. 161. 165. 166. 170. 175.
176. 178; duces Otto, *Heinricus,
Otto /. rex.
Sclavi (Slaven) [64.] 78. 112. 134.
137. 140. 143. * 156. 168—170. 173.
176; V. *Abotridi, Behemenses,
*Lusizani, Marahenses, *Vucrani.
Scjthae 131; Scythia 131. 132;
Scythica regna 131.
Sedechias ludeus (877) 113.
Senones Galli 144; dux Brenno.
Senonis (Sens) civitas [27.] 90. 131;
Senonica urbs 133; archiepiscopi
Everhardus, Waltarius.
Sequana (Seine) 78. 125. 127. 180. 1 33.
Servacius sanctus episcopus Tun-
grensis [18.] *162.
INDEX NOMINUM.
193
\
*Severiis episcopus Treverorum 18.
Sigifridus rex Nortmanuoruui (881.
882) 118. [119.] 120.
* Sigolfus Placentinus episcopus (966)
177.
Silvanectis fSenlis) castrum 76.
(Simeon) rex Vulgarum (893—927)
96; frater (Wladimirus).
Sincicha (Sinzig) 123.
Sisenandus rex Hispaniae 29.
Sodaltcurt (Saucourt) 120.
Somna (Somme) fluvius 121 .122. 125.
Spechtheshart (Spessart) 149.
*Spirensis (Speier) episcopus 155.
171. 174. 176; episcopi Emha.Td\is,
Godefridus, Otgerus.
*Spoletum 178; Spolitani 129, *Spo-
litanus ducatus 173; diices Lan-
bertus /., Wido, Lanbertus II.
Stabulaus (StabJo, StaveJot) mo-
nasterium 118.
*Starkandus Eubilocensis ecclesiae
episcopus (933—966) 177.
Stephanus comes (883) 121; frater
Albricus.
Stephanus comes (f 901) 120. 144.
145. 148. 149; frater Walo.
Strazburgensis urbs, ecclesia 152,
civitas 153, *episcopus 155. 161.
164.176, *ordinarii 158; episcopi
Baltramnus, Otbertus, *Ruod-
hardus, *Uodo, *Erchanboldus.
Sualifelt pagus 112.
Suessionis (Soissons) 76. 126. *156.
fSulpitius episcopus Bituricensis 32.]
Sunzo episcopus Mogontiacae urbis
(889—891) 134. 137.
*Sutriensis episcopus (Marinus) 176.
Tancradus abba monasterii Pru-
miensis (f 829) 73.
Terassa (Theres) castrum 152.
Thanais (Don) 131. 132.
Theodonis villa (Diedenhofen) 148.
*161.
Thermophilae Langobardorum 44.
Thietbaldus comes, filius Hucberti
abbatis (883) 121.
Thietbirga regina, iixor Lotharii
77. 78. 80-82. 84—89. 91 ; frater
Hucbertus abba.
* Thietfridus Treverensis abbas (967)
178.
Thietgaudus archiepiscopus Treve-
rensis (847—863) 75. 81—84.
*Thietmarus comes Saxoniae (t959)
169.
*Thiedericus archiepiscopus Treve-
rensis (965—977) 176.
*Theodericus, Thiedericus Metensis
episcopus (965—984) 172. 176.
Thilia (DgJe) fluvius 137.
Thimiun (TJiimeon) 115.
Thuringi (Thiiringer) 119. 140,
Turingi 134. *156; Thuringia 58,
Turingia 112, *Turinga 154. 155.
159; duces Poppo, Cuonradus,
Burchardus.
Tiberius imperator (14—37) 40.
Ticianus (Ticino) 113.
Titus imperator (79—81) 7.
Toletana urbs (ToJedo) 29.
"Yx^ieQimw ( MastricJit) castrum 118;
Treiectensem castrum 136, *Tre-
icctenses clerici 162; episcopus
Servacius.
Treiectensis (UtrecJit) ecclesia 147;
episcopi Odilbaldus, Ratbodus.
[Trasico rex Sclavorum (804) 64.]
*Travallium (VaJ TravagJia) 171.
Trecas (Troyes) civitas 133; epi-
scopus *Lupus.
Treveris (Trier) *15. [33.] 136. 144.
*162, *Treverim 15. 140; Treve-
rorum episcopus 18, Trevirorum
urbs, ecclesia 98, civitas 119, epi-
scopus 7.5. 120, *archiepiscopus
158; Treverensis ecclesia XVIII,
archiepiscopus 81. *169. 174. 176,
*abbas 169. 178, *Treverense coe-
nobium 177, *Trevirensis abbas
1(53; episcopi *Agricius, *Maxi-
minus, *Paulinus, *Severus, *Ni-
cetius, arcJiiepiscopi Hetti. Thiet-
gaudus , Bertulfus , Ratbodus ;
abbates v. Maximinus.
Triburias (Tribur) villa regia 127.
143. 152.
Trigorium pagus (TrecJiergau) 143.
[Tucicha 146.]
Tullensis urbs (TouJ) 133, ecclesia
144, civitas 153; episcopi Ludel-
mus, Druogo.
Tulpiacum (ZilJpich) castellum 118.
[Tungris 18;] Tungrensis diocesis98,
urbs 118; episcopi Servatius,
Franco, Richarius; c/". Traiectum.
Turonica urbs (Tours) 76, provin-
tia 92.
*Tuscia 178.
Tngari 143. *158, Hungares 131.
*Ungarii [153.] 154. 155. 159.
*Unni archiepiscopus Bremoisis
(918-936) 159.
*Udo, Uodo comes (t949) 154. 161.
163. 164; frater Herimannus dux.
13
194
INDEX NOMINUM.
*Udo comes (964. 966) 175-177;
filius Uodo episcopus.
*.Uodo Strazburgensis episcopus
(950-965) 164. 176.
*Uogo abbas saucti Maximini Tre-
vii-ensis (934—945) 159. 163.
Urba (Orhe) castrum 91.
[Urso 14.]
Vedasti sancti abbatia (St. Vaast)
115. 149.
[Venecia, Venetii 50.]
Verccllensis episcopus (Liudwardus)
127, ecclesia 148.
Verona 150.*178; *Veronensis marca
166.
Vespasianus imperator (69 — 79) 6.
Vidicheil dux Brittonum (f 890)
110. 135.
Virdunensis urbs (Verdun) 133.
Vivianus potens vir (f 851) 78.
*Vucrani Sclavi (Uckern) 159.
Vulda V. Fulda.
Vulgares 95. 132; reges (Michaelis,
Wladiminis, Simcon).
Vurfandus dux Brittonum (874)
107—110.
Wal (Waal) fluvius 117.
Wala eiaHcoi^us Mettensis (876—882)
119.
*Waldo Cumanus episcopus (960.
966) 164. 170. 175. 177.
* Waldo Curiensis episcopus (f 949)
164.
Walo(896)144.149;/"/-rt;erStephanus.
Waltarius episcopus Aurelianensis
urbis 131; nepos Waltarius.
Waltarius archieinscojnis Senonicus
131.
*Waltbertus archiepiscopus Medio-
lanensis (953-971) 170.
Waltgarius comes, filius Adalhelmi
(t 892) 139. 140.
Waltgarius Freso, filius Gerulfi 146.
Waldrada concubina Lotharii regis
80. 82. 84. 85. 87-89. 97; Uberi
Gisla, Hugo.
Wangerus vassallus Engiltrudis 84.
Wedereiva (Weiterau) pagus 151.
[Weles (Wels) 163.]
* Werinherus (149.) 162; frater Cuon-
radus (?), filiiis Cuonradus.
W^ettini visio 61.
Wido dux Spolitanorum. imperator
(891—894) 129. 142. 144; (coniux
Ageltruda,) filius Lanbertus II.
*Wido filius Berengarii II. (f 965)
171. 178; frater *Adalbertus.
*Wido Mutinensis episcopus (865)
176.
Wicbertus comes (f 883) 121.
*Wigfridus Coloniensis ecclesiae
archiepiscopus (924—953) 157. 167.
*W^igman Saxo comes (939, f 944)
161; filius Wigmannus.
*Wigmannus comes Saxoniae (955,
t_967) 168.
*Wikerus Treverensis coenobii
abbas (957-966) 169. 177.
Wilineburch (Weilhurg) castellum
152.
*Willa uxor Berengarii II. 171.
173; fHii Adalbertus, Wido.
*Willerus abbas Treverensis (945 —
957) 169.
Willibertus archiepiscopus Colonien-
sis (870—889) 99. 100. 124. 136.
Willibrordi sancti monasterium
(Absternacum) 102.
*Willihelmus archiepiscopus Mogon-
tiensis (954—968) 158. 168—172.
175.178; /"ra^m Liudolfus,Otto//.,
soror Liutgarda.
Winemarus satelles Balduini comitis
(903) 149. 150.
Wirziburgensis (Wiirzhurg) ecclesia
140. 149; Wirzibargensis epi-
scopus [32.] 145; episcopi [Kilia-
nus], Arn, Ruodulfus, *Poppo /.,
*Poppo //.
Witgarius episcopus de Augusta
civitate (t 887) 128.
*W^itgerus episcopus Mettensis (917
—927) 157. 158.
*Wizenburch (Weissenlmrg) 169;
*AYizenburgensis abbas 170. 174.
175.177; abbates Geilo, Gerricus,
Erchanbcrtus, Adalbertus.
( Wladimirus) rex Vulgarum (c. 889—
893) 96; frater (Simeon).
W^ormatia ( Worms) civitas 84. 141 —
143. *157. 159. 164. 171. 175. 177.
178 ; * Wormaciensis episcopus 1 64 ;
episcopji Rihgowo, Anno.
Xisti sancti monasterium (Rotila)
140.
Zacharias papa (741—752) 40.
Zuendibolch rex Marahensium Scla-
vorum (870—894) 134. 143.
Zuendibolch , Zuendibolchus filius
Arnulfi, rex recpii LothariiiS9b —
900) 125. 130.' 134. 140. 142. 148.
GLOSSARIUM.
Absque sine 41. G8. 92. 95. 100. 103.
106. 130. 135. *171. 177; ab.squc
mora 115. 124. 120. 138.139.150,
absque momento 121.
acepliala axecpaXo? 91.
ad invicem 38. 101. 111. *16G; ab
invicem 124.
*se aclmittere 171.
* adnichilare 173.
adtondi attonderi 76.
amaniaca passio [jLccvia 77.
anathematizare 147.
anfractuosi recursus equorum 79.
antidotum remediiim 89.
antiphona, antiphonarium XVIII.
apocrisiarius 84.
apostasia 102.
applicare classem appeUere G9.
armonicus apfxovixo; XVIII. XIX.
arripere iter 50, fugara 91.
*aufuga 173.
*auspicante Deo 165.
avunculus = patruus 22. 76. 77. 102.
baiulare 113. [139.
beatitudo vestra XX.
beneficium 149.
blasphemare 83.
[bubalus hilffel, ur 64.]
eaballus 101.
caedibus, incendiis ac rapinis de-
populari 76. 79. 93, devastare 52.
58. 118. 148, demoliri 131.
in calce obsecrare 1.
cantor XIX.
*capellanus palatii 175.
*caritative suscipere 172.
*ca.stellani 167. 173.
castrum eundem 99, treiectensem
cathedra apostolica 18. [136.
celsitudo vestra XIX. XX. 2.
certari elaborarc 55.
chorus XVIII.
christianissimus rex 95.
christicola 1.
chronica f. 1. 43. 45. 153; chroiii-
corum libri 73.
cicli (annorum) Dioni.sii 40.
citius = citissime 92. 99. 106; cf.
maturius.
cilicium 96.
clienteria 93.
clusae klausen 44.
cocorum princeps = sinescalcus 55.
compKces 85.
*coenobitae 170.
concinentia XIX.
condictum praeceptum 4.
conquiri = conqueri 20.
consiliarius 28. 84. 145, a secreto 148.
constabulus = comes stabuli 67.
cleponere querelam = profundere
definitiva sententia 55. 82. [137.
diaconibus 83.
dignatio vestra XX.
diluculo 116.
discooperire decouvrir 34.
dispendium 75. 89. 94. 114.
disponere heabsichtigen 50. 59. 97.
100. 130. 139. *175. 177.
dissinteria 0'josvTepia 93.
docmatizare 17.
dominatio vestra XX.
dominus der herr, domnus tifidus
nomini appositus.
ducatum prestare 81.
*ebdomada eiSooij.ac 173; ebdoma-
darius 42.
econtra 43. 99. 127.
elemosina IX£'rj[j.oo'jv-rj, almosen 96.
107. 128.
elogio stultitiae denotandus 83.
enkyridion iyysipiotov XX.
eundem ca.striim 99, regnum 121,
votuni 135.
evangelizare 3.
evindicare occupare, expugnare 123.
exaestuans vino 42, calore 92.
excellentia vestra XX.
exenia ^svia 128. 143.
exiguitas mea XX.
*factione auf beirieh 162. 169.
fastigium imperii 116, regni 134.
fastus supercilii 111, superbiae 134;
fellc commotus 42. K)7. [*174.
*fcrula pastoralis 174.
fiscus p>ossessio regia 115. 123. 128.
152.
fomes occasionum 90, occai^ionis 123.
fuga labi 72, dilabi 75. 10»*). 108.
115. 130. 143.
funiculus hereditatis 90. 111.
genealogia 116.
girare {'(o^o{) navigio Ivreuzen 76.
gladii, quod gerebat, 29.
iicresis 83; heretici 15.
hibices ipuxs; 130.
historiographus 1. 131.
*hostis exercitus 168.
13*
196
GLOSSARIUM.
incentor et insimulator omnium
malorum 2.
individuus comes 42. 152.
infra = m^ml45. *173. 17 G saepms.
inter ducibus 135.
inthronizare 141.
intrinsecus latitare 49. 92.
in vacuum friistra 142.
in vanum 111.
in ventum 109.
*iusum deorsum 175.
iuxta secnndum 4.
latibulum fugae quaerere 57. 90.
letaniae Utaniae, supplicaiiones 57.
levare a sacro fonte 53. 134.
locum quoddam 146. [143.
iiiansionarius qui mansionem parat
maturius ciiissime 91; c/. citius.
meliores homines = nobiliores 41.
melodia XVIII. 128.
metropolis 98. *1G7; metropolita 83.
131, metropolitanus 83. 138. 144.
migrare = mori 94. 102. saepius.
moderna tempora 139.
monarchia imperii 30, regni 74.
monomachia 1G4.
11 on tantum quam {=sed etia'm)\\9>,
quantum 112. 118.
Novembrio mense 118. 127.
notarii renun scriptores 1.
nutu divino percuti (19.) 35. 79.
obsequium comitatus 100.
Octobrio mense 113.
*odibilis IGO.
ovile dominicum 125.
pagani heiden 44. 51. 92. 106. 108.
117. 119. saepius.
*palliu7n pontificale 174.
papilio = gall. pavillon 79.
paralisis-o!paX'JOt;116.144.*159.170.
parvitas mea, nostra 1. 40. 73.
pavimentum 9G.
placitum concentus G5. 79. 142.
*1G2. saepius.
plebeius sermo 73.
*potestative 171.
jjollens omni virtute 42.
pontificatus (Bomanus) 94, ponti-
preconium XX. [ficium 102.
*prefcctura comitatus 164.
prestigia magica 113.
presumere sich erdreisten 62. 97,
presumptio 91. 99. saepius.
se proclamare 124.
proplietia 121.
propinare -poTciveiv 113.
prosapia 116.
*protoscriniarius 173. 17G,
psallere XVIII, psalmus 128. •
pullulare 98—116.
quoquina 42.
recensere corrigere 4. •
se recoUigere = se recipere 79.
*reconciliari dep. 175.
regnum eundem 121.
remeare 152. *178.
repedare 61. 92. 104. 115. 136. *176.
*replicare reconciliare 163.
responsoria XIX.
resultare cum exsultatione procla-
resumere vires 32. [mare 82.
-reverentissimus XIX. 88. 120.
rusticanus sermo 73.
*sanctimoniale velum 177.
satagere = studere 99. 124.
sateiles 30. 73. 103. 107. 109. 1 15. 122.
scisma Q'/iao.a. 135. [124. 149.
*scriniarius 174.
secessus 149.
*sectator precipuus pacis 156. 159.
sicophanta ojxrj-^avr-/]? 113.
solarium soller 100.
sospitas 99.
spera ccpatpcit 103.
stilo persequi 131, exsequi 139.
sublimitas vestra XIX. 1.
subtrahi ab hac luce 97. 98. 111.
114. 136.
suggestiones erinnerungen, vorstel-
lungen 103.
super aliquid scribere 18; super eos
arma verterunt 53.
superstitiosi musici XIX.
supputatio 5.
suscipere a (de) sacro fonte 22. 31.
tiphus -'jcpo? ardor, cupiditas 111.
tonus XVIII. XIX.
toxicata sagitta 149.
[triarchos 126.]
tripudium = summa laetiiia 119.
trudere in carcerem 20, in exilium 21.
truncari capite 3.
Unctionis oleo inungi 43.
*undiquessecus 171. 174.
vallos 106.
vassallus 84. *1G8; *vassalicium 166.
veneratio vestra XVIII.
ventilare causam 62. *164.
vexillum 112. 137.
vindicarc punire 42; se vindicare
viscera regni 106. \ulcisci 46.
volutabrum mechiae 97.
votum eundem 135.
zelus C-nXo; 34. 87. 96.
^SJ^^
>.olT^^Xt>^^^
>^^
'^^^(^v^
"^^z^^.
^/i?{^.^^ f5^xiVyOfts^>ir St.^i!>L^xfl ?^^^ {^'^/Sjn;^^/^ Qs^/i? ^^'^■^^ f^v^<^ '^ ^>
^^^^^^^^^^'^'^'^^
^T.rxtT^"
V^'^W^^>^'^^^'?^^^^^^^^ ^JW^ i^/??^'^ i?'/^^ i^/^v^
^ J?L^i^ Jfk^y^^^ ^^/^^y^ ^^^-^y^ ^^/^ r^v^.
(i^/^if^V^x^ N^-'^^-^ ffiv^y^ (iv^yil V^>^ ftv^/^ f^^/^ R^^/O f^v^/^ 15^5«'/^ tiv^/fl (V Wx
.^^^JV^^
'^TJt^'^'
>/
^^^Xt:^^"/^^^^^^
^^
/m>iJ ^ ^s> 4^/^^ i^/m^ i5^/3^^ iJ^'/^^ i5^/?^
ffc^yo f^s<^ /or^^y^ (t.^^ r^v^/^ ffc.'^/^ ftv^
Wz
."«^yil^f^^^ft^^fSv^
^ Ny t^ /^ ^ l^ ^n:;) i^4Yx ^ t^ /^ ^ 4^ /^^ '^ 4^"^, ^/^
/^^^/^>J^/^
^/^ fN^/JJ f^v^
.^
/m>0 t^^/Ttx ^ «^ /J^^ i^/ffv ^ i^/?^^ 1^4^^ iiJ^/^^Na 15^/^^ i^/^Nyti^^N;j 4^^>
Js^/^^/i5^^ '^
V/-?rs^yO (N^^/i? fts"^/^ R^^ /O (^. ^/i? fSs^/l? (^v^/^ f^v^^/i? f^v^/O (^v^/i7 f^v^/i? fN ^/^ fiv^/
V^P/^^^^^P/^^^^^^p-^^
'/^^riP^^'
/^jtx^-^ny^^^/^^sTt^N^u i?'/^^^^^ «^/^"^ i^^^^^ji^^^^^i?^/^^
>i!b'/??'(iv'^/^ f^v"^/^ n^^^/Of^.^/?) rSv^/nW^/i? fN.^y^ f^v^/O fN^>!fl (S.^/0 (N^ /^ fV ^
^^
^^.
^ a^^ i?^/^ >j t^ 4^^ i^/^^ i^/j;^^ i?^/^'^ iJ^/^^^H?^^^^ c^4^^ t?^/t^^ i;^/^Nyi5^4^N5i cs^^ -
^
^XT^J^^XX^tTX^^^
'/^^>^ 4^4^^ 4^/9kNa I5^x^^ 4^/^^ *^/^^ 45^/3^^ i?^/:^^ 4^4^^ 4?^^^ t^/^^sU*^/^^ 45^4^^
.^/i7 r^v^y^ ?5v ^/^ (>v^>fl <^v ^/^ fts. "^y^ ft^^^y^ f^v^^ifl R^^y-7 ftv^V^ Ifcv^y^ C^v^yi? <N ^>
^^J^^^
MW^
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11