Full text of "Rerum hibernicarum scriptores veteres"

See other formats

Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



^i^^So 




RERUM HIBERNICARUM 



VOL. IV. 



RERUM 



R^ 

HIBERNICARUM 

SCRJPTORES. 



TOM. IV. 



COMPLBCTBNS 



ANNAIiES ULTONIBNSES, 

AB ANNO D, CCCCXXXI, AD ANNUM D. MCXXXI, 

ITBMQUB 

INBICEM GENERAIiEM. 



NUNC PRIMUM EDIDIT C. 0'CONOR, D.D. 



Ordior audaei, tenebrosa per ttquonif velo 
Cimmeriwn teniare adytum: Skhwunague letkit 
Sietere de barathro luci. Da Maxime renm 
Conditor^ ut fugiena etfrtee^ aeopulooque laiente$f 
FerUci inoeniam quanto» Itttore portiu. 



BUCKJNaHAMUE, 
EXCUDIT J. SEELEY, 
PROSTANT LONDINI APUD T. PAYNE, IN VICO DICTO FALL-MALL. 



mn 



\)P)c^or 



hV 



*"• 



ANNALES ULTONIENSES, 



AB ANNO D. CCCCXXXI, AD ANNUM D. DCCC, 



Cum Annolationibtis ad Sac. VIII^ 



IBT <Etolii(e ISoHIriano : 



SITB 



ANNALIUM ULTONIENSIUM, 

PARS PRIMA, 

QUJB 

C£TERORUM ANNALIUM HIBERNENSIUM CHRONOLOGIAM AD PRISTINAM 

RESTITUIT INTEGRITATEM, 

NUNC PRIMUM PUBLICI JUBIS FACTA. 



Quadam de Annalibiis UUoniensibus pr^emonenda, et de notis ad annos 

434, 435, 436, 8rc. pag. 1, 2, et 3. 



In notis ad annos istos, Lectorem nimium audacter referimus ad quaedam opuscula, quae hac- 
tenus nec in lucem prodiere, neque spem rationabilem prsebent posthac proditura. Eorum tituU 
sunt, — I. Din-Seanchusa, ** sive Munimentorum Hibemensium Historiae,'* vel ** Glossarium 
** Topographicum Hibemicum;'* — H. '' Regum Lageniae Series ;" — IH. Item " Momoniae." — 
Haec ad alios derelinquere cogimur, quibus tempus arridet, et mens sana in corpore sano. 
Praesulum Ardmachanomm Catalogum genuinum, ex melioris notae Documentis, simul collatis, 
edidimus iu IV Magistror. AnnHlibus, pag. IOB-113. 

Monendus est Lector, Textum Annalium Ultoniensium ita scriptum esse; Hibernice et Latine, 
et vocabulis utriusque linguae intermixtum, ut vix distingui possent, quae ad textiim pertinent a 
versione, aliter quam vocabula versionis includendo in parenthesi, prout fecimus. 

Monendus est praeterea Lector, Notas Chronologicas K, quibus annorum aerae vulgaris initia, 
in Codice Bodleiano Inisfalensium computantur, erroneas esse, plemmque usque ad annum 
aerae ejusdem 1037, ut patet ex notis nostris ad annum istum appositis, pag. 64. Revocantur 
autem ad ^rae communis rationes, si anno cuivis, ita e loco proprio deturbato, ante annum 1037, 
adjungantur anni 17, omissi ex oscitantia vel ignorantia scriptoris. DifHcultates omnes Chrono- 
logicas eliminant Anni a nobis appositi ad Tigeroachi margines, praesertim si cum annis Ultoni- 
ensium, et cum ipso textu conferantur. 



^'^^^'^^''^'^^'^^^'''mmmtmmmmtmmmmi^^m^mam^^mm^ma^mmmmmmmmmma^mmm^^mmmmmmmmm 



ANNALES ULTONIENSES. 



xVN. ab incarnatione Dni. ccccxxxi. Palladius ad Scotos (1) a Celes- 

tino urbis Rome Epo. ordinatur Eps. Aetio et Valeriano Coss ; primus mit- 

titur in Hibemiam, ut Xpm. credere potuissent, anno Theodosii viii. (2) 

Hn* tttt rtf iu Patricius pervenit ad Hiberniam ix an. Theodosii junioris^ 

primo an. Episcopatus Xisti xlii Epi. Rom. Eccl. Sic enumerant Beda, et 

Marcellinus, et Isidorus, in chronicis suis. " In xii an. Laogarii mc N eUl.'\3y 

Sltl* C«C ttf itl* Primapreda Saxonum in Hibernia. (4) 

Zn* tttt tn tl* Mors Breasail, regis Lagenie. (5) 

jain CCCC wy lli* Vel hic mors Breasail. 

jail* CCCC %n tlii* Finbar mac Huibardene. (6) 

jan* CCCC jrjry fiiii« Chronicon magnum scriptum est. (7) 

jam CCCC tn iy* Secundinus, Auxilius, et Isernius, mittuntur S. Epi. ipsi ioi 

Hibemiam, in auxilium Patricii. (8) 

jan* CCCC jPlt Exitus Xisti Epi- Rom. Eccl. qui vixit viii annis, in Epatu 



(1) Vid. Glossarium Topographicum Hibernicum, cum Charta Gcographica Msedii aevi, vocf 
'< Scotus" Prorsus mendosa sunt, quas,. ex Cod. Ilarleiano hor. Annal. edidit Johnston« itx 
** Antiquitatibtis Celto^Normanicis." Confer not. in hunc ann. in hor. Annal. fine. 

(2) Vid. Dissertat. Praelimin. ad ann. 431, confer etiam notam iu hunc ann. 

(3) Hsec de Laogario desunt in Codice Bodleiano. Habentur, sed manu recentiori, in Codice Clar 
rendon. No. 4795, Bibl. Harl. In altero Codice Clarendon. Bibl. Harl. No. 4789. Catalog. 
Ayscough Cod.xUi, fol. 69. " In xii, vel xiv an. Laogariimc Neil/' sed mendose, uti constat ex 
Dissert. Prselim. ann*432» 

(4) Confer Dissert. Praslim. ann. 435. (5) Vide Regum Lagenice sericm in Appendice.. (6) Vid. NL 

(7) Vid. Dissert. Praelim. de operibus Hibernicis quas desidcrantur. 

(8) Post ** Patricii " Cod. Clarend. xlii habet " Ad ann. ccccxxxviii, referuntur secundum aliun^ 
iibrum."~Vid. not. in hunc ann. et Catalogum nostrum Hibcrnico-Cottonianumj MS^ in Bibliothec^ 
Stoxi^^iit Vitel. D. vii. 

E 



• \ 



2 ANNALES ULTONIENSES* 

Rain. 2E00I. ^t x^viidiabus. -Ut Beda naFrat in cliFonico suo. Alii diount 

Maine^ filium Neily in isto anno periisse. 

0m tttt jrl t* Leo ordinatur xlii Rom. Eccl. Eps. (1) Probatus est in fidc 

Catliolica Patricius Eps. \ 

J3llf tttt Xl iiU Patricius Eps. ardore fidei et doctrina Xpi. florens in nostra 

Hibernia. 

j3tl* tttt yl tt* Ardmaca fundata est. Ab urbe condita usq. ad hanc civi- 

tatem fundatam mcxciv. (2) 

jan* tttt yl 6* Nathi (3) nmc Fiachrach obiit, et xxiii annis regnavit in 

HibcFnia. 

SitU ((fC jrliii^ Kal. Jan. iii. fer. lun. xviii. BellumJPei/im, in quo cecidit filius 

Coertin, filii .Coelbat. Aliidicunt de Cruitnib (^4f^ fuisse. 

SUt* tttt thbiu Kal. Jan. iv. fer. lun. xxix. Quies Secundini Sci. Ixxv an. 

etatis 6ue. (5) 

jStt^ (((( xl biiU Ingenti terremotu per loca varia imminente, plurime urbes 

auguste, muri, recenti adhuc re-edificatione constructi, cum Ivii turribus 

corruerunt. (6) 

Situ tttt fl i)P. Theodosius imperator vivendi finem fecit. Sic afiirmat Mar- 

cellinus. Locum Theodosii Marcianus Iroperator adeptus est, ut Marcel- 

linus dicit. (7) 



(1) Lege xliii, vel xliv. Jrt deV, les dates t. 1, p. 232. 

X2) Dissert. PnBlim. ann. 444. Neubrigens. de reb. Angl. 1. 3, c. 9. Girald. Topogr. Hib. Dist.3| 
c. 16, Usser. Primord. p. 854, Bernardus in Vit. S. Mal^hiae, et not. in hunc ann. 

(3) Lege Dathij ut in aliis codicibus, et in Tigernacho. Dathi Ethnicorum Hiberniae Regum 
postremus, regnavit post Nial magnum, vulgo " Nial ix n giallach," ab anno 405, ad ann. 428. 
Vid. Catalogos regum Hiberniae in Appendice. Pro Ardmachse fundatione, vid. Gloss. Topogr. et 
not. in hunc ann. De Dathioy vid. Dissert. Praelim. 

(4) Cnntnib. Vid. Glossar. Topogr. I>e feriarum ordine, vid. Dissert. Pnelim. 

•(5) Cod. Clarend. 42 pro Ixxv, habet Ixx. Confer Jocelin. Vit. S. Patr. c. 177. Poema Hibern. 
Fiechiy editum a Colgano in Triad.pag. 1, et Usser. Primord. p. 825. Nomen Hibernicum Secundini 
-erat Sechnalj undc Dun-Sechnaly Jocelin. c. 177. Hodie Dunshaghlin, ut in Vita S. Patricii, 
Dublinii 1747, p. 35. In charta donationis Hugonis de Lacy, confirmata ab Eugenio, Cluanar- 
•densi, sive Midensi Episcopo, ann. 1 1 83. " Dovenach Sakelin" Usser. p. 825. 
(6) Quaere utrum hsec referenda sint ad turres Hibemiae, de quibus Giraldus inquit ** arctas sunt, 
■et altffi, necnon et rotundae, more patrio." Topogr. p. 720. 

-(7) Theodosii obitum refert Beda pariter ad " an. ab incamatione Dni, 449," 1. 1, c. 13. At ex 
Dissert. Praelim. Coodtaty hos Aonalesy ut plurimumy aBram communemy nno anno^ anteyertere.-«* 



ANNALE9 ULTONrENSES. 3 

Sixu tttt 1 1 Pasca Dni. viii Kal. Maii celebratum est. Vel verius hic quie<^ 

vit Theodosius minor. ( 1 ) 

3bU tttt l iU Hic alii dicunt nativitatem S. Brigide. Interfectio magna 

Lageniarum. Vel verius hoc anno Marcianus Imperator successit Theo- 

dosio minori. 

SUu tttt l iiu Kal. Jan. v. fer. lun. ix. IIIIdc l vi i. Cath roinead ria Lao^airt 

mc Ntillfor Laignibh. [Praelium atrox gestum a Laogario filio Neitl contra 

Lagenienses.] (2) 

Slxu ttttliti^ Kal. Jan. vi. fer. lun. xvi. IIIIdclviii« Feis Teamhra la- 

Laogaire mc NeilL [Comitia Temorensia habita a Laogario filio Neill. J («3) . 

2XU ttttli^ Victorius Astrologusfuit 

SbX^ tttt I dit Kal. Jan. i. fer. lun. ix. IIIIdolx. Mors Enai mc Cathbota 

ocus. [Obitua Ennas filii Cathbothse, et] nativitas S. Brigide, ut alii dicunt. 

Marcianus Imperator quievit. Imperavit an. iv, et mensibus vi, ut Murcel- 

linus docet) et Leo eidem successit. (4) 

SkHU CCCC I fiit Calcedonensis Sinoduscongregataest(5) QuiessenisPatricii, 

ut ahi libri dicunt (6) 



Consentiunt omnes obitum Theodosii contigisse iv kal. Aug. an. 450. Baron. Annal. Paris, l630, 
1. 1, p. 655. Art de V. les Dates, t. 1, p. 401. 

(1) Paschaanni 451 recte designatun Vid. BaiUet^ Ghronolepe des SS. Paris, 1703» p. 25. 

(2) Imperite in Cod. Clarend. 49, Prelium quod vocatur " Catk roiweady' undc constat ams- 
nuensem ex antiquiore codice verba haec descripsisse, sed non intellexisse quid sibi vellent. 

(3) Feis Teamhra^ et Cena Teamro^ ad ann. 46 1, idem significant. De origine vocis JP€ir, nihil certi 
constat; antiquissimum esse demonstrani non solum 12mo sseculo Jocelimusy in vit. S. Patricii, c. 31, 
32,38,39,40, verum et EvinuSyin opere tripartito, edito aColgano, l. 1, c.43. Probusl. 1, c.32, 
in tom. 3. oper. Bedae, Basil. 1563; et inTriade, p. 50, c. 34, et. p. 53, c. 13, 14, ibid. " Pa- 
tricius solemnitatem Paschas in campo Bregensitun circa Temoriamy ubi maxime caput gentili- 
tatis et idolatrias prestiterat, censuit celebrari is is indaimsir sin dam do righneadh Fds Temradh la 
Laoghaire mc NeiU ocus la firu ereann. [Illud erat tempus quo comitia Temorensia celebrabantur 
a Laogario filio Neill, et agentibus Hibemiae.] Statutum autem erat apud eos, ut.quicunqucy illa 
nocte, ignem prius accenderet quam in Palatio Teraoriae succenderetur, morte damnaretur.'' Vit. 
antiq. S. Patricii, in Triade, ex membranis Biburgensibus in Bavaria, c. 46, p. 25, et c. 48. Vid. 
etiam vit. 4, script. ab Elerano sapiente, ib. c.38, pag. 39» etGlossar. nostr.Topogr. voce Teamk-rath. 

(4) De Enna vid. not. Marcianus imperavit-vi ann. et obiit ann* 457« Art de Ver. les Dates, p. 404. 

(5) Synodus hasc habita est, ann. 451. ConcU. tom. 4. Labbei ed.Paris, l671. 

(6) Hiuic Patricium confundunt cum Patricio Hibernorum Apostolo, Giraldus Topogr. Hib. Dist. 
3,c. 17; et alii. Distinguendi sunt ambo a Patricio Glastonicnsi, Usscr. Primord. p. 107, ex 
AoD^. CoQnaeiae, etp. 895> Vid. uot. in ann. 493, et Catalog. Episcopor. Ardmach. iii Append. 

B2 



4 ANNALES ULTONXENSES. 

fltlf ttttli^iiU Kal. Jan, iv.fer. lun. IIIIdclxii. Cath atha dara for La9* 

gaire re Laignibh. [Pra^lium vadi quercuum contra Laogarium gestum a 

L.agenicnsibus] in quo et ipse captus est, secl tunc dimissus est, jurans pcr 

solem, et ventum, sc boves eis dimissurum. (1) 

flim tttt \Vf^ Kal.Jan. V. fcr. lun. xii. IIIIdclxiii. Auxilius Eps. quievit.(2) 

/. g. inadh air in KL so cath atha dara s. al. [Vel hoc anno praslium vadi 

quercuum, secundum alios.] 

ZtU tttt Iff Kal. Jan.vi.fcr.lun.xxiii. IIIIdclxiv. Leo Papa mortuus est.(3) 

Romane Ecclesie optinuit sedem Petri xxiv annis, et meuse uno, et diebus 

xiii. Sicuti enumerat Beda in Chronico suo. (4) 

Jjm tttt If U Kal. Jan. i. fer. lun. iv. IIIIdc lx v. Hilarius Romane Ecclesie 

Pontifex xliv an. fcs. et vixit an. vi. Hic alii quietem Pricii dnt. (5) Leogaiix 

fls. Neill post Ceana TeamrOj [comitia Temorensia, hodie Tarah,^ annis vii, 

et mensibus vii, et diebus vii vixit. Cath atha dara ria Laignibh for Lae^ 

gaire. [Prailium vadi quercuum gestum a Lageniensibus contra Laegarium,] 

quibus Cremthan tunc pre-erat. (6) 

jam tttt Ijr iU Kal. Jan. ii. fer. lun. xv. IIIIdclxvi. Mors Laegaire^ fli Niell 

00 greallaig griaijil. for taeb Caissey(J) in campo Lifi^ etirin da cnoc 7* eirin 

ocus alba anatmannay arata re Laighnibh gur inad grian agus gaet ros marb 

sad. [Mors Laegarii filii Niali apud Greallagh Griaifil, prope, vel supra 

regionem Cassie in campo Liffii, inter duos collcs, Erin et Alba appellatos, 

Tradunt Lagenienses a sole et vento occisum fuisse.] 

SiXi* tttt \ji iii* Kal. Jan. iii. fer. lun. xxvi. IIIIdClxvii. Inicium regni Ailell 

muilt mc Nati. (8) [Alilli Molt filii Dathii.] 



(1) Vid. Dissert. nostr. de Rel. Ethnicor. HibemiaB, et not. in hunc ann. 

(2) De Auxilio, Secundino, et Isemio, vid. not. in ann. 439. CaM Atha Dara sunt Celtica anti- 
quissima. Pro voce Dar, et Dara^ et Darmagh^ vid. Adamnanum de Vit. Columba?, 1. 1, 
c. 2, 3, 29, 1. 2, c. 39, et Bed. Hist. l. 3, c. 4. Hinc Ktl-dare, Derry, &c. Glossar. Topogr. 

(3) S.Leon moumt Tan. 46 1, le 4 ou ie 5 Nov. apres avoir rempli le S. Sicge 21 ans, 1 mois, et 
4 jours. Art de V. les Dates^ 1. 1, p. 234. 

(4) Pro annis xxiv, lege ann. xxi. Art de V. les Dates^ 1. 1, p. 234. 

(5) Hilarius 48 Papa, regnavit ab ann. 46 1 ad ann. 467. Art de V. les Dates^ 1. 1, p. 235. 

(6) Mcndose " perierat" Cod. Clarend. xlix. Catal. Ayscough, No. 4795. 

(7) For taeb Caisse deest in Cod. Clar. xlix. Hanc narrationem, ab Ethnicis Iraditam, servavit 
Tigernach. vid. Dissert. de Rcl. Ethnicor. Hib. 

(8) Lege Dathi uti supra not. ann. 445, et in Dissert. Prslim, ex Tigeroacho. Filium fuistf 



ANNALES UtTONIENSES, 5 

ZUf tttt Ir tft» Kal. Jau. iv. fer. lun. vii. Primum bellum Airdacorann ria 

Laighnib. [Ard-coranense gestum a Lageniensibus.] Anglici venerunt ia 

Angliam. (1) 

JBttf tttt \v tl* Kal. Jan. vi. fer. lun. xviii, Hilarius Eps Rom. Eccl. mortuus 

est, qui possedit Kathcdram Petri vii annis, et mensibus tribus, et diebus 

X. Simplicius ordinatus, qui sedit annis x, duobus mensibus, et uno die. 

Eogan mac Neill mortuus est. (2) 

jam tttt 1% 6lf Kal. Jan. vii. fer. lun. xxix. Ravennam civitatem terremotui 

destruit. Domangart mac Nissi quievit. (3) 

jaHf tttt \% tiu Kal. Jan. i. fer. lun. ie. Quies Benigni Epi. Successoris 

Pricii. (4) Cena Temra la HailL Molt. [Comitia Temorensia habita a Rege 

Alillo Molt.] Sic in libro Cuanac inveni. (5) Bas [mors] ViterPendragen 

regis Anglie, cui successit filius suus 'l'Cingh airtur. [i. e. Rex Arthurus.] (6) 

SlXU tttt \r biiU Kal. Jan. ii. fer. lun, xxi. Liseranus Eps. moritur. (7) Bel- 

lum Dumai Achir 7" for Oill Molt [i. e. contra Olillum Molt, regem Hi- 

bernias]. Sic inveni in libro Cuanac 

JHIU tttt \V tjpf Kal. Jan. iv. fcr. lun. il. Vel Feis Temra la HoiU.Molt [Co- 

mitia Temorensia habita ab Olillo Molt,] hoc anno, ut alii dicunt. 

jam tttt Ijry* Kal. Jan. v. fer. lun. xiii. Feis Temra la Hoill molt, ut alii 

dicunt [Comitia Temorensia habita ab Olillo Molt.] 



Fiacraidhf filii Eochaidh^Moighmeodhin, filii Mmreadhaich-Tireach conscntiunt omnes. Patnio suo 
Kiailo, in externo bello contra Romanos succumbenti suffectum fuisse Ann. D. 405, et regnasse us- 
que ad ann. D. 428, quo ei successit Laogaire, ex Dissert« Prselim. manifcstum est. 

(1) Atiglia non videtur, eo nomine designata usque ad Regis Edgari tempora. Saxones ab Anglis 
discriminandi sunt, vid. supra ann. 434, et Dissert. Prselim. ad ann. 435, et Bed. 1. 1, c. 15, n. 39* 

(2) Hilaire a tenu le Siege de Rome, € ans, 3 mois, et 9 jours, jusque au 21 de Fevrier de Tan. 468, 
Art de verifier les Datesy 1. 1, p. 235. Desunt in Cod. Clar. 49> quae hic habentur de Eoganoji&o 
NeUi, a quo Tir Eogan — hodie Tirone ; et Innis Eogan^ hodie Inishowen. 

(3) Dcsunt haec de Domangart, ibid. Vid. not. ad hunc ann. 

(4) Vide Catalog. Episcopor. Ardmacan. in Appendice ; et not. ad ann. 493. 

(5) Mendose in Cod. Clar. 49» ** Prasda Temaliae cum Alillo filio Eathachii Mumedonii.'' De 11* 
bro Cuanac vide Disscrt. Praelim. Pro Cena Temra vid. Not. ad ann. 454 supra. 

(6) Confer Caradoci Lancarvanensis vit. Gildx c. 21. Obitum Uteri, et initium Arthuri refert 
Usser. ad ann. 508, Primord. p. 464, 567-8-9« Vid. not. ad hunc ann. 

(7) '* Isernius*' Cod. Clar. 49, et recte. Lassarcnus enim, Abbas Lethglenensis, 1500 Mona* 
^orum Patcr, vixit tempore Cumcani Abbatis Hicnsis, Sasculo vii. Vid. nota ad ann. 439 — 570 
— 631 — 639. Sed prassertim notam ad ann. 439, unde constat Isemium, qui aliquando Iseriiinus 
et Esseminus, et Serenus appellatur, obiisseaono 469* De eodum videplura in BibL EibemicO" 
Cotton MS. in Stowense Viteil. D. Yii« 

♦V 



6 ANNALES ULTONIENSES. 

j3tt» tttt \tf U Kal. Jan. vi. fer. lun. xxiv. Preda Secunda Saxonum(l) de 
Hibernia, ut alii dicunt, in isto anno deducta est^ ut Moctus dicit. (2) 
Sic in libro Cuanac inveni. 

JSltt tttt IVf m* Leo senior Imperator^ Leone juniore a se jam Cesare consti- 
tuto, morbo periit. Tam sui Imperii annis, quam hujus Leonis regni 
mensibus computatis, anno xviii, mense v, Zenonem Leo junior, idemque 
Imperator, filius Principem constituit. (3^ Quies Docci Epi Sancti 
Britonum Abbatis. (4) Dorngal Brieile for Laighniu ria n Alill Molt. 
[Pugil-ludi Brielienses contra Lagenios ab Alillo Molt] 

jSm tttt Iff ib. Kal. Jan. i. fer Vel hic, Cath Dumai Achir far AiU. Miolt 

ria Laighnibh. [Prselium Dumse Achir contra Alillum Molt, a Lagenien* 

sibus gestum est.] 

j9m tttt \V% ftf Kal. Jan. iv. fer. lun. ix. IIIIdclxxiv. Bellum Breg-heile re 

n' AiU MoU. [Prselium Campi formosi Elidis ab Alillo Molt gestum.] 

Sic in Libro Cuanac inveni. 

2m tttt \%% 6if Kal. Jan. v. fer. lun. xx. Cath Dumai Ackir for AiU. Molt 

ria Laighnibh. [Praelium Dumse Achir contra Alill Molt a Lageniensibus 

gestum.] 

9iXU tttt \t% ^it Mors Tocco mc Aedha Regis Cualan. (5) 

SitU tttt \rr biiU Bellum Bregheile, 

i^ltt tttt IlW> Mors Conaill mc Cremtainne mc NeiU. (6) 

Sin, tttt Ijcjrjp u Kal. Jan. v. fer. lun. xix. Quies Jarlati ic Trena [filii Tre- 

ni.] £pi. Ardmach. (7) Rom. Ecclesie Felix xlvi £ps. ordinatus, vixit an. 

xiii. (8) 



(1) Pro " Secunde^' Pinkerton habet ^^facta'* mcndose. Vid. Excerpta ex Cod. Harl. Atinal. Ulton. 
in open», ** Enquiry into the Hist. of Scotl. t. 2, p.308. Lond. 1786. 

(2) In Cod. Clar. 49, " Macteus," et infra, ad ann. 514, ** Macuthenus." In prima editione Joce- 
lini, Antwerpiae, Alexandro Farnesio dicata, ettypis Plantin. edita ann. 1587, scribitur **MoctAeoJ* 
In edit. Paris, quam, exemplo Richardi Stanihursti, edidit Messingham " Machee" in edit.. Lovani- 
ensi 1647, recte ** Mocten^'c, 13 V, p. 94. Vid. not. ad ann. 534. in horum annalium fine. 

(3) Leon mourut Tan. 474, apres un regne d'environ 17 ans. Ari de Ver. les dates^ p. 405. 
X4) Pro Doccoy vid. not. ad ann. hunc, et Usser. Primord. p. 914. 

(5) Vid. Voccm Cualan in Glossar. Topogr. • 

(6; Ah hoc Conallo nomen habet TirconaL Vid. quae dc filiis Neil dictasunt in N. ad anm 500. 

(7) Post Trena lege ** tertii Episcopi Ardmachani' ut in Cod. Clarendi 42. Vid. Catalog. Episcopor. 
Ardmach. in Appendice. Alius est Jarlath^ primus Tuamensis, Loga* filius, qui Ssc. vi fioruit. 

(8) Felix tertius [non 46, sed 47 Papa] ann. 483 Suromum Pontificatum accopit. Art de Ver* 
ies Datesy p. 236, et Papebrochii conatum ad S. Fclicem iii. pag, 156> n. 2. Rexit ann. 8> meos. 1 1^ 
dieb. 17* 



ANNALES iJLTONIENSES. 7 

0m tttt IWJ? iL Bellim Oche la Lug. mac Laegaire agus la Muhxeart nic 

Earca. [Praelium Ochanum cum Lugadio filio Laegarii, et cum Murcer- 

tacho filio Ercae.] In quo cecidit Alill Molt. (1) A Concobaro fAxoNtsse^ 

usque ad Cormac^ filium Airty anni cccviii. A Cormac usque ad hoc bel- 

lum cxTi, ut Cuana Scripsit. (2) 

j3tl. ttttlnfixU Jugulatio Chraumthain mc Ennai Ceinselach ic Bresail 

Belaic [Crimthani filii Enna^i Censelach, filii Bresalli Belac] regis Lagenie. 

Vefl, hoc amio, Caih Oche [praelium Ochanum] secundum alios, a Lugad^ 

et a JMurchertaco mc Erce^ et a Fergus Cearbhail, mc Conal Crimthain, et a 

Fiacra Aon, rege Dalriada gestum est. (3) 

j3ttf tttt Iptf H$* Inicium regni Lugend mc Laegaire, hoc anno. (4) 

SbU tttt iTft flf Bellum primum Granearad. Coirpre mc Neill ix gialL (Cw- 

breus filius Neill novem obsidum) victor erat; in quo cecidit Finchatj (5) 

vel Filius Erce victor erat, ut alii dicunt, vel hic guin Cremtainn ic Enna 

CeinnseL [Vulnus lethale Crimthani filii Ennasi Cinselachi.] 

SiXi* tttt Itn bU JKal. Jan. v. fer. lun. xxi. Vel hic, primum bellum Graine. 

JSn^ tttt ltV% lliit Kal. Jan. vi.fer. lun. ii. Quies S. Meil, £pi. mArddachut.(JS) 

JEbtf fCCC Ixtf imfU Kal. Jan. i.fer. lun. xiii. Quies S. Cianani cui S. Patri- 

cius Evangelium largitus est. (7) 

HtU tttt Itft if. Kal. Jan. ii. fer. lun. xxiv. Quies ArCaille Epi " Man- 



(1) '^ Monu iMgh. mc» Laog. et Muredac mc Erca'* Cod. Clar. 49. Vid. not ad ann. 483, et 
Flanni Synchron. Cod. MS. in Bibl. Stowensi» cujus auctor obiit Ann. 1056« Quatuor Magistrorum 
Annales autographi ibid. referunt initium Regni Alilli ad ann. 45S. At hos Annales, etsi aCoIgano 
laudatos ut '' opus plane nobik.*' Acta SS. Prsf. p. 6. tameni in chronologicis deficere fatetur 
Flaberteus, Epist. nuncupatoria pag. 43. 

(2) la Dissert. Praelim. ex Tigemacho constat CucuUandumy vulgo CucuiHnf et Concobantm Mc^ 
Kesse^ inchoante aera Christiana floruisse, 300 annis aute tempora Finni^ vulgo Fingalf quem simul j^ 
floruisse somniavit Macphcrson ; ct Cormacum mae Airt regnasse a praelio Crinnaoy ann. 254» ad ann. 

Probi ^ Christi 277« Unde scquitur mcndum irrcpfiisse in numeris Codicis Bodleiani. Codex jA» 

Clarend. 49» habet ccvi. De regnb Dalriadce vid. Glossar. Topogr. 

(3) De pr»lio hoc Ockano vid. N. ad ann. 482, qui nostrae ssrae est 483. Consentiont in aimo 483f 
Usser. Primord. p. 1028 ; Wardy Vit. S. Rumoldi, p. 364 ; et Flakerteusy^p. ^77. 

(4) Catalog. Reg. Hib. in Append. Confer amu 507 infira, et N. ad ann. ^83. 

(5) '^ In quo cecidit Finguin fil. Erce^ et victor ut alii dicunt Crimtkan." Cod. Clarend. 49* 

(jS) Jocelin c. IS6. De «S. Mel^ primo Epo. Ardach. vid. N. ad hunc ann. • 

(7) £vin. inTriad. p.l46y et Glossar. V. Damliag, Scripsit Kienan vitam S. Patricii, Calendar.CasseU 
ad 24. Nov. in Triad. p. 217« Vid* etiam IV. Magistr. ann. 488| et N. ad hunc ann« ' 



8 ANNALES ULTONIENSES* 

nensis.'' (1) Bellum Cinnlosnadoj ubi cecidit Oengus filius Nat-frakh^ 

righ Mumhan [rex Momoniae,] ut Cuana scripsit. (2) 

Sin* tttt JfCf Kal. Jan. iii. fer. lun. ii. Zeno Augustus vita decessit. Tam sui 

Imperii annis computatls, anno xvii. mense vi. hii vi. menses et sex menses 

Marciani adduut annum quem non numerant Cronica. (3) Anastasius Im- 

perator creatus est, vel hic Cath Cellosnaidj [Praelium Kilosnadense] Se- 

cundum alios. 

ShUttttftU Kal. Jan. iv. fer. lun. xvi. Dicunt Scoiti hic Patricium Ar- 

chipm. defunctum. 

SLtif tttt ft ii. Kal. Jan. vi. fer. lun. xxvii. Bellum Srota. Rom. Eccl. xiv. 

Galasius Eps ordinatus annis vixit iii. Bellum secundum Granairet. Patri- 

cius Ar. Eps Scotor. quievit, cxx. anno etatis sue. xvi. KaL April. Ix^ 

vero a quo venit ad Hiberniam anno ad baptistandos Scotos. (4) 



(1) Manu reccntiori, vid. N. ad huncann. de Manmct Episcopis in hor. Annal. fine. 

(2) *^ Killosnaid in MagH Ferca** Cod. ClsLT. 49. i.c. in Midia occidentali. IV. Magistri ad ann. 
hunc Hiquiunt. " Atngua mc Natfraaich ri Mum do tuitim hiccath CeUosnaidh^ la Murcertach m. 
Erca, la hioUain m£ Dunlaing righ Laighen^ la haiU mc Duni<ung^ agus la hcoch guineachy* 
i. e. Anno D. 48.9) Acngus filius Nadfraich, rcx Momoniae,. occubuit in pnelio Kilosnaidy occisus 
n Murchertach filio Ercae, lUand filio Dunlaing, AlUd filio Dunlaing, ct Eochad Guineach^ 
Deinde exhibent vetustissimi poematis Hibemici distichon, quo narratio ista comprobatur. 

'* Athath craob dos bile noiry Aongus moJbthach mc Natfraoich 
" Faccbadh la HUland arath hkcath CeUosnadha claoin." 
{Occisus, ut divulsus ramui ingens arboris monumenti splendidi, Angtu laudabilis Filius Natfrachiiy 
Jacuit, (interfechis) ab Hlandoy supravadum, in prselio Cellosnadense iniquo.] 
Idem Distichon cxtat in Tigernaeho Cod. Bodl. fol. 8, col. 1, et totumpoema extat in Codice Stow- 
ense Ilibernico No.xvi, fol. 79* Ejusdemque aliud exemplar ib. fol. 132. £ique apponitur in 
marginc nota ha;c ipsius Fiuhertei manu, scripta, *' Hoc videtur esse Brogani pii, seu Devoti, 
''- opus metricum de Actibus Heroicis Regum Lagenice, a Colgano, nota 6 ad librum 2 quartas 
'* vitic S.Brigid^, ubi Aengusii Rcgis Momoniee ceedem lUando Regi Lageniae, ex Brogani sententia^ 
*' tribuit,et nota 24 ad vitam S. Kierani Sagir 5^ Martii citatum, ubi eandem caedcm socundura idem 
^ Brogani metricum opus OliUOf Ulandi fratri adscribit. Idemquc apud Ketingum in regno Lugadii 
" repetitum Olillo cam assignat." Scripsit Borganus anno 526. Wara:i Scriptores, p. 13. 

(3) Leo ii, filius Zenonis, natus ann. 469» (non 459» ut perpcram tradit Chronicon Alexandrinum) 
declaratus est Coesar, et probabilitcr Augustu», ann. 473. Pater ejus Zeno Imperium sibi vindica- 
vit ann. 474, mensc Fe\\T. Obiit 9 April 49I9 cum regnasset ann. xvii^ et men. iii. Anastasius «i 
MifTcctus est xi April 49I. Art de V, les datesy t. 1, pag. 40C. 

(40 lUfi aniiU9 cst nostras aerae 493.. Vid. N.. 



ANNALES ULTONIENSES. Q 

jjttf tttt ft UL Kal. Jan. vii. fer. lun. ix. Cath TaiUln for Laigniu ria Cair^ 

pri ic Neill [PriElium Taltinense gestum contra Lagenienses^ a Carpreo filio> 

Neill.] 

jattf (CCC tt tflf KaL Jan. i. fer. lun. xx. Vel hic Bellum secundum Granairetj. 

in quo cecidit Fiack mc Finnchada ri Laighin. [Fiach filius Finnctiadi rex 

LagenisB.] Eocka^ filius Cairpre^ victor fuit. 

SiXU CCCC Vt flf Kal. Jan. ii. fer. lun.i. Solis defectus apparuit. Quies mcCuilin 

Epi Luscan. Expugnacio Duin Let glaissCj [hodie Dmn^ vel hic Cath TaU- 

tcan. [Praelium Taltinense.] (1) 

SlXU tttt tt 6if KaL Jan.iv. fer. lun. xii. Romane Eccl. xlviii. Anastasius 

Pontifex ordinatus vixit an. duobus. (2) Mochobi noendroma [Mochobeus 

Antrimensis] quievit. Cormaci Episcopi Ardmachi heredis PatricE quies* 

Vel hic bellum secundam Granairet. 

jSbtf CCCC ]rc fitt KaLJan. V. fer. lun. xxiii. Vel hic Expugnacio Duin let 

glaisse [Duni.] Bellum Innimoir iccrich Congabhla for Laighniy [Praelium 

Innimore in regione Congabhla contra Lagenienses,] Murceartach mc Erce 

victar erat. Hoc anno, ingens terremotus Ponticam coacussit Provincianu 

Quies Cuineada Epi Lusca, " mc Cathinoda mc Cuilin.'' (3) 

jBttf CCCC JCC bUu Kal. Jan. vi. fer. lun. iv. Rom. Ecclesie xlix. SimacusEps. 

factus vixit annis xv. (4) Bellum Slemna Midi ria Cairpre mc Neill for 

Laigni. [PrsBlium Slanense iu Midia a Carbreo filio Neilli gestum contra 

Lagenieiises.] 

jattf CCCC ft ijft KaJ. Jan.. vii. fier. lun. xix. Bellum. Quies Ibair Epi. ix. Kal. 

Maii. 

jattt ID* Kal. Jan. ii. fer. lun. xxvi. Vel hic mors Epi. Ibair. (5) Taissi Bar^^ 



■^^ 



(1) De Solis defeclu hujus anni, nostrae aene 496. Vid. Dissert. PraBlim. et rArt de V. U$ daiei., 

(2) '^ Anastase».xUx Pape, f\it ordonnd Tan. 496. il mourut, dit Muratori, Tan. 498." Ib. p. 238. 

(3) Cod. Clar. 49. Dcsunt in Cod. Bodlv haec ultima^ 

(4) Hsec de Syramaco desunt in Cod. Clar. 49^ £t eonim loco legitur '' Belium in qm Mac Etct 
vktor erat, Chronologia Symmachi genuiiia est. Artdi V. ics dtitesy t. i, p. 238. 

(5) Desunt ista de Ibaro, et quas sequuntur Hibemica, in Cod. Clarend. 49« De S. Ibari Monaste- 
lio in insula Beg erinj vid. Vit. antiq. S. Abbani, Usser. p. 7SAf. Dc annulb Ibari a Praedone, cuk 
nomen Tor liebj^ Monasterio isto ablato, et postea restituto, quaedam extant ibid. p. IO62. — 
Pauca de eodem Ibaro habet author vetustus Vitae S. Brigidas, quam ex Codicc venerando Montis. 
Ca3sincnsis, et ex alio Codice Vaticano, editam habemus in Triade, p. 59Z^ c. 52. Prioris Codicis- 

C 



10 ANNALES ULTONIENSES. 

nabai Apli ocus in Soisgel do sgribh Matha suidhisgel da laim fcin dfadhbaU 

lu an. Cath Chnuic Ailbc for Laighnibh ria Cairpre vic NcilL [Reliquise 

Barnabae Apostoli, et Evangelium quod scripsit jMatthxus Evangelista pro- 

pria manu, hoc anno inventum est.(l) Prajhum collis Albei contra Lageni- 

enses gestum a Carbreo filio Neill.] 

2Xi* S) U Kal. Jan. iii. fer. Um. vii. Bellum Seagaisse^ in quo cecidit Z)/mcA- 

ienga-umhai ri Connacht. [Duach-tenga-uma Rex Connaciag.] Murcear^ 

tach victor fuit. (2) 

JStU SD iU Kal. Jan. iv. fer. lun. xviii. Cuih Droma loch mhuidhe ria Lais^h- 

nibh for ibh Neill. [Pr^elium coUis lacus flavi, Lochbuj/y a Lageniensibus 

gestum contra 0'Neillos.] 

jSm &> iii» Kal. Jan.v. fer. lun. xxix. Cerpan mortuus est Eps. Ojpemi 

Cherpain octemuir [Episcopus sedis mirabiiium, sive miraculorum Cherpani, 



titulus in Catalogo Codicum MSS. Montis Cassin. est. " Vita S. Brigidae Kildaricnsis Virginis, a 
Chilicno Monacbo IniskcltracnsisCoBnobii versibus edila." Lit. F. Num. 232. Obiit istc Kilianus 
ann. 689. Vid. Beda Martyrol. ad diem 8 Jiilii, H. Canisii Lcction. Antiq. tonu 4 Vit. S, Kiiiani, 
Surium ad diem 8 Julii, et Fabricii Bibl. Latina. Lond. 1703, p. 228. 

<1) V. Bedam de Sex iEtat. anno 493, p. 27, Ed. Cant. " Corpus Barnabae Apostoli et Evangcliuni 
Mattha?i, ejus stylo scriptum, ipso revelante, rcpcritur." Hinc constat, hanc historiam, sive veram, 
«ive suppositiam, saeculum sextum antevertisse, quod ignoravitDtf/7m. Hist. of thc Canon, &c. Lond, 

1700, p. 32. 

(2) Ex iv Magistror. AnnaL autographis in Stowensi ad ann. 499, ubi vcrba ipsa Ceannfaoladii 
in mcdium profcruntur, constat, Acheo Tiormcarna^ et Dmcho Tengtimha^ filiis Fergusii^ Rcgis 
Connacise, de Regno isto dimicantibus, Murcertacum mc Erca Connaciam invasisse, Duachum occj- 
dissc in praelio Seagsa^ prope Coran^ in agro Sligoensi,et EoganumBel, de Stirpe Htf Fiacra, Fergu* 
^ii succcssorem constituisse. 

Ceannfaoladh ashcart do derh 

Cath Seghsa hen do mnaibh fodrmir 'Jr dui^cach ahainim 

-** lio boi cru derg dar cruisigh.la duisich ingin duaich 

*^ Cath dealcca Cath mucramha agus Cath tuama drubha 

" La Cath Seghsa hi ttorcair duc tenga umha. 

^* For connachtaibh ro Sraoinn.na catha hi sin," 
Eadem habct, iisdcmquc verbis, Tigemachy Cod. Bodleian fol. 8, col. 1, lin. 33, qux Latinc, ad 
literam sunt 

Ceannfaolad Rardizans cccinit 

Prcelium Seagffa, Mulier mulicnim longe celebemma Duiscach. 

Fuit Sanguis ruber loco Musicx Duisichiae fili« Duach. 

Prxlium D(!algae, Pnrlium Mucrumhae, et Prcelium Collis Curruum, 

Cum pnelio Scagsa, in quo occisus est Duach lingux ceri-sonautis 

Contra Connachtenscs victoriuse gcsta fuere pnelia ista. 



u 



ANNALES ULTONIENSES* 11 

ajjud Temoriam.] Bellum Mhatumn la Aedan. [PrfleHum Mannense 

gestum ab Aidano.] (1) Vel hic mors Episcopi Ibair. 

SLXh ffl)t6# Mors iJrwiV/i mc Mailcon [Brudii filii Miiconis, RegisPictorum.](2) 

jailf HO &♦ Quies Epi vic Cairtinn Clochair [Episcopi Macartinii Clocho- 

rensis.] 

jahf 2D 61. Bellum Ardacorann, ocus [et] movs Lugdach filii Laegaire, et, ut 

alii dicunt, Domangart mc Nisse Eps. Conere [Conerensis] hic quievit. 

J3ilt S) &Uf Vel hic mors Lugdach mc Laegaire, ocus cath Arda corann. 

[Lugdachi filii Laegarii, et prselium montis Corann.] 

S\h 2D ty. Kal. Jan. vi. fer. lun. v. Bellum Fremonnfor Fiaghaig mc Neilly 

Failgi Berraide vic. fuit. [Praelium Fremonense contra Fiacha filium NeilL 

Falgeus Berradensis victor fuit.] 

SiXU 2D y* Kal. Jan. vii. fer. lun. xvi. Vel hic Bellum est Ardacoranny ut alii^ 

dicunt. • 

0m SD ru Kal.Jan. i. fer. lun.xxvii. Quies Bronai Epi.(3) 

Defectus Solis contigit. Nativitas S.Ciarani^ filii Artificis. Vel hic bas 

[mors] Lugad filii Laegaire. 

jatt* SD JVL Kal. Jan. iii. fer. lun. ix. Quies Erci Epi Slane. Dubtach Ep8 

Ardmacha obiit. Muircheartach mc Earca regnare incipit. (4) 

Siti*^%iiu Kal. Jan. iv. fer. lun.xx. Cairpri Daim-airg. — mc Nisiy */• 

Aengus, Eps. ConerCy quievit. 

jSltf SD fi&^ Kal. Jan.v. fer. lun Romane Eccl. L Hormisda Eps. ordina- 

tus, vixit annis ix. (5) 



(1) In Cod. Clarend. 49. mendose, " « S, Aidano Episcopo*' qui non nisi Sjpcu1o7, floruit ! Hoc 
anno jFergi/^, frater Murchertachi, filii Ercae Ardgatheliam, [Argylc] a Majoribus Ducc jRiWa in 
regnum Hibernicum evectam, sibi vindicavit. Ita Tigernach, quem sequitur Usser. Primord. pag. - 
587,609,612, 689, 1028, 1030. Jocelin, c. 137, 138, et Camden Scotia, p. 707, 682, 706. Flan. 
Butensisy qui obiit ann. 1056, Fergusii expcditionrm refert ad ann. a prselio OchanoXX. ergo ad 
ann. 503. Flan. Synchron. Codex Hibern. Stowensis, No. 1. Vid. N. ad ann. 544, infra. 

(2) Hic est Bridius scu Brudi, rex Pictorum, cujus anno ix Columba venit in Britanniam. Bed. 1. 3, 
c.3,et4. Adamn. 1. l,c. 1,1.2, c. 10, 18,22, 33, 35, 37,42. Boeth. 1. 9, fol. l66. b. et Usser. 
Primord. p. 691. Errat itaque amanuensis, et pro mors legcnda est nativitas. 

(3) " Bronini Kpi Cassil-Irra." Cod. Clarend. 49- Glossar. voce Cassil-Irra. De Eclipsi hac 
comprobata vid. Dissert. Prajl. ct Art de J\ les Dates, Ann 512, p. 62. 

(4) Pro Murchcrtach mc Erc, vid. Adamn. 1. 1, c. 7, p. 340, ct N. ubi et dc Erco Epo. Slancnsi. 

(5) " liormisdas futelu PapcTan. 514, en prcscnce du cclcbre Cassiodore, alors Consul, et Dcputi- 

C 2 



12 ANNALES ULTONIENSES. 

• 

0tt* fl) ytl. Kal.Jan.vi.fer. liin Btllum Dromadergefor Failghi [PrajHum 

Dromadergense, seu montis rubri, contra Falgios, seu Hy Falios, dictos 
0'Conor Faly.] Fiacha victor erat. Deinde campus Alidi a Laigeoeis sub- 
latus est. Nativitas Comgaill Beanchuir [Comgalli Benchorensis.] 
jam S) j:6U Kal. Jan. i. fer. lun. xxiii. Quies Darercae cille slebe cuiliny 
[Darerchae, Ecclesias de Sliabh gullen, seu montis cuUen,] die 3 Julii. (1) 
Vel nativitas Kiarani et Bellum Dromaderge la Fiacha mc Ncill for Failge 
tnbearaige inde Magh Midhe (12) a Lagenies sublatus est, ut Caennfael ce- 
cinit. (3) 

Digal dia Seacht mblian^ basi digde a cridhe, 
K. in dromaibh dergaighe, badc do eear magh Midhe. 
Vindicta post septem annos, erat ista ultiocordis, 
PrsBlium in montibus rubris, unde vastata est planities Midiae. 
SitU SD ttnU Kal. Jan. ii. fer. lun. iv. Anastasius Imperator subitanea morte 
preventus est. Major octagenario periit. Regnavit annis xxvii, mensibus 
duobus, et diebus xxix. (4) 

SitU 2D jrtlttU Kal. Jan.iii. fer. lun. xv. Nativitas Coluim cill [Columbae fun- 
datoris Ecclesiarum] eodem die quo Bute mac Bronaig [Buteus filius Bro- 
nagii] dormivit. Quies Darerce que Moninne nominata est (5) 



du RoiTheodoric pour cette clection. II mourut Tan. 52?, apres un Pontificatde ix. ans." &c. 
Art deV.ies dmtea^ p. 259*" Confer Blanchini notas ad Anastas. Bibliothecar. t. 3, p. 229. 

(1) Die iii Julii deest in Cod. BodL habetur in Clarend. 49« Vid, ann. 518. 

(2) Mttgk campus. Mille et amplius ab hinc annis, Beda et Adamnan interpretati sunt Darmagh 
quercuum campus. In J, Caesans Commentanis Magh est Magus, hinc Novio-magtUj Rotho^ 
fnagusy ct in Moyse Magh-Fhela, Gen. xxiii. 19« 

(3) Obiit CaeHnfad BLiiik. 578, uti tradunt Annales Tigcmachi et Ultonienscs. Tigemachi vcrba de 
hoc praelio sunt. " Cath droma dcrgaige/or foilgi mbeirride ria Fiackaigh mc Neiliy ocus isandsa- 
cathsin ro Scaradh a cmdh donmidkefri Laighin co huisneac, ut Cendfaeladh cecinit," &c. uti supra, 
[Prxlium Dromadergense contra Falgeum Beirigienscm gestum a Fiacho fllio Neilli, et per istum 
prselium divulba est a Lagenia ca rcgio quae pertinuit ad Midiam usque ad Usneachy ut Cendfaelad 
cecinit.] &c. 

(4) " Anastase, apresla mort de Zenon, fut couronn^ le 11 Avril49l, et mourut la nuit du 8, au 
9 Juillet 518, apres un regne de 27 ans, 3 mois, moins quelques jours." L'^rt de V, les dates^ 
p. 408. 

(5) Darerca^ ncmpe, de Citl Sleibe cuUiny i. e. de Ecclcsia Montis Gullen, in agro Antrimensi, soror 
erat S.Patricii, Jocelin, c. 50, et Evinus apud Usser. p. 825. Filius ejus lUochoy " custos erat codi^ 
cum S, PatriciiJ' Jocelin, c. 102. Restituti, alterius Darcrcct maritii fiiii erant Episcopi Sechnall 



ANNALES ULTONIENSES. 13 

iBtllf fiO jrty. Kal. Jan. iv. fer. lun. xxvi. Conlacd Eps. CUIe dara [Kildaren- 

sis, seu Ecclesise Roboreti] mortuus est. Bellum Detnea in Druimbaibh Breg. 

[Prjelium Detneense in coUibus Bregiae] in quo cecidit Ardf[al filius Conai/t 

filii iVtfiY/, Colgga mac Clueati rex orientalium, ocus [et] Alurceartach mac 

Erca victores erant. Comgal Beanchair [Comgal primus Abbas Bangoren- 

sis in Hibernia] natusest. (1) 

JJm fi[) jry* Kal. Jan. vi. fer. lun. vii. Cainec Achabo natus est (2) 

j3m fi[> ff t Kal. Jan. vii. fer. lun. xviii. 

9iXU fiD ]r]r ^ Kal. Jan. i. fer. lun. xxix. Cath in dromaibh breag. [Prselium 

in collibus Bregiae] in quo cecidit Ardgal filius Conaill Cremhtaine mc 

Neill. Buiti ic Bronaig [Buitius filius Bronagii] obiit. Vel hic nativitas 

Coluimcillc. 

SitU 3> jnr ^ Kal. Jan. it. fer. lun. x. Bellum Cainri filii Neill. Beaid Eps 

Ardcarna q. Quies S. Brigide an. Ixx etatis sue. (3) 

j3ttf fiD irirrfif KaL Jan.iv. fer. lun Johannes Romane EccL Papa li, <luo- 

bus annis vixit in sede Petri, Constantinopolim venit, qui dum rediens, Ra- 
vennam venisset, Theodoricus rex Arianus eum cum comitibus, carceris 



etAttxilius. Priorem, eodem feretempore quoavunculum ejus Patricium, in lucem editum fuisse, 
patet cx his Annalibus, qui ann. 448, aetatis suae 75, quievisse illum signiticant. SecknaU habetur 
auctor hymni cditi a Colgano, de qUo Antiquus Scriptor Hibernus, in Ilymni illius argamento, 
iuquit '' SecknaU JiUus Restituii de Longobardis^ et Darerca Sororis Patricii,fecit hunc Hymnum^ 
ct Secundinus Romanum nomen ejus. Secknall Uibemicum." Conferendus est Jocclin, c. 177, cura 
Usscrio,pag.825. Quinam fucrint Lottgobardiy aliorum esto inquirere. Longobardos in Britannia 
nullibi invenio. Apud Ptolomcum, altum Silentium ! Tacet etiam de Scotis in Britannia, quamvit 
nicmoret Taxilos. Forsan pro Longobardis kgendum est Ctankubardine. Vid. ann. 4S7« Longo- 
bardi Anglis finitimi erant in Germania. D*AnviUe Orbis Romanus. 

(1) Vid. Dissert. Prael. unde constat S.Comgatlum hoc anno natum. Hacc omnia dcsunt in Cod. 
ClareDd. 49« et eorura loco legunturquae in Cod. Bodl. habentur sub 523. Desunt in Cod. 49« 
anni 523, et 524. 

(2) In Codicibus Clarend. 49» et 42, *^ Secundum quosdam." De Canico Abbate, vu]go S« Kenny 
a quo Kilkenny, vid. Adamn. de vit. Col. L 1, c.4, 1. 3, c. 21 ; et Glossar. topogr. voce Ackadk^. 
Ejus ortum hi Annales rectius referunt ad ann. 527» obitum ad ann. 599» 

(3) Omnos,uno ore, referunt obitum S. Brigidae ad ann. xxx post exccssum S. Patricii, etsi in anno 
serae communis dissentiant* Mariamis Scotus obitum S. Patricii refercnsadann. 491, post annot^ 
XXX, excessum S. Brigide memorat. Vid* Mariani Exoerpta ex Cod. pracstantissiino Cottoniano^ 
Ntro c. V. in AppcDdice No. 1. — Atqui Patricius obiit aono 493, ergo Brigida auno 523. 



14 ANNALES ULTONIENSES. 

afflictione peremit. cs corpus tle Ravenna translatum, in Basilica B. Petrii 
sepultum est, post duos annos, et ix m.ses, et dies xiv. (1) 

Sltlf 2D n &♦ Kal. Jan. y. fer. lun Dormitatio Sce Brigide an. Ixx etatis; 

sue (2) Aill. Eps. Ardmach quievit. 

Zn, BDf Xt tfU Kal. Jan, vi. fer. lun Nativitas Cainnich Achabo. Mors //- 

laind mc Dunlainge, ic Enna nead^ ic Bresail b. bellaige Regis Lagenie. . 

Anno Regie urbis Constantinopol. condite cxcvii. Justinus Imperator Jus- 

tinianum ex sorore sua nepotem, jamdudum a se nobilissimum designatum, . 

qq. Regni sui successorem creavit Kal. April. Ipse vero iv ab lioc mense 

vita decessit, an. Imperii ix, mense v. (2) Pausa S. Ailbe. (3) 

SiW* E> )ty 6U» Kal. Jan. vii. fer. lun. xxiv. Felix Roe. Eccl. Eps. sedit annis- 

iv, m.sibusix, diebus xiv. (4) Belium CineiCy et Bellum Atha Sighejor- 

Laighniu [Vadi Lemui*um contra Lagenienses.] Murceart mac Erce yictoT . 

fttit. Vel hic dormitatio Brigide, secundum librum Alochod. (5) 

jam JD yy lltttf Kal. Jan. ii, fer. lun. v. Nativitas Colmain JBWcc [Colmanni-a 

maculati.] Benedictus Monachus claruit. . 

;3tlf 2D tv iv^ KaL Jan. iii. fer. lun 

jam 2D rWt Kal. Jan. iv. fer. lun Corpus S. Antonii Monachi Divina 

revelatione repertum, Alexandriam perducitur, et in Ecclesia S. Johannis 

Baptiste humatur. 

jam ffi) j:t:x U Kal. Jan. v. fer. lun. ix. In hoc anno Dionisius Pascales 

scripsit ciclos, incipiens ab anno Dominice incarnacionis dxx, qui est Di- 

oclesiani ccxlvi. (C) 

SiXU 20 ncy iU Kal. Jan. vii. fer. lun. xx. Bel. EibUnde ria Muirceartach mc 

Erce ocus Cath muige Ailbefor Laigniu^ ocus Cath aidne for Connacht^ ocus 



(1) Johan. 1. Papa crcatus ann. 523. tenuitS. Sedera 2. an. etp mcnsibus. Art de. l\ lcs dales, 
1. 1, p. 239. (2) Vitl. supra ann. 523. 

(2) Justinus i obiit ann. 527, post annos regni ix, et dies21. Art de V.les dates. ib. 

(3) In anno obitus S. Albci conveniunt Innisfallenscs. Vid. N. in finehor. Annal. 

(4) relix iii, Johanni i, suffectus ann. 526, scdem tenuit ann. 4, mens. ii. ib. 

(5) Lcge Mochtcc pro.Mochod ut in Adamn. Proif. 2, et in Cuminei Nita Columba^ c. 2, in Triad. 
p. 329. Vid. ann. 527, et 534, ubi vocatur Macutemis, 

(()) Legc — Dxxxii, quiestDioclesianiccxWxn. — Ita TigernachCoi\.Vio({\. fol. 8, Col. 3, et Diowj^^w.? 
ipse inciuit ** Kos a ccxlviii anno ejitsdem Tyranniinchoantcs*' Dionysii Epist. 1. cdit. Pctav. in Ap- 
pcnd. opcris de Doctrina Tcmp. p. 874, ct Dissert. Pra^lim. 



ANNALES ULTONIENSES, 15 

^Cath alnuighe, ocus K. Cinneich for LaigniUy ocus orgain 7ia cliach ocus K. 
Mtha Sighe, Muixeartach vic Erca vic fuit. [PraBlium Eblincnse a Murcer* 
tacho filio Ercae gestum, et Praelium Campi Albei contra Lagenienses, et 
yrselium Adne contra Connacienses, et prajlium Ainuighc, et praelium Cin- 
neich contra Lagenienscs, et depr^datio regionum Cliach, et proilium vadi 
lemurum, Murcertach filius Ercse victor fuit.] (1) 

Zn^ 3D Jtyy iiU Kal. Jan. i. fer. lun.i. Demersio 3Iuircertaig, filii Erce, in 
<loho pleno vino, in arce cletig, [sletty] supra Boin. (2) Quics Ailbe imle^ 
€ha Ibair. [S. Albei Abbatis Imlecensis Monasterii S. Ibari] Bonifacius 
Jlomanus Eps, sedit annis duobus, diebus xxvi, sepultusque est in Balica 
B. Petri Apli. (3) 

Zn^ SD TVt itif Kal Jan. li. fcr. lun. xii. Dormitatio Mocta discipuH Pa- 
tricii, xiii Kal. Sep. sic ipse scripsit in Epistola sua *^ Macutenus peccator 
presbiter, S. Patricii discipulus, in Dno. salutem." (4) Bel loch Ara moirt 
^it daimb. ria Tuatal Mael garb for cianachta. (5) Cath aiblinne ria Mur^ 
ceartach mc ercajhr Laigniu. [Praehum lacus Arae magnss inter duo flumina 
gestum a Tuathaho Maelgarb, rege Hiberniae contra Cianachtenses. Pra> 
lium Eblinense a Murcertacho fiHo Ercae gestum contra Lagenienses.] 
J3tu 3D yjry &♦ Kal.Jan.iii.fer.lun.xxiii. Huc usq. Marcellinus perduxit 



(1) Pro Eblint et Mvige Ailbe et Aidne et Alnmghe, &c> &c^ Hic semel, et ^^ro seinper observo re- 
«currendum essc, ad Glossar. Topgr. Pro ** for cennacht*' Cod.Clar. 4-9, habet contra Celmanenscs^ 
tnendose. Pnelium vadi lemurum deest ibid. Concordat Codex Bodleianus UHoniensiuni hor 
solum cum Tigemacho, et iv Magistris, sed etiam cum Ceandfaeladio cujus hoc distickon cxtut i% 
•eorum Annalibus in Bodleiano^ et Stowense, 

** Conadh dona Cataibhsin at beart Ctndfaoladh 

" Cath Cinneichy Cath Almaine^ ba haimsir airdc. aimre 

" Orccain Cliach, Cath Aidhne, agus Cath Maighe Hailbe.'* 

Praelium Cinnech, Praelium Almain, t^mpus erat arduum discordiis. Straqcs Cliachcnsis, PnB- 

lium Adne, et Praelium campi Alb. Sicut de praeliis istis cecinit Cendfaolad. 

ifl) Tigernach inquit, " Anno 533 badugh Muirceartaig m, Erca atel chuvia fna aidche Samhntt 
•cmullach Cletig uas boind, [Dimersio Murcertagi filii Ercae in dolio vini, in vigilia Festivitatis 
Paganorum quod Samhin dicitur^ in arce colHs Cletig supra flumen Boin.] Eadem haljonl iv Magis- 
tri, Amborum Annales in Bodleiano, et in Stowensi, provocant ad testimonium vetustum et prcjpe 
a^quale CendfaeladH, cujus ipsa verba adducunt. 

(3) Boniface ii, successeur de Felix iii, fut ordonn^ TaiK 530. II mourut Tan. 532, suivant Bianchiniy 
«t Pagi.'* Art de V. les dates, t. 1, p. 240. (4) Vid. not. ad ann. 527. 

(^) "y/ Tuathalio Maelgarb, mac Cormac Caet^ mc Carbre^ mc NeiL*' Codv Clar. 4^» 



I6 ANNALES ULTONlENSES« 

Cronicam suam. (1) Mercurius qui et Johannes, natione Romanus, Ra- 
nianeEcci. Eps. sedit annis duobus, m.sibus iv, et d. vi. Sepultus est in 
Basilica B. Petri Apli. (2) Perdicio panis. Aill. Eps. Ardmach obiit. 
Vel hic badhadh M. certaic ic Erca, [demersio Murcertachi filii Ercae,] 
secundum aiios.. 

Sln^ fiD fXt ftif Kal. Jan. v.fer. lun. iv. Bel. Eibline niontis [Praelium mon- 
tis Ebliuensis] Tmthal Mael garb regnavit an. xi^ (3) Vel hic dormitaJtio 
S. Moctc. 

Sin^ 3> tfji iiiu Agapitus natione Romanus, Rome Eccl. Eps« sedit m.sibus 
xi, dieb. viii, et in Basilica B. Petri Apli sepultus est. xxvi dies Boni^ 
facii, et iv Menses, et sex dies Mercurii, et xi menses, et dies viii Agapiti 
efficiunt annum, et iv menses^ et x dies. BelLum Cloenlocha^ ubi cecidit 
Maine ic Cerbhail. [Maine filius Cerbalii J Mors Comgaill mc Domaingairt^ 
XXXV anno regni.(4) 

jatU fi[) ywr tuiu Perditio panis^ Bellum Loch Air [Lacus Arra?.] Tuathah 
Maclgarbh victor erat, ut alii dicunt. Silverius, natione Romanus, sedit 
anno uuo, mensibus v, diebusxi. (5) Conf......^...(&) obiit. 

jam fl> jryjr ijr* Nativitas S. Gregorii, Rome. Vigilius natione Romanus,. 



(1) Chronicon MarceUini incipit ab ann. 379» ubi desinit Chronicon S. Hieronymi — Elxplicit ad 
ann. 534, sub iv consulatu Justiniani, et annp viii sui Imjieni. Sditum est. ab Antonio Scboon^ 
bovi, posteaa^J. Scaligero, sed melius a Sirmundo An» D. 1619. 

(2) Jean ii« surnomme Mcrcurius, fut ordonn^ Pape ran..533 le 22. Jaa. U mourut Tan. 535, 1« 
27 Maiy apres avoir tenu le S. Siege 10 Mois, 19 Joqrs. Art de V. les daies^ t. 1. Agapit fut 
ordonn^ le 3 Juin 535, ettint le S. Siege 10 Mois, 19 Jours, et mourut le 22 Avril, de ran536' — ib^ 

(3) *' Aniraosus, seu AnamQhodhy Episcopus Kildarensis qui obiit juxta iv Magistr. ana. 9S0, in- 
quit/' '* Anno xxx, post obitum S. Patricii, regnantc in Themoria Regum Hibernisp Murchiarta 
mac £rc cui succestsit iu Regno Tuathal Moelgarbb, obiit S. Brigida. Vit. S. Brigidse in Triad. c. 

99, p. 562. 

(4) Cod. Clarend. 49 habet. " Mors Comgaill mc Domaingairt ri AlbaW manu reccntiore, s«d 
recte. Comhghall enim, filius Domhangardiy filii Feargusiiy filii Ecici^ filii Eochodii Muinreamhair^ 
dc semine Conarii n Regis Hibemia?, patri Domhangardo successit, Rex Scotorum Albanise, cui 
successit frater ejus GoAAra», filius Da»ftogflr(/i. Vid^infra ann. 541, 544, 559- Varios ei tri-» 
buunt annos« ex variis Codicibus, hi Annales ad ann. 537, 541, 544, 557 y 559^ ct 579» Obitum 
ejus refert Tigernach ad eundem ann. 537. Cod. Bodl. fol. 8, colum. 4. 

(5) Silverius, juxta Pagium» ordinatus Papa Ivii die 8 Junii, anni 536, obiit dic 20 Junii, aiini53&K 
Vigilius t*i suftectus, obiit Syracusis, anno 555. Art de V. ies dateSy t. 1, p. 241. 

(6) llic dcsunt qu«edam litene in Codicibus BodleiunO; et Clarcudonii^nisx 



ATJNALES ULTONIENSES, 17 

Eps. Romane Ecclesie, seclit an. xiv, mensibus vi, diebus xxii. Siracusiis 

defunctus, via Salaria sepultus est. 

flltlf S> ]p! tf Mors Comgaill %c Domangairt [Comgalli filii Domangart.] Al- 

beus pausat. 

ail* ID yl xU Bellum tortan ria LaigniUy [Pra*lium Tortan, gestum a La- 

geniensibus,] Ubi cecidit -^^ic Erce^ filius Aill. Molt. Bellum Sligidc^ fSli- 

guntinum] ubi cecidit Eogan Bel rex Connacht, Feargus, et Domhnall^ 

duo filii mc Erce victores erant, et Aitwiire mac SetnOj et Nimiend mc 

Setni. (1) 

j3tlf &) Xl iiu Tuathal Maelgarb jugulatus est, an Greall.-alta, la Mael- 

morda |]apud Greallach alta per Maclmordumj cui successit Diarmait mac 

Cearbhail Rex HibernisB.] (2) 



(1) De Eogan Bel Rege Connacise, V. not. ad ann. 501, quo Duachtengauamha^ Rex Connaciue occisut 
est. Eogano succcssit filius ejus Alildus Inbhanda^ cujus obitum in praelio Citconerense, reterunt 
Iv MagUtri ad ann. 544, at hi Annales, melius, ad ann. 549* De FergusiOj et Domhnaldoy liliis Mur- 
cbertachi mc Erca agit Adamnan, fere cosevus, 1. 1, c.7. unde constat utrumque Pnelto Moinmoremt 
interfuisse A. D« 563. Annalium Hibemicorum cum Adamnano, Broganopiojet Ceannfacladioconscn-' 
sus, Regum Connacia^ LageniafMomonue^etHibemice totius, nec non et Rcgum Hibemorum Albanur^ 
ct Insulamm,seiiem prodit vere venerandam. Vetustas istomm Regum Historias Uibemicey etmcfrice 
sseculo vi scriptas, cital Tigemachy quarum disticha nonuUa hinc inde profert inteliectu diflicillima. 
£xtat ctiamnum in Stowense, opus metricum Hibernicum, Wara:Oy et Usserio penitus ignotum, 
.qnod Oildas na naomh ua Duinn, Poeta Hibcrnensi:», scripsit de eodum argumento ante ann. Il60,in 
•quo ad vetustiora monumenta appellat. Broganus, Sasculo vi. et Ceannfaoladh vii, pariter ad ve- 
lustiora provocant, eorumque disticba a Tigcrnacho citata, cum Codicibus Stowensibus ita cullimant, 
tit nullam pnebcant ansam de eorum veneranda antiquitate ambigendi. — Vide Codices Hibernicos 
Stawenses No. i, ii, iii, &c. usque ad N. xvii, — Dc Fergusio et Domhnatdo, filiis Murchertachimc 
Erca Regis Hiberniae, vide plura, in notis ad annos 512, et 549, in bor. Annal. finc, ct infra ad 
ann. 560. Pro variis lectionibus diversorum Codicum, vide quae dicta sunt in Dissert. Prcclim. 

(2) Omncs antiqui consentiunt Tuathalium Maelgarb mc Cormaic caich mc Cairpre mc Neili, Sex- 
tum a Niallomagno Hibemias Regem, interfectum fuisse anno 543, qui est sqtx communis 544. Vid, 
Tigernach Cod. Bodl. fol. 8, coL 1. Intcr recentiores consentiunt melioris notae scriptores, Flahcr» 
ieus p. 430, et Usserius Primord.p. 1139* Ei succestit eodcm anno Diarmitius 1. Cearveolii 
£lius, annis xxi. Dc boc Diarmitio pauca.extant in antiquissimo Codice Vitae S. Columbae quem 
Usserius edidit, a Stephano Vito communicatum, Primord. p.902, etin antiqua vita Finiani Ciunar" 
densis, quam ex Johanne Tinmuthensi ediditCffpgrorfttf, ex qua suam hausit Colganus. Idemque est 
Bex Hibemiae qui Cierano filio artificis, Ciuan mac nois^ et insulam Ahginam, cum centum cellis in 
Midiay.et Breagh-muidy seu Magh-Breagy dono dedit, uti tradit Codex vetustu^ Njunanensis ajpud 
fJsser. Primord. p, ^57^ et 1064. 



18 ANNALES VLTONIENSBS. 

J3tt» SD fl Itr» Kal Jan. i. fer» lun. it. Mortalitas prima que dicitur Ucf' 
Jedj in ([ua Mobi clarainneach [Mobeus claudus]^!) obiit, Vel hic, IVIor^- 
Comghaill ic Domangairtj ic Fergusa CeartlK^ly ic Conaill^Cremtain, ic 
Neill naoi giallach. [Comgalli, filii Domangarti, filii Fergusii Cearbealiiy 
filii Conalli-Cremthan, filii Neilli noveip obsidunfu] (2) Diarmait regnare 
inci])it, secundum librum Cuanac. Vel hic, nativitas Gregorii^ 
jain 3D Vl 6* Kal. Jan. ii. fer. lun. xiii. Daire Col. cille [Civitatas^ vel Mo:- 
nasterium Roboreti S- Columb^, bodie Derry\ fundata est, 
SiXU D %\ 6if Kal. Jan. iii. fer. lun. xxiv. Bel. Sligide [Praelium Sliguntirr 
niuii) in quQcecidit Eogan-belj et Domhnall^ secundum alios. 
Sln, 3> fl iuU KaL Jau, iv. fer. lun. v* Duac Abbas Ardain^cha, da ml (3) 



(1) Tigemach inquit — " Kal. Jan.ftr. I. anna po9tqwtm Papa VigUias obuty Mortaiitas magna guc^ 
Blefed dicitur^ in qua Mobi clairinach^ cui nomen est Eerchan^ a Brechano Poeta obiit." Cod. Bodl. 
Rawl. 488, fol. 8, col. 4. Dc Poeta Hibemense Saeculi vi,. vid. Adamnan. 1. 1 ^ c. 32. 

(2) ComhgaiH genus diverse» et mendose, exhibetur in codicibus Clareudonianisy. et Bodleiano;. 
accuratein Tigemachoj et iv Magistris, Filius enimerat Domhangardi, filii, non Fcargvsii Ceaneolii^ 
ut isti tradunt, sed Feargusii mormc ErCy qui frater fuit Loami, et filius XVict, filii Eochoidh Muin* 
reamhair, filii AengusU Feary filii FcargusU Ulady filii Carbrei Riada [de quo Bed. 1.1, c. 1.] filii 
CoHorii 2, QLegis Mibcrnix anno 212, — 215, ut in Dissert. Prselim. accuratissime demonstratum est.. 
Porro-JioTi est cpnfuRdendus Erc, pater Feargusii, cum Erica filia Loarni. Ilaec, bis nupta, Murc" 
iachoy Nialli magni,ex Eogano filio, nepoti,genuit Murccrtachum mc Earca^ Regem IJibemisede.quo 
8upra,adann« 512, 519, 532> et 533. Postea nupta Feargusio^ Conalii-Gulbani fiiio„et priori^ 
mariti patrueli, filium edidit Sednaeumy patrem Anmirechi Rcgis Ilibernise, de quo vide infra ann^ 
572, et 575,. et FeidhUmium S. Columbac Hiensis Patrem, aiiosquc dc quibus extat vetustum tetrar»- 
tichoD bi? verbis iu Codice Stowense, No. xvi, et in Flahertco p. 430. 

<^ Cethre mc la muireadhachy Fri heairc ha siiocht saor^ 
'* Fcaradhach agus Tigearnachy Muircheartach is Maon^ 
** Cethre mc la Feargus go nearc gcubha ccendna 
** Breundam agus Lugitadhj Fedhlim agus SendnaJ^ 

AI> LITERAM. 

Quatuor Qlii Muiredacii ex Earca, genus erat nobile^ 

Fearadach et Ti^eriiach, Murchcartach et Maou 
, Quatuor filii Feargusii ex Earca nati eadcm 

Brendan et Luga<l,. Fclim eL Sedna fuere. 
De Feargusio magno^ fiiio Erici, et fratre Loarni^ vide supraad ann. 5^1^ quoComhghalt mcDomkaih*^ 
gaird rex Hibernorum Albanix obiit, et Dissert. Prsulim. ad ann. 503. 

(3) Coila-Uas regnum Hiliernise sibi vindicavit circaann. a*ra5 communis 320, ut ex Tigcmacho, in 
Dissert. PnElim. manifestum est. Eamaniam Rcgum Ultonire Regiam, excitante Rege Hibemiar 
Murtdach-Tiracy cvertit anno D. 324> vel, ut f lahcrteo placct, 3^79 quo, abacti» ultra Gienrigiam, 



ANNALES ULTONIENSES. l^ 

• 

Colla Uais ' [de Stirpe Callse unsii) quievit. Cluana mac nqis fundata est; 
•vel hic Bellam Tortan^ et Bel. Sligide. (1) 

Znf 2) jrf fltttf Kal. Jan. vi. fer. lun. xvi. Dorniitatio Ciarain mc an tsaoir 
(Ciarani filii artifieis] anno xxxiv etatis sue (2) Tigernach Cluana eois. 
[Abbas Monasterii CluansBois in agro Monacbann.] (3) Mortalitas magna 
iii qua isti pausant Colaim nepos Cramtain^ an Mactail Cillecuilind. 
Columba nepos Crimthani, Mactalius Abbas Kilcullensts.) Vel hoc anno 
Tmthhl Alaelgarb ]\i^\i\vX\i% ^mt {^) Simheall mac Ceanandain^ Ab Cille- 
dch drumfoto ocus Columinn si Cealtra. (Sinchellus filius Cenandani, Ab- 
bas Ecclesiae de "Drumfodda, i.e, de coUe longo, et Coliimba Monasterii de 
Innis Celtra. (5) 

jElllf 2) ]tf V* Kal. Jan. vii. fer. lun. xxvii. Bel. Cttile cdnaire i ceru. u. cec. 
AilUnbanna ri connacht^ agus Aed Fortobol^ a bratharj Fergus agus 'Domh^ 
nall •/• da mac Muirceartach mc Erca. [Praelium Cillconarense, inter occi- 
dentales, ubi cecidit Aliinbanna rex Connaciae, et Aed Strenuus frate r^ejus. 
Fergus et Domfanaldus, duo filii Murchertachi filii Ercaej victores erant 
Vel hoc anno quies Tigernachi. 

J3tl* S& t KaLJan.i. fer.lun.ix. Quies Davidis filii Guaire ic Faranain 
Epi Ardmache. (6) 

jjttf ©f i Kal. Jan. ii.fer. lun Bellum Cuilne, in quo cecidit Corcu ochc 

Mumhan [e^rcitus regionis Corcuochensis Momoniaej oratiohibus Itae 

Cluana. [S. Itae Monasterii Cluanensis] Mors Fotait^ filii Conaill. 

3ttf fi> f it Kal. Jan» iv. fer. iun Mors Eachaich mc Conleid'ri ul; (j) agus 



•et Neachum lacum, antiquis UltoniaeRegibus,dictis clan Ruidhrigk, amplam ditioncm, a lacu Ncach 
ad austnim, Orgielliam dictam, Anglis Uriel, sibi et posteris comparavit. 

(^l) Mcndosa sunt quae, sub hoc anno, scquntur de beilo Torta/iy in Cod. Clarend. 49« nam- filius 
Ercse non potuit esse filius Olilli Molt. Regis Hiberniae, 

(2) Cod. Clarcnd. 49 habet " ann. xxxvii ctat sue" ubi vii mendose ponitur pro iv. Sciibebant 
Hiberni numerum iv sic iiii, unde dillgenti opus est attentiune ne numeri iv accipiantur pro vii e^ 
vice versa. Mendosa pariter sunt quae in Cod. Clarend. 42 habentur " Anno vii, postquam Cluau* 
macnois construere cxpit'' ubi vii mendose legitur pro 1. 

(3) Lege ** quievit. "v'id. infra ann, 54'9. (4) Vid. supra, et melius ann. 543. 

(5) Annales iv Magistror. referunt obitum Columba» istius, recte, ad ann. 548. M S. in Stowense. 

(6) Codex Clarend.49 subjungit "cf Legatitotius HibemiaT quseverba desunt in caetcris codicibutf 
Bodleiano, et Clarendoniano 42. 

(^ ^ A quo omnes EackackU in UltmMT Cod. Clarend. 49- Vid. infra ann. 557. 

d2 



20 ANNALES ULTONIENSES. 

moTsBic mc Deichi ; mors CrOumtain mc Briuin. [Mors EacliachH fflfh 
Conlcdii, RegisUitonisejetinors BeccifiliiDechui. (1) Mors Cripithani filii. 
Briuini.] Sic in libro Cuanac inveni. Reliquie Patric do tabhairt iscri/h 
icinn tri fichet bl. iar netsecht pr. la CoL Cill. tri minna uaisle do Jagbhail 
isinadhnacal •/* in coaeh, ocus iloiscela in d aingii^ ocus clocc inoiikachta^ 
Stimhl so rofagail in taingel do Col. Cill in iil minna •/• in coach do Dun, ocus^ 
clocc iu aidechta do ardmachuy Soiscel inn aingil do Coluim cilleJeitL is aire da 
garar Soiscel in gingil de^ar is a laim in aingil arroet CoL CUl he. [Reliquiae 
Patricii tran^slatse in Scriniuni, post Ix annos a Patricii obitu, per S. Colum- 
bam. Tres reliqui® magni^ pnEtii inventas in ejus sepulchro, i. e. Phiala, Evan- 
gelium Angelicum, et Cymbalum, seu campana admonitoria. Hoc autem; 
moda ordinavit Angelus S. Cohimbae cill ut distribuerentur. Phiala Duno^. 
Campana Ardmachae, et Evangelium Angelicum sibimet ipsi. Ideo autem 
Evangelium Angelicum appellatur, quia e manu Angeli id accepLt Columba. 
Cill.](2) 

j3m fl> I !«♦ Nativitas Lug mc Cuochae^ [Lugadii filii CuocBae.] Pestis^ 
que vocata est in SamthrosCy i. e. Lepra. (S) 

Hn* JBE) l Itif. Cathal mc Fergusa Eps. Achidcinn obiit. (4) Colman mar mcr 
Diarmata dergy ic Fergusa Cerbheoil, ic Conaill Cremtaine^ ic Neill ix n? 
gialL [Colman magnus, filius Diarmitii rufi, filii Fergusii Cearveolii, filii 
Conalli-Crimthani, fiiii Neill novem obsidum] queni Duhsloit jugulavit. (5); 
Ecclesia Benchuir fundata est. (6) 



(1) " Dc obitu Becijilii Ddcuiy IV. Magistror. Annal. ad ann. 557 inquiunt. " A naoi decc da 
Diarmaitty S. Dec tnc De^faidh oirderc, decc." i.e. [Diarmitii Regis ann. ip, S. Becy filius Pe, Pro- 
phcta celebris, dccessit.] COncordant Martyrologia, Tandactense^ DungallcMe^ Marianiy etil/a-^ 
gvirii. Triad- p. 450, num. 59* 

(2) Rcliquiara Coach roeroorat Propbttia Calyeni Hibeniice scripta, vid. Bibliothecam Hibemico Cot- 
ton. Vespasian E. ii. MS. in Slowense. Calyenus Saeculo 7 ftoruit, vid. Vit. v. Columbae, Triad. p. 
391* '* Extant apnd me ejus acta, Patrio sermone scripta, [inquit Colgan] in quibus multa leguntur 
de prophctia hicmemorata" (yDonnell, qui vitam Culumbx Ilibcrnice edidit anno 1520. " Ex- 

tant^ inquit, Cullino attributi Hibcrnici versus." Triad. p. 391. Dc Cymbalo S. Patricii, vid^ 

Joceliny c. 140, et 173, et ETinum, Triad. p. 138. De Evangeiioy vide supra ann. 488, et Dis-^ 

sert. Prselim. Ex his constat Patricium obiissc anno 493. 

(3) Concordatin \oce Samthrosc, tt in anno, Tigemachi Codex Bodl. fol. 9>col. 1, lin. 20. 

(4) Vid. Giossar. Topogr. voce Achadhcinn^ et iv Magistror. Annal. ad ann. eundcm 554. 

(5) " Dubshnf deest in CodiceClarend. 49- Tigemach inquit — " Kal. 1, Juguiatio Colmain ma^- 



ANNALES ULTONIENSES* 21 

3m 2> l 6f Kal. Jan. vii. fer.lun. iv. PelagiusnationeRomanus, sedit annis 
xi, (liebus xviii. Sepultus est in Basilica B. Petri Apii. (1) Mortaiitas 
luagna lioc anno, i. e. in Crom. Conailly i. e. in buidhe ConailL (2) 
jatl* ffi) I &<♦ Kal. Jan. ii. fer. lun. xv. Mors Fiachach^ nepotis Ibdaigy 
regis Ulad. 

flfttf 2D I 6iU KaL Jan. iii.fer.lun.^xxvi. Jugul. Colmain moir mc Diarmata(S) 
Cena Temra la Diarmait mc Cearbhail^ agus fuga an. flm. maelcon [Jugula- 
tio Colmanni niagni fiiii Diarmitii. Comitia Temorensia habita a Rege 
Diarmitio filio Cearvalii, et fuga ante filium Malconii.] Et mors Gabrain 
mc Domangairt. (4) Brendinus Ecclesiam iu Cluainferta fundat. Morsv 
Etach Conlait regis Ulad. Mors Big ic De. 
3llt SD I ^iiU Ecclesia Benchair fundata est. (5) 



mc Diarmata inc. ru^suo o Dubslait h. trena do Cruiineachoibh'* Cod. Bodl.fol.9, col. 1, prope 
finem, et iv Magistri. ad ann. 552. — " A cctair decc do Diarmait, marbaidh Cohnain moiry mc Di^ 
armata in a carpat, la Dubsloit hua Trena do chruithrechoibh. Feis Temra do denamh la righ er 
Diarmaitt mc Fergusa ceirbeoil*' [i. e. Anno xiv Diarmitii, occisus cst Colman magnus filius Diar- 
mitii in curru. suo, per Dubsloit Hua Trma de gente Pictorum.] Tertio abinde anno, Tigernack 
inquit " Cena postrema Temrach la Diarmait mc CearbaHi^ bassGabrain mc Domangairt righ Albain.'^ 
[i. e. Comitia postrema Temorensia habita per Diarmat filium Cerveolii Regem Hibernise. More 
Gabhrani, filii Domangarti, regis Albanis.] 

(6) Fundatio Ek:clesiae Benchoremiis in Hibemia melius refertur ut infraad ann. 558,.ser2e com* 
niunis 55% uti notat Usscrius in Indice-chronologico ad annum istum. 

{!) Pelagius Papa lix Vigilio, post tres menses, die Aprilis l6 anno 555, suflfectus, obiit dic I 
Martii anni 560, post Pontificatum annorum iv» mens.x,.dier. xiv. Art dc Ver.lesdates, Ul,. 
p. 243. Itaque, pro ann. xi. in textu, lcgendum est ann. iv, m, x. d. xvi. 

(2) Hanc mortalitem nolant CBrien^ in Vocabulario Hibernico voce Conaillr et JJhxoydy in Archas- 
ologia. Tigemachi verbasunt — ** K. vii mortalitas magna H' in Crom Conaiii /. tii buidhe ConaiU^* 

foL 9, col* 1. IV Magistri inquiunt '* mortl. dar bo hainim an Cron chonaiily agus ba hiside an 

ched buide Connaili** [Mortalitas appellata Cron-conally quae fuit prima flavaConalL] 

(3) Vidc supra ann. 554, quo Colman occisus est. 

(4) Gaurani Regis Albaniae obitum ex Tigemacho supra notavi not. 7> ad ann. 544-. Plura de in-» 
choato Scotorum ^/6(ini<r imperio, dictasunt ad ann. 503, et 544. Fiaherteus recte scripsit Gau' 
ranum Comgallo fratri successisse anno seras communis 558. Ex dicendis ad ann. 559 patebit 
Gauranum duobus tantum annis r^nassc,. et Flaherteum mcndose Tigemachi verba protulisse p. 
473, itcraque, cx Fiaherteo, Pinkerton Hist of Scotl. v. 2, p. 112. Vide infraann. 559. Heccuti- 
orura errores indicarc,. et refellcre volumcn exigeret. 

(5) Hoc anno, aersB nostrse 559» Monasterium celeberrimum Bcnchorense in Hibernia a Comgalla 
fundatum fuisse, demonstrant vcrha, Jocelini c. 98, iy Magistror sid ann.600, et not. aJhunc anir^ 
iii horum Annalium fmc. Balccus Dritaanicum Bangor ab Hiberuico nescivit distinguere, eumqu^. 
sequitur Pitsams.. 



2i ANNALES tJLTONlENSES^ 

Sin* 2) l iX* Feis Temhra la Diarmait^ agus mors Gabrain t Dcmaingairt^ 
S. al. Calh Culcdreimhtie. [Comitia Temorensia habita a Diarniitio, et D^ors 
Gaurani filii Domangarti, secunclum alios. PrsBlium Cuiedrevnense gestum 
est.] 

J3ttf S) IjTf Vel hic, bel. Cuiledremhney for Diarmait mc Ccarbhail. [Pra*- 
lium Culedrevnense contra Diarmitium, filium Cearvalii, gestum est.] UW 
tria millia ceciderunt Fergus agus Domhnaill da mc ic Erce agus Jin^ 
mireic Setui^ agus Nainnid mc Duach vic. er. agus Aed mc Each Tirmcarna^ 
ri connacht, p. orones col. c. vicit.(l) Bel. ChuHe-inusen. [Fergus et Dovnal- 



(1) PnElium boc gestum est anno aera oosJrjE 56i. Vid. Dissert. PnBliin. de Chronologia S, 
Columbce, et Adamnan 1. 1, c.7 Triadc p. 340. Undc sequitur Prielium JMoinmorcnsc gestum esse 
anno o63f quo Columba disccssit ex HiberJiia. De pra^Iiis Cuiedrevneme et MoinmMeinte vid. plura 
in notis ad ann. 560, et 562, unde manifestissimi erroris convincunturii qui obiium Diarmitii Uegis 
rcferunt ad ann. 558, cum certo constet obiissc anno 564. Tigernachi dc pra:1io Culedrevne verba 
notauda sunt — ** K. 1. Cena p. t rema temrach la Diarmait mc CearbailL BassGabrain mc Doman» 
gairt r. Atban Teiched di Albanchaib ria mbruidi mc Mae/con r. Cruithneck. Bass Cumati mc Aeda 
me Each Tiimcarna la Diarmaid mc CearbaUl. Fergus ocus Domhnaill da mc Muircertaig mc earca 
iDCUS Ainmire mc Scdna ocns Nindig mc Duack ocu$ 4ed mc Eack tirmcarna r, Connackt victores erant 
per or. oin Col. Cii." — [Kal. Januatiisin feriamprimamincidcntibusComitia postremaTemorenHia 
habita fuerc a Regc Diarmitio f|fio Cearvaolii. Mors Gaurani filii Domangardi Regis Albanise. 
Albani in fugam conversi per Milconem rcgem Pictoruin. Mors Curnaniy filii Aedi, filii Eachi 
TirracamoB, regis Connacitc, per Diarmitium filium Cearveolii. Fergits et Dovnall, duo filii Murcer^ 
tagi, filii Earcae, et Ainmire filius Sednii, et Nindig filius Duachi, et Aed filius Eachi Tivracama?, 
rex ConnacioB, victorcs crant, per orationes S.Colurab^e.] — Postea citat quaedaiu disticha poematis 
a S. Columba scripti de eodem prrclio ; ac ddnde inquit ** Fraockan mc tetiusain i se dorinni inairbe 
ndruadk do Diarmuit Taatan, mc Detnain, mc Sarain^ mcCormaiCy mc Rogain i se ro la inairbe druadh 
darackennJ* [i.e. Fraochan filius Tenusani causa fuit expulsionis DruidaTum })er Diarmitium. 
Tuatan filius Demanl, filii Sarani, filii Cormaci, filii Eogani, fuit cpii Dmidarum expulsioni praefuit 
postea. Eladem tradunt iv Magistri, iisdemque verbis, Ccduraba* poema et disticha paritcr proferen- 
Jes. Adjungunt causara pra^lii fuisse ** kiccionaidk marbtka Curnain mc Aodka mc Eatkach tiorm 
carna foi faosamk Coloim cille do ratsat clanna KcU an tuaisccirty agus Connackta na cafksin cula 
dreimknc don rigk do Diarmait, agus beos imon cclavinbrcitk rucc Didrmait ar colom cille im liub, 
Findcn ro Scriobk colom cillc gan rathug. dfindcn dia n deacKsatt ireir n diarmata go ro cviccert. 
diarmait an mbreitk noirdeirc la gack buin a boinjn." [i. e. Propter occisum Curnanium filium Aodhi, 
filii Eathachi Tiormcarna, quamvis essetsub protcclione S.Columbas, moverunt 0*Neillii Septentri- 
onalcs,et Conachtenses prajlium isiudCuledrevnensein regera Diarmitium ;*et insu|)er, propteradju- 
dicationem injustam quam, partium studio abreptus, fecit Diarmitius contra S. Colurabara, in causa 
Codicis S, ^ntani, quem quidam absque ejus licentia transfcripsit, quadc causa, ambo^ad Regem pro- 
vocavemnt, Fintano libmra, clani e suo codice descriptum, sibi reclamante uti suum. Rex causanL 
fiutano adjudicavit, dicens — unicuique bovi suum vitulum pertinere.} 



ANNALES ULTONIENSES. 23 

fhis, duo filii Murchertachi filii Ercae, et Ainniire filius Sctnii, et Nainnidiua 
fiiius Duachi, victores erant; et Aed filius Eaclii Tirmcarnse, rex Connaci» 
per orationes S. ColumbsB cellarum vicit Praelium Chuileinusen.] 
SUU S> Ijr U Vel hic, Bel. Chuile inusen i tebtai Jor Diarmait mc Cearbhailty 
re n aedh ic Brenddin^ Diannait fugit. Bel Mona^daire. (I) [Praeliunv 
Chulienusen in Teffia, contra DiarmHium, filium Cervalii, gestum est ab 
Aido, fiiio Bendani. Diarmitius fugit. Prselium Monadarense^ i. e» Paludosi 
Roboreti.} 

JSiu S> Ijt ii» Kal. Jan. ii. fer. Tun. xxi. Betlum Monadaire lotari for Cruit^ 
niu re n uib neill in Tuaiscert, Baetan mc Cinn con dibhcruitnibh nod fic fri 
cruitniu. genus Eog. ocus Conaill mercede conducti in alee ocus airde 
£olairgg. [PrsBlium Monadarensc Lothriae, contra Pictos gestum est al> 
CNeillis septentrionalibus, Baetan filius Cin cum pluribus Pictorum occu- 
buit. Victoria de Pictis parta.* Tirowenses, et Tirconallenses, mercede 
conducti, in armenta et montana Eolargorum impetum fecere.] (Q) Eadan 
mac Fiachrach [Eadan filius riachrachii] moritur. Jugulatio Colmain moir 



•90» 



(1) Adamnan K l,c. 7>inquit " Post bcllQm Culcdrebne,, dvobus transactis annisy quo tcmpore 
▼ir beatus [Columba] de Scotia peregrinaturus, primitus enavigavit, quadam die, boc cst eadam 
hortt qua in Scotia commissum est bellum quod Scotice dicilur Moina moire, idem bomo Dei 
coram Conalio Rcge, filio Comgilf in Britannia conversatns, per omnia cnarravit tam dc belio com- 
misso, quam etiam de iiHs Regibus quibus Dominus victoriam condonavit, quorum propria voca- 
bula ^inmircus RWus Setttiy et duo fiiii Maic Erccy DonaUus^ et Fergus; sed et de Rege Cnnth- 
niomm^ qui Echodius Laib vocabatur, qucmadmodum victus, currui insedensy evasit/' Triad». 
p. 34-0. Vidc Glossar. Topogr.V, Moin-morc 
(2 ' Cendfacladii disticha de lioc pnclk) extant tn iv Magistrorum autograpbo in Stowcnse et in Tiger* 

imcAc; cujus verba sunt. *' Kal. 1 . Navigatio Col. Cille ad insulam Jae etatis sne xb*i. Cath 

mona daire lothairfor Crukhnibh ria nuih ncill in tuaiscert andorcratar vii righ Chruithncch im aed 
mbrccc^' - Baedan mc Cuind con dib chruithnibh nodjidjri Chitdthniu ocus ccnei neogain ocus Conaill id 
Jichsed conducti mercede nalea ocm airda eoiairgde quo Cendfaelad cc. [i. c. Anno quo Kalcndae Janu- 
arix Incidcrunt m fcriam primam, Navigatio, S. Columbse Cellarum ad insulam Hyome, setatis suar 
42. Pnelium Monada^ensc^ Lotbris rcgionis [in Albania,] contra Pictos gestum ab CyNcillis scp- 
tcntrionalibus, in quooccisi fuerej Reges Pictomm cum Acdo maculato. Bacdan filius Conni pug- 
navit cum Pictis» Victoria dc PictiS' parta, ct Tirowencnses et Tir Conallenses vastaverunt^condnct| 
roerccde armenta et montana Eolargorum, de quo Ccnfaclad cccinit» &c. ^ Eadem tradunt iv 
Magistri variantes tantum in hi« verbis " du ittorcradar seacht ttoiseaeh cruitneach" [in quo occisi 
fuere septem duces Pictorum] et postea *' agfis as don cursoin do rocair do ridhisi nalcc agus carm 
^' eolairgdo cianduib neUi an tuaiscerf [et ea erat vice qua vastata sunt iterum armenta, et Coli«k> 
«rte foctii seu munitiones £olargorum ab 0'NciUis septentrionalibus, ut Cendfaelad ceciiut.X 



• ' • 



24 ANNALES ULTONIENSES. 

ic Diarmata [Colmanni magni filii Diarmitii.] Navigatio S. Columbas de 

Hibernia, ad insulam Jae^ an. et. sue xlii. (1) 

StiU H) Ijr iiU Kal. Jan. iii. fer. lun. ii. Ventus «lagnus factus est. Mors 

Laisre o daimijus [Lasreani, seu Molassii, Abbatis Monasterii de Damhinis, 

i. e. insulsB bovis.] (2) Vel, hoc anno, Brenain fun. eccliam cltiana ferta 

[Brendanus fundavit Ecclesiam CluansefertaB.] (3) 

SiXU ffi) \t <&♦ Kal. Jan. v. fer. lun. xiii. Occisio Diarmato mc Cearbhnill la 

haed dubh ic Suibne. [Diarmitii filii Cearvalii, per Aidum nigrum filium 

Subnei,] cui successerunt -duo filii Mac Erce^ Fergus et Domhnaldus. (4) 

Quies Brandain Birorj ut alii dicunt. (5) BeL Gabhrea Liphi^ [Gaurunum 

Praelium prope flumen Liffi,] et mors Daimini Daimairgit. (6) 



(1) disscrt. Praelim. constat S.Colurobs enavigationem priraitus, recte referri ad hunc ann. 
nostrse serse 563, Secundum post prselium- Cnkdrecnej in quo Rcx Connaciae, Eachad Tirmcarna 
Tictor evasit. Confcr Adamn. 1. 1, c.7. vide supra not. ad ann. 56l. 

(2) Vid. Giostar. TopgrJV. Damhini9% Obituro I^sreani, sive Molassii, fundatoris hujus Monastcrii, 
refcrunt iv Magistror. Annales autographi, MS. in Stowcnsc, ad eund. ann. 563« 

<3) IV Magistri referunt fundatum Monasterium hoc Cluanfertense ad ann. 533, et obitum S, Bren- 
dani ad ann. 576. Convcniunt hi Annales in anno obitus 57 ^* Aliu^ est Brendan Birrensis. Vid^ 
ann. 564, 571, ct Biblioth. HibenUco Cotton. Tiberius D. iii. et E. i. MS. in Stowensc. 

(4) '* Aidus niger, gente Crutkinius, qui et Diermitium Jiiium CerbuiU^ totius Scotiie r^natorem, 
Deo auctore ordinatum, intcrfccit" Adamncm, testis coevus, in Vit. Columbx, 1. 1, c. 36. Errant 
crgo qui, cum iv Magistris, obitum Diarmitii referunt ad ann. 558. In reliquis, ad Diarmitii 
inortcm spectantibus, fidc digni sunt. ** Do cear ia haodh ndub mc Suibhney rt dainaraidhe, ag 
** raith bicc hi moigh iine. tucc a cend go ciuain mc nois^ go ro hadnachtinntCy hadnacht a coiann' hi 
^^ ccoindere. [Occisus est per Aidnigrum^ iilium Subnei, regem Da)aradiue,apudila/A-6f^,in campo 
'' Line. Translatum est caput ejusC/im/iam mc ^ot«,ibique sepultum, Corpus vcro in Ecclesia Con- 
'' nerensi^' De Rege Diarmitio notanda sunt quae narrantur inrvita antiqua S. Ruani, quod, cum 
quendam reum violenter ex Ruani Monasterio extraxerit, et ipso Ruano Abbate, aliisquc monachis 
reclamantibus, qui cum Tcmoriam usque sequti sunt, spretis eorum precibus, jusserit occidli, ilua- 
nus^ et Monachi Temoriam maledixerunt ; unde a DiarmitU morte, nuiius liegum sedit TemoruCj sed 
Regni sedes, ad alium locum, haud procul distantem, traiislata est, et inde postea ad diversa loca, 
quorum unus antiquissimus videtur fuisse New Grange^ omnes vero in Midia Orientali, Provincia 
Sacra Regum Hibcmorum. Hinc videtur, paulo post Diarmitii tempora scriptum fuisse hymnum 
Hibernicum qucm Ficcho, S. Patricii discipulo adscribit Usserius Primord. p. 8 1 8, ut hic vcrsus 
bymni indicat " nim dii cidh ditrubh Temair** [haiid gratum mihi quod Temoria descratur.] Vid. 
hymnum Fiechi Triad. p. 3, et Dissen. nostr. de RcUgione Ethnicor. Hibem. 

(5) Sedulo distinguendi sunt duo Brendani, Birrensis filius erat Luagneij de quo Adamnan,in Vita 
Columbse 1. 3, c. 3, p. 364, c. 11, p. 356, ** Brendanus illius Monasterii ^fundator quod Scotice 
Bi(ra nuQCupatur" hodic Birr, vid« Glossar. Obiitque ann. S7 1 , juxta hos Annales, et IV Ma^btroS| 



ANNALES ULTONIENSES. 25 

jSm SD I]r flf Kal.Jan.vi.fer.lun.xxiv. Bel. Gabhre Liphi. Fergus agus 
Domhnall vic. [Praelium Gauranum, prope flumen Liffi, Fergus et Dovnal- 
dus victores erant.] Mors Domhnaill, jii Muircheartach, ic Erca, cui suc«- 
cessit Ainmire ic Setni. Justinus minor annis xi, ut Beda dicit, regnavit. 

flltf fi) 1% t^U Kal. Jan. vii. fer. lun Johannes, natione Romanus, sedit an- 

nis xii, mensibus xi, diebus xxvi, et in Basilica B. Petri ApH. sepultus 

est. (1) 

jatu fi) 1% lltu Kal Jan. i. fer. lun. xvi. Fecht in iardomhain la Colman mbecc 

mc Diarmato, agus Conall ic ConghailL [Exercitus navalis prsedatorius 

ductus in occidentalem plagam a Colman parvo fllio Diarmitii, et a Conallo 

filio Congalli.] (2) 

jSm fi) Ijr Imtt Kal. Jan. iii. fer. lun. xxvii. Occisio Ainmirtch ic Setna, la 

Fergus mc Neilleni{S) [Occisio Ainmirechi filii Setni, a Fergusio filio 

Neilleni.] 

ZtU fi) Ijt tjr* Kal. Jan. iv. lun. ix. Jugul. Fergusa ic Neillein. Oena Ab Clu- 

ana mc nois^ agus Itea Cluana Creadail [Jugulatio Fergusii filii Neilleni. 

Oena Abbas Monasterii Cluanae mc nois, et Itea Cluanas-oreadalensis 

monasteriil dormierunt. Gildas obiit (4) Aedan hi Fiachrach [l e. Aedau 

de Stirpe Hi Fiachrach] obiit. 



die 29 Nov, Brendanus CluanfertentU filius erat Findlogct. V. Cocl. MS. Vita? ejus apud Usser. Pri-^ 
mord. p. 110, 255, et 1053 ; obiitque anno 576^ xvii^Kal. Junii, iEr«Coni. 677» dic Dominica. 
(I; Desunt anni 566, et 577, in Co<l. Clarend. 49« 

(2) IV Magistrontm verba notanda sunt — " Alur coblack ta Cohnan mbccc mc Diarmata mc Frr- 
** gusa CerbeoU agus la Conall mc Comgailt toiseach Dal riada ki Soil agus in lie co tiardsat edalm 
" iomdha eiste,^ [i.e. Navalis cxpeditio maritima ductaa Colman parvo, filio Diannitii, (ilii Fergusii- 
Cerveolii, et a Conallo iilio Comgalli, Ducc Dalriadse, in Insulas SoU^ et lie^ unde reduxcrunt pra> 
dam ingentero.] A recentiorum erroribus notandis abstineo. 

(3) Regnavit Avmirtch annis 3, cui successcrunt Boethan^ et Bochan ann. 3, nti patet ettam ex 
Tigemacho. Cod.Bod).fo\. 9, col. 2, ct infra ad ann, 571. Convenit VitaGiidWy ex Floriacensi 
Bibliotheca edita» c. 9» et 10. " Bio tempore regnabat Ainmericus Rex per totam Hiberniam, qui 
et ipse misit ad B. Giidam, rogans ut ad se veniret" Adamnan eum appellat ^^Ainmirech*' 1.3, c.5; 
ti ^^ Ainmeriusjiiias Setni.'* l. 1, c. 7, Triade. p. 341. Scriptor actorum S. Coimanni Eio recte 
•* Ainmirech." Capgrave ad Sept. 26, ex Tiomuthensi. 

(4) Hic est GUdas Eadonicusy minime cum Giida Aibanio^ vel aliis Giidis Hibeniensibus confunden- 
dus. Vitam Badonici a nullo antiquorum scriptam fuisse existimo. Extat autem libellusejus Epis* 
tolaris *' De Excidio" unde constat Scriptorem hunc, Britannorum antiquissimum, anno pra?lii fia. 
donici natum fuisse^quod '' quadragesimo circUer et quarto anno adventus Saxonum in BrUanniami*' 



26 AKNALES ULTONIBNSES. 

jSbl^ 1S> Ifh Kal. Jan. V. fer. lun. XX. A inorte Patricii c. anni. (1) Vel 
lioc anno quievit Molame Daiminse (2) [Molossius Abbas ^lonasterii 
Damhinis.] 

jEbtf >!> C]tir U Kal. Jan. vi. fer. lun. i. Occisio Da aeic Muirethaig *i- Boetan 
mc Muircheartaighj ocus Eochj mc Domhnaillj ic Muircheartaig, ic Erca 
[duorum nepotum Murethagii, i. e. Boetani filii Murchertagii, et Eochii fiiii 
Domhnaldi, filii Murchertagli, filii Ercae] tertio anno regni sui. Cronan ic 
Jlgernaig, ri Ciannachtae glen na geoinn [Cronan filius Tigernagii, rex regi- 
onis Ciannachta, vallis Geviun] occisor eorum erat. Moena £ps Cluana 
ferta Brenain [Aloettaj Episcopus Cluana ferta Brendani i. e. Episcopus 
civitatis Cluanfert] quievit. Mors Demain mc Cairill. [Demani filii Carilli.] 
Vel hoc anno, Occisio Diarmata ic Cerbhaill [Diarmitii filii Cerveolii.] In 
hoc anno capta est in Muirgheilt. [marinum animal speciei humanas] (3) 
Quies Brennain Buire [Brendani Birrensis] ut alii dicunt. (4) 



gestum fuisse, intcr Arthurum Regem Britonum ct Saxones, ex Gildas verbis tradidit Be(/a 1. 1 , 
c. 16. — At G«7(/(t verba sunt — ** Quique quadragesimus quartusy ut «ori, orditur annus, mense jam 
primo cmensOy qui et mea natrdtatis est/' Quae verba tempus respiciunt quo Gildas scripsit, non 
quo Saxones advenerunt, ut putavit Beda ; nihil enim aliud iqQuit Gildas nisi se scripsisse anno 44 
post gestum pnelium Badonicum. — Atqui praelium istud anno 520 gestum est. Ergo scripsit ista 
Gildas anno 564, quod cum nostris Annalibus, ejus obitum ad ann. 570 refcrentibus, apprime con- 
venire manifestum est. — Gildam Athanium quod attinet, longe ante Badonicum, et quidemin Hiber- 
nia, S. Brigidse temporibus, Sseculo v floruisse» tradit Caradocus Uancananensis in Vita Gildx, 
quam cdidit Ca;?gravfiM. Notam de nominc Hibernico GUda^ et de diversis Scriptorihus Hibernicis 
isto nomine designatis, in horum Annalium fine apposui ad ann. 569. 

(1) Obiit S. Patricius anno i£ras communis 493 ; unde constat annos tantum 77 intcresse usque ad 
ann. 570. At Maguir^ a quo hi Annales recogniti fuere, circa ann. 1480, varias variantium codi- 
cum lectiones in ipso textu reposuity quod confusionem parit, quse non nisi pluribus coUationibus, 
et acri diligentia vitanda est.Vide infra not. ad ann. 572, et 602. 

(2) Lasreanumy seu Moiaissef anno563 obiisse, liquct ex dictis ad annum istum. 

(3) Adamnan l. 2, c. 19. '' Mirae magnitudinis traxerunt in tetiaculo esocem** Convenit tempus. 
De Esoce agit P/ui. hist. Nat. 1.9, c. 1. Isidorus 1. 20, c. 2, et Glossa Latino^axonicig cap. de 
Piscibus, EsociuSf vel Sahno. At vox Hibemica Muirgelt nequit sic cxplicari. Salmo Hibernice est 
Bradan^ ut in IV Magistr. Annal. ann. 266. lidem, ad annum 558, inquiunt ^* Isin mbliadkain si 
rogabadh an muirgelt '/* Hban 7* Eathach mc Mmredhafor tracht oHarbka hiiin Beoain mc Inli iascaire 
Comgaiil EendchairJ* [Hoc anno captum est monstrum marinum quod fcmina Maris appellatur, ab 
{Uithacho filio Muredhi, prope ostium fluminis OUarbae, in rctiaculo Beoani filii Inlii, piscatoris S. 
Comgalli Benchorensis.] Eadera refert Tigernack^ Cod. Bodl. fol. 9, col. 2. Muirgelt. 

(4) Brendani obitum referunt ad hunc ann. IV Magistri, et recte. Vid. N. ad amu 564. 



ANNALE8 ULTONIEN8E8. 27 

jEllU W In iU Kal. Jan. i. fer. luiy. xii. Bellum Feminj m quo victus est 
Colman inodicus, filius Diarmatay et ipse evaait. Ul k. bel Gabhre Liphi for 
Laighniu ocM bas Domhnaill ic Muirccarth. ic ercUj cui successit Ainmire ie 
Setnai ul. sc. bel toia ocusjor tota 'i' nom. ca. por. etir eile ocus osraige ocus 
etir Cluainferta ocus Saiger. Fiachna ic Buaetain vic. e. [Vel hic Piflelium 
Gauratiutn Lifiias contra Lagenienses, et mors Dovnaldi, filii Murcherta- 
chi, filii ErcsB, cui successit Ainmirius filius Setnii. Vel: hic Praelium Tola- 
num, et Fortolanum, quse sunt nomina camporum inter regionem Elidiset 
Ossori'<e, et inter Monasteria Cluanasfertse et Sagirense. Fiachna fiUus Ba- 
etani victor erat.] (l) 

SitU W Ijrjr iiU Kal. Jan. ii. fer. lun. xxiii. Bellum Tola Fortola \ti region- 
ibus Cruitne. [Pictorum.] Mor^ Conaill ic Congailly [Conalli filii CongaUi] 
anno regni sui xvi, qui obtulit insulam le Col. c. (2) [Hionam S. Coiumbse.] 
Jfltn^ &> Ijrjr i%^ Kal. Jan. iii. fer. lun. iv. 1. v. Magna mordail 'i* con. tio 
Drommacheta in qua erant Col. c. ocus mc Ainmireach. [Kal. Jan. in 3 feri- 
am, et lunam 4, vel 5 incidentibus, magna conventio Dromcettensis^ in qua 
erant S.CoIumba cellarum et filius Ainmirechi, i.e. Rex Hibernise, Aodh.] 
j3ltf S> Ijrjr 6. Kal. Jan. iv. fer. lun. xv. Bel. Telocho i Cianntire. [Prselium 
Telocho in Cantiria.] SintiUa lepre, et habundantia nucum inaudita. In 
quo ceciderunt Duncat mc Conaily ic ComgailL [Duncat filius Conalli filii 
Congalli] et alii multi de sociis filiorum Gaurain. Mors Brendain mc Briuin 
[Brendani filii Briuini} Vel hic, Occisio Ainmireich ic Setna de q. dm. est. 



(1) Desunt hsec de prselio Gatirano, Tolay et fortoIa/mCod. Clarend. 49» sub anno hoc; extant sub 
anno sequente. Diversos fuisse Codices antiquos ex quibus Bodleianus et Ilarleiani descripti fucre 
manifestum est. Vide ann. 570 et 602. IV Magistri inquiunt ad ann. 471. — " Cath Tola ria 
Fiackna mc Baodain^ mc Cairilf^ for osraig, ocus for tlib^ ocus ro meahforra. Tola ainim maighe 
itir Ciuainferta Mobta ocus Saighir» [Praelium Tolanura gestum a Fiachna filio Baodani, filii Carill, 
contraOssorienses et Elienses, qui devicti fuere. Tola appellatur campusinter Cluanferta, Monas- 
terium 5. Molua^ et Monasterium Saigkir.'] Eadem habet Tigemach^ fol. 9, col. 3, lin. Q. 

(2) De hoc Conallo, Coragalli filio, vid. Catalogum Regum Scottorum Albanice in Appendice, el 
Chronologiam S.Columbaein Dissert. Prselim, ubi Beda error de donatione Insulce Ilyona; a Pictis» 
cmendatur auctoritate Tigemachi^ Ultoniensium^ et IV Magistrorum. Confcr qux supra dicta sunt 
in notis ad annos 503, 544, et 579* ^^ Magistrorum verba sunt " Conali mc Comgaiii ri Dairi* 
atta doecc ascisidt ro edhhar hido Coiuimciiie^' [Conall filius Comgalli obiit, qui Insulam Hi obtulit 
S. Columbae.] — Conallo sufiectus est Mdan filius Gahhraniy Sextus a Fergusio Rex Scotorum 
Albanise. Vide infra annos 579> 5S9, et 605. 



% 



28 ANNALES ULTONIENSES. 

Femen in tan ro bui ri^ nirbo men not noch dctlai^ 

Indiu ifforderg ali^ la hanmire mc Setnai. 
*^ Brevi beii tempore quo regnavit ! nullus fuit locus qui non proficeret, 
** Hodie nianifesta est clara prosperitas, propter Anmireum filium Setnei."(0 
SiUf fi) Iff llU Kal. Jan. vi. fer. lun. xxvi. Bel. Telocho [Prselium Telocha- 
num] Initium regni Tiberii Constantini, qui regnavit ann. vii. (2) Quies 
Brendain Cluana ferta. [Brendani Cluanfertensis.] lugulatio Aeda ic Eoch 
tirimcarna la hui briuin. [ Aedi, filii Eachii Tirimcarnei, Regis Connaciae, 
ab incolis regionis Hy Bruin] (3) Primum periculum ulot [Ultoniensium] 
m eufania {\) Vel bic juguldtio Fergusa icNeillcine.ocusOenaab.Cluana 
mcnois. [Fergusii filii Neillenii, atqueOeni Abbatis Cluanasmc nois.] 
2XU B> Itt tii^ Kal. Jan. vii. fer. lun. vii. Quies Episcopi Eitchen Cluana 
fota-boetan. [Etchenii Cluanafotcej i.e. Monasterii secessus longi S. Boe- 
tani.j Reversio ulot [Ultoniensium] de Eamania. Feidlimid Jin [Felim albus] 
abbas Ardmacha quievit 

flm fi) Ijrj? llitu Kal Jan. i. fer. lun. xviii. Qui^ Umaniain epi mc nepotis 
Jiatach. [0'Maniani Episcopi, filii nepotisFiatachii.] Benedictus, natione 
Romanus, sedit an. iv, mense i, diebus xxix. Sepultus est in basilica B- 
Petri Apli (5) Occisio Aeda mc Geno^ ocus mors Bruidgi^ regis nepotis 
failgi. [Aidi filii Genonis, et mors Bruidgii, Regis Progeniei Hy Faliae.] 
j9m 3D IjtJP if* Kal. Jan. ii. fer. lun. xxix. Bel. droma mineirce (6) ubi 



(1) Pro morte Anmirei^ vid? potius ann. 568. Antiquum distichon Ilibcrnicum huic anno appositum 
cxtat emendatius in Annalibus I V Magisiror. et in Tigernachi Codice Bodleiano fol. 9, col. 2, sic 

'* Feimin an tan ramboi ri^ nir bo mennat nach deilai 

" In diu a%for dergg fl/i, la hainmire mc Setnai," 
Confer Adamnan 1. 1, c. 10, in Triad. p. 341. Aidum, filium Anmirei Rogem Ilibernise, saspius me* 
momt, et Aidi fiWum Domhnaldum^ Regcm Hibemiae ** va/de famosum" appellat. — Confer ann. 
585, et 591, et Catalog. Reg. Hiborn. in Appendice. 

(2) Tiberius, Impcrator crcatus die 26 Sept. anni 578, obiit die 19 Aug. anni 582. ^rt de V. les 
dates, t. 1, p. 413. Paulus Diaconus ei tribuit annos 7 9 quia Ca?sar creatus c$t tribus annis ante 
mortem Justini, eumque hi Aniiales non imperite sequntur. Petaxii Ratio Temp. p. 909» 

(3) De Aedif filii Eachi Tirmcarnae, Regis Connaciaj Prsedecessoribus, vide notas ad annos 501,542. 

(4) ^ Eamania" Cod. ClHrend.49, ct rectc. Vide infra aun. 577, Quse sequntur in Codice Budlei- 
ano usquc ad fincm anni, desunl in Clarcndonianis. 

{5) Renedictus Papa Lxi, ordinatus dic 3 Junii anui 574, obiit die 30 Julii anni 578. Art de V. les 

dates^ t. 1. p. 244. 

(6; " Droma mc Erce" Cod. Clarend.49, et Tigemach Cod Bodl. fol. 9. 



ANNALES ULTONIENSES. 29 

ColggUy (1) ^ domhnaillj Jli m. c. taig^ icm. eadaig^ ic cog cet^ aed mc ain- 
mirec vic. fuit.fecht orc (3) la hacdan ic gabrain. Ceanalat rex pictor. mor. 
[Praelium collisMineirce ubi Colgga, filius Dovnaldi, filii Murcertagi, filii 
Muredagi, filii Eoganii cecidit. Aed filius Anniirii, rex Hibernia?, victor 
fuit. Exercitus navalis prsedatorius ductus ab Aedano filio Gaurani. (3) 
Ceanalat rex Pictorum moritur.] 

j3[tl* fi) IjrjtJPt Kal. Jan. iv. fer Vel hic he\\\xm drojna m. erce. Mors Baetain 

mc Cairiil. fecht orc. [Praelium collis Miuerce, Mors fiaetani filii Carilli, 
Exercitusnavalis prajdatorius.] 

Sltu 2) IjrjPjr U Kal. Jan. v. fcr Bel. Manonn^ in quo victor erat Aedan mc 

Gabhrain. [Praeliuni Mannense in quo victor erat Aedan filius Gaurani, 

Rex Scotorom Albiensium.] Mors Fergna mc Caihteine. 

StiU H) Iftt iu Kal. Jan. vi. fer. lun. ii. Mors Feradaig mcDuach r. osraighi. 

[Feradagi filii Duachi regis Ossoriae.] Pelagius natione Romanus sedit annis 

x, mens. ii, dieb.x. (4) Bellum Manonn^ et mors Fergna^ et quics Brenain 

secundam alios. 

ZtU 2) Int iiu Kal. Jan. vii. fer. lun. xiii. QuiesFcrgusa Eps. Droma leth 

glaisseqm fundsiylt Cillbiein. Mauricius annis xxi regnavit, utBeda, et Isi- 

dorus dicunt. (5) Mors Bruidi mc Maelcon^ regis Pirtorum ; (6) et mors 



(1) " Comgar Cod. Clarend. 49- (2) « Fecht orc'' deest ibid. 

(3) De Aidano^ filio Gaurani^ vide notas ad ann. 537» 541, 544, 559, ct605, undc constat Aidanvm 
sextum fuisse, a Feargusio filio Ericiy Scotoruni Albanise Regem; eoruni ncinpequi lingua Ersc, i.e. 
JmA loquebantur ; quorum sedcs a freto Dunbritannico ad Insulas occidentalcs tendebant, et 
Grampii montis Alpibus, a Pictorum finibus dissociebantur. De his vide plura in Bibliotheca 
nostra Hibemico Cotton. Claudius D. vii, Nero D. xi, Vitef, A, xx, et E. xi, MS. in Stowense. 

(4) Pclagius ii, Papalxii, ordinatus die30 Nov. aimi 578, obiit die 8 Febr. anni 590. Art de Ver. 
les datesj t. 1 , p. 244. 

(5) Errat in annis Mauntii Baronim, Confer Bed. de Sex aetat, edit. Cant. p. 29 cum cjusd. Hist. 

I. 1, c. 23. et Fetar. Rat. Tcmp. p. 910. 

(6) Vide not. ad ann. 504, ubi pro " mors** lcgenda est nativitas Brudii. 

Extant quiuque antiqui Regum Pictorum Catalogi. 1, Forduniy scriptus anno 1385. Vid. Lang^ 
Ifaine^ Elenchus Antiquit. Albion. una cum brevi Regum Pictorum Chronico Londini l673, 8vo. 
et Scotichron. S\'o. Heame, Oxon. 1722, vol. 2, p. 274 ; et fol. Edinbuip 1759, t. 1, p. 187. 

II, AndrecB fFiv<fo/i, scriptus eodem sseculo, ct optime editus a claris. viro Davide Macpherson, Lond. 
1799- — lllf Lynchei, descriptus ex Kennii versione Hibernica vetustissima, atque editus anno l662, 
in (yambrcnse Everso pag.93. — IV, Innesii, descriptus ex Registro S. Andrca; anni 1251,editus Pa^ 
-risiis, in operc cui titulus '* Innes's Critical Enquirt/j* &c. tom. 2. in Appendice. V, Ckronici Regum 



30 ANNALES ULTONIEIfSES. 

Feradaig tnc Duach rcgis Osraighe. [Feradagi filii Daachi, regts Ossoric.] 
Vel hoc anno quies Eiihcen. (1) 

9ln* fiD Ijrjrjr idt Kal. Jan. ti. fer. lun. xxiv. Quies ic Nisse Ab. Cl. mc nois 
xvii anno. (2) [Quies filii Nissei, Abbatis Cluanensis Monasterii, anno 17 
regiminis,] Mors Aeda Suibne, regis Moenn maighi. 

2i\U SD Ijrjrjr ft. Kal. Jan. iii. fer. lun. v. Occisio Baetain mc Ninnedhafli Du- 
ach.fli Conaill{3) l. ic Fergusa Ceannfada^ regis Temro^ qui uno anno reg- 
navit. Cumaene mc Colmain big^ ic Diannata, ocus Cumaene mc Libhrer^ 
fli Illannon^ mc Cerbaillj occiderunt eum, consilio Colmain 'v oc leimin deich. 
ul. h. anno K droma mc erce — [Occisio Baetani filii Ninnedii, filii Duachi, 
filii Conalti, vel filii Fergusii Capitis longi, Regis Temoriae, qui uno anno 
regnavit. Cuniaene filius Colmani parvi, filii Diarmitii, et Cumaene filius 
Livreni, filii Illanoni, filii Cervalii, occiderunt eum consilio Colmani, i. e. 
apud h)cum, saltum bovis appellatum ; vel hoc anno, gestum est pnelium 
Droma mc Erc, i. e. coHis filii Erca.] 

J9tl« 2> Ijrjrjr bU Kal. Jan.iv.fer.lun.xvi. Bellum Dromaethe^ in quo cecidit 
Colman bec mc Diarmato, Aedmac Ainmire vic.erat. Daig mc Cairaill ohutj 
ocus in q. cec. iibraen mc illandon ic cearbaili. 1. hc mors baetain ic cairill 
regis VI. [Pialium Dromaethe, in quo cecidit Colman parvus, filius Diar* 
mitii, a quo stirps clan Colman (4) Aed, filius Anmirecbi rex Hibernice, vic- 
tor erat. Daig filius Carilli obiit, et in quo cecidit Libraen, filius IUandoni, 
filii Cerbalii. Vel hic, mors Baetani filit Carilli, regis Ultoni».] 
Tta* ^ Vtn Mt Kal. Jan. v. fer. lun. xxviu Quies Ciarlaen £pi. Ardma- 
cha. Quies Senaic £pi Cluana iraird. Mors nepotum Geno. Conversio 
Constantini ad Dnm. et nix magna, et jugulatio Aedha nigri, tc Suibne^ 
i luing. [filii Subnei, in nave.] (5) 



Pktorum ex codice Colbertino ibid. et in Pinkertonii " Enquiry into the Hist. of Scotland*' vol. 2, 
Lond. 1789, in Appendice No. x, pag. 481. Vide Catal.-Hibem.-Coiton. MS.in Stowense. 

Hi orones inter sc dissentiunt, suntque sctcuio 12 posteriores; nulli igitur Catalogo hucusque edito 
adhsercndum est, nisi conforrais sit ei quem exhibent Tigemacki et Uitomue Annales. 
(1) Ilaec de Feredaco, et Ethcenio desunt in Cod. Clarend. 4>9* (2) Vide ann. 590 infra. 

(3) ** Conaili Gulban" Cod.Garend.49* Boetani H, filii Ninnedii, necem refcrunt IV Magistri ad 
ann. 567, "a/iiio secundo regni suiJ' 

(4) A quo Stirps Clan Colman i. e. Maieocklain" Cod. Clarend. 49. et rccte, vide infra 592. 

(5) Conversio Constantini deest in Cod. Clarend. 49« At extat non solum In Codice Bodleiano, ve* 



ANKALES 17LTONIEN8E8. 31 

Allf &> Ijrjnr MU Kal. Jan. vii. fer. lun.ix.Quies Epi. Aedha Jll. Bricc. Aedh 
mc brendain rex tethba mor. est. [Aedh filius Brendani, rex Tefiise, niortuus 
est.] Eodemque tenfipore, estas torrida et sicca fuit. (1) 
2XL tt> lyjtjt ijr* Kal Jan. i. fer. lun. xx. Mors Feidhlimthe mc Tigernaig 
regis Muan. Bel. Leithreid la Aedan mc Gabran. (2) BeL maighi ochtair 
reinbranndubh mc eachfor ui neilL ul. b. an. quiesFergusa £pi dromaletglai^se 
qui fundavit cill mbiain. [Mors Felim filii Tigernagi Regis Momonice. Praj- 
lium Lethridense gestum ab Aedano filio Gaurani. Prselium campi Ochtar 



rum et in Tigemacho^ f<^*9» col. 4. Fuit is, sseculo vi, Rex Comuhict^ tunc Damnotiia, nunc Devon» 
shire; quem GildaSf in libello de Excidio. ** Tyranmcum Catulum Constantinum" appellat. Vide 
Gaifrid. Hist. Brit. 1. 1 1, c. 4. et Matthctwn Florileg. ad ann 543« Boethius, nescio qua auctoritate 
inquit ^* Paenitentem, abdicato regno, Secessis$e m Hibemiam^ ibique, tonso capite, Christi militia9 
se praestitisse*' Hist. Scot. 1. 9, quod cum nostris Annalibus collimare manifestum cst. 

De Aido Vidc ann. 564« Adamnani verba notanda sunt — *' Findchanus Aidum cognomento ni- 
'^ grum, Regio genere ortum, Cruthinium gente, de Scoda ad Britanniam sub clericatus habitu secum 
'' adduxit, qui Aidus, valde sanguinarius homo, et roultorum fuerat trucidator, et Diermitiumjilium 
'^ Cerbuillf totius Scotiae Regnatorem Deo auctore ordinatum, interfecerat, &c. — ordinatus indcbite, 
'^ dolo lancea transfixus, de prora ratis in aquam lapsus stagneam, disperiit.'' 1. 1 , c. 36. Convcniunt 
IV Magistri ad ann. 592. Colganus in nota ad hunc locum, in Triade p. 379, inquit — '' Tres alii 
anonymi authores penes me, qui de Regibus Ultonia scrtpserunt, tradunt Aidum in navi a Cruthenis 
occissum esse." Confer VeCusta poemata Hibernica Cod. MS. xvi, in Stowense. 

(1) Cod. Clarend. 49 habet '^ Aengus filius Brendani, Rex Teffise, qui dicavit Dearmagh Columbas 
cill." Tigemachi verba sunt '' K. iiii. quies Aeda mc Bric agus Acda mc Brennainrigh Tebhta a 
drobairt Durmach do CholuimcHle," [Kal. Jan. fer. iv. Quies Aedi filii Brici, et Aedi regis Tefiiae, 
qui donavit campum quercuum S. Columbas^] Cod. Bodl. fol. 9, col. 1.— Postca inquit *' Estas 
torrida et sicca eodem anno." — Annosequente *' K.v. Cath Ltith rig fa haedan mc Gabhrain" et 
anno inde proximo ** K. vi. Dcfectio Solis *t* arcra greine *t* mane tenebrosum.'' In Dissertatione 
Prseliminari manifi»te demonstratur hos tres annos fuisae ^ne communis 589» 590, 591 ; cum 
Edipsis Solis, quam Tigernach arcra greine appeliat, inciderit, ex calculis astronomicis, in diem 23 ^f^^ 
Septembris, hora 1 1| ante meridiero, anno 591» Art dtV.Us dates^ t. 1, p. 63. Sequitur ergo LetM- , 
rrc/rMe, siveiUta^onrm praelium, in quo ^m/oiio Scotorum AlbaniaB Regi, '* infelix contigit victo* 
ria" Primord. p. 1037*] Gestum fuisse anno 591» ut in Dissert* PrctUm. demonstratum est, ex .. 
Adamnani 1. 1, c. 8. cui titulus est ** De bello Miathorum/* 

(2) Aedanum filium Gaurani a S. Columba, in insula lona, solemni ritu Regem Albanise inaugu* 
ratum fuisse, et in praslio hoc hethredense *^ Aedano quamlibetinielici, concessam fuisse victoriam" 
tnulit Adamnan l. 1, c. 8. Septimo tamen post obitum Columbas anno, in alio conflictu totum pene 
Aedani exercitum periisse, estis eal locupletissimus Beda.l. i, c. 34« — De Aedani pra?decessoribu:i, 
Begibus Scotorum Albani», vide notas ad annos 503, 537» 544, 557» ct ann. 559» al* 560,quo Pater 
et prasdccessor ejus Rex Gabhran obiit» bem nota^ad ann. 573^ 57 S^ 579$ 581, etinfra 605. 






32 ANNALES ULTONIEN8E8. 

gestum a Branclubio filio Eachi contra 0'Neillos. Vel hoc anno, Quies 

Fergimi Episcopi Dromaeletglass, qui fundavit Kilbian.] 

j9n« l^ XU Kal. Jan.ii.fer. lun. i. Defectio Solis, i. e. mane tenebrosuni. Vel 

liic quies Nissi Abbatis Cluana mc nois. (1) 

jSlttt JBD jrc t Kal. Jan. iii. fer. lun. xii. Obitus Luigidae Lismoer, Nativitas 

Cumeni longu Matutina tenebrosa. (2) Initium regni Aeda mc Ainmire 

[fiHi Ainmirii.j 

3m fi) W it Kal. Jan. V. fer. lun. xxiii. Mors Aengusa mc Amalngado. [filii 

Amalgadii.] Gregorius natione Romanus, ex Patre Gordiano, sedit an. xiii, 

m. vi, d. X. Fuit tempore Imperatoris Mauricii, et Foccatis. Secundo 

anno regni ejusdem Foce, sepultus est in basilica B. Petri Apli ante Secre- 

tarium. Sed secundum Bed<am« Gregorius quievitxiv anno abhoc loco in- 

fra. Vel hoc anno Cath beal. da itkle [Prselium in aditu duorum vaduum,] 

in quo cecidit Colman becc ic Diarmata [Colman parvus filius Diarmitii] a 

quo Clnn Colman^ 'i' k. Maelachlain et Aedmac Ainmire victor fuit. (3) 

Zxu fi) jrc iiu Kal. Jan. vi. fer. lun. iv. Bel. Gerrtide ri Ciannackte oc 

eudonn mor. ro maeb Fiachna ic Baetain, ic Cairilly ic Muredaig Muinderg 

[Pnelium Gertidii Regis Ciannachtae apud Eudon grande gestum. Fiach- 

na filius Bactani, filii Carilli, filii Muredagi rufi,] victor erat. 

Zxu fi) jrc 16* Kal. Jan. vii. fer. lun. xv. Quies CoL Cii. [S. Columbae Cellarum] 

V. Idus Junii, an.etatis sue Ixxvi, MorsEugain mc Gabhrain. [Eoganii filii 

Gabhrani.] Vel h, an, quies Epi Acdha ic BricCy ocus Aedha mc Brenainn. 

[Aedi filii Bricci, et Aedi filii Brendani. (4) 



(1) Nissii Abbatis obitum refcrunt IV il/agif^ri ad ann. 589- Alithtrum ejus succcssorem roemorat 
Adamnan 1. 2, c. 3. Obitum Alitheri referunt IV Magistri ad ann. 595. De solis defectu bujus 
anni vide Disncrt, Pritlim, unde constat annum 590 hor. Annalium,e8se M.rdt coromunis 591, eorum- 
quc fivlem calculis astronomicis confirmari. Art de V. les Dates^ t. 1, p. 63. 

(2) Ilic cst jLxjd communis annus 592, quo,cx calculis Astronoroici8Constat,EcIipsim solis incidisse 
in dicni 15) Martii, hora 9 a"te meridiem, Europse centralcm. Art de V. les Dates, 1. 1, p. 63. 
Ergo accuratissime memorant hi Annales " matutinam tenebrosam." ad annum 591. 

(3) Qua) cxtant in Codice Bodl. sub anno592, desunt in Clarcnd. 49. Grcgorius Magnus, Papa 

63y sedcni Petri tenuit a die 13 Scptcmb. qua; fuit Dominica anni 59O, ad diem 12 Martii anni 604> 
annis xiii, m. vi, d. x. Art dc V. lcs Daiesy t. 1, p. 245, quae omnia horum Annalium auctoritatero 

manifcyte confirmant, siinul cum duabus Eclipsibus nnnor,^^!* et 592. Bcda, et Smithy in nota 

nd Bed. 1. 2, c. l,.obitum Gregorii rcferunt ad ann. 605, sed perperam. Vid. infra ann. 6*05, et 607.- 

(4) li^ta dc duobus Aidis dcsunt in Co<i. Clarcnd. 49. Fugan filius Gabhrani idcm est de quo 
Adanutan inquit '* S, Columbara eum praetulisse fratri AidoJtOp at, ab Angelo ^mouitum, prout tJi 



ANNALES ULTONIENSES. 33 

SUU 1D ft 6« Kal. Jan. i. fer. lun. xxvi. Bel. Ratko in druadh. bel Airdsen- 

dain [Praeliam collis Sancti Druidarum. Praelium Montis Sennani.] Jugu- 

latio filiorum Aedain ic Brain, ocus Domaingairt. b. Corainn. [Acdani filii 

Branii et Domangarti. Prselium Corannense.] 

3itU JD jre ftt Kal. Jan. iii. fer. lun. vii. Occisio Cumasgaidk mc Aeda la 

Branduibh mc nechach in Dun Buchat [Cumasgadii filii Aedi, a Brandubio 

filio Eachach, in ArceBuchat.] Bellum montis Cuaem regionibus Mumen^ 

[Momonise] ubi Fiachna mac Baetain victor erat. Mors Tibraiti JiUi 

Gealggatg. [Galgachi.] (1) 

j9m SD )tt 6(i» Kal. Jan. iv. fer. lun. xviii. Quies Baetini Abb. Jae [Baetani 



vitrco ordinationis Regum libro sibi videbatur legerc, Aidanum ordinasse. Adamnan. US^c, 5., 
De anno obitus S. Colurobae vide Dissert. Pralim. — IV Magistri inquiunt ad ann. 592. " Coluim 
cille mc Feidlimm aps. Alban. ceanncrahh tr moir er agus Alban, iar bpattraicc, decc ina ecclaisfein tn 
Ili indalbj iar san cuicc. bHadbain triochad a oilithrey oidhce domhnaigh do sundr. an 9 ia iuni\ Scachi 
mbliadna seackt mogatt a aois uile an tan ro faoidh aspiorait do cum nimhe^. am asberar isin rann. 

*' Teora bliadhna bai gan les^ — Colum in a duib regles^ 
^* Luidh go haingU as achachty — iar Seacht mbliadhna seacht mogat.'* 
** S. Columba cellarum, filius Felimii, Apostolus Albanix, Patronus majoris partis Hibernias et 
Albaniaepost Patricium, obiit in Ecclesia propria in Hyona, i n Albania, post 35 Peregrinationis 
annum, in nocte Dominicae Pentecostes, dic 9 Junii, anno 77 a^tatis, uti cecinit Bardus indisticho 

^' Triginta annis fuit sine macula, Columba in sua tenebrosa Ecclesia. 
" Transivit ad Angelos, ex carcere corporis, postannos 77.^ 
Hoc dibtichon invenio citatum ex Chronico Seotorum ab 0'Brien in Vocabulario, voce Cacht. 
Idem distichon extat in Tigernacho, Cod. Bodl. fol. 9» col. 4, lin. 42, ubi obitum S. Columbae refert, 
cum Adamnanoy 1. 3, c 2S, 30, 31, ad noctem Dominicie Pentccostes. 

Aliud de ejusdem obitu distichon venerandae vetustatis, exhibent IV Magistri ex coaevo DailanQ 
his verbis: " Dallan Fergaill dixit hoc do bhas Choluim Cille [de morte S. Columbae] 

'' Is lcighes legha gan les. — Is dedhail siu era re Iniuais 
" Isabhran re cruit gan ceis. — Sinde deis air narga inuais." 
Est medicina Medici sine fr.uctu,-^£st decretum istud timor cum maerore, 
£st carmen cum cithxra sine gaudio, — Sonus sequens ferctrum ad tumulum. 
Hinc constat Citharam tunc in usu fuisse apud Hibernos, — Porro recte notavit Flaherteus ^' Eoganum 
Gaurani filium, eodem anno quo Si^ Columba obiisse, ut habet Tigemach" Ogyg. pag. 474. 
(1) IV Magistri referunt praelium Dun-bolg^ in quo occisus est Aod rex Hiberniie, ad ann. 
594 ; sed melius hi Annalcs, cum Tigernacho^ ad ann« 598. Usserius inquit post ca^um Aidum^ 
Brandubium Lageniae Regem, contulisse S. Aedano suam civitatem Regiam Fernam, in I^cnias me- 
tropolim ; S. Fiechi scdem traiisferens a civitate Siettif. Primord. p. 9G5. Al ex Cogitoso, antiquis- 
«imo scriptore edito a Canisio, constat tmnslatam fuisse sedem Archiepiscopalcm primo a Sitbhtiensi 
civitate Kitdariam sa^ulo v; inde, sxculo vi, auctore Brandubio, Fernam ; denuo Kiidnriam a Fenia i 
aciDdedemum, sasculo xii, Dubliniuro. — Vide Giossar. Topogr. Vocc Kiidara^ 

W 



54 ANM[AL$& ULTO^^ENS^»., 

Abbatjs Hyon»] J^el. X)uin bolg ubi ceci Jed mc Ainrnire la Bran^i^ nffi- 
Eacliach ocus, ^each mq Cuanach [PrseUuxn Arcis Celgaruro, seu Bolgaruniy. 
ubi cecicUt Aed filius Aninirechi, occisus. a Brandubio filio. Eaghacl^ itefli 
Beacli filias Cuanach] rex nepQtum mc. Cuais. (1) Eoch Abbas Ardnia4*h^ 
quievit. Aug^ustinus venit in Angliam. Inicium regi^i Colmain ugfncif^ 
et Aeda Slainc simul. (2) 

3in HXyc &ti^ Kal. Jan. v. fer. lun, xxix. Ailitir, Abbadr Cluan.mac nqi^. 
pausat Q^ies Cainig inachaidbo [Canici in Achabo] ut Cuana docet. 
aiU 2D Jit i%* Kal. Jan. vi. fer. lun. x. Quies Cainig Sci, [Canici SanctiJ 
et Bellum Saxonum in quovictus est Aeda. Jugulatio &/i$A/2e mc Colmain 
moery ic Diarmata derg^ ic Fergusa Cer^bhedhil^ ic Conaill Cremtaine^ ic Neill 
Lr. giall. la haed Slaine, ic bridan for Suainiu 'i' rivulus. [Jugulatio Sub- 
nei fihi Colmanni magni, fiiii Dermitii rufi, filii Fergusii Cerveoil, filii 
Conalli Crimthani, fiHi Neillnpvem obsidum, ab Aed^ Slanensi, apu4 Qri* 
dau supra Suanium, i. e. rivulum] (3) 

jEbt» &>(♦ Kal. Jan.i.fenlun. xxi. Terremotus in Bair Mom Bren- 

dain mc Coirpri, ic Feicein [Brendani filii Carbrei- filii Fechinii.] Sic inveni 

in libro Cuan, Beilum SlennCj et Bellum Cuile-coiL P^us& Comgaifl, et 

mors Oddach mac Aeda. Vel hoc anno, quies Coluimb. cill in nocte Do- 

minica. 

jElm SDc U KaL Jan. ii, fer. hm. ii. Quies Cotngail Bfanchuir [Comgalli Ben- 

chorensis]. (4) Bellum Siemnej in qua Colmau Rimedy rex generis Euguin, 



(1) i. e. Rex Orgiallict.yid. supra ann. 547, ct IV Magist. ad ann. 594. ConsentiuntTigemachf et 
iv Magistri^ qui praeterea provocant ad Poetam Vetustura quem '* Bcn Aodha" appellant, qui obitum 
Acdi a Brandubio occisi, duobus distichis a Tigernacho conservatis, enarrant. 

(2) Pro Colmain rigmedo Codex Clarend. 4>9 habet mendose ** Colmanni regit Midia." Augustinut 
venit in Angliam, testante Beda, anno 14 regni Maoritii, Imperatoris ab Angusto 54, qui regnare 
incepit anno D. 582. Bod. 1. 1, c. 23. Ei^o recte tradunt hi Annales in Angliam venisse A. D. 
597 f qui nostrse serae est 598. Confer Bed. L 1, c. 25« 

(3) Desunt haec de bello inter Scotos et Saxones in Cod. Clarcnd. 49^ extant autem non solam in 
Bodleiano, et in Clarcnd. 42, sed ct in Beda 1. 1, c. 34, ubi inquit — ** Aidan Rex Seottorum qui 
Britanniam inhabUant^ in praslio de Deg sastan ab Aedelfrido victus aufugit, neque ex eo tempore 
quisquam Regum Scottorum in Britannia, adversus gentem Anglorum in praslium venire audebat.'' 
i. c. usque731, quo, historiamterminans, inquit '^ Scotti, qui Britanniam incolunt, suis contenti 
finibus, nihil contra gentem Anglorum insidiarum moliuntur.'' 1. 5, c. 23« 

(4) Consentiunt in anno obitus S. CorogaUi IV Magistrij et Martyrologia antiqua in Triade f. 1 13« 



AKKAL16 tJL^dlftfil^S^: 35 



victol" e^al, fet CoMHt CuM ^mkc Atda mac Amwiirech ftigitittis ^A^it. Rel- 
lum CrtlVc coiii^ in qim Fidckha mc Defndin fugit fWAiili mac l^itetAn 
tictor fuit. Mort H^lach mac Atdo. Bi^llUni -Ken)^; 
S^lbtiiU Kai. Jdn. iii. fer. liiti. kiii. Quies Fintaiit Rlii nl»[idti^ tlcdtrch. 
Belluni Ecrois in iwifiV ipir^e^ ifttergehusCoo^riet nepbtes #fccA;wrA 4///tr^. 
Maeicothfex liepotum Fiachrdck iti fugam eversus est. Omnia qiia scrij)ta 
^unt in atino sequente, inv^tti in Vihto VUanac^ ih isto esse peHecta. (1) 
Si^eti Eplscopiis Caitlpi Biti. [i. e. Ecclesia? Cariii>i arboris monumehtarii] 
Gmh Steibe Cua in miawdin. [PriaBHum niohtis Gtia ih Mombnia.] 
-Hlt* fiOc <ftf It^l. Jah. iv. ffer. luh. xxiv. Jugiilatio Colmain rimedo mac Bac- 
dain Brigi^ it MiiilrchtdNaic^ ic Eira, ic Didrmadd^ ic Fergusa Ctarbedhii^ 
ic Conaill cuti^i ic NeiULv. n giall^ — [Jugulatio Colmanhi Rimeda filii Bae- 
dani Brigiensis^ fitii Mur^heKac^hii-, filii iBrcte^ filii Diarmitiij filii Fergusii 
C^afveoil, filii ConaUi Cuuii^ filii Keiilinovem obsitliiin.] A viro de genere 
fluo^ qui dictus est Loiirh de Aimdrta. Jugulatio Aeda Slaine b CoUall mdc 
Suibtie [Acdi Stdnti a Cohallbj filio Siibhei.] qiii tegndveriiht Temoria eqnati 
fiarte aimul. Juguktio^e^fo RoifA^ rdx iiepiotum Failgi^ ip^^tgi m. rneachacn 
fot bru locha Seimdide, Aed Gust^ agus Cofnatta CenaH, ocus haetain bile ro 
gonsadar (2) [Jugulatio Aedi Iloim Regis /Vi /g-ioriiw, in campo fiiii Maeh- 



Notker Balbulus in Martyrologio, ad v. Idus Junias, dc S. Columha inquit — " Comgellom, Loitine 
•* Fausti nomine illustrem, Praceptorem B. Columbani, magistri Domini et Patris nostri Gulli, vir- 
** tutum suorura quasi unicum [ex Sociis suis] reliquit haeredero." 

Jonas etiam tradit ** S. Comgallum fuisse S. Columbani Magistrum, in Monasterio cujus vocabulum 
e!!5t Bcnchor" Jonas de Vita Cohimbani c. 3, Cod. MS. Vaticanus sjecuK Lx, et fn 6dit. Parisensc 
Messinghami. — Ex vita antiqua MS. S.Comgalli, c qua Excerpta edidit U^str. Primbrd. p. 441 
constat — " S. Comgallum a S. Fintano, in Monasterio ip^i^s Cludindednoch poslto in AquTlonali 
Lngeniensium plaga, juxta radices montis Btadlni, ^itnul cum S. Coluftib^ liien^e socio edu^atum 
fuigse." Confer Adamnan 1. 3, c. 21. cum Jona edit. Lovanii ififlT, p'. 219. 
(1) Haec verba notanda sKki\i ab iis qui, rh ch-oreM indocti a Cofgano^ Tlahtrtedy H aliis, Rdderick^ 
Cassidemn, Vel Avgustinnm Magriadan, ve) Cathaldum Maguir auctoV^m fuis^e Horurh AhnaliOm 
opinati stmt. Constatenim ex hi^ verbis, scd pncsertim cx ii^ qua^ in Dis^crtatiuhe pneliihihari pi^ 
dtiximus, longe aliam csse Primam f)artcm Ultonionsium, et Posterlorent ; et CAsskleum^ et Magria~ 
dam non Scriptoresy scd Collectores fui^e, et recoghitor^s utriusque. Vid. nut. ad ann. 557» 
570, 572, et Dissert. Prctlim. de Codicibus Annal. Hibem. 

(!2) Haec Ifibernica desunt irt Codlcc Clarend. 49. Extant atitcm inTigemAc^o, et in IV Magistro^ 
fum AnndMus, emendatius ad ann. 600, his verbis — " Jar mbeith se hiiadna hi righe ncr d 
*^ Aodh siaine mc Diarmata, agus do Colmain Rim. mc Uactain, mc Muirccrt, mc Muircdoigh 



36 ANNALE8 ULTONIENSES. 

anii, — prope littus lacus Semdidii. Aed Gust, et coUactaneus ejus Conal, et 
Baetan Bile occiderunt eum.] Eodem die quo jugulatus est Aed Slaine^ Aed 
buidhi 77 Ciniul Mame [Aed flavus, rex Maniorum] occisus est. Mors 
Conaill Cuu-m-aeda-mc-Ainmire^ Cuu Cen maihair m. e. [Mors Conalli pla- 
cidi, filii Aedi, filii Anmirei. Cuu sine Matre mortuus est.] 
Zxu BDc ttlf Bellum Sleibre^ in quo victus est Brandub mac Etac. Nepotes 
Neill victores erant. Jugulatio Brandub mac Eathack, mac Mureadaigj ic 
Aeda^ ic Feidhlim. ic Enna Ceinseallachj ic LabradUy ic Breasail bkel. ic Fia- 
cha baiccedha, ic Cathair moir, Regis Laigin^ a genere suo, per dolum. xxx 
annis regnavit in Lagenia, ocus a cat na dam cluanna ro marbk. no gomade 
Saran Saebderg 'i* oircinneach Seaneacte sine rosmiarfedhj ut poeta dx. 
^' Saran saebdergj seaet cose oircinneack Seanboite sine 
E. ni. dalb, gan brandal bretky ro marbk Brandub ic Eack. 
[Jugulatio Brandubii filii Eathach, filii Mureadagii, filii Aedi, fiiiiFelim, filii 
Ennei Ceansealach, filii Labhradii, filii Bresalli-Belac, filii Fiachi Claudi, filii 
Cathirii Magni regis Lagenise, a viro de genere suo, per dolum. Triginta 
annis regnavit in Lagenia, et in praslio Dam-cluanense occisus est, consilio, 
uti fama est Saranni*Saebderg, Prjepositi generalis Monasterii monumenti 
vetusti, ut poeta cecinit, 
*' Saran-Saebderg (1) doctus Proepositus Monasterii monumenti vetusti, 
" Non falsa cano, is fuit qui, animo iniquo, occidit Brandub filium 
Each." (2) 



^* mc Eogaitiy tnc Neiliy do cer dan Colman Rimhedo la Lochan Diolmana, Torcair Aodh Slaine la 
Conall ngviibinn mc Suibncy mc Colmain moiry no biccy mc Diarmatay mc Ccarbhuillyag loch Sem^- 
didhc. Jodh Gustan Comalta ConaiUy agus Baothghal bile ron guinsetar. con adh dia n oidhcthaibh 
as ru br '* Ce du Rig1u^\„..Conallmc Suibnedin do marbhAodha roin toiseach ua Failge hi Faitct 
mc maicnain agus Aodh Buidhe toiseach ua Maine isin lo cetna in ro marbh Aodh Slaine lais/'-^ 

(1) Sacb-derg, ad literam, manus rubrce, — Pro Monasterio Seanboath vide Giossar. 

(2) Idem distichon, et duo alia ejusdem Poematis, extant in IV Magistrorum autographo in 
Stowensc ad ann. 601, et in Tigemachi Cod. Bodl. fol. 10, col. 2. Nomen auctoris tradit Tigemach 
** Jn caiiiech Laign," et IV Magistri sic ** Laigneann Sain redach ro raidh innso'* [Lagneofin, 
vctustus commemorator metricus, metrice scripsit hsc.] 

Voces Oircinneach^et Comhorha saepc recurrunt in nostris Annalibus. Aliqui vocem Oircinneach deri- 
vatam putant ab Archidiaconus. At, sic, scriberetur airchidneach^ non oir^ vcl air-chinndeach, quod 
ab ard prxcipium, eicinjideach caput ; corruptc Erenachy ut in J, Waraei Antiquitatibus,Lond. 1654", 



«( 
it 

(( 



ANNALES ULTONIENSES. 37 

3Ln* Wtt^ Quies Bengnai Ahb. Bennchair. Mors Aedainmc Gabrain (1) 
[Quies benigni Abbatis Benchorensis. Mors Aedani filii Gaurani] et jugu- 
latiofiUorum Baetain mc Ciarill [Baetani filii Ciarilli.] Secundo anno Foice 
Imperatoris Gregorius Papa niigravit ad Doniinum. Bonifacio rogante, 
statuit (2) sedem Romane Ecclesie caput esse omnium Ecclesiarum, quia 
Ecclesia Constantinopolitana primam esseomniumsCribebat. 
JBtU BDc tlt Vel hic quies Gregorii. 

9lXU fl)C lliif Kal. Jan. ii. fer. lun. ix, Mors Fiachcrait mc Baetain la Cruit- 
niu, [Mors Fiachrati filii Baetani occisi a Cruthniis, i. e. Pictis,] et quies 
Aedain mc DomhnailL Sabinianus, natione Tuscus, sedem Petri tenuit 
anno i, mensibus v, diebus ix. Sepultus est in Basilica Petri. (3) 



c. 17* Munus erat non ecclesiasticum sed mixturo, partim ecclesiasticum, pattim civile ; non 
btius generis Diaconorum, qui, ordinibus sacris bonestati, rebus sacris ministrabant; scd meri Laici, 
qui, jure hsereditario, praedia Ecclesiastica, et Zenodochia, Diaconias inde appellata, curabaut» Ux- 
oratum i\xis9R Oircinndcachum constat ex IV ilf<zg»fror. Annal. ad ann. 1133. 
Porro, de Brandubioy Vita Antiqua Moedoci edita a Capgravio^ inquit c. 24, — ** Occidit ipsum Regem 
Hibemiae Aedum JHiam AinmirechJ* Vide supra ann. 59^. Consentiunt IV Magistri ad ann, 
594, et Tigemuchy qui prseterca testimonium aficrunt vetusti Poetse quem '' Ben Aodha" appellant. 
Colgan inquit ^' tres alios anonymos scd vetustos penes se auctores, consentire in morte Bran- 
dubii, cum Catologo Regum Lageniae per CyDvinii," Acta p. 220. CtDuinii Catalogus etiamnum 
extat in St&wense, metrice, et Hibernice scriptus saeculo xi. Vide Cod. MS. Stowens, No. xvi. 

(1) De Rcgum Scottorum Albaniae, successionibus, ordinc, et numero, videannos 503, 537, 54 1^ 
544, 557y 559, 561, 567, 573, 574, 575, 579y 581, 589, 594. — Conal, Aidani praedecessor, obiil 
anno 574, regni xvi. Regnavit abinde Aidan usque ad ann. 606. Confer Adamnan. 1. 1, c. 9v !• 3, 
c. 5, cum Beda, 1. 1, c. 34, etl. 5, c.24. Pro Aidani successore vide ann. 621 infra. 

(2) Lege Phocas. Haec verbatim extant in Paulo Diacono de Gcst. Reg. Longobard. 1. 4, c. 37. 
V. Labbe Concil. t. 4, p. 95. Beda inquit " Praelium Degsastan gestum fuissc Ann. D. 603, 
" Jbcafw anno primoC* 1. 1, c.34. Fordonus inquit l. 5, c. 31, Eugenium -4i«fa/n* filium ei suc- 
cessisse anno, non IO6, uti scribit^mtMin nota adBcdam 1. J, c. 34, sed 606, et " Regiones Saxonum 
et Pictonim, gravibus irruptionibus infestasse.'' Sed hoc asserit falso, non solum contra Bedamt 
]. 5, c. 24, etl. 1, c. 34, sed contra Adamnanumj et omnes antiquos ! 

(3) Sabinianus, Papa64, ordinatus ann. 644, die 13 Sept. obiitann. 606, die 22 Febr. Pagi^ Cri- 
tica in Baron. — A quo tamen dissentiunt Benedictini. " Obiit Grcgorius ann. 604, dic 12 Martii." 
Art de V. let dates^ t. 1, p. 246, crgo anno 2 Phocatis ib. p. 415. Beda inquit " Anno Dominica» 
incarnationis 605, B. Papa Gregorius postquam sedem Romanae et Apostolicae Ecclesiae xiii annos» 
menses vi,et dies x rexit, defunctus est," 1. 2, c. 1. Ita et Paulus Diaconus Bedam secutus. Jo- 
hannes Diaconus, et plerique alii ann. 604. Indict. vii« et rcctc, vide supra ann. 592, et infra aniu 
612, et notam praecedentem ad aan. 605. 



58 ANXAJ.jeS ULTOKIENSEfl. 

^tif Wt triii* Kal. Jan. iv. fer. lun.xx. Occisio Seachnasaig mc Garbvin, et 

mors Conaill mc Daimeiiu ct quies Lugdach mc Cuochae. 

jam BDc tjr^ Kal. Jan. v. fer. lua. l Mors Aedo mc Colggen^ regb na^ 

w/7/>/ir [orientalium](l) Mors SHlain^ ic Cumminn, abb. Baicoir. [Siliani 

filii Cumminii, Abbatis Benchorensis.] Mors Maekhumai mc Baettun. 

Senac, Abbas Ardmaca, quievit. (2) Finis Cronici Eusebii. (S) 

SllU SDcjr« Kal. Jan. vi.fer.lun.xii. Fulminatusestexercitus^^VoM JBairc/ii(4) 

fulmine terribili. Mors Maeileduin mc Aleni regis Mogdornea; ct nms 

Eugain mc Eachach Laibre. Quies Colmani Elo. Sic eat in iibro Cuanac. 

Aed-Roim^ et Aed Laigen. (5) 

Ztu SDcirt Kal. Jan. vii. fer. lun. xxiii. Mors Aedo filii Damhnaillj regis 

Temro. Bellum Odbae^ renoengus mac Colmain [cum JEngusio filio Col- 

manni] in quo cecidit Connall Laengbreg^ filius Aedo Slaine. Maelcoba 

regnare incipit.(6) 



I I III I jfi^mrmi^mtmr^^m-^mm^m^^m^^^^tm^^^^m^mtmmm^mmmam^f^^^^i^mmm^mm^^^mi^^^^^m^mammmmmatmtmmtmm^^ma^^mm^^ 



(1) Ex IV Afa^/ror. Annal. ann. 6069 constat Artheriorum regionem partfm (ma$e Airgialiiif^ 
** Aodh ntc Colgan Toisech AirgiaU^ agus na nairter arcena dtcc ina oilttre hi Cluain mc noU** 
[*< Aodh filius Colgani, Dux Argiailue et Arteriorum^ [i. e. Orientalium] similiter, obiit inperegrimt» 
tione rejigiosa in ^lonasterio Cluanse mac nois.'*] Adamnan inquit '* Provincia Arteriorum in Hy* 
bcrnia, quse, Scotice, in d airthir^ i. e. orientalis nuncupatur," 1.3, c. 7. Clochar Regia eraC 
Argiallis. Ardmacha in subdita Provlncla Arteriorum. sita erat. V. Glossar. Topogr. Voce Ardmach» 

(2) Cod. C1arend.42 '* Senac Ab. et Eps Ardmach.'' Cod, Clarend. 49 subjui^t *' Mor$ Aodhani 
Anachorite Bcnchair," quae desunt in Bodleiano. 

(3) Non ^tur de sincero chronico Eusebii qui obiit anno 340, cujus tantum fragmenta aupenuiU 
edita a Scaligero; nequc dc cjusdem versione Latina facta a S. Hyewonymo^ qui sua adjimxit usqua 
ad ann. 38^1 ; V. Ilieron. dePrato Dissert. de Chronicis Ferona 1750 ; — sed dequodam vctusto co- 
dice Eusebii cum pluribus additamentis olim extantein Hiberoia* V. Dissert. Prmlim. 

(4) *• Mac Bairchc:* Cod. Clarend. 49. 

(5) Hic est *' Colmanus Eps Mocusailni" de qao Adamnan 1. 1^ c. 5. — Colman Ela appellatus*a loco 
Ijonn Eloy ubi raonastorium extruxit. Filius erac Beogna^ de Stirpe Salii^ seu Sal^ii oriundus. 
Ita IV Magistri ad hunc ann. cum Adamnano consentientes. 

(6) Oengusius qui huic prselio interfuit, is est de quo Adamnan 1. 1, c. 13, ubi, in titulo btius capitis» 
prout extat in editis Excmplaribus, mcndose legitur ** O^ngusius ^lius Aido Comauiy*' pro Colmani, 
IV Magistri iiiquiunt ad ann. 616 " Acngus mc Colmain moir,. Flaith ua Ncill an destert decc." 
[Aengus filius Co/iwa«i magni, Princcps CNeillorumaustralium obiit.J Sub hoc anno6l2, IV Ma- 
gjstri habent ** Fasugh toraighe la murcolflach muiridhe" [Vastatio Torachke Insulse olim spectantis 
ad jura Tirconallia?, hodie Tory Island^ a classe maritima Muredi.] Postea ad ann. 6x6 " Cimi- 
dach ecclaise Toraighe la Cenel. cconaill, iar na dioth la itriug. fecht riamh." [Operimentum, sea 
tectum Ecclesiic Torachiae factum a Tirconallcnsibus, postquam destruxit eam Classis Pnedatoria 
paulo antca.] Hsec est istius insulse antiquissima quse extat memoria. 



jSlU S>f yii KaL Jan. ir.ibfl» lum kr. Qujes Fhhiain Oentraib ABI^atiV Peir* 

€ihoir. Mofs Coimai»U(H/i^ Bclium» Cai/*tf legion, tibi Sanct^i occisi suht, et 

cecidil «So/on- ixkitf' Conaen rex Britaituoruiti. (I) EraciiuB annils xxvi'. reg« 

navtC. 

j3iU BDfjrttt» Kat Jan.iii. fer. lun. XV. Totfa fota [Tolfii lohg^us] Abbas 

Giuanae mac Gunois pausat. Stella visa est hora octava diei. 

Zxu &>( jritl^ Kal. Jan. iv. fer. lun. xxvi. Jugulatio Maeli'ob& tnac Aedo in 

beUo Montis Beaigadai^i. al i cath Sleibe truim tuoth [aliter in pi^lio mohtis 

Truimtuiik (2) Suibne Men victor erat. QixiesDiarmttd^ tertii Abbati^ 

Giuana Trard. BeUum Fidnalgi iclegg in riaddain: [PWBHani Fidnag apud 

Fetram* PatibuU.] (3) Goetnan breac [Gocman maculatus] quievit. 

fln^ S>C jTfl^ Kal. Jan. v. fer. lun. vii. Mors Suidne miic Cracceni^ H^is 

Gianaohte' glinne gaimhine ; et Mors AedainmacMvngain^ regis Daiaraide; 

^Mors Peiraiiif Episcopi Luscani(4) Eachaedh ct Crimtan arein' obienintl 

Gombustio Benehoir. 



u 
u 



(1) Annales Anglo^Saxanici refenint hoc pnelium ad onn. 607. V.Chron. Saxon. edit. Gil>son« 
p. 25. BecL' 1. 2, c.2. At aimo GlS^gestum fulsse sicut Annales Hibernici tiadunt, confirraat Usser 
Pnmord. p. 1167* Enrant ergo- qm hujas ciedis odiumi ingrati, rejiciunt in S. Augustimim^ qui 
loiagi antea obiit. Bedaenim inquit Greg^um Magnum '* fecisse ut in EcclcHis SS. Apost. Petri 

et Pauli [Cantuariae] supcr corpora eorum [i. e. Augustini et Sociorum} MiMtt celebrarentur» 
Sed et in ipsa Mtssarum celebratione tria vcrba maximae perfectionis plcna super adjecit — 
^^ Diesquc nostros in. tua pace disponas, atqua ab aetema damnatione nos eripi, et in electorura 
«< tuoruin jubeas grcge nuraerari." 1.2, c.l, edit Cantabrig. pag.77* Eadem habet Johannes 
Dtocoiitrf, 1.1, §20, et 1.2, § 17* Ergo obiit S. Augustinus ante S, Gregorium. Haec manifesta 
sunt. Gelasius Papa antiquum Missale recognovit, Gregorius Gelasianum, in quo ista verba extant 
in Canone Misss usque hodie. Annura obitus S. Augustini Beda non notat. Varictas opinionum 
videri potest in Whelocko, Whartono, et Mabillonio. Errores recensere non est opus, ante Grego- 
rium obiisse suflficiat, Vide supra ann. 592, 605, et 607. 

(2) Aedo I, filio Ainmirechi, Regi Hibemise, qui annis regnavit 26, successemnt Aed n,!»ive SU- 
nensiff, et Co/nton -fiHus Diarmitii I, annis 6 ; quibus successit anno 604 Aeda HI, sive Uairidneack^ 
atias Aed Allain appellatus Domhnaldi filius, annis 8. Huic successit, annis tribus, MaelcolntSf 
Aedi primi filius, anno JEre commuuis 6l2. Maelcobo Subneus Mendi filius, anno ^ne communis 
6 15, qui amiis 13 regnavit usque ad annum 628. Usserius erronee Maelcobum appellat Aedi 
tertii filium, Primord. p. 9^7» IV Magistri ad ann. 6lO inquiunt *\ Maelcoba mc Aoda me 
Aimnireack/* V. Catalog. Regum Hibemiae in Appendice. • 

(3) ** Fetra patihulir Extat usque hodiein ComitHtu Louthensi, altare antiquum Ethnicum quod 
vuigo appellatur Petra mactationis. Vide Lowthianaf L 3, p. 12, 13, et King Munimenta, voK 1, 
p. 248. utram conveniant alioram esto inquirere. 

(4) Petranius hic Luscanensis ponitur primiri in tertio ordine Sanctorum Hiberoie, quoruQi Cala* 
logum ex vetustissimo codice edidit Usscrius primord. p. 913» 9^3. 



40 ANXALES ULTONIEN8ES. 

J3iU &>C fftU Kal. Jan. vii. fer. liin. xviii. Combustio Donnainega Martirum 
in XV Kal. Maii cum cl martiribus, et occisio Torcea^ et loscad Condiri. 
[Combustio Ecclesiae Connerensis.] Usque hunc annum scripsit Isidorus 
Chronicum suum, ita clicens Eraclius dehinc quintum annum agit imperii. 
Hoc est anno v. Imperii Eraclii, et iv. religiosissimi Principis Sesibuti, sunt 
ab exordio mundi usque ad Eraclii annum presentem, hoc est quintum. 

V DCCC XIIII.(l) 

0tl« S)( jrtltt Kal. Jan. i. fer. lun. xxix. In tcmaireac in Eili unn [DisceptatiQ 
in Eili hoc anno] in die Pasche. Jugulatio Colggen mac Suihne^ et mors 
Fiachraich mc Conaill ocus]\xg\x\. Fergusa fli. Colmain magni '/• ccanfartuc 
humescain do muintir blatine. Coemgin Glinne da lochUf ocus Comgall eps, 
ocus eps Eogan Ratha Sithe quieverunt in Raedmacha. [Jugulatio Colggeni 
filii Subnciy et mois Fiachrachi filii Conalli, et Jugulatio Fergusii filii 
Colmani magni, i. e. Ducis defensoris 0'Mescanorium de familia Blatinei 
Coemgin Abbas vallis duorum lacuum, i. e. Glendaloch^ et Comgall Episco- 
pus (S) et Episcopus Eogan Ecclesise Sancti collis spirituumi seu lemurum 
quieverunt in llaedmacha] (3) et terremotus in Gallia, 
Jlm ^tttixu Kal. Jan. ii. fer. lun. x. Libren Abb. AcK bo Caning. [Li- 
bren Abbas monasterii Achabo, i. e. Campi bovis, S. Cannici.] Mors Sillain 
Alibatis Campi Bile. [Monasterii Campi arboris monumentarii.] Mors Jedo 
Bcnnain et Finginny mc Finchrach. 



(1) Heraclius rcgnavit a die vii Octobris anni 6lO, ad diem xi Febr. anni 641. Art de V. Ui 
datesj t. ly p.415. Pro Annis Mundi sccundum Hibemenses V.DUsert. Pralim. 

(2) " Comgal Eps Dark:' Cod. Clarcnd.49. 

(3) ^* Raedmacka" V. Glossar. Topogr. Vocc Rath-magk. Coemginus is est qui vulgo, et in vita 
S. Laurentii edita a Surio, ad diem 14Nov. Kevin appellatur, a quo Kilkevin^ Elcclesia vetusta 
Parrochialis iu Dixcesi Elphinensi» cujus ruinae adhuc extant. Vitam S. Coemgini fabulis, et larvis^ 
ct aniiibus roiraculis foedavit Giraldui Topogr. Hib. Dist 2. c 28. Sed qui inde argueret '' nvnquam 
e.Ttitiss€ Coemginum" non solum suaro proderet Tigemachi^ sed oronium Annalium Hibernorumy 
iunorantiara, *' Cromginum cxtitisse" ex his, aliisque, luce clarius est. Usque hodic, inter 
Glcandalochcnsis Monasterii rudera, extat turris rotunda altitudinis pedum 110, peripheria; 52. 
e petra concisa, et arte mirt^nda, ab imoadsummum concinne composita, ita ut nuUa fissura inveni- 
atur. Extant prajterea Scptem Ecclesiarum ruinse, qu» Anglice appeliantur The Seven Churches.^ 
Eodcm modo appellantur usque hodie ruin» Monasteriorum Ciluanoe mac nois prope Athloniam 
lufiis-cealtrctj Innis-cathitty Innis Derrin^ et vii Altaria Monasterii Cluaiuefertcnsis, quae inter 
vulgus 7 Sacramentorum commeroorativa, uti 7 dies Hebdomadae prophetica et prasfigurativa ha« 
bentur. Vide Anhdal Monasticon Hibern. 



ANNALES ULTONIENSE8. 4l 

SUu S>C fiff Kal. Jan. iii. fer. lun. xxi. Occisio generis Baetain 'r Ailla mc 

Baetain oc Magk^Sleucht hi Conmcht^ ocus Matlduin mc FergusUy mc Bae* 

tain^ ocus mors Fiachrach mc Ciarainjjii. Ainmirech mc Setni [Occisio ge- 

neris Baetani, i. e. Ailli filii Baetani, apud campum adorationis in Connacia, 

(1) etMaelduni filii Fergusii, filii fiaetani, et mors Fiachrachi filii Ciarani, 

filii Ainmirechi, filii Setnii.] 

Zn^ BDt yy* Kal. Jan. v. fer. lun. ii. Senach garbh abb. Cluana ferta mori. 

[Senacus torvus Abbas Cluanfertensis moritur.] Jiigulatio Aengusa^ mc 

Colmain magni, Regis ncpotum Neill. Duncat mac Eugain^ Nechtan mac 

Canonn^ et Aed obierunt. 

j9ll* BDt Jiji i* Kal. Jan. vi. fer. Um. xiii. Bellum Cinn-deilggden. (2) ConaU 

• 

mac Suibne victor erat. Duo filii Libreni mc Illandony mc Cerbaill^ ceac. 
[ceciderunt.] Conaig mac Aedain demersus est. Mors Mailembraca mc 
Rimedho^ mc Colmain^ fiiCobtaigh^etAilello mc Cellaig. Bcllum Lindaire. 
Quies Coemgin Glinne da locha. Bellum Cenbuigi in quo cecidit Colman 
mac Cobtaig. Jugulatio Aillillo mc Ceallaig. Mors Colggen mc Ceallaig 
SitU SDt n iif Kal, Jan. vii. fer. lun. xxiv. Obitus Fergna Abb. Jae. [Fergner 
Abbatis Hiiensis] Quies mc Laisre Abbatis Ardmachae, et Vinei Abbatis 
Keir. Expugnatio Ratha Guali la [per] Fiachna mc Baetain. 
jSm )BDc tt itt- Kal. Jan. i. fer. lun. v. Mors Ronain mc Colmain^ et Colman 
Stellane obiit, et Jugulatio Doir mc Aedo Aldain. [Dorii filii Aedi AI- 
dani] Nativitas Adomnain Abb. Jae [Adamnani Abbatis Hiiensis.] 



(1) JMagh-sleuchty campus adorationis. Vidc Glossar. Topogr. et Dissert. nostr. de ReHgionc Efh- 
nicor. Hibem. ** Rex Laogarius adorabat quoddam Idolum, ex auro et argento magnifice cooper- 
" tum, ctin campo cui nomen Mag-sleacht erectum. Nominabatur cnim Ceann-croithi i.e. caput 
** omnium Deorum. Circumsteterunt etiam idem simulacrumxiiDeiculi a;rei, quasi subjccti eidom 
" ct acclive»." Jocelin Vit. S. Patr. c. 56. Bcnignus Jocelino antiquior c. 46. Evinus pariter anci- 
quior, in Triade p. 133, c.31. V. Glossar/lopogr, Vocc MohiL 

(2) IV Magiitri hoc pnelium referunt ad ann. 6l7, dicentcs gestum fuisse j^er ConaUuniy Subnei 
filium, et Domhnaiium brecc^ Eochodii buidhe Regis Scotorum Albaniaj filium. V. not. ad ann. 5i)9, 
ct 636, quo prxlium Rath gestum est. Item not. ad ann. 641. 

Adamnan 1. l,c. 9,ct 1. 3, c. 5, Domhnaiium jBwc appellat **^lium Aeda, et nepotem Aidani." 
V. ann. 599. Fuitnempe cx Eochodio Buidhe [i.e. Aeda flavo] nepos Aidani filii Gaurani de quo 

vide ann. 606. lii Annalcs, quorum fidcs ab Adamnano et Tigernacho suffulta, caeteris longe 

prxponderat, tradunt Eochodium Buidhe post Pairem Aitl^num regnassc ab anno 606. — Altanicn 
Boctfaius, Buchananus, et alii Scoti rccentiorcs, hunc non Eochodium buidhe, sed Eugenium IV ap* 

C 



4S ANNALE8 VLT0NISN8SS. 

9m9>C)^]rib« Kal. Jan. iii. f^r. lun. xvu Annus ten^brosus (1)' Ai$d^ 

mc Cumascaigj et Colman mac Congellain ad Dominum migraverunt. R^ 

nan mac Tuatail rex na nairtir [OrienUlium,] et Mogan mac Fmch€ Lur* 

gan moriuntur. Moedoicc Ferna [Fernensis Eps] quievit. (2) 

Zxu fiDc tv fl« Kal. Jan. iv. fer. lun. xxvii. Bellum Leitket*midind in quo 

cecidit Fiachna Lurgan. Fiachna mac Deammam victor erat. Obsessio 

Boilglutha a nepotibus NeilL (3) 

2IXU &>( W ^U Kal. Jan. v. fer. lun. ix. Bellum Ardacorain. Dalriati vic- 

tores erant ; in quo cecidit Fiachna. mac Daemain. Bellum Caim Fearadaig 

% cliu [in regione clia] ubi Failbi Flann Feimin victor erat. Guarie Aidhne 



pellantes, mii-a scribendi licentiEf non Aidano Patri, sed Kennetho Cerr Conallii 61ioy et Aedani, 
uti fabulantur, successori, successisse somniarunc! Fordtmui Eockodium bmdke Eoganura Btrycf» 
%pdl appellat, linguam Hibemicara misere in a^ienam detorquem. Umerpu^ a Boethio, et For* 
' duno in errorem inductus inquit ^' Ferquhardum a Sodorense Episcopo Conano InfitiiUtumy Pntri 
Eugenio in Regno Dalriedse i.e. [Scotis Albanicse] successisse** Primord. p. 711» ad ann. 622, 
et ** Ferquhardo Domnaldum Brec." Ibid ad ann. 627* — Hi omnes err&nt. Aidano enim successit 
EoeJmd Buidhey uti tradunt nostri Annales et Adamnan. Conchad Cerr^ quem Kenmeikum Cerr, nti 
appellant, et Conalli filium, fuit Eochodu praBdicti filius, et per tres menses sjccetMHr— uti traJuot 
Flann^ Poema Hibemicum anni 1060 in Appendice, Tigernach^ et Codex Cluanen^^is apud 
Flahcrtcum p. 447 — Conchadii obitum referunt hi Annales ad ann. 628. Duoram Domhnaldorumy 
Regum nempe Hibemix et Albanis, ad ann. 642, ct recte. — De Regum Albaniae successionibus 
videannos 503,537, 541, 544, $57, 559, 56i, 567, 573,579, 581» 589, 6o6, et iufra 6^5, 
628, 641, 659, 672, 693, 696. 

(1) Accurate^^ annus tenebrosus," Annus cnim hic JEns communis625 tres exhibet Eclipses; duas 
Lunap, ct unam SoUs, omnes integralcs. Isti characteres dc hontm Amwlium auct«>rilate buI- 
lum ambigcndi locum reltnqunt. Art de V. les datet t. 1 , p. 64. et Dissert, Prcelim. 

(2) Vitam Maidoci mcndosam edidit, anno 1360, /. Tinmutkensis^ et postea Capgracius. — 
Plurade eotradit Gt>a^(2itf in Vita S. Davidis. Idemque est cui Brandub Rex Lagcniae /VmftNi 
in Lagcnise Mctropolim concessit. V. not. ad ann.604. Scriptores Hibernici eum indificrenter ap- 
pellant Aedan, Aedoc, Macdoc, et Maedog, unum ex obsidibus quos Connachtenses RegJ Ainmi- 
reo filio Setnii tradiderunt. Dipthongi ae oe et aOy ttemque ^ et c \ice versa scribuntur Hi- 
bernice, et dimunitiva scribuntur nomina propria adjungendo an, en^ in, oc^ et og. Hinc Jodhan^ 
AodhoCf j^odhog. Porro Sanctorum nominibus prsefigebant Hibcmi Mo i. e. meus, ut Maedoc^ &c. 
Hsec a recentioribus ignorata fecerunt ut idem homo multiplicaretur in diversos, ut Cohnan^ Col^ 
iRoc, Mocolmoc. — Ltia, Luany Molua^ Moluan^ Moluoc. — Coeman, Caoman^ Caomhoc^ Mochaemog, — 
Lasren^ Malasren^ Molassc, Inter antiquissimos qui de Maidoco scripserunt, numerandus est auctor 
anonymus Vitae ejuseditae aGo/(/a<^o. — Rer. Alemannar. Scriptores t. 1. 

(3) Concordat ^c/amiiajr 1. 1. c.36. — IV 3fagw/r{adann.592, inquiunC^u/tfmiitgrvmfiliumSubnei» 
quem nunc Regem UUottict^ nunc Dalaradite appeUant, qui Diarmitium filium Cearvealii Hibemia 
Ik;gem intereroit, interemptum fuisse per Fiachna jUium Boetani, rostea ad ann. 62S tradunt 



ANNALB8 VLTONIENSBS. 43 

fiigit. Conaii mac Madduib fugit, et cecidit rex nepotum nein. visio quam 
vidit Furseus religiosus Episcopus. (1) 

ibu 3>c fji ^iU Bellum Boilg luotha in quo Faolan filius Colmain rex La«> 
genie victor. Bellum Both in quo Suibne menn mac Fiachna victor erat» 
Domhnald mac Acda fugit (2) Occisio Suibne menn ic FiachnUy ic Fcradaid^ 
ic Murethaigj ic Eogain ri er [regis Hibemiae] la Congal caech mac Sgan^ 
iain itaerr brenij [a Congallo casco filio Sganlani in regione Brefaifl?.] Pausa 
Columbani filii Barddaeni Abbatis Clono. Jugulatio Cuniineni fitii Col- 
main. Yastatio Lagen la Domhnall mac Aeda^ mac Ainmire regnare in- 
icipit [vastatio Lagenise a Donall filio Aidi, filio Ainmirii, qui regnare 
incipit.] 

2m &>( Tt tlttt Kal. Jan. i. fer. lun. i. Bellum Fereda evin^ in quo Maelcaich 
mac Scanail rex Cruitne victor fuit. Dalriati ceciderunt. Conced Cerr rex 
Dalriati cecidit. (3) Bellum Duin Ceitirinn in quo Congal caech [csecus} 
fugit, et Domhnall mac Aedo erat. in quo cecidit Guaire mac Forindaiu 



eundem FlachDam qui Aido nigro in rtgno UUonict succcisit occubuisse in prselia Leiked^Midheannf 
interfectum a FtacknafiUo Dtmanif ^us in eodera regno successore" — Duo6 itaque reperio Fiacknas 
Ukoni» R^es, nempe Boetani filiumy de quo IV Magistri adannos 571» 590» 5^2, 597, et 622 quo 
occubuit ; et Demani filiumy quem tradunt '' occisum fuisse in praelio Jrdcoranense^ a Comdad Cearr 
Rege Dalriadae [Scotorum Albanias] nnno 624." potius 626, i£rse Com.627. — De Canckmdio Ccrr 
vid. qu£S dicta sunt ad ann. 621» et ad ann. 628» aeras coro. 629» quo obiit 

(1) Haec de Furteo desunt in Cod. Bodleiano» extant in duobus Clarendoniatiis. — FnrMei vitam an- 
tiquibsimam memorat Beda 1. 3, c. 19« Duo etiam antiqua opuscula de eodem argumento edidit 
Amuipkus, £a quam ex Gallicis Codicibus edidit Colganus longe posterioris aevi est. Albaniam enim 
Scoiiam appellat 1. 1» c. 1» et GaUiae Provinciam Normanniam 1.2^0.1. yid.iiifraann.66o 
quo Furseus obiity et Bibliothecam nostram Hibemico-Coiion. Tiberius C 1. 

(2) Hasc omnia usque ad [occisio] desiderantur in Cod.Bodi.in quo deest etiam necessaria distinctio 
interannos626 et6279 cum utriusque gesta habeantur sub anno 626. IV Magisiri obitum Regis 
Subnei referunt ad ann. 623 in iexiUf sed melius ad ann 628 in margine^ cum annu;» asras communis 
628 sit Uitoniensium annus 627. Vide que de chronologia horum Annalium dicta sunt in Disseri. 
Pralim. Subnei Regis Hiberuias meminit Adamnan 1. 1» c. 9» et 1. 3, c« 5. 

(3) FjicMiiJiavi KegLS Scotorum Albaniae filii erant Condad vel Connadhy seu, ut alii Codicc9 
rectius habent, Conchadh^err^ Damhnall Brecc^ Domhnall Donn^CowUl Cranndhamhna^ ConaUBreg^ 
Faiibj Domangardj et Cu cen maikair, — Cimchadk-Cerr qui Fiachnaum filium Deuani, Ulidise Re- 
gem, in praslioArdcorannensi interemit ann.627» Patri£oc^c/f0 5UCcessit boc anno^ i^ra^ cora.629, 
"£ocA4u/6tri(/Ae»inquit7*i^fnitfcA,po6tquam20annis regnasset,obiit.'' — At cx dictisad ann.606patet 
Eoehadium Patri Aidano successisse, ergo regnavit annis 23 usque ad ann. 629» quo Connadh, seu 
Co/iciiac/A-Cerreisuccessit. ••Blodem anno, inquit Tigernach, Maelcech filius Scandlai.ii, rex 



44 ANNALBS FLTOiriENSES. 

Vel Bellum Fedo-euni ubi ceciderunt nepotes Aedain^ re guillon faelbe. 

[occisi a servo Falbi.] Mors Echdach buidhe [flavi] regis Pictoium filii Aed- 

ain. Sic in libro Cuanac inveni. Vel sicut in libro Duibdalethenar. Bdr 

lum letirbe et. cenl. m. Erca et cenl. Fcradaig. [Prselium Letirbeense inter 

nepotes filii Erc et nepotes Feradagi] in quo Maelfitric cecidit. Ernaine 

mac Fiachna victor erat. (1) 

0tU ^tXJitp^ Kal.Jan.ii.fer.lun.xii. Bellum Lethirbe inter genus Eu 

gain invicem, in quo Maelfitric cecidit. et Bellum Mitain. taerrbreni com- 

buritur. [Praelium Mitanense. Regio Brefnise comburitur.] et Jugulatio 

Branduib mac Maelcobo. [Brandubii fiHi Malcobi.] 

0II* S)t jrjtjt* Kal. Jan. iii.fer. lun. xxiii. Bellum filii Ailliy et mor% Cinedon 

[Kennethi] filii Lugtreni regis Pictorum. 

jStU &>( ttt i* Kal. Jan. iv. fer. lun. iv. Belium Cathloen Regis Britonum^ 



" Cruithiniorvm de Stirpe Hiri advcrsus Conchadhccrrj in praDlio ad Fea oin victr»r fuit, in quo occu- 
'' h\x\xDicoUa Rex generisPictorum, iif^a//6rii,exC(»nango, Fulbeus ex Achaio, nepotes Aidani Rcgis, 
" et Ostricns filius Albruit Saxonicus Princeps cum magna aliorum strage interfectus". — Postea^ 
** Mors Conchadhi Cerr anno primo regni sui, quo victus est in praelio praedicto." 

Plurimi tradunt Conchadio successisse Fercharium lilium, uti notavi ad ann. f?22. — At dc hoc 
nihil constat ex nostris annalihus, qui, post Conchadium^ Domhnaldum maculatum, filium Eochodii 
^flaxiy ad regnum pervenisse uno ore dcclarant* Vide ann. 63^, iErae communis 637f quo, pn>cul 
dubio, PnElilim Motf-Rath in Ultonia gestum est, )>er Domhnaldum n Regem Hihernia», et 
filios Aedi Slanensis Regis Hihernise, adversus Congal Cloen filium Scandalii Ulidise Regcm, qui cx 
praelio Dun Cethirin fugiens anno 629» ah eodcm D(»mhnaldo victus, in Britanniam secessit, et postea 
ingenteia Scotorum Albicnsum exercitum cum Rcgc eorum Domhnaldo Brecc n^duxit, qui omncs 
in pnclio Moi/ Rath a rege Hibernise pene dcleti fucre. Vidc infraann. 636, ct not. ad ann. 541. 
(I) Pnelii Arcis Cetirni A((amnan meminitl. 1, c. 49. — IV Magistri idcra prajlium perperara re- 
ferunt ad ann. 624. ** Cath Duin Ceithem ria n Domhnall mc Aodha, mc Ainmir. for Con- 
** ghal caoch no claon mc Scatidlain^ du in ro marbh Guaire gaillseachm c Forannain agus ar oUe 
•* sochraldke^ agus ro meab. iar for Congal dianebhradh 

" Cath dum ceithirn dia raibe, — cru ruadh dar suile glasa. 
" Batar for siiocht-Congail cruim, — coifa muin remhra massaj* 
{'• PraBlium A rcis CeMtm inter Dovnaldum filium Aidi filii Anmirii, et Congal csecum, vel curvum 
*• filium Scandlani, in quo occisus est Guarius Gallseach filius Foranani, ct plurimi alii exercitus, 
•* et victus est Congal secundum poema Bardicum 

" Pnelium Arcis CVM/>«i, cui interfuere — Herocs plurimi oculis conspicui capruleis, 
*' Cecidcruntde Stiq)cCongalli curvi — Capita praestantia fnrtihus Capillis."] 
Hic notandum est Daiaradios Ultoniae populos, eosdem vocari Cruithinios. Vid. Glossar. Topogn 
Voce DaiaradiOf et not. ad ann. 6^0. 



ANNAtES ULTONIENSES. 45 

ttAinfrlt. (1) Combustio Ben/icMr moer [Bangorii magni] in Britannia.(2) 
et jugulatio Ronain mc Baetain. Bellum Jtho Aublo [vadi Aublo] in quo 
cecidit Diciuli mac Fergusa. Tuile la mumain. Iifsola medgoet fundata 
est. [Inundationes in Momonia. Monasterium Insulas procellarum fiin-* 
datum] Mors Mugain filiae Aeda Benain. 

0ll« £Dt jryjp iU Kal. Jan. vi. fer. lun. xv. Bellum Indris Regis Britonum. Bel- 
lum Atho Goan in iartar Zi/? [Praelium vadi Goan ad occidentalem plagam 
fluminis Liffii] in quo cecidit Cremtan mac Aedo fls Cenaic^ Rex La- 
geniorum. 

J3tu ]^ttttiiU Kal. Jan.vii. fer.lun. xxvi. Jugulatio duorum filiorum ^ei/<> 
Slaine la Conall mac Suibne eccloch treitni ar Fremuin •/• Congal ri Breag 
ocus ailill Cruidire Senathair Sil Dlutaig. [Jugulatio duorum filiorum Aedi 
Slanensis Regis Hibernias per Conallum filium Subnii apud Petram Tretni 
ultra Fremin i. e. Congalli Regis Bregiae, et Aililli Citharistse Progenitoris, 
seu Avi grandasvi generationis Dlutagii.] 



(1) De hoc bello Cathloen vulgo Cadwallin V. Chron. Saxon ad ann. 633« 

(2) De Bancorensis Monasterii origine nuUa extat vetusta auctoritas Quas de ejus fundatione, per 
Xfidtfm Britanniae Reg^m, tradunt PtYfttw, de Britan. Script. N. 22, Caiusy in Antiquit. Cantabr, 
1. 1, p. 149, c^ Polydorus Firgilius in maigine Gildas a se editi, fabulosa sunt, ct nullo fundamento 
nituntur. — Pneterea Bancorense Mon^sterium in agro Flintensi confundunt Balceus ccnt 1, c. 
53, et Piisius N. 56, cum Bancorense Monastcrio iu UUonia. De Bancoria Walknse agit Bcda 
1«2, C.2. De Hibernense vide supra ann. 519» quo ejus conditor Comgal natus est, et ann. 
558, quo Monasterium istud in Ultonia fundavit, ct 601, quo obiit. — Itcm Jonam in Vita Colum- 
bani c. 3. idanmanm Vit. Col. 1.3. c 2l.Joceli» in Vit. Patr. c. 98* Vide ctiam Antiquam vitam 
S. Comgaiti^ e qua Cxcerpta edidit Usser^ Primord p. 91I. et Vcterem auctorem libclli de officio* 
rum EU:lesiasticorum prirha institutiofie, Coid. MS. Cotlonian. mille abhinc annis exaratum, cujus 
auctor an fuerit Gr^^ntM Turoneirm, qui de Cursibus Ccclcsiasticis librum condidit OjMrr. ed. 
Huinart. 1690.I. lO, c«ult. alii yideHnt. Conferetiam vetustum Catalogum Sanctorum HiberniaB 
editum ab Usserio, Primord p. 9H« Non minori errore Bancorense Monasterium in agro 
Flintensi cum scde Episcopali Bangorense in Arvonia ad Menaium frctum confundit, MalmeS' 
buriensis de Gest. Poutif. 1. 4, ct 1. 1 , de Gcst. Reg. c. 3. Sedcs hsec nova est, si cum Monasterio 
comparetur, uti indicat Johannes Roscius*' ^ Mailgo Rex crcxit novam civitatem Bangor super 
** fiuvium 3/eanaM in WalHa. Erat enim altera Bangor supcr Dee fluvium ubi Ethelfridus Mona- 
** chos occidit.'^ — V. not.ad ann. 6l2. Eandcm distinctioncm observavit Caius de Antiq. Cantabr. 
1. l, p. 149i et Ranulphus Cestrensisin Polychron. 1. 4, c. 31. — Usserius inquit Bangoriam novam, ad 
Meanath sitam, a Cambro Britannis Banchor Vaur i« e. Bangoriam magnam appellari. — Cum- 
tnineus, qui ante ann. 66O floruit, S. Comgallum Abbatem Banchorensem in Hibernia memorat, et 
Magistrum ejus Finianum Abbatcm de Cloonard in Midia. Vit.'Col. c. 12» et c. 4. 



46 ANNALXS ULtONIBNSBS. 

fltU Wtfffift^ KaL Jan. i. fer.lun.viL Occisio Camiltmc Suihncitigmc 
Nqfraich la Diarmait mac Aeda Slaine. beL Cuilc Coctaen rcn Diarmait mac 
Aeda Slaine. [Occisio Conalli filii Subnii in domo Natfrachii, per Diarmi* 
tium filium Aedi Slanensts. — Praelium Syiv® Coelaen gestum a Diarmitio 
filio Aedi Slanensis] in quo cecidit Maelumai mac Oengusa. Ecclesia Rach^ 
rain (1) fundataest. Nix magnaoccidit multos in campo Breg: Quiea 
Fintain mc Teicain, et Ernain mc Cresein. («) Mors Gartnain mc Foith. 
Ecuid Lismoir [Echudius Lissmorensis] obiit. Bellum Scgusc in quo ceci* 
dit Lochne mac Nechtain ceannfotai^ agus Cumuscach mac Aenguuo agtu 
Gartnait mac Oithj [in quo ceciderunt Lochneus filius NecbtaBi capitia 
longiy et Cumuscach filius Aengusii, etGartnat filius Oithii.] 
SbL Wfvn^tU Kal. Jan. ii. fer. lun. xviii. Jugulatio Emain mc Fiachae 
qui vicit MaelfitriCy filium Aedo AlddaiPj in belk> Letirbc^ et efiiigatio, 
Cartaig diraitiun [Cartachi de Rathen] (3) in diebus Paschae. 



(1) Eccksia Rg c Amiim , de qua hic prima fit mentio, extnicta initperSfgineum Abbatem Hiiensem 
Hibemum,de quo Adamnan 1. 1, c. 3. IV Magistri ioquiunt ad ann. 650. — *' Segene M. Jae 
Col, cille dofothucck ecclaue Reckraintu^ [i. e. Anno D. 630 Segenius Abbas Hiiensis fundavit 
Ecclesiam Rechran] — De Insula Reckrania prope Dalriadiam Ultoniae Septentrionalis provinciam 
antiquaro. — Vide Glossar Topogr, De SegienOf vid. Bed. 1. 3» c. 5, et Annales Roscrenses ad 
ann. 651. Sanctilogium Vetustum in Triade p. 374 inquit — '^ Segenus Ahbas Hiensis JUius JPta- 
ckru^fiuPeradacki^filii NinnedH, Jilii FergusU^ JUii ConaUi GnlbamU,JiUi NeiU naoi ngiaUack 
Regis Uibemia^ Confer Martyrologpa vetusta ibidem. - 

Insula Rackrainn vocatur '' Reckran'* in Cod. Clarend. 4$. ** Insula RsenesT a PHnio 
"JUctJia" a Ptolomseo, **Reckrea*' ab Adamnano, 1. l,c. 13, 1. 2, c. 5, etj. 2,^.25. — ** Rac- 
lindd* a Buchanano, *' AocAra" a Leslaeo ^' Rackryne^' a Forduno. At nostfi Annales iterum 
ad ann. 79^» inquiunt *' Combustio et vastatio Reckrain per gentiles.** i. e. per Danas^ qui 
circa haec tempora, ut a Carado co Llancarvanensi in Chronico Cambrico notatam est, '* Maximam 
'* Hiberntae partem populati» Reckreyn quoque vastaverunt.*' — De Rackrainn videplura in Glossaria 
nostro Topogr, De ejus hodiema conditione vide Hamiiton's Antrim ed. Dubl. 17S6. Let, 1» 
de cujus Opusculi erroribus qusedam annotavi in opere Italicoy cui titulus GiomaU Romamo^'^ 
Ann. 1788. Videejusdemedit. Dubl. 1791* Po>*ro errant qui ioquiunt, *' Danos mmquam infes» 
iasse Hibemiam usque ad ann, 838." Vide ann. tS4, 

(2) Hic cst idem Ernenus de quo Adamnan inquit " Ernenus per omnes Scotiae Ecclesias famosus . 
et valde noti&simus" 1. 1, c. 3, Vide etiam Adamn. 1. 3, c. 31» in Stepkani l^Ui Codice antiquis- 
mo, cx Benidictino Augi(£ Divitis in Suevia Caenobio, Usser, Primord» p. 1068. 

(3) Vita vctusta S. Curthagi, ciijus duo exemplaria penes se habuit Usserius^ Primord* p. 910. tradit 
— *' Mockudeum, qui et Cartkag vocabatur, cum discipulis suis numero 867f c Rmtkeniensi suo 
** Monastcrio pulsum, lifiRonam cpncessisse. Ejusque Ecclcsia? primum Episcopum ordinatum 



ANNALKS tTLTONIBNSBS. 47 

Jflbl^ 8>r tVtlA Kal Jan. iv. fer. lan. xxtx. fielluin Roth H) et bellum 

Sailtire in una die iacta sunt. CcnalUCael tnac MaelcobOf socius Donik- 

naiity \ictor erat de genere Euagain in bello Saeltirty et mors Faelbe Flain 

Fennin regis Mumhain. Muchatu Ratin pausat. 

Sbu TbtfpfiM^ Kal. Jan. V. fer. lun. itt. Beltum Olinne mureson [vallis 

Mureson] (2) et obsessio Etin, Cronan mac Culoeghdea Abbas Cluana 

mac nois obiit. 

jSIm S>( nr f^iii^ Kal. Jan. vi. fer. lun. xxi. Jugulatio Congaile mac Dun^ 

cha. Obitus Duinsicae uxoris DomhnailL Belium Osualdi regis Saxonum. 

Quies Cridain in aendruim, [Antrim] et Aeda duib [Aedi nigri] Abbatis Cil^ 

ledaro. Etcra re. [Eclipsis lunaB.](3) Dolaissi mac Cuinidea Ahhas Letglinne 

pausat (4) Moi*s Ailella mc Aedo Roen. Eraclius cuni matre sua Martina 

annis duobus regnavit. 

StU &>r Wf <?f Kal. Jan. vii. fer. lun. ii. BeHum Cathrach Cinn Con^ [Regia 

Arcis Cincoran^ in Momonia, ad ripam Sinani,] Oengus Liath-dana victor 

«rat. Maelduin mac Aeda Benain fngit; 

ttXU 9H; ?U Kal. Jan. ii. fer. lun. xrii. Mors MaeMdir caic [caeci] regis ori- 

cntalium. Mors Bruidi filii Foith. Domhnall mac Aeda castrametatus 

est in Druim-ma. Naufragium Sc^ha^ familise Jae. Obsessio Rithe. 

Combustio Maelduin in insula CainL Jugulatio Maelduin mc Fergusa^ et 

Maeleduin mc Cobnain. 



ttmm^ 



fuisse." Hinc in Codice Clarend. 49« loco ** Cartaig diraiHMtr legitur *^ Mocmdm Raihan*' sub 
«nno tequente, quo obiit,.et ^* Muckaiu Rattn'* in CocL Bodleiano. V. Glossar. Topogr. voci- 
hus Ratken. et Lismor^Mochuda. 

(1) De hoc praslio Ratk vid. Adamnan l. 3y c 5| eit notas ad ann.621. 62S9 et 641. 

(2) Q. Utrum Gien Moriton tn agro Invemessiensi ; et Etin Ediabuigh ? 

(3) Hic est Mrzd communts annus 639} in quem duas incidisse Lunse Elclipses, die 23 Febr, et die 
Augusti 19» ex tabulis Astronomicis manifestum est. Art de V. les dates 1. 1, p. 64. 

(4) Pro Dolaissi lesge Molassus^ qui et Lasreamu dictus est. Vid not. ad. 624. Hic Synodo Leck» 
temensi interfuit, aaao 630 ; ubi Mwmuy qui etFinianus Tailchani filius, veterem ordinem Pascha* 
lem,LMreaiiitf autem KiareiU filius, Lcchleniensis Abbas, novum^ nuper a Roma advectumy defende* 
iMit. Omnes qui istae Synodo convenerant, erant tertii ordinis Sanctorum Codicis vetusti editi ab 
Usserio Primord. p. 913, et ^^ E» austraUbus Hibemut partibus qui^ adadmomtionem Apostoiiat scdia 
antistitisy Pascka canonico ritu observare didicerumf Bed. L 3» c. 3, et c. 26. Vid. Dissert. Pr9Blimt 
de Hibemorum methodo supputandi annos, et Adamnam 1. 1, c. 3. — Munnu^ i. e. Fintany idem ett 
de quo Adamnan l. 1, c. 2. De Lasreani 50 Socus Romam missis a Patribus Syfmli Leckienen* 
^isy et tertio anmOf post iter susceptum^ a Roma redeatUibus^" vid. Epistolam Cimiifiuiiif ad 6*<^^jfiitMi 

Uiensem in l/sstrU Syllqge p« 24, et in aofttra Bibtiotheca Hibemko Cottonianaf Vitdlius A. xii. 



48 ANNALES tTLTONIENSES, 

9itU Wt jrl U Kal. Jan. iii. fer. lun. xxiv. Mors Domhnaill mac Aedo regis 
Hibernie in fine Januarii. Postea Domhnall brecc [Rex Albanise] in bello 
Srait Cairinn [campi paludosi sacri aggeris lapidum] in fine anni, in Decem^ 
bre, interfectus est, ab Hoan rege Britonum. Regnavit annis xv (1) Jug^- 
latio Ailello mc Colmain regis generis Laegaire. Constantinus filius Eraclii 
mensibus vi. regnavit. (2) Bellum Oissu inter Britones. 



(1) Ha^c dc Hoano desunt in Cod. Clarend. 49» extant autem non solum in Codice Bodleiano, sed 
ftiam in Tigemacho, Vidc quse de Domknaido Brec^ R^ge Scotorum Albaniae dicta suntad anntim 
636y quo victus est in praelio Ratkenic a Dom^aldo Rege Hibemise. Confer Aiamn* L 3/c. 5. qui, 
tempore pra:lii istius, xiii agebat setatis annum. £jus verba, cum nostris AnnaUbus collata 
eorum fidem confirmant, et vicissim a nostris Annalibus illustrantur. Inquit enim, ex Cummenei 

AWi libro, de Virtutibus S. Columbse " S. Columbam de Aidano ct posteris ejus proi- 

<* phetasse, adversarios suos nunqiuim eis possunis resistere, donec prius fraudiilenter agerent 
*< in suos Cognatos [i. e. Regcs] qui sunt in Ibemia &c. Hoc antem vaticiimira tiMpoHbm no$tri* 
^* completum est in beilo Rath, Domnallo Brecco nepote Aidani sine causa vastante Provinciam 
** Domnill ncpotis Ainmirech^ et a die illa usque hodie adhuc in procKvo sunt ab extrancis, [ncmpe 
** Aedani posteri aSaxonis victi. V. N. adann. 599*] quod suspiria doloris pectori incutit." — Hasc 
satis demonstrant Columbam et Adamnanum^ qui et ipsi Hiberni erant, et ex Reglbus Hibemicis ortiy 
summo studio flagrasse, ut pax et foedus perpetuum maneret inter Scotos Albani2& et eorum proavos 
Hibernenses — atque hinc Columba Aidano Regi Albaniae inqnit — " Propterea tu filiis commenda 
'' ut ipsi filiis et ncpotibus commendcnt ne, |)er consilia mala, eorum sceptrum regni hujus [Alba* 
" nia;] ix^rdant. In quocumquc enim tempore adycrsum me, aut cognatos meos qui sunt in Ibtr^ 
*' nia fecerint," &c. IV Magistri de pnelio Rathense inquiunt — '' Cath Maighe Rath ria n Domh^ 
**• naill mac Aedha agus ria macaibh Aeda Slaine^ for Congal Claon mc Scandiain ri uL du it 
" orchalr Conghal agus all marr ar aon ris^ [Prselium Campi Raik^ coUis Sancti, conseritur |)er 

Domhnaldum fiUum Aedi, filii Ainmirechi,, Regem Hibcrnia?, et filios Aedi Slanensis,. contra 
Coiighallum curvum filium Scandlani Regcm Ultonia;, in quo occisus est Conghal, ct multi ex 
" traasmarinis ei auxilium pra?bentes simul occubcrunt" — Congallus istc Claon rcx erat Ultonias 
cujus Regia erat arx Aileach. Vide Glossar, Victus a Domhnaldo in pnelio Duncethim [vid. ann» 
628] aufuoit, et Domhnaldum Drecc cum exercitu ad Hibcrniam vastandam rcduccus, in pnBlio 
Rathensi occisus cst a Donihnaldo Rege Hibcmiie, dc quo Adamnan 1. 1, c. 10 inquit '^ Morte 
" plncida in senectute, et intra domum,coram amicorum familiamm turba, supci suum mortuus 
•' lectuiu." — WMa^hstri ad ann. 639« "/«/* mbeith se bliadna decc i righe ver do Domhnall mc Aodha 
mc Ainmircch fuaic bas ind Ardjothadh ittir Aodha do sunradh, iar mbuaidh nmthre var baoi bl. in 
gal.a ecca, agus no choHh corp cr. gacha domhnaigh." [Postquam iffannis regnasset Rex Hiber- 
nia; Dovnal filius Aodi, Anmifechi filii, obiit in Ard-Jothadh \n regione Aodha, torpore lethargico, 
post ptenitentiai compunctionem, oppressus, nam integro anno in iufirmitate lethali, Corporc Christi 
jingulis Dominicis rcficicbatur.] 

(2) Heraclius rcgnavit a vii Octobr. 6\0, ad xi Fcbr. 64-1. Constantirtus filius solus regnavit a 
Patris exitu ad xxv Martii 6^1. Art de V, les dates, t. I, p. 4-15, — 4l6. Constantinus 2 regnavii 
amcnse Octobr. 541, ad finem Sept. ()68. Pagif Muratori, et Ib. 417. 



c< 



ANXALE8 VLTONIENSES. 49 

• 

j3ttf JBDc fl iU Kal. Jan. iv. fer. lun. v. Mors Huaisle filii Suibne. Quies 

CronainEpiscopiNoindroma. [Antrim.] Bellum Cincony [arcis Regum Momo- 

niae,] loscoth iar nn boidb mc Gartnait. [comburitur postea propter boves filii 

Garthnat.] Cellach^ et ConaU cel regnare incipiunt, ut alii dicunt. Constan- 

tinusfilius Constantini annis xxviii regnavit. Hic dubitatur quis regtiavit 

post DomhnalL Dicunt alii historiographi regnasse iv Reges •«• Cellachy e% 

Conall Cely et duo filii Aedo Slaine, 'i' Diarmait^ et Blathmac per commixta 

regna. (l) 

i9m l^tlliiL KaLJan. v. fer. lun. xvi. Jugulatio duorum nepotum Bo^ 

gainCy i. e. Mael Breasail^ et Maelanfait. Guin [vulnus lethale] Flanin aen- 

aig. Mors Breasail mc Seachnasaich. 

J3m tt)t Jtl tef Kal. Jan. vii. fer. lun. xxvii. Mors Furudrain mac Becce, ic 

CuufiaCj ri ua mic Cuais. [regis generationis filiorum Cuasii.]{Q) Lochem 

mac Fingin, ri Cruitne [rex Pictorum] obiit. 

jSttf &>C yI !!♦ Kal. Jan. i. fer. lun. ix. Gum Scannail mc Bccce^ mc Fiach- 

rach Regis Cruithne. [Lethale Vulnus Scanlani filii Becci» filii Fiachrachi, 

Regis Pictorum.] Mac Laisre Abbas JSfwwcA^irquievit. (3) 

3itU 3) a ^i* Kal. Jan. ii. fer. lun. xix. al. xx. Maelcobo ic Fiachna jugu* 

latus est. • Rex Uloth Duncat aoeronain [Rex Ulidiae Duncat a viro Nain] 

jugulatus. Bel. Colgan mc Crunnmael builgg luato ri huae Cennsellach 

[Praelium Colgani, filii Crunmaelii Boigluthensis, Regis regionis Cennsel- 

lach.] 

HlXU fiDt jrl fctt^ Kal. Jan. iii. fer. luu xxx. al I. Fursu Craibhdhech [Fur- 

seus devotus] obiit. (4) 

SLtU l^tjltMU Kal.Jan. V. fer. lun. xi. al. xii. Guin Ragall. mc Huatach 

righ. Connacht. [Vulnus lethale Raghallachi, filii Huatachi, Regis Conna- 



(\) Vide quae dictasunt de hor. Annal. divcrsis Codicibus, et Collectoribusy ad annos 537» 570^ 
572, 602, 656, et in Dissert. Prctlim. 

(2) De Colla Uasio priroo Rege Orgialliae vide annos 547, 597, 609, et Chssar. Topogr. Voc* 
Airgial. Item Adamnan 1. 2, c. 5, et IV Magistr. ad ann. 563. 

(3) A recentioribus quibusdam Rerum nostrarum ignaris, confunduntur, et imperite multipli* 
cantur Molassii, et Lasrcani, V. not. ad ann. 624, et ann. 638« Alius est Mulassius, alitiT Las- 
rcanus Daimkinisensis, qui anno 563 obiit — Alius Molassius, sive Lasrcanus LeckUnitnsis^ ^iii. 
Synodo intcrfuit in Campo Lciie, et de quo supra ad ann. 638. 

(4) De Furseo vide Bcdam 1. 3, c. 19. et quae paulo fusius bab^ntui iofra in nota ad ano* 660. 



60 ANNALE8 ULTONIENSES. 

cias.] ( 1 ) Bellum Cairn Conaillj ubi Guairt fiigit, et Diarmait mac AeJk 
Slaine victor erat. Mors Aengusa bron bachlae Regis cenuil Coirpri. Co-- 
cat huae Naedain agus gairtnait mc Accidain. [Mors Aengusii cognomin- 
ati baculi dolorosi^ Regis Progeniei Carbreorum. Betlum inter 0'Naedanio8 
et Gartnat filium Accidani.] Quies Furseiin Britannta. (S) 
Zn* iZ>C jrl tjr» Kal. Jan. vi. fer. lun. xxii. al. xxiii. Bellum Ossufar Pante. 
[Oswii contra Penda.] (3) Bellum Duin Cranntain in quo cecidit Oengui ic 
DomhnailL filii Maelcobo v Celly et Conall Cell victores erant. Mors Ca^ 
iusaig mc Domhnaill bricc. [Mors Catusagi filii Dovnaldi maculati.] Mors 
Cronain maighi bili. [Mors Cronani Abbatis Monasterii Campi arboris mo- 
numentarii.] Nativitas Bede (4) 

flilU tt)C L Kal.Jan. vii.fer. lun.iv. Quies Aedain Episcopi Saxonum, (5) 
et jugulatio duorum filiorum Blathmaic mic Aedo Slaine 'i' Duncad agus 
Conall. [Blathmachi filii Aedi Slanensis Regis Hibemioe i. e. Duncadi, et 
Conalli.] Jugulatio Oisseni mc Oissrigg. 

S^tU fiDr I U Kal. Jan. i. fer. lun. xv. Obitus Seigni Abbatts Jae -r filii 
Fiachncj et quies Aidlogo mc Camain Abb. Cluana mc nois^ et dormitatio 
Maencfiein Ab. Menodrochit. [et obitus Maenchenii Abbatis Monasterii parvi 
pontis.] (6) Imaricc Cuile coire [Pugna Sylvse, vel apud Sylvam Corensem] 
in qua cecidit Culene mac Forindain^ Maeldeich et Onchu victores erant. 



(1) De Regum Connacinc ordine, successionibus, ct annis a quinto exeunte saeculo, videnotasad 
annos 501, 542, 549, 560, 576. 

(2) Lege " in Perona** ut infra ad ann. 660. et Bed. 1. 3, c. ip. 

(3) Bed. 1. 3, c. 18, 21, 25. (4) Vidc infra, ad aDn.653. 

(5) IIxc de Aidano Abbate Hibernense, et primo Lindisfarnensi Episcopo, conveniunt ad tmguem 
cum tola Bcdae narratione; Hist. 1. 3, c. 17, et c. 26. Vid. Dissert. Pnelim. ubi de origine liter- 
arum intcr Nordanhymbros^ et confer Acta Hibemorum Fiuaniy et Colmani^ qui Aidano immediate 
succcsscrunt, simul cum Actis liLiVifl/ii Abbatis, scriptis SLb Egilxcaldo Monacho Herbipolense S. 
Burchardi in Franconia, apud SuriimTom. iv. et integrius a Canisio Lect. Antiq. Tom. iv, parte 1, 
p. 628. et in editionc Basnagii Tom. iii, p. 174. — Item intcr Opuscula edita a Serrano^ Magon* 
t iacum ann. l6ll. In Rer. Herbipolcnsium' Scriptoribus editis a LnJerfg p. 966. In Mabillonii 
egregio Opere de Actis Benedictinor. In BoHando ?A^iem 1. Febr. In Thesauro Rcliquiarum Elec- 
tbralis Brunsuico Luneburgcnsis Hanovcne 1713, et a Solerio Tom. 2, Julii pag. 600. — De Kiliani 
opusculo adhuc extante, in Codice vetusto Bibliotbecar Montis Cassinensis "in Italia, vide supra 
not, ad ann. 500, et J. Alberti Fabricii Biblioth. Latin. Ldnd. 1703, p. 229. Aidani^ obitum re- 
fcrunt Annales Anglo-Saxonici ad ann. 651, et annus 650. UUoniensium cstiEne com. 651yquod 
mirc concordat. V. Chron. Saxon. p. 32. 

(6) £x anuo hoc quo obiit Manckenius, non parvi momcnti in rebus chronologicis obsen-anda o€^ 



ANNALES ULTONIENBB8. 51 

0tU WtliL Kal. Jan. iii. f^. lun. xxv. al. xxvi. Mors Ferit mic Totolainj 
et Dolairg mc Fooit Regis Pictorum. Jugulatio Conaill caiL ( 1 ) [Conalli 
gracilis.] Bel. con. s. [Pra&lium Connachtense] in quo cecidit Marcan 
fiiius Toniaini. 
J9m l^tliiu Kal.Jan.iv.fer.lun.vii. Jugulatio Conaill mc Matlcoba (2) 



currunt. Extat usque hodie liber Vetusti auctoris dt Mirabilibus S. Scripturct, qui de Cyclo xi 
annorum dxxxii, inquit — •* Undecimus a consulatu Paterni ctTorquati ad nostra usqu« 
^ tempora decurrcns, e&tremo anno HiberneHsium moriente Manichteo inter ojeteros eapientee^ per 
'' agitur ; et duodecimus nunc tertium annum agens ad futurorum Scientiam.'' 1. 2, ^e MirabiU 
c. 4, t. 3, Oper. S. Augustini. — Non est dubitandum quin pro Manichcto legcndus sit Manchenius, 
ut loci et temporis convenientia dcmonstrant. — Locus cst Hibemia, annus 652, ut ex Cyclo ipso 
in Dissert. Prctliau dcmonstravi. Auctor enim iste, Cycloa ab initio Mundi deducens, eodem 
ipso modo quo IV Magisfri^ ct Tigernachj ab orbe condito ad Christi nativitatem, quam in annum 
refert Augusti 42, annos numerat 5199» ct ad initium JEr26 communis 5200. Jam vero xiCycli 
annorum 532yannos conficiunt 5852, ex quibus si deducantur 5200, annum relinquunt seras com- 
munis 652, Cycli xi extremum^ quo, inter csteros Hibernias sapientes, ManichctUM^ i. e. Manche^ 
nium Hibemensem obiisse tradit, quod cum his Annalibus accurate consenticns, eorum auctoritatem 
inconcussc confirmat, et vicissim ab iisdem manifeste confirmatur. 

(1) IV Magistri ad ann. 647> inquiunt — ^* Dunchad ocus Conall, da mac Blaithmic, mc Aodha 
" Slaine do marbh la Laignibh ittuirraeth muilinn Maolodhrain mc Dioma croin. Marcan agus 
*' Maolodhran ro gon iad an dis. As do ro raid h. Maolodhrain 

" A muilind ro melt anba do tuirinn — 

*' Ni bo coimmelt for Seirblind — m roi melt for uib Cerbhaill, 
" An gran meiles an niuileannj — ni coirce acht as derg thuireann. 
" Ba do gescc. an croinn mair-—fotha muilinn MaoUodrain," 
[" Dunchad ct Conall duo filii Blathmachii, filii Aedi Slanensis, occisi fuere per Lagenicnses in pis* 
" trino Molendini Maolodhranii, filii Diomai fulvi. Marcan ct Maolodhran iiiterfecerunt eo^ 
" simul, unde cecinit poeta 0'Maoiodhran 

*' O Molendine ! quod triturasti portentosum triticum ! 

^' Non sit in aeternum ad triturandum mola — in qua contusa est progenies CerccaUi 
" Granum quod contusisti non avena erat sed sanguinosum triticum ! 
" Malediciio sit tibi in aeternam infamiam O Molendine Maolodranii.''] 
Hincconstat Molendinum diversum a mola trusatili, vulgo Qurrn, olim Hibcmis in usu fuisse, quod 
notandum duxi, ut recentiorum hac de re errores reformcntur. Non sequitur enim ex eo quo4 
ignotum fuerit Molendinum in Caledonia — [quod omnino negandum est] ideo per consequens, ig- 
notum fuisse in Hibernia; Nesciunt qui talia blaterant inter Saxones ubique innotuisse uti patet 
ex Bedaj et aliis ; Nesciunt non semel ab antiquis memorari in Hibernia, et in charta Donationis 
Saeculi 12cujusextat exemplarin Harleiano, ut alibi patebit. 

(2) IV Magistri ad ann. 656 inquiunt " Jar mbeith seacht mbliadhna decc os er, do Conall caol agns 
** do Ceallach da mc MaoUcoba mc Aodha mc Ainmirech^ do ccr ConaU la Diarmait mc Aodha Slaiwt 



62 ANNALES ULTONIENSES. 

Colman Episcopus mc Cudelduib^ etOissene fota [Oissenius altus] duo Abbates 
Cluana Iraird ohitvwnt. Du^^u^ae Ij)cre Khh2^ Fermnn qnitwit. Jugolatio 
Ferguisi mic Domhnaill, Ferguso mc Rogaillnigy et JedoBedri, et Cumi-- 
noii. (1) Bellum irrato £toir/ [apud Rath Etart] ubi Duncat mc Conaing 
cecidit Ado roin mac Maelcobo. Vel hic nativitas Bede. (2) 
ZtU 2)t 1 16. Nein mc hui Ibirubir. pausat. 

jam SDc I &♦ Bellum Cumascaig mc Ailello in quo cecidit Cruinnmaely Mac 
Suibne victor erat Bellum Pante [Pendae] Regis Saxonum, Ossu [Oswi] 
victor erat (3) Bellum Anne. Mors Crunnmael erbuilc mc Ronainy regis 
Lageniensium. Mors Maelaicklein-tire-da-glass. Guin Ragaill mc Ua-- 
dach Righ Connacht. (4) [Mors Crunnmalii magnce Pharetrae, filii Ronani 



** agus atbail Ccailach imbrugh mc an og" et postea anno 657 9 inquiunt " an ced hliadhain do Di* 
" aimait agus do Blathmac da mc Jodha Slainc mc Diarmada mc Fergus ccrhfoill t rig in er.** 
^* Postquam annis 17 regnassent stmul duo filii Maelcobi, filii Aedi» filii Anmirechi occisus est 
*' Conall gracilis pcr Diarmitium filium Aedi Slanensis, et obiit Ceallach in Regia dicta filii Vir- 
*' ginis" quam, post Temoriam execratam, [vid. not. ad ann. 564] — Rc^es Hibernix sibi in Dunum 
elegerunt. Suspicio mihi exorta est hunc fuissc locum hodie ntw Grange appellatum. Griam» 
Hibernice est Regia. De IV Magi^tror, Chronologia, V. not. ad ann. 66*3. 

(1) Ad tertium Sanctorum ordinero, quorum Catalogum cx Codice vetusto edidit Usserius, perti- 
ncnt SS« Camminus, et Cummintus foda [i. e longus.] lUum circa annum 6*53 obiisse tradunt An- 
nales Inisfallenses, aeque ac Ultonicnses, et Abbatem fuisse de Inis-Cealtra, Hunc anno 592 na- 
tum, et 662 defunctum consentiunt omnes antiqui. Insula Cealtra, vel Keltra, uti cam Marianus 
Scotus appellat, Florent. Wigom, chron. ann. 1043, ea est de qua supra in not. ad ann. 500. — 
In lacu Dergid sita est, in quem Sineus fluvius illabitur, ubi aedis sacrae, quse usque hodie Templi 
Cammini, vulgo Teampul Cammin nomen retinet, rudera ampla cernuntury '^ liabclmtur ibi,"inquit 
Usserius ^Fuilterium cujus unicum tantum quatemionem mihi videre contigit, obelis, et astcrscis 

diligentissime distinctum, coUatione cum veritate Hebraica, in superiore partc cujusquepaginae po- 
sita, ct brevibus scholiis adexteriorem marginem adjectis, atqueillud S. Cammini manu descrip- 
tum fuisse communi traditione ferebatur" Primord p. 972. De hac Insula et 7 Ecclesiis, ac turre 
'* rotunda ibi extantibus vide Glossar, Topogr. Voce Innis-Ccaltra, 

(2) Mabillonius vult ex ipsius Beda; scriptis, nativitatem ejus in annum referre 678. AnnaL Bene- 
dictinor, t. 4, p. 521, — 2. At Bcda ipse testatur se finem suae historiae imposuisse An. D. 731, 
A*tatis 59. Bed. 1.5, c. ult. — Bcdas Magister fuit Trumbcrth Ib. 1. 4, c. 3, qui fuit discipulus 
Ceaddur^ et Ceadda fuit Monachorum Hibernensium discipulus in Schola Lindisfarncnse. Ib. 
L 3, c. 21, 22, 23, 24, 26, 28. Vidc Dissert. Pra:lim, ubi de Origine literarum, et Artis metriciB 
inter Xordanliymbros. Extat vitaantiqua Ftfr«et Saxonice in Bibliotheca Rcgia. Vide Bibliothecam 
jfbstram Hibcrnico-Cotton. Julius A. x. Confer Tiberius E. i. ibid. MS. in Stowense. 

(4) Rectcad ann, 655. V. Bod. I. 3, c. 24. et Chron. Sax. pariltT ad ann. 655. 

(5) Dc Uigum Connaciae successionibus vide annos 501, 542, 549, 560, 576, 592, 626, 648, 
iteiu iufra 662» et IV Magistros ^^d cundcm ann. 662. 



u 



ANNALES tTLTONIENSES. 53 

Uegis Lagehiensium. M ors Maelachlenii Abbatis Monasterii Tiredaglas. 

Vulnus lethale Ragalli filii Uadachii Regis Connacise.] Vel hic frosH 

[Pluvia mirabilis] secundum alios. Mocoemog Ltthmoir quievit. 

^^ fiOc i flit Kal. Jan. i. fer. lun. x. Obitus Suibnii mc. Cuirtri Abbatis 

JaCy et Ultain ic U Concubair [et Ultani filii O Conorii.] (1) Beirum 

Delendy in quo interfectus est Maeldeut mac ConailL Mors Tolargain 

mc Ainfrit regis Pictorum. Mors Cellieni Lotri. Orta est vacca illath 

rug bruin [apud Lathrugbrin] quae iv vitulos peperit. 

j9tof £Dc I fcit Kal. Jan. ii. fer. lun. xxi. Mors Ceallach mc Maelcobo ; et 

Ceallach mac Ronain, et Fiachraich Telnain^ et Blaithmicc mic Ronain^ mc 

Coluimb. Mors GwmV Regis AlocluaithCj (2) et Fergail flii DomhnailL 

Ventus magnus. Tomain mc Taitein moritur. 

j9m fiOr I fiitt Kal. Jan. iii. fer. lun. ii. Dimmdingert Episcopus Condire^ 

[Connerensis] et Cummine Epis Naendroma [Antrim,] et Duncat mac 

Aedo Slaiyie moxtMi ^wnt. Jugulatio Orcfo-i^ iwc Seacnusaig^ et Coninn mc 

Laidgnein, et Clodubuir [Clodovaei] regis Francorum. 

jSttf IDC I ijPt Kal. Jan. iv. fer. lun. xiii. Obitus Finnani Episcopi filii 

Rimedo. et Colman glinne da locho quievit. et Dainie Episcopus Cinngarad. 



§ 

(1) ^* Ultanijilii 0'Conor*' Ita Codex Clarend. 49* Idem nempe Ultanus de qno Usserius inquit 
— *' Ultan Ardbracanensis cx Connoreum genere ortus^ Primord. p. 1 l6d. Memoratur infra ad 
ann. 662. ** Secundum alium librum^ obitus Ultani mac u Concubair^ uti in Codice suo legebat 
Usserius ib. p. 9^3. Vel " Ultan ic Concubair quievit secundum alium librum'* uti lego in Codice 
Bodleiano. — £x eadem Connorcorum familia et raatrem S. Brigid», et Ultanum prodiisse docet 
Scholiasles vetustus Hymni Hibemici in laudcm S. Brigidse, quem alii a S. Columba^ ante ann. 597» 
tempore Aedi Regis filii Ainmirechi, alii ab Ultano Ardbrecanense, regnantibus Diarmitio et 
BlathmachOf circa ann. 660, conscriptiim arbitrantur. 

Inter 4 vitas antiquissimas S. Patricii a Jocetino^ So^culo xii memoratas, secunda numeratur ea quam 
ex ore vcl libro Ultani Conchubernensis scripsit TircchanuSy et quarta ea quam lingua Hibcrnica 
scripsit anonymusy qui S. Patricium ab Uttano Jilio Conchohair^ quem Ardbrecanensem appellat, 
celebratum memorat. Vide Jocelin in VitaPatricii c. lS6,et Usser. ib. p. 818. 

(2) " Al^-Cluith*' Hibernice est Petra, seu Rupes fluminis Cluidii— Ita Bed.L 1, c. 12. Est 
tnim juxta Jluvium nominis iltius. Arx erat muiiitissima Uibernorum tempore Adamnani '* De 
Rcge Rodcricoj filio TotaU^ qui Petractoithe rcgnavit, B. Viri Columbae prophetia" 1. 1, c. 15. 
ct supra ann. 624. Postea Britonum, unde etiam nomen Dunbritton sortita est. Jocelin nU Patr. 
€.11. V. Gtossar. Topogr. vocibus Alcluith^ Nemthor, et iHfra ann.693* 



54 AITNALES ULTONIENSES. 

Mors Eckdach mc Blaitmicc. ConaU Crannamna moritur. Euganen iMe» 

Totalain defunctus est. (] ) 

0m S>C (]r« Tommene £pU Ardmacat, et Conani nepos Ddr in/ Abbas /m» 

/^c/ro /^air, et Laidggtnn sapiens ttic Bait bannaig defuncti suat. Furs» 

in Ptrona pausavit. (*) 

SUu &>e 1% U Anno Ixxii etatis Cummeni foda^ [Cummenius longus^ j et 



(1) Co/iail Crandamhnay vel ut in aliis Codicibus, Ceann gamhna i. e. Conall capitis. yituliDi, filioa. 
fait Eochodii Inddhe Regis Scotorum Albaniae. Vide annos 503> 537, 541, 544, 557, 559, 56l, 567^ 
573, 574, 575, 579f 589, 594, 599. 605, 521, «21, «28, et 641. Conallo successit Domkmai domm 
[i. e. fiiscus]. filius ejus, qui et Domhnaldus 11« appellatur. Simul cum Conallo^ sociali kBperio 
regnasse Dungallura I. tradit Flabertcus, sed de eo nihil habet Tigemach^ nihil IV MagiUri^ vel 
IttisfaUenses. Vide not. ad ann. 672 infra. 

(2) CodexClafend.49. ex vetusto Codice oajos tibbreviationes amanucnsis n§n intdlexit, habet 
** inpropriapersona" pro ^ m Pcpona." Antiquissimam Ftirsct Hibemenus Vitam raemorat fiada 
1. 3, c. 19. quara ann. 660 scriptam fuisse, ex Eclipsi anni 664,^ demonstratura ett in Dissert^ 
Prcelim. Ejusdem Fursci vitamex variis vetustis Codicibus Gallicis, el Germanick, edidere Ger- 
manice Valcntinas Leuctius^ Belgice Rosweidus. Gallice Jacobus Desmaii, Latine plures, ut 
Bollandusy Surius^ Vincentius Belavaeensis, I. 24, c. 80, 81, 83, 84« C^graoius, Moianus in Na- 

talibus SS« Belgii ad 31 Octob. Mintus in Fastis ad 16 Jan. Co^aaiM, et alii. ^.Cvmmeusy 

Hiberneiisis Abbas, de eodem egit in opuseulo de Sanctorum Hibemiae virtutibus, ante annos 
milie descriplo^ Colg. Act.p. 92. Rabanus Maurus sa?c. ix scribens *^ In Perona, inquit, Monas- 
tcrio, depondo S. Fursei confessoris, qui in Ilibevnia natU8 et nutritus, novissime in Gallia l^Io- 
Basteriis cooiinictiH inde migravit ad Christum. Corpus vero ejus ab Ercenwaldo Duce et 
ca&teris fidelibus in Ferona Monasterio in Ecclcsia S. Petri Apli, juxta et csterorum Apostolorura 
altare honorifioe conditum est." Vide Rabani MartyroU edit Moguotiaci 1626« Eadem habet 
Notker ad eund. diem 16, Jan. et Sigebertus Gcmblacensis ad ann. 593, et 648, qui pneterea inquit 
— " aClodoveo Rege honorifice susccptus, Latiniacum [hodie Laigni prope Parisios] fundavi^ 
^ qucm, non multo post, fratres sui Foillanus et £//^ajiiM,pari peregrinandi voto sequti, per Galliaa 
** claruerunt. Ex quibus Foillanus, dono Gertrudis virginis Fossense Monasterium postea fbndavit^ 
** ubi et Martyrio coronatus quiescit." Clodoveus 2 regna«e dicitur abanno 638 ad 656.. Art dt 
V, lcs dates t. 1, p. 545« Ergo intra istud tempus floruit in Gallia Furseus, qood cora hii Annalibus 
ad unguem convenire manifestum est. Prxterea Wigomiensis inquit S. Furseura ex Hibemia in An- 
gliam venisse anno 636, oademque quae Sigebertus do Furseo tradit etiara Eginhari^ Caroli 
Magni a Secrctis, in Vita SS. Marcellini et Pctri editaa Bollando. Cnobersburgense Monasteriura 
quod in agro Suflblciensi fundavit, hodie Burgk Castle^ Bed. L 3, c. I9» Latiniacense^ Fossense^ et 
Peronense in Gallia, Kill-Fursensey propc lacum Orbsen in Connacia, aliaque a Furseo et fratribus 
fundata, eorum pictatem, ct labores Evangclicos abundo demonstrant. Vid. Disseri. Pralim^ 
De Litcrarum inter Nordanhymbros origine. FoilUmi vitam antiquissimam edidit Dom. Menard m 
Addit. ad Marti/rol. Benedictinor.^. 9OO. — V. Le Cointe adann.654» 656, 6s6. 



AK^NAI^ES ITLTONIENSE», 65 

Saran nepos Certain sapientis dormierunt. {1) Bellum Ogomain, ubi ceci- 
derunt Conaig mc Congaiky et Ultan mc Ernaine rex Cianachfe^ et Cenn^' 
faelad macGertidCj Blamacmc Adovictusest. Socim Diarmodo Maelduin 
mae Furudrain mc Becce mortuus est. Manach mc Fingin, ic Aed duib^ ic 
Crimtaindj ic FeiAimidj ic Aengusa, ic Nadfraic rex Mumain mortuus est* 
Jugulatio Maelfuathaig filii Ernani. HcanlanAhhas Lugmaidh quievit. . 
- j3si« S>C It a^ Kal. Jan. i. fer. lun. xvi. Quies Regain mic Cuchumid Abk 
Bennc(nrj et Mors Guarie Aidhne. Jugulatio duorum fitiorum Domhnaiti 
flii AedOj 'i' Conall, et Colga. Mois Gartinaid filii Domhtiaill. et Domh^ 
naill mc Totolain, et Tuathail mc Morgaind. Tuenog filius Fintin Abban 
Fernann inderachc [Efeemosinarius] £]HScopuSy Dima Episcopus quiescumt* 
Ultan ic Concubair quievit, secundum alium librum. (2) 
9bSU S>C 1% iiL Kal. Jan. ii. fer. lun. xxvit. Tenebre in Kalendis Maii in ix. 
hora, et in eadem estate celum ardescere visum est Mortalitas in Hiber* 
niam pervenit in Kalendis Augusti. (3) Bellum Luto feirnn. (4) Mors 



MMhi 



(1) Cod. Clarend. 49 habet lii. pro Ixxii. IV Magisfri Cmninei Longi obitum rcfcrentes ad ann^ 
66 1, testimonium adducant Poetae Tetusti Hibernensis quem ^' Colman ua Cluasaig oide Cummint^* 
appellaDt ; [i^ e^ Colman O Clitsag Preceptor Camminei.] Cammineas filiiis fuit Fiachnae 'Re^s 
Jar Mumkaifij [i. e. Occidentalis Momonise] quam Camdemis et reeentiores Desmoniam appcllant* 
Aactor fuit Epistol» ad Segieiium Hietisem quam edidit in Sylloge Usserius, quamque ex vetusto 
Codice Cottoniano descripsi in Bibliotkeca Hihemico Cottoniana MS. in Stowense. ^abeturetiam 
auctor Hymni " Cekbra Juda festi Ckristi gaudid* quem Scholiastes antiquus compoditum notat 
tempore DmaknaUi tnc Jed, mc Ainmireck^ hoc esC Dovnaldt 2 Regis Hibemiie. Vidc nativitatem* 
ejus ad ann. 591. Alius fuit Cummiuens albus, qui scripsit Vitam Sv Columbae, V» ann. 668^ 

(2) Ista de Ultano desunt in Codv Clarend. 49« V. supra ann. 656% V 

(3) Annales Anglo SoMonici, 'Beda^ Fhr. Wigom. et alii antiqui ac recentiores, in hac Eclipsi enarran* JBj^ 
da» duobus vel tribus diebus a veritate AstronomicH aberrarunt. Tigemack, et Annales Ultomenses 

noD solam diera, sed etiam horam ad unguem designant. V. Dissert. Prctlim. IV Magisifi ad 
ann. 66-^ inquiunt *^ Deiikgreinan trtaslado itfaf* [Eclipsis Solis die tertia Maii.] At quam- 
vis magni aestimandi sint propter puritaCem lingufie Hibernicsa, et propter Veterum Hibernorum 
fragmenta metrica qu« ex Codicibus antiquis excerpta servaverunt, tamen in rcbus Chronplogicis 
vakie deficerc dolendura est. neque erit aliquis earum reram sestimator tam injustus, qui a nostra 
seiitentia dissentiat, si modo, a partium studits alienus, notas quas bis Annalibus apposuimus» quas- 
que fustus in Dissert. Prtelim. expUcavimus diligenter perpendat. 

(4) ^* Rellum Luto, i»e, in Fortren*' Cod. Clarend^ 49^— Regio Britanniae quae Pictorum potcstatt 
8abditaerat,ab Hibernis vocabatur f or^ren, quasi Partraigk-greine si^e ortus solis, ad disdnctionem 
ab Albania Hibcrnica, quas ad occidentalem plagam BritanniaB tendebat, et ad Incke gall^ seu 
Eimdas^ V. Glossar* Topogr. Voce AWania^ 



•41 



M 



56 ANNALES ULTONIENSE8. 

Ccrnaig filii DiarmotOj mac Aedo Slaine, mc Diarmada Cinseoileachy me 
Conaill Crimthaintj (1) et terremotus in Britannia, et Congan mac CaitemmCj 
et Beracc Abbas Benchairj Baeta mc Cucormaicc Abbas Cluano obierunt. 
lu Campo Ito focairt exarsit mortalitas primo in Hibemia, a morte Pa- 
tricii cc iii. (2) Prima mortalitas c xii. Ceallach mac Maeleobo moritur, se- 
cuudum alium librum. 

SiXi* S)i( 1% t<U Kal. Jan. iv. fer. lun. viii. Mortalitas magna. Diarmait mc 
Aedo SlainCj et Blathmac^ttMaelbresail filii Maeldis mortui sunt. Ultanmac 
Cannga Abbas Cluano Iraird. Dormitatio Feceni Fabair. [Feceni Abbatis 
Fabarensis] et Alerani sapientis^ et Cernain filii Silni. Cucenmatar^ mac Ca-^ 
ihail, mcAedhaj mc Cairbre^ mc Crimthain^ riMuman moritur. (3) Blain mac 
TethbaCj Oengus Ulatj Maencan Leitj Episcopi, et Abbates, et alii innume- 
rabiles mortui sunt. Colman Cais^ Abbas Cluana mac nois, Cummeni Abbas 
Cluan ic nois dormierunt 



(1) Hse dua? ultima? gencrationes desunt inCod. Bodleiano, extant in caeteris. 

(2) De Annalium nostrorum Numeralibus vide notas ad annos 51S, 552, et 570. Item ann. 
593, quo 8. Patricius obiit, et Dissert. Prctlim. De mortalitate V. Bedam 1. 3,c. 27, cujus verba 
notanda sunt ^' Uxc plaga Hibemiam quoque insulam pari clade premebat. Erant ibidem eo tcm- 
*' pore, multinobilium^ simul ct mediocrium de gente Anglorum, qui tempore Finam et Colmani Epis. 
*^ coponim, relicta insula Patria, vel Divinae lectionis, vcl continentioris vitse gcatia illo secesserunt» 
** et quidam quidcm mox se Monasticae conversationi fideiiter mancipavemnt, alii magis circumeun- 
^ do per cellas^ Magisirorum Uctioni operoin dare gaudebanty quos omnes Scotti libentissime suscipien^ 
^ teSf vicium eis quotidianum sine pratio^ libros quoque ad legcndum^ et Magisterwm gratuUum prct» 

' bei^e curabant, Erant inter bos dtto juvenes de nobilibus Anglorum, Aedilkun et Ecgbercty quorum 

* prior frater fuit AedUuini, qui et ipse asvo sequcnte Hiberniam gratia legendi adiit, et bene in- 

* structus patriara rediit, atque £ps in Prov. Lindissi factus, multo Ecclesiam tempore nobilissime 
' rexit, — Hi ergo cum essent in Monasterio quod lingua Scottorum Ratk-Melfigi appellatur, et 

* omnes Socii eorum vel mortaIiti|te de saeculo rapti, vel per alia loca dispersiy correpti sunt 
' ambo morbo cjusdcm mortalitatis." V. etiam Ckron. Saxon. ad ann. 564. 

Monasterium dc quo hic agitur non est Melifont in Midia antiqua, ut in nota ad hunc Bedse locum 
asserit Smitk p. 136» scd hodie vocatur eodem nomine Rath-^iilsigi in Connacia, Vid. Glossar. nostr. 
Topograpkic, In utraque hypothcsi agitur de Hibcrnia, ac proinde Scotia ct Hibemia eadem sunt. 
— Desaeviit ante hanc alia mortalitas, de qua vide supra ann. 548. et IV Magistros ad eund. ann. 
Hanc I^teritiam fuisse tradit scriptorantiquus vitae S^ Giraldi, Ab. MonBstcni Magio Sajeonum in 
Connacia, quod, pro Saxonis^ causa studiorum in Hiberniam turmatim adventantibus, condidit S. 
Colman anno 668. V. Bcd. 1. 4, c. 4. Glossar. Topogr, Voce Magk-io, hodie Maio. Vitam antiq. 
S, Geraldi Saxonis apud Surium, tom. iv, Smitk in not. ad Bed. 1. 4, c. 4^ p. 147i edit. Canta- 
brigiae, et hos Annales ad ann. 667 y 703, et731. 

(3) Trcs ultimse generatiooes desuiit in Cod. Bodleiano» extant in cafterls. Fec^nus et Aileranm 



ANNALES ULTONIEkSES. 57 

9xu &>( If bf Kal. Jan.v. fer.lun. xx, Mors Ailla. Flainnesso filii Domh- 
naitly fiiii AedOj filii Ainmire. Maelcach mcScannail di Crtiitnib [de Pictis 
Hibernise] et Maetduin filius R....ait rex generis Coirpri obierunt. Eoch. 
Jartait rex Cruitne [Pictorum Hiberniae] moritur. Dubhinrecht mac Dun^ 
cha Rex Himbruinai moritur. Mors Ceattach 7nac Guaire. Vel hic Guaire 
Aidne [lege obiit.] (1) 

jflilU S^( If bi* Kal. Jan. vi. fer. lun. i. Mortalitas in Hibernia. Bellum An€ 
it. Arada ocus Hua Fidgenti [Praelium Aneense inter Dalaradios et iucolas 
regionis Fidgentiae] ubi cecidit Eugen filius Crunnmaet. Ceamac Sotat mc 
Diarmata quievit. 

jSn» SDc It 6it Mortalitas magna buidheConaitt. (2) [flava pestis ulcerata.] 
Bellum Fertsi^ inter Uttu et Cruitne^ ubi cecidit Catusac mac Lurggein. — 
Navigatio Cotumbani Epi. (3) cum reliquis Scotor. ad insulam Vacce Albe, 
llnnis bo-^nn^] in qua fundavit Ecclesiam, et navigatio filiorum Gartnaid 
ad Hiberniam cum plebe Sceth. (4) Fergus mac Murcado mortuus est. Vel 
hic, Diarmaitj et BtaithmaiCy et Fecin mortui sunt, 'i' do buide Conaitt. 
[i. e. De peste flava.] 



sapicns, celebres fucre inter bujus Sseculi Doctores Hibemi». A Fechino nomen assuropsit Tearmon 
Fechm^ [Terra immunis Fechini.] Manerium Archiepiscopale Ardmachanura, hodie '' Feichiik 
Fobhair" seu asylum S. Fechini Fouruty in Midia orientali. Appellatur etiam '* Baille leabhaif^* 
Hibernicey quasi Kiriatk Sepker Hebraice, i. e. Urbs librorum. — Ailerani extat Opus, Hebraica et 
Grctca eruditionc laudandum, '' Tyjncus ac Tropologicus Geneaiogice Chrisii intellectus quem S. Jil» 
'' eranus Scotorum sapientissimus exposuit*' in Sedulii junioris Collectaneo in Matthfleum insertum, 
atque editum ex Codice Vetusto Monasterii S. Gaili in Helvetia» per Thomam Sirinum, Vide 
Coilectanea Sacraedita Lovanii ann. l667» pag. 182. 

(1) Hcec mendose lcguntur in Cod. Clarend. xlix, his verbis " Maeiduin Eoch Jariait rex Cruiine 
" moritur. Duvinrech mc Duncha rex 0*Brinn mortuus est. IVIors Cdi, mc Guaire'' — IV Magistri 
ad ann. 665, inquiunt ** Maoi-caoich mc Scandaii toiseach Cruithne do siiocht Ir decc, Eochaid 
*'* Jariaith ri Cruitne heos decc. Cathfeirtsi et, Ultu agus Cruithne du in ro marbh Cathusach m^ 
" Laircine'* [Maolcach fiiius Scandalii, Dux Pictorum dc progenie Irii obiit. Eochad Jariat 
Rex Pictorum paritcr obiit. Prselium Fertsii, hodie Beifast^ inter Ultonicnses et Pictos, in quo 
occisus est Cathusach filius Larcinei.] 

(2) Vide supra ann. 663. asrae com. 66^. Pestilcntia haec duravit pluribus annis. Adamnan 1. 2, 
c. 46. in Triad. p. 363. IV Magistri ad 663, 666. 

(3) In mai^ine, pro Columbani invcnio " Colmanni^'* et recte. Vide. Bed. 1. 3, c. 26. 1. 4, c. 4, et 
Disscrt, PrctUm. ubi de Literarum origine inter Saxoncs. Confer etiam nolam ad ann. 663. Err^t 
Usserius in anno. Vide Priroord. p. 1 164, ann. 665. 

(4) Quasre utrum pro *' Sceth" Scmt^ i.e. Scotica, leg^nda sit ? 

I 



58 ANNALES ULTONIENgBS. 

Sln^^tlfbiiu Obitus Cummem albi Abbatis /ne. (1) et Certain Abbatis 
Bcnchar et Muctio mc Chuistj et roors Maelfotartaig mc Suibne regis nepo- 
tum Tuirter ittarnanj [apud Tarnan,] et Cormall apud Pictores [Pictoa] 
defuncti sunt. Jugulatio Maelduin. Jugulatio Cuana mc Cellaid, Venit 
Geuus Garnairt de Hibernia. Jugulatio Briani Fin^ mc Maile Fotharthi. 
Mors Dunchadha Ronain. (2) 

TiXU 2Dc \t ijtf Nix magna. Scol mor. [mortalitas magna armentorum.] Ju- 
gulatio Maelduin. 

SiXU S)C IW* Mors Ossu filii Eitilbrit regis Saxonum. (3) Fergus mac CruH" 
mail moritur. Jugulatio Seachnusaig filii Blaithmic regis Temoirie in initio 
hiemis. (4) Dubduin rcx generis Coirpri jugulavit illum, et Brian Finn 
[albus] mac Macleoctraich moritur. Bellum Dromo Cepais. Maelrubai in 
Britanniam navigavit. (5) 



(1) Hic est ille Curaraineus de quo Adamnan inquit librura scripsisse de Vita S.CoIumbas 1.3, 
t . 5, ad quem etiara Bcda respicit 1. 3» c. 4>. Idemque qui Suibneo quinto Abbati Hiicnsi successit 
•nuis xii. Extat in Cottoniano ejus Epistola ad Segcniura de PaschatCy a nongcntis annis exarata. 
Vid. Bibliotbecara Hibernico-Cotton, Vitel. A. xii. MS. in Stowense. Successit ei Failbeus septi- 
mus Abbasannisx. Priraus enim Co/{im6a obiit anno 59^ vcl 597 — II Baithan obiit anno 598. — 
III Fergna^ uon Virgnous uti scnbunt recendoresy obiit anno 623. IV Segenim supra dictus, 
^d quem inter alios, Johannes Papa clectus literas misit memoratas a Beda» I. 2» c. 19, obiit anuo 
652. V Suibneus obiit anno 657. VI Cummineus vel Cumianus albus obiit hoc anno 669. 
(2; lissCfa.jugulatio Cuana ad finem anni, desunt in Cod. Bodleiano^ extaut in caeteris. Vide notaa 
de Codicibus ad annos 538, 570, 572, 602, ct Disscrt. Prcelim, 

(3) Pro " OW in Cod. Bodl. Codex Clarend. 49 habet Offa^ meudose " Oswio Nordan- 

hymbrorum Regi successit, anno 670, filius cjus Egfridy postquam '* Oswius Pictorum atque Sco- 
" torura gentes quac septentrionale» BritannijB fines tenebant, magna ex parte perdomuit ac tributa- 
** rias fecit." Bed. I. 2, c. 5. 1. 4, c.3, et c. 12. et Chron, Saxon, ad ann. 670. 

(4) IV Magistri ad eundem annum 669 inquiunt " Jar mbeith cuicc fdiadna os er ki righe do 

" ScachHuaaig mc Blaitmhic do ccr la Dub duin Jlaith ctnu, Coirbre, yh Jor Seachnusaeg do ratt, an 

*^ icistimm si — 

•* Ba Srianach, ba hc achlascach — In tcach himbidh Scachnusach, 

" Ba himdafnighcall forjiaith — lli staigh imhidh mc Blatmaich,** 

[Postquam v annis rcgnasset Seachnus«ig filius Blathmachi, occisus e:>t pcrX)t/6(/i/ut gubcrnatorem 

Clientcla! Carbrei. Dc Seachnusagio hoc cncomium Poftacecinit — 

Erat sibimet tVa»no, atmunifica erat donius — in qua rcgebat Scachnusach. 

Erat uberrima JBquitas contra potcntes — in domo inqua regcbat hlius Blathmach." 

(5) IV Magist ri iid'A\m, 67 1 inquiunt — " MuolruLa ahb. Bcndtair do dul in Jlbain go ro fothaig 
^^ ccclas Aporcrosan [^[liohuha, Abbjus Benchorensis transivit Albaniam, et condidit Ecilcsiam 
^* Aporcrossan.*'] Obitum i\Iaolrubai rcfcrunt hi Annales et Tigernach ad ann. 721, a:rcc com. 725, 






ANNALES ULT0NIENSE8. 59 

jSltf SDt l?|? <♦ Kal. Jan. v. fer. lun. xxri. Bellum Dungaile mc Maeletuile^ 
etcombustio Ardmacke. et do mgtalli [duo Mactallii] filii SegeniAe\tt\ sunt 
ibdig. [ibi] Moi"s Cumascaich ic Ronain. Mes mor. [Messis abundans.] 
Caenfaelad mac Blathmac regnare incipit. Expulsio Drosto de regno, et 
combustio Bennchari Britonum. 

Slltf BDc lf% i</ Combustio Maigi lunge. Jugulatio Domaingairt mc 
Domhnaill bricc^ Regis Dalriati. (1) Gabhail [Captivitas] (2) Eluan mc 
Coirpre, et Conamail filii Cannonn. Cormac Maele Fo t art aig moritxiv. Na- 
vigatio Faelbei Abbatis Jae in Hibemiam. Maelrubai fundavit Ecclesi- 
am Aporcrossan. (3) Constantinus filius superioris Constantini reg. annis 
xvii. (4) 

jan* S>C Ijfjr ittf Jugulatio Congaile Cen-foti [capitis longi] mc Duncho Regrs 
Ulot. Becc Bairche interfecit eum. Jugulatio Doir mc Maelduinb Regi* 
Cianachte. Mors Scannlain mc Fingin Regis h. Meit. [Midensis.] Nubes 
tenuis et tremula ad speciem celestis arcus, iv vigilia noctis, vi feria ante 
Pasca, ab oriente in occidentem, per serenum celum apparuit. Luna iu 
sanguinem versa est (5) 

SUu S>C Im^ tof KaL Jan. ii.fer. lun. xxix. Bellum Cinnfaelad filii Blathmc^ 
^XiiAedo Slaine, in quo Cinnfael interfectus estj Finsneachta icDuncha victor 
erat. Jugulatio Airmetaig ic Guaire. Mors Noe mc Danel. Mors filii 



(1) Dc nominibus, numero, etordinesuccessionis Regum Hibernorum Albaniae vide notas ad 
621 9 62Sy 6369 641, 659f 672, 693, GdG.—DowAnaUbrecc^ ut supra notavi, occisus ^t ab 
Hoan Regc3ntonum anno 641, serue com. 642, eique successit Conall Cramdamhna vel Ctann^ 
gamhna Eochodii fiavi iilius,— cui successit Domhnall donn [Oomhnalius fuscus] seu Domhnalius II, 
Conalli II filius. Vid. ann. 659» et Poema Hibernicum anni IO60 inAppendice. De filiis EoehodH 

Jkrvi Rcgis. V. not. ad ann. 62S. De alio DomhnaUo brecc V. ann. 6S5. 

(2) A voce Celtica Ga6a/ capere, nomen assumpsit Imperator IJeiio-gabalus, V. Montfaucon Antiq. 
cxpl. 1. 1, Paris 1722, p. 120, p1.64. n. 4. ^' Emcsa was celcbrated for tbe worship of the 6uu 
'* under the name Ela-gabaly from the Syrian Ela a God, and Gabal to possess ; aud under the 
^'form of a black conical stone.'^ Gibbon Decl. and fall, 1. 1, 4to, Lond. 1776, p. 14S. Ab 
Hibemicis ^t/, et All Saxum, [V. ann. 657 » el 693^] Ailim orarc, All potens, Ail-finny hodie Eiphin^ 
'* quae nomcn adepta fertur, quia Al prisca lingua Hibcmica Saxum denotat" Eviaus in Vit. S. Pa* 
tricii scripta ante Jocelini tempora, Trtade^ p. 134. V. Giossar, Topogr. Voce Eiphin^ ct Disscrt. 
de lieiig. Ethnicor. Hibem. MS. in Stowense, undc constat eandcm fuissc Religionem Ethnicorum 
Syriae et Hibernia;, quorum Dcus erat Baaiy i. e. Soi. (3) V. not ad ann. 570. 

(4) Constantinus III regnavit abanno 668, ad 685, ann. xvii, m. ii. Artde F. ies daies^ t. l,p. 417* 

(5) Lunae EcJipsim hoc anno notavit etiam ex antiquis Codi^ib^s Usrmanus ContraQtus, pag. 195. 

1.« 



60 ANNALES ULT0NIENSE8. 

Pante. [Pendas.] (1) Mors Scannlain ic Fingin rcgis Nepotum Meith. 
Finsneachta regnare incipit, i. e. Finsneachta Fledhach, ic Dunchaj ic Aedo 
Slaine. (2) 

J9m S)t IWf ftf Kal. Jan. iii. fer. lun. x. Columbanus (3) Episcopus Insolas 
Vaccae Albae, \^Innis bofinn] et Finain filius ^irm;iam pausant. (4) Jugu* 
latio Maelduin filii Rigullainy ttBoidb filii Ronainj hoc est Cengaile. Multi 
Pictores [Pictorum] dimersi sunt illaind abae. [In flumine Aba.] Destructio 
Ailche fringreni la Finsneachta. [Destructio Arcis Ailech a fundamentis 
per Regem Finsneachta.] Fealbe de Hibemia revertitur. Congal mac Mael-- 
duin, et Filii Scannail^ et Aurtule ]Mg\x\aXA sunt. 

jSm IDt \ft 6U Kal. Jan. v. fer. lun. xxi. Stella Cometis visa luminosa in 
mense Septembris et Octobris. (5) Duncha ic Ultain occisus est in 
I>un Fergo. [Carricfergus.] Bellum inter Finsneachta et Lagenios, in loco 
proximo Locho Gabar [lacui Gavar,] in quo Finsneachta victor erat Jugu- 



(1) Pro morte Wulferi, Pendae filii. V.Chron. Sax. ad ann. 675. 

(2) IV Magutri obitum Regis ^'Cendfaoladii filii Blathraachi, filii Diarmitiiy occisi ^r Fifuneachtam 
**Jieda^h filiura Dunchadi, in praslio Ardcealtraense/' referunt ad ann. 673. Porro, in Codice prae- 
stantissimo Mariani Scoti^ sseculo xi exarati, hsec leguntur ad ann. 674r. " Hibemia^ Insuia Scot^ 
'* orumf Sanctis et mirabilibus perplurimis Sublimiter plena habetur." Vide Biblioth. Hibem. Cot* 
ton, Nero, C. V. — MS. in Stowense. 

(3) Lege '* Colmanut" vidc ann. 662. Idem estqui post conflictum cum Wilfrido, in Synodo Pha^ 
rensi anno 66^1^ relicto Nordanhymbrorum Episcopatu, quem ab initio Hibemi exclusive reti* 
nuere, '' In Patriam [Hiberniam] reversus, tulit secum oranes quos in Lindisfamensi insula congre- 
*' gaverat «Sco^of, sed et de gente Anglorum viros circitcr xxx, qui utrique Monachicse conversati- 
•^* onis erantstudiis imbuti, atque hisprimum in Inis-bojinde^ i.c. Insula vaccse albse, in occidentali 
** Hibernias Oceano sita, commune construxit Monasterium. Deindc Scotis ibi relicris, in illo Hi" 
** bemict loco, qui, lingua ScotoTum, Mageo nominatur, aliud Anglis posuit caenobium. Quod 
** videlicct Monasterium vsque kodie [i.e. usque ad 731] ab Anglis tcnetur incolis. Ipsum namque 
" est quod nunc grande de modico eifectum, Muigeo [hodie Maio'] consuete vocatur." Bed. 1. 4, 
c. 4. Vide supra not. ad ann. 663, et infraad ann. 694. Itcm Glossar, Topogr. voce Magh-eOj et 
Dissert. Prctlim. de Literar. orig. inter Nordanhymbros. Maio crat sedes Episcopalis usquc ad ann. 
1559» quo Eugenitis Mac Brehon postremus Magionensis Episcopus dictus est. V. Provinciale 
Romanum, et confci Arckdal, Monast. Hibcm. p. 505. 

(4) Obitum Finani refcrunt IV Maglstri ad ann.674. Adamnan inquit — " Christi miles Finanus^ 
'< qui vitam multis anachoreticara annis,juxta Roboreti Monastcrium campi, [hodie 2>tf rrou^] irr«* 
«* prchensibiliter ducebat."I. 1, c. 49. Vide Archdal, Monast. Hiberu. p. 393. 

(5) Vid. Chron. Saxon, anu. 6*78, p. 44. 



ANNALES ULTONIENSES. 61 

latio Cuandai ic Eugunain. Congressio Cule-maeni ubi ceciderunt duo 

lilii Maeleduin. Beccan puim (1 ) quievit. 

J9ttt 2>C \f% tiU Kal. Jan. vi. fer. lun. ii. Mors Colggen^ mc Faelbei Flainn^ 
Regis Mumain. [Momoniaj.] Daircill mc Curtai Episcopus Glinne-da-locha^ 
et Coman Episcopus Fernan pausant. (2) Interfectio Generis Loairnn, itir 
inn. [in regione Inn.] Toim Suamha Rex Osraigi quievit. Bellum Duin- 
lochoj [Dunloe,] (3) et Bellum Liacc-Maelain^ et Doiradd Eilinn. — Mors 
Drosto filii Domhnaill. Bellum iccalathroSj [apud Calros,] in quo victus est 
Dofnhnall brecc, [Dovnaldus maculatus.] (4) 

SiXU SD( IfX lliiif Kal. Jan. vii, fer. lun. xiii. Quies Failbe Abbatis Jat}. 
Cennfael mac Ailla^ ic Baetainy sapiens- pausat. (5) Bellum Finsneachta 
contra Bdc-mbairche. Dormitatio Nechtain neir. Domhnall mc Suibhne la 
hulltu [occisus ab Ultoniis] moritur. 

J9m SDc ItT» ijTf Colman Abbas Benchair pausat. Jugulatio Fiannala^ mc 
Maeletuile, regis Lageniorum. Cathal ic Ragallaig moritur. Bellum 
Saxonum, ubi cecidit Ailimme filius Oissu. (6) Obsessio Duin Baitte. 
Dunch filius Eugunai jugulatur. Mors Fotartaig Episcopi Ardsratha. 
Bellum im bodbgna [cum Bodbgna] ubi cecidit Conall oirggneaeh^ 



IL 



(1) ** Ruminn*' Cod. CIarend.49. Hic est, ni faXXoTf Becanus Jilius Ernani Alonachus Hiiensis, et 
Anachoreta, quem, in titulo EpistolaB de Cratrovcrsia Paschali, S. Cumineus albus salulat. Vide 
Bibliothecam Hibcm. C0//O11. Vitel. A. xii. MS. in Stowense. IV Magistri obitum ejus referunt ad 
xvii Martiiy anni 67 S. 

(2) Comani honorabilis presbyteri sui coaevi» meminit Adamnan, 1.3, c. 23. 

(3) " Dunliag*' Cod. Clarend. 49. Dun locho Arx I^cus. Dun-liag Arx Saxorum. 

(4) Alius crat DomknaU brecc Rex Scotorum Albaniae. V. ann. 641, et 672. De hoc V. anm 
685. 

(5) Hic est Cenfaelad scriptor vetustus, ci\jus extant Metricact Historica, Hibemice scripta, in ve- 
tustis Codicibus membranaceis in Stowense. Vide Dissert, Pralim, — De Falbeo, Adamnani praede- 
cessore in Monasterio Hiiense, agit ^(/amftan ipse, 1. l,c. 3. De reliquis ejus prsedecessoribus 
vidc not.ad ann. 668. — W Magistri ad ann. 674 inquiunt — ** S, Colman Eps, Inisbo^nde deccan 
** viii. la daug. — Cosccr, Ailighfrigreinn la Finsneachta mc Dunchadha. Failbe abb. Jae do saodh 
" inafriting a heirinnJ* — [" S. Colman Eps. Insulae Vaccse albae, de quo vide ann. 67 5^ decessit die 
" 8 Augusti. Vastatio Arcis Ailech a fundamentis per Finsneachta Regem Hibemias filium Dun- 
** chadi. Falbeus Abbas Hiiensis re^it ad suum locum refugii in Hiberniam.] Postea ad ann. 
" 677' — " S, Failbe abb. Jae Col. cille decc. CeanfaoL mc Oiliolla sai in eccna decc." [S. 
" Falbcus Abbas Hiiensis decessit. Ceanfaoladh fiiius Aililli sapicn^ decessit.J 

(6) Chron, Sajon ann, 679. " ^^r Mlfviinc xoaes qfslegen." 



62 ANNALES ULTONIEN8ES. 

Conallus strenuus.] Lepra gravisisma in Hibemia, que vocatur bolgach. 
[Cardiogmus.] 

am SDc Ijrjry* Combustio Regum in Dun Ceitim, i. e. Dungal mac Scannail, 
rex CruitnCj et Cennfael rex Cianacktej i. e. fnac SuibnCy in initio estatis, la 
[per] Maelduin mc Maelfitric. Bellum Blaisleib postea, in initio hiemis^ in 
quo interfectus est Maelduin filius filri Maelfitrich. Jugulatio Conaill-Coil 
[Conalli •gracilis] filii Duncho^ ic Cuinntire. [in Cantiria.] Jugulatio Seach- 
nasaig mc Airmetaig, et Conaing m. Congaile. Obsessio Duin Foitker. 
SilU^tlXXrU Jugulatio Cinnfael. mac Colgen Regis Connacie, Bellum 
Ratha moire Maigi line [Praelium Cotlis Sancti et Magni Campi Lenensis] 
contra Britones, ubi cecidit Catumch mac Maelduinj ri Cruitne^ [rex 
Pictorum,] et Ultan Glius Dicolla, et Jugulatus est J/t/imn in manu. (1) 
Obitus Suibne filii Maeleduainy Principis Corcoige. Orcades deleti sunt la 
Bruide. [a Brudio Rege Pictorum.] (2) 

SUu Wt IXVf iu Duncka Muirsce [Duncha Dux maritimus] filius Maelduib 
juguiatus. Bellum Corain^ in quo cecidit Colgu filius Blaimc, et Fergus 
mc Maeleduin rex generis Coirpri. Obsessio Duin aill^ et Duin duirn. In- 
itium mortalitatis puerorum in mense Octobris. Dormitatio Airmedaig na 
cribke. [Armedagii Ducis Crivporum.] 

Zttf JB>C Ifn iiu Mortalitas parvulorum. Moi-s Maine Abbatis Noindromo^ 
[Antrim,] et mors Dcrforgail. Mors Conculuin. Bellum Caissil Finbair. 
Loch Eatach do Soudkifuii. [Lacus Eatach i.e. NeAgh in sanguinem mu- 
tatus.] (3) 

jEltl» 2D( Ijrjrjrtti» Vcntus magnus.(4)TerremotusininsuIa. Saxones campum 
Breg vastant, et Ecclesias plurimas in mense Junii. (5) Mors Congaile me 
GuairCy et mors Bresail mc Fergusa^ morbo. 



(1) IV Magistri inc^uiunt — " Cath Ratha moire muighe Une for bretnuihaily in ro marb Catasach 
** mac Maoile duin ioiseach Cruitne^ agus Ultan mac DicoUae." [Prslium magni ct Sancti Collis 
Planitiei Lcne contra Brittoncs, in quo occisus est Catusach filius Maeldunii Dux Pictoruro, et 
Ultan filius DicoU».] Vid. Glossar, Topogr. voce Magh-lene. 

(2) Dc Rcgum Pictorum succcssiouibus, V. ann. 583, 628, 630, 640, 644, 645, 652, 656^ 67lf 
680, et 692. 

(3) Chron. Saxon. ann. 685. " Her peard on Brytene blodircn,^ &c. [Contigit in Britannia Saa* 
guinea pluvia.] Confer Phiiosophical Transactions, Vol. xviii, N, 139. et Fordun p. 159. 

(4) De hoc vento vide Hermani Contracti Chron.ad ann. 683*4, p. 192. 

(4) IV Magistri ad aim. 683 inqniunt — ** Fasugh Muighe Bregh ia Saxoibf ettir ccciais agm 



ANNALE9 ULTONIENSES, 65 

^bt^ }Dt Ijnrir fl^ BeUum Duin Nechta in II die mensis Maii, die Sabbati 
factum est, in quo (1) Etfirt mc Ossu rex Saxonum, xv anno regni sui, con- 
&ummata magna cum caterva militum suorum, interfectus est, et combussit 
tulaaman duin ollaig. [Tula regalia Arcis Ollag.] (2) Talorg mc Aicthaen, 
et Domhn. brecc mc Each mortui sunt. Jugulatio Ttotansaigj et Dargarto 
mc Finguine. Mors Banbain Oscach sapientis. 

jSblf jBDc Ifff t^U Jugulatio Feradaig mc Congaile. Quies Documai Conoc 
Abbatis vallis da locho^ [duorum lacuum Glindaloch.] Donnitatio Rosseni 
Abbatis Corcaidie maire. [Corcagii magni.] Mors Osseni Episcopi Monas- 



*' iuttithy hi mi iuitif do hsmnradh^ agiu rug sai bruigad iomet leo, as gach ionadh hi farcaihhset ar 
**fud Maighebregh^ maillere het aloibh iomdhaibh oile go ndecsat iarom do cum a iong/' [" Vastatio 
** planitiei Bregias pcr Saxones, qui Exclesias et Saccularia vastaverunt in niense Junii, tempore Pen- 
« teco^tea, et abstulerunt prsedam imroensam secum, ex omni loco quem diripuerunt per totam plani- 
'' tiem Br^se, quoad armenta pecorum et boum, aliaque plurima quse abstulenint ad naves.'*] Beda 
inquit — '' Anno Dom. incarn. dclxxxiv Ecgfrid rex Nordanhymbrorum, misso Hiberniam cum 
'^exercitu duceBercto, vastavit misere gentem innoxiara, et nationi Angtorum semper amicissiinam. 
•••..*' At Insulani, et quantum valuere armis arma repellebant, et invocantes Divinie auxilium 
'' pictatis, &c.....Anno post hunc proximo, idem Rcx, cum temerc exercitum ad vastaudam Pic- 
'< torum provinciam duxisset, cxtinctus anno aetatis sux xl, regui autem xv, die xiii Kal. Jun. £t 
" quidem, utdixi, prohibuerunt amici nehoc bcllum iniret, sed quoniara, anno praeccdcnte, no- 
" lucrat audire Rcv. Ecgberctum^ ne Scotiam, nil se laedentcm impugnaret, datum est iili ex paena 
** peccati illius, nc nunc qui ipsum ab interritu rcvocare cupicbant audiret.'^ Bed.l. 4, c. 26.— 
Smith in nota ad hunc locum inquit — " Historici Scotiae modernae pnelium quod Beda ponitin 
'^ priore anno in Hibemia facturo, ad se trahunt. Sed clarum est Scottiara, a qua invadenda £g* 
" berctus Regem dissuadet, eandcm essc cuni Hibernia, quani Beda supra dcscripsit ut geutem 
** nationi Anglorum semper amicissimam. Hoc pro sua ingenuitate, confessus est D. Jac. Dalrt/mple 
** in suis de Historia Scottica Collectionibus." Bed. cdit. Cantabr. p. 174. — Vidc supni not. 
ad ann. 644, confcr iYorrn^ fFi^or/i. Maith,Westmon,Chron.SaxQn.^daxm,6S^i et Gibsoni no« 
tam qui pro Scotiam " Hibcrniam'* lcgit ex Florcntio. not. 5, p. 45. 

(1) '• /;i gi/o" deest in Cod. Cldrend. 49. De obitu Ecgfridi V. Chron. Saxon ann. 685, etBed* 
1. 4. c. 26. Annus hic accurate nutandus est, quo Rox Pictorura Brideus, ut habet continuator 
Kiniij occiso Ecgfrido, terrdis suas ab Anglis rccuperavit, unde Trum^vinus, primus Anglorum 
qui in Pictos Episcopatum acceperat, ab eis, cura suis qui crant in IVIonasterio Abercurnig^ rcccdero 
coaclus est. Bed. 1. 4, c, 12, e(c. 26. — Trumwinus interfuit Synodo Theodori ad Tuifbrd, juxta 
fluracn Alne \n Northurabtia, aiino 685. Bcd. 1. 4, c. 28, ibique, ct non anno 619, ut putavit Cam- 
denus, Chart« Egfridi nonion sic apposuit — ** Ego Trumv:inus Piciorum Eps subscripsiJ' Vidc 
Chart. Ecgfridi MS. in Cutton. ct Usser. Priraord. p. 668. De Trumwino, V. Chron, Saxon. 
ann. 681. et liadulph de DicetOy inter x Scriptorcs, ann. 683. 

(2) Hodie Dun OUj/ prope Dunstajanage, V.ann.700, et 713 — " On a great rock, within land, it 
** Jhe casllu oi Dunoilti^ ooce the rcsidcncc of the chicfs of Loarn." Pcnnant Scotl. Vol. 2, p. 3j4. 



64 ANXALES ULT0NIENSE8. 

terii Finntin filii Finguine. Adomnanus captivos duxit ad Hiberniam Ix, 

** achaidh chlaidithy [a campo stragis.] (1) 

3XU SOc IjPW 6U* Quies Segeni Episcopi Ardmachae. Occisio Canonn filii 

Gartnaid. Finnsncchta clericatum suscepit. Bellum Imleocho pic ubi 

cecidit Dubdainber rex ArdacianachtCj et Huarcride nepos Osseni, et 
Congalach ic Conaing fugitivus evqsit. Niall mc Cernaig victor erat 
0n* SDc lXf% iiit Jolan Episcopus Cinngarat obiit. Finnsnechta revertitur 
ad regnum. Jugulatio Diarmado Midi filii Airmetaig ceci. Mors Catusaig 
nepotis Donnal. Bricc. [Donnalli maculati.] Obitus Docceni daire Mur^ 
chaisi. [Docenni Abbatis Monasterii Roboreti maritimi.] Mors Feradaig 
mc Tuatalain. Mors Maeleduin ic Conaill Crunanma. Obscurata est pars 
solis. (2) 

Siti^ SDc ItJV if* Congal mac Maeleduin, mc Aedo Benaine^ Rex Jarmumanj 
[occidentalis Momoniae,] et Dunnecaid mc Oircdoitj et Ailill mc Dungaile^ 
Eilne mc Scandail jugulati sunt. Combustio Ardmace. Mors Finguine 
longi, et Ferataig meit [Feratagi crassi] mc NcichtUcCj et Coblailt filia 
Canonn moritur. Dobecog Cluana airdo pausat. Justinianus minor fiiius 
Constantini ann. x. 



« 



(1) " Rfduxit** Cod. Clarend. 49, et recte. — IV MagUtri ad ann. 684, inquiunt — " Sicc mor isin 
** mbliadaiHMin, co ro reidh $et locha agtu aibne ereanny ag din do read an mmr eittir Erinn agui 
^* Albainy eo mhidk imaithigidh eattorra for san licc eaha. Adamnan do dul go Saxaiby do Cuin- 
** dgidhna braite do bert sat Saxain tuaisceirt ho a mvigh hregh an bliadhasn remraite, — 

Fuair a haisec uatha^ iar ndenam fert agus miorbal fiadhna Sloghaibf agus do bertsat 
noir agus airmhidin moir do iaramh^ i maillcre hogh, aiseaccgach neith ro cuinnigh cacca,'* 
[*' Gelu magnum hoc anno, ita ut glacie gelati fuerint lacus, et amnes Hiberniae imo et maro 
^' inter Hiberniam ct Albaniam, ita ut hinc inde transitus pateret supra glaciem. Adamnan 
** profectus est Saxoniam, ut reduceret captivos quos abstulerunt Saxones Septentrionalcs e planitie 
'* Bregise anno prseterito, Accepitque ab eis satisfactionem, post operata mirabilia coram multis, et 
** cxhibucrunt ei honorcm et reverentiam magnam. Dederuntque si juvenes et Sencs omnia que re. 
^ tinuerunt.''] Adamnan ipsc I. 2, c. 46, inquit — '^ In Saxonia Regeih Aldfridum visitantes amicum, 
*^ adhuc non cessante paestilentia, ita tamfn nos Dominus et in prima post bellum Ecfridi visitatione, « 
*' et in secunda, interjectis duobus annisy in tali mortalitatis medio deambulantes." — £x his constat 
Adamnanum bis ex Hibernia legatum venissc in Angliam, anno 685 ad Ecgfridum, et anno 687 
ad Aldfridum. De secunda hac legatione agit Bcda, 1.5, c l6. V. infra ad ann. 703» 

(2) Duo Eclipscs Soiis notantur hoc anno, aerse coro. 689. Art de V, Its dates^ 1. 1, p. 65. Prima 
*^ 22 Juniifhora 9i clie S, extr. d'Asie, au 6\£.centra]. 1 S.T.'^ Ac proindc recte dicitur obscurata 
est pars SoUs, pars nempe Europs Tisibilis. Altera evenit eodem anno die 28 Deccmbris.-^ 
Ibid. 



ANXALES ULTONIENSE8. 65 

ilttf tt)C fU Cronan mc Cuchuailne Abbas Benchuir obit. Theodorus Episu 
Britannie quievit. (1) Dalriati populati siint CrmVwiw oci/* Ultu. [i.e. 
Pictos Hibernenses et Uliclios.] (2) Fitchillach mac Flainn rex Hi Maine 
moritur. Ventus magnus xvi Kal. Octobris quosdam VI ex familia Jae 
mersit. 

jElltf SDc jrc U Kal. Jan. ii. fer.lun. vii. Adomnanus xiv anno post pausam 
Falbei ad Hiberniam pergit. (3) Concadh Jipiscopus moritur. Fergus mc 
Aedain RtK in Coicid ohVit. Jugulatio Maelditraib mc Euganain. Luna^ 
in sanguineum colorem in natali S. Martini versa est. (4) Obsessio Duin 
Deaneadaib. [Arcis Dundeanadab.] 

jaitf SDc Xt iU Bruide mac Bile Rex Fortren^ [Pictorum Albanise,] et Ailphin 
mc Nectiuj et Dirat Episcopus Fernany et Bran nepos Faelaen rex Lageni* 
ensium, et Cellach mc Ronain mortui sunt. Bellum inter Osraigi et Laigniu^ 
in quo cecidit Faelcar nepos Maeleodrea. Jugulatio Ainftig, et Methneill^ 
et filiorum Boendo. Mors Doergairt m. Finguine. Bellum contra Pante. 
iiSlt^ l^tjxiiu. Cronbeg Abbas Cluan mc nois obiit. Beccfhola Episcopus 
quicvit. Jugulatio Cerbaill mc Maeleodie. Obsessio Duin Foter. Mors 
Fercair mc Conaet cirr. {5) Domhnall mac Ainu B.ex Alocluatej [Alcuid^ 



(1) Chron. Saxon. ann. 69O. " Her Dcodorus Arcebiscop fordferdc. [Hoc anno Theodorus Ar- 
chiepiscopus decessit.] Confer Bed. 1. 5, c. 8. 

(2) £n latum discriroen inter Dalriatas et Daiaradios. V. not. de pnelio Dun Cethim ad ann. 628, 
unde constat eosdera fuisse Cruthinios ^t DaUradios Ultonise, et prorsus diversos Datriatos^ qui 
tamen a nostris scriptoribus passim confunduntur. V. Giosior. Topogr. roce Dal-aradia. 

(3) Deest annus691 inCod. Clarend.49- De Adamnani reversione in Hibemiam patriam suam» 
anno 14 post obitum Falbei praedccessoris, ut S. Cotumbse Monasteria visitaret, vide Bed. L 5, 
c. 22, Vitam S, Gerafdi-Saxonis Abbatis Mouas4erii Magionensis in Hibernia apud Surium^ t. 4, 
et notas ad annos 685, 703, et 731. 

(4) Natalis S. Martini incidit in xi Novembris, quo die, ex Calculis constat Lunam de fccisse hora 
VI post meridiein, grad. ix, digit. iii. V. Dtssert. PratUm. 

(5) De Regum Hibernorum Albaniae successionibus, vide annos 621 ,628, 641, 63$, 672. Domh^ 
naU donn patri Conallo H successit anno659. i^rae com. 660. Maelduin mac Conaill ei successit 
annis 17, ab anno serae com. 673, ad ann. 690, quo Fearcar foda [Fearcar longus] ad regnum per- 
venit. Poema Hibernicum anni IO6O in Appendice ei tribuit annos xxi, et Fiaherteus inquit — 
*' Ferquardhus longus, a Loamo octavus Rex Albaniac, annis xxi, ab anno 69O ad annum 711.^ — 
Pinkerton appellat ad Cuminium de Vita Columbae, c. 5, Conallum II non fuisse fiiium Eocho- 
dii flavi, " for when Cuminius wrote his life of Columba about tbeyear 66O, the descendants of 
" Aidan had lo^t the Royally as Columba prophesied." Scotl. v. 2, p. 1 19- — At nihil tale asscrit 
Cummincus, neque unum iota de Aidano^ vel de posteris ejus, vel de Conallo^ aut de postcris suis^ 

K 



66 : ANKALB8 ULT0NIENSE8. 

hodie Dunbarton] moritur. (1) Huidren Campi Bile [Monasterii Campi ar- 
boris Monumentarii] quievit. (2) Obitus Cronain balm. [balbi.] 
jStl* SDc Xt tft* Kal. Jan. vi. fer. lun. x. Finmechta rex Temro^ tt Bresal 
filius s. [suus] jugulati sunt, 'i' an Ghreaall dhoUy [i.e. apud Grealldoll,] ab 
Aed mc Dlutaigh et a Congalach m. Conaing, mc Aide Slaine. (3) Occisio 
Taiddg mc Ftalbi in valle Pe//. Quies min Bairen [parvi Bareni] Abbatig 
Achabo. Gaimi de Lugmaid dormivit. Mors Brin mc Conaill bicc. [purvi.J 
Tomnat uxor Ferchair moritur. Mors Conaill filii TuataiL 
Stn^ S>C irc 6^ Jugulatio Domhnaill fiiii Cofiaill Crandamhnai. (4) Fin^ 
guine m. Cu cen mathair, [Finguine filius canis sine matre,] rex Alumhan 
moritur. Fergal Aidne et Fianamail mc Meannaic moriuntur. Locheni^ 
sapiens Abbas Cille daro jugulatus est. Cummene Mugdorne pausat. — 
Congalain mc Conaigj filii Congaile^ filii Atdo Slaine moritur. Loingsech mc 
Aengusa regnare incipit. 

^tlf 2[>c Xt 6u Taracin dc regno expulsus est Ferchar fota [longus] mo- 
ritur. (5) Adomnanus ad Hiberniam pergit, et dedif legem innocentium 
populis. (6) Euchu nepos Domhjiaill jugulatus est. Maeljotartaig mc 
Maelduib rex na Nairgialla [Airgialliae] mortuus est. Imarecc Cranchae^ 
[Praelium Crancheense^] ubi cecidit Feredach mac Maeledoit. Bellum Jw/- 
Con...(J) omras mc Congaile mc GuariCj Moling Luachra dormivit. Britones 



AUt de ullo rege Scotonim Albaniae extat in Cumminei opere edito a Colgano. — Idem asscrit 
Malduinum non Juissc Jiliutn CanalHj ibid. At expressis verbis inquiunt bi Annaies ad ann. 688. 
** Mors Maleduin ic Conaill Crunanma*' 

(1) Alduid i. e. Ru|)es fluminis Cludii, seu Clothce^ hodie Dunbarton, Adamn. l. 1, c. 15. Bed. l, 
1, c. 1, et 12 ; et 1. 4, c. 26. Glossar. Topogr, voce Alcluid, et not. 2, ad ann. 672, item ann. 657$ 
693, et 7 10. Arx erat Hibemorum, temporibus S. Columbse — BritonwH, temporibus Bedce^ undc 
Dun-barton recentior esUAlcluid antiquior. V. fio//a;i(/um vita S. Kentigerni t. l, Jan. 13. Camden 
Gough. 3, p. 213, et Hoieden ann. 756. (2) V. Glossar. Topgr. voce Maghbile, 

(3) " Per Aed mc Dlutaig, mc Ailella, mc Conaing, mc Aedo Slainc, et aCongalach mc Conaing» 
** mc Aedo Slaine." Cod. Clarend. 49. IV Magistri inquiunt ad ann. 693. " La Aod mc 
" Dlutaigy mc AmeUa, mc Aodha Siainc toiseach Fer-cul, agus la Congalach mc Conaing mc Congaile* 
*' mc Aodha Slaine," Concordat cum IV Magistiis Tigernach, 

(4) De Domhnallo donn lilio Conalli Cranndhamna. Vid. not ad ann. 6^3. 

(5) Confer not. prsedictam ad ann. 693, cum not. ad ann. 697, 699, et 7 18, dc Regibus Albaniae. 

(6) In Cod.Clarend. 49» pro " ad Hiberniam'* substituitur in margine ** ad Hii insulam" i»ed raen- 
dose, et manu reccnfiore. De Adamnani itinere ad Hibemiam ut ritum Paschatis more Romaiio 
emendatum ibi stabiliret, agit Beda 1. 5, c. I6. Vid. supra not ad ann. 69 1 9 ct infra ann. 70.i. 

(7) Quxdam desunt. Codex Clarcnd. 49 habet. " Bel. Ulcor ccomras" quae plane mendosa sunt. 



ANXALB8 TJLTONIENSES. 67 

ct f/7dr/rf vastaverunt campum Murtheimhne (1) Caisan Scriba Luscan qiii- 
evit. Jugulatio Concobo. 

ilttf SDc Tt ftil* Bellum in Fermuigh, ubi cecidit Concobar maicce [bonus] 
mc Maelduin, et Eadiard rex Dalaraide. Bellum inter Saxones et Pictos, 
ubi cecidit filius Kernit, qui dicebatur Brectrid. (2) Combustio Duni Mo^ 
laing. Expulsio Ainfcell filii Fercair de regno, et vinctus ad Hiberniam 
vehitur. (3) Mors Foranain Abbatis Cille daro\ et Maelduin mc Mogain. 
Mors Muirgim mc Maetduin regis generis Coirpri. 

jSttf SDc jre (liti^ Bovina Strages in Saxonia. Bellum Finamla mc Osseni. 
Tarain ad Hiberniam pergit. 

jElttf SDc ]PC Vf Accensa est bovina mortalitas in Hibernia, in Kalendis Fe- 
bruarii, in campo Trego^ i Tethbai. [inregione Tefiiae.] Quies Jedo anacho- 
Tite oslcibtiu. [Sleptiensis.] Dormitatio Jarnlaig Ahh^li^ Lismoir. Fian" 
nainn nepos Dunchoy rex Dalriati^ et Flann mc Cinnfaelad mc Suibne jugix- 
lati sunt. Aurtuile nepos Cruinmail de regno expulsus, in Britanniam 
pergit. (4) Fames et pestilentia tribus annis in Hibernia facta est, ut 
Ho. Ho. inem comederet. Flan albus mac Maeltuile uepos Crunmail d^ 
genere Eugain moritun 



(1) IV Magistriad ann. 695, inquiunt — " Magk Muirlemne do fasugh la Bretaoib agus la huUoib.'* 
[Planitics maritiina inter montem Brrgh et sinum Dun-Dalchiae vastataa Britonis et Ultoniensibus.l 
De hac vastatione silent Annales Angh-saxonici et Beda. Nos Ultonieniium Chronologia*, ut- 
pote Eclipsibus Solis et Luo» consentienti, et feriarum ac Lunationum concurrentiis confontiS> 
adhaerendum esse, in Dissert^ PrctUm. demonstravimus. 

(2) " Her Pyhtas slogen Berht ealdor man." Chron. Saxon. ad ann. 699, et not.supra, ad aniu 
684, quo Berctus Hibemiam vastavit. 

(3) De Regum Hibernorum Albaniae successionibus V. not. ad ann. 672» et 693. — Fcarchar fodc^ 
erat de domo Loami, linea recta octavus, Ainbceallach fiiius eja<% in Hiberniam vinctus mitti vide- 
tur, quta Hibcrnias Reges Doraui Feargusii fratris Loarni fa\ebant, et Ainbceallach Feargusii pos* 
tcros a jure Regni elirainare conabatur. Vei quia victus a fratre Sclhaco exulare coactus est. 

(4) IV Magistri ad ann. 698 inquiunt — ** AurthuUe ua Crunmavit toiseach Ccnil Eoghain dionnar^ 
hodh as in Righe imbretain/* [Aurtuli<is 0'Crunnmael Princeps Tiroeiiensis expulsus c Regno in 
Britanniam.] Nenipe, ni fallor, quia domui Loarni favebat potiusquam Fcargusii. Fcarca r primVLS 
fuit e domo Loarni qui ad Regni fastigiura evectus est» ideoque pf)sthac plurima iuter utramque 
doniuni praelia Annales nostri recensent. Hibernia; Reges Feargusii posteros fa*dere sociatos habe- 
baiit, atque isto vinculo Scotos Albania?» Pictorura, Saxonum, atque Britonura arrais vexatos, Hi- 
bernije, i.e. Scotiae autiquse, quasi antiquae PatrijB, sanguine, hn^ua, beneficiis, aniraorum union* 
etoraniraoda sirailitudiiie concordes rt*tinere cupiebaiit. Eochoid Rinneval, qui Fearchario longo 
f uccessit, iiiius erat Domaiig,arti, filii Donnaidi maculati> ac proinde de domo Feai^gusii. Vc infira 






68 ANNALES ULT0NIENSE8. 

ZkU SOcCf Bovina mortalitas [adhuc, Cod. Cl. xlix.] Coltnan Ave oirc^ 
Ceallach mac Maele rachoy Episcopus Dichuill, (1) Abbas Cluana Avis 
niortui sunt Aillillmac Concenmathair vex Mumhain nioritur. Feidelmid 
mac Fergusa mic Aidain moritur. Jugulatio Aedo Odbae. Aed mac 
Dluthy et Congal mac Euganain mortui sunt. Imbairecc iscu [prselium 
navale] ubi cecidit Conaing mac Duncho^ et filius Cuanda. Destructio duiit 
Onlaig aip. Sealbac. Jugulatio generis Cathboth. Jugulatio Conaill mac 
Suibne regis Nandesi. [Desiorum.] Conall mac Domc?inaig rex nepotum Fiii- 
genti moritur. Occisio Neill mac Cernn. Irgalach nepos Conaing occidit 
illum. 

ZXi^ SDcc U Muredach campi Ai morituir, Irgalach nepos Conaing a Bri- 
tonnibus jugulatus in insi mc nechta [iu insula filii Nechtae.] Fealdobor (2) 
Clochar dormivit. Macnia Rex nepotum Echdach ulat [Ulidiae,] AilliU 
mac Cinfaelad rex Cianachta mortui sunt. Garba Mide^ ct Colgga mac 
Moenaig Abbas Lusca^ et Luat Joigde^ et Crach-erpais Sapientes mortui 
sunt. Tiberius Cesar annis vii regnavit. 

jQn» SDcc iU Bellum Campi Cuilinn, in Airdo [in montanis] nepotum Nec^ 
daig^ inter Ultu [Ultonienses] et Britones, ubi filius Radhgainn cecidit. 
Ecclesiarum Dei [vindicatores] Ulait victores erant. Bellum Corainn in 
quo cecidit Loingsech mac Oengusa, rex Hibernie, 'i' ic Domhnaillf ic Aed^ 
ic AinmirCy la Cealleah locha cime ic Radallaig, [occisus a Celso lacus Cime, 
filio Radallagii,] cum tribus filiis suis, et duo filii Colgen^ et Dubdibergg 
mac DungailCj Fergus Forcraitj et Congal Gabhra^ et ceteri multi duces. IV 
Id. Jul. sexta hora diei Sabbati hoc bellum confectum est. Colman mac 
Finbair, Abbas Lismoir, moritur. Ailein da ingen [Alein Monasterium 



ann. 718. Fordunus omnia miscet. Scotichron 1. 1,1. 3, c. 45, 48, 51, 52, 53, 54. Edininirgu 

1759. 

(1) DickuiU is est Eps. Hibemensis qui librum scripsit " De mcnsura Provinciarum Orbis terrct. 
V. Bibiwthecam Hibern. Cotton. Vespas. E. vi. MS. in Slowense. Hic iiber, si iiiteger invenii^tur, 
oon parvaeesset utilitatis. V. !Fesselingi Praefat. ad Vetera Itineraria, Anistelod. 1735, 4t(>, Vossium 
de Philologia p. 59» &c, Andream Masium Commcntar. in Josuain, " LibeUuui Provinciarum" 
cditum a SimlerOy Basil. 1575, Rertii Itinerar. a Burdigala Ilierosulym.et ntit. ad ann«703. 

(2) " Foodoovan" Cod. Clarend. 49. De primo Epo. Clocharense Macartino V. supra ann. 505, 
Jocelin c. 143, et Glossar. Topogr. voce Clochar. Catalogus Chlocharensium a Waraeo ex Regesto 
istius Ecclesiae editus, reccDtioris acvi est, ct nullius auctoritatis, ut auachronisnu quibus scatet 
plaoe demonstrant. 



ANNALE8 ULTONIENSES* 69 

Insulae duarum virginuni] aedifieatur. Feargusan mac Maekon moritur, 
Obsessio Rite. 

j3tu IDCC tiu Strages Dalriati in valle Limnae. Adomnanus Ixxvii an. 
etatis sue Abbas Jac pausat. (1) Aldjrit mac Oissu sapiens rex Saxonum 
moritur (2) Bellumybr Clocnath [contra Cloenath] ubi victor fuit Ceallach 
Cualann, in quo cecidit Bodbcath Mide mac Diarmato. Focartaigh Nepo» 
Cernaig fugit. Feradachmac Maelduin Rex gentis Laogaire cecidit* 
jBlU fi)CC rt# Cennfael nepos Aedo bricc [Aedi maculiti] Abbas Bcnnchair 
dormivit. Bellum Corcomodhruadh, ubi cecidit Celachar mac Comain. Ceal^ 
lach mac Rogallaigh Rex Connacht post clericatum obiit. Jugulatio Co- 
fiamlo mac Canon. Congal mac Fergusa regnare incipit (3) 



(1) CeolfriduSy in Epistola ad Regem Pictorum Naitanum, quam servavit Bedal. 5, c. 22, inquit — 
** Adamnanus reversus ad Scotiam^ multas gentis istius turbas ad Catholicam tcmporis Paschalis 
** observantiam sua predicatione correxit," quas verba a Beda sic explicantur. c. 15. " Navigavit 
*' Hiberniamf Qt plurimos eorum legitimum Paschx tempus observare perdocuit. Erat enim bonus» 
** et sapiensy et in scientia Scripturarum nobilissime instructus." Postca inquit ex Hibernia ad 
Hyonam reversum, obiisse anno 702, i.e. JErx comm. 703, ib. c. 15, ac deinde subjungit scrip- 
ftissc " librum ulillimum cujus auctor erat in docendo et dictando Arcuulfus Galliarum £ps, qui 
*' Locorum gratia Sanctorum venerat Hierosolymamf et lustrata omni terra repromissionis Damas" 
*' cum quoque, Constantinopolim^ Alexandriamy multas maris insulas adierat, Patriamque navigio 
** levertensy tempestate in occidentalia Britannise litora delatus est, ac post multa ad Adamnanum 
*^ perveniens, ubi doctus essc compertus cst, libentissime ab illo susceptus, libentius auditus, adco ut 
" qusque ille se in Locis Sanctis memoratu digna vidisse testabatur, cuncta mox iste literis mandarc 
«< curaverit. Porrexit autem librum hunc Adamnan Aldfrido Regi." Bed. 1. 5, c. 15. Mat- 
thaeus Westmon. Adamnani legationem mendose refert ad ann. 701» eumque sequitur Butler 
Lives, &c. ad 23 Sept.— Smi/A, in not. ad Bcdam edit. Cantabr. pag. 200, inquit ** inccrtum esso 
quo anno Adamnanus Legatus ad Alfridum venerit, vel suum libium ei porrexerit.'* Incertitudi- 
nem istam horum Annalium ope eliminavi ad ann. 686. Adamnani opusculum *' De Locis Sanctis" 
ediderunt Gretzer^ et Mabiilon in Actis Beiiedictinor. Ssec. 3, unde lucem non minimam accipiunt 
Antonini Piacentini Martyris *' Itinerarium Terrot Sancta^' pnemis#um a Papebrochio Actis SS, 
2 Maii, et ^ Itinerarium Hierosolyndtanum" editum a IVesselingio Amstel. 1735. IV Magistri 
Adamnani legationem referunt ad 684, quod verum est de prima legatione ad Ecgfridum. V. not. 
ad ann. 684 et 686* — Secunda Legatio ad ann. 686, serae com. 687 referenda est. Adamnano suc« 
cessit Conan mac Failb annis vi. V. not. ad annos 709, 712» 7l6» et Bed. 1.5, c. 15» l6. 

(2) Chron. Saxon. ad ann.705— " Her Ealdferd Nordanhifmbra Cyning ford-ferde oh xix Kal, 
Janr. on Dr^elda.** Consentiunt Florentius^ et Bed. 1. 5, c* 19» ed. Cantabr. p. 208. 

(3) Cod. CiareBd. 49 hic subjungit " in Cennmagaire •!• Tanad" — et recte. Agitur cnim de Co«- 
ghallo Cinnmaghair filio Feargusii, qui Longsecho Domhnaldi II, ex Enna filio, nepoti successit anno 
JO-k. GHdos Moduda^ Ssculi xii scriptor, cujusextat in Stowense Cataloguj^ Regum Uibenus? 



70 ANNALES ULTONIENSES* 

attf fiDct ft* Dunchanna Daire [Dunchan Derrensis, seu monasterii Quer* 
cuuTxi,] et Oissene filius Galluist^ Abbas Cluana mac noisj pausant. Bruide 
mac Derili nioritur. Concobar mac Maeleduin^ Rex generis Coirpre jugula* 
tur. Ceallan mac Seachnusaig sapiens obiit. 

JBUf SDct 61. Cinedo rex Fobiar obiit. Occisio Indrechtaig mc Dunchm 
Muirssce [Maritimi.] Fergal mac Alaeleduin^ et Fergal mac Loingsigj et 
Conall Menn rex gentis Coirpri occiderunt eum. Becc nepos Dunchado 
jugulatur. Coidbenac Episcopus Ardsratha quievit. Duo terremotua 
Septimana in eadem, in mense Decembris, in aquilonari parte Hibemie. 
Baccall Bticce BiarcCy {}) [baculum pjenitentiale jBeicci\Biflrrce memoratur 
hoc anno.] Mors Colmain avi ic [filii] Suibne. Slogad [exercitus] Con^ 



metricus, Hibernicc scriptus, Codcx MS. vetustus membranaceus, Loingsecho Regi tribuit annot 
ix, et recte. — Tf^er/iacA inquit **0ccubuis8€ iw Id. Julii, hora vi diei Sabhati^ beUo" qui cha- 
ractcrcs, ex calculis, annum 704- maiiifeste designant. IV Magistri obitum Loingsechi in pne)io 
Coranensi referunt, in textu^ ad ann. 701, at m margine ad ann. 704, vetusti Poetae distichon Hi- 
bcrnicura adduceiUes — " amail derhus Celach »m rann*' [Uti testatur Poetft Ce(^A in hoc Ditti-' 
cho.] Deinde, disticho isto citato, Viros Primarios in Praslio Coranense occisos enumerant, et al- 
tcrius Vetusti Poetas quatuor disticha adducentes, inquiunt — '' ConaU Meann mac Cairbre ro raid na 
** roinnsi, agus ba heisidenfochann an Catha,** [Conali gracilis fiiius Carbrei cecinit istos versus, et 
is fuit praecipue in causa praelii.] 

Dc Loingsechi successore Conghallo extat hoc distichon incerti sed Vetusti auctoris, io Codice 
Hibernico Stowense, et in Fiaherteo, pag. 4t32, 

*^ Conghal Cennmaghair maith ri — Bliaghmn da bliaghuinfo tri. 

'< Deirinn gan chogadh gan chath — Fa righ sona Seachtbhliagknach,*^ 

" [Congal Cennmagar bonus Rex, — anno et bistribus annis, 

" Ad finem usquc sine bello, sine pra^lio, — Regno fausto septem annonim.]^ 
(I) lVMagistri\iA ann.70-i-, acrae com. 708, inquiunt — ^^Becc Boirche ri Ut. do gabkml bachlaey agirn 
•• accc in a oiiithre i foircenn da biiadhain decc iar sin," — [" Bccc Boirche accepit baculum Perc- 

grini, et obiit in pcregrinatione ineunte anno xii postea."] ^Theodorus Cantuariensis, natione 

Gnccus, de quo supra ad ann. 69O, primus in occidente morem intuiisse fertur de peccatis occultis 
occulte tantum pjtnitendi. V. Theodori Pienitentiak, tit. 3, c. 24, edit. Parisiis a Petit, l677. Pro 
peccatib pubiicisj post Theodori tempora, fraequens fuit percgrinationem in paenitentiam imponere» 

ibid. V.etiam Bedie Paenitentiale, c. 7, et 8. " Exut. vii amispoiniteatJ* ** Cpiscopus xxv an- 

•< nos paeniteat, quinque ex his in panc et aqua, et omni officio deponatur, peregrinando fniat 
** dies vitie," Theodor. Paenit. tit. 3, c. 24. — " Aut faciat carccrem jejunans quotidie in paue et 
*• aqua, aut eat erul,'^ Ivon, p. 10, c. l6*. Morinus inquit hoc genus paDnitcntias publicae priori- 
bus 8aBculis " ante Theodori temporoy et annum 700, inusitutum fuisse/' Morin de paenit. p. 474» 
quod certe si verum csset, Annalium Hibernorum, in quibus istud paeniteutisB genus non semel 
ante saccuium yii memoratur, fidei at auctoritati derog»n>t At, pac^ doctisumi; viri, extal 



AKNALS» ITLTONIENSES, 71 

gaile fiHi Fergusa,Jor Laigniu [contra Lagenienses,] Duncha Principatum 
Jat tenuit. (1) 

Hlt* BOct tAU Catiis Cuaran rex Cruitne [Pictorum] jugulatur. Bovina 
strasres iterum incendit. Croen filius Alasoit nioritur. 
SXi* 2Dtt fAxU Bellum Dolo in campo Eilin^ ubi jugulati sunt Lethlabar 
Itiae Echtlachy Cuallaidh^ et Cu Dinaisse. Bellum Selgge hifor thuathaibh 
Laighin [in limitibus Lageniae] contra nepotes Cennselachy in quo cecicler- 
unt duo filii Ceallaich Cualann^ Fiachrach^ tt Fiannamhaily et Luirgg cum 
Britonibus Ceallachi. Post paululum Coirpre mac Concoluinn jugulatus est. 
Maeldoborconn Episcopus' Ci//e-rfaro [Kil-darensis] pausavit. (2) Bellum 
for orcaibhy [contra Orcadenses] in quo filius Artablari jacuit. Pestis que 
dicitur Baccachj cum ventris profluvio, in Hibernia. Macmo mac Duib^ 
dainber rtoritun Jugulatio Conaill ic Feradaig. [Conalli filii Feradagii.] 



usque hodie Cumtani Abbatis Hibernensis, qui obiit ante Theodorum, anno 668, opus '* De Men* 
8ura pienitentianmiy" quod cx Codice S.Gallensi edidit Thamas SirinuSy Lovanii, 166? ; in quo haec 
leguntur c. 3, " Clericas si genuerit filium vii annis pseniieat, vel txui portet cilicium et virgam" 
— et c. v. •* Si quis Laicus per cupiditatem peijurat, totas res suas vendat et donet Deo in pau- 
** pcribus, et conversus in Monasterio usque ad mortem serviat Deo. Si autem non per cupi- 
** ditatem, sed quia mortis periculum incurrit, tribus annis inermis, exul paeniteat in pane et aqua. 
**Si quis Ciericus homicidium fecerit, x annis paeniteat erui. Si Laicus, v annis pa^ni« 
** teat exul^*' Ib. c. 6. Antiquior itaque istius Paenitentialis exilii, et peregrinationis origo dicenda 
est quam a Morino statuitur, quod etiam ex Adamnani lihro de Locis Sanctis [V. not. ad ann. 703,] 
et ex Itinere Hierosolymitano edito a Wesselingio, manifestum est. Baculo paenitentali inter Hiber* 
nias Christianos nihil antiquius. Giraldus agit de bacuio S. Patricii Topogr. Hib« dist. 3, c* 34, 
et Hibem, Cxpugn. 1. 2, c. 18, et IV Magistriy et Tigemach froquenter. 

(1) Abbates Hibernici passim Prtnct/ir^ appeilantur. Mabilhn De Re Diplomat. pag. 64, Paris l68U 
Episcopi puriter, ut in Vetustissimo Codice Canonum Hil)ernicorum edito a Martene in Thesaur, 
Anecdot. Vide etiam Spelnian Concil. t. 1 , et UAchery Spicileg. t ix, 1. 1 8, c. 6, p. 25, 1. 26, c. 1 5 ; 
1. 40, c. 2, 3, 4. De Hiiensium successionibus, V. ann. 668, et 7 16. 

(2) •* Maoldwanchon" Cod. Clarend. 49. Sed melius " Maoldoborchon" Cod. Bodl.et Clarend. 
42. De primo Kildarense Epo Contaedio. V, ann. 519» quo obiif, ct 799 quo — *' Ejus ossa in capsu- 
" lam argenteam deauratam^ gemmisque omatam^ translata fuere." Unde constat errare eos qui, cum 
StanihurstOf m Descriptionc Hiberniae edita in Hollinsheadi Chron, 1. 1, inquiunt priroura Kildar^ 
ensem fuisse qucndam Lonium. Nesciunt nempe Lonium non alium esse a Molua, seu Luano Abbate^ 
quem Hiberni, vemaculo serraone, Lua^ MoluOy et Lugdaigh, Latino, Motuam, Mofuanumy et Lu" 
gideum vocnnty uti notat Sirinus in ejus Vila, quam cx vetusto Codice Ardniachano cdidit Lovanii 
1667. Idemque est cujus Regulam Monasticam Daganus Romara pergens exhibuit Gregorio L— 
De Dagano vide Bedara I. 2, c. 4, et Smith in nota 40, pag. 82, edit. Cantabr. 1722. Scripsit, ujt 
hakiu auctor etft, *' ad Britannorum Etckdas Ubrum unum.^ 



72 ANHTALES ttltonienses, 

2m SDcc tjr* Cominmac Failbi Abbas Jae pausat.(l) Combustio Cille dard^ 
Congal mac Ttrgusa fanady mac Conaill Gulbany Rex Temoric, suliita morte 
periit. Imbiarecc [contentio] apud genus Comgail^ ubi duo filii Nechtain 
mc Doirgarto ]\xgw\2iX\ sunt. Ocngus mac Maeleanfor insci [supra. insulam] 
jugulatus. Fiachra mac Dungaile apud Cruithne [Pictos] jugulatus. Colman 
mac Sechnusaig Abbas Loithri moritur, Justinianus secundo, cum filio 
Tiberio, annis vi regnat. Fergal mac Maeleduin regnare incipit. 
jam 2)«: X^ Faelan nepos Silni moritur. Bellum nepotum Meith^ ubi Thu^ 
dach mac Mochloingse Rex nepotum Meith^ et Curoi filius Aedoy filii Dul-- 
iaigh ceciderunt, Strages Pictorum in campo Manonn apud Saxones, 
ubi Finguine filius Deileroith immatura morte jacuit. Cenfael AhhKs Fobiar 
moritur. Congressio Britonum et Dalriati forloingg ecclet [in navibus 
apud Cleti] ubi Britones devicti. Margal filius Nae moritur. Coscradh 
[proBlium] nepotuni Neill uc cuinciu robairgi [apud Colles Robairgi] in quo 
cecidit filius Condibcenn. Diccolan sapiens, et Ultan mac Cummieni Epis- 
copus Tecleaolain moriuntur. 
flm IDcf fif Coeddi Episcopus Jae pausat. (2) Combustio Tiarpirt Boetten 



(1) Supra ad ann. 706 dicitur. — **Dvnchad Principatum Jaetenuity* quibas verbis mhil alhid innui vi* 
detur ntsi^eo anno nominatum fuisse, senescente ConanosMo praedecessore,sed noa ad omniaAbbatit 
jura vel munera pervcnisse. Giraldus in Itincre Cambrense, c. 4, inquit — " Ecclesias per Uibernianrr 
** et Walliam plures Abbatem Laicum habent. Usus enim inolevit, et prava consuetudo ut Viri 
*' in parochia potentes tanquam aconomif seu potius Ecclesiarum Patroni^ et defensores a Clera 
^* consiituti, postea, processu tcmporis, aocta cupidine, totum }us sibi usurparent" Oiim in Mo- 
nasteriis principalioribus Hiberni» erant Monachi, qui Abbates Tanaistj L c. Secundarii dicebantur». 
qui viccs agebant Abbatis Primarii, eique post obitum suffictebantur. Hinc Dunchad ordinatu» 
est Abbas Hiiensis anteobitum Conaniy et Falchu ante obitum Dunchadi. IV Magistri et Ultoni'* 
snsesHj^ ann. £rae com.713 iiiquiunt — " Dorbainc foda abb. Jae\d€cc,** [Dorbeniiis longus Abbas 
Hiiensis obiit.] Postea, ad ann. 714 — '' Faichu mac Dorbbene do oirdn, in abdaine Jae in cetramk 
'^ KL do Septembtr dia Satuim do sonnradh isin ccathramh bliadhain seachtmoghat a aoisi" [** Fal* 
^*" chu filius Dorbbeni ordinatus iii Abbatiam Hiicnsem iv Kal. Sept. die Sabbati Pentecostes, anna 
SEtalis 74."] Eadem habent Ultonienses ad ann. 715, et tamen IV Magistri et UUonienses obitura 
Dunchadi mc Cuifaol, cui successit Falchu, referunt ad diein xxv Maii anni 7l6, Mtx com. 717 ; 
ac proindo Falchu^ viventc adhuc Dunchadoordinatus est in Coabbatem^ Bed. Hist. Abbal. p. 296* 
Colgani erroribus ignoscendum cst. Quod si Annales Ultonienses illi consuLere iicuisset, toi 
imperitorum anachronismos Vir alioquin erudittis procul dubio castigasset. Conano ix Abbati, 
quem IV Magistri ad ann. 708, " Conamhael mac Failb'* appellant, successit Dunchad mac Ctn^ 
facladh^ de quo vide ann. 706, 709,7l2,et 7l6. 

(2) De Episcopo Hiiense Vid. Bed. 1. 3, c 4; tiSmith not. 8, et36, Canfabrigiat 1722, P« 107« ftw 



AXNALES ULTONIENaEft^ 73 

Congal mac Doirgarto moritur. Obsessio Aberte apud Selbacum. Bellum 
inter duos nepotea -^crfo AS/flwe, inc^oAIaine mac iVei// jugulatus est. Flan 
mac Aedo mc Dlutaig victor fuit, Ulait [UladensesJ prostrati, ubi Dubtach 
filius Becce Biarche occubuit. Duo filii Feradaig mc Maeleduin in cede ge- 
neris Laegaire perierunt. Bellum apud Lagenienses deteriores, ubi Brari 
nepos Maeleduiny et filii ejus ceciderunt. Dubguali Abbas Glinne da locha 
periit. Dlutach mac Fitcellaig igne uritur. Beda fccit librum mag- 
num. 

jStU fiD(( jriL Baetan Episcopus insole Vacce albe obiit. Faelbus modicug 
Abbas Cluana mac nois pausat. Filia Ossu in monasterio //cf moritur. (1) 
Ciniod mac Derili^ et filius Maitgemain jugulati sunt. Dorbein Katbe* 
dram Jae obtinuit, et quinque mensibus peractis in Primatu, V. Kal. No- 
vembris, die sabbati obiit. (2) Corbmac nmc AilleHo rex Muman [Momo-* 
nise] in bello jugulatus est. Tolargg filius Drostrain ligatus apud fratrem 
suum Nechtain. [Regem Pictorum] Cuchercea rex Osraigi moritur. Sech- 
nusac rex Hi Maine moritur. 

jEltU fiDcc tiiu Bellum imeseach [atrox] in campo Ettechtgittea uc biliu 
thencdh in asalj [apud arborem monumentarium in Asalia,] ubi Flan filius 
Aido mac Dlutaigh^ et Dubduin nepos Becce ceciderunt in altera congres- 
sione belli ; Colgu, et Acdh mac Dermato in prima congressione belli inter* 
fecti sunt. Dun Olaigg [Arx Dun-Ollo] coustruitur apud Selbacum. (3) 



Adanman, Yit. Columbae 1. 1, c.2ff, apud Canisium Lect. Antiq. t. 5, part. i, p. 579^ et in Colgaof 
editione L 1, c 44» p. 34S. 

(1) *< Intravit autem [Aelfieda] Regis Osuiu filia, Deo dedicanda, Monasterium Heruteu^ i. e. In« 
** sula Cervi, cui tunc Hiid Abbatissa praefuit, qus, post biennium, comparata possessione x fa< 
'' miliarum in Streanacschalck^ [hodie Whitbyy'] ibi Monasterium construxit, in quo memorata Re- 

.^ gis filia, campleto undesexaginta annorum numero, ad nuptias Sponsi caeiestis Virgo B. intraret.^' 
Bed. l.dyC. 24. — Hsec a Beda referuntur ad ann.Oswii XIII. Atqui c. 14, inquit annum 644 fuisse 
Oswii 11. £igo Adfiedee dicatio contigit ann. 655. Jam vero, eodem testante, Aelfieda tum tmtti» 
nfiiit vix dum cttatem impleoerat^ vixitque arniu 59$ obiit itaque, ut lii Annales referunt, anno 713« 
Haec Cardinem chronologicum in rebus Hibemicb, et Saxonicis constituunt 

(2) *^ V Kal. Nov. dic Sablfati." — Hi characteres manifeste designant annum 713, qno Kalenda» 
Jan. inciderunt in feriam 1, i. e. diem Dominicam, Cyclo Solis xxii, Lunae xi, Litera Domini<«- 
cale A, ac proinde hi Annales, ut sepe monui, aeram coro. uno anno antevertunt. 

(3) ^' DuH-OUa constndtur apud Selveon^ et dcstrwtur a JUia Alena.** Cod. Ciarend. 49» mendoser 
Destructio arcis Dun OUo refertur supra ad ann. 700. V. aot. ibid. 



7^ ANWALBS ULTONIBNSEg, 

Alenda ingen [Monasterium Insula virginumj destruitur. Fogartach tn 
Cernaig de regno expukus cst, in Britanniam ivit Coscrad ^v Garhgal* 
ta in midiu [Prselium, i. e. foeda contentio in Midia] in quo cecidit Forbasach 
nepos Comghaile rex Hi Failgi, apud viros Mide^ uno die et bellum pre- 
4tctum. Siccitas magna. Bellum inter duos filios Becce BiarcCj et filium 
Bresail regem nepotum Echdachj in quo victores erant filii Becce. In boc 
anno interfecti sunt Peregrini apud Mumnenses 'i'in clairineach [i.e. claudus] 
cum tota familia sua. Nox lucida in autumno. 

jSn^ Wtt irifr» Ceallach Cualan rex Lagenie, Flann Febla mac Sganlain 
Abbas Ardmachae, Cilleni Episcopus Abbas Fernann, mortui sunt Jugulatio 

Murcado mac Dermato filii cecin. Regis nepotum Neill. Aed Dub [mger] 

rcx nepotum Fidgenti^ Flaitnia mac Colggen sapiens, et Mocomno^chuemi 
dormierunt. Slog. la Murcha mc Brain ducaisil [exercitus duetns a Murcha 
filio Brien Casseliam.] 

Stxu X)C( tt* Jugulatio regis Saxonnm Osrit filii Aldfrit nepoCis Ossu. (1) 
Garnat filius Deileroit moritur. Fogartach nepos Cemaig iterum rcgnat.— 
Pasca commutatur in Jeod crvitate. (2) Fealcu mac Dorbeni Kathedram 
Columbc Ixxiv etatis sue anno, rv Kal. Septcmbris, die Sabbati snscepit.— 
Obitus Celi Tigemaic Abbatis Ctaana^mac-nois. Flann Foibte mac Fogartaic 
tnoritur. Mors Artbrani mc Maelduin. 

JBhv IDct pA^ Duncha mac Cinnfadad Abbas Jae obiit Etutb mac Ecuilh 
obftt C ondalac h mae Conaig Kex nepotui» Cramthaine jugulatur. £x- 
pulsio familie Jae trans dorsum Britannie a Nectano Rege. (3) Congressio 

' (l) '* Her Osrtd Nordanhifmhrm cyning wemrd rf-siafgem^ be mttJkoM gcmatrt^' [^Hoc aoM 
^*^ Osrcdus NortfaymbTornin Rex fuit interfectus juxta fin«8 austriBles] Ckrtm. Sosqh. aim. 7lfi» 
p. 51, ct Bed: 1. 5, c. 32. Pater ejus Aldfrid in UibenMaeducat«s est. Btd.\'\X. Culhbeiti €• 24> 
Smith not. 4i>, ad Bed. 1. 4, c. 26. 

(2) Ussemvs ermt dicen» — '' Paschae ritiim imroutatum fnitse ab Hiiensibus anno 71$» IV £dL 
'^ Sept. die Sabbiaiy tU Ultonknses hahent Annates.'* Nain neq^ue Pascha cum isto anni tempore coa« 
venit, ncque agitur ibi de Ptiscfaate» sed de die quo >^ Feaku mae Ihrhem C4thedfam Cokmbe 

'^' suscepit." Eondcm morem repetit ^Merins in Indtce Chrotiologico pag. Ii69>^ ^Beda inquit 

^ Ecgbertum' qui tn Hibernia peregrinamduccbatvitam" [L.5. Cr VOy et iiot% ad^anm 663 supra»] 
** dc Hibemia pen^xisse ad Hiienses, eosque hd ritum Paschae Canonicum m^Abbate JDtmckado 
^ anno n6, post annos cir^iter 80 cx (^o, ad pioedicattonem gentis Anglorumy Aiian^sm miseran^ 
'f antistitcm, pcrduxisse.'' 1. 5> o.* 22^Aidanns ad Ncfrdaiihymbros missas est anno 635, ut in 
Dissert. Frelim. de Orig. Literar. inter Nordanhymbros, et Bcd.l. 3, c. 5. Jam vero ab anno 635 
md 7169 anni 80 intercesserunt, ergo nostri Annales haec recte referunt ad hunc annunu Coafe^ 
Ckran. Saxon. ad ann. 7l6, p. 51, edit* Oibsan^ Oxon. I692. 

(3) '*Nectanus Rcx Pictorum" Bed. 1. 5, c. 22. V. ann. 681, 6^2, 696, 71%. 



ANNALES HLTONIENSBS. 75 

JXalriati et Britonum in lapide qui vocatur Miwoirc^ et Britones devicti 
sunt. Comnaixtio agonis Talten^ la [per] Fogartach, ubi cecidit filius Ru- 
bai^ et filius Duibslcbe. ( 1 ) 

j9lk fiDcc t^riU Filius Cuidine rex Saxonum moritun J9ecc Biarce obiit— ^ 
Bellum Ccninnso, ubi cecidit Tuaihal nepos Faclcon, ct Cclbach diathiaibh^ 
[a latere ipsius,] et Gormgal inac Acdo mac Dlutaigj ct Amalngaid hi Conaig^ 
et Fcrgal frater ejus ceciderunt. Coffall grant victor erat, et Conall grant^ 
nepos Ccrnaigy in fine duorum mensium post bellum, interfectus est la [per] 
Fcgal niac Maclcduin. Cronan hi ccain Abbas Lismoir moritur. Fianamail 
nepos Boghainc mc Finnj insule princeps Maigi Sam. (£) et Dubduin ne^ 
pos Faclain, Episcopus Abbas Cluana Irardo, Conri mc Congailc Ccnnfotai 
[capitis longi] et Ailill mac Finsncchta jugulati sunt. Pluit fros mclo fw 
oitin bicc. [pluviam meUis supra genistas spinosas parvas.] Pluityro^ [plu- 
viam] sanguinis mpTSifossam [i. e. limitarem fossam] Lageniorum, et inde vo- 
catur Niall frosach mac Fcrgailc qui tunc natusest.(3) Eclipsis lunein ple- 
nilunio suo. (4) 

J3tu SDc( jrfitiu Airmdach mac Taidg, et CricJian Rex nepotum mc Cuail 
jugulati, et Ertuilc mac Fcrgus a. viU. jugulati. Drostan Diartaighc qui* 
evit in Ardbreccain. Cun Duncrggo moritur. Tinbridc hi Dunchan ju* 
gulatur. Congressio apud Lagenienses, ubi Acd mac Ccallaig cecidit. ••• 
Bellum Finnabrach. Bellum Finnglinnc inter duos fiUos Fcrchair fotti 
[longi] in quo ^iw/cai/tecA jugulatus est die quinte ferie Id. Septembris. (5) 



<1) De nundinis ac Ludis Taitwensibus in Midia, Vlde Glossar. Topogr. voce TaitiMf et Disserl^ 
de ReUgione Ethnicor. Hibern. MS.in Stowense. 

(2) '' Prirous Episcopus caropi Sainich'^ Cod. Clarend. 49. Maigi Samhin [i. e. Campi Solts.] 

(3) Plurima talia mcmorantur a Uvloet Tacito; a Philosophis mirabiliora. V. Philosophical Trans* 
actions^ t xviii. No. 139* April, May, June, 1677« 16*78. pag. 976, &c. ct Forduoi Scotichron 
t. l,p. 159, cdit Edinburgil759. 

(4) Cclipsis haec annum aerae com. 718 plane designat, quo— '^ Eclipsis lunae incidit in diem l^. 
Nov. hora 1 if post meridiem. Art de Ver. les dates^ t. 1, p. 65. V. Dissert. Praelim. 

(5) Distinguendi sunt Fearchar foda^ i.e. Ferquarius longus, a Fearchar mac Conchaid Cirr, sca 
Ferquario I. de quo supra ann. 693, et 697 • Tigemach inquit — " Cath FUmglinne ittir da macFear^ 
*' chairfota i q. Ainbhceallachjug, est die Vfer. Id. Sept. Cath maritimwn arde anesbi ettir Dunchad 
** tnbccc cum genere Gabhrain et Seibac cum genere Loaim ocus u. su. sr. Seibacon ii. n. Octob. die iiu 
** /er." Cod. Bodl. fol. 13, col. 4, lin. l6. — Eadem ex quodam vetusto Tigernachi Codice refert 
Fiaherteus p. 479f sed mendosc interpretatur.— — Vera tBterpretatio ett — [" PraeUuia FinngiinMC 



> 



715 ANNALES VLT0NIENSB8. 

fielluni fnaritimum Ardeaneisbi inter Duncha mbecc [pamim] cum genere 
Gabhniy et Selbacum^ cum genere Loairn^ et versum est super Selbacumr 
pridie nonas Octobris die vi ferie (1) in quo quidam commites corruerunt. 
Jugulatio in da tigerna illoch huaithne 'v damc Maelefotartaig linabratari 
'i' Cremtain corrach. [Jugulatio duorum Principum in lacu regionis Aithne^ 
j. e. duorum filiorum Maelfortagii, interfecti a fratre Crimthano moroso.] 
Jugulatio familie Suibne in Ardmacha. Estas sicca. 

jait* fi)Ct jrfjP^ Estas pluvialis. Sinac innsi Clothran [Sinac Abbas Monas- 
terii Insulae Clothran] dormivit. inmbracht mar [inundatio maris] in mens» 
Octobris. Theodorus anno primo. 

jEbU tt)« wr* Duncha bccc [parvus] rex Cinntire moritur. Terremotu» in 
Octimbre. [Octobre] Bellum inter Connachta et Cojxobaiscinn^ ubi cecidit 
mac Talamnaigh. Jugulatio Condmaissc filii Rothghtaigh. Mors Mamaig 
Abbatis Lainne Leire (2). Vastatio Maigibreagh du [per] Catlial mac 



** (non adveraus ut habct Flaherteus, sed) inter duos filios Fearcharii longi, in quo Ainbhceallach 
** jugulatus est die v feriae Iduum Septcmbris. Eodem anno, Praelium maritimum Promontorii 
'' Ardntdfi xnXi^v DuHchad parvum, Regem PosteroruYn Fergusii, et Selvacum ducem posteroruni 
** Loami, et victus est Sclbhac 2 Nonas Octobris die 3 feria;/'] Flaherteus habet '< V Nonaa Octo* 
hii die Sferia^* qupd calculis confirmatur. '* Sex Maius nonas^ Octobert JuliuSf et Mars — Qica- 
$uor at reliqui." Jam vero annus 719 incepit a Kal.Jan. fer. 1, ergo dies V Non.Octobr. incidit 
«o anno in fer. 3» ac proinde numeri II in Codice Bodleiano, amanuensis imperitise tribuendi sunt^ 
ac scribendi V, ut in Codice Fiahertei. V. not. ad ann. 672y 693, 697 j et 699. 

Fearckario Longo successit, anno 711» Eochoid Rinneamhailf i. e. Achaius nasi aquilini, Domh- 
naldi I ex Domhangardo filionepos, exeonempe Domhangardo quem anno &7^ extinctum dixi- 
mus. Errores qui cupit cdiscerc videat Forduni Scotichron t. 1,1.3, c. 52, 55, 56, edit. £din- 
btirg^ folio 1759, p. 159. — AinhhccaUaih^ qucm Fordunus, ** AmrickeUeth filium Findan filii Eugenii 
IV" mendose appellat, — qucmque nostri annales recte, et Hibemice, scribunt AinhhceaUach mac 
Fearckair^ qui vinctus Hiberniam missus cst, non anno 706, uti tradit Pmkerton. Scotl. v. 2, p. 122» 
sed anno 6g7^ Albaniam ex Hibemia revertens, post Patrem paucis mensibus r^navit. — Ejus 
genealogiam gradu 8, et linea recta a Loarno, exhibet, ex Codice vetusto, Codex Lecanus exaratus 
anno 13S0, — 1417, a folio 118 ad 119, apud Fiaherteum p. 479* — Ei successit frater Sealhhack 
mac Fearchair^ qui Arcem Dun-Ollo, a seipso anno 700 eversum, resedificavit anno 713. Hic, in 
praslio navalianno718, a Dunchado parvo, Rege Cantirias de domo Fergusii, victus, in Monasterium 
aecessit anno 722, obitque anno 729^ arae com. 730. 

(1) ♦* Pridie non.Octobr. die \i ferit/* Haec plane indicant annum aerae com. 719» quo Kal. 
Jan.inciderunt in feriam 1, i. e. Dominicam, et dies 6 Octobris. [i.e. pridie nonas] incidit in feri* 
am VI, Cyclo Solis xxviii, litefa Dominicale A, Cyclo Luna? xvii. 
(d) ** La mac Lcirtf^ Cod«Clarend.49) mcndose. Gabhrie regUmii Lagenia^ ib. mendosew 



ANNALZ9 tTLTONIENSE». 77 

JPlnguinne agus du [et per] Murcha mac Brain. Mors Cuannai Rois eu. 
Inredh Laighen la Fergailj ocus maidm inn aboraime, ocus maidm naggi^ 
allne Laegenfri Fergal ic Maeleduin. ( l ) [Vastalio Lageniae a Fergallo, et 
redintegratio tributi Bouniy et redintegratio obsidum Lageniae, coacta a Fer* 
gallo filio Maleduniiy Rege Hibernise.] Immesach religiosus legem cum pace 
Christi super insolam Hibernie constituit. 

SUu S>cc tt U Maelruhai in Apurcrossan, anno Ixxx etatis sue.(S) Colgga ri 
[rex] Aride-latkrann jagahitus est Maelcorgis o Druimingy etBile mac Eil- 
pin rex Alocluate moriuntur. (3) Feracrich mac Congail obiit. Cuanan cille 
DeilgCy et Derir Daminse [Derir Abbas Monasterii Damh-inis in Ultonia] 
nepos CollaCj Cuana Dramacuilinn, [Cuana Monasterii Druim chilinsis Abbas,] 
Cilleni locho geirg [Cillenius monasterii lacus-geirg] (4) moriuntur. Feidli" 
mid Principatum Jae tenuit. Faelan Martartaigiy [Faelan Abbas domus 
Martyrum ttSidal dromaLaidggi [Sidal Monasterii Druimlaidg] mortui sunt. 
Bellum Almuine, tertio Id. Decembris die vi ferie, (5) in quo ceciderunl 



(1) IV Magistri ad ann. 717 inquiunt *^ Indredh Laighn agvs naidhm na boromha do ridhisi agus 
" naidhmna giallna JMfghen la FergaP' [Vastatio Lagenia;, ct debitum tributi boum itcrura, et debi- 
tum obsidum Lageniae redintegratum a Fergallo Rege.] lisec emendatiora sunt quam in Codice 
Bodleiano, alia enim est vox Hibemica naidhmg et nuddhimf bta tributum significal, ha&c ^tragcs. 
De tributo hoc quindecies mille boum, cujus Annales nostri pluries raeminerunt. Vide Gratiaili 
Lucii Cambrens. Evers. edit. l662y pag. 76f et Vocab. Hibern. Voce Boromha. 

(2) Lege " obiit:' Vide IV Magistros ad ann. 671, et Tigernach Cod. Bodl. fol. 13, col. 4, Un. 26. 
Item supra not. ad ann. 670, et Glossar. Topogr. voce Abber crossan. 

(3) De Arce Akluith V. ann. 657» 693, et vocem Hibemicam Al in nota ad ann. 672. 

(4) De Cillenio Monasterii Getrg V. ann. 500, et 650, et Jo. i^/^r^t iVi6ricti Bibl. Lntin.Lond. 
1703, p. 229. De alio Ciiknio Abbate, et Anachoreta Hiicnse, vide ann. 723, et 751 infra, et IV 
Magistros ad ann. 725, et 74^7* De priore vide Smith^ uot. 8 ad Bed<e Martyrolog. Cantabr. p. 445. 

(5) De praelio hoc gesto 3 Id. Decferia 6, eadem habent Tigernachf Cod. Bodi. fol. 13, col. 4, liu. 
33, etlVMi^frt ad ann.718, aerae com. 722. — ** Ferghal mac Maoileduin mc Maoikfotrigh do 
*' rocair hkcath Almaine ia Duncha mac Mnrcha Ri Laigenf agus ia haodh mac Colgan. Atiad 
*\ lion tangatar siol ccuinn don cath sin *t* mile ar Jkit^ Atiad lian tangatar Laing don Uith elf 
*^ naoi miU^ As do bhas Ftrgml do rmd» 

** Dunchadh mc Murchadha miuasdh. — Aodh mc Coigan ciaidemh ruaidh 
** Marbsai Ferghai feidhm ngaiie — luccath eriamh Aimaine.** 
** Torcraiar din tri Jicit ar ced damhsmbh Fcrgaii amiaiie ri$ na saorctannd sin cenmo tad Sochraide 
'< ot/e. Naonbar tar issedh iottar hi/aindeal agus in geaitachi asin Cath sifi» Seacht miie iss. 
*^ torcar idiu agus anaU ettoare." [Feigai filius Maelduiiii filii Maeifitripi interfectus in praelio 
** Altnaine^ per Dunchad filium Murchadi Regem Lag^^niae, et per Aod filium Colggni. Numerus 
•* posterorum Conni qui ad pndium i»tud veiienuity fuil icmil ti vigecits wuiie hmninum, nmmfm 



7B AKNALia VLTOiriENSES* 

Fcrgal mae Maelduinj et Conall Macn rex generis Coirprij Clotgno mac 
Colgenj Dubdacrichj Flann mac Rogellnaich^ Aed Imgen mac FithcheUach 
rex nepotuni Maine mac Muirgiso, [mac Morris,] Nuado mac Duncha^ 
Eicnech mc Colggen rex orientaliuniy et Fergal nepos Aithechtai. 
ZXU fi[>ff tr iu Combustio Cluana mac cunois. Mors Ailchon Moinistrech 
Buiti. [Monasterii Butensis.](l) Indrechtach mac Muireadaig rex Cannacht 
moritur in clericatu. (2) Selbaic Sianach Tailten [Selbach genealogus Taltio 
nensis] moritur. 

Al« 9D(( T% iiL Faelcu mac Dorbeni Abbas Jae dormit Cillenhis longus 
ei in Principatu Jae successit (3) Cu Congalt hi ConmeldtCj et Murdobur 
Granaisc moriuntur. Bellum Cinndeilggden in quo cecidit Fogartach hi 
Cemaig ic Neill, ic Cernaech Sotaily ic DiarmatOj ic Aedo Slaine, Cinaet mac 
Irgail victor erat. Cuimles Abbas Cluana^mc nois obiit. Jugulatio Let- 
aithigh mc Concarath. Caech-scuile Scriba Dairre^Calggaed [amanuensis 
Mouasterii Darensis, i.e^ Roboreti] quievit. (4) 



** Lageniensium qiii e« altera parte venerunt erat novem millia* De morte Fergalii cecinit 
^ Poeta antiquus-^ 

*^ Duncbad filiuii Mofchadi meroorabilisy Aodh filius Colgani g1a<lii Minguinosiy 
^^ Occidcrunt Fei^l vincticantem tribnla, in praelio devastante Almanii." 
¥ Occisi sunt prseterca l6o Proceies, sattellites Fergalii, simul cum nobiiibus preedictis, et alii 
^ plurimi. Novero ierunt profugi in Sylvas, aviosque recessuse prsflio is^to. VII Miilia utrinque 
** interfecti sunt.] Tigemock ad alia provocat vetusta poemata llibemica de hoc prsiio, c quibus 
nonnulla profert, uniusque auctorem '* Nuadha A. hoinUhmU^' recentioribus prorsus ignotum» 
nomine designat. IV Magistri koc pr»lium referentes ad ann. 718 aemm com. quadreinnio ante* 
Tcrtunt, nam '* III Id, Dec.fer. VI/' annum indicat 722, Cyclo Solis iii, Luo® i. 

(1) Errant toto ca^lo qui hoc monasterium cum Tnsula Buttme imperke confundont* Vide IV 
Magi^tror. Annal. Cod« MS. inStowcnse ad ann. 719» Tigemack Co^. Bodl. fol. 14, col. l,lin. 12, 
Glassar, Topogr, Voce Buitiy et infra ann. 763, 766. 

(2) De Rej^um Connaciae successionibus &c. V. ann. 501, 542, 546, 549, 560, 576, 626, 64», 655, 
662, 665, 674, 679, 681, 702, 704, etCatalogos Vctustos in Appcndice. 

<3) Hiiensium Abbatum successiones ex dictis ad annos 668, 672, 675^ 67Sj 691, 696^703^ 706, 
709,712, 715, 716, 721, et 723, crucndi sunt. Dunchado X Abbati successit Faelcu mac Dor- 
bei/iefSLnno acrie com. 717 quoDunchad obiit, institutus ante Duncbadi obitum, annoajrae com. 7l6. 
Porro divcrsi fuerc Dorbencus pater Fadcui, et Dorbeneus Abbas, cujus genealogia exhibetur in 
Banctiiogio edito iuTriade,p. 499, ot in Codice vetusto Bodlciano Laud F. 9^* ^ quingentia annis 
exarato, utin Dissert, PnBlim, demonstravi. Faclcuo adhuc viventi succcssit Fciim, Vid. ann.72l. 
(4) IV Magistriad ann. 720 " Caochscuik Scribhneoir Dhoirc Chalggai^h aecc." Eadem habet 
Tigernach Cod. Bodl. fol. 14, col. 1 , lin. 20. De Monastorio Daire Calgaigh V. Adamn. L 2, c. 39. 
Hoboretum Caiguichy i.e. iQterprelationia' Draidanim hodie Dcrrj^. Vida 0*Bnem Vo^ 
*• Ciallitghad" Uhiij/dii Archa^ohgiam^ et Giossar. Topogr. voce Daire, 



JBif* B)tt rt fflf Cilleni ncfpod Co/Zirtf Abbai^ Otnea^ et Atdcha DoimHagg 
inoriuntun -4i/e» m. Crdich [i, e. Motidsterium Insulas Caorach, feeu ovis ?] 
eonstruitur. iSimti/ filius Druis constringitur, Colman huamach scriba Ard- 
machae, Rubin mac Conad scriba Muman [Momoniee} Filiusque BroCcaiu 
athaigh theille [de domo Theiilii] qui magistef bonus Evangelii Christi erat, 
et Colman Banban scnhB, Cille-darOj otnties dormierunt. (1) Mors Brain 
Muminig et Chais Chobo. Luna tenebroSa et sanguitiea xviii. Kal. Jan. (2) 
Cofigat mac Maeleanfaith brecc fortrenn [Congal filius Maelanfathi macu- 
kti, regiottis Pictorum Britanniae] et Oan Princeps Ego mortui sunt. 
ait* SDtt %t ftt Nectam mac Deirite constringitur ap. Druist regem. (3) 
Dunchanna craibdech [devotus] Episcopus Cbndere [Connorensis]moritur (4) 
Jugulatio Cramthain filii Ceallachi in bello Btillaglicce hnmatura etate.-^ 
Quies Mancheine Lethglinne. (5) Jugulatio Ailelh me Bodbchodha 
mide. [Midensis]. 

SUu S>tt TV flt Mofs Ailcon Abbatis Clufi Irard. [Clootiard.] fiellum 
Dromqfornacht ititer genus Conaill et Eugain, ubi Flan inac AurtuHe ef 



(1) IV MagUtri ad ann. 720. ^^ Colman ua mack icrikhnemr Ardmachaj agu» Colmam banba^ 
** scribhneoir Cillc dara decc. Rubin fMc. mc. Connaid sccribkneoir Mumkain*' — Tigernacki verba 
funt — *^ Colman udmdck 't* sai scribh. airdmacku, RMin Jls Comhnd scriba Mumkain fiiiusqu^ 
Broccatn o tigk teUt fui magister bonus Evangelii Xpi erat^ et Colman Banban scriba omnes dor^* 
mkruntJ* Foi. 14, col. 1, lin. 22. Officium Scribm bonorificum habebatur in Hibernia. 

(2) £x CakuHs anni 724, constat LnfiiCm eo aiMio b^ defecisse, die 13 Febr. et die 9 Atrgusti, 
et anno 725, die 24 Dec. hora 7, mat. grad. 4« di|^ 1|. Att de V, ks dates^ p. 66, Hic agitur d<i 
hetc Ecllpse anm 725, at pro xviii Kal. Jm. legM opoHli fiii Ksd, Jan. qaod cum 94 Deoembrig 
concordat. '^ 

(3) ** Constringitur" u e. in vincula coi^tdtUfa Drosto R^e^ctomai. 

(4) De primo Episcopo CondereHstf hodie CotMor^ vide ann. #06^«t5I3, qoo Angus mae Nissi ynlgo 
S. mac Nisse, obiit. Patris nomen Fobrecy matris Hfiisa, uti constat ex Tigemacko, et ex V6tusto 
JEngusiam 3f«r^jrrofo^tt Scholiaste, citato in Usserii PiiinordiiSy et in Triadc ^umm, Y. Jocdm. 
c 143. 

(5) Alius est Mam:kenius de Menedrockity de quo V. aan. 651, ubi ejns memoria ab «uclore co»y^ 
Cardinem exhibet Chronologicum in rebus Hibemicis. D^ hoc Manchenio 1 V Afi^^Mfrt, narrata 
tiiorte Mac OnconH amanu^nsis Kildarise, M&c Concnmbct amanuensis CluangK mac nois, et Cocktdi 
4darii ikmanuensis Beannckuir, quorum omnittm memintt Tigemackf inqui!(mt ad ann. 725 -^ 
** S. Mainckin LetkgUnne decc. Catk eid. CruifJMu agws Dainadd i murbulg in ro mtarbk drong moff 
^^ do Cruitkniu. S. Colman ua Liottaim Dotktuir toge decc." [S. Manchen Lethglinnensis obiit. 
Praelium inter Pictos et Dahriadas apud Murbtilg in qoo occbi suQt phtrinii Pictorura. S^ Coln|a|i 
O^Liottain Doctor egregius obiit.] 



K 



80 ANNALB8 ULTONISNSES. 

Snedgus dergg [rufus] nepos Inraichidhi jugulati sunt Congressio Irroig^ 
foichne^ [apud Ross fochne] ubi quidam ceciderunt ' Je» dibh Airgiallaibh^ 
[de duobus Airgialliis,] inter Selbacum et familiam Echdach^ nepotb 
Domhnaill. Conall mac Moiidain martirio coronatus. Adomnani reliquie 
transferuntur in liiberniam, et Lex renovatur. Bellum Moin inter dina Bui^ 
laigniu [populos Bullagnii] in quo cecidit Laidgnen mac Conmealde^ Duncha 
victor fuit. Murchada mac Brain rex Lageniensium moritur. Dubdainher 
mac Comgail rex Cruitne [Pictorum] jugulatus est. Bellum Biarne^ vel Inse 
[insulae] Bregainn, in quo ceciderunt Eterscel mac Cellaig Cualann^ et 
Congal mac Brain, Faelan victor fuit. Dormitatio Cilli-crist. 
0tU S>C( tf t>iu Bellum Dronia corcain inter Flaithbertach mac Loingsig 
et Cinaed fiHum Irgal (l) in quo Cinaet et Endus mac AiilellOf Maelduin^ 
tnac Feradaich, et Duncha mac Cormaic ceciderunt. Bellum AilennCy inter 
duos Germanos filios Murcada mc Brain^ et Duncha seniorjugulatur, junior 
Faclanus regnat. Flann Oentrib Abbas Benchuir obiit Bellum Monidcroih 
inter Pictores [Pictos] invicem, ubi Oengus victor fuit, et multi ex parte 
Eilpifii regis perempti sunt. Bellum lacrimabile inter eosdem gestum est 
juxta Castellum Crerfi, ubi Elpinius efFugit. Domhnall mac Ceallach rex 
Conacht moritur. Quies filii Bethach viri sapientis Momonie. 
SUu JBDC( jrjr biii Eicbericht^ Christi miles, in sancta Pasca die pausat. (2) 



(1) *' Ma6 Irgala, tnc Conaingt mc Caira^ mc Cangaloy mc Aed Slaine^' Cod. Clarcnd. 49. 

(2) De Ecgbercti Monastica vita m Hibemia^ temporibus Regis Ae^redi, qui et ipse in regiani" 
hus Scotiorum lectioni opcram dabai/' Vid. Bed. in Vita Cutbbercti c. 24, p. 247t ^t supra not. ad 
ann. 7l6. — De eodem Beda inquit — ** Mansit autem Vir Dni Ecgbert annos xiii in praefata insula 
[Hiiense J annoque Doroinicae incamationis 729f quo Pascha Dominicum viii KaL Maiarum die 
^elebrabatur, cum Missarum Sollemnia in memoriaro ejusdcm Dorainicae Resurrectioniscelebrasset» 
eodem die et ipse migravit ad Dnro/' Bed. 1. 5, c. 22, 23. — Hsec ex Beda ultima testimonia ad 
borum Annalium fidem confirmandam adduco, desinentehis temporibus ejus Historia, saltcm quoad 
res Hibcmicas. Id autem eo magis molcste fero quo magis Scriptores post Bedam vel prorsu» 
silent dc Hibemia, vel mira, atque stolida, quasi Danorum vastationibus pcrterritiy et stupefacti &- 
bulaiitur. Procopitis de Belto Gothico 1.4, c. 20, de Insulis Britannicis loquitur tanquam de terra 
jncognita, et de regione quam anima defunctornm inhabitant. — Porro Ecgbercti memoria non semel 
obvia fit tn Annalibus Angio-Saxonicis, in quibus ad ann.729 — *^ Her Cometa se steorra hinc 
opeirdcf and Scs Ecgbyrki in Jifordferde" — [Hoc anno Cometa stella seipsam exhibuit et S. Ecg- 
berctusin Ji decessit.] Floren t ius inc^uit Ecgberctum obiisse *^ vin Kal, MaH ipso die Paschier 
Atqui certum e^t Pascha aani 729, in diem 24 Aprilisy i« e, viii Kal. Mati incidiuc. 



ANNALES ULTONIENSES. Bl 

Belluni 3foii i i ca rno juxta, stagnum Loegdea mtcr hosteni Nechtain et exer- 
cituni Aengusa^ et exactores Nechtain ceciderunt, hoc est liisceot mac 
Afoneitj et filius ejus, et Fingtiine mac Drostrainy Ferot mac Finguine et 
alii nmlti. Fainilia Aengusia triumphavit. Bellum Dromadergg lilatmig 
in regionibus Pictorum, inter Oengus et Drust regem Pictorum, et cecidit 
Drust, (1) Jugulatio Cathail cuic [cceci] filii NeilL 
J3in 2[)Ct jrjr ijr* Terremotus VI Id. Fcb. IV feria. Reversio reliquiarum 
Adomnani de Hihernia in mense Octobr. Bran filius Eugain^ et Selbach mac 
Fercair mortui sunt. Suibne mac Crunmailj nepos fnruichesaic, Episcopus 
Ardmacliae, Mac Onco scriba Cille-darOy in Gall olillcach [Albus Olillcach] 
fihus Concubuy Scriba Cluana mac Cunois dormierunt. Oitechde mc Baiteachde 
filius BlathmicCy Oengus mac Becce Bairche quieverunt. Interfi?ctio filii 
Cinadon. Commixtio Dunaid for Domhnaill mc Murcado iculaib 'i' adaig 
noide Ncphain 7' imlccho Senaic. [Prselium Dunad, contra Domhnaidum filium 
Alurcadi, in locis Saltibus obsitis in angustiis viarum Nephain^ vel fmlecho 
Senaic.] Coculodor scriba familie Bcnchuir dormivit. Bellum Fernamuigi in 
quo cecidit Cetoman. 

9i\U 2)ft JDDTf Combustio Cuilerati. Clericatus Echdach filii Eudini rex 
[regis] Saxonum, et constringitur. Combustio Tiarpirt Boittir ap. Dun- 
gal. Bellum ittir [inter] Cruitne et Dalriati in Murbuilgg^ ubi Cruitni 
[Picti] devicti fuerunt. Bellum inter filium Ocngusa et filium Congusa^ et 
Bruideus vicit Talorc fugientem. Dungal mac Congaile filius Fergusa 
moritur. Faeldobur becc sapiens Fobair^ [Faeldobar parvus sapiens monas- 
terii Fobarensis,] Adomnanus Episcopus sapiens Ratho maighi Omaigh^ (2) 
[Ecclesias CoUis antiqui Sancti arte facti planitiei Omagh,] Colman nepos 
Littain religiosus doctor pausant. Jugulatio Moenaig mc Seachnusaig.-^ 
Mors Echdach mc Colggen anacorete Ardmache. Colman Telcahualany et 
Brecc berba [Colman Monasterii Telcualan, et Berba maculatus] dormi- 
erunt (3) Coblait filia Cellach Cualand moritur. 
0m SDtt %%%U Mors Flainn Sinnae avi Collea Abbatis Cluana m. cunois. — 



(1) Qui Regum Pictonim ordinem texere cupit conferat annos 687» 692, 696^ 712, 725, 727. 

(2) *' Rathe Campi Aona" Cod. Clarend. 49. " Maigke Haonaigkr IV Mag. ad ano. 725. 
<3) ^* Apii Breacc Bcarba decc^' IV Mag. ad ann. 725» «r» conu 7dl. 



82 ANNALES ULTONIENSE8. 

Jugulatio Daitgus m, Baith regis NandeissCj [Desioruni] Dubkdalethe me 
Dufmchorfj (1) et Flanncuirrigh mac Aitechdai moriuntur. Bellum C(m' 
nacht inquo Qtc\d\t....Murcdach mc Inrechtaig Pontifex Maigi heu Saxo- 
num Garaalt obiit (2) Magnus Philosophus Ilibernie nepos Mitrebhta ex- 
tinctus cst. Ceallach ingen [filia] Duncha dia uibliatain [de familia Liathan- 
orum] Regina optima, et benigna dormivit Teimnen Cillegarad Religiosus 
Clcricus quicvit. Cellach mac Tuatail rex nepotum Cramtain jugulatus 
est. Bellum inter genus Conaill et Eugain, in quo filius Fergaile Aid de 
Flaithbcrtacho filio Loingsic triumphavit. Hiis ducibus cecis a ditione 
ejus. Flann gohan filius Congaile mac Fergusa moritur. Flaithgus mc 
Duibdibergg et Tomaltacb mac Duinecdo moriuntur. Bellum iuter Laigniu 
desgabair agus Muinechuy [Lagenienses australis Gabarisc et Momonienses] 
quo Aed mc Colggen victor erat. Sebdan filia Cuirc dominatrix Cill-daro 
obiit. Fergus mac Conaillj oircnic^ [Praepositus, vulgo Erenach] ctFcrdom- 
fiach Scriba Ardmace obierunt. Congalach cnuco moritur. 
SLXU SDtt tn iU Dungal mac Selbaich dehonoravit Toraic, (3) cum traxit 



(t) Non confundendus cum vetusto Historico Hibernense DMalethcy de quo vide Dis$eri. 
Pnrlim. et infreann. 962, 1021, et IO64 quoobiit. 

(2) Eadcm habct ad eundem annura Tigernach, et IV Magistri ad ann. 726. Hxc prxterire ne 
queo quiu Usserii animadvertam errorem, qui nostros Annales mctachronismi inculpat quasi Gi- 
raldi Abbatis obitum referrent ad annum aerae com. 732. Ejus verba notanda sunt ** Adamna- 
" nura vii ante mortem suam annis, in Hibemiam Iterora perrexisse, UUonicnses docent Anaales, 
*' Unde et illud in Actis Giraidi Saxonis huc referendum existirao. — S. Geraldos apud Maion- 
'* ensem Ecclesiam in pace quievit iii Id. Martii. Post ejvs vero obiiymj S. Adamnauus Mai- 
** oncnsem Ecclesiam per vii annos indefesse rexit, volumina conscribi faciens, atque manu propria 
" libnim iv Evangcliorum scribens; Campanas etiam fabri-faciens ad reverentiam Ecdesiae.— Inde 

*^ ad lonensem perrexit Abbatiaro, et ibi feliciter obiit." Ex his argumentatur Usserius^ 

iu iisdem Annalibus Ultoniensibus metachronismo peccatum essc videri, quum ad anaum 731» 
qui nobis est 732, Geralt Pontifhx Saxonvm campi Heu obiisse scrihitur.'* PWmorc/. p. 11 68. — 
At error est Usserii ipsius. Hi enFm Annales minime tradunt Geraldum hoc anno obiisse, sed 
'' Muredachum Pontijiccm Eccksue Magionensis S. Gcraldi." Eadem habent ad eandem aanuai 
731, ttrse com. 732, Tigemach, Cod. Bodl. fol. l-l-, col. 2, lin. 20, et IV Magistri ad ann. 7^, «« 
com. 732. — Scriptores Hibcrnici monendi sunt ne, absque gravissima causa ab Ultoniensibus dis- 
cedant. Hos Annales ter descrip^, quinquies receosui, et coiktioAC di l i gent issi ro a £M:ta cuai 
AdamnanOy BcdOy et Annalibus Anglo-Saxonicis iterum iterumquc recognovi ; idque tuto asserero 
possum, me in nuUum unquam Chronicon, sive editum sive ineditHm, majaiA cura exaratuniy tel 
tam dilucide, et accurate descriptofn incidiBse. 

(3) Hodie Tory island. In Vita S.Cel»mbi& «dka fn 7VM(/f, pag.401,ii.73. Prim EccIeM^ 



ANNALES ULTONIENSES. 8$ 

Brudeitm ex ea, et eadem vice insola [iiisulam] Culrenrigi invasit. J/m- 
redac mac Auifcellach regnum generis Zcw/r;?rf assuniit. (1) Congressio ite- 
rum inter Aed mac Fergaile et genus Conaille iu campo //o, nbi ceciclit 
Conaig mc Congaile mc FergusOy et ceteri multi. Nativitas Duncha mac 
DomhnailL Occisio Acdo mc Cofiaicc Regis Irlochrae^ [occidentalis Loch- 
rea.] Occisio Echdach-cobo filii Breasail. Coscrait Catail do Domhnaill a 
l^ailtaCj agus Coscraid Fallomain do Cathal a Tlactgha [Aggressio impetuosa, 
et victoria cruenta Cathalii deDomlinallo apud Talteniamy et Aggressio im- 
petuosa, et victoria cruenta Follamhani de Cathallo apud Tlaghtga.l — 
Jugulatio Dunlainge filii Dunchon. Flannjinne Abbas Cluana m. nois 
obiit do cuain. [mierore animi] (£) Bolggan ancoreta Ardmacae pausat. — 
Vacca visa est ia Delggenis Cualan se cossa lea 'i da corp iar Jiiarthury oen 
cheann sair do omlacht^ fo tri olnais caich mbleguin. [in Delgginnis Cualan, 



in ista Insula a S. Columba fundata traditur, cui administrandae suum alumnum pra^fccit Ernanvm^ 
exinde Toracensem agnominatum in Sanctilogio, Vide Glossar. Topogr. Voce Toraich, 

(1) WAe qua? dicta sunt de domo Feargusii et Loarui supra ad ann. 69^^ 697, ct 699» SialhAacho 
mac Fearchair, Regi Scotonim Albanise de domo Loarni, successit Eochoidh mac Eochoidh anno 722 
«rae com. 723. Ei succcssit ** Muireadhach mac AinbhceaUach^" conscntiente cum his Annalibus 
Tigernacho, '* Mmrtadhach mac Ainbhceallach regnum generis Loarni assumit,** eodem ncmpe anno 
sene communis, quo ** Dungal filius Sealbhachi Instdam Toragiam dehonoravit, et quo Fiaithbhear- 
** tach Rex Hibemite ciassem marifimam e Dairiadinis in Hibemiam conduxit," Cod. Bodl. fol. 14-, 
col. 2, lin.28. IV Magistri ista referentesad ann. 728, aeram communem quinque annis antevertunt. 

Porro Eochoidmac Eochoid ultimus est Scotoruni Albanise Regum, qui Eochodii, seu Achaii nonii- 
mine designatur, ac proinde idem est de quo recentiores Scotiae modernae, i. e. Albanix scriptorcs 
fabulantur fcedus iniisse cum Carolo Magno. '' De Rege Achaio primam cum Francis confccderati- 
** onemfaciente" Fordun 1. 1, 1. 3, c. 57, p. l65. Exlinburgi 1759- Hanc fabulam, quam Bu« 
chananus, felicior Poeta quero historicus, versibus omavit in Epithalamio Maria; Reginse Scotia», 
prorsus profligavit Dalrymple *' Lord Hailes's Remarks on the history of Scotland." Eochoid mac 
Eochoid obiit antequam Carolus Magnus natus esset, et foedus quod cum Regibus Scotorum iniit, tes- 
tante Eginharto, ad antiquae Scotice Reges pertinere necessecst, cum nuHa fuerit Regio nisi Hibernia 
Scotice nomine designata usquc ad Saeculum xi, quo Aibania primum Scotia appellata est a Mari- 
anoScotOy dccujusappellationis novitate questus est Giraldus in Descrip, Albaniue. Pinkertonius 
feritati consulens, contribulium Albanise Scriptorum fabulam deridet. — "Thisisthe&roous Achy, 
** who, according to our fables, roade a league with Charlcmagne who was yet unborn ! The Reges 

Scotomm who, according to Eginhart, were at his obedicnce, were thosc of Ireland, from which 

country different Men of saintly learning adomed his court and capital.'' Pinkerton Scotl. vol. 
2,p. 123-4. Vide plura infra ad ann. 812, 848, et Scotiam antiquam, apud D^AiirciHe^ et Gibban 

Map of Roroan Europe" Decl. et Fall Vol. 2, 4to Lond. 1781. 

(2) Cod. Clarend. 49 *' prae dok>re proper mortem Bolggani Anachoritse." 

Ii9 



4« 



« 



84 ANNALES TTLT0NIEN8ES. 

quae habuit scx pedes, i. e. duo corpora a parte posteriori, uuum caput ab an* 
teriori, et lactare solebat ter in dies, quolibet anno.] ( 1 ) 
ZlU Wct m iiu Rectabre nepos Cathasaig rex nepotum Tuirtri moritur. 
EcHpsis lunae in xi. Kal. Feb. (2) Commutatio Martir. Petri, et Pauli, et Pa- 
tricii ad legem perficiendam, et occisio Coibdenaig filii Flainn Hui Congaile. 
Caintigern ingen [filia] Ceall Ctuilann moritur. (3) Talorggan mac Congusso 
a fratre suo victus est, et traditur in manus Pictorum, et cum illis in aqua 
demersus est. Talorggan filius Z)ro*/fli/i comprehensus alligatur juxta arcem 
Ollaig. Dun leitjin destruitur post \\x\x\tx2LX\oncmDungailCy et in Hiberniam 
a potestate Oengusio fugatus est. Congrcssio in campo Ito inter Flaithber- 
tach filium Loingsech et Aed Allan mac FergailCj ubi nepiites Echdach ceci 
sunt. Taickch mac Cinfaelad rex Luigne moritur. Aedh ollan [vel Ollamh 
i. e. Aed Pocta] regnare incipit. 

am SDcc jrjrjt itl* Oedgedcar Episcopus Droma [Antrimensis] pausat. Bel- 
lum inregionibus J/tfir/eim/ie inter nepotes A^ei// et Ultu^ ubi Aed Roin 
rex UltUj et Concad mac Cuanach rex Coho cecidcrunt. Aed mac Fergaile 



(1) Eadem babent Tigernach, et IV Magistri '' Ai ces ho in deilg iais cualann^ aoin cend agui 
aon corp le go a slindenaib^ Da chorp o a sUndcnaihh siar^ agus da erhall, batar se cosa 

fuirre^ no hligti fo tri hi gach laoi, agus hamo a argach nuair a hass, Rft toimihet la • 
•• daoinib iomet a has^ agus ni don im do ronadh dc, — [Vjsa est Ik»s iii Delginis regiuno Cua- 
lan, unum caput et unum corpus ei usque ad bumeros, du(i corp<»ra ab humcris retro, et duae 
caudx. Fuerunt ei scx pedcs, et ter mulgebatur quavis die, et magna erat ferociUis ejus quando 
muigehatur. Multi gustaverunt de lacte ejus, et de butyro indc facto.] Confer Tigemachi 
verba, Cod. Uodi. fol. 14, col. 2, iin. 37. 

(2) Annus hic Ultoniefisium est sens com. 7^^. Jam vero, ex calculis, Eclipsis Lunas totalis in« 
cidit, eo anno, in diem Jan. 24, Art de V. les dates, t. 1, p. 66. Ergo pn> " xi Kal. FebrJ' sub- 
stituenda sunt, *' viii Kal, Feh"\xt textus ad pristinam integritatcm restituatur. 

(3) Kentigerna eadcm est de qua Cawfraritf* de Pictate Scotorum I. 3, inquit — "F«iV Tyrei Reguli 
Lageniensium JiliaJ* — Dc eadcm agit liLt/ig in Calcndario. — Dunfemilcnsia monumenta, et Bre. 
vianum Aberdonensea Camerario citata inquiunt 'Mn insulam /#tc^e/fic^re in Lochloumont^ pro- 
fectam Kcntij^emam claruisse, ct Ecclesiam Parrochialem ibi ejusdcm nominc insignitam fuisse"— 
Errat tamen CamcrariuSy ct rcli(jui Scoti rccentiores, Regem Lagenix cujus filia erat, Tj/rcum appel- . 
lantcs, quem hi Annalcs, et Tigernachyitt W Magistri^ uno ore, Ceallcum Cuaian rcpitite designanU 
IV MagihtriwX ann. 713 inquiunl — " Ceall, Cuaian mc Gertide ri Laighen decc." [Cealleus Cuallan 
filius Gertidii ilex Lageniaj obiit.] Postea ad ann. 728 *^ Caintigherna ingen Ceaiiaigh Cuaiainn 
decc." [Kcntigerna filia Ccallci Cualan obiit.] Eadem habct Tigcrnach. TJnde manifcslissimi er- 
roris convincuntur Scoticc modcrnjc Scriptores, qui, sub praitcxtu ntiminis ScotiiCy hanc Kentigcr- 
nani AH)ani<ey qua? nunquam Scotia usque ad Soec. xi appeilata est, adscribere conati sunt. Aliut 
est Kentigema Episcopus, cujus vitam descripsit Sa^culo xi Joceiinus. Cealiachi Cucdanii Regit 
Lagcnia^ obitum rcfcruut Li Annalcs ad ann. aene com. 715, alius Ceaiiach memoiatur anno 743. 






«( 






AXNALES ULTONIENSES, 85 

victor fuit. Bellum inter Mumhain et Laigniuj ubi multi de Laignibf pene 
innumerabiles de Momonia perierunt ; in quo Ceallach mac Faelcar rex 
Osraigi cecidit. Sed Catlial filius Finguine rcx Mumhain evasit. Aircchtac 
nepos Duncliado Muirsce rex nepotum Fiachrach^ et Cathal filius Mure* 
daig (1) rex CommcA/ moriuntur. JugulatioF/^/i;?;f mc Conaing Abbatis Cille 
moire dithribh. (2) [Ecclesiie Killmorensis Eremi] Draco ingens in fine 
Autumni cuni tonitruo magno post se visus est, Beda sapiens Saxonum qui« 
evit. (3) 

j3ll» 2)f jrjrjr ft^ Oengus mac Fergusa rex Pictorum vastavit regiones Dail^ 
riataif et obtinuit Dunat^ [arces] et combussit creichj [regiones] et duos filios 
SelbhaiCj 'r Donngal et Feradach^ catenis alligavit, et paulo post Brudeus 
mac Oengusa filius Ferguso obiit. Bellum cnaicc coirpri icalatros uc etar 
iinnduj [CoUis Carbrei in regione Calatros, seu Calaros, apud marginem 
stagni nigri] inter Dalriatai et F(9r/reit, [Hibernos Albanise et Pictos,] et Tal^ 
orggan mac Ferguso filium Ainfceallaich fugientem cnm exercitu persequi- 
tur; in qua congressione multi nobiles ceciderunt. (4) Mors Fiannamhla mc 



(1) *' A quo Clan Cathaii dc Maghaoi." Cod. Clarend. ^P, et rccte. Clan Cathal de comitatii 
hodienio Maionense ab hoc ori<i;incm ducunt. 

(2) " Dithrib," deest in Cod. Clarend. 49» extat autem in Tigernacho^ et FV Magistris, 

(3) De anno obitus Bcdne varii varic, ct secum pugnantia, scripserunt, ab erroribus recenscndis absti« 
nco, atquehoruro Annalium auctoritati adhserendum csse,sequenti argumentationc manisestum fore 
confido. Simeon Dunelmensis, seu potius Tif r^o^ MonachuSj in 1. 2, de Dunelmensi Ecclesia c. 14, 
inquit — ** obiit [Rcda] vii Kal. Jun. in Gyrwe, ipto die solemni Asceusionis Dominica^, anno in^ 
^* carnationis dccxxxv, aetat. suse lix, ex quo autcm llex OsxcalduSf ct Antistes Aidanus Pontifi* 
^' calem Cathedram, et Monachorum habitationem in Undisfarnensc instituerant, anno centesimo 
** primo," — Jam vero ex dictis in nota ad ann. 715, constat Aidanum missum fuissc ad Oswaldum 
anno 635, conscntientibus Florentio ad ann. istum, Chronico Saxon, et Deda ipso l. 3, c, 5. Ergo, 
cum anni 100 anno 635 adjuncti, efficiant annos 735, se(|uitur Rcdam isto anno obiissc. Pne- 
terea dies Asceubionis Dominica; inciditanno 735 in vii Kal. Junii, Cyclo Solis xvi, Lun» xiv, Con- 
currcnte v, Epacta xxiii, Dic Paschse xv Kal. Maii. £x quibus sequitur I. annum Ultoniensium 
734, csse xrx com. 735. II. Errare Turgottum ipsum in a^tate Bcdx dcsignanda. Cum enim 
superstcs fuerit ad annum 735, necessario sequitur vixisse ad annum xtatis 63, uti supra notavi 
ad ann. 653. III. Errare omnes qui in Bcdae aetate designanda Turgottum scquti sunt, quamvis 
rcctc annum morlis rlesignat. IV. Pro interpolatione habendum esse exemplum, quod, in Bcdae 
Epistola ad \Vichrcdam de Verno aequinoctio juxta Anatolium, traditur ** de pritsmti anno 
DCCLxxvi." Nam Beda noster ad istum annum non perveuit. Confer Vitam Beda; ex MS. Cod. 
Thuaneo cdit. Cantabr. p. 7i^l. 

(4) 11 ic est idcm Fergussa Jilius Oeiigt»«a Rex Pictonim, de quo Fordunusl.4, c. 12, 1. 1, 
p. isp. Plurade codcm tradit Tigemach ab hoc anno ad 76l quo obiit Oedie continuator inquil 



86 ANNALES ULTONIENSESt 

G ert nide Ahhsitis Cluam Irairdj et Mors Crunnmail fiiii Colggen Abbatts 
Luscain. Donel mc Colmain indinm [**»***] Abbas Ardbraccainj et 
Colman mac Murcon Abbas Afaigi bile quieverunt. Jugulatio Maelefotar' 
taig filii Maeletuile di Laignib, [de Lageniensibus] vir sapiens, et ancoxita 
insole Vacce albe, Dublittir, et Samsofi nepos Corcrain dormierunt. Bodb^ 
tach mac Conaill Garbi [Conalli morosi] rex Coirpri moritur. 
jSttf &>cr xrr 6t Mors Ronain Abbatis Cinngaraid. Fmlbe filiua Guaire^ 
Mealrubi hercs Crosain, in profundo pelagi dimersus est cum suis nautis 
numero xxii. (5) Cowmtf/ nepos XocAe/?e Abbas Clona mc rfi/70i^ pausat Con- 
gressio invicem inter nepotes Acdo Slane, ubi Conaing mac Amalgaid mo- 
ritur, Cernach vicit, et Cathal mac Aedo cecidit, juxta lapidem Ailbe ab 
orientali parte gesta est. Muirgis mac Ferguso Forcrid jugulatur. Brea- 
sal mc Concobair airdd [alti] occisus cst. Oengus mc Aillelio ri [rex] Aird" 
dea Ciannachta moritur. Mors Graifnig Abbatis Imleco Jia. Dai ittir 
Acd nalddan ocus Cathal oc tirdaglas. [Conventio pacifica inter Aed 



ad ann. 7^1 " Oengus Pictorum Rex obiit, qui Regni sui Principium usque ad fincm, crucnto 
facinore tyrannus perduxit carnifex" — Pinkertonii verba de hoc Rege notanda sunt '* It is im- 
possiblc to help suspccting that the great actions of this Prince, and, in particular, his destroy- 
ing the Kingdom of Dalriada, an Irish settlement, induccd our Irish Chroniclcrs in Scotland,^ to 
" pervcrt the Pikish Chronicles at this pcriod. — The Kingdom and name of the old Scots in Bri-t 
*' tain, mentioncd by Adomnan and Bede, totaUy cease with the conquest of Dalriada, [by Ungust 
" Son of Vergust] and are never after to be found." Scotl. Vol. 1, p. 307. Lond. 1789. 

At hiec omnia gratis dicta, et prorsus erronea esse, cx his Annalibus, et aliis infra adduccndis 
manifeste patebit. Muireadacho Ainbceallachi fiiio, Ilibernorum Albanise Regi, successit ann. 736 
Dungal mac ScaWhaig^ qucm Aengus mac Fergus Rex Pictorum catenis eodem anno alligavit. — 
Idem qui ** dehonoravit Torachy** i.e. Torj/ Islandy anno 733, ct "percujus vulnerationem Arx 
Dun-Leithjin destructa fuit" anno aene com. 734, quo *' in Ilibemiam per potestatem Acngusii 
fugatus cst.'' Idem deniquc qui Dunghallus 2 appellatur a Flaherteo pag. 480, cui succesit £oci&- 
oidh Angbiuidhy i. e. Achaius IV, uti tradit Flannus in Sinchronismorum Codicc Vetusto Stowense, 
in quo regnasse dicitur usque ad annum 748, quo Aodh Fionn filius ejus ei succcssit, ut in Poemate 
liibernico anni 1050, in Ap))endice. Quid his opponi possit eorum e^to, quorum plurimi interest 
memmisse. ** Temerarii esse, et vix sani hominis, quidvis ex libidine vel afiirmare, vel negare, 
" et sine recta ratione scriptoribus antiquis fidem demere." Sheringham de Orig.^nglor. Vidc 
infra ad ann. 740. De pnedecessoribus Dunghalli vide not. ad ann. 718. 

(5) IVMflg^w/rjadann.732 ocne com. 737, inquiunt ** FaiUn: mac Guaire Comarba Maoilervbka 
** do bathadh go btoirinn a luinge a maiUefriSy dias ar Jichit aUionJ' [Falbeus filius Guarii Succes- 
'* sor Maolrubai, Abbas Abbcrcrossancnbi in Albania, dcmersus, ct nauts navis simul cum eo 
** numero xxii."] 






ANKALE6 ULTONIENSES, 87 

Aldan et Catbal, apud Tirdaglas] Lex Patricii tenuit Hiberniani. Fian- 
galach mac Murchado rex Hu Mail [regionis Umal] moritur. 
J3tt» tt>Cf jrjor im* Faelan nepos Brain Lageniensium rex, immatura etate, et 
inopinata morte periit. Tok Episcopus Cluana Iraird dignus Dei mlles 
pausat. Cemach filius Fogartaig a suis sceleratis sociis dolose jugulatur, 
quem Vaccarum vituli et infime orbis mulieres tediose fleverunt. Beilum 
AtJto Seanaich [vadi vulpium] iiiter nepotes A^till et Lagenienses, 'i* Caih 
[praelium] Uchbay (1) xiii. Sept. die vi ferie, crudeliter gestum est, in quo 
binales Reges celsi vigoris pectoris, armis alteraatim congressi sunt. 'i' 
Aed Alddan rex Temoriey et Aed mac Colggen ri Laiginn^ e quibus unus su- 
perstes vulneratus, •/• Aed Alddan vixit, alius vero, militari mucrone ca- 
pite truncalus est Tunc nepotes Cuin immensa yictoria ditati sunt, cum 
Lagenos, suos emulos, insolito more iu fugam mittunt, calcant, sternunt, 
subvertunt, consumunt^ ita ut usque ad internecionem universus hostilis 
pene deletus exercitus, paucis nunciis renunciantibus, et in tali bello tantos 
cecidisse ferunt, quantos per transacta retro secula, in uno succubuisse im- 
petu, et feroci cecidisse conflictu non comperimus. Ceciderunt inhoc autem 
bello optimi duces 'i' Aed vmc Colggenn^ et Bran becc [Bran parvus] 



(1) Proelium hoc " wrrfi Seanaich" " alias pralium Uchbadh" appellatur in Cod. Clarend. 49, ct 
in vetusto Pocmatc Hibemico, cujus distichon adducunt IV Magittri ad ann. 7^ xne com. 738. 
Dies prxlii, " xiii Sept. vi ftriai' deest in Cod. Bodl.extatincaeteris. — IV Magittrif et Tigemach 
narrata strage praelii Fothartct, et causa praelii ** Ba he fochann an chatha cUlcunda do sharucc 
^* h u Segain do muintir Aodha roin, [causa prselii fuit quia Ecclesia Killconda^ violata fuit 
per 0'Segan de familia Aidi Roin^ et postea narrata Aidi Roinii captivitate, ac decollatione 
** Ro benadh a chend de for cloich an ckommaigh in dorus tempaill Fochairde," [decollatus est supra 
petram cxtuit Consilii, prope portam EccicsiaB Fochardise,] et fulductis insuper testimpniis me- 
tricis deisto pnelio, Hibcrnice sciiptis a Pocta coasvo CongasiOf ct sh Aedo'AllaniOf — Posteaad 
ann. 733, aene com. 73S, Praelium Ath-Senaith describunt, in quo " Lageniorum ix millia in- 
** terfecti fuere, testantibus duabus metricis narrationibus quarum un^m *' Samthan cc, rias an 
" Cathf* [Cecinit Poeta Samthan post prctlium^ alteram cecinit " Rex ipse Aodh Allan^ qui praelio 
** interfuit." Utramque antiquam produnt lingu;» flibernicae pene obsoleta vetustas, et poema 
aliud Hibernicum de Samthaui laodibus, quod tdem Aodh Atlan composuit, cujus tria disticba ser« 
vantur in IV Magistrorum Annalibus ad ann. 754, et in Tigemachi Codicc Bodleiano fbi. 14, 
col. 4. lin. 3. Samthan obiit anno 7^Qj qui est IV Magistrorum 734, UUoniensiumf et Tigernachi 
73S. Duorum Regum in pnelio Uckbad Hngukre certamen, strages 9000 Lagenicnsium, in vindic- 
tam pro 9000 Midensiura, occisis in pr»lio Almmne aimo732, et 0'NeiIlorum parta victoria tri- 
ttmpbuji, argumeDta sunt praecipua poeraatisi cujus extant fragmenta in TigemachOf et in Stowenje. 



88 ANNALES ULTONIEN8E8. 

ntac Murcado r da ri Laigin,[i.€. duo reges Lvigen\i2y] Fergus mac Moinaig^ 
tl Dubdacrich 7nac Ainctllaig mc Trieiriy {\) et Fingalach hi Maeleaitccn^ 
Conall hi Jilechdaiy Cether mc [quatiior filii] Flainn^ Avi Congaile-cladhack 
[Congalli litijjiosi] avi Macluidhir^ et ceteri niulti quos conipendii cautt 
omisimus. 3\x^r\x\ix\\o Fergusamc Cramthain. Mors Coscraich inc Moin' 
denaig Regis Galeng. Belluni Insec in quo cecidit Fernbeann. Mors Soica^ 
thaigh avi Maeletoile. Slog Cathail mc Finnguine co Laigniu corucc giallu 
Fatlainj ocus corucc maine mara [Exercitus CathaUii filii Finguinii usque 
ad Lageniam, donec inde abstulit obsides OTaelanii, et donec abstulit prae- 
dam magnam.] 

am H)Cf jrjrjp 6nu Fergi Glutt rex Cobo sputis venenatis Maleficorum 
hominum obiit. Cuana nepos Bessain scriba Treoit [Scriba Treotensis Mo- 
nasterii] (2) pausat. Dormitatio Samtainne Cluano Bronaigj et Dormitatio 
nepotis Maele dathnein Episcopi. Combustio Muintire [familise] Domh- 
naill im Bodbraith [simul cum Bodbrath,] ubi cecidit Aillill Bregleith in do- 
mo cenea. [in domo eadem.] Mors Aillello mc Tuathail regis nepotum 
Cremtain. Flann mc Ceallach filius Crunmhail Episcopus Rechraine mori- 
tur. (3) Talorggan mac Drostain Rex Atfoitle (4) dimersus est in Laa^ 
engi. [in nave] Mors Acda filii Garbain. 

am SDcc yjtjr Wf In clericatu Domhnall exiit. (5) Jugulatio nepotis Ail- 
ello tigerne Ceniuill Fiachach. [Principis generationis Fiachach] Terreniotus 
in //i, secnndo Id. Aprilis. Flan nepos Congaile moritur. Cubrctan 
mac Conguso moritur, et Mors Ceallach filii Sechnadi Abbatis Cluana mac 
fiois. D uhdabaircnn AhhdA Fobair, Dormitatio Mancene TomcaGreine. [Man- 
chenii Abbatis Monasterii ColHs SoHs.] Dormitatio Scinbrain Lainne Ela. 
[Abbatis Monasterii Lann Ela.] Flann Feblae Abbas Goirt comnaich moritur» 
et mors Cellai mc Sachnai Abbatis C/. m. nois. 



(1) Post •* mnc Trcin*' C<hI. Clarcnd. 49 habet " dvo magnatet regionU Fotkarta.'^ 

(2) De hoc Monasterio ** Treuit im campo Brr^' .Vide Adamnan 1. 1, c. 40. De ejus Abbati^ 
bu!» plurima Icguntur in IV Magistrorum Annalibus ad annos 754, 7(>9y 788, 808, 838, 848, 
et paijsim in UltoniensibuSf et in Tigemacho. 

(3) Vide quse de insula Rechrain dicta sunt in nota ad ann. 634, supra pag. 46. 

(4) " AUa-foUte" Cod. Clarend. 49- melius Ath-Foitle" Cod. Do<n. ad literam " Vadum Sy/wr." 

(5) Aliu» erat Domhnald mac Murchad rex Hibemisey qui ad rcgnum pervenit anno flBm 
coro. 744, et postea in Uiiensem insulam secedens, io peregrioatioue obiit die xii Kal. Dcctm^ 
kri$ 76Zf ut inira ad annum istum. 



ANNALES ULTONIENSES, 89 

jHm B)cr jrl* Mors Conlai Tethba, [Conlai Regis Tcffiae.] et Amalgaid Regis 
Comille. Jugulatio Manchina filii Fergaile^ filii Maeledtiinj et Conall mac 
Jarlati moritur. Mors Flain AigL Episcopi Ecdroma. Mors Fuirechtaig 
Principis//w/o coil. [Insulae Sylvse, hoclie/«cA-Co//.] Befail ingin [filia] Seck- 
nusaigh moritur. Belluni Forboros in quo ceciderunt cluo filii Fiannamlaj 'i' 
Indrechtac, et Conall, ct ceteri. Jugulatio Ernain nepotis Ecuilp. Bellum 
Ciarn-Feradaig in quo cecidit Torcan Tinireid. Jugulatio Ailcllo corraig 
[Ailelli morosij mc Flainn, regis o Failghic. Bellum Droma Eathmail inter 
Cruitniu et Dalriatifor Innrechtac. Percussio Dalriati la Oengus mac Fcr- 
guso. [inter Pictos et Hibernos Albaniae gestum contra Inreclitac, Percussio 
Ilibernorum Albanias per Oengus mc Fergus.] (1) Corpus Pctronille filic 
Petri transfertur, in cujus tumba marmorea hec verba scribebantur " Area 
Petronille dilectissime filie." (2) 

j3ll» 2Dtt yf tt Mors Airesaigh filii Cuanac Principis Fernann. Foirtbe Cein- 
iuilFiachach ocus Delmnc la Osraighi. [Praeda generationis Fiachach et Delb- 
na3, facta ab Ossoriensibus.] Mors Cathail mc Finguine regis Caisil. Mors 
Maileochtrigh Abbatis Cille Fohrigh. Mors Cuidghile scribe et Abbatis 
Lughmaidh [hodie Lozvth.] Mors Aido bailb [Aidi balbi] regis Cianachte. 
Jugulatio Artrach filii Aitechdai righ [Regis] nepotum Craumtain. Lepra 



(1) Stctitcrgo adhuc Rogiuim Hibcrnicura Dalriadce Albanicct. Imo vcro adhuc pollcbat viribus ; 
ct quamvis hoc temporc, Pictorum potcstate paulispcr attritum, atque, tam Saxonum, quam Pic* 
torum armis, labcfactatum vidcatur, postea tamcn inquit Camdcnus, ** Scotis ex Hiberniain/luentibuSf 
" ita fucrunt obtriti Picti, ut circa annura salutis 740, [legc 840] pralio funestissimo debeUati^ 
" aut penitus extincti, aut paulatim in eorum [Scotorum] nomen et nationem, concesserint." — 
Camdcni Ilisturia Britanniir Armorica^ 1. 1, c. 10. Conferanda sunt haec cum supra dictis m 
iiota ad ann. 735, et infra nd ann. 777. 

(2) " Manu Petri ipsius' Cod. Clarend. 49. Confer " Bosio Roma Sotterranea," Romaedit. l632> 
p. 19*2, c. 19. " Dcl Cimetcrio di Petronilla nella via Ardeatina." Itcm Johannis Iperii Chron. 
S. Hertini editum a ilitfr/eiie, Thesaur. Anccdotor. Paris, 717, t. 3, fol. p. 448. " Paulus Papa I 
" trauKtiditcorpus B. Pctronilla? virginis, B. Apostoli Pctri filiae, cujus Sarcofago marmoreo, ipsiu9 
** B. Pctri sculptum lcgebatur, Aurea: Pctronillce delcctissima: jUivc,** — Ha^c adduco, non quod pro 
genuina habcam Historiam Petronillse S. Petri iiliie, scd quia traditio haec, cum sit ssculo nono 
antiquior, horum Annalium auctorem, Tigernachi a^vo rccentiorem roinime demonstrat, neque 
eorum fidem in minimo labcfactare ccnsenda est. Paulus I. Ekrclcsiam rexit ab anno 757 ad ann. 
76*8. Art de V. les datcs, t. 1, p. 259, et Codex Carolinus edit* Gretser» cuni Aluraiorii moiuiQ 
in Rcr. Ital. Script. t. 3, Part. 2, Mcdiolani 1734, p. II6. 



90 ANNALES ULTONIENSEa. 

in Hibcrnia. Obsessio Avi Linni, filii Cairpri. Jugiilatio Ceniuil Coirpr\ 
in Granaret. [Posterorum Carbrei apud GranarcL] 
Zxu H>Ct yl tff Mors Affrice dominatrix Cille daire. Bellum Daimderg ia 
quo cecidit Dungal mc Flainn ri [rex] Cul. Fergus mc Ostic, Innrechtach 
nepos Conaigh victor erat. Mors Cumene nepotis Ciarain Abbatis Rech" 
7'ainne. Bellum Serethmaighe in quo cecidit Aed Aldddin mac Fergalle^ et 
Cumscach mac Concobair, ri na niarther, [rex orientalium,] et Moenac mc 
Conlaic, rex nepotum Cremthain, et Murcdac mc Fergusa Forcraid, rex 
nepotum Tuirtri. Bellum inter ua Maine et ua Fiachrach Aidfie. Bellum, 
Luirg inter ua n AilleUo [posteros Ailelli] et Gaillengo. Hec quatuor bella 
pene in una estate perfecta sunt. Lex nepotis Suanaig. (l) Conceningin 
[Concenna filia] Cellaich Cualann moritur. (2) Jugulatio Duibdoitrt 
regis nepotum Briuin. Affiat Abbas Maigibile. Commutatio Martirum 
Treno cille Dei/gge, et m bolgach. [morbus botgach^ i. e. Cardiogma, vel Va- 
riolae.] (3) Domhnall mac Murcha regnare incipit. 

SiXi* SDcc jrl iii^ Jugulatio Laidggnein fiiii Doinennaig, Episcopj, et Abbatit 
Saighre.. Domhnall in clericatu iterum. Jugulatio Colmain Episcopi Lessai^ 
lautuirtri. [a Turtriensibus.] Bellum Cliachj in quo cecidit Concobar dia 
uib Fidgenti. [occisus a Fidgentibus.] Bellum Ailiuin dabrach, in quo 
ceci. Dubdados mac Muirgaile, da auea Ceallaig Cualan [Prselium insulas 
filius duaram vitularum, in quo cecidit Dubdados Murgalii filius, et duo 
Cellagii Cualan, Regis Lagenise filii] 'i Cathal et Ailill interfecti sunt. — 



(1) Notanda sunt qusc, ssecplo viii inchoante, Dr«(u/»m Icgibus abrogatis, in Annalibus nostris 
passim traduntur de Legibus Sanctorum. — Sic ad ann. 720 '* Immesach Religiosus legem, cum pace 
Christi, super insulam Hibcrnie conslituit." — " Lcx Patricii perficienda*' mcmoratur ad annum 733, 
et postea ad annum 736. " Lex Patricii tenuit Hibemiam." — " Lex ncpods Sttanai^' memoratur 

ad ann. 742. ** Lex Cirani Jilii artificis^' ad ann. 743, " Lex Brendani simuV ad eundem 

annum. " Lex Avin Suanaicc" ad annum 7^7 y &c. — Haec omnia Doctorum investigationibus 
derelinquo. Habita fuisse olim in Hibernia plurima concilia ad Ethnicorum mores reformandos, 
ad horrcndos Druidarum ritus tollcndos, atquc ad componendas acres illas de Paschate coiitentio- 
nes quus Bcda mcmorat, minime dubitandum est. Horum Caoonum amplam edidit Collectionem 
D*Achcrius in Spicilegio, et quosdam antiquissimos notavi in Bibliotheca Hibernico CottonianOf 
MS. in Stowense. Synodum Lechleniensem, habitam anno 630, supra memoravi in nota ad ann. 
638, ex Cummiani Epistolaad Segienum. Vide plura infraad ann. 7^7y et 777 • 

(2) Hic est idem Ceallach Cualan Rcx Lagcniae de quo supra in not. ad ann. 733. 

(3) " Bolgack*' variolx. Vide VBrien Vocab. Hibern. et Llhw\/dii Archaeologiam. 



ANNALES ULTONIENSES- 91 

Jugulatio Afi/r^w^fl Glii A^iluainy ituilain. [apud coUes circuH.] Foirddbe 
Corcuim druaid don Deis. [ Vastatio regionis Corcum Druidum hodie Cor^ 
cumroe per Desios.] Lex Ciarain filii Artificis, et lex Brendain simul la 
[cum lege] Fergus mc Ce//a/gr sapientis. (1) 

j9nt JS>(( ]rl itlf In nocte signum horribileet mirabile visum est in stellis. (2) 
Foranan Abbas Cluan Iraird obiit, et Congus ancorita Cluana tibrinne^ 
Cummane aoamaenaig Abbas Laine Leire mortuus est. Bellum inter nepotes 
Tuirtri ocus 7ia hiarteru. [et Occidentales.] Congal mc Eignic victor fuit, et 
Cu-Congalt filius nepotis Cathasaig fugitivus evasit, et cecidit Bocaill mc 
Concobairj et Ailill nepos Cathasaigh. Imris iitir dadabul [praelium inter 
duos Dabhulios'] gestum est Mors Conaill foltchain [Conalii capitis spissi 
caesariei] scribe. Mors Cinnfael principis Droma cuilinn. Mors filii 
Indfertaigse Abbatis tige Taille [domus Taillei.] 

jSttf SDCC Xl &♦ Dormitatio Cormaic Atho Truim [vadi Trimensis.] Dra- 
cones in celo visi sunt. Mprs Beacaill Arddachaid. In toitim [strages] 
Dungaillefcille^ et Murcertaig fil. Cathail^ Conmacnii ceciderunt. Fergus 
victus evasit. (3) Ar hi hriuin in deiscird la Fergus. [clades 0'Brienorum 
Australium a Fergusio.] (4) Mors Maeleanfaith Cille achaidh Dromafota. 
[Malanfathi Abbatis Monasterii Pianitiei Montis longi.] Fingal Lismoer 
[Fingall-Lismorensis.] Mors Duibdabairenn nepotis Beccainy Abbatis 
Cluana avis. Mors Oengusa filii Tipriti Abbatis Cluana fota^ et CialUtrogh 
Abbas Glaisse noide moritur. Mors Seachnusaigh mc Colggen regis nepotum 
Censellachi. Sarug Domhnaigh phadraicc. VI cinmidi cruci. [Violatio Ec- 
clesiae Dunpatric. Sex primariorum Midise suspensi.] 

flm 2DCC Vl bU Kal. Jan. i. fer. lun. x. Mors Abeil Abbatis Imlechofea. 
'MoYs Muredaid minn [parvi, seugracilis] regis nepotum J/eiV. Cuanan glinne 
Abbas Maigi-bile moritur. Aedh mundcrg [Aed Rufus] filius Flathbertaich 



(1) Post " Fergusmc Cellaig" Cod.Clarend. 49 habet " Mors Fergusa mc Colmain sapicntis."^ 
Vidc quic dc legibus dicta suut ad ann. 742, 747i et 777* 

(2) ** Jlcr stcorran foran akj/ ducotkndQ» [lioc anno Steli» ia calo frequentes decidcrunt."3 
Chron. Saxon. ann. 744. 

(3) " Victor" Cod. Clarend. 49. 

(4) " Apud Dcscrt" Cod. Clarcnd49> Sed mendose, voxenim Hibemica " dciscird" australom 
fignificat. Hjec ct alia plurima, quae in Codice prsdicto prorsus mcndosa sunt, amanucnsem istiui 
(^dipis lingus liiberuicai prorsus ignaruoi deauonstrant, Quaedam etiam produnt iuterpolatorem. 



92 ANNALES ULTONIEN8E8. 

rex in tuascirtj [Rex Septentrionis.] Seachnusach filius Colgen rex Laigin 
[Lageniae] inoritur. Cu-Cumine sapiens obit. Ituman mac Colmain Poeta 
optimus quievit. (1) Mors Sarain Abbatis 7?e/?;^c///^/;' [Benchorensis.] BeL 
Cair Ailce la Alumain, [Pra^lium arcis Alchii gestum a Momoniensibus] in 
quo cecidit Cairpre mac Condinaisc, Mors Dunlaingi filii Duncho Regis 
Ceniuil ArddgaiL [Ardgalliorum.] Mors Tuatalain Abbatis Cinrigh monaL 
Jugulatio Aeda duib [Aidi nigri] filii CathaiL Pausatio Comain lleligiosi 
•/• in droes, [i.e. in Ross,] et quies Firdacrichy Abbatis Dair innse [quercuuni 
insulaj.] Mors Rudgaile di Luignibh [Rudgalli de Lugnensibus.] " Quiei» 
Jacobi " Faranann praedicatoris maximi tempore suo." (2) 
SiXU SDtt Xl t^iu Badudh Arascaich ah. Muiccinnse re guiL [Dimersio Aras- 
cachi Abbatis Insulas porcorum ab alienigenis.] (3) Quies Cuaind caimb 
Cuani curvi] sapientis. Nix insolite magnitudinis, ita ut pene pecora deleta 
siint tocius Ilibernie, et postea, insolita siccitate mundus exarsit. Mors 
Indrechtaig nepotis Conaing Regis Cianachte. Dormitatio Dodinoc an- 
coritea Abbatis Cluano Irard et KildarOj do chuain. [moerore.] Sapieos 
Murin [Mora] filia Ceallaig Cualann^ Regina Jargallaig [Argalliae] mo- 
ritur. Occisio Congaile mac Eicnig regis nanairtir irraith Esclai. [Regis 
orientalium, apud Arcem Escla.] Lex aoin Suanaichfor leith Cuinn. [Lex 
0'Suanachi stabilita in dimidio septentrionale Hiberniae.] (4) Flann foirbthe 



(1) *' Ruman Poeta optimus'' — IV Magistri ad ann. 742 aerae cora. 748, inquiunt — Ruman mac Col' 
main saoi in eccna^ iccroinic, agus t Jilidecht deg" [Ruman filius Colmanni sapicns in Scientia 
disccrnendi, in Chronicis, et in Pocsi obiit.] 

(2) Hsec ex Codice Clarendoniano in Codicis Bodleiani textu reponenda censui, quamvis recentioi^ 
manu inscrta, — sed inversis vii^ulis, ab ipso tcxtu discriminavi. 

(3) Hic Danij vel Norwegi, nomine Alienigenarum subintelligi videntur. In his enim Annalibus 
scmper Hibcrnice appcllantur ^a//,go//, ct gi/tV/. De prima vastatione Hibcmia; pcr Danos, et de 
Colgani aliorumquc erroribus vidc notam ad ann. 634 supra, et 794 infra. 

(4) Hic, ut supra ad ann. 743, not. 3. Notandum duxi Legcs has vel fuissc civilcs, ut Icges 
Anglo-Saxonicse quas edidit Lambardus Cantabrigioe l644, vel Regula; Monasticae Monachorum 
S. Patricii, Albei, Ciarani, ct aliorum (|uorum nomina praefcrunt, dc quibus magna inter Benedic- 
tinos, Canonicos Rcgulares, et Augustinianos Ercmitas disceptatio orta est, singulis erudite sata- 
gentibus ad sui splendorem instituti Vctcra Hiberniaj sidcra aggregarc. Canonicorum argumenta 
pluribus exponit Gabriel Pcnnottus inistius ordinis Historia edita Romx l624, Benedictinorum Tri- 
tkaniusp Genebrardus, Antonius Yepes^ Araoldus Wion^ et pnesertim Clemau Reyner^ Anglus, in 



ANNALES ULTONIENSES. 95 

mc Fogertaig. [Flan victoriosus filius Fogertac/ii] et Cua?i ancorita 0111- 
chach inoriuntur, 

jSttf SDcc yl iniU Jugulatio Catusaigh filii Aillel/o, irrait/i beit/iec/i RcgU 
Cruit/uie. [apud collem artefactuni sanctum curatoris Ilospitii llegis Picto- 
rum Hibcrnia?.] Mors Bresail ?nc Coilggen Abbatis Feruanu. Combustio 
Cluana jerta Brennainn. Combustio Cil/e moire Aedain filii Oengusa. Bcl- 
lum Arddeciannachta in quo cecidit Ai/it/ filius Duibdacrich^ ri Ardda na 
Cinnfe/ad/i. ocus Dom/tnat/ mac Cinadon ifrithguin. [llcx Ardcianfcladh, et 
Donnaldus filius Kennethi in congressu inopinato.] •/• Rcx qui vicit prius. 
Mors Coirpri mc Murc/iado Mide^ ocus Beccbai/i mc Eachach^ ocus Lib. ab. 
Maigibi/e mort. [mors Carbrei filii Murchadi Midensis, et Betxbailii filii 



opcrc De Antiquitatc Bcnedictinorum in Anglia. Mitto recentiores, qui nihil aliud faciunt quam 
agere actum. Augustiniana argumcnta ncmo doctius in medium affcrt quam Nicofaus Cruscnius, 
Dc MonachismoS. Augustini parte 2, c. 11. — At, pacc virorum illustrium cujusque ordinis, illud 
pro axiomate in Rebus Hibernicis habcndum est, Augustinianorum Eremitarura rcgulam ignotam 
fuissein llibernia, sicut ct ubique nifaHor, vlwXc ^fXicwhxm \\\^\xX\ certissima calculatione dcmon- 
strat Lucas /rflrf/Tfi»' Ilibcrnus, in erud i to ^;;o/o^e/ico De pnctcnso Monachatu AugustinianoS. Fran- 
cisci, Madriti l625, et postea Lugduni l641. — Bcnedictinorum antiquitatem Beda opcra, et Afa- 
biUonii doctrina inconcusse deraonstrant. At fateri etiam cogimur, longe antiquiores csse ISIonachos 
Ilibcmcnscs, ncc majorcm habcrc corura regulascMm Benedictiua,vel Augustiniana propinquitatcm, 
quam cum oricntalium Monachorum institutis, quibus, in cibi qualitatc, et Psalmodiai ordine pro- 
pius acccdunt, ncc non et in ipso sermonis usu, in quo binc inde miscentur vcrba Paximaciuntj Cc- 
nodoxiay Si/naxis, Archimandritay Nonnus^ et alia, .^gypti Monachis usitata, antequum in ulla alia- 
Occidcntalis Europae Rcgione usurparentur. Extat usque hodie S. Colunibani Rtgula,L*i Putnitcn- 
tiale, sa;pius in luccm cdit33, a Goldasto in Parsncticis Veteribus, a Mcssinghanio in Florilegio, a 
Johanne Tomco in Columba Sacra, a Stengelio in Corona lucida, a T, Sirino in Collcctancis Sacris. 
Regula Columbani, dcscripta ab Holstenio ex Codice Regina; Suecia?, a Cictcris omnibus occidcntali- 
bus divcrsa, plurium Episcoporura suffragiis in concilio J/d/MCo/fcn^i contirmata fuit, unnof)17, se- 
cundum Raronium, et Binnium, sed rectius anno 627 y ut in Jome Monuchi vita Eustasii, ct in Tomo 
V Conciliorum Labbei p. l6s6. Jam vero nullibi in suis o|)cribus, vcl S Au^usfini, vel Bcncdicti 
meminit, quamvis SS. Basilii, Ilicronymiy Grcgoriij ComgaUi Bcnchorcnsisj et aliorum sajpius 
raentioncm iaciat, ct intcrdum ad suse doctrin^e confirmationcm, corum ctiam vcrba producat. — 
Pnetcrea, extat adhuc in Cottoniano, Auctoris vetusti libcllus " De Oflicioruni Ecclcsiasticorum 
origine" amiUc et amplius annis cxaratus, testantc Usscrio, Primord. p. 34-2, cujus lia;csunt verba 
" B, Uicronymus affirmat ipsum cursum qui dicitur pra^scnte tcmporc Scotorum, 15. Marcum dccan- 
" tavissc." Posteadc SS. Gcrmano ct Lupo subjungit **B.Patricium spiritaliter littcras sacras docu- 
** erunt, ct ipsum Episcopum, pcr corum pra^dicationem Archiepiscopum, in Scottiis, ac l>ritaniis 
** posucrunt. Patricius ipsum cursum ibidcm dccantavit, et post ipsum /i. JVanddocus Sencx, ct 
'' D. ComogiUus, [i. c. Comghal Bcnchorcnsis] qui habucrunt in corum Monasterio Mouucbos circitvr 



94 ANXALES ULTOXIEXSES. 

Eachacliii, et Liberius Abbas Maghbilensis mortuus est.] et ventus niagnus. 
Dimcrsio familie Jae. Mors Cofiaill Abbatis Tuam greine. [Monasterii col- 
lis Solis.] Naves in aere vise sunt, cum suis viris, os cin Cluana mac cunoU, 
[supra Monasterium CluaniB mac nois.] (1) 

iBltf SDct tl Vf Combustio i^oA^n, et combustio Domhnaig Patraig. [Down- 
patric.] Mors Somharlich Episcopi Fobair. Quies Congusso Episcopi Ard* 
mace. Bel. Cato hic, [Prailium Cato] inter Pictores [Pictos] et Brittones, in 
quo cecidit Tahrgan filius Fergussa frater Oengusa. Mors Cathail Main^ 
maigi Regis nepotum Alaine. Avinis deseritur. Mors Avi Cuire Cille-daro 
Kildarensis.] Mors Comarpaig filii Cellain, Abbatis Cil/emoire-einir. Mors 
Condinaisc nepotis Fergusso dia uib Fiachrach. [Fergusii de Hy Fiachrach- 
iis.] Jugulatio Fiachrach filii Ailcni regis Moghdairney et Breasail filii 
Aedo Roin^ et Aitbejlato Oengusa. [Atbii ducis Ocngusii.] Mors Duibda' 
lcithi Abbatis Cille-scire. Mac Nemhnaill Abbas Biror [Birrensis] moritur, 
Alors Concomtaig filii Moinig. 

9\U SDtc L Mors Flainn nepotis Congaile Regis ncpotum Failgi. Mors 
Fergusa filii Fogertaig regis deiscird Breg. [australis BregijE.] Combustio 
Lethiarle Cluana iraird in ballenio. [dimidii collectionis messis Monasterii 



*' tria niillia. Imlc B. Watidilocus in prsedicationis minifttciium a B. CamogUlo missus est, et 
** B. Coiumbanvs partibus Galliarum dcstinatiis est Luxovium Monastcrium, et ibidcm ipsum cur- 
*' sum dccantavcrunt.'' i]r(/a testatur S. Columba; Monasteria in Hibornia ct in Britannia, quae 
omnia a ** primo Patrc Comgalh Bcnchorenst^' origincm habucre, unius in^tituti Regulis subdita 
fuinsc, ex cujus collcgio primi Lindistarnenses Episcopi, Abbates, et Monachi prodierunt. Bed, 
1. 3, c. 4, 5, '26 f ct Dissert. Pralim. dc Orig. Literar. intcr Nonlanhymbros. 

Jain vcro Ciul, Malmesburiensis inquit IVilfridum^ Primnm Saxoiium qui Lindisramensem rcxit Ec» 
clc>iam, expulsis indc Hibcrnis, ** primum ibi S. Bencdicti lirg^fthw a Monachis obsvrvari Jvssiue.'^ 
Vid. Mahnvsb, de Gcstis Pontif. Anglor. 1. 3, et Confer Disscrt. Pritlim. De Origine litcrarum inlcr 
Kordanhymbros. — lla^c satis superquc demonstrant quam inanis sit Augvstinianorum EremitaruWy 
Kl Bencdictinonim sontentia, quam({ue a propriis monumentis aliena. De Canonicorum Rcgula« 
rium n(m minori crrorc vidc notas ad annos 756, et 777y unde Ilibernix Monachos his omnibut 
anti(|uiores esso patebit. 

(1) \y Magiiifi ad ann. 743, oenccom. 7-^9. — " Jtces goforreii ioingius isin aer con ahfoimib isi» 
jMiadhainst* [xisa* sunt manifeste navcs in acrc cum suis nautis hoc anno.] 

Mon solum ab antiquis, sed ctiam a melioris nota; receiiti(iribus ha> iipj.ariliones ita rccensentur, 
ut (le earum vciitatc nuUum possitdubium cxoriri. " Accrcbbc il tcirorc degli imperiti unaprodi- 
•' giosa appaicnza clie, nella line dclla piogi^ia, apiiarve in mczzo al ciclo, pcrcioche furono veduti 
'* du(* grossissiini cscrciti, tinti dicolori r(>ssi c sannuigni, tra grandissimo strcpitodi tuoni| azzuflfti]|^ 
'< >i^ibUuicntu lu^Il' aria.'* DavHa Guerre Civih t. 2, p. Il6, Lond. 1765. 



ANXALES ULTONIEN8ES. 9i5 

Cliianardensis in....] (1) Mors Echdach Cille tomea. [Echdachi Monasterii 
Kiltoomensis.] Moi-s Celi-dulaissi o Daimhinnis [C.^elidulasii de Monasterio 
Damhinis.] Mors Colman nambretan mc Faclain [Colmanni Britarinorum 
filii Faelanii] Abbatis Slaine. Bran filius Beathetri moritur. Mors Nuadhat 
filii Duihsliebe Abbatis Cluana avis. Mors Fursui Abbatis Lecnea Jlide. 
IVIors Maeleumorchair Episcop. Ecdhroma. 

jSttf S)Ct f U Mors Cilleine droctig [sapientis] Ancoritc Jae. [Ilyonse.] 
Cathal filius Forindain Abbas Cilledaro^ Cummene nepos Bccce religiosus 
moriuntur. Mors Dicholla filii Menidi Abbatis Innse [insulse] Muredaig. 
Mors Congusso ceci Scribe et Abbatis Leithmore Mocomocc. Mors Fiachna 
nepotis Maicniadh Abbatis Cluanqferta Brendain. Mors Flathbertaig filii 
Conaill minn [Conalli parvi] Regis generationis Coirpri. Innrechtach filius 
Muredaig minn [Muredagii parvi] moritur. Mors Foid^nin filii Fallaig 
Regis Conaille Muirtheimhne [ConalliaB Maritimae.] Mors Cilleni filii Con- 
gaileinhi. [in Hyona.] Mors Conaing nepotis Duibduin Regis Coirpri 
Tetbea. [Carbriae Teffiae.] Mors Maeletuile Abbatis Tiridaglas. Mors Osbrauh 
Ancorite et Episcopi Cluana Creamha. Mors Rechtabrait nepotis Guaire^ 
Abbatis Tome greine. [Monasterii Collis Solis.] Mors Dedirni nepotis Li^ 
gainj sapientis Cluana Foirddbe. Brecrighe do Ciniuil Coirpri itelaig Jindin 
foirddbe caill righe luirg lau briuin [Falsus rex, i. e. Usurpator, Clientelaj 
Carbrei in collibus Findiniae, vastavit Calrigiam, regionem Lurgiae, simul" 
cum 0'Brianis.] 

j9tl« SDrc I it Sol tenebrosus. (2) Dormitatio Maccoiged Abbatis Lismoire. 
Quies Luchraidh Abbatis Clona mac Cunois. Lex Columbe Cille la Domh- 
nall Midc. [stabilita a Donnaldo Midense.] Mors Cellain Abbatis Cluan- 
ferta Brendain. Mors Scanlain Duinletglaiss. [Dunensis.] Echaid nepos 
Moinag rex nepotum Maccu Uais [filiorum Uais] moritur. Mors Mobae. 



(1) " Corabustio lethairU Cluana hiraird in Vellenio.** Tigemach Cod. Clarend. 49, fol. 15, col. 2 
lin. 25. Quid sibi velit in vclienio ut in Tigernacboy vel in BalUnio^ ut in Ultonicnsibus, doctioribus 
dcreiinquo. IV Magistri habent *^ losccadh leth airie Cluana hioraird," [Incendium dimidii 
jnessis Monasterii Cloonardensis.] 

(2) Eciipsis haec demonstrat, sicut et alise supra memoratx, hos Annales seram communcm uno 
anno antcvertere. — Solis enim deliquium de quo hic agitur, incidit in ann. 753y dic IX Jan. hora 
XI ante meridiemi occidcntali Europae centrale. Jrt de V. let dates, t. 1, p. 6^. 



96 ANNALES ULTONIEN8ES. 

Mors Ferblai filii n Argussa sapientis. Interfectio nepotum Ailello lagy ri 
Craighi. [Aillelli debilis, Regis Craighiae.] Mors Scanlaigi Cluana Biarenn. 
Mors Fursi eisso mc neirc [Episcopi filiorum Erc.] Mil mor dorala do 
cum tire im biarciu in naimsir Fiachnai mc Aedo roin r. uL 7 trijiacla oir in 
a cimt, 7 /. unga in gachfiacail dib corung Jiacail dib for altoir Benncuir. 
[Balaena contigit inipingere in littus regionis Biarciu tempore Fiachnii filii 
Aidi Roin Regis Ultoniae, et tres dentes aureos in capite habuit, et 50 un- 
cias in unoquoque dente, et oblatus est unus dens eorum supra altare Ben- 
chorense.] 

0in SDcc f Xiu Mors Flainn filii Concobair rcgis Maigi aii. [campi Ai.] 
Loingsec filius Flaibhbertaig rex generis Conaill moritur. Sleibne Abbas Jae 
[Hyona*] in Iliberniam uenit. Quies Cerpain Doimliag. [Cerpani Monas- 
terii Damliagensis.] Jugulatio Cinnfaelad nepotis Cuileni. Foirtbe Fothairt 
feae do Osraigiu. [Devastatio Fothartii regionis, facta ab Ossoriensibus] 
Bellum Ardnoiscan inter nepotes Briuin et Genus Coirbre^ in quo multi 
Ardnoiscan ceciderunt. Mors Abeil atho omnea. [Abelis JNIonasterii vadi 
tcrrifici.] Beilum inter ncpotes Tuirtri invicem. 

SLXU SDCC 1 ttif Mors Flaithmadh filii Tnuithaigh regis nepotum Meith. — 
Combustio Cluana mc nois xii. Kal. April. Mors Fiachrach Martartaighi 
[Fiacluachi domus Martyrum.] Felenutire m. CongailL Cathal niac Diar^ 
mato sapiens, et Doelgus Abbas Cille Scire mortui sunt. Innrechtac filius 
Dlutaig rex ncpotum Alaine, Flaitria filius Flainn nepotis [nepos Cod. 
Clar. 49] Congaile, rex nepotum Foilghiy et Fiangalach filius Anmchada 
filii Maelecuraicc Abbas Insi bofinne for loch ri [Insula: bo\ is albi in lacu 
Ri,] Mac Roncon di ceniuii Coirpri [Mac Roncon de Carbreorum Clientela] 
et Sneitencst Abbas Noindroma [Antrimensis] mortui sunt. 
.ailf SDcc l &♦ Combustio Benncair moer [Benchorii magni] in feria PatriciL 
Fergus filius Fothgaideirg filii Muredaigy rex Connacht, Ailgal Ancorita 
Cluana Cormaicy Forindan Episcopus Metuis tuirinn, Baethalach filius 
Colmainn ncpotis Suibne mortui sunt. Slog. Laigin la Domhnaill fri niall 
corabadhar imaigh muirtheimne. [Exercitus Lageniae ductus a Donnaldo 
contra o'NeiIIos, doncc pcrvenerunt ad planiticmMuirthemne.] Naufragium 
Delbnea 'i xxx etar p. ter un. [i. e. 30 naves preter unum] in stagno Ri^ 
crga ducem •/• Diumasach. Bellum Gronnea magnea^ in quo genus Coirpri 
protrati sunU 



/ 



i 



ANNALBS VLTONtSXSES. 97 

Sbu fi)C( I flL Quies Findmuine Ancorite Ratin, ^v nepotts Suanaic. Ed- 
albaidrcK Saxonum moritur. (1) Combustio Cille moire dithraibhj o auib 
Cremtainn. [Elcclesiae Kilmorensis £rem% per clientelam Crimthani.} Mprs 
Fincon Abbatis Lismoir. BeDum Cinnfebrait inter Momonienses invicem 
in quo cecklit Bodbgal Princeps Muingiart. [Mountgarret.] Dormitatio 
[i. e. mors] Siadhail linde Duachail. [Sidalii Abbatis Linducalensis.] Fergus 
mac CongailCf Tomaltach ri Ciannachte glinne Gaimhiuj [Tomaltach Rex 
Eegionis Ciannachtce vallis Gavin,] Cuidgal ancorita, et Aildobur Abbas 
Muiccirt mortuj sunt. Jugulatio Duinn filii Cummuscaigh ri. h. mbriuin 
in deiscirt. [regis Briuiniorum australium.] Lex Columba cill la Sleibent 
[Lex S. Columbs stabilita a Slebnio.] (2) 

jEbu SDct I titit Nialtgus filius Boit rex nandeisse mbreg, [australis Bre- 
giae,] Muredac mc Corbmac, Slana Abbas JJnginn, Cathal rex nepotum 



(1) Annaks Angh SmxmUci obitmn ^helbaldiy Merciorum Regis in Stccandime^ ejusque sepul- 
turam in Hrtopandume^ referunt ad ann. 7SS. — ^* Amd thjf ilcan geare man of-^hh JEthelbald 
Myrcnm cpung om Seccandune et kU lic lid on Hreopandune," Chron. Saxon, edit Gilnon p • 59i 

(2) ** Lex & Columbse" — In nota ad ann. 747 pluribus indicavi veteres Hibemi» Monachos non 
inter Benediciinoif nec inter Eremitas S. Auguitmi numerandos. At utrum Canonki Regutaree 5. 
Augustini fuerinty res est non panrae difficultatis vel negare vel affirmare.— 5. Patricmm iuisse LAter- 
aneusis instituti, expressis verbis asserit Sirinus^ in Coliectaneis Sacris p.401, sed nulla vetustiore 
auctoritate fretus quam ** Officio Canonicorum Latiraneneium" a Pio V approbato. 

Huic Coiyectur» Chronolof^ veritas plane contradicit Nullus enim eorum, quos S. Pa- 
tricius Magistros coluisse dicitur^ potuit dici Augustinianusy cum ante constructum Hifpont 
Monasterium, S. Martinus oidinatus fuerit Epbcopus Turonenais anno 571» uti patet ex Suipiicio 
SeverOf et ex Chronologia Vitse S. Martkii^ Mem. de Trevous BXkt^. 1765. — Dcinde Monastica in* 
stituta nota ^iisse in Hibernia ctiam ante S. Patricii adventum, nullus est dubitandi locus, cum 
Oeltstius^ Pdagianorum antesignanus, fuertt^ testante S. Hieronymo, Monachus Hibernensis. 
*^ Habet enim progcniem Scotiae gentis, de Britannbrum vicinia," Prooem. in 1. 3 in Hierem.— « 
Hibcrnensem fuisse etiam Scoti rccentiores fatentur — *^ Christianity had roade some piogress ia 
** Ireland before the mission of Palladius and Patrick. Nothing can evince this more clearly thaa 
^the heresy of Pelagius, which, as Usher shews from coUation of the best authorities, broke out in 
^ 403. Though Pelagius was a Briton, yet his Apostle Celestius, condemned in the Synod of Car- 
** thage 412, was AScotus or Jrishman. Hence S. Jerom who lived at tbis time calls the heresy of 
<< Pelagius puUis Scotorum 'Scotish potage/ and rails at it aspeculiarly Scotish, that is Irish. — 
*^ Thc reader has seen above that the name Scoti btlonged to the Irish ahney till the eleventh cen- 
V tury. That Celestius was an Irishman follows of course, and he became so illustrious a •propa- 
^<gator of thisheresy, that as Augustin informs, his foUowers were in his time^ calied Celestians, 

^ not Pelagians.'' Pinkerton Scotl. vol. 2, p, 260-1. ^Jam vero Celestius, pntnajuventa Monas- 

lerio dedit -, utque erat, testante Augustino, homo acerrimi ingemi, [vide 1. 2 contra duas Epistolas 

O 



' < 



98 AVWA.LII VLTOiriEirSES/ 

Cenielaig^ Damhnall mac Flainn deirgge^ [filius Flanni RufiJ Elpin Glaiitk 
noide^ Aedmac Corbmac lethri Cianacht, [rex dimidii Cianacht»,] Fidh». 
badach Cille deilge mortni sunt. Celepetar filius Bresait Abbas Ardmacae,' 
et Martha filia Maicc Dubain^ dominatrix [i. e. Abbatissa] CUledaro obiit. 
Bellum Dromarobaig inter nepotes Fiachrdch^ et nepotes Briuin in quo 
ceciderunt Tadgg mc Muirdibuirr et nepotes tres Ceallaichj *f - Catrannaeh^ 
Caihmugj et Artbran. Aitili nepos Dunchada victor fuit. 
2ttf JS>rc I iniL Slongac mac Donngaile de genere Coirpri, Eachaid filtiM 
Conaill min^ [paxvi,] Abbas Foibrain, Forduban LiphechairCj Domhnall filiu» 
Aeda Lagenle, Seadal filiui^ Luaith doctor, Eachad mac Fiachrach sapient 
mortui sunt; Bellum Emneamackaej [Eamanias] ubi Dungat nepos Conaigj 
et Donnboo interfecti sunt Fiachna filius Aedo roin victor fuit Jugiilatio 
Rechtabrat filii Duncou refiris Mushdhome. Dubdrumnan Abbas^ Tuilimm 



Pelag. c. Sf ^ eraditos sads libros, mdkue adoUscens, scripsit de Momdtierm md PmreiUeSj epictolaai 
in modum libellorum tres.^ Vide Gtiuiadium in Hbiro de Scriptoribus Ecdcsiasticis^ edito una^ 
ann. 494, uti delucide probat Norris in Histor. Pelag. p.464. — Praetcrea, Ftotper^ in Cbfonico •difto- 
ex Codice MS. Augustano a CanisiOf Antiq. Lect. 1. 1, inquit — ** Ad Scotos in Cbristum ertdentes^ 
ordinatur a Papa Cselestino Palladius, et primus Episcopus mittitur.'' Atqui Prosper fuit Pap» 
Caslestini a secretis, et quos Scotos intelligit, ipse satis explicat in iibro contra Cassianum •diC#> 
anno 433, ut patet ex Norrisio ibid. p. 377» edit Veronae 1729» ubi inquit '' A morbo [Pelagiaiio]- 
**Britannias liberavit, [CelestinusJ quando quosdam inimicos gratise, solura ^uflB originia occQpanCds^ 
^' etiam ab iilo secreto exdusit Oceani,et ordinato Scotis Episcopo, dum Rowuuum insulam [Biilan- - 
^ niam] studet servare Catholicam, fecit etiam Barbaram [Hibemiam] Christianam/' 

Hsecultra confirmantur a Chronico Prosperi intcgriore edito in t. 1 Rer. Francicar. edit. Jndr, dbs 
Chtsne p. 205. Item a vettisto Cantabrigiense Codice Ckronologut Saxonicct edito ad Calcem Badm 
versionis Ahtredi Regis, per JVkeeloc^ Cantabr. l643, p. 506. '* Her Pailadiiu se isceop waes mmnted 
*' to Scottum daet he hiora gelcafen trtfmede from Celestino Papan" [Hic Palladius Eps ad Scotor 
missus fuit, ut homm Jidem conjirmarety a PaiMi Cslestino.] — Manetitaquc inconcussam Monas^ 
tica Hibemiaeinstituta abaltioribus repetenda esse principiis quam aSS. Benedicto^ vei Augmstino^ 
quod etiam subodoravit doctissimus 5^fpAa/iu^ in additamentis ad Dygdalii Monasticon t. 1, I^oiid. 
1722, p. 215-17. Bangor, in Walcs, is not at ali mentioncd in tbe Monasticon, becanse Monging' 
** to noneofthe orders there treated qf, It is confounded by Pits, Cressyy and Haumer with Baugor 
^* in Ireland. Cnobershurg Monastery in Sufiblk wasof the samc aneient Irish orders^ as that of 
*^ Bangor in WaleSy which are lung since extinct, nor is it namod in the Monasticon iov the' 
" saroe reason, having pcrishcd so many ages before the othcrs, and it werc tu be wi»hed that utt' 
'* had farthcr information concemingit." Confcr qu» dicta sunt in notis ad ann. 519« ^i» ^t 631 , 
de Monasteriis Cluanardenscj et Benchorense, ca;ten>ram Matricibus, et in nota de Furseo ad aon* 
66o, itcm cum dictis ad ann. 742, et cum dicendis ad ann. 766, ct 777* 






mortuuA est. Estas pluviklis. Benn MtdU [ mom Mult] effudit amnem cum 
piscibus. Juguktio Ferdanml filii Cintifaelad. 

jlm ISM I ijr. Nix magna IV Non. Feb. Imaireac foling [Conflictils cru- 
entus] in quo cecidit Dunchad filius CathaiUy et Cethernach filius Dothaidh. 
Mors Tiarceiltaig sapientis. Occisio Congalaig mac Conaiil Regis dia thib 
[a latere ejus.] Mors Muredaig nepotis Brainn regis Lagen. Fames, et mesi 
fnar [messis abundans*] Mbrs Concobair nepotis Taidgg tennin [Thadei 
fbrtis.] Conait Abbas Idsmoerf et Gaindibail Abbas Jime endai [Insuh» 
Araniat S. Enns] mortui sunt. Bellum etar muintir Ciano et Biroir im* 
moin coisse biae. Condan Cluana Cuiftin mor. [Pra^lium inter ClO'^ 
nensea et Birrenses apud palndem Coissble. Condau Cluanas Cuftinifi^ 
mofitur.] 

j3lU 8>(( Iir* Mors Finenechti filii Fogertaig nepotis Cerfiaig. Bellum^Ma 
Dumai [vadi ^umas] inter Ultoniensesy et nepotes Echachy in quo cecidit 
jdiliH mac Feiteimito [Felim.] Bdlum Beiiuit gabhrainn in quo cecidit 
Donngai mao Laitgnaen rex nq>otum Ceinmeliach^ eC alii reges. Mors 
OengMsa filii Ferguea Begis Pictorum. (1) 

jGbt» ISHt ItU Nix magna, et luna tenebrosa. (S) Occisio &'c/i^fteni Episeopi 
a sacerdote, in dertaig Cilicdaro. [in hospitio paupeiom Ktldari».] Quies 
Comaic Abbatis C/i/tfff/7. I9MC cif iMM. Nox lucida in autumno. Belium Cai//e 
Taidbig [Sylva? Tadbig,] ubi Luigni [Lugnienses] prostrati sunt. Cenei^ 
Coirpre [Clientela Carbria] victoriam accepit Ferfio mac Faibri sapieris 
Abbas comraire Mide [PraKiicator MidiisJ obiit Bdlum montis Truim. ' 
Robariach filius Cuanach princeps Otnea moritur. 

jla» S^tt Ijr iU Mors Domhnaill filii Murchadha regis Temorie xii. Kal. 
Dec. (3) Mors Becciaitne Abbatis Ciuana /min/ [Cloonard,] et Faeicu 
Finngiami, ctFidairie oa Suanaie Ahhas Rathij mortuisunt. Mofs Rechtaidi 



(1) Dc Pictonira Regibus vide not. ad ann. 735, Obitura Oengusii referunt ad hunc anb. 
Hovede/iy et auetorvetustus appcndicisad Bedse Epitomen. edit. Cantabr. p. 224. 

(2) EcHpMs hstc coofirraat qu» pluries dixi, hoa Annaies arain com. uno anno antevertcre.*^ 
Luaa bis dcfecit anno araB com. 762. Art dc V. Its datet^ 1. 1 , p. 66. 

(3) " Mors Domhnaiii mc Mttrcha^ mc Diarmada guikcinn [vocis dulcis-sona;,] mc Oirmeac caoict 
[cecij mc CamuU^ me Smlmef me Ctfimain fliotre, mc Diarmaid^ me Fcrguio Cerrvcoil. Codex 
Clarend. 49. Confer IV MagUtros ad ann. 758, aurx com. 763^ 

0« 






;^*' 



100 ANNALE8 VLTONIBN8B8. 

Abbatis Fernan [Fernensis.] Mors Anfadham Abbatis LinnduachaiL Sol 
tenebrosus in hora tertia diei. ( 1 ) Mors Flainn garad regis generationtai 
mc Ercc du ceta lothri. [occisi a Lotliriensibus.] Strages Cuilnige moirc 
[magni] ubi Conachtenses prostrati sunt. Bellum hitter [inter] h. Fidgenti et 
Cercomrudhj et Corcobai$ciney Bruide rex Fortren [Rex Pictonim Albani»] 
moritur. Niallfrosach regnare incipit 

0n» lS>tt\%iiU Nix magna tribus fere mensibus. Quies Ronain Abbatis 
Cluana mac nois. Mors Cormaic filii Aileilo Abbatis Mainistrech Buitti. 
[Monasterii fiutensis.] Ascalt mor [mortalitas armentorum magna] et fames. 
Mors Dubdeilge sapientis. Bellum Arggamain inter familiam Cluana mac 
noii et Dermaigi [Durrow.] ubi cecidit Diarmaid dub [niger] mc DomknaiU^ 
et Diglac mc Duibliss, et CC viri de familia Dermaigi, Bresal mac Murcha 
victor fuit, cum familia Cluana mac nois. Siccitas magna ultra modum. 
Ailill mac Tuatha a avadunchada [o'Donchada] rex Connacht moritur. Scan-^ 
lan Fevinn filius Aedgaile moritur. Ruith Jola [fluxus sanguinis] in tota 
Hibemia. Jugulatio Breasail mac Murcha. Bellum D$Utt Bile re Dancha 
forjiru Telach [Arcis arboris Monumentarii antiqui, a Donchado contra viros 
Telach.] Mors Fiachrach filii Fotaid Abbatis BaslicCj Murchad mac Mur- 
rechtaig.....Trifrossa dofertain iccrich Muredaic in innis Eughain 'i* fross 
do argut ghil, ocus fross do cruitniuchty 7 fross do mil. [Tres pluvids 
miraculosse in regione Muredaig in Innisoen, pluvia argenti albi, et 
pluvia tritici, et pluvia mellis.] 

Stttf fiDtt Ijr it^ In nocte signum horribile, et mirabile in stellis visum est 
Mors Flaithbertaig fiiii Loingsic regis Temorie in clericatu. Quies Talai 
Ardbreccain. Jugulatio Suibne filii Murcha cum duobus filiis suis. Bellum 
Cairn Fiachrach inter duos filios Domhnaill 'i' Donnchad et Murchadhy Fal^ 
loman la Donch^ Ailgal la Murch. [Falloman cum Donchado, Algai cum 
Alurchado pugnavit.] In bello cecidit Murcha, Ailgal in fugam versus 
est. Folachtac Abbas Birorum moritur. Loarn Abbas Cluan Irard 
[Cloonard] quievit. Cell-bil Cluana bronaig. Defectus panis. 
2i\h Wtt\%t* DoTmithtio Craumthain AhhatisCluanaferta. JugulatioJFb/- 
lamain filii Concongalt regis Midie dolose. Bellum Sruthre etir h. Briuin 



1) Sol defecit anno aene com. 7^3, die l6 Junii, ^^ a 3 matin, Europc au N. E." Art dt V, Ut 
,date$, 1. 1, p. 66, ac proinde hi Annales aeram commuuem ut dixi uno anno praecedunt* 



Annalbs ultoniensbs. 101 

ncus Conmacne [inter Hy Brunios et Conmacneos] ubi plurimi ceciderunt di 
Canmacnibh [Conmacnensium] et Aed dubh [Aed niger] filius Toichtich 
cecidit. Dubinrecht filius Cathaill victor fuit. Bellum ittir Midi 7 
BregiUf [inter Midenses et Bregios] ubi cecidit Maelumhai filius Tothaill, 
ct Donngal filius Dordt. — Mors Cernaich filii Cathaill, et Cernaig filii^ 
Flainn. Suibne Abbas Jae [Hyonae] in Hiberniam venit. 
j9tlt &>CC Ijr flt Conbrann Abbas Cilleachaidh moritur. 3ng\x\z.t\o Murchadha 
filii Flathbertaigh Rtg. Ceniuill Conaill. [Regis Tirconnallise.] Fidbadach 
Abbas Bennchair quievit. Dubdainber filius Cormaic Abbas Monasterii 
J3Mi/i...Quies Sleibeni Jae. Mac indsaer [Filius artificis] Abbas Enaichduibh^ 
Glaindibur Abbas Latraigh Briuin pausant. Cellach fiiius Coirpri filii 
Fogertaigh a latrone jugulatus est Flathgus filius Fiachrach filii CathaiU 
jugulatus dolose. Lex Patricii. ( 1 ) 

j9tlt S>CC It tiU Dubinnrecht filius Cathaill rex Connacht moritur 'i' a 
fluxu sanguinis. Gormgal filius Ailello moritur. Aidain Abbas Lismoir 
Hueaminanaig Abbas sruiti [sapiens] Cluana mac cunois^ Ferdacrich filius 
Suibne Abbas Ardmachae quievit. Eitne ingin [Ethnea filia] Breasail hreg^ 
Regina Regum TemoriCy Regnum celeste adipisci meruit post penitentiam. 
Eoidbenac Abbas Cille tome [Kiltoom] pausat. Bel. i fortrinn ittir Aedh 
ocus Cinaedh. [Pr^Iium in Fictorum regione inter Aed et Kinaeth.] 



(1) In notis ad annos 742, et 746 abdnde dedanitiim est Regulaft Monasticas ▼eterum Hibemo« 
rum antiquiores fuisse quamSS. Benedicdt vel Augustini, ex quibus clare constatquam late a ven- 
tate historica abberraverit auctor operis " Bibliotkeque HUtorique et Critique dei Attteurt de la 
Cougregation de S. Maur — a la Haye 1726, — cujus hsc sunt verba ** Dom f t/tpe Bastide publia en 
** 1672, une Dissertation in 4to — '* De ordinis Benedictini GaUicana propagatiinu^' — que fut telle- 
*' ment du gout du P. MabiUon^ qu' iL 1' insera toute entiere a la fin de la 2 partie du 3 siecle Bene* 
^' dictin. — Apres cela, tl publia de nouveaus eclaircissemens dans une 2 Dissertation, imprimee en 
^* l683, a Ausserre, ausbi en 4» sous le meme titre. II y fait voir que la regle que fit observer en 
^' France S, Colwnbu»f est la meme- que celle de S.Benoitf ce qu il prouve en raportant cc que con- 
tient de plus considcrable la Ilegle de S. BenoU^ dont celle de S. Colomban ne dit pae un sol moi^ 
parceque les moines de ce temps la observant la regle de S. Benoit, dont celle de S. Colomban 
'' n'est que Vexplicationy et ie comentairCf il etoit inutile de leur parler de ce qui est si bien enonc& 
danscette Regle — que ie siiencedeJonas ne lui est nullement contraire. II preuve par cette auteur 
&C. que S. Colomban doit etre compt6 an nombre de ceux qui ont professe ia regle de S. Benoiff 
que par la Regle SS. PereSy on a toujours euteodu les Reglcs de S. Benoitf et de ^. Colomban 
et que ce terme etoit en usage dans ce sens a FosUenelleSy a HautvUlierSf et chcs les Reiigieuscs 
de notrc Dam de Soissons" p. 9f 10. — Hsec respuenda sunt, excepta doctissimi viri concessione 



4€ 



«I 
4i 

4« 
41 



lOf ANSALS4 UI.TQXISKSE9. 

■ k • 

Ziu fi)ce IjT fiJii# Coscrad it. Osraigi [Praelium sanguinosum inter Oifoiir 
enses] invicem, ubi filii Ctallaigy fiiii i^ae/c^ir in fugam versi sunt. Tojqi 
Suama victor evasit. fielium Fernan in quq cecidit Dubcalggad fiUus 
Laiggnen^ Cennselaig victores fuerunt. Quies Murgaile filU Muraedko 
Abbatis Rechrainne. Encorach huea Doadain [Encorach familijB Dqdani- 
orum] Abbas Glinnedalocho moritur. Longus Coirpri mc Fogheriaigh ren 
Donncha. [Classis Carbrei filii Fogartagi ducta a Donchadp.] Tercomqtus» 
fames^ et morbus lepre multos invasit. Uabundancia diarmesa [supra estir 
mationem] glandium. Comina Enaighh dathe, CQncubur mac CumoMffdk 
Bex Aithne mortui sunL 

Attf 1S>U 1$ ijr^ Nargal mac Natrlmig moritur a fiuxu sanguinig. Tainse* 
namha mac Flainn rex Osraigi [Q^rias] jngulatur. Artgal Abbas Ciodkr 
air mac Domein moritur. Bellum inter Lagenienses invicem for uth OrjC^ 
[supra vadum Orc,] ubi Ceallach,mac Duncha victor fuit, etctcidit Cinf(p4 
filius Flainn frater Conceallach^ et Cathnio mac Beicce et ceteri multi. — ^Jf^ 
achrai Granairt^ [Fiachreus Granardensis,] Ferrgii Qille moir enir^ [F^^ 
Abbaa KihnorenirensisJ Fergus Episcopus filius Cathuil mortui &uiit» Fo^ 






•••^ 



*' Colutntitnpm ntmquaM S. ^enedicti meminisse.^ MabHlonivs Dullibi inquit eandem fuisse Columbani 

R^ulam et Benedieti. hao vero inter causas tam latae propagationis Benedictinorum, unam fuisse 

asserit— 7** Conjunctipnem duarvm Reigularum, SS« Colum(>am et Benedicti» in iisdam Monasteriis. 

** Si quid tamen obsistere potuit,non aliud fuit quam S. Columbani institutum, in quo nonnuUa erant 

'* a csteronim Monasteriorum rUibui abkorrentia." Vid. Annal. Benedictin. 1. 1, Pr«f. p. 8, 9t 10» 

etl.xi, n.48, p.388. Confcrqusde Veterum Hibefnorum institutis dicta tunt tn notrs ad amios 

T42, 74^9 777. Post Synodnm Matisconensem habitam anno 6^5, {Vide notam ad ann. 747»] 

Ponatus Hibemensisy S. Columbani ahimnus, — ex Monacho Luxoviense Vesontianensis Prs- 

sul eflectus, S. Ca^sarii Regularo, qus Viipnum erat, et duas regulas SS. Columbani et Bene» 

dkti contexuit, atque ex istis tribus uiiam conflavit. — Postea, fVaidebertus^ ejusdem Colum- 

bani discipulus, et succpssor post Eustasium^ ^^ quae impetfecta erant tm S. Cohmdfani regula 

suppievit ex pnescripto HeguUt S. Benedicti^" testante Jdso Abbate in libelfo de Vita iVatdeberti. 

Undc factum est ut deinceps iii Mona^teriis Solemniaeensey Gemeticense^ ResbacensCy Fkniacense^ 

Corbeiensej que vivcnte Waldaberto a S. Columbani discipulis constructa fuere, utraque Regula 

prsescriberetur. Idemque factum est in antiquioribus Hibemorum Monasteriis Lir^rov««i#r, Bo6i- 

tnsey S. Gaiieuse^ caeterisque Hibernensibus in Gallia et Italia, nec non in camobiis Virginum, 

quse a S. Columbani discipulis post IVatdeberti obitum instituta sunt, uti constat ex Mabiilonio 

ibidem. Poslea vero, ubtque prevalentibus, Pontificum auctoritatc, Benedictints, Regnla ista aoliut 

S. Benedicti nomen, etiam in S. Columbani Monasteriis ab ineunte Sseculo nono retinuit. Dr tera 

Monachorum Ilibernise origiiie vide notam ad annum 777« 



▲JnrALHft VLTONIENSSSt ids 

ktchtadh tigitueS [domus Tuea] Abbaa Clona me CumU moritur. Bellum 
inter nepotes Ctfimie/AicA ubi ceciderunt Cennsellach me Bram^ et Eter^el 
mac Aeda; Filius Coiggen victor fuit Congreasio ettir [inter] Donnchad 
mc DamhnaiUj et Cetlach me n DonnchaH et exiit Donnchad cum exercitu 
nepotum Neiil eu Laigniu [ad Lageniam,] et effiigerunt eum Laigin^ et exi- 
erunt isciaighnechti [ex Ciaighnechta,] et manserunt hui Neill [o'Neilli] 
vii diebus iraith AlinnCy [apud Arcem Alne] et accehderunt igne omnes ter- 
minos Zai^in. [Lagehii-] Coscradh Btnllg-Boinne forfiru deiscirt bregh^ 
[Pn^lium cruentum Bulg Boin contra viros Australis Bregise] ubi cecider* 
unt Flaitbertaeh mo Flainn filius Rogellingh^ et Uarcridhe mac Baith, et 
Sbmdgis nmc Ainfitrig\ et Cemach mac Flaimn Foirbte. Coscradh Atha cUath 
ria Cianachta for huiteig. ar mor di Laigmby robadhadh sochraide di Cian^ 
acht illan mhora octihntudh. Gormman in. Fiainn mc Aedo mor. [PraDUuml 
eruentum Vadi Ciutum, i. e. Dubtiniiy gestom a Cianachtensibus contra 
posteros Teig. Glades mi^na Lageniensium. Submersa est multitudo Giah-» 
achtensium in sestu marino cum reverteretur. Gormana fih« Flanni» fiiii 
Aedi moritur.] Crunnmael £ps. Ab. Cillemore einir quievit; • Ijloirs Conn^ 
maic mc Brendain Ab. Ciuana dochre. Maelduin mc Du^fj^reckt jtfgi|latns 
est. Mors Hui Becce Ahi. Fobair. 

jbir Wu IfPf Mors Flainn Htii Doehruea Ab. Innsi [Monasterii insulse] 
Caindegha. Aedgen Fobizir obiit. Becc mac Cojildi ri Tetbea [rex Teffiae] 
moritur, Coirpri mac Fogertaigh rex Breg moritur. Forbasach iiepos Cer^ 
naich Ab. Cluana mc CunoiSy Oengus mac Fogertaigh ri Ceniuil Lgegaire 
[rex posterorum Laegarii] subita morte periit Cathal mac Conaill minn ri 
Coirpri [Cathal fiiius Conalii gracilis Rex Carbrice] moritur. Dungal mac 
Taitlie dux Luigite n)oritur. Coblaic ingin [Coblac filia] Cathail domina- 
trix Cluana Cuibtinn obiit Allcelleach Tclca-olam^ et Aiclech Hueacinn 
Fiaech [AHcellach de Telcaolann, ^t Aiclech de ciientela Fiach] obierunt 
Slog isin Focta ia Donch. [Exercitus in regionem Focia ductus a Dun- 
chado.] 

fllU JBDCC Itfif Mors Airledo Cluano Iraird. Jugulatio Concobair hi Maele" 
duin. Slogh. Donncha co cnocc mbane. [Exercitus ductus a Dunchado 
usque ad collem album.] Oenac in alamcomarthe [Nundinse in Lanimco- 
martha] in quo [quibus] ignis, et tonitruum, in similitudinem diei Judicii, 
indlancomairt hifeil miceii dianepred in tene dinimi. [in Lamcomart in festo 



104 ANNALES XTLTONIEK8BS* 

S. Michaelis, qui dicitur ignis celestis.] (1) Mors Suibne Ah. Jae. Aeknth 
Goidhil dathredan in melle, 7 oenproidhinn et. ru ar omum in teinnid. [con- 
sensio spontanea Hibemorum bis jejunare in melle, et in una refectione pns^ 
timore ignis.] Quies Maelaicthin ab. Cluana Eidnigh. Lex Cammn 7 
Aedain fa for teora Conacht. [Lex Comani et Aedani per reg^ones Coirna- 
ciae.] Aidaitgin rex Hue MainCf Art mac Flaitniadh rex Aidhnc jugviaLti 
sunt Lergi mac Duibcombair moritur. 

2iXU &>tc \%ji tt Moenac mc Colmain Ab. Slaine^ 7 Cillefobrich a fluxu san- 
guinis moritur. Daniel nepos Foileni Scriba Letubai quievit. Donncathaid 
rex Conacht moritur. Insoiita siccitas, 7 ardor solis ut pene fianis omnis 
deperiit. Deirmess mor in nddeadhj [Giandium abundantia postea.] Martan 
inse Eidenech [Martan Monasterii insulae HasderosasJ Aidan Eps. MaigiheUy 
[planitiei Heu, hodie Maio.] Ceithemach Hua Emono [0'Hemon] Ab. Cluana 
ferta Brenain moriuntur. Xer/Aan dominatrix [i.e. Abbatissa] Cilledaro 
obiit Luna tenebrosa II Non. Decemb. (S) Aed mac Coirpre Princepa 
Rechrainne moritur. 

SUU a>CC In Itt. Mors Albrain mc Foidmid Ab. Treoid moir^ [Abbas Monas- 
terii pontis magni hodie Drogheda^] in VI feria inter duo pasca. [diem 
nempe Paschaa^^et diem Pentecostes.] Ultan h. Berodeirgg Ab. Othnea mo- 
ritur* Eirenach mac Eicinn Ab. Lethglinne^ Fominnain scrlba et £pia 
Treoit perierunt Dunlait in. [Dunladia filia] Fogertaigk obiit Tomaltach 



(1) IV Magittri ad ann. 767 inquiunt — ** Aonach na lamh comarta. wdr. tudcaiur ahrdam «^i- 
** thidhe adkuathmhara an tan$in ro ba samhaltafri hairdhihh laoi aa hrctha •%' ttnrmeaeh 7 ttimt 
** treach anffoilgvr bho difhdamg do cachfor chioisteacht no faircu ar oite. g^Ah. dan adk imih 
** 7 ommfora er^ gurrofkraiUet OMrmtheforra da thredhan do dhenamh, i maHe rt hermnthe mdiochra 
** 7 aon proinn etorra iidhe diawadhadh 7 faorrh. ar thedhmaim t» Fhel michil do shonmr. conm. de 
«' sin boi an lamh comaitt dkurerbrmd an tene do nimh!* — [Nundinas Lamhcomartenses, quo teropore 
eelebratae fuere, signa horrenda, perhorrida, quae similia erant signi« diei judicii» i. e. lonnicniay et 
fulgura ferocissima simuly ita ut intolerabilia essent omnibus audientibus» vel videntibus. Timor et 
tremor populos Hiberniae exinde invasit» Ita ut eorum sapientes eos adhortarent ad jejunia 
facienda, cum orationibus sinceris, et frcquentibuSy ct unam solam comestionem, pacem mutuam 
stabiiire, absquc nodosis difficultatibus, ct stabilitate vcram. £o quod incidit in Festum S. Mi- 
chaelis, quod tempore Pentecostes celebratur, tcmpestas ista quae apud Lamhcomart eveuit, dicta 
est igttit Celestis.] 

<2) Eclipsis luiiae totalis incidit anno aerae comihunis 773 in diem iv. Decembris — Art de V. lcs 
DateSf t. ly pag. 66, ergo in diem quae nobis est pridie Nonas^ i. e. 2 Nonas, ac proinde hi Annales 
«rem communcm uoo anno praecedentesi accurate cum solis et lunae onotibus convenire digiMsciitur. 



ANNALES ULTONIEN8E8. 105 

fnc Murgaile rex Cruachna Ai^ [Montis Ai,] Bodbcat mac Echtgusa rex 
CeniuilJiL Ercae, [posterorum filii Erc,] moriuntur. Suairlech h. Conciarain 
Ab. Lissmoirj Innracthech glinne cloitighi [vallis illustrium heroum] anco- 
rita moritur. Flatruea mac Fiachrach rex Cruitne [Rex Pictorum Hiberniae] 
moritur. Commixtio agonis la Donch. [Ludorum Taltinensium pertur- 
batio per Regem Dunchado.] (1) Eugan mac Colmain a fluxu sanguinis 
moritur, et multi alii ex isto dolore mortui sunt. 

jam 2>CC Ixt 16* Mors Cinadhon [Kenethi] regis Pictorum, et Donngal 
mac Nuadhat Ab. Lugmaidh^ [Lowth,] et Fianchu Ab. Luigni, et Conall 
Maighi luingi [Monasterii campi longi,] et Suairlech Ah. Linne. Combustio 
Airdmachae, et Cille daro, et Glinnedalocha. Congressio inter Mumanenses 
[Momonienses] et nepotes Neill, et fecit Doncha vastationem magnam in 
finibus Muminensium, et ceciderunt multi di Muimnechaib. [de Momoni- 
ensibus.] Imairecc in Cluainiraird ettir Donch. 7 m. t. Cl. Iraird. [rixa in 
Cioonardia inter Donchad regem et Cloonardenses.] Quies Ciarain craid^ 
btigh 'i' bel duin. [Ciarani devoti i. e. Belachdunensis.] Bellum Acliaidh 
Liag [campi Saxorum, hodie Athleague in Connacia] inter nepotes Briuinj 
et Maine^ ubi Maine prostratus est Strages nepotum filiorum Broce in 
tempore Colggen mc Cellaigh. Combustio insole Baitheui. 
j9ltf JBDCC Iirjr fl« Qlxxxtf^ Colmain Jinn [aibi] ancorite. Mors Goidil Cluana 
Iraird. Mors Forbusaich Ab. Ratho Aitho. Mors Collbraind Ab. Cluana 
mc cunois. Commutatio Martirum Sci. Erce SlanCy 7 Finniain Cluana 
Iraird. Mors Maelemanach Ab. Cinngar. Bel. inter Dalnaraide invicem 
isleib MisSj [apud montem Miss>] in quo cecidit Nia mac Conalta. B. Dru^ 
ing it. um [Praelium Druingense iteruni] in eodem anno, it. DalnairCj [inter 
Dalaradios,] in quo cecidit Cinacdh Cairge [Kenneth rupis] mac Cathasaigy 
et Dungal hi. Fergusaforcridh. Tomaltach mac Indrechtaig, et Echaid mac 
Fiachnae victores erant. Cellach mac Duncha rex Laigin moritur. Bel. 



i*af.' 



(1) Ilas nundtnas, sive ludos Hibernorum quotannis cclebrari solitos, cl apluribus annis intermis- 
809, instauravit, sajculo 12 ^ Rodericus 0'Co«or, uti tradunt istorum teraporwn Annalcs. Vide IV M^* 
gistros adann. llffS. — " In his ludis, inquit auctor Cambrensis Eversiy Juvenes, pedum et equorun^ 
" cursu» lucta, sattu, lapidum jactu, et spiculorum ejaculatione, pugnarum quoquc simulachro 
" contcndebanl/* p. 85. Eosdem a Patre Roderici Tirdelbaco instauratos fuisse, tradit idem, ex 
Amalibus retustis. — Vide quae de ludis Ilibernorum dicta sunt in Glossar. Topogr. yoce Taltin. tt 
kk Dissert. de Religione Ethnicor. Hibern. MS. in Stowease. 

P 



106 ANNALE8 ULTONIENSE8. 

Atha Dumai it. na hmr tiru^ 7 h. Ecoch CobOy [inter orientales et posteroB 
Eachi^ regionis Cobo] in quo cecidit Gormgal niac Conaill crui [strenui] Rex 
Cobo. Eugan mac Roncinn Ab. Lissmoir^ 7 Maelrubai h. Moinaig perierunt. 
Cath cosrad it. u Neill 7 Mum. [praelium atrox inter O Neillos et Mo- 
nionienses] in quo familia Dermaigi fuit, et filii Tobait 'i' Duniecaidj 7 Ca-^ 
irannac^ 7 alii de filiis Domhnaill, 7 ceciderunt multi de Mume^ [de Mo- 
moniensibus,] et victores fucrunt nepotes Neill Conbadh innacon. 
jflflU &>(( Itt tU Jug. mc. Cumascaich ocodraib, [Jugulatio filii Cumuscacht 
lib haeredibus,] alius vixit, alius mortuus est. Consoid Cath imairecc it dau^ 
acernaig. [altercatio praelii ex simultate inter duos Cemagios] 'i* Niallj 7 
cet m\x\t\j hi faitci Caladromo. [in campis Caladromse.] Slogh. Laigen la 
Donnch. for Brega. Induile gaimis sin Samrad^ 'V flecodh mor^ 7 gaetkmor. 
[Exercitu Lageniensis ductus a Dunchado contra Bregieiwes. Diliivia 
irentosa in sestate, i. e. inundatio magna imbrium, et ventus magnus.] (1) 

^/a/rie^ filius Domhnaill regis Conacht Cumusach in Doenaigh la Donch. 

for Ciannacht. [Levis pugna, seu velitatio, facta apud Doenagj a Dunnchado 
Rege contra Ciannachtenses.] In coccadh it. Donnch 7 Congalac. [Bellum 
inter Donchad et Congalac.] Strages Calraigi la hu Fiachrach. [facta ab 
Hy Fiacriis.] Ban Bodbhgni sapiens obiit. Indriut fola. Galrai imdai o/- 
chena. [fiuxus sanguinis, morbi plurimi similiter.] Pene mortalitasw in bo ar 
tnar.. [Boum strages magna.] 

J0tu SOct Ij?jP 6tt In cogad c. na it. Donnch mc. Conaing 7 Congaldc. [Idem 
bellum inter Donchad filium Conang, et Congalac,] 7 bel. Forcalaidin 
ua forciunnj [et praelium Forchalaid gestum propterea] ubi ceciderunt 
Congalach mac Conaing, et Cuana mac Ceind, 7 Dermait mc Clothgniy 7 
Dunnch. mc AleiUy 7 Flaithnia mc Maeleduinj 7 ci. multi. Donnch victor 
fuit Combustio Cluana mc Cunois hi VI Id. Juil. Indruit fola. In 
bo ar mar [Fluxus sanguinis, Boum strages, seu mortalitas magna,] Lex Col. 
Cilla Donnch 7 Bresal. [Regula Monastica S. CoiumbjB stabilitaa Donchado 



«M 



(1) Hic notanda cst dbtinctio manifesta inter auctorem horum annalium qui verba " InduiU 
gaimii' jam antiquata scripsit, et amanuensem Magriadan, qui recentioribus verbb Hibernicis, 
priora iuterprctatur. — Videsupra notaa ad annos 453, 5379 570, 572, 602, 603, et infra789. 



ANNALE8 ULTONIENSES. 107 

ct Bresallo/] (1) Movs Ettersceoil mc AedOy mc Colggene, vegis h. Ceni^ 
sellach. Dormitatio Auifcellaig Ab. Condire [Connor] et Lainne ela. Niall 
Jrossach mc Fergaille, 7 Niall mac Conaill-graintj rex Deiscirt Bregj [filios 
Conalli cani, rex australis Bregiae,] 7 Tuatal mac Cremtainn rex Cualanj 7 
Flann abrathar [frater ejus] rex hi Mailn^ 7 Aed Finn [Acd Albus] mac 



(1) Monachorum instituta primo transiisse ex ^ypto iii Italiam tradunt 5. Hieronymus in £pis(« 
l6 ad Principiam, et S, Jmbrosius in Epist, 82. — S. Martinus, qui S, Patricii avuncuius appcllatur 
a Jocelino c. 22, Monachum induit Mediolani, in Monastcrio 5. Eusehii^ quod sc vidisse testatur S. 
Augustinus, Confcss. 1. 8, c. 6. Indc in Galliamsc confercns, /^rtinum Galliarum Monasterium posuit 
Locociagum [hodie Luguge'] anno 36l, et alterum paulo postea Turonis. De S. Martini Schola 
prodiisse ^munf tmt ad Pictos aiistrales convertendos, eodem fere temporc quo S. Patricius ad Hiber* 
nos, tradunt antiqui, uti notat Smith in notis 24 et 28 ad l. 3 c. 4* Bed^, p. 106. Certum est 
sedem Episcopalem constituisse, annum circiter 412, in loco olim Candida casa^ hodie IVhit-herne 
nominato, ubi '* Sedcm Episcopatus S. Martini Episcopi et Ecclesia insignem posuit." Bed. 1. 3, c. 4^ 
Malraesbur. De Gest. Pont. 1. 3, Tmmuthensis in Vita Ninianr, et Vita Niniani scripta ab Ailrcdo 
Abbate anno 1150. — Svlpicius Severus^ testis oculatus, S. Martini coaevus, inquit ** Quae estcivitos 
aut Ecclesia quae non sibi de Martini Mooasteriis caperet sacerdotem.'' Vidc not. ad ann. 805. 

£odem tcmpore Cassianus natione Scytha apud Massiliam, inquit Geunadius, Honoratus 
apud Lerinam, aliique in Sta:cadibus insulis nobilissima Monasteria condiderc. — Dc Stacadensi^ 
bu8 idem Cassianus inquit ^* non solum Occiduas regionesy verum etiam Insulas, maximis fratrnm 
" catcnis fccistis florere." Do Lerinense Csenobio Eucherius in Epistola ad Hilarium inquit— 
** Hxc nunc habct Sanctos senes iilos, qui diversis cellulis jEgyptios Patres GaUiis nostris intuie^ 
*^ runt.*' Easdem habuisse Oricntalium Regulas insigne Monasterium Aquileiense, in quo Rufitiu* 
amicus Celestii Scoti, se Monachum fuissc tcstatur, tradit Norris in Historia Polagiana, Opcr. 
1. 1, p. 276. £t certe Rufinus Regulam S. Basilii Latio donavit, uti constat ex Cassiani Prsefatione 
«d Castorem Aptenscm, et ex Fontaninii Historia Aquiicicnse Literaria, Romas 1742, p. 205. 

Jam vcro cx his principiis Monastica Hibernorum instituta repetanda esse constsUi cx vetna* 
tissimis Lcgcndis, priscorum fide conscriptis, atquc editis a Bollantb, Canisio^ Mabillonio^ (xoldasto^ 
D*Acheriot Sirinoy ct aliis, ncc non cx Regulis ipsis quas cxscripsit Lucas HolsttniuSf ediditque 
Card. Barbcriniy Romse l66l. Pi-a^tcrea lenior crat Ri^ula Bencdictina quam llibernica, uti 
constat cx Actis Concilii Matisconcnsis anni 625, ct ex Vita Columbani scripta sseculo 7 a Jona» 

Confcr notan> intVa ad ann. 805. S. Hildegardcs scribens de Disibodo £piscopo Htberncnse, 

defuncto anno 570, inquit — " Constructo in Gcrmania Monasterio, collcctisque in co sub R<>- 
'' gula S. Benedicti Monachis, noiuit se ipsis conformare, ne pristinyim anteacta utof rigorem 

vidcrctur abjiccrc, cum ipsc scvcriuSf ct roagis arduum vitse genus scqucrctur, imitans B. Pauhan 

primum Eretmtam." Vide Sirini Colicctanea p, 411. — Galli, a vetustioribus institutis sseculo 
VI deficientes, mitiores regulasy et Gallorum naturct conformiores instituerc, uti tradit Jgau-^ 
nensis instituti. Monacbus qui, annum circiter 500, scrip?$it vitam S. Eugendi cditam a Bollando 
die 1 Jan. c. 14, n. 14. Confer Vitam.vetustam S. Galli Hibemensis, [a quo civitas S.Gal in 
liclvctia nomen accepit J apud MabUlon Act. Bcncd. Saec. 2, quam incmgrat Smith in not, 6 ad 

P3 



« 

u 






108 ANNALfiS ULTONIENSE8. 

Ecdachj rex Dalriati omnes mortui sunt. (1) 5iMmai/A Abbatissa C/wtfjw 
Bairenn moritur. Finan Abbas Cluana avis, 7 Constans sapiens Locanerna 
[monasterii lacus Erne] quieverunt Cedes nepotum Manin in campo 
Diarben ubi Arigal victor erat. Eitni in. [filiaj Cinadon [Kennethi] 

moritur. 

« 

fl[m SDtt \X% ^iiif Mors Fulartaigh Ep. Cluana Iraird. Oengus mac Jlein 
rex Mughdome^ Coiiaill hua Osseni Ab. Letubaij Ainmire Ab. Rathomue^ 
Conna mac Connain^ Moinan mc Cormaic Ab. Cathrach Fursi [Abbas civi- 
tatis S. Fursei, i.e. Peronae] in Francia, Flaitruach rex Conacht defuncti sunt. 
Boum mortalitas, et mortalitas hominum de penuria. Combustio Cille daro 
hi III Id. Juin. Combustio Cluana moer Maedhocc. Combustio Cille deiigge] 
In bholgach for eirinn huile. [Morbus bolgagh i. e. ventris profluvies per 
Hiberniam totam.] Ventus maximus in fine autumni. Muredach mac Oen^ 
gusa rex Ardaciannachte jug. Slogh la Donnch isinfochla con tucc giallu 
§ Domhnall mc Aedo muinderg [Exercitus ductus a Dunnchado in re- 
gionem Fochlae, donec abstulit obsides a Donnaldo filio Aidi rufi] rege 
Aquilonis. Bel. Mumhain invicem, ubi cecidit Fergal mac Eladaig rex 
Des Mumhan, [Desmoniae i.e. australis Momoniae,] Breislen Berri victor 
fuit Forbosach mac Maeletolai Ab. Rois Choimin moritur. 
J9lt» SDtC \X$ iv^ Combustio Alocluade in Kal. Jan. Combustio Cluana 
Bairenny 7 oombustio Balni. Mors Murcha mc Duibdatuat. Bellum 2>o- 



Martyrologium Bedae edit. Cantabr. p. 433, cum MaHllmU Annalibus 1.1, §13, et Benedusti 
i/d^^Mtt disquisitionibus Monasticis 1. 1. Item cum Menardi notis ad concordiam Regularura 
confectam sxculo ix,et cum Gregorio Turonense Hist. Francor. 1. 10, c. 29. Ex quibus simulcol- 
latis, plane constat Italos, Gallos, et reliquos Occidentales saeculi 5, ad5. Basilii Regtdam^ a Ri^no^ 
Celestii Hibemensis amico^ Latine redditam, mores et regulas composuisse. Hinc Malmesburiensit 
in libro de Antiquitat. Glaston. de nova S. Bonedicti Regula, post S. Augustini adventum intro- 
ducta, inquit — " His temporibus in Monastcrici Glastoniensi caepit primo eadem regula exerceri, 
" quod prius fuerat more casnobiorum JEgi/pti." Idemque in libro 3 de Gestis Pontif. Anglor. in- 
quit — Primos Lindisfarncnses Episcopos Aidanum, Finanum, Colmanum, qui Hiberni erant, vetus 
Monasticum institutum orientale in Northumbrix regimm introduxisse, quibus succedens postea 
Wilfridus — " Primus ibi Benedicti regulam a Monachis observarijussit." Vide not.adann, 805. 
(1) Obitum Aidi Finn ad hunc ann.refert Tigernach. — Codex Cluan, citatus a Flaherteo, ejusdem 
obitum refert ad annum quo obiit NiaU Frasach rex Hiberniae, Ogyg. p. 481. — Ergoad ann. seras 
coihmunis 778. Atqui deductis 30 regni annis ab anno 778, relinquitur 748, quo Aidtm Regnum 
ittiisse supra annotavi ad ann. 735, et 740« 



AKNALES ULTONIENUES. 109 

madhmain re Colggen mc Cellaig forsnahiarterUj [Praslium Domadhmanense a 
Colgano filio Cellagii contra Occidentales,] ubi ceciderunt multi ignobiles. 
Elpin rex Saxonum moritur. (1) M. Leinne Ab. innse Bairenn [Monasterii 
Insulae Bairenn] obiit. Fuga, Ruadrai a octur Ochea; jCoirpri mc Laidgtiein 
cum duobus generibus Lagin. Donchad persecutus est eos cum suis sociis» 
vastavitque, et combussit fines eorum et Ecclesias, Nix magna in Aprilio. 
Fergus maighi [campi] Dumai moritur. Forhfiait in. Conlai [Forbfla filia 
Conlje] Dominatrix Cluan Bronaigh moritur. Augustin Bennchairi^ 7 Sed-- 
rach mc Sohartainj 7 Nadarchu sapiens mor. st. Congressio Sinodorum Ne- 
potum Neill 7 Laginensum in oppido Temro^ ubi fuerunt Scribe, et Ancorite 
multi, quibus dux erat Dublitter. Mac Nio mc Cellaig Ab. Duinletgtaiss 
quievit. Lex tercia Commain^ 7 Aedain incipit. (2) 

jSlt» Wtt ItVV^ Dungalach mc Congaile moritur. Magna commixtio in 
Ardmacha in quinquagesima, in qua cecidit Condalac mac Ailello. Sencan 
Ab. Imlechea Ibairj 7 Orac Ab. Lismoer^ Abbas Innse Daimle^ [Monasterii 
Insulse Daimliacensis,] 7 Faergal hue Edairngne Ab. Cluana Ferta Moluae^ 
7 Dubinnrecht mac Fergusa Ab. Femann^ 7 Ailngnad Eps Airdbreccain^ 
7 Moenac h. Monaig Ab. Lainne LeirCj 7 Fectac Ab. Fobair^ 7 Colggu mc 
Cellaig ri hi Cremtainn, [rex regionis Crimthanorum,] 7 Ailbran h. Lugadon, 
Ab. Cluana Dolcainy Nuada h. Bolcain Ab. Tomhae Daolann^ Dungal mc 
Flaithniad rex h. Maily Saergal h. Catail sapienSj Fergus mc Echach ri Dal- 
riatiy omnes defuncti st. (3) Bei. Rige re feraibh Breg. for Laigniu die 
SamnaCj [Praelium Rigiae ab incolis Bregias contra Lagenienses die Sam- 
hin gestum est,] in quo cecidit Cu Congalt ri Ratho inb. [Rex arcis, seu 
Munimenti fluminis, dicti Rathinber.] Diarmait mc Conaing^ 7 Conaing mc 
Dungaile, da ua Conaing [ambo Conangii,] 7 Maelduin mc Fergusa^ 7 Fo- 
gartach mc Cumasgaidy duo nepotes Cernaigy victores erant belli Rigi. — 
Eicnech mc Eistenaig equonimus Doimliacc^ 7 Cu dinaiscc h. Ciaraighi 
mortui sunt. 



(1) Lege " Rex Pictorum." Vid. Fordun Scotichron. 1. 4, c. 12, p. ISp. 

(2) Vide quae de Legibus u e. Regulis Monasticis Hibemorum dicta sunt supra in notis ad 
annos 742, 747, 766^ 777 y et infra ad ann. 805. 

(3) Vide quae de Regum Hibemorum Albani^ successionibus dicta sunt ia aotis ad ann. 739f 
735, 740, 777, et infra ad ann. 789. 



110 ANNALB8 VLTONIENSE8. 

an* Wtt lyyjr U Huaircride h. Maile toikj 7 Cormac mc Bresail Ab. 
Airdbreccain 7 aliar. civitat. 7 Dubtolargg rex Pictor. cit. monot. [citiu 
Monot] 7 Muredac mac Huairgaile equonimus Jae^ 7 Beccan LiffecairCy 
7 Scanal nepos Taidgg Ab. Achbo in feria Comgaill denatus xliii anno, 7 
Ban Ab. Cloento^ 7 Aedan Ab. Roiscommainy 7 Ultan equonimus Bennchair, 
7 Ferdomhnach [Abbas] Tomae da ghualaitiy omnes perierunt. Bacall Airt- 
gailemc Cathail r. Conacht, [Baculum ?LSSum\tArtgal^ i.e. Art candidus, filius 
Cathalli Rex Connaciae,] et peregrinatio ejus in sequenti anno ad Insolam 
Jae. BtX.Cuirric (l)in confmio Cille daro^ in VI Kal. Sept. III feria,(2} iV. 
[inter] Ruadraich mc Faelain^ 7 Bran mc Muredaigj ubi ceciderunt Mu- 
gron mc Flainn rex H. Foilgiy 7 Dubdacrich mc Laidgnein hi Jrecur [In 
primo concursu,] Ruaidhri victor fuit, Bran captivus ductus est 
Sin* SDct Itrr iU Occisio Domhnaill filii Flaitniad righ [regis] lu Foilgi, iji 

Cluain Conaire. Maelduib ingeisJinniu [quaedam desunt.] 

Oengus mac Crunnmael Ab. DoimliacCy 7 Ailill h. Tipraitiy 7 Suairlec anco- 
rita celebris Lismoer^ 7 Bathallach sapiens Sencuqe^ [i. e. Monasterii sic appel- 
lati,] 7 Domhnall mac Ceithernaig rex nepotum Carrcon in clericatu, 7 
Rechtlaiten Fobair [monasterii Fobar^l sapiens, et Aoron sapiens, 7 Faelgus 
mac Tunthgaile sapiens Cluan-Iraird, 7 Fergus Eps. Dpimliacc, 7 Btcc mq 
Cumuscaigh o. s. m. st. [omnes mortui sunt.] Gombustio Airdmqcae 7 Maighi 
heu Saxon. [Mouasterii Saxonum in Maio.] Ignis horribilis tota nx)cte 
Sabbati, et tonitruum in IV Non. Aug. et ventus magnus, et; validissinius 
destruxit monasterium Cluan Bronaig. (3) Bel. Dunai Achaid [arcis Diina- 
chid] inter Dalnaraide invicem, in quo cecidit Focarta nepos Cofuifia, — 
Bel. hi. Fernae moer^ [in regione Fernse magni in Lagenia,] inter Abbatem 



(1) Hodie '' The Curragh of Kildare," 

(2) Dcest " iii Feria'* in Cod. Clarend. 49- At IV Magisiri ad ann. 777 ^ aenB com. 782, inqui- 
uut — ** Jomairecc Cvirrigh la taobh Cille dara an vi Kal. Sep. diamairt." [Praelium Curracheitte 
propc Kildariam VI Kal. Sept. die Martis" i.e. feria iii, quse concurrentia cum calculis convenit 
arae communis anno 782. Cyclo Solis 25, Lunae 13, literis ED, et Kal. Jan. fer. 4. 

(3) IV Magistri ad ann.778, aerae com. 783, inquiunt — " Ardmacha agtu Magheo do loscc. do 
thene saighnein aidhchi sathairn do shonnradh isin cethramh noin August, ba toimeach^ teintreack^ 
gaothach ainfenach an cidhche hisin^ agus as isidhe adh. ro diothlaith righidh, ntainisdir cltH 
anabronnaigh»' [Ardmacha, et Maio combustae fulmine, noctc Sabbati Pentecostes, IV Non* 
Augusti I Erat tonitruis, fulminibus, procellis, portentosa nox ista, eaquc erat qua Monasterium 
Cluanbronaig destructa fuit.] De diebus Paschse et Pentecostesj ex vfiterum Hiberuorum calculif, 
fide Dissert. Pnxlim» 



AXNALES ITLTONIENSES. 111 

et equonimum, 7 Cathalj 7 Fiannachtac, Moinach nepos Moinaig rex ne- 
potum filiorum Cuais, Mac Flaithniadh Ab. Cluana Ferta moriuntur. — 
Scamach Joruscano Patricii hi Cruaicnibh la Dubhdaleithi 7 la Tipraiti 
fi. m. Taidgg. [Solutio tributi scientiarum S. Patricii, facta in Regia Con- 
naciae, dicta Cruachan, a Dubdaletheo, et Tipratio filio Thadaei.] (1) 
J3tu JBDcc Ijpyy ttf* Rectina Ab. Cluana mc Cunois obiit Maelduin mac 
Oengusa ri Cenel Loigaire, [rex posterorum Laegarii,] 7 Inrechtac mac Dun- 
chUy 7 Ciaran Ab. Rathomaigh oenaigh^ 7 tighe Mofinuin, [Collis Sancti 
campi Nundinarum, et domus S Finniani Abbas,] 7 Aedgal ri humaill [rex 
regionis Hy Maliae, vel Umal, hodie the OwlSj'] 7 Cernach mc Suibne equo- 

nimus ArdmacaCy 7 Coisein nepos p. deni rex nepotum Echdach Ulaithy 

7 Maelcaech mac Cuscraith min [gracilis,] 7 Conall mc Crunmaell Ab. Lus- 
can^ 7 Cugamhnea mac Noennenaigh rex generis Coirpri omnes defuncti 
st. Combustio Atho truim [oppidi vadi Trim.] Bel ren Domhnall mac Aedo 
muindergy for cenel mbroghainne. [Praelium a Donallo fiiio Aedi rufi contra 
posteros Brogani.] Bachall [peregrinatio] Dunnchado mc Duibdathuadh re- 
gis nepotum Maine. Flan Eps. sapiens Ab. Innse Caindegho [monasterii 
Insulae Candego] veneno mortificatus est. fiel. Cairn Conaill in Aidniu^ 
[in regione Aidne,] ubi Tipraiti victor, 7 nepotes Fiachrach victi. .. iiigA- 
dal ettir [Regium colloquium inter] Domchadh mac n Donaill, 7 Fiachnae 
mac n Aedo Roen, occ insi na righ in airtheru Breg. [apud insulam regum 
in orientali Bregia.] (3) Adventus reliquiarum filiorum Eirc ad civitatem 
Tailten. 



u 



(1) IVMagistri ad ann. 11 62 inquiunt — " Conciliura Cleri Hibernis, pnesidente Comhorbano S. 
^' Patricii Gilda mac Liag, habitum apud Clamadh. in quo sancitum est, ut nuUus in posterum in 
^' uiia Hiberniae Ecclesia adroittatur Fear leginn^ i. e. Professor Scientiarum, qui non prius fuerit 
'* Ardmachanus Alumnus." lidem annales ad ann. II69 inquiunt — '' Rodericus o'Conor Rex 

Hiberniae, cupiens in Academia Ardmachana studia promovere honoraria, annua decem boum 
pensione, stipondium Archi Magistri istius Scholse adau^t, et dato Diplomate, suos successores 
^' ad candem pensioncm quotannis solvendam obstrinxit, ea conditione, ut studium generale pro 
'* scholaribus tam ex Hibernia undequaque, quam ex Albania adventantibusy Ardmachae conttnu" 
** aretur." Confer Gratiani Lucii Cambrens» Evers. pag. l69« 

(2) IV Magistri ad ann. 779^ sras com. 784 inquiunt — ^* Riogh dhal et. Dhoneh mc Damhnaill T 
** Fiachna mc Aodha roin ag insi tia righ^ in airthear Bhregh, As di ro raindh— 

'^ Cisi Brigh an dal occ insi na Righ^ 

** Dann^a ni dichetfor muiTf Fiachna m dichetfri tir!^ 



IIS ANNALES ULTONIEN8ES. 

Sln* SDct Ijfjry ift» Duncha nepos Daimeni rex nepotum Mani^ Maelochtear^ 
aig mac Conaill Ab. Ci//e Cuilinn^ 7 Ci7/e manachj Scriba, 7 Maelduin mac 
Fergusa rex ZocAflf Gabor^ [lacus Gabor,] 7 Faelgus nepos Roiclich sapiens, 7 
Muightigherud mac Cellaig sapiens Ab. innsa Celtrae, 7 Josep h. Foileni 
sapiens Ab, Biror, 7 Ruaidhri mac Faelain rex cunctorum Laginencium, 7 
Concobar mac Colgenn^ omnes perierunt Conimutatio reliquiarum UltanL 
Bel Muainde ubi Tiprait victor fuit. Ecaid mac Fochartaigh AWFochlado^ 
7 innsi Crotainn, [Monasterii insulae Crotan,] moritur. Ellbrig Abatissa 
Cluan Bronaig mortua est. 

jBltf SDcc Ijjy tf Maelduin mac Aeda Bennain rex IrlockrCj [Occidentalis 
Lochrei regionis,] Scannlan mac Flainn ri [rex] h. Fidgentiy 7 Tipraiti mac 
Fercair Ab. Cluana Ferta Brennatn, 7 Cellach mac Moinaig^ 7 Tipraiti mac 
Taidgg ri Connacht, Sneidriaghail Ab. Cluan mc Cunois^ Cellach mac Corinn 
ri [rex] Airdeaciannachta mortui sunt. Ventus maximus in Januano. Inun- 
datio in Dairinis. Visio terribilis hi Cluain mac nois. Penitentia magna 
per totam Hibemiam. Bel. inter Osraigi invicem, in quo cecidit Faelan mac 
Forbasaig. Febordait Ab. Tuiti-Ain jugulatus est, in ultionem ejus •/• Tui- 
ieain. Dancka victor fuit. Bel. Liacjin [Lapidis Albi] inter Donchadj 7 ge- 
nus Aedo $lane, in quo ceciderunt Fiachrai mc Cathail, 7 Foghartach mac 
Cumuscaigj rcx Locha Gabory 7 duo nepotes Conaing^ i. e. Conaingj 7 Diar^ 
mait. Bel Cenonn inter h. Echach Conaille, in quo ceciderunt Catrue rex 
Muighdome, 7 Rimid mac Cemaig. Mors Forbasaigh mc Sechnusaigh regis 
gentis Bogaine. Pestis que dicitur Scamach. 

jatl» B>CC Im tot Collggu mc Crunmhail Ab. Luscan, Clemens mac Corb- 
bein^ Lergus nepos Fidcain sapiens Ciltemaighnenn^ Robartach mac Moinig 
cquonimus Staine^ 7 Ab. Citte Foibrighy Muredhach mac Cathail Ab. Citte-^ 
daroy Lomtuite Epis. Cittedaro^ Sneidbran Epis Cittedaro, Atdhen Ancorita 
Ratho Ofnbo, 7 Conatt Fidgaite rex nepotum Mani niortui sunt. Bel. inter 
genus Conaitt 7 EogaiUj in quo victor fuit Maetduin Aeda Atddain^ mac 
7 Domhnatl mac Aedo mtiinderg [Aedi rufi] in fugam versus est Belluni6ro/i 



[Regia conventio inter Dunchad filium Dovnalli, Regem Hibernia?, et Fiachna filium Aedi Roin» 
A<^em Ultoniae, in insula Regum in orientali Bregia, de qua Poeta vetustus cecinit. 

'* Tributum Bregiae soUendum, definitum in Conventione in insula Regum, 
^' Donncha non deesse copiis in siari, Fiacbna non dees^ copiis in tcria.J[ 



ANSTALBS VLTOKIIKSES. 115 

t 

in qno nepotes Briuin victi sunt. Cathmugh mac Duinncothalghj 7 Dtib^ 
dibeirgg mac Cathail invicem ceciderunt, Dubdabairenn Ab. Cluan Iraird 
advisitavit paruciam Cricae Muman [Regionis Momonia;.] Ar [csedes] 
nepotum Briuin ku Mal, ap [per] nepotes Fiachrach MuirscCj ubi homines 
optimi circa Regem Flathgalum^ filium Flannabrait ceciderunt. Rechta- 
bra mac Duibhchobair Ab. Ecdroina obiit. 

SLn, a>Ct lyyj? 6<t ^Mors Maelduin mc Aeda Alddain regis ind Foclai [Fo- 
cliae regionis.] Mors Cernaig mc Cathait. Mors Ectgaile filii Bait Ab. 
Muicii^t. Luna rubrain similitudinem sanguinis xii. Kal. Martii. (1) Macoac 
Abbas Saigre moritur. Coluim mac Faelgusa Epis Lothri moritur. Mors 
Guarie mc Dungalaig Regis nepotum Briuin Cualann [Briuniorum Regi- 
onis Cualan.] (2) Dubdatuat Episcopus Abbas Ratho Aidho pausat. Lex 
Ciarain for Conachtu [Regula Monastica Ciarani stabiHta in Connacia.] 
Combustio Daire Calgaid. (3) 

StiU SDct \V%% tiiU Mors Murghaile Ab. Cluana mc Cunois. Fiachnae mc 
Aedo Roen rex Ul. moritur. Fedach mc Cormaic Ab. Lugmaidy 7 Slaine^ 7 
Doimliacc, 7 Sloigedach rex Conailli mor, sunt. Gormgal mc Eladaig rex 
Cuodhbai (4) in clericatu obiit. Ferfugaill Eps Cluano dolcain. Combus- 
tio Cluano Iraird in nocte Pascae. Nix magna tertio Kal. Maii. Contencio 
in Ardmacae in qua jugulatur vir in liostio [ostio] oratorii lapidei. (5) Bel. 
inter UHu [Ultonienses] invicem, in cpio cecidit Tomaltac mac Cathail. 
Echuid victor fuit. Occisio Cluano Jertae Mongain [Moluje ?] la [facta ab] 
Oengus mac Mugroin^ in qua cecidit Aed mac Tomaltaig^ 7 oratorium coni- 
bustum. Bel. inter Pictos ubi Conall mac Taidg victus est, et evasit, 7 Cofi^ 
stantin victor fuit. Bel. Cloitigi inter genus Eugain 7 Conaill, in quo genus 



(1) Eclip&is lunae totalis incidit, anno aerac communis 788, in diem 26 Febr. Art de V. Us daies^ 
t. 1, p. 67* Concordat annus et mensis Ultoniensium, sed non dics, cum 12 Kal. Martii sit dios 
Fcbr. 18. Higdenus in Pol^^chron, ad ann. 787 inquit — " sanguis de c;kIo." 

(2) Hodie " the o'Bf/rnes of thc C. ofJFkklow/' 

(3) Hodie Verry^ Monasterium antiquissimum S. Columbze de quo vide Giossar. Topogr» et 
Adamnan de vita S, Columbse 1. 2, c. Z9» Passim ab eodem Roboretum Calgiuch appcllatur, i. e» 
Roboretum intcrpretationum, quia ibi, antiquitus, extitit Druidum Academia. Vide Disscrt.dt 
Relig. Ethnicor, Hibern. INIS. in Stowense. 

(4) " Et Elai rcx Cuova." Cod. Clarend. 49- 

(5) Vide iiot» ad ann. 800, itemque annationera ad Saeculum VIU, infra p. 12Sk 



114 ANNALBS ULTaN](£N8ES. 

Conaill prostratum est, 7 Domhnall evasit^ Combustio Innse [i. e. Mo- 
Oasterii Insula?] Cain-dcgho. Fcirgil Ah. Acaid boo mor. (1) Bel. inter 
laTigcniQmts desgabhair [australis Gavar,]in quo cecidit Ocngiis mac Murcha. 
Bel. inter Conachtay 'i' DromagoisCj in quo Fogartach mc Cathail victus 
«vasit. Strages Luigne la h. Ailcllo in achad Ablae. Sarug. bachlu L h. u. 
7 minn Patraicc la Donch mc n Domhnaill ocraith airtir aroenach. [Strages 
Lugneorum facta ab Ailello apud campum Ablae. Dehonoratio Baculi 
Jesu, et reliquiarum Patricii a Donchado filio Donaldi apud arcem orienta- 
lem, Rath Airthir^ die nundinarum, apud nundinas.] 

SitU SDcc ItpX ix^ Mors Noe Abatis Cimigaradk. Cormac macFergaiUj Dun- 
gal mac Loegairc Ab. Duinletglaisc, Maelcombair Ab. GUnnedalochaj Mael- 
thuile mac Oengusa^ Siadal Ab. Duieblinny [nigri fluminis, L e. Monasterli 
Dubliniensis] (2) Cinaet mac Anmchada ri h. Liatan [rex regionis LiataUy^l 



.(1) IV Magistri ad ann. 784 inquiunt — " In Gedmeter *r Fergil Abb Achuhho deg sanngermain im 
" 5011 30 bl. dia eapscopoid." [Fergil Geometres, Abbas Achaboensis obiit in Gerroania» anno 30 
Episcopatus sui.] Hic est celebris ille VirgUius Solivagus qui doctrinam Antipodum primus docuit, 
et propugnavit. Vide Annotationem ad Sxc. VIII, infra pag. 121. 

(2) Sunt qui DublinH uomcn novum cxistimant, cum in vetustis Annalibus passim vocetur Aik* 
tliath, quod proinde argumento csset hos Annales recenter dcscripcos fuisse, pncsertim cum Joce- 
linus, sa3culo 12, asscrat — " hanc urbcm a JVbnwegt(r c^ Insularum populis initiatam." cap. 71. — At 
certum est Dublininm longe antea commcrciis fioruisse, nam S, Rumoldum Episcopum Dublinienscm^ 
>Iecblinias ratronuiu, anno 775 occisum» mcmorat Vita ejus vetusta cdita a Surio, et Martyr- 
ologium Dedte cuin auctuario Fhri, ad VI. Kal. Nov. edit. Cantabr. 1723, p.437. Eundem Dub- 
liniensem Episcopum mcmorat, sub sasculi 12 initium, Thcodoricus Abbas Frudonis, Molanus m 
Natalibus SS. Bclgii, Julii 1, QXMcnardus iu notis ad Martyrulog. Benedict. — Scdulium Abbatem 
Ij)ublinicnsem mcmorant IV Magistri ad ann. 785, his vcrbis — " Siadhal Ab. DuibhUnde decc." — 
[Sedulius Abbas Dubliniensis obiit.] llunc postea Episcopum fuisse tradunt Martyrologium 
Tamlactense et Marianus in Triade pag. 112. — Author Vita? S.Coemgi/ii quem constat scripsiss* 
anic annos 900, nisi et 1000, uii dcmonstrat Colganus ibidem, inquit — " Ath-cliath est ia 
'* aquiolonali Lagcnicnsium plaga, ct Scotice dicitur Dubliny quod sonat I^tine nigra therma^ 
** et ipsa civitas potens cst, et bclligera, in qua sem})cr habitant viri asperrimi in pncliis, et peritissi* 
** mi in classibus." — ** Habetiir, inquit Usscrius^ m libro Baliwoitnsi, et SliguntinOy de Dublinien-' 
** sium conxersionc, xctus carmcn Hibernicum^ Benigno, Patricii discipulo, et in sede Ardm^- 
** chana successori atlributum, qua; pars aliqua operis, quod dc vita Patricii Jocclinus cditum ab 
<* eo afHrmat, fuissc videatur.'* — Primord. p. 8()2. — '''• Eblana civitas" saiculo post Christum 
natum II, i.e. l600 ab hinc annis, mcmoratur, a Ptotomco Alcxandrino, Vide Bertii editionem cx 
Codice vetustissimo Paiatino. — Usscrius recte notat tcxtum Jocelini in impressis codicibus vitiatum 
Mc capitc 71; cum vx alio Codicc inedito minimc legatur civitas a Danis initiata^ sed c contra— r 



AVTSALiB VLTONlKKflES. 1,1$ 

Tomaltach mac Inrechtaigh ri Dalnaire [rex Dalnaradise] mortui sunt om* 
nes. Bel. Atho Rois re noaibh Ailellofor Luigniu [Pralium vadi jRoss ges- 
tum ab Ailelliis contra Lugnios,] in quo cecidit Dubdatuath mac Flaithgusa 
dux na tri Sioninie [trium Slontiorum,] Combustio Echdroma mc n Aedo 
[Echdromi filii Aedi.] Commutacio reliquiarum Coimgin 7 Mochuae mc 
Culugedon [Kevini, et Mochude filii Culugedoni.] Cedes magna UL la Dal^ 
naire [Uladorum a Dalnaradiis.] Vel hic, Bei. Conaill 7 Constantin^ secun- 
dum alios libros. (1) 

j9m fiOrt jTCf Cernac mc Mutedaigh freccmarc Episcopus Zu^ca/l* 

Cudinaisc mac Conasaich Ab. Ardmachae, Donngal mc Bhochallo rex na 
nairter, [Orientalium,] Artgal rnac Cathail rex Connacht iu Hiy Soer^ 
bergg Ab. Cluan. mc CunoiSj Caincomracc Eps FinnglaissCy Sirne Ah. Bcnn^ 
chairy Muredac mac Oengusa Ab. Luscan, otnnes defuncti st. — BachaiU 



<' advenit Patricius in urbem nobiletn populo, sj^tu amaenissimam, concurrentibus mari et fluminf 
*' piscibus opulentam, comerciis famosam, planitie viridante aifcctuosam, glandiferis nemoribut 
** consitam, ferarum lustris circumvallatam," &c. 

(1) Constantinus hic idem est Rex Pictorum de quo Fordun inquit — '' Iste asdiiicavit Dunkeld* 
^* ensem Ecclesiam — quo tempore Ahirnethy fuit sedes principalis, et Regalis, et Ponti/icalis totiu» 
" Regni Piclorum, quando uou fuit nisi unua solus Eplscopus in gno Pictorum." Scotichron. 
1. 4, c. 12. Edinburgi 1752, p. 189. — Hi Annales, et Tigernach ad ann. 864, inquiunt " Tuathal 
mac Arthguso Primus Eps Fortren [\. c. FicioTVLm} et Abbas Duin caiUen [Dunkeld] (formtert<;if/* 
Non constat velDunkeldensetnfVeiSuindreieEjcclesisLSf in sedes Episcopales ercctas fuibse ante annun» 
istum,id non sinentibus Hibemis, qui nullum alium quam Hibernens^m Episcopum, cujus sedes erat 
Hyona, in Albania Hibernica, vel Pictica tolerare potuerunt ; testantfbus Bedal. 3, c. 4, etNotkero 
Monacho S. Gallense, imo et doctissimis e Scotia modema scriptoribus ^' I cannot find that thert 
" werc any bishopricks beforc A.D. 883 tp the north of Clyde arid Forth." Pinkerton Scotl. vol. 2, 
p. 268. — " The Culdees were, apparently, from Columba's time to the 12th century, the only 
** monks and clcrgy in Scotland, and ail Irish, as formerly shcwn. — At S. Andrew's they electcd 
" thc BiUiops till 1140, andexistcd theretill 1297." See Keith's Catalogue of Scottish Bishops. 
" At Dunkeld, Dumblane, and Breckin they elccted thc Bishops 3'et later than at S. AndrewV. 
•* At the two last they constituted with their Prior, the Dean and Chapter till about 1240." Ib, 
p. 273, " To a late period theonly common clergy in Pikland were Irish. — Whcn the church of S. 
" Andrew was made Meiropolitan by Kings Achy and Grjg, at thecnd of thc 9th ccntury, it wa^ 
** long before a native clei^ could be formed, and thc Irish clergt/j from superior opportunitie# 
'' and learning, and from an ancient veneration and custom, still hcld the Common offices of thf 
" church, evcn down to the 12th or 13th century ! Interest, national spirit, and Ecclcsiastic 
*' party, long maintained them, and they were only supplanted by degrees, as the natives from ad- 
** vanced society, and visiting foreign universities began to acquire leaming." Ib. p, 270.«-Qbit^m 
Cotutantini referunt hi Annales infra ad ann. 819« D£ codem vid0 ann. 789* 

Qt 



116 ANNALES ULTONIEN9ES. 

tnc Tuatail moritur. Bel. Airdablae ubi cecidit Diarmait mc Beicce rex Tetk^ 
bae Fergus mac Ailgaile victor fuit Cath Coscraid ren Donnch a Tailti du 
Cairn m Cairtin for Aed ningor [Praelium Cruenium gestum a Dunchoda 

apud Taltin, ubi Carin filius Cartinii pugnavit contra Aed ] in quo 

ceciderunt Cathal mac Ecdach rex nepotum Cremthain^ 7 Maelfotartaic 
mac Artrach^ 7 Domhnall mac Colggen. Dinertac mc Mogadaig ancorita 
pausat. 

Zn^ S>cr tt U Maelruain Tamlactaiy Aidain Rathain, Aidan h. Concumbu^ 
Episcopi et Milites Xpi. in pace dormierunt. Soermugh Enaighduib mori- 
tur. Bel. Sraithe Cluana argain [Praelium Campi paludosi Cluanas Argain» 
i. e. secessus stragis] ubi cecidit Cinaed mac Artgaile. Murgis mac Tomal" 
taig victor fuit, et inicium regni ejus. Bellum Airdmacrinne, ubi nepotes 
Ailello prostrati sunt, 7 Concobar, 7 Airechtach nepotes Cat/iail, 7 Cathmug 
mc Flabercaig rex Coirpre, 7Cormac mac Duibdacrich ri Breifne ceciderunt. 
Breml mac Flaitri rex Dalar. e, Maelbres&il mac Aedo filius Cricain ri [rex] 
hi Fiachrachy Donncorcin rex Dalriatai, Catmug rex Calraighi, Teroc prin- 
ceps Afore obicrunt. 

3m SDtc yt it* Dubdaleithi mac Sinalc Ab. AirdmachaCy Crunnmael Droma in 
msclann Abbas Cluana Iraird, Coirpre mac Laidgnein ri Laiginy Desgabair 
Dominatrix Princeps Troeitmoir, [Desgabar A bbatissa Droghadensis,] Cinaed 
mc Cuinuscaig Ab. Dermaighiy [Durrowe,] Flaitghel mac Taithlich Ab Dro- 
marathae perierunt. l^^ComaiA laAildobur 7 Muirghusfor teora Connacht^ 
Lex Ailbi for Mumain 7 ordinacio Artroig mc Cathail in regnum Mumen. 
Sarug Faindel la Gormgal mac w Dindanaigj 7 eccu?\ 7 indred Airdfnachae, 
7 guine Dunieann la hu Cremhtain. [Regula Monastica Comani stabilita 
ab Aldobario, et Murgisio, supra regiones Connaciag. Regula Monastica 
Albei supra Momoniam, et ordinatio Artrogii filii Cathalli in regnum Mo- 
moniaB, i.e. inauguratio, et consecratio ejus in regem ; Raptus Findellas 
per Gormgal filium Dendelagii, et spoliatio et depredatio Ardmachas, et 
vulnus lethale Dunieano inflictum a posteris Crimthani.] Receptio [i. e. res- 
titutio] Foindelc. Iterum in Ardmachae commutatio reliquiarum Tole [Epi 
Cluan Iraird.] 

Sln^ SDtC rt iiif Airechtach o Fleadhaig Ab. Airdmacae, 7 Affiath Episco- 
pus Ardmacae iu pace dormierunt in una nocte. Thomas Ab. Bennchair, 



ANNALES ULTONIENSEfl. tl7 

Joseph nepos Cemae Ab. Cluan mac Cunois obierunt. Cathnia nepos Guaire 
Ab. Tomae GreinCy 7 Lerbenban Aircinnech [Praepositus] Cluan bairenn pau* 
saverunt. Jugulatio Airturte filii Faelain. Commotacio reliquiarum Treno. 
Slog. la Donnch [exercitus cum Dunhado] ad auxilium Lageniensium cohtra 
Mumenenses. Vastatio omnium insolarum Britannias a gentibus. (1) Indret 
Mugdorne magen la Aed mac Neill [vastatio Mugdorni Monasterii magui 
per Aed filium Neill.] 

Situ St>cc rt it^* BranArddcenn rex Laginentium occisus est, 7 Regina ejus 
Eithne ingin [filia] Domhnaill mide. Finsnechta Cetardere mac Ceallaig oc- 
cidit eos hi cilkhuile dumaij [in Cimiterio Ecclesias Sylvae Dumai,] in vi. 
nocte post Kal. Maii, iv. feria. Occisio Cuinn mc Donncha^ hiccrich oanolcan^ 
laFlann mc Congalaigh [in regione o Nolcan a Flanno filio Congalagii]. Los- 
gad Rachrainne o gent^b [Combustio insulas Rachranias a gentibus.] 7 scri^ 
doscradh 7 dolomrad [et horrenda vast atio, et ad inopiam et desolationem re- 
dactio.] (2) Foindelach ic Meanaig Ab. Ardmacae subita morte periit — • 



(1) Annales Anglo-saxonici inquiunt ad ann. 787 — " And on his dagum coman aerest III scipu- 
*' Nordroanna of Heredalande dat waer on tha aerestan scipu Deniscra mouna the Angiel Cynncs 
*^ lond gesohton — [Ejus Offx temporibus venerunt primum tres naves Norwegiorum de Here« 
" thorum terra. Istae primct fuerunt naves Danorum quae Angloruro nationcm peterent."]— 
Chron, Saxon. p. 64. Postea ad ann. 793 — " Hoc anno VI. Id. Jan. Pagani homines misere vas- 
" taverunt ac destruxerunt Dei Ecclesias in Lindisfcma ee." Author vitae vetustae S. Cuthberti, 
quam ex Capgravio edidit Colgan^ inquit — " Anno gratiae 793, ab obitu S. Cuthberti 107, Prim» 
" vastatio misserima Paganorum" &c. c. 599 P- ^S^» Vide supra annos 634, et 7^7, et confer 
annos 793, 794, 797$ 801, 811, 839. De eadem />riW Danoruro vastatione agit Alcuinw co^ 
aevus, in Epistolis apud Malmesburiensem de Episc. Liudisfam, et apud Mabilion Annales tom. 2, 
L 26, p. 308. 

<2) Vidc quae de Insula, Rackrain dicta sunt in nota ad ann. 634, et Adamnan 1. 2, c. 41, — Colganus, 
testis oculatus, anno l647 inquit — " £st hodie, uti et seroper, spectans ad Hibemias jura, et sub 
doroinio Reginaldi Comitis Aendroroensis, qui avita jura, et fidero contra fidei hostes strenue conatur 
tueri. Triai p. 384. — Usserius Dalrieda^ Hibernicae limites sibi cognitos describens inquit — " Ejus 
'* liroites aBosio fluroine usque ad crucero deGlandfinnacht, cujus in antiquis illis versibus Hiber-* 
nicis, Patriciani Testaroenti tituluro prxferentibus, mentionem factam reperio, ad 30 millia pas- 
suum protendi, pcr literas mihi significavit nobilissimus Antrimroensis Coroes Ranulphus nuper 
^' defunctus ; ad id confirmandum vetere ctiam hoc producto Carmine Hibcrnico : 

" O Bhuais da neirghed ealta, go crois gleanna-Jineachta 

" Ag sin Dalriada na rann, — Giodh be as eolach sanfhearann^ 

" Terra sita a Bosio fiuvio Dalraeda vocatur 

t' Glcnnfinnacht;! quisquis Aoyit, ad usque cnicem/* 



4i 



Ift 



AHtfkhlRB iTLTOifiEJrsiB^. 



Murcad mac Feradaig, Tipraiti mac Fercair o Cloinferta Brenainn, Guairt 
Ab. Cluanafota obierunt. 

jatlf SDcc n &♦ Dublitter Finnglaissiy 7 Colggu nepos Dunechdoj Olcobhur 
Tnc Flainny fil. Eirc rex Mumhan, Scribe, 7 Epi. 7 Ancorite dormierunt. — 
O^ rex bonus Anglorum moritur. (1) Equonimus Ardmacae Echu mac 
Cernaig moritur immatura morte. Senchan Ab. Cilleacaid dromafota, 7 Bi-- 
rory 7 Suibhne Ab. Atho Truimy 7 Moenach mac Ocngusa Secnap Luscan 
[Sacrista Monasterii Luscensis] omnes obierunt Mac Fergusa ri hi m 
Bruiny [rex regionis Bruin,] Dunieachaidh hoadaire [o'Daire] dux CiaiT' 
raidhe niortui sunt. Cath athafen [praelium vadi albi] ubi Muirgis evasit. 
Clothcu Eps. 7 Ancorita Cluan Iraird in pace q. 

jailf SOtt tt ftt Mors Donncha ic Domhnaill regis TemhrOj 7 Inrechtaigmc 
Domhnaill fT^itns ejus. Curfiuscach mac Fogartaig rex Deiscirt Breg [Aus- 
"tralis Bregiae] in clericatu. Rotechta Croibfie [regionis Creeva,] 7 Muired" 
hach mac Flainn garad [Flanni tbrvi] rex gentis Mc. Ercae, 7 Crunmael mac 
Firdacrichy 7 Curoi mac Oengusa rex generis LoigairCy 7 Ailine-Daire 
(Derrensis] equonimus Cluan mac nois omnes mor, sunt. Bei. Droma Righ 
in quo ceciderunt duo filii Domhnaill •«* Finsnechta, 7 Diarmait hodar 
{pallidus] frater ejus, 7 Finsnechta mac Follomhainn, 7 alii multi. Aed maii 



^* Totam vero Dalreth sivo Dalrcde^ cum insula Rachlj/M vcl Rachrin illi objacente, Alano de GaU 
** way, a Jobanne Anglonim Rege et Uibernise Dbmino concessam olim fuissey ex Archivis Regiis, 
'' arce Londinense asservatis, Patent, in dorso ann. 14 R. Johannis, mcmbran.3; numb. 1, et ann. 17» 
^ membran. 5, nuro. 57 constat» quum titramque nunc jure possidcat ha^reditario Comes Antrim- 
-^ mensis Ranulphus, Ranulphi mcmorati filius ; quem ex Anglia reversum, cum illnstrissima su» 
^' conjuge, magni illius Georgii Ducis Ruckinghamixvidua, hoc ipso quo hoec scribimus die, in sedi- 
" bus Vice comitis Mori McUifontinis salutavirous." Primord. p. 1029. — Caradocvs Liancarvth 
nensis de hac vastatione anni 79"^ inquit — *' Maximam Hibcrnix partem populati, Rechreyn 
** quoque vastaverunt." — De eadem vastatione agit auctor vetustus VitiE S. Findani Hibcrncnsis, 
apud Goldastum in Rer. Aleman. Scriptoribus tom. 1, p. 318, et apud Benedict. Gonon in Appei^- 
dicead vitas Patrura Occidentis — *' Virquidam noroinc Findan gcncre Scottus, civis Provinciae Lage« 
" niensis, cujus sororem Gentiles, qui Nordmanni vocantur, plurima Scottiae insula, quse et Hiber- 
•* nia dicitur, loca vastantes, inter alias fseminas adduxerc captivam." — Ex his, et ex dictis ad ann. 
447, 793,79^97979 801, 811, &c. manifeste liquet quam graviter crrat Colganus, qui in notis ad 
Jocelinum pag. 112 inquit — ** Nullus author bona; fama.', fidci, vcl nota?, domesticus, vel externus, 
^* meminit Danos, Norwcgos, vel Nortmannos pedcm posuisse in Ilibcrnia ante annum 883 V 
(1) Concordant in aono obitus Rc^s OffaChron. Saxon. pag. 65. Fiorcntius ad ann. eund. et Aflstc 
Menevcnsbp. 154. 



^eill filiua Fergaile victor fuit. Condal filia Murcadha Abatissa r/g^ ASrwiVe 
Ci//<? daro [dQmus Religiosarum Kildariae] dormivit Vastacio Mide la Aedh 
[Vastatio Midia? ab Aido] mac Neiil Frasaig^ 7 inicium regni ejus. 
j3llf SDCC Dt t>iU Eudus nepos DicoUa Ab. Cille daro mor. Combustio 
Innse p. ricii o gentib, [monasterii Insulae Patricii, hodie Holm Patrick, a 
Gentilibus,] 7 Borimc 7ia crich dobreith, 7 ^crin Dochonna dobriseadhdo aibh, 
7 indreda mara doaibh cene 7 ir Erinn 7 Albain [et vectigalia boum regionis 
Crich capta, et Scrinium sacmm Dochonni fractum ab iisdem, et praeda ma- 
ritima ab iisdem facta inter ^iberniam, et Albaniam.] Forinnan Imlecho 
Fia [Forinnan Monasterii Imlech Fia,] 7 Conndmach mac Murinedho nepos 
Guaireoidhnij scriba Cluana mc Cunois perierunt. 

Zxu SDcc tt iiiit Bel. Duingamba inter Conachta invicem, ubi Coscrach mc, 
Duinn, 7 Gaiscedhachy 7 alii multi ccciderunt. Muirgis mc Tomaltaig vic- 
tor fuit. Bel. Finnubrach hi Tcthbai [Finnubrach in Teffia] ubi Reges multi 
occisi sunt. 'i' Fergus mac Algaile, Coscrach mc Cethernaich, reges generis 
Coirpri^ *i' Dubinnrecht 7pc Artgaile^ 7 Murch mc Condmaigh^ Murcha mc 
Domhnaill victor fuit. Jugulatio JS/aMwic 7nc Guaire Ab. Cluanfota Boe- 
tain, [per] Maelruanaig, 7 o [et per] Fallomhain filiis Donncha. Nix 
magna in qua multi homines 7 pecora perierunt. Domhnallvic Donncha 
dolose a fratribus suis jug. est. Feradach mc Segeni Ab. Rechrainne obiit. 
Anaili Ab. Cl. m. nois, Cetirnach Ab. Glinne dalocha, 7 Siadhal h. Comain 
Ab. Cille Achaidhy 7 Fianachtach Fernann [Fernensis] 7 Suibne Cille deilgge 
7 Breislen Beirre vitam finieruiit. In Laincomairt hi feil Micheil diane- 
pred in te?ie dinim [Tempestas Laincomartensis in festo MichaeHs, quae 
dicitur ignis ccclestis.] Lex Patricii for Conachta la Gormgal [Lex 
S. Patricii stabilita in Conuacia per Gormgal] inc Dhidataigh. Ailill mc 
lurechtaig rex h. Maine Conacht moritur. Dunjlait filia Flabertaig mc 
Loingsic dormit. 

jam SDcc tt V, Ainneadach Ab. Benchair, Conlae mc Artgaile, Aildobur Ab. 
Roiscomain^ Mintenacha Ab. Glinnedalocha pericrunt. Loingsec mc Fiach- 
nae Ab. Duinletglaisse, Condinach mac DoJiit Ab. Corcaighe more [Corcagiae 
magnaj] perierunt. Fcrgil nepos Taidhgg scriba Luscan. dormivit Ailill 
mac Fergusa rex Deiscert Breg trajectus est de equo suo in circio ferie fiL 
Cuilinn Luscan, [die solemnitatis M'Cuilin Episcopi Lu3censis,] et continuo 



/ 



1^0 ATNWALE8 tTLTONIENSES. 

mor. est. BelHolum inter genus Loighaire 7 genus Ardggaily in quo cecidit 
Fianghalach mac DunlaingCj Comiall mc Neilly 7 Conghalach mc Aengtisa 
victores erant, Causa interfectionis fratris sui -r Faelbi. Positio reliquiar. 
Conlaid hi scrin oir 7 airgit [in scrinio auri et argenti.] (l) Cath coscraidh 
et. na hairteru [praelium cruentum inter orientales] invicem, in Maig 
[campo] Lingseny ubi ceciderunt Mael Ochtaraich Ab. Daire^ 7 Conmac> 
mac Cernaigh. 

Hxu SDccc^ Positio reliquiarum Ronaen filii Berich in arca auri 7 argenti. 
Feidlemid h.Lugdon Ab. Cluan Dolcan moritur. Bel. inter Ultu 7nepote» 
Ecdhach Cobho in quo cecidit Echu mac AiUlla rex Cobhoy 7 cecidit Caireli 
mac Cathail ex parte adversa belii, 7 exercitus ejus victor fuit. Bre- 
sal mac Regeni Ab. Jae anno Principatus sui xxxi. dor. Ruanus Ah. 
Domhnaig Sechnaill mor. Befail filia Cathail Regina Donnchae moritur. — 
Bresal mac Gormgaile de genere Logaire a fratribus suis dolose occisus est. 
Cathrannach mac Cathail Moenmaighi, 7 Nindid Ancorita pausant. Estas 
pluvialis. 



(1) Duo artcs mcchanicae antiquis Hibernis injuste a quibusdam recentioribus denegantur. Attrt" 
fabri, et Lapicidce; at vix alios unquam Calices quam aweos, et argenteos ad sacra, vix alias tliecas, 
aut scrinia pro reliquiis illustrium virorum adhibita fuisse, documento sunt^ qu^e hic, et ad ann.. 
$00, ct in Annotationibus sequentibus ad Sxc. VIII breviter delibata leguntur» 



ANNOTATIONES ad SMC, VIII. 



De Vetustiorilms quibusdam Academiis Hibemicis, quas 

Sasculo VIII memorantur. 



ANNOTATIO PRIMA. 

XXBSOLUTOoctavo horum Annalium saeculoy Res ipsa postulare videretur, ut quaedam inmedium 
afferam, quibus pateat, eorum stylum, misere quidem jejunum, rudemy et agrestem, non ideo istis 
vitiis laborare, quia Rerum gestarum penuria Scriptorem inopem reddiderit, nec quia ei defuere 
autiquioresy e quibus mores hominum, et urbes describere posset, et utiliora depromere quam quae 
tam succincta, et obscurata brevitate perstringit. — Sed cum Annales ipsi abunde ostendant, res 
gestas minime defuissey et aliunde constet exilem istam Historiam describendi methodum, a ficti 
Ossiani commentis toto caelo diversam, in Hibemia, a pluribus retro saeculis, fuisse usitatam, eam 
enim sequti sunt Fhn, Marianus, et Ttgemach^ et cum antiquiores, Rebus Theologicis intenti, Res 
Civiles vel omnino n^lexerint, vel, pietatis studio, vix alia delibaverint, quam impiorum &cinoray 
quae animis hominum, ut fugienday alte insculperentur, hinc, ab his disquisionibu^ de stylo, et me* 
thodo, consuito declinans, pauca quas ad Saeculum VIII Hibernicum propius accedunt, prolixitatis 
declinandae causa, Lectorum oculis, quam brevissime potero, exponam. 

Recentiores quidam antiquarii sentiunt, ante Danorum ingressum, exleges fuisse Hibemiae incolas» 
et omnino barbaros ; quod opera lapidea, artes liberales, et mechanicas, prorsus ignoraverint, (1) 
neque a Giraldi conviciis discedendum esse proclamanty qui vetustos Hibemos injuriis, et vitoperiis 
innumeris cumulavit. — In his contumeliis refcllendis immorari non est animus, non enim per tem- 
pus licety neque si licerety id vel indoles sinit, vel industria, a studiis partium aliena, concedit.— - 
Sed cum iuDisstrtatumcFrctliminari Res Hibernicas, ordine Chronologico, usque ad Saeculum VIII 
succincte perstringens, iliustrium antiquorum testimoniis amplis, pneclaris, nulla invidia delendis» 
demonstraverim, Nordanhymbros Lateramm usum primum ab Hibernis didicisse, et Camdenum non 
aliud quam candidissimi Historici officium praestitisse, quando scripsit — ** Anglo-saxones iis tempo- 
** ribus in Hiberaiam, tanquam ad bonamm literamm mercaturam confluere solitos," (2)'et Bedam 
pariter Historicae veritati morem gessisse, eadem, suo irrefragabili testimonio, a mille ducentisannis 



(1) Arclutologia Loud. 1787, toI. 8^ pag. 186. LedwUh Antiq. pag. 141. 
(t) Camden Hibem. psg. 730. 

B 



122 ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 

exarato, iterum itenimque confirmans, (1) ordo jam postulat, ut idem ai^mcntum prosequar us- 
que ad Saec. IX, non errores arguens, nec inania texens commenta, sed vera enarrans, et omni quo 
possum studio ac fidelitate, fidem mearo, inhis Annalibus edendis, libcrare contendens. 

Imprimis itaque notandum est, Jocelinum, qui eodem saeculo floruit quo Giraldus, origiiiem 
tenehrarum Hibemiae, ab eo ipso Danorum ingressu deducere, a quo Artium liberalium, et Vitae 
humanioris, et urbanitatis initiay absurde nimium, et ridicule repetunt recentiores quos supra mc- 
moravi — " Tempus tenebrarum HibemiaB illud autumavemnt, inquit Jocelin, quo prius Gurmmdiu, 
•* et postea Turgesius, Norwegienses Principes Pagani, in Hibemia debellata regnabant.*' (2) 
" Pars plurima Tractatuum de Cestis S. Patricii, principantibus Gurmundo, et Turgesio, con- 
** sumpta periit incendio/' (3) Jam vero Danomm in Hibemiam appulsum refert ipse GiralduitA 
annum aene communis 818, quo " Dani sive Nordmanni, duceTurgesio Norwego, Hibemiam per 
" annos triginta tributariam effecemnt, et Gentili furore debacchantes, Ecclesias fereomnes de* 
" struxemnt, libros incendio absumpserunt, viros emditione et sanctitate illustres ib latibula com- 
" pulemnt, et inventos Martyrioaffecemnt, unde nova in Jlorentissimam Insulam invecta est barbO' 
<< ries.'\^) Eadem tradit auctor vetus Actorum S. Geraldi Maionensis, " Tutgesius NonregieiisiB» 
" tyrannus valde crudelis, totam devastans Hibemiamy tandem ad Maionensem devenieiift £ccl«* 
" siam, templum quod fuit ibi a Sanctis constrobtum, ac asseribus plumbds coDtectum» iii con- 
'' temptum Dei et Sanctomm comburendo destruxit/' (5) Hanc porro vastationem lespiciinil 
quse de nongentis MonachiSf a Piratis una die, in Benchoria Hibemica interfectis, traduntor 
a S. Bnmardo. — Primam Hiberniae >astationem per Danos refemnt hi Annales, cum 'Hgemacho, «d 
annum 795, (6) secundam ad annum 798, (7) sequnturdiversaeimmanioresadannos 806,81 1,8 18. 
£i^o vel Giraldus et Jocelinus, ejusdem aevi Scriptores, se mutuodestmunt, vel potius £Eiteri cogimur, 
ut veritas ipsa postulat, Giraldi convicia non ad antiquioies Hibemos referenda, sed ad eos qnos» 
Ssculo xii, hostes habebat taminfensos, ut m duas Hibemict temiones pedem nunquam inferra aude* 
ret, ubi, ut ipse loquitur, *' Capti decapitati^ non redempti sed interenqtiifuerumt." (8) Neque enia 
Hibemiam novit, donec Danomm fiirore prostrata, et cmentissimis civium inter se dimicantittni 
beliis civilibus lacerata, in barbariem proclivis impelleretur. Quod si peregrini conditio, et Hiber- 
nicae linguae inscitia, non impediant quo minus Historici veracis titulum obtineat, id saltem» atque 
imprimis, cavendum est, ne Scriptori, de suis laudabilia, de hostibus turpia scribenti, fiicile assen- 
tiamur. (9) S. Beroardusi qui paulo ante Giraldum flomit, obiit enim anno 1153, de ScholaBoH 
chorense in Ultonia, e qua Sancti Coltmba^ et Columbanus, Hyonae, et Luxovii fundatores prodieret 
inquit — ** Nobilissimum Monasterium sub primo Patre ComgeUoy multa miUia Monachorum 
'' generans, multorum Monasteriomm caput, Locus vere Sanctus, faecundusque Sanctorum, cc^iio* 
*^ sisftime fmctificans Deo, ita ut unus ex filiis Sanctae illius Congregationis, nomine Luaisus, [a qoo 



(1) Bed,lS,c,f7,l,4,c,4e,et26, Vide notas ad hor. Annal. ann. 663, suprap.56, ann. 675« PH«60, et «nn^ 

684« pag. 62. 

(ft) Jocelin c. 17.5, in Triadcpag. 104. (3) Ibid. c. 186, pag. 106. 

(4) Giraldi Topogr. Hib. Dist. 3, c. 57, Uuer, Primord. p. 1173, et Chronic. de Oest. Normannor. in Histor. Fran- 
cicar. Scriptor. Andreae Du Chesne edit. t. 2, pag. 525. 

(5) Acta Giraldi apud Usser. ibid. (6) Vide supra ann. 794, pag. 117. (7) Vide sapra ann. 797, pag. 119« 
(8^ Hilfem. Espugn. 1. 1, cap. 36. (9) Polybios CaMuboni edit. Paris 1619, pag. 164, 5. 



AKKOTATrONES AD S^C. Vlir. 123 

^^ Atk-lmie^ u e. Vadam Loani nomen accepit] centum solos Monasteriorum fuDclator extitisse 
*^ feratur, quod idcirco dixerim, ut ex hoc uno oonjiciat Lector, quam ingens fuerit reliqua multi- 
'< tudo. Nec modo Hibemiam, Sootiamque, repleverunt genimina ejus, sed in exteras etiam 
^ nationes» quasi inundatione facta, illa se Sanctorum examina effuderunt, e quibus ad has nostras 
'^ Gallicanas partes S. Columbanus ascendensy Luxoviense construxit Monasteriumy factus ibi in 
« gentem magnam, &cc'' (1) 

Eadem tradit auctor antiquus libelli '^ De Officiorum £k:clesiasticorum OriginCy^ MS. in Cot* 
toniana, quem '' a nongentis annis exaratum*' fuisse, testatus est Usserius anno 1639* (2)—'' B. Pa* 
*^ tricius ipsum cursum, qui dicitur prssente tempore Scotorumy decantavit, et post ipsum B* 
** Wandilocus senex, et JB. ComogiUus, qui habuerunt in eorum Monasterio Monachos circiter tria 
*^ millia. Inde B. Wandilocus in Prsdicationis ministerium a JB. Comogilto missus est, et B. Co- 
'^ lumbanus partibus Galliarum destinatus est Luxovium Monasterium, et ibidem ipsum cursum 
^^ decantaverunt, et inde posteapercrebuit fama sanctitatis eorum per universum orbem, Scc," (3) 
De hac vetusta Academia jBciic^oraMe agit Auctor Vit» S.Comgalli, quam ex Codice venerando 
Ardmachano, laudato ab Usserio, (4) edidit Sirinus. (5) Itemque Jonas Abbas Bobiensis, S. Co« 
lumbani squalis, in Vita Columbani, quam, ex vetusto Codice S. Maximini Trevirensis, editam 
babemus ibidem. (6) Paulo post Jonam, Adamnamusj qui Bedam toto fere sa^ulo antecessit, ssepius 
ComgaUum memoraty(7) et Codex Vaticamts MS. in pluteo undecimo Compilationis KirkestedU apud 
6irinum p. 302, et ante omnes, 8. ColumbanuSf ejus in Schola Benchorense discipulus, qui, in In- 
atrucrione «ua secunda, Comgallum laudat Venerandum, ejusque " luculentissimam, elegantisstmam" 
** que doctrinam^ ad doctrinas proprite confirmationem extollit. Cumineus etiam, S* Columba; dis- 
dpulus, et testis oculatus ^' ComgaUum, Cainneckmnj et Brendanum^ nobilissimos Abbates de Hibcr- 
^ nia ad Hiense Monasterium, visitandi Colombam gratia, advenientes'' memorat, eademque cx 
Cuminei Hbro, et aliis, narrantur ab Adamnano. (8) 

£x his vetustissimorum testimoniis, non levis suspicio orta est, Bangoriam Britannicam ab Hi- 
bemica nomen, et originem traxisse, (9) cum primus qui Britannicam memoret sit BedOf (10) 
quem Comgal^ Cotumba^ et Columbanus annis saltem lOO antecesscrunt. De ComgaUo Camdenus 
inquit ^ ut S. Augustinus in Africa, et S. Martinus in Gallia, ita S. Comgellus in Hibemia, et 
'* Britannia, Moaasticam vitam propagas8eimrratur.^(ll) — Utcumque hoc sit, illud pro incon- 
cusso lenendum est Benchoriam Hibemicara, Dearmacham, et Derriam^ praecessisse Hyonam, 
quam, ex locupletissimb Bed», et Adamnani testiminiis, non ante annum 563 a Columba 



(l^ S. Bernard, Vita S. Malachia c. 5, et MahUhm Annal. 1. 1, p. f09. (ft) Uuer. Primord. p. S4t. 

(3) Vide Bi&iMtAecom Bibermco OMcn, MS. ia Stowente, Usser ib. p. 917, et SpelmoH Concil. 1 1, p. 176. 

(4) Trimord. p. 911. (5) CoUectanea Saera, p. 303. 

(6) Ibid. p. ftt9, et Ward de Patria Humoldi p. 185. 

(7) Adamtum de Vita Colamba 1. 1, c. 49, in Triad. p. 349, et I. 3, c. 13, p. 366, et c. 17, pag. 367. 
(B) £x Cttfnifi^ de Vita Colambse c. IS, in Triade p. 3i6. Adamnan ibid. 

(9) " Cnobersburg Monattery in Soffblk was of some of tbe ancient Irish orders, as that of Bangor in Wales above 
" mentioned." ^teveiu Dugdale Monasticon, toI. 1. Lond. 1722, p.tl6, col.3. Conler TwiMiemRise of the Mo- 
nastic State, et not. ad ann. 631, snpra p. 45, et ad ann. 750, p. 97, 98. 

(10) Bed. 1. S, c. t, p. 80. (11) Oough's Caroden, toI. S, p. 42t. 



it 
u 
u 



1^4 ANNOTATIONES AD SiEC. YIII. 

• 

conditam fuissey in Dissertatione Praeliminari demonstravi. Ambo conscntiunt et Derrentm in 
Ultonia,et Dearmachanam in Comitatu Regioy ab eodemColumba aedificatas, antequam esHibfmim 
peregrinaret. (1) £t quidem Derrensem annis saltem 17 ante Hyonam, anno nempe 546, funda» 
tam tradunt Annales Ultonienses, et in Indice Chronologico Usserius ; et Beda de Dearmackama 
inquit — '* Fecerat autem CoXumhnj prituquam Britanniam veniretf Monasterium nobile in Hibemia, 
<' quod, a copia, Roborum Dear-mach lingua Scotorum, i. e. campus Roborum cognominatur, ex 
<* quo utroque Monasterio, plurima exinde Monasteria per discipulos ejus, et in Britazinia» et 
'* Hibernia propagata sunt." 

Notker Balbulus, Monachus S. Gallensisy Carolo Calvo aequalis, de S. Comgallo inquit— 
Cum plurimos discipulos, vel socios, sanctitatis suae pares habuisset S. Columba, unum tamen 
Comgellum scilicet, LAtine, Fausti nomine illustrcm, Prseceptorem B. Columbani, magistri Do- 
mini et Patris nostri Gallif virtutum ac meritorum suorum quasi unicum, exemplo Isaac, reli- 
quit heredem.'' (2) — Inter Dearmachanas antiquitates, Evangeliorum Cadex vetuttitsiMmt ser- 
vabatur, quemipsius Columbae fuisse, Monachi, antiquorum traditione edocti,dictitabant,ex quo, et 
ex altero non minoris vetustatis, eidem Columbae assignato, quem in urbe Kelles Midenses sacnim 
habebant, binos libellos, ad Variantium Lectionum usum, C/sserius concinnavit. (3) 

Quemadmodum Scholae Hibemicae, huc usque memoratae, sunt Hyona antiquiores, sic Scholn 
Cluain Ednach, 5. Fintani Praeceptoris S. Comgalli, et altera Schola Cluain Iraird [hodie Cloo- 
nard], a S. Finniano fundata anno 520, pro prasdictarum Hibemicarum Matricibus habend» 
sunt. Non solum enim Comgal et Columba, vemm et duo Brendanif duo Kieraniy Canicui a quo 
Kilkennia nomen accepit, Coemgin Glindalochensis, Lasreanus senior, et alii plurimi istius saeculi 
Doctores, Finnianum Cloonarden sem, et Fintanum de Cluain Ednach Magistros coluere. (4) 

Neque confundendi sunt Finnianus, vel Fintanus praedictus, cum Finteno ab Adamnano memo- 
rato, (5) cujus obitum IV Magistri referunt ad annum 634, (6) vel cum Finniano PoM" 
Jice^ pariter S. Columbas Magistro, ab eodem memorato, ubi inquit — '' Alio in tempore Vir 
Sanctus Columba Venerandum Episcopum Finnionem, suum videlicet Magistrum^ juvenis senem 
adiit ;" (7) duos enim habuit ejusdem nominis Magistros, quomm unus fuit Abbas duam^ 
IrardensiSf alter Episcopus MaghbHensis in Hibemia, et postea Lucensi& in Italia. — Prioris 
memoria die Feb. 23, alterius die Septemb. 10, itemmque die Novemb. 18, in vetustis Ca- 
lendariis, duplici annua solemnitate, consignata celebratur. (8) De primo plura habent auctores 



(1) Adamnan 1. 1, c. 3, edit. Colg. pag. 339« 1. \, c. 29, p. 344, 1.2, c. 39, p. 361, et 1. 3, c. 15, Bed. 1, 3, c. 4b edit. 

Cantabr. p. 107, Camdenns, et alii male confundont Dearmach et Ardmach. Camd. Hibem. p. 764» 

(t) Nbclccr Martyrol. edit. Canisii, Lection. Antiq. V. Id. Jon. 

(3) Primord. p. 691. (4) AAamnan 1. 1, c. 1, c. 3, ubi Ceranium CUmauem memorat, c. 4» Qbi S. Cs^ntckim 

1. 1, c. 25, 26, 1. 2, c. 1, et 12, 1.3, c 2, 3, 4, 17, et c. 21, et Primord. p. 908, 909, 910. 

(5) Adamn. de Vita Col. 1. 1, c. 2. (6) Hi Annales ad ann. 638, ambo ad ann. cr« com. 639. 

(7) AdamMM 1. 3, c. 4. 

(8) JSngiott CoMei Festilogiam— opnsSnculoVIII exaratum, cnjus eztant Fragmenta in Cod. Bodleiano Land F. 
95, a quingentis et amplius annis descripto. Item Calendaria apud Colgan in Actb p.633, et Capgrane ad 10 Sept.-^ 
tfoioni note ad Usnardum Tohuim Lucenta ad 18 Not. Batoniiu in not. ad MartjroL Roni. 18 Martii» Usser Piir 
mord. p. 954. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 125 

infra memorati. (1) De Secundo agunt, ante Bedara, Cumineus, (2) Adamnan^ (3) Gregoriui 
MagnuSj (4) et Excerpta ex Vetusto Adamnani Codiceapud Usserium. (5) Baronius inquit ab hoc 
*' Finniano EpiscopOy Tabulas LucensesRomamallatas," (6) Plura de eo habet in erudita Canonico- 
rum Regularium Historia PennottuSy et Scholae Cluan Irardeusis initia refert Usserius ad ann. 520. 
Haec satis dilucide unum ab altero Finniano distinguunt, ncc minori evidentia Fintanum ab utroque 
distinguit MabiUonius. ** S, Finnianus qui et ipse apud Turones aliquando versatus est, reversus 
*' in Patriam, i. e. Hibemiam, quaedam sedificavit Monastcria, multosque habuit celcbres dbcipu- 
**• los, quorum illustriores fuere BrendanuSy et ipse complurium Monachorum Pater, Co/tfm^a,...et 
'' Fintanus, multorum itidem Monachorum Abbas, et Praeceptor, quos inter praecipuus fuit Com^ 
** gellus Bencorensisy qui erudiit Columbanum, Luxoviensis Monasterii [in Gallia,] et Bobiensis 
** in [Italia,] alioruraque Parentem." (7) 

Hsc inquam, Vir perspicax, et veri scnipulosus indagator, optime distinguit. Unus enim e S. 
Comgalli Praeceptoribus, et quidem praecipuus, fuit ^^ Fintanus^ Abbas Monasterii Ednach in plebe 
^ Liaighes, in Aquilonali Lageniensium plaga, juxta radices montis Bladhma," (8) in cujus Actis, 
editis partim ab Usserio, et integre a Colgano, BoUando, et Henschenio dicitur " Discipulum 
** fuisse Coemani de Enachtruimf qui fuit discipulus Columbi filii Criamthainy qui jacet in sua civi- 
** tate Tirdaglass, in terra Momoniae, juxtafiuvium Sinna.'' (9) — Finniani discipulus S. Canicus^ 
Achaboensis Scholae conditor, is est qui Patre Lugadecq Poe^a natus, anno 515 sccundum quosdam, 
8ed 527 secundum Ultonienses, scripsit, in Insula Roscrea, IV Evangeliorum volumen, de quo 
vetustus auctor apud Usserium inquit — " Usque hodie in loco ejus manet, et vocatur ab antiquis 
*< Glass Cainnich," (10) Eundem Canicum de Vita Columbae ante Adamnanum scripsisse tradit 
Warceusy (11) ejusque Scholam Achaboiensem saepius memorat Adamnan, (12) qui pariter memorat 
Scholam Birrensemj a Brendano^ Neimi sive Neimandi dari Poetce filio, fundatam, (13) et Cluanfer^ 
tensem in Connacia conditam a celeberrimo Brendano^ Jilio Findlogce, qui ibidcm obiit anno 577 ^ 
vel 583 ; nam et utrumque Annales Ultonienses indicant, et in utroque dies 17 Kalendarum Junii in 
Dominicam incidit, quod contigisse eo anno quo obiit, Vitae ejus auctor Vetustus, in nostra JBi6- 
liotheca Hibemico Cottoniana memoratus, declarat. (14) 

Antiquis his Acaderaiis alias antiquiores praecessisse, argumento sunt qua; de Celestio Scoto supra 
retulimus in nota ad annum 756, pag. 97, et quae deS. Ihari Schola JBe^-rriTtfn^e dicta sunt in nota ad 
annum500,p.99et in vetusta Vita ^Manf, ejusdiscipuii, cujus meminit Camdenus, (15) quamque 
ex CodiceKilkennense edidit Colgan, qui Scriptorem a nongentis annis fioruisse, variis aigumentis, ab 



(1) Acta MoliuB, sea Laaui, cz Codice Venerando ArdmBchano laadato ab Usserio, «dito a Sirino» Colhctan, Sacr, 
p. 368, et Excerpta ex eodem Codice apod Usser. ib. p. 908« 1016» et in Triad. p. 127/ MabiUom Annalet 
Bened. 1. 1, p. 109-10, 1. 8. (t) Cumiani de Vita Colombs c. 4, in Triade p. 335. 

(3) Adamnan 1. 1, c. 9, 1. 9, c. 1, ^, c. 4, f, 1. 3, c. 4. (4) S. GregorH Dialogor. 1. 3, c. 9. (5) Primord. p. 904. 
(6) Confer etiam Muratmi Rer. Ital. Script. t. 13, p. 49. Mediolani 1728. (7) MabiUon ib. p. 208. 

(8) Vita Fintani vetusta cdita a Bollando 17 Febr. et apud l/sser. Primord. p. 962, et in Triade p. 353 not. 7. 
(9^ Vide roemoratos in dictis nota prsecedente, qui conferendi sunt cum Tita Vctusta Comgalli, edita ez Codice Tene- 
rando Ardmachano in CoUectan. Saer, pag. 304, et cum Mabiilonio Annal. 1. 1, p. 209-10. 
(10) Primord. p. 1065. (11) Wann Script. 1. 1, c. 3. (12) Adamnan 1. h c. 4, 1. 1, c. 13> I. 3, c. 17. 

(13) Adamnan 1. 3, c. 3. Cumian ib. c. 7, p. 321. Obiit hic Brendanus anno 571. 

(14) MSi in BibUoOieca StowenM, et Utser. p. 533 et 955. (15) Cough*t Camdsn, 



126 ANNOTATIONBS AD SJEC. VIII. 

intrinseco petitis, dcmonstrare conatur. Item quae de Ibaro dicuntur in LJtaniis Aengusii qalf abf« 
que dubio, Saeculo VIII floruit, et ab UsseriOf in Indice Chronologico ad annum 490, — *^ la 
^' Hibemia ad Begerinensem Ibari Episcopi scbolam, literarum Sacrarumy aliarumque liberaliam 
** Artium discendarum gratia magna confluebat auditorum multitudo." Ibari obitum suprarela* 
tum vidimus in his Annalibus ad annum 500. 

D£ ACADEMIA ARDMACHAKA. 

His tamen omnibus, huc usque memoratis, antiquior est Schola Ardmachana. Ab Urbe 
condita, usque ad hanc ci vitatem fundatam, inquiunt hi Annales, anni 1 194. Atqui, notante Usserio, 
a Roma condi csepta usque ad annum aerae communis 445 cui Ultoniensium 444 respondet, anni 
II94, revera, juxta Polybii rationes, effluxerunt» quam summam numerus annorum a Varronianis 
Palilibus deductus, triennio tantum superare doctissimi viri fatentur. 

*< Studium diquando in Civitate Ardmacha rexisse Gilda m" tradunt non solum Pitseus, Ba* 
laeus, et Harpsfcldus, quos non nisi admodum cautc legendos memoro, verum et Usseriuif 
ct Saeculo XI Caradocus Lancarvanensis in Vita Giidae senioris, nempe Albaniciy quem aliqui, tem* 
porum rationem ignorantcs, cum Badonico impcrite confundunt. (1) Codex FIoriacen«b Vitae ejus- 
dem, e quo Excerpta qua^dam edidit Usserius, Gildam in Hibernia, et Hibemorum industria, in 
Divinarum Literarum Scientia plenius quam in Gallia, institutum fuisse declarat, (2) — De Clero 
Britannico Hibemiam, ipsius S. Patricii temporibus, causa studiorum adventante, agit Canon vetus- 
tissimus Synodi SS. Patriciij Auxilii, et Iseminif cujus Acta edidit ex duobus antiquis Codicibus 
Cantabrigiensibus Spelman, (3) et ex Codice Andegavensi J. Waraeus. (4) ** Clericus qui de Bri- 
*^ tannis ad nos venit sine Epistola, et si habitet in plebe, non licitum mjnistrare.'' De hoc Codice 
Andegavense egit Sirmondus qui eum Usserio communicavit. Meminit ejusdem Synodi ex eodem 
Codice, et ex alio Floriacense Labbe in Bibfiotheca MSS. Codicum edita Parisiis anno 1653. Aliud 
exemplar venerandum extat in Cottoniana, (5) et sextum edidit Martene, (6) 

Porro de Schola Ardmachana, paucis, et obiter egemnt Neubrigensis, Giraldus, (7) JocelinuSi 
S. Bernardus, etTigemach. Auctor Operis Tripartiti, cujus vctustissimum exemplar Strtno commu* 
nicavit Stephanus Vitus, inquit ^^ In ipsa jam civitate, scilicet Ardmacha, summum studium literale 
** manet semper." (8) Illustre testimonium cxhibent hi Annales, ex quibus, ad ann. 782, et ex 
nota eidem anno apposita, plane constat, antiquos Hibemiae Rcges, consuetudine vetusta, ex ipsa 
vetustate vim Legis obtinente, Academiam Ardmachnam annuo stipendio patrocinari et alere con- 
suevisse,et Rodericum, ultimum Hibcmine Regem Hibemici generis, stipendium Supremi Professoris 

annua pcnsione auxisse, suosque successores, dato Diplomate, ad eandem pensionem quottnnis 

solvendam, ea conditione obstrinxisse, ut studium generale pro Scholaribus tam ex AWamia^ quam 
** ex Hibemia adventantibus Ardmachce continuaretur,*' {ff) — Cum his, quae in dubium revocari 



(1) Caradoc Vita Gild« c. 9. («) Exccrpta edita ab Usserio Primord. pag. 907. 

(3) 5;)f/man Concil.t. 1, p. 3. (4) Warai opnvcula ed. Lond. 1656, p. 46. Itcm D*Ac1ierii Spicileg. t. 9. 

(5) Biblioth-Hibemico Cotton, Vitel. D. vii. MS. in Stowcnse. (6) Martene Thesaur. Anecdot. t. 4, p. f . 

(7) Neubrigtra do Reb. Angl. 1. S, c. 9. Gtra2(i Topogr. Dist. 3. c. 16, apnd Utser. ib. p. 859. 

(8) Excerpca apud Usser. ib. et Sirini Collectanea Sacra p. 274, n. 18. Confer Probum 1. 1, c. f . 

(9) Vidc notam ad ann. 78f sapra p. 111« et IV Magistror. Annales Hibem. in Bibliotb. Stowenie «d aniL 116f . 



u 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 127 

nequaunty consentire arbitror, qu» ex vetustis codicibus, de civitate Dubliniense tradit ssbcuIo 12 
Jocelinus^^^ Statuisse Cives, vivente adbuc S. Patricio, de singulis navibus mercimonialibus cap- 
'^ pam competentem Ardmachano Primatiy aut cadum meliisy seu vini, aut ferri fitlcem, seu men- 
** suram aalis, de singulis vero tabemisy medonis seu cervisiae metretas singulas, de omnibus etiam 
** officiniSf et virgultis exeniay donumque conveniens in sotularibus, chryrothecisy cutellisy pectini- 
« bu8 et aliis hujusmodi rebusy &c/^ (1) 

Neque tantum in gratiamjuveututis Albanicas» et Hibernicae, Academiam Ardmachanam institu- 
tuatf verum etiam Anglo-saxanes ejusdem munificentiae participes effectos fuisse» suadent verba 
Bedas '^ Multi Nobilium simul et mediocrium Anglorum, relicta Insula Patria, Hibemiam, vel Divinae 
*^ Lectionis, vel continentioris vitas gratia» secesserunt, quos omnes Scotti libentissime suscipientes, 
'' victum eis quotidianum sine praetio, libros quoque ad legendum, et Magisterium gratuitum prae- 
** bere curabant." (2) Eodem testante, Monasterium Maionensej quod Hibemice Magk da eo 
[campus duarum quercuum], et Magh da eo Saxon [Monasterium Saxonicum campi duarum 
quercuum] appellatur, (3) pro Saxonis aedificatum est a Colmanno Episcopo Hibemense anno 
£68. (4)— -Neque praetereundum est Ardmacham, antiquitus, in varias portiones divisam 
iiiissey quarum una *^ Trian Saxon'^ i.e. temaria portio, seu divisio Saxonum nominabatur, 
IV Magistri enim ad annum 1092, inquiunt — (5) " Rath Airdamacha con a temploibh do 
*' loscc an cetramhadh Kal, do September, agus sreth di Trimn moir^ agus sreth do Triuin 
'* Saxon/' [Arx Ardmachana cum suis Ecclesiis incensa die IV Kal. Septembris, et platea 
*^ divisionis quae Divisio magna dicitur, et platea divisionis quao Divisio Saxonum dicitur in- 
** cendio vastantur.] lidem Annales ad annum 1112, inquiunt — *' Rath Ardamacha con a 
** tempL do loscc in x Kal April, agus da sreith do triuin Massan^ agus an treas sreth do triuin 
** mhoir," [Arx Ardmachana cum Ecclesiis suis, duas plateas in divisione ternaria dicta Trian 
** MassoHy et tertia platea in divisione dicta Trian mor incendio vastantur."] — £x his coUigimus 
Ardmacham olim iu partes temarias divisam fuisse, id enim voce Hibemica Trian manifeste 
intelligitur, quarum una Trian Saxon, [Ternaria divisio Saxonum,] illud nomen adepta videtur, 
fel quia mercatores, vel quia Studiosi Anglo-saxones illic habitare solebant ; sed de mercatori- 
bus nulla extat memoria, neque erat Ardmacha urbs maritima, at de Monachis, et studiosis Anglo- 
taxonis Hibemiam turmatim, bonamm literamm gratia, adventantibus, plura tradunt Beda^ (6) 
Alcuinus in Vita Willibrordi prosaica, et metrica, Aldelmus, priraus Anglomm qui LAtine scripsit, in 
Epitlila ad Eathfridum, (7) Johannes Cambrobritannus in vita Patris sui Sulgeni, Episcopi Mene- 
vensis anno 1070, (8) Camdeuus, (9) et plurimi alii, quos longum esset enumerare* Sufficiat pro 
omnibus Aldelmusy qui *^ Eahfrido ex Hibemia in Patriam reverso" inquit — '' Inefiabiles Altithrono 
** grates obtuUmus, quodab incolatu extemi mris HibemuBy ubi, ter bino circiter annoram cir- 
** culoy uber Sophiae sugens metebatur, repatrians, Praeceptoris vocamine sortio fretus fungeris 



(1) Jocelin c. 71. Triad. p. 91. 

(3) Bed, 1. 3, c. t7. Vide supra not. ad ann. 663, pag. 56. 

(3) Confer Colgani Acta p. 604, cuoi Bed. 1. 4, c. 4, et ann. 663, pag. 56 snpray et not. cam anno 675« et not. sapra^ 

p. 60. (4) Bed. 1. 4, c 4. (5) MS. Codex in Stowenu ann. 1092. 

(6) Bed. Hist. 1. 3, c. 23. 1. 4, c. 4. (7) Veter. Epistolar. SjUoge, p. 37. (8) Ibid. Prciat, 

(9) Camden Hibem. p. 730. 






128 ANNOTATIONES AD S^C. Vlir. 

^* niud aeque nequaquam dissimulo propalarc, ad doxam onomatis Cyru magnoperc inolevisse, quod 
<' praeconio citra modum rumoris, Scottico in solo degentium, quorum contubemio parumper fretu» 
*^ esy auditus nostri quatiuntur^ et per tot tantaque telluris stadia lectionis opinio Pagis, Provinciis* 
^' que divulgata crebrescit. Siquidem tam creber meatus est istinc iilincque, istuc illucque, navi* 
*' gero aequoreas fretantium calle gurgites, velut quaedam contribula apium germanitas, nectar iabre 
'' conficientium. Nam quemadmodum alternatim mellifluum examen, flava bajulans gestamina 
<* asportaty eodem modo, ni &llor, lurconum conglobatio Lectorum, [tunning iatfridk'] ac residua 
** Sagax discipulorum caterva, florigeris hagiographae ex arvis, non solum artes GrarnmaticoM, atqae 
'' GeometricaSy bis temasque omissas Pkysica artis Machinas, quinimo AUegoricct potiora, ac 
<' Trapologiccs disputationis bipartita bis oracula, siticulose sumentes carpunt, et in alveariis 
** Sophia^, jugi meditatione loco tenus servanda, condentes abdunt. £x quorum catalogo tuam pro- 

«< ficisci solertiam, pneda onustam, excellens fama percrcbuit/' ^' Cur inquam Uiberma^ 

<* quo catervatim istinc lectores classibus advecti confiuunt, ineffabili quodam priviicgio efferatur : 
'^ ac si istic, faecundo Britannia? in cespitc, Didascali Argivi, Romanive Quirites reperiri minime 
queant i Quamvis enim praedictum HiberniaTVLS, discentium opulans, vemansque, ut ita dixerim» 
pascuosa numerositate Lectomm, quemadmodum poli cardines, Astriferis micantium oroentur 
** vibraminibus siderum, ast tamen Britannia Theodoro potitur.'^ (1) 

£x dictis huc usque, neque enim uiterius in rebus tam manifestis opus est immorari, Lectoribuf, 
a partium studio alienis, lucuienter patet, quam prepostere, ne dicam malafide^%,sent8XG Historica 
deciinaverint Edinburgenses, qui Forduni Scotichronico notam banc apponere non erubuerunt— 
" Sane narrat Beda in Vita S. Cuthberti Aldfridum in Insulis Scottorum ob studium literarom 
*^ exulasse ; at per illas Insulas minime Hil>ernia, literis nunquam ceUbris^ sed Hebrides, et Hit 
<< praecipue designari vidctur." (2) — Errare humanum est, sed Veterum Auctomm textum cor^ 
rumpere, infamiam parit indeiibilem, et odium inexpiabile meretur. Bedae verba sunt — '* £k:gfridu8 
4^ post annum, Pictorum Gladio tmcidatur, etAldfridus in Regnum, /ra^er ejus no/Av^, substituitur, 
" qui non paucis antea temporibus, in Regionibus [non in Insulis] Scottorum» Lectioni operam 
** dabat." (3) Haec verba a Malmcsburiense, ex Vetustis Codicibus, et Historiis, quae suo tempore 
extabant, sic explicantur. '' Ecgfridi necem ad fratris Alfridi aures, anxie,praecipiti pervenit Epistola 
*' pcnna. Is quia nothus, ut dixi, erat, factione optimatum, quamvis senior, Regno indignus aesti- 
msituSfin Hj/berniam^sevL vi, seu indignatione secesserat* Ibi et ab odio Germani tutus, et 
magno otio literis imbutus, omni Philosophia composuerat animum. Quocirca Imperii iMbenis 
'' habiliorem ctstimantes, qui quondam expulcrant, ultro expetiverunt." (4) Eadem tradit Harps* 
feldius (5) '' Invitatum ex Hibemia a Proceribus ad Regnum capescendum, ubi exul, sed magno 
** suo bono delitucrat, literis sacris praesertim, egregie ibidcm animum excoluit, et administrandaB 
*' Reipublicae magis inde idoneus redditus est.'' Bedas locum, ab Edinbui^nsibus comiptumy 
egrcgie explicat Doctissimus Smith. '' Aldfridus sub regno fratris sui Ecgfridi, seu vi, seu 



u 



(1) Vctcr. Epist. Syllogc p. 38, 39, 40. (2) Forduni ScotichTon. 1. 3, c 51, p. 159. Edinburgii 1759. 

(3) Bed. de Vita Cuthbcrti— edit. Cantabr. 17S2, c. 24, p. 248, 280. 

(4) Malmetbur, dc Gcst. Rcg. Anglor. 1. 1, vide Scriptorcs poxt Bcd. 1. 1, p. 21, cdit. Fraocof. 1601« 
15) Hmftfcld sok;. 7, c. i7. 



.j 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 129 



« 
« 



indjgnatione in Hibemiam secessit, nec impossibile est, tutelam ei ab Hibcrnis conccssamy ansam 
aliqualem belli Hiberidci Egfrido praBbuissc."(l) Idem iterum repctit ^^Aldfridum Hiberni Doc- 
tores erudiebant,'X2) Neque confundendus est hic, cui Adamnanus, Legatus ex Hibernia veniens, 
a Regc Hibernorum missus, librum de locis Sanctis Hierosolymitanis, approbante Patria, et Rege 
annuente porrexit, (3) cum Alcbfrido filio Oswii. De priore agit Chronicon Saxonicum ad annum 
685, quo ad regnum pervenit, et ad ann. 705, quo obiit. De postcriore, Bcda, l. 3, c. 14, ann. 

642, et c. 25, ann. 662. 0'Neillorum Prosapia, descripta in o'Duvegani Codice Dubliniense 

anno 1315, tradit, testante Gratiano Lucio, (-^) Aldfridi matrem fionam, Colmanni Mtdiae Regis 
filiam fuisse, et Aldfridum inter Hibernos Flanni Fionni nomen, a ma ris nomine deductum, inde 
retulissc, ac eundem Aldfridum auctorem esse Carminis Hibernici, de laudibus ac defectibus 
Hibernorum, cujus initium est " Roidheat in Innis Finu Fail." Extat in Stowense exemplar operi» 
Gratiani Lucii, in cujus margine nota hasc. MS. ab Avo quondam meo apposita legitur, '' £go ipse 
'' perlegi haec [de AldfridoJ in Codice membranaceo antiquissimo.'^ Postea subjungit Anglice.— '^ I 
'' have this poem in a vcry obscure character." [Extat penes. rae hoc Poema characteribus legi 
*' difficillimis.''] Deinde quatuor prima Poematis disticha exhibet, propria manu exarata ibidem. 
Ego minimc asscro genuinum essc Aldfridi fcetus, illud tantum ostendere animo proponens, quantum 
a veritate Historica Edinburgenses &hheTrRyennt, cum non solum Bedae, et Malmesburiensi, etdoc- 
tissirao vcro Johanni Smith Bedae editori, sese temere opposuerint, verum etiam antiquae Hiber- 
norum dc Aldfrido traditioni scripta^, extare enim in Hibernia vetustam de Aldfrido memoriam, 
quae cum authenticis Saxonum testimoniis, omni exceptione majoribus, raire concordat. — Demon* 
stravi jam Scholam Benchorensem, Derrensem, Dearmachanam, Cloonardensem, etalias Hibernicas, 
antiquiores csse quam Hyona, quas ab ipsis petit originem, et tamen istis, licet Hyonae Matricibus, 
antiquiorem esse Ardmachanara. Constat non unum, aut alterum, aut pauciores aliquot Anglos, 
sed multos NobUium Anglorum, hospitioy et Magisterio gratmto, et libris ad legendum gratuito 
donatis, ab Hibernis, tam hospitaliter exccptos fuisse, (5) ut Beda gentem innoxiam laudans, 
^' Nationi Anglorum semper amtcu^Mitam" &teatur. (6) Malmesburiensis de iisdem inquit ad ann. 
684, — '' Ecgfridus, Hybernenses, genus sane Homiuum innocens, genuina simplicitatc, nil unquam 
" moliens, vasta clade protrivit." (7) 

Nimium in longum protraheretur oratio, si in aliis, huc plane spectantibus, diutius immorarem, 
ideoque Lectorem 9LdDissertationem Prctliminarem referendum censeo, ubi de Origine literarum inter 
Nordanhymbros, ex instituto, et copiose disserui. Interim annotasse sufficiat, Academias supra 
memoratas, floruisse usque ad finem Saeculi VIII, uti patet ex Catalogo Virorum doctrina illustrium, 
quem hi Annales exhibent, in quibus plurimi publici Professores, " Fir legind" appellati, et 



(1) Bed. Hist.l. 4, c. «6, p. 175, not. 4, edit. Cantabr. 1722, ct p. 174, not. 23. Malmcsbur. ib. p. 20. 

(2) Bed. Hist. 1. 5, c. 19, p. 206, not. 8. 

(3) Bed. ib. I. 5, c. 15, p. 200. not. 28. Itemque MabilUm Act. Bened. Scec. S, p. 502, et Annal. Ultoo. ad aim.686, 
p. 64, et not. ad ann. 703, p. 69. 

(4) Carobrcns Evers. pag. 129. (5) Btd, 1. 3, c 27, pag. 136, edit. CanUbr. 

(6) Ibid. I. 4, c. 26, pag. 174, et Smith iu nota 23. 

(7) Malmesbur. dcGest. Reg. Anglor. 1. 1. Scriptoref po»t Bed. edit. Francof. 1601, pag, 20. Confer AnaaL Ultva. 
ad ann. 684 lapra pag. 62, et 63. 

S 



150 ANNOTATIONEg AD 8JEC. VIII. 

acriploref» qui honorifico Scribamm officio, et titulo, insigniti erant, passim memorantur, idque eo 
magis notandura duxi, atque eruditorum Patriae judicio, et aestimationi commendandum putavi« 
quia Scrito officium valcle honorificum fuisse, constat ex vetusio Codice Canonum Hibemeiitiuin, 
Srculo VIII exarato, ex quo, Canones, ad Hibemiam pecuiiariter spcctantes, edidit in tomo ix 
Spicilegii D^Jcheritu^ unde colligitur Scribam eodem gradu, honore, et dignitate habitum ioine 
quo Frmcep4 exceUusf Eundem Canonem, ex alio Codice Bibliothccae Bigotianae Rotomagi» sb 

actingeiUii annis exarato, edidit Martene *' Sanguis Episcopi, velexcelsi Prindpis^ vel ScriAm 

'< qui ad terram effunditur, si coliirio indiguerit« eum qui effuderit, Sapicntes crucifigi judicaat, vel 
*^ VII Ancillas reddat. Si in specie, tertiam partem de aigento, et comparem verticis de anro^ 
^* latitttdinem nec non, et similem oculi de gemma pretiosa, magnitudinem reddat." (1) Porro» 
IV Magisirorum Annales in Stowense, cum TigemackOy et Ultoftiensibus in sequenti Cataiogo con- 
sentiunt, in boc uno discordantes, quod Ultonienses uno anno, IV Magistri quioque annit aenua 
Qommunero ut piuriroum antevertant. 

CATADOGUS SCEIBAEVM 8£CULI VIII BX IV MAOI8TEI8. 

Dccxx. S. Caoch scuile scribneoir Doire Chaltggaigh aecc. S. Colman Uamach scrihneoir Arda^ 
macha^ 7 S. Colman Banban scribhneoir Cille iara decc. 5. Ruban mac mc Connaidsccribhneoir Mum* 
hain, \S.Caochscul Scriba Monasterii Roboreti interpretationum, hodie Dcny, obiit hoc anno. 
S, Colman Uamach Scriba Ardmachanus, et 5. Colman Banban Scriba Killdarensis, obierant — 
S, Ruban filius filii Connadii, Scriba Momonis.] Concordant Tigemach^ et Annales UUonienses^ ad 
ann. 724, pag. 79- In anno quidem discrepare videntur, sed discrepantia est tantum apparens, 
cum Ultonienses asram communem uno anno, IV Magistri, ut plurimum, quinque annis ante- 
vertant. 

Dccxxiv. Mac Onchon scribhneoir Cille dara, Mac Concumbha sccrihneoir Cluana mac nois. — 
CochaU Odar Scribnidh Beannchuir deg. [Mac Oncon Scriba Kilidarensis, Mac Concumba Scrib» 
Cluana; mac nois, CochaU odar Scriba Bcnnchorensis obierunt.] — Eadem habent Annales Ultoni- 
enses ad annum 7299 supra pag. 81. 

Dccxxv. S. Colman ua Liottain doctuir toghe decc. [S. Colman 0'Liottan Doctor optimui 
obiit] 

Dccxxvi. 5. Ferdomhnach sgribneoir Ardmacha decc. [S. Ferdomhnach Scriba Ardmac- 
hanus obiit.] 

DccxLii. Cucummine eccne togaide eiside do ecc. as do do roine Adamnan an rann dia grea^ 

sachtfri leigionn Jacob ua Forannain Proicept. ergna ina aimsir aeg. Ruman mac ColmainSaoi 

in Eccna, ic Croinic, agus i Fitidecht deg. [Cucummine scientia pnestantissimut obiit. la cufus 
laudem Poema composuit Adamnan, postquam sub ejus disciplina literis claruit, (2) Jacob 
c^Farannan Praedicator doctissimus sui tcmporis, obiit hoc anno, Ruman filiu» Colmannit 
piens Scientia inteliectuali, scientia Historica, et Scientia Pootica, obiit.] 



(1) MmrUnt TheMor. Aoector. t. 4« pag. dj edH. Parif, 1717. 

<S) Errat Co/^ oniK abi inquit IV Haf^ttros ejos obitam referre ad ann. 724. Triad«pag. S18> «ol. t. 



AKNOTATI0NE9 AB SJBC. VIII. 151 

0CCXLIX. CoHgm scribknidk eps Arimaeha do ece. [Congusiua Scriba Episcoptn Ard- 
machanus obiit}— Hujus Congusii Carmen memonmt iidem Annales ad annum 73!3, quo Aidnm^ 
Hfbemise Regem, in Aidttm Roen Regem Ultoniaef incitatj atque ad sacrilegii crimeu ab eo com- 
missum ulciscendmn hortatur. (1) 

DccLxirili. D&niti na FoHene seribkneoir Letabh&i deg, Gnllbran ua TJngain scribhneotr 
Cluana mae nois dettg, [Daniei (yFoOan scriba Letabhaensis, Oalbran (yLingm scriba Cluana; 
mac nois, obierunt.] 

DccLXix. Forandan icribhneoir 7 ep$ Treoii decc, [Forandan scriba, et Episcopus oppi^ 
Pontis obiit.] (2) 

DccLXxriii. Foritschana Paitraic iccruaehain ia Dubkdaieithej agas ia Tiopraitti mac Taidhcc 
frributum Scientraram S. Patricii hoc anno, m Regia Regum Cormacias Cruackan dicta, (5) so^atam 
Abbati ArdmaclTanoDubdaletheo, etTibradio fHio Thadei.] (4) 

DccLXXX. Maeiortraigk mac Conaiii Ab, Ckiiie Cudtnn agus scribneuir Ciiie na Manaeh ecc. 
[Maelortrag filius Conalli Abbas KincuHinensis, et Scriba Killnamanachensis obift.} 

DccLXxxiv. In Gedmeter 'i' Fergii Abb. AckaidHo deg. san ngermainne san xxx W. dia 
eapscopoid. [Geometres i. e. Virgilros, Abbas Achaboensis, obrit 'nt Oermama, arnio 30 Episcopatus 
sni.] (5) 

DccLxxxix. Learbttn ban aircindeack Ciuam Boireann. Colgu ua Dtnneackda fet 
Leigkind duana mac nois^ a se do roine an scnaip chrabkaid d, [Learban albus PVaeposittcr 
generalis Monasterii Chtanve Boireann^ et Coigu o'Donogkoe Professor Cluantt mac nois, qur 
hbrum scripsit cui titulus " Scopa Devotionis" obferutrt.} Hic Coigu idem est ad qucm Al- 
euinus Epntolam scripsit editam a Du Ckesne (6y cui titulus '* Benedieto MaghHro, et pia 
** Patri Coicuy Aieuine humiiis Levita saiutem,*' Eadem Epistofct edita ab Usserio, extat id Sylloge 
Epistolanim Hyberniearum No. xviii, pag. 51, Colganus penes se habuit aliud ejus(iem Col- 
chui optBCuIum cui titulus " OraHo Coigan Sancti Sapientrs, et Prcesb^eri, et Scrtba: om» 
** iitsm Sco^WTwn."— Itemque opusculum cujus supra &. nrentio> ** Scuap-ckrabhaid.'^ (T^ 
Longe dtversus est ejusdem nominis S. Columbs Socius, qui cum eo peiiegrinatUB est ex Hibemia 
Hyonam, (8) et tertius C^/^g^fm, pariter S. Columbs Socius, CeaOachi Jiiins, qui ab utrdque d5s- 

tinguendus est. (9) 'Fuit ct quartns ejusdem aonrinis Abbas Luscanensis, qui subscripsit 

Synodo cuidom habit» in Hibemia a &. Adamnana anno 6^5, ccrjus Acta Cofganus penes se ha- 
buisse testattir,-'(l€9 quorum fivgmentum edidit Martene. (11) Haec id\eo notavi, utLectori per- 
tpicue appareat, quam varia, quamque K)cis disjuncta sint, quae ad nostrorum Annalium fidem 



^l) CoDfer Anmd. UlUm. ad anB. 751, fapra pag. 95, liamu 10. 

C2) Hodie Drogliedap qus vox derivatur a Treoid pons, cormpte Droiehid, et ctJb* Yadum— i. e.^ Vom-rtdA, qiiod> ar^ 

^meuto est errarc eoi, qui Pontei veteribus Hibemis igootos fuisse, opinati sunt. 

(3) Hodie Rathcroghaa prope Belanagariam in agro Roscommonenie. 

(4) Concordant Aimalet VUonientes ad ann. 782, pag. 111, et not. ibid. 

(5> De hoc Virgilio vidc infra Amiot. III. et Annal. Ulton. ann. 788, pag. 114i et not. ib; 

(6) Alcuini Opere Parbiis a Du Chesne, et in LefoiH^I Collectan. t. 2, p. S9t. Londixii 1774. (T) Acta 9S. pag. 579. 
(S; Adamnan 1. 1, c. 17. (9) Admimum 1. 9, c. 7, 1. 5, e. 15, et 1. 1, c. 55. fiojus vitam edidit Colgaa ad f M. 

Ab eo nomcn aceepic MiUoolgam. Prieris Vitam idem edidit ad fO. Febr. 
(tiO) Jkctapm§. 38e. itt) MairUfis Thesaur. AmeedoMr. tom. 4^initi^. 

S S 



132 ANNOTATIONES AD 8JEC. VIIT. 

coDfirmandam concurrunt. IV Magistri ad annum 799 Fothadium mcmorant Ardmachanuro, 
scriptorem, et Canonum interpretem, dequo Tigemack, ct UUonienses sl^ SLnnum 803 inquiunt.^ 
Dccciii. Ocus is ann sin ro saer cleric er la Aedh arfechty ocus arsluagh do breith Fothaidk nn 
Cannoine, [£t tunc liberavit Rex Aed Clerum Hiberniae a servitio militari, et immunitatem con- 
cessit ne in posterum ad bellandum adigercntur, idque ex sententia Fothadii Canonum iQteq>re- 
tis.] Fothadius hic rcfertur ad idem tempus, ab antiquo Scholiaste Festilogii ^ngusiani, qui Fes* 
tilogium istud ab Aengusio Colideo exaratum fuisse inquit, in Monasterio Tamlactense, prope Dub- 
linium, (1) *' anuo quo Acd VI Rcx Hibernix, cognomento Oirdnidhe, expeditionem versus Lage- 
** nia? fines suscepit, Conmacho, Lagenias Archicpiscopo, B, FothadiOy aliisque Cleri, et Populi Pro- 
*' ceribus comitantibus, quo teropore Acngus Festilogium suum Fothadio, et Fothadius suum opus 
" pro cleri immunitate conscriptum, iEngusio praesentavit." — Ab aliis de eo rescensendis, Desim 
nimium prolixus, abstineo, ut liceat quosdam monere, qui Edinburgcnsium erroribus alioquin obnoxii 
essent, Scholam Rossensem S. Fachnani, '* in qua Brendanus, Nemandi clari Poeta filius, artes 
'* liberales praelcgit," (2) et Lissntorensem, ei Ratheniensem &CsLTihago conditas, ct ImelaceMtm 
S« Albei, cujus obitum hi Annales, et Tigernach, et Innisfallenses refcrunt ad annum aerae com- 
munis 527» inter vetustas illas numerandas esse, quae non solum Hyensemp verum etiam Hyonse 
Matricem Bcnchorensem, et Derrensem^ et Dearmachanam pluribus annis, imo toto saeculo anteces- 
sere. In Vetere Provinciali Romano HoMenm appcllatur *^ sedes Episcopalis Ross Aiiithir," )n 
Arcbivis Regiis apud Usserium RossHUary^ in nostris Anualibus Ross OUithre, i.c. Ross Peregri* 
nantium, hodie Ross-Carbry, ubi etiamnum cxtat Ecclesia, 6'. Fachnani nomine insignita, queqi Ve- 
tustus Scriptor Vitae S. Mochoemogi, editae partim ab Usserio, (3) integre a Sirino, ut virvm Mpt- 
entem laudat, et habitasse inquit '' in Australi Hibemiae parte, juxta mare, in suo Monasterioy 
« ubi crevit civitas Ross Ailithn/y in qua semper manet magnum studium scholarium/^ (4>) 

Non ignoro hanc Vitam interpolatam, pluribus mcndis scatcre. — At interpolationes ipsas vetustas 
essc, demonstrat antiquitas Codicis Ardmachani laudati ab Usserio, itemque aliud exemplar cjus- 
dem Vitae, quod ex Codice pervetusto KillEenniae edidit Colganus, cujus Scriptor utitur variis phra- 
sibus, et vcrbis priscis, et modis loquendi, quae auctorem ante Danorum adventum scripsisse 
dcmonstrant. Ad omnem tollendam controversiam, sufTiciat, Adamnanwn f^jusdem Fechnmi Sa» 
pientis meminisse, (5) quem ab auctoribus prsedictis memoratum declaravi. 

Schola CluanensiSf quae, a conditore *' Cieran mac an tsaighir** (6) [Kierano filio Artificis,] Dim- 
Kieranensis sedes in veterc Provinciali Romano dicitur, (7) memoratur pariter ab Adamnano. (8) 
** Libuit visitare fratres qui in Clonensi S, Cerani caenobio commorabant, qui audito ejus accessu, 
" cum omni alacritate suum consequentes Abbatem Alitherum, S.-Columbse, quasi Angelo JM^ 
** obviam egressi, vallum Monasterii unanimiter pergunt, hymnisque, et iaudibus resonanteSf ho- 
'' norifice ad Ecclesiam perducunt, quandamquc de lignis Pyramidem, erga Sanctum deambulan- 
" tem constringentcs, a quatuor viris aquc ambulantibus, supportari fecerunt, nc videlicet 



(1) Codex BodUianut, laud, F. 95. a 600 annis exaratus. Vide War^ti Antiq. Lond. 1654, et Ci^am Acta pag. 581« 

(2) Priniord. p. 1064, et Dissert. Prslim. ubi de antiquitatc Artis Metrics inter Hibemos. 
tS) Ibid p. 907, — 910. (4) CoUectanea Sacra pag. 381, et Usser Primord. p. 907. 

(5) Adamnan de Vita Col. I. 1, c. 30, in Triade p. S45. (6) AnnaL UlUm. ad ann. 548, pag. 19. 

i7) Kotitia Episcopatuum edita ab Auberto Mirco Antwerpise 161S. (8) Adamnm 1. 1^ c. 9» ia Triade png. 5S9. 



ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 133 

^' S. Senior Columba ejusdem fratrum multitudinis constipatione molestaretur." — Denique Scholam 
RaCheniensemy prope hodiernam MuUingariam^ quae nomen accepit a MuUm Cartkaig^ [Mola S. 
Carthagi,] memorant duo exemplaria vetusta Vitas S. Carthagi, quse penes se habuit Usserius.— ^ 
In utroque Raitken Civitas appellatur, posita in medio Hibemiae, in plebe FearceaUy ubi maximum 
Monasterium asdificavit Cartkag, in quo 867 Monachi simul sub eo fioruerunt. — Usserius accurate 
notat Mockuttai eundem esse ac Cartkag, celeberrimi Ratheniensis caenobii Abbas, et postea L»- 
morensis Antistes primus, unde et Lismor ab ipso Lismor Mockuda^ et ipse a Rathenia Cartkag 
Raitken nominatur. — (1) Expulsio hujus sanctissimi viri e Rathenia, per Reges Diarmait et Biath* 
mac, refertur, in his Annalibus, et recte, ad annum 636. (2) 

Hasc sunt quae de antiquis Academiis, in his Annalibus, Saeculo VUI, memoratis, bre\itcr no- 
tanda proposui, ut veritas, quae contra hominum calliditatem saepenumero se ipsa tutetur, neque 
obteri calumnias magnitudine, nec temporum injuria, aut erroris diuturnitate opprimi patiatur. — 
Frigida ett, et iniqua nonnullonim exprobratio, qui beneficiorum immemores, Liberalium Artium 
studia nunquam in Hibernia exculta fuisse clamant, quia nulla ibi extant Artium Monumenta, 
et ipsa vestigia desiderari videntur ! (3) Periere vestigia Carthaginis in Africa, et PhGeniciim in 
Phoenicia, et Hispania. Periit ipsa lingua Punica, eaeque florentissimae Carthaginiensium Coloniae^ 
quae a freto Gaditano tendentes, usque ad Ceme^ et ad latitudinis Septentrionalis gradum 25, Occi* 
dentalia Africae litora aedificiis ornabant, ac gentem immanem, a fera, agrestique Vita, commerci- 
arum illecebris, ad cultum humaniorem deducere conantes, barbaros istos Societati civili paulatim 
appropinquare, et quodammodo mansucscere efTecerunt. (4) — '' Cette relation dPHannon^ inquit 

Montesquieu, est d'autant plus precieuse qu' elle est un monument Tunique^ et c^ est parce qu' 

elle est Pumqucy qu' elle a ^t^ regardee comme fabuleuse. Car les Romains conserverent lenr 
" haine contre les Carthaginois meme apr^ les avoir detruits. Mais ce ne fut que la victoire qui 
" d6cida s'il falloit dire " Lafoi Pvnique ou la foi RomaineJ' Des modemes ont suivi ce prfe- 
" jug^. Que sont devenucs disent ik, les villes qu' Hannon nous decrit, et dont meme du temps 
" de Pline, il ne restoit pas le moindre vestigc ? On trouve pourtant dans Scylax^ et dans Polyhe^ 
" que les Carthaginois avoient de grands etablissemens sur ces cotes. Voila les vestiges des villes 
** d'Hannon. II n' y en a point d'autrcs, parce qu' il n' y en a point d'autre8 de Carthage 
" meme." (5) 

Jam vero, quae de his civitatibus, penitus delctis, accurate tradit MontesquieUy ea ipsa, imo 
plura, et quidem certitudine longe majori, dc vetustis Hibemorum Academiis dicenda, ex dictls 
manifestum esse confido. £xtant enim earum non incerta vestigia, nec in uno, aut altero ejusdem 
gcntis scriptore, sed in CumineOy Columbano^ Adamnanoj et Aldelmoj testimoniis oculatis, omni 
exceptione majoribus, in Becta, Alcuino, Nennioy Eginkardo^ Notkero^ Erricoy et aliis, tam extemis, 
quam domesticis, quos longum essct, et supervacaneum enumerare. Nicolaus VemulauSj Belp, in 



(1) Vita Vetusta S. Carthagi, ex doobas Codicibas apud Uiserium p.910, 919,971. 

i%) Aimal. UUon. snpra pag. 46» ann. 635, «tk com. 696. Coaveoiimt InmrfaUensei ad eondem anniira. 

(3) Hume, Hisi.ofEogl. Ledvich. Catnpbd. 

(4) Campomanet Anteqnedad. Marit de Cartago con el Feriplo de Hannon Madrid, 1756, et Memoin de PAokI. 
Vo!. 26. Item Falconer on the Periplos of Hanno. 

(5) Montetpiieu Esprit des Loix, t. 2, p. 27t, edit. Geneve, 1760. 



4C 



134 ANNOTATIONE» AD SJEC. TIII. 

opere edito Lovanii anno l639» cui titalosy ^^ De propagatioae Fidei in Be^o per Sanctot ex Jft» 
*^ bemia Virofi,^' prolato istorum Virorum Catalogo, *^ Hoa, ioquit, adhuc Marlymsiiosy Beipnm 
** colit, Templin et Aris honoiat, Patronos agno9cit....Agnoscant Belg» Hibemomm is sc nMfka! 
^^ Plurcs scio ab iUa Sanctorum Insula pcodiissey led bene mereEi de orbe toto, aoa do Beigio tan* 
^*" tum voluemnt. Loquentur ecM-um merita nationes alia^," Jughsaaonet nempe, (1) Akm* 
amiiy (2) Francif (&) et Hekeiiij (4) qui iisdem, Literamm et ReHgionia aeceptm, benedeiM, 
quibus Belgae, obstricti tenentur. — Quisqnis plnra cupit, logOy ut stodiis partinm depoMtii^ Dl»- 
tertaHonem adeat Protlismnaremf neque obliviscatur, Academiamm Hibemiaft Andifafli, alia ctiam* 
num manere vestigia, praeter ea, quae ex Yctuitis scfiptorib«6 svpra raemoravi. £jitant cnifli kodie 
Ardmackf JciabOf Bangory Birr^ Chgkarf Clowardj Cloonferi, ChonwmemUy Derryf DurraWf 
Imu-Bopkin, Liemore, Ratkeny^ Rathmehigif Rou, aliaqve oppida, a BmAi, et JdamnmtOi ct ia 
Glossario nostro Topographico metnoiBta, quae esti Academiis nuac dcetituaalor, et Rerua Hu- 
manamm fragilitatis trisle spectaculum exhibeaat, antiqua taroen letinciit Tmwtnn^ et noanutta 
etiamrodccBy ac Ycstigia prisc» pietalis^ suhcujua venerandi» auspiciiB aatiquilaft Aoraexe* Scd 

Gentes Mars isle futnras 
Obraet, et popuk)» aevi venientia in orbem 
Ercpto natale fcret. Tanc ornne Latinum 
Fabula nomen erit. Gabios, Veiosque, Conunqvo 
Pulvere vix tecta», poterunt nKMistrsre rmnai» (5) 



De Artibus quibusdam Mechanicis et LiberaHbus Hibermrum. 

ANNOTATIO SECUNDA. 

AsjuAKQUAM qme h&ctenus prolata sunt, satis supm^que ostendant Hibemiam Antiquam **Rm 
'' fuisse discentimn opnlanSf vernansque,, pascuota nwnerositate lectorum/' ut ex Aldehna notavi. (6) 
SuBt tamen qui» invite cedunt veritatiy et nihil inde probari contendunt, nisi prius Columnas mar- 
moreae, et Templa, et Porticus, et Balnea, aliaque splendida auri, et aigenti, et asris» quibus Roma- 
num clarebat Imperium monumenta producantur! (7) Quidni inquiunt, cum Hibernensis quidam 
8. Malachiae Ardmachano^ Oratorium lapideum, contra Patrice consuetudinem extraenti» rei novt- 
iatem opposuerit, exclamans, '' Scoti sumus non Galli.'' — Procul dubio, hatc tradit, Saeculo 12, 
S. Bcmardus, Sed qui inde deducunt, nullum extare in Hibcraia opeiis Lapidei vestigium vetus» 
nbi quod barbaris panis tribucndum sit, et qui, ex praemissis tam erroneisy Artium Liberalium, ac 
Mcchanicarum initiay in Hibernia^ ab iisdem Barbaris repetenda esse proclamant, graviter crrare, 
et historicae 6dci belium inferre censcndi sunt ; Primi quidem, quia opera lapidea passim in 
nostris Annalibus, ante Danorum ingressura, memorantur ; Secundi, quia, etiamsi non memora- 



( 1 ) Aldebni Epitt. ad Sahfridf Bed^ pAtiuo, AIcum» et CamlMn. C<> Goldastm Ku. AkowQ» pmm» 

(3) MabilUm passim. (4) Goldatt, et MabUhn» Annales, et Acta paium. 

<,&) huem, 1. 7, Slairir, 1658, p. aS5. (6) Ald&d8».supra. Aaoot. L pa^ lf7« ua. 

(7) Hume, CampheU Stnctnres, &c. Ledwich. 



ANNOTATIONE8 AD S^C. Vlir/ " 135 

rentury nemo tamen, qui LogicaB Artis nidimentis vel tantillum imbutus est, deducet nunquam 
Mtitisse, quod hodie desideratur. Exhibeant stpientes isti vestigia Ecclesiarum Numidiae, Mau- 
ritaniae, et Tingitanae, quarum nec umbra manet, quamvis 4, 5, et 6 Sasculis ita claruerint, ut 
Concilium celebratum fuerit Cirtce anno 303, e cujus caetu, Episcapi septuaginta Carthagine con- 
venerunt anno 306. Rursus in Synodo Donatistarum, ^irt a Catholicis secessemntf Episcopi 270 
Carthagine convenere anno 308, et aliud Concilium ibidem anno 419 celebratum est, in quo Ept^- 
eopi CathoUd Africtm 217 congregati subscripeenint. (1) Nequeunt haec in dubium ulla arte revo- 
cari, et tamen nec Cirtct vestigia manent, nec Carthaginis ! Deinde, S. Bemardus tribus ei am- 
pkus sacuUs floruit, postquam Dani veterem Hibemiam tantis cladibus affecere, ut ipso Giraldo 
tostante, ** Nova in JloreiUissimam Insulam invecta fiierit barbaries.'' £x his Annalibus plane con* 
stat abanno 811, usque ad 1014, quo Dani demum a Rege Briano penitus profligati fuere, vix 
transiisse annum, quo non fuerit inter utramque gentem sanguinosissime dimicatum, vix evasisse 
urbem, vel Ecclesiam quam non funditus everterunt, nec tam horrendum fuisse Africae 6agelluni 
Oenserici, quam Hiberniv Turgesii. — Fatcor equidem e lapide cdificare, tam Hibemis, quafft 
** BritonHfUSf moremfuisse insolihm*' (2) Conchubranus in Vita Monennae, inquit, — " Ecclesiatt 
^ in ejus Monasterio t tabulis dedolatis constructam, juxta morem Scotticerum gentium, quta 
*' raacerias non soknt lacere." — At, quod mos «dificandi e lapide fuerit insolitus, non ideo sequiCuf 
faisse inusitatum, multo minus ignotum. Ecclesia lapideaad Cendidam casam, hodie Wiehern iii 
Gallovidia, in ipso Hibemie conspectu, a Niniano cdificata memoratur anno 412. (3) Extat apud 
Hlbemos ejusdem Niniani Vita vetusta, memorata ab Usserio pag. 1059, in qua candidam Casan» 
deseruisse, atque, ut discipulorum quieti consuleret, Hibemiam petiisse, et in loco amieno Churin^ 
C^ncTf cenotHO magno constracto, M obiise narratur. Annales Ultooienses ** OsttMm OratorH 
** Lapidei m ArdmackeT mef^orant ad annum 788. (4) Giraldus ipse pro antiquisMmis habet, e 
primievis, et, ex popuU traditione, antequam lacus £rae formaretur extantibas, turres illes orbicth» 
leres, et arctas, qUK ab imo ad summum, usque ad 130 pedura altitudinera, e lapide Conciso, 
in variis Hibemis partibus, mira arte constracte conspiciuntur. (5)^** Piscatores aqu« ilUus 
^ turres Ecclesiastieas [i. e. nunc pro Ecclesiastieis habitas] quc, mare ptitriOf aretas sunt et alt«, 
^ nec non et rotundas, sub undis manifeste, sereno tempore conspiciuttt^(6) Plurima opera li^dea 
vetustissima nemorantMrin Glots rio nostro Topogmphico, neque rationi consentaneum csset 
asserere, Hibemoe qui, sieeulo VH, et VHI, Ecclesias lapideas in exteris Regionibus condidere, uti 
infra patebit de Virgilio Salsiburgpnse, istam artem prorsus ignorasse in sua. Fidem Christianam 
in Jnsulis Britannicis, ab antiquo praedicatam fuisse, narrat S. Chrisostomus, qui Ecclcsias in ipsis 
JvndataSy et Aitaria erecta testatur. (7) Idquc patet ex dictis de Celestio^ in nota ad annum 7B6y (8) 



(1) Vide Codicem Canenvm Ecelnim Afrieanti edham a JmtUUot Pariaiit aaiio 1694» ciVQ» cdtdit vetoitiwiiiaw 

exemplarj Secnlo VI Diofiyfiuf Exignut, 

(S> Btd. 1. S, c. 4f et S5, et Uaimedtwr. de 0«ft. Fontif. Aagpor. 1. 3. 

(8) Btd. 1. % c. 4. Maimuhur. de Gest. Pontif. 1. 3, Script poitBed. Frmolarti 1601, ptf . S7f. 

(4) AnnaU UUon, pag. 113. (5) AnnaL Uttmt. not. ad aiio. 617^ sopfa pa§. 40. 

(6) Giraldi Topofr. DaH, 3, e. 9, apnd Gratiaouai Imciub p. %St, 

(7) S. J. Chri$ott. in opere quod Christua tit Daos» tOB. 6» edit Sa? iliea» p. 635» et itatani ia Bom 18, ia Xpist. 9k 
ad CoriDtb. c. IS. (bj Annal. UlUm. pag.97. 



136 ANNOTATIONES AD S^C. VIII. 

et ex Pro^cro Aquitanico dicente '' ad Scotos in Christum crcdentes, ordinatur a Papa Celestiiio 
^* Palladius, et primus Episcopus mittitur." (1) Itemque ex ipsius S. Patricii Confessione edtta » 
VVaraeo, (2) et exTcrtulIiano dicente '^ Britannorum inacccssa Romanis loca Christo subdita,'* (3)- 
quse verba ad Fliberniam referenda essc doctissimi Viri arbitrantur, cum Tertulliani temporibus, Se* 
verus, anno Domini 208, ^^Maatarum^ ct Calcdoniorumjincs^ ad cxtrcmam usque Britannug paHem^ 
testantibus Herodione, et Dione, pcnetravit. Jam vero, pace reddita Ecclesiisa Constantiiio^ 
Altaria universaliter e lapide constructa fuisse, multiplici argumento demonstrant doctis&imi Virii 
Bona, Martene, Bingham, et Durandus. Pleriquc Scriptores conveniunt, ipsius Constantiui tem- 
poribus, a Silvestro statutum fuisse, ut Altaria non nisi lapidca essent. Concilium Epaonense, anna 
517» statuit uC " Altaria, nisi sint iapideaj infusionc Chrismatis non sacrentur." (4) Gregoriua 
Nyssenus, qui eodem sxculo floruit quo Sylvester, altaria lapidea fuisse declarat. (5) Talis ermt 
praxis universalis, et tam constans in Occidentc, ut urgente Persccutione, cum Altaria lapidea lia- 
beri non possent, statutum fuerit, ut saltem absque lapide polito, consecrato, cui calix et hostia im- 
ponerentur, sacra Mysteria non deberent celebrari. (6) Neque licet usquc hodie in tota Occidente, 
nisi super Altare lapideum consecratum, aut saltcm super Petram consecratam Missam celebrare. 
Jam vero nemo inficias ibit has vetustissimas leges Antiquis Hibernis non ignotas fuisse, prsesertim 
si perpendat Jntonium Yepcz^ qui in Antiquitatibus Moimsticis indagandn plurimum laboravit, 
plane asserere Monasterium Benchorense in Hibernia, ex quo SS. Columba, Columbanus, ct 
Gallus prodiere, <^ esse unum e majoribus quae nostra sacra Religio habuit, vel etiam sicuti credo^ 
'* maximum omnium quce in Europa tota condita fuerunly et in Occidente aliud nec majus, nec 
'' parfuisse, legendo comperi." (7) — At demus Hibemis fuisse vuoii/tfm, operalapidea construere^ 
indene sequeretur Artcs ignorasse Mechanicas aut Liberales ? Quot opera e ligno construuntur 
quae, e contra, istarum Artium miram perfectionem evincunt ? Quis nescit Navium immensam mo-* 
lem, ipsasue antiquorum Machinas, e ligno constructas, quibus Arces lapideas munitissimse dejicie* 
bantur ? £t quidem morem Hibemorum e l^o levigato construendi, elegantem fuisse, testatur 
Scriptor ipse elegantissimus saeculi 12, vere eloquens, et aureus S. Beroardus. ^' Oratorium a 
** S, Malachia consumatum fuit, de Ugnis quidem Uvigatis, sed apte, firmiterque contextum, opp* 
*' Scoticwn pulchrum satisJXS) Beda, Ecclesiam memorans quam Finanus Xindis&rniaey more Hiber« 
nico, asdificavit auno 635, eam describit tam firmiter compactam, de robore secto^ ut postea £ad<^ 
bertus, sextus a Finano Episcopus, '* totam istam Ecclesiam, hoc est et tectumi et ipsos quoque 
'* parietes, plumbi laminis curaverit operire/' (9) 



(1) PTOiperi Chron. ab Amoldo Fontaco edit. et ab Henr. Canisio tom. 1. Antiq. Lcct. ex Codice Aagnstano. Item 

Tom. 1. JR«r. Fraociear. ab Andr, du Chetne, pag.SOS, et apud Bed. Hiat. 1. 1, c. 15. 

(i) Oputada Londini 1656, pag. 19, «0. 

(S) Tertul, adr. Jodcoa, c. 7.— Scripnt RomK anno fOl. 

(4) La*6« Concil. tom. 4, Paria, 1671, pag. 1.579, et tom. 1, pag. 541. 

(5) Greg. Nyuen, Orat. de Chrirt. Bapt. fioiui Rcr. Litnrg. 1. 1, c. «0, p. «94, 5, edit. Cokmi» 1674. Marfeiie d« 
Antiq. Eccl. Kitlb. 1. 1, 1. 1, c. 3, art. 6. 

(6) Caroli Magni Capitularia I. 6, c. 101, et S05, ct. 1. 7, c. SSO. 

(7) Yepet Monast. Bened. 1. 1, cent. 1, anno 556, in Vita S. Colwnb^, c. 5, et in Vita S. Gottt» c. t* 

(8) S. Beroard in Viu S. MalacbiaB. (9) Bed. 1, 3, c. 25, pag. 191. 



i( 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. .137 

Cogitosus Ecclesiam Kildarensem, a mille, ducentis, et amplius annis, his verbis pulchre descrip* 
sit c. 35, *^ Episcopi Conlaeth, et S. Brigidae corpora, a dextris, et a sinistris altaris decorati, in 
^ monumentis posita ornatis, vario cultu auri, et ai^enti, et gemmarum, et pretiosi lapidis, atque 
" coronis aureis, et ai^enteis, desuper pendentibus, requiescunt. Ecclesia namque, solo spatiosa, et 
** in altum minaci proceritate porrecta, ac decorata pictU tabuliSf tria intrinsecus habens oratorii^ 
'* ampla, et divisa parietibus tabulatis, sub uno culmine majoris domus, in qua unus paries deco- 
** xatus, et imaginibus depictus, ac linteaminibus textus per latitudinem, in Orientali Ecclesiae 
** parte, a pariete ad alterum parietem Ecclesiae se tetendit, qui in suis extremitatibus duo habet 
*' ostia, et per unum ostium in dextra parte positum, intrant in Sanctuarium ad altare, Summus 
Pontifex cum sua regulari Schola, et qui sacris sunt deputati ministeriis, sacra et Dominica 
immolarc sacrificia, et per alterum ostium, in sinistra parte parietis supradicti et transversi po- 
** situm,Abbatissa cum suis puellis, et viduis fidelibus, tantum intrant, ut convivio corporis et san- 
** guinis fruantur J.Christi. Alius vero paries, pavimentum domus in duasaequales dividens partes, 
" a parte Orientali, usque ad transversum in latitudine parietem, cxtensus est, et hsec tenet Ec- 
** clesia in se multas fenestras, et unam in latere dextero omatam portam, per quam Virginum, 
^' et fidelium foeminarum congregatio intrare solet, et sic in una Basilica maxima, populus 
^' grandis in ordine, et gradibus, et sexu, et locis diversis, interjectis inter sc parietibus, divcrso 
** ordine, et uno animo, Dom. Omnipotentem orant."(I) 

H£C ECCLESI£ KILDARENSIS DESCRIPTIO QUAM Slt ANTIQUA. 

Non ignoro Cogitosi Opus a quibusdam recentioribus respui, ut postcrioris sevi figmenlum. (2) 
At ccrte nulla alia de causa, nisi quia haec Ecclesiae Kildarensis descriptio, posteriora sxcula ipsis 
redolere videtur! Non ita tamen doctissimo Vossio visum est, qui Cogitosi opus, a Canisio edituni, 
vaide antiquum esscy asserere non dubitavit. '* Quidquid est, inquit, valde antiquum cssc Scriptorem, 
ex non uno loco colligitur." (3) — Eadcm tradunt Possevinus in Apparatu Sacro, JFaraus in libro 
de Scriptoribus Hibernicis, Nicholsonius in Bibliotheca, (4) Messingham, Colgan, et alii, qui om- 
nia Opera vctusla, a pari rcspuenda fore intellexerunt, si inordinata ista damnandi libido, Saniorcc 
Critices terminis, et rcgulis cohiberi recusaret, vel ex tam levi semidoctorum oonjectura, auc- 
toritas Vetustorum rejicienda censeretur. — Procul dubio, si Cogitosus Kiidarcnsis Ecciesia; fcnes- 
tras, vitro cancellatas fuissc jactitasset, historica tum exhiberetur ratio, cur opus istud non anto 
Sseculi VIII initium scriptum fuisse dicercmus, Beda enim plane inquit Bencdictum Biscop, Gal- 
lias petentem anno 67(>> Csementarios, qui lapideam Elcclcsiam, juxta Romanorum morem faccrent, 
reduxisse, et '* intra unius anni circulum, Missarum inibi solemnia celebrari videres, ct proxi- 
** mante ad perfectum opere, misit Legatarios Galliam, qui vitri faciores, Artifices videlicct 



(1) Cogitoii de Vita S. Brigids cdit. CaniMi Antiq. Lect. t. y, pag. 625, ct intcgrias apud Colgan in Triade. 
{%) Ledwich Antiqoities. (3) J. Cherardi Voitii de Historicis Latinis \.3, pag. 694, vel pag. 699, edit. 1651. 

(4) Wariti de Script. Uib. 1. 1, c. %, et in Harrisii cditione Dublin 1746> pag. 14. NichoUQnii Iri&h Hist. Library 
etColganpag.518. 

T 



158 ANNOTATIONES AD SJEC TITI. 

^* Britamiis eatenus incognitos, bA cancellamlas Ecclesiae fenestras addacererlt, et vmmastf et 
** An^onim ex co gentem bujusmo^i artificium nosse, ac discere fecevunt.^ •(!) 

At cum nulla talis in Cogitoswny HistoHca argum^ntatio posdit ullatemis vetorqiHiiy «et Blhmde 
constet opus ejus esse tkilde antiquum^ Sinant paultilnm Sapicntes isti, qui se Hibernto AiitMpiariais 
-appellant, et tamen, in ipso Itmine titubantes, S. Patricium unquam es^hissenegantyietlPatronum 
esse imaginarium, tanquam Martcm, aut Venerem, profane nimium,'et irrevercftiier praedieare non 
erubescurit, (2) Sinant inquam Doctores isti, ut, absque validissimis TationibusatlfBersantibus, licetft» 
omni «eposito livorc, cfrcumspecte, et verecunde asserere, defssedata quibus'Cogft08i opuspotft- 
erioris a^vi figtnentum esse censeamus. Videant in Dissertatione PmHminari^ quam egregiey et la- 
borio^e cxcutierint, in judicio ferendo dc S. Patricio, cujus Apostolatinn, argumentis nulla invidia 
delendis, genuinum demonstravimus. Perpendant quam prona sit mens Humana, de^reritatibas 
quseipsiodio sunt, cuilibet vixdpparenti dubio, statim patrocinari, et si peculiaris^nonadefltt dubi- 
tandi ratio, alias quasdam universales, anxie e longinquo exquircre, qus ad amb^ndom de ommbus 
necessario conducunt. Sinant ut eorum methodum puerilem, ex ai^mento merenegatvDO^ de 
rebus vetustis dogmatice dccemendi, prorsus rejiciamus, necesse est enim, ne negatixn specie deci- 
piamur, non solum singulos evolvisse scriptores, ex quorum silentiotale argumentum eruitur, verum 
etiam per quam certissimos esse, nullum istius avi auctorem desiderari, Contingere enim potuit, 
quemadmodum ex Bibliothcca Photii^ et ex Demonstratione Evangelica Emsebii, 'frequenter con- 
tigisse scimus, auctorem, cujus Scripta ad nos minime pervenerunt, rei alicujus mentionem fecisse» 
quas tamen a cxteris fuerit prastermissum. — Certi simus oportet, nihil de iis, quse in re de qua 
agitur cvenerunt, scriptorum qui supersunt solertiam, scopum, aut memoriam potuisse prsterir^ 
et utrum neccssarium habuerint rem istam, lippis, atque tonsoribus notam, memorare. 

DE ARTE PINOBNDI ANTIQUITUS SXCULTA IN HIBSRKIA. 

At, inquiunt quidam reccntiores, — Cogitosus tabulas pictas memorat in Ecclesia Kildar- 
ense ! — Esto, et quid indc ? Ecclesias vetustas non solum sxculo sexto, quo floruit Cqgitosus» 
sed ct quinto, et quarto, imo et tertio, Imaginibus, et parictibus, et tabulis pictis decoratas 
fuisse, tot scriptorum antiquissimonim testimoniis, tot Conciliorum gestis, tot Iconoclastanim 
tumultibus, et vastationibus manifestum est, ut in re tam patente immorari refugiat animus. — ; 
De imaginibus in Ecclesiis vetustis depingi solitis, locupletissimi sunttestes SS. Paulinus y AugustinuSf 
Basiliusy Gregorius Nyssenus, Prudentius^ Venantius Fortunatus, aliique plures tam Occidentales» 
quam Orientales, quos enumerat Scriptor Hibemensis DungaUuSy Caroli Magni coaevus, Binghamf 
l^amachiusf et Bosius in Roma subterranea. (3) Beda narrat de Benedicto Biscop, quod bis redierit 
a Roma, onustus magna sacrorum voluminum Copia, et sanCtarum Imaginum Picturis, ad omandam 
Ecclesiam^ quae concordiam Veteris et Novi Testamenti, concinno artificio in parietibus exhibebant. 
Una, Isaacum ligna portantem quibus immolaretur, et e regione Christum crucem portantem, aliae 



(1) Btd, Hist. Abbatam edit. Cantabr. p. 295. (S) Ledwich Antiqaitiea, p. 368t, et 373. 

(3) Bingham Antiq. of tbe Christian Cborcb, London^ fol* 1726, pag. 321. 



ANNOTATIONES AD 8JEC* YIH. 139 

dtt0 Serpenten in eren&o a Mose erectuBi, et Cknstum in Cnice sublatum, alia& B. V. Marianci» 
et ApoetoloSy et Evangelicam Historiam, et visiones Apocaiypsis repnesentabant, quatenus in» 
trantes Ecclesiamy omnes, etiam literarum ignari, vel incarnationis gratiam, vel extremi discrvme^ 
^aminis, quasi coram oculis kabentes, districtius se ipsi examinare meminissent (1) 

Quod attlnet ad usum partium EcclesisBy a Cogitoso memoratura» eadem tradit Philo de 
fissenis A^xandrinis» quos Hieronymus Christianos fuissc affirmat. Eadem dilucidius apud 
Clementem leguntur de omnibus Cbristianis, Sacerdotes ^empe a populo» et viros a mulieribus 
fuisse distinctos. S. Ambrosius meminit loci in Ecclesiis separati tabulis, ubi Virgines seperatas 
orarent, et Procopius duplices Porticus fieri solitas ostendit, quarum altera foeminas, viros altera ca- 
peie destinabatur. Ei^o si Cogitosus respuendus sit, ut posterioris xvi Scriptor, quia tabulas pictas, 
et Ecclesiae divisiones memorat, a pari rejiciendi enint Beda, Augustinus, Eusebius, Monumenta 
Vaticana, Bosii Roma subterranca, et omnes quos supra memoravi. (2) De arte pingendi cxculta 
in Hibernia, clare constat ex dictis dc Vetustis Hibernorum Codicibus, in Dissertatione Prd' 
iiminari, et ex ^thelKolphi Epistola roetrica, Ecgbertho Praesbytero inscripta, in qua, narrata pere- 
grinatione Eanmundi ad visendum Ecberthum, in finibus Scotorumy in Insula sacra degcntem^ 
postea Ultanum Hibemensem laudat, ex eo quod scriptorf et Pictor Hbrorum erat optimus, (3) 

£x quibus est Ultan, pracclaro nomine dictus 

Presbyter. Iste fuit Scottorum gente beatus, 

Comptis qui potuit notis omare libeiios. 
Deindc -^dfridum, primum suum Pneceptorcm in Hibemia fuisse testatur, 

Aspiciens faciem, dudum de Hibemia notam, 

Noscere promerui, camali nomine dictus 

iEdfridus illc fuit, primis mihi doctor in annis. 
De Ultano hoc Harpsfeldus inquit — " UltanuSy qui poiite, atque concinne^ libros sacros exscribere 

4oiebat." (4) De eodem ngit Menardus in notis ad Martyrologium Benedictinuro, Aug. viii. 

Porro intcr vencrandas Ecclesiae Kildarensis antiquitates, quas Giraidus Sa^culo XH se vidisse testa- 
tur» sacro quodam honore eminebat IV Evangeliorom Codex, qui S. Brigidce iiber dicebatur, in 
cujus roargine figune Mysticae, et Iroagines sacrae, coloribus miniatis depictae erant, et characteres 
tanta elegantia descriptae, ac Literae initiales formis tam venustis ornatae, ut <* nec /Ipeilts ipse 
similia efficere posset, et mahu putius non mortali eflbrmatae, ac depictae vidercntur." (5) 



^rm^rmnrT IM i " ! w i- '" y.uiA>A «■■ .-^ — ~. : . 



(1) BeAm Hijt. Abbatum» &c. edk. Caalibr. pttg. t95, et t97, et ia Hitt. Eccl. 1. 4, c. 18, p.~cnm qnibiis confer Bu 
'httM Antiqoities, ibid. pag. 5f 1. 

(S) Bingham Antiqoitief of tRe Chr. Chnrcb, p. »4, t95. Qui doctiors cupinnt, consolant Mamaddum, gente 
QtmWp ciyjii prpfanfian^ ervditionem Uodi^ ip*^ Gi66ofi. Decline and FaJI, &c. 

(3) £4U» a l^an4o« (>>UecfjaQea, t. %, p. i^, 

(4) Harjufeld Hist. c. 14, p. 177. Ipy^ngiieiidai estab UUano fratre Furteifde quo Beda 1. 3, c 19, et not ad ann. 

C60, •upra p. $4, itf^pqve nb Ultfm'» d.« q«o *"PW *""• ?^' P* ^* 

(5) Girald. Topogr. Pist. ?u# ^ in IJ[U)craia £ipogi\ata edit. UpUfnthe^d Chipnicles, tom. 1. Tbe Irish llbtohe hy 
Giraldos Cambrensis, pag. 54, col. 1, Lood. folio, 1587. 

T « 



140 ANNOTATIONE8 AD 8JEC. VIII. 

BedOf in Vita S. Felicis, quam ex metricoopere S. Paulini in prosam transtulit, inquity Paulinma 
Ecclesiam S. Fclicis tribus annis perfecisse, et in picturis, atque omni omatu suo, debito fine con- 
clusity anno 400-410. (1) Doctissimus Smith^ in nota ad hunc locum, inquit, Paulinum qoo- 
tannis S.Fclicis natalem, Natalicio carminc celebrare solitumy quorum carminum extant decem 
integra. " Dungallus enim, vetustus scriptor [Hibernensis,] (2) qui ante annos 800 vixit, S. CradSy 
*' Reliquiarumque, et Imaginum cultum, advcrsus Claudii Taurinensis seutentias propugpaiWy xw 
'' cnumcrat Natales a Paulino cantatos, et fragmenta ex iis, qui hactenus ignoti eraut, prododt.'' 

DE VETKRUM HIBERNORUM KAVI6IIS. 

Quod si vetusta Hibernorum monumenta respuenda sunt, quia Artes istas meraorant, cur 
non rejiciendus erit Giraldus, quo teste, habuerunt texiores, sartores, tinctores, fuUones, qui 
Caputios, Phalingas, ct Tunicas facerent, quarum usum S. Bernardus in Hibernia invaluisse 
dcclarat ? Quis Hibernorum jacula, et lanceas, cuspidesferrcaSf a Giraldo paritcr memoratas, quit 
'^ Sccurcs optime chalyhcUas, qua: cataphractariorum loricas uno ictu perscinderent" quis inquam 
ista, tanta solcrtia cudebat, nisi Fabri fcrrarii adfiiisscnt, qui arma, ad tot bella in his Annalibus 
mcmorata, suppeditare solebant ? — Fabros ferrarios expressis vcrbis memorat AdamnanuSy (3) 
corumque opcra mcchanica frequenter. — '* Goreus, fortissimus omnium illius statis virorum, casa» 
sub navi rescdens, cultello proprio, cristUiam de astili eradebat," (4) ubi per cristiliam^ cris- 
tam, seu cuspidem hastae intelligit. V oste& pugionem ferreum a S. Coiumba benedictum, et ferrum 
calore ignis resolutum, (5) et gladios passim, et aquam ad SS. Comgellum et Columbam, prope 
munitionem Cethimi in Ultonia, in ceneo vasculo allatam, (6) et naves Hibernicas, easque non 
parvae molis designat, ** terras longinquas in Oceano explorantes, quae post iongos circuitus per 
infinitum Oceanum, Orcadas devenerunty Cormaco nepote Lethani ducente, cujus uavisa^emf, ue» 
c temn conspectu, tertia navigatione in Oceano mari, per quatuordecim cutei temporis dieSy totidem^ 
que noctes, plenis velis^ austro flante vento, ad septentrionalis plagam casli, directo excurreret cursu, 
cujusmodi navigatio ultra humani excursus modum, et inremeabilis videbatur/^ (7) Distinguit 
insuper scapham, et naviculam, a nave, et navis carinam^ latera^ puppimque, et proramf et 
tectum peUiceumy (8) imo et sentinamy — *' totum namque vas uavb valde concussumy magnis unda- 
*' rum cumulis fortiter feriebatur, grandi undique insisteute ventorum tempestate. Nautse tum. 
'' forte sancto, sentinam cum illis exhaurire conantif &cc," (9) — Nescio quidem utram gentes alia 
Occidentalis, vel Septentrionalis Europae, certiora, aut vetustiora in medium proferre possint 
documenta, quibus navium suarum moles, aut tam longinqua navigatio a terra^ possit exhiberi» 
Neque dubitandum est quin his, Cormaci^ et alioram Hibernensium Saeculi VI expeditionibuSt 



(1) Bedti de Vita S. FelicU edit. CanUbr. pag. 468. Confer Auwnu £p. 25. ad PattZtfiti», Varior. ilmttelod. 1671« 

oot. 41, p. 697, MuraiQrii Dissert. 9, p. 816, 10, p. 817, 15» p. 8S5. Ejasdem AneedoUt BtUi»fft«cc iiaibrotUMi et 

Pauitnt opera, edit. Maffei, Veron«, 1736. (2) Vide infra AniwU III. 

(3) Adamnan 1. 3, c. 9, p. 365. (4) Ibid. 1. 1, c. 47, p. 349. (5) Ibid. 1. f, c. t9, p,35r, 

(6) Ibid. 1. 1, c. 49, p. 349. (7h Ibid. 1. f, c. 42, pag. 361. (8) Ibid. pitg. 362. 

C9) Ibid. 1. %, c. If , pag. 353. 



tt 
tt 



ANNOTATIONES AD 8JEC. VIII. 141 

Islandia fuerit explorata, cum Jmgrymus JonaSy in Historia Islandias, ex vetustis vestigiis colligat 
«— ^' Nautas, nescio quos, Islandis litora aliquando attigisse, quorum nolaSf cruces ligneaSj alia* 
** que opere, et arte Irlandicay et Britannica facta, depnehendit Ingulfus, unde verisimile est 
•* Piscktores Iiiandos, vel Scotos, ut et hodie Anglos, juxta Islandiam piscari solitos, in terram 
^ descendisse, atque ita Christianse religionis utensilia reliquisse. £tenim Irlandi jam tum Chris* 
'* tianismo imbuti erant/' (1) Idem tradit, Ernulphum Hibernensem, circa medium saeculi 
noni, cum pia concivium suorum turma, ad ultimum orbis angulum Tulem se contulisse, ut 
Christi fidem, olim inibi a suis gentilibus seminatam^ denuo recuscitaret, aedemque sacram S, Co» 
hmba: excitasse, quae usque hodie nomcn retinet. — ^' Helgo^ inquit, cognomento Biola, Baronibus 
** Norwegicis oriundus, Ethnicae Religioni rn Islandia parum favit, Irlandum namque hominem, 
*' Christianum exulem in viciniam recepit, Ernulphum nominc, cum familiis, nec solum recepit, 
sed et aedem Divo Columbo sacram extruerc permisit in viUa EUiuherg, Ejusdem quoque 
Provinicas (Irlandias) juvenis quidam, Buo dictus, sacratissimum ilkid humanarum Victimarum 
" fanum, et Deos universos incendio delevit." (2) 

His Arngrymii fragmentis favent, quae traduntur in Vita AWei Imelacensisy apud Usserium. 
** S. Albeus volens fugere homiiies, ad Insulam Tule, in Oceano positam, navigare decrevit, sed 
*' nutu Dei, O^gus Rex Cassil hoc prohibuit. (3) Tunc S. Albeus viginti duos viros in exilium 
'' supra mare misit.'' Loco xxii, substituendos esse xxiv, notavit ex alio Codice Colganus, (4*) 
neque videtur haec Missionaria cohors, alia esse ab illa xxiv discipulorum S. Albei, quam S^ Bren- 
danus, tempore suae septennalis per Oceanun» navigationis, in quadam Oceani Insula reperit, 
vitam ducentem plane Angelicam, uti coustat ex octo, vel novem, diversis Codicibus Vitae Ve- 
tustae S. Brendani Ciuanfertensis, Findlogae filii, quos penes se habuit Colganu», (5) et ex decimo 
in Bibliotheca Cottoniana, (6) in quorum* singulis, eadem vetusta narratio conseryatur. Jam vero 
Brendanus iste, condito Monasterio Cluanfertense, a?ne communis anno 564, (7) obiit anno 

ejusdem aerae 577* (8) Haec omnia simul perpensa, nuUum, de Hibemorum vetustis naviga- 

tionibus, ambigendi locum relinqnunt. Quod si relinquerent, omne tamen dubium tolleret JonaSf 
S. Columbani aequalis, qui, de Columbani reditu in Patriam agens, inquit, eum, cum comitibusi 
*' et omni supellectili, nempe centum modib vini, ducentisque frumenti, sed et bracis centum 
" modiis, ac promiscue aliis centum modiis, navem, quae finibus Hibernioe, e Nannetensi urbe, 
" Scotorum commercia vehens, redditura erat, conscendere jussum." (9) Haec verba navenir 



Cl) Landnama bok, opus IsUuidicum anni 1064, edit. Haimi«, 1774, et Amgrymut Jonat in Historia Islandis c. ft, 

Amftelodami, 1643. Coufer ejiudem Rer. Idandicar. Ubros trct, Haunie 1530. DiBcipolus erat is Aitronomi Tycha 

Brahe. Sir Joteph Bankt*t Letters on Iceland. 

(t) Landnama Bok et Ltttert on Iceland, by Joseph Banks, &c. Dublin« 1780, pag, 59, 60. 

CS) Rex bic MomonisB memoratur in his Annalibus, ad ann. 489, pag. 8. 

(4) In Actis pag. 241. (5) Ibid. pag. 24t, not. 6. 

(6) Vide Bibliothecam nostram Hibemico. Cott^m. Tiberins £. 1. MS. in Stoweute. 

C7) Annal, UWm. sapra pag. 24. (8) Annal. UUon. p. 28. 

(9) Jonat in Vita ColumbsB c 21 et 22, in CoUectaneis Sacris pag. 235 et 236, et apud Du Cange in Glossvio voce 

JBrace» 



143 ANNOTATIONES AD 8JEC« YIII. 

non parvae molis indicare manifestum est. — Brace grani ftpecies erat, ex quo cerevisia effide^ 
batur, testantibus Eginhardo, et Du Cange, qui ad haec tpsa Jon» verba^ in Gloftsario appeHat» 
FrotnUy sseculox, naves Mercantiles Hibernorum a Bellicis distinguit — ** intumuscebaat ukrm 
^^ modum fluctus maris, prohibentes navea beUicas^ ne ad iuvicem convenire potuissent." (1) Hi 
etiam Annales classea ex Hibemia, expeditiones transmarinas suscipientes, et Albaniam niiHcii^ 
ac redeunteSy nauA^a etiam, et decertationes maritimas, et varias Doctorum in extera Ragna 
profectiones, saepissime ennarrant, (2) neqoe potest de eorura veracitate dubium exoriri, cnai. 
Tacitus ipse Hibemiam, his verbis graphice describat — ^* Ingenia, cultusque hominum haud lMd« 
** tum a Britannia differunt, mclius aditus, portusque per commercia, et negotiatores cogDitL'' (3) 
Post Tacitum, Ptolomttus Alexandrmus non solum ora maritima, verum et civitates iBtemas» d 
flumina, et lacus, miro acumine distinguit, et Senani fluvii nomen, ortum, et cursum, per ipBat 
mediterraneas Insulae regioncs, tam accurate describit, ut non nisi ab iis mercatoribosy quos 
morat Tacitus, qui non solum oras, verum etiam civitates internas, diuturao usu, et frequentia 
noscebant, ista describere, vel intelligere potuissct, ut alibi, ct ex iiistituto, satis superque de* 
monstravi. (4) Eadem confirmantur ab aliis, a quibus enumerandis afattineo, iUud solum notaos 
imprassentiarum, Giraldum ipsum non obscura de Hibernomm commerciit indicia exhibere, uhi 
inquit — '^ Ad Hibernos Pictaviam copiose vina transmisbse, eique animalium coria, et pecudunii 
** fcrammque tergora, Hibemia non ingrataremittit." (5) 

Non ignoro in usu fuisse apud Hibernos, aliquando in Scaphis vimineis navigare, crudo corio con» 
tectis, qualibus usque hodie in oris Hibemi» Occidentalibus utuntur. Gildas de Hibernonim 
irmptione in Britanniam anno 431, Imperante Thcodosio, inquit — '' Emergunt certatim de cmrru* 
cis [Hibernice Corack^ quibus sunt trans Scythicam vallem evecti, tetri Scotomm, Pktorumque 
Greges. (6) Claudiamts inter Stilichonis laudes, non minimam decantat, quod Hiberaos Britanniam 
ras^ntes fugaverit, " Totam cum Scotus Jemen movit, — Et infesto spumavit remige Tethys." (7) 
Coriaceis navigiisusos fiiisse Britannos, tradunt Csesar, (8) Plinius, (9) Festus Avienus, (10) idque 
deSaxonis tradit Sidonius,(l 1) neque diversa fuisse videtur Cymba, in qua« tres Hiberai, Dw^iamUf 
Macbetkus, et Mac GulmuneuSf ArtibusfrondenSy litera doctuSy Magister isuigm Scaiorumt (12) ex 
Hibemia, ad Regeih Alfredum, Solitariam vitam^a Danomm vastationibus liboraniy Sttb^us auspiciis 



(1) Probia de Vita Patr. c. 38, in Triad p. 61, scripsit anno 920, in Hibernia. Vidc Baronium in notia ad Martjrol. 
17 Martii, ct Untr. p. 812, 817, cam Cdgani notis in Trmde pag. 64 not. ult. 

(2) Annal. Utton. ann. 697, 718, et notasibid. 

<S) Tnciti de Vita Agricole edit. Ehivir Lugduni BaUv. 1640, pag. 672. 

<4) Ptolm^i Alexandrini Gcographia ex Codice MS. Pra&stanttbimo PaUtino edit. Bfrtti. et BisMrtat. de 1Mi$. 

Ethnicomm Hiberniae MS. in Stowense, 

(.5) Giraldi Topogr. Hib. Dist. 1, c. 3, apudOratian. Lucium pag. 112, 

(6) Gilda de Excidio cdit. Gale, Oxon, fol. 1691. " Mare Hibcmicum ofim F««tt Sefthit&^k^m." ISsldem BCtfe 

CJausum I. 2, c. 1, p. 1277. Lond. 1726. (7) Claudim&fi Laud. Stilic. I. «. 

(8; Otsar de Bel. CivUi, 1. 1, c. 54. (9) PKiu 1. 4, c. 16, 1.7, c. 55. cdit. HarMu 

(10) iJvien.de Oris. (11) Sidon, Carm. 7. 

(12) Ethelwvrdi verba in Chron. 1. 4, c. 3. . 



ANNOTATLONES AB 8JEC. yill. 148 

«Ineeie eupientea, pervenenint aDoo 892. •(!) At, aliam fuisse Cormaci navem, indicant i^rarii, 
^mppis, earittay latera, sentma, velOf rend, commeatus^ et tectum. (2) — >Porro alias in usv iuisse>navesy 
Comiaci nave majores, indicant non solum quae de Uellicis Hibernorum navigiis, in his Annalibus, 
ctSfleculo Xy a Probo dicuntur, vorum etiam ipsa^descriptio levissimtB mx\s S. Brendani, quam 
•«cbibet auctor vetustissimae ejus Vits in Cottoniano, cujus.verba exaliis codicibus Carthusia» 
Sfoguinfle, et ex Insulensi edidit Flaherteusy pag. 252.-*-" Fecerunt naviculam levissimam costatam, 
«« ,et columnatami ^sicut mosest in istts partibus, [nempe in Jrros-Damnonia, hodie Connamara^l (3) 
-^ jet cooperuerunt iliam coriis binis, atque rubricatis, [i.e. rubris coloribus pictisj et linierunt 
^ ibris omnes vincturas pellium ex butyro, et miserunt alias duas paraturas imvis de aliis Coriis in 
*' wxomyttstipendia 40 dierumt [50, Codex InsulensisJ et butyrum ad pelles pr»piArandas, ad coo- 
*^ perimentum navis, et castera utensilia quse ad usum vitae humanae pcrtinent. Arborem etiam 
'' posuerunt in medio navis Jixam, et velum, et caetera quae ad gubernationem navis pertinent/' 

Jam vero auctor istc Uibernensisi hoc navigii genus levissimum appellans, satis indicat, alias olim 
in usu fuisse non parvae raolis,. quibus, testantc Jona, commercia Scottorum ad Nannetensem urbem 
in Gallia, Boeculo Vl.et VII, ante Danorum appulsum, et teste Giraldo, post Danorum appubum, 
tvcto itinere vehebantur, unde videtur easdem habuisse navium species quas, btius .Galliae partis 
incolee^^ne/t, sub Ligerts ostium habuisse narrantur, quorum per oras Galliae occidentales, author- 
titatem amplissimam iuisse, eosquetRerum nauticarum Scientia .antecessisse, et naves apprime 
eiectasejr ro6orr iactas,^et vela aluta pellicea, et Catenas Anchorarum ferreas pro funibus, et nu- 
mero circiter 220 naves paratissimas, in aciem ex GaUia Celtica maritima, produxisse, J.Caesar 
locupktissime testatur. (4) 

Auctoritatibushactcnusadductb, plurima, eaque non obscura adstipulantur, ut Insularum, et 

..p^nsularum nomina vetusta, quie non nisi lingua Hibernica intelligi possunt, aut explicari. — 

Fateor aonnullonim obscuras esse, et incertas origines, sed si longemajor pars, radicibusHibemicis 

.iadubitate expUcantur, siobscura ipsa, parce detorta, pro Hibernicis habendasunt, quis non videt 

.in caeteris vefiiam dandaro esse conjecturis, pcaesertim si de origine, et Ungua incolarum istius loci, 

.«vel Insuke, historica certitudo illuscescat Sic,.exemp1i causa, demus Manniam, Menaviam, Eu!Hh 

miamf Ebndesj voces esse incertae originis, si in se separatim considerentur, at si accipiantur prout 

Historicafides postulat, nulla poterit de earum originc Hibemica ambigendi causa remanere. Pto* 

lamaus Insulam Manniam, seu Euboniam, et Ebudas, Hibemiae adscribit ante annum 140, quo 

rchiit. (5) Ptolomaei auctoritas confirmatur saeculo tertio ab JEthico. — 'V Hibemia a Scotorum gen- 

'tibus colitur ; Menavia Insula aeque ac Hibemia a Scotorum gentibus habitatur.'^ (jS) Eadem 

itradit Saeculo IV Orosius^ ** Uibemia Insula inter Britanniam et Hispaniam, a Scotorum gentUms 

*'^ coUtur — Menavia Insula^ <tque ac Hibemia, a Scotorum gentibus habitaturJ* (J) Itaque, etsi 



(1) Chron. Saxon edit. Gibson pag, 91» ann. 891, Florent ann. 892. 

(t) Adamnan I. «, c. 42, p. 362. (3) Ibid. 1. 1, c. 6, p. 340, et not. 36, p. 374. 

14) D'AnviUtiiot\ce dc 1' Ancienne Gaule, Pari8l760, pag. 686, voce Veneti, hodio Fannef. 

(5) Ptolonuci Geogr. ex pnBstantiaBimo Codice Palatino edit. Bertii Amstelodami, 1619. 

(6) ^thici Cosmogr. 1. 1, c. 9, ez BibUoth. P. Ptti^ Banl, 1517, et Stephani, edJU 1577. 
|7) OrosU Hi»tor. edit* Hayercamp^ 1738. 



144 ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 

sioraina ista, in se spectata obscura sint, tamen cum eorum origo inde deducenda sit, undc orta sui^ 
Incohtf et lingua Insularum, vix opus est ad alia minus certa appellare. '* Aliqui, inquit Lhuyd| 
^^ Manniam insulam Euboniam vocant, hinc videtur originem traxisse, quod ab eadem natioDO 

^^ nempe Ivernica^ a qua et Eubonia, quos Hebrides dicunt, incolatur Manniae incolae utuntur 

" lingua Scottica^ sivelvemica^ quae eadem est." (1) — " Man was held by the Irish in the time of 
" Orosius. It is clear, from their speech, that the inhabitants came chiefly from Ireland." (2) 
Eadem tradit Camdenus, appellans quoque ad Orosium, et Ninium. (3) Seldeni verba suni 

" Neque enim Hibernia solum, sed etiam Mannia, inclinantc Romanonim Imperio, Insulaeque 

" Occidui maris ceterae, et Britanniae magna pars septcntrionalior, a Scotis tenebatur Pictisquc, 
" unde par cst, ut iis etiam, suum fuissc in ailucntc Occano, Imperium avitum auctumcmus."(^) 
Tigemachus ad vetusta Scotomm monumenta appcllans, testis est, Cormacum Ulfadha Hibcrnias 
Rcgem, cum classe marittima Hibcmica, tribus annisy in partibus transmannis bcUum gessisse 
saculo tertioy ct ideo Ul-fadha appellatum fuissc, quia Ultonicnses rcbelies, quinque praeliis profli- 
gatos, Manniam in exilium abire coegerit— Ejus vcrba notandasunt — 

K, VII. Cath Muighe techt. Loingeas mor Cormaic mc Airt tar Magk rem fri re teora mblian, 
K. I. Ceithre Cathafor Mumain la Corbmac. C. Beire^ C. Locha Lein^ C. Unmnigh^ C. Greine. 

7 Orgain na ningen is in Claen feria a teamraig^ ia Dun/ang mac n enna niadh rigk 

Ijoighean. 'i' xxx Righ inghen 7 c. inghen ia gach innghin dib. xxx ar ccc uilesin. da righ decc 
ro bith Cormac iarom do Laighnib argalaib aenfhir^ 7 fonaid. na boruma cona tormach lais,^», 
K. VI. K. VII. K. II. K. III. K. IV. Aithrighadh Cormaic h. Cuind o UUtaib. 

Jarom teasbaid Chormuic h. Cuind fri re vii miss athrighaidhy Catk Crinda Bregk ria Cor^ 
mac, 7 ria Tadgh mc Cenn mc Aill. ul. con a t, chaid righy 7 con a L Cath mU^ 7 con a siuagh diar» 
midki ar cena^ 7 ria Lugadk Lagha mac Mogha Nuadkatfor Uiltaibk^ a torcratar na tri Fergkais^ 
*r Fergus Foiiileabr, 7 Fergus Casfiaciacky 7 Fergus duibdetac ku in aen oclack la Lug. Lagkac^ co 
tuciais a tri cinda, coro taiseib do Cormac an eraic asAtkair *t* Airt mc Cuind ro bitk so. a Muig 

Muc. ruime 7 ro bris Tadg vii Catha isin aen io sin iar s na catkdib do in-eatk Tadkg ani do tim 

ckiii fidk a carpad do Muig bregky oromebuigk in Catk co kaidkcke. sedk din to ttmckiU tri ucka c. 
dans, a 't* o giaissnera co cnoccaib maUe do aigk ica buind Idfe. — K. III. GaUut Hostianus c.f, S. 
Volusiano abemei oc. st. indarba Uiad a kerind a manain ia Cormac k. Cuind, as dc ba Cormac Ul^- 

fada^ dia ro ckuir ui a fad K. IV. Duo Imperatores creati simul iiii, cc, xxii. (5) — [Kalendift 

Jan. in fcriam 7 ipcidcntibus — Praelium Campi Tccht. Classis magna Cormaci, filii Regis Art» 

trans mare, tribus annis. Anno scqucnte, Kalcndis Jan. incidcntibus in fcriaro primam, Quatuor 

praelia gesta contra Momonienses aCormaco, i.e. Praelium Bere [unde 0'Sullivan Bere] Praelium 

acus Lene [hodie Killarncy,] Praeliura Limcriccnse, Praelium Grianense, [i. e. Montis, seu coliis 



(1) Lhuyd apud Grat. Luc. p. 12. 

(3) Pinkertm Scotl. v. «, p. 304, Lond. 1789. 

(3) Camden Epijit. de Mona Inaulaad Calccm Dcfenslonis Britannic» Prisii. 

(4) Seldcn Mare Clausum, I. J, c. 8, Operura V. 2, t. H, p. 1310, cdit. Londini, 1726. 

15) Codez Bodleianu» JVawlipsoD^ 448, a folio 6, colapwa 1, a4 foj. 6, col. 9, line« 44, et coj. di liaea 13. 



ANNOTATIONES AD SMC. VIII. 145 

** Solis]. Eodem anno, strages filianim in valle mirabili prope Temoriam, a Dunlaogio filio 
^ Ennasi Niadh rege Lagenise, i. e. xxx filias Regi», et centum pueliae quae fiamulabantur cuique 
^** earum. Triginta supra ccc erant istae, qua dc causa Cormacus interfecit xii e Primariis Lage- 
*' mXy sigiliatim unum post alterum, et mulctam boariam [quindecies milie boum] pra^terea irro- 
** gavit. Anno sequente, Kalendis Januariis in feriam 3 incidentibus, Cormacus e regno expulsus 
" est ab Ultoniensibus. — Anno quo Kalendae Jan. in feriam 4 inciderunt, annis pnecedentibus in- 
^' cipientibus a Kal. Jan. fer. 3, 2, 7, et6, postquam vii mensibus exularet Cormac O^Conn, Prae- 
** lium Crifina gestum est in Bregia, a Cormaco, et Thadeo fiJio Cennii, filii Alilli Olam, stipantibus 
*^ XXX Dynastis et l ducibus, et exercitu innumerabili similiter, et Lugadio Lagha, filio Moghas 
** Nuadhat, contra Ultonienses, in quo praelio occisi sunt tres Fergusii, Fergus Comatus, Fei^s 
** dentium aduncorum, et Fergus deutiniger, occist a solo Lugadio Laga, qui tria eorum capita 
'' amputata retulit Regi Cormaco in £irtc, [i. e. mulctam] pro Patre suo Rege Art, filio Conni, 
** quem occidit in praeiio Campi Mucrwn, Thadeus eo die, septem praeliis inimicos profiigavit, 
'* post quae pnelia, accepit in mercedem a Rege, spatium terrae in Bregia, quantum, curru xectus, 
'' a tempore quo victoria parta est, usque ad noctem, posset circuire. Perrexit pirotinus circum 
^' Tricenariam partem Cianachtae, a Glassnera usque ad colles propinquos fontibus amnis Liffi." 
Anno quo Kalendae Januarii inciderunt in feriam 3, Gallus Hostilianus, cum filio suo Volu* 
siano, ab Emiliano occisi sunt. Ex>dem anno expulsio ex Ilibernia in Manniam per Cormac 
0'Con. Hinc appellatus est Cormac Ulfadhay quia expulsit Ultonienses a fadj i. e. eroinus. 
Anno sequente, Kal. Jan. fer iv. Duo Impcratores creati simul, anno mundi lill CC XX II." (1) 
Cum itaque ex tot vetustissimorum testimoniis, et ex ipsa Manniae lingua, manifeste pateat, In- 
colas originem ex Hibernia traxisse, sequitur profecto nomina locorum vetusta, Mmavia, Mann^ 
Maunj &c. quorum origo obscura est, debere lingua Hibernica, et nomine Hibernico Tigeniachi 
Man-in^ seu parva insula, parva nempe respectu ad Britanniam et Hiberuiam, explicari, eodem 
modo quo Er-in est Occidentalis Insula Hibemia, et Alba-in Orientalis Insula Britannia, ab Alba 
lux matutina, Oriens, Aurora, et In Insula. (2) — Regio inter Caspium et Euxinura divisa erat in 
Iberiam eX Albaniam^ i. e. occidentalem, et oricntalem. Hispania ideo Iheria vocata fuit, quia 
occidentalis. Hinc etiam nomen Arabicuin Andalusia^ quod occidentalem significat — ** The name 
*' of Andalusia is applied by the Arabs to the wholc Peninsala of Spain — it signifies the region of 
" the Evening, oitke JVest^in a word, the ife*/)erMi of the Greeks," (3) Quidquid de his con- 
jecturis sentiatur, Iberos^ et Oekiberos, quos nobilissimos Hispaniae populos appellat Diodorus, 
in Hiberniam pervenisse tradunt Orosius, Isidorus, Nennius, et alii, quos alibi numeravi. (4) 

Hinc nomina accepissc videntur flumina Iberus in Hispania, et Iberus fluvius e rcgiono 
in Hibemia.(5) Populi Iberi, et lUiberiy Concani, et Lucani, in Australi Hibemi^ Qotantur a 



u 



(1) Vide^nc de Annis Mundi, et dc Feriarum ordine cx Tigernacho dicta sunt in Disurt. Prttlim. 
<2) Ari$t(A. De Mundo edit. Casaubon. Lugdun. 1590, t. 1, p. 571, Bochart et Psalter na Rann Cod. BIS. Bodl. 
iS) Cibhon Decline and Fall. &c. 4to. toI. 5, p. 364, not. 166. ex Biblioth. Arab— Hispan. tom. 2, p. StT, Confer 
Ctllarium Not. Orb. Antiq. 1. 3, c. 1. Mos eligeudi Reges inter Iberos idem fuit ac iuter Hibemoi. Strabo edit, 
Casaubon Amstel. 1707, 1. ll,t. ?,p. 765. 

(4) Vide Dissert. de Relig. Ethnicor. Hibemie MS. in Stowense. (5; Ita OroitiM« Uidorw^ Wareuu 

V 



146 ANNOTATIONES AD 8JEC. VIII. 

Ptolomco. (1) Iberui fluvius, teste Plinio, ^60 millia passuum navigiorum capax, facilem pmbabtt 
accessum ad Oceanum Cantabricum, in quo Ihemiam^ et AUnonemy Cassiterides, et Hesperidet 
Insulas sitas esse, frequens est, et illustris mentio apud Veteres. Atqui Albanorum ac Iberomro mi« 
grationes marithiuBy ab Oncnte in Occidentem, ex vetustissirais scriptoribus innotescunt.-*->Albaiiia, 
inquit Caiepinus, ab artu solis man Caspio conjuncta, ab aecasu Hiberiae finitima. (S) Ab bift 
Albani orti sunt, quorum pars hodie in Epiro, vulgo Albania, Alii in Italiam navigayeninty a qoi^ 
bus *' Albani Patres, et alti moenia Rom».'' — Alii in Hispaniara trajecerunt, qui,cum Numantinit, 
Saguntinis, aliisque Celtiberis, ad Celtiberorum Conventum ClunicMem^ ad Cantabricum Oceainam, 
confiuere solebant quotannis, (3) ubi et Brigantes a quibus Brigantes Bntanni,et«^dmiiiiMi Fka^ 
rumydd speculum Britannia erectum fuisse, tradunt ^thicus (4) et alii. Orosius inquit ^* ab J7ef- 
« cule conditum fuisse," (5) ct Herculem istum non alium fuisse quam Midacritwm^ qui primUt 
Phcenicum Britapnias exploravit, Doctissimi consentiunt (6) Ex his patet Albanot, et Iberot, a pro- 
fundissiraa antiquitate sua noraina Regionibus maritimis reliquisse. Navigatores fuisse vel inde 
constat, quod in Poetarum fabulis, Albian filius Neptuni dicitur, qui ex Oriente in Occidentem co* 
lonias ducens, contra Herculem stetit in Gallia et pugnavit. (7) Albani, inquit Plinius, ab Jasone 
orti ut ferunt, ante quos mare quod est, Albanum nominatur." (8) Ab Hercule ductos tradit Justi'*' 
nus. (9) Haec ut dixi profundissimam deraoustrant antiquitatem, unde Britannicas Insulas Albian, 
et Jeme^ Graecis celebratissiraas fuisse, scribuut Dionysius, et Plinius. (10) — Il>eros quod attinet, ab 
iis Hispaniara dictara fuisse Iberiamy consentiunt omnes. — *' In universam Hispaniam M, Varro 
pervenisse Iberos, et Persas, et Phcenices, Ceitasque, et Paenos tradit." (11) Eadem tradunt Dio- 
dorus I. 5, Bibl. p. 312, Appiatius in Ibericis p. 256, Mela ipse Hispanus, (12) et alii quos longuuL 
esset enuracrare. Prirao quidem Iberiae nomine, vetustissimi Scriptores intellexere tractum omnem 
a Rhodano ad Gades,(13) sed postea, a Carthaginiensibus pulsi versus Occidentem, remotiores sedet 
sibi expetiisse in Hibemia, testantur Orasius^ Isidarus^ et NenniuSy quibus, utpote antiquissimis, 
adhacrendura est. Doctissimi Scotorum Albaniae fatentur '^ Scotos primum in Hibemiam appulisse» 
** atque inde Britanniam Colonos missos, omnes eorum Annales affirmaiey quod et Beda testatnr 
** 1. 1, c. 1, nec serael Scotorum ex Hibernia transitum in Albium fiu:tttm,jiostri Annales refemnt, 
** nec Gentis cujusque de suis Majoribus opinion^m, qu« testimonio vetusto confirmatur, repu« 
" diandara puto." (14) 

Quse cura ita sint, non est dubitanduras quin habuerint Hiberni navigia Oceano idonea, imo et 
Classes Bellicas in nostris Annalibus passira memoratas, quibus bella transmarina gerebat sasculo 



(I) Ptohmtpi Tlieatr. Orbis, edit. Bertii ex Codicc praBstantissimo Palatino. 

(«) Eadem tradil Plin. 1. 6, c. 10. edit Harduin, p. 308. (3) Ibid. 1. 3, c. 3, t. 1, p. 143. 

(4) /Eihici Cosomogr. in Casauboni Strabone, Amstelod. 1707, 1. 1, pag. J02, not. 9. 

(5) Oros. Advers. Pagan. 1. 1, p. 17. 

(6) Plin, 1. 7, c. 56, p.414, Bochxirtg Borlate, Gesner De PhflBnicum naTigationibus> lipsifB 1764. 

(7) Pompanita Mc/a, 1. 2, c. 5. (8) Pitn, 1. 3, c 3, L 1, p. 143. (9) JuStin L 42, c. 3. 
(10) Dionys. Pcricg. vert. .568. Plin. 1. 4, c. 16, ib. p. 2«2. 

(II) Plin, ib. 1. 3, c. 3. (13) Mela, 1. 9, c. 6, et Vossii not. ad lin. 50, vol. 2, p. 746, edit Lugd. 1748. 

(13) Harduin in Plin. not. 37, ad 1. 7, (. 3, p. 769, et Strabo I. 3, p. 166, edit. Casauhon 1707. 

(14) Buchanm. Rcr. Scot, 1. 2« Trajecti ad Rhcn. 1697, p. 50. Piakerton Scotl. vol. 2, pag. 59, et seq. I«Dd. 1ff99, 



ANNOTATIONES AD 8JEC. VIII. 14? 

primo Rex Crimthan Nia nair^ (1) saeculo tertio Rex Connac UlfadAa^ (2) et sasculo quarto, et 
quintOyRex Nialbts naoi giallachy Ackaii Regis e Caruma Saxoniea filius, qui, pluribus Captivis 
abductis ex Gallia, et Britannia, inter quos eminebat S. Patricius, (3) demuro, ultra mare Ictiumy (4) 
ad Ligeris ripam interfectus occubuit/' uti, ex vetustis Codicibus, traduntlVAfo^^rt ad ann. 405. 
— " Niall naoi giaUack^ wiac Eathach Moigmedhoin^ do rochair la heoch mac Enna Cend sealiach 
Qcc MurniochtJ* 

Ulterius in his immorandum esse non censeo, neque enim multa de veterum scriptis ad nos per- 
venerunty neque in iis quae supersunt, res roaritimae niai obiter, et in transitu memorantur. Sufficiat 
si ab ultima antiquitate vetera repetendo» quaedam veluti fragmenta, vetustate obruta, renovaverim, 
quibus Doctiores ad caetera paulatim eruenda inducantur. Quod si in erroribus refellendis, vel in 
castig^.ndis falsitatibus et mendaciis tempus tererem, latus quidem campus pateret, in quo viri eru- 
diti possent, non sine laude et gloria excurrere. At ipse erroribus obnoxius, satius duxi, aliorum 
peccatis ignoscere, ne in judicio sisti contingeret, ac eadem mensura qua mensus fueram mibimct 
metiretur. 

lUud tamen, in tanta de rebus nostris maritimis, veterum Scriptorum penuria, nequeo 
praeterire — Seldenum errase, ubi Solini de Hibemb testimonium vetustissimum ad. Britannos 
detorqucre conatur. Solini verba sunt — '' Qui student cultui, dentibus mari nantium Bellu- 
arum insigniunt ensium capulos, candicant enim ad ebumeam claritatem, nam prcecipua viris 
gloria est in Armis." (5) — £x his vcrbis Seldenus, frequentem Britannomm in Oceano piscationis 
usum, etiam tum invaluisse -declaraty sine quo, ornatui isto ensium, apud gentem bellicosissimam, 
materies miniroe sufficeret. Non moror equidem, dummodo Solini verba ad Hibemiaro, ut 
Historica fides postulat, sine fuco referantur. ** Multis Insulis, inquit, nec ignobilibus circumdatur 
'< [Britannia,] quamro Hibernia ci proximat magnitudine. Inhumana est, ritu Incolamm aspero, alias 
** ita pabulosa, ut pecora, nisi interduro a pascuis arceantur, in pericuium agat satias. Illic nuUus 
** angtds, avis rara, gcns inhospita, ct bellicosa. Sanguine interemptomm hausto, prius victorcs. vultus 
« suos oblinunt. Fas ac nefas codem animo ducunt. Puerpera si quando marem edidit, primos cibos 
** gladio imponit mariti, inque os parvuli, suromu roucrone auspicium alimentorum leviter infert, et 
** gentilibus votis optat, ncc aliter quam in bello^ et inter arma mortem appetat. Qui student 

** cului," &c. Haec sane, si oronia vera sunt, etsi respiciant £^i(/ttco«, parum conferunt honoris, 

sive ad Hiberniam, sive ad Britanniam referantur. Sed vetat pudor, fidesque in tractandis reiigiose 
▼eterum libris, ne quid ab auctoris sensu temere detorqueatur. Ut autem ad Hibcmiam referantur» 
postulat totus contextus, nomcn ipsum Hibernia InsuUtf verba nuUus Anguis, et quae de pascuis dicta- 



(1) Infra de usa Carraum, pag. 151. (3) Vide supra, pag. 145. 

(3)Itaomoe8 Antiqaitsimn Vitn S. Patricii apod XJuer. Primord. p. 587, 593, 815, 823, que memorantar SflBcnlo x, 

a Probo, et xii, a Jocelino, et Patriciuf ipse id innoit in libello confessionum. 

(4) Mare quod Oalliam separat a Britannia appetlatur ab Hibemis ^uir mct, Htftt Utmm, Ita Fiech in Pocmate 
Hibemico SsbcuU VI edito a Colgano, et apud Usser. Primord. p. 8S3y hinc portas Ictiut, .D*AmmiU Notice d« l'Aii- 
cienne Gaulc, pag. 389, et C»s. de Bel. Gal. 1. 5, c. 2, 3. 

(5) Solini Polyhistor edit. Salmasii, Trajecti ad Rhenam fol. 1689, at apud Scldem Mare Claotam 1. 2, c. 2, voL f . 
1. 1, edit. Lood. 17S6, pag. 1384. 

U2 



148 ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 

sunt, eadem enim tradidit longe ante Solinum Mela, " Super Britanniam Iverna est, adco laxurioss 
" herbis, non laetis modo, sed etiam dulcibus, ut se exigua parte diei pecora impleant, et nisf 
" pabulo prohibeantur, diutius pasta disiliant."(l) — Porro qujE de Islandia, ab Hibemis antiqaitas 
explorata, adduxi, nuperrirae confirmata videre contigit in Codice Cottoniano, (2) in quo 
extat fragmentum Operis Dicuili Hiberni " De Mensura Orbis" cujus haec sunt verba — " Circum 
" nostram Insulam Hiberniamy sunt Insulas alias parvae, alise minimae, fere cunctae simul angustis 
** distantes fretis, in quibus, in centum ferme annis, Heremitae ex nostra Scotia navigantes habi- 

" taverunt, &c Postca de Islandia subjungit " ** Trigesimus nunc annus est, a quo nun- 

** ciaverunt mihi Clerici, qui a Kalendis Februarii, usque ad Kalendas Augusti, in illa Insula Tkyle 
** manserunt, quod non solum in ^tivo solstitio, sed in diebus circa illud, in vespertina hora, ocd- 
** dens sol abscondit sc quasi trans parvulum tumulum, ita ut nihil tenebrarum in roinimo spado 

** fiat Idcirco mcntientes falluntur, qui circum eam concretum fore raare scripserunt, et qui a 

** vernali aequinoctio usque ad autumnale, continuura diem sine nocte, atque ab auturanaU versa 
** vice usque ad vernale aequinoctium, assiduam quidem noctem. Dura illi, navigantes in naturali 
** teraporc raagni frigoris, eara intrabant, ac raanentes in ipsa, dies noctesque semper, praeter sol- 
** stitium tcmpus, alternatim habebant. Sed navigatione unius diei ab illa ad boreara, congela- 
** tura raare invenitur." — Jaraque caetera quae ad hoc nobile, de veterura Hibemorura navigys, ar- 
guraentum spectant, et quas ex praeraissis, tanquam Corollaria emeigunty tum propter illara quae 
adhibenda est serraonis elegantiara, tura propter rerum diversitatero, quarum tenendus est, cum 
brevitate, et dictionis claritate, delectus, Viris Eloquentia praestantissimis, qui hac nostra aetate 
maxime vigent, florida, et venusta oratione, exoraanda derelinquo. 

CURRUUM USUS IN IIIBERKIA S£C. VIII, ET LONOE ANTBA. 

Ex dictis manifestura esse confido, oranes antiquissiraos Insulamra Britannicarum Scriptores 
respuendos esse, si Annales nostri ideo rejiciendi sint, quia vel pictas tabulas, vel classes memorant 
bellicas, aut mercantiles, vel fabros fcrrarios, aut aercos, aliasve Artes Mechanicas quas huc usque 
memoravi. At dicent nonnulli, currum ** Carpaid" Regis Hibernict Aidi^ raemorant hi Annales ad 
annura 810, imo et Organa in Ecclesiis vetustis Hibemorum ad annum 814 ! (3) — Esto equidem, non 
difliteor, sed quaero iterura, quid inde } Hibemicae voces quibus axis, absis, taemo, rotae, caeteraeque 
curruum partes indicantur, Hibernis essent cognitae, si res vocrbus istis subjectae, non fuissen^ 
pariter cognitae, et usitatae ? Adamnanus, c«rrtnim e^^tfrt^arvm Hiberniae, frequenter, et expressis 
verbis mcminit. (4) Brogimus Poeta, cujus extant qusedam vetusta fragmenta metrica in Stowense, 



(1) Mela de Sltu Orbis. Varior. Gronovii, Lugd. Batav. 1748, 1. 3, c. 6, tom. 1, p. 279. 

(V) Vide BibUath-Hibem-CoWm, VespaaianH vi. MS. in Stowense, et Usser. Friroord. p. 7t4, ct 868, Miniaie con- 

fundeiidus est hic Dicuil cum DicuU Episcopo, de quo vide snpra ann. 700, not. 1, p. 68, etoi aKqoaudo unam et 

eundein putaverim. Hic scripsit nono snculo, et paulo post adventum Danoriun. Ille idem eat de quo Beda, et Rud* 

bom apud Leland CoUect. t. 2. p.406, ann. 696, et hi Annales ann. 700. 

(S) Annal. Ulton. ad ann. 814 infra " Direptio organorum, 4«,"^ 

<4) Adaronan 1. X, c. 38; p. 347 ^ 1. 1, c. 7, pag . 341, et 1. 2, c. 43, p. 362, Evmut in Vita Tripaitita part. 2, c. 75> 

et Jocelin c. 147. 






ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 149 

ut supra indicavi in nota ad annum 489» plura habet de curru S. Brigidx in Vita Metrica quam ei 
adscribunt Colganus, et Usserius, quamque ante Danorum adventum scriptam fuisse nemo unquam 
dubitavit. . 

" Scarais a heach ceand a hrety — m tan do reteatar fm fan. 

" Ni bu leithisealin mam — ntac defororaid righlamh," 
flquus ejus exsiiiit e curru, — dum decurrit per deciive, 
Nec declinavit hac vel illac, — Filio Dei adjuvante sua manu." (1) 
Hos versus explicat Saeculo VI Cogitosus — " Brigida, ut conventionem plebis visitaret, curru 
" sedensy equis binis vehebatur — alter, bruto animo, equus, saliens in curru, et irrefrenatus habenis, 
" fortiter se excutiens, et de jugo exterritus, per campestria cucurrit, et sic manus Domini jugum 
** pendens sine praecipitio sustentavit, et cum uno equo sub curru posito, ad plebis conventionem 
" illassa pervenit." (2) Ultanus Ardbraccanensis, quem hi Annales memorant ad ann. 656, (3) 
narrat in Vita S. Brigidae, quam, ex vetustissimo Codice Monasterii S. Magni, Ratisbonae in Bavaria, 
Stephanus Vitus Colgano communicavit, (4) ** Conlianum Episcopum qui habitabat in dextra Liffi 
" campi, venisse in curru ad S. Brigidam — Auriga vero illius jungens currum, rosetas [i.e. embolia 
" ferrea, seu obices ne rota excidant,] oblitus est ponere contra rotas, &c." — Agit pariter de curru 
et equis S. Brigidas CoelanuSf in Vita ejus Metrica, quam ex Codice Venerando Montis Cassinensis» 
memorato a Fabricio in Bibliotheca Latina, edidit Colganus. (5) — Adamnan inquit '* Eochodium 
" Laib^ Regem Cruthiniorum Ultoniae, in praelio Moinmorense^ in Aquilonali Ultonias parte, (6) 

" victum, curnti insedentem evasisse." (7) Antiquissimi Scriptores dc gestis S. Patricii, quos 

memorant SaeculoX Pr(»bus, et XII Jocelinus, tradunt Leoganum^ Hiberniae Regem, super- 
stidose in ter novem curruum numero fiduciam suam posuisse, et xxvii currus, non seeus ac 

ifi aciemy contra S. Patricium et socios adducentem describunt Synodus Hibernensis SS, 

Patricii, Auxilii, et Issemini, cujus acta ex Variis, vetustissimisque Codicibus, ediderunt 
Warctusy (8) Spelman^iSi) D'Achery^ (10) et Martene^ (11) agit de Hibemorum Curribus itinerariis 
Canone IX, in quo prohibet ne Monachus et virgo simul *' in uno currUy a viila in viUam 
discurrant." NuUa afierri potest ratio Historica, cur hi Canones non sint iis, quorum nomina 
referunt, tribuendi. Actorum enim hujus Synodi exemplar, edidit D'Acherius ex Codice Collec- 
tionis Canonum libris 65, in gratiam Hibernensium Saeculo VIII compositae, cujus duo exem- 
plaria penes se habuisse testatur, unum ex Bibliotheca Corbeiense, altemm ex Parisiense S. Ger- 
maniy ambos vetustissimos appellat — Martene suum Codicem ita describit. — '* Ego vero cum 



(1) De Brogano Poeta vide not. ad ann. 489, Annal. Ulton. pag. 8, et poema ejus Hibemicom editom in Triade 

p. 615, Ters. 28. 

(f ) De Cogitoto Tide qae sapra dicta sant in hac \nnotatione pag. 157. 

(3) Annal. Ulton. sapra pag. 53, not 1. (4) Triade pag. 5t7. 

<5) Job. Aiberti Fabricii Bibliotheca Latina, Londini 1703, pag. t28. 

(6 ) AnnaL UUon. ann. 562, SBr» com. 563, sapra pag. 23. 

(7) Adanman 1. 1, c. 7, pag. 341. Agit de carra S. Colamb», et Auriga ejns 1. 2, c. 43, p. 362. Confer etiam 1. 1, 
c. 38, aliud exemplum supra retuli de Rege Cormaco. Yide pag. 145, lin. 14. 

(8) Oputcula edit. Loudini 1656, pag. 43, canon 9. ^9) Spclman Concil. Magne Brit. et Hibem. t. 1, p. 3* 
(10) D'Aehcry Spicilegia tom. 9. (11) Martau Thetaor. Anecdotor. Farisiis 1717, tom. 4, p. 1 — 10« 



150 ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 

" Rotomagi existens, Bibliothecse Bigotianc manuscriptos Codices eTolvercm, hos inter, eleganteB 
*' unum, ante annos 700 exaraturo, prsBdictam coilectionem cnntinentem reperi, qui FiscaraneB* 
** sis oJim monasterii fuisse vidctur. Factaque ipsius cum editis collatione, animadverti pluret 
" nec contemnendos canones comprehendere, qui vel Acherii fugerant oculos, vel quod probabi- 
" lius est, in ipsius Codicibus desiderabantur. Post Prsfatam Canonum Hibemensium coropila- 
'* tionem, in eodem Codice Bigotiano extant Fragmentum Synodi Hibemensis, Gildse praefatio de 
*^ pznitentia, Synodus Aquilonalis Britanniae, altera Synodus dicta Sapientia, Excerpta qusdara 
** ex libro Davidis, Synodus dicta Sapientia, Excerpta de libris Romanorum et Franconiray Cap 
" nones Adamnani, Canones Synodi Hiberniae, cum brevi libello de remediis peccatonira, octo 
'* constante capitulis, et ex scriptis Theodori quas nccdum in'lucem prodicrunt." (1) Hac Synodo 
sedente, Ethnicismum non fuisse penitus extinctum in Hibemia, pro4unt Canones Vni, XHT, XIV9 
et XVI. (2) Aliud exemplar Cottonianum alibi roemoravi. (3) — Qux hactenus ex Adamnano ad* 
duxi, et plura quae ex nostris Annalibus in Dissertatione Praeliminari contexui, Currus ad usus bel- 
licos ab Hibernis, Columbas tcmporibus, usurpatos fuisse, Historica fide,et stricte loquendo demon- 
strant, ita ut plurihus in re tam manifesta immorari, supervacancum censendum sit. Unicum' 
tamen exemplum afferam, quo pateat vetustos Hiberniae Ethnicos, Galgacldy et AgricokB tem- 
poribus, curruum bellicorum usum non solum non ignorasse, sed nec potuitse ignorare. £t certe, ti 
exemplo quod ex IV Magistrorym Annalibus Hibernicis in Stowense, et ex Codice pervetutto 
Hibernico Hua Congabla ab iisdem memorato, adduccre festino, Taciti testimonium adjiciamot-^ 
" Agricolam nempe, unum e Regulis HiberaisBy seditione domestica expukum, in Britannia ex- 
'^ cepisse, et specic amicitiae, in occasionem retinuis8e,"(4) et pariter testimoniura Ewmam^ aaserentit 
Hibernos, etiam atite Julii Casafis adventvniy hostili faedere cum Pictis sociatosy Britanniam tolitot 
fuisse infestare, (5) ct praeterea, si cum vetustissimis GUda^ et Beda^ diligenti £Eu:ta omm*um colla^ 
tionc, concedamus, uti veritas Historica postulat, (6) Hibemos, post Julii Caeaaris tempora, tpotio 
500 annorum, usque an Saxonum appulsum, variis tncnrsionibuij et dirii calamitatilnu Britanniara 
ita infestassc, ut demum Romanos expulerint, et Londinium usque, horrenda vattatione expila* 
rent. Si haec omnia inquam in unum conferantur, nulla profecto poterit, vel minimay de curruum 
bellicorum usu inter Hibernos etiam Saeculo I, rationabilis ambigendi causa remanere. 

FRAOMENTUM VETUS EX IV. MAGISTRORUM ANNALIBU8 IN ST0WEK8E. , 

^^ A se decc do Criomtann niad nair hi righe n er, go nerhailt in Dun Crhmtainn ui edar^ iar 
^* ttiodeacht don eachtra oirrdeirc for sandeach, As don eachtra sin tug lais na seoid adhamra^ 



(1) Martene Thesaur. Anecdotor. t. 4> Piefat. pag. 1. 

(2) Ibid. pag. 10« not. idque patct etiam cx SptlmannOf Ibidem. > 

(S) Vide Bibliothecam Hibernico.Cotton. MS. in Stowente, et notmm sopra ad ann. 742, pag. 90, et afad WwtnuQ» 
Oposcula pag. 123^ et 1S7. 

(4) Taciii de Vita Agricol» Elzivir Logduni Batav. 1640, pag. 673. 

(5) Evanenii Fanegyr. Constantio, &c. ann. 296— Vide Panegyricos Veteres edit. Optima Schwanii Ntttrcnberg^. 
1779, et edit. Delphini. 

(6) General Roj, Militarj Antiq. of Scotland, fol. Lond. 179S, pag. 20.— "There is incontroTertible autbority to 
** join the Irish withthe Ficts in their martial eiploits agaiost the Roman^ as well froa the Latui« M£ram the 
*' and Saxon writers." 



ANNOTATIONES AD 8JEC. VIII. 151 

** imon ccarpak norh^ 7 imonJithciU noir^ go ttrtb cedoib geam gloinide tnnte^ 7 imoH ccedh. ccrtom- 
** tainn, Lene saineamhiside co mbreactradh orh. Do bert cloidemh cathbuadhach^ co niolar nait^ 
*^ rech do maisi oir. AitUagtha ar na rionnadh ann, Sciath co mbocoidibh airgit aengU, Sieagk 
'* da nach temodh oen no gonta dhi — Taball as ivacA teUccti urchor niom raill^ 7 da coin go slabraUtk 
'' ngeal arccaid etorroj ilo6 fiu ced cummalan Slabradh hi sin, Amaille re mor do sedoib oile," (1) 
— [*' AnDO XVI Regis Crimthani Nianair, filii Lugadii rubricatiy seu rubris circulis ih cute 
** maculati» occisus est Rex praedictus Crimthan^ in Arce Dun Crimthan, apud Edar, hodie the hiU 
'' rfHoath, postquam rediissetab expeditione transmarina, inclitissima in vetustis historiis, ex qua 
** retulit spolia praetiosa sequenda— Ct(rr«m, auro praetiose ornatum. Alveum, i. e. tabulam lusoriam 
" ad lusum latruncuiorum, trecentis lucidis gemmis ornatum, et centum latrunculis lusoriis. — 
*' Laenam, seu indusium militare auro intextum, cum fimbriis aureis. Retulit etiam gladium, Aqui- 
*^ larum et Serpentum figuris, e purissimo auro conflatis, in gladii lateribus insculptis. Scutum buliit 
*' lucentibus argenteis. Lanceam cujus vulnus erat immedicabile. Fundam tam apte ad colliman- 
*' dum factam, ut a scopo nunquam erraret, et duos Canes venaticos cum catena nitida argenteai 
'* quae centum Cumhal valebat, simul cum multis aliis spoliis valde praetiosis/'] 
Jam vero tempora Crimthanni Regis, a Tigernachoy^tFlannOy et in vetusto CodxcQDin-Sefmchus^ (2) 
variis characteribus determinata, plane collimant cum iis quibus J. Agricola, quinto expeditionum 
annOf nave prima transgressus, ignotas ad id tempus gentes, crebris, simul ac prosperis prseliis do- 
muisse, eamque partem Britannia: quee Hiberniam aspicitf copiis instruxisse narratur, (3) Quintut 
enim expeditionum Agricolae annus erat Urbis conditae 835, aerae communis Christianas 82, uti plane 
patet ex notis Broterii,(4) et ex Horsleyi Britannia Romana, ubi demonstrat, Agricolae annosab anno 
78 ad annum 84 numerandos esse, ac proinde Usserium, mcndosis Taciti editionibus,in errorem in- 
ductum fuisse ut aliter sentiret. — Atqui Tigernach refert initium regni Lugadii Regis Hibernias ad 
annum aerae communis L, et annos regni xxvii ci tribuit, idque charactcribus Romanis, de quibus 
nullus est ambigendi locus, eosdem enim xxvii Regni annos, paulo postea repetit, dicens '* Ab 
'* initio Mundi V. CC. LXXIX juxta LXX, secundum vero Ebreos IIII XXX, ab incarnatione 
<^ vero LXXVII, Lugad Reonderg occisus est. Anno sequente Crimthand nia Nair regnat annis 
'* XIII.'' (5) Ergo Crimthanus iste Rex Hibemias, regnavit quarto, et quinto anno expeditionum 
Agricolae, ab anno 77 ad annum 90, quo, post expeditionem transmarinam, occisus est. — Ego 
minime assero hunc Crimthanum fuisse Galgachum^ praesertim cum hoc solum propositum fuerit 
ostendere, usum curruum beilicorum, longe ante Adamnani et S. Patricii tcmpora, Hibemes. 
non potuisse ignorare. At illud pro certo affirmo, nomen Galgachum esse plane Hibemicum, uti^ 
constat ex Annalibus Ultoniensibus ad annum 596, (6) et uihil aliud Hibemice significare, nisi 



(1) IV Magiitivr, Annales Hibern. Cod. MS. in Stowense, fol. 165. 

(S) Codex MS. membranaceus in Stowense, a quingentb annis exaratus. Divcrss sunt opiqiones de tocc Hibcmica 
CumkaL Flaberteus pro 300 Taccis interpretatur, inquit 0'Brien, voce Cumal, erronee ponens 300 pro tribus. £go 
Flaherteo, donec certiora videro, adhereo. (3) Taciti de Vita Agricola ibid. 

(4) Broterii editio Parisiis 1771, tom. iv, pag. 91, et in Appendicc dnronolog. ibid. pag. 461. 

(5) Tlgemach Codcz Bodl. RawJinson 488« foJ. 4, col. 4. (6) AnnaU Utton, pag. 33. 



152 ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 

Bellatorem Bibcmensem. Ito Gael-dun, seu Caledoni, nihil aliud significat quam HihenU Montwnif 
Anglice Highlanders. Nimirum quia e voce Gaelgachy [Hiberncnsis Heros] Roroani effecerunt Gof- 
gacham^ eodem modo quo e Mulloch na Gael^ [Promontorium Hibernorum] Angli fecerunt the 
MuU of Galhwayj et e yoce Ard-Gael [Montes Hibemorum] fecerunt ^rg^e. — Ha derivationes 
non solum Hibernica; sunt, sed Hisioricctj testantibus Higdeno, Camdeno, Lhuydo, Baxtero, et 
Descriptione Albanice anni 1 180, quam ex Codice Colbertino edidit Innesius. '* Ardgatkelia dici- 
** tur, quia ibi Hibemenses [dicti Gatheli] applicare solebant ad dampna facienda Britannis." (1) 

In tota Britanniarum Historia antiqua, nihil certius quam Caledonos, ad Occidentalia Albani» 
litora positos, et cum Pictis faederatos, non alios fiiisse quam Eumenii Hibemos^ et Ammiani Scottos^ 
Attacottosy et DuncaledoneSy quae diversas fuere ejuadem gentis appellationes. Macpherson recte notat 
Marceilinum errasse, qui Pictos et Duncaledones eandcm fuisse gentem, Montibus tantum dister- 
minam, peregrinus homo existimavit, cum reverafuerint scmper etnomine,etlingua, et origine, et 
moribus, xque ac montibus distinctae. (2) Marcellini errorem sequitur Pinkerton, qui, etsi Pictis» 
quos Majores suos existimat, omnia trahere conatur, tamen, quod praecipuura est intactum relin- 
quit. Fatctur enim Scottos et Attacettos Ammiani, non alios fuisse quam Hibemos Eumenii, eomm- 
que sedes nou alias quam Occidentalia Albaniae litora, et Montes quos nos the Highlands^ Ptolo- 
roaeus Caledoniam appellat. Imo fatetur Hiberaos curo Pictis, ab initio^ etiama J. Caesaris aevo faedera- 
tos, Britanniaro assuetos fuissc vastare, idque Historica fide, Eumenii auctoritate suflfuita, iterum 
iterumque declarat. Alibi quidem inquit Hiberaos non ante annum 258 in Britanniam pervenisse. 
At hoc non solumgratisdictum, sed Historicae veritati, a scipso toties declaratae mamfeste repugnat. 
Pracstat ipsum audire — '* All writers, English, Scotish, and Irish, agree that the ancient Scots from 
*' N. Britain were a colony from Ireland. In all ages the Scotish Highlanders ha^-e asserted it, 
^' and the Lowlanders from Barbour to this moment call the Highlanders Irishiy, and their language 
<< Irish^ Erishy or Erse, This clear inference is so firmly rooted in the whole ancient history of 
** Britain and Ireland, that nothing but ignorance joined with frenzy could attempt to shake it. (3) 
'^ Eumenius never mentions the Scots but by the general name qf Hibemi^ and he joins those Hi- 
berai with the Fiksj as Amroianus does the ScOtti. The Scotti of Amroianus were infollibly the 
Irish. (4) Onthe first mention of the name Scotti, by Ammianus, itisjoined with that of Picti 
[their confederates,] just as Hibemi had been sixty four years before, by Eumenius. This, com- 
**• pared with the subsequent authorities, affords a clear inference that, from the very first, Hiberni 
" and Scoti were synonimous, that Ireland was Scotia, and the Irish Scoti. Macpherson is forced 
'* to yield to that glaring and invincible truth, supported by ali antiquity, that from the I Vth to the 
Xlth century, the namcs Scotia and Scoti belonged to Ireland alone. (5) The Irish call them- 
selves Gaelf and their language Gaelic. (6) The Highlanders were anciently called Gatheli and 



u 



<< 
<i 



(1) Irmes Crit. Essay, ▼ol. f, Appendix. 

(f) Macpherton Introd. Dublin, 1773, pag. 35, 46, 54. 

(3) Pinkert. Scotl. ▼ol. «, p.58, Lond. 1789. (4) Vol. 1, p. 116. 

(5) Vol. 2, p.57, <S4, et seqa. ad p. 299. — " FoUy ofiupposing that the old ScoU poMtedfrom ScoUand to Jreland, 
Ib. ludex voce ScoU. et p, 52 — 59 — " orfrom Britain to Ireland.'* ludex ib. et p. 24t. 

(6) V. t, p. «a 



»> 



ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 153 

•^ HihemeMes. (l) Ptolomy places the Caledonians in the present Highlands.'' (2)— Non est cur in 
4% tam manifesta diutius immorandum existimem, cum Doctissimi Viri, Usserius^ et Stillin^eet^ 
ftfounde demonstraverinty Scotiam antiquam non aliam fuisse quam Hibemiam, et Scotos non alios 
quam Hibemos, genus hominum bellicosissimum memoratum a Marcellino, qui proinde curruum 
bellicorum usum ignorare nullatenus potuerunt. — ^* It is clcar, not only from all the Scott 
*' history we have of the times, but fi*om Bede, from the most authentic writers for an age or two 
** before and after him, and from the Roman writers, that Scotland, during tbe Roman domi- 
** nation in Britain, subsisted under two different Monarchies, Irish or Scotish, and Pictisb.— 
'' Eumenius states, that before the arrival of J. Csesar, the Britons were accustomed to the inroads 
'^ of those two enemies/' '* Hibemis modo et Pictis assueti kostibus," (3) — ^Tacitus quidem assercre 
videtur, Hibernos non fiiisse gentem bellicosam; — oarrat enim Agricolam, Partem Britanniae quae 
Hiberniam aspicit, copiis instmxisse in Spem^ roagis quam in Jbrmidinemy et sxpe se &udivissey Le* 

gione una, et modicis auxiliis Hibemiam posse debellari. At &tetur se potius Agricolae Pane^ 

gyricum scribere, quam Historiam — *' Hic liber honori AgricoUt soceri mei destinatuSy professione 
pietatis, aut laudatus erit, aut excusatusJ' (4) 

Quis vero, nisi partium studiis abreptut, non videt nullaro aliaro iiiisse causaro, istam Britan* 
niae partem quae Hiberniam aspicit copiis instruendi, uisi ut contra Hiberaoram incursiones 
tueretur } Tacitus, librum scribens, konori Agricolce soceri sui destinatum, professione pictatis 
excusandus est. Nos autem, vetustis auctoritatibus eruditi, Taciti verba virtuti Hiberaorum 
minime adversari perspicirous, neque decet Viros simplices, et apertos, subtilitati in disputando ni- 
mium indulgore, aut Tacito plus tribuere quam ipse postulat, vel quam verba ejus, et scopus, sine 
fraude ab ipso declaratus, tribuendum concedunt. Laudandus erat Agricola, non quod in steriles 
Caledoniae montes castra moveret, sed quod Hiberniam Imperio adjicere fesdaaverit, ** quae Insula, 
" medio inter Britanniaro et Hispaniam sita, Gallico mari opportuna, Insulas Tyrrfaeni maris mag- 
** nitudine superans, et meliores habens aditus, portusque, per comroercia et negociatores cognitos, 
*^ quaro ipsa Britannia, valentissimiam Imperii partem [Britanniaro, Galliaro, et Hbpaniam,] magnis 
** invicem usibus miscuerit*^^ Tacit.Vit. Agric.c.24. — Atqui haec in /aiMfm narrare non possety si 
Rei magnitudinem describens, valde periculosam, et Reipublicae dispendiosam declarassct. Hiber- 
nia quidem debellata, Oratoris esset, in laudem Agricolas difficultates et discrimina amplificare — 
sed, re tanlum proposita, et infecta, laudandus non erat, nisi quia ea proposuerit, quae Imperium 
dilatarent, et absque gravi dispendio P. Romani perficerentur. Qui Taciti mentem eraere cupiunt, 
legant primo Dialogum ejus de Oraiorihus, postea Vitam Agricokt^ et conferant Orationcm Claudii 
in 1. xi Annal. c. 24, cum genuina oratione aere incisa, Lugduni. 

DE QRGANORVM ET PSALMODIJE VSU IM VETUSTIS IIIBERNOaUM ECCLBSIIS. 

Jamque, ut ad alia diluenda progrediar, si Annalium Hibernorum auctoritas, propter rationes 
allatas rejicienda est» a fortiori rejicienda erit, quia Organorum direptiontm ex Ecclesia Clooncre- 
mense memorant ad annum 814, hxc enim posteriora saecula a fortiori redoiere videbuntur. 



(1) Vol. 2, p. 232— «35, «42. et 244. («) V. 1, p. 107, notc 

(3) LegendisuQt de boc argumento UutriuM, Priroord. p. 7«1 — 734, et ^HAeaux Connections, Lond. I7l8, pag. 188. 
Gihhom Map of the W. Empire, Scatia, (4) TaciU de Vit. Agricols £Uivir, p. 660. 

X 



164 ANTfOTAlPlOMrfiS A» S«C. TIII. 

Attsmen Organoram iKum in OalHcftttis ^cdesii^ tiotiiiirt Jmahnm^ (1) et Amtiakea FmntotaA 
edit\ a Dudiesne ad anmim 757» boc est, aimk 57 prius quam memctentur ab Hibemis^ £x Variit 
teRtiraoniis qufl^ videri poterant in Du Cangii Glossario, et accumtius in MnbiDonii An— iitwi, (t) 
manifeste liquet Organorum usum, saltem ab aano 757 f in Occidemaiibus Ecciesiii pnshki ravai» 
iuisse. Gefmanos, Caroli Magni temporibus, artem istam ad roajoFem ptrfMiionem tveidM 
quam Italos, constat ex Epistola Johannis Paps Vfll ad Annonem FnfiingeMem, in qna ragsl itt 
*< cptimum Orgamtm ei mittat [Romam,] cum Artifice, qoi hoc moderari adonmem mnilninijuH 
*' efficadam posset, ad inBtructioaem Musics Disciplinas.'' (3) Atqui, Hiiiernos eatttate, et kmge 
antea, a Pfidolini, Fuvsei, Coiumbani, et Galii temporibos, et praesertitti mg&an^ Caralo ifagna» 
Galiiam, et Gen»aniam ooiifluere eoihos, ex eentenis vetmtoram testimoiiii% hac «scfiia Hllatit» 
«X Goldatti Rer. Aleroannorura Scripiotibus., ex Canimy MabiUomi^ D'Acktm et aHuitum Attlft^ 
quitatibus, •manifestissime «ompfobatur. 

Cantum curo moduWitione iii lisu fuisse in Htbemia sobcuIo VI, etiam inler Poete PreliMK% 
sou Bardos ut ainrtt, idqae more antiquOy ab immcmoralHii, testatur Adamfumf ubi ^H, in 
transitu, de Poeta Hibernensc Cronano, a quo vox Hibernica CroiMui, usque kodie in ubu oommMii^ 
derivari videtur. .(4'>^*' Aiio in (rnnpon: S.Coiumba, cum juKta^tagnum Cc^, [hodie I^ckKe in 
^ agro Roscommaaeiise] prope osttum flumiiHs quod Latine Bos dicitur, [faodiB the river of Boyte] 
^' cbe aliqua cum fratribus sedcvet, quidam ad eos Scoticus Poeta devsiut. Qoi cmn nseeasisae^ 
^ Fraties ad Sanctum, cur, inquiunt, aliquod» ex mart eum artisi cantiottm ttsn po9ti*ia«ti modiiU- 
<< bilitcr deeaatari?'' (5) In vita vetiista S^ KieraM tditA sl Ctytgroftmf Omtgu^ rex Momooiv^ 
de quo plnm tradunt hi Aaimles ad ann. 460, *' Citbarifitas optiiao* kabtiiflse dicatur, qui duloiter 
«oimmeo, Acta Htromm^ in oarmme CitkarifMtes ttMekatU** (fi) Aiiiid deC^tkoiti Hibemica veliii^ 
lissifflum testimoaium addam «k DaUm» Poeta, iil iiola «d anoiMa 4p04. (7) AlUlm QtkarmiXI^ 
Progenilor GeneratiDBis Dtataigh, mPBmorotiir a Ti^inmko^ et io hts Aanalibus aid aaaum fi^. (8) 
Ultamitf qvem hi Annaks memorant ad aaanm 6d6^d) de Cithara» ai Ci4imrlstii quibusdam Regia 
IngjKwi^ pauca wirfat in Viia S.Arigite, qnam, ex iCodice AatialMMmase in Bavaria, ab 8QQ eC 
mopiiits esuns eooamiet licacripsit Sti^flnua Vitiu* dyiis /exeraplaY.peai» la halHiit IX swcula 
exeuDte, et X iaemite Anmdutdj qui cttdsth ad vexbmn conservavit (40) .GtraUas ipse de Musicis 
Hibemorum iRstmaientis teetimmuiim .nnidit aa|ilissii[iiim.-'--~'' In .inusicis inatrttm^tia, pne 
^' omni natione qmmi vidimus, intempambiliter «t ttistrvcta [getta HiberaicaJ «lon eaim in bit 
^ sicut va BrkamDcis quibus assteti sumns itnCTuinentisi .mvda et moBoaa eat modula^, veram 
^* vdox et prseceps, suavis lamen, et jucunda seModfagM. Mirumqiaed iataata, tara pra^pill 



dMh 



(1 ) AmAlar De Eccfl. Offic. \, 3, c. 3. Oerhertut ^dc Cnntu «t Musica SftCiti Ty pis San- B hwi a tt i s IflT»* 
(S) UahiUoH Annal. t. S> p. 181—2. i)u Cange Glo«ar, t. 3, p. 65. Vghem It^ S«ci» p. 604--et 610. 

(3) Apud MahHUm ibid. et apud Gerhert, ibid. t. 2, p. 143. 

(4) Cronan the base in Musick, aa *• Cronan JoMarehmui,** cantusbassos^ Brien Bictiointy Ir.Etig. p. 144. 

(5) iidonNMH 1. 1, c. 49. TriMde p. 44/r. 

(6) Capgrave ex Tiumuthense Lond. edit. 1536, c. 17, et in Aclis SS. p. 460. 

(7) Annal. Ulton. supra pag. 33. (8) AWiAt fftton. vopra pvg. 45. 

(9 Aunal. Ulton. pag. 53, et not. ib. Item Usser. Primord. p. 960, et 1067. Warsi de Scriptorib. Hibem. I. i, 
c. 13, et Triade p. 537. (10) In Triade pag.558. 



ANNOTATiaNES AB 8JEC. VIH. 155 

^ di^tortim mpaeitate, MiMica servatur pfoportio, et Arte per omnia iiidefani, tamsoavi velocitate 
** lam dispari paritate, ta» discordi concordia, consona redditur, et completa Melodia, seu diatesse- 
" ron, seu diapente chorda& concrepa»t."(l) Postea subjungit — ►** Episcopi, et Abbates, et Sancti in 
Uibeniia virt Cktharas circumferre, el ia eis modulando pie delectari consueverunt." (2) Post 
Giraldum^Ciymius iaquit-^*^ Camum 0'Caruill famosum fuisse Tympanistara, et Citharistam in 
Artc sua Phonkem, ea potteas virtute cum aliis Tympanistis discipulis ejus, cireiter vigintiy qui etsi 
noB &ierit Artis Music» chordalis inventory omaium tamen corrector, Doclor, ac Director ex- 
tkil.'' (3) Eadcsm deMuslca instrumentali Hibemorum tradtt Polydorus Vixgilius, homo Italus, qut 
inquit '^ Mibemos exercere Musicam cujus siml pentissimi, canunt enim cum voce, tum fidibus ele* 
'< gantec, aad vekementi quodam impetu, sic ut mirabile sit in tanta vocis, linguseque, ac digitonim 
** vekcitatc, posse Artts numeros coaservari, id quod illi ad unguem faciunt." (4) Bacomu inquit 
nuUam CilkaraB sonitum fMkre dulcem ut HybeFBicam. (5) Wartonus ia Histoxia Poesis Angli- 
canieinquit, Wallos piaecepta Artis Musicse dcrivasse ab Utisecnis — ^^ Even solate as tbe Xltk cen- 
'^ tury, tbe practice continued among the Welch Bards of receiving instructioas in tbe Bardic pro- 
^< fessionirom Ireland. la 1078 Giyfith Ap Conan brought cfyi&t with him from Ireland many 
'< Irish Bards, for the ialbrmation, and impfovement of the Welch." (6) £adem tradunt Sel^ 
denus, el Powel ia Hiatoria Cambnense. (7> — r-JFIasc satis superque indicant, ab aatiquissimis 
tem{)orii>us, familiarc fuissc Hibernis, Musicam instrumeatalem cumcantu consociare, ac proiode 
ai Hynfincaruni, et Psaliaodiae cantus ia Ecclesiis Hibemicis, abipso ioitio invaluit, vix fieri poterat, 
quin, partim ad Cthniconim impias Cantiones explodeudas, partim ad credentium consolationem, 
symphonise quaedam proccssu temporis introducerejaur. Atqui Hymnorum, et Psalmodi» cantum 
ab initio iavaluis&e> demonstraut qu» in Aunoiationc prina adduxi, de axlventu S. Cohimb» ad 
Monaslerium Cluancnse annum circiter 560, (8) et centena testimooia quas prodaci possent ex 
CummianOy Adamnaao^ ct atiis. — Auctor Chronici Meildulpbcsbcriensis apud Lciandiim tFadit, ex 
Codicibvcs antiquis, *^ S. Patricium constitubse, ut Psalmi Antiphonalim cantarentur a choro in 
chorum, nam antea Cpistola ei Su Evaagctiura nscitabatur." (9) Htnc nomea Uibermcum Bcim- 
chnTy [Duicis-Chorus] hodis» ^aogor, origiQem habuisse existimo ; auctor enim ItbeUi ^ De Ofici' 
orym Ecde^iasticorym Origin^f" MS. in Cottonianoy a mille et ampUus annis exarati, (10) inqnit--*- 
** S. Patricium, S« Germaoi dinipuluim, cursum, qui pneseate tempore dicitur Scottorum, decan- 
*^ tavissep et post ipsufl» B.Waadilocua senex, et B.Comogitim [Bennchorensis,] qui iiabuerunt ia 



(1) Girald* Topogr. Hib. Pist. S, c 11. 

(9) Ibid. c. 1*2. Cenfer Pauli JoTii Descrip. Ilib. ia Venegia per Miqhiel TrameuUio^ 154^» fol. 45. 

(3) J. Clynni Annales MSS. Dnblinii in Bibiiotfa. Cellegii SS. Triuitatia E 5, 20, 1:2. Itemque Co«Iex CoftOB apud 
GraL Luc p.S19» et io BiUioth-Hibern-Cdtt^». MS. &towemc. 

(4) Polydori Virg. Histor. Angl. 1. 13, edit. Basilcas 1.534, p. 219. 

(5) Baam Sjlve, apud Selden Notes on Brayton*8 Poiyolb. 

(6) Wartou Yo\. 1, Dissert. 1, p. 50 edit. 4to. Lond. 1775. 

(7) Selden notes on Drajton*s Polyolbion, p. 1760. Lond. ed. 1726. Powel Hist. Cambr. et Oirtild. ibid. 

(8) Vide sopra Annot. I. pa^. 132, ct Adwnnan 1. 1, c. 3, Triad. p. 339 — .'<40. 

(9) Apud Leland Coltectan. t. 2, p. 301. edit. Lond. 1774, et Wartei Opuscula p. 144. 

(10) Vidc supra Annot. I. pag. 123, MabiUom de Liturg. Gallicana pag. S80, Uuer, Priraord* p» 243, 840^ 9l7,-el S^'- 
man Concil. editione priraa, t. 1, pag. 176« 

X2 



156 ANNOTATIONE8 AD S^C. VIII* 

** eorum Monasterio, Monachos circiter triainillia. Inde B.Columbanusa B.Comogillo 

y est partibus Galliarum Luxovium, et ibidem ipsum cursum decantavenmtj et inde sumpsit exor- 

** dium sub B. Columbano, quod ante B. Marcus Evangelista decantavit.'' 

Mabitianius Cursum Alexandrimim, in Monasteriis LirineBsei et Massiliense receptum fiiissey 
atque inde per SS. Germanum, et Lupum, et Patricium, in Britannias, ac demum ex Hi-^ 
bemiain GaHiam, aColumbano iliatum fuisse declarat, (1) quod eo magis notandum duxi, qttiai» 
vetustissimis Hibernorum Scriptis traditionibus, Germanus, asque ac Patricius, priusquam Hiber» 
niam veniret, Tyrrheni maris Insulas peragrasse narratur, (2) in quas Alexandrinomm institvtA 
prius iotroducta fuisse, ex Cassiano, et ex Pagaoo Scriptore Rutilio (3) supra iniUcavi. (4) 

De Veterum Hibemorum Musica sacra, judicium a^uum nemounqnam poterit efibnnare* oiti 
qui Monachonim nostromm, cum vetustissimis Itali«, ac Tyrrheni maris csenobiis, consuetudiiiem, 
ex Monasticis regulis invicem collatis, minutim annotare curaverit. Cassianus Psallendi discipliiuuD 
Orientalem describit in 1. 2 Institutionum anno 420, et in Regulis Diversarum Correptionum inqait' 
*' Si decantans Psaltnum, vel modicum titvbaverity* Sf-c, Atqui hac ipsa verba habentur ex Caasiaiio 
descripta in Rcgula Colwifbani, et Gerbertus in Musicx sacrse historia, ex Codice prcdicto Cotton* 
iano inquit — *' Ordinem Cursus GaUorum B. Cassianus, qui in Lirinensi Monasterio B. Hoiio- 
ratum habuit comparem, et post ipsum j^. Honoratus primiis Abbas» el S. Casarhu Eps 
qui fuit in Arelate, et B, Procherius qui in ipso Monastcrio fuit, ipsum [i. e. eundem^ cursiim 
decantavenmt. Qui B, Lupum^ et B. Germanum Monachos in eoram Monasterio habaenintr 
et ipsi sub normam Regul», ipsum [i. c. eundem] cursum decantaverunt, et postea in Br^ 

tanniis vel Scotiis praedicaverunt.'' Huc referri debere, Antiphonarium vetostum Monasterii 

BenchorensiSf probabilius quidem Hibemiae, unde S. Columbanus prodiit, atque cum socio 
**^ S. Gallo, etiam Alemanniam nostram, mon solum fidei Christianae luce, verum etiam Vim 
^ Asceticse principiis imbuit. Hinc haud dubie, prima apud nos Cucsus Eccksiastici, ex Psalmis, 
'^ Canticis, et Hymnis, CoUectis, et Antiphonis, promiscue Compositiynorma desumta fiiit, quaav 
*^ Cassianumf ab Orienfee sumpto exemplo, in Gallias introduxisse verisimillimum est.^ (5) 

Haec addnxi non solum ut Hibemi cognoscant, quam sit antiqua Psalmodiae institutio in Hiber- 
nia, non solum ut sciant Gallos, et Alemannos ista instituta Hibernis accepla referre, sed Anr 
tiphonarium Benckorense antiquissimiim supra memoratum, editum a Muraiorio tomo iv Aned* 
dotoraro, pag. 125, exhibere ** Hymnum S, Patricii Magistri Scotorum" de quo Muratorius in 
Prxfatione inquit — " Memini Cl. Virum P. D. B. de Montfaucon, dum olim Mediolani ageret^ 
'* conspecta Codicis hujus ac Monumenti vetustate, mihi ostendenti fuisse gratulaturo. Narrabal 
*^ quippe iivGalliis esse erudihim quemdam, cui nata suspicio fuerat, non ipsas solum S. Patricit 
^^ resgestas, sed eundem S.Patricium inter fabulas Romanenses esse amandandum, tantis nemp*. 
*< anilibus commentis deturpata fuerat S. illius Episcopi Historia. Atprofecto unus hic Hymnut 



4i 
(C 

u 



(1) MabUlon De Jiturgia Gal. p. 381.. 

(2) Poema Tetustissimum Hiberoicum Ficchi Slepteiuis in Appendice. Confer BoUandtuB ad 17 Martii. 

(3) RutiUi Numantiani Itinerarium. edit. Maitaire p. U13. Flenrj Hist. Eccl. I. J24, n. 56. Paris, 1724, p. 600. 

(4) Vide supra notas ad annos 747, p. 9i, 756, p. 97,766, p..l01f et grcsertioi. ann. 777, p. 107.. 
(&) Gerfrert^Hbt. Mus.t. 11, p. 165. 



ANNOTATIONES AD SIEC. TIII. . 157 

'* satis esse potest, ad confirmandam veritatem, curo insignium Patricii Operum, tum celeberrima 
** famae, quae de S. Viro ad nostra usque tempora permanavit." (1) — Hymnos SS. Colurabae, et Co* 
lumtmni, recensent LyHrus^ Sirinus^ Canisius^ Colganus, et alii, qui eos ex vetustissimis Galliae, et 
Alemanniae Codicibus collectos ediderunt. Praeterea Celestinusy qui S. Patricium, postulante S. Ger^ 
mano, Hiberniam misit, ordinavit ut Psalmi David CL ante sacrificium psallerentur antiphona- 
tim, quod ante non fiebat, inquit Anastasius, sed tantum Epistolae B. Pauli recitabantur, et S. Evan- 
gelium. Eadem de Celestino testatur antiquus Pontificum Catalogus, editus ex Codice Palatino 
a SckelestratOy quem citant Henschenius in Actis SS. et Gerbertus in Historia Musicas sacne 1. 1, 
p. 100, et Libcr Vetustus Pontificalis consentit. 

Jam vero manife^ta est affinitas inter hanc Celestini institutionem, et testimonium adductum ex 
Lelando *^ Constituisse S. Patricium ut Psalmi Antiphonatim canerentur a choro ad chorum," (2) 
quod testimonium refertur pariter, ex Anonymo Malmesburiense, a Warao in Opusculis pag. 144, 
et a Gerberto tomo 1, pag. 100. Haec, inquam, tam mire conveniunt, ut ad eandem Originem 
necessario referenda sint. Psalm^odiam Antiphonatim a choro ad chorum, in acceptis referunt 
Celestino, quotquot maedio aevo de Officiis Divinisscripserunt, Alcuinus, Amalarius, Rhabanus Mau- 
rus, Walafridus Strabo, Bemo, Marianus Scotus 1. 2, et Sigebertus ad annura 4l6. Undenam vero 
oisi ex genuino veritatis fonte, posset talis cum S. Patricii historia consensus ullatenus oriri ? — 

Venantius Fortunatus sasculi sexti scriptor, Psalmodiam Parisiensem, Pontificante Germano, 
describens, Organorum meminit, et Thomassinus in Tractatu de OfiiciQ Divino, de Fortunati 
descriptione inquit — *^ II n a pas oublie les Orgues." Non audeo quidem asserere Oi^ana ista 
talia fuisse, qualia in Ecclesias Occidentales, Regnante Carolo Magno,, introducta fuere. Ulud 
tamcn plane constat, nostros Annales, qui Organa simpliciter memorant, idque saeculo IX^ 
minime rejiciendos esse, etiam si Organa meminissent SkcuIo VIL Cassiodorus Musicorum trii^ 

genera distinguit, '* Percussionalia, Tensibiiia, at Injiaiilia^ qualia sunt Organa." Operum 

tom. 2, p. 556f apud Gerbertum t.2, p. 146.. 

Muratorius testimouium afiert Jonct^ discipuli S. Columbani qni ante Fortunatum, saecule- 

VI, in Prsefatione ad Vitam S. Columbani, inquit ** Plerosque, Organi sciiicet, Psalteriii 

** Cithane melos, aura oppletos, moliis saspe avenas modulamini auditum accomodare.'' (3) Haec 
fo affert Muratorius, ut Organa kaiis tuncjam «sitpta ostendat.. Addit tamen exploratum non 
csse, quid Organorum voce, vere et proprie,. Jonas^ et Fortunatus designent. Quidquid auten 
Organontm ,voce intellexcrint, certum est ex dictis, errare Ghristianum Lupum, qui. ex Movedeno 
refert, Hibemos, usque ad S. Malachi« Dunensis» et Henrici II Regis Anglise tempora, cantum 
Ecclesiasticum penitus ignorasse. (4) Ejusdem erroris convincitur etiam Doctissimus Gerbertus 
Abbas qui, in Historia Mtisicae sacrae t. 2, p.42, narrat ex S. Bemardo, Cantum usque ad Sctculum 
XII in Hibemia inauditumytyinc primum a S. Malachia introductum fuisse. — S. Bernardi verbano- 
tanda sunt ^' Apostolicas sanctiones, ac decreta SS. PP. praecipuaeque consuetudincs S. R. Ecclesifl» 



fl) Muraiori' Anecdots ez Codicib. Biblioth. Ambros. t. it^ p. 1S5. Gerhert t. \, p. 80>.8S. ' 

(%y htland ex Chronico Anooyim Malmesburiensis, CoUectan, t. i, p. 301. 

(3) Edit. Siriiii in CoUectan. Sacr. pag. 215^ 

(4) Lufu» Scholia ad Canon 75 ConcH TruUamtom.S, p. 135. Qui plafa cvpit de introdactiMe Cantoi RonMUii 
adeat UkhthardumVe Casibas Monatfterii Hibemici S. Galli ia Helvetia, apudOoMoffii» Rer. Aleaaa. Scriptores 1. 1, 
ct Noiktri Respouaioiiemad Lantbeit. apnd MnhiUom Annal. t. iv, p. 688* 



158 ANNOTATIONES AD SiBC. rill. 

^ in <Mmods Ecclesiis HiberniaB statuebat Malachias. Hine est quod koilleijue in iltis ad Immim 
^ £!aQQa>icas cantatur, et Psaliitur juxta morem uuiversa terrat^ naai miniine id ante fiebat, m in 
^ ^vitftte quidem. Ipse vero in adolescentia cantun didicerat, et in suo cenobio mox CMitam 
^ fecit, (uiiB nedum in civitate, seu in Episcopatu universo cantara scireot, vel velleal.''(l) 

Haec quidem plane indicant, usum cantandi ucundum morem liomanum^ a S. Malachi» pitv 
fBum in HiUernia institutum fuisse, idque post adveatum Danorum, cum antiquse Eccbisiey al 
&bolx, inceudio deleta?, et disciplina vetusta prorsus labcfactata disparuere. At iode dedttotrii^ 
^ntca tot vetustorum testimonia hacteous allata, Hibernos vetustioresi cantum &cclesiaslicum, antt 
Danorum adventum ignorasse, esset prorsiis insauire. Teraerarii enim, et vix sani hoBUQia cst| 
jquidvis ex libidine vel afHrmare vel negare, ctsine recta ratione ScriptoriUus aatiquis 6dem dMBcre. 

Beda narrat, B. Biscop, Psalleodi ordinem jujfta morem JXjomanum^ accepto AichicaRtiMB alt 
Agathon^ Papa, in Patriam suam NordaBhyrabrtani iatroduxisse ai^no 67 ^^ (9) idque iisiieqi 
€ere verbis, quibus indicat eundem Biscop, Ecclesias lapidcas jKj:/a morem Hommwm^ priiBttm is 
4sadem Provincia aedificasse, quod satis iudicat, alias Ecclesias lapideas,. md uom Rmema mm^^ 
ibidem antea constructafi. (2) Jam v^ro a fortiori^ eadett de caoitu diceada sun^ alium OMBpB 
Psallendi morem extitisse, antequam Romanus introduceretujr. Beda enUa subjungit Afchicwr 
torem istum Johannen, non solumMoiiasterii Girirleiisis fratres dopuisse, veraiB ctiam '* deonuMb 
bus ejusdem ProviBciee Nordaohymbrifls Monasterii9,aii eum audieocluiB, q^ C^fUoMdi perUierami^ 
coofluebant — "(4) Atqui tota ista Pix>vincia» usquii %i B^nedkti* et Wilfridi tempom, %h 
Hiberoe^isibus Episcopis, et Mooadiis, exciusive regebatur usque ad aBPttm 6£4, (5) quod e| M9n 
billonius cum Beda fatetuj, quamvis boo satis $ibi coBStet^ qui uno loep veTMB ^^pukipoi^ Hihff^ 
aorum bistoriam nacrat,<<6) et tamen B^oedictiBjis antiquit^ti OMoiKm prof^nsw, i^bi 9j$9ftrit *^ ^ 
primum IViifridMm Regulam 8. Benedicti in LiBdiAfamcnsem E^cWsnmd ioYexi^se,'' (7) qiia4 wnk 
oeum esse probatur, non solum ex cpasvo ^dio» e^ Beda, et ex Mabaesbmiei^y (9) y^fum etimii «f 
ipso Mabillonio, qui inquit, Wilfridum, denuo cum Cantoribu^ <$ddio et J£oQ% cmque Caep^t%liii 
«ariisque Artificibus, io PatKiam suaaa Nustbjambriara revjertooteiQy cum Rf^4i S« ft«i3edicti qpam 
«X Cantii Monasteriis a^cepe^, iostiluta Ecctesi^n^ et MoBdsteriQirmo NqfllHimhciPB» jn m^^ 
reformMSCy ut ex ipso Mddio disciBMS, atqiuebijM; apu^ Malme«bun.eM^ 9li9m^}^T^frmmfV^sam 
qui verum Pascha io Northunibria, Scoftia ejectigy diMU/^rilt, qw canfw Sgcfmfi^ifo^ 4¥^k9(!i^^'^ 
iostituerit, qui $. Benedicti Regulaio io illa Regioae Qbscrvw jus^ent, uti in CantiQ» terajpfi^i;e Jj^^L: 
gustini observabatur." (9) Eadem habet ^ddius, testis ocula^us, cp.gnf>wiQ])tP $t^anu(, qi\\lili|CU9 
scripsit de Qfstis Willridi, uti narot BfBda, queoique '' CoHtandi Vqg^ri Noj:4^b>'p|bi!9Ctt# 
Ecclesiis, de Cantia a Wilfrido invitaXum fuiss^ deQlnjat/' (10) 



<1) Bamardi de Viti^S. l^fchl^. 

{2) Bed, Histor. Abbat. edit. Cantabr. pag. 99.5, ann. 678« et itemm p. 297. 

<3) ArduBoIog. »ol. viii. Lond. 1787, p. 1158. (4) 5e<t Hist. Abhat- >hid. et BJft. Ej^l. 1. 4, c. 18, p. 161. 

<5) Confcr Bed. Hist. Eccl 1. 3, c. «5, p. 131, et 133, cum dictis in l>merU Prttlim, de Origine literar. inter Nor- 

danhymbros, et cum Annal. Ulton. ann. 667, pag. 57, 4t Colmanni tediUi e« Un^iiifyrfii^ iR Hiberniapi, iteii|qi|^. 

cum nota ad ann. 675, p. 60. 

<6) Mabillon Amud, t. 1, p.494. (7) Ibid. p. 582, et in Indice GfiOMaU p, 7^. 

<8) MmkMib. de Geat. Pont 1.3, edit. Fraqcof. 1601, p. V>^,—%66. 

<9) MakiiUm ibid. pag. 474, et 494. Confer nota» ad l/to. ana* ^$* sn^W png. M «t^ B94,.pi|t. Sf^itl l f, C f . 

p. 146, 147, itera AmiaL Ulton. ann. 731, p. »2. (IQ) JM^ UiMf, 1M> K ^9i t^.VWr \ifh' 



AKJrOTATIONES AD 8JEC. VIH.'^ 159^ 

Cum itaque AlexandriDOs cantandi ordo, in Hiberniam invtctus fberit saculo quintts et ab Hh 
berm9 in Northumbriam Saeculo sexto^ quis quaeso mirabitur, si Organorum usiia, Aotus S. Augua^ 
tino in Africa, et S. Ambrosio in Italia Seeculo quarto, notus fuerit in Hiberhiaanno 815 ? ** NofW 
solum illud Organum dicitur, quod grande est, et inflatur follibus, sed quidquid aptatur ad Canti- 
lenam." (1) — Duobus fere Saeculi» ante Gregorium Magmim, qui Cantorum Scholam Romse ihsti- 
tuit, unde usque hocke Cantus Ecclesiasticus Gregorianus appelllitur, (2) aliam hujusmodi Scbo- 
la» etiam ia Afirica extitia^e, indicat Victor Vitensis, in libro de Persecutione Africana sub Hi^ 
nericoi eademque confirmat S. Augustinus. ^3) De iisdem Scholis extantibus in Gailia, decretun^ 
edidit Carolus Magnus, ut Psalmos, Noias CantuSy Computum, Graiamaticam» per siugula Monas- 
teria, vel E^scopia pueri discaat. (4) Ingulphus Missas memorat qu» cum nota canuntup, (5) et 
WoUtantis^ in Prologo ad Vitam Metricam S.Swithuni, narrat JS^<r^w» Episcopum Weataoiimr 
Oi;ganum in isto Mooasterio construi curaase de quo inquit-^ 

Biaseni supra sociantur ia ordine folks, 

In^eriusque jacent quatuor atque deceray 

FlatibttB alteniis spiracula maxima redduut, 

Quos agitant vakdi septoagiiita yiri. (€) 
Denique Organorum usum, etiam byokattiicomm, aMmorat MalmesburgeBeis — *^ £xtaBt e^d 
i^lam Ecclesiam, doctrioae*ipsius Monumcntay Horologium Arte Mechanica comfiositttm, Oigana 
hydrauHca, uIh, mirumin taodum, aqa» cakfactae vloleatia, ventus eme^ens impUt concavitalem 
barbiti, et per oMkiforatiies traasitus, aniese istiilie moduiatoe claraores cmittunt.*' (7) NotandufUr 
restat, PsaUeriam quo usi sant Hiberniaaliqaiores, fuaase Versioois S. Hieronymi, quod^ cum Vul* 
gata Ladoa edidit Episcopus McMensis, ac proinde diversum fiusse ab eo vetustiore Italico, qnod 
lecum altulit in Caaliam S^ Auguaitinus, uti coostat ex Historia Wilfridi edita a eoa^v^ iB4dio, qui 
Barrat WiUridura» ab Uibcrms a puerida cducatum, S. Hieronymi Psalterium didscisae, et velus 
Ilattcum ignorasse, 4oiiac e Schola Hibemof um egrediens, CmUiam^ ad Scholam S. Aiig|istiQi^ pro- 
fectas est. JCadem Isadit ex .£cklio Maimesburiensis ^' Wilfridus Oantiam adveniim, Romanui 
*^ C<visueludiiies, quie Soottorttm scieBliam vincebant, gnarus adclidi(Bi^ Psakerium detti^|ue quod » 
^ SicotiiBy juxta traoslatienem B. Hieconymi, acceperat, pro Romano more> jtixla quintam editionem 
*' leditavit, et leDuit." Malmeab. de Gest. PoiU. 1. 3, pag. 2S9. Francofurti l£01. QuinU editio^ 
Ba est, quam repertam ifoisse in Hierico, regaanle CaffaoaHa» tarai^it Yigemach. (&) Haec iiuiil quae 



^l) S. Aug. in PmIiu 56. hidor in 1. 1, Qn|^ c. 20, f^d .Qoi|«a^ 4fi Bivin» PtaUapd^ c 17, § 2, n. 3, et Rer.Iitorg. 

1. 1, c. 25, p. 524, edit. Celonie. 

(2) Johau. Diaconus Vit. S. Gregor. (3) Augnit Confes. ]. z^ c. SS. 

(4) Victor VitcntU Hist. edit. Ruinart, Paris 1694. 

(5) Scriptores post Bed. Francof. 160t, p. 850. 

.(6) Apud Leiand Colkot. 1 1, p. 159, edit. Heame» Umd, 1774. 

^9) Apod Du Cange in Glossario ibid. 

(8) Tii^em4icikCod.M&BodLfol. 5, Gok4. Hae videtor Aiiase wsio Gom» ka iBttf^etom, qmB Latiaie «ed- 

dita, hala appeilatur ab Aug. de Doctr. Christ. L H, c. 15. Lstini novam acceperuet a S. HioronyoM» ex Ibnte He* 

•lurflBo, ita tamen «t priorem, sub appelktkme Vutrit, MliJKreiit. Poitta ad toUcada» disMnaoaeib uoa ex d«d»iis 

confiata est, qoe bodie Vulgata appellator. 



i60 ANNOTATIONES AD SJEC. Vril. 

ie Psalmodix usu inter vetustos Hiberaos dicenda proposui, qusedam prae nimia brevitat» 
obscuriora videbuntur, pro quarum illustratione» ad Dissertationem Prseliminaremy ubi de S^ 
Patricii Chronologia disserui, Lectorcm referendum existimavi. 

DE U8U METALLORUM IN HIBERKIA SjECULOVIIT. 

• 

Quod si adhuc objiciatur, materiem ad Organa construenda in Hibernia defuisse, qnis non videl 
hanc propositionem indigere ut vetusta auctoritate demonstretur ? At non solum demonstFari ne* 
quit, verum etiam prorsus rejiciendam esse uti falsam, demonstrant quae de ttneo xxue produxl, 
szculo sexto, ex coavo Adamnano. Saeculo nono, Nennius de Lacu LenCf hodie KiUarneyy 
inquit — " Est ibi stagnum quod vocatur DkM Lein^ quatuor circulis ambitur; primo circulo gronnt 
" stanm ambitur, secundo circulo gronna plumbi ambitur, tcrtio circulo gronna ferri ambitur, ct 
** quarto circulo gronna seris ambitur, et in coBtagno maigaritas multse reperiuntur quas ponunt Re- 
** ges in auribus suis." (l) Donatus Nennio vetustior, qui Prologum ad Acta S. Brigidae scripsit 
versibus Heroicis, de Hibernia inquit ^^lnsitla dives opum^ gemmanm^ vcstU^ et auri*' Versus hos 
cx Codice venerando Montis Cassinensis supra raemorato, etex alio Constantini Cajetani Abbatis, n 
Stephauo Vito ad usum Usserii descripto, editos habemus in Primordiis, (2) ex quibus constat, de 
eonim authenticitate nullum esse locum ambigendi, pra^rtim si conferantury cum integriore odi- 
tione Colgani, ex Codicibus Cassinense, Vaticano, Barberinio, et aliis, coUatis cum Codice Luc8b 
Waddingi i« Triade p. 382. — Jam vero quae a Nennio traduntur de Lacu Lene, a recentioniro in* 
vestigationibus fidem sibi debitam jure conciliant» in quibus fodinae ferri, plombi, stanni, et aeris, 
sea cupri, Plinio J£a Cyprium, prope Lacum istura exploratas memorantur. — ** As for Copper» 
" few mines in Europc have produccd such a quantity of ore, as that work lately discovered at 
** Muckruss near Killaraey, having afforded, in the space of ayear after its working, 375 tons of ottf 
** which produces from an ounce of the general sample, 5 penny weights, 8 grains of copper. Single 
** pieces of pare copper have been raised at Muckruss of several hundred weighU^' (3) De Mar* 
garitis ejusdem lacus, plurahabet i£ques auratus Sir Robert Reading^ in Gestis Philosophicis ad 
annos I691, 1692, 1693, ubi inquit, *' I myself saw one pearl bought for 50 shillings, that was valued 
<« at 40/. A Miller took out a pearl which he sold for 10/. to one who sold iC to the late Lady Glen* 
^' anly for 30/. with wboro I saw it in a Necklace. She refused 80/. for it, froro the late Duchess of 
** Ormond.'^ (4) — Plurima auri et ai^enti fabrilia vetustissima, plurima instrumenta aurca, quorura 
usus hodie prorsus ignoratur, quaedam etiam longe diversa ab huc usque inventis in Britannia, 
quotidie inveniri contingit in locis subtcrraneis et descrtis Hibernias, supra quae, a pluribus retro 
seculb, supcrficies paludosa, virgultis sylvestribus consita, usque ad altitudinem pcdum 20 supra 



<1) Nenaii edit. Bertram Haanis, 1759, ct Gale, Oxon, 1691. 

(2) Vide inpra not. ad ann. 500, pag. 9, et ad ann. 650, p. 50. De S. Kiliano aactore Poematit vide Bed. M«r- 

tyrolog. edit. CanUlmgi», pag. 445, et BibUoth, Hibcmico Cotton, Nero C. V. MS. in Stowente. Noh coftfundmdui 

cnm KiUano Abbate Monasterii Lacas Gerg, de quo lapra ad ann. 7tl. Confer Primord. pag. 1060. 

(9) SmUh*i Keny, Dublin, 1756, p. 94, 5, 7, 125, 143, 409, 10, 11. 

(4) Philofophical Trantact. to]. zviii. p. 659. " The Kcrry pearls are harder than thote from Bristol, larger, tDd 

bave abctter luBtre." Smith^s Kerry, p. 94, et 211. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 161 

vetustam superficiem aratro cultam, et nongentis abhinc, annis habitatam crevisse, quotquot 
de Historia Naturali Hibernia; scripsere doctissimi viri, omnes uno ore testantur. (1) 

Quis autem Nennio antiquitus, Lochleniae metalla recenter explorata indicavit, nisi fodinc tum 
extarent, et Metallorum usus plene innotcsceret ? Hadrianus junius de Hibemia scribens, inquit 
ibi celebres fuisse — " Stannique fodinas, et puri argenti venas" (2) Objicient fortasse nonnulli 
Antiquarum fodinarum nullibi extare vestigia. — Quibus me nescire respondeo, et ipsi seque igno* 
rant. Ergone rejicienda cst Nennii, et Antiquorum auctoritas propter nostrorum ignorantiam ? — 
£sto autera, non extant vestigia. Iterum quaero quid inde ? Non extant vestigia fodinarum Iberi» 
antiqua; — quamvis Diodorus repetite narrat, ita inexhaustas fuisse prae abundantia, ut cum, refertis 
navibus, multum adhuc argenti superesset, plumbo in ancoris exciso, ejus usum mercatores Phoe- 
niciae argcnto explerent.(3) £adem tradit Aristoteles, seu, ejus nomen mentitus, Auctor vetustissi* 
mus Mirabilium. (4) Polybius, te^tis oculatus, cujus fragmentum servavit Strabo, inquit ** Ai^enti 
fodinas, quas sunt ad Carthaginem novam in Hispania, esse maximas, ab urbe ad xx stadia dissitas 
circulo cccc stadiorum contentas : ibi xl millia hominum in labore versari, atque in singulos diesi 
populo Romano, tum temporis, xxv millia drachmarum ab iis tributa fuisse." (5) Attamen ubinam 
manent hodie harum fodinarum vestigia, quarum si Strabo periisset, nec etiam memoria inveniretur f 
MoHtesquicu narrat, quemdam nobilem Gallum, nihil intentatum reliquisse ut vestigia inveniret, sed 
cachinnis ab omnibus exceptum, tcmpus, operam, et impensas perdidisse. " Le Marquis de Rhodes 
'' proposa k la cour de France d'ouvrir les mines des Pyr^nees. II cita les Tyriens, les Carthaginoisy 
<* ei les Romains, on lui permit de chercher.- li chercha, il fouilla partout ; 1} citoit toujours, et 
** ne trouva rien/^ (6) Itaque si credibilia sunt quae de Iberonim fodinis narrantantiqui, a fortiori 
credibilia sunt quae de Hibernicis scripta habemus — Ista vetustis auctoritatibus nituntur. Haec non 
solum vetustorum fide, sed recentiorum exploratione confirmata, ad antiquissimas PhGenicum navi* 
gationes retro conducunt, et Insulas Cassiterides, non alias fuisse quam eas, quas ^lbion et Jerne 
appellat Aristotcles, Annalium Punicorum fidc, ct Himilconis auctoritate dcmonstrant. (7) Quid 
enim aliud innuunt Feati Avieni verba — 



Ast hinc, duobus in Sacraniy sic Insulam 
Dixere Prisci^ solibus cursus rati est, 
Eamque late gens Hibernorum colit — 
Propinqua rursus Insula Albionum patet, 
Tartesiisquc in terminos Oestrumnidum 
Negociandi mos crat, Carthaginis 



Etiam Colonis, et vulgus inter Herculis, 
Agitans columnas, haec adibant aequora, 
Quas HimHco Pcenus mensibus vix quatuor, 
Ut ipse scmct rem probassc retulit, 
Enavigantem posse transmitti asserit. 



(1) Boate'i Natural Hist. of Ireland, Dablin, 1755. — ** Within the limits of roy own knowledge, golden oraanient» 
have beeu foand to the amount o£ near lOOCM. valoe, tbe greater part originab in their kind, iinlike to any thing 
known at present, and of inch decided antiquitj that even their oses can rarelj be inferred» by any anaiogy 
derived from things in use at this day ." Hamilton'8 Let. ou the C. of Antrim, Dubliu, 1790. Let. 4.->et Googh^s 
Camden toI. S^ p. 476. (t) Hadrian, Junius de lingua Latina, 1. 4. 

(9) Diodor. Bibiiotli. edit. Wesseling. Amstelod. 1746, 1 1, 1. 5, p. 358. 

(4) Aristot. Opera Casaubon, edit Lugduni, 1590, t. 1, p.711. 

(5) Apud Strdbonem edit. Casaubon. Amstelodami, 1707, 1. 1, 1. 3, C. 148, pag. 220. 

(6) Montes^ieu Esprit des Loii, 1. 21, c. 8. (7) Corpos Poetar. edit. Maitaire, 1. 1, p. 1334. 

y 



16S AKNOTATIOXES AB BMC, yill. 

Haoc ad Insulas Britannicas referri debere notavit Montesquieu '^ Ces Toyages de la Betique eo 
Angleterre, ont fait penser que les Carthaginois avoient la boussole : mais i\ est clair qu ils sutToient 
les coM, je B'en veux d'autre preuve que ce que dit Himilcon, qui demeura quatre roois a allep de 
remiwuchure du Setis en Angletferre." (1) Certe nihil aliud J. Caesarem induxit, ut Britannicas 
Insulas subjugaret, quam idea de pnsdosis metBlIis^ et margaritts Itritanniarum, quam sibt ex Ve^ 
temra scriptis efformavif, testante Suetonio.(2) Thoracera quera Veneri genitrici fn temploefus <fi* 
travit ex Britannicis margaritis factun» intelligi voluit, testante Piinio. (5) SeKnus id voluisseinteil^ 
inquit, sulsjecta inscriptiene qu» id t«staretur. (4^) ''Britanniam petiit, inquitSuetonius, spe maiv 
garitaru», quarum amplitudinem conierens, interdum sua manu pondus exigeret.'' AHbi iMtaTr 
ex Beda,(5>et aliis^ colores quibus Monacbi libroe suos illustrare solebant, aliquando, ex suco mar- 
garitarum, et conchyliarum liquoribus effiormatos, quorum in Hibemia usque, ad nostra tempoia- 
quasdara mansit, eaque non obscura Vraditio. (6) — ** Ipea libronim aurea, argenteaque operi* 
*^ raenta, documento sunV, inquit Lmcm»^ auri fabtorum copiam Hibemifie antiquitu» suppetiisse:-^ 
'< Tulgnius 0'Moelchonrius, vir fristoriaram, et L^gum Hibernicaram seientissimtis, per literaa me 
** monuit, stata tribunalia ad eausas opificum, Mechaaicaa Artes exercentium> decidendas^ in- 
'* stituta fuisse, Magistro singulis Artibus assignato, qui damnum ex opificura vel ignoratioBe, v«t 
** dolo pro^tumy resarcire abstringerentur/' (7) Hine Historica iide duetus Camdenus^ seripsit 
Hiberai» Magnates ab Antiquo solitos' Aiisse habere suos Jtiridicos, quos Brehones vocaat, suaa 
Historicos qut res gestas describunt, Medicos-, Poetas quos Bardos vocant, et Citkara^os, et 
certse, et singulas iamiliae, *' Sciticct Brohom- unius stirpis et nominis, Historici alterius, et sie de 
" cteteris, qui suosr liberbs, stve cognatos, in sua qualibet Arte emdiunt, et seroper successores 
'' habent, quibus singulis sua prsdia assignata sunt." (8) 

TESTIMOKIA D£ AURI £T AROKNTI USU EX ANKALIBUS IIIBEaKICIS. 

Porro de Auro in nostris Annalibus frequens mentio, et de vasis sacris ex auro, et argento, ut 
supra ad annos 799^ 800. — Annales Uitonienses ad annum 1004, inquiunt. 

Mi V. " Slog la Brian co Rigrid er ime co hardtnacha, co /arcaib xx vnga do orfor alioir Fat.*' — 
[Exercitum duxit Rex Brianus, et Principes Hibemise secum Ardmacham, ubi posuit 20 uncias 
auri in oblationem supra altare S. Patricii.] 

McL. Comkorba Padraicc^ 7 Samkadh Pattraicefor ccnairt ittir neoghain co tnccsait alain reir 
do bhuaibh 'i* bo gacha ticche Biataigh, 7 Saertoigh, each gacha Toisighy 7 fiche bo on Righfein — 
Cuairt Cenn. Eocc, do dhenamh la Comharba Colaim Chille la FlaUhbheartach ua Brolchainy 7 dobert 



(1) M(mC«5giilctt ibid. p. 276. (<) Sucton, in Ccsar, c. 47. edit. Varior. Pitisci, Tngectl ad Rhen. 1690, p. 131. 

(3) Flin, 1. 9, c. 35, edit Hardain 1. 1, p.5«3. 

(4) Apud Harduia ia nota ibid. Confer iElian Hist. Anim. 1. 15, c. 8, et Marbodaeom lib. de lapid. pret. c. 61.— 
" Gignit el iusigncs antiqna Britannia baccas." ct Tacit, Vit AgricoIsB c 1«, edit. Brotier, t.4, p. 81.— Itcm Uda 
de sitn orbis 1. 3, c.6, p. 277, edit. Gronov. Lugd. Bat. 1748, et SoUfd Poljhist. c. 56. 

(5) Sttevent*9 Bcde 1. 1, c. 1. Lond. 1723. not. p. 8. (6> PhU. Trans. No. 197, 198« pag. 645. 

(7; Gratiani Lacii p. 118. (8) Camden Britao. Ut. Hibcro. Spenser View of Iiel. Dabl. 1633, p. ^l. Utartin 

West. bles, p. 104. 






AlfNOTATIONES AD 8JEC. VIII. 163 

eack gacha Toisiccij 7 bo gachu deiH Biatach, 7 ho gacha trir Saertach^ 7 bo gachaeeihair diomhaoin. 
Ficke bo imm on righ feifi,faU oir irabhaitar cuicc MingCj a each, 7 a earr o Mhmrcertach mc Neill 
h. LachUunn^ o ricch er innsin. Cuairt Connachta an dara feacht la Comharba Pattraicc la GioUa 
mc Liacc mc mc Raaidhriy co ttuc -a oigh rerr, Do rad dan va 'Cwichob. fail fhichit vinece dor 
don cur 4in do Comharba Pattraicc. Cnairt SU Cathusaigh la Flaithbhertach ua Brolchain Comharba 
Col, ciUe^ do bhert each o gach toiseachy Caora c gach ndet. a each imm, 7 a earr^ 7 foH oir irrabh 
mttar da lunge on Tigemah o Choin Ul ua Laind — Toirrdhealbhach ua Briain dodhwl i luimneach 
7 noch anfhuttir adhion tm Mumhain, 7 do rad seoid iomet lais *i' deichfchit uinge d^or 7 Ix sed 

soinemail im chom Brian Bhoramha. " Vicarius S. Patricii, et Congregatio Cleri 

S. Pfttricii, ▼isitaot Ttroniam, donec dederunt eis plenarium Tectigal boum, i.e. Bovem cujusque 
domus Biatachy ^ cujusque Municipis, Ekjuum cujusque Ducis, et 20 boves a Rege ipso. 
" Visitatio Tironiae facta a Vicario S. Columbse Flahertaco o^Brolcan, et dedit ei equum quts* 
que Dux, et bovem singuli bini Biatach^ et bovem singuli temi Klunicipes, et bovem singuli 
*** quatemi plebis. Viginti Vaccas ad butyrum dedit Rex ipse, et praeterea annnlum aureum 
" quinque unciarum, Equum suum, et Arma Militaria, Rex nempe Murcertach iilius Neilli 
" o Lochlin, Rcx Hibemiae eo tempore. Visitatio Connacise secunda vice, a Comhorba S. Pa- 
" tricii Gilda mac Liag, filio filii Roderici, donec dedenint ei plenarium tributnm. Donodedit 
^ 0'Conor Annulum xx unciarum auri ea vice Comhorbse S. Patricii. Visitatto Clientelas 
** Cathusaigh, [Clan Casey] a Flahertaco 0'Brolcan Comhorba S. Columbae cui dederunt Equum 
" a quovis Duce, Pecorem a quovis Pastore Gregis, Proprium equum, et arma et Annulum 
aureum duarum unciarum a Principe ipso, Cunlad OXand. Tirlac O^Brien profectus est 
Limcncum, cum nequiret locum tutum habere in Momonia, et secum tulit cimelia prsetiosa 
" multa, i. e. decics viginti uncias auri, ct sexaginta genimas lucentes, simul cum cornu Briani 
•*' Boromha? Regis." (1) 

McLvii. Coimthional seun, ag clcircc» er. 7 ag dniing dia riocc. acc Mainist. droichit Atha^ 
do choisreacc temp, na Mann. Seacht ncps decc imonleccaid, 7 tm Comhorba Pattricc, dirimh imm do 
aos gach graidh archcna, Ro baoi ann o riogh Muircertach ua Ijochlain, Tigeman ua RuairCf Hua 
Heochada agus Hua CerbhnifL — Jar ccoisreacch imm in tempaUl 1a Comhorba Pattraicc^ Ro 
heis ccoit ccndh inim o clcirc. 7 ro hionnarbh o riocc. Donch ua Maoileachlain n a righe Midhe^ 7 to 
righ Diarmaid a brathair ina ionadh, Do rat Murcertach ua Lochlainn seachtfchit bo 7 tri Jichit 
minge dor do Dhia 7 dona cleircc in idhbert do raith a anma, Do rad doibh bheos baile oc droichet 
Atha •!• Fionnabhair na ningen, Do rad din o 'CerbhaUl tri Jichit oiie uinge dor dcibh 7 do rad 
len Tigemain ui Ruaire, m. tri Maoihachlainn an ccomatt, C. na. 7 cail, oir ar altoir Mhairi 7 cdach 
crgf. n altoir dona naoi naltoir oile battar isin Teampal i sin, [** Congregatio Synodi Ecclcsiasti- 
*' conim Hibernise, et plurimorum Regumy ad MonasteriumPontis Vadi, hodic Drogheda, ad con- 
'^ sacrandaro '£cclesiam Monachorum — Septem et decem Episcopi cum Legato, et cum Comhorba 
^ S. Patricii, i. e. Primate Ardmadiano Gikla mac Liag, et plurimi cujusque ordinis et gradus 



(1) Annal, IV Magiitr. Codex MS. Uibero. in BiUiotli. Stownue. 






164 ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 

" similiter interfuere, Intcrfuere etiam Reges Mucertach CLochlin, Tigeman 0'RuarCr O^Heo» 
** chad, et O^Carroll — Post consecratain Ecclesiam a Comhorba S. Patricii excommuDicatos esC a 
^* Cleroy et expulsus Donchad 0'Melachlin a regno Midi», et regnavit Diarmitius frater eji» 
" pro eo, Dedit Murcertach 0'Loch1in septies viginti boves, et sexaginta uncias auri Deo, 
'* ctClero, in oblationem pro animasua. Dedit eis quoque oppidum apud Pontem Vadiy dictum 
** Fionnabar filiarum. Deditpostea 0'Carroll sexaginta alias unciasauri eis, et dedit uxor Tiger- 
'< nani O^Ruarc, filia 0'Melachlinii, candem sumroam, et Calicem aun supra altare ^iginiiy. 
^' et paramenta sacra supra unumquodque e novem Altaribus aliis quse fuerunt in Ecclesia uta.^ 

NuUam de monetacusa, vel efiigiata, testimonium, cx nostiis Annalibus ante Sseculuro IX pro- 
duci po8se,ct Rerum valorem bobus, ac paecoribus aestimari solitum fuisse, libenter concedo. At 
non inde sequitur pecuniam fuisse vel ignotam vel inusitatam. Homerus scpe indicat GrccoB 
habuisse opera aurea, et argcntea, cleganter efiigiata, ut arma Achillis, et Glauchi. Narrat 
tamcn possessiones suas, et res vendibiles, non pecunia, sed boum numero aestimasse. Sic Arma 
Glauchi valebant boves 100, Diomedis arma non pluris quam 9 bobus aestimabajitur. — A pari, in 
Dostris Annalibus, Catena argentea Regis Crimthan aestimabatur 100 Cumhal, i. e. 300 bobus, et 
tamen, iniisdem Annalibus, opera aurea, etargentea, ubiquememorataindicavi. 

In rebus Hibemicis, magis quam in aliarum gentium Historiis, mores populi a moribus Magna- 
Cum distinguendi sunt. Isti nihil innovabant. S. Bemardus plebeium introducit, qui Malachi« 
Ardmachano novitatem aedificandi e lapide, potius quam e ligno levigato» acriter exprobraty dicens 
** Scoti sumus non GaUi,'* (1) Errant autem, ut supra aunotavi, (2) qui inde deducunt nuK 
lum alium asdificandi morem, quam e ligno antea extitisse. (5) Oratorium lapideum Ardma» 
chanum memoraut hi Annalcsad annum788. De eodem Oratorio, IVilf^g^^rt ad annum 1125, 
inquiunt — 

Mcxxv. *' Hi qint idenair for aoin di din isindte tuarcchadh abhuume de dm.for iu damk»^ 
liacc mor Airdmacha iarna lain eagar do slinnd, la Ceall. Comharba Pattraicc iiin triochat mk. 6/. 
arched o na raibhe slinn comhlan fuair co sin." — ** [Quinto Idus Januarii, operimentum fiu:tum 
** et tectum intcgrum supra Oratorium lapideum magnum Ardmachanum, quod postea t^Iis 
*^ ordine contexuit Celsua Comharba i. e. Successor S. Patricii^ anno 130 a quo habuit tectum M/e- 
'^ grum antea/'] lidero Annales inquiunt — 

Mcxxix. Caislen Atha luain do dhenamh agus an drocet do thoccbhaU la Toirr ua Cconcob. asam 
hra na bliadhnaso 'i' Samhra an tarta. Aitoir m Daimliacc moir hi Ccluain mc nois dofos criucch» 
7 seoid do breith eiste 'i* Cairacan tempuill Solom. tucc o. Mhaoileaclai$m mc DomhnaiU. Cadin 
Donncha mc Floinn agus na tri seoitt tucc Toirr. ua Concobhuir 'i* Bleidhe airccitt 7 copan airgitt 7 
ccrois oir thairis 7 com go nor 7 corn hi Riada righ Aradh 7 caiieach airgid co ffomeimh oir fair 
cott a tesc o ing. Ruaidhri ui Concob 7 copan airccid Celi. Comarba Pattraicc» [Castellum Athloniae 
a^dificatum, et Pons istius oppidi reasdificata a Tirdelbaco 0'Conor tempore aestivo hujusanni, i. e. 
a^tate magnz siccitatis. — Altare Ocatorii lapidei magni Cluanae mac nois expilatum^ et Cymelia 



(i) S. Bernard. ia Vita S. Malachiae. (2) Annot. II. p. 135, lapra. 

C3) TTartfufde Antiq. Lond. 1654, p. 95. Vide errorem WArsi, , et ejus imitalorum, lapra Aonotatam p*.155» 



tt 



ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. A65 

pretiosa inde direpta, i. e. effigies terapli Solymarum, quam dedit Rex o Melachliii filius Domhnalli. 

Dunchadi filii Fianni, et tria Cimelia pretiosa quae dedit Tirdelbac 
O^Conor, i. e. Poculum argenteum, et Pelvis argentcus, habcns crucem aureum desuper, et Comu 
aureum, et Cornu 0'Riada Regis Aradis, et Calix argentcus cum ornamentis auri optimi, cum 
suacapsa, donum fiiiae Roderici 0'Conor, et Pelvis argenteus Celsi Comhorbce S. Patricii. 

Errant ergo, qui ex verbis S. Bemardi, cum Warseo assemnt, non extilisse alia quam sedificia 
lignea antetempora S. Malachise, et pariter errant qui pecuniam in Hibernia ante Danorum ad» 
ventum ignotam fuisse ideo asserant, quia vulgus non aliter quam bobus, et pecoribus, res suas 
vendere, et aestimare solebant. Magnates enim studebant cultui, et huraaniore agendi ratione, 
bonarura Artium studiis, Exrclesiamm ornatui, ct nitori, et Monachorum tranquillitati favebant. 
Hinc inter antiquissimos Canones S. Patricii, (1) nonus est " De collectura pecunue" Secundus 
Canonum quos ex Codice Cantabrigiense ediderunt Spelman, ct Waraeus, respicit eum qui furatus 
fuerit pecuniam De Ecclesia.'* (2) Veterum numismatum Hibcrnicorum ectypa edidere Waneus, 
et Gough. (3) Lanfrancus, in Epistola ad Tirdelbacum Hiberniae Regem anno 1074, Episcopis Hi- 
berniae cxprobrat — " quod Sacri ordines per pecuniam dantur." Alcuinus saeculo VHI, scribit ad 
Colcum Lectorem, [id est Fer leigindf Hibernice,] his verbis '* Misi L siclos fratribus de 

eleeraosyna Caroli Regis, obsecro ut pro eo oretis, et de mca eleemosyna L siclos, et ad Aus* 

trales fratres Baldhunincga [i.e. Baille choinnegh Monasterium in Ossoria] xxx Siclos de elee- 
^' raosyua Regis, et xxx de eleeraosyna mea, et xx Siclos de eleemosyna Patris familiae Aradiae, 
" et XX de eleemosyna mea, et per singulos Anachoritas tres Siclos de puro argento, ut illi omne» 
•* orent pro Domino Rege Carolo."(4) 

£x his, erroris arguitur Pinkertonus, qui in Opere de antiquitatibus numismaticis, (5) dogmatice 
asserit Numismata prorsus ignota fuisse in Hibernia ante saeculum XH. Si id asseruisset de 
Scotia recentiore, liceret quidem, cum doctissimi istius Gentis id assererant, (fi) et mos aesti- 
mandi namero boom, manserit ibi, Regni legibus stabilitus, usque ad saeculum XHI, (7) neque possit 
ullum quod sciam, vetosti auctoris testimoniumaf&rri, quo pecuniam ante saeculum XU in Scotia 
recentiore in usu fiiisse comprobatur. 

Esto igitur Hiberai usque ad saeculum XII, pecorum et'boum numero res vendibiles aestimabant. 
At, auctoritates producunt, qmbas pecvniam in usu fuisse demonstrant, en disparitas. — Pecuniam 
in usu fuisse inter Danos Dubiinii nemo in dubium revocare videtur, attamen de iisdem istis Danis 
haec habent Aimales Ultonienses ad annum 1029« 

Mxxix. Amlai mac Sitriuc ri Gall do ergabail do Mathgamain M Riagain ri Breg cofargaibk 
da c dec bo 7 vi xx Each mbretnach 7 chidi Carlusa 7 aiten goediculf ettir Laigniu 7 lethcuind 7 tri 
XX unga do argat ghil in a ungar geimhiech. [Amlaff filius Sitrici, rex Alienigenaram, captus a 
Mathgamano ORegan rege Bregiae, et captivate dedentus, donec solvit pro ly tro 210 vaccas, et 120 



(1) Vide sapra p. 149« et Warei Opascula p. 41. (2) Ib. p. 47. 

(d) Warsel Antiq. p. ISO. (4) Vide snpre p. 131. (5) Pinkerton ov Coioi. 

(6) Ruddiman Introd. to Anderson*! Diplomata, Edinburgh, 1773, p. 117. 

(7^ Du Cange Gloasar. voce Vaccm, 



166 ANNOTATIONES AD 8JEC. TIII. 

«qoos Britannicos, et 60 uncias aari, et Gladium Caroli, et obsides Hibernorum qiios in tuapotei» 
tate habebat, pnesertim LAgeniSy et dimidii septentrionalis Hiberni», et 60 uncias argenti pro im» 
pensis darante captivitate. 

Si ergo Dani, qui^ fistentibas oranibus, pecuniam habebant cusam» aurum tamen et argentnm non 

numerare, sed librare solebant, quis non videt precipitem esse judicium eorum qoi, ex eodem 

more vigente in Hibemia, pecuniam cusam Hibernis penitus ignotam fuisse dedocunt f Qab aon 

videt de indigenis, saltem sequo jure dicendum esse quod de Danis« pr»ertim c«m tatimoiiiailfailn 

propecuniae usu in Hibernia, antiquiora sint quam ullaquas affcruntur pro barbaris istis TmstatorilnB 

qui quidquid liberalium Artium habebant,id Hiberms acceptom referre tenentur, ipnt fatentibn» ae 

primum in Hibernia, annum circiter 9*8, fidem Christi didicisse, et primum Ostmannorom Regam 

qui istam fidem aroplexus cst, fui:>se probabiliter Aulafum Sitrici filium, qui in Pnelio Teroorensef 

a Melachlino Rege Hiberni» victus, uti tradunt hi Annales ad annum 979^ ^ f^mldo occiso, 

et (ractis undique viribus, Hyonam secessit, atque ibi, [uti narrant Annales Hibemici Insale omniam 

Sanctorom] maerore confectus occubuit. Utrum vitse penituerit, vel potiosy rebasadviirsis, Mando 

valedixerit invitus, qusrcndum non censeo. Dum morimur, idex rerum non ea ratione recarrant 

qua sese nobis floTcnte valetudine obtulerunt, ac proinde baptismi lavacro regeneratum fuisse» pie 

potius credcndum, quam veterum fide asserendum est. (1) Recentiora esse qosdam ex hactenos 

adductis testimoniis, utpote Danorum adventui posteriora, non inficior, alia «ntem seculum viii 

prsecedere, nemo cordatus poterit denegare. Ad omne dubium tollendum sobnectere liceat quseseco* 

lis Vf VI, et Vn de ChrismaU traduntur in Regulis Monasticis ComgMUi^ Odvmhm^ CoittwAmiij et aii- 

orum, qui Chrismalc secum quocumque irent, deferre assueti erant. In FmmUtntMt S. Colnmbani 

prascipitur ut ^ qui oblitus fuerit CArMiiia/, pergens procul ad opos aliqood, qoinis quinqaies per- 

^*' cussionibus subjacea." Atqui Chrismal vas quoddam fuisse fragile, ex eo patet» quod ibidem 

*' Cui Chrismal ceciderif, et nihil con/ringens^ xii percussionibub" castigandos statuatar. (2) Com* 

gallus in agrum laborandi causa profectus, Chrvtmale suum supra vestem suam posuit, qood cam 

Gentiles Picti eo irruentes viderent, Comgalli Deura esse rati, eum contingere timuemnt. (^) Hiae 

videtur aut capsulam fuisse Reliquiarum, collo appendi solitam, quam Graoci mcoipim vtocalMmt« 

uti putat Mabillonius, (4) aut Vasculum <ileo benedicto plenum, ad consignandos aegrotos, cnjus 

Fortunatus, scribensseculo VI,raeminit, (5) aut quod ego potius, ct pro certo existimo, Vas futsse 

in quo Christi Corpus asservabatur, utiex pluribus testimoniis plane demonstrat DoCangius, pne* 

dicta Columbani verba, inter alianon obscura producens. (6) Rera certissimam reddit quod Cblom* 

banus in eadcm ReguU, c. 15, cui titulus *' De negligentia Sacrifitiorum." *' Qui negligit Sacri- 

*' ficium, inquit, si imtnutatum fuerit, et panis amiserit saporem, si rti6/t) colore xx diebus pamiteat» 

'* si hyocinthmo^ xv diebus pecniieat. Qui autem merserit sacrificium, continoo bibataquamy qoiB 

'* in c^rwmaie fuerit, et Sacrificium comcdat/' (7) Cumeanus in Mensura Paenitentianim capite 13, 



(1) Plurimi confundunt duos Aulafos, et d«o8 SUriGoft. 

(2) Regula CimobiatiM 8. Columbani edita ia CoUectaneis Sacris c. 8, p. f^. 

(3) Vita Comgelli apud MabiUon Annal. t. 1, 1. 8, n. 7, p. S09, et in CoUectaneis Saor. p.0O7,col.S. 

(4) Annal. ibid. (5) Fortwtat. de S. Germano £po Pariaiense n. 47, apiid MAbiUMi ifaid* Oplat. 1. f» et 
Anastas. Bibliotb. in Vita S. Innocentii. 

(6) Glouar, t, 1, p. 974, Toce ChriimaL (7) Regula S. Columbani edit. CoUectan. Sacr. p. f 4, coL 9. 



ANNOTATIONUI A» 8JEC. VIII. 167 

•acfeia habel iisdei» £m Terbis ** Qtti autem menget Sacrificium, contitiuo bibat aqoara et q«iod 
^ in chrimaU ftient sumef sacrificiiHih et emencket per x dies cnlpan» sohitus. Sitceciderit sacri^ 
^ ficiam de manibtn' ofierentis terra ttm», &c. omne quodcumque io-Tentum fxierit io loco in quo 
'^ eeeid<ipit comburatup, et cinis ut supra abscoodatur. Sacerdos deinde anno damnetur." (Y) 

£x his coUigitur Chrismal fuissc pixidera, in qua Monachi antiqn», iter avgenles, cncumferebant 
species consecratas, juxta consuetudinem Eccllesise Primitiv», (?) ut» pa^KsC ex kenaer auetoritate 
apud Ensebiam K 5v Mistor. c. 25. 

Jam vero tbs ad Ministerium tam sacrumnon potuit, nisi necessitale cogente, vili^esse meteriae. 
fn Altafi' intr» Cblumbam aurcam Eucharistiam repont sojitam fuisse, legitur i«' Aeti» S. Basiliiy 
qu» Amphiloehii nomifie i^nscripta habentar. fn eiburio pK<>io90 repondenam decernuiit Coneifiat 
vetusta apud Du €angium, Mabillon. Pneiat. ad Ssec. 3 Benedictiu. et in Bingimmi Antiquitatibua 
Chrisrianis. (3) — Porro cum alia vasa aurea, argentea, et ama habuerint lilrbcFniy re» ifsa- pos* 
tulare videtur, ut Chri^maHa quee longe sacratissiraa erant, e pretiosis metallis a forriori eflbrmata 
fuissc ceiiscamus. PBiahim pretiosam Regis Teffiae, qui saeculo-VI ineu{it!e, S. Brigidiae coaevus 
ftiit, his verbts dcscripsit saeculo VII Coc/ffnw*. 



Verfoeratatq. oculos speculantis flamma nitoris- 
Priscse factune fuerunt nam pocula quoedam. . 
Talibus antiqui Pateris convivia Reges, 
Dttlcia- per populos omabant more xctmttr, 
Ddieiosas quidem, fragilis scd valde figune. (4») 



Granicolor fticrat Vas quoddam Regis in aula. 

Mirabatur opti», Veterum quod insigne Virorum. 

Pocula malta shnul, septcm compacta metallis. 

Auricolor Vitmnty sociato fulget electro. 

Commixtnralatetcalicum, sed ductilis illa, 

Spargebat nitidis crispairtia luraina gerarais. 
Eadem habet Ultantts, " Vas pa*tiosura, factune mirabilis, et materiae pretiosae, quod apnd< 
** Vetcres vocabatar septiformis Calyx. Illud autem vas cecidit de manu rustici et confractum 
" est," (5) In vetusta vita metrica S. Brigidae, lingua Hibcmica scripta a Brogano Poeta, Vas ar» 
gcnteum memoratur, quod non potuit frangere faber, et frcgit Brigida — ** In dan arggaii na docom' 
** maigh in ccard,'\6) Eadera habet Cogitosus ^'Tribus leprosis postulantibt^ raunus, vas laigitaest 
argenteum, et cuidara in ponderibus auri et argenti coraperto, dixit ut inter illos hoc ponderaret, 
tribus aeque aequalibus partibus, curaque excusare se caepisset, &c. ipsa apprehenso vasc argenteo, 
** allidit contra lapidem, et confregit in tres ut voluit aequales partes," &c. (7) Laurentius Du- 
nelmensis, qui ejusdem Bri^dae vitam, ante Anglorum in Hibemiam adventumy descripsit circa. 
annum 1140, (8) eademex Cogitoso enarrat cap. 5^. (9) 






(1) Comeam de Menmini Paenit. ez Codice VeDerMMle Ssiv^lcBse in.Colleclui. Sacr. p. S09, col. i. 

(2) S. Ambrotii Oratio in funere Satjri. Gregor. 1. 3, Dialog, c. 36. Acta Laurentii £pi Dublin apud Sarium, 
NoT. 14. Bingham Antiq. of the Cbrist. Cburch, 1. 8, c. 6« et 1. 1.5, c. 4, § 9. 

(3) Du Cange Glosaar.Vocibus PysM> et Chritmal, Beda de Locis Sanctis ex Adamnano c. 9, deacribit Calicem argen- 
teua». Canones Saxon. Regis Edgari c. 4 1, et Bona Rer. Liturg. 1. 1 , c. S5, a p. 461 , ad 469. S,Coh»mbanuM cneo Catice 
usus est prsB hurailitate, et GaUui ejus «zemplum secutus, calicem argenteum recusavit. Acta apud Surhm Octob. 16. 
Historiam Senis Serajnonis refert ez Eusebii Hist. £ccl. 1.6, c. 44, Fleury 1. r, n. 4, p. 245, et Bingham Antiq. 
of the Christ. Church, t 1, b. 8. c.6, Lond. fol. edit. 17J6, pag. 304. Conferenda est Historia Satyri qnam refcrt 
Fleury ex S. Ambrosio 1. 17« n. 40. p, 363. 

(4) £dit. ex Codicibus Cassinense, Vaticano, Baiberinio, et Lnce Wadingi in Actis c. 27, p. 587. 

(5) Edit. ezCodice vetustissimo RatisbonenM in Bavaria ibid, pag. 529,. c. 29. (6) Triad. pag. 517, r. 59. 
(7) CogUomt in Vita S. Brigids c. 28, ibid. p. 522. (8) Fitseica de Script. Aogl. 214. (9) Triad. p. 580. 



168 ANNOTATIONKS AD SiEC. TIII. 

Calices sacros vetustissimos Hibemias e vitro factos memorant Jocdinu&^ et Auctor vetustior 
VitsTripartitap, cujusexcerpta edidit Usserius. Arabo conveniunt S. Patricium discipulo suo Ailbeo 
indicasse '' Altare mirandi operis, habens in quatuor Angulis, quatuor calices vitreos in specu sub- 
** terraneo, a quibus autem personis illud Altare factum fuerat, aut cum calicibus ibi repoutuniy 
" nobisadhuc extat incognitum." (1) 

Quod si objiciatur ex dictis in Annotatione 2, Artem vitro cancellandi fenestraSy ante teropoxa 
\Vilfridi ignotam fuisse, id equidem fatendum est, sed inde non sequitur Artem vasa Vitrea &cieiidi 
fuisse ignotam. Romani Vasa Vitrea habebant, sed non fenestras. — Calices vitreos memorat Ter* 
tullianus, in quibus inquit, efiigiari consuevisse Pastorem, ovem humeris gestantem, cujus rei plariinA 
exempla habentur in Bosii Roma subterranea« Attamen nusquam apparet, fenestras vitro cancellatat 
fuisse teropore TertuUiani. (2) Patenas Ministerialcs vitrcas fuisse, Zephyrini Pap» dccretum 
ostendity et hunc usum diu perseverasse constat ex S. Hieronymi Epistola 4, ubi tradit Exuperium 
Episcopum Tolosanum, Corpus Domini Canistro vimineo, et sanguinem portare m vitro," (3) Cy^ 
prianus Gallus in Vita S. Caesarii Arelatensis ^' Annon, inquit, in vitro habetur sanguis Christi f* 
Demum iu Concilio Rhemensi, regnante Carolo Magno, Caiix vitrau vetitus cst ob pericuium 

materiae fragilis. Cap. ut Calix de Consecr. Dist. 1. Phialam vitream Reg^s Teffiae in Hibemia» 

memorat Coelantis Sasculo 7. Librum vitreum ordinationis Regum» memorat precedente saeculo 
Adamnany (4) et Calices Vitreos etiam ante S. Patricii tempora, memorant Jocelinus et Evinus. — 
Omitto qux de Sepulchro S. Brigidas, et Ecclesia Kiidarense tradit Cogitoaus, utpote superius ex- 
posita, (5) quibus tamen adjungere liceat, Artem pingendi saeculoVI excultam, memorari ab Adam- 
nano, qui, '* Saxonem quemdam, nomine Genereum^ S. Columbae discipulum, virum Religiosum» 
Pictoremt et opus Pictorium exercentem'' expressis verbis designat. (6) Denique, Codices 
Evangeliorumy S. Colurobae roanu exaratos, et tegumento aureo, vel argenteo, ac gempiis obcoelatoa^ 
ad instar pnBtiosissimarum Rcliquiarum, ad sua usque tempora conservatos, et pia veneratione 
habitos, Magnus 0'Donnel, qui Vitam ejus Hibemice scripsit anno 1520, iterum iterumque 
testatur. (7) 

DE ARTIBUS IIIBERNORUM LIBERALIBUS. 

De scholis vetustis Hibernorum, Johanues Rossius Warwicensisjampridem monuit — " Magistroa 
*' docoisse secundam formam studiorum antiquorum, cum Divinis videlicet studiis, humaniorem 
** etiam literaturam conjungentes." (8) Eadem tradit Trithemius in Chronico Hersaugiense ad 
anuum 890, et in Libro de lUustribus viris Benedictinis 1. 1, c. 6, itemque Christopherus Brower in 
Antlquitatum Fuldensium libro 1, c. 9>10, 11. — Recentiores sunt isti. Confirmantur autcm, <3t il* 
lustrantur a vetnsto Codice Hiberaense conservato Wigornias, qui conUnet ^^ Commmiaria Dunchat 



(1) JoceUn in ViC. S. Patr. c. 105« in Triade p. 89, et Tripart. Opus, Triade part. i, c. 35, p. 134. 
(3) Terttt/. de Pudicitia c. 6, et 10, apud Baron Aniial. t. 1, p. 345, edit. Paris, IdSO, et Biiif fcam loco citato^ 
pag. 305. Bona Ker. Liturg. 1. 1, c. 25, p. 454— 477. 
(3) Hieron Epist. 4, ad Rusticum, apud Bmgham ibid. 1. 8« c. 6, $21, p. 305. 
[ (4) Adamnan I. 3, c. 5, p. 364» 
(.5) Annot. 2, p. 137—139. (6) Adamiian ibid. c. 10, p. 366. 

(7) Pmertim 1. 2« ctf, in Triade>4S8. (8) U$ter. Primord. pag. 910. 



ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 169 

^ Pontificis Hiberniensis^ quod contulit suis Discipu/is in Monasterio S. Rcmigii Douns^ [i. e. Duni 
**^ in Ultonia] supcr Astrologia Martiani Capellct Varronis,*' (1) MartianuSi Patria Medau- 
rensis, ut ex Cassiodoro constat, Carthagine educatus, scripsit Rx>mse anuum circiter 460| regnante 
Leone Thrace, stylo Afro, semibarbaro, aspero, et difficile. Poema ejus De vii Artibus edidit 
Grotius anno 15999 extatque editum a Maittaire, in Corpore Poetarum Vcterum, tomo 2, Londini 
17l3y pag. 1442. 

Septem Artes, quarum R^ulas succincte exponit, sunt Grammatica, Dialectica^ Rhetorica, Geo^ 
metria^ Arithmetica^ Astronomioy et Musica. Conferantur qwe de eo tradunt Bailet^ Fabrunus^ 
et VossiuSf qui tamen errat, dum Martianum aliquanto juniorem asserit, quam BoetU^ et Cassiani 
testimonia sinunt adjudicari. (2) Hoc opus in vetustis Hibernorum Academiis exponi solitum fuisse, 
demonstrant dignitas qua Dunchad insignitus describitur, (3) et testimunium Lelandiy qui de Dun- 
chadi Codice ase viso inquit — *' Commentarii Dunchat, Pontificis Hibernensis, superlibros Marti* 
ani Capellse, Opus eruditum,** (4) Extat prasterea Johannis Scoti Erigenct de eodem Capella testimo- 
nium insigne, inlibro de Divisione Naturae, (5) et Labbei in Bibliotheca CodicumMSS. pag.45, 
itemque Mdbillonii in Itinerario Italico edit. Paris, 1702, p. 76, unde constat ejusdcm opus de vii 
ArtibuSj in Gallia explicari solitum scculo sexto, quod et Gregorius Turonensis confirmat, (6) et 
AlcuinuSf vel ejus nomen mentitus, vetustus scriptor Carminis De vii Scientiis liberalibusy cujus 
meminit Lelandus^ (7) aliique memorati Wartono. (8) 

Cassiodorus^ cujus Opera olim in Hibernia laudata fuisse, Hibernorum quae remanent fragmenta 
demonstrant, Consularibus insigniis, sub Theodorico Gothorum Rege, cujus ab Epistolis erat, de- 
positis, anno aetatis 70, Christi 540, et Vivariense sibi Monasterio condito, loco prope Schyllaciuin 
amaenissimo, ubi horti irrigui, et piscosi amnis Pellence fluenta, per hortorum meatus, in Monas- 
terium ad raaris litus positum derivabantur, insignem ibi Bibliothecam instruxit, ac paulo postea 
Opus composuit '* De Institutione Divinarum literarum^'* in quo Cassiani Instituta, a Columbauo 
nostro laudata, discipulis, et cujusque ordinis Monachis, sedulo legenda commendat. 

In hujusOperis libro I agit de studio S. Scripturae, et Historiam Tripartitam^ q^dsti ab aroico 
Epiphanio componi curavit, Occidentalibus EccU*siis commendat, utpote quae, triaoperay Socratis, 
Sozomenis, et Theodoreti, in unum redacta, et Latine reddita, complectens, Eusebii x libros, a Ru- 
fino traductos, egregie compleret, ac pro genuina Ecclesiae historia haberetur. Ha^ Versio ea 
est, quam a Patribus Hibernis, caeterisque Occidentalibus, ubique citatam fuisse, centena Hi* 
bernorum, et Saxonum, xque ac Gallorum, et Italorum testimonia ostendunt. 



(1) PrimoTd. p. 910. \'AtBiblioih. Hibem. Cotton. Vespasian A. 11, n. 8. 

(2) Bailetf Jugement det Scavant, t. 6, p. 545, vel tomo 3« parte 2, pag. 448, n. 1S05. Amsterdam 1725, et Recueil 
^es Crit.Gramm. t. f, parte 1, p.S17, n. 289. Itemque ** Enfant devtnttt celebret par leurt etudet.** Paria 1685, 
p. 254.— KotsiiM De Hist. Lat. 1. S, et Fabrici, Bibliutheca Latina, Lond. edit. 1703, p. 180. Warton Engl. Poetrj 
t. 2, p. 76, ett. 1, p. 391. 

(3) Vide Biblioihecam no»tram Hibemico-Cotton ubi supra. Vespas. A. 11. 

(4) Leland CoUecUnea t. 4, p. 160, edit. Heame, Lond. 1774. 

(5) Scoii ErigiMt 1. 3, pag. 147, 148. Confer ITAcherii Spicileg. t. 2, et Mabillon Prttf. ad Saec. IV Bcned. 

(6) Greg. Turon. Hist. edit. Paris, 1522, et Maurin. 1699, 1. 10. 

(7) Leland Collcct. tom. 4, pag. 7. (8) Warton EngL Poctry, t. 2, p. 75, Ccrberti Dc Mus. 1. 1, p. 121, el 198. 

Z 



170 



ANNOTATIONE8 AD SJEC. Vllt. 



In secundo libro, agit de Disciplinis Liberalibus, Grammalicaj RketoricOj Logica^ Matkematica^ 
quas alias Artes includunt Jriikmeticam, Gebmeiriamy Miuicam, et Aetronomiam\ — Capellae Dis» 
ciplinam fusius explicat, cx S. Au^stini Opere deperdito " De MtMcOy** (1) et cx aiiis, et ha»MHit 
Artt^s, quaruni studiis, doctrinse fHma, ct Doctoiis Laurea olim in Flibernia consequcbantur. — 
Scripsit pra?terca Cassiodorus, anno 563, librum cgrcgium de Othograpkia S. Scriftnnt, cuju» Re» 
gulas excerpsit ex xii vetustis Scriptoribus, quorum ultimus fuit ille ipse Priscumutf quem Dm»> 
gaito Hibomcnsi familiarcm fuissc, iofra ex ISIuratorio patebit. Plurimi ei tribuunt Opu» de Gem- 
puto Paschali scriptum anno 562. Floruit ei^p quo tempore florebant in Hibenria Jtiwiiaini» 
Cloonardensis, Sineltus S. Colurabani Magister, sub quo Artea liberales dididt, (2) Comgaiy Coluw^tt^ 
aliiquc Hibcrnorum Magistri, quos in Annotatione Prima breviter numeravi, obiitque annp 565» 
paulu postquam Columbanus, a Schola Sinclli, ad 5. Comgailmn Benchoronaem, libcraJibus diaci- 
plinis, et Monasticis studiis crudiendus trantiviU Disciplinam Augustini, IVlaftiani, et Casaodorii 
explicant post Cafisiodorum Bedoy in Opcre de Arto Rhythmica et Mctrica^ et Auctor incertus^ ni 
fallor Hibernensis, qui librum scripsit De Arte Musiea^ oditum- in tDmoI Operum* Bedc, Bap 
sileaa 1-563, pag. 372 ; ct Colonia? Agrippina) 1<)12, 

Ilis positis, explicantur jam qua} in nostri» Scriptoribus de septem Artibua (requenter occumint» 
In Triveti Chronico, prisca Normannorum lingua conscripto, Dynotkus^ qui Soaculo vii in Wallia 
floruit, Clericus appellatur, bcne eruditus in vii Artibus Liberalibus, (3) Aidkebnus, primus Anglo* 
rum qui Latinc carminascripsit, in Epistola ad Eahfridum revertentem ex Hibemia^ — '' non solum 
<* Artes Grammaticasi atquc Geometricas, bis ternasque oraissas PAj/mcos Arti» machinas, quinimo.^ 
** iegoriecB potiora, ac Trapoiogicte disputationis bipaitita bisoracula" in Hibornie schplis, juventu* 
tcm A«iglo Saxonicam solitara cdoceri testatur.(4) De Giida AibanicOy qui Soholam Ardmachaoam 
Sa}cu1o VI regeba^, (5) Caradocus Llancarvanensis inquit *' Scholares audienint ab eo vii jDifc^slj» 
*< narum scientiam!' — Tatkctus Hibornensis, rogante Rege Caradooo, anno 469» ut liber habet Lau^ 
davensis apud Usscrium, '* vii Discipiiaas Liberaies, confiuentibus undiquc discipulis explicavit," in 
Vcntano Gymnasio Monnemuthcnse, (6) quod et vc tustus auctor apud Florent!lim Warwioen- 
sem, in Vita- cjusdcm Tathoji, iisdem verlns confirmat. CtMfocaif , Abbas Lianoarvancnsisy Tathan 
discipulus, Gildara Albanium ex liibernia venicntem anno 500 excepit, et in eodcm Gymnasio 
Scholarum studiis prseposuit, ubi librum Evangeliorum sua manu descriptum Gildas reliquit, qui 
" adhuc, inquit Caradocus, remanet iu Ecclesia S. Cadoci, auro, ot argento undique coopeitua» 



(1) IIoc opus niemorat ipse Augustinus in Rctractationuni 1. ?j Pottidiui in Indiculo Oper. S. Aagostini, et Gerheri 
de Musica Sacra t. 1, p. 198, 199. Coufer dtSHodori Opera edit. Maurin Rotbomagi 1679, 2 vol. folio. 

(2) Jonat in Vita Columbaui, c. 3| Coliectanea Sacra p. 218. 

(3) Spcluan Con-il. t. 1, Lond edit. 17.37, p. '27. 

(4) \ iilu bupra Annot. 1, pag. 127, 128, et Uuer. Syilogc p.39. Extat in Monasterio S. Gallenie Codez sscizj io 
quo, superscriptis notis Musicis, varia Aldhdmi carmina, et Sedulii Scoti Carmen Paschale continentur, cujus speci- 
nien exbibuit Gerbert in Ilist. Musica; 1. 1, p. 202. UsserittSym Epistola ad Vossium, Dissertationi de Sjmbolis pre* 
missa, Codicem Hymnonim vetustissimum Ilibemicum laudat, partim Latino partim Hibemico sermone scriptum. In 
Antipbonario Benchorense, edito a Muratorio, plure» Hjmui Icguutur, iique antiquissimi citati a Gerberto. 

(5) Vidc supra AnJiot. 1, pag. i26» ct Caradoc apud Usser. Primord. p. 442. 

(6) liber Laiidavtntis apud Usser. Primord. p. 91^ 92, 1117. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 171 

" Teneirt Wallensps Indigensc illud volumen pretiosissinium in conjurationibus suis, ncc audcnt 
" appcriread videndum, nec confirmant pacemct amicitiam inter Inimicos, nisi illud fuerit imprimHi 
" appositum."(l) Successit ei in Schola Llancarvanense Brendanus Findlogae filius, de quo supra 
notftvi " Artes^ Liberales in Schola Rossensc in Hibernia praBlcgisse." (2) Extat vetusta Machuti 
Vita, cdita a Lclando cx Hbro Bili Levitae, (3) in qua Brendanus appellatur '* Brindanus praeceptor 
Machuti in nobilissimo Nantcarvan Monasterio." Eadcm narrat in Hist. Eccl. i^/ei//y, 1.34-, 
n. 14, p. 507. ** S. Malo, ou Maclou,. nomm6 aussi Machut^ fut cleve par le S. Abbe Brendan, 
farooux par sa science, et sa vcrtu." Concordant MabiHonii Acta, 1. 1, p. 223 . 

Auctor yitae S, Caihroe nnni 1040, quam, ex membranis Monastcrii S. Huberti in Ardenna, N, 
FasoniuSy istios Monastcrii Abbas, descripsit, de Schola Ardmachana inquit — " Cadroc adolescens, 
'' Hibcrniae Metropolim apud Ardmacham, (4) in pristino Disciplinarum MusaDO sc inclusit, non 
'' veritus post Dogmata Divina, mundanas litteras quaerere, ut his lucidius elimatus, quae olim 
" melius posset cxaminata profcrre. Instruitur itaquc, et coavos, contabcpnalcsque suos longe 
" precedci>s, «Gymnasium sapientiae, ipsa ductrice, angulatim percurrebat. Quid ultra? — 
" Qu<»d Poeta cecinit, et Orator dixit, quidquid PhHosophus excogitavit expertus, nihii ipsum 
" fugit. 'Quidquid numcro, mensura, pondere, taclu, et auditu, a quoquaro vestigaturo est, ebibit> 
** ct ultimum Astrorum occultos tractus, et cursus, radio doctius i^no, dcsignavit" (5) 

Buietus, in Ilistoria Academiae Parisiensis, inqurt J. Scotum Erigenam^ Artem Musicam tradi- 
dissc Parisiis, idque demonstrat ex vcteri Chronico, " In Dialecttca, Musica, et Arithfnetica 
** legente Johannc Monaco, viro acutissimi ingenii." (jS) — Wood, in Historia Academiae Oxoni- 
cnsis, de eodcm inquit, ** ab Alfredo Regc in Logica, Musica, et Arithmetica constitutum fuisse 
Oxonicnsium Pneceptorem." Eum autcm confundit cum alio Johanne, ut aHbi patebit. Anas- 
tatius Bibliothccarius, in Epistola ad Carolum Calvum Francorum Regem, scripta anno 875, 
*' Mirandum cst, inquit, quomodo vir ille barbarus, qyi, mjinihus mundi positus, quanto ab homi- 
*' nibus convcrsatione, tanto credi potuit alterius linguae dictione longinquus, talia intellectu 
" caperc, in aliamque linguam transferre valuerit, Johannem innuo Scofigenam," (7) 

Dc Johanne Erigena, prorsus diverso a Johanne Duns Scoto, consulenda est Dupinii Bi- 
bliotheca, ct NataHs Alcxandri Historia, Itemque Nicolai I Epistola ad Carolura Calvum, 
Hincmari Rhemensis Hber I de Pra?destinatione, ct prsBsertim, et prae omnibus, consulenda 
est Disscrtatio de Johanne Scoto, ad calcem prioris voluminis eximii Operis cclcberrimi Amaldi, 
cui titulus " Tepetuiti de la FoiT' Quod si nullum in medium afferc possem auctorem Hrber- 
num, pni?ter hunc Erigenam, solus quidem, ad ea, quae hactenus de Hibcmorum disciplinis dicia 
sunt, confirmanda, sufficeret, Hibemensem enim fuisse, suo loco patebit. 



(1) Corcdtfc ia Vita Gilde c. 15, 16, Baksus, Harptfeld, Pitseus, Titmuthermt m Vita Cadoci, «t Utter, Indcr 

Cbronol. peg. ItLfS, et Primcord. pog. 859. Eodeiii «empore, Petr^cut Cumber, hBreditario rogno reiicto, in Uiber- 

nia Liberalibut disciplinit eruditus est. ibid. ct Tinmuth. in Vita Petroci, BaUti Scriptores cent. 1, c. 60. 

(f) Vide «upra Aftuot.l, pag. l^. (8) LeianH CoWect. t. «, p.430. 

(4) Vide Annal. UUon. ann. 782, pag. 111, ct Annot. 1, supra p. 126, et IV Magistmr. ann. 1162. 

<5) Vila Vetusta Cathroi iu Actis Bencd. Saec. 5, p. 480, et Sasc. 6, p. 28, itera apud Henschenium, ct Calmet Ilist. 

de Lorraine 1. 19, n. 67, p. 1011. (6) Hist. Acad. Paris, t. 1, p. 102, 3, 4, 106, 184, 211, 224 et (»11. 

(7) Sylloge Epist. 24, p. 65, hanc Epistolam Usseriiis perperam refert ad aunum 865. Vide Natal. Alcxand. Hist. tol. 

edit. Paris 1699. tom. 6, p. 360. 

ZS 



172 



ANNOTATIONES AD SJEC* VIII* 



£x his omnibus constat, Grammaticam^ Arithmeticam, Poeticam^ Astronomiam, Getmttrittmf 
sivc MechanicatHj Dialtcticam, Musicce Artis regulas, in IJibernorura Scholis solitas edoceri. Hidc 
recte docet Fleury, Columbanum in his Artibus, in Patria eruditura fuisse. '* Colomban, n6 eo 
** Irlande vers Tan 560, apprit des sa jeunesse, les Arts liberauxy la Grammaire, la RhStorique, la 
** Geometrie,'* — Hist. Eccl. 1.35, n. £)• Eadem tradit JonaSy Columbani discipulus, et aliiy quoft» 
absque nimia prolixitate, nequeo enumerare. 

Dolent Hibemi, Majorum suorum merita in Anglo-Saxones, a Bedaj Aldhelmoy et aliis laudata, 
non eadem benevolentia a recentioribus Anglis memorari, qua merita in Belgas, Gallosy Aleman- 
nos, Ilelvctios, ab istarum Gentium Doctis recensentur. Gerbertvs, Alemannus, plane fate- 
tur '' ex Hybcrnia, cum instituto Monastico, fidei etiam potissimum lumen inclaruisse «r Ger* 
'< maniay et asservari adhuc Codicem Evangeliorum S.Kiliani, ac Sociorum, Herbipoli, de quo 
« vetus traditio est, usum eo fuisse dum sacra perageret. In cujus rei memoriam, singulis OHniSp 
'' in ejus festivitate, dum Divina cclebrantur, in Altarimajori summce JEdis reponitur.*' (I) 

Quod si eadem cura adservatus fuisset Codex Hibernicus De Locis Sanctis, quem Adamnanus^ 
Legatus a Rege Hiberniae missus, Regi Aldfrido praesentavit, mansisset usque hodie Artium Hiber- 
niae Antiquae^ splendidissimum Monumentum, neque tantopere dolendum essct, tot Codiccs, quos 
Hiberni, testante Beda, discipulis Anglo-Saxonis gratis dare solebant, penitus penissc, vel quosdam 
nobilissimos, adhuc manentes^ ut Rushworthiamu, veris auctoribus Hibernis, non minus ingrate 
quam injuste, a viris alioquin doctis, abjudicari. (2) 



De VirgiUoy et Dunchado Astronomis Hibernis, et De Academiis Parisiense^ 

et TicinensCy Ilibe^^norum operafundatis Saculo VIII. 



ANNOTATIO TERTIA. 

£a est Rerum humanarum conditio, ut in Regnorum initiis enarrandis, fabulosa pro veris substi* 
tuantur. In tanta nempe iiteratorum egestatc, et Priscorum barbarie, venia danda est antiquitati, 
si a severioribus Historiae regulis paululum discedere cogatur. At, recentiorem Historiam, vel odioy 
vcl assentatione corrumpi, minime ferendum est. Quod si Regna civilibus motibus concutiantur, 
atque od Victorum stabiliendam potestatem, quidam Scriptores aciem ingenii acriter intendanty 
aHsit tamen, ut, vcritate Historica derclicta, Victi ideo inter barbaros numerandi sint, eorumque 
fama ztcrnum lac<;i*anda cxhibcatur. Non dcsunt sane incorruptae fidei, acris, vividi, et sublimis in- 
genii scriptores, Angli et Hiberni, omni affectu vacui, qui, Politica rerum fticie immutata, res nostras 
nobili, facunda, et erudita narratione dcscribent, ncque defutura spero praeclara ingeniay quibus ea 
crit solicitudo, id studium, ut quae in dispersis Codicibus, per manus hominum, de rebus Hibemicis, 



(1) Gerbert De Mus. Sacr. t i, p.5(K). De KUiano vide qne dicta sunt supra io hb AnntUbus p.97, nota6, in 
Bed^ Martyr.edir. Cantabrig. p. 445, et in H. Cauisii Antiq. Lect t. 4, p. 6'J9. 
<^) Vide Vitsert, Prxlim. nbi de Codicibus Antiquis HibeTnicis. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 173 

neglecta volitant, vel latent in Bibliothecis, ad justas Historiae leges revocantur. — Ei interim Viro 
Nobilissimo, qui mihi auctor est, ut rcs nostras paulo diligentius proscquerer, Majorum studia 
quae fuerint, quse Artes, exili licet et agresti stylo, breviter exhibere contendam. 

Imprimis itaque, testimonia hactenus de HiberDOiiim Artibus allata, exemplo confirmantur illus- 
trissimi Viriy Virgilii SoHvagi, Abbatis Achaboensis, quem hi Annales memorant ad annum 788, et 
IV Magistri ad annura 784, qui anni, juxta amborum methodum, conveniunt cum anno aerx 
communis 789* Hic Vir, pictate conspicuus, Terrae rotunditatem, et alias esse homines, nobis e 
regione oppositos affirmans, primus Christianorum doctrinam Antipodum propugnavit. Aventinus, 
in libro tertio Annalium Boiorum p. 172, Virgilium, inquit, in Diciplinis Mathematicis, et in 
Philosophia Profana, magis quam tunc Christiani moresferebant, eruditum, ex illius-modi scitisy 
contra vulgi opinionem, et D. Augustini, ac aliorum Patrum sententiam, docuisse, *' circumfundi 
terrce homines undique, et conversis inter sepedibus stare, unde Antipodes Grcecinuncupant voce" (1) 
Dixi primum fuisse Virgilium, qui hanc scntentiam tueretur; alii quidem, a priscis temporibus, 
Philosophi Gra^ci, qui Astronomiae dabant opcram, non nisi secundum sphaerae sententiam, posse 
motus astrorum, eclipses, dicm, noctemque, ct alia innumcra explicari, intcllexisse censendi sunt. 
Herodotus autem in Melpomene, eos qui sphaerae opinionem tenerent risu rcpudiat. Cicero, in 
Academicarum quaestionem libro quarto, Astronomos sphaeram depraedicantcs non sine cachinnis 
derisos fuisse declarat. Christiani scriptores, plerique omncs, vulgarem amplexi opinionem, a 
sphasrae notione penitus abhorrebant, et Scripturae sacra; locis non paucis inducti, planam esse terrae 
superficiem arbitrabantur. Cosmas, qui Cosmographiam Universalem jam doperditam scripsit, et 
Topographiam Christianam editam a Montfauconio, (2) in sphaerae sententiaro invehitur, ut a rccta 
ratione abhorrcntem, et a fide alienam, et hnec scntentia, ad xv usque saH^uIum, a plerisque Theolo- 
gorum propugnata, eflfecit ut Tostatus, paucis ante exploratam Amcricam annis, sphaeras opinionemy 
quasi in fide non tutam, et temerariam, rejiciendam esse declaravcrit. (3) Minime itaque miran- 
dum, si Virgilius, Antipodum sententiam ex professo propugnans, a Bonifacio Moguntino heracseos 
accusatus, et delatus ad Papam Zachariam, saeculo viii in judicio sisti decemeretur, praesertim cum 
doctrina ejus, perperam interprctata, accepta fuerit quasi alium esse mundumy alios sub terra homi' 
nesj ab Adamo mimine ortos, alium Solem et Lunam affirmaret. Hinc, in viii Capitulo ad Boiu- 
facium, Pontificali auctoritate deccrnens Zacharias, inqujt — '' Si clarificatum fueritita eum [Vii^i- 

lium] confiteri, quod alius mundus est, et alii homines sub terra, hunc, accito Concilio, ab 

Ecclesia pelle, Sacerdotali honore privatum." (4) 

£x his minime scquitur» uti putat Morerius, ipsam Antipodum doctrinam a Pontifice dam- 
natam, sed aliam omnino diversam, quam inimici, et invidi, Virgilio injuste adscribere conati sunt* 
Auctores Operiscui titulus " Dictionaire Historique, a Catn, l^^p»" accurate inquiunt ** VirgiU 
^< n^ en Irlande, passa par la France en Allemagne. S. Boniface le defera au Pape Zacharie, comma 



ii 



(1) Vide D. Era$mi Huldeberg Sac.R. Imp. Eqoitis, Opascula Geographica« Jeoae inO^ p. S5, et RiecioH Geo- 

graph. Venet. 167S. 

(t) MontfaucoH Collectio nova PP. tom. 2, Paris, 1706, pag. 113. 

(3) Muratori De Moderamine Ingeniorum, Colonis 1741 . 

(4) Labbe ConciL t. 6, Parii^ 1671, Zachari» £piit. X, pag. 16S1. 



174 



ANNOTATIONES AD SiEC. TIII, 



^* eiiseignant des errcurs. D'Alembcrt dit, tres mal a propos, que Zacharie condamnoft le sentimetft 
** de ceux, qui Rdmettoient les Antipodcs, car i1 ne s'agissoit d'Antii)odes dans rimpuiation -de 8, 
" Boniface, mais des hommes d'un autre monde, qui ne descendoient point d*Adam. Voyej» Bibli* 
*' otheque des Percs, dans les Lettres de S. Boniface, et Lcttrc X du to:n. 6, des conciles.'' Porro 
accusationes istas falsas fuisse declarat Baronius, non solum quod Virgilius sacerdotio non fuerit 
exutus, sed e contra, quod ad Salizburgensem lupiscopatum evcctus, et postea Sanotormn ftistis 
adscriptus habeatur. (1) Zacharias ipse, in EpistolaVI, Virgilium, et socium ejusSidonilim, paritcr 
Hibemenscm, •* Religiosos viros appellat.** (2) Mabillonius, notato errore Patfis Le Coimte^ qui, 
nulla auctoritate suffultus, duos Virgihos distinguit, SaUzburgensem unum, et alterum qui cum 
Bonifacio simultates excrcuit, " Unus itaque Virgilius, inquit, natione Scottus, seu f tibernensis, 
** qui forte, cum Sidonio, cx Patria in Gcrmamam accessit «d Boiuificium, cum quo, post quasdam 
^* altercationes, reditum in gratiam, ut inter bonos solet.'* (3) Sublato c vivis Jobanne Episcope 
Saltzburgenseanno 766, Virgilius, ex Abbate Monasterii S. Pctri cjusdem civitati8,cpeatus cstEpis- 
copus, ipsis Kal. Junii istius anni.(4) 

£x Hibernia ortum, ac inde in Bavariam profectum, tcstantur Alcuitius in Epigrammate 231, ct 
vetus Epitaphium ejus editum a MabiUonio, in quo humilis, doctusque sacerdos Hibernenm appel- 
letur, in miseros largus, atque omnibus acceptus, et amatus. Ex Hibernia in Franciam profectum, 
a Pfppino Principe, tunc Majore domus, apud Carisiacum honorifice excepturo, ab eoqiie ad 
litterarum scicntiam, et morum honestatem prsdicandam, missum fuisse ad Boni&cium in Bava> 
riam, tradit ex >*etustis8imis Mabillon. Abbatem fuisse ante Episcopatum consentiunt omnes, quod 
et Indiculus Anionis Episcopi cjus succcssoris, a MabilU>nio pariter editus, manifeste demonstrat. (5) 
Per annos Episcopatus multa egregie patravit ; ab eo cnim S. Petri Monasterium praddiotum, ex 
integro magnificentius refectum ; Carffi^^'i, per Tnisses prafdicatores, ad fidem coDversi, undet;»- 
rinthiorum Apostoli titulum adeptus est ; amplificata ab eodem cella S. Maximiltani ; alia apud 
Ottingam cella ab eo instituta, sed a Guntherio Comite condita, et dotata ; ecclesiam «lirae mag- 
nitudinis, in qua S.Rudberti reliquise reponendee essent, inchoatam annoZ^^et post annos quinque 
absolutam, S. Rudberti nomine iilustravit. (fi) Ob h»c, aliaque recte faota, nu!li pietate secun* 
dus, Maximusqnc Ecclesise Princeps ab Alcurno preedicatur. Decretis Synodi Dit^Ivingensis 
subscripsit aimo 772, Sclavos, seu '^rmic/of proprie dictos, qui ad ortum Bnvariie positi erant, in 
fide erudit, et baptizatis eorum Ducibus,confirmavit 

Ejus obitum plerique referunt ad annum 780. Ad quinquennium ultra deferendum esse, ex 
Annalibus pervetustis Ratisbonensibus, notavit Mabillon in Annalibus 1. ?5, p. 274*, et in Ana- 
lectis t. 4, p. 476. W Magiatri e]}j& obitum memorant ad annum 784, et Ultonienses ^d annum 786, 



(1) Confer Virgilii Apologiam, Memoin de Trevoux Janvier 1708, et Brunntri Annales Virtut. etFort. Boiorum com 
Baylii Dictionaire Hist. Crit. t. 4, p. 2831. ( 2 ) Labbe CoacW. ibitl. p. 1505. 

(3) MabilUm Annal. t. 2, libro 29, pag. 133. Bayle ibid. 

(4) Errat io auno Mabillonius Annal. t.2, p. 178, ponens 756 pro 766. Mendosus est Catalogus Episcopor. Salts- 
burgensium a S. Rudberto, Index apud Hundium, quem cmendat Poeta veterrimus annorum 900« qui ^^irgHii memi" 
nit, iu Analectis, t. 4, p. 525. 

(5^ Mabillon Analecta t. 4, p. 525. 

(6) AnnaL Vet. Ratisb. apud MabiUan Annal. t. 9, p. tf5, tSO, 274 atqne in Analectii^t. 4« p. 4fS. 



ANNOTATIONES AI> SiBC. TIII. 175 

ambo nempc ad annuiasBne communis 7899 a quibus minime discedendum existimavi. Obiit Y 
Kal. Dec. eique Arnonem Abbatcm Elonensera successisse, patet ex Metrico Indice Episcoponim 
Saltxburgcnsium antiquissimo, cditoa Mabillonio. (1) 

Qui plura cupiunt de ejus controversia cum Bonifacio, vidcant Vitam ejus vetustam tiditam 
a CjAtffto, et Acta Benedictinorum Tom. 4, et conferant Aventinum» et Velsenim^ Scriptore» 
Historis Bnjoarifle, cum Natale Alexandro,. ct cum Vita vetusta Bonifacii apud Surium t-S^ die 5 
Junii, itemque cum libro 3 Historiae Moguntinae cruditissimi Serrarii. Ex quibus omnibus mani^estf 
erroris convincitur Historicus Gallus Fauchety qui Virgilium, jussu Pontificis Zachariae, ab Odilone 
Ducc Bajoarine, e sede Episcopali ejectum fuissc somniavit. Sepultus est in Basilica S. Petri a 
seipso cxtructa, hoc donatus Epitaphio, edito in tomo 4 Analcctorura. 



Hic Pater, et Pastor, hunitlis doctusque sacerdos, 
Corpore Virgiiius pausatyquem HiberDica tcllus, 
i Disponente Deo, partes direxit in istas, 

Quique r«gebat ovans preBscntis cuhnina scdis, 
Ferme qualer denos caris cum fratribuji anna% 



A quibus ille et amatus erat, pie quos et amavit* 
Interim et erexit, pulchro molimine, multa 
lempla, loco quaedani nunc qu» cerauntur in isto. 
Insuper et niserts largus, simul omnibus aptus>. 
Pro quo quisque legis versus, orare memeDto. 



Glossarium^scripsissc forturv citatum a Goldaeto, in notis ad Vitam S.ColMmbani. Inter Socio» 
quo» scpum cx Hibernia familiarissimo» habuit, memoratur Dobda Eprscopu», Hibernice Dubtacfa, 
quiin cjus Mona^riis, Episcopi officia^. eo Al)bate, persoUnsbat. 

Paulo poslrVirgilium, et socios, fioruit in Galliaalten Astronomu» Hibemcnsis D<i»ig0/,.cuju9 Opus 
do Imaginibusin Bibliotheca Patrura, at Epi^tola ad Carolum Magimmy de Solis deliquiis anni 810, 
in VAcheriani Spicilegii tomo x vulgata habet\ir. Hujus Epistola3 occasio fuit, quod, cum duplex 
auoidissct solis defectus, (2) Rex Carolus Hibeniiae Philosophos, ita ab Errico Antisiodorense appel- 
lat^», de 1% tam insolita' oonsulendos censuerit, et inter alios, Dmgcdum^ in Parisiense S. Dionysii 
Monastorio inKignem reclusum, quid supcr hac re sentiendum interrogavit; (3) Eruditam esse 
I>vfigaii npsponsionem, sed pftrum accuratam^ Ismaelis Buliardi Epistola ad D'^cAerftii9r, in Pnefii- 
tioiui tomi X Spicilegil relatav demonstrat; IUud autem de certo, ex ista Epistola, etexdSct» 
d« Vlrgilto conficitur, [quod' unum proposui] studia ista, saecuio Vlli ab Hibernis magnopere 
excutta» inter Septem Artes Liberalts, ab iisdem edoccri solitas, esse recensenda. — Viventis Dungali 
elogiura, a quodam istius xvi Poeta dcscriptum, cx codice vctusto Bibliothecxe OttoboniaiMB, 
odiditr Mabillon, unde soholam rcxisse constat annum circiter 8^0. (^) 

Extant qucedam Epistolas eju&dem ad Alcuinum editss,(5) in quibus sc in Gallia Alienigenamy 
et . Peregrinum appellat, quod et noroeQ liibemicum Durtgaly in nostris Annalibus eodcra aeivo 
stepiu» memoratum^ manifeste confirmat. '' Hibernensem fuisse Dungallum istum, qui laudatur 
*' a Bellarmino, Dupinio, Cavco, aliisque Histories Literariae Atictoribus, qui fuit Monachus in Pa- 
" risicnse S. Dionysii Csenobio, ediditquc, annum circiter 827, Librum Responsionum adversils 



(1) Analecta t. 4, pag. 525, cx Codice Ratisponense S. E^mersimni a nongentit Annis «xarato — Item ADnal. t. ^t, 
1. 20, p. 51. Acta Benedictin. T. 4, p. 310, 

(2) Art de Ver. lei Dates, t. 1, Chronolog. des Eclipses an. 810. 

(S) MabilUm Annal. t. 2, 1. 27, u. 89, p. 398, l. 30, n. 3, p. 509, Biblwtheca Patrvm Paris 1. 1, p. 900. Fleury Hist, 
• Eccl. 1.47, n. 21, ct Mabillon Prasf. ad Sfiec. iv, Bcnedictin. n. 39. (4) MabiUon. Annsl. 2, p. 726, v. 19. 
(5) Alcuini Opera edita per Andrcam du Chesnc fol. Pftris, 1617. Optima eit lectmior ediiiaRalisbgDCDM 1777. 



176 



ANNOTATIONE8 AD SJEC. VIII. 



** Claudii Taurinensis sententias de cultu Imaginum/' non semel fatetur MuratoriuM^ qoi pra?' 
terea inquit — " Hominem eruditum fuisse, sacrisque etiam literis ornatum, at simul et in Gram« 
maticali foro, ac Prisciani deliciis enutritum, ut iegenti constabit."(l) — Tractatus ejus de Ima- 
ginibus editus est seorsim 8vo. anno l608. Extat etiam Acrostichon ejus ad Hildoaldum £pis« 
copum Cameracensem, in Codice Rcroigiano apud Mabillonium, et quaedam alia Poetica racmo- 
rantur a Bellarminoy in libro de Scriptoribus Ecclesiasticis, et a Possevino, in Codicum MSS. 
Apparatu sacro. 

DK ACADEMIARUM PARISIEN9IS ET TICtVEXSIS ORIGIN E HIBERVICO SACITLO VIII. 

£x hactenus dictis, non levis orta est suspicio Dungalum prsedictum, Discipulum fuisse Hibemorumy 
qui, hortante Carolo Magno, Academiis Parisiensi etTicinensi origincm dcdere. Scripsit enim Parisiis 
in Monasterio S. Dionysii, et Scholam rexit, ut supra notavi, fuitque sevo isto, Schola celebris Parisiis, 
ea ipsa S. Dionysii, memorata a Flcury • (2) Scripsit postea et Scholam rexit Ticmiy et LothariySf 
in Capitularibus editis ex pervetusto Codice Mutinense a MuratoriOf Capitulari VI De Doctrina^ 
decrevit, '' ut in Papia, conveniant ad Dungatum de Mediolano, de Brixia, de Laude, de Bei^mo, 
de Novarra, de Vercellis, de Cuma." (3) Atqui hunc eundem fuisse Dungalum Hibemensem, Carolo 
Magno faroiliarem, quem supra memoravi, Muratorius ipse fatetur. £t quidem, Hibernlae doctos, 
fuisse, Longobardis, eo asvo, familiarcs, manifeste constat ex Arca lapidea qu» etiamnum extat 
BobiiSf in qua S, Columbani reliquix continentur, et ex Arca alia lapidea ei proxima, continente 
reliquias S. Cummeani £piscopi Hibemensis, cum £pitaphio vetusto, Longobardicis litcris, quod 
Tumbam ht&m, jussu Luitprandi Regis fabricatam fuisse testatur. 

Succensent Fleuiyo Scriptores nostri, quod non pan'am injuriam Hibernis irrog^t, dum in socie- 
tatem laudis, solis Hiberais ob conditam Academiam Parisiensem debitse, quasi gloriz Hiberno- 
rum invidus, Alcuinum et alios, nulla nixus auctoritate, aggregare non erubescit. At nulla talis in- 
juria a praestantissimo isto scriptore inferri videtur, cujus hxc sunt verba. — ^^ Outrele RoiCharles, 
" Alcuin instruisit encore dans le Palais. .Cette ecole du Palais fiit gouvera6e, apres Alcuin, par uq 
<< £co8sois, ou plutot Irlandois nomme Clement." — Itaque non agit Vir doctus de Academia Parisi- 
cuse, sed de Schola Palatina^ cujus Alcuinus fuit institutor, et Hiberni, post Alcuinum, Rectores, 
de qua ipse Fleury ibidem inquit — ^' II est a croire qu* elle ctoit fix^ a Aix la Chapelie^ sejour 
ordinaire des Rois." £t quidem, Alcuinum Scholam rexisse Parisiis, nusquam terrarum invenitur. 
Passim indicat in Operibus suis, se Scholam rexisse Palatii Regii, ut in £pi8tola 93, et Tu" 
roniSf ut in £pistola II, sed nullibi Parisiensem. Natalis Alexafider^ in Rebus Patriis Gallicis 
peritissimus, et Critico acumine celeberrimus, " Parisiis, inquit, publicam scholam moderatum fuisse 
Alcuinum, et Academise Parisiensis jecisse fundamenta,yii^^ est^ ejus [ct omnium] silentio 
conficta." (4) — Porro Alcuinus ipse, de Clemente Hiberno qui Scholam rexit Palatinam, agit in 



(\) MuratoH Rcr. Ital. Script.T. 1, parte 2, Mediolani 17«5, p. 152, 3. 

(S) FUury Hist. t x, 1. 45, n. 18, p. 29, et PriviUgium Dionysianum, cre incitum, a Chhdovto concessum anno 653, 

edituni a Mabillonio, De Re Diplom. 1. 5. Eztat etiam in Marculji 1. 1, c 2. 

(3) Leget Lotigohard. edit. Muratorii, in Rer. Ital.T. 1, part.S, pag. 151, et 2. 

(4) Natalit Alexamder Hist. t. t, Scc. yiii, p. 684, Fol. Parifs, 1699. Andreat du Chetne Alcttinam nonqiiam Parisiis 
4ocuisie, inconcusse demonstrat in Pnsfat ad Opera Alcuini No. 14. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 177 

Epistola 9, et in Epigrammate 1 99^ uti etiam Mabiilonius in Praefatione ad Saeculum IV Benedicti- 
num, et Launoius in Tractatu de Scholis. Ipse Alcuinus Hiberniam non semel maximis laudi- 
bus prosequitur. Sic de WiUibrordOy qui Batavos, et Frisios ad fidem convertit, inquit — " In 
** Hibernia Schokuticam entditionem 'oiguisse audivit, quorumdam SS. virorum fama narrante, 
'' quorum conversatione incitatus, et praecipue B, P. Egbertij nec non Wicberti venerabilis» 

" quorum uterque, ob caslestis Patriae amorem, Patria relicta, Hibemiam secessit Horam 

'^ B. Adoiescens aemulari cupiens religionem, conniventia sui Abbatis, in Hibemiam veloci cursu 
" contendit«..Ibique duodecim annos, inter eximios nmul pice Religionis^ et sacra kctionia Magistros^ 
** erudiebatur.'^ Haec scribit in iibro primode Vita WilUbrordi, prosaice. — Deinde in libro secundo 
•adem repetit, metrice. — " Doctaque nutrivit studiis sed Hibernia sacris,"— et cap. 33, 

'' Ut dudum cecini, fsecunda Britannia mater, 

** Patria Scottorum clara Magistrafuit." 
Itaque, ut Academiae Parisiensis Origo ad verum fontem referatur, a recentioribus oculos paulu- 
lum avertamus oportet, et quid antiquissirai, et probatissimi dixerint videamus. — C. Robertus, in 
Opere cui titulus Gailia Sacra, antiquissimonim testimoniis demonstrat, Ciaudium Clementem 
Hibemum^ Acadcaxix Parisiensis fundamenta jecisse seculoVIII, annum circiter 780. ** Hit>cmia 
** inquit, jure ab Alcuino docta appellatur, Ericus cnira Antisiodorensis, ad CarolumCalvumscri- 
'* bens, ait, quid Hit)erniam memorem, contempto Pelagi discrimine, pcnc totam, cum gregc Phi- 
** iosophorum, ad nostra iitora migrantem, quorura quisque peritior est, ultro sibi indicit exilium, 
** ut Saiomoni sapientissimo [Caroio] famuletur ad votum ?*' Deinde, antiquissimi Notkeri tcstimo- 
nium affert, de Parisiensis, et Ticinensis Academiarum origine, cx Opere De Vita Caroli Magni^ 
inscripto ad Caroium Crassum anno 884. (1) 

Notkeri verba, prout a Du Chesmo^ et Usserio edita, liaec sunt — ** Carolus cum in Occiduis mundi 
** partibus soius regnare caepisset, et studia literarum ubique prope-modum essent in oblivione, 
** contigit i/tfot Scotos de Hibemia^ cum mercatoribus Britannis, ad iitus Galliae devenire, viros, 
^' et in sascularibus, et in Sacris Scripturis incomparabiliter eruditos. Quibus iile perceptis, ingenti 
** gaudio repletus, primum quidem apud se utrumque parvo tempore tenuit. Postea vero, cum 
<' ad expeditiones Beilicas urgeretur, unum eorum nomine Ciementem in Galiia residcre pnecepit» 
** cui et pueros nohiiissimos, mediocres, et infimos satis multos commendavit, et eis prout necessa- 
** rium babuercuit, victuaiia ministrari prascepit, habitaculis opportunis ad habitandum deputatis. 
'^ Aiterum vero AUnnum^ in Italiam dircxit, cui et Monasterium S. Augustini juxta Ticinensem 
** Urbem deiegavit, ut iiiuc ad eum, qui voluissent, ad discendum congregari potuissent. Audita 
*^ autera Aibinus lAlcuinusl de natioae Anglorum, quam gratanter sapientes Viros, religiosissi- 
** mus Regum Carolus susciperet, conscensa nave venit ad jeuoi/' (%) 

Argumcntura hoc plurima eruditione pertractavit anno 1704, vir eruditus Antonius Gattus, in 
Ticincn$>e Lycaeo publicus juris interpres, edito libro cui tituius ^^ Historia Gymnasii TicinitnsiSf\ ex 



O) Ber. Francicar. Scriptores edtti ab Andrea Du Chetne. 

(2) Usser. Sylloge^ PnBfat. " Ex HibemU tradactof fuisse Doctoret istos, luculenter confirmat qoi Vitam CaroU 
Magni^ 70circiter post mortem ipsiusaoQis scripsit, Notkerus Balbolas Saogallensis." 

Aa 



178 ANNOTATIONE8 AD SiEC. VIII. 

quo constat, praedictos Hibernos in Galliam pervenisse, paulo antequam Alcuinut eo proficiscerettir 
anno 780, et Albinum, Clementis socium, longe diversum fuissc ab Alcuino Anglo, de quo Mabil^ 

• 

lonius inquit, post suum accessum in Gallias, duobus tantum in locis scholas habuisse, in Palatio 
Regio, et in Monasterio S. Martini. (1) — Aula Principis tunc non uno loco fixa, sed vaga, et inam* 
bulans fuit, et toto tempore, a quo Alcuinus primo in Galliam advenit, usque ad annum 796t quo in 
Monasterium S. Marttni translatus est, Carolus non vel semel apud Parisios constitisse videtur, sed 
variis in locis, unde fieri nequaquam potuit, ut Academiam Parisiensem Alcuinut instituerit. (s) 
Errat itaque quicumque cum Bulcto id asserit, nec satis sibi constat Vir ille, alioquin doctissimuSy 
qui, in Historia Academiac Parisiensis, Aventinum producit dicentem *« Quod Carolus Magnus ex 
Hibernia duos Scotos, Clementem, ct Albinum^ accivit, ut tum erant tempora, eruditissimosy'' 
pag. 96, et tamen istum Albinum cum Alcuino confundit! Iterum Lupoldum Bambegensem 
citat,.scribentera " Gallos aequari posse Romanis, et Atheniensibus, pero))eram Ciementis Hibemi 
illius, qui docendi initium Parisiis fecit^'* (3) et tamen, cundem Ciementemy in eadem Historia» 
uno loco Anglum, alio Scotum declarat ! 

Neque est confundendus Claudius Clemens cum Clemente Antisiodorense, vel cum Ciaudio 
Taurinense istius aevi, sed is est, ad quem Ratgarius Modestum, et Candidum, Grammaticas studendi 
causa, dimisit, ut narrat antiquus Abbatum Fuldensium Catalogus, editus a Christophero Brower^4) 
CoUectanea ejus Grammatica meraorantur a Goidasto, (5) Vita Caroli Magni a Woi%ango Ls- 
zio. (G) In vetusto Chronico Arelatense, citato a Vincentio anno 1240, et postea a Johanne Ro&so 
Warwicense, dicitur " unus duorum Hibcrnensium^ nomine Clemens^ quem Rex Carolus in Gallia 
Parisice Tcsidere fecit." Socium ejus Albinum, Ticinis collocatum, ab Alcuino Anglo clare separat 
Notkerus, neque alium existimat Usserius Johannem illum Albinum, cui Rhetorica Prascepta 
inscripta fuere, quae Albino Flacco, sive Alcuino, vulgo tribuuntur. Quod si extarent £pntolae 
Sedulii Hibemensis, quas intra postremos 240 annos extitisse, Trithemius indicavit» plura de hoc 
Argumento afferri posscnt, quas, temporum invidia, pericrc. £x his tamen abunde liquet, non cum 
aliis quam HiberniaB Regibus, foedus illud initum fuisse, quod cum Regibus ScotorumCarolm Mag- 
nus pepigisse narratur, de quibus Eginhardus^ testis oculatus, in Vita Caroli inquit — '* Scotomm 
*^ Reges sic habuit ad suam voluntatcm, per suam munificientiam inciinatos, ut eum nunquam aliter 
^* quam Dominum, seque subditos, et servos ejus pronuntiarent. Extant Epistokti ab iis ad eum 
/' misscty quibus hujusmodi affectus eorum ei^a iilum indicatur." — Quos autem Scotos £ginhardu8 
innuit, ipse satis explicat ad annum 812. " Classis Nordmannorum Hiberniam Scotorum Insulam 
<< aggressa, commissoque cum Scotis praelio, parte non modica Nordmannorum interfecta, turpiter 
** fugiendo domum reversa est.'' £adem habet £golismensis ejusdem aevi Monachus, pariter 



(1) MabiUonii Annal. t. 2, 1. 27, n. 15, p. 361. (2) Alcuini Opera a Du Cheme Pari* 1617. 

(S) Lupotd. Bamberg, de Munificentia Princip. Gernian. c. 2, in Bibliotb. PP. edit. Colonie 1618, cum quo con, 
sentiunt Huldericut Muciui in Chron. German. Johan. Rotsus Warwicenm in libro de Regibus, Vincent Bcllovacensis 
in Speculo Historie scripto ante ann. 1240, ex Chron. Arelatense scripto ante ann. 1150. Vide Usterii Sjlloge 
Prefat. p. 6, ct Lyncgi Epist. ad Bulaeum, Dublinii 1775. 

(4) Antiquit, Fuldenses, Leodii fol. 1670, 1. 1, c. 14, p. 60— et Rabani Poemato p. 118. 

(5) Goldasti Parenet. Veteres p. 24, et 96, et Sjlloge Usserii Prsef. p. 6. 

(6) Lsaii CommeDtaria deHep. Rom. ibid. 



ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 179 

iu Vita Carolu Annalium Fuldensium collector Antiquus brevius inquit — " Classis Danorum 
** Hibemiam aggressa, a Scotis praelio superatur." Hermanntu Contracttu ad eundem annum — 
" Classis Danorum Hibemiam invadens, a Scotis victa est." Itemque Rkcgino in Chronico 
^ Classis Normannorum Hibemiam Insulam aggcessa, commisoque cum Scotis praelio, multi ex 
** iilis interfecti, czteri fuga lapsi sunt" 



De Illustrioribus Hibernis qui Caroli Magni tpoum in Galliis prcecessere. 

ANNOTATIO ULTIMA ET CHRONOLOGICA. 

HssTATad fidemin his Annotationibus servandam, ut quae de recta temporum ratione, longisam- 
bagibus explorata detexi, ea jam absque circuitu exponam, juvabit enim si rationes Chronologicae, 
ab alienigenis ad domestica accurate deductap, ita cum Annalibus nostris conveniant, ut post tot 
saecula, ambo demum sociatae, mutuis se viribus, mutuis armis invicem tueantur. — Primus itaque, 
vel saltem inter primos Hibemos, de quibus certo constat Galiias, ad Francos informandos, adiisse, 
fuit Fridolinus cum sociis. Acta ejus, in Vetusto Codice Monasterii Helerensis religiose servata, 
legit sasculo X Baltherus^ lectaque ad Notkerum S. Gallensem inscripsit. £x his patet, et omnet 
quidem conveniunt, ex Hibernia Pictaviam profectum, S. Hilarii Monasterium ibi instaurasse, indc 
Austrasiam, ubi Monasterium condidit ad Mosellam HeUra appellatum, postea varias ubique 
Ecclesiasy in honorem S. Hilarii, xdificasse, in VosagOy Argentoratiy Cttrice in Raetia^ in Insula 
Rheni Secania^ cujus Abbatissa intcr Iroperii Principes, aeque ac S. Galli Abbas, locum habuit, et 
Claronisy [Glaritz] ubi, usque hodie, memoria S, Fridolini pia veneratione celebratur. Ejus obitum 
refert Waraeus ad annum 514, alii ad 538,Balthcrus ad tenopffra Chlodovei I, qui regnavit, non ab 
anno 484 ad 514, ut tradunt Colganus, et Waneus, sed ab anno 481 ad 511. (1) At, tcmporum 
rationes confundit Baltherus, qui memoriter tantum ex Codice Helerense se scripsisse fatetur. 

Gogusy Major Domus Sigeberti Regis, qui Metis fd Mosellam regnavit ab anno 56l ad 57 5, 
Fridoiinum salutat *' S. Abbatem, qui nunc super Mosellae litoribus, pneclara Templi cer- 

nitur construxisse jam cuimina." (2) Errant praeterea Colganus, ct Bollandi continuatores,. 

qui Baltherum Notkero Balbulo Opus suum nuncupasse arbitrati sunt, quatuor enim extiterunt alii 
Notkeri, ab anno912 quo Balbulus obiit, ad saeculi XII roedium, quo Notker junior librum scripsit 
^^ De Casibus Monasterii S. Galli" et postea quintus, qui, eodem saeculo exeunte, Senioris, i.e. 
Balbuli Vitam iroperite lucubravit Atqui Baltherus bis indicat, se scripsisse postquam Hungari 
Sccaniam Insulam vastoverunt, quod Stumpfius anno 938 accidisse demonstrat. (3) 

Hsc notavi ut scriptores nostri, qui nonnunquam in chronologicis deficiunt, temporum charac- 
teres, et veterum testimonia paulo attentius perpendant, neque enim parva Antiquitatibus nostris 
infertur injuria, dum pro genuina asseritur Chronologia ficta, et absurda, quae veritatem ipsam 



«^f^fc—^^p^p 



Cl) Artde V, les Datet, t.l, p. 531, Pagi, etMabiUim, 

(2) Gogi Epist. ad Petrura Epra Metensera apud DuchesQe Ker. Franeicar. t, 1, p. 864. 

(S) Stumpfii Chron. Helvet. Notkerum Balbalum Vitiim Fridolini tcripftisse tradunt Aaetores Hittori£ LitcraritB^ 

jDt Moreri, voce Notger. 

Aii8 



180 ANNOTATIONEB AD SJBC. YIII. 

inter somnia amandandam esse persuadet^ Qui plura cupiunt de FridoUno conferant P. 
Sermonem de Translatione S. Hilarii, scnptam seculoXI, cum notis BolUmdiy com Annalibui 
Aquitannicis Bouckettif et cum Molani additamentis ad Usuardum, neque pro minimo teneant Coc^ 
cium, qui, in Vita Dagoberti, c. 6, narrat HeWetios Civitatis ct Regionis GlariiZf ad Apostoli sui 
JPrtVo/iniraemoriam, grato animoconservandam,ef!igiem ejus Labaris, aliisque Vexillisy SphragisBiisy 
Moneta cusa, et Anniversaria fcstivitate celebrare. Scilicet quod Leges sine moribus nusquam pro- 
ficiunt, quod Vera libertas cum impietate nequit consistere, et quod Helvetii, Benefactorum me 
mores, iliic vcram esse Libcrtatem intelligunt, non ubi unius ai bitrio Respublica geritur, sed ubi, 
cujusque ordinis concurrente voto, Rcx, quocumque titulo insignitur, et Lex, Nobiles, et Po- 
pulus, mutuis viribus, et uno animo, ad ea quae recta sunt, et honesta, setemum conservanda con- 
spirant. 

Fridolinum in Gallias proxime secutus est CO L UM BANUS^qm '' in Hiberma^ kUer Primordia 
Jidei natus, usque ad virilem setatem in Uberalibm Literarum doctrinii, et Grammaticorum studiif , 
in Rhetorica, Geometriay et Divinarum Scripturarum serie, in Patria defixit.'' Relicto natale soio JLo- 
geifffl, ad Virum Venerabilem nomine Senile perrexit, (1) et intra adok»centiaB «tatem, Ptalmomm 
iibrum eliraato sermone exposuit, multaque aliaquas ad cantum digna, vel ad docendum utilia erant, 
composuit. (2) — Haec sunt quas de Coiumbani initiis tradit discipulus ejus Jonas Hibernensis, 
<S. Galli coUega, (3) ex quibus intelligimus natum esse ineunte szculo sextOy paulo ante obitum 
S. Brigidae Kildarensis, e cujus familia oriundum fuisse tradit Vita vctusta S. Magni, et CatalogusSS. 
Diaecesis Constantiensis, et Goldastus in Rcr. Aleman. Scriptoribus, (4) aliique quos longum esset 
enumerare. ^tatem cjus satis deciarant quod obicrit anno 6 15, quod in Epistola ad FedoUum 
inquit, se scribere tristi eenecta^ cum ad Oltfmpiadis ter scnte venerat anuos, et quod Ado liarrat 

in senectute hona obiisse. Ter serne Olympiades annos efficiunt $0, ac proinde, cum haec per- 

spicua sint, nequitColumbani nativitas fardius quam ad Brigidae tempora referrL £x his corrigendi 
sunt omnes qui, obscurioribus Codicum Jonee numeris, temporum rationem misere perturbantes, 
ipsius Solis meridiani lucem offuscant. — Dolendum est Columbani CommeHtarium in Psalmos inter 
deperdita numerari, etsi Trithemius suo adhuf tempore, in S. Galli Bibliotheca, exdtisse declarat. 
Deflendi sunt etiam duo e tribus tomis^ quos scripsit ad Gregoriuml Pontificem, '^De ^iursftofie 
Paschcey" et Libellus ejus de eadem quaestione ad Arigium scriptus, ut ipse in Epistola ad Patrea 
Synodi Galiicanae testatur. Periit etiam Voiumen Epistolarum ejus ad Theodoricum Regem, cu* 
jus meminit Possevinus, itemque aliud insigne Opus contra Arianos, Mediolani scriptum, uti narrat 
Jonas. Reliqua ejus opera quae extant edidere Sirinus, Goldastus, Canisius, Leyserus, Messinghamy 
et Patrum editores. — Narratis ejus initiis sub Proeceptore Sinella, Jonas postea inquit Monasteriom 
** Beac^or petiise, in quo Praesul J3. ComgeUus cluebat, ibique peractis multorum circulis annorwm, xx 
** aetatis annum ag^ns, V. P. Comgelio peregrinandi desiderium confessus est, qui aliquanto moratus^ 
" tristem sibi, aliis utilcm iicentiam concedens, cum xii sociis, per Britanniam in Gailias, ad fidem 



(1) Lcge SlneUum ut in AhnaTibus Hibernicis. Jonam, m lii« antiqnissimnni, ad verhum supra descripsi. 
(f ) Jonas inVita Colnmbani c. 1, et J, in ColIectaQ. Sacr. p. 217, 218. 

(3) J&na ipso t&ntante in Pnefatione, ct c. 10, p. 8t4, et 343. 

(4) Goldasti notsB ad Vitam Vctustam S. GaUi, nopotis S. Columbani, ct Collectanea Sacra p, 545. 



ANNOTATIONE8 AD SiEC. VIII. 181 

^* praedicandam dimisit/' — In Jonae numeris xx, mondum irrepsisse manifestum est, neque enim <:on- . 
veniunt cum multorum circulis annorpm in Monasterio Benchor, nec cum pueritiae, et adolescentiae 
annis sub Sinelh^ nec cum vetusto Lectionario Luxoviense apud Sirinum, in quo Jonse Opus annos 
exhibet xxx, pro xx in Codicibus editis. Praeterea, quo anno in Galliam advenit Columbanus, Jonas 
incertum relinquit, etSigeberti et Childeberti annos, et Burgundiae et Austrasiae regna, peregrinus in 
Gallia, confundit. — Itaque, utincerta certis toUantur, pro axiomate ponendum est, Columbanum 
ante annum 590 in Galliam advenisse, Brunechildis enim instinctu, e Luxoviense suo Monasterio 
expulsus fuit, *' anno xx po^t incolatum eremi illius, et tricnnio ante obitum Regum Theodoherti et 
Tkeodorici," (1) Consentiunt in hoc cum Jona omncs, et temporum ratio infra notanda concordat. 
Atqui Reges isti Fatis cessere anno6l3. (2) £rgo Columbanus Vosagi eremum colere incaepit 
anno 590, cumque Anagratense Monasterium ante Luxoviense condiderit, in Gallias saltem ante 
annum istum pervenisse censendus est. Postea, pluribus non solum servis, et ingenuis, sed etiam 
NobilibuM Francorumjiiiis ad eum confluentibus, tcrtium Monasterium Fontanense construxit, et 
Regula pro omnibus scriptay et Psalmodiae ordine Benchorense instituto, Panitentiale compo- 
suit, quod in vetusto Codice Augustano, et in vetustiore AugiensCf et in vetenimo S.GaUenser 
** Regula Cctnobialis Patrum de Hibemie^' appellatur. Fatetur Mabillonius ex Hibemia in Gal- 
liam accessisse, antequam S. Benedicti R^ula in Britanniam majorem, nedum in Hibemiam pone* 
travisset. (3) Columbanus ipse inquit, *' Galliae Episcopos in Synodo congregatos fuisse^ ad 
judicium in eum ferendum de Pascha, anno duodecimo post ejui adventum in eremwn'XA) Atqui hoc 
Concilium habitum fuissc annum circiter 600, Scriptores Galli declarant. Corrigendus est ergo 
errop in eadem Epistola, ubi inquit se Anatolii, et Orientalium computum praeferre Cyclo Victoriir 
qui post tempora Martini, et Hieronymi, et Papae Damasi, post CIII annosy sub Hilario scripsit. — 
Victorius Cyclum composuit, hortante Hilario Archidiacono, postca Pontifice ab anno 46l ad 467"» 
atqui si anno467 anni tantum 103 addantur, habebimus tantum annum 570, quo tempore Co- 
lumbanus necdum in Galiiam advenit; sed si cum Mabillonio legantur 133 pro 103, alteraejus* 
dem EpistolflB nota, qua inquit se tum in eremo vixisse xii oiiiiw, cum hac restitutione conveniet» 
et nota utraque cum anno 600 prope coucordabit. Quod si Gregorii responsa ad tres Columbani 
Epistolas extarent, ut ex Vita pervetusta S. Salabeigae, ejusdem Columbani discipulae, extitisse con- 
stat, (5) plurade hac re afierenda essent, quae invida aetas, et HibemiaB calamitates abstulemnt, 

Haec, S. Columbani adventum in Galliam, S. Augustini in Angliam missionem praecessisse, satis 
superque demonstrant. — EVosagoexpulsusaTheodoricoanno6lO, perGermaniam in Italiam pro- 
fectus est, et Bobiense Monasterium, aTicino urbe 40 millibus dissitum, Agilulfo Rege locum conce- 
dente prope Trebiam Hannibalis celebrem aemmnis, condidit anno 6l 2. (6) Jtinerarimn ejus sciipsit 



(1) Jonat ibideiB, Don numeris, sed totidem ▼erbia, c. 19, p. 935, et c. Sl, p. SS5. 

(2) Art deV,le$Dmt€»,t,l,^. 643. P««i. Dmc. c.4t, ia MuratorU Rcr. ItaL 1. 1, p.468. 

(3) Annal. t. 1, 1. 9, n. 17, p. 214. 

(4) Columbani £pbt.2, in editiB. Collectaa. Sacr. p. 115. 

(5) Vita Antiqoa Salaberg^, scripta ab auctore flequali, spnd Valei. 1. 14 Rcr* Fraac a Mabillcnio dictus aactor 
coevtts, Annal. 1. 1, 1. la, n. 18« p. 350. 

(6) Ltitfrc Agiluyi Regis edit. UghelU Ital. Sacr. t. 7, col. 13S0 et l^f t. AsBal. BeiMd. 1 1, 1. 10, a. S5, p.99$, 
ann. 612, Mtuatorii Rcr. Ital. 1. 1, p. 455, et 470. 



182 ANNOTATIONES AD SJEC. VIII. 

discipulus Eustasius, Opus deperditum, et deflendum, e quo Jonas plura desumpsit. — Obiit anno 
aetatis 95^ idque Bobiis, ubi, curante Rege Liutprando, sepultus fuit. Reliquiae in Arca lapidea 
asservantur, super Altare pnecipuum Cryptx subterranex, cui, ad sinistram arx, Arca item lapt- 
dea adhseret, continens Reliquias venerabilis £pi Hiberni Cummianij cum Epitaphioy quod tumbam 
istam Liutprandi jussu fabricatam fuisse testatur. (l) Quidam recentiores Hibemi, Mausoleum viri 
vana scientia inflati, et nulla eruditione conspicui, visendi desidcrio anhelant Proh pudor! 
Vetusti Patris Columbani non solum sepulchrum h^mile, sed et Acta, et nomen, E>octis ubiqtteyene- 

randum, Hibemise gloriosissimum ignorant! Privilegium Luxoviensibus a JohannelV, rogante 

Chlodoveo I, concessum, ex Monastcrii Dervensis chartario, ante annos 600 scripto, edidit Ma- 
billonius in Annaliura 1. 13, n. 12, et integrius in Appendice 689. Vulgatissimum est in antiquis 
Codicibus, etiam apud Marcuifum, (2) sed an istud sit primum Privilegium Luxoviensibus conces- 
sum, vcl tantum antiquioris confirmatio, non audeo definire. Illud ccrtum est, concessum fuiase 
ante annum 641, quo Johannes decessit, quo tempore S.Columbani Regula cum Benedictina con- 
juncta erat, anno nempe 14 postquam ejusdem Regula in Synodo Matitconense approbata fuit, uti 

narrat Jonas in Vita Eustasii, et Labbe in tomo V Conciliorum edit. Paris I671, p. l687. Privi- 

legium Bobiense antiquius, ab Honorio 2 concessum anno 628, extat editum ab Ugkello in Italise 
Sacne tomo IV, sed mendose daturo 3 Id. Jan. ubi pro Jon. l^ndum est /tm. Heraclii enim annus 
VIII, et Indictiol eidem Diplomati affixa, cum sene communis anno628 roanifeste conveniunt. 
De notis Chronologicis confercndi sunt Muratorii scriptores cum Ughellii Italia Sacra, itemque 
Gerberti Monachi Bobiensis, postca Pontificis Sylvcstri 2, Epistolse, cura Anonymi Bobiensis Vita 
Cohmbani scripta ante medium szculumX, apud Mabillonium Annal. 1. 13, n«3. (3) 

Inter Discipulos Columbani Hiberoos, ccleberrimus fuit Gallus, Helvetiorum post Fridoli* 
num Apostolus, et totius gentis Patronus, cujus Acta, a Walafrido Sfrabone, et Notkero con- 
scripta, passim edita reperiuntur. (4) Is, non solum in claustro pro Monachis, sed etiam extra Mo- 
nasterii saepta, pro saecularibus ex Germania confluentibus, Scholam instituic, in qua Artium Li- 
beralium et S, Scripturas arcana tam felici eventu pandebantur, ut Monasterium paulatim in oppi- 
dum,-et postea, Pipini, CaroliMarteiii, et Nobilium munificentia, congestis opibus, in Civitatem Im- 
perialera surxexisse gioriaretur. (5) S. Galli Sermonem, sasculis politioribus dignum, edidit Cantsius^ 
quod unicum ex «jus operibus temporum invidiam declinavit, nam Epbtolaei adscripta abUsserio 
in Syiloge, Gallo Claramontano Episcopo adscribenda videtur. (6) Obiit die 17 Kal. Nov. uti 



(1) .£piUp|iiiuxi.h0C «didit Mw^frm 9«r. Ital. 1. 1, p. 511. 

(2) MarculfuM iouaxxXpA odidit anno 651. Mmbillon Annal. 1. 14> n. 14, p. 419, edido optima est BahuU. 

(S) Non agkar hie de priHio,^«ed -de-MCuado Pmilegio Bobiense. De primo, edito ab Ughello in Italia Sacra t. 7, 
col. 1322« agant Muratoriut, Rer. l!S»lvt. 1, p.4ot5, 470, PauL Diac. De Gest. Longobard. C.9S, ibid. et Mabillon, 
Annai. 1. 1, 1. 10, n.55, p. 296. Seeundmm eMltUgheUut t.4, col. 1384, de qao Jonat in ViU Bertolphi, Annai. 
Bened. 1. 1, 1. 12, n. 7, p. 344. Agilulfum obiisse anno 616, denionstrat in Crttica Saera Pagius, ex Diplomate Ada- 
loaldi filii ejus apud Ughellum t. 4, et Muratorius ib.p.469. 

(4) Apud Surium t. 5, ad 16 Obtobr. et Acta Benedictin. t. 2. Canitii Lect. Antiq. 

(5) Seheutzer Itinera Alpina Lugduni Batav. 2 vol. 4to..l723. 

(6) Cave Hist. Lit. t 3, p. 563. Confer Canbii l^ect. Autiq. edlL t, U 5, p. 896, cum edit. Bainagii t. 1, p. 785, 
,792, et Biblioth. PP. Lugdoni 1. 11, p. 1046, &«. 



ANNOTATIOXES AD SiEC. VIII. 183 

tradutit Walafridus, et Wandaibertus. (1) Usuardus, et Ado, qui ejus memoriani ad x Kal. Mar- 
tii referunt, non de die obitus, sed elevationis, ex Mabilionio interpretandi sunt — De anno taceo, 
cum nihil iucis ex nostris Annalibus afferre possira, unde Codicum numeri, erronei, et incerti, 
ad pristinam integritatem restituantur — 6rA;erttf«, ex Theodori Campidonensis Vita S. Galli, ejus 
obitum refert ad annum 625, sed aliunde constat vitam produxisse ad annum fere centesimum 
aetatis, et plurima sub nomine Theodori circumferuntur, qus plerosque hactenus sub larvata persona 
deceperunt. Vita vetusta Kiliani, edita a Canisio, de anno silet, de Viro ipso inquit — " Scotia» 
*' quse et Hibernia dicitur, Insula est maris Oceani, fcecunda quidem glebis, sed SS clarior Viris, 
*' ex quibus, Columbano gaudet Italia, Gallo ditatur Alemannia, Kiliano Teutontca nobilitatur 
'' Francia/' Attamen non pauca me movcnt, ut S.Galli obitum referam ad annum 64f6, (2) Cae^ 
tera doctioribus dirimcnda relinquens. 

Omnes Columbani discipulos, exteros, et Hibernos, et Monasteria singula ab iis inGallia etGer- 
mania condita, longum esset enumerare. Liceat prsecipua quaedam perstringcre, unde reliquorum 
tempora dignoscantur. — Jonam Italis vindicare conatur Mabillonius ex Jona ipso. At, in Pnefa^ 
tione ad Vitam Magistri sui Columbani, modeste se excusans, quod Vitam tanti Patris scribere 
auderet, nos, inquit, non ad hoc vestigia tendimus, ut nos putemus Doctorum gressibus coaequari. 
Illi rore cloquentia& madentes, virides campos flore pinxerunt ; nobis vix arida tellus arbusta 
gigncre novit. Illi dites Balsami lachrimam ex Engaddi, floresque Aromatum ex Arabia ; nobis 
ex Hibernia vix butyrum pinguescit. lUi piper, nardumque sumunt ex India; nobis temerarium 
videtur Gallix succino gloriari. IUi poma palmarum magnopere peregrinadirigunt; nobis, juxta 
Poetam, sunt moiles castaneas, et mitia poma/' — Consentiunt Veterum testimonia, Codex enim 
perantiquus Monasterii Fossatensis S. Mauri, de Vita Farae, inquit ^' Jonas, ut ipse prodit, ex Hi" 
bernia^ Vitam B. Columbani, qui fuit ex memorata Insula, scripsit." (3) — Hoc testimonium magni 
facio, quod, cum Fara discipula fuerit Columbani, et cum frater ejus JParo, Episcopus Meldensisy 
Peregrinis Hibernis, in Galliam adventantibus, Hospitium condiderit, vix fieri poterat, quin 
Hildegarius ejus successor, qui Vitam ejus scripsit sasculo IX, et auctor antiquior Vitae Sororis, 
plurima habuerint Primorum Hibemias Patrum scripta, quas postea periere. Errori Mabiilonii 
occasionem dedit, quod Jonas, in Vita Attalae, locum matemae habitationis Sigusiam memoret, 
At Parentes ejus, amore perigrinationis, quo Hiberni ducebantur, in iis finibus sibi mansionis 
iocum eligere potuerunt, nec desunt exempla plurima mulierum Hibcrnensium, eoasvoad regiones 
exteras migrantium, quorum nonnulla videri potemnt in Sirini Collcctaneis p. 2^5. 

Meretur quidem Jonas ut de Patria ejus disputant Itali cum Hibemis, scripsit enim eleganter, non 
semel Virgilium, Livium, Salustium, aliosque saeculi aurei scriptores memorans, asque ac Hierony- 
mos, et Augustinos. Sed istis contendentibus futurum erit negotium, non soium cum pra&dictisy sed 
cum Surio, Sabellico, Arnoldo Wion, Yepezio, diligentissimo Molano, Waraeo, el aliis^ qui^ uno 
ore, Jonam Hibemiae adscribunt. Scripsit praeterea Vitas Discipulomm Co\\am\mdy.Aitala!f EuitasH^ 
etBertttlphif editas inter OperaBedae, cui perperam tribuuntur, et Vitam Farctf itidem apud Bedam 



<< 
(( 



(1) Apud Mabillon Annal. Ben. 1. 13, n. 32. 

(2) Confer Beddt Martjrol. CantabrigiaB p.45S, cnm Actis Benedictinis, et Coldatt,U3, p. 48. 
(S) Collectan.Sacr.p.264. 



184 ANNOTATIONES AD S«C. VIII. 

tomo 3, uti testantur Baronius in notis ad Martyrologium Rom» April 3, Yepez in Chron. Bened, 
ad an.6l79 et Codex Fossatensis Vitae alters ejusdem Farae, quem supra memoravi. 

Inter celebriores S. Columbani discipulos Hibernos eminebat Dicuil, seu Deicola, qui LutrenM 
Monasterium S, Martini condidit in Burgundia, hodie Lure, quam douationem ChlothariuSy Regi» 
auctoritate, confirmavit. Ejus Vitaroy in Actis Benedictinis editam» scripsit sasculo X Anonymui 
Mpnachus Lutrensism Obiit xv Kal. Feb. anno 6^5. Jn Necroiogio S. Gallense, ad diem prsMlic- 
tum, fit commemoratio Deicoli fratris S. Galli. Sepulchrum ejus qui invisit Mabillonius» inquit 
Ecclcsiam vetustatcm preferre, in qua duo ingentis molis tumuli visuntur, unus S. Deicoli primi 
Abbatis, alter B. Columbini ejus discipuli, et successoris, procera amborum Corpora indicantes, 
quod de 5. Dcicolo tradit Vitae scriptor pra^dictus. (1) Distingucndus est Dicuil hic ab alterd 
qui, nono exeunte saeculo, scripsit Opus Geograpbicum De Mensura Orbis^ ut alibi indicavL 

Sequitur Sigisbertus^ DesertincnniH Monasterii in Rsetia Curiense conditor, quem Scatio Hikermumt 
et S. Columbani in Bancorensi asceterie primumf tum in Gallicana peregrinationtf ei expuUiane soeitmh 
tradit, ex vetustis Membranis Desertinensibus, Mabiilonius in Annal. i. xi, n. xx, 1. 1, p. 310, l.xvt 
n. 8, p. 504.— Aliorum Sociorum nomioa videri poterunt, Columbani litteris pro Bobiensi Mo- 
nasterio, subscripta, apud Ughcllum. (2) — Potentinus in Neustria, in Consftanti» civitatis suburbio» 
Monatterium condidit, uti traditJonaa, (3) et Mabillonins in Annalibus adannum6lO. — Paulo 
p06t hos, Fiecrius, et CkiUienus ex Hibernia venientes, a Farone Mekienae in suburbanum Hospitium 
recepti, Fraucis Fidem prsdicaverunt anno 628. Hos laudat UiUeggrius Episccpus Meldensis, 
qui Vitam Faronisscripsiitsxculoix, ct Fuicoius, Poeta Meldeneis a(md Mabillonium, quisubjungit 
Fiacrium, '' inter celefcriores Gallise nobiles ScottoK, OnMtorium Broilense condidisse, S. Fiacrit 
^* jamdudum appellatum, quo, vix ullus alius in Gallia locns celebrior, aut amplius frequentatus a 
^^ peregrinis.'' (4) MuUas ubique Galliarum Ekrclesiaa, et plura Oratoria in Fiacrii honorem con- 
dita, et alium fuisse S. Abbatem Fiecra^ qui CctfngalLo BencoKnsi Viaticum administravit, vebis- 
^isaima monumenta declarant, et Scriptones Galii fatentur. (5) Vitam ejus vetuatam edidlf cx 
£!odice Trajectensi Mosander in Suriaaae .Colkctionis T.viiad 30 Augusti. Alia inserta est i« 
Breviario Burdigallense citato ab Usscrio. (6) Tertium exeroplar edidit Tinmutbeositt, et quar* 
tum Mai>iUonius. Plura dc ^o traflUt Du Plessis, in Opere '* Histoire de VBgUse de Meoiux^ 
et BoUandi continuatores L 6. — Fiacrium Faronis Mehlensis, qui ex Hibernia venientcm excepit, 
meminit Beda, (7) -et Fiacrii Hibemeniis memoriara per omnes Gailias, prs eximia virtute et 
hospitalitate, usque ad sua itempora celeberrimam, testatur Fleury. (8) Ob^it anno 670. 

CJMicniumf aeu Kilianum, Fiacrii socium pariter liibernensem^ f|ui Atrebatis eodem tempore 
fidem prsedicavit, ^audant Annales Francorum CoiniU t. 3, p.€25,et Benediciini 1 1, L 12, n.^, 
p. 344, itemque ActaJBenedictina t. 2, p.6l9- 

£odem tempoire Jvanf fu#, ^^ nobilissimo in Hibernia Scottorum genere ^rtus,'^ reiicto natali sotOy 
a SigebQctQ, •OuentaUum Saxonum Rege, susceptus^ ct multis Nobilibiis Ai^lis ad £dem adducds. 



(1) Acta Bened. 1. 1, et Histoire literairG de la France t. 6, p.410. 

(2) Ughelli Italia Sacra, t. 7, col. 13S1. (3; Jontu c. 20, CoUectan. p. 254* (4) AnnaL 1. It, n. 6, p. 344. 

(5) CoUectanea Sacra p. 312, et Annal. Bened. 1.8. 

(6) PHmord. p. 944, el Indez Chronol. p. 1165. (7) Beti. 1. 4, c. 1, p. 14?. 
(8) Hist. Eccl. 39, n. 30. 



AirNOrATIONES AD 81EC. Vllt; t85 

Mona0terium cojtdiclit Cnobbenbitfg, hodie BurgA Cutky in «gro SufblcieMei ubi Kex iptey 
horUnte Furseo, sese Divino cultui mancipavit. Posteay i0ti«s Monasterii cura fratri Foilano 
Felicka, ftlittBi condidity quo panter fsatri lUuno velicto, in Galliam tmjeeit^ atque « Chlodoveo 11» 
et Erchinoaldo Patricioi, exceptxis, Latiniacum asdificavit. ibi cooacructe Baailicae tresy et Schoi» 
ereot», effeoerunt ut in oppidum haud ignobile Lagnyy fluoiiQe Matrona 'iMriguum^ MooasterMiiQ 
iflftud e«"eiieretMr. ConAuentibus deinde pluribus discipttUs, aliud Monaaterium jedificaytt, iocum 
poncedeBte Evchinoaldo, in Monte Cygnoraw, Perronse ad Suminaro, ubi reliquiee ejtts condit» 
nequieacufit-^Obik 17 KaL JPebr. anno 646. Ejus sepulcrum S. Elif^tts, fipiacopos Noviomensisy 
pr^priis manibus exornavit anno 652. (])— Vitam scripsitt utaUbtnotavi, auctor coaevus, a Beda 
citatus, et alius anonymus perantiqous libris 2. (2) Postea ex utroque AmMlfus^ Abbas Lati n iao en s i s, 
labentc sascuk) x4, cujus Operis Codicem vetmtum, ia Bibliotheca Christinse, Regine Sueci», 
olim extidsse deckirat Mabiilonius in Antialibus, 1. J4. . 

Aunales Mettensee^ scripti ^ibcuIo «ono, ^iapnmt, q«06dam Theodorici milites, post partam a 
Pippino de Theodorico Victoria» aano 6^7 yPerrwnam Scotormn Monasteriumf m quo B, Furieui 
requiescii conlugiaM, qutbus Pippinu» Vitam oum jebus oondoaawit. (3) — Baronius, ad annum 644, 
^ Hoc tempore, inquit, in Brttannia,. apud Orientales Anglo», Christiana fides propagatur per 
Furseum Hiiemmm,*' et ad annfum 645,—«^ Author horum omnium, ut ex Hiberma magnc virtutis 
homines transferrentur in Gallias, vel alias ejus regiones, iuit Fineentius^ Comes Hannoni», qui 
ttxoiem habuit eonsangttineam Regis Dagoberti Beatissimam. Miseus a Francorum Rege in Hi» 
bermiam^kLdte reduxit FoUlmiumf Furseum^.UUamtm, Eloquiumf EHonemj et Adalgisumf quos omnes 
egregia saactitas dtcoravit." — £rrat autem Vir doctus, ea referens ad anno8 644, et 645, quae paulo 
altius repeteuda sunt ; nec minori iapsu falliturColganus in Actis SS. pag. 574, q« 1, ubi Fursei in 
Galliam adventum refeitad anattm 647. 

In aiino obituaH Fursei mira est Scriptorum varietas. Satius quidem esset, «eo judicio, at» 
emai opinione prorsus abatioeve, ^piam, id aeserendo quod nulla auctoritale fukitur, plurimos in* 
ducere in errorem ; Beque eonam appnibanda «st senlentia, qui, cum veritas Chronologica non 
x;lare appavet, nec msi dificulter invenitur, pattcorum aBnorum discrimen parvi pendentes, veritar 
4em in medio statuendam arbttrantur. Qttasi vero «liqua poasity Venim inter ei Fdsam, afiinitas 
exoriri, ita ut in unum covpus ooalescant ! Fursei obitum bis enanmnt Ul^ienses^ ad annum647, 
et 660. Religiose qttidem,..cura Auctor, veve laudandus, td sibi proposuerit, ut ab antiquissimis ex- 
emplaribus minime disoederet, pneeertim cum ¥e( ex una veritate semel perspecta, aliquid luminb 
rebus antiquis afferatur, et ex una fiiiskate semel eoacessa, pkirimi errores pubescant. 

Extat, edita in Actis Benedictinis, Vita vetustissima S. Oerirudis^ scripta a teste oculato, 
^ui narrat, Uitamtm Abbatem Perronensem, S. Furseifratrem, a S. Gcrtrude de die obitus quesitum^ 



(1) Errat in «1110 MnhilUmius Aonal. 1. 14> n. 1, ann. 650. Confer Vitam l^Ugii scriptam ab Audoeno ante ann. 685. 

(2) Vidc noUun ad ann. 660, snpra pag. 54, et Vitam antiqoam Fursei, editam in Rer. Francicar t. l,ab Andrta 
Du Chetne PariBtis 1636, p. 657, item Bcdc Martjrol. Cantabrigie 1732, p. 414, not.vl5, et Uner. Prinord. p. 1037, 
Vttam antiqoissimam Fursei citat Beda 1. 3, c. 19> p. 192, et Smith in nota 42, ibid. 

(3) Hadriani VaUtii Rer. Francicar. h^, et MaHlUm Annal. 1. 14, n. 2. 

Bb 



186 ANNOTATIOITES A» SJEC, VIII; 

respondrase " hodie xvi Kal. April. est dics. Crasfino »die, intcr Missarum solemnia est migratura, 
a B. Patricio, et Angelis suscipienda." Pottea,.idera oculatus auctor rem revera ita accidisse 
refert, ut Ultanus pnedixerat, et Gertrudcm die D&minicm obiisse, xv KaL AprilAX) Jam vero dies 
Dominica* rcvera incidit in xv Kal. April. anno 658, id enim ex calculis manifcstum est, et cum 
Ultanus tunc Abbas fuent Perronensis, sequitur Furscum, cut defuncto ^uccessit, ante id tempus 
obiisse. ,£t quidem in Vita vetustissi ma ^mart, Senonum Antistitis, edita in Actis Benedictinis, sque 
ac in.praBdicta Vita Gcrtrudis, Uitanus et Foilanus inOaliiam, postFratris obitum, venisse dicuntQr, " 
quodcum Ultoniensibus concordat, et Valesius, in Rer. Francicarum 1. 22, inquit ^^ Ultanum, poff 
^fratiis oidtum, inCa;nobio Perronense praefuisse, quod, quia Scottum Abbatem, et muitos ejusdem 
*^ nationis Monachos habuit, Scottorum MouasUrium vuigo appellabatur." Fursei ex Hibemia ia 
Angliam adventum, refert Usserius ad amium 637» idque ex Beda 1. 3, c. 19. Ejusdem in Ga1« 
liam navigationem refert ad annum 640, ex Andrea Du Cbesne Rerum Franc. Scriptoribus, Paris 
1636, .p. 637. — Deinde inquit, Foillanum Episcopali ordinatione, «Romae, a Martiuo Pontifice 
accepta, post fratris Fursei excessum, in Galliam Sigeberti Regis temporihus pea^venisfie, ubi, Ger* 
trudis dono, Fossense Monasterium fundavit, utivpatet «ex Sigeberti Chiomto adann. 648. Con* 
ferendi sunt Usscrii Primordia p. 967 f et p. 1037» cnm Indice ejus Chronologico p. II61, et cum 
rationibus hactenus expoeitis, quarum diligenli coilatione, veritas Chronologica manifeste patebit* 
Vitam vetustam Fursei a Beda citatan 1.3, c. 19, edidit Bollandus ad diem 16 Januarii. Extat 
etiam alia Vita vetusta MJB. Jn Musseo Britannico, ut notavi in Bibliotheca Hibemico-Cotton- 
iana, Tiberius £. 1, unde constat,»^t Foillani obitum, Ultanum foMejwt pariter, et S, Qumiim 
Monasteriis asque ac Perroseiwi. prasfuisse usquead annum circiter 686. (2) Foillanus Martyrio 
coronatus est, etin Fossene scpultus anno 654. 

Fursei discipulis, Ultano^ Foilano, DiauHo^ et Gobhano, qui, simui cum Sigeberto RegCt memQcah* 
tur a Beda, adjungendi sunt EmUianut Abbas .LatiniacensisII, Eloquius III, MomboUtsdVt 
Adalgisus, cujus Vitam scripsit Uariulfus Centuleniis, qui Ckronicon -Centulense^ aate annos 700, 
exaravit. (3) Ettonus Monasterii S, Michaeiis in Sylva Tharascia conditor, Etto £ps, Monasterii 
Fiscianensis in Hannonia conditor^ Bertuin^ps^ Monasterii Maloniensis in Leodii ditione conditor^ 
Fredegandus Monasterii S. Petri ad fl. Sambram Patronus, S, Helanus Solemniacensis Patronus.in 
Gallia, et Jcsegemiensis in Belgio, et diversus ab eo qui Vitam FoiUam carmine et prosa scripait 
sasculoXI, quam Possevinus inquit asservari MS. in caenobio S. Foillani extra Rutenas^ in tractu 
Tolosano, et Molanus in Annotationibus ad Usuardum 31 Octobris, inquit haberi ad ^. Fot//aiit 
Monasterium extra Rhodium^ cujus author se HiUinum vocari prodit, his versibus. 

*' His Ita Litterulis Libct Insinuare Notatis— «Veraci Specie» quo nomine ^ccnsear ipse, — si 
primos apices ex partibus octo rctractes." Postea indicat se Monachum fuisse Fossensem S. Foiilaiii, 



(1) Vita Gcrtrudis yetuslissima, auctore coaevo, in Aclis Bened. Confer AnnaU Ultan, p.54, not. 1, Bedm Martjroi. 
Cantabrig. p.414, not. 13, et Annal. Bened. 1. 14, n. 59, t. 1, p. 446, et 1. 13, n. 44, p. 399, 1. 14, n. 16, p. 420. 

(2) Adalberti comitis Vetus lustrumentum in MabiUonii Annnl» !• 14, p. 411, unde constat Ultanum S, Quintini Mo- 
nasterio, ab ipso exordio prflBfuisse. £0 Abbatc, S. Ainatus in Perroncnse Monasterium relegatus c&t a Theodoricsit 
Chlodovei junioris fiiio, uc scribit auctor aequalis Vits Amati ibid. 1. 14, n. 2, p. 411. 

(3) Confer Balderici Chronicon Cameracense 1. 9, c. S3, cam Annal. Bened. I. 14, n. 4. 



ANNOTATIONES AD SiEC. VIII. 187 

ad ripam Sambrse fluvii, in Dizcesi Leodicnsi, circa annum 1 100, quo floniit Sigebertus Gem- 
biacensis cui opus inscriptum est. — Fursei discipuli ct socii Hibenii, 50 numcro, memorantur in 
prsedicta Vita Gertrudis, cdita ex Codice Nivellense a Mabillonio. Pcrstitere in Perronense Mo- 
nachi Hibcrni usque ad annum 881, quo Nortmanni Perronam, Scottorum Monasterium, suc- 
cenderunt. (1) 

Eodem ssculo floruit Caidocus, Morinorum Apostolus, de quo Alcuinus, in Vita S. Rickani 
primi Abbatis Ceutulensis, inquil '* Temporibus Dagoberti Rcgis, contigit duos Sacerdotes, 
" sanctitate florentes, et virtutum meritis fulgentes, quorum prior Caidocus vocabatur, de Hiberni» 
" partibus in Ponlivas pervenisse regiones, quos Richarius^ [adhuc Paganus,] cum omni benigni^ 
*' tate eos deducens in domum suam, Dco providente, ut ipse salvai*eMir ubtinuit. Nec lucema 
*' gratias I>ei accensa diutius abscondi potuit, sed patefactum lumen sanctitatis, et praedicationis,. 
*' Umge lateque ad salutem multorum fulsiC. £x prasdicatione famulorum Dei, et adspiratione 
^' gratiae Divinae compunctus, confessioncm suorum fecit pcccatorum," &c. Plura de Caufoco 
Hiberno, diverso a Cadoco Llan-CarvanensCy edidit Malbrancus in libro 2 de Morinis c. 55f et 
Hugo Menard in docta Appendice ad Martyrologium Benedictiuum pag. 136. 

Hariu^us Monachus qui, ante annos 700, Centulense Chronicon scripsit, Frichorium^. et 
Caidocum Hibernos, S, Rkhariiy in Vita Monastica, primos institutores, R. Coiumbani discipulis 
annumerat. (2) — Mabillonius inquit, ad emolliendam linguaB barbarx Hibemicae nomenclationem» 
Frichorium postea dictum fuisse Hadrianum^ et Caidoci, et Frichorii verbis, et exemplis, Richarium 
inductum fuisse, ut Centuke Monasterium, eorum gratia, a^ificasset, annum circiter 627» ubi ambo 
reliquum vita: excgerunt, et post mortem sepulti sunt. Ab iis in rebus monasticis informatum 
Richarium, finitimis populis praedicavisse tradit Alcuimss, in libello quem de ejus vita ex vcteribua 
schedis composuit, ct Carolo Magno dicavit, hortante Angilberto Abbatc Centulense, sub cujus 
regimine, tantae dignitatis, tantique splcndoris,. CentuleRse Monasterium evasit, ut, fatentc Mabillo- 
nio, Galliae Monasteria, fere omnia^ obscuraverit..— Sepulcrum S. Caidoci, vetustate exesum, in* 
stauravit idem Angilbertus, et hoc Epitaphium apposuit. 



Mole sub hac tegitur Caidocus jore Sacerdot, 
Scotia quem genuit, Gallica terra tcgit. 
Uic Domini Christi gaudeus prsecepta secutus^ 
Contempstt Patrias, mcnte beatus^ opes. 



Hinc sibi concrevit centmi copia fructus, 
M>t meruit setherei pnemia larga soli, . 
Hinc Angilbertus, fretus pietate Magistri,. 
£t tumulo carmen condidit, et turaulnm. 



Vixit Caidocus post annum 622, ut constat ex Alcuino, Dagobertus enim I, cujus tempore flo- 
niit, regnavit solus ab anno 622 ad 638. Colg^nus, in Actis, p. l62, et Scriptores nostri pene omnes, 
erronee scribunt Dagobertum I regnasse ab anno 631 ad 645. Erroribus inumeris occasionem 
pnebuit, aiinos Meroveadum cum annis Christi concHiandi methodus, cujus recta ratio non 
solum scriptoribus antiquis Hibcmis ignota fuit, sed etiam Gallis qui msdiis statibus floruere. 
Plura in certa quae sequuntur certa illustrabunt* 



(1) AhhoI, Francor. edit. Hadr. Valtsii, 1. 2i, et Annal. Benedictin. 1. 14« o. 9, 4,et 16. 
it Chvnicon CentuUnse in Annal. Beued. 1. 1, 1. 11, n. 17, p. 308, et n. 60, p. 336. 

BbS 



388 ABTNOTATIONE* Al> ftJEC. TIH. 

Chthanm H, fiKo Dagoberto I Aintrasrae ^Rege iiistiuito anno 622> obitt anno 628» icgiit 41^ 
k qvto BXino Dt^obtriwl solus regnaYit usquc ad 6(38» Petatius (}Micleni obitttm ejus refert mi 
19 Jamiant amii 644, et pkrique Rerom Francicarum Scriptores, annos reg^i l6 a Patns obihi 
desumunt, sed accuratissimos Hadr. Valesiusj ab anno 622 namerandos esse demonstrat» quam 
sententiam sequitur Le Cointe» et Mabillonius in Prasfatione ad Sseculum II, et in Diiqaisitioiie> 
sitigulari ad Calcem tomi 3 Analectorum, iimcte propngnavit. 

Condidit Dagobertus l Monasteriuro Dionysiaiiam, Galliae celebeTrimiMn, aaao 6f S, BasiUauac 
marmoreis fakit coiumnisy apro, argento^ gemmis, musivo pavinento, vesttbus auro textis, aliis^e 
omamantis, B. Eligii opificio decoravit; absida puro argento tecta; crux magna ex auro et 
gemmis, ab eodem Eligio mm arte fabricata; omamentum eximium Crmta appellatm», aunc Um- 
belta, (t) aureo altari impositom; aliaque pkira, qtxe satb ekre eviacant, HibemoS) qol bi« t«n« 
poribos GalUas turmatim freqtientabantr istas Artet nttUatenus potimse ignomfe, ae fmtde pmti- 
pitem esse sent^iam eenM», qoi CogiUm Opus M^iciunt, qnia Openr awrea^ et aigeatea, gammhi 
omata, et pi<!tas tabvlas in Ecclesfa^KildaaensessBCuloyil extittisiie iesttcnr.(0) Obiit Dagobeftaa 
anno 638, in Dionysiaaa BenKea sepuhas, vbi oseaosque adk Lo^tfVfci xvii Begkidlam coHdiia 
jacuore. Sigthertam III fiHum, adkuc poemm, Austrasi» Regm) prmfecerat aate ebitam, anno 
652. CkiodaptaUf mhiori natu, Neustria et Bm^pmdiai regna, sob Haatliikliaiiiatris, et 
Ma^ria dbnni» totekit if^iqidtr MgaB MMrctmit iiv isto offieio EftkmoiMm^ dwiik€hrimaaUkm 'm 
tmia^ Sig^berti Regao, sioKli effieio fong^tor. Obieii» 9igebereus III, ineiuile 18 a morte PMk 
uano 654, filium suum anicam Dagoberfum^ parvuliuti, posiea Dftgobeittim IK (9> Grimoaldo> 
Ma^ domi» eommendavit« at ejus opera io AostnRije negnum evebeietofy md Oriaisoldoif 
beoeficioraa» fmmemorr pfopriwa filium CMdebertum intmit, et porvidttm tendeos, per Dideneott 
Pietavorum Episcopupm, in Hikermam deportari coravic, at ibi Monastiea professioiie insfitueMtiit. 
Ub temporibos laomiu Bpiscopos, ** Regio sangoine apod ScotcN^fitbenM ortus,'' eon» 
Foilaoo, Helkk, el KiUano, ex soKtttdine accedens, Bracbatemes rn fidei doetrina, et aieisom 
bonestate informavit. (4) Hxtat Epistola c^us Metriea, et non inetegan»^ ad Fkiriiertom A b l flW i n 
Gandensem, edita in SyUogCf quam Usserias erronee refert ad annmn 6d^r ^um Bavo, co|«s obitam, 
et Epitaphium bta £pistota exbibet, non obierit ante annum 650. (5) Seripstt ef aKa FoaoMitaf 
ut ipse in eodem Epbtofa testatur. 

Sic ego, qui quondam, studio fiorente, videbar 

Esse Poeta, modo curro pedester equo. 

Ct qui CastaHo dkebar ibnle madentem, 

Dkrtaeo verso- posse movere Lyram. 



(1) Dtt Cange voce CrUta ex Audoeni Vita £ligU« tcripta snte «nk M9. (f ) Vidtr lapra \iap iSff* 

(5) MabilloQius enm appellat Dagohertum II, in Indice generali tomi 1 Annalium p. 725, et recte, Dagobertum III 
it» k t^ »* .W, pr W, sed pefpew», em Pag obet tui III fiierit C hildcbetti III flfatr, qwr «mor^TCgimri^ obiitqne 
anno 715. Petav. Rat. Tempor. p. 310. ArtdtVerU* daiet, t. 1. 

(4) Annal. Bened. 1. 14, n. 7, 1. 1, p, 413. «^ liuM ipifas Epistolia, eotUts cftnn tiUk foriptt a JMfr^^ et cmm A» 
nymi De Gestii Regura Francor. spnd Pnk Chenu, 

(5) Vito Antiqna Bavoaii laudata sflBCuIo IX ab Adone,Mtmtil Bened. 1. 12, n. 19, 1. 1, p. 351» et Amendi Vita scripta 
a Btaudemundo Elnoncnie, qui Amandi teitamentym soripsit anno 675. Atmal, Bened^ 1. 16, n. 56, 1. 1, p. 528* 



ANirOTATIOKES AD SJBC. rills 18Q 

Corrigendi sunt omnes qui U vini obitum referunt ad annum 653, quos seqohur Cblgamis in Tri* 
«de p. 112, n. 69f et in Actis p. 300, n. 22. Martyrii enim palma coronatus est tLTmo6&6, set 
annis post obitum JgUi Abbatis Resbacensisy Discipvh S. Colunbani, qui, hospitalitate insignis» 
muUos ex Hibemia^ Columbeni amore, in Oalliam adventantes, excipere sokbat, et obiit 
650. (l) fiaronius, ad annum Christi 630, inquit 5. FoUlamim lodsse 8» lAomif Gundemium 
copi, in ministerio Evangelii coll^^, quod et notavit DemaniSj qui Vito» Fursei scrrpsit G^ 
lice, edUam LaUne a Colgano. 

HaK evenere, quo tempore Aidanus, qul priMUs DndisfiinieBsem condidit EcclesiailBr ifl 
Hibemomm Monasterio Mailrosense, anao Episcopatus l7, Christi 651, pridit KsLSept. obiiiBe 
oarratur. (2) Cnmque primordia fidei, et Literarum, inter Kordanhyiidl>roi, Aidano procol duWo 
referenda sint, sequitur Hibemos^ hacteims in Gallia memorfttos, H^bemonsnl in Nordanhym^ 
^ria Disdpulis Anglo^xunis, Ceadd», Cutbberto, et Witlrido aatecessisBt. £c quidem 18 
aliuade manilcstum est, Bega enim priifMi Anglo-Suxonum qam institQtum M«BaaCicu», cen- 
eecranteAidano, suscepit, Hildara, £atam, Ceaddam, etomaes aiiis Nofdaa bjaAbm a pwpcessit, ut 
in Diasertationc Pra&lininari incoacusse demonstravi. 

His tefl^Nmlras, cura fana Hiberiionim ubiqiie in GaHis vigeraC, et ad splendoiem «fus an^U- 
icandam, tot tidera darissimai cx Hibcmis fiaites orta, illtnicro, Dagoberttis II, Sigiberti lii 
Regis Austfasr» fiHus, Orimoaldi fisctionc attomus, inHibemiara rdegaluaestamio 654* Ibi, be» 
Btgne exceptttfl, cnm pluribes anm» ccmmoraBset, demum, BKnrtuo Chlolhario^ Mvccatua a am, 
lediit in Galliam, anno 18 ab ipsius relq^oae, et Christi 673, uti nanat £ddiQs, tcstis oeulatui# 
in Yita Wilfridi.— ^*' In Hibemiam appolil, et pcst aliqnot annos, cam miici, et propinqai 
** eom vimentem, el pcrfeda aeitate fic«eiitcaesse, tfiiav^fiM^x(affComperistent,nuntios miMnwt 
^* ad Wilfridum, peientea ut eum die deolia, $eu Bibemia^ ad sc innfanct, Regio solio ijBpciien<» 
^ dum. Id Tcro perfedt Willridus, qui eum ex RHbemia ^viaatem susccpit, ct idoneo coiMtacci 
^^ ad suam Rqponcm remisit'^ Resf ituium fuisec amio 67 9t fidcm factaat tabuha a Jodoco Coccid 
lelale apud MabiUonium, AnnaL 1. 16, a. 57, p« 52% et Eddii Vita Willridi. 

Noa immerito tradunt Hibemi Sagobcrtum ideo rn Hibcmiam, ptoiins qonii in aliAm rogioncH 
^kgalum finsie, quod pater Sigebert«s,fiieHt Jamo, alifsq«e Hibcrnis, hsOaUiam fidcd prasdicaadi 
ctosa adtcntantibu», ftuailiaris, uti et pr^decessofcs^ qui^a Cokunbani tcmporibasfcgnavere. 

Gesta sunt b»c, quo tempore MaUehUftu Hibenpfios, io Caalclia Biadovensi, hocKe MaimeBbarff 
•tugurium primo sibi constituit, schokresque adunavlt, qui breri ni HNignaas turbam coalucre, quo^ 
iura consortio ad^unctus AMekmu^ primis Oterarum etementis ab eo Magistra infoimatQs cst. — 
Sub arctoo ave^ a teneris infaniias cuiiabu^, «nutritum se dicit, in Epfstok ad Cettamtm Mc«a- 
chum Hibemum, qui in Perronensi S. Fursei monasterio degebat. Hinc, MaUdunensis Monasterii, 
• in AngUa Occidentali,initia, a Maildulfo petita, ad Dagoberti II tempora in Hibernia referenda 
sunt. CeUani Epistolam ad Aldhelmura, absque notis Chronologicis, memoratam invenio a Malmes- 
burieme, hoc titulo inscriptam '^ Aldhelmo Archimandrita «Sajoaam, CeUantu in Hibemensi Insuia 



(1) Annal. Bened. I.lf, n. 43, 1. 14, n.6,t.l, p.412, n.59. p. 446. Vita 5. Agili ab Anonymo fere «qoAlI ibid. 
.]. 12, n. 43, 1. 14, n. 5, et ViUi FiUberti ejus successoris ibid. ]. 14, n. 35, 1. 16, n. 43. 

(2) Be<i.l.8«c3, 1.3, c.l4,ete.l7, r.4,cfr,TitmCuthbertin.23, et itf0iui«ricOTi.ilfifI. 1 1, p.38. 



190 ANNOTATIONE* AD SJEC. VrH. 

** natiUrin exiremo Francorum limitis lalen$ angulo, exsul ad locumvbi Domnus Furseus in Sando' 
" et integro pausat corpore," {!) 

Abenduniensis B. Mariae Monasterii, hodie Abingdon^ in Comitatu Barcheriae, origo, ad eadem 
tempora referenda est. — Nomen deduxit ab Abbanoy Eremita Hiberno, (2) cujus Vitam vetus* 
tam, ante annos 900 scriptam, cdidit ex MS Codice Membraneo Kilkenniensi Colganus, ad xv 
Martii. Ejusdem meminerunt Martyrologium vetustum Tamlactense Aengusiiy et libellus Ldtaniarum 
•criptus sa^ulo IX, cujus fragmenta extant citata passim in Actis SS. et in MS. Codice Bodleiano 
Fsalterna rann^ exarato a quingentis annis. Laud F. 9^. 

Hunc Hibernorum Catalogum, qui, Gallias saeculo VH etVHI illustrantes, Firgilhnn^ Dtmgaiumr 

Clementemr et Albinum praecesserunt, illuslrat KHianus Wirzburgensis, totius Franconiae ApostoluSf 

de quo Notkerus inquit " In pago Austriae, id est novc Franciae castro, imo civitate, ut Tcu<» 

" tonico nomine prodit fVirzburg^ juxta Moin fiuvium sita> passio S. ChUiani^ primi ejusdem Ci* 

'^ vitatis Episcopi, et duorum discipulorum ejus, Colonati Praesbyteri, et Totnani Diaconi, qui ab^ 

" Hibemiaf Scotorum Insula^ venientes, et a Pontifice sedis Apostolicae authoritate accepta, nomen 

*' Christi in eodem loco, et circuitu praedicaverunt." (3) Postea, eorum Martyrio narrato, adjungit 

corpora, ac Ubros^ et vestimenta, in. eodem sepulcro condita, ita, post plurimos annos, iliaesa 

reperta fuisse,. quasi in scrinio, super terram posito, fuissent inclusa. Ante Notkerum Bonifacius 

Moguntinus, Papam Zachariam.in.Synodo Romana alloquens, postulavit, ut in honorem^. ChiUani 

Martyris, CivitasHerbipolensis in sedem £piscopalemerigeretui, ut testatur vetus tiuctor EgelwarduSr 

in Actis S. Burchardi i. 1, c. 7, qui praeterea subjungit, Bonifacium, impetrato intento, Concionem 

babuisse ad populum. Herbipolensem de meritis Scotigence Kiliani, et Sociorum, qui primi fuere ia 

istis partibus Fidei Christianoefundatores^ idque fusius, et piuribus verbis indicat inc. 9> et in iibro 2, 

c, 2, et3, et demum translationis SS. Cliiiiani, et Sociorum historiam texit 1. 2, c. 6, et 7, unde 

constat, condita fuisse eorum corpora in Sarcophago pretioso, in Monasterio S.Burchardi,. anno 

752, uti patet etiam ex veteri Epitaphio, quod, iicet rudiore istius aevi minerva conscriptum, veri^ 

tatem tamen historicam ipsa simpiicitate contirmat. Conferenda sunt Acta S. Burchardi, apud 

Surium ad 14 Octobris, cum Bibliotheca Ribemico^Cottoniana, Ncro C. V. (4) Obiit KUiaxuSy cum 

sociis ColonatOf et Totnano^ interfectus anno £89» uti patet ex collatione Vitas antiquas Kiliani 

editae a Canisioy cum notis doctissimi Serrarii ad Vitam ejusdem, cum Mariani Chronico integenimo 

in Musaeo Britannico, et cum Fiorentio, vel potius Wigomiensi Monacho, qui, regnante Stephano, 

Fiorentii Coiiectanea, cum Mariani Chronico commiscuit, ct continuavit. 

lisdem his temporibus, Sidonius Monachus, ** natione Scottus, seu Hil>emensis,'' (5) in 
Gailiam veniens, a Fiiib^rto, Gemeticcnsis Monasterii conditore, exceptus, et ad redimendos 



(1) Bed. 1. 5, c. 18, Malmcib. Rcg. 1. 1, c. f, p. 13, Francofurti 1601. Monatt AngL 1. 1, p. 50, Chron, Maildul]^. in- 
Leland. Coliect. Tanner Biblutheca, voce Aldhelmut, Opus in pluribus crroneuni, ac cautijKtime legendum. 

(2) MonMt. Angl. t.l, p. 97. Mabillon Annal. 1. 1€, n. 70, p; 536. 

(3) Eadem babent Rabanus ad 8 Julii, Marianut Scotus ad ann. 676, et Thadttus Scotut in Cbron. Ratisponense. 

(4) MS. in Stowcnse. Confer Vitam antiquam Kiliani, in t. 4, Lect. Antiq. Canisii p. 619, Notkeri Martyrol. VIII 
Id. Jnl. Mariani Cbron. ad ann. 687, et 689, Basileas 1159, Scrrarii notas ad Vitam Kiliani a se editam, ex Mariani 
•ditione Principe Fraukofurti, cura J. B Haroidi. Sigebertum, et Ordericum Vitalem in 1. 4, p. 544;» Aniial. Bened^ 
h 17, n. 68. ifi) Vita antiqua FHibcrti apud Mabillon Anuai. 1. 16, u. 43, p. 52%. 



4i 



ANNOTATIONES AD SiEC. YIII. 191 

CAp£vo»]n Britanniam mis^ais, rediit Gemeticum, Ibi, officio Cellerarn paulisper functo, locura 
con&truendo Monasterio apud Colctos, in agro Rotoroagensi, a Tkeodorico il«gf obtinuit, et Scholam 
instituit, in qua LetUfreduSy postoa Abbas Madriacensis, ^ ad Sidonium accedens Abbatem,qui, est 
Hibernia ortus, locum istum miri6ce illustraTrt, Monasticas ab eo vestes accepit, et in Regulari 
disciplina, sub eo Magistro^ rouUumprofecit, donec, consilio ^iM6er/t Rotoroagensis Episcopii 
qui ad illud Monasterium de rebus Divinis [cum Sidonio] cc^locutnrus accedebat, in natale solam 
'' pluribus profuturus reversus est./' (1) Obiit Sidonius 18 Kal. Octob. annum circitcr 574. fjus 
Monasterium erectum est inCellam, Fontanellae modo subjectam, sed Vicus ipse, benificiorum me- 
mor, nomen Patroni adbuc Gailico idiomate retinet, ct dies natalis dicitur le jour dc S. Saens^ 

Cosevus iuiiDisibodus^ pariter Hibcrnus, qui ex Hibemia in Germaniamy cum ^ociis accedens^ (2) 
transmisso Glanno fluvio, Oratoria,et tuguria, pro Discipulis undique confiuentibus, in monteprope 
Moguntiacum condidit, ubi, post multos labores, obiit 8 Id.. Jul. anno aetatis 81, Cbristi 67 Af. Con- 
ferenda sunt quae de hoc vencrabili viro scribunt Marianus in Chronico, aut forte Dodechiftutf 
Monasterii S. Disibodi Abbas, qui Mariani Chronicon continnavit. Acta Disibodi, ex Codice 
vetusto descripta, ampliavit saeculoXII S. Hildegardis, ex cujus opusculo omnia scitu digna ex- 
cerpsit Mahillonius.—Rabanus in Martyrologio inquit, NataU S, DisibotM Confessoris^ VI Id, 
Sept. in suburbanis Magontiacensis Ecclesiae celebrari. Max<ianus inquit '* Episcopatu abdicato\ 
ex Hibemia egressuwj Gallias venisse." — Itaque quem Rabanus Confessorem, Marianus Episcopum 
appellat, unde duos Disibodos extitisse videretur, nisi ahunde constaret, Episcopi titulum, pluribu9 
Hibernis, in exteras ^entes migrantibus, tributum fuisse, ob praedicationem Evangelii, quse inter 
functiones Elpiscopales plerumque ab antiquis celebratur. Sic S, Furseus Latiniacensis, Gregorius 
Trajectensis, Richarius AbbasXI^entulensis, cujus vitam scripsi t ^/ctttntM, et Carolo Magno dicavity 
aliique plurimi, prapsertim.praedicatores Hiberni, Episcopi appellantur, qui tamen nunquam £pisoo- 
pali dignitate prapditi fuerc. Sepultus est Disibodus in Oratorio quod sibi paravit, sed postea, a 
S. Bonifacio Moguntino, Corpus in Monasteriuro, ad occidentalem ejusdem roontis plagam, trans- 
latum fuity ubi flumina Naha, et Glannus, confluentes, prope Spanheimium, in sinistram Rheni 
ripam influunt apud Bingium^ in Dioecesi Moguntina. 

Huic Catalogo finem imponere raonet-propositai^revitas, coacta prolixitas. Sed prius moncndi 
sunt scriptores nostri, Chronologix sana; studiosi, in Itaiias civitate Lucca instauratum fuisse, non 
veroconditum,anno700,SS. Vincentii et Fridiani Hibernorum Monasterium, idque aFaulo, Majore 
domus-Flavii Cuniperti, Longobardorum Regis, cujus Diploma edidit Mabillonius in Appendice 
tomi I Annalium, datum Ticini in Palatio, nona die Mensts Nov. anno felicissimi Regni Cuniperti IX, 
pcr Indictionem X V, ubi pro XV forte legenda est XIII, quae meUus anno Regni IX rcspondit, 
Hujus Monasterii Hibcrnici meminit in suo testamento Walprandus £piscopus, Principante A^ulo 
Regc, de cujus regno quas ccrtissima sunt edidit Muratorius. 



(1) Vita Antiqua Antberii, scripta a cosdvo Aigrado, apud MabHlon, ibid. 1. 16, n. 43, p. 522, 1. 1 8; n. 19, p. 597, 
et n. 32, p. 602, Willelmut Gemetictnsis I. 7, c. 22. 

<2) AnnaL Bened. I. 36, n. 44, p. 523. Mariani Chron. ad aon. 674. Muns Disibodi hodie appolUtar Ditenherg in 
.Palatinatu inferiori. Surius ad 8 Julii. 



192 AlrirOTATIOVE8 A9 «£C. TIEI. 

JnkocCatalogo» iUuatrioroB jUiituai«ttiD^s, quosdam etiam cdebm onMfXxtBMAerhm^BTw^ 
^Tg/SttBcmf cujus Vitam eclidit CmiBWi tono VI p. 1 lOS^ RommMum Mecklhiieiiseaiy cujus Vitam». 
a Tbeodoncx) Abbaiia eeculo Xil scri|)4ainr «dtd^ Surius ad 1 Julii, aHosque, de 4|«Dnim Actis, 
post Daiiorum adreBtBra exaratis, bob yanca suspecise fidei^ interpolat» falsitatis opinionem exci« 
taveruDiw— -Vkas Sanctorum paasim a<lduxi, sed autbenlicas, aotiquaa* ante Danorum in Hibemiam 
adveuttt» scnptas, editas a dootissiflMS BoUaadiniai, a lyAcbeno, Sasnagio, Mabittooioy dcc. quorum 
eaoemplaria ab 800, 900, et nonnunquam a mUie ct ampiitts ottnis exaraia^ vel etiamnum extant, vcl 
saltem UMjue ad nostra temporaextitere (l) 

Hac sunt qu« de Rebus Hibemicif, ante Danorura incendia gestis^breviierdioeiida proposui, ut 

Annalia» nostromm fidos eo magis rlluoescat, atque ut inconcuasa qussdam veluti axioraata statu- 

cntur, dilucideyet aecurate coUecta, qu» non nisi in multis magoisque volumioibw sine ordinedis- 

persa, indigeeta, erronea, et tot fakitatibus intermixta sunt, «t Lectomm animos plerumque 

awertant, ac pro alieardissioMs faboiis contemneoda habeantur. Difficilem sane Provinciam sus* 

ctpisse aie fateor, qaippe quae ves taoto temporam deoorsu transactas respiciat, ettanUs scriptorum 

aoachronismiscffuscatas. Atysokuoioiest, nondefnturos qui, his kboribus adjoti, tn koc «tudiomm: 

currioulo proficient, el alia, ac melioca indicabont. Desunt sane ploriasa antiqoorum Opera qui* 

tasquas remanent fragmenta ilhistvaventur, sed qtue hactenosadduxVad alia investiganda con-- 

^cunt, neqoe mimma laus est, tam plane demomtrasee, quam longe a veritate histonca aberra« 

verint, qui vel odio, vel assentatione, et partium studiis abrepti, etolide scripeerunt Vihe hmmammi» 

iattia ta Hibernib, a harbarie Danorum incm-sionibys tsse iesumenda. (2) Diligentiam, et bonam 

fidem pro eolis onuMoentis coasectatus, minime duxi Historiam pene deperditam, et alioqni in- 

jigoem, adscitLtiie cok>n4Mis esseexomandam, cam ea quas, post tot calamita^ supersunt, licet 

motilay loceiot tamen per sc. — Nemo quidem negaM Hibernos, simul ac Christiana fide illus* 

trati foerant, depositis anois qutbus Britanniam Romanam desolare solebant, deposita ieritate qua 

a Romanis ecriptoribue ubique notantur, eodem animi fervore> qoo antea beHa inferebant, jam 

Religionis, et Vitc humaniorie, Monasticx, ac civiUs, et literaram beneficia barboris natienibue con- 

tuUsse. Scilicet quod sive boni sint, sive mali, ea est gentis istius indoles, ea veluti natora, ut impetu 

quodam, ac fervidi iagenii impulsu, ad intentom farantur, nec ab incepto niei inviti desistant. 



(t) Oar Antiqoiits wilh alJ tbc pride of ignortnoe, OHiy afiect to detpiie the Lifes of Saints, iiMQvinentB wl»eh« Jbw- 
tmicaihf coniidered, Iwve received tbe Mnctioii of UmUtq^ie^t and Gihhim,** Piaikeft. Scecl. Prelioe p. iKxvi. 
(is) " The inroadfl of the Danes, which spread harharism in other parts of Europe* tended rather to impBOve the Irish. 
The mest simple arts of life, evtn tiUage mid agriculture, were almost wholly unknown among them. The only towiw. 
which were to be fouud in the islQDd^had bcea planted along the coast by the freebooters of Norway and DenmarL'* 
Jlume Hi&t. of £ng>. vol. 1, c. 9. 



« 

V 



ELENCHUS 

Rerum Pracipuaruin qua in his Annotationibus continentur. 



A, 



FAOi 



.ucTORBS Secali XII originem tenebraram Hibemie a Danonun Tastationibos, bistorica fide 8u£fblti« 

ipsoque Giraldo assentiente, deducunt. ....... ^^l 

Academie Hibcrnic» unde Hyona Originem traxit, alisqae Hibemic» ip^is antiquiores recensentur. • lt4 
Academia Ardmachana non solum pro Hiberois> sed pro Albauensibus, el Anglo-saxonis, ab Hiberaise 

Kegibus, ante Anglorum adventuro, annui:i ccnsibus dotata. .... 127 

Testiraonium Aldhelmi locupletissimum de Scholis et disciplinis Ilibcmiaef Sscalis VII, ct VIII. - lt8 
Catalogus Scribarum Hiberoie Sasculi VIII^ ex Annalibus IV Magistrorum, collatb cuni Tigemacho, et 

UUoniensibus. — Principes et Episcopi HiberniScribaruiu ufficiu fungebantur. Confer ann. 816« 846 cumpag. ISO 

Refelluntur qui Opera Lapidea Hiberais, ante Danorum adventum, ignota fuisse somniarant. - 154 

*^* Addenda sunt qusB de vetustis Ethnicoram monumentis lapideis, adhoc extantibus, habentur in Disser- 
tatione de Religione Ethnicorum Hiberoiic, MS. in Stowense, de quibus Vir eruditus Thomas Astle inquit 
*' There are great number of pillars and monaroents of stone in Ireland, as well rude, as wrought 
" with various kuots, figures, and devices, and soroe of these latter sort are evidently of Pagan anti- 
" quity. There are also a great number of inscribed monumeuts» some of which prove that the Irish 
«' had letters before ihe arrival ot S. Patrick in that kingdom." Attle Origin of Writing, London fol. 1803, 
pag. 119. Kiiig Munimenta, passim— London fol. 1803. 

Ars Ecclesias pictis tabulis ornandi, antiquitus exculta ab Hiberais. . . ., . ^39 

De Hibernorum Veteram navigiis, et navigationibus, ante ssculum VIII. Confer aim. 847 cum pag. - 140 

*,* Navim in quam Columbanus a Theodorico conscendere jussus est, ut e Nannetensi urbe in Patriam 
Hiberniam rediret, navim Scotticam appellat Jonas, et ex eo Mabillonius. Atqui, id evenit anno 610« 
Theodoricus enim, expubis Columbauo ct Sociis obiit pott annitfn tertium^ anno 613« quo Chlotharius II, 
adepta Francoram Monarchiai ut Culumbanus prasdixerat, et vaticinium ejns in sc completum mirans, 
Eustasium ad Colmnbanum cum supplemento publico, et Nobilium comitatu, Bobiis in Italiam misit, ut ei 
in Galliam rcdire persuaderet. Sed Vir sanctus, gratias agens, se literis excusavit, et expleto uno anno in 
Bobiense jam perfecto, obiit XI Kal. Dec. anno 615, ut scribit Jonas, unde corrigenda est Suriana 
editio, et vetcra Martyrologia, in quibus, erronea iramerum tran»positione, IX Kal. pro XI Kal. obiisse 
narratur, ut in sincero Usaardo, et Adone, quibus preferendus est Wandelbertus, qni cum Jona 
conscntit. Corrigendus est et Mabilloniui qui Novembrem scripsit pro Decembre. — Confer Wandelberti 
Martjrolog. mctricum T. v. Spicilegii D*i^r/ieriani.<»Vitam Columbani editam in T. iii Operum Beds Ba- 
siles 1563, ct Coloniae 1619, a Jona scriptam fuisse, ipsa Prsfatio deroonstrat, et omnes Docti fatentur. — 
Columbani Scripta laudant anctores Operis eximii.— Histoire Litteraire dc la France, " II e$t peu d*ecrivain$ 
de son temps, ou l*on trouve plus de beautis.** lidem de Galli, discipuli ejus, Sermone edito a Canisio Lect. 
Antiqu. T. 10, cdit. Basnagii p.781, inquiunt " une piece vraiment digne de passer a la posterite.** Hist. Lit. 
T. 3, p. 562, Confcr Opcra S. Galli edita a Gasparo Barthio Francofurti 1623 — 8. 

Mannia, et Ebudes Insolse, Hibemis antiqnitus subditx. . . . - • 14S 

Testimonium Dicuili de Islandia olim cxplorata ab Hibemis. — CoDferenda est pag. 141, 143> &c. cum pag. 148 

•Bb 



ELENCHIJS. 

. 9AV. 

Carroam nms in Hibernia antiqna, obi de cami Crimthani Regis Hiberni». - • . ^49 . 

Crimthani Regis temponij et Taciti locas» perperam intellectus, cxplicantur. • - . 15^ 

De Organorum et Psalmodiae osu in Tetustis Hibemomm Ecclesiis. - . . ^53 

Antiphonarium Benchorense antiquissimum* nostris Scriptoribus hactcnos ignotum. - 155 

*^* His addenda est nota de Tetosto Codice Hiberaico, a nongentis ct aroplius annis exarato, qoem 
Usserios *' Librum Hymnorum" appellat, in Epistola ad Vossiom, Dissertationi dc Symbolis pnemissa, in 
qoa Codicem istum laudat, " antuiuiuimumj partim Latino, partim Hibemico scrmonc conscriptum, in 
quo Hymnos Te Deum, contra vulgarem opinionem, adscribitur Nicet^t,** 

De usu Metallorum in Hibemia saeculo VIII, ubi dc Vuis Sacris, aureis, et orgonteis. - . t^- 

*J* Addenda sunt paginae 168, et linec 26, qos ex Giraldo adduxi pagina 139, de Codice IV Evange- 
liomm Kildarense, et quae in Dissertatione Prxliminari dicta sunt de aliis Codicibos, quorum tegomenta 
auro, et argcnto, contecta fuere. 

De septem Artibus Liberalibus Hibernornro. ----.- tCfh 

De Virgilio, ct Donchado, Astronomis Hibcrnis ssculi VlII. 

Dc Acadcmiarum Parisiensis et Ticinensis Origine Hibemica. ..... 175 

De illustrioribus qoibuMiain llibernis qui Caroli Magni «vum in Galliis prscesscre. • • 179 

Errores de Fridolini tcmporibus castigantur. - - . - - - il^, 

%* Gogut Major domus Sigeberti I, ct Fridolini amicus, obiit anno 581, regnante CMldebtrto II Sige- 
berti I filio, cujus anno IX Cbtharius II Sucssionum Rex renunciatus est, anno Christi 584. — Art dc Ver, 
le» dates, 1. 1. Errant itaque qui Fridolini obitum refemnt ad ann. 514. 

Columbani tempora expenduntur. Confcrenda est additio de Colurobano ex pagina prxcedente. • 180 

%* £x his scquitur, Fridolinuro, Columbani in Galliis prscursorem, ei paucis tantum aimis prscessisse ; 
Childeberto cnim II successere filii Theodohertus, ct Tlieotloricu», ille Austrasiis, hic Burgundiis, anno 696; 
Colurobanus autem advenit in Galliam, annum circiter 58.5, quo tempore Childebertus II Austratdis, Gun- 
thramnus Burgundiis prsefui t.—Guncftramno superstitem fuisse Childebertum, coDtra Baronii sentcntiaro, 
docti jam conveniunt. " Regnum ejus Childebertus astumpsit," inquit Fredegarius in Chronico, et Greg^ 
Turon, I. 4, de Miraculis S. Martini c. 37. Conferenda est Henschenii et Papet/rochii Praliminaris Exe- 
gcsis de Genealogia Roguni Dagobertinorum, ad tomum III mensis Martii, ubiobitum Guntkramni adana. 
.593 referendnm esse demonstrant. Notanda est error qu« supra irrepsitpag. 181, ubi, pro " corante 
Agihilfo," legitur " curante Liutprando." — Obiit Autharius rex Longobardum anno 590, qoo Gregorius 
Magnns ad Pontificatum evectus est. Successit Agilulphus, cujus adhuc extat Diploma pro Bobiense, in 
t. 5, Bullarii Cassiuensis, ctapud Ughellum in Italiu Sacra " Datum Mediolani in Palatio sub die IX KaL. 
Aug, Rcgni unttri felicissimi VIII per Indictione V." Obiit Agilulphus anno rcgni ^5, Christi 615. De 
notis Chronicis Confer .Aiuratorii Rcr* Ital. 1. 1, p. 45S, 455, et 469. Liotprandus postea sepulcmm ornavit, 
ut patet cx dictis dc sepulcro Cumcani supra pag. 183i 



ANNALES ULTONIENSES, 



AB ANNO D. DCCCI, AD ANNUM D. MCXXXI, 



]Br dtottite 1$o1tUiano : 



SIYB 



ANNALIUM ULTONIENSIUM, 



PARS SECUNDJ, 



QUA 



CiETERORUM ANNALIUM HIBERNENSIUM CHRONOLOGIAM AD PRISTINAM 

RESTITUIT INTEGRITATEM, 

NUNC PRIMUM PUBLICI JURIS FACTA. 



Bb 



ANNALES ULTONIENSES. 



J9m HDttt t Afl/IREDHA CH mac Domhnaill ri Midhe mor. Sloghadh 
la h Aedfor Mide^ con ro rann Mide it. da mc Donncha [Exercitus ductus 
ab Aido contra Midiam^ donec divisit Midiam inter duos filios Donnchadf] 
^rConcobary 7 Ailell. Ailillmc Cormaic Ah. Slaine, sapiens, 7Judex optimus 
obiit. ( 1 ) Fergal mc Anmcadha rex Osraighi mor. Mac Oigi Apuircrosan 
Ab. Benchair, Muredhach mc Okobhair Ab. Cl.ferta Brendain^ Cocsrach 
nepos Froich Ab. Lughmaidhj Clemens Tiredaglais omnes defuncti. Artri 
mc Ailella rex Mugdhome magna [magni] moritur. Euginis filia Donncha 
Regina regis Temorie moritur. Togal locka Riach la Murghis. Hi Coluim- 
hea cille agentib. comb. est [Vastatio lacus Rigise a prsedonibus maritimis. 
Hyona combusta est a gentilibus.] (S) 

3itU SD((C tL Quies Flain mc Narghaile^ qui in temptacione doloris xiii 
annis incubuit. — Airfhinnan Ab. Tamlachtai Maelruain pausavit in pace. — 
Dunch. mc. Conghaile rex Locha CaL a fratribus suis jug^I. est Artgal 
mac Cathusaigh rex insolea Culen Rigi, de genere Eugainj jug. est. Bell. 
Rubhai Conaill inter duos filios Danncha, ubi Ailill cecidit, 7 Cancobar 
victor fuit. Oengus mac Mugroin rex nepotum Failghi jugulatus est do- 
lose a sociis Finsnechte filii CealUnch^ consilio Regis sui. JBellioIum inter 
Sogen^ 7 Aicme Moenmaighi [Nobiles et Sectas r^onis Moenmagii] in 
quo multi interfecti sunt 

2tn^ Wttt UU Domhnall mac Aeda mmnderg *i* ri an tuaiscert [Domhnall 
filius Aedi rufi, i. e. rex Aquilonis] moritur. Fiachrai mc Tuathail, rex ne 
potum Teigf mor. Mors Caradbrain Ab. Biror. (3) Cormac mac Conailt 



(1) Hic Judex inter Brehones Hil)emot numeraodus est, cujus Operay ni fitllor, omnia perieie. 
C2) UaBc ptima Hyon« vastatioy a Cbronologis accumte notanda est, infra p. 195, n. 2, et p. 199, 
n. 1 .. (3) Hsm: de Caradbrano, et Cormaco desunt in Cod. Bodl. extant in Clarcnd. 49» 

Co 



194 ANNALES ULTONIENSES. 

equonimus Luscan mor. Vastacio Laginentium ap. filium [a filio] Ncill^ dua- 
bus vicibus in uno mense. Faelan mac Ceallaich princeps Cille daro^ 7 Cer^ 
nach mac Duncha rex Mughdorne perierunt. Congressio Senatorum nepo- 
tum Neill^ cui dux erat Condmac Ab. Ardmachae in Dun Chafir. Bel. inter 
nepotes Cremthain invicem, ubi ceciderunt Echu mac Cathail^ 7 Donn. 
mc Echdachy 7 Dubhrois^ 7 alii multi, 7 Domhnal Clochair victor fuit. — 
Sloghadh n Aedho Oirnidhi do cum Laigin^ con rug giall Finsnechta ri 
J^(U^ do Aedht 7 isam *i^ rosaer clerich er la Aedh arfecht, 7 ar Sluagh^ 
da br^ith fafhqidh na ca$utifie, [Exercitus Aidi Ornidii in Lageuimn, don ec 
tmdidit obsides Fini^nechta Rex Lagenia^ Aido, et tuoQ Uberavit Aidus 
Clemm Hibemiee a aervitip militfvi» et immuxutateni concessit i^e ultra, in 
posterum, ad bellandum ci>Q^ribereutur> secimdum njLcntem Canonum in- 
terp^tis F^tiMdii.] (l) Tonitjuuiiii^vididum cuni ventiQi ^ ig^e, innocte 
fytma precQdQnt^ Patricii» diMipante plurimos hominum, i.e. milleetXviros 
i^«r [in regione] Cnrcoiaisoinny 7 mare diyisit insolHm Fitae [longam] in tres 
pftTtesv 7 illud marci cum ^m^ terram Fitae absco^dit i. e, medda boo deac 
da tm^ [i. e* mensuram duodecim boum regionis.] Tabhai/rt Qeanannsa cenchat 
do Choluim chille cedlach. [Dedicatio Ecclesis K^fls, in Metropolim, S. Co* 
lumb» in custodiam.] 

jGbk l^U Uf^ Muredhach mc Aimirgin Ab. LethgUnne^ Dubhduin mc mr" 
l^iiia moriuatur. Cuanm Ai. Mainstreck Buiti [Abbos Monasterii QutensiSy] 
Moenach me Colgen Ai. Luscan^ Lector bonus^ lacrimabiliter vitam finivit. 
Rm Abbati$8a CHle dare obiit. Dubhdabhairenn h. Dubam priaceps Cluana 
Irmird patribua suis additus est Cernach mac Ferguso reiL Locha Gabor 
mor. Siaghmedha co DmCuaerj co.rQ.rannLaigniuit.daMMredach^ -r 
M^redackmac Ruadrach^ 7 Murethach mc Brain. [fixercitua Acdiusque ad 
Dun, i. e. Arcem Cuaer^ donec divisit Lageniam inter duos Muredaichos, i« e. 
Muredhac fllium &oderici^ et Muredhac filium Brami.] Jugulatip Cormc 
mc MuirgusaAb. Baislice^ et vastacio Ciaraidhe postea, laAIurgis^ [^ Pcas* 
donibus mqrittimia^] Murcevtack mac Doungaile n&c Breibhne mor» Ceit 
Ach. cum ora,tpri(> npyo ajdescit, 

(1) Vide quae de hoc Canonutn Interprete dicta sunt in AnnotatUme I» supra pag, 13$; et IV Magis^ 
trar. Annales Codex MS. Stowensii ad ann.799* 



ANNALSS ULTONIBN8SS* 10^ 

Stiu Wttt b^ Pestilencia magna in Hibernia. Gormgal tnc Dindagaid Ab. 
Ardmachaej 7 Cluana avis obiit Congal mc Moenaigh Ab. Slainey ilapiena 
in virginitate dormivit. Finsnechta mc CealL regnum suum accepit. — 
Lex Patricii la [stabiiita, vel redintegrata per] Aed Mac NeilL ( i ) MesM 
moer [M essis abundans.] Loitech doctor hettckair quievit. Familia Jae ofc- 
cisa est a gentibus. 'v Ix octo. (S) Connfnach Judex nep6tiim Brhnn nifdri- 
tun Flaitnia rMc Cinaeda rex nef^tum Foilgi jug. est irraith ingain. {aptM 
Rath seu Munimentum sanctum Ingain^ RathaHgan.] Tirdaglas JinSet. 
j9tu JDttt fli Condfnach macDtdbdalethi Ab. AtdfHachOe subiUi inbdbe jpfeHit 
Occisio Artghaile mc Cathdsaigh regis neJ>otunl OruiMi na Hdirter [Cruittttfo^ 
rum orientalium.] Jugnlatid CMOHi inc Taidg o CiketU mc Aedaih ^mailre 



(1) Vide quae de BxgulU Monasticis djcta sunt ad annos 742, 7^7y 766, 771, 777$ 779* bc L^ 
PdtriciU cohfer SoceKh \h vttA S. t^4trldi c. iiS5, l67» et 174. l^oii satis liquet utirum per iegem 
Patricii, in hi^ Ailhali^us intaiH^nJdii sit ^q\jtt Re^ MonMtica, an r^n p6Cila Jmijg^bbo 
quaedam Metropolitana visitandi» et exif^ndi sttpendia a Provincib subjectis, quam exerciiiM 
Antistites Ardmaclianos, patet ex Annotatione I ad Saeculum VIII p. 139» et non semei ex 
sequentibus patebit. Auctor Vitae Vetustae S. Kierani octo profcipuos Regularum Conilitoret 
Hibeniensed numehtt^ SB. Patriti^ihi, dri]^daifa, Bh^bdandtn, Cbldttibitn, Comgalitiih, JhfdliMAtAk 
seu Lasreannm, et Adamhanum. Triad. p; ^l^.^ttatftinitm agit de Reg. S. Palricii in l)iM|iiii. 
Monast. 1. 1, c. 15. Eadera» Hibemice scriptay extitit Londattf aiiDO l647> inter Jcodftes Flngptai 
Carthai. Triad. p. 214. Alcuiaus inquit — 

'< Parrtcfttl, QuierukHuj Scotoruin gtori» gentis 

'< At^ue C^mMMi, CcmJsMa, AMtmMtm, 

** Prasclari Patres, tita^ mdriilbque Ma^istri.'' Jkam ie VUa WiUkrarM. 
Usserius penes se habiut ^' IV Regulas, ColuniUt-^ Comgallij Carikagif et Albeif Hibemico lermoiie 
antiquissimo, et nostris temporibus pene ignofaDili exaratas.^ IPriiiiord. p. Slip. — Adjungend» sunt 
CbMiifit Regula memordtd supra ttd ann.T^l^ DarHi 6b tfihf vide ann. 811, 812, tii. — Cbikiii* 
JHMt^ de qua tupra ad «iin. 747» 756^ 766» 7tti tk pl^). tM^ flieinqiie Molt^^Bmcok DiAlr; lt)d. 
Paris 1702» pag. 85^ et Molmt seu hug^i^ cujos R^^akm Dagunui [a Beda raemoratus L 9, c; 4» 
p. 82 J ad Gregorium I approbandam detulit» et approbalam reportavit. Vide Cl. V. /. Smiih in nota 
ad Bed. ibid. et Usser. PrimOrd. p. 920. toiiki tdm. 1 Concil Giliisb, j^. 504, ciim tjsserib p. IJJSb» 
Hakfim Disqois. Tract. vii, c. 8, et SimfHmi^ mim ad 1. ^i didbtiil ApcmiiiaHs. MibbrnMim 
austeritatem paucis indicat Beda i. 3, c. 3, 23, et 25, p. 131, U3, et 1. 4, c. 25, RctfAraiiiiiift apad 
Usier. p. 731, et Siriaui itl tiods ad lotiftm. 

(2) Vidc quae de Danorum primo adventu dicta sunt ad ann. 747» 793» et 794« — IV Mag^»tH ad 

ann. 801, aerae communis 806, inquiunt — ^ Hi CMittffi CAttfe do ioimradk la kali nnn racMoiH^ ocm 

sockraidhe mor do laoch. 7 do cieircibh do marbh i€0 *i' ochiar ar thribhjkhihibh^ [tlyona» Monas* 

terium S.ColumbXf vastata a Praedonibus maritimis, et plurimi Laici et Ecclesiatici occisi ab iis» 

i. e. Ixviii.] 

CcS 






196 ANNALES ULT0NIBNSK8. 

[a Conallo filio Aidi in Cantiria.] (1) Constructio nove civitatis Columbe CHle 
hiceninnus [in Kells.] Etarius Ancorita, 7 Scriba Locha Creea [monasterii 
lacus Creea] donnivit. Luna in sanguinem versa est. (2) Murcha mac 
Flainn ri hi Fidgente. [Rex Fidgenteorum.] Gentiles combusserunt insolam 
Muredaich, 7 invadunt Roscammain. BeL inter familiam Corcaide^ 7 fami- 
liam Cluana ferta Brendain^ inter quas scedes [ca^es] innumerabiles homi- 
num Ecclesiasticorum, 7 sublimium de familia Corcaighi ceciderunt. 
J9m lS>ttt flit Obitus Caluaich scribe Ab. Ardmachae. Thomas Episcopus 
Skriba Abi Linne Duachail quievit. Faelgus princeps Cille Ach. dormivit. 
Slogh Murgissa mc Tomoltaich co Conachtaib^ la Concobuir mc n Donncha 
co rigi thir in Oenaigh. [Exercitus Murgisii filii Tomaltachi in Connaciam» 
cum Conco baro filio Doncbadi, usque ad regnum TiroeUi] 7 fugerunt re- 
pente post tres noctes, 7 migravit Aed mac Neill in obviam eorum, 7 com- 
bussit terminos Midiy eorumque fuga caprisi 7 binulis similata est. Jugu- 
latio Cinatda filii Concobhair, in campo Cobo^ o Cruithnibh. [a Pictis.] Fins- 
nechta mac Cell, rex Laigin^ hi cill daro^ deficu [Rex Lagenias, in Kildaria» 
de ficu ?] mortuus est. 

jBbk S>»C fliii Dormitatio Taichligh Ab. Ardmachae. BelU inter uceinnseL 
[Hy Cinselach] invicem, ubi cecidit Ceallachj tosach^ mac Dongaile^ ri 
Ratha Etain. [Celestius, Dux, filius Dungalli, Rex Arcis Etain."] Occisio 
Duncon Principis Telcha LeisSy hi fail Scrine padraicc itigh Ab. Telcha 
Liss. [Occisio Dunconii PrincipisTelchse, regionis Leiss, in conspectu Scrinii 
reliquiarum S. Patricii, in domo Abbatis Telch» Leissii.] Baetan Cluana 
Tuaiscirty 7 Cun Quiaraen Secnabb [.£dituus] Cluana dormierunt. Ignis 
celestis percussit virum in Oratorio Nodan. Finbil Abatissa Clonbronaig 
moritur. Indred^n ul.lah Aedmc Neill, disarugh scrine patraic for Duncoin 
[Devastatio Ultoniae ab Aido filio Neill in vindictam violati Scrinii Patricii, 
contra Dunconium.] Maelfothartaigh mac Flainn Ab. Finnubrach Abea^ 7 
Ciltc Moine^ obiit. Bel. la hultu 7 ir da mac Fiachnae. [Prselium gestum 



(1) Ergo extitit adhuc r^um Hibernorum in Cantiria. Vide not. ad ann. 7^5^ supra pag. 85, et 
ad ann. 740, pag. 89* itemque ad ann. 777» p. 108. 

(^ Annus hic est aene communis 807, quo Eclipsis totalis Lunae incidit in diem 26 Febr. Art de 
Ver. lei DateSf t. l,p. 67. Mirum quam inconcusse, horum AnnaHum auctoritas» accurata Eclips» 
arum enumeratione confirmatur ! 



ANNALES ULTONIENSES. 197 

ab Ultoniensibus inter duos filios Fiachna.] Cairill victor fuit, Echaid 
evasit. 

3m 2)«r ly* Cathina Ab. Doimliacc, 7 Tigernach fundator Daire^ Mdlle 
Ab. Cille Achaidj 7 Maelfotartaigh mac Aedgaile princeps in dairecuily [Dar- 
<;ulensis,] Dociaroc Scriba, Cathal mac Fiachrach rex Ratho Airthir [Arcis 
Orientalis] 7 virorum Cw/, 7 Eachaid mac Fiachnae rex Uloth^ 7 Maelduin 
mac Donngaile equonimus Arddmachae, 7 Anlon mac Concobair rex Aidhne^ 
Macorbb filius Neutir, 7 Ceall. h.ConcodaighmoxiMntMV. Guaire Ab. Glinne 
da locha dormivit. Taedhgg^ 7 Flathnia duo filii Muirgusso jug. sunt, o 
Luignibh [a Lugniensibus.] Vastatio Luighne la Murgis [Lugnise per 
Murgisium.] 

SitU Wttt t* Nuadha Ab. Ardmachae mor. Euconnachta cum lege Patriciiy 
7 cum armario ejus. Derbaid aige dia Sataim oinig Tailten, con arechtec na 
carpat la aed mc Neill. 'i* muintir Tamlachta do drorbai iar sarugh termain 
Tamlachtai Maelruain du U. Neill. [Perturbatio celebrationis Nundinarum 
Taltinensium, die Sabbati, et violenta retentio equorum currus Regis Aidi 
filii Neil, i.e. Monachi Monasterii Tamlactensis jura sua vindicaverunt, . 
post violatam terram immunem Monasterii Tamlactensis S. Maelruani per 
0'NeiIlo8.] Postea familie Tamlachtae multa munera reddita sunt. Admoer 
ingin Aida Laigen [ Admoeria filia Aidi Lagenise] in senectute bona mortua 
est. Dinman arad Muminemis Ancorita [Momoniensis Ana-choreta] vitam 
feliciter finivit. Tuathgal Ab. Sruithe Cluana [Abbas sapiens Cluanensis] 
moritur. Strages Gentilium ap. Ultu. [Stn^s Danorum per Ultonienses.] 
Blutin nepos Muirdibuir Ab. Dermaighi. [Abbas Dearmaghensis.] 
2in^ SDCC( tU Flan mac Ceallach Ab. Finnglaise^ Scriba, 7 Ancorita, 7 £ps. 
subita morte periit. Item Echaid £ps. 7 Ancorita, 7 Princeps Tamlachta qui- 
evit. Coscrach mc Niallghusa rex Garbrois^ 7 Cemach mc Flaithnia rex 
Mugdornea mhreg mortui sunt Nuadha locha huamae [Nuada Regionia la- 
cus Huamae] £psy 7Ancorita, Ab. Ardmachae dor. — Flann mac Conghalaigk, 
rex Cianachte moritur. Oengusa mc Dunlaingfi rex generis Artgailj Ftath" 
beriach mac Coirpre Princeps Cille moire enir^ Aedh Roen ri [rex] Ov- 
cobaiscinn mortui sunt. Argente lajiru Humaill. [Strages Gentiliumfacta 
ab Hy Malib.] Ar Conmacne la gentib. [Strages Conmacnensium a Gen* 
tilibus.] Ar Calraighi Luirgg la hu Briuin [Strages Calragensium regionia 



198 ANNALBS VLTONIBNSES. 

Lurg, facta ab CBriuinis.] Ar Corcomroidhe Midhc la hud mac Cuais. — 
[Strages Corcomroensium Midi» a posteris Mac Cuasii.] Ar gcnte la Mu^ 
puiin 'i' la Cobthach mc Maeleduin ri Locha Lein [Strages GentUium facta a 
Momionensibus, i. e. a Cobthaco filio Maeleduin rege Lacus Lein^ hodie 
Killarn^,] (1) Inred in Deiscerd la Muirgus mc Tamaltaich^ •«• ri 
Conacht. [Vastatio australis Hibernise a Murgisio filio Tomaltachi rege 
Connaci».] Lex Dariifor Conachtu. [Regula Monastica Darii stabilita 
supra Connaciam.] 

j9m IDttt jAiU Conall mac Dainlig princeps Treoit moritur. Feradack nmc 
Scannail Scriba, 7 Sacerdos» Ab. Achaboo feliciter vitam fijiivit. Cellach mc 
Ecdhach Princeps Cille tomae moritur. Ar Umaill la Gentib^ [Strages Hy 
Maliorura a Gentilibusi] ubi ceciderunt Coscrach mac Flainndabert^ 7 
Dunadhach rex HumaUl. Loghaire mac Congamna rex generis Coirpri 
moritur. Ctmgaltach mac Eitguine Secnub [iEdituus] Ciuanaferta moritur. 
Karolu5 rex Francor, immo tocius Imperator Europe in pace dor. (3) Lex 
Darii la hu Ntiit. [Regula Darii stabilita per 0'N«illos.] 
Al# WU€ fUU Fedilimid Ab. Cille^moinni 7 moer breg o phottmc^ [t*elim 
Abbas Kibnoineusit) et Bregi^ ceconomus post Patricium J Ancorita preci- 
puus^ Scriha que optimus, feliciter vitam flnivit (S) Tuathal filius Dudbuhtae 
f recipuus Scriba 7 Doctor Cluana mac Cuncis dormivit Eitirscel mc CealL 
tfiBGiisma^ta locha, 7 Cinaed macCeallaigh £pis. 7 Ab. Trelic moer [Monas* 
terii) seu oppidi Magni Tralee] obierunt* Maelduin £p8 Aircinnech Ecdroma 
^repositus ^el precipuus rerum temporalium administrafx>r Monasterii 
Ecdromaensis] Jug. est. Suibne mac Moenaig equonimus SXaine, 7 Gormgal 



iMfci 



(1) Eginhartf Scriptof c(mbvus, in VitaCaroli Magni, inquit "Classis Nordmannorum Hibemiaa 
^ Scottomm tastlam sggtewkf eomftiisso pnelio cunl Scotis, pafte non modica Nordmannorum in- 

** lefteta, lurpiM fligiend» doMia reverMi est^*^ De Oest. Gai^li. Atmal. EginharU 812.— 
EidAH fore habet ^folUmeiuii ille Mojuckiis qol Caroli Magni Vitam iefltnpmU quiB Ermmk^ldiu, 
vel quiaumque Aaaalium Fuldensium coUeotor fuit, brevius sic axplicat— ^' Classis Danorum Hi« 
bemiam aggressa a Scotis prs&lio superatur.'^ — Vide quae de Danorum vastationibus dicta sunt ad 
iMOB79St TS^» 79/9 90i»^OS9 etin Attfiotatibtie I ad S«culoi& VIII, p. iltlyit^qu^supra p. 184» 
«t Jifra ad aanu M4^ §95. 

(2) CoBvemt CkraiL Saxon. ann.S 12« p. 96. Obiit aiitem Caroim 5 Kal. F^ an^ 8144 

(3) Moer Anglice Steward. Sic in Annal. Ulton. ann. 921, et 923, Ari-moer higb-steward, et IV 
HagiMtri ad Mti. tllt^ MuiHgk Jsfcc OKoAomus El^moysnarnm. 



AKNAL£S 17LTONIBNSE8. 199 

* 

mac Neill filius Fergaile mbrtui sunt Slogh la Muirgm 7 Forceallach for 
uu Main^ deissoicc, [Gxercitus ductus a Murgisio, et Forceallachio contra 
Hy Manios australes^] ubi plurimi interfecti sunt innocentes. Forcellach 
Fobhair Ab. Cluana mafiCunois^ 70rthane Ab. Cille FobricCj Ronan nepos 
Lochdheirc Epis. omnes dorm. Bell. inter Laginenses invicem, ubi nepotes 
Cennsel prostrati sunt, 7 filii Briuin victoriam acceperunt CealL Ab. Jac^ 
finita constructione templi Cen indsOf [Kells] reliquit Principatum, 7 Diar' 
micifi^ alumpnus^ [Alumnus] Daigri, pro eo ordiaatus est. (1) Broen mac 
Ruadrach satrapa Lagenarum moritur. Iiex Quiarani for Cruachna [supra 
Cruachaniam Connacias Regiam] elevata est la Muirgus [a Murgisio.] Satt 
mor 7 trom galair. [fulgurum Coruscationes magnae, morbi graves.] NiM 
mac Aeda rex nepotum Cormaicc repentina mcnte moritur. Blathmac mc 
AUgusa Ab. Tiredt^liaisj 7 Blathmac, dalta Colggen, [alumnus Colgani] 
Ab. insole Yacae albe obierunt (8) 

fUu 9)tf( fib* Mors Murgusa rig Connacht. Cdnesu Ab. Cille mmnne 
jug. Coscraich mac Finsnechti^ Conall mac Neiil rex disceird breg [australia 
Bregis] ikioriuatux. Colmam me Neill jug. est a genere Conaill. Siogh la 
Aed iaromfor Cenel Conaili i torehair RogaiUnac mac Flaithgusa [ExerdtuS 
ductus ab Aido postea contra Ttrconallios, ubi occisus est Rogalnac fiiius 
Flathgusii.] Maeioemig ancorita Lugmaidh [Louthensis,] CeaUach mac Cm- 
gaile Ab. Jae do Jeraib Breihne^ 7 do sil Cathaiiy [Abbas Hyonse de ineolis 
Brefnice, et de familia Cathail,] Foearta ic Cemaich leth ri Dtischt Breg 
[rex dimidii Austnalis BnegisJ moriuntur. Direptio organorum Ecclesis 
Clooncrene, et jugulatio hominis intraEocksiam ab ineolis Brehai. (3) 



(1) Hic est ille Diarmitius» Abbas Hiiensis^ de quo IV MagiMtritid anoum 8l6^.aexae commuois S^l, 
inquiunt *' Diarmitiusy Abbas Hiiensis, cum Scrinio S. Columbae, ex Hibernia rediit Albaoiiun.' ~ 
Unde sequltur ftdsvm esse, CbrpemW: Patricii, BKgidap, et CohimbK, in ^eodeiA 'tiunulo condlta 
fttisfie, DttniiaUltoAMbaBlaunnnLatl. Vidaliifra,aiak.6lM^.«Uira3Q: 

(2) Vide quaede CaUka^. AlcoinbMagiitro» dicta.Mmf mipra gaft 13U 

(3) ** Direptio Oiganorum» &c.'' Cod. Claremi. 49* Sinceritati. honim Annalium minime offioit. 
Organa in Ecclesiastids officiis ad AaftRoc/iaiff» ab atiquissimis temporibus, in Ecclesia Orientafi 
ttsor parisolita^ noa nopertnneisemwiiltim in EcdaM Oooideiitali» jamaiitea,itt Amiotatioii» 9 
ad Sseculum VHI, satis dilucide demonstravi, ex S. Augiutino in Psal. 56, ex Itidoro 1. 2 Orig^ c. 
20, Amalario 1. 3, c. 3 de £ccl. Offic. et ex Monachi S. Gallensis L 1, c. 10 de Oestii Caioli 
Magni, supra pag. 153> &c. 



200 ANNALES ULTONIENSES. 

jBlU S)rrc yfl* Dungal mac Cuanach rex Roisy Tuathal mac Domhnaill rex 
^irtir liphi [regionis ad orientem fluminis Lifi,] Irgalach mac Maelehumhai 
rex Corcosagainj Conan mac Ruadhrach rex Britonum, Cathal mc Artrach 
rex Muigdorne omnes defuncti st Duhdalethi mac Tomoltaigh dux Namne^ 
Joseph scriba Rosscommain mortui st. Combustio Chmn mac nois ex ma- 
jori parte. Mors Suibhne mac Cuanaic Ab. Cl. mc nois. Ceallach mac Mur- 
gissay Ab. Dromma caro, jug. est o Gertidiu mc Tuathail [a Gertidio filio 
Totite.] Ventus magnus in Kal. Novemb. Bel. Dromadhmain for [contra] 
Hit Fiachrach MuirscCy ren [per] Diarmait mac Tomoltaigh. 7 loscadhj 7 
orggain Foibrein, icricb Graicraigij [et combustio et vastatio Fobreinii, in 
jregione Graigragii,] ubi plurimi occisi sunt ignobiles. Mors Cathail mc 
Ailello regis .nepotnm Fiachrach. Oratorium Fobair combustum cst 
ZtU iSHttpiA^ MoTs Dathail Epis.Scrihej 7 Ancorite Huidubteni. Mors Can- 
cruithne Scribe, (1) Principis Laine ela. TipraitiAh. Cluanaferta Brendain^ 
^umwcach mac Cemaigh equonimus Ardmachae dormierunt Belliohim it. 
^ru deiscirt Breg 7 Ciannachtay itorcradar ili di Ciannachta [inter viros suis - 
«tralis Bregiae» et Ciannachtenses, in quo occisi sunt plurimi CiaHnachten- 
ftium, Bel. an Cathail mcDunlaingCy 7 re muinnter tighi Mundujfor muinnter 
Feman. [Praelium Cathalli filii Dunlangii, et cum familia domus Mundui, 
contra familiam, seu subditos» Monasterii Fernensis] ubi cccc interfecti sunt 
Maeltuile Ab. Benchair exultat Maelduin mac Cinnfael Princeps Raiho- 
-hath. [Raphoe] de famtlia Columbe cille jug. est. Muinntir Coluim. Cil. do 
4ul itemhair doescmine Aeda. tMonaci S. Columbae proficiscuntur Temoriam, 
ad maledicendumi, seu exicommunicandum Regem Aidum.] (fi) Maelduin 
rex Ross. Donngai mac Suathail ri Airdea [rex Ardeorum.] Cilleni Ab. 
Femany Fergus Ratha Luraigh Ab. Finnglaissi^ Siadal Ab. et Epis. Rois- 
camain, omnes dormierunt 

Slxu 9)C(C jML Muredach ic Brain leitri Imgin mor. Aig anaiccenta, 7 
Snechta mar robatar onotlaic stelle cohinct. Imtech boinnhe cosaib tirmaib. 
7 alainele na bannfonoim cumac indlochae. Ete, 7fianlaighi iarloch echoch^ 
oisallti do t. o funn. Solaich daurtighe iarmae octae iar lochaib Eime a 
firib conacht hitir hua Craumtain, [Muredac filius Braini Rex dimidii 



(1) Vide qu» de Scribarum officio dicta suDt supra pag. 130. 

(3) Confer notas ad ann. 5(4 supra pag. 24, et ann. 5S4i supra pag. 21 . 



ANNALES ULTONIEN8BS« 201 

Lagenia? moritur. Gelu mirandum, et nix magna permanserunt a Natali 
quasi usque ad Quinquagesimam. Transitus paludum pedibus siccis, et 
plurima flumina eodem modo [gelata] ac lacus. Animalia domestica et 
ferina supra lacum Each. Cervi capti absque venatu. Piurima materia M 
construendas domos transvecta trans lacum Eirne, e regionibus Connaci^, in 
regionem posterorum Crimthani,] (1) aliaque incognita per gelu 7 grandittei 
in hoc anno facta st. Ceallach mac Scaimlain Ab. Cille Foibrigh^ Cerndch 
mac Congalaich rex Cnobhai mor. Cuana Ab. Lugmaidh co^crin Mochtai, do 
dul a tire Mumhainfor longais. Artri air. AfrdniUchae coicrin Patraicc do 
dul a Conachta. Aed mac Neill cosluaghaib co Dun Cuaer, corarann Laigh* 
niu 7 ir da huea Brain. Air. Cille moire enir do sariighy 7 Dubinnrecht « 
Secnap do guin ar ainchaibh laLaighnitL Orggain c6ccaedu Cell. mcFogher^ 
taic for Concobh. mc Muiretaichy 'i* mc RighLaigin. [Cuana, Abbas Lo^tli- 
ensis, cum Scrinio Mochtae, ivit in rtegioneih Mdmonise in have. (S) Artri 
Praspositus Ardmachse cum Scrinio P&tricii ivit in Oonhaciain. A)ed filiuft 
Neilli, buin suis exercitibu^, ivit ad Arcem Cuaer, dbnec divisit Lageniahi 
inter duos 0'Branios [0'Birns.] Prapositus Ecclesiise Kilmbre enir per vim 
captus, et Dubinrecht, ejhsdem Ecclesise iEditiihs, vulheratus simiil a Lagt- 
niensibus. Devastatio beili illata a Celacho filio Fogertagi in Concobarum 
filium Muretachi, i. e. filium regii Lagenise.] 

Bellum gestum est in riegione Detbnae lo dot. [DelviiaB ] -i- Cathfor 

ath [L e. prsslium supra vadum,] ubi nepotes Main, cuhi rege eorum^ 'v Cd* 
thnl mdc MdrchadOj 7 alii multi nobiles prostrati sunt Reges nepotiihl 



(1) Regio Crimthannorum est regio australis Veteris OrgiaUittf nunc ad Baroniara Slanenaem 
spectans. Vide Gtossar. Topogr. Voce Crimtkan. 

(2) Jocelinus inquit — S. Patriciura ad Onentalem plagam iod qui H^h dicitur, locum Domind, 
ipwu PatricU nomine adknc insigniiMm^ mxiM, ct S. Mocteo contulisse. — Edit. Prlrtce^ XtStr 
werpiae 1614. — In edidone Parisiana anni 1624, Ludkam legimus, pro voce Hibernica LngJL 
Moctkeut is est pro$elt/tu» Britto, komo Sanciui^ S. Patricii 'di$cipulu$, quem in 2 Prsefatione me- 
morat Adamnan^ Lect« Antiq. Canisii t v, p. 56s. et-in Triadt pag. 3S6. Ad Occidentalera Ixmtln» 
ans Ecclesiae partem S. Motti Capella adhuc superest» et modice distans Ard Patrick^ ubi et sacne 
«3» rudiera condpiciuntur — Cbhler hos Annales ad annos 534, et 536, cum Cuminei tibro de Viit 
Columbc edito ti Mikbillonio, et Cuminei Conderensis Opus de klogiis SS. Miberhbe, scriptoiii 
ttibertiice a mille annis, i^>ud Colgahiim in Actis p. 794, cum Annalibus TVMagiiiror. ad anii. 534. 
Scripsit Moctkeui Chronicon, ut patet ex bis Annalibus ad ann.571, et ex Cuana Episcopo Lug- 
roagense ibi citato, qui obiit anno 1(23, ut scribunt IV Magittrit vel ^24, ut infra pag. 20 j. 

Dd 



303 ANNALS8 VLTONIENSES. 

Briuifiy 'i' Diarmait mac Tomaltaigy 7 Maelcothaigh filiiis Foghertaic victorc^ 
€rant. Rechtahra Depos Andola Ab. Damhinnsi moritur. Cluana mac nois 
iterum, xii. Kal. Nov. arsit tercia ex parte sui. 

SUU S>CCC r1$iiL Vastacio Laigin ta Aed mc Neill itir Cualan usque Glenh 
duor stagnoruin. [Vastatio Lagenise per Aedum filium Neilli, in regione 
Cualan usque Glendaloch.] Mors Aedha mc. Neill juxta vadum duorum 
Mirabilium \^Athfertdd\ in campo Conaille. Belliolum inter genus Eugain 7 
genus Conaill, in quo cecidit Maelbresail mac Murchado rig [fex] generis 
Conaill. Murchadmac Maeleduin victor fuit. Belliolum inter Uultu [Ulto- 
nienses] invicem, in quo cecidit Cairill filius Fiachne^ 7 Muredach mc Each- 
ach victor fuit. Cathal mac Dunlainge rex nepotum Ceunseiy 7 Secnap^ 
Fernan [iEdituus Fernensis] moriuntur. Crunnmael mac Ailello Princeps 
DoimliacCy 7 Muredhach filius Crunnmael Ab. Disirt Teomoc defuncti sunt. 
Cengalach mac Fergusa rex Cul [Rex regionis Cul] moritur. 
Cengciges Airdmachae cenaigij centuebail ScrinCy 7 cumuscann^ i torchair 
mc Echdach mc Fiachnae. Fothad Fothnae mor. [Pentecoste Ardmachae 
absque conventione populorum, absque expositione Scrinii, et prslium ibi^ 
in quo occisus est Echdach filius Fiachni. Fothad Monasterii Othna& 
moritur.] ( 1 ) 

2XU &)CCC tit^ Dalach mac Congussa Princeps Doimliacc moritur. Slogh 
la Murch. do Druimindech con oib Neill in ttuisceirt. Concobur conoib 
Neill in disccirt andes 7 co Laignib. [Exercitus cum Murchada usque adi 
Drimindech, cum 0'NeiIIis septentrionalibus, Concobar cum 0*NeiIlts aus- 
tralibus, et cum Lageniensibus,] donec Dominus eos separavit per suam 
potenciam. Constantin mac Fergusa rex Fortren [Pictorum Britannise} 
moritur. (2) Maeltuile Ab. Benchair quievit. Feidlimid mac Cremtain 
accepit regnum Caissil. 

SUU &>CCC n^ Crunmael mc Odrain Ab. Chmna Iraird obiit. Coinulf rex 
Saxonum moritur. (3) Orggan e tir o gentiby praed mor dimnaibh do brid 



(1) Hic est Fothadius Canonum Interpres Ardmacbanus de quo supra p. 132. S. Gallensis Mona- 
chus Hepidanmis in Chronico ad ann. 818 inquit — *' Sedulius Scotus clanu .kiAetur." 

(2) De Constantino vide not. ad ann. 788, 789, et p. 1 15, not. 2. De ejus Prafidecessoribus vidtf 
annos681, 692, 696, 712^ 725, 727, 728, 73S, 735, 740, 749, 76o, 762, 767, 774, 777. 

(3) Cikrofi.iSaxofiann. 8I9» p.70. ^^ Hoc anno Ctiiwif^tft Merciorum Rex decessit, et CeolvnUfiu, 
capessitRegnam'^ sed verius Cenwulfo successit Kenelmui^ cui eodem anno Ceolwulfus. Gt&«oiiibid« 
not. 3. 



ANNALES ULTOKIENSE8. 203 

«TM [Devastatio Regni a gentilibus. Praeda magna mulierum raptarum ex- 
incie.] Ceannfaelad mac Rumain Scriba, 7 Eps Ancorita, Ab. Atho Truin 
[Abbas Monasterii vadi Trimensis] dormivit. Slogh la Concobur mac n 
Donncha co hardach sleibe Fuait. [Exercitus cum Concobaro filio Donchadi 
usque ad Ardachj i. e. loca eminentiora montis Fuath.] Vastacio na nairtir 
Conrice Emain machae. [Vastatio Orientaiium partium usque ad vicini^ 
tatem Eamaniae.] 

Jbk IDrtC rt U Mac Riagoily nepos Magleniy Scriba, 7 Eps, Ab. Biror [Ab- 
has Birrss] periit. (1) Aigh an aicenta ru reseset innamuire, 7 innalocka^ 
7 inna aibniy conructha graigCj 7 etij 7 fedman iarmaib. Slogh ia Murcfm 
mc Maelduin coferaib indfochli conrici Airdmbrecain. Elud iarom do fe^ 
raib Breg cuice 'v Diarmait mc Ntill cosil Atdha Staine conrugiaUsat ec 
druim Fergusso do Murchad. Indredfer mbreg la Concob. mc n Donncha 
condessidh ecc gualait. Indred deiscerd Breg leis aiterrach in Kal. Nav. con- 
torcair sluag dimor leis deferaib deiscert^ 7 conrugiatlsat huicernaig arecin. 
[Gelu mirabile gelavit mare et lacus, et flumina, ita ut conducerentur ar* 
menta equorum, et greges, et vectigalia ultra citraque. Exercitus cum Mur* 
chado filio Maelduni, simul cum viribus Fochlias, usque ad Ardbraccan. — 
Deficiunt clam ad eum viri Bregiae, i.e. Diarmatt filius Neilli, cum getite 
Aedi Sianii, ^ tradiderunt obsides ei apud Drim Fergus. Preda incolarum 
Bregise, capta a Concobaro fiHo Donchadi, donec pervenit usque Gualad. — 
Vastatio australis Bregise ab eodem denuo in Kal. Nov. et deletus est ab eo 
iwinerus valde magaus viiiorum Australis Bregise, ^obsides dare coacti suBt 
Hy Cemagii insuper.] Mors Forbasaich Ab. Ach io Cainnig. Cummuscach 
mac TuatadrtTi Airde ciannachta jng. est ta [per] Murchad. Bellum Tarbgi 
inter Connachta invicem. Nepotes Briuin prostrati sunt, plurimi nobiles 
interfecti sunt, erga Duces 'i* Dunch. mac Moinaigh^ 7 Gormgat mc Duncha. 
Nepotes Maine victores erant, 7 Diarmait mac Tomattaig. Strages virorum 
Breibne erga Regem suum *i* Maetduin mac Ecthgaite^ ta cenet Fei- 
dilmito^ [facta a Clientela Felim.] Roiniud for fru Airdeciannachta 
re [Praelium atrox contra Ardciannachtenses gestum a] Cumuscach mc 



(1) Vide qnae de hoc Mac Regol, et de Codice IV Evangeliorum Rushworthiano, dicta sunt in Dis- 
sertatione Preliminari, ubi de CodicUms Hibemidi. Conveniunt Annales IV Magistrorumt MS. in 
Stoweoie ad ann. S20. De hoc Antiquo Scriptore siient Uswrius» Waneus, Colgpmus et omnes. 

Ddf 



iP4 AKIfAIiBS V.LTOjnBNaEj». 

Cofighalf ubi oecideFunt Eudus mac Tigertmgt 7 alii multi. £ucu nepos 
J!wtaili Ancorita, 7 £ps. Ab. Lugmaid donnivit Roiniud reHmhGarbaiul 
Cuircniu, 7 Fellu for Delhmi* [Pralium atrox gestum a Gajrbawis, et 
Cwrjqniis, 7 Falliis cqntra Delvinos.] 

/in» SPfU; 1S$ iL DertMit mc Donncha Ab. Roissech obiit. Duidacrich mc 
Jifaeletoile Ab. Cille Ach dormivit Sechnusach locha Cendin [Secbnusach 
Abbas Monasterii lacus Cendin] £ps. 7 Ancprita pausavit. Coming mac 
Q^ail rex Tethbae mor. Lex Patriqii/or Mumain l(f Feidhlimtkf VfQCrff$- 
tain^ 7 (ah Airtrigh mac Coficobair. [Lex Patricii stabilita in MomQnia per 
^elim mac Crimthan Risgem Momonia^, et per 0'Artrig mac Vomobar 
Epm Ardmachanum.] Romn Ab. CL mc nois reliquit Principat;un9 suum. 
Atri do denum do Murch. mc Maeleduin la Niall mc Aedo^ 7 laCenfi,! h Eu- 
gam* [Deponitur a regnli ppteatate Mujrchad filiiis Maeleduin per N iall filium 
Aidi, 7 per Client^lain £ogan.] Gentiles inva^runt Bennchor mpr. Galinne 
na in^reiraiii|[Ga}viaBritapnorum] (1) exhamsta est cum tota habitatione 
sua, 7 cum Qratorio, o Feidlimidh [per Felim.] Tene dinni ftosa f. oruth 
nabbadh in Ardmfichae conidroloiscc. [Ignis caelestis pluit supra habitati- 
onem Abbatis in Ardmacha, ita ut combustione periret.] 
JBblf 9)CXC t% aU Niall mac Fergusa dux nepotum Forinnain mor. Org- 
gain Bennchair acairtu o gentik^ 7 coscradh a Dertagi^ 7 reliquie Comgaill do 
crothadh asascrin. [Devastatio Benchorii in Ardeorum regione a gentilibus^ 
et direptio Nosocomiorum ipsius, et Reliquise Comgalli excussss ex Scrinio 
suo.] (2) Bellum inter viros Tethbae invicem, 't* Bellum Finnubhrae^ in quo 
ceciderunt Aed mac Foghertaighj 7 atii multi. Rosconuun exusta est mistgM 
ex parte. Bel. inter Connachta invic^ in quo ceciderunt pltirimi. BeL 
inter Duncha^ 7 Cumuscachy duos Reges Ciannachtaej in quo multi inter- 



(1) Haec est antiquissima nomiois Gailovigue notitia quae extat. Errat PiDkertonus dicens ignotum 
fuisse nomen Gallovigict usque ad saeculum XI. Scotl. vol. 1 . p. 336.. — Felim Rex Momonias 
it ett, de quo Higden in Polychrontco inquit *' Ab adventu S. Patricii tLdFtdiimidli Regi$ tempora 
oucx Reges per cccc annos in Hibemia r^naverunt. Tempore autem Fediimidiit Norveg^nseSf 
Duce Tuigesioy terram hanc occuparunt." 

(«) Vox Deartach recurrit passim AnnaK Ult. 76l, 804, 823, 839, 880, Stc. IV Magistri 800, 
822, 1115, &c. Glossaria H i bernica confundunt Dfar/ocA et D(n»t/ui|r, quas voees plane sepjarant 
Annales Ultonienses ad ann. 839. ** Dertighibh 7 Doimliag." Deartoch proprie NosoQomium» seu 
Hospitium ad usum peregrinantium, Doimtiag Ecclesiam principalem seu, Cathedralem sigiiificat. 



ANNALB8 VLTONIEKSBSr. ^0& 

tecti sunt. Duncha victor fuit. Cumuscach evasit. Eoch. tnac Bresail ri 
Dalaraide in tuaiscert [Dalaradiorum septentrionalium] jug. estasociis miB. 
Spclan mac Slogkadhaigh rex ConaiUe Muirthemm mor. Eitgal Sceil^g 
[£tgal Abbas Monasterii Insulse Sceiligg] a gentilibus raptus est, 7 cito mor* 
tuus est fiime 7 siti. 

3tL 3)ccc jTf ibf Cuana Lughmaid, sapiens, 7 Eps. dormit. Diarmaid nah 
Eaedha roin [de familia Aedi Roin] Ancorita, 7 Religionis Doctor totius 
Hibemiss obiit. 7 Cumine AL Finnglaissi^ Aedhan Ab. Tamlachtae, Flanna* 
bur Princeps Maigibile mor. Cotman&lius A iletlo Ab. SlanCy 7 altarum ci- 
vitatum in Francia, 7iii Hibernia periit. Fergalmac Cathrannaig Rex Looha 
Riach [iacus Righ] moritur. Maelbresail mac Aillello Cobo Rex Dalardide 
mor. Magna pestilencia, 7 magna fames panis. Oengus mac Maleduin rex 
tocha [iacus] Gabor montur. 

Slat Duinletglaisi du gentib. Loscut MaigibHe con a dertigib o Geniib. 
Roiniud in Maiginis ren Ultaibfor Gentib in quo cectderunt plurimi. JSm* 
niudjor Osraigi ren gentib. [Spoliatio Duni a Gentilibus; — 'Combustid Mo- 
na&terii Magibile, cum Nosocomiis suis, a gentilibus. Prslium atrox in 
Maiginnis ab Ultoniensibus in Gentiles, in quo ceciderunt plurinii, 
Prselium atrox contra Ossorienses a Gentiltbus.] 

Ftan mac Ferceati Ab. Lisfnoir in pace dor. Lex Patricii for teora ia Ar^ 
thrigh mc Concobh. Orggain insi daimle o Gentib. [Le3( Patricii in tribus 
Regionibus Cpnnacise stabilita ab Artrigio filio Concobari. Vastatio Moimaf 
terii Insule Z>aim/e a Gentilibus.] Faitoinon mac Fogartaich jng. est aftatre 
suo, qui nominatur Cealiach. Martre Biaimhicc mc Fiainn o gentib in Hi 
Coi-cii. [Martyrium Blathmachi filii Fianui a Gentilibus in Hyofta^] (1) 
Jblf S>(rc nr fi^ Diarmait mac Neiii rex Deiscert Breg ^Australis Breg^e} 
moritur. Niaiimc Diarmata rex Mide, Mac LoingsigAh, Ardmachae in 
pace obiit. Art mac Diarmata rex Tethbai per dolum jug. esU Clemens 



(1) £adem habent IV Magitiri ad aniu S23. Hic est idem ille BlathmaCt cajus vitam^ scriptam 
a Walqfrido Strabone synchrono, edidit Mahillonius in Actis, et de qoo, quaedam habet in AllbaH- 
bus 1. 26f n. 27. Errat autem in anno, Martyrium Blathmachi referens ad 793» uti et Menatdm 
in Martyrol. Benedictinoyad ip Jan. De PatriaBlatdmapbi Wai^ridiis inquit — ** Bhitimiif gBQifat 
quem dives Hibtmia mundo." De Scrinio S.Columbae *' queis sancta Columbfle. Ossa jacent.*' 
Postea inquit Arcam amream fuisse. Haec sunt sacra scrinia qu» Diarmitius Abbas postea ex Hi» 
bemia tFaosvexit Hyonami ut infra ad ann. 88Sy et iterum reradt Hibemiam» ut infira ad ano. 830. 



206 ANNALE8 VLT0NIENSB3. 

Eps. Ab. Cluana Iraird feliciter vitam finivit, Adomnae morfor emuiley 'r 
robudh plaige m. iellame dimumiea [Timor magnus per totam Hibemiam i. e. 
indicium pestilentias, dictae Jeliame di muniea plaga Momonias.] 
Maeleduin mae Gormgaile rex nepotum Meith in clericatu obiit. Loscadh 
Beithre la Feidlimidh slogh muinaco. [Incendium Bethrii a Feltmii exercitu 
Momoniense.] Guin [Vulnus lethaie] Artrach mc Murgusa regis Tethbae, 
Lex Dari C6 Conachta [Regula monastica Darii^ vel Monasterii Derrensis, 
introducta in Connaciam] iterum. Bathnell Princeps, 7 £ps Cluana ferta 
Brendain moritur. 

fltlt &>(CC tji flt Ectgus Princeps Tamlachtae dor. Sarugh Eugain in Ard- 
macae, la Cumuscach mc Cathailj 7 la Artrig mc Concobair. Orggan Lus- 
can do gentibj 7 a loscady 7 innradh Ciannachta corici ochtar nugan^ 7 orggan 
gall in dairthir olchena. [Captivitas Eugani in Ardmacha per Cumuscach 
filium Cathalli, et Artrigium filium Concobari. Strages et direptio Monasterii 
Luscanensis a gentilibus, et conflagratio.ejusdem, et vastatio Ciannachtas 
usque ad superiorem Eogan, et ciades alienigenarum Orientalium similiter.] 
Bellum Leithi Cainj re [per] Niall mac Aeda^for [contra] Hu Cremtainy 7 for 
[contra] Muiredach mc Eachdachy rig n. ulatj [regem Ulidis] in quo ceci- 
derunt Cumuscachj 7 Congallachj duo filii Cathailj 7 alii muki reges dinaib 
Airgiallaib. [de Argialliis.] Coscrad oinaig Tailltenfor Gjalengaib la Concob. 
mc. n Donncha in q. cec. mlti. Coscrad oinaig Colmain la Muredhach for 
Laigniu desgabairin q. cec. mlii. Moenac m. Crunmael Seenap Ferros mor. 
Abnier Ab.CiUe acidh Aov. Coscrad Dunaid Laigin do Gentib, u. ceci. Conall 
mc Concongalt rex na Fortuaithj 7 al. innumerabiles. Righdal occ Birraibh 
it. Feidlimm 7 Concobhair. [Strages nundiarum Taltinenaium contra Ga- 
leqgos; &cta, ^a Concobaro filio Donohadi, in qua ceciderunt multi. Strages 
N,undinarum .CalniaRensium per Muredac, contra Lagenienses australis Ga- 
barii, in qua ceciderunt multi. Moenac filius Crunmalii, .£dituus incolarum 
Rossias moritur. Abner Abbas Kiilachadensis dormit. Vastatio munimen- 
torum Lagenias a Gentilibus, ubi ceciderunt Conal filius Concongalti rex 
Forthuathensisi et alii innumerabiles. CoIIoquium Regale pacificum apud 
Birr inter Felim Concobar.] 

ibu 9)CC t% flit Huatha mac Diarmata ri [rex] Tethbae interfectus est. Rob- 
hartach mac Cathasaig Princeps Cluana moer ArddaCy Murcui Abbas Dro- 
minasclainnj 7 Clemens Abbas Linneduchail dormierunt Mucar mar di^ 



ANNALES ULTONIENSE8* 207 

muccaibh mora in arier narddeaciannachta o gallaib^ 7 niartre Tcinnen anco^ 
rat. Guin Cinaeda m. Cumuscaig ri arddeaciannachtae o Gallaib. Cath 
roined re Lethlabhar mac Loingsig ri Dalaraidhefor Gennti. Cath roined 
Wfor Gentif re Coirpre mc Cathail ri h. Ceinnsel. 7 remuinntir tighe Mu- 
inndu. Ar Dealbhna hi fello. [Magna Aprorum strages a Gentilibus in 
finibus Ard Ciannachtae, et Martyrium Tinnenii Anachoretse. Vulnus le- 
thale Kenethi, filii Cumuscagii, Regis Ardcianachtae, ab Alienigenis. Pras- 
lium atrox gestum a Lethlabaro filio Longsigii rege Dalaradias contra Gen- 
tiles. Praslium atrox secundum contra Gentiles a Carbreo filio Cathalli 
rege Hy-Cinsealach, et a familia domus Mundubhii. Caedes Delviniorum 
iniqua.] 

3lU SDCCC yjP tl^ Muredhach mac Ruadhraeh ri Laigin [rex Lageniae,] Aed 
mac Ceallach Princeps Cille daro^ Maelcoborcon Abbas Cilleausaile, Cinaedk 
mac Mughroin rex nepotum Failghi^ Cormac mac Muirguso princeps Sen-' 
truib, Cerball mac Finsnechta ri Delbhna [Rex Delvinensis,] Maelumai mac 
Ccthernaigh equonimus Finnabrachj Drucan mac Taidg rex nepotum Meit^ 
os. m. sunt. Jugulatio Conaing mc CeaUaich o Each mc Cernaig per dolum., 
Diarmait Ab. Jae do dul in Albain cominnaib CoL Cil. Reinedfor Chonnachfa 
re feraib Mide [Diarmitius Abbas Hiiensis ivit Albaniam cum reliquiis 
S. Coiumbas. Praelium atrox in Connachtenses a viris Midias] in quo ceci^ 
derunt jnulti. 

SUu &>CCC n it* Oengus mac Donncha rex Tclach mide moritur. Cormac 
mc Suibne Ab. Cluana Irairdy Scriba, 7 Eps, in pace quievit. Cellach mflc 
Concatkraighe Princeps Achidh Crimthain moritur. Loscadh Foire la Fetd" 
limidh. [CQmbustio Forei a. Felim.] Follaman mac Donnchada jugulatus 
est a Muimnensibus. Cuimbea . huac mbriuin in deiscert la Feidhlimid, 
[Conventio 0'Bruimorum Australium cum RegeFelim.] Josep u EchtainA}^ 
Roiss-Comain quievit Finechta mac Bodhbcodha rex generationis fiiionun 
ErcaCj Suibne macForannan Abbas duarum mensium in Ardmachae obiiit. 
SltU S)CCC TfV^ Diarmait totiachtain in her comminaib Col. ciL [Diannitiui 
venit in Hibemiam cum Reiiquiis S. Columbas.] (1) Murenn Abbatissa 
Cille-daro dormit. Airmedach Princeps Maighibile dimersus est Cemach 
mac Duncon^ Scriba, 7 Sapiens, 7 Sacerdos Ardmacae pausavit. Oenac Tail- 
ten do cumsc oc Foradhaib im scrin mc Cuilinn, 7 imminna Patraicc, condid 



«ta 



(1) Vide not. ad ann. 8S4y p. 205, et confer aiiD* 828, cum anno 830. 



/ 



€08 ANNALES U 

aptha ilidhe Innredh Conaille do genntib con airgabadh Maelbrighti airiy 7 
Cannan an a brathair^ 7 con rugta illonga. Cath domadhmain in aighenchaib 
re Genntibjor muinntir n Airdmachae^ conargabtha sochaidhe moradub. Mors 
Duncha fli C. aing r. Ciannachtae. Sarugh Eugain Ab. Mainisdreach Aird" 
macae hi foigaillnaigg la Concob. mac n Donncha con airgabhta a muinntir, 
7 cmructha agraigi. Feidlimidh mac Cremhtain co sluagh Mugain 7 Laigin 
do thuidhecht ijiannubar do innruidhfer mbreg. Innred Liphi la Concobair. 
[Nundinse Taltinenses perturbatse a custodibus Scrinii Mac Cuilini, etReli-^ 
quiarum S. Patricii, unde interfecti sunt plurimi. Vastatio Conaliias a gen- 
tilibus, qui captivum fecerunt Maelbrigdam regeni, et Cannannain fVatrem 
ejus, quos secum duxerunt ad naves. Prselium victoriosum maritimUm ges- 
tum a Gentilibus contra Ardmacanos, in quo captivi facti sutlt plurimi 
eorum.(l) MorsDunchadi filii Conangii Regis Ciannacbtas. Violatio immu- 
nitatis seu Asyli Eugani Abbatis Ardmachani, incursione noctuma, a Con- 
cobaro filio Donchadi, ei abstulit armeiita ejus. Felim filius Crimthani, 
cum exercitu Momonias et Lagenise, venit usque FifaAabar, ad d^rsdandam 
Bfegiam. Prasdatio regionis Liphii per Concobarum.] 
ittU }Dttt ttfL Cetna orggain Ardmachae o Genntibfo tri in oenmhis. Org- 
gain Mucshnamha, 7 Lughmaidh, 7 oa Meith^ 7 Droma in ublaef 7 a tain 
aUe cealL Orggain Daimliacc, 7 fne Ciannachtaey con a chellaibh hmilibkf o 
gentib. Ergabail Ailella mc Colgen o Genntib. Tuathal mac Feradhaich 
dobreith doGenntibj 7 ScHn Adomnain o domnach Maghdn. Orggaik RatM 
LUraigj 7 Connire o Genntib. Cinaed mec Echdach ri Dalaraide in twdscert 
jiig. e. p. dol. [Pritna Vastatio Ardmachas a Gentilibus, idqiieterin lina 
inense. Vastatio Mucstiause, et Louthi», et Methioiiim, et Drominttbi^e 
seu Collid Pomariofum, et plilrimarum Ecclesiarum Vastatio Ecdesis Daim- 
liacetisis, Duleek, et tributiln Ciannachtib cum omnibus Ecclesiis suis a Gen- 
tilibus, et Scrinium Adomnsini t Domnach-Madhan raptnm ab iiscton. Vajk* 
tatio Rathce^ i. t. CoUis Sancti Arte facti, Luragii, Rath4urgy et C6nddri«; 
Confior a Gentilibus. Kenethus filiiis Eehdachi Rex Dalaradias se):^ntrtd- 
nalis jiigulaths eitper dolutn] a sociis suis CiHaed mac Airtre Rex Ctialan 



(1) Vide qu» de Hibernorum Navigib dicta tunt supra pag. 140. MabilUmiutf ex Jona cotevo, 
iuquit, navim in quam Columbanus jussus est a Rege Theodorico conscendere, ut in Hibemiam re- 
difety uon^uisse Gallicum, sed ScaHcum^ !• <• Uibemicum* AnmoL Baud. t» 1, p* 293« 



ANNALES ULTONIENSES. 209 

7 Dtarmait mac Ruadrach rex Airtir Liphij 7 Concobur mac Donncha ri er 
[rex HiberniaB] mortui sunt. 

SUu 2DCCC tn tL Artri mac Concobhair Ab. Arddmacae, 7 Cancobhar mac 
Donncha rex Temro^ uno mense mortui sunt. Rmidhri mac Maelfothar^ 
taich le 7 ri L Cremthain [Rex dimidii Regionis Crimthaniae] moritur. 
Niall Cailli regnare incipit. Roinniudh re Niall, 7 re Murchad.for Gallu, 
in Dairecalgaid. OrggainCluain dolcanoGenntih. Cath roinniud for muinn^ 
iir Cille daro in a cilly re Cellach mac Brain, u. jug. st. mlti. i. feria Joh. i. 
aut. no. Jug. muinntir Cl. m. noisj 7 loscadh aTermuin conrice dorus a cillej 
la Fedlimidh rig Caisil;fon oencomai muinntir Dermaighi co dorus a cille. 
[Praelium atrox gestum a Niallo et Murchado contra AUenigenas, in Darria 
interpretationum, (hodie Derrjfj) Devastatio Cloondolcanii agentilibus. — 
Praelium atrox contra Kildarenses, intra Ecclesias terminos gestum a Celestio 
filio Branii, ubi jugulati sunt multi, in feria Johannis in autumno. Jugu- 
latio familiac Cluame mac nois, et combustio terras immunis Monasterii, 
usque ad portam Ecclesias, per Felim Regem Cassiliae ; eodem modo familia 
Dearmaghensis devastata usque ad portam Ecclesias.] Mors Diarmata filii 
Tomaltaig Regis Connacht. Mors Cobthaidh mc Maeleduin Regis Jarmum" 
hain. [Regis Occidentalis Momonias, hodie Ormond.] Loscadh Liss-moer Mo- 
chutUy 7 ar Dcsmumhain. Loscadh Droma in asclainn o Genntib. Orggain 
Locha Bricern for Conghalach mac n Echdach 7 amarbh oc longaib iarom. 
[Combustio Lissmoriae civitatis S. Mochuta^, et Vastatio Australis Momoniae, 
hodie Desmondy Combustio Drominasclinias a Gentilibus. Vastatio regio- 
num Lacus Bricernaj contra Conghalach filium Echdach, qui occisus est 
postea, ductus captivus ad classem.] Rechtabrad Abbas Cilleachaidh obiit. 
Tipraiti mac Ruamlusa Princeps Domhnaig Sechnaill [hodie Dunseaghlin] 
moritur. 

ait* ffi)CCC 3PJt)t iii. Oengus mac Ftrgusa rex Fortrenn [Rex Pictorum Albanisi] 
nioritur. (1) Eugan Mainstrech Ab. ArdmachaCj 7 Cluan IrairdOj 7 Affraic 



(1) Vide quae de alio Rege Pictorum Oengtdfo dicta sunt supra in nota ad ann. 760. — De hujiu 
Oengusii Pr«decessoribus vide annos 681, 692y 760, 777, 779, 788, 789, 807, 819. Falso scribit 
Fordonus iEtheUtanum, iElhelwulphi filiuro, ab hoc Oengusio occisuro fuisse. Narrat eoini 
Malmcsburiensis ad ann. 837, iEthelwulphura, Elgberti filium, ab eo anno regnasse annis 20, M^iwt- 
bus 5, ct iucertum essc quo finc filius, et successor ejus, iEthebtanus obierit. — Et quidem Aethel- 

£ • 



910 ANNALES ULTOlflENSEB. 

Abbatidsa Citle daro dormierutit. Ceallach mac Brain ri iMgin [Rex 
Lageniae,] 7 Cinaed mac Conaingj Rex Tethbae mortui sunt Smbne 
mac Attrachj rcx Moghdhorne nuilej [rex totius Mogdomias] iuterfectus 
est a fratribus suis. Concobar mac in Aelello occisus est a fratribus ss. 
,C(mgalach mac Oengusa rex generis Loeghaire moritun Tuathchar Epis, 
.7 Scriba Cille daro obiit, Cath for Gennti ren Dunnchach mac Scann- 
lain righ h. Fidgenn ti du itorcratar iii. Orggain Glinnedalocha o Genniib. 
Orggain Slane 7 Finnubrac habae o Genntib. Loscadh Cl. mc nois ex mag. 
p. te. Guin Broccain mc Cendercain innaidhniu [Prselium contra Gentiles per 
Duncha filium Scannlani, regem Fidgentiorum, in quo occisi sunt plurimi. 
Vastatio Glindaloch a Gentilibus. Vastatio Slanise, et Abbatis Finnubrach 
a Gentilibus. Combustio Ciuanae mac nois ex majori parte. Vulnus le- 
thale Broccani filii Cendercani in stomacho.] 

0tt« &>CCC t%% ifl« Slogh la Niall co Laigniu con ro digestar riforaib 'i' Bran, 
mac Faelan. Cinaed mac Neill mc Aeda jug. est la hultu. Innred Mide la 
Niall con ro loscad con dici tech Maelchonoc. Cumuscach mac Oengusa 
Secnap Cl. mc nois mor. Orggain Fernann 7 Cluana moer Moedhoc o Genntib. 
Coemciudh Ab. in Ardmacae 'i* Forinnan o Raithinnmhaiais innon Dermota. 
[Exercitus ductus a Niallo ad Lagenienses, donec instituerunt in Regem 



tanum t^ictici Regni excidio supervixisse, patet ex Asterio de Vita Aluredi, ex Chron. Saxon ad 
ann. S51, ex FiUfio Ethelwerdoy et ex Flor. JVigom, eo enim anno, Danos Sandwici superavit. 
Boethiusj ex ficto Veremundo^ inquit iEthelstanum occubuisse postrcmis temporibus Ackaii Scoto- 
rum Regisj quem anno 8 19» ct Hungi Principatus in PictosVl^ obiisse a«serit, hoc estannis 17, 
prius quam vel Athelstanus, vel pater ejus in locum Egberti successisset ! — Buchananus vitium hoc 
effugere cupiens, in aliud incidit, i^thelstani obitum referens quidcm at tempora Achaiiy sed falso 
assercns fuisse " Regem Danorum, cui Northumbriam ab Aluredo concessam fuissc Angli declarant." 
Buchan 1. 5, pVLg. 151. Prodigiosa sunt hsec, nativitas enim Aluredi anno 849» posterior est morte 
Achaii annis 30, ct Aethelstani mors morte Achaii aunis non minus 70, uti {>atet ex A^erio, ct aliis 
prsdictisad ann. 878, 889f 891» coUatis cum Mahnesburiensc de Gest. Reg. 1. 2, c.4. Ex his patet 
quam falso scribant Scoti, signum Crucis S. Andreae in acrc apparuisse, quo tcmpore Hungus 
/Ethelstanum praslio superavit, et ad tanta; victoriae mcmoriam cunservandam, Crucem istani pro 
insigni, deinceps a Scotis usurpatam fuisse fabulantur. Hanc anilem ineptiam, ex Scotorum 
et Anglorum, dc antiquitate contendentium, controvcrsiis, orijjincm habuisse, manifcstum cst ex 
•* Scotorum Apologia" ad Bonifacium VIII, anno 1301, ex ** BttMrrti Bissafi Procssn contrafig" 
menta Regis Anglitey* cx BQnifacii VIII, Bulia anni 1299» ct ex Dimpsteri Apparat. ad Hist, Scot* 
1. 2, 22. \ 4. 



ANNALE8 ULTONIIK8B8. 211 

super eos Bran filium Faelani. Kenethus filius Neilli, filii Aedi, jugulatus est 
ab Uitoniensibus. Vastatio Midtse per Niallum, qui combussit usque ad 
domuni Maeichonochi. Cumuscach, filius Oengusii, -Sldituus Cluanas mac 
nois, moritur. Vastatio Ferme, et Ciuanae more, civitatis S. Moedhochi, per 
Gentiles. Commutatio Abbatum in Ardmacha, i. e. Forinnan de Rathinm- 
halas in locum Diarmitii suffectus.] Echaidh muc Congalt rex nepotiim 
Tuirtriy 7 Cain Cormac [Cormacus bonus] Princeps Cille Dumacglinn^ 7 alia- 
rum civitatum, moritur. Murcertach mac Gormgaile moritur. Fergu^ 
niac Bodbhcada, rex Cairge BrachaidhCj jugulatus est a Muimnensibus. Mors 
Dunadaigj mc Scanlain regis H. Fidgenti. Loscadh [Combustio] Cluana mc 
Cunoisy pro terciaparte sui, II Nonas Martii. Loscat Mungairit 7 alanaile 
cealL irmumen o Genntib. Orggain Droma Huing o Gallaib. [Combustio 
Monasterii Mungairit, hodie Mountgarrety et plurimarum Ecclesiarum 
Occidentalis Momonias per Gentiles. Devastatio Drom» Huing ab atieni- 
genis.] 

j9llf 3>ac fn It Suibhne mac Joseph, Ab. Glinne da locha^ Soergus nepos 
Cuimieda, Ab Dermaighi^ Forbusach Eps, 7 Aucorita Zf/^ctffi, omnes defuncti 
st. Dunlang mac Cathusaigh Princeps Corcaige moire [Abbas Corcagii 
magni, hodie Corke] moritur sine communione, in Caisil regum. Gabail in 
Dairtige i Cill dara^for Forindan Ab n AerdmachaCy co samadh Patraic ol- 
chenUf la Feidlimidh co cath, 7 in dnu 7 ro gabtha i cact conanchum aloiifriu. 
Dermait do dul eo Connachta c. lege 7 vexillis Patricii. Cealddara do orgg- 
ain do Genntib o inhhir Deaae^ 7 ro loscad a lcit na cille. [Violenta occupatio 
Nosocomii peregrinorum Kildaria^, contra Forindanium Abbatem Ardmacha- 
num, cum congregatione Cleri Ardmachani similiter, per Felim, et Prselium 
inter eos gestum, et plurimi capti, ac vulnerati in praslio, ex utraque parte. 
Dermitius profectus eat Connaciam cum lege et vexillis Patricii. Kildaria 
vastata a Gentilibus venientibus ex flumine Dea, (hodie the BoinCj) et com- 
busserunt dimidium Ecclesi».] Coirprt mac Maelduin rex Locha Gabhar 
Jugulatus est o [per] Maelcernaij 7 J/tfe/cerrta jugulatus est o [per] Coir' 
priu in eadem hora, et mortui sunt ambo in una nocte. Prima preda 



(2) ^' Caoich obratk mac ScaoiU equonimus Kildarensis, Bretal mac Cormaic Princeps KiUmaglnm 
et aliar/' &c. Codex Clarend, 49. 

Eet 



313 ANNALBS ULTONIENSES. 

gentilium o deiscert Breg^ 'i' o Thelcaibh Droman 7 o Dermaigh Briton, 
[de Australi Bregia, i. e. de TelcaensibusDromanias, etde Dearmagh Monas- 
terio Britonum,] et captivos plures duxerunt, et mortificaverunt multos, 
et captivos plurimos abstulerunt Mes mor ettir cnoimes 7 daurmes 7 raiadh 
glasa conransat diruith. Cath Druing ettir Conachta invicem du itorchar 
Ceallach mac Forbasaig p. nn Roisscain 7 Adomnan mac Alddailedh^ 
[Abundantia magna nucum et glandium, et impedierunt aquarum cursum, 
ita ut stagnantes non fluerent. Praelium Druing inter Connachteiises 
invicem, in quo occisi sunt Celestius, filius Forbasagi, Princeps Roscanensis, 
ct Adomnan filius Aldalae,] et Conmhach mor victor fuit. Vastatio crudelis- 
sima a Gentilibus, omnium finium Connachtorum. Ar catha Jor sin dess 
Tuaisceri o Genntib. [Strages praelii cruenti contra Austro-septentrionales 
facta per Gentiles.] 

SUU 2)CCC m tu B. Flaitroa Ab. Monistrech Buti [Abbas Monasterii Bu- 
tensis] Eps, et Ancorita, Martan Eps Cluana cain quieverunt. Maelduin 
mac Sechnusaighy ri Fercal [Rex Fercalliae,] Tuatal mac Fianghalaigh r.i 
cenuil Ardgail [Rex Clientelae Ardgali.] Riacan mac Finsnechti, lethri 
Laigin [Rex dimidii Lageniae,] omnes mortui sunt. Longas 11 trejichet 
long for abhain Liphi^ 7 roslatsat iarom in dilongaissin Magh Llphi^ 7 Magh 
m Bregj ettir Cellu 7 Dune, 7 Trebha. Roiniud re feraib Bregfor Gallaibh 
ecdecinniu i Mugdhornaibh Breg conidtorcradar sejicit dib. Bell re Genntib 
oc inbuir nabare for hu Neill o Sinainn comuir du irroladh ar nadrairimedh 

m 

primi reges evasert, Loscad Innsi Caeltrae o Genntib. Cealla locha eirne 
nuile^ in Cluaen ecais, 7 Daiminis do dilgiunn o Genntib. Innred Ceinuil 
Coirpri cruim la Fcidlimidh, Roiniudfor Aluimhnechu re Catal mac Mur^ 
gusso. Marbad Saxoilbh toisigh na n gall la Cianachta. [Classes dua&, 
sexaginta navium, supra amnem Liffi, et vastaverunt duas istas classes pla* 
nitiem Liffiae, et planitiem Bregiae, et Ecclesias, et Arces editas, et terras 
aratas. Victoria parta per Bregienses de Alienigenis apud Decinnios, in regi^ 
one Mugdorniorum Bregi®, ubi occisi sunt ISOeorum. Pnelium gestum 
per Gentiles apud flumen Bare contra 0'Neillos, a flumine Sinano usque ad 
mare, ubi occisi sunt duces secundi Ordinis plurimi, sed primi Reges evase- 
runt. Combustio Insulae Celtrae per Gentiles. Ecclesiac totius Lacus Erne 
Monasterium Cluan-Ecas, et Dainiinis Monasteriuiu vastata a GciuiUbua 



AJ^NALES ULTONIEN8ES. 213 

Secnap Luscan [iEdituus Luscanensis] mortui sunt. Cumuscach mac Conga- 
laigh^ rex Ciannachti nioritur. Muredhach mac Echdach rex coicidh ConcU' 
bair [rex regionis Concobari] jugulatus est a suis fratribus 'i* Aed et Oengus 
V^astatio regionis Clientelae Carbrei curvi per Felini. Victoria de Momo- 
niensibus parta a Cathallo filio Murgisii. Occisio Saxolbii, Saxolfj ducis 
Aiienigenarum, per Ciannaclitenses.] 

atlf S>ccc m tltu Cormac Episcopus, et Scriba Cillefobric, Bran Finn- 
glaissi Episcopus, et Scriba, Tigernach mac Aedha Abbas Finndubrach Abea, 
et aliar. civitat. dormierunt. Domhnall ??iac Aedha Princeps Droma Ur- 
chail/c moritxxr. Ceallach mac Coscraich Princeps in Dairicuil dosenciarocc^ 
[Princeps Darcuilensis, morbo ulceris inveterati,] Ceallach mac Coirpre Prin- 
ceps Atho Truim [Trimensis] mortui sunt. Congalach mac Moenaig^ rex 
nepotum filiorum Cuais Breg subita morte vitam finivit. Maelcron rex 
Locha Lein [hodie Killarney] 'i' mac Cobthaigh moritur. Righdhal mor i 
Cluain Conaire. [Colioquium Regale magnum apud Cluan Conar.] Tom- 
main ettir Feidlimid 7 Niall. [Pugna fugax inter Felim et Niall.] Docutu 
Sanctus Eps, et Ancorita SlanCy vitam senilem feliciter finivit. Ferrda- 
lach equonimus Arddmacae obiit. Bellum re Gentibhfor Conachta^ [gcs- 
tum a Gentilibus contra Connachtenses,] in quo cecidit Maelduin filius 
MurgissOy et alii multi. Bran mac Faelain rex Laigin moritur. 
0t1f BDCCC T%J> llfiiL Maelgainridh Scriba optimus, et Ancorita, Abbas Benn^ 
cair pausavit. Colman mac Robartaigh Abbas SlanCy Aedhan Abbas Ro^ 
craCj Cormac mac Conaill Princeps Treoity Maelruanid mac Cathusaigh^ 
ct aliis multis. Cenneitig mac Congalaigh rex nepotum filiorum Cuais Bf*eg 
a suo fratre 'i- Ceile dolose jugulatus est. Crunmael mac Fiannamail equo- 
nimus Dermaighi jugulatus est o [per] Maelsechnaill mac Maelruanaid. 
Fechtdi Gallaib for Loch Echach conrortadar Tuatha 7 Cealla tuaiscerter 
ass. Coemclod Ab. in Airdomachae 'i' Dermait h. Tigernaic in dan Forinnain. 
Bel. re Genntibforfm Fortren^ [Classes Alienigenarum supra lacum £ach, 
unde vastaverunt temporalia et Ecclesiastica septentrionalis Hibemise. (1) 



(1) De hnc DaQorum ¥1151811006 anm 840, agit Giraldus in Topographia Hib. DisU d» c. S6f 
37 1 et42. — " De g^nte igitur ista, nempe Uibernica ab adventa Patricii usque ad Fedlimidii Regi» 
[MomonixJ temponii 33 Reges per 400 annos regoaverunt. Qttorum diebus fides Cbristiana hic 



214 ANNALES ITLTONIEN8ES. 

Coniinutatio Abbatum in Ardmacha, 'i' Diarmitius filius Tigemachi in lo- 
cum Forinnani. PraBlium a Gentilibus gestuni contra Pictos Albanise,] in 
quo Euganan mac Oengusa, 7 Bran mac Oengusa, 7 Aed mac Boantay et alii 
innumerabiles ceciderunt. Loscadh Fernann 7 Corcaidhe o Genntib. [Com- 
busCio Ferna;, et Corcagii per Gentiles.] 

ShU SDcrc wry iy* Orggain Lughnimh di Loch Echdach o Genntibh [Devas- 
tatio LugnisB regionis Lacus Each per gentiles,] qui et Episcopos, et Pres- 
biteros, et sapientes captivos duxerunt, et aiios mortificaverunt. Floriacus 
Imperator Francorum moritur. ( 1 ) Loscadh Airddmachae con a IXerthighib 
7 a Doimliag. FeidUmid ri Afumhain do innriudh Midhe 7 Breg coniddeisig 
I Temhraigh 7 in illa vice innredh cell 7 beithri la Niall mac Aedha. [Com- 
bustio Ardmachfls cum Nosocomiis, et Ecclesiis lapideis suis. Felim rex 
Momonias vastavit Midiam, et Bregiam, donec consedit in Temoria, et ista 
vioe vastatio Ecclesiarum, et Armentorum, per Niallum filium Aedhi]. Mors 
Murchadha mc Aedha Connacht. Guin [vulnus lethale] Cinaedha mc CoS" 
craidh regis BregmainCj i Tethbai [inTeffia.] JosephAoiV^moer, £ps, et Scriba 
optimua, et Anoorita, Abbas Cluana Avis, et aliarum civitatum, dormivit. — 
^^ An sa bl. so tios tangadar Lochlamid an. erin ar tus do reir in tsencusa.'' 
** [hoc anno prsedicto venerunt Lochlani (i. e. Dani) in Hibemiam, prima 
" vice, secundum Chronicon.]" (2) 



illibata permansit. In bujus vero Fedlimidii Regis tempore, Norwegienses, in magna classe, Hiber- 
nica Utora, anno 8dS appulcrunt, qui et manu forti terram occupantes, et gentili furore debac- 
chantes, Ecclesias fere oranes destruxarunt." — In Francofurtensi editione, Norwegienses cum Tur* 
gesio in Hiberniam appulisse dicuntur anno 838, sed in MSS. Codicibus apud Usser. Primord. p. 
860, desunt verba ista, et iriginta annos Tyrannidis Nomvegorum, ab anteriori deduccndos csse, 
patet ex Northmannorum Chronicis editis ab Andrea du Ckeme t. 2, p. SU. Cum enim narrassent 
Sc9ios a NortkmamUy i.e. Hibemos a Norwegiensibus, ;?er annos plurimoi tributarios effectos fuisse, 
postea ad ann. 848 inquiunt '* Sooti super Northmannos irruentes, auxilici Dei victorea, eo§ a sais 
" finibus propellunt. Unde Rex Scotorum ad Karolum [calvum,] pacis, et amicitiae gratia, Legatot 
*' cum muneribus mittit, viam sibi petendi Romam concedi deposcens/' 

(1) •' Lcge Ludoticut Prus," obiit enim hic Francorum Rex anno 840, 12 Kal. Julii. Ejus exitum 
dira Solis defectio portendit, pridie Ascensionis Dni, qui fuitpridie Nonas Maii» hora diei nona. 
Annal. Francor. Paral. 2, L 4, c. l6, apud Petav. Rat. Temp. 1.8, p. 320. 

(2) HsBc habentur in Codicis margine, ^de qus de Danorum primo appubu dicta sunt ad annos 
747,794,811. Hinc patet Ckronicon Magnum extitisse, tempore quo bonHa Annaliomcol* 
lector 'floniit. De iato Ckpgnioo^ vide Annal» Ulton. ann. 438* 



ANNALES ITLTONIEN8E8. 515 

Ett* H)ttc )rf/ Genntifor Loch Eachach beos. Cumsumdudfor Maelruanaid 
mac n Donncha la Diarmait mac Concobairy 7 marbh Diarmata iarom la 
Maelsechnailly [Gentiles supra lacum Each iteram. Impetus contra Mael- 
ruanad fiiium Domichadi per Diarmitium filium Concobari, et occisio Diar- 
mitii postea per Maelsechnall,] in eadem die, et Maelruain in vita 
remansit, j4ed mac Donncha jugulatus est dolose a sociis. Conaing 
mac Flainn in conspectu ejus. Longport oc Lin?iduachaill asa rorta tuatha 
7 cella Tethbae. Lofigport oc Duiblin as rorta Loigin, 7 oi Neilly etiir 
Tuatha 7 celia Tethbae conrice Sliabh Bledhma. Slogh la Feidlimidcon rigi 
Carmain. Slogadh la NiaJl arachenn con rice Mag nochtair. [Castrame- 
tatio Alienigenarum apud Linnduachal, unde vastaverunt temporalia et Ec- 
clesiastica regionis Teffise. Castrametatio apud Dublin unde vastaverunt 
Lageniaro, et regionem CNeillorum, temporalia, et Ecclesiastica, usque ad 
montem Bladhma. Exercitus ductus a Felim usque Carman i.e. Wexford- 
iam. Exercitus ductus a Niallo in obviam eis usque ad planitiem Ochtar.] 
2iXU ^tttxlu Muredach mac Cer/iflio- equonimus Arddmachae moritur. 
Genntifor Duiblinn beos [gentiles contra Dublin iterum.] Finsnechta mac 
Bresail Abbas Cille Dumaiglinn. Cumsadh mac Ruamlusa Abbas Domh^ 
naich Sechnaill omnes mortui sunt. Feidhlimid Cille moir enir Episcopus 
quievit. Maeiduin mac Conaiii ri Caiatroma do ergabhaii do Genntibh. 
Orggain Ciuana mc nois o Genntib di Linnduachaii. Orggain Biror 7 Sai^ 
ghre Genntib di Duibiinn. Longus Nordma. or. oc Linnsailech ia Uttu. 
Moran mac Murechtaigh Ab. Clochair mc n Daimeni du ergabhaii du G&l^ 
laibh Linnneay 7 a ec ieo iarum. Comman Ab. Linneduachail do guin, 7 los^ 
cadh Genntib 7 Goidheiaib^ Orggain Disirt Diarmata o Genntib di Coel 
uisce. Ceaiiach mac Cathgin Ab. Droma moer la huechad dvr. [Maeldiiin 
filius Conalli, . Rex Calatromhas, captu3 a Gentilibus. Vastatio Cluan» 
mac nois per Geutiles de Linnduachal. Vastatio Birorum, et Monasterii 
Saighrias per Gentiles Dublinii. Classis Northn^annorum apud Linn- 
saiiech Ultoniensiusn. Moran filius Murechtagi Abbas Ciocharensis Ci» 
vitatis filiorum Damenii, captus ab Alienigenis Linnee, et occisus ab iis 
postea. Commanus Abbas Linnd uacliallensis lethaliter vulneratus, et Mo* 
nasteiium ejus combustum a> Gentilibus et Alienigenis. Devastatio Disirti 
Diarmitani per Gentiles de Coeluisce. Celestius iilius Cathginni Abbas 



216 ANNALES ULTONIENSE8. 

Dromorcnsis inter CEochadios dormivit.] Diingal mac Fergailc ri Osraige 
[Rex Ossoriaj] moritur. 

atlf 2>CCC fl iU Mors Maelrnanaid vic Donnchada. Mors Cathail mc 
Concobbair. Artagan mac Dpmhnaill jugulatus est dolose a Ruargg mac 
Broin. Cinaed inac Cofiroi rex gcnerationis ioi^tfire jugulatusestc> Deilbhniu 
[per Delvinios.] Cumsudh mac Dcrero, et Moenaigh mac Sothchadaighj i\uo 
Episcopi, et Ancorite, in una noctemortui sunt in Disirt-Diarmata. Fer- 
gusmac Fothaig rex Connacht moritur. Donnachan mac Maeletuile scriba» 
et Ancorita in Italia quievit. Suibhnc mac Foranain Abbas Imleocho Fio 
moritur. Colgu mac Fcdhaigh Ancorita i>ausavit. 

3tl* 5>CCC yl iiu Alaelmitigh mac Cinaedhaj jug. est a Gentilibua. Rofiati. 
Abbas Cluana-mc-nois dormivit. Briceni Abbas Lothri obiit. Loscadh 
Cluanferta Brcnndain o genntib do Loch ri [Combustio Monasterii Cluanaj- 
fertas Brendani per Gentiles Lacus Rigb.] 

9iXL SDCCC ]t( iflf Forannan Abbas Ardmachae du ergabhail du Genntib i 
clocn Comardain con a mindaibh 7 con a muindtir^ 7 a breith do Longaibh 
Luinig. Orggain Duin masc o Genntib, du in ro marb Aed mac Duibdacrich 
Ab. Tire da glaiss^ 7 Cluana Eidnigh^ 7 du in ro marb CeithernuQh mac Con^ 
dinaisc Secnap CiUe darOy 7 alaile ile Dunadh di Gallaibhfor Loch Ri^ con 
rortadar Connachta^ 7 Mide^ 7 con ro losscaiset Cluain mc nois, con a Der* 
thaigibhj 7 Cluain ferta Brenndain^ 7 Tirdaglaiss^ 7 Lothra^ 7 alaile Cathra- 
cha [Forannan Abbas Ardmachanus captus a Gentilibus in Cloon-Comarda 
cum suis Reliquiis, et cum comitatu suo, et captivus ductus a classe Luini- 
gense. Vastatio Duni Mase per Gentiles, ubi occisus est Aed filius Dubda- 
crichii Abbas Tiredaglassensis, et Cluana ednae, et ubi occisus est Cether- 
nach filius Condinaschii, iEdituus Kildarensis, et plurimi alii. Arces sedifi- 
cati ab Alienigenis supra lacum Righ, unde vastaverunt Connaciam et Mi«* 
diam, et combusserunt Cluan macnois cum Nosocomiis suis, et Cluanfertam 
S. Brendani, et Tirdaglas, et X^thram, et plurimas alias Civitates.] Fiachna 
mac Maelebresail Abbas Finndubrach Abea moritur. Gormgal mac Muir^ 
edhaich Eps et Ancorita Lainne Lere quievit. Catroinnuidhfor Gcnnti re 
Niall mac Aedha i Maigh Itha. Orggain Donncha mc Fhollomainj 7 Flainn 
mc Maelruanaighj la Maelsechnaill mac mc Maelruannaig. Turges du er^ 
gabail la Maelsechnaill, 7 bagud Turges i Loch uair iarom [Victoria parta 



ANNALES ULTONIEN8E8. 217 

de Gentilibus per Niallum filium Aedhi, in Campo Ith. Strages Donchadi 
fiiii Follomani, et Flanni filii Malruani, per Maelsechnall filium filii Malruaoi. 
Turgesius captus a Malsechnallo, et demersus in lacu C/iflfir postea.] (1) Za- 
hraid mac Ailello Abbas Slane moritur. Robartac mac Bresail Abbas Ackabo 
Cainnig moritur. Robartac mac Flainn Abbas Donaigh moer moritur. — 
Dunad di Ghall Atha Cllath oc Cluanoibh an tobair. [Munimenta Alienige- 
narum Dublinii apud Cluan an tobar^ i. e. apud recessum fontis.] 
JEtttf 9)(CC tl flf Cathatmac Ailello rex nepotum MainCj Ferrdomnach sapiens» 
et Scriba optimus Ardmachae, Conmhach mor mac Coscraig rex nepotum 
Briuin dormierunt. Orggain Baisticce do Genntib [Devastatio BasliccsB 
per Gentiles.] Niall mac Aedha rex Temhro [Rex Temorise] mersione mor- 
tuus est. Maelduin mac Conaitl rex Calatroma y\g\x\^X\x% est a Lageniensibu9» 
Niall mac Cinnfaeladh Rex nepotum Fidgennti moritur. Bell.ybr Con- 
nachta re Gallaib, [Praslium contra Connachtenses gestum ab Alienigenis,] 
in quo Rigan mac Ferguso, et Moghron mac Diarmota^ et Aed mac Cath'^ 
rannaighy et alii multi ceciderunt Roiniudh la Tigemach for Maelsechnall 
1 for RuacCy [Victoria parta a Tigernacho. de Maelsechnallo et de RuaccOy']^ 
in quo [conflictu] trucidati sunt muHi. Murtdkach mac Flainn Abbas 
Monistrech Buiti mortuus est. Forinnan Abbas Airdmachae dutiachtain a 
tiribk Mumhain co minnaib Padraicc. [Forannan Abbas Ardmachanus veait 
in regiones Momoniae cum Reliquiis S. Patricii.] Coirpre mac ColmainAhhoB 
Atha Truim [Ahbas vadi Trimmensii] moritur. Conaing mac Ferdomhnai§ 
Abbas Domhnaig Patraicc moritur, 

3xu SDCCC Jtl flit Feidhlimidh ic Crimtain Rex Mumhain optimus pausavit,. 
Scriba, et Ancorita. Maelsechnaitt mac Maelruanaig regnare incipit. Togal 
innsi Locha muinnremhair la Maelsechfiaitl for fanlac mar di m. aib bais 
Luighne, 7 Galengy robatar oc indruidh na tuath, moie gentilium. Roiniudh 



(1)« TurgenuSf urbe Ardmacana occupata, Farananum Primatem, unacam omnibus Religioiit et 
studiosis inde expulsit anno S4S.'' Uaser. Primord. p. 1174. Errat autem Vir doctus; triginta enim 
anni Tyrannidis Turgcsktncty ab anno S15 desumendi sunt, ut patet ex anno hoc. Vide supra 
not. ad ann. SSS, SSp» neque confundendus est primus appubus Danmm^ cum primo appidsu 
Turgesii. Porro, fabulam olent quae, de morte Turgem^ a 15 puellis interiecti, refert GiraUui^ 
Topogr. Hib. Dist. 3, c. 4^ 41, et apud Warctmn^ Antiq. p. lO^, et Keatingwn Uist. p. 42^» 

Pf 



918 ANITALBS ULTONIENSBf. 

tnar re Cerbkall mac Dungaile for agon^ in q. cec. t da cet deac. [Devastatio 

InsulasLacus Muinrevar a Maelschnallo, contra multitudinem vulgi profani, 

rregionum Luignisi et Galengiae^ qui vastabant, spoliantes Ssecularia, more 

gentilium. Victoria magna parta a Cerbhalio filio Dungalli, (Rege 

Ossoriae) de prsedonibus, in qua ceciderunt 1200.] Maelgoan mae Eckdach 

'Rex Ceniuii Logaine mortuus est Ceallack mac Maelpatraice Secnap Fer 

tToiss desabaind [Celestius filius Maelpatricii, j£dituus Bossi» ad ripam 

australem fluminis] moritur. Conmiach mac Cernaick lethn Ciaraidke 

-Connachta [Eex dimidii regionis Ciaraad, in Connacia] mortuus est. Art 

<mac Muredhaigh ri iarthair Lifi [Rex regionis occidentalis LifE] mortuus 

est Cathal mac Coscraich ri FoMtfir^f jugulatus est a nepotibus NeilL 

Hxu iDttt tl friL Nix magna in Kal. Feb. Finsnechta Luibnighi Ancorita, 

€t Rex Connacht antea, mortuus est Tuathcar mac Cobthaigh rex Luigne 

mortuus est Cath re Maelsechnaill for gennti iforaig. [Praelium gestum 

a Maelsechnallo contra Gentiles in mare] in quo ceciderunt seacht cet [700.] 

JSel. ren (Hcobur ri Mumhain, 7 re Lorgan mac Ceallachj co Laigkniu ecc^ 

4ciath nechtain i. q. cec. DomraiTy erell tanaise Rigk Laitklinne^ 7 da cet dec 

imbi. Roiniudh re Tigernack for Gennti in Dairin disirt dochonna i. q. cec« 

t dacet dec. ( 1 ) Roiniudk ren Euganackt Caisil for Gennti ecc dun Mael- 

tuile i. q. cec. v cet. Coemclodk Ab. in Arddmachae *i* Diarmait in vicem Fo-- 

rinnain. Diarmait cille can dor. [Prselium gestum ab Olcobaro Rege (et 

Episcopo) Momonise, et a Lorgano filio Celestii cum Lageniensibus apud 

Sciathnechtan, in quo cecidit Domrar, Heros Tanasticus, i.e. proximus 



(1) IV Magistri ad ann. 846, srae com. 848, inquiunt — " Cath sraoinedh ria Maolsechlainn mac 
** Maohnanaig for Gall iforaigh, du in ro marh vii. c. lais diobh. Cath oUe ria u Olcobar ri Mum' 
** iatR, 7 ria Lorcan mac Ceall. ri Ltdghin^ co Laighnibhf 7 Mumhaiuj iompafor Ghsdl acc sceith 
** nechtain^ in ro marbh Tonirar erla Tanaisi Righ loch Tdiinne 7 da c.x uime. Raoinedh ria Tiger^ 
** nan, Tigherna Loeha Gobhair^for all muirachaibh^ in Daire disirt da chonna^ in ro marb dafhichit 
** decc dibh lais*' [" Praelium victrix gestum a Maelsechnallo filio Maelruanagi, conti-a Alieni- 
^' genas, in mari, in quo occisi sunt 700 eoi;um ab eo. Praslium aliud gestum ab Olcobaro rege 
" Momonias, et a Lorcano filio Celestii, Rege Lagcniae, cuin Lag^niefisibus^^et Mamoniensibus, Victi 
" sunt Alienigenae apud Scethnechtan, et occisus est Tonirar^ Dux proximufi ordine Rcgi Loch- 
" lenix, et 1200 cum eo. Victoria parta per Tigernachum, Dominum Lacus Gabhari,de Pnedom- 
^' bus maritirois Darinniz Deserti Dochonngs, in qua occisi sunt 240 eorum ab eo."] Ead^m 
Jbabent Tigemach^ et Innisfallenses* Hic annus fuit Danis luctuosissimus, ut alibi palebiL 



AMNALE8 ULT0NIEN8W. S19 

Kegi LatMinniaB, et 1200 cum eo. Victdria parta per Tigernachum de Gen- 
tilibus Darinnise Deserti Dochonnse, in qua ceciderunt 1200. Victoria parta 
per Eogonachtam Cassiliensem de Gentilibus, apud Arcem Maeltulii, in qus 
ceciderunt quingenti. Commutatio Abbatum in Ardmacha, i. e. Diarmitius • 
in vicem Forinnani. (1) Diarmitius Kilcanensis dormivit.} 
jafh* jBDccc f l inUf Conaing mac Flainn rex Bregh moritur. Coirpri mac Ci^ 
naedo rex nepotum Mael morituF* Fimnechta mdc Diarmata Abbaa Doim'- 
tiacCy Maelfuataigh Ahhas Airdbrecain^ Oncu Episcopus 7'Ancorita 5teiie^ 
obierunt. Ailill mac Cumuscaigh Rex Locha Cal moritur. . Flaitbertach^ 
mac Ceilecair occisus est a frattibus ssv Muir Jecht vil xx long do muinntir 
Righ gall du tiacht ain du tabhairt greina for s naGaillu robadar araciunn^ . 
con conmascsat herenn nuHeiarom^ Innrechtach Ab. Jae do tiachtain do cum^^ 
nerenn comindaibh Col. ciL [Classi» 24&iiaviam Regis Alienigenarum venit 
in adjutorium Alienigenarum qul ante appulerant^ et vastaveruht totam Hu 
bemiam postea. Inirechtach-Abbas Hiiensis venit Hiberniam cum reliquiiff ^ 
S. Columbse.] (2) Robartach mac Colgen Abbas Slane exulavit Flannacan 
mac Echdackj xtn Dalaraide in tuaisceirty [Rex Dalaradias Septentrionalis] ; 
jugulatus est a Gentilibus, post conversioneni suam ad clericos. Airidan • 
Abbas Bennchair dormivit. Forbais MaelsechnaiU hi crupait. [Victoria* 
Maelsechnalli apud Crupat.} 

j3ftt SD^C Jii iji* Cetadhach Abbas Cluana mc nois^ 7 Tuathal mac Fetad^ 
aich Abbas Rechrainnj 7 Dermmghiy 7 Ferchar mac Muredhaigh Princeps 
Lainne Leire defuncti sunt. Oengus mac Suibhne rex Mughdoma jugulatu» ^ 
est Garfidh [a Garfidio] filio Maelbrigde. Cinaed mac Conaing rex Ciai^ 
achte du frith tuUecht Maelsechnaill anneutt Gall, conrinnradh ouneHl 
Sinaindj cominetir cealla, 7 tuatha^ 7 corortinnsi Locha Gabur dolose, corbo 
comardfrialar^ 7 coroloscad leis Derthach Treoit, 7 tri xx it dec di doinibh ' 
ann. [Kinaeth filius Conangi, rex Cianachtss Bregise, inopinato venit conttA 
Maelsechnaly cum potestate magna AlienigeDMum^ et expulerunt O^Neillos- < 
a Sinano flumine ad maritima, spoliantes EcclesiastioBy et temporalia, et va»- 
tantes Insulas lacus Gabor dolose, usque ad asdiJSiciorum fundamenta, tt 



(1) Forinnanus rexit Eccle&iam Ardmachanam ab anno Sd4 ad S4S. Usser.rVnmoTd, p. S60. 

(2) De prima vastatione Hiiense vide supra ann. SOl. De secunida vide ann* 805, confer notas ad 
ann. 813^824, 82S, 850« 



220 ANNAJLES ULTONIENSES. 

combussepant etiam Pereginantium Nosocomium Treodii^ (hodie Drogheda) 
et9i60 viros quifuerunt ibi. Broen mac Ruadfirach rex nepotum Craumtain^ 
7duoGermani ejus, *v Fogertachj 7 Bmatur^ jugulati a fratribus ss.] 
jlltf 2)CCC U Colgu mac Ceallaich princeps Cille Tomae^ Scannal mac Ti- 
braiti princeps Domhnaig Sechnaill^ Olcobar Rex Caisil mortui sunt. Cinaed 
mac Conaing Rex Ciannachtae demersus est in lacu, crudeli morte, o Mael" 
sechnaiU, 7 o Tigernaach dijbesmaibh deg doine ner^ 7 Conmarbbac Patraicc 
spianL r. Tetacht Dubgennti du Athcliath conrallsat ar mor du Fingall^ 
7 conrallsat in Longport ettir doine 7 moine. Slat do Dubgenntibh oc Linn" 
duachael 7 ar mor diib. Congalach fls Irgallaich rex Coille Follomhain mor. 
Righdal in Ardmachae ettir Maelsechnaillj comaitibh Leithi cuinn, 7 Ma- 
todhanj comai-thibh coicidh Conchobhairj 7 Dermaitj 7 Feihgna^ cosamhadh 
PatraicCf 7 Suairlech co cleirchib Midhe. [Kenethus filius Conangi, Rex, 
Cianachtensis, Jimersus est in lacu, crudeli morte, per Maelsechnall, et per 
Tigemachumy in vindictam Religiosorum hominum Hibemias, et prassertim 
Comhorbani i, e Vicarii Patricii. (1) Appulsus nigrorum gentilium apud 
Dublin, ubi magna strage afTecerunt FingallioSy i. e. Gentiles albos, et mac- 
taverunt populum, et Monachos civitatis. Deprsedatio nigrorum gentilium 
apud Linnduachal, et strages xnagna eorum. Congalach filius Irgalachi 
Rex Sylve FoUamanias moritur. Regia Conventio in Ardmacha, inter Mael- 
sechnal, •cum*ducibus dimidii septentrionalis Hibemise, et Matodhan, cum 
ducibus Provinciarum Conchobari, et Diarmitii, (2) et Fethgnai, cum con- 
gregatione Patricii, et Suarlech, cum clericis Midias.] Cairill mac Ruadh- 
rachj Rex Locha Huaithne^ jugulatus est dolose ante portam oratorii Tiger* 
naigh^ i Cluan avis^ o Conailiibh Fernmaighi^ [apud Cluanavis, per Co- 



(1) Confer Codicem Hibcrnicum **• Leabkar Irsi ua Maolckonaire," 

(2) Extat usque faodie in ConnaciSy fiunilia antiqua OMatodhan^ hodie O^Maddeny sed quod ab ho^ 
Matodkano duxerit originem nec nego nec assero. Hgemachu ad ann. lOOSy quo ipae floruity in* 
quit — ** Matodkan^ DominuB de Sil n Amckaday per smtm cognatum interemptm occMbmt/' — Alter 
MatodkaMy rex Ulidia^ memoratur iufra ad annum 856, quo obiit, Floruerunt procul dubio plures 
Ultoniae regcs Matodkam. Tigemach ad ann. 947 inquit — " Matodkamu Jedijiliui Rex Ultomut 
«6 iptii UltonienMtu occinu est/' et ad ann. 1005.— " Matodkanus DomknalUJHMSf Rex Uitonug 
in oppido Dunensi occisus est!* Familia Daifiatkackorum, e qua hi Rcges oriundi erant| habita- 
bant ad orientem Lacus Eackack. 



ANNALES ULTONIENSBS. 221 

nallios Fernmoyenses.] Echu mac Cemaigj Rex FerroiSj interfectus est a 
Gentilibus. Tipraiti nepos Baithenaigh Abbas Lismoer, dormivit. 
3lt* SDwc l L Duo heredes Patricii, 'i* Forinnan Scriba, 7 Episcopus, 7 An- 
corita, 7 Dermait, sapientissimus omnium Doctorum Europe, quieverunt 
Vastacio Arddmacae o Gallaib Linnae die, Samchasc. Lucht ochtfichet long 
di Findgenntib do rochtadar ducathfri Dubgenntib dosnamh aighnech iii laa, 
7 tri aithchiy oc cathug do aibj act is ren Dubgennti rommeabhaidh confarg- 
gabsat aceile allonga leuj [Vastatio Ardmachas ab Alienigenis Linnas, die 
Paschatis Samhin.{l) Classis navium 160, Gentilium albium, prseliumgesse- 
runt cum nigris Gentilibus de Snamhaignech; tribus diebus, et tribus nocti- 
bus dimicaverunt, sed profligati nigri, reliquerunt custodiam navium eia.] 
Stain fugitivus evasit, et Eircne decollatus jacuit. Moengal Abbas Air- 
desrathuy 7 Cenfael mac Ultain sapiens Boitheconaisy 7 Lergal princeps Oth- 
nae dormierunt. Fogertach mac Maelbresail Rex na Nairgialla moritun 
Cathal mac Dubaen, Rex Oanduach arcatroiSy [Rex Duachorum de Argatros] 
moritur. Forbusach mac Maeleuidhir Princeps Cillemore cindeich moritur. 
Ar di Gallaibh oconaibinsib airtir Breghj 7 ar aile ucraith Aldain la Cian* 
achta. [Clades Alienigenarum prope insulas orientalis Bregias, et alia clades 
apud Rath Aldan per Cianachtenses] in uno mense. 

Ztu U>ttt I U^ Ailill mac Robartaigh Princeps Luscan^ 7 Flann mac Rech^ 
tabrad AhhzA Ldthinnacainy 7 Ailgenan mac Donngaile Rex Cai^l defiincti 
sunt. Amklaip mac Rig Laithlinne do tuidhecht an er, conrogiallsat Gaill er 
ihy 7 cis Goidhel. [Amlaf filius Regis Laithlinnice^ i. e. Norwegife, venit Hi- 
berniam, donec obsides ei dederunt Alienigenas Hibemia^, et tributum Hi- 
berni ipsi.] Ectigern mac Guaire rex Laigin desgabair [Rex Lageni^e ad 
austrum Gabhari] jugulatus est dolose o Bruatar filio AedhOy 7 o Cerbhall 
filio Dungaile^ 7 Bruatar^XivA ^e^//(>jugulatus est dolose a sociis ss. octavo 
die post jugulacionem Ectigemi. Flathnia Abbas Biror Episcopus obiit. — 
Cernach mac Maelbresail rex Cobho moritun Cathmal mac Tomaltaigh 



(1) ** SamchoMd' dies Paschx, opponitur diei dict» '* Minehaic** parva Pascfaay i. e. Dominiea in 
Albis, itaqoe vox Ethnica Samkiny superaddita voci CkoMC^ soleniDitatem roajorem Populo Hiber- 
nico ab origine denotavit. Vide qus de festo SdmtwM dict^ sunt ia DiacrtalioHc dfi Rclig.. JS^Aiii« 
cor Hibcrnuiy MS. in StQweose» 



929 AJ^ITALES t^LtOI^IEKSii^ii 

kthri ul [Cathmal fiHua Tomaltagi, Rex dimidii Ultoni*] a NordmamiiJ 
interfectus est. 

Sttu fiDttr I iiU Tuatal mac Maelbrighti Rex nepotum JDfiit/aing-t jugulatus 
cst dolose a fratribus suis. Maelsechnaill Rex Temhro do dul cojiru Mum- 
kain conrici in Deuin nan Dese 7 an, gialla do thabhairt. [Maelsechnall rex. 
TemorisB Momoniam usque ad Arces Desiorum, et dederunt ei obsides.] 
Heres Columbe cille sapiens optimus IV Id. Marcii apud Saxones Martiri- 
zatur. Crtch Dqmhnaich moir ettir Tigemach 7 Flann mac Conaing, acht is^ 
re Flann romhenim. [Praelium Dnachmorense inter Tigernachnm et Flann. 
filium Conangi. Sed Flan victus est.] 

StdU SDjrcc I ffl. Caihan Abbatissa Cilledaro moritur. SnecJlta co forihnw 
fir IX Kal. Maii. Crech la h Aed mac Neill co hultUy cxmfargah Connecan 
mac Colmain 7 Flaitbertach mac Neill 7 Sochaidhe cena. [Nix usque ad cinc- 
turam viri, IX Kal. Maii» Exercitus ductus ab Aedo filio l^eilli usque ad< 
ITItonienses, donec captivos fecit Connecanum filium Colmanni, et Flaher- 
tacum filium Neilli, etplurimos similiter.] Finsnechtai fraude jugulatus est, 
•i* mac Maelbrighti. Ruidgus mac Macniad AhhdiS Moinistreach Buiti di- 
mersus est AilUl Ahh^s Achabooy RobartachAhhz& Innsi Cdindegha^ Scriba,^ 
7 Muredach ri [Rex] Airdeciannachtae moriuntur. 

SbU SDtCC I ft. Coisne mor 7 siccet contar suirsi primlocha 7 primaibhne er da- 
thraightechaibh 7 marsclaighib [Nix et gelu magnum, ita ut armenta et 
equites transirent lacus et amnes majores Hibernise] a IX Kal. Decemb. 
usq. ad VII Id.. Janui Tempestuosus annusy et asprissimus. Maelsechnall 
mac Maelruanaigh i Caisil cotug giallu Mumhain. Cocadh mor ettir Gennti 
7 MaelsechnaUl con gall goidhel leis. Derthach Luscan do hscadh a nordman- 
nis. Roiniudh mor rtn Aed mac Neillfor Gall gaeidhelu in glinn Fhoichle 
eon ra ladh lcis dimhor diib. Horm toesech nandub g^««/i jugulatus est la^ 
Ruadhraigh inac Merrminn rig mbrettan. [Maelsechnall filius Maelruanagi 
in Casselia donec dederunt ei obsides Momoniae. Bellum atrox inter Gen- 
tiles et Maelsechnallum, qui secum habuit adjutores Alienigenas Hibemiae.. 
Nosocomium Luscanense combustum a Nordmannis. Victoria magnar 
jwirta per Aed mac Neill de Alienigenis Hibernis in valle Fochliae, ubi stm- 
gem magnam fecit eorum. Horih dux Gentilium nigrorum jugulatus est 
per Rodericum filium Meroinnii regem Brittonum.] Suibne nepos Roichlich 



AltVAhm «ITLTQ»IENS|iS. fdS 



^riba, 7 Ancorita, Abbas Lismoer^ Carmac Latkraigfi Briui% [Cormac rex 
dimidii Briuniorum] Scriba, et Spiacopus, jin pace dormierunt] Sodamm 
Episcopus Slane martirizatur. 

jbt» SDW \ frf^ Roimud ren Imar^ 7 ren Amlaiph^for Caittiljind con Gall^ 
gaedhel hi tiribh Mumhain. [ VictQria p^rta per Imarum, et Amlafum, de Ca- 
thallo Albo, cum Hibemo-Danis, in regionibus Momonise] Momgal Abbf^i 
Fobhairy 7 Sifidhal diairt Cearain «quieverunt. Matudhan, m(fc Muredaig 
rex Ulath moritur. Triar do loscadh % Taillte ^i tenidh dinim [Tres com- 
busti in Taltenia ab igne celesti.] Yent. maxim. conralafidhar^ con comscae 
dnnsi locha. Ceallach dt. — 

" Obai Senath Finnfotail — necaefor soeraibh setmbh, 

^* Tres bliadhain niar brecaibh — ar trichuit ar cuic cetaibhP^ 

£Ventas maximus, ita ut sterneret syl vas, et vastaret insulas Lacuunu 
Ceallach, seu Celestius poeta dixit — " Ex quo fuit Conventio Finni alti et 
nobilis — Consilio conferens contra Orientaies fortes, Tres anni, non falsa 
cano — supra quingentos et trigintafuere." (1) 

JSn» SDccc 1 6ii Cumsuth Episcopus et Ancorita, Princeps Cluanna Irairdi 
in pace pausavit Cinaedh mac Alpin Rex Pictorum, Adulf rex Saxan 
mortui sunt (2) Tipraiti ban [Tipradius albus] Abbas Tiredglais. Mael^ 



(1) Quo aevo Poeta Ceallach floruerit incertum est, plurimi enim hujus noiminis celebres apud Cot» 
ganum memorantur; at notandum est, conventionem de qua hic agitur, habitam fuisse An. £>• 
323, et terapora Finni mc CumhaiL, vulgo Tingal^ ad unguem cum hac ratione convcnire, ut is 
Dissertatione Frmlimiaari demonstnavi, unde sequitur falsa esse, quae in ficti Ossiani fabulis, a 
Macphersono editis, de Ossiani xtate, et cum S. Patricio colloquiis, absurde circumferuntur. 

(2) Alpinus filius Achaii, sive Eochaig^ Dalriadae Albanicae Princeps, a Piotis ocdsus est anno Sd>S« 
Successit filius Kenethus. De hoc Kenetho auctor vetustus qui Albaniae descriptionem edidit anno 
1176, inquit *' Kinnadhu biennio antequam pervenit m Pictaviamj Dalriattt regnum suscepit.^— 
Usserius inquit, hunc scriptorem, Dalriattt nomine, intellexisse partem Albaniae, quam sibi 

ab antiquo Hibemi vindicavenint, nempe Knapdaliam^ Loamam^ Ardgatkeliamy Bruu Albain, 
sive Braid Albain, cura insulis vicinis, et Fictavuz nomine, inteliexisse casteram Albaniam, 
tunc a Kinetho, et liibernis subactam, Primord. p. 6ll, 6l2. Pictorum a Scotis debel^ 
lationem, referunt Fordonus, et Boetfaius, ad annum S39, Polydorus Virgilius ad ann. S4Q, 

etliber Faslatensis apud C/if^er. Primord. p. 7l6. Universo Kenethi regno anni tribuuntur 

XX, Monarchiae vero, post debellatos Pictos, XVI. Imperium cum vita finiissse anno 854, tnii* 
dunt Fordonet Buchannati; anno S55, Boethius et Lesloeus ; anno 856, Caradocus Uancarvanensis^ 
SLt anno 858 Annaks nostri; juxta quorum rationes, 12 Kenethi annus, quo cum Pictis lurasli» 



224 ANNALES rLTONrENSES. 

sechnaill mac Maelruanaigh co feraib cr do thuidhecht hi tire Mumhain con 
deisidh x naithci oc neim 7 aninnredh co muir fadeis iar mad mainfor arriga 
occarnlughdach con farg hadh ann leithri nandeiscj Maelcron mac Mured- 
haigh. Tuc Maelsechnaill iarom giallu Mumhaim obelutgabrain coinsitarbnai 
iarnerey 7 o dun Cermnai co harainn nairthir [Maelsechnall filius Maelrua* 
naigh, cum viribusHibernise, venit in regiones Momonis^ et remansit decem 
noctes apud Neim, et vastavit usque ad mare, postquam superasset reges 
eorum apud Carnlughdach, et occidisset Regem dimidii Regionis Desiorum, 
Maelcron filium Muredhagi. Abstulit Maelsechnall postea obsides Momo- 
nise, a Belach Gavran usque ad Insulam Tarbna, ad occidentem Hibemisey et 
ab Arce Duncermna usque ad Aranniam superiorem.] Pluvialis autumnus et 
perniciosus frugibus. 

j9tU fiOccc I fliiit Suairlech Abbas Achabo^ Ailill ban baine^ [Alillus alb2& 
congregationis] Abbas Birorumj Moelcobha Oa Faelan Abbas Cluano Uamha^ 
Faelgus Abbas CraCj in pace dormierunt. Slog mor la h Amlaiph^ 7 Imhair^ 
7 Cerbhailly i Midhe. Righdhal Mathe Er ocraith Aedho mc Bricc im Mael- 
ucknaill righ Temhro^ 7 im Fethghna Comarba PatraicCy 7 im Suairlech Com- 
arba Finnio ic denumh sidha 7 cain Comraicc fernery Conidh asindailsin durat 
Cerball ri Osraigki Ogkreir Samtha Patraicc, 7 a Comarba, 7 conidh ann do 
ckaidk Osraigi indilsi fri 1 7 Cuinn^ 7 adrogaidk Maelgualai ri Mumkana 
dilsi. [Exercitus ingens ductus ab Amlafo, et Imaro, et Cerbalio in Midiam. 
Regia Conventio Magnatum Hibernias apud Ratk Aedki^ (i. e. apud Muni- 
mentum Aedhi) filii Bricci, ciim Maelseclyiallo Rege Temorid&, et cum Feth- 



postremo decerlatum est, incidit in annvm 850. Jam vero hodiemse Scotiae Regum Epocham» Gi- 
raldus ex isto annp arcessit, et nomen Scotictf pro nomine Albaniae, aecessisse inquit *' a Scotis dc 
Hibtmia vcnitntibtu^ et in ea rcgnantibus per spatiam 515 annommf utque ad Rcgnum Guliclmi Rv^ 
frairis Makolmi^' quem anno 11 65, fratri defuncto successisse, legirous in Ranulphi Polychronico, 
1. ly c. 37. — HinCy frater, et successor Kenethi, in nostris Anualibus appellatur Domhnaldus Rcx 
Pietorumy ad ann. 862 quo obiit» non quod univcrsam Pictorum gentem dcleverit, sed quod Scotica 
Imperio eos compulerit obedire, ut habet Ranulphus ibid c. 43, et 58, et Chron* Britan. productuflt 
ad ann. 1347 apud Usscr. Primord. p. 717» — Porro, De Adulfo Rege Saxonum, cujus obitum mc- 
morant hi Annales ad annum 857, quo Kenethum obiisse narrant, convenit Asscrius in Annalibus 
ad ann. eundem, et 3Ialmcsburicnsis inquit " Anno D. incarnationis 837» JEthclwulphuSf Jilius 
Egberti, regnum sortitus» regnavit viginti annis, et ^nquc mcnsibus." Mahnes^ De Gestis Reg« 
1. 2, c. 1. 



AKXALES VLTONIENSES. $25 

Fethghna, Vicario S. Patricii, et cum Suairlecho, Vicario S. Finniani, ad sta-^ 
biliendam pacem, et concordiam populi Hibernici, et in isto colloquio, Cer- 
ballus, Rex Ossorias, solvit plenarium tributum Congregationi S. Patricii, et 
«uo Comhorbano, et in eodem colloquio, inivit foedus Ossoria cum dimidio 
septentrionale Hiberniae, et pepigit foedus pariter Maelguala rex Momoniae.] 
Maelguala. re^ Mumhainy a Nordmannis occisus est. Seconnan fili\is Co* 
naingy rex Cairgi Brachaidhey moritur. 

3m SDttt I ijr» Slogh Laighin 7 Mumhatn 7 Connachta 7 Oa Neill in Deis- 
cirt insi Fochla la Maelsechnaill rig Temra con deisid oc Maigh Dumhai icon- 
foais Airdmachat do ferbairt Aed mac Neill 7 Flann mac Conaing an Du- 
vadh in aithchi con romarbsat doinefor lar m Dunadh 7 romemhaid for Aed 
niarom con farcaib ili, [Exercitus Lageniae, Momoniae, et Connaciae, et 
0'Neillorum australium, ducti in regionem Fochlas, per Maelsechnallum Re- 
gem TemoriaB, donec venerunt usque planitiem ludorum, in vicinitate Ard- 
machae. Impetum fecerunt Aed filius Neilli, et Flann filius Conangi, in Du- 
num, nocte, et interfecerunt viros in medio Duni, et infugam versus est Aed 
postea, et reliquit plurimos occisos,] stante exercitu Maelsechnalli in statu 
suo. Aedh mac Duibdabairenny rex ou Fidhgenntiy moritur. Flannagan mac 
Colmain moritur. Niall mac Fallain^ qui passus est paralisi xxxiv annis, 
qui versatus est vJsionibus frequcntibus, tam falsis, quam veris, in Xpo 
quievit 

JEtltf l^ttt IjT» Imiredh Mide do Aed mac Neill congallaik [\^astatio Midias 
per Aed, filium Neilli, cum Alienigenis.] Gormlait ingin Donncha [Gormla- 
lia'fih'a Donnchadi,] amenissima Regina Scotorum, post penitentiam obiit. 
3xu 9>CCC I]P U Domhnall mac Ailpin, rex Pictorum, mortuus est. (1) Aedh 



il) De Regum Hibernorum Albaniae successionibus vidc annos 672,693,718,732,735,740» 

777^ 780, 789, 79^ , 857, et corrige quae de Cummtnei silentio habentur in nota ad ann. 693. Siiet 

quidera, de Aedani posteris, opus ejus imperfecte editum a Colgano, non vero integre editum a Mor 

billonio. Sed bic error levis argumento non officit, cum verba ipsa Cummiuei, ex Adamnano ^m- 

Jata, habeantur in nota ad ann. 732, unde coastat errasse Pinkertonum, qui ex istis verbis bailuci- 

natur ^* Conallum II nec fuisse Regem, nec Eochodii fl^vi filium,^ quod gratis et &lso asseritur, vida 

not. ad ann. 693* Gravior error inepsit in notam ad ann. 732, ubi dixi Eochodium III, Regem 

fuisse istius nominis uUimum^ successit enim ei Muredach mac Ainbkceallach^ anno 732, annii 

iribus ; cui successit, anno 7S6y Dunghal mac Sealbaigh^ annis 7; deinde, annis 4, vei 5, Eochodhu IV^ 

^ctus Aftgbhuidhi cui successit, anno 748, G\i\xs ejwfi Aodh Finn^ qui, ex Tigemachoj Flanno, et 

Og 



226 ANNALE8 VLT0KIBN9ES. 

nuic Neill regnare iBcipit. Jedh mac Neill co righa Gall in Midhe 7 ta 
Flann mac Conaing do innruidh Mide. [Aed filius Neilli, cum regibus Ali- 
enigeuis in Midia, et cum Flanno filio Conangt, vastantes Midiam.] Finan 
Cluane Cain £pisco[>us, 7 Ancorita, Muirgius Ancorita Arddmachae dormi- 
eruut MaeUechnall mac Maelruanaigh^ ri eire mle^ [rex totius Hiberniaa} 
II KaL DecembriSy tertia feria, anno Regni sui xvi^ defunctus est — Ruarcc 
mac Broen^ rex nepotum Dunlainge^ jugulatus est. Maelodhor O^Tindridh, 
sui legis Goidealy [Maelodor OTindrid^ optimus medicus Hibemorum,] 
moritur. 

Zxu 3)CCC Ijl^ iU Aed mac Cumuscaigfij ri hi Niallanj moritur. Muredach mac 
Maekduin Secnap Ardmachae 7 ri na nairtir, [iEdituus Ardmacbanus, et 
rex Arteriorum,] jugulatus est o [per] Domhnall mac Aedo mac NeilL Mure- 
can mac Diarmata, rex Naiss 7 artir Liphi, [Rex Nassias, (hodi^ Naas) et 
orientalis LiffiaB] a Nordmannis interfectus cst Uam Acaidhalddai 7 Cnodh- 
bail uamjheirt Boadan os dubad? uam mm angoban roscruidhist gailt q.an- 
nea n. p.fect. est 'i* afecht roslatsat tri rigge feronn Flainn mac Conaing 7 
Amlaim 7 Im^ar 7 Auisle. Lorcan mac Cathail leo occa ri Midhe. [Cryptae 
subterraneas planitiei Alddani, et Cnovas, et Crypta mirabilium Boadani^ 
et Crypta uxoris Fabri ferrarii obacurior, ab Alienigenis depraedatae, quod 



Codice Cluanense apud Flaherteum, r^navit annis 30, et, juxta hos Annales, obiit anno 778. Suc« 
cessit Aedho Fergus mac Eachach, qui obiit anno 780. Obscvira sant qme de Fei^usii successoribiis 
dicuntur ad aiinos 788,791» 799» B06, Bon quod Scoti Albani a PictiB deleti fuerint, ut scribit 
Pinkertonus, [vide not. ad ann. 735, 740, 777 J sed quod, propriis iabefactati discordiis, [vide 
annos6979 699y 718,732,735, 806,] et Danorum incursionc in Hibemiam, a subsidiis inde acci- 
piendis impediti, [videnot. adann. 7^0^777 y 7 9^9 7 97» 801, 811,] « Pictorum tcrrainis, in Ardga- 
thelix montana recedere coacti fuere, douec, Turgesio profligato, [vide ann. 844] Ktnnethus mac 
Alpin Pictos Scotorum Imperio subegit, et TuathaUum mac Arthgusa^ Hibernum, Primum Pictis 
Episcopum praefecit, ut dixi supra ad ann. 789, p. \\6. Kennethus hic filius fuit Alpmi^ filii £o- 
chodiiy filii Aodln Finn^ ut tradit ex Fkmno Flaherteus» Successit ei Demhnaldus IV, qui pariter Rex 
Fidarum m his Annalibos ajppcUatur, non quod noa fuerit etiam Rex Scotoniro Albaniae, sed quia 
Ficti, licet Scotorum imperio subditi, raajorem tamen Imperii portionem censtituebaot* Successit 
Domhnaldo, anno S6l,Canstantin mac Cionadha^ amus 14, obiitque ut infra anno 875, cui successit 
firatcr Aodh, qui obiit anno 877. MaknmriaJiemtiJtA fiiia, Regma fuit Regis Hiberniae Aodhi FinH- 
Uaih^ qui regnavit ab anno 863 ad 879, «t genuit NiaUmn Ghmdubh^ (yNeiilotiuii satorero, et 
Ihmhnaldum^ ex quo Domhnaldu» mac LocMain^ et Murchtrtaeh^ Reges HibemiaB,. descenderunt. 
Eadem, secundis nuptiis, Regi Tlamno tradka, Domhnaldum peperit, et Ligadiaro,Congalli U R«gift 
Hibtmiai genitricero, obiitque aano 913» Ligacha anno 9123. 



AITKALES ULTONIENSES. 927 

antea non perfectum est, i e. trium Regum exercitiu diripuerunt terras 
Flanni filii Conangi, nempe Amlafiv Imar, et Anisle. Lorcan, filius Cathalliy 
rex Midias, una cum eis.] 

8UU 9)C(C Ir iiu Lorcan mac Cathail ri Mide do dallad la Aed mac NeUl 
righ Temhro. Concobuir fnac Donncka lethri Midhe do muchadh inuisciu 
oc Cluain Iraird la Amlaiph ri GalL Romiud mor rcn Aed mac Neill 7 re 
Flann mac Conaing for Andfid mac n Aedho con Ulltaib itir Conaille cerd. 
Muredac mac Neill Ab. Lhghmaidh 7 alan aile cellu [Lorcan filius Cathalliy 
rex MidiaSy oculis orbatus pevAcd filium Neilli, Regem Temorise. Concobar 
filius Doncliadi, rex dimidti MidiaCy suffocatus in aqua, apud Cluan Irard, per 
Amlaf regem Alienigenarum. (l) Victoria magna parta per Aedum filium 
Neilliy et per Flannum fiiium Conangi, de Anfidio filio Aedhi, cum Ultoni* 
ensibuSy in TirconalliaCerd« Muredac filius Neilli, Abbas Loutfaensisy et 
plurimarumEcdesiarumJmoritur. Aedgen Brittj [Aedgen maculatus] Epis- 
copus CilledarOy 7 Scriba, 7 Ancorita, 7 senex fere cxvi annorum, pausavic 
SlXU 2>C(C Ir iflf Eclipsis Solis in KaL Jan. 7 Eclipsis Lune in eodem 
mense. (2) Ceallach mac Ailello, Abbas Cilledaw^ 7 Abbas Ja, dormivit in 
regione Pictomm. Tigernac mac Focartaiy ri Locha Gabhor, 7 lethri Breg^ 
[Rex Lacus Gabharias, et Rex dimidii Bregise] moritur. Breatain du innarba 
as a tir do Saxanacaibh con ro gabh cacht for aibh in Maen comain. [Brit* 
tones expulsi e patria per Saxones, qui captivos fecerunt plurimos eorum in 
Maen Coman.] Tadgg mac Diarmatay Rex nepotum Cetmselach, interfec- 
tus est dolose a fratribus ss. 7 a plebe sua. Conmal equoniraus Tamlachtae^ 7 
Tuathal mac Artguso, primus Episcopus Fortren, [PictaviaeJ 7 Abbas Duin 
Caillenn, [Dunkeldensis] dormierunt (3) 
2iVU SDCCC Ijr l^ Amlaipk 7 Auislc do dul i Fortrenn^ con gaUaib er 7 Albain, 



(1) Hunc Concobarum Waraeus pcrperam appellat ^* ComeliumJHutm Demdtii." Antiq. p. 108, ad 
ann. 862. — Defuncto Rcgc Maelscchnallo, Jilio Maelruanagi, anno 86l, Lorcanus, ct Concobanis 
Miiliam intcr se diviseruut. Sed Rcx Aodi Finnliathf qua Maelsechnallo successk, adscitis ia 
«uxilium Danis, utrumque prefligavit. 

(2) Hai duac Eclipses plane indicant annum 865, quo Eclipsis Solis incidit in di«m 1 Jan. et Lunas 
Eclipsis in dicm 15. Vide Art de Ver. Us Dates^ 1. 1, pog. 68, Paris 1763. 

i3) De hoc Tuathalio fuac Arthgusa^ primo Pictorum EpiscopOy Hibemi, debcilatis Pictis, Epis- 
<opum Hibcrneiwcm, Tuathalium^ «is pnefecerunt. Vide notas ad ann. 78^, et S6u 

Ggf 



228 ANNALES ULTONIENSES. 

7 con rinnriset Cruitintuait nuile, 7 con tugsat an giallo. Colggu 7 Aed 
da Ab. Monistrech Buiti i. u. an. m. st. Cemachan mac Cumuscaigh Rex 
Ratho ^fr/Air jugul. est dolose o Morocain mac Aedocain. Aed mac Neill 
roslat Longportu Gall ettir Cenel n Eugain 'V airir in Foela 7 DalnairCj 
con tug a cennlai 7 aneti 7 a crodha a Longport ercat. Ronnudforaib oc loch 
Febail as a tuchta da xx dec cenn. loch Leibinn do sudh i fuil contarla apar- 
tuc croo amh. scamfiann in naimbechtar. [Amlaf, et Ausle, ierunt Pictaviam, 
cum Alienigenis Hiberniae et Albanise, et vastaverunt Pictos omneS) et ab- 
stulerunt obsides eorum. Colga,. et Aed, duo Abbates Monasterii Butensis, in 
uno anno mortui sunt. Cernachan filius Cumuscagii, rex Arcis Ofientialis, 
(Rathairthir) jugulatus est dolose per Morocan filium Aedocani. Aed filius 
Neilli diripuit Castra Alienigenarum inter Tironiam, i. e. Focliam, et Dalna-^ 
radiam, et abstulit eorum prasdas, et armenta, et boves, et evertit muni- 
menta. Victoria parta de eis, apud lacum Feabhal, (hodie Loch Foyle) unde 
Rex Aed reportavit capita inimicorum 240. Lacus Lebinn in sanguine- 
um colorem mutatus, ita ut sanguis coagulatus appareret in imo, in similitur 
dinem interiorum animalium.](l) 

jRttt^ Wttt Ijr 6ff Maeleduin mac Aedhay rex Ailtgh^ in clericatu, dolore ex- 
tenso quievit. Robartach Finnglaissi Episcopus, et Scriba, et Conall Cille 
Scire Episcopus,. 7 Coscrach Taigitailkj Scriba^ 7 Ancofitay 7 Cegedhcar 
Abbas CondirCy 7 Lainne ela^ 7 Cormac nepos Liatam^ Scriba, 7 Episcopus, 
7 Ancorita, in Xpo omnes dormierunt. MaeltuiUj Ab. Airne irtir [Abbas 
Araniae inferioris] quievit. Guaire mac Duibdabairenn moritur. Aban mac 
Cinaedhy Righdomna Connachta, do orgain fridaighidh o Sochlachan mac 
Diarmato. [Aban filius Kenethi, Rex futurus Connacia^, combustus igne a 
Sachlacano filio Diarmitii.] Auisky tercius Rex Gentilium, dolo, 7 parri- 
cidio, a fratribus suis jug. est. Bel. for Saxanu tuaiscirt i cair Ebhroc ren 
Dubgallj [Praslium contra Saxones septentrionales, apud Eboracum civita- 
tem, per nigros Gentiles,] in quo cecidit^/!ifi, rex Saxonum aquilonalium. (2) 
Loscad Duiue Amhlaimy oc Cluain Dolcainy la mac u Gaithini, 7 la Maekia- 



(1) Talia mira in melioris notse Chronicis sspe rccurrunt — Sic, in CAron. Siixoii. ad ann. 685^ 
*' Hoc anno contigit in Britannia sanguinca pluvia. Lac item, et butyrum, convcrsa fuere iu 
sanguinem." Eadem habet Caradoc Uancarv. Chron. pag. 15. 
(S) Concordat Chron. Saxon, edit. Gibson, ann. 867, pag. 79. 



A19NALES ULTONIENSES. 22$ 

ran mac Ronain^ 7 ar c. cenn di airecaib gall^ [Combustio Duni (i, e. Arcis) 
Amlafiy apud Cloondolcaiiy per filium Gathinii, et per Maelciaran filium 
Ronani, et strages centum prasstantissimorum ducum Alienigenarum] in 
eodem dicy apud [per] Duces predictos, in con&nio Clmna Dolcain. Mur 
redach macCathaily ri[rex] nepotum Cremtain, paralisi longa extinctus est: 
0nf &>((C 1% fnif Cellach mac Cumuscaich Ab. Fobairj juvenis sapienSy 7 in'^ 
geniocissimus, periit. Condmach Abbas Cluan mac noiSy in nocte Kal. Jan. 
in Xpo dormivit. Daniel Ab. Glinne da lochae 7 Tamlachtae^ Connan mac 
Dalaig Abbas. Doimliacc. Bel. ren Aed mac Neill oc Cill Oandaighfor oa 
Neill Breg 7 for Laighniu 7 for sluag mor di gall •!• f>. c. /. [Praelium 
gestum per Aed filium Neilli, apud Killondaigh, contra 0'Neillos Bregi»^ 
et contra Lagenienses, et contra exercitum magnum Alienigenarum, i, e^ 
1*9240] et amplius, in quo cecidit Flann mac Conaing, ri Breg nuile [rex 
Bregiae totius,] 7 Diarmait mac Ettersceiliy ri locha Gabhor [rex lacus Gab- 
horiae,] 7 in isto bello plurimi Gentilium trucidatt sunt, 7 Fachtna mac 
Maelduiny righ domnai in Foclai do rochair i fritguin in Cata, [et Fachtna, 
filius Maldunii, rex futurus Fochliae regionis in Ultonia, occisus in primo 
congressu praelii,] 7 alii multi. Congal mac Fedaig^ Abbas Cille delga^ 
Scriba, quievit Eruptio ignota aquae de monte Cualan^ cum pisciculis atris^. 
Ventus magnus in feria MartinL Rechtabra mac Murcqda^ Ahh. Corcaid 
moire [Abbas Corcagii magnl] dormivit. 

Sln^ Wttt Ir fliii Martan Ab. Cluana m. CunoiSj 7 Daiminns^ Scriba, NailUm 
Episcopus Slane dormierunt. Cormac mac Eladaigh, Abbas Saighre, 
7 Scriba, vitam senilem finivit Flann mac Ferchair equonimus Airdmachae^ 
7 Princeps Lainneleirey heu ! breviter vitam finivit. Maclcirain mac Ronain 
ri airtir er feinid fogla Gall [Maelciran filius Ronani, rex Orientalis Hiber- 
niae, Heros terribilis Alienigenis] jugulatus est. Cemach mac Eachach, toi'- 
seach Muigdorna m Breg [Dux Mugdornorum BregiasJ Ruadhacan mac 
Neillj toiseach oa Forennan [Dux Foranensis] mortui sunt. Orccain Airdd 
macha o Amlaim con roloscadh con a Deartaigibh x cet ettir brit 7 mharb 7 
slat morcena. [Vastatio Ardmachas per Amlaf, et combustio civitatis cum 
Nosocomiis suis, et mille occisi aut capti, et spoliatio civitatis similiter.] Don-- 
nacan mac Cetfada^ rex Hi Ccnnselach^ jugulatus est per dolum a socio suo« 
AUill Clochairy Scriba, 7 Eps, Ab. Clochair mc n Daimen^ [Abbas Clocharii 



tSO ANKALBS VLTONIEN8E8. 

cmtatis filiorum Dameni] dormivit Dubtach mac MaeletuilCy doctissimus 
Latinorum tocius Europea, in Xpo quievit Maelbrigti tnac Spelan, rex 
Conaille, in clericatu obiit. 

0tU SDtCC If if* Suairlech in deithieiny [Suairlech sapiens] Epis. 7 Ancorita, 
7 Ab, Cluana Iraird^ optimus doctorum religionis tocius Hibemie, pausat. 
Innred Laigin la h Aed mac Neill o Ath Cliath co Gabruan. Cerball mac 
Dungaile collin ad cotada diaininnud co Dun mhbolcCy forropartar Laing 
Dunadh Cerbailj 7 micGaithine. [Vastatio Lagenias per Aed filium Neilli, 
a Dublinio usque Gauran. Cerballfilius Dungalli, cum copiissuis, simul cum 
Aedoy usque Dunbolg, et destruxerunt Lagenienses Arces Cerbhalii, et filii 
Gathinii,] 7 alios occiderunt, 7reversi suntin fugam cum Rege suo, 'i* J/«- 
redach mac Brainy 7 trucidati sunt alii de illis. Dalach mac Muircertaighj 
duK generationis Conailly a gente sua jugulatus est. Diarmait mac Der- 
mata interfecit virum, ante januam domus Aedho regis Temhro^ in Arddma^ 
chae. Dubdatuile Ab. Lethmoer Mochoemhocc, [Abbas Monasterii Lethmorias 
S. Mochoemogi,] 7 Maeldhor Ancorita Ab. Daimhinnsi^ 7 Cumscuth Abbas 
Disirt Ciarain Belach duin, [Abbas Monasterii Deserti Ciarani de Belach^ 
ilun,] Scriba, 7 Eps, Congan fota^ [Congan altus] Ancorita TamlachtaCy dal^ 
tae [Alumnus] Maeleruainj Connla Ancorita Dromacarra Airdeciannach" 
taCy omnes in Xpo quieverunt. Obsessio Ailecluithe a Nordmannis. 'r Am" 
laiphj 7 Imharj II Reg^s Nordmannor, obsederunt Arcem illum^ 7 destrux- 
erunt, iu fine IV mensium, Arcem, 7 predaverunt. (1) Maelsechnaitl mac 
Netlly lethri Deiscirt Breg^ [Rex dimidii australis Bregias] interfectus dolose 
oUlf Dubgall. [ab Ulfo nigro gentile.] Cobhthach mac Muredaich^ Princeps 
Cille dara^ dormivit 

Jhtf SDCCC IWP* Cathalan mac Indrechtaig, lethri ul, [Rex dimidii Ulad] ju- 
gulatus est dolose, consilio Aedho. Amlaiph 7 Imhar dothuidhecht afrithisi 
du Athcliath a Albain dibh oedaib long, [Amiafetlmar venerunt redeuntes 
Dublinium ex Albauia, ducentis navibus,] 7 preda maxima hominum Anglo- 
rum, et Britonum, et Pictorum, deducta est secum ad Hiberniam in captivi- 



(l) Concorddt Caradocvs Sid ann. 871. " Alcluid scu Dunbiiton urbs a Danis ^oliata." — cdii. 
Lond. 1702, p. 33, A^idc supra not. ad ann. 69$. 



ANNALES 17LTONIEN8BS. SSl 

tatem. Expugnacio Duin Sobaircae, quod antea noQ perfectum eat. (l) 
Gaill occo la Cenel n Eugain. [Alienigen» pugnaverunt in eos cum Tir- 
onensibus.] AilUl Epis. Abbas Fobhairy in Xpo dormivit. Curoi mae 
Aldmadhy Inseo Clothranfi, 7 Fochladho Mide^ [Curoi mac Aldmah Monas- 
terii Insulas Clothmny et Fochlae MidiseJ Abbas sapiens, 7 peretissimus his- 
toriarum Scotorum, quievit. Colgu mac Maeletuile Sacerdos, Ancorit% 
Abbas Cluana Conaire Tommaen^ quievit. Moengal Ailithir [Moengal pe- 
regrinus] Abbas Bennchairy vitam senilem finivit Maelmide mac Cumui^ 
caichj Secnap [JEdituus] Cluana mc nois moritur. 

jam SDccc Ijrjr U Gina, Princeps Daimhliacc, Ancorita, 7 Eps, 7 Scriba opti- 
mxxSy Maelruanaigh, mac Maelchaur ardda^ [fihus Maelchuari alti] dux ne- 
potum filiorum Cuais ind Fochlaiy [filiorum Cuasii Fochlise] moritur. Cenn'- 
fael nepos Moctigemy rex Caisily extenso doloBe quievit» Ferdomkndch 
Princeps Cludna mc nois dormivit. Artgha^ Rex Britannorum Sratha Clu* 
adCy [hodic Strathclyde] (2) consilio Constantini fihi Cinaedo occisus est.-— 
Maeltuile Eps,Princeps Tuliainy quievit. In Loingsech mac Folleinj Princeps^ 
Cille ausiti moritur. Robartac Dermaighi, Scriba optimus, pausavit Mur^ 
gron mac Maelecothaigh lethri Connacht [rex dimidii Connacia^] moritur. 
SbU S>CCC In ii^ Flaithbertach mac Duibroiss, Rex Corcomruaidhy javetiis» 
Huathmaran mac Brocain, Rex nepotum Fiachraiche Aidhne, Dunadhach 
mac Rogaillnidy Rex generis Coirpri moery mortui sunt. Letlabur mac Loimg- 
sichy Rex in Coicidy vitam senilem finivit. Imary Rex Nordmannorum tocius 
Hibernie, 7 Britannie, in Xpo quievit. Dungal mac Moenaigy Princeps Innsi 
Caindegay in pace qnievit. Donncuan mac Flannacamy a Conuing mac Flainny 
per dolum jugulatus est. Oenach Tailten cen aigi, [Nundinae Taltinenses 
intermissas,] sine causa justa 7 digna^ quod non audivimus ab antiquis tem- 
poribus cecidisse. Colman Episcopus, Scriba, Abbas NoendromOy quievit» 
Flaithbertach mac Murcertaighy Princeps Duincailldeny obiit. 



(1) Extant in Stowense quaedBm Poemata vetusta Hibernicay De expugnatione Dum Sobairche in 
Ultonia. Vide Vitam VII S. ?atr. in Triade p. 146, c. 130, et Dissert. Frcehm. 

(2) Nomralli perperam tradunt, Kennethum I, ultmTweedam, ad Tinam Imperir fines proOnidiflSei 
cum tsmen Edenlmrgum, Laudoniae caput, Angli retinuerint usque ad tempora Regis Scottoram 
Indul/iy qui regnayit S annis ab anno 953. ** In hujus tempore, oppidum Eden vacuatum est, ac ie» 
lictum est Scottis usque inhodiemam diem/' Chronicon Pict, edit. in Appendice Innesii, — Deinde, 



fi32 AWNALE8 ULTONIENSES. 

StHU Wttt \tf iit Kal Jan. lun. ix. Aed mac Fiangisa, Princeps Roisaco^ 
main^ Episcopus, 7 Scriba optimus, Maelmorda mac DiarmatOj Episcopus, 7 
Scriba, Torpaid Princeps Tamlachtae^ Episcopus, 7 Scriba optimus, omnes in 
Xpo quieverunt, Fethgna Episcopus, heresPatricii, 7 caput Religionis tocius 
Hibemie, II Non. Octobris, iu pace quievit. Slogh la h Aedmac Neill co 
Laigniu conrosaragat cellausili 7 alaile cealla do loscadh con a dertaighib, 
Cell mor Muighi ainir du orgain du Gallaib. [Exercitus, duct^is per Aed 
filium Neilli in Lageniam, dehonoravit [i. e. teuieravit] Ecclesiam Kilausil, 
et plurimas alias Ecclesias combussit, cum earum Nosocomiis. Kihnore 
[Magh Enir'] Ecclesia Campi deserti, vastata per Alienigenas. 
J3tk lS>ttt I]t]r itlf Kal. J-an. luna xx. Moengal tanaisi [Moengal Tanasticus, 
i..e..Abbati proximus] Cluana mc misy 7 Robartac mac Naccrdaj Episcopus 
CilledarOy 7 Scriba optimus, Princeps Cilleachaidy 7 Lachtnan mac Moctigern, 
Episcopus Cilledaroj 7 Princeps Femann^ Muredach mac B^Hxinn^ cum ex- 
ercitu Laigin^ usque ad montem Monduirnn vastavit, 7 ad suam iterum regi- 
e&em ante vesperam reversus est. Congressio Pictorum ybr DubgaliUj [con- 
tra nigros Alienigenas,] 7 strages magna Pictorum facta est. Oistin mac 
Amlaiphy rex Nordmanorum, ab Albanensibus per dolum occisus est Mac 
Coigi Princeps TamlachtaCy 7 Bennachtay Episcopus Luscan^ in pace dormi- 
enmt Fechtnae Abbas Glinne da locha obiit. 

9XU S)C(e \Vf ^* Kal. Jan. Lun. i. Constantin mac Cinaedaj Rex Pictorum, 
Cinaedo Abbas Achabo Cainigj Congalach mac Finsnechta^ Rex na n Airgi^ 
allay [Ardgalliorum,] Fedhach Princeps Disirt Diarmata moriuntur. Coirpri 
mac Diarmatay Rex nepotum Cennselachy a fratribus ss. occisus est. Oenach 



extitit Regnum Curobrorum, ab Hibernis Srathcluidense appellatum, usque ad saeculi x medium, 
cujus Arx praecipua, ab antiquis possessoribus Hibernis jilcluid, postea a Brittonis Dunbritofiy cor- 
nipte Dunhartony appellata fuit. Vide not. ad ann. 693. Srathduid Hibemice vallem paludosara 
Cluidii fluminis significat. Asieriusy in libro de Vita ^EIfrcdi, ad ann. 875, inquit " Dani, cum 
Halfdeno Duce suo, tota Nordanhumbrorum Regione occupata, Victos et Stratduttenses depopulati 
sunt.'' Alii Annales eidem Jsserio tributi '^ Pictos et Strededemses" habent, apud Usser. Pri- 
mord. p.7l9- Chronicon Saxonicum habet ** Feohtas et Stracled IVealas*' edit.Gibson ann. 875, 
pag. 83. Fabius Ethelwerdus " Fihtos Cumbrosque." Matthaeus Florilegus " Pictos et Wallenses." 
Hi Annales infra ad ann. 874 serae communis 875, inquiunt " Congressio Ptcf ort«m contra Alienige- 
nas nigros, et strages magna Pictorum facta est,'' unde liquet, post Kennethi firmatam Monarchiamt 
pictos, licet Scotorum Imperio subjectos, majoremtamen etpotionem Albaoici regni partem •coa* 
-fdtuisse/ nec nomen Picticum statim desiisse manife&tum est. 



ANNALES 1TLT0NIENSE8. 233 

Wailtin cenaigi^ [Nundinse Taltinenses intermissae] sine justa causa 7 
digna. (1) Domhnall Episcopus Corcaigi^ Scriba optimus, subita morte 
periit. 

J9m l^ttt Iff tfU Kal. Jan. Lun. xii. Eugan^ 7 Maeltuile nepos CuanacK^ 
II Abbates Cluan mc noiSy in pace dormierunt Donncha mac Aedhaccain 
mc Concobairj o Flainn mac Maelsechnaill [a Flanno filio MaelsechnalH] 
per dolum occisus est. Ruaidkri mac Muirminn, rex Brittonum, du thuid- 
hecht do cum nerfor teiced re Dubh gallaibh. [Rodericus filius Morminnii, 
Rex Brittonum, venit in Hiberniam, in refugium ab Alienigenis nigris.] 
Maetbrigde Episcopus Slane in pace dormivit. Belliolum occ Loch Cuah^ 
eittir Finngenti 7 Dubhgennti, [apud lacum Cuan, inter Gentiles albos et ni- 
gros] i« quo Aibann dux nan dubhgennti [dux Gentilium nigrorum] cecidit 
Sochartach mac Brocain dux nepotum Cormaic mortuus est. . Coemhcloud Ab^ 
ArddmachaCy •*• [Commutatio Abbatum in Ardmacha, i. e.] Aenmire in vicem 
Maelchobha. Cathalan mac Cernaigy ri Fercul [rex Fercalliae] mor. 
J9m fiDccc \t% flii Lun. xxiii. Ruaidri mac Muirninny rex Britonum« a 
Saxonis interfectus. (2) Aedh map Ciuadany Rex Pictorum, a sociis ss* 
occisus est. Garfit mac Maelbrigtey rex Conailley decollatus est o avib Each^ 
ach. [per Eachachios.] Cumuscach mac Muiredaigh rex nepotum Cremhtain 
Ulltaib [per Ultonlenses] occisus est. Macipatraicc mac Ceallaich Princep3 
Mainsstr£ach Buiti, [Prince])S, i. e. Abbas Monasteril Butensis] subita 
morte periit Ventus magnus, et fulgor, (3) frosefola fluxit confertha ap 
arti cro 7 fola for snamh aighih. Oenach Taitten cenaigiy [Pluvia sanguinea 
iluxit inirabiliter, similis intestinis ajiimalium fluens. Nundinse Taltinea- 
«es inteimissse] sine justa causa, Eclipsis lune Idibu6 Octobris iv luna. (4) 
Scrin CoL Cil. 7 amimia olchena du thiachtain co cum ner for teich 7h ria 



(1) Vidc quse dc his nundinis dicta sunt supra ad ann. S72, quo, Danorum vastationibus, *^ intcnnissse 
fuere." Confer hos Annales ad ann. 454, 46l, 557> et 559» quo comitia Temorensia desiere. Item 
not. 4 ad ann. 564. — Ludi Taltinenses primo memorantur in his Annalibus ad ann. 7l6, postea ad 
ann.722,S10, 826, 830, ct 872, quo «< intermissae fuere." Vide mfra ann. 887, 888,897,etD*wr/fw 
de Relig. Ethnicor. Hibern. MS. in Stowense. 

(2) " Rodericus magnus successit Regi Brittonum Merfynio Frych, ct occisus cst anno 876, in prae« 
" lio Guaith Duw Suty mon^ a Saxonis.^' Caradoci Chron. edit. per W. Wynnc Lond. 1702, p. 34^ 

(3) Concordat Chron. Saxon. ad aim. 877, pag. 84. 

(4) Incidit Eclipsis hac in ann. 878, die v Octobr. Jrtde Ver. les dateSy t. 1, p.68., ci^o, ut sx[» 
jnonui, hi Annalcs seram communem uno anno antevcrtuut. 

Hb 



^34 JlKJTALBS VLTOVIBNacS. 

ijroUaibh. .[Scrinium S..Columb8s traiislatum Uiberniam, in refugium i^ 
Alienigenis.] (1) 

j9tU fiDctC IHV t'^ Kal. Jan. Lun. iv. Aedmac Neill Rex Temorie^ in xii Kal 
Decemb. in JDruiminasclainn i crich ConailU dormivit Flan mac Mael- 
^hnaill regnare incipit. (2) Tigemachmac Muredhaic EpiftcopuSy Princeps 
Drwnainasclainn eKteuso dolore pausavit Fergil mac CumsaidAblm Domh* 
maig Sechnaill domarb in Duinetaithiu. [Abbas Dun Secknalltnsis occisus 
^.deprsedaticme.] Oengus ,mac Cinaedha^ duxfer n arda Ciannachta, [Dux 
Atdcianachtorum] moritur. Maelcobo mac Crunmhaeil Princeps Airdmaoha 
^oergabail do Gallaib, 7 in Ferleginn 'i* Mochta. Ascolt mor for cetraib 
imnderruc. Folcmorisin do gomur. [Maelcobo filius Crunmalii, Princeps 
Ardmacbs, et Lector, i. e. Mochta, captivi facti per Alienigenas. Mortalitas 
magna Armentorum Verno tempore, fluxus magnus in Autumno.] MaeU 
caerc dux m Cremtain occisus est Ualarg mac Flaithbertaigh Ridomna 



(1) Vide quas, de S. Columbas Scrinio aureo, et reliquiis, dicta sunt ad annos 801 , 805> 813, 824» 
828, 830, 848, et confer quae de rasis aureis dicta sunt ad annos 799^ 800, et in Annotadonibus 
«d Saec. Vin, supra p» l6o. 

(2) IV Magistriad ann. 876» aerae communis 879» inquiunt ** Jar mUith^ se hUadkna decc hi righe n 
** er d Aodh FhinnHath mac Neill CaiUe fuair bas ta Dniimineiclainu iccrich ConaUle an x}ilada 
** Novemb. con adk dia deimhmucca dubairt Foihadh — 

^ Cuicc bliodhna ar secht ndechibk — deekcced is euicc ndlef 

^ O Adrnn mt goiia — co hecc • Aedhm ai rimki. 

*^ Sechi mogha ar ocht ccedaibh — la se biiadhnaibh ainbhf 

** O ghein cr, gan aera — cabas Acdha n Ailigh." 
l** Postquam regnasset annis 16, rex Hibemiae Aodh Finnliath, filius Neilli Caillne^ (fiUi Aodhi 
^* CMrdnighe, filii Neilli Frosacfa) obih in Drominasclin» in regione Coaalliorum, die 20 Nov. de- 
'' c^jusobitu dixit Fothadius Poeta 

** Quinque anni supra septies decem^Decies ccntenaetquinquies mtlle,. 

^ Ab Adamo, occtsore Posterorum — ad obitum Aedfai annumero. 

^ Septuaginta supra octingentos — cum sex annis ad^nctis, 

** A navitate Christi sine macula — ad obitum Aedhi in Alichia."] 
Vide ho6 temporum characteres in Dissertatione Pratiminari, ubi dc Chronologia Annalitun Hibcr- 
norum.— Successit Acdho Flann Sionna, filius Maelsechnalli, [i. e. Malachiae 1] e stirpe 0*Neil- 
lorum C/an Colman, qui uxorcm duxit Maelmariam, filiam Kennctfai mc Alpin, et prasdccesso- 
rii viduam ; vide not. ann. 86l. Haec pnmo marito genuit Domhnaldum mac Aod, Aiichice Arcis^ 
inlnis Ex)ghatn, Principem, qui obiit in Monachatu anno^iS. — Hinc sequitur 0*Kcillo$ Tironen- 
■es, Clan Colmannos, etClan Slanios, pcr Maclmariam consociatos fuisse,et Tirconallenses a Reg^- 
mine Hibernorum prorsus exclusos. 



AMNALB» ULTONIENSES^ . 95^ 

in tuaisceirt [Rex futurus septentrionis] moritun Aintnire Princeps ix 

mensium in Ardmacha dormivit Dtingal Princeps Lethglinne moritur. 

0lt« V>ttt IfX i%^ Kal. Jan. Lun. xii. Feradach mac Cormaic Abbas Jat 

pausat. Maelciarain mac Conaingy RexTetbaif in clei'icatu vitam finivifc 

senilem. Duiblitir Princeps Cluana aoisy 7 Tige Arendcun^ moritur. Mu^ 

rechan mac Cormaic^ Princeps Sentraibh^ moritur. Maelmitie mac Duibin*^ 

recht occisus est. 

jSltl« 3^cee ifSt^ KaL Jan. Luo. vi. Ferdhair Abbas Benchair morititr.» 

Crunmhael Cluan cain Episcopus, 7 Ancorita, dormivit. Dertach Ciamfiu 

do coscrait do Gallaib 7 aUm di doinib do briih asSy [Nosocomium S. Kianani 

vastatum ab Alienigenis^ et plurimi inde capti] 7 postea, Barity Tirannuc 

magnus Norddmannorum, a Ciannano occisus est. (1) Maelsechnaill mM 

Mughroin Reit: oa Failghi moritilr. Oengus mac Maelctturardda Princep^ 

AirdsrathUy Oenacan mac Ruadraeh Princeps Luscan^ Flaiteman mac Ceal^ 

laigh Rex oam Bruin Cuaiain [Rex O Bymorum Regionis CualanJ moti^ 

untur. Suibne Episcopus Cilledaro quievit Ruidhgel Episcopus, Abbm 

Imlecho Ibair, quievit. Maelfabail mac Loingsig rex Cairge Bracaida 

moritur. 

JSlm S^atlXfXU Kal.Jan.Lun.vii. Sloghedh la Flann mac Maelsech^ 

fiaill con Gall 7 Goidhel isa Fochla con deisid i Magh ittir di glais con rinn 

red leis Airddmacha. [Exercitus ductus a Flanno filio Maelseehnalliy cum 

Alienigenb, et Hibemensibu% ex Fochla, donec pervenerunt in campum 

inter duos paludes, et vastaverunt Ardmacham.] Murchertac mac NeillAb* 

bas Daire Calgaigh, 7 aliaram civitatum, pausat Imtotain ittir Lorcan mac 

Coscraich Ri oa Niallain^ 7 Donnacan mac Fogertaig ri Femmuighe. [Alter- 

catio inter Lorcanum filium Coscrachi, Regem 0*NiaUanorumy et Donnacan 

filium Fogertagi, Regem Feramoyensium.] Belliolum inter Conaille Muir- 

teimne 7 Ultu, i torchair Anfit mac Aedha, [in quo occisus est Anfit filius 

Aedhi] Rex Ulat, 7 Conallan mac Maelduin Rex Cobho^ 7 alii nobiles ceci- 



»•*■ 



■^ 



(1) Dbtiuguendiis est hic BartV ab alio, de quo infra ad anii. 91^« ^' Acris pugna navalis int^ 
Barii^ et Ragnalf seu Re^naldum." Neque inter Danorum Reges Iltbernos numerandus est| Oiti" 
nus enim, filius Amlafi, dc quo supra ad ann.874y Amlafo successit. — EvnitWareiu^ dicens Osti- 
num Danorim dolo occisum fuisse anno isto 875, Wanei Antiq. Htb.pag. 108, vide supra ann. 874» 
Ostino successit Godfridus^ Imhari filius. 

HliS 



236 ANNALES ULTONIENSE8. 

derunt Conaille victores erant. Scannlan Princeps Duinl7hglaissij\xg\X'^ 
la4:us est o Ulltaib. [per Ultonienses.] Cormacmac Ciarainy Secnap [iEdituus} 
Clmnferta Brendain^ 7 Pnnceps Thuamadagualainn montuv. Concoburmac 
Taidg, Rex teora Connachty [ternarum Regionum Connaciae Rex] vitam 
senilem finivit. Aedhan Princeps Cluaniraird in pace quievit. Dubinnse 
Princeps Innsi Caindegha moritur. 

ShU SDCCC lfj:f iU Lun. xviii. Maelruain Episcopus Luscan in pace dor- 
mivit. Cumuscach mac Domhnaill Rex Ceniuil Loegaire moritur. Braen 
mac Tigernaig occisus est o [per] Anjit mac Gairbit. Mors mc Ausli o imr 
iergni 7 o ingain Maelsechnaill. [Mors filii Auslii, occisi per filiam Jergni, 
et per filiam Maelsechnalli.] Anfith mac Mugroin^ dux Mughdhorna m Breg, 
jugulatus est. Eococm mac Aedho^ leTthri ul [Rex dimidii Ultonise] jugu- 
latus est. Filius Anfit mc Aedhoy Cathasach mac Robartaichj Princeps Aird^ 
macha, in pace quievit. Oengus mac Maeleduinj Righ damhna in tuaisceirt 
[Rex futurus septentrionis] decollatus est ^ Dalaraide [per Dalaradios.] 
jSJlt» SDCCC IftV itt* Kal. Jan. Lun. xxix. AUbrenn mac Maictich Princeps 
Cluan Iraird extenso dolore dormivit. Suairlech Princeps Airdbreccain 
vitam senilem finivit. Domhnal mac Muirecann Rex Laginensium jugu- 
latus est a sociis ss. Coirpri mac Dunlainge rex iartair Liphi mortuus est. 
Conaing mac Flaifin Rigdomna Cianachta [Rex futurus eianachtas] decol- 
latus est a Laginensibus. Donncuan mac Condalaig Rex Cianachta Glinne 
Gamuin moritur. Dunacan mac Tuatcaif Dux Galeng collumrach [Dux 
Galengiorum usque ad Lumrach] jugulatus est o Galengaibh moraibh [a 
Galengiis magnis.] Cormacmac CTernaighy Sechnap [iEdituus] TiredaglaSy 
7 Cluanferta Brendain^ pausavit. Rogallnach Abbas Bcnnchair^ Dunnacan 
mac Cormaic Abbas Mainstrech Buiti, Conallan mac Maeltemin Princeps^ 
Innsi Caindega dormivit. 

j8lU BDccc \jiX% <<!♦ Kal. Jan. Lun. x. Tuileflaith Abbatissa Citiedaro dbr- 
mivit, 7 Scannal Episcopus Cillcdaro moritur. Domhnall mac Cinaedo Ri 
[Rex] Cenel Loegaire in clericatu obiit. Maeltuile mac Fectnaigh Princeps 
Glaissenoidhe moritur. Maelpairaicc mac Maelcaurarda Rex na n Airgialla 
jugulatus est asociis ss. Eclipsis Sohs, 7 vise sunt stelle in celo. (1) Mael- 



(1) Eelipsis haec Solis incidit, cx calculis, in annnm 885, " dic \6 Jumi, hora lOante meridiem, 
£tirop9| Asiae, Africae, pr. ent. central. 57/' Art de Fer. les dates, 1. 1, p. 68« Hactenus eigo hi 
Annales aerara comrounem uno anno antevertuut. 



ANNALES ULTONIENSESe 237 

duin mac Oenguso rex Coille Folldmain moritur. Cormac Princeps Cluan^ 
irairddy 7 Episcopus Doimliacc^ extenso dolore pausat. In mac oc croeh^ 
Laisre dolabradh diadamis iarna geimmin [Puerulus infans apud Croeblaisre, 
locutus est post duos menses setatis] quod ab.a]itiquis temporibus non audi- 
tum est. Muredhach mac Brain^ rex Laginensium, 7 Princeps Cille-daro, 
dormivit. Dunetathe do denam i CUldara. [Depraadatio facta in Kildarta«] 
Mughron mac Cinnfaeladh Princeps Cluanaferta Brendain moritur. 
jam SDctC lyjrjr &♦ Kal Jan. Lun. xxi. Eremon mac Aedho, iThrli Ul, o [rex di- 
midii Ultoniae, per] Ecloir mac Ergin occisus est. Clothobur mac Maeletuile^ 
Secnap [Glodobertus filius Maeletulii, iEdituus] Cluan Irairdj 7 Robartac 
mac Colcan Princeps Cillt tomea dormierunt. Fiachnae mac Anfith Rex Ul 
a sociis ss. jugulatus est. Scannal mac Fergil Princeps Domhnaig SechnailL 
a fratribus ss. occisus est. 

J9m SDCCC lyjry i$U Murchadh mac MaeleduinRigdomhna deisceirt Breg [Rcx 
futurus australis Bregise] jugulatus est a sociis ss. Eipistil do tiachtain lasin 
Ailithir do cum n er co cain Domhtiaigh 7 c»forc7laib maithib ailibh [Epistola 
pervenit cum peregrino in Hiberniam, cum tributo Dominicali, (i.e* mulcta 
pro die Dominica non observanda) et cum aliis bonis ordinationibus.] 
Ecuidh Lainne mac Comgain^ Episcopus, vitam senilem finivit. Maelmura 
Righ Fhilerm. e. [Malmura, Regius Poeta Hibemias, mortuus est.] (1) . 
jStlf BDccc lHfl» ^iU Maelcobha mac Crunnmhael Abbas Airdmachae vitam 
senilem finivit. Maeltuile mac Cilen Princeps Cluanferta Brendain pausar 
vit. Maelpatraicc Scriba, 7 sapiens optimus, Princeps Treoit^ 7 Maermitiu 
Princeps Frislaibh an des quievit. Duncha mac Duibdabaireann^ rex CaisU^ 
moritur. Cath roiniud for Flan mac Maelsechnall ren Gall du itorcair Aed 
mac Cancobuir r.Connacht. [Praelium victoriosum gestum contra Flan filium 
MaelsechiiaUi per Alienigenas, in quooccisi sunt Aed filius Concobari rex 



(1) Extant fragmenta metrica Maelmurii id Bibliotheca Stowense, in Codicc Flahertei MS. No. 
XVr. — IV Magistri ad atin. 884, aerae communis 887» inquiunt — '' Colchu mac Counacain Ab^. 
^ Cinnetickj Ollamh aurlabhrmdh^ 7 Senchoidhe as deach ro bhui in erinn ina reimhesy MaoL* 
** mura an Jileforctojior eoladhy Stare eargna an bherla Scoiteccdha^ decc^ [Colcu filius Conncaniy 
'^ Abbas Cinnetichensisy Doctor Eloqucntise, et Historicus doctissimus Hibemiassui fevi obiit. MaK 
'* mura, Pocta, puritate linguae insignis» vere doctus, et acumine intelligentiee in lingua Scotoruia.. 
** conspicuus deccssit.] De Poeta hoc vide plura in Dissert. Ercelim^ . 



€58 ANNALES ULTONIBNSES. 

Connaciae] 7 Lergus mac Cruinnein Episcopus GilledarOj 7 Donncath mac 
Maeleduiti Princeps Cille delcOy 7 aliarum civitatum. Cerball mac Dungaile 
Tcx Osraighe subita morte periit Cucenmathair Princeps Imleccho Ibhair 
pausavit, Tolarg mac Cellaig I7ri deisceirt Breg [Rex dimidii australis Bre- 
gi«] vitatn senilem finivit. Sicfirth mac Imairy Rex Nordmanorum, a fratrc 
8u6 per dolum oecisus est. Oenac Tailten cenaigi cecin [Nundinas Talti- 
nenses intermissse ceciderunt.] 

StiU S>tt$ Irvf triit Slogh la Domhnall mac Aedo co feraib Tuaisceirt er, 7 
Con Gall cu hu Neitl in deisceirt. [Exercitus ductus a Doualdo filio Aedi 
Gum viribus Hiberniae septentrionalis, et a Congallo cum 0'Neillis australi-^ 
bus.] Maelmartcin Comarba Cainigh moritur. Moenac Princeps Cille 
AcHaidh Drutnmata moritur. Oenac Taillti cenaigi. [Nundinse Taltinenses- 
intermissffi.] 

StKf Wtttlttfif^ Celum ardere visum est in nocte. Kal. Jan. Maelpa" 
tfraic mac Neill Princeps Slane feliciter dormivit. Eugan mac Cinnfaelad, 
Priticeps Imleocho /i^itr, jugulatus est. Giblechan mac Maelbrigte rex Co- 
naille Muirteimhnemoritnr. Flann in. Dungaile Rigan rig Tmi&ra [Flamia 
filia Duifgaili, Regina Regis Temorias] in penitencia dormivit Aermethach 
Princeps Maighibile domivit 

jEllU H^ttt tt^ al. ftzU Flann mac Maleduin Abbas Jae in pace quievit Co^- 
'Cobiir mac Ftannacain rex oa Fdilgi da orgain fri daigidh i Cluain fata mc 
Firn^ do sarugh ocOy 7 do loscadh. [Concobar filius Flannacani Rex Hy Fa- 
liae; combustus igne in Monasterio Cluanasfad filii Finnii, quod hostes viola- 
verunt, et combusserunt] Maelmordha mac Gairbith o [per] Ceallach mac 
Flannagain dtco\\ztu& est, 'r Rex Conaille Muirtheimhne: Cormac Princeps 
Fabhair, 7 Tanisi Abbas Cluan mc nois moritur. Cormac mac Fianamla 
JPrinceps Dromainasclain dormivit. Sechnusach Episcopus Luscan dor- 
mivit. Fothuth Princeps Manistrech Buiti moritur. Suibne mac Maelehu- 
mai Ancorita, 7 Scriba optimus Cluana mc nois dormivit. (1) Banscal rolai 
in muir an Albain cxcv do troigib in afot^ secht troigi dec in a trillsi^ vii 



' ' " 



(1) Suibntum hUDC ABnale? Anglosaxonici Suifnethum appellant. Vide Ckrm. Saxon, ad ann. S91, 
'* Tres Scoti de HiberDiay ad iElfredum Regem Anglorum venerunt, Dubskmus, Maccebethus^ et 
'* Madmmvnus^ Swifncth etiam, pr9cipuus doctor qat iuter Scotos fuit, decessit^' — Concordat 
Fabius JEthclwtrdus, ^ui tertium appellat— << Magilmwnenum artibus /roniUntem^ litttra doctumj 



ANKAXBs ujjraxiBJvasB. d^ 

troigi fot me air a Laimhe vii troigifot a ^romy^i lithir ^Ji uik hi: — 
[Piscis Banscal ejecta jacuit in mare Albanico, longitudinis pedum 195.; 
septemdecem pedum circumferentias ; septem pedum erat longitudo digiti 
manus ; (i. e.pinna, velpes ;) septem pedum longitudo nasi ; tota erat candida 
ut olor.] (1) MaelfabhuiU mac Clerigh ri Aidhne mortuus est 
jStlU lS>ttt jitU 9X. st iL Maelbrigda AhbsLsClMana mc noi^ in pace dormi<- 
vit. Ventus magnus in feria Martini, con darsgarfidar mar isnaib callaib 7 
conruc na da urthaighi asa lathraigib^ 7 na taighi olcena. [Ita ut eveileret 
ingentes arbores in Sylvis, et auferret Nosocomia, et alias domos similiter ex 
locis suis.] Maelcorgis Princeps Lothri moritur. Tigernan snac Sellaam 
rex Breifne moritur. 

9in^lS>ttt ft ii, al. yc iiu Mochta dalta (2) [alumnus] Fethgndi, Episcopus^ 7 
Ancorita, 7 Scriba optimus Airdmacha quievit. Cumusca cengcigis in Ardma- 
cha ettirCenel nEoghain 7 Ultu du itorcradar ili. CathforDubgaJluixJSku^' 
anaib du itorcradar sluaid di ar mide. Mescbaidh mor for Gallaib Atho cli-- 
ath con dechadar inesruith in dalarand dibla Immair^ in drannaile la Sichfrait 
in erll [Altercatio in tempore Pentecostes in Ardmacha, inter Eoganios et 
Ultonienses» in qua occisi sunt plurimi. Praelium contra Alienigenas nigros.a 
Saxonis gestum, in quo deletus est exercitus ingens. Dissensio magna inter 
Alienigenas Dublinii, ita ut secederent, pars .eorum cum filio Imari, pars 
altera cum Sichfritho Duce.] Congalac mac Flannacain Rigdomna m Bregh 
[Rex futurus Bregias] in pace quievit 

Zti* &>cce tt iii^ al. j^t ifif Maelodar mac Forbusaigh maer muinntire iPa- 
traicc o sleib fadeas [Maelodor filius Forbusagi, (Economus, seu Praspositus 
generalis temporalium Congregationis S. Patricii, a Monte Fadeas] pausavit. 
Lachtnan mac Maelciarain Rex Tethbai moritui:. Fergus mac Maelmithil 
equonimus Cluana mc nois dormivit. Mac Imhair iterum ,do cum er 
[revertitur in Hiberniam.] 



>mf 



w 

magiitrvm insignem Scotorum. Chron. 1. 4, c. 3. Eadem habet Wigomieniis ad ann. 892, et Mfi^ 
tkctus F/orileguSf adann.891* Huc etiam referenda sunt qu3e habet Caradocus ad aDn*889» 
^' Suibnion Cubin Doctorum Scotiae maximus obiit.'' 

(1) Confer Pbalsnalogiam novam, sive observationes de rarioribus quibusdam Balsenis in Scoti« 
littus nuper ejectis. Auctore Roberto Sibbaldf Eklinburgi 4to. i692, et Martin's W. Islands Lond. 
1703, p. 5. 

(2) Pro expositione vocis daltOy et pro jure alumnorum apud Ebudenses hodiemos. Vide ^^ John" 
$on's Joumey to the Westem Islands/' London 1775, p. 315. 



240 ANITALES rLTONIENSES. 

■ 

SitU l^ttt ft itff a1. jrc fl. Dublachtnai mac Maelgualai rex Caisil nioritun 
Muelpetair Episcopus Princeps Tiredeglas moritur. Ceallack mac Flanna- 
cam, Rigdomna Breg nuilej [Rex futurus Bregiae totius] o [per] Foghartdch 
mac Tolairg dolose jugulatus est. Muredhach mac Eocagain lethri Ul [Rex 
dimidii Ultoniae] o [per] Aeddeid mac Laigne occisus est Nix magna, 7 «^- 
colt mor. [et mortalitas magna.] Jrdmacha do orgain ^ Gallaib Athocliatk 
'!• Gluniarainn corucsat deicenbur 7 secht c7 imbret. [Ardmacha vastata 
per Alienigenas Dublinii, i.>e. per ducem dictum Genu ferreum, qui decem 
et 700 duxerunt in captivitatem.] 

jStef lS>ttttt'b, al. ft 1d. Blainn Princeps 'Cluan mc nois^ Moran oa Bindt 
Princeps Birorum, vitam senilem finierunt. Cinaedo mac Flannacain Ri^ 
domna Breg [rex futurus Bregiae] moritur. Sitriucc mac Imair ab aliis 
Nordmannis occisus est. Madmochergki mac Jndrecktaigj letkri Uly [rex 
dimidii:Ultonia?] a sociis ss.-occisus est. Arn Eoghanachta la Ossraigi. Ar 
n Gall re Conailliu 7 la mac Laighne^ i.q, ceci. Amlaim k. Imair. Mael 
ackidk tanasi CL mcnois, 7 prin. Daminnsi do dul in artir, laDelmnai. Flan^ 
acan m. Ceall ri Breg a.Nordmannis jug. est. Flan m. Lonain ki guaire 
do guin las na Deise Mumkain. [Strages Eoganachtorum per Ossorienses. 
^Strages Alienigenarum per Conallios, et per filium Lagnii, in qua cecidit 
Amlaf filius Jmari. Maelachid proximus Abbati Cluanae mac nois, etPrin- 
ceps Dambinisensis, profectus est in orientem cum Delvinensibus. Flanna- 
can filius Ceallachi Rex Bregias a Nordmannis jugulatus est. Flan filius 
-Lonani 0'Guari lathaliter vulneratus a Desiensibus Momonias. (1) 



(1) tV Magistri ad ann. Spl habent — Flan mac Lonain Firghil sil Scoty Primfkik gaoidhd inVc, 
^fiie asdeach hhui in er ina aimsir do marb !a macaibh Cuirrbuide hinduinetaide hic loch da Caoch in 
deisibh Mumhain» Ar Gall la Conaille 7 la hatdeid mac Laidgne m ro marb Amhlaoibh ua Hiomhair 
7 Glun tradhna mac Gluin iaim con ocht ccetaibh imaillefriu. [Flan macLonan, Virgilius Scotorum, 
Praecipuus Poeta Gatheliorum, [i. e. Celtarum] omnium, Poeta doctissimus Hibernise sui sevi» occi- 
sus per iiHos^Curbudiiy tempore vastationis, apud lacum Da caoch, in regione Desionim Momonisc. 
Strages Alienigenaram per ConallioSy et per Atedium fiiium Lagnii, in qua occisus est Amlaf 
Olmar, et Genu corvi, filius Genu ferrei, cum SOOsuorum.] — Chronicon Saxon. ad ann. 878 in- 
quit " Captum est vexillum Danorum, quod corvus dicebatur," pag. 84. — Extant fragmenta me- 
Irica Flanni in Codice Hibernico Stowense Dinseanchusa, exarato a 500 annis, et qusedam alia ser- 
vantur a IV Magistris in Annalibus ad ann. 884, 890. — sErrat Pinkertonus dicens " Annales Hiber- 
norum silere de obitu Amlafi/' The Irish Annals are sUetU -as to the time^ and manner of Olave's 
dcath, Pinkert. Scotl . vol. 2, p. 1 7«. 



ANNALES VLTONIEN8ES. 24t* 

9iiu JBDrrc tt hi^ al rt tfU^ Cathusach mac Fergusa Tanuse Ab. [proximns or» 
dine Abbati] Ardmachae^ Religiosus juvenis, pausat. Cathroiniud ria Mael^ 
finnia mac Flannacainfor Ultu^ 7 for Dalnaraide^ du itorcradar ili im ri Da^ 
laraidcj 'i' im Muredhach mac Muretigh, 7 im mac Mael mocheirgi mac In-^ 
drechtaig ri lethi Cathail, [Praeliura atrox gestum per Maelfinnium filium 
Flannacani contra Ultonienses, et contra Dalaradios, in quo occisi sunt 
plurimicum Rege Dalaradise, i. e. cum Muredaco filio Muretigi, etcum filia 
Maelmochergii filii Indrechtagi, rege Lethcail,] Aiddeit mdc Laigni vulner- 
atus evasit. Uatmuran mac Concobuir Rex h. Failgi per dolum occisus est 
a sociis ss. 

j£ttl» SDCCC Xt ^iiy al. yc tiiU Aided mac Laigni^ Rex Ulot^ a sociis ss. per do- 
lum occisus est. Fros Jola [pluvia sanguinea] fluxit in Ardciannackta. 
Coirpri mac Suibhnej aircinnech [Pr«positusJ Laine LeirCy dormivit. 
StiU SOccc Yt bttf^ al. YC tir^ Mescell Abbas Imleocho Ibhair^ Artagan Abbas* 
Corcaighij Bresal ferleiginn Ardmacha [Bresal lector Ardmachanus] mo- 
riuntur. (1) - 

ZtU SDcct rt ir, al. 8>cccr. Pluvialis annus. Muretigh mac L7hlabairj Rex. 
Dalaraide, moritur. Ascolt mor for Cethraib. [Mortalitas magna Armen- 
torum.] Moenach mac Coemainj Abbas Doimliagj moritur. Tadgg mac Con^- 
cobuirj Rex Teora Connacht [Rex trium Regionum Connacias] extenso do— 
lore pausavit. Domhnall mac Constantin ri Albain [Dombnallus filius Con- 
stantini rex Aibaniae] moritur. (2) 



(1) IV Magistri ad ann. ^^^^ anno huic respondentem, habent — *' Athnnadhucc aenaigh C<mmacki 
la Tadhgntac Conchobhairj 7 Athnuadhucc aonaigh Tailltm ta Diarmaid mac CearbhaiU 7 anaigkc 
dibh finnlco. [Renovatiu Nundinarum Connactensium» (apud iia/^rtfag^aiiy Connacias. Regiam) 
per Thadeum filium Concobari, Connacias Regem, et renovatio Nundinarum Taltinensiumy per 
Diarroitium filium Cearbalii, et istae nundinse habit^e per ipsos.] Vide supra not. ad ann. 875^877» . 
887» 888, et confer ann. 915» infra pag. 249. 

(%) De Domhnaldi Praedecessoribus» vide notas ad ann. 861,871» 875» 877^ — Flaherteus recte 
notat Gregoriuro, seu Gairig mac Dunghaile^ qaem hi Annales prxtermittunt» Aedho filio Ken* 
nechi (de quo vide ann. 877) successisse annis 17 ; qood etiam coUigo ex annis successoris ejos 
Domhnaldi dasachtach, qui, juxta hos Annales» et Tighemacumj obiit hoc anno 900» et juxta Flamu 
Foema, regnavit annis ^irfif^iif . His, utpote antiquissimis» adhaerendom est» licet BuchananoSy e(. 
alri Scoti recentiorcs» obittim Gregorii referant ad ann. 892» ei Domhnaldi ad ann.^OS. — Coottan* 
lino, fiiio Aedhi, qui Domhnakio soccessity FoemAFlami tribuit anoot 46; qood prope convviiii:: 

li 



343 ANNALES ULTONIENSSS. 

I^tttf al. Wtttt U Matlruann fnac Flainny filii Maelsechnailly Rigdamkwi 
n erj o Luignib oc est 'i* o macaib Cernacain fli Taidhcc, 7 o mac Larcain 
mc Caihailj [Malruan filius Flanni, filii Maelsechnalliy Rex futunis Hiber- 
nise, a Lugnensibus occisus est, i. e. a filiis Cernacani fiiii Thadei, et a filio 
Lorcani filii CathalliJ ubi multi nobiles ceciderunt, *r Maelcron mac Domh^ 
niU Rex Generationis LoegairCy 7 Princeps Roiseckj *v Dubcuilinn, et alii 
multi. Ferdaigidh ro horta uile. [Ora maritima vastata.] Tipraiii mac Nu^ 
ardatj aircinnech Condaire^ [Prcepositus Connorensis] 7 aliarum civitatum, 
H* Laine ElUj 7 Latraig Briuin. Coemhclod Righ i Caisiul *v Cormac mac 
Cuilennain cinn gegain^ -i' Finguinne [Commutatio Regum in Casselia, L e. 
Cormac filius Culenani in vicem Finguinnii.] 

iDctCC i^ al. ^ FinguinnCj Rex Caisil^ a sociis suis occisus est per dolum. 
Innarba n Oennti a her^ 'i' Longport Athacliath o Maelfhinnia mac Flanna- 
cain co Jeraib Breghj 7 o Cerbaill mac Muricain co Laigmby co farcabsad 
dm:ht mar dia tongaib con crlasat leth marba iamanguin 7 ambrisuit. [Ex- 
pulsio Gentilium ex Hibernia, i. e. Arx Dublinii a Maelfinnio filio Flanna- 
ntai, cum viribus Bregise^ et a Cerbalio' filio Muricani, cum viribus Lagenias, 
ita aggressa, ut hostes dereliquerint numerum magnum navium suarum, et 
effugerent semi mortui vulnerati et dispersi.] Fogartac mac Flainn^ PrincepSi 
laithrigh Briuin [Rex dimidii Briuniorum] mortuus est. 
Ak lS>ttU iiy al. fit Caincomruc Episcopus, 7 Princeps Lugmhaid, Maelda- 
rain Abbas TiredaglaSj 7 Cluaneidnig^ Ceallach mac SoergusOj Ancorita, 7 
Episcopus Airdmacae, in pace dormierunt. Maelfinnia mac Flannacain, rex 
Bregy religiosus laicus, mortuus est. Cennetig mac Gaitini Rex Laicisiy Jn- 
diaridh Rex Turbi mortui sunt Occisio Treoit o Maclmithig mac Flanna- 



cilm his Anoalitms, et Tigenittcho, qui ejus obitum refenint ad aoD. 9^2.-^PiiikertoBus aliam tem* 
porum rationem, non satis ibi constantem, sequitur; idque propter pottoremy uti putat, Chronici 
Pidici aoctoritatem, quod (aoMi noa nisi exeunte sasculo xi, a quodam Hibemense, scriptum fuisse 
iatetur. Vid. Scoll. vbl. 1, p. 493, noC et 2, p. iSO. At nullam invenio causam, cur ab Anna- 
lium noslrorum auctonlate, lot EclipsibuBi aliisque ntiontbus inaumeris» confirmam, discedendum 
csse censeamus. Vtde notam ad ann. 90r> infra pag. 244, et ad aan. 917» p- 249. . 
Regaante Constandno, uti tradit Cbronicon Picticum, *' CQnstantums, et KetMack Ejdscapms^ 
d^c^, dkdphunqMe Jideif jnrm Ecdeeiantm^ EvaageUantmqaey pariler eum Scoiti», ta coUe cre^ 
Mitatist prope Regakm CiUiatem Scoamf devacermnt cmtodirL" Ckrou. Fkt. edit. laaef , Critkal 
Efisay, .in Appendtce, ex Codice CMertino. 



cnM^f 7 [et per] Oengus iiepotein MaeUechnaill, per consiUian FUfinn ;fi}ii 

MaelsechnailL 

9iXU S>CCCC iti^ al. ifi» Joseph Ab. Cluana mac nois in pace quievit. Sarug 

Cenanma la Flann mac MaelsechncuU for Donnch *i* a mac fa decbttfSf 

[Violatio Ecclesia^ Kellensis per Flwnum filimn Maelsechnalli, contra Don- 

chad, fiUujDi suum»] 7 alii decollati sunt circa Oratoriiun. Pungal, Epi^ 

copus, Princeps Glinnedalocho^ vitam jsenilem finivit Imkar ua k [mair 4^ 

marb la firu Fortrenn^ 7 ar mar imbi. [Imar filius Imari occisus a Pictiy, 

et strages magna suorum simuL]. Flann ma/c Conaill Abbas Imlecha 

Ibhair. 

j9nf a)CCCC ifl^ al. ^ Maelciarain mac Fortcim^ Episcopus Lainneleire ffk 

pacequievit. Slogh la Flann mac MaelsechnaUl cu Osraighi. [ExercitUi 

ductus a Flanno filio Maelsecbnalli Ossoriam.] ZachtnaUf Abbas Ferna, 

mortuus est- Imnaisi Catka ettir da m Aedha^ •!• Dofnbnall 7 Niallp cosj$t 

tairmesced tria impidke Ceinuil n Eogain. [Contentio ad prslium provocan^ 

inter duos filios Aedl^^ i. e. Domhnaidum, et Niallum, donec cohibiti fuerc 

a pugnando intercessionibus Tironensium.} 

0tl4 IDCCCC % al. fii^ Fiann mac Domhnaill, Righdemna in tuaiscehrt, [Rex 

futurus septentrionis] moritui. Eicnecan mac Dal^ Rex generatiojpis Cf^ 

naiiij moritur. Slogh la Fiann mac Maelsecknaill cofiru Mumhain co rimi!» 

redh leis o Gkabhran co Luimnech. [Exercitus ductus a Rege Flanno m 

Momcmiam, vastavit a Gaurano usque X.imei;ic^q[i.] Ciarmac ri k. Fidgenti, 

Indrechtac Abbas Bennchairy moriuntur. 

ZtHf JBDcccc ti, al. IriL Colman Scriba, Episcopus^ Doimliacc 7 Lusean, ih 

pace quievit. Feirgil Episcopus Findubrach Abea^ 7 Princeps in DeidnMS^ 

vitam senilem in Xpo finivit. (1) Annus mortalitatis. Dubsinnanuic Eilgey 

Ri Muigi h Ilha [Rex planitiet Itha] moritiir. 

jSn^ &>cccc fM^ al frfit Slogk la Ctnel n Eog. *i- la Domknall mac Aedo^ 7 ia 

Niail mac Aedo coroloscath leo Tlachtgka. [Exercitus ductus a Tironensibu% 

Le. a Donaldo filio Aedi, et a Niallo filio Aedi, combu9sit Mona^teri^m 



(1) Hujus FerghUn 6unam ettam inter Saxones percrebuisfte, patet eir Cknmico Sosqm. ad ann. 90S| 
*' Her gefor VtrgUius Abbuit de ScoHa.*^ [Hoc ftnno obiit Vii^Hus, Abba» de Scotia,] i. e« dt 

Hibernia, tune dicta Scotia. jyjnville Oeogr. Antiq. OHMm Map« 

I i %■■ 



244 AXKALES ULTONIEKSE8. 

Tlachtga.] MaelmartiMin Princeps Lugmaidh pausavit. Bell. ittirjfini 
Mumhain 7 Llhcuin, 7 LaigniUj [Praelium inter Momonienses, et dimidium 
septentrionale Hibernise, et Lagenienses] in quo occisus est Cormac mac 
Cuilenan, ri [Rex] Caisil, cum aliis regibus preclaris, •*• Fogortach mac 
Suibhne, ri [Rex] Ciaraidhe, Ceallach mac Cerbaill, ri [Rex] Osraigij Ailill 
mac^ Eugainy Princeps Triuin Corcaigi^ Colman^ Princeps Cinnetig 7 Corca^ 
duibne. — Flan mac Maelsechnailly ri Temrach, [Rex Temori®,] 7 Cerball mac 
Murecan^ ri Laigin^ [Rex Lageniae,] Cathal mac Concobair^ ri Connacht^ 
[Rex Connaciae,] victores erant. Cath Belaigh Mugna. [Praelium Belach- 
mugnaB.](l) Diarmait, Vrinceps Dairecalgaigj in pace quievit. Cormac 
Ancorita, Princeps Dromamoir [i. e. Abbas Dromorensis] moritur. Mael- 
pg^rai mac Congalaig, ri Lochagabhor^ Rex Lacus Gavor] per dolum occisus 
est, [per] Foghartach mac Tolairgg. 

0m Wtttt triUy al. ix^ CerbaU mac Murecan^ Rex optimus Laigin dolore 
mortuus est. Mugron mac Sochlachain^ Rex nepotum Maine^ Bec nepos 



(l)De hoc praelio, et obituCormaci mc Cuilenan, ibi iBterfecti, confer Annales Boylenses^ MS. Cot- 
ton, Titus A xxv, fol. l6, ad ann. 907» cum altero eonmdero Codice in Musaeo Britan. Brydge$ 
Cbllection vol. xliv, item €um Innufaliettsibus MS. Brydges vol. xxx^. fol. 86, et Codice Bodlei- 
«ao ad ann. 907 9 cum Colkctaneis Thada?i Dowling, MS. Brydges in Musaeo Britan. vol. xxxix, 
cum Waraei Antiq. Lond. l658,4>. 20, 103, IO6, 107» curo Anualibus Lageniae in Musaeo Britan. 
hrydges voL xlvii, fd. 19» «t cum Excerptis libri Ballymotensis MS. Brydgts vol. xlix. " Cor- 
tnacus vii annos feticiter,** i&c. De ejus Praelatura, atque regimine, scribit Joannes Dwegan^ 
qui obiit anno 1372, in Poemate Hibcrnico de genealogia et rebus gestis MomoDiensium, incipiente 
^fCaisud Cathar chlainy" cujus extat exen^flar in Stowense. — Eadem habentur excerpta in Co» 
dice MS. Harleiano, Brydges vol. xv, foL 65. — IV Magistri^ ad ann. 903, tradunt, Momoniensium 
^OOO in hoc pra;lio occubuisse, iit Poets -cujusdam DdUani mc MoirCf de amio Praslii, disticfao^ 
'HibeminiiD -nc referunt. 

**^ genar Josa do nimh — hockt a naoicced do hUadhainn^ 
*^ Co Jhu CoHmac comhalnglan — Ba Uach aecc ri Mumham/' 
[A nato Jesu de caslis — octo et nongenti numerantur annorum, 
Ad mortem Corbmaci fortis et integri. — Acerba mors Regis Momoni».} 
*(hini hoc Poeta Annales nostri mire conveniunt.-— Carai/ocfi« obitum Cormaci perperam refert ad 
$05 f eumque appellat '* Carmot^ Rex Episcopus Hibemis, filius Cukemaniy" edit. Lond. 1792, 
p. 44, unde patet famam ejus etiam an Anglia percrebuisse. — Chronicon Pictomm inquit *' VIII 
^ anno Constantini fiL Eklii, oecidit excelsissimus Rex Hybernensium, et Archiepiscopus, apud 
^ Lajgnecbo&9 't* Cormace^Uus Culenan." Eigo annus VIII Constmtini, incidit in annum Christi 
9O8 ; et Finkertonus initia ejus perperam refert ad ann. 904, et in Chronki Pictid annis design^s* 
«dii, hallttcinatur. Vide supra not. ad ann. 899» «t infra ad ann» 917' 



ANNALBS ULTOKIEKSBSf 1|B4$ 

Lethlabair, Rex Dalaraidhe defunctus est. Bovina mortalitas. Am^lgaid 
mat: CangaUaich^ Righdomna Breg^ [Rex futurus Bregias] 7 Indeirghi mnc 
Jkfaeleteimin^ Religiosus Lai(ius, decoUati sunt, o Connaillib MuiriktinmL 
{a Conalliis marittimis.] Cumttscach mac Ailello equonimus Afdmacof 
moritur. (1) - . , 

ilttf 3>ctttit^B\. %^ Cathronud re Flann mac Maelsechnaill c ss. &m for 
jiru Breifne^ [Preslium atrox gestum per Flann filium Maelsechnalli, cum 
suis filiis, contra Brefnenses] ubi cecidit Flann mac Tigernain, 7 alii multi 
nobiles interfecti sunt, Aed mac Maelpatraicc^ ri [Rex] Hi Fiachrach^ 
[per] Niall mac Aedo interfectus est 

dm 3>C((C t^ al tU Fogartac mac Celi, Rex nepotum filiorum Cuais mori- 
tur, Ectighen niac Fingin Princeps Treoit senilem vitam finivit Di grein 
do rit inunailie [Duo soles currentes simul] in una die, 'i* pridie nonas Maii. 
Domhnall mac Aedo do gabail bacla. [Domhnaldus filius Aedi baculum 
accipit Perigrini.] (2) 

j9tu Wtttt ri^ al. tii* Flann mac Maeluighe, Princeps Corcaighi, dormivit 
Maelbrigda mac Maeldomhnaigh, Princeps Lismoer^ in Xpo dormivit jMh^ 
redhach 7nac Cormaic Princeps Droma in asclain^ Righdomna Conailli^ *r 
Gairbit mac Maelmorda do orcain fridaighidh iprointig dromain. [Rex 
futurus ConallisB, i. e. Garbait, filius Maelmorii, combustus igne in Dro- 
manense refectorio.] CemacJuin mac Duilgeini, Righ domna na nairtir [Rex 
futurns Arteriorum,] occisus est in laCu crudeli o [per] Niall mac Aedho. (3) 
Sochlacan mac DiarmatUj Rex nepotum Maine, in cjericatu q^uievit Cler- 



wa. 



(1) IV MagUtri^ ad ann. 904, hoic tnno reflpondentem, habent ^^ DaMiacc Cluana mc nois do 
^' dhenamk Uuin Ricch Flann Sionnaf 7 la Coiman ConaUlech. {Cathedralis hipidea Cluanae mac 
nois sdificata hoc anno a Rege Fiann Sionna, et a Celmanno CoBaUecho."] — Extant usque hodie 
hujus Ecclesiae ruinae, vulgo '< Teampul an BighJ* 

(2) IV Magistrif ad ann. po6, inquiunt ** Domknatt mac Jcdho FinnUath^ Ttgema AiXigh^ dogab- 
*' hail bachla/* [Domhnaldus filius Aedi Finnliath, Princeps Arcis Alichiae, hacuium Per^ni ac- 
cipit.] Hinc frater ejus Niall Glundubh, natu mininras, ad regnum pervenft. 

(3) Ha?c illustrantur a IV Magistris ad ann. .907i *' Sarucc Ardamacha la Ctrnachan mac Duif» 
" gen *t* Cimbid do breith asin dUj a badhadh hi loch Cirrfri h Ardmacha a niar — Ceamachan da 
'* badhadh la Niail mac Aodka righ on tuaisceirt isin iock cedna ki ccionn saraighthe Fadraicc** 
-** [Ardmacha teroerata per Cemacan filium Duilgenii, i. e. Captivus ab eo vi raptus e.\ £cclesia,«| 
** dimersus inJacu Cirr ad occidentem Ardmachc — Cecnacan ipse dimersus .posioa in eodem laou« 
^*per Niallum Glundubh filium Aodhi, regem Septentrionis, propter juraPatricii violata.'' 



WJbei» wac Murohada ri [iRex] h. m Bruinseck^ Muredhach mac Mugrdny 
dux CUeBtete Cathailj moriuntur, Taigi ili do lascadh irrait Airdmacha 
ptomtiB plarime incendio consumptas in Arce Ardmachana] per incu'- 
)i«te. Fluvialis 7 tenebrosus annus appanrit 

3xu a>rccr jrtt, aL Jtlit Ttpraiti mac Maelfinni Princeps Imteoho Ibair^ 
Mahnaire inghen [filia] Cinaeda mc AilpiUj Etulbb Ri Sajfan tumscirt^ 
{Ethelwulpbus Rex Saxonum Australium] moriuntur. (1) Congalach mac 
Ctairbid ri [Rex] Canaille a suis jugulatus, isin nomad 4nis iar norcain in 
^mgi abath in Druim in asclainfor mac Maelmordha, 7 for Muredeach mac 
Cormaic. [Nono mense post vastatam domum Abbatis, in Druminasclan, 
contra fiUum Maelmorii, et contra Muredac filium Cormaci»] Princeps 
Droma Cuilennan^ mac Maebring^ in fine ejusdem aimi, moritur. Cathroi- 
nidh ria n Dannch oa Maelsechnaill^ 7 re Maelmitigh mac Fianacain^ for 
(Fogartach mac Tolairgj ri deiscirt Bregy 7for Jjorcan mac n DonnchUy 7for 
Laigniu, cofargabsat ili ittir bas 7 ergabail. Cathroinedh renGentib for 
fmrin nochoblaighde Ulltaib in airiur Saxan^ du itorcradar ili^ im Cumus- 
eacmac Maelmochoirghi mac righ nhicathail. Slogh la Niall mac n Aedha 
co Connachtaj 7 cath roiniud ria fru ocu tuaisceirt Connachta 'i^for ou 
Amalngaid 7for fru humaUl cofargabsat sochaide ittir bas 7^rgabailim 
Maelcluice mac Concobuir. [Praslium victoriosum gestum . a Donnchado 
O^Maelsechnal, et a Maelmitigio filio Flannacani, contra Fogartachum ToU 
argii filium regem, australis Bregias, et contra Lorcanum, filium Donnchadi^ 
et contra Lagenienses, qui plurimos, vel morte, vel captivate, perdtdere.— 
Praelium victoriosum gestum per Gentiles contra classis Ultoniensium auxili- 
ares, ad Orientem Saxonise, ubi plurimi occtsi sunt, cum Cumuscaco filio 
Maelmochorgii, filio nempe Regis Lecail. Exercitus ductus per Niallum 
filium Aedhi Connaciam, et prselium victoriosum gestum contra juventutem 
septentrionalis Connaciae, i. e. contra Tiraulienses, et Umalienses» qui pluri- 
liios perdidere vel morte, vel captivitate, simul cum Maelclucio filio Con- 
cobari.] Pluvialis atque tenebrosus annus. Maelbrigda mac Tovnain du 



(1) Vide quae de Maelmaria dkla sunt in nota ad ann. 860, et infm ad ann» 9^« — Caradoeus ad 
mw, SK>6 inqmt *^ JdthmlpkuSy frater . Alfredi^ Rex Anglorum» et Danoram, occisns est*" Edit» 
Xoad.p. 44. Uic est Mtkdmald^i.CHtQ^ de^iio Gbroa» fomu adaBn.^5,.p. 101. 



tkiB^cht in Mumbain dB>fuuluc Militir d$ Bretnaili. [Maelbrigcl^ filius Tor^ 
oani venit Momoniam ad liberandum peregriaum de gente Britonum.] 
Am SXrcc rUi al. jntu Jndredk dei^eirt Breghy 7 deisceirt Ciannachta a 
Fktann mac MaelsechnaUL Cealla iti doearug leis. Maelbrigda mac Gibr 
lecain ri CowuUe d^ guin o huib Rcoch qrto m. ae regni & Slogh la Niatf 
mac n Aedo iu Dalnaire in uno meuse. Zoingsec h. Lethlabhair ri Jialartud^ 
Satairect oc fre gahul 7 nmnd Jair cofargab a bi*athair as a kfrgg t Flat^ 
mae h. Lethlabaer. Aedk mac Eochacain ri in Coicidhj 7 Loingseck ri Dala^ 
raide diatairect occarer^ 7 maindfor aib. Cerran mac Coimain ioiseach Cenel 
Maeichej 7 mac Allacain mc Laichtecain 7 akule du fhagbaif nsa lurgg^^ 
[Vastatio Australi» Bregias, et auatralis Ciaimacbt^ per FUan i&UMm Mael^ 
lecbnalU. Plurimse Ecclesi» ▼iolatiB per eum. Mfelbrigd^ QUus Gibla* 
chaai, Eex Conalliae^ lethaliter Tulneratu3 per SocbaichiQs, quarto mense 
regqi sui. EKercitus diactiu per Niailum fiUum Aedbi in jDaliiaradios in 
unomeBse. Loogsec O^Lethlabar» Rex Dalaradia? venit obviam B^gi^d 
pugaandam, et victus est, et frater ejus Fijathrua CLetbiabar ocqisus e^t. 
Aed fitius£ochacaiii rex Regionis Coicid, et Longsech Rex Ps^aradif^i iuse- 
quentes Ilegem, victi fuere, et Cerran fiUus Colmanni, Dux Generationis 
Maelchei, et FilLiM Aliacaniy fiUi Lachtecani, et plurimi alii de eorum exer- 
citu interiere«] Aedh ycro cum pancissimis ex fuga revertens, et^cerriaie 
intra fug^ retistens, quosdam ex mUitibiis NeiU prostravit Dubkgall fiUus 
^us vulneratus evasit. BeUum n^vale oc Manainn^ ittir Barid mac Noctir 
7Ragnallk. Imair^ [apud InsulamMauniam, inter Barit fiUmn Octiri) et Bag- 
aallum fiUum Imari] ubi Bare pene cum omni exercitu suo, del^tus est..(l) 
Nocoblac mar di Genntib oc Loch da Caeeh. Sidh ettir Niall mac n Aedo 
ri n Atlig 7 Aed ri in Coicidh oc Teal occ i Kf. nao, Siogh ind Fhockia la 
Nialt.mac n Aedho hi Midhe ki mis Decemb. Scorais oc Xjrrallaig eillti fer* 
crosa coit aniar. Luidh Slogh huad as in dunad dusaghaid arba 7 connaid 
Dusnarraidk Oengus k Maelsecknaill cpn a brathribk olckena 7 co slogk fer 
Midke cofargabsat coicer ar cetkrackait leo im Conneean mac Murcertaig 
7 im Fergal mac Oengusa 7 im Uatkmaran mac n Ailib 7 im ^rudan mac 



mm. 



(1) CaradocMs ad aniHim kunciDquit ** Dam DMmknH» Mfmam^ i.t^AngUmam^ vmimnint. 
Edit, JLoB. 1703, p. 4$« Wfm^^ translation. 



948 ANKALES VttONIBNSBlS. 

Oairfid toiseach hi in Breasail tnacha 7 im Maelruan mac Cumuscaich toiseach 
sil Duibhthire 7 im Maelbrighti mac n Aedacain, 7immn Erumain mc Atdo 
7 im Fiachraig mac Ceallachain 7 im Maelmuire mac Flannacain Righdomna 
na n Airgialla. [Classes ingentes Gentilium apud lacum Dacaech. Pax 
inter Niall iSlium Aedi, Regem Arcis Alichise, et Aed Regem Regionis Coi- 
ced, apud Tealachog, in Kalendis Novembris. Exercitus Fochliensis ductua 
per Niallum filium Aedhi in Midiam in mense Decembri, et castrametati 
sunt apud Greallagelti, (i. e. Greallag cervorum) ultra Crescoil ad occiden- 
tem. Exivit exercitus iste extra castra, ut frumenta sibi pararet, et ligna. 
Obviaverunt eis Oengus 0'Maelsechnal, simul cum fratribus, et cum exer- 
citu Midense, qui occiderunt quinque supra quadraginta eorum, simul cum 
Connecano filio Murchertagi, et Fergallo filio Oengusii^ et cum Uathma- 
ranofilio Alibii, etErudano filioGarfidii, Duce Bresalliorum planitiei, et cum 
Maelruano filio Cumuscachi, Duce Clientelas Dubtirii^ et Maelbrigda filio 
Aedecani, et cum filio Erumani filii Aedi^ et cum Fiachragio filio Cealla- 
chani, et cum Maelmurio filio Flannacani, Rege futuro Ardgallias.] (1) 
jElm &>(Ctc yifl al. )rfit Oengus hi Maelsechnaillj Righdomna Temhrach \JEieK 
futurus Temoriae] VII Idus Febr. III feria moritur. DomhnaU mac Aedho^ 
ri Ailig [Rex Alichise,] quinto equinoctio in penitencia moritur. Fritiudecht 
Flain mc Maelsechnaill o macaib *v o Donnchadh 7 o Concobhair 7 indredh 
Midhe uadhibh co loch ri. Slogh ind Fhochlai la Niall mac n Aedo ri n 
Ailig co rogab naidm Donncha 7 Concobair fri a reir an athar, 7 cofarga-- 
hosad ittir Midhe 7 Brega. [Inopinata aggressio in Flannum (Sionna) 
filium Maelsechnalli, per filios suos Donnchadum, et Concobarum, et vasta- 
tio Midise per eos usque lacum Ri. Exereitus Foclise ductus a Niallo filio 
Aedhi, Rege Alichiae, donec vectigalia exegit Donnchadi, et Concobari, quae 
solvere tenebantur Patri, et subegit magnam partem Midise, et Bregise.} 
Maekiarain mac Eocacain, Princeps Cluanavis^ 7 Episcopus Ardmacha^ 
annolxx etatis sue, Scanlann^ aircinneach Tamlachtae^ 7 Scanlan aircinneach 
na Congabla glinne Suileidi in Xpo mor. Ruarcc mac Maelbrigde ri 
Muscraighe thire to guin tremebhail 7 tagnacht o huib Dungallaibh. — 



(1) IV Magiitri ad 910» buic anno respondentem^ inquiunc — '^ GaiU do^ teckl uiderinngo ragMuai 
it Port Lairge" [Alienigen», i. e Dani, in Hibernianx venientes,, Waterfordiam sibi vindicarerunt.] 
Extititergp Waterfordia antequam a Danis subigeretur anno^l^* 



ANNALBS ULTONIENSES. 249 

Tormach mar menic do Genntib do tiachtain oc loch Da chaech heoSy 7 indred 
iuath 7 ceall Mumhain huadhibh. [Scannlan Prsepositus Tamlachteoflis, 
et Scaalan Praspositus Congabhlorum vallis Glinnsuilig, in Christo moriunr 
tun Ruarg filius Maelbrigdei, Rex Muscrise regionis, lethaliter vulneratusi 
dolose, et in vindictam, per Dungallios. Augmentatio magna, etfrequenfl^ 
Gentiliumy apud Lacum Dachaoch adhuc, et Vastatio Sascularium reruni» 
et Ecclesiasticarum Momonias per eos.] 

2lU S^CCCC jrfl^ al. tfii^ Flan mac MaeUechnaill^ ic Maelruan^ ic DonnchOf ri 
Temhrac [Rex Temoriae, i. e. Hiberniae totiusj regnans annis xxx, 7 sex, 7 
mensibus sex, 7 diebus v, anno etatis sue Ix octavo, octava die Kal. Junii^ 
septima feria, hora dieiquasi septima moritur. (1) Fogartach mac Tolairg ri 
deisceirt Breg [Rex australis Bregiae;] moritun Anle mac Cafhan ri uathne 
Cliach do bhas o Gallaibh locha Dachaech. [Anle filius Cathaui^ Regulus.re* 
giouis Cliach, occisus ab Alienigenis lacus Dachaech.] Aed,h mac Ailello Abr 
bas Cluanaferta Brennainy Conligan mac Draignen, toisech hi Lomain gaela^ 
[Dux Lomaniorum Gaela,] Martain Abbas Rosocommain moriuntur. Nially 
'i' NiaU glundubh mac Aedho^ irrighi Temhrach^ 7 Oenach Tailtin do aig 
loisy [Nial Glundubh filius Aedhi, ad Regiam Temori^ae eyectus, convocat 
nundinas Taltinenses,] quod multis. temporibus prastermissum est. Gaill 
iocha Dachaech beos do innriuth Mumhan 7 Laigin. Maelbarrjinn sacardd 
cL m. nois mor. Ardmacha do loscadh di ait i. q. nt Kl. Maii, *i' a leith deis^ 
certach cosintoi 7 cosintshaboll 7 cosincucin 7 cusindlius ab. huiU. Coblait 
ingin Duibhduin Comharba Brigti quie. [Alienigenas lacus Dachaecb 
iterum vastant Momoniam, et Lageniam. Maelbar albps, sacerdo3 Ciiianas 
macnois moritur. Ardmacha combusta partim, quinto Kalendarum Maii, 



(1) £x his temporum characteribus, evidenter patet, huac esse annum aerae communispi^» et Flan» 

num, Regem Hibernia?, obiisse anno Regni S?! Chriiti 91^9 Sabbato 25 Maii, litera Dominicale F; 

quod uUra confirmatur, ex eo quod Cormactis, Rex Momonia?, testante Poeta DaUano^ MorotGXio^ 

occisusfuerit anno^OS [vide supra ad ann.907 J 17 Kal. Sept feria^, litera Dominicale B, et quod, 

tcstante Poemate Cbronologico Coemanni, Flanniu^ octavo abinde anno obiedt apud Taltin. 

Notandum est Codicem Ultoniensium Clarendon. xlix ad ann. 86l, qao MadsectinaHi obitum 

Biemorant, istum Regera appellare ** MatUeehUn mae Maelrmam, mc Donnckay mc DotnhnaU^ 

^* mc MurchOf mc Diarmmda dan^ mc Oirmeri hhuidhe^ [lege potius wc Jirdmeadhaig caoch] mc Co^ 

'' nail Guthbin^ mc Suibhne^ mc Colmain mor^ mc Diarmada deirg^ mc Ferguta CerbheoU^ mc Co^ 

** Moill CrimthaiHf ic Neitl ix n gialL^' Consentiunt omnes Catalo^ et fragmeota Poetarum. 

Kk 



\ 



tSO AKNALB8 VLTONIENSE8. 

ie. dimidium ejus australe, cum stramine, et granario, et tecto^ et domicilio 
munito Abbatias totius. Coblatia filia Dubduini, successor S. Brigidas, quievit.] 
SUU iDtttt ftfif al. jrtrfi Snecht 7 huacht dimar 7 aig an aicenta isinblaidhain 
$i cantarprim locha 7 prim abainn er, corola ar di cethraibh, 7 enaibhj 7 eic* 
nibhy ardigraindi olchena. [Nix, et frigus yalde magnum, et gelu mirabile 
hoc anno^ itaut transgredirentur principaliores lacus, et amnesHibemisSy unde 
mortalitas armentorum, volucrum, et equorum, mortalitas gregum similiter.] 
Cometis celum ardere visum est. Dlunteineid do artrugh c§ toranm 
iar ner aniar condechaid dar muir sair. Sitruc h. Imair con a choblach 
do gabhail oc dnnfuait in airiur Laigin. Ragnall h. Imair con a choblach 
ailiur co Gallu locha Dachaech. Ar nGall occ Imeilid la Mumhain. Ar n aile 
la Eoganacht 7 Ciarraide. Slogh Neill in deisceirt 7 in tuaisceirt la Niali 
mac Aedho ri n er cofiru Mumhain do cochud fri GenntL Scorais alailaitiu 
fiehct mis augmsty oc tobar glethrae i maigh Feimhin. Dolotar in Gennti 
is in tir isind lau cethnae, forus ruapartadar in Goidil eiitir theirt 7 me^ 
fhoinlai, 7 cathaighset coespartain, cotorchair am m cet fer eturru, acht islia 
do cher ^ Ghallaibh. Dollotar teorcobraid asin longpovt rian Gennti, fri 
toir ammuinntire. Immoro iset im Goidhil fov culu do cum an Dunaidhy 
rechtitoir dedenaigh, *»* re Raghnall vi Dubghall, coslogh di Gallaib imme. 
Jjuidh Niall mac Aedha con uatibh in agaid na n Gennti cotarmasc dia triit 
unniguin, anais Niall iarsin fri chet naidhce an Dunadhfris n Gennti. As 
breth uadh fri Laigniu arangabtis cacht dicein fris in tongpovt. Roinis 
cath Cinffuait fov aib re Sitriuc hu Imair, con di dann do cer Augaire mac 
AUelio ri Laigin, 7 Maelmordha mac Muirecain ri airthir Liphi, Mael* 
moedoig mac Diarmata Sui, 7 Eps Laigi, Augran mac Cenntig ri Laise, 7 
cet i. duces atq. nobiks. Sitriuc h.Imair do tuidhecht in Athcliath. Eithne 
ingen Aedha, [Flamma ignita visa est, paulatim crescendo, lento progredi 
a limitibus occidentalibus Hibemise, donec transiit mare orientale, orientem 
versus. Sitruc 0'lmar cum sua classe pervenit usque Cinnfuat, in £nibufi. 
orientalibua Lagenise. Ragnall 0'lmar cum classe alia pervenit ad Alieni- 
genas Lacus Dachaeclu Strages Aiienigenarum apud Imley, per Momoni- 
enses. Alia strages per Tironenses^ et Ciarradios. Exercitus 0'Neillorum, 
australium, et septentrionalium, ductu^ a Niallo, filio Aedhi, Rege Hibemisei, 
cum viribus etiam Momonise, ad prseliandum contra GentileSa Castrame-^ 



AKNALES VLTONIBNSEa. €51 

t^ti sunt die xx Augusti, apud fontem Glethrae, in campo Femin, Profecti 
sunt in istam Regionem, eadem die, Gentiles. Impetum in eos fecerunt 
Hiberni, inter tertiam horam et meridiem, et pugnaverunt usque ad ves^ 
peram, et occisi sunt mille et centum viri ex utraque parte, sed plures occisi 
sunt Danorum quam Hibernensium. Exierunt agmina quaedam Alienige* 
narum e castris, utsuos fugientes sustinerent. Sed recesserunt Hiberni ad 
Castra sua, post auctum agmen inimicorum) per Ragnallum Regem nigrorum 
Gentilium, cum exercitu Alienigenarum, quos secum adduxit. Postea exiiC 
Niall filius Aedhi cum suis, ex adverso Gentilium» qui detrectaverunt pug* 
nane in loco isto, (prope castra Regis.) Remansit Niall postea xx nocte^ 
tn castris, ex adverso GentiUum. Imperavit quoque Lageniensibus, ut unus- 
quisque eorum maneret similiter in castris. Pugnavit autem victoriose apud 
Cinnfuat, contra eos, Sitruc 0'lmar, ita ut ibi occisus esset Augar filius^ 
Aleili) Rex Lagenias, et Maelmordha filius Murecani, Rex Orientalis Liflfn, 
Maelmoedog filius Diarmitii, sapiens, et Eptscopus Lagenias, Augran filius 
Cenntigii, Rex Lagisiss, et ca^teri duces, atque nobiles. Sitruc Olmar 
venit (deinde) Dublinium. jE/A«eA filia Aedi] in vera penitenciay in fenu. 
Martini, defuncta est. 

Sln^ S>ttttffriL Maelioin Princeps, 7 Episcopus Roiscrea, Eicnech Prin- 
ceps Arann airtir^ [Arannias superioris, seu Orientalis.] Daniel Cluan-Coirp- 
the, Sencha amhray [Iiistoricus nobilis,] in pace dormierunt. Muirenn ingheu 
Suairtab, atisa Cilledaro q. Gaitl locha Dachaech do deirgiu er, 'i* Ragnalt 
ri DubgM, 7 na da Jarla *i* Ottir, 7 Gragabal, 7 sagaith do M iarsin co 
jiru Albdin. Fir Alban dono aracenn som co coniairfiectar for brutine la Sa^v- 
anu tuaiiceirt; dogen eat in Gennti cethrai catha dibh, *i* Cath la Gothbrith 
uan Imair; Cath las na dajarla; Cath las naochTtg^rna; Cath dauo Ja 
Raghnall in Eroloch, na na dacadarjir Alban. Roinis referaib Aibanfor 
snd tri catha ad conncaddr, corolsat ar ndimar dina Genntib im Ottir 7 im 
Graggabai. Raghnall don do fhunbairt iarsuidin ilorgfher n Alban coroU 
ar dib, acht nadfarcabat rina mormoer disuidib^ - Nox p. iium dirimit — ^£i» 
iiljiut, famosis. Regina Saxon. mor. — Cocad ittir Niall mac Aedho ri Tem^ 
rach, 7 Sitriuc h. Imair. Maelmithid mac Flannacain ri Cnogbhai do dul ca 
Gennti fri cosnadh tuaisceirt Breg amuin Gennti, q. ei nl c. tulit [Murenia 
filia Suartabiiy Abbatissa Kiklarensis, quievit. AlienigenaB lacus Dachaed) 



^S^ ANNALES ITLTONIENSES. 

expiilsi ex Hibernia, i. e. Ragnall, Rex nigrorum Alienigenaruniy et diio 
Ducesy Ottir et Gragaban, et invaserunt postea Albanise populos. Alba- 
li€nses autem parati, sese opposuerunt obviam els, et pugnaverunt, Saxonis 
septentrionalibus adjuvantibus. Diviserunt se gentiles iu quatuor Pha- 
langes, i, e. Phalaax sub Godfredo Duce, nepote Imari; Phalanx sub duobus 
Comitibus'; Phalanx sub adolescentibus Regtis, et Phalanx valde potens. sub 
Ragnallp Duce, quam non viderunt Albanenses. Victoriam reportaver- 
imt Albanienses de tribus Phalangis quas viderunt, et stragem magnam fe- 
cerunt de Gentilibus, qul fuerunt cum Ottirio, et Gxaggabano. RagnaH 
vero impetum fecit a tergo in Albanenses, et interfecit plurimos eorum 
fttrage magna, sed non occisus est Rex, vel magnus (Economus ejus. — Nox 
pra^lium dirimit (1) ^thelfleda famosissima Regina Saxonum moritur. (S) 
Frs&lium inter Niall iSlium Aedhi, Regem TemorisB, et Sitricum filium Imari. 
Maelmitid fiUus Flannacani, Rex Cnovas, profectus. est cum Gentilibus ad 
defendendam Bregiam septentrionalem, ^uod ei nihil contulit^] 
J8m fiDcccc ftfiUf al. ftf^ Caisc for Sept. KL Maii, 7 mincaisc alalaitkiu d0 
tsamhraith. Aed O' MaeUechnaill do dallad le bratair, la Vonnck ri Mide. Bel. 
re n Genntib occ Duiblinnfor Goidhelu du ittorcair Niall mac AedOy *i' Niall 
Glundub ri er, iii a. t. sui, xvii Kal. Octobr. iv fer. 7 du itorcair Aed mac 



(1) Convenit annus bic» et prselium, cum anno Consfantini XVIIIy uti patet ex Ckronico Pictomm, 
** Tempore Constantini, mortui sunt Flannjilius MathcthnaUy ctNialjHiuB Aede^ (Rex Hibemia?) 
** qui regnavit Ill.annos post Flann, &c. Bellum Tinmore iactum est ia XVIII anno, inter 
*f Constantinum et Regnall, et Scotti habuerunt victoriam." Confer notas ad annos 899, ettPOZt 

suprag. 241, et 244«: Errat Pinkertonus, dum prseiium hoc^^ et annum Constanlini XVIII, 

anno aerae communis 9^1 consociare conatur; cum, absque dubio, seferri debeantad annum 91 8i 
eui; ab Ultoniensibus, %% a tota rerum gestarum serie, ac ElcJipsibus refenintun Vide ^nn. 899^ 
^ 907 suprat.et praelium ad Bruneburgumy.\Q![x^ ann. 936* 

(2) Chron. Saxon^ obitum Mtkelfiedce Reginx Merciorum refert ad ann. 9^0; at anni istius Chro- 
nici 918, 919, 920, a Florentio. rectius designantur numeris 91^1 91^> 9^7 y atque ita annus 920 
Chronici Saxon. est reveca. annus Florentii, et Ultoniensium 9^7 9 xnBcom. 918> quod prseterea 
patet ex Higdeni Polychronico, iibi iEthelfledae mors. refertur ad l^Kal. Jan. aimi917, aenBCom. 
91^9 P^« 2^1* Concordant haec cumnotis Chronicis annlseqjaentis, horum Annalium 91S> ubi, Rex 
Hiberniae Nial^ eo anno obiisse dicitur, " anno Regni sui 3, 17 Kal, Octobr.feria 4," hae enim notae 
ptane indicant annum seras communis^l^,, quo dics 15 Sept. incidit in diem Mercurii. Convenit 
etiam nota Chronica dedie BEtschar^quaejuxta hos Annales incidit, eodem anno919f ^^ diem25 
Aprilis, Cyclo Solis4, Lunae 8, Litera Dominicale C, Indictione7 ; idque etiam patet ex antiqup 
disticho Poelae Hibernensisy apud IV Magistr^ffd ann.917 ; et ex calculis, in Diasert. Frftlinu 



ANIirALES ULrOXIENSSS. 238 

Eocogain, W Coicid Conchubair. [Pascha die vii Kal. Maii, et parva Pascha, 
i.c. (lies octava, in diebus ^stivis. Aeil 0'Af aelsechnal oculis orbatus per fra*- 
trem suum Donchadum Regem Midis. Prselium gestum per GeiitHes apud 
Dublinium contra Hibernos, in quo occisus est Niall filius Aedi, L e. Nial 
Glunduby rex Uibernias, tertio anno Regni sui, xvii Kal. Octobris, feria iv^ 
et ubi occisi sunt Aed mac Eocogain, Rex regionis Concobau,] % Mael^ 
mithid mac Flannacain, RLBpegy [Rex Bregise^] 7 Concobar h: MaeUecknall; 
Righdomna Temrach^ [Rex futurus Temoriae,] 7 i^/tfiMierfflcA mac Domhr 
naillj Righdona ind Fochlaiy [Rex futurus Focliae,] 7 in Duibsinaighf ri na 
n, Airgialla, [et Dubsinach rex Argialliorura,] 7 alii.multi nobiles. Ceallach 
mac Flaithbertaighf ri Corcomodkruagky [Rex Corcomroensis,] Tigemach 
b. Clerigh^ ri h. Fiachrach aidn^ [Rex FiachriOrum Re^ionis Aidne,] mo-r 
riuntur. ^ 

J3ii* lS>tttttit* A/aelmuire Princeps Airdbrecain moritur. Cathroinid re n 
Donnch h. Maehechnaill for Gennti du itorchair arn dimhar. [Praslium atrox 
gestum a Donnchado 0'Maelsechnal contra Gentiles». in quo occisi fuere inr 
numerabiles.] Finchar Episcopus, 7 Scriba optimus Doimliacc, feliciter 
pausavit. Scannal Roisscrea^ 7 Scriba Cluana mc /loi^^ quievit. Sitriucc ua 
b. Imhair do dergiu Atha Cliath, [Sitricus filius Imari es^pulsus e Dubiinio] 
per potestatemDivinam. Domliacc Cenannsa do brisuitho Genntibhy 7 soch^' 
aidhe mairtri ann. Domliacc Tuileain do loscadh eodj die. Cormac mae 
Cuilenairiri na-n Deisi Mumhain [Ecclesia Cathedralis lapidea Keliensis 
demolita a Gentilibus, et plurimi martyres ibi. Ecclesia Catbedsalis lapidea 
Tuilanensis combusta eodem die. Cormac mac Cuilenan, Rex Desiorum 
Momonias] ji^ulat us. 

jSm S>CCC( tt^ al. f% U Moenach mac Siadhail^ Comhorba ComgaiU, eenn. eena 
Innsi er [Moenac fillus Sidalii, Vicarius ComgalIi> Prsecipuus sapieualiisul» 
Hiberniae] dormivit Domhnall h. Maelsechnaill per dolum occisus est a 
fratre suo Donncha^ quod aptum erat. Ciaran Abbas Daimhinse pausavit^.. 
Maelsechnall h. Ftainn, Ridomhna Temhrach^ [Rex futurus Temoriae,] Fiach^ 
rach mac CathalainyRi Coilte Follamhain, [Rex Sylvas FoIIamaniJ RagnaW 
h. Imhair^ ri Finngall, 7 Dukgall, [Rex Gentilium albium, et nigrorum J om- 
nesmortuist. Goithbhrit h. h Imhair inAth Cliath. [Godfredus nepos Imaii- 
in Dublinio regnat.] Cinaed mac Domhnaill Princeps Dairecalcaic, 7 Drama^ 



%5i AKNALfiS ITLTONISKSES. 

tuanui7 cennad comairc Conaiil in /i^ceir/ [KennethusfiliusDomhnaldi, Prin- 

cepsDerrensis,etDromatuam8B, etPraefectus operummisericordiaBTirconalli» 

«eptentrionalis] obiit Mutriucht do Gallaib illoch Feabhail, -i* a colb con dib 

tangaib tricat cenrig in innis Eugain do dergiu co cron 7 coleir doib, paucis i- 

ea rem. tiL. p- torporem. Fergal mac Donaill ri ind oclai in escairdiu friu 

coromarb lucht lunga dib 7 corobris in lungai 7 coruc a praid. Longus aile 

idunn Maghair anairer tire Conaill, 'V mac Huathmharan mac Bairith cum 

xxnavib. Indred Ardmacha hi iv Id. ixbr. o Gallaib Atbaciiath^ -i- o Goth 

kfith oa Imhair c. s. exercitu, 'i' isin tsathurna riafeil Martain^ 7 nataigi a 

aemaighi do a anacal lais con a lucht dc celibhde 7 di lobraibh, 7 in ceall ol^ 

dtena^ nisi paucis i. ea tectis exustis p. incuriam. Indred lethan uadib for 

cechletK^ 'i* siar co hinis''h. Labradha, sair cobandaij fo tuaith co magh 

Nillsen^ acht insluagh fathuaigh dos fairaidh Murcertach mac Neill^ 7 Aig^ 

nert mac Murcadho coreinidfor aibj 7 cofargabsat ile^ [Classis Alienigena- 

nun ift Lacu Foyle, i. e Dux eorum maritimus cum quadraginta navibus Re- 

g;iis prascipuis, vastat regionem Innisowen penitus, paucis in ea remanenti- 

bus per torporenu Fergal filius Domhnaldi, Rex Fochlise, aggreditur eos, 

Qccidit catervas navium, naves ipsas demolitur, et prsdas eorum recuperat 

AHse naves hostilesperveniunt usquead Promontorium Maghair, ad Orien- 

taieai plagam Tircooallise, i. e. Fiiius Uthmarani, filii Barithii, cum SO navi- 

faus. Ardmacha vastata iv Id. Novembris per Alienigenas Dubiinienses, i.e. 

per GofFredum nepotem Imari, cum suo exercitu, i. e. die Sabbati ante festivi- 

tatem S. Martini, et protexit domos orationis, cum suis Colideis, et Leprosis, 

et Ecclesiam similiter, nisi paucis in ea tectis exustis per incuriam. Vas- 

tatio Lethanise per eos, ex omni parte, i. e. occidentem versus, usque ad Insu- 

lam Labhra, orientem versus usque Bannam, per borealem regionem usque 

ad planitiem Nillsen. Sed exercitus borealis, duce Murcertaoho filio Neilli, 

et Agnerto filio Murchadi, impetum fecit in eos, et profligavit, plurimosque 

occidit,] paucis dapsis subsidio sublustris noctis. — Eclipsis Luna hi (in) 

acv^ Kal. Jan.feriaiii, primahoranoctis.^l) Flatibhertach mac Murcertaich, 

Abbas Cluanamoer^ moritur, [de quo, Poeta sic cecinit;] — 



^l) EcHpsis baec LunaeiDcidit, cx calculis, in diem, 17 Dec. anno 921, **a7 «oif|grad. 14. d." Vide 
V^t <k F« lcsdateSf t. 1« p. ^9« ^rgio bi Annales, hactenus^ srem communeiii uno flinno Antece- 
djmti et qua^ in oota pnecedente dictasunt, hac li>:lipsi confirroantnr. 



AKNALB8 YlLTONrENfiBS^. 252^ 



*^ Cudu andud inn baU huaighr-^udu all udeigloir^ 
" Indid Flathbertach finn^l—Ro 9carfri miad CLmoe7\'' 
[" Quo consistet mors solitaria ? — qttove frsenum ei imponendum ? 
*' Quas Flahertacum, album, magnificum, — ^abstulit a nobiii. consortio Cluana»' 

more ?'*] 
Stn^ lS>tut tr iy al. t% n* Maelpoil mac AileUa sui 7 ep9sil Aedha Slane^ Tadc 
mac Faelain ri h. Cenmelachj Cernachnku: Flainn Pr. LainHe Leire 7 nu>er 
muinntire Airdmachae^ o bel duin co muir^ 7 obho ainn co coisan^ cenn com^ 
hairle 7 ad comaircfer m Breg nuile^ [Maelpoil filius Ailelli, sapiens, et Epis- 
copus generationis Aedi Slanensis, Thadeus fitius Faelani, Rex regionis* 
Cinnselach, Cernach filius Flanniy Princeps Laine Leire, et CEconomus, seu 
rerum temporalium custos^ familias Ardmachanse, i, e. Monachorum Ard-^ 
machas, a Belach Dun, i. e. ab ostio Arcis, nsque ad mare, et a flumine 
Boin usque Coisan, Prsecipuus Consiliarius, et Prsepositus operum misericor-^ 
disB Bregiae totiusj omnes moriuntur. Ruman Episcopus Cluariiraird, Fer* 
dalach Episcopus Cluana mc noiSy Loingsec mac Oenecain equonimus Doim* 
liacCy Colgu mac Maelsempuil Abbas Slane^ omnes dormierunt. Longus 
Luimnigy 'i' mc Ailche for loch rij coro ortatar Cluana mac nois 7 huile innsi 
in locha, corucsat praid mair ettir or 7 argat 7 imbusa ili. [Classis Limeri* 
censis, i^e. filias Alchii in lacu Ri, vastavit Cluanmacnois, et omnes Insulas 
lacus, et abstulit prsedam ingentem auri, et argenti, et pra^tiosa plurima.} 
Sbu 3>CC(( ff tl^ al. tf itU Maelpadraic mac Morain Princeps Dromacliaby 7 
Airdsratlia^ mortuus est Spelan mac Congalaig ri Conaillef per dolum oc^ 
cisus est. ^lndred fer n Arta 7 Laine Lere 7 fer Ross i. eod. d. Indred 
Cille Sleibc oGentib de Snamaignechj 7 Duiblitir, Sacardd ArdmachOy do dul 
imartra leu. Cu Congalt Sacart Laine LerCy 7 tetra er^ 7r. guth 7 cruth^y 
soas [Vastatio Artaorum, et Laiae Lere» et Rossorum, in eodem die. Vaa» 
tatio Killslebiae per Gentiies de Snamheigneach^ et Dublittir, Sacerdos Ard* 
machanus, Martyrio coronatus ab eis. Cucongalt, Sacerdos Lanelerensis, et 
Tympanista IliberniaSy tam voce^ quam cithara^ et bonis artibus celebris,] iu. 
pace quievit. Maelcluiche mac Concobuirj Ridamhna Connachtj [Rex fti* 
turus Connaciae] per dohim occisus est. Ligach ingenn Maelsechnaillj Ri^ 
gan righ ^reg, [Ligacha filia Maelsechnalli, Regina Regis Bregias] mortua 



856 AXNALB8 ULTONIENSES. 

est (1) Finn mac Maelmordha^ Ridomhna Ztf/^in,{Rex futurus Lagenise] m 
fratre suo occisus est. Maelcallan Princeps Disirt Diarmata quievit. 
jam iDtttt yjP itt, al. t% to. Longus di Gallfor loch Eime cwinnrisat innsi 
ittdlocha 7 na tuatha in bi san can anderge dind loch isintsamrad ar ciufw. 
Gall for loch Cuan 7 Maelduin mac Aeda Ridomhna in Coiciddo totaim leu. 
Nocobhlach mar do ghallaibh locha Cuan^o badhadh oc fcrtais RugJtrdighc 
du in ro badhudnoicetj aut eo amplius, Slog la Gothbrith h. n Irnair o Ath 
cliath co Luimnech co fargbadh Siog dimar dia muinter la mac n Ailche. 
Mochta Eps oa Neill, 7 Sacar4 Airdmacha, i. p. <\. Muredhach mac Domh" 
naill tanuseAh. Airdmacha, 7 ardmaer oa NeHl in deisceirt 7 comharba Buiti 
mc Brouaigh, cenn adcomairefer m Breg nuilcj Ocaib, Cleirchibh, [Classis 
Alienigenarum supra lacum Erne, vastavit Insulas lacus, et gentes circum- 
vicinas, nec egressi sunt e lacu usque ad asstatem sequentem, — Aiienigenae 
^upra lacum Cuan, et Maelduin filius Aedhi, Rex futurus regionis Coicid, 
occisus ab eis, Alia dassis iQgens Alienigenarum lacus Cuan, dimersa apud 
lacum Hudhrag, ubi xtimersi sunt 900, aut eo amplius. (S) Exercitus 
ductus a Godfredo uepote Imari, a Dublinio Limericum, et occisi fuere in- 
numerabiles exercitus ejus, per filium Alchii. Mochta Episcopus 0'Neill- 
prum, JGt Sacerdos Ardmacanus in pace quievit. Muredac filius Donaldi, 
^\bbas Tanastious Ardmacanus, et CEconomus prascipuus O^Neilloriim 
Australiumi et Comharba, seu Abbas, Monasterii Butensis S. Bronagii, 
Prasfectus operum misericordias Bregias totius, Poetarum, et Clericorum] 
qiiinta die Kal. Decemb. vita decessit. MaelmOrdha mac Congaile Princeps 
Daiminnsi quievit. 



(1) Vide quae de Tigacha dicta sunt in nota ad ann. S6l , supra pag. 226, unde constat filiam fuisse 
'Maimarutp et J7<miitVRegit Hibernia?, ac proinde sororem uterinfMnHegis Nialli Ghtndubhy qul fuit 
Sii\i% MaUnarut, et Aodki BinUatkf Regis Hibernise. Hsec distinctio apprime notanda est, si enim 
confuiio in res nostras Genealogicas semel irrepserit, tanquam fabulae rejicientur* Gormiatha 
[cujus extat distic^hon Hibemicum in IV Magistrorum Annalibus ad ann. 9^7 1 serae communis 9^9t] 
erat Nialli Gtmtdtibh Regtna. Ligacha^ ex dictis, erat Alpinl, Regis Scotorum Albanias, ex Malma- 
ria filia, nepti^, <et Domchadi H, Regis Hibemiae, ac Gormlaiha^ e diverso toro, soror. Haec in 
gratiam Genealogorum dicta sint. Usus infra patebit. Vide notam de MaeWrigda ad ann. 926. 

(2) IV Magistri ad ann.922 habent *^Da ched x do gall Locha Cuan do badhad hi loch Rudh'- 
tmghcJ* [WOO Alicnigcnarumlacus Cuaa dimersi in lacu Rudhrag.] 



ANKALES FLTOXIBNSB8« 2^7 

Mn^ IIHm n rt, al. tt *♦ Dubhgall tnac Aedha, ri Ul. [Rex Ulad] a suis ju- 
gulatus est. Lorcan mac Duntha Ri Bregy [Rex Dregiae] senili morte mo- 
ritur. Gathal mac Concobhuiry Ri Connacht, [Rex Connacise] in penitencift 
obiit. Domhnall mMc Cathail domarb liabrathair^ *r la Tadc [DoiIildiiS 
filius Catlialli, occisus a fratre^ i. e. a Tbadeo] per doluin, et alii preclari d6 
Conachtaibh. [Connacbtensium.] 

Sin* S>tcrc n ^^ aL int frf* Orgain Duin Sobairche do Grllaih iocha Cuart^ 
[Vastatio Arcis Sobaircbi, per Alienigenas lacus Cuan] in quo multi bominel 
occisi sunt, 7 capti.(l) Roiniud re Murcertach mac Neillfor Gallu oc Snam^ 
aignechj [Pra?lium victoriosum gestum per Murcertacb fiUuni Ncilli contra 
Alienigenas, apud Snamaignecb,] ubi CC decoltati suut. Coiman Princeps 
Cluan Irairdj 7 Cluan mc nois, 7 Scriba, 7 Episcopus, in Xpo quicTit. Fergui 
mac Duiligen Ri Luirg do marb o feraib Breifne. Longus lacha Cuan do 
ghabail oc Linnhuachaill 'v Alpthann mac Gothbrith hi prid. non. Sept. iJoH 
nedh re Murcertach mac Neill oc drochut Cluana na Cruimthef i. v f. a^ i b 
quint. KI. enair^ duitorchair Alpthann mac Gothhrith c. magna strage ex^ 
citus s. Rocabadh cacht sechtmuine for alleth ocath Cruithnc co tainicGoth* 
frith Ri Gall o Athcliath dia cobhair. [Fergus filius Duligenii, Rex Lurgise, 
occisus a Brefnensibus. Classis lacus Cuanse appulit apud Linnduachal^ i. e. 
Alptbann filius Gofredi, pridie Nonas Septembris. Victoriapartaper Alur-. 
certachum filium Neilli, apud i^ontem Cluana Crumthar^ (i, e. pontem se- 
cessus Sacerdotum Ethnicorum) in qninta feria, quinto Kalendarum Janu* 
arii, in qua occisus est Alpthan [lege Amlaf] filius Gofredi, cum magna 



(1) De hu}us Arcis expugnatione, IV Magistrif ad ann. 9^4» huic respoDdentcm, distichon hoc 

vetus addttcunt 

** J cetkairfichet tu gle — 7 naoi cced cen timdibe 
^' Oro gennair mac De — ^tii, co horccain Duin Sobairgi/' 
[*^ Viginti quatuor anru ut patet, — et nongenti absque diminutione;, 
** A nato filio Dei — duloe, ad expugnationem Arcis Sobairgi."] 
Postea subjunguut, victoriam partam de Danis, eodem anno, '^ apud pontem Cluance na Cruimther^ 
^ die 28 Decembris, dia dardaoin do sunnradk, du in ro marhhadh ocht cced kno ttaiseachy 't* Jlb^ 
** dann mac Gofyaith^ J^f^r^ 7 BmU,** [<' Die Jovis concurrente, iu quo intericcti fuere 800, cuni 
^' Ducibus Gofredo, Aufero, et Rollone."] 

Reginaldo successit Gofredw^ qui, eodem anno 9^1, iv« Id. Noo, dit Sahhati antefestum S, Matf^ 
tiniy Ardmacham diripuit, qoique, anno 924, in expeditione Limericum versus, magnam exer 
citus sui partem amisit* Vide ann. 920, et 923. — De Arce Sobairchi vide not. ad ann« 87 1# ^ 
Cioisar^ Topogr. voce Dym SobMtrehL De RoUone I vide Chron, Saxon. ano. 87& . 

1.1 



258 ANNALES TrLTONlEN8E&. 

strage exercitus sui. Remansit, spatio septimanas, dimidium exercitus istius^ ^ 
fame et obsidione vexatum, apud vadum Pictorum, donec venit Gofredus 
Rex Alienigenarum a Dublinio, ad eos opitulandos^] 

jattf Wtttt rx W, al Jtj? tiL Maclbrigda mac Tornain, Cemhorba Fatraicl 
Col. Cilley [Vicarius SS Patricii, et Columbae,] felici senectute quievit. (1) 
Sitruc hi Imair Ri Dubhgall 7 Fingall immatura etate m. e. Longus Linne 
du derguiy 7 Gothjrit du dehrgiu Atha cliathy [Sitricus filius Imari, Rex 
Alienigenanim nigrorum, et albium, immatura etate mortuus est. Classis 
Linne inde expulsa, et Gofredus expulsus e Dublinio,] 7 iterum Gothfrit 
reversus est, ante finem sex mensium. Coscradh noenaig o mac Neill mc 
Aedho im Donnch. h. Maelsecklainy [Rixa apud Nundinas (Taltinenses.) 
inter Neill filium Aedhi, et Donnchad 0'MaelsechIan,] sed Dominus eos 
separavit sine ulla occisione. Goach mac Duibroa rh Ciannachta. glmne 
Gaimin occisus est, o [per] Murcertach mac Neill. Tuacarta mac Lacht-^ 
nain^ Rex TethbUy dolose a sua familia occisus est. Cormac Episcopusi. 
GHnne da locha^ 7 Aircindeach [et Pi-aepositus Rerum temporalium ejusdem] 
quievit. 



(1) IV Magistritid ann.925, huic respondentera, inquiunt — *^ Maolbrighde mac Tomain^ Comorba 
** Patraicc, 7 Coluimcille, 7 Adarnnain^ cend crabh eruile7 urmoir Eorpa^ decc iar sendat tocchaidhc 
** XKil Fdf. conidhfor aithmet abhais a dubradh. 

" Ala bl. X. nt diuir a hect — Kine iul Flainnfrihuir^ 
'' A hocht Klne martamuaidh — Maolbrighde buaidh figaoind nguir^ 
** genar mac Deodha De—for bith ce Kuscolla crt^ 
'* Ciucc bl. ajichet naoi ccet — co hecc Maolbrighde iar ni.. 
" Ni bliadhan cen airisne — an Abb. Abb Ardmacha, 
**- Maoibrighde bair Eoraipe — Corbmac [mac Fithbraiti] glinneda locha.** 
[** Maolbrigda fiiius Tornani, Vicarius SS. Patricii, et Columbse Ekrclesiarum, et Adamnani^ cftput 
'* Religionis Hiberniae totius, et majoris partis £urop«, in senectate optima obiit, die 22 Feb. ia. 
** cujus obitus roemoriaro dictum est, 

** Anno xi a morte Flanni (Regis) defuncti, qui octavo Kal. Junii decessit, 
** Octavo KaK memorabilis Martii, Maolbrigda, optimus Hibernoruro, obiit. 
" A nato filio Divino I)ei, roactato ad compungenda corda (bommum), 
** Quinque anni et viginti supra nongentos, usque ad mortera Mae1brigde8Bncti\ 
** Non est annusabsque re memoranda, in quo Abbas Ardmachanus 

** Maelbrigda, decus Europae, et Connac filius Fithbranri, Abbas Glendalechensis, obierunt.'^ 
Ixtat bujus Maelbrigdae genealogia vetustissima in Sanctilogio, c. 1. his verbis ** Maelbrigda mat 
** Tomatn, mc Moelcach^ mc Baithectra^ mc Deicubais, mc Congaiie^ me Faiibhy mc Foeiain^ mt 
** Aedainj mc Geinteich^ mc Lugaid, mc Ennae Boagain^ mc ConaiU Guihainf mc Neiii naoi n ghii^' 
Vide aliam goncalogiam, a Niaiio dcductam, supra not ad ann. 915. 



AXNALES VLT0NIENSE8. S59 

• 

an* lX>Cttt tt 6tf, al. w tat Baithene Comharba Brendain Biror q. [Bai* 
theneus Vicarius Brendani Birrensis quievit] Muirgel ingen [Murgelia 
filia] Maelsechlain, in senectute obiit. Maelruanaig mac Concobair occisus 
est [per] Donnchadh. — Donnchadh mac Domhnaill mc Aedha a Nordmannis 
interfectus est. — Mac Ailche for loch n Eachach co muirnicht di Gallaib 
co ro inder innsi in lochay [Filius Alchii supra lacum Neach, cum classe 
Alienigenarium, vastavit insulas lacus,] 7 confinia ejus. Diarmait mac Cer- 
bailly ri Osraighi [Rex Ossoriae] moritur. Ceile Comharba Comgaill [Celius 
Vicarius Comgalli, i. e. Abbas Benchorensis,] 7 Apostolicus Doctor tocius 
Hiberniei/o dulin ailitri. [ivit in peregrinationem.] Ciaran Comharba Cain* 
neic [Kiaranus Vicarius S. Cannici Achaboensis] quievit. 
SDrccc tt ftttt* al. yy i%^ Tuatal mac Oenacain, Scriba, 7 Episcopus Doimliac, 
7 Luscan/7 Moer muindteri PatraicCy o sleib FadheSy [et Major domus, seu 
(Economus familias S. Patritii, a monte Fadhes] heu ! immatura etate qui- 
evit. Longusfor loch Eirpsen i Connachtaib. [Classis supra lacum Orbsen 
in Connacia.] Ceile Comharba Comgaill^ [Ceile Vicarius S. Comgalii, i, e. 
Abbas Betichorensis,] Scriba, 7 Ancorita, 7 Apostolicus Doctor tocius Hi- 
berniae, iix anno etatis sue, xviii die Kal. Octobr. in peregrinacione felici- 
ter Romae quievit. Slogh la Donnch co liat druim for mac Neill, [Exer- 
citus ductus a Donnchado usque Liatdrum, (Leitrim?) contra fiiium 
Neilli.] 

9itu SDccct tt it al. ttt* Gothfrith h. Imair con Gallaib Atha Cliath do 
thoghail dercca Ferna. [Gofredus filius Imari, cum Alienigenis Dublinen* 
sibus, diripuit Cryptam Fernensem,] quod non auditum est antiquis tem- 
poribus. (1) -Ftow» iT^AAatr Episcopus, 7Ancorita, in senectute feliciter 
pausat. Gall for loch Eachach, 7 allongport oc Rubumena. Gaill for 
loch Bethrach in Osraighi. [Alienigense supra lacum Neach, et castra- 
metati sunt apud Rubmena. Alienigense supra lacum Bethrach in Ossoria.] 



(1) IV Magistri de hac vastatione testimonium adducunt Poetae vetusti Hibemici dicentis 

" Naoi cced bliadhain gan drong — a hockificket^ non dearbha, 
" O do luidh Cr dar ceobhair — co t(^hail derce Fema.'^ 
['' Nonginti anni absque divisione — et viginti octo noli oblivisci, 
** £x quo natus est Christus nostra salus — ad vastationem Cryptae Femensis/'] 

Llt 



fgO ANNALEfi XTLTOVIEirSES. 

jStu SDctrt tft ^l* IV]^ ^ Tipraiti mac Annsene^ Camharba Ciarain^ [Vicaritm 
Ciarani,] extenso dolore obiit. Cennfaelad mac Lorcain^ Princeps Clmna 
aois, 7 Clochair mc n Daimeinj 7 tanaisi n Apad Airdmacha, [Princeps Clu- 
ana^ avis, et Clochariic, llegite filionim Damenii^ et Tanasticu» Abhas Ard- 
machanus^ i e. Abliati proximus ordinej pausavit* Maeleoin Episcopus, 7 
Ancorita -^/Ao ^rt/m [Vadi Trimmensis,] feliciter quievit. Derhfail ingen 
Maelfinnia mc Fiannacain^ [Derbfalia filia Maelfinnii, fiiii Flannacani,] lle- 
gina Temrachj mortua est Cernacan mac Tigernainy ri [Uex] Breifne^ 
viortuus est. 

jltt^ SDcttirwl, al. jrWPU* Ferdonach mac Flannacain, Princeps Cluana Iraird, 
Scriba optimus, quievit Torulb Jarla domharb la mac Ncili. [Torulfus co* 
mes occisus per filium Neilli.] Maelgiricc Comharha Feicfute Fobhair^ 
[Maelgiric Abbas Fobharensis] dormivit. Loingsech hi Lcthiabair, ri [Hex] 
Dalaraidej moritur. Airmedach Princeps Cuile rathi^ a gentihus interfectus 
est. Cinaed mac Caindeibain^ dux generationis Loegaire^ juguktus est. — 
Longusfor loch Ri. [Classis supra lacum Ri.] 

Sln* iDtCtC ttf iij a1. tpv UU Roiniud ria Fergal mac Domhuaili mc Aedho^ 
7 ria Sichfraich mac Huatmaranf *i' mac ingine Domhnaiiiyfar Murcertach 
mac Neiily 7 for Conaifig^ in Maigh Huatha, i torcair Maeigarbk ri Deriaisy 
7Conmairi Tuaiti Achaidh 7 cc. [Praelium atrox gestum a Fergallo, filio Don- 
naldi, filii Aedhi, et a Sichfrachio filio Huathniarani, i.e. filio filice Donnaldi, 
contra Murcertachum filium Neilli, et contra Conangium, in campo Hua- 
tha, ubi occisi sunt Maelgarb Rex Derlassensis (Thurlus), et Conn.al Rex 
Tuatachadensis, et alii fiOO.] Cuiiien tnac Ceaiiaig, Rex Osraighi^ optimua 
laicus moritur. Maid ria Couaing maQ Neiiifor Uitu oc Rubu con Gali i 
torcradar ccc, vel paulo plus. Matudan mac Aedba co coicedh er, 7 con Gai- 
laibh co ro ortadar co siiabh Betha siary 7 co Murcan fa deSy conostairaidh 
Murcertach mac NeiU coremaib for aib^ 7 coforgaibset da awt dec cenn^ 7 an 
gabaii. Ceilican maQ Cairbhsjth dux 7ia n Airthir m. e. [Victoria parta per 
Conangium filium Neilli de Ultoniensibus, apud Ruba, ubi, Alienigenis adju- 
vantibus, occisi sunt Ultonieusium 300, vel paulo plus. Matudan filius 
^edhi cum ProvinciaHhu^ lliberni?^, et cum Alienigenis, vastavit usque 
montem Betha ad Occidentem, et usque Mucran ad dextram, i. e. ad Aus- 
trum, donec obviavit eis Murcertach filius Neilli, eosque profligavit, et 



AMNALBS ULTaNIENSES, 1261 

perdiderunt 1200 occisos, et praedam. (1) Celican filius Garbithi, Dux 
Arteriorum mortuus est.] 

SlU, a)CCfX xn iiU al. rVf <&• Gothfrith h //. Imair Rex crudelissinnis Nord- 
nianoruni, dolore niortuus est. . DubgUla mac Robucan, dux nepotunv 
CormaiCj dolose occisus est. 

jatU 3Dccct jrw ttl* CormoCj dalta [alumnus] Moenaigbj Princeps Achah& 
oWit. Maelhrigdaj Princeps Manistrech [Monasterii Dutensis] quievit. — 
Muredhach viac Maetbrigda^ Princeps DoimtiaCy immatura etate obiit. /«tV 
locha Gabhair do togail lah Amlaib h. n Imair. Iluama Ciioghbhai do 
thoghail dho isin tsechtmain c, na. — Diarmes dimhar. [Insula lacus Gabhari 
spoliata per Amlafum nepotem Imari. Crypta Cnovaj spoliata ab eo, septi- 
maua eadenu Abundantia Glandium hoc anno.] Cinaedmac Coirpri, 
Dux nepotum Ctinnselachy cum multis, a Nordmannis interfectus. Con^ 
cubar mac Domhnaill, Ridomna Ailigh^ [Rex futurus Alichia^] mortuus qst, 
7 sepultus est in Cimeterio Regum in Ardmacha. 

3ttf SDCCCC yn to^ al JPW liu Joseph Princeps Ardmacha, Episcopus, 7 Sapiens^ 
7 Ancorita, in scncctute bonaquievit. Cluanmac nois do orgain o Gallaibh 
Atha cliathy 7 anadh da aidhchi do aibh idin^ [Alouasterium Cluanaemacnois 
vastatum ab Alicnigenis DuJ)Iiniensibus, qui ibi manserunt duobus nocti- 
bus,] quod anticpiis temporibusnon auditum est. Maelpatraic mac Maele- 
tuil€y Princeps Ardmachay in senectute quievit, 

Sixu $)(CCC tn (tt> al. JiJtt \fiu Uiarmait jnac AileHo Princeps Citle Cuilem 
in senectute cpiievit. Bruatar mac Duibgille, Rex nepotum Ceinselaighy 
jug. est. Garbsith mac Maeletighj Ilex FerRoiss [Rossiorum Rex] a fratribus 
jugulatus est. Crotigilla mac Cuilenainy ri Canaille Muirtheimm[li€x Conal* 
lia* maritimse] dolore moxitur. Conaing mac Neilly Ridomna n er [Rex fu* 
turus llibernifle] moritur. Bellum ingens, lacrimabile, atque horribile, inter 
Saxoncs atque Nordmannos crudeliter gestum cst, in quo plurima millia 



I f^ 



(\ ) Ardmacha do orgain imfkeit Martain do mac G<^raidh 'i' do Amhlaibh co n Gati locha Cvan imme 
— Matadhan mac Atdha co coighead Uly 7 Amhlaibh mac Gqfraiih co n GaU^ dionnradh 7 d argain an 
ckoig. Uard Uoinnc prim Fkile tr do marh duibh Corbmaic na n Ethach CMa." [Ardmacha spoliata 
circa festum S. Martini, por iilium Gofredi, i. e. per Amlaf, qui, curo Alicnigcnis, spoliat, et vastat 
Provinciam.^Bardus fluvii Bovindus, Prsecipuus Poeta Hibernise, occisus per cHcntelam Cormai>* 
chioruro, Regionis lilthach Covae.] Ita IV Magistri ad ^nn. 9S1, huic respondenteiQ. 



fi62 ANNALES ULTOXIENSES. 

Norclmanhorum, quge non numerata sunt, ceciderunt, sed Rex cum pauci» 
evasit, -i- Amlaph. Ex altera vero parte, multitudo Saxonum cecidit Adal- 
stan vero, Rex Saxonum, magna victoria ditatus est. (1) Mac Etigh mc 
Annscmain ri Mogdorna magen [Rex Mugdorniaj campestris] mortuus est. 
Fedach Princeps Slaine mortuus est. 

a)CCCC yjry bti, al. xn ^iiU Dubtach Comharbu Col. Cil. 7 Adoninain^ [Dub- 
tach vicarius SS. Columbae et Adamnani] in pace quievit. Maelcairnigh 
mac Conaill Princeps Tuilain obiit Fergal niac Damhnailly ri Ailigh^ [Rex 



(1) Chronkon Saxon. lioc pnpfiuni refert, et recte, ad aniu aeroj com. 9^7 — Gcstum est in North- 
umbna apud Brunnanborg, [Turgot in Chron. Episc. Dunelm,] alias Bromdune, [I^ges Ethclredi,] 
BrunandiPtrj [^ab. Ethelwerdus 1. 4, c. 5,] Brunefbrd^ [Ingulph. et Malmeab.] Huntingdonfus i nquit 
^ J^lafum fuisse Regem Norwegum Hiberni^e, ei In&ularum." l. 5, fol. 203, quod concordat non 
solum cum his Annalibus, scd cum Florentio, Uoveden% Florilego ad ann. 937-» Ingutpho in historia 
Croylandcnse, etcumeo, qui non longe ab his temporibus aberat, Hucbaldo Elnoncme Monacho, in 
vita Levini, dedicata BaldricOj Trajectensium Episcopo ab anne 918f &d 977, de^uo vide supra pag. 
188y 189« — Auctor Chronici Saxon. inquit — ** iEthelstanus Rcx, ejusque fratei^ interfecenint Hi- 
berpoa,inpraefio firtfmi/76tfrA^«^.Scotorum gens, [i. e. Hibcrnorum, Gi^«oii] et navium classis 

egregia peribant Salus tunc nullis qui cum Anlafo, trans maris campos, terram petierunt ad 

'' pugnam -fatalem. Quinque occubuerunt loco prseHi Reges, septem etiam DucesAnlafi: abs- 
** que <numero de exercitu navali, et Scotis ccciderunt* Anlafus cum paucis vitam Uberavit. 
'^ Constantinus suum filium reliquit in loco stragis. Gloriari non potuit proles auricomc, 'Oudax in 
'** praiioj vetustus ingenio, Nec magis Anlafus, eorumque reliquise jactare potuerunt M^stie reli* 
'^ qui iki roari resono, uUra profundam aquam, DifeUnum [Dublinium] petunt. Non fuit strages ma- 
*' jor in hacinsulatinquam, pluresve poptiti occisi, quos -commemorant libri veterum Historiconm." 
Ex his constat, Hibemos, Constantini milites, eos fuisse auricomatos^ audaces in protlio^ vetustos. 
ingeniOfde quibus H.Huntingdonensis inquit '' Gens vero Hibernensium^ et puppium habitatores 
fatales, corruerunt in ipmWo Bmneburh." Hlst. 1. 5, inter ^crtp^ore^ post Bed. Frankofurti l601, 
p. 354, ubi Hibemos a Danis secemit. Poetae antiqui Hiberaos designabant verbis ^' Sluaghfeta 
foltbuidhe/' [i.e. Acies docta, auricomata,] ut in Poemate Hibemicoanni 1053, in horum Annali- 
um fine. Chronicon Pictorum inquit hoc Praelium gestum fuisse anno Constantini xxxiv. Errorau- 
tem est in transpositione numerorum, et pro iv legendi sunt vi. Confer not. ad ann. 707» 9'^» 9^7 1 
918. — Amiqfo nonnulli nummum argentum tribuunt, editum a Gibsono, Camden Op. v. 1, Tab. iii, 
No. 34, p. 195. — At, nummus iste nullam exhibet notam Chronicam, prseter nomen Amlqfi Regis 
Dubliniif et insignem cmcis ; et cum alii fuemnt Amlafi posteriores, cavendum est ne huic tri- 
buatur, quod seque tribui potest successori. Failuntur certe qui Sitricum I Christianae Religioni 
nomen dedisse contendunt, «x aUo nummo, crucem exhibejite, cum Sitrici nomine insculptam ; 
quasi vero alii non fuerint Sitrici posteriores, quibus potiori jure tribui possit, quam primo, qui 
Ecclesiis Hibernise fuit hostis infensissimus ! — LedwichiuSf in Opere cui titulus *' AntiquitieSf &c. 
Dublin 1790," Annales nostros, quos nec videre licuit, nec, si vidisset, ex linguae antiquc igno- 
xantia, btelligere posset, ex isto tamen nummo, non dubitat castigtire ! '* This coin of Sithric !> 






ANNALES ULTONIEN8E8. t69 

Arcis Alichiae] mortuus est. Imnaisi catha ettir Donncadh mac Flainn 7 
Murcertac mac Neilly corosithaigh dia. Amlaip mac Gothfrith in AthcUath 
it. uno. Cellcuilind do orcain la Amlaim h. n Imair^ q. n.. audirum est a. tiqi 
le. p. rib. Stogh la Donnch h. Maelsechl. Righ Temhrach^ 7 la Murcertack 
mac Neillj Righ n Ailighj do cacht for gallu Athacliathy^ corindriset o Ath^ 
eliath co Ath truisten. [Altercatio pia^lii inter Donnchad filium Flanni^ 
Regem HiberniaB, et Murcertach filium Neilli, qui pacem inierunt postea« 
Amlaf filius Gofredi venit Dublinium iterum. KilcuUin vastata per Am- 
laf filium filii Imari, quod non auditum est antiquis temporibus. Exercitus 
ductus a Donnchado CMaelsechlan, Rege Temoriae, et a Murcertacho filio 
Neilli, Rege Alichise, ad praeliandum contra Alienigenas Dublinii, vastavit 
a Dublinio usque ad vadum Trustani. Concobar filius Maelcein, Rex Hy Far 
Kas, jugulatus est per Lagenienses.] 

Sxi^ S)CCCC Jiji% titti, al. yjpy ijtt Orcain Cille cuilind o Gall AtKo cliathy olsod^ 
hain na puinenic. Crican mac MaelmuirCy ri h. Fiachrach^ mor. Togait 
Ailigh for Alurcertach mac Neillj 7 a tabairt con dici longaiss^ con id for s 
aile diaeisi. Slogkl(hDonnchimBreaghay 7 Finnabair aba do arcain^ 7 in 
mgart domarbh for lar na ciltej 7 alaile olchena. Maid ria Congalach mac 
Maelmhitidh for Galegan moraib 7 beccaib oc ath da loarc du itorcratar il 
Adalstan ri Saxan ckiti Nordain iartair domain [Vastatio Kilcullinnia^ 
per Alienigenas Dublinii, qui plurimas divitias inde diripuerunt. — Circan 
filius Malmurii, Rex Fiachrachorum, moritur. Expugnatio Alichiae, 



" is thc earliest inscribed coio tbat has hitherto occurred. It is valuable for correcting our 
'* Annalists. The cross on it cvinces that the Danes were now Christians." p. 126. At, etsi: 
concedamus cssc Sithrici I, quod incerturo est, ergone se<|uitur esse antiquissimuno, et errasse 
Annales nostros,. qui Danos, regnante iSiMrtco I, Ethnicos fuisse affirmant ? — Oportebat primo. 
omnes extantes explicasse. Extant nonnulli editi a Gibsooo, et hacteous inexplicati, quorum. 
unum de certo affirmo^ esse saltem Aedi Regis Hibernix, qui floniit ab anno 863 ad 879, 
Is enira ultimus fuit- istius nominis, ct nummi characteres sunt A£D — RII — MIDIN. t. e. 
JED REX MIDENSIUM. — Monendi sunt. Soriptores nostri, ne, absque gravissima causa, ab 
his Annalibus discedant; recentiores sunt qui tempora, et nomina Regum misenime confundunt.. 
Assercre non vereorv neminem adhuc, ea qua decet doctrina, et diligentia, de re nostra numis- 
roatica scripsisse. Plurimi sibi nomen Antiquarii arrog^re student, pauci merentur. 
(6) IV Magisiri ad ann. 956, inquiunt-*-'* AmhUubk tnac Gofradha do ikeacht co k AtkcUaik do. 
rjdhisij 7 CiUcuiliH do orgaif^ lais, 7 deich c. do bhroid do breith eitti." [Amlaf filius Gofredi.vvoil. 
Oublinium iterum, et.vasUt Kilcullen, et mille captivos aufert inde.] 



fi04 ^ ANNALES VLTONIENSES. 

contra Murcertachum filium Neillv ct ipse ductus captivus ad naves Ali* 

enigenarum, donec c(mtigit evadere ab eis postea. Exercitus ductus a 

Donnchado in Bregiam; et Abbatia Finnabarensis vastata, et Sacerdos occi* 

sus in medio Ecclesiae, et plurimi alii similiter. Victoria parta per Congalach 

filium Maelmithidii, de Galengiis magnis, et parvis, apud vadum Dalorg, 

ubi plurimos occiderunt. Athelstan Rex Saxonum, fulcrum or^linis, et 

regiminis, occidentalis mundi, secura morte moritur,] (1) Finechta mcc 

Ccallaighj Coviharba Daire [Abbas Derrensis] in X[>o quievit. (2) 

j3ttf SDccct yjry iV* Kal. Jan. Lun. xviii. Slogb ia Donnchadh 7 la Murcertac 

co Laigniuy T co Muimnccu, co tuscat an giallu dib imaiblu Suibhncmac 

Conbretan domarb o GallaiL Niall mac Fergaile do guin ocos badud la 

Murcertach mac NeilL Flann ingin Donncha^ Rigan Ailigy mor. Crec la 

Donnchadh im Brega^ coro ort Lainn Lerc. Quies Muredaig Comharba 

ComgailL [Exercitus ductus a Dounchado, et Murcertaco, Lageniam, et Mo- 

fnoniam, doMCC abstulerunt obsides eorum secum. Suibneus filius C<ml)re- 

tani occisus ab Ahenigenis. Niall filius Fergalii vuhieiatus, et din^ersus i>er 

Murcertacum fihum NeillL Flanna filia Dcmchadi, llegina Alicliiiis, mori- 

tur. E^xercitus cluctus a Donnchado in 13regiam, vastavit Laiuue Lere. 

Obitus Muredagi, Vicarii Comgalli, Abbatis licnchorensis.] 

SIXU SDCCCC yl, al. jrl (♦ Kal. Jan. Lun. xxix. Secc mor conbtar suirrisi 

locha^ 7 srotha. Nati. tas Briain mc CennTig. Slog la Alurcertac^ coro ort 

MidCy 7 hu Failghiy con dcoch in Osraigiy co tug a reir uadhibhy 7 cor innir 

na Deisiy co tuc Ccallacan ri Caisil lais, fri reir n Dofincha. Maclruanaigj 

T Ridomna Ailig, mac Flainn^ domarbh do ceiniul ConailL Eochu mac 

Scannail air. Imleocho Ibair mor. Oenacan Sacart Duinl7glaisse mor. — 

[Gelu magnum, ita ut transgredirentur lacus, et flumina. Nativitas Briani 



(1) Obitum Mtkehtani refert Chron. Saxm, arl ann. 941, " anno circiter xli ex quo iElfreclus Rex 
obiit, post (luam regnasset annis xiv, hebdomadis x." Florentius autem ejus obituro refcjrt ad ann. 
940, anno regni l6\ — Ego ab bis Annalibus, in quibus Xot notte Chroniae concordant, discedere 
vix audeo ; consentiente Carmdac» ad ano. 939- 

(2) IV Magistri ad ann. 937 inquiunt—** Cantnn Pattraicc do cumhdach la Danuck. mac Flainn ri 
er." [Cudex dictus Canones Ptf ^ricii, operimento concinnatus boc anno, a Donnchado filio Fiannt, 
Rege l libArnisB.] — Extitit ergo adhuc, Opus hoc nobile, jam deperdituro, de quo vide hos An- 
nales ad anm 43S, et Disscrt. Prctlim. Conhr Vocab^ Hibern. 0'Bricnu voce CumkdacL 



ANNALES ULTONIENSES. 265 

filii Cennetigi, i.e. Briani Boromhei. Exercitus ductus a Murcertacho, Vas- 
tavit Midian), et regionem Falise, unde profectus est ad Ossorienses, a quibus 
abstulit vectigal debitum. Deinde vastavit Desios, et abstulit secum Ceal- 
lachan Regem Casselias, in obsidem Regis Dunnchadi. ~ Maelruanag, i. e. 
llex futurus Alichias, Ifilius Flanni, occisus a Tirconalliis. Eochadius filius 
Scannali, Prsepositus Monasterii Imlecensis, moritur.](l) 
2lt» SDctcc rl iy al. rl iU KaL Jan. Lun. x. Dunckad mac Suthameiy Epis- 
copus Cluana mc nois, Foelan mac Muiredhaighy ri Laigin^ [Rex Lagenite] 
moriuntur. Cathroined ren uib Failgifor Gall Atho Cliath, [Prfielium atrox 
gestum ab Hy Faliis contra Alienigenas Dublinii,] sed in precedenti anno 
hoc factum est. Dunllhglaissi do arcain do Gally do rigal Dia^ 7 Patraic 
forruj tuc Gaillu dar muir co ro gabsa ainnsiforru, con erlai in Ri^ coro marb^ 
sat Goidil for tir. Da mac Lorcain mc Dunnchadha do marbh do Congal- 
lach mac Maelmhithigh. Maelmochta aircindeach Cluan Iraird q. Cluain 
mac nois do indruit do Genntib Atha cliath^ 7 Celldara. [Dunum vastatum 
ab Alienigenis, quod vindicavit Deus, et Patricius, adducentes Alienigenas 
e partibus transmarinis, qui sibi vindicaverunt Insulas eorum, et expulerunt 
Regem, quem occiderunt Hiberni regionis istius: Duo filii Lorcani, fiiil 
Dunnchadi, occisi per Congallacum filium Maelmhithighi. Maelmochta 
Prsepositus Cloonardensis quievit Cluanmcicnois vastata a Gentiiibus 
Dubliniiy et Kildaria.] 

iXtU SDcccc rl ii> al- %\ iii* Kal. Jan. Lun. xxi. Roiniud for Gallu locha 
Cuan re Lethcathail, i. q. pene om. deleti s. Murcertach mac Ncill, 'i' na^ 
cocall croicin^ ri Ailigy 7 JSctoir iartair BelhOy domarhh do Genntib p. ma f. 



(1) IV Magutri ad ann. 939, huic respondentcm, inquiunt — " Murcohlach la Murcertach mae 
^* NciU co ituc vrgam^ 7 cdala iamct a hinsib GaU^ iar mbreith buadha^ 7 cosgair.-^Ar GaU do 
*^ chor la hua Failgc^ 't* la h Mmhirgin mac Cionacdha 7 fa Cincl Fiachach coromarbhsat da c, decc 
^' hi muigh cisi dibh — Cath raoinneadhfor Ghaliaibh Atha cliath, ria n uibh Failge 'i* ria n Atmirgin 
*^ mac Cionaetha ticcerna ua Ffailghe^ du ittorchair milc do Gallaibh im Aodh n Albanach co toise* 
** chaUfh iomda cen mothasomh/* [Citissls ducta a Murcertacho filio Neilli, reportat praedam ingentem 
et spolia, ex Insulis CbudensibuSf po&t partas victorias, et gloriam. Strages Alienigenarum facta 
pcrOTalios, i. e. per Amirginum filium Kennethi, et per clientelam Fiachach, qui occiderunt 1200 
eorum in campo Cisi. Praelium atrox contra Alienigenas Dublinii per OTalios, i. e. per Amirgi* 
num filium Kennethi, Principem Hy Faliae, in quo occbi sunt niille Alicnigenarum, cum Aedo Al« 
^ancnse» etcum Ducibusplurimis praeterca.] 



260 ASTNALES CLTONIENStS. 

iv Kal. Marcii, 'i' la Blacair mac Gqfridh ri Gully ic Glaisliatain hi ta^ 
duana cainfer Ras. Aj^dmacha do arcain hitt. Kal. arabarachy € na Gall 
c7naib. Lorcain mac Faelain Ri Laighin demarbh do Ghall. Cellach mac 
Becc Ri Dalaraide do marbh o muintir treathagnacht. [PneUiun atrox 
gestum contra Alienigenas lacus Cuan, per Lecailios, in quo peoe omnes 
deleti sunt. Murcertach filius Neilli, i.€. Murcertach, cognominatus bel- 
latorum, coloris crocei, Rex Alicliiae, et Heros (1) occidetitalis mundi, oc- 
cisus a Gentilibus, prima feria, iv Kal. Martii, i. e. per Blacarium iilium Go- 
fredi, Regem Alienigenarum, apud Glassiiatan, prope Ciuancan, Monas- 
terium incolarum Rossice. Ardmacha vastata iii Kalendarum, die sequenti, 
per Alienigenas eosdem. (2) Lorcan macFaelan occisus ab Alienigenis. Cel- 
8U8 filius Becci, Rex Dalaradiae, occisus a suis, prse indign^ione.] 
j3ttt fiDccct yl ni, al. yl tft. Flaitbertac mac Inmainencen in pace quievit. — 
Coirpre mac Maelpatraic, ri h. Liathan^ Finn mac Mutainy ri Corcolctigdiy 
do marbhad doferaib Mhaighi Feine. Congalach mac Maelmithighy 7 Broen 
mac Maelmordhaiy ri Laigin^ do argain Atha cliath co tuc sad sectUj 7 maincy 
7 brait moir. [Carbre filius Maelpatricii, Rex Liathanias, Fin filius Mutanii, 
Rex Corcolagdise, occisi ab incolis campi Feniorum. (Phceniciorum ?) Con- 
galach filius Maelmithighi, et Broen filius Maelmorii, Rex Lagenias, vastant 
Dublinium, unde diripiunt cimelia pretiosa gemmarum, etprsedam, ct cap- 
tivos multos.] (3) Doiinchadh mac Flaintiy vic Maelscchnailly ri Temhrachy 
[Rex Temorice, i. e. HibemiiE totius,] annis xxv transactis in .regno, 
• moritur. Maelfecheniy Comharba Finnia, [Vicarius Fiuniani Cloonardensis,] 



(1) Ectoir Heros, vox pcrantiqua, composita ex Eacht facinus, ct Oir splendidum. 

(2) Ex ordine feriaruni, et calculis Julianis, constat hasc evenisse anno aera» communis 9-^3, Cyclo 
Solis 28, Luna3 13, litcra A, quo Kal. Jan. inciderunt in feriam 6 : Eo enim anno necesse est IV 
kal. Martii, i.e. diem 26 Feb. in feriam I incidisse, ac proinde hi Annales, hactenus, seram commu- 
nem uno anno antevertunt. IV Alagislri ad ann.p-l'!» huic respondentem, testimonium adducunt 
▼ctusti Pocta; Hiberncnsis Mugronii, diccntis — 

** A kaon naoiccd ccthre deich — genair Cruit ditid Og breithj 
*^ A sedh do bliadhnuibh iton Saigk — co bas mor oll Muirccrtaigk." 
[** Unus nongcnti quadraginta — a nato Chrlsto de Virginc, 
** Sunt anni a sapientibus numcrnti — ad mortcm celcberrimam Murcertagi.'*] 
(3)1Iarri5ius inquit — ** A. D. 944, Congalach mac Ma.lith King of Ireland bumed Dublin, having 
slain, as it issaid, 4000 Oatmcn therc, and put the rcmaindor, with their King Blacur to iiight." — 
Ilist. of Dubl. p. 185. Confer ll^arcci Antiq.ilib. Lond. l6'54, pag, 111, 



ANNALES ULTONIENSE». 867 

f Dungal mac Catain^ in Xpo dormierunt.-~Cfl^A Gairtf rottacain re Cel^ 
lacanfor Tuammain [Praelium atrox gestum a Ceailachlno, Rege C^selise^ 
contra Momoniam Septentrionaiem,] in quo multi ceciderunt. 
0tu BDrrrc ]tl iflf Secc mor an aicenta coh tarsuirsi na Uniha^ 7 na kaibhnen 
Gaitl tocha Eochoch domarbk la Domhnall mac Murcertaigh^ 7 Ua bratair^ 
'V Fiaitbertach^ 7 orgain a loingsi. [Gelu magnum, mirabile, tta ut transr 
gredirentur lacus et flumina. Alienigense lacus Neachoccisi a Donaldo IfiUo 
Murcertagt» et a fratre cjus Flahertaco, et devastatio classis eorum.] Mael* 
tuile mac Dunain^ Comharba [Vicarius] Tigernaig^ 7 Ciarnaigy secura morte 
moritun — Aurchath mac Murchadha, ri iartair Connacht^ Maelduin mac 
Gairbity Secnap Airdmacha. Blacair do thekudh Atha Ctiath, 7 Amiaip 
taraeisi. Dream do muintir hoi Canannan domarbhadk do Congtdacki 7 Awir 
laibk Cuarain i Conaittibh. [Aurcath filius Murchadi, Rex occidentalis Coia^ 
nacise, Maelduin filius Gorbithii, ^dituus Ardmacanus, (moriuntun)— ^ 
Blacar expulsus e Dublinio, et Amlaf ei succedit — Pars gentis CCannan* 
orum occisa per Congalac, et Amlaf Cuaran, in Conallia.] 
^m Wtttt fl flt Cluain mac nois do orcain do Gatl Atko diathy 7 celh 
Fer Midi olcena. Maelbetach Air. Damhinnsi mor. [Cluanamacnois vas- 
tata ab Alienigenis Dublinii, et Ecclesias Mideosium similiter. Maelbetaeh^ 
Praspositus Damhinisensis Monasterii moritur.] 

;am 2DCCCC yl tltj al. yl bit* Slogh la Ruadhri h. Canannan co Slainey con 
idairtiter Gaili, 7 Goidhghil, 'i Conghalach mac Maelmitig, 7 Amlaibh Cu- 
<iran, coroimidh for Gallu Athacliath^ i. q. multioc, s, 7 s. mersi. Lan in 
Dinn faidig Patraicc do argut gil o cinuil Eoghain do Pat. Sgolaigi h. 
Aedacain ri Dartraigi, 7 Gairbit mac Muredaig ridomna h. Cremtain^ 7 
Aedh h. Ruarc mac Tigernain, hifrit guin. Broen mac Maelmordai ri Lai- 
gin domarbhadhfor crcich in Osraigibh^ Cattisac mac Ailci Eps, cenuil Eo- 
ghain mor. [Exercitus ductus a Roderico filio Canannani usque Slaniam^ 
pugnaverunt Alienigense et Hibemenses, i. e, Congallach filius Malmitigi, 
Rex Hiberniae et Anilafus Cuaran, et victoria parta est d? Alienigenis 
Dubliniensibus, in qua niulti occisi sunt, et mersi. Reliquiarium Patricii 

impletum argento a Tironensrtbus, in oblationem Patricio. Scolagius 

0'Adocan Rex Dartragii, et Garbit filius Muredagi, Rex futurus regionis 
Crimthaniae, et Aed 0'Ruarc filius Tigernani, acriter pugnant; — Broea ^liuf 



268 ANNALES ULTONIENSB». 

Moelmordi, Rex Lageni2&, occisus dum vastaret Ossoriam. (1) Catusac 
filius Alcii, Episcopus Tironensis, moritur.] 

jSltf Wtttt fl biu Blacair mac Gofrait ri Gall do marbh la Congalach mac 
Maelmithidhy 7 seckt eed dec ettir guin 7 breith. Anmire hi Adlai Comharba 
Ciarain mcin t sair, Colman mac Maelpatraic prin. Slaine, do gabhail^ 7 aec^ 
7 airu. Gorvilmdh ingin Flain mc Maelsechnaitl, [Blacar filius Gofredi, Rex 
Alienigenamm, occisus a Congalacho filio IVfaelmithidii, Rege Hibemiaei et 
niiHe septingenti vulnerati, vel capti.(2) Anmke O Adlai, Vicarius Ciarani 
filii artificis, i. e. Abbas Cloonmacnosias, CoImanfiliusMaelpatricii, Princeps 
Slanensis^ captus, et occisus, ac discerptus* Gormlathia filia Flanni, filii 
Maelsechnalli] in penitencia mortua est. 

Stau &>(((( jrl fmi^ al. ijr^ Slog la Matudhan mac Aedho, 7 Ui Nialt an eruill^ 
coro inder Conailliu, 7 Drutminnasclainn^ 7 inis Caindega. Crech Ja h. Can- 
annan coro inderjir Uli, 7 coromarb Ftaithbertdch h. Neitl. Aedan Tuamada- 
gualann 'V Xpo paus. Foghartach mac Donnacain ri Oirghiatt in pe. ite. cia 
mor. Stog la Congatach mac Maetmhithigh coro indcr h. Mcit, 7 Fernm- 
hach. [Exercitus duclus a Matudbano filio Aedhi, et a Niallo ad £FuIlios> 
vastavit Conallios, et Druiminasclan, et Insulam Candega. Exercitus duc- 
tus ab 0'Canannano vastavit Uladios, et interfecit Flahertacum ONeilK 
Aedanus Abbas Tuamdagualajiensis in Christo obiit Fogartach filius Don- 



(1) IV Magistri <3e Broeni obitu, vetusti Poctae Hibernici distichon adducunt, 

" Naoi cced naoi ccoicc do bliadhnaih — ni sed nach tiamhda troghda^ 
^ gein ar maoin saoir slanda — co bas Braoin mc Maoilmordha.*^ 
l^ Nonginti quudraginta quinque annos, — efBciunt absquc di^aione» 
** A nato nostro dilecto aeterno salvatorc — ad obitum BcianLfilii Maelmorih."] 
Postca: subjungunty " Cormacan mac Maoilbrighde an taird Fhile^ fer cumtRa NeiU Glundmbh dccc 
Cafh Athatliath ria Ccongaiach mac Maoihnith.for Btacaire ua n lomhair Tigema na Nortmain i» 
Ttmarbh Btaccaire feisin^ 7 seched decc ettir ghuinj 7 brmtty 7 tuiU. armhile a maii/cfris. Sioigh- 
eadh lais na Gall dar Ihuimraithe coraloisc set an Dcrtech 7 deichaebar ar seachl fchtibh ann/' 
Cormacan filius Maclbrigdi, Archipocta, socius a latcre Rcgis NeilH Glundubh, obiit. Pncliunf 
Dublincnsc gestum a Congalacho filio MacTmithigi, contra Blacarium filium Imari, Ducem Nor- 
mannorum, in quo occisus cst Blacar, et 1&(K) wlnerati fuere vcl capti, et plusquam milie occisi 
cum eo. E.xercitus, ductus ab Alienigenis ultra DroiR i{a^^, i..e. Coiiero Arcis, incendio delevit 
Nosocomium ejusdem, et 150 qui inerant in eo.] 

(2) Blacario successit Gofridus filius Sithrici, quo rcgnante, Ostmanni Hibcrnici Religionem Christi 
Mnpkxi sunt. Confcr uot. ad ann.963y supray.cum ff arcrt Antiq. Lond. l654, p. lll. 



ANNALES XTLTONIENSES* 269 

fiacani, Rex Orgialliae, in penitentia moritur. Exercitus ductus aCongala* 
cho filio Malmetigii, vastavit Meittos, et Fernmoyenses.] 
Sln^ U>tttt fl tJTf Donncha tnac Domhmill ri Mide do marhh dia hraitrih. 
Oel ri Bretan mor. [Donchad filius Donnaldi, Rex Midise, occi^us a fratri*- 
bus. HowelRex Britonum moritur.] (l)- Scotine Air. Diarmaigij Maelfinnan 
Eps Cilledaro, Cleircen mac Conallainy Air. Dairechalgaigh^ [ScotiHe Prcepo- 
situs Durroensis, Maelfiiian Episcopm Kiklarensis, Clercen filius Conallani; 
Prsepositus Derren&i»,] in- pace quieverunt. Matudan mac Aedha^ do marb 
<9 aib Echochf >" o macaib Broin, [occisus ab Eachiis, i. e. a filiis Broeni,] sed 
Deus Hlum vindicavit in brevi tempore, in morte ipsorum. Ruadri ua Ca^ 
nannan do marhh do Gali, 'i' Ridomna er iar forhais se mis for Midi 7 
Breghuy 7 mr eor airGall, 'i' di milej vel plus. Niall oa Canannan ifrit^ 
guin, 7 al% paiici. M^as mer anaicenta. — Cloicteach Slaine do loscadh do 
Gall Athacliathy hacall inderlamha 7 cloc- hadec do clochaihhf Caenechairfer 
leghinnj 7 sochaidhe mor inhi do loseadh. [Rodericus 0'Canannan occisus 
ab Alienigenis, i. e. Rex futurus Hibernise, postquam spatio sex mensium 
debellasset Midiam, Bregiamque, et post profiigatos Alienigenas, i. e. post 
duo millia eorum occisos, vel plus. Niall O^Canannau in praelii cestu (ceci* 
dit,) et alii pauci. Glandium abundantia mirabilis. Campanile Slanense 
combustum per Alienigenas Dublinii. Lituus Pastoralis, petris pretiosis or- 
natus, et campana pnccipua, et Cannecar Praelector Scholse, et multi ibi 
cum eo combusti.] (2) 



(1) Obituin Howtli Dha^ Regis Brittonum, rcfert Caradocus ad aiin. 94S, — Wynne's Caradoc, Lond. 
1702, p. 53.. 

(2) Turres antiquas, lapideas, qus adhuc extant, Giraldc» Ecclesiasticas appellat, *^ qwBmore 
'* patrioy arctae suut,. et alt£, nec non et rotundie,'' Topogr. Hib. Dist. 2, c. 9r p«720, ed. Franco- 
furti l603. Hinc alii bas turres campanilia fuisse opinantur, sed perperam, cum igne combori 
ncq^eant nec multitudinem hominum . coutinere, et ds campanile iioc veteri Sianense, IV 
Magistri ad ann. 9-^8, huic respondentem, inquiunt — '* Chicthcach Slaine do loscadh con a ian 
** do mhionnaibh 7 deghdhaoinibh im Chaoinechair fear leighinn SlainCy bachallan crlamka^ 7 clocc 
'* ba deach do chloccaibh." [** Campanile Slancnse combustum, simul cum pluribus reliquiis, eC 
" religiosis viris, qui ibi erant, cum Caonacario,. Pnelectore Sianense, et baculo, seu Lituo S. 
'* Erci, Patroni loci, ct campana omnium quae ibi erant, optima/'] Caonacar^ LBitme Probus ap* 
pcllatus, is est^ qui Vitam S. Patricii scripsit, editam inter Opera Bedae, BasileacL 1563, et Colo» 
niae l6i2,. cui perperam a quibusdam tribuitur, uti patet ex 7Vui</e pag. 64, n.38,.unde etiam 
constat Paulinum^ Abbatem. Ji/eit0Meifi, cui Probus Opus suum inscripsit, obiisse in Monasterio 
IdenenHy non procul a Slaniai aimo 920, quo ejus obitum IV MagUtri reccDsent.. SubjungMnt 



^70 JkNNALES VLTONIEySES. 

0lt» SDttCC U Mac Eithig mc Cuilennan^ ri Conaille^ [Rex ConalliasJ Guar^ 
h. Forannainy Air. Arda sraiha^ [Prsepositus Ardsrathensis] moriuntur. — 
Gofrith mae Sitriuc. con Gall Athacliath do orcain Cennansa^ 7 Domhnaig 
PatraicCj 7 Aird Breccain, 7 Tiuileain^ 7 Cillesgire^ 7 alailiu cealla olcena. 
Cenannus ro orta uile, [Gofredus filius Sitrici, cum Alienigenis Dublinii^ 
expilat Monasteria Kellense, Downpatriciense, Ardbrecanense, Tuikanense, 
Killesgirense, et plurimas alias Ecclesias similiter. Kellensis Civitas vastata,] 
ubi capta sunt tria millia hominum, vel plus, cum maxima preda boum, 
7 equorum, auri, 7 argenti, Aed mac Maelruann^ 7 Becc mac Dmnncuan^ ri 
Tethbay [Rex Teffiae,] Cenneitig mac Lorcain, ri Tuatmumhain, [Rex borealis 
l^f omonifle, i. €. Thomond,] Garbit mac Lorcainj ri Ferleamna^ [Rex Ferlam- 
tiensis,] obierunt Niall motlach domarb do Coirpriu tria meabhail. Bech- 
dibar. Claintrusca mor for Gall Athacliath^ 7 rithfola. [Niallus clemens 
occisus a Carbreis fraudulenter. — Apum mortalitas. — Lepra immanis inter 
^lienigenas Dublinti, et fluxus sanguinis*] 

;3lU S)CCCC I U Scannaly Air. Domhnach Sechnaill, Flami, Air. Droma cliab^ 
Custantin mac Aeda, ri Albain^ Ferdomnach^ Co?nharba Ciarain, mor. Cath 
forjiru Albain, 7 Bretnu^ 7 Saxanu, ria Gallaib. Flann h. Clerigj ri deis- 
ceirt Cofinachtf Domhnall mac Donncha ridomna Temhrach, Celeclam Acon^ 
ritaj Flann mac Maelfiachrach^ Air. Maighi ettir diglais, [Scannal, Praepo- 
aitus Dunsechnallensis, Flann, Praepositus Dromclifensis, Constantinus filius 
Aedi, Rex Albanise, (1) Ferdonach, Vicarius Kiarani, i. e. Abbas Cloonmac- 
noisensis, moriuntur. Praelium contra Albanenses, et Brittones, seu Wallos, 



iidem Annales ad ann. 9*^8. — Cath raoinn Muinebroccain iaromh, eittir Ghallaibh 7 Gaoidhealaoibh, 
•v-tittif Ruaidkri ua Cmandain 7 Gullu Athacliath abjcil Andreas Aps do sonnradh, Ro meabhtar 
for Ghallaibhy 7 ro cuirr an ar^ uair torcrattar se mhile do thren fhearaibh gen mothat Gille 7 Glas' 
aibh. [Praelium atrox Monebrocanedsc, inter Alienigenas ct Hibernos, i. e. inter Rodcricum 0'Can- 
annan, et Alienigenas Dublinii, in festo S. Andrex Apostoli, qut, profiigatis Alienigenis. stragc 
tnagna eos affecit ; cecidcrunt enim 6000 e viris corum lcctissimis, non numeratis servis, et dispen* 
eatoribus.] 

(1) De obituali anno Constantini, vide notas ad ann. 899, 9^7 ^ 917, et 936. Errat Pinkertonus ejus 
obitum refcrons ad ^bAt, — ^Concordat cum his Annalibus Codex Cluanensis apud Flahcrteum p. 486. 
Monachorum se caetui aggregavit, Regnum dimittens, non anno 943, ut scribunt Scoti reccntiores, 
sed anno 9^6, ut, ex Poematc vetusto Hibernico, scribit Flaherteus, ibidem; eiquc succcssit Mal- 
colmus I,cui Eilmundus senior, Rcx Anglias, Cumbriam concessit, testantc Matthxo Floriicgo ad 
ann. 946, e<ttt. Francof. l601, pag, 188. Malmcsb. de Gest. Rcg. 1. 2, c, 7, Flor. Wigorn. H. 
^luDtitigdonhist.l.S.R» Hovedcn«d ami. 9-^^« . .• 



ANNALES TTLTONiENS^iS. 27^ 

ct Saxones, gestum ab AHenigenis. naimO^Clery, H^ AiistraTisCoii* 
naciae, Donnaldirs filius Donnchadi, rex futuTus Temoriae, Cdius, cogno- 
mento cto», i. e. scorbuticus, Anachoreta, Fiarni filius Mnclfiachrachi, Pr»'- 
positus Monasterii campi inter duos paludes,] moriuntur. 
jSttlt SHttt 1 it Cluan mc nois do arcain doferaih Mumhuin co$i GaUiubk.'^ 
Maelcothaigh Comharha Comgaill, 7 Mocholmog^ m. Gailengu do argain o u 
Cremtaind. Domhnall dia tairecht Murcertaigh co fargaibset ar cem. 
Cluanamacnois vastata a MomonienMbus, simul cum Alienigenis. Maelco- 
thag Vicaiius SS. Comgalli, et Mocholmogii, obiit. Oalengia vastata Ji 
Cremthanis. Donnaldiis insequitur Murcertachum, et pugnant.] Matbnap^ 
tain mac Moenaighy Ruadhacan mac Ectighen^ ri airtir Gaileangj [Rex 
Orientalis Galengiae,] Maelpatraic mac Coscan, ferleigind Airdmacha^ [Prca- 
lector Scholee Ardmachan»,] Maelmuirej Air. taighi Fethgnaiy [Praepositus 
domus FethgnsBi,] Cennfaely Air. Saighre^ [Cennfael PrsBpositus Sagireen* 
sis,] Dermait mac Torptha, Air. Lismoer Mochutu, [Praepositus Lismoras, 
Monasterii S. Mochtaei] Dubinnsi epscob Bennchoir^ [Dubinsius Episcopus 
Bennchorensis] obierunt. 

jan* 2>eccc HiU Flannacan mac Allcon^ Comharba mc Nissi^ 7 Colmain Eala^ 
Maelcolaim mac Domhnailly riAlbain, oc. e. Conn mac Erudain^ mc Gmrbith^ 
ri mhuighi Dwnai domarb. Bodib. mor fo er. Ar mor de Coirpri 7 Tethbai 
7m 0'Ruairc, co forcair ann h. Ciardhainj RiCoirpri. Ceilec Air. Com- 
harba Ciarhainy 7 Finnain, Robartach Comharba Col. cill. 7 Adomnain, 
[Flannacan filius Allconii, Vicarius filii N»issii, et Colmanni Ela, i. e. Epis- 
copus Connerensis, et -Drommorensis, obiit. Malcolum, filius Donnsldi, 
Rcx Albaniae, occisus est. (1) Conn filius Erudani, filii Gai<bithii, Rck 
Planitiei Dumas occisus.— -JBoum mor-talitas niagna per totam Hiberniam. 
Strages magua Carbreorum, et Teffiorum, per 0'Ruarc, qui occidit 0'Ci- 
ardan, Regem Carbreorum. Ceilec Prajpositus, Vicauius SS. Ciarani^ et 
Finniani, i. e. Abbas Cloonmacnoisiae, et Cloonardiae, Robartach VicariusSS. 



(1) Obitum Malcolmi rcfert Tigernach pariter ad annum hunc, serae communis QS^, *' quo ci suc- 
'* ces!»it Indotbh mac Consiantiny mc Aed^ qui regnavit annis viii, cujus tempore oppidnm Eden. 
^* vacuatum cst, et relictum Scotis usque in hodiernum diem." Vid. auctorem veterem, de Scotiao 
divisione, apud Camdcn in Scotia, p. 6899 Chron. Pict. et not. supra ad ann. 87 !• 



672 ANNALES ULTONIENSES. 

CoIumboB^ et Adamnani,] in Xpo pausaverunt. Niall h. Toktirg, Ceallachan 
ri Caissilf [Rex Casseliae] Rechtabra^ Air. Cille Achaid^ [Prsepositus Killach- 
adensisj Mac Bran mc Donn^ ri cenuil Loegaire Breg^ [Rex regionis Lao- 
garias in Bregia,] jugulatus est 

jSltf 2DCC(( l tftf Kal. Jan. vi. fer. lun. iv. Oengus mac Conloingsi Air. M. 
BilCy [PrsBpositus Maghbilensis,] Oengus mac MaelbrigdCf Air. Doimliacc, 
[Praepositus Damliacensis,] moriuntur. Alene ri Alugdor^ie Maghen^ 7 
Mngdorne Bregy 7 Inneirghi mac Mocain^ do toitim allurg con Gall^ i Co- 
nachta. Slog laDomhnall mac Murcertaig co longaib^^ thuaigh inbirjor ioch 
n Echachy Jor Daball^ darsna h Airghiall for loch n Eirne^ iar sin for loch 
n Uachtair^ coro ort in m BreifnCy 7 co tuc Oiallu hui Ruairc. [Alenius, Rex 
Mugdomise campestris, et Mugdornias Bregiensis, et Innergius filius Mo- 
canii, occisi in prselio cum Alienigenis in Connacia. Exercitus ductus a 
Donaldo filio Murcertagi, cum cJasse, ab Arce iluminis supra lacum Neach, 
et supra Davall, trans regionem Argialliae, supra lacum £rne, postea supra 
lacum Uachtar, donec vastavit Brefniam, et abstulit 0'Ruarcii obsides.] 
j3tt* &)t(tc l tl* Kal. Jan. vii. fer. lun. xv. Maelpatraic mac Conbretany Air. 
SlanCj [Praepositus Slanensis,] Qengus mac Nocain^ Comharba Fecene^ [Vi- 
carius S. Fechini, i. e. Abbas Fobharensis,] Gaithene sui Esp. Duinlethglaisi, 
Tadhc mac Cathaily ri Couacht^ m. s. — Conghalach mac Alaelmhithig^ ic 
Flannacainy ic Ceallachy ic Congatlaichy ic Conaing carraigi^ ic Congal- 
laichy ic Aeda SlainCj ri Er, da marbhadh do Gall Athacliathy 7 Laingj oc 
Jaig Guirann illaignib^ 7 Aed mac Aicide ri Tethbai^ [Gathenius sapieus 
Episcopus Dunensis, Thadeus fiiius Cathalli, Rex Connacias, mortui 
isunt. .Congalac filius Maelmitigii, (1) filii Flannacani, filii Ceallachi, filii 



(1) IV Magistri ad ann. 954, huic respondentem, de Cofigalachi Regis obitu, testimonium ad- 
-dticant Poetae vetusti Hibcrnici, Aodht ua Raithnenf dicentis : 

*' Jar n orgain Atkcliathgrainn — ^ro huc Gullu a herindy 

-** li da hlnfor a dcch^ — iremhius caoimh Congalaigh 

" A cethar caoccat iarfir — ocus naoi cced, ni gniomh suaill^ 

^* ghein Criost im Bcithil boidh — co bas mic MaoiimithmhuaidhJ' 

[*' Post vastatum Dubliniuro detestabile — quod allexit Danos ad Hibemiam, 

** In duodecimo anno— regni mansucti Congalachi, 

'* Anno quinquagesiroo quarto veraciter, — et nongentesiroo, (res est non parvi roomenti,) 

^* A nato Christo in Betblehem pauperum — 4isque ad mortem filii Macimithigi."] 



AKNALEd ULTONIENSESr. 273 

filii Conangi, <;ognominati Carragy i. e. Munimentorum conditoris, filii 
Congalachi, filii Regis Aedi Slanensis, Rex Hibernias, occisus.ab Alien- 
igenis Dublinii, et Lagenids, apud Taig Guirann in Lagenia, ' et Aed filius 
Acidiii Rex Teffise,] 7 alii multi ceciderunt. (l) Maenach Comharba Finnia^ 
7 fer leighind Airdmacha, Alaelbrigda mac Erudain Comharba Mc Nissi, 7 
Colmain ela^ [Vicarius Macnissii, et Colmauni£la,j.e. Episcopus Conneren* 
sis, et Drommorensis,] obierunt Muiredhach mac Eicnechain, mc Domh^ 
naillj regnare incipit. 

3m U>ttU l f^ Cathusach mac Dulge o Druim thorraighj Comharba Pa- 
traiCy Sui Esp Gaeidhily [Cathusach filius Dulgei Drumthoragensis, Vica- 
rius S. Patricii, i. e. Antistes Ardmachanus, sapiens Episcopus Celtorum,] in 
Xpo Ihu pausavit. Maelfothartaighy ri Caisilj [Rex Casseliae,] Colman mac 
CongailCy Comharba Molaissij [Vicarius Molassii,] Echumac Anluain^ rilocha 
Caly [Rex lacus Cal,] Scannal mac Luachduib^ Comhorba Lisserin^ [Vicarius 
Lasserani,] Maelcolaim h. Canannany ri Cenuil Conailly [Rex Tirconalliae,] 
Mochta mac Gamuicainj Flann b. Haedhacainj Air. G. da locha^ [Praepositus 
Glindalochensis] obierunt. 

^ltf lS>tttt \ ftit Flann mac Mocioinghsiy Comharba Tigernaig^ 7 Maeldoidj 
[Vicarius Tigernagi, et Maldodii,] Tanaidhe mac Huidhirj Comharba Beann- 
chair, domarbh doGaiL [Abbas Benchorensis, occisus ab Alienigenis.] Niall 
Ji. Eruilbj Tuathal mac Augaire, ri Laing, [Rex Lagenise] moriuntur. Lung 
mac Colganj Air. Slancy [Praspositus Slanensis] in penitencia moritur. — 
Finachta mac Lachtnainj Air. Fernaj [Praepositus Fernensis] moritur. 
jElltf JEDCCCC I inii^ CL m. nois do arcain do feraib Muimanach [Cluanmac- 
nois vastata a Momoniensibus.] Martain Comharba Coimgeny [Vicarius Ke- 
vini,] Dubduin, Comharba CoL c. [Vicarius S. Columbae,] Oengus h. La- 
pain^ Dubdabairenn mac Domhnailly ri Caisily [Rex Casseliasj a sociis ss. oc- 
cisus est. Maenach mac Cormaic, Air. Lismoir^ [Praepositus Lismorensis] 
moritur. 

Zn* 3)ccrc I tjr^ Slog. la Domhnali mac Muircertaig co Dalnaraidhe co tuc 
ait. e. Carlus mac Cuinn mc Donnchadha oc. e. i. Athcliath. Maindfor 



(1) ^f<f ^/^nensw Rex Hibernias «imo 599« ^lius imt Diarmitii^ ^XxiFeargumCearbheoilyq^aiMt 
filius ConaUi Crimihatmi^ filii NeiUi naoi n giaUach. Vide duas alias genealogias, ab eodem Neillo 
liuea recta deductas, supra not. ad ann. 996, et915, et confer utramque cum genealogia £/i^ 
tV^jfhi^ et aiiorum Rcgom Anglo-saxonum, in Chronico Saxon. 



Cmifmin fnac Amlaim^ mc Chtkfmkh, m ^hch Mmiredac^ mic tF^guea, tr»- 
rola morobuaMrt €ionnacht. Cathmog^, Air. Lismoir, ^. [£xereiftii6 ^uctus 
a DoDfluklo £lio Marcertagi DaVnaa-adiacn, 4I0116C 9!b&tulit obsides eoraiD. 
Carius fitiiis Cooni, filii Donoduidi, ^cciras est ki DubljMo. Vic^toria parta 
4e CaimnaAo £Uo Amkfi, iila Gofredi, a clientela Mwedacbi filii Fergusii, 
qiti magnam visitaticmeiJi penagvt C«iinacktias« Canfemo^ ^re0pO6itu& 
Ltssmorensi^ quievit] ^l) 

j3tu lS>tttt Ijr. Saighet tened do tuidhecht iar fut Laighenanim' de^ gur ro 
nmrb im mile c. do doemb^ 7 sltaibh, co tigi Athaciiat^. Mac £pc1iad%H W4. 
£riuin eola [Fik^Bxa, jxrocedeatia a plaga aAistro-occidentaK <per LageRiam^ 
occidunt nilte et ceatum homines, et 4![aadrufpedes, ^prope Dubliaittm. Fiiius 
£ichadi, Rei O^BrainioFum eola] (fi) €tb>it Ua^arc, ri Hhrtraigkey [Besc 
Dartcagti] a sms occisus est Fergraidj ri ^Caieil {Rck Ca66eli8&] a suis oc- 
eisus e^ Conaing h. 'Dmnctlmi, Air. docfftair mc n Daimeni [Ppgeposttus 
ClocharenstSy civitati6 ^liorum Damenii,] qv^ievit. 

Al^ 8DWCC Ijt <♦ Creck la Flaithbertac mac Concebuiry ta ftigh n Ailig, in 
Dalnare cor inder ConderCy con idtartetar Ulaigj oovomarbh anada i^raihair 
*r TadCf TCoUj 7 al. m. ki. Eugam ic Muiredaigh eiri erdomarhh io uibh 
^ojdgi. ^Oengus h. Maeldorsigh a sa. jug. e. [lEKercitus duotus a l^sfher- 
taco filio Concobari, Rege Atichiae, in De^lnara^iam, spoliavit trivitalem Con^ 
tievensem, sed impetum fecerunt in eum UJtonienses^^t^ocefdenmt eum cum 
^obus fratribus suis, Thadeo^ et Conno, et silii muki ceciSerunt. Eugan 
filius Muredagi, Vices gerens Regis Hibernia^, eocc^usi per OTaUos.— 
Ocn^us 0'Maeidoraga sius jugulatus^t.] (3) 



(1) IV Magistri adaQn.958, huic re^pondentem, obitum referuut duonim Poctanim ^^ Fo^ne^ 
** FUi primeicces Laighcn—-7 Finsnecfa m Cuill^ FUe Idumhain.^' [Fafnei, Archipoetap Lageniaei cfl 
Finsneebti O^CuilljToctaB Momoniae.] 

(2) Eola cognomen 0'Bruinorum ; ni fallor ab Eolach Dux, vcl Primanus. 

(3) IV 3Iugish'if ad ann. 9^0, inquiunt — '* Imngis^meic Amlaiphy 7 mLo^gmatm^ doUdlt in Er^ 
<< co ro ortattar Conaillcy 7 Ettary ca h inis tnc Nessaiu^ con deehatar na Ladgmuinm iarttain co 
^*fioraU>h 'Mumkain do dioghail amhrathairy*i* Oiny coro ortattar innsiVoimhley 7 ua 'lAathain, coro 
•* loittsiot Liosmory 7 Corcach^ 7 con dexnsat uica iomet, ar cena^ Tiogtar iarttain m huibh Liatiain 
** co ttar.foira Maolcluice ua Maoieittindy coro la an ar^ •»• cuicc secht» cced ar tri c. con a ternoda 
'<* dibh ackt iucht tfihng. Creackia mnc j4mhibh<ikinis mc f^eMdnyeo^BrMtainyf eo Motnefmam. 
i<« Creaekia Sitriuoccamdo mmryCO-h.CiBdganygoHmF.A^ihk^GedlMkAthaetU^ 
«<«icU,7 co nkk.4u^hmiiomi^.^r^HuUi^QU^fa,^a^^ trlahi m 



MttiHMcHtU, LmguhtDmhntM A. N^li dt DksbuU darsiiab Nt$ait ca 
l6thmAimknmi [Classis dwba per DQnaUtam CfNeii^ e» beik Foyk, tvana 
iMMBtem Niiaty ifeqne ad laM^Ui Anahli^] qnod n^» lactwt eafc ab anlti*. 
qn» teBipofibsS) soo ia Ubro* DmifUtrieiShk (1) JSScsccii Tme Dakigj ri im 
f» Aia^giaUj 7 DubAnra a mac^ oc. & ^ Jfa^rclL iTiM DfBdaigh, a fre; Ramarbh 
don am Jdurchai sm J& cair isia tkhiua eetnai. ^Eemeeb filiuH Dah^, Bex 
Argpai^ et Dniftduay iiiiis ejus^ ecccn suait a Marchado fitio Qafegi^ a fratte 
Sruo* — OseisvB est vimai Muxchad; ut deeefaak, eodem mettse*] JkfMlmmr^ 
mmc Eocha, Ccmharba Pairaicc, [VicsriuftPatricii, L e. Abbas Ardmacfamm^} 
natus est Maelmuire mac Ceallacaiuy Ri Caisil^ [Rex CasseUa?] moiitur. 
Gcfraig mac Amhei, lAArfcuuB est» Camkafba Hgernuig [Vicariun T^gEHriiag)} 
mortnsus est. *i* Cameeimroc. 

j9kl Witttt 1f UL Isin mbiiadhaim dcdhenaeh ind laxttadkcoiTy o huiig Pa- 
trmc n er* Maelruanaig mae Fiaindy mc Eicmcain, 7 a mac do nunrbk do clah 
Fiangusa. Dubseuile mac Cmaedci, Comhwba Cci. e. f.-^^FarudrM mae Beea 
ri Derlai^ domarbk do Cenet Eogbain, iria tagknacht, 7 meabhail. Muir^ 
^ertach mac Cangallaick mc Maelmitigk, Ridbmkna Teamhrach, o Damk^ 
naill m Cangaiiaich oc. €. Cealidara d9 orcain do Oall s. mis; abile f ietlaW 
mis. tu» e, friaNiail h. neruilb, rede. ptis e. tiih. Clericis {>ene p. ua. 4 
Dni, -i- lan in taigbi moir Sanc Brighti, 7 lan in Dertaighiy issin toruage^ 
Nial diib dia argat fesi$h [Hie est annus ultimua numerationis dict^ Lan^ 



«lnaMHMVi.rftaMMiia*Mi 



^' longaibh iar naram. te.^Sloighead la DomhnaU va Ncillfor caairt Er co raibhe tritraith occ raith 
^ EttainT* [^CIassis filii Amlafi, et Ladgmannorura, advenit Hiberniam, et yitstavit CoRalUaBiy ec 



-« 

41 



PromontoHum Edar^ (Hodth,) et Insulam nac Nessain, (IrelancPs Eye,) et profecti sunt Ladg^ 
manna pottea Momoaiam, ad viwdicandam norlemfratrbsui Oini, et vastaveruBt In&ulam Domlh> 
liac, et Lethaniamy et vulneraverunt lissmoriam, et Corcagiam, et fecerunt mala plura similiter. 
** Venerunt postea t^thaniam, ubi se opposuit eis Maolcluce 0'Mao1Iettind, qui interfecit pfuriw 
** mos corum, i. e. S700, ita ut non eflttgerent nisi ttium navium nauta». — Exercitiis ductos a iilia 
** Amlafi ad Iniulum mac Nessani, Brkanniaro^ et Mottan, (Anglesey.) Exercittts ductus a Sitrica 
** e locis transmarinis ad rcgionem Colgan. Sed Amiaf, congr^tis Alienigeiiis Dublinii curo Lag^- 
^' niensibus, irapetum fecit in eos, cura fortibus istis^ et victoria paita est de Skrico cnrvo, ita ut ad 
^ naves compcilerenter reUquia? cxerc it u s sm.— £9iercit«y ductu» a Donnaldo 0*Neill ad visitar 
'' tionem Regalem tottus HiberniSy castramctatas est tribus noctibus apud Arcem Eden, BMth 
^** Eden.*'] — Ladgmann Saxonice dux excrcitus, vide Dict. Lye. 
{l) De hocUbrOt vide Dissert. Pralim. et IV Magiitror. Aonal. ad ann. S^S^ 

Kaff 



97^ ANNALE8 TTLTONIENSES. 

tadhchoiry \. e. plenaria numeratio Poetica, (1) ex quo advenit Patriciu» 
Hibemiam, Maelruanag filius Flanni^ filii Ecnicani, et filius gus, occisf 
a Clientela Fiangusii — Dubscuiie filius Kenethi, Vicarius S. Columbae, qui- 
£vit. Forudhran filius Beccii Rex Derlassias, occisus a Tironensibus dolose, 
et in vindictam. — Murcertach filius Congalachi, filii Maelmitigii, Rex futu- 
rus Temorise occisus est a Donnaldo filio Cogalachi. — Kildaria spoliata ab 
Alienigenis, sed miserabili pietate misertus est Niall, filius Erulbii, redemptis 
omnibus Clericis pene^ pro nomine Domini^ i. e. quotquot capere potuit do- 
mus magna S. Brigidie, et Nosocomium^ quos emit Niali ab eis^ pretio ar-^ 
genti, eodem tempore.] 

2IXU fiDcccc Ijr it^ Gorta mor diulocta in er^ co renadk an tathair & mac 7 (t 
ingen arbiadh — Catk roinedk na noibk Canannan^ co torcair ann Domknall. 
— Catk ettir fhiru Alban in Monetir, u* multi oc. s. im Donnch. 'i- A6i 
Duincaillenn. Coemclodk Ab. in Ardmacka^ t. Dubhdaletke o sliabh Cuillinn 
m vicem Muiredaigk. — Josebk7 Dunck Ab. Tiredglas^ Cinaed Ab. Lismoir 
MocutUy L Xpo q. — Slogk la Domknaill h. Neillj la Rigk Temkrach^ coro ort 
Connachta, 7 co tuc gialluo kua Ruairc. [Fames magna, valde misera, ia 
Hibemia, ita ut pater venderet in servitutem filium, et filiam, pro victu. — 
Praslium atrox gestum ab 0'Canannanis, in quo occisus est Donnaldus. — 
Praelium inter Albanenses in Mouetir, ubi multi occisi sunt, cum Donn- 
chado Abbate Dunkeldense. Mutatio Abbatum iu Ardmacha, i.e. Dubda-* 
letheus iu vicem Muredagi de monte Cullen. — ^Joseph, et Dunchad, duo 
Abbates Monasterii Tiredaglass, Kennethus, Abbas Lismorensis Monasterii 
S. Mochudi, in Christo quieverunt. Exercitus ductus a Donnaldo 0'Neill, 
Rege Temoriae, vastavit Connaciam, et abstulit inde obsides 0'Ruarcii.] 
JEbt» &>tCCC If &♦ Muiredac mac Fergusay Comk^trba- Patraicc, [Vicarius 
S. Patricii^ i. e, Abbos Ardmachanus, J Catkusach mac Murcadan^ Episcopus 
Ardmacha, Faelan mac Cormaicy ri nan Deisse Afumhain^ [Rex Desiorum 
Momoniie,] Faelany Ri Laigen, [Rex Lagenia^] mortui sunL Afaelmure in. 
Neillmc Aedo [Malmuria filia NeiHi fllii Aedi] morttia est. Dubdabairenn^ 



«pP-———"i.""iWi^"^'»"^^-'^*""""*-'»-»»—^—wi— ■.•.»— «^•—»^P—^^"—^»ii"i"P"«^-—ii»»—^»—^"-^"^—»'^W^^-"^iWP'"^ 



(1) Lantadhchoir — plcna Poetica numeratio — nempe quia numerando a Patricii adventu, anno 432^ 
^ingenti anni perfectc intercessere usque ad annum 9^3, secundiun. numeratioQem Poctarum Hir 
kcioia?, de qua ^dc Disseri^Pr^flim^ 



ANNALES ITLTONIEN8E8. 277 

Comharba Buiti [Abbas Butensis] vitam finivit. — Fergal h. Ruairc domafbh 
la Domhnaill mac Congallaich^ la Righ Bregg. [Fergal 0'Ruarc occisus 
a Donnaldo filio Congallachi, Rege Bregi®.] 

Zxu S[>(C(C \% tu Dub mac Malcolaim^ ri Albain^ domarbh la h. Albancku 
fein. [DufFus filius Malcolomi, Rex Albanke, occisusa suisAlbanensibus.} (1) 
Tigernac mac Ruaircy Ri Cairgi — Bracaigiy mor. -r ic Raiih bicc. — Cath 
Formatile ria Cenel Eoghain for Cenel Conaill du ittorcair Maelisu h. Can- 
annan ri Cenel Conaill^ 7 Murcertach h. Taidhc, Ridomna Connacht^ 7 al. 
multi. Aedh h. Gitid ri h. n Echach a ss j. e. Matgamain mac Cennetig^ Ri 
Caisily do arcain Luimnig, 7 dia loscad. Cearbaill mac Lorcain^ Ridomna 
Laighiny domarbh d& Domhnally do Righ-Bregk. [Tigcrnac> fiKus Ruarcii, 
Rex Rupis Bracaig, moritur, i. e. apud Munimentum parvum, dictum Rath* 
beg Praelium Formael, a Tironensibus gestum contraTirconallenses, in quo 
occisus- est MaeHssa O^Canannan Rex Tirconallise, et Murcertac filius Tha- 
dei, Rex futurus ConnaciJB, et alii multi ceciderunt. 0'Aitid, Rex Each- 
orum, a suis jugulatus- est. — Matgaman filius Cennetigi, Rex Casselias, vas- 
tat Limericum, et postea comburit. — Cerbali fiiius Xorcani, Rex futurus La- 
genia^, occisus a Donnaldo Rege Bregias.] 

SiXU 3SDCCCC \f tiiy al. fltttt Ceilach. h Banan, Comharba Comgaill, [Afobas? 
Bennchorensis] moritur. Muredac^ Comharba Cainnig, [Abbas Achaboen- 
sis,] Flaitbertac mac Muiredaigy ri h. n. Echach, [Rex Eachorum] mori- 
untur. — Slogh la Domhnall h. Neill co Laigniuj co ro sinnir o Berba siar ca 
fairce^ co tuc boromha mor laisj 7 co tarat forbaisjor GallUy 7 for Laigniu 
co cenn da mis — Connmach Comharba Ulltain q. [Exercitus, ductus a Neillo 
Lageniam, spoliavit regionem a Berba, occidentem versus usque ad mare, et 
abstulit boum praedam ingentem, et gessit prselia prospera eontra Alienige-^ 



(1) . Indulphoy Puffi ^nedece^sori, octo annos tribuunt auctores supra mcmorati in nota ad ann. 953f 
et Regum Poeraa Plibcrnicum apud Flaherteum p. ^SJy quod et Indulphi, et decessoris exitus, ct 
Tigemach ad ann. aeras com. 96^^ manifcste confirmant; nam eo anno obiisse Induldhum testatuc 
Tigemachf et eodcm anno, ** Dubhaodum mac MaoUcoluim^ i. e. Duffum, alias Aodh nigrum, ei 
successisse, testatur Poema^ idque annis ieptem^ usque ad annum aerse communis 9^8, quo, Dt^o 
successit *' Cuilen mac Induilhh^ annis quatuor/' juxta idem Poema, et Tigemachumy qui, ad anm 
971 9 inquit **CuUen mac InduUbhf r»Albamf a BritoQis incensadomo, perditus.'' Vidc not, a4. 
ann. STl* 



37$ ANNALS» fXXTOVIBKasS. 

ims^ et LageAiense^ spAtiid duaf um meftsMiik— -^onHiac Vicarius Ultaniy 
quievit] 

9ln, iBD((C( Ijr UiiU Cinnaed h. Catkutailj Air. D^ireealcaiek^ Jfaelfianen 
mae UektanEps Cenannsa^ 7 Comharba UUta$^ 7 Caimgh^ Eogam moc Clewf^ 
igh Ep9^ Canmeht^ paus. — Soerlaidk in. Elcomaigh, [KenHetbQB O^Catharail^ 
Pitfpositud Derreuskr^ Mael&iiieii fitius^ Uchtatii, Epifico^us KeUeuaia, et 
Abbas Aidl>faccaneiiais, et AchaboeBsia^ Eogan fitius Cllettiy f^i^eqpu» Con^ 
nMhteim^ pau^averuAt Soerladia; filia Elcomagr] centum annis moritttr* 
Beoll4n mac CiarmeiCy. Ri toeha Gabar [Rex Lacus Gavar^i^] in Xpo 

2ltu S>ltCi Qf iju Ceari^nus eh atcdin (So Amlaim Cmarain. — Maind for 
Uidgharc h^ Rmtire ria Concohar mac Taidhg^ coromarbh c. plurimis. — 
Stogh la Righ n Ulaih, *i' im Artgair mac Maiudan ce Gallaiby coroort Cm" 
der^ 7 eofargaib ar eenn. JBelL CHte Mona ria Domhnall nmc Conghallaich 
7 rian AMlaimfor Domhnail hi NdU^ dm ki torcair Ardgar mac Matudain 
ri Ulad^ 7 Dbmtacan mm Mailmuire Air. 7 Cinaet mac Crongaille ri Con^ 
ailk c. fimimA Orcain Lughmaidh 7 Dromainaselaind la Murcha^ la 
Righ n Ailigh. Orcain Mainistrech 7 Laimteleire la DomhnaUl, la Righ 
n Etf [Ketien^ civita» vastata per Amhpfa Cuaran. Victoria de Ualgarca 
0'Ruarc per Concobarum fiKum Tbadeif qui eum occidit cum plurimis. — 
£xerci(!ud Regis Uladise» Artgarii filii Matudani^ cum Altenigenis> vastavit 
Conneriam, et plurimos occidit prseterea. — Prseiiutn Kilimonease gestum a 
Donnaldo filio Congalachiv et ab Amlapho, contra Donaldum O^Neill» in 
sfoo occistis est Ardgar, filius Matudani, rex Utadiae, et Donnacan filius 
MaehnuTii Pra?positus, et Cinaeth filius Crongali, rex Conalfiae, cum pluri- 
mis. Vastatio Louthias, et Drominasciinise^ per Murcbertacum Regem Ali-* 
chise. — Vastatio Monasterii (Butensis,) et Lainne leire, per Donnaldum Re- 
gem Hibernias,] ubi in una domo cccl accensi sunt. 

jSbtf SDcccc \t%^ Culen mac Illuilby ri Albain, domarbh do Bretnaib irroscatha. 
Domhnall h. Neitl ri Temhrac domarbh i Mide, do clan Colmain. Niall mac 
Aedho ri Ul m. Tuatkal Comftarba Ciarctin, Maelsamhna Comharba Cain- 
nigh m. Cedllach L Nuadhat dontarbh io Gatl in Proinntighi. Stogh. ta 
Domknatty h. Neitt cofru Midhe^ coro ort an uite cetta^ 7 dune^ 7 coro ort k. 
JFaitgi, 7 Fotarta. [Culeniusfilius lidulphi, Rex Albauias, occisus a Britonis 



# 



ia pra3lio. (4) DmnaSdus O^Niein, lEex Temorie, occisQS iti Mi^Iia a 
clieivtela Caknanm. — NiaU filius Aedi, &ex Viadiv^ moritur. — Tuatkttl A(>- 
bas «Cloonmacnoisiffi, Madsamhna, Alsibas Aohsboensis, inoriuntuT. — Ceal* 
lach 0'Nuadhat oocisus ab Aliemgenis m iHGfectQrio. JBxeroitus dootus a 
Donnafklo 0'N>eiU Mtcliam, vastavk ibi iOdnnes Eoeiesias, et Duim>s> JL <e, . 
Arces, et va^tavit Hy Saliam, et f xJtairtani.] 

flHf WttU ^r if Catb ren HfltUj 7 BainafxMe, i torcarr ru sn oaidid^ 'i' jAmA ' 
mac Lomg^ighy 7 -atii. Murdiadmac Fimn domm^ih ia Bumhnall tchoeu :p..do^ 
luni. Cathusach mac FergusaiComharba HmOj 'mor. EogoTitacA mac Neiti 
h. Tolairg domarMi la 'Domhnail ma Cofigcdiach tria .mhcbaiL Crmaunbael 
Air.^G. dalacha m. IjPrsefUum gestum ab Ultoniensibus, ^et I>aIttaradiiiE|, in 
quo occisus est Rex ProvinciaD, \Coicid, Ulad,] i. e. Aedfilius Longsigii, et. 
alii. Murchad filius Fianni occisus a Donnaldo <:urvq, .per dalmn. — Cathu* 
sach filins Fergusii, Abbas Dunensis, moritur» Fogactacfa filiua Neilli O^To- 
larg <occisa8 a Donaldo filio CcNDigalachi, fraudolenter. Crunmhael, iPnBp»- > 
situs Olindallodhensis, mopitur. 

0llf ^mt ^ff M^ Conc(Aar tnac TaidhCy iRi Connacbt^ morituri — CcO^i yrtn^ 
Murchadh h. JPiaitbbhertaig^yConnachta, du itorcair CaAal^mac Taidhg^ 7 
Gnhhefinach mac Aeda^ ri h. Maine^ 7 sX. jnulti. Maelmuire Air. Dair^ - 
maighi do.bathadh in Esruaidh. — Becan Comharba Mnnen, Aill. Air. G. da^ 
lachay seouca woj;te «m. DubdalThe Comfiai^a P^tr<UQC for cuairt M»^ 
ham €0 4uc a reir. ]|Concobar (filius Tbadei; Rex Connacise, moidtUT. l!ffse- 
lium inter Wurchad OTlalierty ^ Connaclrtenses, in quo occisus est Ca- 
thal filius Xhadei, etiGevenach.filius Aedi, Rex Hy Manias, et aJii multi — 
Maelmuire PiaopQsitus Dacmagiensis, dimeisus iu iQotaraat{L.£asrua..(bodie 
BaHyshannon.) Becan, Abbas Cloonardensis, AiHU, 'Praepositos ^lindalodh* 
ensis, secura morte moriuutur. 'Dubdalethe, VicariusPatricii, i. e. Antistes . 
Af^maehanu^ visLtat iMKmoiuam, tat aulect :vfictjgalia sibi de .more debitaj 
iSHt fiEHff (cfyi? m Muroh. Qi. f^iak^ortaig do 4ulfer cveidh ;i oinaUtConaM^ 
co tuc gabhail mor^ con i tarraiS oenghoi, 7 "con erbnitt de vc Dun chitighe 

(1) VuLe Qotain pnecedeDtem. Ctdenio successit Cinaodh mac MaoilcolmmyX. e. Kennctbus 11 fiUos 
Malcolrai I, annis 24. Tigemach ad anu. 995^ inqait '' Cinaeth mac Maoilcoluim ri Alhain^ a «tf» . 
occtttt*«^"— Vidcnot.adann.871, 899, 907, 917, 936, 951, 95S, etann. 974, 976, et994. 
infra. 



.*! 



^80 Xnnales ultonienses. 

don cmn, 7 aitrighi Diarmait mac Dochartaig Comhorba Molaste m. c. 
Denncha fmn ri Mide do marbh la Aghda mac Duibcinn. Roeniudh ria h 
Ughaire mac Tuatailfor Ossraighi i torcair Diarmait mac Donncha. Maind 
1 1 don Ri an Ossraighifor uib Cennselach, itorcair Domknall mac Ceallaig. 
[Murchad OTlaherty ivit ad depraedandam Tirconalliam, et abstulit pra^dam 
magnam, sed vulneratus lethaliter a sagitta, obiit apud Dunclothi, post satis- 
factionem, et poenitentiam. Diarmitius filius Dochartagi, Vicarius Molassii, 
mortuus est. Donnchad albus, Rex Midise, occisus per Agda filium Dub- 
cinnii. Victoria parta per Ugarium, filium Tuathalii, de Ossoriensibus, in 
qua occisus est Diarmitius filius Donnchadi. Victoria secunda parta a 
^ege Ossorias de lly Cinselachiis^ in qua occisu? est Donaldus filius Ceal- 
lagii.] 

J3tl* &>(((( Ijtjt tft* Etgair niac Etmonn ri Saxon i. Xo q. Domhnall mac 
Eoghain ri Brcatan in ailitrij Fogartach Ab. Daire m. s. Ferdalach Air. 
Rechrann a Gcnt. oc. e. Cinaeth. Artugan prim eces er q. Doinend mor isin 
bl. sin. [Edgar filius Edmundi Rex Saxonum in Christo quievit. (1) Don- 
naldus filius Eoganii, Rex Britonum in peregrinationc, Fogartach Abbas 
Derrensis mortui sunt. Ferdalach Praepositus Rechranensis^ a Gentilibus 



(1) Obitum Edgari refert Chronicon Saxen. pariter ad annum hunc, aeras communis 975. Itemque 
Auctores Angli, et Tigernack, Codex Stowens. p. 1G2» Nolavi supra, ad ann. 871> et 953, Anglos, 
Edenburgum cessisse Scotis anno 9^0 ; Edganis reliquam Laudoniam Kennetho II concessit anno 
975, '^ ea conditione, ut annis singulis, in fcstivitatibus praecipuis, quando Rex, et ejus successorcs 
" diadema portarent, venirent (Reges Scoti) ad Curiam," &c. Math. Florileg. ad ann. 975, ed. 

Francof. l601, pag. 193. Errat Waneus, qui,ex Charta Edgari, in Ecclesia Wigorniense, anni, 

ut fertur, 9^» inquit eum ^^ maximam Hiberniae parCem subcgisse." Waroti Antiq. Lond. l654,c. 4, 
p«23. — Ego cbartam istam omnino rcjiciendam existimo, non solum quia nec levis mentio istius 
irruptionis Edgari, in Annalibus Hibemicis invenitur, nec soium quod de ea tacent omnes historici, 
tam Angli, quam Hiberni, ut tcstatur Usserius in Sylloge p. l63, sed prxcipue, quod charta ipsa 
cotis chronicis falsis, et apocr^qphis designetur. '* Glocestrias anno Christi 964, Indictione viii," 
Indictio enim viii, cum anno Christi 964 minime concurrit. Huicerrori, a nemine, quod sciam, 
hactenus animadversae, aliae subveniunt, nempe ^^ Athelstanum, unum e Patribui Edgari,pn- 
" mum Monarchue totius Anglia conditorem fuisse ;" quod falsum est ; cum Rerum Anglicarum 
Scriptores, une ore fiiteantur, Athelstanum, non e Patribus, sed patruum fuisse Edgari ; et Alhel- 
stani abavum, Egbertum, primum, Heptarchiam in Monarchiam evexisse ; et nomen Anglifz pri- 
mum ab inde Britannias tributum fuisse; nec longior Patrum series quam ipse Edgari Pater ab 
Athclstano intercessit. Confcr Spelman Concil. 1. 1 , p.239; et seq. 



ANNALES tJLTONIENSIlS. 281 

occisus est. Kennethus 0'Artugan, prseeipuus doctorum Hiberniae, qui- 
ev.it. (l) Imbrium inundationes ingentes hoc anno.] 

SUl^ BDCCCC Ift 6* Mathgamam mac Ctnnttigh^ Ri Caissil, domarbh la Mael- 
muaidh mac m Briain. Doncha mac Ceallaighy Ri Osraigi^ Domhnall mac 
Congallaichy Ri Breg, m. s. — Conaing hi Finan, Comharba m. Nissi, 7 Col- 
tnain ela, pausavit. Tadg h. Ruadhrach, Ri Cianact, o. e. Set7ia h. Demain 
Air. n Oendroma [Matbgamman filius Cennetigi, Rex Casseliae, occisus a 
Maelmuadho, filio Briani. — Donchad filius Ceallagii, Rex Ossoria?, Don- 
naldus filius Cougallachi, Rex Bregiae, mortui sunt. — Conang OTinan, 
Vicarius Macnissii, et Colmanni Elo, (i. e. Episcopus Connerensis ct Dro- 
morensis) obiit. — Thadeus 0'Ruadhrac, Rex Cianachtensis, occisus est.— 
Setna 0'Deman, Praepositus Antrimensis] in sua domo exustus est. 
flllf fiDcccc Ijtjt tU Muircertach mac Domhnaill h. Neill, 7 Congalach mac 
Domhnailly da Righdomna Er, domarbh la Domhnall h. Neill. Amlaim mac 
a Iluilb, ri Alb. do marbh la Cinaet mac n Domhnaill. Conaing mac Cadain^ 
Comharba Moedoc, m. e. [Murcertach filius Donnaldi 0'Neiil, et Conga- 
lach filius Donnaldi, duo, jure successionis, futuri Reges Hiberniac, occisi 
per Donnaldum 0'Neill. — Amlaph filius Ildulfi Regis Albaniae, occisus a 
Kennetho filio Donnaldi. (2) Conang filius Cadaini, Vicariu« Moedochi, 
mortuus est.] 

aim SDcccc Ijry 6it. Fiachrn, Air. Ja, q. Cnth ettir Brian mac Cenneitig, 7 
Maelmuady ri Desmumhain, co torcair Maclmuadh ann. Cath Bithlainde for 
Laighnibhy rian Gall Atha cliach, du itorcair ri Laifig, •«• Ughaire mac Tu^ 
ath, 7 alii multi. Cath roiniudh ria n Airgiall for Cenel Conaill du itorcair 
Niall h. Canandan^ 7 alii multL Corcach mor M^ an do arcain la Daigid. 
Lesmor Mocuta do arcain, 7 do loscadh. [Fiachra, Praepositus liiiensis, quievit. 
Fraslium inter Brianum filium Cennetigi, et Maelmuadh regem Desmonia^, 
in quo occisus est Madmuadh. Praslium Bithlainde, contra Lagenienses, per 
Alienigenas Dublinii, in quo occisus est Rex Lagenias, i. e. Ugharius filius 



(1) Extant Kennetki hujus fragmenta Metrica Hibernicay in Codice Stowcnse membranaceo, a 
500, vel 600 annis cxarato, cui titulus " Dinseauchiua.'^ Ejus obitum refert Tigernach pariter 
xid afin. a^rae com. 975. Tigernachi Codex Bodleianus ad hunc ann. 

(2) ^'^ide infra not. ad ann. 994, et supra ad ann. 970. 

Oo 



>r 



282 ANNALES TfLTONIENSESr. 

Tuathalii, et alii multi. PrsEUum atrox gestum ab Argialliis contra Tircon»^ 
allenses, in quo occisus ^st Niall 0'Canandan, et alii multi. Corcagia magna 
Momonise vastata per Dagadios. Lissmoria, civitas S. Mochudi, vastata^ 
et combusta J 

j3tU iBDwcc Itf triiu Muirenn in. Congallaichy Comha^^ba Brighde q. Leth- 
lobhar h. Fiachna ri Dalare p. dolum oc. e. [Murenia filia Congallachi, Vi- 
earia Brigidse, i. e. Abbatissa Kildarensis, quievit. Lethlabar OTiachna, 
Rex Dalaradiae, per dolum occisus est.] Concobar mac Finny Rih. Failgiy 
|Rex Hy Faliae] mortuus est. Airechtach h. Caran^ cenn ecna er [Praecipuus 
Doctor Hibemiae] in pace quievit. 

3lU WttttltJi if^ Cath Temhrach ria Maelsechlain mac Domhnaill for 
Gallaib AthacUathj 7 ua n indsedhy irroladh d. g. air Gall 1 n. t gall ali er, 
du itorcair Ragnall mac Amlaim^ mac Righ Gall, 7 Conamhal mac airri 
Gall, 7 alii multi. Domhnall h. Neill airdri Er [Praelium Temorense ges- 
tum a Maelsechnallo, filio Donaldi, contra Alienigenas Dublinii, et Insular- 
um, in quo strages facta est Alienigenarum Orientalium, et multitudinis. 
Alienigenarum aliarum Hiberniae, in quo occisus est Ragnall filius Amlafi,. 
filii Regis Alienigenarum, et Connamhal filius Vicesgerentis Regis Alienige- 
narum, et aUi multi. Donnaldus 0'NciIl, summus Rex Hibemia8] post peni- 
tenciam, in Ardmacha obiit. (1) Mugron Comharba Coll. Cill. ittir Er7 
Albaitty [Mugronius, Yicarius S. Columbas, in Hibernia, et Albania,] vitani 
felicera finivit. Ruman h. Aedhacan, Comharba Tigernaigh, [Vicarius Ti- 
gernaghi,] Murcha mac Riadaiy Comharba Comainj [Abbas Roscomanensis} 






(1) IV 3/flgiWi ad ann. 978, huic respondcntcm, inquiunt — ^^ 3Iucchroin Ahh.Jat^ seribhinnj' 
" Ep* saoi na ttri rand dccc. — Cath Tcmhra ria Maoilseclaind tnac Domhnaill for Ghall Athacii" 
** atthy 7 na nindscdh, for macaibh Amhhibh ctn tsainnr. du ittorcratar iie^ im Raghnall mac Am^ 
laoibh liioghdamhnaGall^ 7 in^ ChonamhaU mac Giili airri, 7 saer labhraidh AthacHath, 7 ro iadh 
dcarg ar Gaii imaiiie friu . • • • condeach Amiaoiph iaromh tar muir co nerbaii in I Coiuim ciiie/* 
" [Mugronius Abbas Hiicnsis, et Episcopus, doctus in tribus rhythmorum generifous, obiit.— 
*' Praelium Temorcnse gestum a Maelsechnallo fiiio Donnaldi, contra Alienigenas Dublinii, et In- 
" sularum, et contra filios Amlafi senioris Regis, ubi occisi sunt plurimi, cum Ragnallo filio Am- 
" lafi, futuro Rege Alienigenarum, et Chonamalio filio Gilliari, ct primariis ducibus Dublinii, et 

" cruento pra^Iio victi sunt Alienigenae, et profectus est ideo Amlaf transmare,. 

" et obiit in Hyona Monasterio S. Columbx.] Postca subjungunt— " Jar mbcith ceithre biiadhnet 
" Jichet i righe uas Er do Dhomhnaii mc Muirchertach na gcochaU crocefin, mc Nciii Giunduibh^, 
^ aibaii in Ardmaclui iar mbuaidh naithrighe ; as dia cuimhniucch sidhe vo raid Dubhdaijht 



AXNALES ULTONIENSES. S83 

ausaverunt. Dubhgall mac Donchadha^ Ridomna Ailigy [Rex fliturus 
Alichiae] a fratre suo i. o. \u e, a] Muredhach mac Flainn^ interfectus est— 
Muredac mac Flainn, ante mensem integrum, a gente sua decoUatus est. 
Comaltan h, Cleirighy ri h. Fiachrach Aidne, [Rex Regionis Fiachrach 
Aidne,] moritur. Tigernan hi Maeldoraidy 'i' Ri Cenuil Conailly a suis jugu- 
latus est. Broen mac Murcha^ Ri Laighin do ergabhail do Gall^ 7 a marbh 
iarom. [Rex Lageniae captus ab Alienigenis, et occisus postea.] 
j3nf ffiXccc ItJiji. Domknatl h. Aitidh ri h. n. Echach, 7 Loingsech mac Fogar- 
taigh^ ri hi Niallan^ do comtoitim. Cleircen mac Donngailc Comharba Fei- 
ciny [Vicarius Fechini] Eogan h. Cadain, Comharba Brennabiy [Vicarius Bren- 
dani] Sinach mac Martuillen, Comharba Comgailly [Vicarius Comgalli] in 
Xpo dormierunt. Meass mor an aceanta isin bliadhain si. [Glandium 
abundantia mirabilis hoc anno.] (1) 



** Ghenair mc De ni brecc — a hocht seacht ndeich is naoiccetj 
** Co has Miigroin mortais rainn — Comharba cadlai CoUumy 
" Gusan ccath ittemhraicch thailc — m ro dailcdh crudar cailc^ 
*' In gaota Gacidhil is Goill — la Maelsaer bladhach seach loinn^ 
" Go hcitsecht Domhnaill i Neill — In Ardmacha mordha Geillj 
** Ardjlaith Er eirnedh groigh—for druim dom mad genairJ* 
[" Postquani 24 annis regnassct Rex Hibernise Donnaldus, filius Murchadi cognominati beUatorum 
^' coloris crocciy filii Ncilli Glundubii, obiit in Ardmacha, post contritionem pGcnitcntiae. In cujuc 
■** mcmoriam cccinit Duldaletheus — 

" A nato Dci filio, non falsa cano — scpties dccemy et octo, ac nongcnti, 
^^ Ad obitum Mugronii, cclcbris scicntia metrica — Vicarii eximii Columbae, 
*' Adque prxlium TemoriiB fortis, in quo convencre Hcrocs clypcati, 
'* Ubi cecidere Hiberni ct Alienigenx — cum Maelscchnallo famse absque macula, 
** Item ad obitum Donaldi 0'NeiIl — in Ardmacha magna civitate Celtorum, 
" Qui summi Regis Iliberniae ordinatus cst gradu — apud Druimdom ubi natus cst."] 
tl) WMagUtrij ©t Tigernachy ad ann.979, mqmunt" Morsloighedh la Maolsechlainn mac Domhnaill, 
" ri Er^ 7 lah Eochmac Ardghair ri UL go Gullu Athacliathy cottuccsat giallu Er ass, go ttard sat 
**forbhais tri ia, 7 tri noidhcheforra^ im Domhnall cklaon ri Laighen^ 7 im Aidire ua Neill ar chena, 
^^ Fiche ced lion na n giall^ ia taobh seot^ 7 maoine^ 7 la saoire ua Neilly o Sioncunn co muir^ cem 
** cainj cen cobachi, As ann sinntar for uaccart Maolsechiainn feissin^ in easggairc nairderc^ dia n 
erbairtf cenaen do Gaoidheaiaihh fil hiccrich Gall indaeire 7 dochraide^ taed as dia thir fo 
dheisinyfri sidhl fri subha. Basi broid Baibeloin na h Er an broid hi sin^ co ro saoraodh iat ia 
" Maolscchiaindf 7 ba tanaisi broitte issin beos. Amhlaoibh mac Sitriocca aird tigema Gall Atha- 
** cliath do dhol co Ili dia oilithre, 7 aecc innte iar pennaind, 7 deigh bheth.*' [** Excrcitus ingeni 
ductus a MaelsechUnno fiiio Donnaldi, Rcge Ilibernias, ct ab Eochadio filio Ardgari, Rege 

OoSt 






u« 



284 ANNALES ULTONIENSESr 

j3[m Wtttt IttV U Bruatar mac Tigernaigj Ri h. Cennselach m. Arcu mae 
Neill do7narbh do macaib Ardgair immebail. Aed h. Dubdai^ Ri tuaisceirt 
Connachta, secura morte mor. Orcain Cilledara O Imar Phuirt lairce. 
[Bruatar, filius Tigernagi, Rex regionis Cennselach, moritur. Arcu, filius 
Neilli, occisus a filiis Ardgarii, dolose. Aed 0'DufFy, Rex septentrionalis 
Connaciae, secura morte nioritur. Vastatio Kildariae per Imarum, ducem 
Danorum Menapise.] 

jaim SDCCCC Ijrjry iu Cormac mac Maelciarain^ Comharba Mocutu, [Vicarius 
Mochtai] Muredach mac Muirecan, Secnap Airdmacha, [^dituus. Ardma- 
chanus] moriuntur. Cathroiniud ria Maelsechnaill mac n Domhnailly 7 ria 
n Glun iarn mac Amlaimj for Domhnall cloen^for Ri Laing, 7 for Imhar 
Puirt lairge, du itorcradar ill, idir badad 7 marbhady im Gilla Padraig mac 

Imairj 7 al. — Aedh. Mothran^ Comharba da Sincheally jug. e. in 

[Praelium atrox gestum a Maelsechnallo fiho Donnaldi, et a Genu ferreo, 
(Gluniran) filio Amlafi, contra Donnaldum curvum, Regem Lageniae, et 
contra Imarum Menapiensem, m quo periere multi, submersi, aut occisi, 
cum Gilda Patricio filio Imari, et aliis. — Aed CMothran, Abbas duorum. 

Monasteriorum Sincheall, jugulatus est in ] 

am SDCCCC Ijtjry iiU Uissine h. Lapan^ Air. Dairecalcaigy [Praepositus Der- 
rensis] Muredhach h. Flannacan^ fer leiginn AirdmachUy [Prselector Ard- 
machanus] pausant. Dubdarach mac Domhnallainy ri DerlaiSy [Rex Derj- 
lasensis] a suis interfectus. Domhnall cloen, ri Laing, o huib Ccnnset. 
[Domhnaldus curvus, Rex Lageniae, a Cennselachiis} occisus est. Flaith^ 



" Ultoniae, contra Alienigenas Dublinii, quos victoriose oppugnaverunt tribus diebus et noctibus, et 
** a quibus abstulerunt obsidcs Flibernia?, simul cum Donnaldo claetiy (Lorcani filio) Rege Lage* 
" niae, et cum Aidirio 0'Neill similiter ; 2000 circiter obsidcs, cum rebus pretiosis, et divitiis,, 
" et liberaverunt Rcgionem 0'Neillorum, a Sinnano fluvio ad mare, a tributo, ct vectigalibus — et 
•* tunc, proclamatione facta, ordinavitMaelsechlan, monitione illustri, ut Hiberni omnes qui erant 
** in regionibus Alienigenarum, in captivitate, et servitAite, redirent ad regiones suas, cum pace, et 
'* gaudio. Erat captivitas Babilouica, captivitas ista,. usque quo liberavit eos Maelsechlan, et erat 
** captivitas Tanaslica, i.c. secunda. Amlaf filius Sitrici ivit hoc anno in pcregrinationem, Hyo- 
** nam, et ibi, post pcenitentiam, ct bonos mores, obiit.] — Amlafo successit filius Glumrand^ qui» 
** anno 983, Danos Dublinii, Regi Maelsachlino auxiliares, et seipsum socium praebuit, in bello ad- 
" versus Donaldum Clacn^ Lagenise Regem, et Ivarum, Regulum Danorum Watcrfordiae, cuju.'* 
** filius Patricius in isto beilo occubuit.'' Vide infra ad ann. 982* 



A^NALES ULTONIENSES. 285 

hcj^fach h. Anluain^ Ri h. Niallain, p. doluin o. e. o huib Bresail. [Flahertac 
CHanlan, Rex 0'Niallanoruin, per dolum occisus est a Bresalliis,] 
jaiif SDcccc IjPjrjP tftf Kal. Jan. v. fer. Lun. v. Fogartac h. Conghaile^ Air. 
Dainminsi, [Prajpositus Damhinnisensis,] Flaitlein, Air. Saighri^ [Praepo- 
situs Sagirensis,] Maelfinniaj Air. Donihnaig PatraicCy [Prajpositus Down- 
patriciensis] in Xpo quieverunt. — Slogh la Maelsechlain mac n Domhnaill i 
Connachtaibf co viagh nai illuathred. Crech Jolamha la Connachta co loch 
n Anindj co ro loisc set, 7 coro marbsat ri Fercell. — Maelsechlain mac Domh" 
fiaill do innradh Connacht^ 7 do thogail a n innsed, 7 domarbh a toisech. 
[Exercitus ductusa Maelsechlano filio Donaldi Connaciam, vastat planiticm 
Aoi in regione Luathre. Exercitus clam, et ex improviso, ductus a Con- 
nachtensibus usque ad lacum Annind, combussit Fercalliam, et occidit Re- 
gem ejus. Maelsechlan filius Donaldi vastat Connaciam, et spoliat Insulas,. 
et occidit Duces ejus.] 

jaHf SDcccc I)t)Py 6f Casc mor isin Domhnach ria Lughnusadh. Cath ettir 
h. Echach 7 h. Niallanj du itorcair mac Trenair^ mc Celecain, 7 alaliuy Na 
Danair do tuidhecht in aren Dailriataif 'i' teora longa^ coro riagta viixx dibh^ 
7 coro renta olchena. — J. Col. c. do arcain do Danaraibhy aidhci n otlac, co^ 
romarbsat in Apaid, 7 xv viros do Sruithibh na Cille. [Pascha magnum 
hoc anno celebratum est, die Dominica ante mensem Augusti. (Lamas) 
PraeHum inter Eochachios, et Niallanos, in quo occisus est filius Trenarii, 
filii Celacani, et plurimi alii. Dani perveniunt ad orientalia litora Dalriadse, 
cum tribus navibus, donec 140 eorum patibulo suspensi fuere, et caeteri dis- 
sipati. Hyona vastata a Danis, nocte Nativitatis Domini, et occiderunt 
Abbatem, et xv Religiosorum Ecclesias.] 

atlf SDCCCC lyjPjt 6n Cath Manan 7*ia miic Ar aU^ 7 rias 7ia Danai^aibh, u. 
mille oc. s. Reidhgdibudh mor corola ar doeini, 7 innile i Sa.vanaibh, 7 Bret- 
7iaibhy 7 Gaoidelaib. Ar mor for sa?ia Danaraibh ro oirg J, coromarbta tri 
XX, 7 tric. dibh. [Pra?lium Mannense inter filium Aralti (Haroldi) et Danos 
ubi mille occisi sunt. Pestilentia magna unde clades hominum et Armen- 
torum inter Saxones, Britones, et Hibernos. (1) Strages magna Danornm, 
qui vastaverunt Hyonam, quorum occisi fuere 360.] (2) 



(1) De luc aiimalium, et hominum, V. Flor. Wigorn. acl ann. 987. 

(2) IV Magistri ad ann. 986 inquiunt— " Treghat Jthnaisiy 'i* Draoiechf^ o deamhnaibh ind airther 
" crcoro la arn daoinCf comboi for suilibh daoine hi foilUi — Tosach an bhoar mhoir." [" Virtutcs^ 



286 ANNALES TJLTONIENSES. 

jaim l^tttt Ijpyy i>iU Dunlang mac Duibhdabaireny Ridomna Caisil, 7 Muir^ 
gius mac Concobair do coyntuitim an uib Briuin sinna. Congalach h Cuilenn 
an, ri Conailkj 7 Ciarchaille mac Cairellan. ri tuaisceirt Breg, do comtoitim 
la. Idhgnen mac Cerbaill, ri Fernmuigiy domarbh in Ardinacha, la Fergal 
mac Conaing ri Ailig. Colum Air. Corcaighe, Dubdabairenn Air. Boiti co-^ 
nais, dorm. [Dunlang filius Dubdabarenii, Rex futurus Casselise, et Mur- 
gius filius Concobari, simul occisi, in regione Hy Bruin, fluvii Sinani. Con- 
galach 0'Cuilenan Rex Conallice, et Ciarchal filius Carellani, Rex septen- 
trionalis Bregise, occisi. Idhgnenus filius Cerbalii, Rcx Fermoyensis, occi- 
sus in Ardmacha, per Fergallum, fiiium Conangi, Regem Alichias. Columba 
Prsepositus Corcagias, et Dubdabairen Praepositus Boitconasensis, dornii- 
erunt.] 

ZtU iDtttt Ijtjtjt biit Dunch. h. Braen, Comharba Ciarain, opt. Scriba, 7 
Religiosus, do ecaibh in Ardmacha in a ailithri, 'i' xiv Kal. Fcb. — Dunlet^ 
glaissi do arcain do Gall, 7 a loscadh. Gluniarn, ri Gally marbh dia n ogaidh 
fein imeisce. Gofraigh mac Arailt, ri insi Gall, domarhh in Dalriaiai. 
Dunch. h. Robacan, Cotnharba Col. cil. m. e. Eoch mac Ardgair, ri Ul. do 
dulfor sluagh in cenel n Eoghainy co fargaib ann h. n Aitid. Dubdalethe 
Comharba Patraicc do gabhail Comhai^bain Col. c. a comhairle fer n Er, 7 
Albain. Echmil mac Ronain ri na n airter, domarbh do ConailUb cerd. Mac 
Leigin hi Murcadan, Air. Cuileratain mor. [Dunchad 0'Braen, Abbas Clu- 
ana3 mac nois, optimus Scriba, et Religiosus, obiit in Ardmacha, in sua 
peregrinatione, xiv. Kal. Feb. — Dunum vastatum ab Alienigenis, et com- 
bustum. Glunirand Rex Alienigenarum occisus aservo suo ebrio. Gofra- 
gius filius Araldi, rex Insularum, occisus in Dalaradia. Dunchad OTco- 
bocan, Abbas Bennchorensis, mortuus est. Eochad filius Ardgarii, rex 
Uladiae, ivit cum exercitu Tironiam, et occidit ibi 0'Aitid. Dubdaletheus 



** Magicae, i. e. Druidicae Artes Diabolorum, in Orientalibus Iliberniae partibus, plurimos des- 
" truunt, et offuscant oculos hominura, in luce ipsa meridiana. — Inilium mortalitatis magnj« 
*' boum."] — Eadcm babet Tigernach ad eundem annum. Chronicon Saxon ad ann. 9S6', inquit — 
** IIoc anno primum saeviit raagna Aniraaliura lucs in Anglica natione." Caradocus ad ann. 9(jO^ 
inquit — " Filii AbloiCy (i. e. Amlaji) Regis liibcrnia?, Anglesiam invadunt." Postca ad ann. 966* 
** Iliberni iterum Anglesiam invadunt." — Dcmum ad ann.98(), — " Gofredus filius llarcldi tcrtio 
** Anglesiam invadit, et Lypharcvm filium Oxvcni, et 2000 captivos facit. Eodem anno Armen- 
" torum magna mortalitas." Wynne'9 Carudoc pag. 65. Dc obitu Gofredi, filii Haroldi, vid« 
Ann.9S8. 



ANNALES ULTOIPIENSES4 ^87 

Vicarius Patricii, i.e. Abbas Ardmachanus, electus est Vicarius S. Columbae, 
electione Hibernorum, et 'Albanensium, Echmil filius Ronani, Rex Arterio- 
rum, occisus a Conalliis clictis Cerd. Mac Legin CMurcadan, Prsepositus 
Culratenensis moritur.] (1) 

J^Hf SDcccc Ixvr ijtf Dairecalcaidh do arcain do Bannaibh. Jirard mae 
Coisi Primeices Er^ Acd A. Maeldor. ri cenuil Conaill^ mor. s. Cath Cacrn^ 
fordroma^ ria Maelscchlainfor Tuathm. ain^ itorcair Domhnall mac Lochlainj 
ri h. Forca, [Oppidum Derrense vastatum a Danis. Airard filius Cosii, 
pra3cipuus Doctor Hiberniae, et Aed 0'Maeldoran, Rcx Tirconalliap, mortui. 
sunt. Pra:1ium Carn for Droma^ i.e. praslium collis aggeris lapidum, gestum 
a Maelsechlanno, contra Thomondenses, in quo occisus est Donnaldus. 
0'Lochlin Rex Eorgorum,] 7 alii multi. 

JJm 3)CCCC jrCf Donnck. h. Conghal. Ridomhna Temhrach, p. dol. oc. e. la 
Maelsechlain.. Tadg mac Donncka, Ridomna Osraigi^ oferaib M. ain, Aed 
h. RuairCj Ridomna Connacht^ Dubdarack k. Fiacknai cenuil Eogkain o. s. 
[Donnchad 0'Congallach, Rex futurus Temorise, i. e. Hiberniae totius, per 
dolum occisus est a Maelsechnallo. Thadeus, filius Donnchadi, Rex futu- 
rus Ossoriae, a Momoniensibus, Aed 0'Ruarc, Rex.futurus Connacia^, Dub-- 
darach OTiachra, a Tironensibus, occisi sunt.] 

Zn^ SDcccc yc U Maelpetair k. Tolaig, Comkarba Brcnnain^ [Vicarius S. 
Brendani,] Maelfinnia k. Maenaig, Comharba Ciarain cluain, [Vicarius S. 
Ciarani Cluanae,] dormierunt Donncha h. Duincuany Ri Tetkbka, [Rex. 
Teffiae,] moritur. — Sluagh la Maelsechlain i Connachtaib, co tuc gabkala 
mora lais Taidkbsi ingnad aidkci feili stefan combo cro derg in neimh [Ex— 



(1) Ckranicon Saxon ad ann. 9S8. ** Hoc annofuit Coda,Danicus Tkanus interfectus** &c. Circa 
idcm tempus, '^ Eiirmannum^ filium Abloici, [legc Glunirandum, iilium AmlafiJ Regem Hiberniapy . 
" occisum fuisse,*' scribit Caradocus — Succcssit Ghinirando frater cjus Sithricus, dc quo videinfra 
ann. 993. IV Magistri ad ann, 988, inqiiiunt — " Cath AtJUL cliatkfor Gkall rias an Rigk Maotscch^ 
" lainni inromarbk drong dirimke do Gkall lais^ 7 ro gabkforbkais an Duine forra^ iar ttain fri re 
^^Jicket oidkcke, con ar ibkset uiscfifris sin sus an sal do bretk sat a oigk rcir fein do fa deoidk an 
" ccein badk riy 7 uincce oir uatka as gach garrdka gacha koidhcke nodlac mor tria bitk sior^* 
[*' Pra^lium Dubliucnsc contra Aiienigenas^ gcstum a Rege Maelseciiianno, iu quo occisa est roul- 

titudo magna Alien^genarum, et victoriose obsedit Arcem eorum postea, xx noctibus, ita ut, non . 

habentes aquaro, nisi marinam, coacti fucrint solvei*e tributum plenarium, et in posterum vec« 
" tigale Regium, et unciam auri, solvendam annue, a quovis oppido munito, omni noctc Nativitatia ^ 
'^ Domini, in pcrpetuumj'] Eadem habet Tigernach^ Cod. Bodleian, ad ann.988. 



V 



«( 



* 
<■ 



288 ANNALES ULTONIENSES. 

ercitus ductus a Maelsechnallo Connaciam, retulit praedam niagnam. Visio 
mirabilis in nocte fcsti Stephani, velut ignea manus in firmamento.] 
jaim SDfffC ft iu Tuathal mac Ruabai, Coviharba Finneny 7 Mocolmoc^ Con- 
cobar mac Cerbhail h. Maehechlain m. s. Maelruanaig h. Ciardainy Ri 
Cairpri^ dovwi^bh doferaib Tethbha. Da h. Canannan domarbh. Ecnech h. 
Leocan ri Luigne domarhh la Maehechl. a taigh Ab. Do. Pat. Maelfinnian 
h. Aenaig Comhorba Feicine, 7 esp. tuath Luigne in Xpo J.hu pausavit. — 
Cleircen mac Maeileduin Ri h, n Echach ass. j. e. Duniba mor for doiniby 
7 cetraib, 7 bechaibh^fo Er uile, is in bl. sin. Muirican Comharba Patrdic 
Jor cuairt itir n Eoghain, coro erlig grad rigfor Aed mac Domhnaill ijiadh- 
nuse Samta Patraic 7 co iuc morcuairt tuaisceirt Er. [TuathaHus filius 
Ruabi, Vicarius SS. Finniani, et Mocolmochi, et Concobar filius Cerbalii 
0'MaelsechIan, mortui sunt. Maelruanag O Ciardan, Rex Carbrei, occisus 
a Teffiensibus. Duo 0'Cananani occisi. Ecnech 0'Leocan, Rex Lugniae, 
occisus a Maelsechlanno, in domo Abbatis Downpatriciensis. Maelfinnian 
0'Aenag Vicarius S. Fechini, et Episcopus Lugneorum, in Christo Jesu 
obiit Cleircen filius Maekiunii, Rex Eachorum, a suis jugulatus est. — 
Mortalitas magna hominum, armentorum, et apum per Hiberniam totam, 
hoc anno. Murecan, Vicarius Patricii, Episcopali visitatione, visitavit Tiro- 
niam, et contulit ordinationem Regalem Aedo filio Domhnaldi, coram Con- 
gregatione Cleri Ardmachani, et deinde magnam peregit visitationem sep- 
t^ntrionalis HibemieB.] 

;am 3Df CCC ?t iiif Fogartach mac Diannaday ri Corcotriy domarbh do Galing- 
aib Coraind. Aedh mac Dubgaill^ mc DonnchUy Ridomhna Ailigy o. e. 
Sord Col. cil. do loscadh do Maelsechl. Cond mac Congal. ri h. Failgi do- 
marbh. Maelmuire mac Scannlain Eps Airdmacha q. Sitriuc mac Amlai 
domarbha an AthacUath. Ragnall mac Imair damarbh do Murch. — 
[Fogartach filius Diarmitii, Rex Corcofirtrise in Connacia, occisus a Galen- 
giis Coraniae. Aed fihus Dubgalli filii Donchadi, Rex futurus Alichiae occi- 
sus est. Sordum, oppidum S. Columbas, (hodie Swords,) combustum a Mael- 
sechlanno. . Conn filius Congalli, Rex Hy Faliae, occisus. Maelmure filius 
Scanlani, Episcopus Ardmachanus, quievit. Sitriuc filius Amlafi occisus in 
Dublinio. Ragnall filius Imari occisus a Murchado.] 
jSltf BDcfCi: jtc tft* Cinaed mac Maelcolaim ri Albain do marbh p. dolum. — 
Domhnach Pat. do arcain do Gall Athacliath, 7 do Murceriach h. CongalL 



AMNALES ULTONIBNSE8. 289 

XKennethus filius Malcolmi, Rex Albanias, occisus per doluni.(l) Du- 
num vastatum ab Alienigenis Dublinii, et a Murcertacho 0'CongaUachJ 
sed Dominus vindicavit in morte ipsius, in iine ejusdem niensis. Colla* 
Air. inse Cath. Clercen mac Leran sacart Airdmacha q, [Colla Praepositus 
Monasterii Iniscathaig, et Clercen filius Lerani, sacerdos Ardmacanus, qui- 
everunt.] 

Jflttf &)CC(C tt ^^ Tenediait do gabail Airdmacha con a farcaibh dertach^ 
na damliacc^ na h Erdam^ na Jidhnemead ann ccn loscadh. [Fulgur corripit 
Ardmacham, et non relinquit Nosocomium, nec Ecclesiam Cathedralem^ 
nec domum altam, nec turrim, in civitate, quod non incendio deleret.] (S) 
Diarmait mac Do^nhnaitl^ ri h. Cennselach^ [Rex regionis Censelach,] 
Giltffpatraic mac Donncha, ri Osraigij [Rex Ossorise,] Cormac h. Congal- 
laichj Comharba Daimminsij [Abbas. Damhinisensis,] mortui sunt. — Creck 
la Couaille^ 7 Mugdornay 7 tuaisceirt m Breg^ co gieann righe^ conustar-- 
aid Aed mac Domhnailly ri Ailig^ 7 cotarat deb. doibj 7 coremaid for aib^ 
coromarbh ri Conaille ann^ 'i' h. Crongilla^ 'i' Matudany 7 al. pl. •!' daccf. — 
[Exercitus ductus a Coualliis, et Mugdorniis, et septentrionali Bregia, uscjue 
Gleannrlgh, donec obviam se prosbuit eis Aed filius Donaldi, Rex Alichiae, 
ct impetum fecit in eos, et victoriam obtinuit de eis, et occisus est Rex Co- 
nalliorum, i. e. 0'CrongiI, i. e. Matudan, etahi plures, i. e. £00.] 



(I) Coucordat Tigernack, obitum Kamethi II rcfercns ad ann. hunc, aerae com. QS^y ut supra notava 
ad ann. 970. — Hic cst idem Kcnnethus, a quo Amlaiiis, filius Ildulphi, occisus est, ut supra ad 
ann. ff[6^ eique successit Coiutanfin mac Cuilenn, cujos obitum refert THgemack ad ann. serae com- 
munis 997 ^ quo anno '* Malcolmus filius Domhnaldi, Britonum Aquilonalium (Le. Cumbrorum) 
Rcx, mortuus est.*' — Hic videtur fuisse Malcolmi I, ex Domhnaldo illo nepos, naro Edmundus 
scnior, Rex Anglia;, Cumbriam Malcolmol concessit, ut antea notatum est, ad ann.951. — IV itfa- 
gistri ad ann. hunc inquiunt '^ h lomhair do thocht t» Athcliath dar cis Siotrica mac Amhlaibh. 
^* Fail Tomair 7 claidheabh Charlusa do tabhairt do MaoUechlain» mac Domhnaill ar eiccin o GhaL 
** laibk Atha cliatk, Raghnall domarbh do Laignibhf 7 lomhar do thech do ridisi a AthacUath, 7 ^Si- 
*' triocc do ghabhail aionn." £^ Imar vfinit Dublinium post Sitricum, filium Amlafi. Annulus 
** Tomarii, et gladius Carlusi, restituti Maelsechlanno filio Donaldi, ^-i et armis, ab Alienigenis 
Dublinii. Ragnall occisus a Lagcniensibus, et Imar expulsus iterum e Dublinio, et Sitricus arripit 
locum cjus."] Eadem habet Tigemach, Cod, Bodleianus ad eund. ann. 99^9 ubi annulum me« 
morat Tomarii, et gladium Carlusi,restitutos a Danis. 

(2) Eadera 4iabet Tigemach ad ann. 99^ — IV Magistri, pro Erdam, habent cloic teacha, (Campa- 
«ilia.) — Ergo diversa erant Campanilia a turribus rotundis, de quibus, vide not» aDo. 9^9* Fiadk» 
jumeadh Turris; a Fiadh testimonium, vel Index, et nemeadk ccelorum» 



il 



^90 ANNAIBS TILTONIENSE». 

jEIttf Wtttt rt fttf Maindfor huib Meith^ ic i ruthair^ ria mac n Donncha 

finny 7 riajeraib Rois^ cotor. an ri h. Methy 7 al. Maelsechl. mac Maelruunny 

Ridomna Ailig^ doec do fesaigi. Cluain Iraird 7 Cenauus do arcain do GalK 

Domnall mac Donncha Jinn do dall la Maelsechlain^ Maelcoiain mac Donn. 

ri Bretain tuaisceirt m. [Victoria parta dc Meithis, apud Ruthar, per 

filium Donnchadi albi, et per Rossenses, in qua occisus est Rex Methiorumy 

et alii. Maelsechlan filius Maelruanii, Rex futurus Alichise, obiit avte 

Magica. Cloonardensis et Kellensis civitas yastatac ab AlicDigenis. Don- 

aldus filius Donnchadi albi, oculis orbatus per Maelsechlan. Maelcolmus 

filius Donaldi, Rex Britonum septentrionalium, moritur.] 

SiXU fiOcccc Jit Wt Slog. la MaelsechL 7 la BriaUj co tuc sat giallu Gall 

fri sobus do Gaeidel. Dubdallhe Comh. Pat. 7 Col. cil. [Exercitus ductus 

a Maelsechlanno, et a Briano^ qui abstulerunt obsides Alienigenarum, in ob- 

lationem Hibernis pro pace. Dubdaletheusi Vicarius SS. Patricii et Columbse] 

Ixxxiii anno etatis sue, vitam, in quinta Non. Junii, finivit. (I) Loscadh 

Airdmacha de media p. te. Domhn. m. Duinncuauj Ri Dartraigi^ domarbk 

do Galengaibh. Sluag. naiil ia Brian illaigniu coro innir. [ArdmachsB 

dimidium incendio deletum. Donaldus filius Duncuani occisus a Galengiis. 

Exercitus ductus a Maelsechlanno, Connaciam vastavit. Exercitus alius^ 

ductus a Briano, Lageniam vastavit.] 

i9tt» SDCCCC Xt iMU Gilla enan mac Adgai domarbh do sil Ronain^ iria mhe^ 
bhaill. Gilla cr h. Cuilinnan domarbh do Airgiallay 7 alii multi. Donnck. 
mac Domhn. ri Laig. do ergab. do Silriuc mc Amlaim, 'V ri Gaii, 7 do^ 
Maeimordha iar suidhin. Lia Aiibi prim dindgnai Maigi Breg do tuitim. 
Doronta ceiteora ciocha muilind di iartain, ia Maelsechi. Crech mor ia 
Macisechi. co Laighniu, Mac Eicnigh m. Dai. ri Airgiaii, o hua Ruairc o. c. 
Tndred h. n Echach ia h Aed mac Donn. co tuc boroma mor as. Siogh ia 
Brian, 7 im Cuilen mac n Etigen, ri Caisii, co gieand mamma, co tangadar 
Gaili Athacliath, dia fuaibairt, co Laing imaiitejriuy coremaid forru, 7 coro 
ladanar, im Arailt mac Amlaim, 7 im nutitib Gaii oicena. Doiukl Brian 



«fti 



(1) Hic non est Dubdaleiheus, cujus Chronicon HibernLcum, jam deflendum, supra memoravi ad 
ann. 962, liujus enim obitum referunt IV Nagistri, asque ac hi Annales, ad ann. hunc aerae com.. 
99^9 *' ii Juin, i^in treas bl. ocht mogat a aoUif" [i. c. die 2 Junii, aano statts 83,} et Dubdakthei 
Chronicon infra memoracur anii« lO^. 



ANNALE8 ULTONIENSE8. 291 

iarsin in Athcliath, coro art Athcliath laiss. [Gildas Enan, iilius Adgii, 
occisus a clientela Ronani dolose. Gildas £r 0'Cuilennan occisus ab Argi- 
alliis, et alii multL Doanchad filius Donaldi, Rex Lagenia^, captus a Si- 
trico filio Amlafi, u e. Rege Alienigenaruniy et a Maelmorio filio Mur- 
chadi. Regnum Lagenias Maelmorio postea. Saxum ingens Albii, praeci^ 
puuni Antiquitatis vestigium totius Planitiet Bregise, cecidit, e quo qua- 
tuor lapides molares postea fecit Rex Maelsechhm. (1) Exercitus ingens 
cum Maelsechnallo Lageniam. Mac Ecgnig, filius Dalagii, Rex Argialke 
ab 0'Raarciis occisus est Vastatio Eachorum per Aed filium Donaldi, 
qui abstulit boum tributum magnum inde. Exercitus ductus a Briano, 
Rege Casseliae, usque vallem Amma, donec venerunt Alienigense Dublinii 
cum Lageniensibus ad eum oppugnandum. Sed profiigati fuere, et occist 
plurimi eorum, cum Araldo filio Amlafi, et Culenio filio Etegeni, et ducibu« 
Alienigenis pneterea. Profectus est Bruinus postea Dublinium, quod peai- 
tus spoliavit.] (2) 



(1) Vidc qU(X* de Molendinis dicta sunt in nota ad ann. 652, supra p. 51, et quxa Giraldo tradun- 
tur in Topogr. Hibcm. Dist. 2, c. 51, edit. FTancofurti l603, \}Hg. 733, ** De Molendino S, 
** Luchcrini in Ossoria," et c. 49» et 52, ibid, Deindc confer aotam supra pag. 192« cum Humii 

iiist. of ElngL v« 1, c.9* Porro, lapis Druidica, de qua hic agitur, memoratur etiam in IV 

Magistrorum Annalibus ad ann. 99^« ^ ^^ AUbhe do iuitim, 7 bahe magh AUbhc primh dhi- 

** ongna Maige Breg, Do ronta cethora clocha muilinn dhi la Maoileachain." [" Saxtim ingens Albii 
** cecidit, crut(}ue campus Albii praecipuum munimentum planitiei Rregis, (in quo erat ab imme* 
^* morabili, rcgia sedcs Rcgum Hibcruias, dicta Temoria^ hodie Tarah,) Divisit in quatuor lapidai 
^' molures Saxum istud, Rex liiberniac Maoileacklan«" — Giratdus^ in Topogr. Hibern. inquit *' Fuit 
^ antiquis temporibus in Hibernia, lapidum congcries adrairanda, quae et chorea Gygantum dicta 
'' fuit, quia Gygantcs cam ab ultimis Africas partibus in Hiberniam attulerant, et in Kyldarensi 
-^* planicie, non procul a castro Nascnsi, (liodie Naai) tam ingenii, quam virium opere, mirabiliter 

erexerant. Unde<^ ibidem lapides quidam aliis similimi, similique modo erecti, u$que in hodier» 
num conspiciuntur, Mirum qualiter tanti lapides, toC etiam, et tam magni, unquam in unuai 
^' locum vel congc&ti fuerint, vel erecti, qtiEntoque arCificio lapidibus tam maguis, etaltis,alii super- 
** positi sint non minores, qui sic in pendulo, et tauquam in inani suspendi videntur, ut potius arli- 
-*' ficum studio, 4\uain suppositorum podio inniti videantur/' Giraldi Topogr. Hib. Dist, 2, c. 18, 
pag. 722. De Druidum Hibcmiae vetustis vestigiis, vide Diuert. de Relig. Ethnicorum Hibern. MS. 
in Stoicense. — /rartfu^ inquit Saxa illa ingentia suo tempore extitisse Antiq.pag. 103. 

(2) IV Magistri ad ann. 998. — ^' Do deach MaoUechlainn^ J Brian iar sin co h Athcliath, ocms bat^ 
** tar scacht 4fn. lan ann^ 7 ruccsat a or^7 a airgeat^ 7 o> hrait. Ro loisg set an Dun, 7 ionnarbaiit 
'* Tigerna Gafl, t. Sitrioc mac Afnlaoibh. [Perrexeruut Maolsechlan et Brian postea Dublinium, 
''' et manscrc ibi tota scptimana, ct abstulerunt aurum ejus, et argentura, et captivos.— ^lombusser- 
^' junt Arcem, ct expulerunt Rcgem ejus Alicnigenam« i. e. Sitricum filium Aoiiafi« 



4< 
4< 



295 ANNALES ULTONIENSES. 

2m SDctCcycijr, alias Millesimus. *' IIic est millesimus annus ab^ 

INCARNATIONE DnI." (l) 

Hic est octavus sexagessimus quincentesimus ab advciitu S. Patricii atl 

baptizandos Scotos. bis-sextilis, 7 emboli^maticus. Imibliansin Domhn. 

A. Domhnallany ri DerlaiSj domarbh la h Aed h. Neill. Imar ri Fxiirt 
lairgi doecc. In Gaill do riisi in Athcliath 7 an geill do Brian. — Fiaith- 
bertach h. Cannannan ri cenuil Conaill a ss. o. e. Acd h. Ciardain da dhall. 
Slog. la Brian co fertame imuigh Breg. Dollotar 7 Laingy Crech mar- 
cach rempu i mag Bregy conustaraid Maelsechl. 7 pene om. oc. s. Doluid 
Brian tarfor aculu cencat cen indriudh. [In hoc anno Donaldus 0'Donnal- 
lan, Rex Darlasstse, occisus est per Aed 0'Neill. Imar Rex Waterfordensis 
decessit. Alienigenae revertuntur Dublinium, ct obsides dant Briano. Fla- 
hertac 0'Cannanan Rex Tirconallise, a suis occisus est. Aed 0'Ciardan oc- 
ulis orbatus. Exercitus ductus a Briano usque Fertanue, in plauitiem Bre- 
giae. Perrexerunt etiam cum eo Lagenienses. Profecti sunt in prima acie 
eorum, Equitatus Alienigenarum» in planitiem Bregiae, scd impetum in eos 
fecit Rex Maelsechnall, et pene onines occisi sunt. Ivit Biiauus postea 
retrograde,.sine prselio, sine praeda,] cogente Domino. 

jBtlf ip, al. ifiU Coemclod Ab. in Ardmachuj 'i' Alaelmuire, 'i' mac Eoch* 
adha o Boitomnaich^ in vicem Muirecan. Fergal mac Conaingj Ri Ailig^ 
tn. Niall^ h. RuairCy domarbh do ccnuil Eog. 7 Conail. Maelpoil Comharba 
Feichin mor. Crech la jiru M. ain in dtisceirt Midhe^ conustaraid Oengus mac 
Carraigj co fargaibsct na gabhala^ 7 ar cenn leo. Tochar Atha Luain la 
Maelsechl. 7 la Cathal mac Concob. [Commutatio Abbatum in Ardmacha, 
i. e. Malmure filius Eochadi de Boittomnach, in vicem Murecani. Fergal 
filius Conangi, Rex Alichiae, moritur. NialIO'Ruarc occisus a Tironensibus^ 
etTirconallensibus. Maelpaulus Vicarius S. Fechini moritur. Exercitus 
ductus a Momonicnsibus in australem Midiam, donec se opposuit eis Oen- 
gus, filius Carragii, et perdiderunt praedas. Strages eorum facta est. Via 
strata Athloniaj facta, a Maelsechnallo, et a Cathallo filio Concobari.] 



(l) Vcrba " hic cst millcsimus annus ab rncarnationc Dni." leguntur non in lextu, sed margine; 
at, iisdom omnino charactcribus, cadem manu, codem atramento, quo relkjua in tcxtu ipso; unde 
patct, non ab Annalium auctorc, scd ab amanuense MagniriOy inserta fuisse. Vidc not. ann. 453» 
WO, 272, 602» C03^ 6b6y 776, ct 789. Confer not. ann. 1020, 



ANNALE» ULTONIENSES. 2&3 

An* S0 U Kal. Jan. fer. v. Lun^ xiii. Slog. la Brian co h Alhluain^ coru€ 

giallu Conacht^ 7^^^ Mide. Slog. Aedha mc Dornhn. co TailUiny 7 luidh for 

a culu fo siih. Trenfer mac Celecan Sccnap Airdmacha domharhk e 7nac 

Leiginn mc Ciarill ri Fernmuighi. Crech Conacht la h Aed mac n Domh- 

naill. Meirelechan ri Gailengy 7 Brotudh mac Diarmata o. s. la Maelf 

sechl. Cel. Air. hnlecha Ibairj Catalan Air. Daiminst ni^ C^rnacan mac 

Flaind; Ri Luigney do dul i Fermuig fer creich co romarbh Murcertac h. 

Ciardhai Ridomna Cairprt. Slog. la Brian 7 la MaelsechL co Dundelga do 

cuinngid giallfor Aedh. TfarEochj coro scarsat fo osadh. [Exercitus cluc- 

tus a Briano Athloniam, abstulit obsides Counacias, et Midias. Exercitus 

Aedi filii Donaldi perrexit Talteniam, et reversus est cuni pace. Trenfer 

mac Celecan, iEdituus Ardmacanus, occisusafilio Leginii filii Carilli, Rege 

Fermoyense. Exercitus Conachtensis ductus ab Aedo filio Donaldi. Mer- 

lechan Rex Galengiae, et Brotudh filius Diarmitii, occisi sunt a Maebechi^ 

lanua. Columba Praspositus Imlechensis S. Ibari, Catalau Praspositus 

Damhrnisensis moriuntur. Cernecanus filiusFlanni, Rex Lagenias, ivit us- 

que Fermoy ad deprasdandum, et occidit Murchertacum 0'Ciarda, Regeav 

futuruni Carbrei. Exercitus ductus a Briano,. et a Maelsechlanuoy usque 

Dundalk, ad obsides requir^ndos^ab Aedo, et Eochadio, et induciis indictis 

recesserunt.] (1) 

3ll* S^ iu Kal. Jan. fer. vi. Lun. xxvi. Flannch. h. Ruaidhri^ Com. Ciarain^ 
[Vicarius Kiarani] Dunch. h. Manchan^ Com. Coemginj [Vicarius Kevinij 
Donngal mac Beoany Air. TuamagreinCy [Praepositus Monasterii coUis Solis] 
Eog. mac Ceallaichj Air. Ardabrecainj [Praepositus Ardbracanensis] quir 
everunt in Xpo. Sinac h. Uargusa^ ri h. Meithy 7 Catbal mac Labradha^ 
erri MidhCy do comhthuitim, [Sinac 0'Argusa, rex Methiorum, et Cathal 
filius Labradi, vicesgerens Regis Midensis, simul occisi,] Ceallach mac Di- 
armataj ri Osraighij [Rex Ossoriae] Aed h. Cotfhiaclay ri Tethba^ [Rex 
Tcffiaj,] Concobar h. Maelsechlain, ri Corcombruaidh^ ocus acherna traighr 
iech. Acd mac Ectigern damarbh an dairtig Fcrna mor Mocutoe^ [Con- 



(1) IV Magistriy^L^ ann. hunc» inquiunt — " Maonach aistire Cenanfisa, 7 Flann mac Eoghain aird 
hrcathamh Leithe cuinn dccc." [ Maonac historicus Kellensis, et Flann filius Eogani, Prsecipous 
Judex septentrionalid Hiberni» obierunt.] Postea subjungunt quaedam de conventione Regam 
Hibernia: cum Briano^ apud Dundealga (Dundalk,) ex quibus patet initium Regni ejus ab hoc anno 
desuroendum esse, quod etiaro patet ex nota marginal^s in Codice Clareudon tsMk, et plenius iufi^ 
patebit. 



S94 ANNALES ULT0NIENSE8. 

cobar 0'Maelseclilan, Rex Corcoioroensis, et Historicoruni dux prscipuus^. 
occisus. Aed filius Ectigerni, occisus in oratorio Fernense.] 
^ttf Sfi iii^ Kal. Jan. fer. vii. Lun. v. Oengus mac Bresail^ Com. Cainnig^ 
[Vicarius S. Cannici] in Ardmacha in peregrinatione. quievit. Eoch. h. Flan- 
nacan^ Air. LisoidhedhjJ Cluanajiacna, sui Fhilidhcchta, 7 Senchusaj{)Loc\\^A 
O^Flannacan Prsepositus Lisoidhedhensis, et Cluanse Fiachnai, sapiens in Arte 
Poetica et Historica,] Ixviii anno etatis sue, obiit (1) GilL Ceallaich mac 
ComhaUan, ri hi Fiachrach aidne [Rex regionis Fiachrach adne,] 7 Brian 
snac Afaelruanaidf occisi sunt. Domhnall mac Flannacain^ ri Ferli, Mur* 
edac mac Diarmata^ ri Ciaraidhe Luachrach, inoriuntur. Cath Craibe telca 
ettir Ulltu 7 cencl n Eog. coremaid for Ulltu, cotorchair ann Eoch mac Ard- 
gair^ ri Ul. 7 Duhtuinne abrathairy 7 a da mac i. Cuduil, 7 Domhnall, 7 ar 
an tsluaigh archeana 7ir maith^ 7 saith^ i' Gairbity ri h. n Echdach^ 7 GU- 
lapat mac Tomaltaigh^ 7 Camuscac mac Flatroiy 7 Dubslangha mac Aedai^ 
7 Catalan mac Etroc^ 7 Conene mac Muircertaigy 7 forglu Ul. archeana^ 7 
rosiacht an imguin co Dun Ectach^ 7 co Druim bo. Dorochair ann don 
Aed mac Domhnaill h. Neill^ ri Ailighy 7 al. xx non. etat anno, regni xv, 
acht asbeart Cenel n Eog. isu4iidib fein romarb. Donch h. Loingsig^ ri Dal- 
naraide^ domarbh do Cenuel n Eogh. p. dolum. Slog. la Brian co tracht 
n EothailCj do dul timcheally coro tairmisg Cenel n Eog. Da ua Canannan 
do marbh la h. Maeldor. Dubslane h. Lorcan Air. Imieca Ibair q. Maelsechl. 
ri Tcmrachy do escor, corbo cro lighi bais do. [Praelium Sylvae Thelcai, inter 
Ultonienses, et Tironenses; etUItonienses devicti fuere; etoccisi fuere in 
isto praelio, Eochad filius Ardgarii, Rex Ultoniae, et Dubtuinne frater ejus, 
et duo filii ejus, Cudul, et Donaldus, et strages exercitus ejus similiter, 
bonorum, et malorum, i. e. Garbithii Regis Echdachorum, et Gildas Patricii 
filii Tomaltagi, et Cumuscachi filii Flathroi, et Dubslangii filii Aedi, et 
Catalani filii Etrochi, et Conenii filii Murcertagi ; et strages praestantissi- 
morum Ultoniae similiter, et caesi fuere retrocedentes usque ad Arcem Ectach, 
et usque Drimbo, et occisus est ibi Aed filius Donaldi 0'Neill, rex Alichiae, 
etatis anno xxix, regni vero xv, et alii ; sed dicunt Tironenses a propriis sa- 
tellitibus occisum fuisse. Donchad 0'Loingsig, Rex Dalaradiae, a Tironen- 
sibus occisus per dolum. Exercitus ductus a Briano ad litus Eothal, circui- 
vit, donec impeditus est a Tironensibus, Duo 0'Canannani occisi a Mael- 



^ 



mmmt- 



Xl) Extant hujus Fragroenta metrica Hibemica in StoxocMe* 



ANNALES ULTONrKNSE». QQS 

dorio. Diibslan 0'Lorcan, Pra^positus Iinlecensis, Ecdcsiae S. Ibari, quievit. 
Maclsechlan Ilex Temorias ab equo dejectu», ita ut pene obierit.] 
j3tu 9^ itlf Kal. Jan. fer. ii. Lun. vi. i Aed h. Flanacan A'u\ main Col. cil^ 
[Praepositus divitiarum S. Columbae] Raglwall mac Gofraigh, ri na n insi^ 
[Rex Insularum] Concobar mac Domhnaillf ri Locka Bcithec^ [Rex Lacus 
Bethec] Maelbrigda h. Rimedaj Abbas Ja, Domhnall mac Maicnia, Air^ 
Mainistrech, [Praspositus Monasterii Butensis] in Xpo quieverunt. Gilla 
Comgaill ri Ul. domarbh o Maelruanaig, a gerrnano s. Aed mac Tomaltaig 
domarbh do Flaitbertach h. NciU, la h innrcd leilhi Cathail. AfuirecaUy Com" 
harba Patraic, Ixx s. o. anno etat. s. Aed Treoiii, sui indecnai 7 icrabhj vi- 
tam fi. iver. t in Ardmaca. Cath Tirjiru Alban i Monetir, itorcarr ri Albanj^t 
Cinaed mac Duib. Roiniud ic loch Bricren for UUu, 7 huiEchach, ria Flaith^ 
bertach, itorcair Artan, Ridomhna h n EchdacK Slog. la Brian co Rigraid 
Er ime, co h. Ardmacha, co farcaib xx unga do or for altoir Patraic, 7 luid 
for a cul conetirafer n Er laiss. [Gildas Comgal, Rex Ultoniae, occisus a 
Maelruanagio, a germano suo. Aed, filius Tomaltagi, occisus a Flahertaco 
0'Neill, die qua vastabat regionem Lethcail. Muirecan Vicarius S. Patricii 
Ixxii anno etatis sue, et Aed Drochadensis, sapiens scientia, et religione, 
vitam finiverunt in Ardmacha. (1) Praelium inter Albanenses in Monetir, ia 
quo occisus est Rex Albaniae, Kenneth, filius Duifi. (2) Victoria apud lacuni 
Bricrend de Ultonensibus, et Eachachiis, parta per Flahertacum, in qua oc- 
cisus est Artan, Rex futurus Echdachorum. Exercitus ductus a Briano, cunt 



(1) IV Magistriad ann. bunc, inquiunt — ^s occa eccaine (Aedh) ro raidhcadh — [De hujus (Aedhi). 
obitu, Epitaphium sic legitur — ] 

" An teccn. an tairdep$ackt^an naemh de^ cofeibk n delbka^ 

** RofaHk uainn an ahsalacht — ot luid Aodh itaebh Temhra. 

*' Nad mair Aedhdon Breg maigh binn — Congelblaidh glindglethe randy 

** EaspOj an gle geam^ gle dendgrinn-^esdaleighend Erand." 

[SnpicQS Archiepiscopus^Sanctns Dci» forma decoms, 

Transiit a nobis Apostolus — quaodo obiit Aod Temorensis, *' 

Non enim amplius vivit Aod de Bregia speciosa — fama cclebris, lucens luccrna; 

O detrimcntum ! pretiosa gemma ! decus clarum ! interiit in eo doctrina Hibernise ! 
Hoc Epttaphium suo tempore adhuc extitisse Ardmachae,. tradit Colgan Triad. p. 297. 

(2) Constantino IV, filio CuiUnif de quo vide nol. ad ann. 995, et Gratiad Luc. p. 9^» successit Mac 
Duibhy i. c. Duffi ftlius, qui, proprio nomiue, Eennethus dictns est, ut hic,et inFlanni syochronismis* 
Regnavit ab anno 997 ad ann. 1004. Kennetho huic successit Mdcoluim mac CionaodhOf annis 
XXX, uti tiadit Poema vetustum apud Flahert. p..488. 



896 ANNALES ULTONIENSES. 

Regibus IliberniaD sccuni usque Ardmacham, ubi posuit 20 uncias auri suprar 
Altare Patricii, et rediit cum obsidibus HiberniaB,] 

JBii* ^ tl* KaL Jan. fer. iii. Lun. xxvii. Airmedach mac Coscraid Eps, 7 
Scriba Ardmaca, in Xpo quievit, 7 Finnguine Abbas Roiscre nioritur. — 
Maelruanaig A. Dubtai^ 7 a mac [et filius ejus] Alaelsechlan, 7 a bra^ 
ihair [et frater ejus] Geibennachy mortui sunt. Echmil h. Atid, ri h. n 
jEchachj o Ultaibh, Maelruan h, Flannacan o Conallaibh, Catalan Ri Gail- 
tng oc. s. — Slogh. tiviceall Er, la Brian i Conachtu, for Easruaid hi tir 
Conaill, tria Cenel Eog. for Fertai camsa in Vltaibh, in aenco Conaille, coro 
-achdadar Lugnasadh co Bealach-muin, co tarait a oigreir Samta Patraic, 7 
a Comarbai, 'v Maelmuire mac Eochadha. Bel. 7ir jiru Albain, 7 Saxanu 
coremaidfor Albanchu, co fargabsat ar andeghdoine. Maelnambo, 'V ri h. 
Cennselach a ss oc. e. Gilla Comgaill mac Ardgair mc Madudain, 'i* ri 
Ul. domarbh dia brathair, 'i' do Maelruanaig mac Ardgair. [Echmil 0'Atid» 
Rex Eachorum, ab Ultoniensibus, Maelruan OTlannacan, a Conalliis, Ca» 
talan Rex GalengiiB, occisi sunt. Exercitus circuit Hiberniam, ductus a 
Briano in Connaciam, trans cataractam Easruadb, (hodie Baliyshannon) in 
Tirconnalliam, per Tironiam, et Fertacamsa, in Ultoniam^ simuletin Conal- 
liam marittimam, et venerunt, tempore iWcto Lughnus, (AngliceZama^),usque 
Belachdun, et obtulerunt plenarium tributum Congregationi S. Patricii, et 
ejus Vicario Maelmurio filio Eochadii. Prselium inter Albanenses et Sax- 
ones, in quo facta est strages optimatum, et victi fuere Albani. Maelnambo 
Rex Censelachiorumi a suis occisus est. Gildas Comgai filius Ardgari, fiiii 
Madudaniy i. e. Rex Ultonise^ occisus a fratre, i. e. a Maehuanagio filio 
Ardgari.] 

jan* i^ 61. Kal. Jan. fer. iv. Lun. ix. Maelruan mac Ardgair domarbh o Ma- 
iudan mac Domhnaill. Ceall. h. Mennghoran, Air. Corcaighi, q. Treinflier 
h. Baigellan, ri Dartraigi, domarbh do cenuil Conaill^ for loch Eime. Ma^ 
tadan mac Domhnaill ri Ull domarbh don Durc in eclus Brig.for lar Duin- 
dalTglais. Cu Connacht mac Dunudaig, toseach sil n Amchadha, domarbh 
la Brian p. dolum. Slog la Flaitbertac h. Neiil in Ulltaib, co tuc vii netirc 
uaidhibh, 7 coromarb Ri l7hi Cathail, *v Coinn Ul mac Oengusa. Slog la 
Brian co Cenel Eog. In Dorc, ri Ull, domarbh do Muredac mac Motadan 
in digail a athair, trianiart Z)e, 7 Pat. Muredhach niac Cricain do dcirgiu 



ANNALES TJLTONIENSES. S97 

Comarbus CoL c. ardia. Atnugad oenaig Taillten la MaelsechnailL ^ 



Ferdomnach i Combarbus CoL c. a comairlefer n Er^ isin oenach sin. Sois- 
cela mor CoL c. do dubgaith isin daidci as ind airdom iartarach in Daimliacc 
moir CenannsUy prim mind iartair domain arai in comdaigh doendai. In Sois^ 
cela sin do foghbail dia fichetan dar dib misaib iarngait de aoir, jfottairis. 
Domhnall mac DuibthuinnCy Ri UL domarbh do Muredach mac Matadain^ 
7 do Uarghaeth sleibi Fuaith. [Malruan filius Ardgariioccisus a Matadanp 
filio Donaldi. Ceallach 0'Mengorann, prsepositus Corcagiensis, quievit 
Trenfer Q^Bagelian, Rex Dertragiensis, occisus a Tircouallensibus supra 
lacum Erne. Matadan filius Donaldi, Rcx UUonifc, occisus a Dorco in 
Ecclesia Brigidae, in ipso medio civitatis Dunensis. Cu-Connacht filius 
Dunadagi, DuxCIientelse Anmchadi, occisus a Briano per dolum. Exercitus 
ductus a Flahertaco 0'NeiII Ultoniam, abstulit septem obsides ab eis, et oc- 
cidit Regem regionis Lethcathail^ i. e. Cu Ulad, filium Oengusii. Exer- 
citus ductusa Briano Tironiam. Dorcus Rex Ultonia; occisus a Muredaco 
filioMatadani, in vindictam patris sui, per potestatem Dei, et Patricii. Mure- 
dac filius Cricani abdicat Vicariatui S. Columbie, ad servieu<lum Deo soli. 
Renovatio Nundinarum T^Itinensium per Maelsechnall. Ferdomhnach elec- 
tus ad Vicariatum S. Columbse, consilio Magnatum Ilibernias, apud istas 
Nundinas. (1) Evangelium magnum S. Columbaj furtivc direptum, tem- 
pore nocturno, ex inferiori Sacello EcclesiiB magna^ Cathedralis Kellensis. 
Praecipuum erat istud pretiosarum reliquiarum Occidentalis mundi, propter 
«ximium operimentum« Codex iste inventus est postea sub cespitibus, post 
duos menses, exutus auro, et caslatione. (2) Donaldus filius Dubtuinni, Rex 
Ultonise, occisus a Muredaco filio Matadani, et ab Uargathio montis 
Fuath.] 

jBillf ip 6if* KaL Jan. fer, v. Lun. xx. Ferdomhnach Com. Cenannsa^ [Abbas 
Kellensis] Ceiiechar mac Duinnchuan mc Ceinneidighy Coni. CoL mc Cremh- 
tainn, [Vicarius Columbae filii Crimthani,] Maelmuire, Com. Cainnic, [Vi- 
carius S. Cannici] in Xpo dormierunt. Muredhach mac Matodainj Ridomna 



(1) Vidc qua de his Nundinis, sivc Regni Coniitiis, dicta sunt in notis ad ann. 875, p. 233. 

(2) Videquae de Codicibus vctustis llibcrnicis dicta sunt in Diwrr/. Prar/im.— Eudcm de hwi 
Codice tradunt ad hunc aun. IV Magistrif ct Tigernach. 

<2a 



€98 ANNALE8 ULTONIENSBS. 

UL domarbh a ss. Fiachtna Com. Finnia Cluana Iraird q. Secc moTy 7 
sncchta on vi id. enn. co caisc. [Muredac filius Matodani, futunis Rex UI- 
tonise, occisus a suis. Fachtna, Vicarius S. Finniani Cloonardensis, quievit. 
Gelu validum, et nix, a YI Iduum Januarii usque Pascha.J 
j9ilt. 9 •ttl* Kal. Jan. fer. vii. Lun. i. Crechdighail mor la Maelsechl. for 
LaigniUf Cathal mac Carlosa Com. Cainnigh^ Maelmure h. Uctan Com. Cen- 
annsa m. s. Maelan ri h. Dortai 'i* ingai moirj domarbh do Cenel Eog. in 
Ardmachafor lar trin mhoir, tria choimeirghi na da sluagh. Donnch. h 
Ceille do dailadh la Flaithbertach^ in inis Kogh. 7 amarbh iarom. Maind 
for ConachtUy riaferaib Breifne. Maind dan ria Conachta for fruBreifne. 
Creach la Flaithbertach h. Neill cofru Breagy co tuc Boirotna mor. Maei- 
ntorda ri Laingy to escur co ro breisedh a choss. Dubhchabhiaig in. Ri Co- 
nachtj •!' bean Briain mc Cinneidig^ m. e. [Exercitus ingens vindicativus 
ductus a Maelsechnallo contra Lagenienses. Cathal filius Carlusi, Vicarius 
S. Caifnichi, Maelmura 0'Uctan, Abbas Kellensis, niortui sunt Maelan 
rex Dortaorum, cognominatus hastse magnes, occisusaTironensibus, in Ard- 
macha, in medio divisionis ternarise magnas civitatis, post congressum duo- 
rum exercituum. Donnchad 0'Ceillc oculis orbatus a Flahertaco, in Iniseo- 
gan, (hodie Inisowen,) et occisus postea. Victoria parta a Brefnensibus de 
Connachtensibus. Victoria magna partaaConnachtensibus de Brefnensibus. 
Exercitus ductus a Flahertaco ONeill Bregiam, abstulit boum tributum in- 
gens. Maelmorda llex Lagenia^, ab cquo dejectus, crurem fregit. Dubli- 
cliabhla filia Regis Connacia^, uxor Briani filii Cennetigi, mortua est.] (1) 



(1) W MagistritiiX ann. 1030, inquiunt — ** Gormlaithj inghcn Murcha mc Find^ wathair Righ 
•* GaU^ 'i' Sitricc, 7 Domch mc Ihiain, High Mumhain^ 7 Concobair mc MaoiUachiainny lligh Tcmh- 
** ra^ dccc. A si an Gonnl. ^i, ro ling na tri Uiweannac dia n ebradh — 

'* Tri himcanna ro iiug Gonuiaig — niiingfe n, heu cobrat^ 
** Ltim in Alhcilath^ ieim it Tcmraig — ieim ic Caiseij Carn maigh os cach,** 
[** Gonnlathia filia Murchadi 61ii Finni, Matcr Rcgis Alicnigenaruin Sitrici, ot Donnchadi filii Bri- 
'* ani, Kcgis Momonia% ct Concobari Hlii Maoh*clilani, Regi» Temoriap, obiit* Hsc fuit Gonnla* 
" thia qucB saltavit uch »altu«i, de quibus Poclu cecinit — 

*' TrcsHaltus saltavit Gornilatha — quos nulla posthac inxtcrnum saltabit, 
'* ^altus Dublinium» saltus 1 emoriam — saltus Cass4*lium. Agger sacer caroui ad anum- 
quemquo siiltam.'*] 



ANNALES ULT0NI£N8ES. 299 

Oratorium Airdmaca in hoc anno plumbo tegitur. (1) Clotna mac Ocngusa, 
primjile Er [Prascipuus Poeta Hibemi®] mortuus est. 
Sbx* 9^ it* Kal. Jan. fer. Luna xiL Cathal mac Concobhairj Ri Connacht, 
[Kex Connacise] in penitentia moritur. Muiredhach h. h. Aedha^ ri Mu- 
scraide^ [Rex Muscerrias] Cathal mac Duibhdara^ Ri Fermanachy [Rex Fer- 
manacliensis] mortui sunt. Maelsutain h. Cerhaill^ ri Eoganachta locha 
LeinyUrdsui Er, [Rex Eoganachtensis regionis lacus Lein, Prsecipuus sapien^ 
Hiberniae,] Marcan mac Ceinnetig Com. Col. mc Cremthahi, 7 inml Cealtra^ 
7 Cille daluay [Vicarius Columbse filii Crinithani, et Abbas Iniscelthrsey et 
Kildaluae] Muiredhach mac Mochloingsiy Air. Mucnomha [Praepositus Mo- 
nasterii Mucsnavce] in Xpo dormierunt. Aedmac Cuindy Ridomhna Ailight 
[Rex futurus Alichiae] Donncuan Ri Mugdornaj [Rex Mugdorniae] occisi 
sunt. Slog. la Brian co cloenloch sleibe Fuait corogaibh eit. i L7hicuinn^ — 
[Exercitus ductus a Briano, usque Cloenloch, regionem montis Fuatb, ubi 
obsides acccpit dimidii septentrionalis Hiberni;».] Aestas torrida; Au- 
tumnus fructuosus. Scannttm h. DungalaiUy Princeps Duinl7hglaissii 
sarugh Duinfair^ 7 aiabhart a machy 7 a dall. a Finabair. la Niall mac 
Duibtuinne. Dearbait in. Taidg mc Cathaitj m. e. [Scanlan O^Pupgalan, 
Princeps Duncnsis, violcnter raptus e loco munito suo, et inde eductus, c:t 
oculis orbatus, apud Finnabar, per Niall filium Dubtuiuni. Dearballa filia 
Thadei, filii Cathalli, moitua est. 

SltU Sfi f» Kal. Jan. fer. ii. Lun. xxiii. Dunadhach in reiclcsa Cot. c. in Ard- 
macha. [Ecclesia S. Columbas in Ardmacha munita.] Flaitbertach h. Ceit- 
inaUy Com. Tigern. [Vicarius Tigernachi,] Muredach h. Cricanj Com. CoL 
c. 7 fer leighinn Ardmachuy [Vicarius S. Columbas et Lector Ardmacauus] in 
Xpo dormierunt. (2) Flaitbertach h. Neill do innred Cenel Conaill, co tuc 



Hinc patet, Brianum Barotnha duns succcssive habuisse uxores, nempe Dvbhcobhlatham^ filiam Regif 
Connacia% qux obiit anno 1009, ct Gormlatham^ filiam 'Murchadi Fin, Regis Lageniae, quas fuit 
mater Donnchadi, filii Urianit et pariter Sitrici, Regis Danorum Dublinii, et Concobari 0'Me« 
hichlin Ri*gis Temoria*.— -lla^c, in gratiam genealogonim accurate notanda sunt. 
(\) Vidc quu^ de llibernorum ardificiis dicta sunt supra pag. Id4, 

(2) IV Magutri ad annum huuc inquiunt — *' Muiredhach mac Criochain^ Comh. Coh CU. 7 Ad^ 
^* hamhnain^ Saoi^ 7 Ept^ 7 mac oicche, Fvrltighint Ardamacha^ 7 adhhhar Comharba Pat, decc^ianan 
^ Ctthramh bl. seacht modhat a aoisi, a V Kl, Jan. aidhche tathaim do sonnradh^ 7 ro hadhiaich ctm 
*' onoir 7 go nairmhitinj isin Doimliacc mhor in Ardmachaf ar bel na h altora. [Muredac filius 

«9« 



300 ANNALES ULTONIENSES. 

ccc do braitj 7 hu imdha. Maelruanaidh h. Domhfiailly ri Cenuil Lugh" 
dachj feraib maigi Ita^ Oengus h. Lapan, 'i' Ri Cenuil Endai^ O Cenel Eog. 
na h. insi o. s. Aed mac Matgamna. Ridomna Caisily m. e. Slog la Fiait- 
beriach h. Neill co Dun Ecdachy coroloisc in Dun^ 7 corobris in baile^ 7 cotuc 
ait e. Niall mac Duibhtuinne. Slog la Brian comagh Coraindj coruc lais 
ri Cenuil Conailly •/• Maelruanaid h. Maeldoraidfriarciny co Cenn coraid. — 
Dalach Disirt tolain^ Com. Feiciny 7 Tolain^ [Fiahertac 0'Neill vastavit Tir- 
conaHiam, et abstulit ccc captivos, et boves plurimos. Maelruanad 0'Neill, 
Rex Lughdachorutn, ab incolis planitiei Ith, Oengus 0'Lapan, i, e. Rex En- 
deorum, a Tironensibus Insularum, occisi sunt. Aed fiUus Mathgamni, fu- 
turus Rex Casseliae, mortuus est. Exercitus ductus a Plahertaco 0'Neill^ 
usque Dun Ecdach, combussit Dunum, i. e. Arcem, et vastavit oppidum, et 
abstulit obsides a Niallo filio Dubtuinni. Exercitus ductus a Briano usque 
planitiem Coran, abstulit Regem TirconnaUias Maelruanac 0'Maeldorad 
vinctum, usque ad Arcem Cincora. Dalach deserti Tola, Vicarius Fechini^ 
et Tote] in bona senectute mortuus est. 

jSnt 9^ xU Kal. Jan. fer. iii. Lun. iv. Teind tregait isin hlina sln in Ardmar^ 
cha co ro marb ar. Maelbrig m. Ingobainfer leighinn Airdmaca, doec de^ Z 
Scolaighi mc Cleiiu^en sacart Airdmacha^ 7 CennfaeL an tsahhailly 'i* Anchara 
iogaidCy m. s. Slog la Flaitbertac m. Muircertaig^ la Righ n Ailigh^ i Cinei 
Conailt co ro acht magh cet ne^ co tuc boghabhail ynoir 7 co tainic imslan. — 
Stog. la Flaitbertach doridisi i Cincl Conaiity coro acht Druimciiabhy 7 trachi 
neothailey romarl^at mac Gillapat. mc Fergaile, •/• Niaily 7 cotujcsat maind 
far Maelruanaid h. Ma^idoraid, s. ni ferg b. nec ann. Slog. calesc tarancisi 
la Maelsechl. hi tir n Eog. co magh dagabai, coro loiscset a creca Tealaighnooc^ 
to ruc gabail. Siogh. la Fiaitbertach hes corici Aird UL coro ort in Aird^ 
7 co tuc gabliaia is mo an tuc ri riamh^ 7r haithy 7 innile cenach nair imhther. 
Siog. la Brian i magh Muirtheimhne^ co tuc oghsoere do cheail. Pat. don 
tslua g. sin. Maind far Niail mc Duibhthuinne r cath na Muiach^ ria 



Criocani Vicarius SS. Colurabae, et Adamnani^ sapicns et Episcopus, et Castus, Praelector Ard- 
machaDus, et futurus Vicarius S. Patricii» obiit post 74, annum setatis, v Kal.. Jan» nocte Sabbali 
praecise, et sepultus est cum hooore, et reverentia, in Cathcdrali magno Ardmachano, ad ostium aj* 
taris.] Notandum est hos temporum characteres, omnes, in annum aeras comraunislOil collimarey 
ic proinde hq& Aimales, hactemis, »ram communcm uno amio autevertece* 



ANNALES ULTONIENSES. 301 

Niall mac Eocha^ du itorcair Muixertach mac Artan^ Ridomna h. n Ech-' 
dachy 7 Righadh mac Eochada iar. Coencormac h. Scannlan Air. Dai- 
viinnsiy mac Lonan Air. Roiscre nu s. Oengus Air. Slane domarbh do Air. 
Dubad. Crinan mac Gormlada, Ri Conaille^ oc. e. o Coin Chuailgne. [Mor- 
talitas fluxus sanguiiris hoc anno in Ardmacha, occidit pUirimos.. Mael'- 
brigda frlius Ingobanni, Lector Ardmachanus, obiit inde, et Scolagius filius 
Clercenii, Sacerdos Ardmachanus, et Cennfaelad de Saballo, i. e. Anachoreta 
opti^mus, niortui sunt. Exercitus ductus a Flaliertaco, filio Murcertagi, 
Rege Alichiae, Tirconalliam ; vastavit planitiem istam, et abstulit boum prae- 
dam, et rediit salvus» Exercitus ductus a Flahertaco itcrum Tirconalliam, 
vastavit Dromclif, et litus Eothalii, et occidit filium Gildse Patricii, filii Fer- 
galii, i. e. Niallum, et profligavit Maehuanadium CMaeldorad, sed nemo 
ibi occisus est Exercitus equestris postea ductus a Maelsechlanno Tironiam, 
usque planitiem Dagaval, et conibusserunt TuUiogiam, et abstulerunt praedas. 
Exercitus ductus a Flahertaco iterum usque Montana Ulidiae, (hodie the 
Ards) quas vastavit, inde deripiens prasdani majorem uUa ablata unquam a 
quovis Rege antea, captivorum, et armentorum, quae. numerari nequeunt. — 
Exercitus ductus a Briano in planitiem Muirthemne. Dedit libertatem ple- 
nariani EcclesiisS; Patricii exercitus iste. Victoria de Niallo filio Dubtu- 
inni, i. e. Praelium Mulach, parta a Niallo filio Eochadii, in qua occisus est 
Murcertack filius Artani, futurus Rex Echdachorum, et Righadh filius 
Eochadi postea^ Coencormac O^Scanlann, Pra^oskus Damhinisensis, Mac 
Lonan Praepositus Rosscreensis, mortui sunt^ Oengus Praspositus Slanensis 
occisus a Prasposito Dubadio.. Crinan filius Gormladii, rex Conallias, oc- 
cisus est a Cu Chuailgnio.}. 

J3m ipxii* Kal.Janf. v. Lum Crech la Maelsechl. i Conaillib in dighail 

saraightijinn faidhigh PaL 7 bristi baclai Pat a forgaire Maelmuire, 7 Bri^ 
ain. Crech mor. la h Ualgarc h. Ciardaiy la righ Coirpri, 7 la mac Neill h. 
Ruairc hi Gailenga conustaraid uathad dcghdaoine do lucht taighe Mailt- 
sechL iar nol isinn air sin 7 atce mesca^ co tardsad cath doibh tria diumus co 
torchair an Donnch. mac Donnchadha Jinny Ridomna Temhrachy 7 Cernacan 
macFlainn Ri Luighnej 7 Senan h.Leocai ri Gailengy^Blii multi. Maelscchl. 
iarom diatorrachtain cqfargabhta aigi nagabhala^ 7 co torchair lais h. Ual^ 
garc h. Ciardaij Ri Cairpriy 7 al. multi. Slog la Flaithbertach, la Righ u 



302 ANNALES TJLTONIENSES. 

AiUghj corigi Ed itaeb Cenannsay co fargaibh Maelsechl. in tailchi do. — 

Gilla Moconna niac Fogariaigy ai deisceirt Bregj doec inacotl. itig MaelsechL 

iarnoL leis do rata na Gaill fonarath ar^ 7 dagall ic foirsed asatiaghaibh in 

andiaig. Maind for Jiru Mide ic on Draighnen ria n Gallj 7 Laignibj c. L 

occisi s. im Flainn mac Maelsechl. Slog la Brian co h. Ath incairtin^ u. i. p. 

iii. m. ses. Crech mor la Murch. mc Briain illaigniu^ co ro oirc in tir^ co 

Gleannda locha^ 7 co Cill Maighnenn^ 7 co ro ioisc in tir uile, 7 coruc gabala 

mora, 7 braith di ar midhe. Ar Gail ia Cathai mac n. Donncha. mc Duibda- 

bairenn du itorcair Amiai, mac Sitriuc. i. mac righ Gaiiy 1 Mathgamain mac 

Duibgiiia mc Amiai 7 cet. Maind for Connacht rian ua Maeldoraidj du i 

torcair Domhn. mac Cathaii^ Hidamna Connacht. Murcertach mac Aeda 

b. Neiii domarbh do Dairiatai. Daingen imdha do denamh la Brian *i' 

Cathair Cinncoraindj 7 Inis Gaillduibhj 7 Inis iocha-saingieMn, Laing^ 7 

Gaiii do chochadfri Brian^ 7 forbaXsfer Muman^ 7 Brian ic Sicib maircci^ 

coro innriset Laigniu co h. Athaciiaih. Maelsechiain domarbh do Gail Atha* 

ciiath. [Exercitus ductus a Maelsechlaniio Tirconalliain, ad ulciscendam 

vioientiamy qua reliquiarium Patricii temeratum fuit, et fiaeulura ejus Pas- 

torale fractum ab eis, in Conventione habita inter MaluHirium et Brianum. 

Exercitus magnus ductus ab Ualgarco O^Ciardaiu, Rege Carbrei, et a filio 

NeilliCRuarc, Galengiam, donec eisseopposueruntelecti asseclarum Mael» 

sechlanni, qui ebrietate ferventes, impetum in eos fecerunt pre superbia, 

ita ut occisi fuerint Donnchad, filius Donnchadi albi, futurus Rex Temorias, 

€t Cernacan filius Flanni, Rex Lugneorum, et Senan 0'Leoca, Rex Galen- 

giasy et alii multi. Maelsechlan postea supervenit, et recuperavit prasdas, et 

occidit Ualgarc 0'Ciarda, Regem Carbrei, et alii multi (ceciderunt.) Exer- 

citus ductus a Flahertaco Rege Alichiae, usque regionem £d, prope Kells, 

<Ionec Maelsechlan dereliquit ei pncdas. Gildas Mochonna filius Fogar- 

tagi, Rex australis Bregia^, obiit in somno, in domo Maelsechlanni, post- 

quam vi coegisset Alienigenas, ut ararent coq^oribus suis, atque ut duo, 

dentale trahentes, aratrum sequerentur. Victoria de Midensibus apud 

Dragnen, parta per Alienigenas, et Lagenienses, ubi c. I. occisi sunt, cum 

Flanno filio Maelsechlanni. Exercitus a Briano ductus usque ad vadum 

OfticinaB ferrari», ubi per menses tres remansit. Exercitus ingens ductus 

a Murchado filio Briani Lageniam, vastavit regionem usque Glindaloch, 



ANNALES ULTONIENSES. 303 

et Killmanen, et combussit totam regionem, et abstulit praedam niagnam 
et captivos innumerabiles. Strages Alienigenarum per Cathal filium Donn- 
chadi, filii Dubdabareni, ubi occisi sunt Amlaf filius Sitrici, i.e. filius Regis 
Alienigetiarum, et Mathgaman filius Dubgilda^, filii Amlafi, et ceteri. Vic- 
toria de Connachtensibus parta per 0'Maeldorady in qua occisus est Don- 
aldus filius Cathalli, futurus Rex Connacise. — Murcertach filius Aedi O* 
Neill, occisus a Dalriatis. Munimenta plurima erecta a Briano. i. e. Arx 
Cincoran, et Inis-gal-dub, et Inis-loch-sanglen. Lagenienses, et Alieni* 
gensB bella gerunt contra Brianum, et eliecti Momonia^, et Brianus, aciem 
instruunt apud montem Margii, et vastant Lageniam usque Dublinium. — 
Maelsechlan occisus ab Alienigenis Dublinii.] 

SltU ^ jriiii al.jriil» Kal. Jan. fer. vi. Lun. xxvi. Brian Borofna. Hic est annus 
octavus circuli Decimonovenalis, 7 hic est ccccc, 7 Ixxxii annus, ab adventu 
S. Patricii ad baptizandos Scotos. Feil Grig. ria n init^ 7 mincaisc isamradh 
isin blian sin. [Festum S. Gregorii ante bacchanalia, quas praecedunt jeju- 
nium quadragesimale, et Dominica in albis in sestivo tempore hoc anno,] 
quod non auditum est ab antiquis temporibus. — Siog la Brian mac Ceinitig 
mc Lorcain la Rig Er^ 7 la MaelseckL mac Donailly la Righ Temhrachy co h 
Athcliath. Laigin uile do leir itinol ar a cinn, 7 Gall Athacliath, 7 a coim- 
lin do GalL Locht leo. i. s. c. luirech. Gnitir cath crodo etorra donafrith inn 
tsam. Maidhis iaromfor Gallu 7 Laigniu i tosaig corusdilegait uile doleir. 
i. q. bello cec. ex adv. sa Cat. va Gallor. Maelmorda mac Murcha^ ri Laing, 
7 Domhnall mac Fergaile, ri na Fortuat. Cecidit v. o a Gallis, Dubgall 
mac Amlaim. Siuchraid mac Loduir^ iarla innsi h OrcCj 7 Gillaciarain mac 
Giuiniarainn, Ridomna Gall^70ittir dubj 7 Suartgair^ 7 Donnch h. h Eru- 
ilb/iy 7 GrisenCy 7 Luimne^ 7 Amlaim mac Ladmaind, 7 Brotor qui occidit 
Brian 'i' toiseach na ioingsi Loch l. aigi^ 7 VI miie 7r marbh 7 brath. Doro^ 
chair v. o a frithguin o Gaeidily 'i* o Brian mac Ceinneitigiy airdri Gaidheal 
Er, 7 Gally 7 Bretan^ August iartair tuaisceirt Eorpa uiie^ 7 a mac, 'i' Mur- 
c/ufdj 7 a mac sidhe, 'i' Toirr. mac Murch. 7 Conaing mc Duinchuan^ mc Ce- 
mitigy Ridomna Mumhain, 7 Motla mac Domhnaiii. mc Faelain, ri na n 
Deisi Mumhan. Eocha mac Dunadaigj 7 Niaii h. Cuin, 7 Brian mc Ceneitig 
tri coimte Briain, da rig h. Maine h. Ceali. 7 Maelruanaid h. h Aidin, ri 
Aidne, 7 Geibinnach h Dubagain, ri Fcrnmuigi, 7 mac Beathadh mc 



304 ANNALES ULTONIENSE8. 

Muredaig^ Cloin ri Ciarraide Luachre^ 7 Domhnall mac Diarmatay ri Cor-^ 
cobaiscindf 7 Scannlan mac Cathail, ri Eoganachta locha Lein^ 7 Domhnall 
mac Eiminy mc Cainnigh^ Mormaer mair in Albain^ 7 alii multi nobiles. — 
Luid tra Maelmuire Comarba Patraic co sruithibh^ 7 co minnaibh connice 
Sord CoL c. co tuc as corp Briain Rig Er^ 7 Corp Murch. a mc, 7 cenn Co^ 
naingj 7 cenn Mothla^ coro adnacht in Ardmachai in ailaidnuij di aidhci dec 
imm do samad Fat. icare na Corp, pp. honoreni Regis positi, Dunlang mac 
Tuatailj righ Laing, doec. Cath 7ir Cian mac Maelmuaid 7 Domhnall mac 
Duibdabairenn^ co torcair ann Ciany 7 Cathat, 7 Roghallach, tri mac MaeU 
muaidy 7ar impo. Cathal mac Domhnaill. ri h. n Echdach, domarbh laDonnch. 
mac Briain. Maidm ria Tadg mac Briain,Jor Donnch. mac Briain cofargabh 
Ruaidri h, Donnacan, ri Arad. Siuag la h. Maeildoraid, 7 la h.Ruargg i Magh 
n Ai, coro marbsat Domlmall mac Cathail, 7 gur innriset in Magh, 7 co^ 
rucsat iin giallu, connuct li cet n. in eadem vice. Maindfor Dalnare ria n 
Ultaibj n. inuki o. s. Flaitbertach mac Doinhnaili, Com. Ciarain, 7 Fein- 
nen, 7 Ronan Com. Feicin^ 7Conn h. Digraid in Xpo dorm. Atimda tri airisi 
na btian sa. [£xercitus cUictus a Briano tilio Cennitigi fiiii Lorcani, Rege 
Hibeiiiiae, et a Maelsechlanno filio Donaldi, Rege Temoriae, Dublinium.(l) 
Lagenia tota congregavit ad eos oppugnandos, et vires omnes Danorum, 
quorum mille erant loricati ; gestum est inter eos praelium cruentum, cujus 
non visum est simile. Victoria parta est de Alienigenisy et Lageniensibus, 
in ipso initioy ita utin fugam versi fuerint omues; in quo bello cecidit, ex 



u 

4t 



<1) Eadem habcnt IV Magutri ad ann. 1013, ubi sulyungunt — ^^ Ho thionoil siot Goill iarthair 
Eorpa indaigh Briain.,..M Cluain tarhh isin aoine ria ccaiscc do sonnradh. Torchair isin ccath sin 
Brian mac Cindeitt. airdri Er...isin ochtmadh bliadmin ar ceithre Jkhtibh a aoisi^ Murch mac Bri~ 
^* ain Rioghdamna Er isin trcs bl. sescat a aoisi.» • • Romarbhait^ 7 ro machtait lucht na najch cett 
'** Luireach uUe ann sin^ As do bass Briain^ 7 don Cath sin do raidh. an rann — 

^* Tri hliadhna decc mile muadh — ghenair Cr. ni cor cian^ 
^ Do bliadhnaibh soin^ segdha ann ran — go ro ladh ar GaU im Brian."] 
[" Congregaverant AlienigenaB Occidentalis Europae contra Brianun), apud Cloontarf, die veneris 

" aute Pascha (i.e. feria vi Parasccves) pj^aDcise... Occisi sunt in isto prselio, Brianus, filius Cen- 

" netigi, Praecipuus Rex Hiberniae, anno aetatis 88» Murcha filius Briani, futurus Rex Hiberniae, 
" anno aetatis 63, &c. Occisi fuere et mactati ibidcm 1000 Loricati omnes. Dc Briani obitu, et 

" praelio isto, extat distichon 

** Tredecim, et mille memorabiles, — a nato Christo, numeratio longa^ 

** Anni sunt isti, memcnto Distichon, usque ad stragem Alienigenaniro, et mortem Briani***] 



ANNALES ULTONIEN8ES. 505 

ftdversa caterva Gallorum, (i. e. Alienigenarum) Maelmorda filius Mur-» 
chadi, rex Lageniae, et Donaldus filius Fergalli, rex Fortuatensis. Cecidit 
vero a Gallis, i. e. a parte Alienigenarum, Dubgall filius Amlafi, Siuchrad 
filius Lodurii, Dux Insularum Orcadensium, et Gildas Ciaran filius GIu- 
nirandi, futurus Rex Alienigenarum, et Ottirius niger, et Suartgar, et 
Donchad 0'Erulf, et Grisene, et Luimne, et Amlaf filius Ladmanni, et 
Brotor qui occidit Brianum, i. e. Praefectus classis Danorum, et 6000 occisi^ 
et dimersi. — Occisi fuere in praelii aestu, a parte Hibernorum, Brianus filius 
Cennetigi, summus Rex Hibernorum, et Alienigenarum, et Britonum, Au- 
gustus totius septentrionisoccidentalis Europse, et filiusejus, i. e. Murchad, 
et filius istius, i. e. Tirlac filius Murchadi, et Conang filius Dunchuani, 
filii Cennetigi, futurus Rex Momoniae, et Mothla filius Donaldi, filii 
Faelani, rex Desiorum Momoniae, Eocha filius Dunadagi, et Niall OQuin^. 
et (Cuduiligh) (1) filius Cennetigi, tres socii propinqui, defimsores a 
latere Briani Regis, duo Reges Hy Maniae 0'Kelliorum, et Maelruanad 
0'Heidin, Rex Adniae, et Gebcnnach 0'Duvagan, Rex Fermoyensis, et filius 
Beathadii, filii Muredagi mansueti, Rex Ciarradias luachriae, et Donaldus 
filius Diarmitii, Rex Corcobascinnias, et Scanulan filius Cathalli, Rex 
Eoganachtensis Lacus Lenia^, etDonaldus filius Eminii, filiiCannici, Major 
domus praecipuus Albanise, et alii nnilti nobiles. Profectus est postea Vica- 
rius Patricii, cum Religiosis, et reliquiis Sanctorum, usqueSordum, oppi* 
dum S. Columbae, et abstulit inde corpus Briani, Regis Hiberniae, et coipus 
Murchadi filii ejus, et caput Conangi, et caput Mothli, ad sepelienda io' 
Ardmacha, in novo sepulchro. — Duodecim noctibus vigilaverunt Religiosi 
Congregationis S. Patricii, custodientes cprpora, propter honorem regis 
positi. — Dunlang filius Tuathalii, Rex Lageniae, decessit. Praelium inter 
Cian filium Maelmuadhi, et Donaldum filium Dubdabarenii, in quo occisi 
sunt Cian, et Cathal, et Roghallach, tres filii Malmuadi, et strages aliorum 
cum eis. Cathal filius Donaldi, Rex Echdachorum^ occisus a Donnchado 
fiiio Briani. Victoria parta per Thadeum filium Briani, de Donnchado filio 
Briani, in qua occisus est Rodericus 0'Donnacan, rex Aradias. Exercitus 



(1) Cuduiiigk deest iD Codicc Bodleiano Ultoniensiun^ extat autem in Annalibus IV Magistror» 
^d ann. 1013. 



SP6 ARTNALE» VLTOTflENSEft. 

ductus ab 0*Maeldoradio, et 0'Ruarcio in planitiem Ai, et occiderunr 
Donaldum filium Cathalli, et vastaverunt planitiem, et abstulerunt olisides^ 
prope centum numero, in eadem vice. Victoria parta de Dalnaradi is ab 
Ultoniensibus, ubi multi occisi sunt. Flahertac filius Donaldi, ¥tcarius>. 
Ciarani^ et Finniani, et Ronan Vicarius Fechini, et Conn O^Digrad in Xpcv 
dormierunt. Hsec nimia sunt de gestis hujus anni.] (1) 



(1) Gestum est hoc praelium fcria VI Parasceves, ix Kal. Mwi ; ergo anno senc com. 1014, Cyclo 
Solis 15, Lunae 8, LiteraC, Indictione Romana 12, Die Paschsc 25 Aprilis. Confirmantur han: a 
Manano SeoiOf qui eo aeculo floriiit — " Brianus Rex Hibernix, Parascrce Paichce^ scxtafcria^ ix. 
^ Kal, MaUf raanibus, et mente ad Deuni iutientus, necatur," — Mariani Ckroa. Errat ergo Fla- 

herteus qoi in Proloquio pag. 43, hxc hahet ^Carolus Maguir, primus quod sciaro fuit, qui' 

** annos seras Christianz fastis nostris regredicndo adjunxit, eo taraen ordine>.ut ubique unus annus 
** aerse vulgari desit, annum usque 1020. Post annum vero 101 9, non recte uiiu»annu» a WarM^ 
^^ ejusque sequacibus superadditur ; quemadmodum Malachiee 11 Regis Flibcrniae, obitum,inan- 
** num 1023, Tordclvachi Rcgis Momoniae, in annum 10S7 referunt, eodom delectu, quo, ante an* 
'^ mun 1020, hos Annales laborare existimantes." Ha?c Flaherteus. Sed vide quae dc primor 
parte Annalium Ultoniensium, dicta sunt rn Dissertatione Prasliminari, unde constat, Carolum. 
Magoir nonfuisse priroum, qui annos serae Christianae nostri» Annaiibus regrediendo adjunxit, nec 
filiMe horum Annalium Auctorem, ut, erronee et absque ulla auctoritate, existimavit Flahcrteua 
ihtdtiB, acd tantum coUectovem, et aBMui(ien»em. — Gonfcr quz de ratione temporum dicta seaf 
in Anmalium^ ImsfaUntium Ptolegomenis pag. vi, et seq. — 

Monendu» est Lector hos Annales, qui hactenus zram coramunem uno annb pnrccdunt, jam, ab 
ultiroo anno Briani Regis, i. e. ab anno MXIV, cum asra communi convenire. Longc diversam 
tMeprimam partem Ultouiensium a postcriore^ notavere Usscriusj WanotuSj ct alii ; scd gbi prima- 
pars terminare dicenda sit» et posterior incipcre, ncroo, huc usquc designavit. £go metas hie 
statuciKlas esse arbkror ; non solum, proptcr diversara supputandi retioncni, quae diversam manunk 
indicat, sed propter alias etiam rationes^ quas in Dissertatitme Praliminare indicavi. Attaraen ut* 
iiSi, quibua rationes a me allatie, non salis ckira& apparcre potcrint* libcra sit dissentiendi facultas, 
quos sequuntur Annales eorum oculis subjicio, usque ad ann. 1131, quo auno Ccnlex ClartadoH' 
uuuM oroninodesinit,et quo Bodldani Codieis folia desidcrantur. 

Porro, Fraliuih hoc Cloofitarfenscy in quo Siuchrad, Dux Orcadcnsium, occisus cst, originera 
prsbaitFoomati Jslandico, quod Anglicis versibus, eleganter exposuit, et ornavit Grey, ** Thefatal 
S«^ia.*' Co^fer Johnnonii iife/f^tft^.c^ Ccito^Scandicas^ Hafn. 1786. 



FlNl» 

JRIUM PARTIS ANNALIUM ULTON lEN&I UM* 



aassBssassasBsm 



ANNALES ULTONIENSES, 



mmmitmmtmml^mt*i*>^ltmdt 



H^t» S^ecuntia. 



Ab Anno MXV ad MCXXXI. 



Slttf ^ irftf Kal. Jan. fer. vii. Lan. iv. Domhnall mac DuihddbaireHn Sfftarhh 
Ja Donnch mac Briain a cath. Flaitbertach h. Neill do techt i Mide do cohdr 
MaeUechL — MaeUechl. iaromfor sluaighedh illaighniUy coro ort Laing 7 co* 
tuc boroma mor, 7 aiti Laing lais. [Donaldus filius Dubdabarenii occisu^ a 
Donchado filio firiani in pnelio. Ilaliertach 0'Neill venit Midiam ad de- 
fendendum Maelsechlan. Maelsechlan postea cum exercitu Lageniam, et 
tdevastavit Lageniam, et arripuit boum pra^dam magnam, et obsides Lage- 
nias secum.] Niallmac Fefgailej mc Conaing^ a suo genere occisus est. — 
Murcertach mac Muiredhaigh h. Neill o. e. o uib Tuirtre. Donch. h. Goaig^ 
ri Cianachtj domarbh o ceineol Eog. [Murcertach filius Muredagi O^Neil, 
occisus est a Turtrensibus. Donchad O^Goag, Rex Cianachtse, occisus a 
Tironensibus.] Murcertac h. Lorcan, Air^ Lotra^ [Praepositus Lotrensis,] 
Cernachmac Catusaigh^ Air. Duinl7glais si, [Prsepositus Dunensis,] Niall 
mac Deroain, Air. Mungarde, [Praspositus H^f ungardensis,] Dongal h. Cain^ 
4ein. Air. TiredaglaSy [Praspositus Tirdaglassensis] in Xpo dormierunt. Aed 
hi Ruairc^ ri Breifne^ domarbh la Tadghj Ri Conachtj dolose, *i* agloch 
Neill i maigh h Ai^ do fae sam na bacla Isu, conidh cadh sin tall rige ara^» 
mU cenmotha Aed a mac amhaifi. Flaithbertac mac Domn. Com. Ciarain, 7 
Finnein. 7 Cronain^ 7 Feichin^ q. [Aed 0'Ruarc, Rex Brefnias, occisus a 



308 ANNALES ULTONIENSES. 

Thadeo, Rege Connaciae, dolose, i. e. apud Lacum Nelll, in planitie AF^ 
quamvis fuisset sub protectione baculr Jesii, propter quam itnpietatemy- 
arreptum est regnum a generatione ejus, solo filio Aedo excepto. Flahertac 
filius Donaldi^ Vicarius Ciarani^ et Finniani, et Cronani, et Fechini, qui- 
evit. (1) 

J3lt* ^ yftU Kal. Jan. fer. i. Lun. xviii. Flamiacan inac Conaing, fos Airchin^ 
nech Airdmacha^ 7 Muirgiu* Air. Lisoigedy in Xpo d. Eiine in. h. Suairt. 
Com. Brig. Diarmait h. Maelttalca Com. Comgaill^.q. Mac Liag^ ardOll^ 
Er. m. e. Cathfor Ul. 7 Dalnaraide^ coremid for Dalnaraide. do fuit ann^ 
Domhnall h. Loingsig ri Dalnaraide^ 7 Niall mac Duibtuinne^ 7 Concobar h.. 
Donallany ri h. Tuirtri^ 7 al. Niall mac Eochada^ Coscrach mac Muiredeigh 
mc Fhlaindy RiFermuighi Itha a ss. o. e. Donncuan mac Dunlaing^ RiLaig. 
7 Tadg h. Rian^ ri h. n drotia, do?narb la Donuch. mc Gillapat.for lar Leith^ 
glinne. Dunllhglaisi do uile losc. Cluain m. noisj 7 Cl.fertaj 7 Cennanu^ do 
loscad. Airbertac mac Coissi^ Dobronn Air. Roisailitirj doec. Sith in Erind^ 
[Flannacan filius Conangi, Vice praepositus Ardmachanus, et Murgis Prae- 
positus Lisogedensis, in Christo dormierunt. Ethnea filia OTuartii, Abbatissa 
Kildarensis, et Diarmitius 0'MaelteaIca, Abbas Bennchorensis, quieverunt. 
Mac Liag, Archipoeta Hibernise, mortuus est. (2) Praslium gestum inter 
Ultonienses et Dalnaradios, et Dahiaradii victi fuere. Occisus est ibi Don- 
aldus 0'Loingsig, Rex Dalnaradise, et NialL filius Duhtuinniis et Concobar 



(1) IV Magistri ad ann. 1014 inqiiiunt " Mac Raghnaill mc Jomhair^ tigerna Pidrt lairge do^ 

'* marhh U huibh Liathain*' [Filius Ragnalli, filii Imari, ReguJus Waterfbrdensis, occisus a Liatli* 
aniis.] 

(2) Vide quse de duohus Archipoetis Mac Liagis dictasunt in Dissertatione Praliminari^ ubi. 
Ktas Codicii Hibernici IV Evangeliorvm, qui cxtat in Musxo Britannico, pluribus argumentis, in* 
concusse refcrtur ad ann. 1 r38. — IV Magistri ad ann. 1015, inquiunt, •* Mac lAacc 'i* Mwircer' 
*^ tach mac Concertaich, AvduHamh Er an tan sin aecc. ba he ced ratin mc Liacc ann ao^ [Mac Liag, 
'^ u e. Murccrtadb filius Concertachi,. Archipoeta Ilibemise hoc tcuipore obiit. Primum t^istichon 
** Poematum Mac Liagl huc cst/' hc.\ Postea, primum istud distichon, et deinde ultimum, ad- 
ducunt, qux sunt Mibcrnicd, extantque, ni fallor, in Bibliotheca Stowcnse. Obituro hujus Poetae 
Htbcrncnsis, apprime notandum duxi, ad elegantissimi Codicis setatem conlirmandam, quem supra 
memoravi. — lidem Annales ad eundem annum inquiunt — ^^ Dundalethglast doiaacc. uUe^ am a 
** Daimhliacc, 7 con a cloicteach do thene de aitJ* [Dunum penitus combustura, cum sua Cathe- 
** drali, et Campanilc a fulmine."] — Vidc qua; deTurribus rotundis dicta sunt supra ann. 99^> pag- 
289, et aniK 949, p. 269> ct infra ann. 1020. De secundo Arcbipoeta Mac Liag vidc hos Annales 
fmu 103Q. 



ANNALES ULTONIEN8E8, 50^ 

0'Donnellan, Rex Turtriorum, et alii. Niall filius Eochacli, Coscrach fiHus 
Muredagi, filii Flanni, Rex incolarum planitiei Ith, a suis occisusest. Donn- 
cuan filius Dunlangi, Rex LagenisB, et Thadeus 0'Rian, Rex Hy Dronae^ 
occisi a Donnchado, filio Gildas Patricii, in medio civitatis Leighlin. Du- 
num penitus combustum. Cluanmacnois, et Cluanfeiiia, et Kellensis civi- 
tas incendio deletse. Arbertach filius Coissii, Dobron Prsepositus Rossensis, 
obierunt. — Pax in Hibernia.] 

J3ll* Sp ft^iU Kal. Jan. fer. iii. Lun. xxviiL Oengus mac Carraig calma^ 
Righdomhna Temhrach [futurus Rex Temoriae] mortuus est. Fergal m 
Domhnaillf mc Conchobair^ Righdomhna Ailig^ domarbh a chenel Eog.fein. 
[futurus Rex Alichise, occisus a Tironensibus suis.] Flann //. Bcice^ ri h. 
Meith [Rex Methiorum] a suis occisus est. Cormac mac Lorcan, ri h. n 
Echdach domarbh o uib Trena. [Rex Echdachorum occisus a Treniis.] Don-- 
cha. h. Congallach, Ridomna Er^ [futurus Rex Hibernias] a suis occisus est 
Muiredhach h. Duibheoin^ ri hi m. Cuais Bregy domarbh la Flaitbertach h. 
Neill. Ar Gall, 7 Laing^ in fh Odbai^ la Maelsechlaind. [Rex Cuasiorum 
Bregias, occisus a Flahertaco 0'Neill. Strages Alienigenarum, et Lageni- 
ensium, apud Odhba, per Maelsechlan.] Oengm mac Flaindy Air. Laindt 
lerCy [Pra&positus Lanelerensis] Cormac h. Maelmuide^ Air. Dromaratty Pne- 
positus Dromratensis] mortui sunt. Gilla Cr. h. Lorcain^ ri Caille Folla* 
main domarbh i Cenanus^ [Rex Sylvas Follaman, occisus apud Kells,] Conn 
mac Concohair mc Eicnechain m, e. Glemida-locha do loscad [Glendalock 
combusta] ex majore parte. 

Sln^ ^ %tiiu Kal. Jan. fer. iv, Luna x. Gormgal ind-ardailean^ prim Ann-- 
cara Er^ in Xpo q. Broen mac Maelmorday Ri Laing^ do dall in Athcliathy 
la Sitruic m. Amlaim. Maelan mac Eicnig h. Lorcan^ ri Gaileng^ 7 tuath 
Luigne uile^ domarb do Saitnib. Slog la cenel Eogh. ca cill FabricCy coro^ 
marbsat dreimm moir^ 7 co fargaibsct Gilla Cr. mac Conaing^ mc Congal- 
laich. Oentrub do arcain doferaib. Domn h. h. Caindelbain ri Loegaire^ 7 
Caismidhe Rechtaire Maelsechl. domarb la Firuceatl. 7 -Ei/e, attarriucht 
creiche. Indretlu mongach do artrug. i. h, anno^ fri re coicthigis in amsir 
fhogamhair^ [Gormgal alti rupis habitator,, Praecipuus Anachoreta Hi-- 
bernia&, in Christo quievit. Broen filiis Malmorii, Rex Lagenias, oculia 
orbatus in Dublinio, per Sitricum filium Amlafi. Maelan filius Ecnigii O' 
Lorcan, Rex Galengiarum et Lugneorum omnium, occisus a Saitniis.. — 



SIO ANNALES ^LTONIENSEfl. 

£xercitus ductus a Tironensibus usque Kilfibric, occidit multos^ et Gitdam 
Christum filium Conangi filii Congalachi captivum fecerunt. Oendroma 
(Antrim) vastata a prxdonibus maritinris, Donaldus 0'Candelban, Rex 
Laogarise, et Casmidhe, judex Maelsechlanni, occisi a FercalliiSy et Elien- 
•sibus dum prsedas auferrenit. Cometa crinita visa hoc anno^ spatio duarum 
septimanarum tempore messis.] (1) Gilla CoUimmac Muredaig h. Mail- 
treoj 7 Aed h. Erudain, ri h. m Bresail macha, [Gildas Calumba, filius 
Muredagi 0'Mailtrea, et Aed 0'Erudan Rex Bresaliorum planitiei] morttii 
«unt. 

ZtU tp fijPt Kal. Jan. fer. v. Lun xxi. Alene mac Ossene^ Ri Mughdorne^ 
[Rex Mugdornise] 7 Ossene h. Cadhasaigy Ri na Saitne, domarb la Gailengu. 
Cealldara uile do loscaddo teinidh diaith. [Rex Satniorum, occisus aGalengiis. 
Kildaratota combusta fulminibus.] Domhnal mac Maelsechl. Com. Finnein^ 7 
MocolmocCj [Vicarius Finniani, et Mocolmogi,] in Xpo quievit. ArdgharJ 
Arcu mac Maelsechl. mc MailruaiSj da Righdanina Ailig^ [duo futuri Reges 
Alichise] a suis occisi sunt. Gilla Coemgin^ mac Ridomna Laigin [fiiius futurl 
Regis Lagenise] a suis occi sus est. Matgamain mac Conaing mc Duindcuan^ 
Ridomna M. ain. doecaibh. [futurus Rex Momonise, decessit.] Flaithbertach 
h. Neill do techt itir Conaill^ coro ort tir n Enna^ 7 tir Lugdach. Ruaidhri 
h. Ailellan Ri h. n Echdack domarb la Jiru Fernmuigh. Romarbta v. dam. 
Ceinneitigf 'r Congalachj 7 Gilla Muire, inadighail fo c. oir. Eisce do tab- 
hairt do huib Cassein^ im Donnch. mac Briainf corotescadh abhos deas de. 
Damliacc Dermaighi do brisuidh la Murcertach h. Carraigfor Maelmuaid ri 
Fercellj 7 a tabart as ar eigin^ 7 amarbh iar. [Flahertac 0'Neill venit Tir- 
conalliam, et vastat regionesii Enna^ et Lugdach. Rodericus 0'Ailellan, Rex 
£chdachorum, occisus a FermoyensLbus. Occisi sunt autem duo filii Cen- 
netigi, Congalach, et Gildas Maria, in vindictam, immediate postea. Clades 



(1) IV MagUtri^L^ aiin.'hiincini|uiunt— ^' CeaUdara do uiUloicc do tkene de aii cenmoika aomtegh 
*' amhain. Orgain Cenannsa do Sitriucc mac Jmlaibk co n GaiL AtkmcUatk, co rugsai gabkala di 
^* airmidhey 7 hraitt^ 7 ro mkarbk sat daoine iomdafor lar na cUU,** [Kildara tota incensa fulmine, 
exc0pta una sola domo. Vastatio ciTitatis Kellensis a Skrico filio Amlafi, et ab AHenigenis D\ib« 
linii, qui abstulcrunt praedas innumerabiles, et captivos, et occiderunt plurimos in ipso medio 
Ecclcsiz.] — De cometa silent IV Magistri. Tigemackf Ckronicon SaxoUy Fiorentiut Wigom, et 
^lattbxas Wesimon, 



AKKALE8 TTLTONIfiNSES^ 311 

illata 0'Casseniis, cum Donnchado filio Briani, cujus amputata e&t raanus 
dextra. Ecclesia Cathedralis Dermagiensis expugnata a Murcertaco 0'Cac- 
raig, contra Malmuadium Regem Fercalliae, et extractus est inde violenter^ 
et postea occisus est.] (1) 

SUu ip n* Kl Jan. fer. vi. Lun. ii. Cealldara con a Dairtig do losc. Gkann- 
da-locha uile con a Dairtighib do loscad. Cluain iretird 7 CL m. nois^ Sord 
Col c. t. tia. p. te cremate s. Flaithbtrtac h. Eocha do dall. la Niall m. Eocka. 
Gill Ciarain mac Oissene^ ri Mugdo7\ do feraib roin. Ataelmuaidh mac Ois- 
sene ri Mugdor. fri re oen lai^ domarbh la h. m Cuais Breg. Avdmacha mtr 
do leeir do loscad 'i' in DamHacc vior am a thuighi do luaidhe, 7 in cloicthech 
con a cloccaibj 7 in sabally 7 in ioaimj 7 carbat na n Ab. 7 in tsen chathair p. 
ciupta itt. Kl. iuin^ 7 il luan re cingceighis. Maelmuire mac Eocha Com. 
Pat. cenn cleireck iartar thuaisceirt Eorpa uile in xx anno principat. s. L n. 
iuin dia h aine ria cingcighis i. Xpo q. Amalg. i Comarbus Pl do reir tu- 
aithi 7 Eclaisi. Finnloeeh mac Ruadri ri Alb. a ss. o. e. Aed h. h In- 
rechtaid/i ri h. Meith domarb do h uib Niallan.] Kildara cum suis Noso- 
comiis combusta. Gleanndalocli tota cum suls Nosocomiis combusta. — 
Cluanirard, (CloQnard) ft Clu^nmacnois, et Sordum S. Columbas (Swords) 
tertia parte crematfe sunt. Flab^rtac 0'£ocha oculis orbatusa Niallo filio 
Eochi. Giklas Ciaran filius Osseniii Rex Mugdorniae a prsedonibus spatio 
unius dieiy occisus ab CCuasiis Breg^. Ardnmcha tota penitus com* 
busta, i.e. Ecciesia Sax^a m^§*na» cum suo teg.mentb pLumbeo, et Campanilf, 
et Campanis, et £cclesia SaihalensiSj i. e. Granarii, et Toameusisj i. e. Cimi* 
tierii, et Esscda Abbatis, et vetusta Cathedradoctriaalis, tertio KalendaruiUi 
Juiui, et die Lunse a4l.te Pentecosted.. JVlaelmuire fiiius £ochi, Vicarius 



(Y) Umc paulo aliter narrantiir a IV Magistris ad ann. 10!20. — '* Ardmacha do ioscc. gus an Uaith' 
*' iM>, gan tesarccam aoin tMkt inte ctnmotha an tcach Screaptuir tiamtty 7 ro ioisccthi ioltaighe is 
'^ na trcabhaibhy 7 r.o loiscc in Doimhliacc mor^ 7 it cloictheach^ con a cioccaibhy 7 Damliagg na Toc^ 
** jDamliacc an t Sabhaiii^ 7 an tsen Cathaoir Proicepta, 7 carpat na n Abbadh^ 7 a liubhair ittaigh' 
** na^mc l^ighinn co niomat oir, 7 w^it^ 7 gach irot# ar. chena •*••..••• ^Scrin Pattrmcc 7 ann 
^^JnnfoideQch Patiraicc do Qrccgm> o tn Ginntiby 7 ia pma n Jidiik^ 7 ia lochiar ua n Eaehdh. co 
'^ ctfcc <a// Vtt. c. 6o JQO. |ArdiDac]ia combusta usque ad Arcem mi\)orem, absque conservatione 
«< cujasvis domus ia ca pneterquam Bibliothecae 5oliuii».et combu»tae fucrc plurimse aedes in tribua 
** cegipuibus (ciyitatls») et combusta. est Ekrclesia Su.vca magoa, et Campanile cum suis Campani&^ 



312 ANNALES ULTONIEN8ES. 

S. Patricii, caput clericorum Occidentalis partis septentrionis Europae totiu9, 
in XX anno Principatus sui, tertio nonas Junii, tlie jejunii ante Pentecosten, 
in Christo quievit. Amalgad evectus ad Vicariatum S. Patricii, consenti- 
bus Laicis et Clero. Finnloech filius Roderici Rex Albanies a suis occisus 
est. Aed 0'lnrechtad, rex ]Methiorum occisus a Niallaniis.] 
0m Sjfi tr U Kl Jan. fer. i. Lun. xiii. Maid. ria n Ughaire m. Dunlaing, 
ri Laingj for Sitriuc m. Amlaimy ri Athacliath^ oc on Deilgne Moghoroc. — 
Fros cruitnechta dofrostain in OsraighibL Crech la mac Aeda h. Neill dar 
huib' Dorthainn^ batar i maig i techtUy 7 romarbsat in llhderg i contairrecht^ 
conitairtheter h. Meiihj 7 Mughdorna, 7 na Saitne^ 7 fir Fernmhuighe^ 7 h. 
Dortain con a righaibh. Roboi don h. Cuilechair^ 7 h. Lorcan con h uib Bre- 
sailj 7 con h uib Niallain^ ara cinn an oenach Macha^ co conrangadar uile ime^ 
co ruc mac Aedha a gabhail tairrsibh uile^ 7 ni raibhe acht da xx deg oglach, 
7 do cher soch. etorra for lar oenaig Macha, [ 1. Ardmacha] sic in libro 
Duibdaleiti. Branacan h. Afoeluider, Airri Mide^ do bath dia bealtaine il 
ioch Ainnind. Amhalg. Com. Pat. do dul in Mumhain c. na cur co tuc mor^ 
chuairt. Ceall. h. Catusaigh ri na Saitnc domarb. do chenel Eog. Mac Flainn 
m. Maelsechlain [•!' Ridomna Temhrach] domarb. i. Aed 7 Dom. h. Murcha 
o. s. [Victoria parta per Ugharium filium Dunlangi, Regem Lagenias, de 
Sitrico filio Amlafi, Rege Dublinii, apud Dclgne-Moghoroc. Pluvia tritici 
pluit in Ossoria. Exercitus cum filio Aedi 0'Neill ultra regionem Dortran- 
orum, fuerunt in planitie iu Techta, et occiderunt Lethderg in confiictu, 
donec opposuerunt sese ei Meithii, et Mughdomii, et Saitnii, et viri Fer- 
moienses, et 0'Dortanii cum suis Regibus. Fuerunt ibi de 0'CeIechariis, 
et 0'Lorcan cum 0'Bresaliis, et cum 0'NeiIlanis, obviam se opponentes ei, 
apud nundinas planitiei, qui impetum fecerunt omnes simul m eum. Ab- 
stulit filius Aedi suas prasdas ab iis omnibus, et non fuerunt (cum eo) plures 
quam quinquaginta viri, juvenes, et occisi sunt plurimi inter eos, in medio 



^^ et Ecclesia Saxea cimitserii, et Ecclesia Sabhalensis, (i. e. Granarii) et vetusta Cathedra Docto- 
*' rura, scu Praedicatorum, et Esseda Abbatis, et libri in domibus Professorum» cum ingenti copia 
'' auri, etargenti, et omnibus rcbus pretiosis sirailiter. Scrinium Patricii, et ReKquiariura Patricii, 
** dictum Ftnn foideach^ direptum a Gentilibus, et ab 0'Adithis, et ab incolis inferioris Eachda, qui 
*' abstulerunt 700 bovcs sccum."] — Vidc quae de tur(ibus rotundis dicta sunt ad annos 10 16, 995| 
^ et 9^9t ct quse de hoc anno dicta sunt in nota ad aan. 1014. 



ANNALES ULTONIENSES. 313 

tiundinarum planitici, " vel Ardmachae". Sic in libro Dubdaletliei. (1) — 
Branacan 0'Maelvider Vicerex Midiae dimersus post diem ignis Baal in lacu 
Annin.(2) Amhalgad Vicarius Patricii ivit Momoniam prima vice, et habuit 
visitationem magnam. Ceallach 0'Catusagh rex Saitneorum occisus a Ti- 
ronensibus. FiUus Flanni, filii Maelsechlanni, " i. e. futurus Rex Temoriae'* 
occisus. (3) Aed et Donaldus 0'Murcha occisi sunt.] 
Zn^ ^rriu Kl. Jan. fer. ii. Lun. xxiiii. Mac Cerbaill ri Eiley 7 Dom. h. 
CealL ri Fothairt^ Sitriuc mac Imair ri Puirt-lairgi oc. s. Alac Leigind 
m. Cairill r. Oirgiall, Flann h Tacan Air. Dairmaigi, Lachtnan Comarb 
Insi Caindegha i. Xpo dorm. Maelsechl. mc Dom. Airdri Er. 7 tuir ordain^ 
7 oirechiiis iartair domain^ daecaibh isin tres bl. xl regni sui, isin tresbL Ixx 
etatis s. in iiii Nonas Septembris, die videlicet D.nico. ii luna. Muircomruc 
for sindarce et. Gallu Athacliathy 7 Niall mac Eocha ri UL coromhuid for 
sna Gallu 7 coroladh anderg ar^ 7 coi^o dairthea archeana. Muircej^tachh. 
Carraig domarb on Gutj "•/' la Maelsechl.'' Maindi sleib Uait for Airgiallu 
ria Niall viac Eocha coro c. ed derg ar Airgiall ann. Mathgamain mac Laidh^ 
gnen ri Fernmhuigi domarb do Chathalmi h. Crichan jor lar Cluana eois. 
Muiren na tengadh oc. e. [Filius Cerballi Rex Eii;B, et Donaldus 0'Ceallach 
Rex Fothartiorum, Sitricus filius Imari Rex Waterfordige, occisi sunt. Filius 
Legindi filii CarilliRex Orgialli«, Flann OTacan Prsepositus Dermagiensis, 
Lachtnan Abbas Insute Candega, in Christo dormierunt Maelsechlan filiu» 
Donaldi summus Rex, et Turris Ordinum et Procerum Occidentalis mundi, 
obiit in xliii anno rcgni, et Ixxiii etatis sus, ivNonas Septembrii^, die videl- 
ic€t Domiuica, secuuda Lunae. (4) Prajlium navale maritimum inter Alien- 



(1) Vide quas de hoc libro dicta sunt in nota ad ann. ^^1 . Voccs ^ vtl Ardmacha" scriptae sunt 
intra lineas, ab eodcm ainanuense qui totum Codicem descripsit, quique verba, '*sic in libro Dub- 
daletbei" in tcxtu ideo inseruissc videtur, ut istae interpretationi fidem conciliarct. Confer ann.972. 

(2) Bd-tinnc etiamnum ab Mibernis vocantur Kalendoe JNIaix, quasi Beli ignis, quod Pagani eo 
tempoie lk*lo quotannis victimas adolercnt. Flahert. p. 62. Vide Dissert de Relig. Ethnicor. 
Ilibern. MS. iu Biblioth. Siow<;nse. 

(3) Veiba ^^ futuru» Rcx Tcmoricc.** ab amanuensc intra lincas scripta sunt. 

{\^ Conferenda sunt quae notavi ud ann 1014. — Malachias II, ultinius Rex Hibernia* e domo O* 
Niallorum, ix»gnavit aniiis ix, a nioite Briani Boromhti ad finem anni 1022. — Postquam regnassi^t 
annis xxiii, regno exutus est a Briano anno 1001. Tigcrnachus et hi Annalcs recte numerant an- 
j]os quibu> exclusus fuit, ne(|uc Urianum in Regum legitimorum album admittunt. 

^oiw^ Keges qui suprcniam potestatem adepti sunt ab auno 1022 usque ad Rodericum 0'Conor^ 



514 ANNALE8 ULTONIEN8E8. 

igenas Dublinii, et Niallum filium Eochadi Regem UltoniaB, et victoria 
parta est de Aiienigenis, et facta est strages valde oruenta eorum, et captivi 
facti sunt similiter. Murcertach 0'Carraigh occisus a Procero ** i, e. aMael^ 
sec/ilanno" (1) Victoriaapud montem Fuad parta de Argialliis per Nial- 
lum filium Eochadi et facta est strages cruenta Argialliorum ibi. Mathga- 
man filius Ladhgneni rex Fernmoyensis occisus a Chathalano 0*Crichan, in 
medio Cluanaseois. Muiren, hnguarum interpres, occisus est] 
ZtU # TT iiU KI. Jan. fer. iii. Lun. ii. Ercra Escai i xiiii Escai Jan. *i' iiii 
Id. En. diadardain. Ercra Greine imnij 'i' xxvii indescai c. naiy diadardain 
cinn coeictighes in oc Kl. — Dom. m. Aedha bicc h. MaelsechL domarhh o mac 
Senan h. Leocan. Donch. h. Duin ri Bregh do ghabhail do Ghall in a n airiucht 
fein^ 7 a breith dar muir. Lochl. mac Maelsechl. domarbh a s&. — Tadg mac 
Briain domarbh o Eilibh — Concobhar h. Carraig domarbh las na Gutu — 
Leobelen ri Bretan doeg — Oenricc ri in Domhain doecaib i. pace, daratisi ro 
gabh Cuana Righe an domhain. Da h. ua Machainen domarbh do Gaikngalb. 
Dom. h. Agrai ri Luigne Connacht domarbh do hu Concob r. Conacht. — 
[£clipsis Lunas in xiv Luna3 Januarii, i. e. iv Iduum Januarii, die inter duo 
jejunia, (i. e. die Jovis.) Eclipsis Solis simul, i. e. die xxvii Lunae ejusdem, 
die inter duo jejunia, spatio interveniente duarum septimanarum, in octavo 
Kal. (Febr.) (2) Donaldus filius Aedhi parvi 0'Maelsechlan occisus a filio 
Senani 0'Leocan. Donchad 0'Dun, Rex Bregiaj, captus ab Alienigenis in 
rfegno proprio, et raptus trans mare — Lochlan filius Maelsechlani occisus a 
sui^. Thadeus filius Briani occisus ab Eliensibus. Concobar 0'Cariag oc- 
cisus a proceribus Levellin Rex Britonum obiit. — Henricus Ilex Mundi 



appellantur a nostris scriptoribus " Rioga-go bhreasahhra* [Roges cum renitentia, scu per vim,] 
quia xnmlos habebant continuo refragantes, nec linea rccta a Nialorum prosapia originem dedu- 
cebant, ut ipsi Rcgum Conacia? Bardi fatentur. 

(1) Uaec verba '* i. e. a Maehfchlanno** scripta sunt, non in textu, scd inter lineas, et ab eodem 
amanuotisc inserta, qui totum codicem exaravit, idque manifeste ad cxplicandam vocero pnece- 
dentem Gut. Vide qu» de his Annalibus dicta sunt in notis ad ann. ^99^ 1014, 1020, 1021, et 
iP2d, et in Di&sertatione Pra:lim. 

(2) Hxc plane demonstrant, hos Annales ab anno 1014, cum aeracommune ad unguem convenircy 
ut dixi in nota ad ann, 1014, ambae enim Eclipses, tam Lunse, quam Solis,, hoc anno rcverainci- 
derunt in dies hic dcsiguatos, uti patct cx calcuiis Astronomicis, etex Chronologia Eclipsarumy in 
Oper« " VArt dc V, les Datcs," t. 1 , pag. 7 1, ad ann. 1023. 



ANNALES ULTONIENSE8. 

obiit in pace, posfea suscepit Cuana Regnum Mundi. (1) Duo 0'Machanen 
occisi a Galengiis. Donaldus 0'Agra, Rex Lugniorum Connacias^ occisu» 
ab 0'Concobaro Rege Connacise.] 

SitU ^ft tb^ Kal. Jan. fer. iiii. Lun. xvi. Ugaire mac Dunluing ri Laing^ 
7 Maelmordha mac Lorcan ri h. Cendsel. tech do gab. forro ic Dubloch la 
Donnsleibe mac Maelmordhai la righ h. Faelanj 7 a thuitim ann. Donnsleibc 
iarom domarbh do h uib Muiredh. Cath Atha na croisi i Coraind et. h. Macl- 
dor. 7 h. Ruaircy coro mhuidhfor h. RuairCy 7 coro laadh a ar. Cuan h. Loth^ 
can prim eces Er. domarbh i Tebhta. Brenait anoen ar in lucht romarhh. 
Firtflinn sein. Domhn. m. Aedha Ridomhna Ailigh do marbh do Gillamura 
mac Ocan. Maelduin h. Chonaille ri h. Niallain domarbh do huibh Dor^ 
thaind. Maelruanaid h. Ciardai ri Cairpri a ss, oc. c. Crech la mac h. 
Neill co ro ort h. Meith 7 h. Doriaind. [Ugarius filius Dunlangi, Rex La- 
genise, et Maelmordha filius Lorcani Rex regionis Censelach. Domus ex* 
pugnata contra eos apud Dubhiochy per Donnslebeum filium Maelmordhi 
regem regionis Faelan, et ceciderunt ibi. Donnsleibe postea occisus est ab 
0'Muredachiis. Prajlium vadi crucis apud Coran, interO'Maeldoraet 0'Ru- 
arc, et victoria parta estde 0'Ruarc, et facta est suorum strages. — Cuan O' 
Lothcan pnecipuus sapiens Ilibernise occisus in Tefiia. Judicium Vseh ce- 
cidit in eos qui eum occiderunt. Vindicta miraculosa Poetae ibi. — Don^l- 
dus filius Aedi, futurus Rex Alichise, occisus a Gilda-Marise filio Ocani.— 
Maelduin 0'ChonaiII Rex 0'NialIanorum occisus ab 0'Dorthaniis. Mael- 
ruanad 0*Ciardai rex Carbrei a suis occisus est. Exercitus cum filio O* 
Neilli vastavit Methios et Dortanios.] 

fltu ip Jt ft* Kal. Jan. fer. vi. Lun. xxvii. Flannobra^ Com. Ja^ [Abbas 
i^Iyonae] Muiredach mac Mugroin^ Com. Ciarain, [Vicarius S. Ciarani,]. 
Macleoin h. Toran^ Com. Daire^ [Abbas Derrensis,] Ceannfael h. Flaithber- 



(1) Agitur hic dc Hcnrico Bavaro^ qui, dcfuncto absque liberis Othone III, insignia sumsit Iraperii, 
quo tempore Grasci cuin Northmaniiis, et cum utrisquc SaraceDi, de Apulias possessione certabant. 
Contracta amicitia cum Roherto Guiscardoy Capuae a Saracenis oppugnatee opem tulit, Graec» 
Trojam^ tum ab eis in Appulia conditam, eripuit, et pacem Italix reddidit anno 1022.^ Obiit anno 
1024', ut ex Leone 0«ticnse demonstrant Chronographi. — Confer opus eximium '* Esame de Di" 
plomi dOttov€y e di S. Arris;o, per VAh, Cenni^^ Roma 1754, 

Leuellinus Rcx Britonum, hoc aiino dcfunctus, is est quem CaradocQs, Scriptor Bhtannus ejusdi 
ffvi ad ann. 1021, Lkewelt/n ap Sitryhht appeilat. Wynnes CaradoCy p. 81» 



316 ANNALE8 ULT0NIEN8ES. 

iaighj Air. Daimhinnsiy [Pnepositus Danihinisensis] Maelbrigda h. Crivh^ 
idhen, Com. Finnein 7 Comgaill, [Vicarius Finniani et ComgaHi,] H. Fair^ 
cheall, Air. Dromaleathan, [Prsepositus Dromlcathanensis,] Saerbreaih, .bA 
Imlecha /Aflir,* [Abbas Imelacensis,] in Xpo qulcverunt, Niall h. Concobair, 
Ridomhyia Connachi, [futurus Rex Connacia?,] Geirgaela, ri Bregy [Rcx 
Bregice,] occisi sunt. MaehecMain Goit Ri Mide doec. Sluagh la Flaiih- 
bertach h. Neill i ni Breghaibhj 7 in Gall, co tuc giallu Goidhel o Gall. 
Crech la Cathalan ri Fernmhuighe for feraibh Manach. Crech lajiru Manach 
fo c. oir. co loch n Uaithney co ro loiscsetj 7 coromarbsat vii Jiru x for 
bru ind locha. Termonn Feichin do arcain do Chathalan K Crichan. — 
[Maclsechlan cognominatus Goity \. e. statura procerus et erectus, Rex Mi- 
diae, obiit. Exercitus cum Flahertaco 0'Neill in Bregios et Alienigenas^ 
abstulit ob&ides Hibernorum ab Alienigenis. Exercitus cum Cathalano Rege 
Fernmoyense contra Fermanachenses. Exercitus cuni Fermanachensibus 
extemplo usque ad lacum Uathnei, et combusserunt, et occiderunt 17 
viros ad ripam lacus. Terra immunis Fechini vastata a Cathalauo 0'Cri- 
chan.] 

J3tlf 4^yy tii* Kl. Jan. fer. vii. Lun. ix. Stog. la mac m Brmn i Mide, 7 
% m Breghuy 7 co GollUy 7 co LaigniUj 7 co h Osraighiuy co ruc an giallu. — 
Slog. la Flaithberiach h. Neill i Midhiu co tuc gialluy 7 condeoch Jor leic 
aigridh in inis Mochia, coro innir. Sloghadh la vmc Eochaidh isind uair c. 
na co GollUy coro loisCy 7 co iuc brath moir uaidhibh, 7 seoiu. Gillu Ciaran 
m. Ualghairg tois. h. Duibinrecht doec. Maelruanaidh h. Maddor. do dul 
in a alitri. Aimhirgein h. Mordha^ ri LoighsCy i. fect. e. Murcertach m. 
Congal. r. h. Failghi i. fect e. Feall la Domhn. h. Ccall.f. Muiredhach h. 
Ccile co romarb in a airiucht. [Exercitus cum filio Briani Midiam, et Bre- 
giam, et in rcgiones Alicnigeharum, et Lageniensium, et Ossorensium, ct 
abstulit eorum obsidcs. Exercitus cum Flahertaco O^Neill Midiam donec 
abstulit obsidcs, et profcctus cst supra glaciem in Insulam Mochtei, et 
eam vastavit. Exercitus cum filio Eochadi in hora eadem usque ad Alie- 
nigenas, et combussit, et abstulit pra^las ingentes ab eis, ct res pretiosas. — 
Gildas Ciaran filius Ualgargi Dux Dubinrechtorum decessit. Maelruanad 
0'Maeldoran profectus est in suam peregrinationem. Amergin 0'Mordha^ 
Rex Lagesise, interfectus est. Murcertach filius Congallachi, Rex Hy Failia^ 



ANNALES ULTONIENSESU 317 

intcifectus est. Perfida aggressio a Donaklo 0'Ccallach iu Muredhachura 
0'Ceile, quem occidit dum esset in sua custodia.] 

ZlU !0 tt biU Kal. Jan. fer i. Lun. xx. Ruaidhri mac Fogar/aig/iy ri deis" 
(iri Breohy do ecaibh in a ailitri. Tadg mac Gilla Patraig do dalL la 
Donnch. niac Gilla Pat. Ri Osraighi. — Slog. la mac Briain in Osraighij co- 
rolasatOsraighi armuinnteri imDhogra macn Dunadhaigh ri sil Anmchada^ 
7 im do m. m. Senchan^ 7 im soch. e moir archena. Dom. mac Flaithbertaigh 
h. Neill doecaib. Roin ri Mid. 7 Donnch. h. Duin ri Breg^ do cojntuitim i 
cath. Cathalan h. Cercan ri Fernmuighi, 7 Culocha h. Gairbeidhj ri h. 
Meithj do comtuitim in ergail. Crech la Cenel Eoghain for UUtaib eo tue 
sat boroma mor. Duncaillenn in Albain do uile losc. Donch. mac Gilla Mo- 
chomia Com. Sechnaill. [Rodericus filius Fogartagi, Rcx Australis Bregia?, 
obiit in sua peregrinatione. Thadeus filius Gildae Patricii oculis orbatus a 
Donnchado filio Gildse Patricii, Rege Ossoriae. Exercitus cum fiHo Briani 
in Ossoriam, donec stragem fecerunt Ossorienses de gente ejus, simul cum 
Dografilio Dunadagi rege clienteliB Anmchadi, et cum duobus fihis filil Sen- 
chani, et cum multitudine inagna similiter. Donaldus fihus Flahertagi 
0'NeilI decessit. Roin Rex Midiaj, et Donnchad 0'Dun Hex Bregiae, si- 
mul ceciderunt in prselio. Cathalan 0'Cercan RexFernmoyensis, et Culacus 
0'Garbeith Rex Meithorum simul ceciderunt. Exercitus cum Tironensibus 
contra Ultonienses donec abstulerunt boum tributum magnum. Dunkeld 
in Albania, tota combusta. Donnchad filius Gildae Mochonni, Vicariu^. 
Sechnalli,] Sapientissimus Scotorum in Colonia, quievit. (1) 
2tl> ^ XT biiU Kal. Jan. fer. ii. Lun. i. Tadhg m. Each. Air. Cilledalua^ 
Art Air. Mmgairti i. Xpo dorm. Gilla Cr. m. Duibcuilind uasal Saccart 
Airdmacha docc ir Roscomain. Brian h. Concobj 7 Scornn h. RuairCy Flaith^ 
bertach h. Erudhany Concob. m. Eoch. o. s. Maelmochta ri fer Ross o Chon- 
aillibh o. e. Orccain Doimliacc la Jiru Manach. Mac Concuailgnc ri h. n 
Eoch doec. Sitriuc m. m. Amlaim ri Gall. 7 Flandacan h. CealL ri Breg an 
dul do Roim. Crech la cenel Eog. itir Conaill co tuc sat gabala mora. Der- 
ihach Slaine do tuitim. Donn h. Conghallach domarb do Chonaillibh. [Tha- 
deus filius Eochadi Praepositus Kildaluensis, Art Praspositus Mungaritensis^ 



(1) Moimsterium Hibernorum in Colonia memoratur a Mariano Scoto ad ann. pd6, 1026, c^ 
1027. Vidc Excerpta ex Codice prsstantissimo Mariani in Appendice Annatium Ulton.. 



318 ANNALES ULTONIENSES. 

in Christo dormicnint. Gildas Christi filius Dubculinnii honorabilis Sacerdb» 
Ardmachanus obiit apud Roscoman. Brian 0'Concobar, et Scomn 0'Ru-' 
arc, Flahertac 0'Erudhan, Concobar filius Eochadi, occisi sunt. Maelniochta 
Rex Rossiorum a Conalliis occisus est. Devastatio Duleekis per Ferma- 
nachenses. Filius Concualgni Rex Eachorum obiit. Sitricus filius filii Am- 
lafi Rex Alienigenarum, et Fiannacan 0'Ceallach Rex Bregiae, ierunt Ro-- 
niam. Exercitus cum Tironensibus Tirconalliam donec abstulerunt praedas 
ingentes. Nosocomium Slanense cecidit. Donaldus 0'Congalach occisus a 
Conalliis.] 

j3n* Sp t% it^ KaL Jan. fer. iiii. Lun. xii. Donnsleihhe mac Brogorban ri 
h. Foilghi a ss. o. e. Donch. h. Donnacan ri Fernmuigij 7 mac Igerrce ri 
Conaille, do com tuitim i Cill-sleibhe. Brian h. Concobair Ridomna Connacht 
a ss. o. e. Aed h. Ruairc, 7 Oengus h. Oengusa^ 7 Air. DromacHabhj 7 tri 
XX duine do loscadh impu in Innis na Lainne. Muircertach h. Moeldor. do- 
marbh do huibh Canannan. Amlaim mac Sitriuc^ ri Gall, doergabail do 
Mathgamhain h. Riagain ri Breg^ co fargaibh da c. dec bo^ 7 vi xx each m^ 
Bretnachy 7 tri xx unga do or, 7 cloidi Carlusa^ 7 aite Goeidiul^ cttir Laig^ 
niUj 7 leth Cuindy 7 tri xx unga do argut ghil in a ungai geimhlech. Mael^ 
coluim mac Maelbrigde m Ruaidhre^ Maelbrig. h. Brolchan primsaer Er.* 
tn. s. [Donnslebe filius Brogorbani, Rex Falgiorum, a suis occisus est. — 
t)onchad 0'Donnacan, Rex Fernmoyensis, et fiiius Igerrci, Rex Conalliae, 
simul ceciderunt in Cillsleve. Brian 0'Concobar futurus Rex Connacias, a 
suis occisus est. Aed 0'Ruarc, et Oengus O Oengusa, et Prsepositus Drom- 
clifensis, et sexaginta viri combusti simul cum eis in insula Lanense. Mur- 
certach 0'Maeldoran occisus ab O Canannanis. Amlaf filius Sitrici Rex 
Alienigenarum captus a Mathgamano 0'Regan, Rege Bregise, donec tradi- 
dit 1200 boves, et 120 equos Britannicos, et 60 uncias auri, etgladium car- 
lusi, (1) et obsides Hibemorum Lageniensium, et dimidii septentrionalis 
Hiberniae, et 60 uncias argenti candidi, pro impensis captivitatis suse. Mal* 
columba filius Maelbrigdae filii Roderici, (et) Maelbrigda O Brolcan praeci- 
puus sapiens Hibemiae, mortui sunt.] 



(1) Errat Harrisius dicens hunc fuisse gladium Caroii Knute qui in praelio 'Cloontarfense occisus 
est, Hist; of Dublin pflg. 79^^ Gladium enim hunc memorant hi Annaks, «nte pfselium Cloontar- 
fense, ad annum 99^9 et CarUa memoratur lupra ad ann. 959* 



AITNALES ULTONIENSES. 319 

J3ttt £fi ftt* Kal. Jan. fer. v. Lun. xxiii. Bresal Conailkch Com. Ciarain^ 
Eoch h. Cetenen, Com. Tigernaigh, Ardsui Er. ind ecnai in Ardmacha q. H 
Cruimter, •*• Oengus Com. Comgaill doec. Flaitbertach h. Neill dq techt do 
Roim. Tadg h. Concobair, ri Connacht, 7 in Got ri Mide, o. s. Ruaidhri A. 
Canannan domarbh la h. Aedh h. Neill. Tadg mac Lorcain ri h. Cinseal. doec 
in a ailitri an Glinn da locha. Cumara m. m. Liacc Ardoll. Er. docc. Eock 
mac Indab. domarbh do Urc h. Ruadacan imebail. Cenel Eog. do brisuid 
luingi h. Loingsigfor lar Oentraib. Maelduin mac Ciarain muire Cetieoif 
Binnig Glinne domarbh do Concob. h. Loingsigh, [Bresal Conallensis, Vi- 
carius Ciarani, Eocbad 0'Cetenen Vicarius Tigernagi, pr^ecipuus sapiens Hi- 
bernise perspicuitate ingenii, in Ardmacha quievit. 0'Cruimter, i.c. Oengus 
Vicarius Comgalli decessit. Flabertac 0'NeiIl pervenit Romam. Thadeus 
0'Conor Rex Connaciae, et statura prascellens rex Midiae, occisi sunt. Ro- 
dericus 0'Canannan occisus ab Aedo 0'Neill. Thadeus filius Lorcani, rex 
regionis Cinselach, obiit in peregrinatione in Glindaloch. Cumara filius filii 
Liagi) pr^cipuus Poeta Hibernias,decessit.(l)£ochad filiuslndabi occisus ab 
Urca 0'Ruadacan dolose. Tironenses destruunt naves 0'Longsigii in ipso 
conspectu Antrimias. Maelduin filius Ciarani, Oeconomus Clientelas Bin- 
nig Vallis, occisus a Concobaro O^Longsig.] 

3lU 9^t%t U Kl. Jan. fer. vi. Lun. iiii. Flaithbertac h. Neill do tiachtain 
Roim. Ardmbrecan do arcain do Gall Athacliath^ da c. duine do losc isitf^ 
DaimliacCf 7 da c. do brcith imbrait. Cealldara do loscadh tria an faitches 
drochmna. Slog la mac Eocha co Talaighnooc 7 l. chotar. ni. Acd hi Neilldp^ 
thecht in a titnchell sair co tuc tri m\le do bhuaibh 7 da c. ar mile do brait. 
Slog. la niac Eocha in h uibh Each. co ro loisc Cill-cumbair con a Dairthigh, 
con ro marb im. do.Cltirchibh, 7 coruc xxx do brait. Slog. la mac m Briain 
in Osraighibh coro lad ar amuinnteri^ im Maelcolaim choeimraighech, 7 alii 
multi. Cadasach Com. Coemhgin do dall la Domhn. mac Dunlaing. Crech 
in tsnechta la h. Aedh h. Neill itir Conaill gur ro marbh hi Canannan ri c^^ 
niuil Conaill. H. Donnacan ri Aradh tire domarbh do hu Briain, 'i* Toirv'- 
dealb. [Fialiertac 0'Neill rediit a Roma. Ardbreqan vastata ab Alienigenjs 
Dublinii, 200 homines combusti in Ecclesia Cathedrali, et 200 facti captivi. 



( 1) Eadem habent IV Magistri ad eundem annum. Vide quas de duobus Archipoetis Mac Uagiis^ 
dicta sunt in Prolegomcnis Annal. Innisfal. No. IV. et in Disscrt. Pralim., 



320 ANNALES ULTONIENSE8. 

Kildara combusta prse incuria malae feminae. Exercitus cuin filio EochacU 
usque ad Tnlliog, et locavicina. Aed 0'Neil venit circulatim ab Oriente, et 
abstulit ter mille boves, et mille ducentos captivos. Elxercitus cum filio 
Eochadi usque 0'Eachodos, combussit Cillcomar cum suo Nosocomio, et 
occidit plurimos Cieri, et abstulit xxx captivos. Exercitus cunfi filio Briani 
in Ossariam, donec strages facta est suorum, sinml cum Malcolumba cogno- 
ininato Caoinrigeach, et aliis multis. Cadasach Vicarius Kevini oculis or- 
batus a Donaldo filio Dunlangi. Exercitus per nives cum Aedo 0*NeiU 
Tirconalliam, donec occidit 0'Cannanan Regem Tirconairwe. 0'Donnacan 
rex regionis Arad occisus ab 0'Briano, i. e. aTirlaco.] 

Zn* Sj^ Ttr iu KL Jan. fer. vii. Lun. xv. M^thgamhain h. RiagaWj ri 
Bregh, domarbh do Domhn. h. CealL p. dolum. Gilla Comgan mac Mael- 
brig. mor Maer Murehe do lcscadh^ co coecait do dhainibh imnie^ co Dom, h. 
Maeldoraidh ri ceniuil Conaill. Mc Mathgamfia mc Muredhaigh, ri Cia- 
raide. Donnghal mac Duinncoth ri Gaileng o. s. Etru h. Conaing ridomhna 
M. an o. e. o muinnter Imlecha. Maind Droma Bennchairjor UUtaibh 
rian Airgiall. Maind inbhir Boinde ria Sitriuc m. Amlaimfor ConaiUib^ 7 
for huib Meith irra ladh an ar. MaeUuile Eps Airdmacha i. Xpo q. Aed h. 
Forreidh do ghabhail na h Epscopote. [Mathgaman 0'Regan, Rex Bregiae, 
occisus a Donaldo 0'Ceallach per dolum. Gildas Comgan, filius Mael- 
brigdas, magnus oeconomus, i. e. Major domus Murebii, combustus cum 50 
hominibus secum. Donaldus 0'Maeldora, Rex Tirconallise, filius Mathga- 
mani filii Muradagi, Rex Ciaradias, Donngal filius Duncothii^ Rex Galengiae, 
occisi sunt. Etru 0'Conang futurus Rex Momonias occisus est a familia 
Imlecense. Victoria Collis Bennchoriae de Ultoniensibus parta ab Argialliis. 
Victoria fluvii Bovindae parta per Sitricum filium Amlafi de Conalliis, et de 
0'Meithis, in qua strages facta est plurimorum. Maeltuile Episcopus Ard- 
machanus in Christo quievit. Aed OTorrend accepit Episcopatum.] 
^tu ^ nr iit Kl. Jan. fer. ii. Lun. xxvi. Maind ria Murch. h. MaeU 
sechl, for Concob. h. Maelsechl. co romarb Maelruanaigh h. Carraigh colma^ 
7 Lorcan h. Caindelban r. Loegaire^ 7 alii raulti. Conn mac Maelphat Air. 
Mungarte q. Concob. h. Muredaig ri Ciaraidhe o. Aenach Carmain la 
Donnch. mac GiUapat. iarngabh jRighi Laing. Amhairghein h. CerbaiU ri 
Hile, Cuinmhuin mac Ruaidhri h. c. fadha m. s. Maind ittir Eile itorcair 



ANNALE» ULTONIENSE&. 321 

Br(?e/i h. Cleirigh^ 7 Muredhach m. m. Gillapat. 7 alii multi. Jl/. mac Bo- 
€te. Cinaedha domarbh la Maelcoluim m Cinaeda. Oevgus h. Cathail rl 
Eoganachta locha Lein. Sgrin Petair 7 Poil ic tepersain fola for altrir Pa^ 
traic in Ardmacha cor. o. ib. videntib. Aed mac Laitbertaig h. Neill ri 
^iiig^ 7 RidomnaEr. post penitentiam m. e. aidhce fbeile Annrias. [Vic- 
toria parta a Murchado ClMaelsechlan de Concobaro 0'Maelsechlan, in 
qua occisus est Maelrunagius 0'Carrag strenuus, et Lorcan 0'Candelban 
Rex Loegariae, et alii niulti. Conn filius Maelpatricii, Praepositus Mungar- 
tensis, quievit. Concobar 0'Muredaig Rex Ciaradias occisus. Nundinac 
Carmanenses (hodie Wexford) habitasa Donnchado filio GildaePatricii, post- 
quani suscepit regnuni Lagenia?. Amergin 0'Caroll Rex Eliae, et Cuinm- 
hin filius Roderici 0'Cenfadha mortui sunt. Pra^lium inter Elienses in quo 
occisus est Broen 0'Cleiy, et Muredhach filius filii Gildas Patricii, et alii 
multu M. filius Boetii fiUi Kenuethi occisus a Malcolumba filio Kennethi. 
Oengus 0'Cathal Rcx Eoganachtae regionis lacus Lenias (obiit.) Scrinium 
Petri et Pauli manavit sanguine super Altare Patricii in Ardmacha, coram 
omnibus videntibus. Aed filius Flahertagi 0'Neill, rex Ahchiae, et futuru» 
rex Hibemi», post pcenitentiam mortuus est nocte festi S. Andreie.] 
3m ^ jcjr? ttl* Kl. Jan. fer. iii. Lun. vii. Maelcolaim m. Cinaeda ri Albain 
obiit Amlaini mac Striuc domarbh do Sa.ranaibh oc dul do Roim. Gill^ 
Sech. m. Gilla Mociwnna o. e, Dubdii ingen Ri Connacht ass. o. e, Donnch. 
VI. Briain do innredh Osraide do leir. Cdthal mairtir Air. Corcaide^ 7 
Conn m Maelpat. Air. Mungdirti i. Xpo dormierunt. Slog. Ul. i Midhe o& 
iech m. Menen. Gilla Fualart. ri na n Dcsse Breg o. e. Mac Nia h. 
Uchtanfer Leighinn Cenannsa do bath ac tiachtain a h. Albain^ 7 cu lebaredh 
Cot. c. 7 tri minna domhinnaib Pat. 7 trichafer impUj Suibhne mac Cinaeda 
ri Gall-ijfaidhel m. e. [Malcolumba filius Kennethi rex Albanias obiit. (1) 



■i^ 



(1) Vide qux de Regum Albaniae «iccessionibus dkta svnt in notis ad ann. 994, et 970. Cofutan' 

tino tnac CuUtu successit, anno serae communis 997^ Mac Duibk, seu Duffi filius, qui proprio no- 

mine Kennetkus appellatur a Flanno in Poeraate Synchronor. a Gratiano Lucio in Cambr. Evers. 

p. 94, et a Flakerteo p. 488. — Mac Duffo huic successit Maicolmut Kennethi filius, anno 1004, ut 

recte notat Pocma praedictum apud Flahert, ibid. et auctor vetusin Cambrens. Evers. p. 94. — T*» 

^ernackus ad ann. 1034, inquit '* Maelcolaim m. Cinaeta r. Alpain^ Tur ordain iartair Eorpa iei^« 

Tt 



522 ANXALES ULTONIENSEg. 

Amlaf filius Sitrici occisus a Saxonis duiniret Romain. Gildas Secfalan 
filius Gildas Mochonnae occisus est. Dubda filia Regis Connacise a suis 
occisa est. Donchad filius Briani vastavit Ossoriam totam. Cathal Martyr 
Pra^positus Corcagiensis, et Conn filius Maelpatricii Prasposkus Mungartensis^ 
in Christo dormierunt. Exercitus Ultontas in Midiam ad domum filii Mene- 
nii. Gildas FualartRex Desiorum Bregiae occisus est Mac Nia 0'Uchtan, 
Praelector Kellensis, demersus dum veniret ex Albania cum libris Columba^ 
Ecclesiarum, et tria reliquia ex reliquiis Patricii^ et triginta viri simuK 
Subhneus filius Kennethi Rex Alienigenai-um albium (aliter FingaUias) mor- 
tuus est.] 



deg*' Codex Bodl. fol. 17, col. 4. — [i. e. Malcolumjba filius Kennethiy Rex Albanix, Turris ordi- 
num, i. e. supremum caput ordinum, Occidentalis Europoe totius, obiit.] — ^Vivebat eo tempore 
Tigemach, errant et^o omnes qui, cum Pinkertono, Malcolmi obitum referunt ad annum 1031. — 
PiMkerton^sEnquiry vol.2, p. 189. — Florentius fVigomensis BLCCVintam nostrorum Annalium sinceri- 
tatem plane confirmat ad ann. 1034, ed. Francofurti l601, p.622. Atqui is paulo post Tiger- 
nachum floruit, obiit enim anno 1118, uti constat ex Higdeni Policbronico L 7, vel annol 1 ip, uti 
tradit Baleiu De Script.Ang1.Cent. 2, c. 66. 

Errat prseterea Pinkertonus ubi inquit '' There isnota shadatD qf authority for tke wars of MaU 
** colm II," ib. p. 191. Matthams enim Westmonasteriensis ad ann. 1033, inquit — " Eodem anno 
** CnutOy Rex potentissimus, a Roma rediens, contraScotos rebcllanteshostilem expeditioncm duxit, 
•* et Mfl/co/jnwm Rcgem, cum duobus aliis Rcgibus, levi negotio superavit.'' Francof. I6OI, p. 
208. Eadem habet Chron. Saxon. ad ann. 1031, et duos Regcs quos, cum Makolma sociatos, Rex 
Canutus superavit, Maelbethum et Jehmarcum appellat. — Simeon Dunebnenm ad ann. 1034 inquit 
** Malcolm Rex Scotorum obiit, cui Machetkad successit." X Scriptores Ajond. l652, p. 178. 
Pinkertonus, nescio qua Willelmi cditione ductus inquit, — " Cnutein 1031 according to the Saxon 
" Chronicle went to Scotland, and Malcolm and two other kings became subjcct to him. But W. 
*• of Malmesbury says, that Malcolm only permitted Duncan his grandson and heir, who was pos- 
*• sessed of Cumberland, to pay homagc for that prorince ; which refutes the Saxon Chronicle." — 
Au Willelmi verba sunt •' mox Scotiam rel>cllantem, Regcmque Malcolmum, expeditione illuc 
•• ducta, ^VLTvo suhegit negotio." De Gest. Reg. Angl. I. 2, mier Script.post Bed. Francofurti 16OI, 
p. 74 ! De iis qua; Pinkcrtonus Willelmo afiingit nec verbum quidem ! — Huntingdonensis inquit 
•• Eodem vero anno, Roma rediens perrcxit Scotiam, et Mclcolm Rex Scotine subditus est «, et duo 
*• alii Reges, Meibeathe^ et Jermac, Script, post Bed. p. 364.'' — Porro, etsi JVilleimus ea narrasset 
quse Pinkertonus ei perperam tribuit, tamen non inde sequeretur Chronicon Saxonicum, a tot 
vetustis auctoribus suffultum, erroncum esse, soil pottus errsLre fyHfehnum^ Pinkertonumy, et Scotos 
recentiores, qui, contra vetcrum fidem, Reges Scotix nuuquamvel in minimo Anglis subditos 
fuisse, inani jactantia gloriantur. Confer Duchcsne Rer. Norm. p. 173, et Caradocum ed. Wynne 
Lond. 1702, p. 82. Malcolmo succcssit, non Machethad^ ut scribit Simeon^ sed Donnchada mat 
Crionain anno 1034, rcgnavitque usque ad annum 1040. Vidc anu. 1040. 



ANNALBS ULTONIEN8ES. 333 

flm ^ ttt b. Kl. Jan. fer. iiii. Lun. xviii. Cnut mac Sain ri Saxan doec. 
Cathal mac Amhalgadha ri iartair Laing^ 7 a beaUy in. m. Giila Coemghin Vh 
Cinaedhaj 7 a chu domarbk, in aenuir do mc CealL m Duncha. Flaithbertach 
h. Murcha ri ceniuil Boghuine cum multis o. e. Jarnan h. Flannchan cu na n 
oebhj 7 najiren, do techtfor creich in Delbna con itairthetar uaiti doDhelbna 
imairigj co tard sat cliathaigh dOy 7 coromarb laman 7 ar a muinntire tri ant 
na noeb. Ragnall h h Imair ri Puirtlairgi domarbh in Athcliath la Sitriuc 
mc Amlaim. Ardmbrecain do arcain do Sitriuc mc Amlaim. Sord CoL c. (h 
argain^ 7 do losc do Chonchobhair h. Maelsechl in a dhighaiL [Cnut filiui 
Saini rex Saxonum decessit. (1) Cathal filius Amhalgadi rex occidentalis 
Lagenise, et ejus uxor, filia filii Gildse Kevini fiiii Kennethi, et ejus canis vena- 
ticus, seu vertagus, occisi simul a filio Cellachi filii Dunchadi. Flahertac 
O^Murcha, Rex Clientele Boghain, cum multis occtsus est. Jarnan O* 
Flannacan, Persecutor Sanctorum et fidelium, veuit devastans in Delviniam^ 
donec opposueruat sese ei Delvinii cum suo Rege, et dederunt prslium ei 
et occiderunt Jamanum et gtrntem ejus, per voluntatem sanctorum.— r 
RagnalOlmar, Rex Waterfordia^, occisus in Dublinio, per Sitricum filium 
Amlafi, Ardbrecan vastata a Sitrico filio Amlafi. Sordum S. Columbe» 
(oppidum) vastatum et combustum a Concobaro O^Maelsechlan» ad id 
vindicandum.] 

^tlf S^j^ntn^ Kal. Jan. fer. v. Lun. xxviii. Dom. tu Huathmharan ri 
Ferli o Dhalaraidhe^ Sgolog. h. Flannacan ri Tetba a ss. Domn. m. Flain 
ridomna Temhrach oferaibBreifne, MurcL h. Incappaill^ 7 ^iail mac Muir^ 
guisa da ridomna iartair Connacht^ o ss. o. s. Cudine m. Eignecan r. ceniuil 
Enai obiit. Donnch m. Dunlaing ri Laing do dall. la Donnch m. Gillapat. 
con derbailt de. Flaithbertach (mc Trosdain* inter lineas) h. Neill airdri Ailig^ 
post penitentiam optimam i Xpo q. Oengus mac Flainn Com. Brenaind 
Cluana^ Ceall. h. Sealb. Com. Bairre^ in Xpo d. Ruaidliri mac Taidhg tn. 
Lorcain do dalL la mac Mailnambo. [Donaldus O^HuathmaranRexFerlensis 



(1) Orania concurrunt ad demonstrandura me recte annotasse» ad annos 1000, et 1020, hos An- 
nalesy a praedicto anno 1000 cum aeracomroune ubique convenire, obiit enim Cnutus anno 1035, 
uti patet ex Ckrojf. Saxon, p. 154, et ex Florchtio, ** Hoc anno, ii d. Nov. feriaiV| CnuUu Rex 
apud Sceqfteibunam vita deccssit." Flor. Wigom. ad ann. 1035, p. 622. 

TtS 



524 ANNALES ULTONIENSES. 

a Dalaradlis, Sgolog OTlannacan Rex Teffiae, a suis, Donaldus filiuft 
Flanni futurus Rex Temoriae, aBiefnensibus, Murchad Olncappal, et Niall 
filius Murgisii, duo futuri Reges occidentalis Connacise, a suis occisi 
sunt. Cudine filius Egnecani Rex clienteke Endei obiit. Donnchad filius 
Dunlangi Rex Lagenise oculis orbatus a Donnchado filio Gildse Patricii, et 
obiitinde. Flahertac (filius Trosdani) O^Neil, &ummus Rex Alichiae, post 
poenitentiam optimam in Christo quievit. Oengus filius Flanni Vicariiis Bren- 
dani Cluanensis, Ceallach 0'Sealbac Vicarius Barrii, in Cbristo dormierunt^. 
Rodericus filius Thadei oculis orbatus afilio Maehiambi.] 
J3ii* S0 T%t 6tt» Kl. Jan. fer. vii. Lun. x. Cathal mac Ruaidhri ri iartain^ 
Connacht do dul dia ailitri co h. Ardmacha, Flann h. MaelsechL do dall. la 
Conchob. h. Maelsechl. Archu h. Celecan, 7 Ruaidhri k. Lorcanr. hiNiallan 
o. s. iccroebh chaille, o Muiredach h. Ruadhacan, 7 o huib Each. Cuinmurus 
h. Roban ri Puirtlairgi a ss. o. e. Cernachan got o. e. la h. Flannacan da 
huibh Maine. Tri ui Moeldoraidh domarbh. Fluich doinenn mor isin bliad^ 
hain si. [Cathal fiiius Roderici rex occidentalis Connacias ivit in perigrina- 
tionem Ardmacham. Fiann O^Maelsechlan oculis orbatus a Conchobaro 
0'Maelsechlan. Arcu 0'Celcan, et Rodericus O^Lorcan Rex O^Niallan- 
orum, occisi sunt apud sylvam caeduam (craobh caille) per Muredacum 
0'Ruadacan et per Eachios. Cuinmurus 0'Roban Rex Waterfordiae a 
auis occisus est. Cernachan got ( i. e. statura procerus) occisus est per O* 
Flannacan de 0'Mainis. Tres 0'Maeldoradii occisi. Imbrium uiuadationes 
inagna? hoc anno.] 

3tn Sj^trr biiU Kl. Jan. fer.i. Lun. xxi. Cuinniden A. Connere Com. m. Nise^, 
7 Colman Eala^ Colman ca?n h. Congaile Com. Molaissi^ i. Xpo q. Gilla Cr. 
m. Cathbair h. Domhnaill domarbh la mac Cuind h. Domhnaill. Cath ettir 
Cuanu ri All-Saxan 7 Otta ri FranCy itorcair mile imotta. Orc all. hi Ruad" 
acan ri hi n Each. domarbh do cL Siuaigh in Ardmachaj illuan feile Ulltan, 
in dighaii m,arbda Eocha.. m. Indab. 7 indighail saraighthi Airdmacha. — 
Maindfor uib Maine re an Dealbana for lar Cluana m. nois in aine feile Ci- 
arain i. q. multi o. s. Cuduiligh h.Doncha ridomna Caisil domarbh doFaelan. 
[Cuinniden 0'Connere Vicarius Macnissii et Colmanni Elo, Colman curvus 
0'Congal Vicarius Molassii, in CbrLstorquieverunt. Gildas Christus filius 
Ciithbarii 0'Donnell occisus per filium Conni 0'Donnell. Praelium iater 



ANNALES ULTONIENSES, 3^5 

Cuana Regeni ferorum Saxonum, et Othonem Regem Francorum, in 
quo C2BSJ sunt millia plurima. (1) Orcall (Aper) 0'Ruaclacan Rex Eachorum 
occisus a clientela Sinagii, in Arclmacha, die Lun», in festo Ultani, in vin- 
dictam propter occisionem Eochadi filii Indabari, et in vmdictam propter 
violentiam illatam Ardmachae. Victoria de 0'Mainis parta a Delviniis in 
medio Cluanas-mac-nois, in vigilia festi Ciarani, in qua multi^ occisi sunt.. 
Cuduiligh 0'Doncha futurus rex Casselise occisus aFaelano.] 
J9[ltf 9^nt Vf* Kl. Jan. fer. ii. Lun. ii. Jaco r. Breatati a ss, DomKn. m*^ 
Donncha r. h. Faelan, o Domhnall A. Fergdile, Donnchad derg h. Ruairc o- 
ui Chonchobair, Ruaider ri Fernmuigi a ss, Aed h. Flannacan ri Luirgj 7 
//. Fiacrach, o. es o, s. Donnch. mac Gillapat. airdtn Laing 7 Osraighij 
Macnia Com. Buiti, Epis. 7 plenus dier. Cclechair h. Cuilennan Com. Tiger* 
7iaigh suam vitam feliciter. finier. t. Muredac mac Flannacain fosair. Aird- 
macha do uib Eachy Muredach mac Flaithbertaich h. Neill domarb. do Leith- 
rennaib. Cerball m. Faelan o Ghall. o. e. [Jaco rex Britonum a suis, (2) 
Donaldus filius Donnchadi rex 0'Faelanorum, a Donaldo 0'Fergal, Donn- 
chad rufus 0'Ruarc ab 0'Concoaro, Rodericus Rex Fernmoyensis a suis, 
Aed 0'FlannacanRex Lurgias et Fiachrachiae, omnes occisi sunt. Donnchad 
filius Gildae-Patricii summus Rex Lagenise ctOssoriaB, Macnia Vkarius Bu- 
tensis, Episcopus, et plenus dierum, Celechair 0'Cuilenan Vicarius Tiger- 
nagi suam vitam feliciter finierunt. Muredac filius Flannacani, Viceprse- 
positus Ardmachanus ab Eachiis, Muredac filius Flahertachi 0'Neill occisus 
a Lethrenniis. Cerbal filius Faelani ab Alienigenis occisus est.] 
J3tU S0%L KL Jan. fer. iii. Lun. xiii. Hic est annus millesimus 7 xl mus ab 
incarnationc Dni. (3) Coscrach mac Ainngedha Com. Flannan 7 Brenaind. 
Maebnuire h. Uchtan (Com.) Cql. Cill. Diarmait h. Sechnusaigh Com. Sech- 
nall, i. Xpo d. Corcran Cleirech cen Eorpa im crabh 7 Im ecna i. Xpo. p. 
Donch. ua Candege saoi leigind Airdmachaj mitis. 7 doctis* i. Xpo p. Donnch. 
m Crinan ri Alb a ss. o. e. Aralt r. Saxan guiais morit. Cealldara uile do 



(1) De hoc prselio tacent historici Angli. Agitur autem de pra?lio in quo Otho princeps Carling- 
orum, a Gozzelonc victus cst anno 1037. Hermanni C\ixovi. Basilese 1529, p. 200. 

(2) Caradocus obitum Jagi refcrt ad ann. 1037. — IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " CloiC" 
** teach Cluana-Ioraird do thuitim." [Campanile Cloonardense cecidit hoc anno.] 

(3) Vide quae de horum Annalium cum sera coromune concordantia, dicta sont in Qotis ad annos 
999 7 1020, et 1035. 



526 ANNALES ULTONIENSES. 

loscad imfheil MicheiL Cenannus do loscad. Dun-da-leth-glas do loscad^ 7 
il cealla ar ceana. [Coscrach filius Anngedhi Vicarius Flannani et firen- 
dani, Maelmuire 0'Uchtan (Vicarius) Columbaj Ecclesiarum, Diarmitius 
0'Secbnu6aig Vicarius -Secbnalli, in Christo dormierunt. Corcran Clericus, 
caput £uropa3 in pietate et intelligentia, in Christo pausavit. Donnchad 
0'Candega sapiens professor Ardmacbanus, mitissimus, et doctissimus, in 
Christo quievit. Donncha filius Crinani Rex Albanias a suis occisus est. (l) 
Haraldus rex Saxonum ferorum moritur. Kildara tota combusta circa fes- 
tum S. Michaelis, Kellense (oppidum) combustum. Dunum combustum, et 
plurimsB Ecclesias similiter.] 

j9lU ij^ ]tl if Kl. Jan. fer. v. Lun. xxiiii. Aet imda tri na h airisi ettir 
marb doene 7 ec7 crecha. Nicumaing nech ainndisin do leiry acht uaite do 
ililh dibh ardaigh aessa n an doene do fhistreotho. Macbeath mac Ainmerc 
Ardoll. Ardmachay 7 h Er. archena, Domn. remhorm. Maelnambo domarbh 
do Laighnibh. Muirccrtach mac Gillapat. domarbh do hui Chaillaidhe a meb- 
hailj Crech la h Airgiallu i Conaillibh corobrissettar Conailleforra i Maigh 
dachainnech. Crech la h.Neill in huib Each. Ul. co tucsat crdch moir. Gilla 
Comgaill m. Duinncnan m Dunluing do breith a Cilldara areicin 7 amarbh 
iarom. [Mortalitates plurimas in narrationibus (hujus anni) partim propter 
occisos viros, et(partim) defunctos, et (propter) vastationes, et praelia. Non 
potest quisquam enarrare omnia perfecte, sed quasdam de pluribus eorum ad 
intentum a&tates hominum cognoscendi. Macbeth filius Anmirii prascipuus 
Poeta Ardmachas, et Hibemias similiter, Donaldus valde magnus, filius 
Maelnambi, occisus a Lageniensibus. Murcertach filius Gildad-Patricii 



(1) Vide quae de successione Regum Albaniae dicta sunt in nota ad ann. 1034. In anno obitus 
Regis hujus Donnchadi concordat Tigernach '* Donnchad mac Crinain airdrigh Albain, [Donchad 
*^ filius Crinani supremus Rex Albanias] immatura etate a suis occisus est'' Tigemachi Codex 
Bodl. RawU No. 488, fol. 18, col. 1. Vivebat eo tempore Tigernach, errat ergo Pinkertonus qui 
cjus obitum refcrt ad ann. 1037. Pinkerton Enquiry vol, 2, p. I96. De anno non est dubitandum, 
Haraldi enim obitum refert ad hunc annum Florentius JVigorn. pag. 623. Chron. Saxon, quidem 
id refert ad ann. 1039, sed cum Florentio consentit Maithceus Wcstmon. p. 210. — Successit Donn- 
chado Macbeatha mac Fionnlaoichy regnavit que annis xvii, uti tradit Poema Hibernicum citatum a 
Flaherteo, p. 489 9 ideroque est qucm Dunelmensis Machethad appellat. 

Porro Simeon Dunelmensis ad ann. 135, inquit — " Dunecanus Rex Scottorura, cum immensis 

^' copiis adveniens, Dunelmum obsedit, sedfrustra nec multo post, ipse Rex, cum 

^ jam in Scotiam rcdiisset, asuis occisus interiit." X Scriptores Lond. l652, p. 34. 



ANNALE8 ULTONIEN8E8. 327 

occisus ab 0'Challadiis dolose. Exercitus cum Argialliis Tirconalliain^ 
donec in fugam verterunt Conallios in campo Dacbainnech. Exercitus 
cum 0'Neillis in regionem Eachorum Ultonije, donec abstulerunt prsedas 
ingentes. Gildas Comgal filius Duncuani filii Dunlangi captus in Kildaria 
per vim, et occisus postea.] 

SLtU ^ tl U* Kl. Jan. vi. fer. Lun. v. Fern mor Moodoc do lo^cadh la DonncH. 
vic m Briain. Glennuisin do loscadh do mac Mailnambo^ 7 in Dairtach d^ 
brisuidh^ 7 c. duinc domarbh, 7 iiii c. do breith eisti^ indighail Ferna more^. 
Loingsech Com. Ciarain 7 Cronofi q. Aedh mac Indab. doec rCorcaigh moir 
Muman. Murch. mc Dunlaing ri Laing^ 7 Domhn. m. Aeda ri h. Barrcbe, 
do thuitim la Gillapat. m. n Donncha ri Osraighij 7 la mac Raith h. Donn^ 
cha ri Eoganachta. Flann mac Maelsechl. ridomna Er. domarb. triamhe" 
bhail. Maelpetair h. h Ailecanfer leighinny 7 toiseach m. Leighinn Aird- 
machuj domarbh do feraib Femmhuighi. Aill. Mucnomha cenn Manach na n. 
Goediuilj in Colonia q. [Ferna magna Moedoci combusta a Donnchado filio 
Briani. Glennuisin combusta afilio Maelnambi, et Noscomium ejus conr 
fractum, et 100 homines occisi, et 400 rapti inde captivi, in vindictam 
Femae magnas. Longsech Vicarius Ciarani et Cronani quievit. Aedh 
filius Indabari obiit in Corcagia magna Momonise. Murcha filius Dunlangi 
rex Lagenise, et Donaldus filius Aedhi Rex Barrcheorum ceciderunt occisi 
a Gilda-Patricio filio Donnchadi Rege Ossorise, et a filio Rathi 0'Donnchii 
Rege Eoganachtas. Flan filius Maelsechlanni futurus Rex Hibernise oc- 
cisus per dolum, Maelpetrus O' h Alecan Praelector, et Dux Praslectoruoi 
ArdmachaB, occisus a Fernmoyeusibus. Alillus Mucnomha caput Monach'* 
orum Hibemensium in Colonia, quievit.](l) 



(1) Marianns Scofus, et ex eo Tlorentius, ad annum bunc, plura habent dc Anmchado Monacho 
Hibernense incluso Fulds, ex quibus patet Tigemachum Mariano seniorem fuisse^ '* Hoc autem 
(inquit Marianus) *' mibi reiulit Tigernach senior meus." Vide Excerpta ex JSdarioM ChromcOy io 
Annal. Ulton. Appendice, et confcr Florent. ad ann. 1043, p. 624. 

De Monasterio Hibornorum Coloniae plura tradit Fiorentius Wigornicnsis ad annos 1003,. 
1036, et 1042, quo inquit — ** Helias Scotus, Abbas (Scotorum in Colonia) obiit secundo Idus 
'* Aprilis, Vir prudcns, et rcUgiosus, et ideo Monasterium S. Pantaleonis cum suo, id est S» Marr 
'' tini, sibi comraissum est regendum. Ipse optimum Missalem, librum Monachi Franciy sine li- 
** ccntia in commune scriptum, in Monasterio S. Pantaleonis igne consumpsit, ne alius quidquam 
^' sine licentia facere auderet." Florent. ed. Francof. l601, p. 624. Confer not« supra ad anD*. 
1027, et Excerpta ex Codice Cottoniano Mariani Scoti, in Annalium UUom. Appendice. 



328 ANNALES ULTONIENSES, 

0tt» Sj^ jrl iiU Kal. Jan. fer. vii. Lun. xvi. Cathal mac Ruaidhri ri iarthair 
Connacht doec in a ailitri in Ardmacha. — Dom. h. Fergaile ri Fortuath 
Laing domarhh dia doinibfein. Flan h. h Anbeidh ri h. Jlfeith o hui Cer- 
baillj rig Fernmuighi^ Aedh h. Coniacla r. Tcthba o Murcertach h. MaeU 
sechlainj Ceineiigh h. Cuirc ri Muscraidhe o. s. C-ell. h. Cleirchiny Com. 
Finnein 7 Mocholmocc, Cairpre h. Laidgnen, Air. Fcrna 7 tighi Moling^ 
Gilla Mochomia k. Duibdirma i. pace cl. Maind Maeile-Coennaigh Jor 
bru Suire^for Osraigij 7 for Er Mumainj rc Carthac m. Soerbrethaighy i 
farcbadh h. Donnacan ri Amdh. Maind ria cenel Eog. for cenel Conaill i 
termonn Dabeog. [Cathal filius Roderici Rex Occidentalis Connacise obiit 
in sua peregrinatione in Ardmacha. Donaldus OTergal, Rex liinituni 
Lagenias, occisus a gente propria. Flan 0'Anbedh Rex 'Meithorum ab O' 
Cerbalio Rege Fernmoyense, Aedh 0'Coniacla Rex Muscriae, occisi sunt. 
Ceallach 0'Clercin Vicarius Finniani, et Mocholmogi, Carbreus 0'Laidg- 
nen Praepositus Fernae et Timolingiae, Gildas Mochonna 0'Dubdirma, iu 
pace dormierunt. Victoria Malconnagi supra ripam Surii, de Ossoriensibus, 
et de orientali Momonia, parta a Carthaco filio Soerbrethagi in defensione O* 
Donnacani Regis Aradiae. Victoria parta a Tironensibus deTirconalensibus 
apud terram immunem Dabeogi.] 

2tiU !0 tl tft, Anno Dni. Kl. Jan. fer. i. Lun. xxvii. Cumuscach h. Ailel- 
len ri h. n Ech. domarbh o huib Caracan. Niall h. Celecan r. h. m. Bresail, 
7 a brathairy 'i* Treiner, do dali. do macaibh Motodhan tria mebhaiL Domhn. 
h. Cuirc ri Muscraidhe domarbh do hua Laithen, 7 dohu jOssein. Crech la 
Niall m. Maelsechl. la righ n Ailigh for huib Meith, 7 for Cuailge co ruc 
da c. decc bo, 7 soch. da brait in digail saraighthi cluice in dedas.a. Crech 
aile don la Murcertach h. Neillfor Muigdorna, co tuc borromaj 7 braity in 
dighail saraighthe in cluicc c. nai. In cleirech h. Concabair doinarbh. — 
[Cumuscajch 0'Alellan rex Eachorum occisus ab 0*Caracanis. Niall O' 
Celecan rex Bresallorum, et frater ejus, i. e. Treiner, oculis orbati a filiis 
Matodjbani per fraudem. Donaldus 0'Cuirc rex Muscrias occisus ab O' 
Liathanis, et ab Osseniis. Exercitus cum Niallo filio Maelsechlanni, Rege 
Alichiae, contra 0'Meithos, et contra Cualgios, donec abstulit 1200 boves, 
ct multitudinem captivorum, in vindictam propter violenter raptam Cam- 
panam Divinas instructionis. — Exercitus alter potens cum Murcertacho 



AVJSA^EB ULTONIENSES. 329 

0*NeiU contra Mugdoraenses, donec abstulit boum praedani, 7 captivos, in 
vindlctam propter violenter raptam campanam eandem. Clericus 0'Con- 
cobar occisus.] 

,0m 9 J?I fc. Kl. Jan. fen iii Lun. ix. Mundach tnac Soergusa, Air. Dakn- 
liacc, [Praepositus Damliacensis,] Cathusach h. Cathail^ Com. Coemgin^ [Vi- 
carius Kevini,] Moenach h. Cirdubany Air. Lugh. [Prajpositus Lowthensis,] 
in pace dormierunt. — Congal. h. Lochl. Ri Corcombruady [Rex Corcomroen- 
sis,] Gluniairn h. Cleirciny Ri h. Cairpri^ [Rex Carbreorum,] Flaithbertach h 
Canannan^ Ri ceniuil Conaillj [Rex Tirconalliae,] Dom. h. C. fada, ordan 
Mumhany [Gubernator Momoniae,] mortui sunt. — Air. LThglinne domarbh 
an dorus na cille. Crech la Murcertach h. Neill iferaib Bregy con ustaraidh 
Gairbeidh h. Cathusaigh ri Breg i cass an linne, 7 in muir lan ar a cinn, co 
torchair Murcertach ann. 7 alii multi. Carrtach m. Soerbreth^ ri Eoganachta 
Caisilj do loscadh i tigh teinedh, do hu Longarcan mac Duinncuanj c. multis 
nobilibus ustis. Cath 7.r Albancu etarrufeinj itorcair Cronan Abb. Duine- 
caillend. [Praepositus Lethglinnensis occisus apud ostium Ecclesias. £x- 
ercitus ductus a Murcertacho 0'Neill in territoria Bregiae, donec ei occur- 
<rit Garbeith O^Casey rex Bregiae, ad reditum asstus, et mare plenum supra 
caput ejus, (i. e. altius ipso, ita ut effugere non posset) et occisus est Mur- 
certach ibi, et alii multi. Carrtach filius Soerbrethi rex Eoganachtas Casse- 
lias combustus in domo incensa per 0'Longarcan filium Dunncuani, cum 
multis nobilibus ustis. Praslium inter Albanenses inter ^t^ in quo occisus 
est Cronan AbbasDunkeldensis.](l) 

jSim Sp %l tU Kl. Jan. fer. iiii. Lun. xx. Muredach m.Flaitbertaig h. NeiU^ 
Ridomna Ailighj 7 Aited h. h Atedh r. h. n Each. Ul. do loscadh itaigh tei- 
nedh la Coin-Ul. m. m. Congal. ri Uachtair-tire. Art h. Ruairc r. Connacht 
domarb do Cenel Conaill. Fergal h. Ciardai ri Carbre domarbh do hu Flan^ 
nacan,do righ Tcthba. Concob h. Loingsigh ri Dalaraide domarbh do mc Dcm. 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Arfor Uitoibk hi Reachrainn la h lomar me Arailt^ w 
ro marhh tri cedim Raghnall ua n Eocha^ *r o Oall. Athacliath." [** Strages Ultoniensium 
in Insula Rechrania, (hodie Rathlinj) per Imarum filium Haroldi, in qua occisi sunt 300, cum 
Ragnallo filio Eochadi, i. e. per Alienigenas Dublinii.'^ RagnaUtu hic erat-e Comitum Antriiaeii^ 

•ium Majoribus. Vide not* ad miu 79^f pag. 1 18. 






U 



330 ANNALES TTLTONTENSES. 

k. Loingsigh illaighnibh. Maelpat. hi Bileocc ard-fer-leiginn, 7 sui in cralh 
7 n aogey in senectute bona q. Dubdalethe m. Maelmuire do gabh nafirusa 
Leiginn. [Muredac filius Flahertachi 0'Neill, futurus rex Alichies, et Athed 
0'Athed rex Eachorum UltoniaB,combusti in domo incensa, per Cuulad filium. 
filii Congalli Regem Uchtartiriae. Art 0'Ruarc Rex Connacia^ occisus a 
Tirconalliis. Fergal 0'Ciarda rex Carbrei occisus per OTlannagan Regem 
Teffiae. Concobar 0'Longsig Rex Dalaradise occisus a filio Donaldi O'' 
.Xiongsig in Lagenia. Maelpatricius 0'Bileocc prascipuus Prselector, ct sa- 
piens in pietate, et castitate, in senectute bona quievit. Dublatheus filius 
Malmurii obtinuit ejus locum in officio Praelectoris.](l) 
9iXU 9^ a llii* Kl. Jan. fer. v. Lun. i. Snechta mor insi hl.sin o feil Muirc 
cofeil Pat. dona frith sam. corola ar n doine, 7 innile, 7 fadhmhil inmhara^ 
7 en. Nativitas Dom. m. Amhalghadha 'v Com. Pat. Muircertac m. Matod- 
kan ri h. m Bresail domarbh in Ardmacha do Motodan k. Celecan p. dolum.. 
Zan i. m. Selbacan Com. Brig. i pace q- Niall h. Ruairc domarbh la h. 
Concobair. Creach sluagh la Niall m. Mailsechl. i m Brega coromarb h. Ni^ 
fernan. [Nix magna hoc anno a festaMariae ad festum Patricii, cujus noa 
visa e&t similis, ita ut inde mortalitas hominum plurimorum, et armentorum,. 
et ferarum innumerabilium, et volucrum. (2) Nativitas Donaldi filii Amal- 
gadi, i. e. Vicarii Patricii. Murcertach filius Matodani rex Bresalliorum 
occisus in Ardmacha per Matodanum 0'Celecan per dolunu Lanna filia 
filii Selbacani, Vicaria BrigidjB, in pace quievit. Niall 0'Ruarc occisus 
per 0'Concobarum. Vastans exercitus cum Niallo filio Maelsechlanni iu 
Bregiam, donec occidit 0'NifernanJ 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Mac Arailt do ionarhadh do Gallaibh^ 7 tnac Raghnaili 
" do rioghradhJ* [** Filius llaroldi^ expulsus ab AHcuigenis, et filius Rcginaldi in ejus locuxn suf- 
" fectus."] 

(1?) IV Magisiri ad annura hunc Distichon yetus Hibernicum adducunt — 

*' Scacht mhliadhna ccthracha cain — 7 fniU ca nglanbhaii — 
" ghcin Cr, clu cen tearca — co biiadhan an mor sncachtaJ' 
[" Septem anni ct quadraginta sinceri — et mille absolutc perfccti,. 
*^ A nato Christo famce interminabilis, adannura magna^ nivis/'] 
Ilaec indicant quam recte dixerim hos Annalcs cum acra commuue consentire ab-anno 1614. — 
Vide not. ad ann. 1014-, et corrige numerot supra in notis ad ann. 103-^, ubi numeri 1014 legendi 
sunt pro 1000 ct 1020. Idem error corrigendus est supra in not. ad aun. 1040«. 



ANNALES ULTONIENSES. 331 

j3l!* 4^ yl iriiU Kl. Jan. fer. vi. Lun. xii. Dunlaing mac Dungail a fratribus 
suis occisus est. — Fergal h. Maclmuaid^ ri Fcrceall [Rex Fercalliae,] Gilla^ 
Colaim h. h Eignig^ Airdri Airgiallf [supremus rex Argiallias,] — Ceanfael 
h. Cuillf Airdjil. Mumhainj [Archipoeta Momoniae,] Maelfebail h. h Eidinn 
ri h. Fiacrach Aidhne, [RexTiachrorum Adniae,] mortui sunt. Clothna^ Air. 
Imlecha Ibair^ .[^''^positus Imlecensis Ibari,] — Ferrdomnach h. Innascaidh^ 
Com. Finnen, [Vicarius Finniani,] — Donncha h. Cellechair^ Com. Ciarain 
SaighrCy [Vicarius Ciarani filii artificis,] in pace quieverunt. — Com. Petair^ 
7 dafer x da aesgraid, do eibiltin imaillefris iar nol neimhe do rat doibh in 
Comarbha ro h. inarban ass rimhe. [Vicarius Petri, et duodecim e sociis 
suis, inciderunt in cegritudinem postquam biberunt venenum quod dedit tis 
Vicarius qui expulsus erat inde antea.] (1) 

Sim Sp ll !>♦ Kl. Jan. fer. i. Lun. xxiii. Amhalghaidh Com. Pat. [Vica- 
rius Patricii] xxix annis transactis in Principatu, penitens in Xpo qui* 
evit. — Maelcainnig h. Taichligh, Com. Daiminnsiy [Vicarius Damhinisensis,] 
Tuathal h. Uailj Air. BotheconaiCy [Prgepositus Bothconacensis,] in pacequi* 
everunt. — Flaitbertach h. Loingsigh domarbh la m. Concobair h. Loingsigh. 
Muircertach h. Mailesechl. domarbh la Concobar h. MaelsechL dar airtech 
del doeine. Concob. h. Cinnfael rihiConaill-gabhray Imar h. Bece r. h. Meth 
o. s. Dubhdaleithi do ghab. na h Abdhaine as ajirus Leighinn i.eod. die, q, 
mortuus est Amhalg. Aedh. h. Forreidh do gab. na firusa Leighinn. — 
[Flahertac 0'Longsech occisus a filio Concobari 0'Longsech. Murcertach 
0'Maelsechlan occisus a Concobaro 0'Maelsechlan voluntate Dei et populi. 
Concobar 0'Cinnfael rex Conallise-gaurae, Imar 0'Bece rex Meithorum, 
occisi sunt. Dubdaletheus obtinet Abbatiam, et Cathedram Prclectoris, 
eodeni die quo mortuus est Amhalgad. Aed 0'Forreid obtinet Cathedram 
Pr2electoris.](2) 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Ceand-faoladh ua Cuill Ollamh Mumkain deccj' — [Ccn- 
faclad 0*Cuil1, Archipoeta Momoniie obiit.] De alio 0'Cuill Poeta Momoniae vide supra not. ad 
ann. 959, pag. 274. Chron. Saxon, ad annum hunc inquit '* Haroldus Comes conversus est Occi- 
** dentcm versus ad Hiberniam, et ibi degebat tota ista hycme sub illius Regis pace/' Confer 
Caradocum Hist. of Wales ed. Wynnc Lond. 1702, p. 89, et PO. 

(2) Florentius ad hunc ann. inquit — *' Hibemienses Piratse, 36 navibus, ostium intrantes Sabrin» 
** fluniinis,in loco qui dicitur Wilcsceaxan appulerunt, et cum adjutorio Griffiui Regis Australium 

Uut 



SS^ ANNALES ULTONIENSES. 

3SU 4^ h Kl. Jan. fer. li. Lun. iiii. Maelruanaig m. Conchome^ r. Eitei 
[Rex Eli»] Donchy m. Gilla-Faelanj r. h. Failgi^ [Rex Hy FalgiasJ occisi 
sunt Cealldara con a Daimliacc do loscad. Maelan fer leigind Cenannsa^ 
[Kildara, cum sua Ecclesia Cathedrali lapidea, combusta. Maelan Praslec* 
tor Kellensis] sapientissimus omnium Hibemensium, Dubtach m. Mitedho: 
Com. Cainnigj [Vicarius Cannichi,] Hu Ascuhi^ Air. Insi Cathaigh^ [Pne- 
positus Inis-CathensisJ Maelduin h. h Ecertaig^ Air. Lotran [Prsepositus 
Lotrensis,] Cleircen h. Muneoc^ tuir craibh na h. Er. [sustentaculum Pieta- 
tis Hibernrae,] in pace quieverunt. Diarmait h. Cele^ Air. Tekha-Fortcem^ 
[Praspositus Telchaefortcernensis,] Maelsechl. mac Cinnfaely mortui sunt. — 
Scanner 7irjiru Maigi Ita 7 Airgiallu i tovchair Eochi h. h Ossein. Dub^ 
dallhefor cuairt ceneil Eog. co tuc tri c. bo do buaib. [Pugna inter viros. 
Campi Ith, et Argiallos, in qua occisus est Eocha 0'0ssen. Dubdaletheua 
(i. e. Ptimas Ardmachanus,) visitat Tironiam^ et auftrt 300 boves e bobus: 
eorum.] (1) 

jEKlt^ 9^\U KI. Jan. fer. iii. Lun. xv. Murcertach m. Bric rina n Deised» 
loscad do huib Bresail. Mac Buatan m. Bric domarbh in Damhliac Lism- 
hoir do Maelsechl. k. Bric. Amhatg. m. Cathail ri iarthair Connacht do dali. 
lu h Aedh h. Concob. Laidhgnen m. Maelan, riGaileng^ c. suaRegin^ do dut 
dia ailithri do Roim 7 aec. Mac Lochlain domarb a righi Tekha-occ^ 7 Aedh 
h. Fergal do righadh. [Murcertach filius Brici rex Desiorum combustus ab 
0'BresaUis. Filius Buatani filii Brici occisus in Ecclesia Cathedrali lapidea 
Lismorense, per Maelsechlan 0'Bric. Amalgad filius Cathalli rex occiden- 
talis Connaciae oculis orbatus ab Aedo 0'Concobaro. Ladhgnen, filius 
Maelani, Rex Galen^ias, cum sua Regina, profectus est in peregrinationem- 

*^ Britonum, circa loca. i|la prasdam agentes, nonnulla mala fecerunt. Dein con)unctis viribus rex. 
^* et ipsi pariter flumen quod Wcage nomitiatur transeuntcs, Dmedhmn tncenderunt, etomnes quos 
** ibi reperiebant pereroerunt. Contra quos Wigorniensis Episcopus Aldredus, &c.«^.*asccBdenint». 
<<8ed Walenses quos secum habueraot (Hibemi) eisque fidelitatem promiserant» ad Regem Griffi-. 
'Vnum clanculo nuntium miserunt, rogantps ut quam citius posset^ suger Anglqs irrueret. Qui. 
** mox et cum suis^ et cum Pir^tis Hibcrnensibusadvolavit, et dilqculo super.An^los imiens multoa. 
" ex illisoccidity caBteris per fugam elapsis/' pag. 626. Frankofarti l601, 

(l) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt—'* Cloicteach Rotacomain do loscc la feraib Brefne.^^ 
[Qampanile Roscomanense combustum a Brefnensibus.] Campanilia i^aque longe diversa erant i^ 
Turribus rotpndis qui coinburi nequeunt — vide not. ad ann. 9^9^ supra p, 26$^ cljftdwp. 99^ supra^ 



ANVALE8 irLTONIEN»S«« SSS 

Romamy et obiit. Mac-Lochlin occisus in Regno Telchseog, et Aed OTer- 
gal ad regnum evectus.] 

jSlU S0liU KL Jan. fen iiii. Lun. xxvii. Domh. ban h. Briain damarbh 
do Connachtaib. Dom. m. Gilla-Cr. m. Concualge o. e. o rig. Ferrois. Broen 
m. Moelmordhai r. Laing doec % Colonea. Macraith h. Doncha ri Eogan^ 
achta Caissil doec. Echtigern h. h Aghra Com. Ciarain 7 Coman, Muredac 
h. Sinachan Maer Mumhain i pace d. Gilla-Pat. m. Dom. Secnap Ardma^ 
cha domarb do mc Arcon h. Celecan i mebail. Muiredac mac Diarmata Air^ 
Roiscre. [Donaldus albus O' Brian occisus a Connachtensibus. Donaldus 
filius Gildas Christi, filii Concualgi, occisus est a Rege Rossiorum. Broeu. 
filius Maelmordasi rex Lagenias obiit in Colonia. (1) Maccrathus 0'Doncha 
Rex Eogonachtae Casselias obiit. Echtigern 0'Hara Vicarius Ciarani, et 
Comaniy Muredhach 0'Sinacan, Major domus, seu Oeconomus, Momonia^, 
ifi pace dormierunt. Gildas-Patricius filius Donaldi, ^dituus Ardmachanus^ 
occisus a filio Arconi 0'Celecan dolose. Muredac filiusDiarmitii Praepositus:. 
Roscreensis (obiit.)](2) 

Sin^ ^liiif Kl. Jan. fen vi. Lun. vii. MacnaH. Aidhce h. Ruairc ridomHnoi 
Connacht d marbk do Diarmait h. Cuinn in insi locha Arbach, [0'Ruarc^ 
cognominatus filius noctis^ fiiturus Rex Connacias, occisus a Diarmitio 0« 
Quin, in insula. lacus Atuach.] H. Ruadhriy Aif- Termoinn Fheicin, [Pras* 
positus terrae immunis Fechini,] Flaitbereach m. Maelfabhailly ri Cairce- 
Brachaidhcy [rex rupis BrachaidJ. Doilgeny uasal sacart Airdmacha^ [ho« 
norabilis sacerdos Ardmachanus,] Dom. h. Cele^ Air. Slane^ [Praepositus Sla*^ 
nensis,] Murch. h Beotlan, Air. Dr.omacliabh^ [Praspositus DromclifensiSf] 
omnes in pace dormierunt. Cr^ch la. mc Lochl. 7 h firu Muighi h. Itha 
for cinel m Binnigh locha Drocait^ co ruc sat tri c. bo, 7 coro marbh sat 
Dubheanna m. Cinaedha Secnap Cluana Fiacna^ 7 Cumacha mac Claircen 
Moer Dailcais. Maelcron m. Cathail ri Breg domarbh do u Riacan. Donch^ 
h. Ceallacan ridomhna Caissil domarmbh d Ossraigib. Niall h. h Eignig 



(1) Eadem habent IVMagutri adeund. ann. Vide qu» deMonasterio Hibernorum in Colonii^ 
dicta sunt in notis ad annos 1042, et 1027, et infra ad ann. 1056. 

(2) Chron. Saxon. ann. 1052, ^' Reversus est Haroldus de Hibemia cum novem navibus.^ Eadeni, 
habet Florentius^ qui praeterea inquit — *^ Marimnm Chronographum, quem HibemeHsem appellal. 
adann. 1028, hoc ^no Hculum relijuiti^ f.627f quibus verbis son innuit eum obOitc* Vid«r 
lofraann. 1056., 



534 ANNALE8 ULTONIENSES- 

ri Fermanach domarbh doferaib Luirg. [Exercitus cum filio Loclileni 
(Maclochin) et cum viris campi Itli, contra clientelam Brohig de lacu 
Drochat, donec abstulerunt 300 boves, et occiderunt Dubheanum filium 
Kennethi, ^lituum Cluanse Fiachnae, etCumacum filium Clarcenii Oecono- 
mum Dalcassiorum. Maelcron filius Cathalli Rex Bregias occisus ab 0'Re- 
gan. Donchad 0'Ceallachan futurus Rex Casseliae occisus ab Ossoriensi- 
bus. Niall 0'Egnig (0'IIeney) Rex Fermanachensis occisus a Lurgiensi- 

bus.] 

SbU # lift* Kl. Jan.fer. vii. Lun. xviii. Tmar m Arailt ri Gall doe- 
caib. Aed h. Fergail ri Telchaog, 7 m. Arcon h. Celecan r. h. m. Bresail do- 
marbh do feraib Femmuigi. Dubgall h. h Edecan r. h. Niallan domarbh do 
u Laithen. Maind Jinn-mhuighi for uib Meit 7 for Uachtar-tire ria n uib 
Each. du i torchair in croibderg ridomna Uachtair-tire. Aedh m. Ceinne- 
tigh m. Duinnchuan Muirecli. Toirrdhelb. domarbh do Connachtaib. Cath 
7irfhiruAtb.7Saxanuitorcradartri mile do feraib Alb.7mile collh do 
Saxan. im Dolfinn m. Finntuir. Loch Suide-odran i sleib Guaire do eludh 
n deiredh aidhci feUe Micheil con deoch. isin Fabaill. [Imar filius Haraldi 
rex Alienigenarum obiit Aed 0'Fergal rex Telcaogias, et filius Arconi O' 
Celecan rex BresaliaB, occisi a Femmoyensibus. Dubgall 0'Hedecan rex O' 
Niallanorum occisus ab 0'Liataniis. Victoria Finnmoyensis de 0'Meithis 
et de Uachtartiriis parta per 0'Eachios, iu qua occisus est futurus Rex 
UachtartiriaB cognominatus manus rubrce. Aed filius Cennetigi filii Dun- 
cuani Maritimusdux Tirlachi (0'Brien,) occisus a Connachtensibus. Prae- 
lium inter viros Albanias et Saxones in quo occisi suntSOOO de Albanensibus, 
et mdlle cum dimidio [i. e. 1500]Saxonum, simul cum Dolfinnio filio Finn- 
turii. LacusSuidodran apud montem Guarise, clanculum se subduxit versus 
finem noctis festi S. Michaelis, donec transjvit in lacum Foyl,] quod non 
.auditum est ab antiquis. (l) 



•(1) Notanda sunt qux ad hunc annum habet Florentius. 

*' Aedd clericus barbosus in Hibecnia, vir faroosissimus, et mirx Rcligionis fuit, qui clerl- 
^* corum, puellarum, ct laicorum magnam schofam habebat, puellasque more clericorum tonde- 

^ bat, propter quod ctiam de Hibernia projectus est Dux Northanhimbrorum Siwardus, 

^' jussu Regis (i.e. Edwardi Confessoris) cura equestri Exercitu, et classe valida, Scotiam adiit, et 
^ cum Rege Scotorum Macbeotha prselium coramisit, ac multis millibus Scotoruro, et NormanDts 



ANNALES ULTONIEN8ES. 33S 

2Uh Sj^lt^ Kal. Jan. fer i. Lun. xxix. Dom. ruadh h. Brialn domarbh 
la h. n Eidhinn. Mael-Alartain m. Assidha Com. Comgai/l^ Coluim h^ 
Cathail Air. Ruis-Ailithirj Odhor h. Muiredaigh Air. Luscaj Gilla-' 
Pat. ri Osraighiy Fiachra h. Corcran^ o. es. i. Dno. d. Maind rioy 
Tairrdealb. h. m Briain for Murch. h. m Briain i torcradar iiii c. 
im V toisiucha x. Cath Martarthaighi ria DubhdalThe Com. Pat. for mi 
Loingsigh h. Maelsechl. i. Com. Finnen 7 Col. c. du itarcradar ili. [Donal- 
dus rufus 0'Brian occisus ab 0'Hedhinn. Maelmartan filius Assidii Vicarius 
Comgalli, Columba 0'Cathal Prapositus Rossalitirensis, Odhor 0'Muredaig 
Prsepositus Luscanensis, Gildas Patricius rex Ossorise, Fiachra 0'Corcran,, 
omnes in Domino dormierunt. Victoria parta per Tirlacum 0'Brian de 
Murchado 0'Brian, in qua occisi sunt 400, cum quindecim ducibus. Prae- 
lium domus Martyrum gestum a Dubdaletheo Vicario Patricii contra filium 
Longsigii 0'Maelsechlan, i. e. Vicarium Finneni et Columbae Ecclesiarum^ 
in quo occisi sunt plurimi.] 

StXU S^liA*^ Kal. Jan. fer. ii. Lun. x. Cathusach m. Girgarban Com. Cain^ 
nigh i Ciannachta cet for cenn ckirech Mumhan q. Aedh h. Forreidh 
Airdfer-leighinn Airdmacha in Ixxv aetat. s. an. in pace q. Gormgal prim- 
Annchara Innsi Daircairgren plenus dier. in penitentia pausavit. Tadhgm., 
in Cleirigh h. Concobhair domarbh do h uib Maine. Etru m. Lobradha tois- 
each Alanachj tuir ordain Ul. i. penit. m. e. Crech la Niall m. Maelsechl. for 
Dalnare co tuc xx.c. do huaibhj 7tri xx duine do braith. Gillu-Muire m. Ocait 
rechtaire Telchaoccm. e. Fiann Mainistrec Airdferleighinny Jsuisencusa Er. 
in vita aeterna requiescit. Tenegelain do tiachtain co romarbh triar ic Disiurt 
tolay 7 inn Leiginn ic Surdy 7 corobris in inile. Crech do cuaidh Eoch. h. 
Flaiihen aidche nodlaic mor i maighulthay co tuc v. c. bo conicce uissin^ 'i'co 
Ihobhuin Muighi ultha, 7 foracsat na bu isin obhiunnd^ 7 ro baeie ochtar ar xl 
dibh im Cuilennan m. Dergan. [Cathusach filius Girgarbani, Vicarius Cannici 



" omnibus, quorum supra mcntioncm fecimus, occisis,. illum fugavit, ct Malcolmum RegisCumbro- 
** rum filium, (i. e. Malcolmum III) ut rcx jusserat, Regcm constituit." pag. 629. — Coucordant 
Malmeshuriens. de Gcst. Reg, 1. 2, c. 13, Hoxedeny ct Matth. fVesimon, adann. 1054. Confer Ecf- 
vardi I Literas ad Papam Bonifacium apud Maith. et IValsingham ad ann. 1301, et tum respice 
notam nostram supra ad ann. 1034. Malcolmus de quo hic agitur, in uostris Annalibus Hibernicis- 
" Maelcoiuim Ceannmor' appeJIatur. Vide iiifraann.,1057. 



536 ANNALES ULTONIENSES. 

in regione Cianachtae, Praecipuus inter primarios Cleri Momonis, quievit 
Aedh OTorreidh praecipuus Praelector Ardmachanus in IS aetatis suae anno- 
in pace quievit. (i) Gormgal praecipuus Anachoreta Insulas Darcai^enia^ 
{>Ienus dierum, in poenitentia pausavit. Thadeus filius Clerici 0'Concobar 
occisusab Hy Maniis. Etru filius Lobradhi dux Monachorum, sustentaculum 
ordinum Ultoniae, in poenitentia mortuus est. Exercitus cum Niallo filio 
Maelsechlani contra Dalaradios, donec abstulit 2000 boves, et 60 viros cap* 
tivos. Gildas-Maria filius Ocani judex Telchasog mortuus est Flannus Mo- 
ftasteni praccipuus Pnelector, et sapiens Historicus Hibemias in vita astema 
requiescit (2) Fulgur occidittres in Disirt-tola, et Praelectorem apud [oppi* 
<lum] Surdum, et confregit Arcem. Exercitum d^xit Eochad OTIathen nocte 
JN^ativitatis magnas in planitiem Ith, donec abstulit 500 boves, usque ad 
iftquam, i. e. ad amnem planitiei Ith, et dereliquerunt boves in amne, et de- 
fiiersi sunt octo supra xl<eorum, simul cum Culennano filio Dergani.] (3) 
jSll» 9^ I tliu KI. Jan. fen iiii. Lun. xxi. Niall h. h Eignechan ri ceniuil 



(1) Dc hoc ^ecto inquiunt IV JlfagM/ri ad ann. bunc — ^^ Aedh ua Farreidh Aird fer UighinmT 
'** iui eps. Ardmacha doecc an cetramh KL x do JuL isin cuicc. bl. seacht modhat a aoiti amm. «^ 

" bearar^ — 

^' Ro teacht roi neimh cein ro mhair — Aedh ua Forreidh an tsaoi sen^ 
" Hi xiv Kl, JuU — luidh an tepscop ciainn ar ceall/' 
p' Aed OTorreith Archischolasticus, et sapiens Episcopus Ardmachanus, obiit xiv Kal. Jolii, anno 
*\ 75 setatis suae, ut testatur vctus distichon — 

** Valde celebrit valde Sanctus quamdiu vixit — Aed OTorreid sapiens senior, 
" Decimo quarto Kl. Julii migravit Episcopus mitis adCaelum.^ 
Kon est confundendus hic Aedh cum Aedho barboso de quo vide not. ad ann. 1054. 

(2) f V Magiitri ad eundem annum ioquiunt " Fland Mainitdreaeh fear-leighionn 7 hi Sencui^ 7 hi 
*** FUideachtf 7 in Airchetalj doecc a cetramh Kl. do Decemb^ anudl as bearor^ 

** Fland aprimhchiU Buiti bind — Rind ruisc aminchindas mall, 

" Midhsui sidhe^ suidhes lind — Tiugh Sui tire trifind Fland.*' 
['* Flannus Monasterii (Burtensis) Praelector Theologiae, et Historiae, et Artis Poeticae, et exposi- 
** tionis Prophetarum, obiit IV Kal. Decerabris, uti testatur Poema vetus — " 

" Flan praecipuus Pnepositus Butensis (Monasterii) dulcis, 

*' Musicaeperitus tam celeris quam tardae, 

** Perspicax scicntia spirituum, demonstrator temporum, 

** Optimus sapiens Regionis trium gentium fuit Flan."] 
Xd) Florentius ad ann. hunc inquit — '* Marianus^ poregrinus factus pro caelesti patria, venit Colo- 
'** niam, ibique in Monasterio Scotorum S. Martini v feria Cal. Aug. Monachus factus est*'' Vidc 
quae de Monasterio Hibcrnorum Colonias dicta sunt ad ann. 1027, 1042, et 10^2. 



ANNALES ULTONIENSES. SSJ 

Ennai a ss. o. e. Dunghal h. Donncha ri Eoganachta Caisil do thuitim la 
Murch. m. m Briain c. multis. Finnguine h. Finnghuine ridomhna Mum^ 
hain do tuitim la Maelsechl. m. m Barce. Ecmharcach m. Cernaigh Air. 
Duinljhglaise do duldia ailitri. Maind- ria Ruaidhri h. Ruadhacan con 
airrtertaib for Gilla-Cr h. Faelcon 7for uibh Each. Maelruann h. Focerta 
ri deisceirt Eile do tuitim la Donnch m. Briain. Murcertach h. M. tresaigh 
ri h. m. Barce m. e. Dublal7he h. Cinaedha Air. Corcaighi 7 Robartach m. 
Ferdomhnach Com. Col. c. i. Dno. d. Dom. h. Ruairc domarbh la Domhn. 
m. Maelruann ri Fermanach. [Niall 0'Egnecan Rex clientelaB Eudei asuis 
occisus est. Dungal 0'Donncha Rex Eoganachtae Casseliae cecidit (occisus) 
a Murchado filio Briani, cum multis. Finnguine OTinguine futurus rex Mo- 
moniae cecidit (occisus) a Maelsechlanno filio Barcii. Ecmarcach filius 
Cernagii Praspositus Dunensis ivit in peregrinationem. Victoria parta per 
Rodericum 0'Rudacan cum Orientalibus de Gilda-Christo OTalcon, et de 
Eachiis. Maelruan OTocerta rex australis Eliae cecidit (occisus) a Donn- 
chado filio Briani. Murcertach 0'Murtresaig Rex Barchiorum mortuus 
est. Dubdalethe O^Kennedy Praepositus Corcagiensis, et Robartach filius 
Ferdonachi Vicarius Columbas Ecclesiarum, in Domino dormierunt. — 
Donaldus 0'Ruarc occisus a Donaldo filio Mahuani Rege Fermanach- 
ense.] ( 1 ) 

J9ii» 9^ \ trffif Kl. Jan. fer. v. Lun. ii. Imblech Ibair do loscad coleir it. 
Daimhliac 7 cloictech. Lulach m. Gill.-Comgain Airdri Albain do marbh 
la Maelcolaim m. Doncha i. Cath. Maind Sleibhe Crot ria n Diarmait m. 
Mailnambo for Donnch m Briain itorchair Cairpri h. Ligdai Air. Imblecha 
Ibair^ 7 Righbardan m. Conchorne ri EilCj 7 alii multi. Gallbrat h. CerbaiU 
Ridomhna Temrach m. e. Colman h. h Airechtaigh Com. Comgailly H. Fl. 
chua Air. Imblecha Ibair i. pace q. Macbeath m. Finnlaich Airdri Albain 
domarbh la MactcoL mc Donncha i Cath. [Imelecense (Monasterium) Ibari 
combustum omnino, et Ecclesia Cathedralis lapidea, et Campanile. Lulach 
filius Gildae-Kevini supremus Rex Albanite occisus a Malcolmo filio Donn- 



(1) Kennedhu p. 195, et Flahertcus p. 4S9, aliique Macbethi Rcgis Albaniae obitum rcfenint ad 
aum hunCy sed vide not. ad ann. 1054, et 105S. 

Xz 



338 ANNALES TTLTONIEN8ES. 

chadi in pnElio. (1) Victoria inontis Crot parta per Diarmitium filitsm 
Maelnambi de Donnchado filio Briani, in ciua occisi sunt Carbreus OXigda 
Pnepositus Imlecensis (Monastcrii) Ibari, ct Righbardan filius Conchorni 
Rex Elice, et alii multi. Gallbrat 0'Caroll futurus rex Temorias mortuus. 
est. Colman 0'Harechtach Vicarius Comgalli, OTlathchua Praepositus 
Imlecensis (Monasterii) Ibari, in pace quieverunt. Macbeath filius Finn- 
liachi supremus Rex Albanise occisus a ^lalcohno filio Donnchadi in 
prselio.] (2) 

SttU ^ l if. Kl. Jan. fer. vi. Lun. xiii. Crech la Maelscchl. h, Motodan m 
airrertaib co ruc tri c. bo L paulo plus, 7 co roviarb Gilla-muire m. Aircch- 
taigh Mure cli. Sinaigh. Maelseehl. h Bric do mhuch. in uaim la MaelsechL 
h. Faelan. Aed h. Dubhdai ri h n Amalghadha a ss. o. e. Crech la h Ardghar 



(1) Lulach Macbethi filius, succcssit Patri anno 1057» Albanix Rex sex rocnsibus — Ita Pocma 
vetos Hibernicum apud Flabcrteum p. 489 — nuchananus Luiacum omittit, at Tigernachy aeque ac 
hi Annalcs cum mcmorat ad ann. 1158, his verbis '* Kl. wfcr. Lun. ii. m.lviii, Lulach ri Albain 
*' domarbh do Maclcol. m. Donncha p. dol. Mac Bethad mac Findlaic ardri Albain domarbh do Macl" 
*' colaim m^ Dondchada." [Anno 1058, Lulac rcx Albania; occisus a Maclcolmo lilio Donnchadi 
^' per dolum. Macbcth filius Findlaichi suprcmus Rcx Albaniae occisus a Malcolmo filio Donn- 
" chadi."] Malcolmus hic, tertius rcx Albaniae istius nominis, in*»tanlia conjugis sua? 6'. -Vdrg-tf- 
nV<f, Lcgcs Regni reformavit, et Toparchas, <iui Ilibernice Mormair dicebantur, Anglice Stvart^ 
AngUco morc Comltes crea\ it — ** It is from thc Irish wonl Mor-mhovr signifying Stewanl, that llifi 
" surname of thefamily o( Stuart is dcrived." Kcnncdj/y pac;. }(^6. Caradocus inquit, *' Fieanccv 
'' B1anchc*s son, was madc Lord Steward of Scotland in the reign of Malcolm III, from which 
" office his posterity retainod the surname of Sleward." Wynne*s Caradoc. Lond. 1702, pag. 9^» 
Steevens*s Shakespear vol. 7> pag. 352, ed. I7f)3, et Buchanani Rer. Scot. p. J98. 

(2) Qua^stio hic oritur utrum Tigernachus^ qui Malcolmi tortii succcssioncm refert ad ann, hunc,. 
pneponi debeat Auctoribus Anglo-saxonis (|Uos mcmoravi ad ann 1054, quibus adhxret Pinkcr'» 
tonus, Enquiry vol. 2, p.200. — Ego Tigernacho^ utpole antiquissimo, ct tesle fcre oculato, adharr- 
endura puto. Plura conciliari poterunt si dicamus Rogcm fuisse clcclum ant^a, scd non antiquo 
more inauguratum usque ad ann. 1058. — Errat Pinkcrtonus dicens Macbetkum occisum fuisse a 
Siuardo anno 1054>. Confer CaradochiC\\iov\,^,^\. Florentius ad ann. hunc inquit '* Padcr- 
** brunna civitas cum duobus Monasteriis, i.e. Episcopatus, ct Monachorum, feria sexta ante Palmas 
^* igne consumitur. In Monastcrio autem Monachorura monachus nomine Patcrnus, Scalus, -mul- 
** tisque annis inclusus, &c. in clausula sua combustus est. — Ipsis vcro statiin diebus, fcria ii post 
" octavas Paschoe, de Colonia, causa claudendi, cum Abbate Fuldensi, ad Fuldam, supcr mattam 
*• super quam combustus est, ego oravi. Ilaec ait Marianus Scotu^ inclusus." Flor. pag, 630.-— 
Confer de Mariano dicta supra ad ann. 1042. 



ANNALES ULTONIENSES. 339 

• 

m.Lockl. co ceniuilEog. inDalaraide co tuc sat boroma mor^ 7 da c. duincy 7.r 
marb. 7 ergab. Cathal m. Tigernain ri iarthair Connacht^ Congal h. Riacan 
Ridomhna Temrachy Duarcan h. Hegrai ri Luigne^ Gilla Coemgin m. GiiL- 
Comgaill ridomhna Laing, o. s. Gilla Domanghart h. Conchaille ri h. Niall- 
ain^ Muredh^ch h. Flainn ri h. Tuirtre^ Tomaltach h. Maelbrennain MureSil 
Muiredhaighj m. s. Dom. m. Eodosa Air. Mainistrech^ Eoch. h. CinaedaAir. 
Atha Truimy Aneslis m. Uidhir Air. Lusca^ Conaing h. Fairchell Airchinnech 
Droma leathan. [Exercitus cum Maelsechlanno 0'Motodhan in Orientales 
partes donec abstulit 300 boves, vel paulo plus, et donec occidit Gildahi- 
Mariam filium Arechtagi, oeconomum clientelae Sinagi. Maelsechlan 0'Bric 
sufFocatus in sepulchro per Maelsechlannum OTaelan. Aed 0'DufFy rex 
Amalgadorum a suis occisus est Exercitus cum Ardgario filio Lochlint 
cum Tironensibus in Dalaradiam, et abstulerunt boum tributum magnum, et 
200 viros partim occisos partim captivos. Cathal filius Tigernani Rex Oc- 
cidentalis Connaciae, Congal 0'Riagan futurus rex Temoriae, Duarcan O* 
Hara rex Lugniae, Gildas-Kevinus filius Giid(B Comgalli futurus Rex La- 
geniap, occisi sunt. Gildas Domangart 0'ConchalIe rex 0'Niallanorum^ 
Muredhach 0'FIann rex Turtriae, Tomaltach 0'Mael-Brendan oeconomus 
clientelee Muredagi, mortui sunt Donaldus fiHus Eodosi Praepositus Mo- 
xiasterii (Butensis,) Eochad 0'Kennedy Praepositus Monasterii vadi Tri- 
mensis, Aneslis filius Uidhirii Praepositus Luscanensis, Conang OTarchell 
PrtBpositus Dromliatanensis, (mortui sunt.)] (1) 

JStt» 2^ ln^ KI. Jan. fer. vii. Lun. xxiv. Millesimo ac Ix anno Dnice In- 
carnationis (2) Cocadh mor in Ardmacha ettir Cumuscach h. n Erodhafi- 
7 Dubdaleithi Com. Pat. fnonabdaine. Ceanannus do loscadh do leir con a 
Daimliac. Llhgleann do losc. do leir cen motha in ertach. Domhnall desech 
prim Anchara Er^ 7 Conn na mbocht Cluana-mc-nois ad Xm vocati s. Mael^ 
ciaran h. Robocan Air. Suirt m. e. Murcertach m. Gilla-Ulartaig ridomhna 
na n Deissi o. e. Maind ria feraib Breg for Gailengaib T for Cairpri. — 



(i) i7or«;i/ii» ad ann. hiinc inquit ^^ Marianus mc\MSM% cum Sigefrido Fuldensi Abbatc, juxta 
*' corpus S. Kiliani in Wirziburgh (de cjuo vide Annotatimics supra pag, 190,) consecratus cst Pres- 
<' byter, sabbato niediae quadragcsimas, iii Id. Martii, et fcria vi. post Asccnsioncm Dni. ii Id« Maii 
** inclusus cst in Fulda per annos x." pag. 631. 
(fi) Vidc quas de horum Annalium cum a^ra communc concordantia dlcta sunt ad ano. 1014* 



340 ANNALBS ITLTONIENSES. 

Flannacan h. Ceall. ri Breg. doec in a ailitri. [Bellum magnuni in Ardma^ 
cha inter Cumuscach 0'Erodan et Dubdaletheum Vicarium Patricii proptei- 
Abbatiam. Kellensis civitas combusta tota cum sua Ecclesia Cathedrali 
lapidea* Lethglinensis combusta tota pneterquam elecmosynse domum. Do- 
naldus Devotus Praecipuus Anachoreta Hibernio?, et Con pauperum (custos) 
Cluanae-mc-nois, ad Christum vocati sunt. Maelciaran 0'llobocan Pras- 
po&itus Surdensis mortuus est. Murcertach filius Gildx-inartagi- fxiturus 
rex Desiorum occisus est. Victoria parta per Bregienses de Galengiis, et 
de Carbreis. Flannacan. 0*Ceallach Rex Bregise obiit in sua peregriua- 
tione.] (V) 

ZXU 9^ If U Kl. Jan. fer. ii. Lun. v. Muredliach h. Jlfaelcoluim, Air. Daire^ 
[Prsepositus Derrensis] Ciarany sui eacn. hEr^ [pcrspicacitate ingenii sapiens 
UiberniseJ. Ocan h. Cormacan^ Air. Inai Cumscraigh^ [Praepositus InsuljB 
Cumscragii] TigernachrBaircechy Com. Finnen^ 7 Ardancara Er, \y\car\n& 
Finniani, et praecipuus Anachoreta Hibemiae,] Conangmac Indabair, Fos- 
Air. Ardmacka^ [Viccpraepositus Ardmachanus] in pen&cencia quieverunt. — 
Domhn. h. Maeldor. damarbh la Ruaidhri h. Canannan i cath. [Donaldus 
0'Maeldoran occisusa Roderico O' Canannaa in praelio.] Gairbud h. Cath^ 
usaigh ri Bregh^ [Rex Bregiae,] Cu-Ul. mc Congal. ri Uachtar tire [Rex 
UachtartiriaB] in penitentia mortui sunt. Niall m. Maelsechl, r. Ailigk. 
m. e. Slogh la h Aed h. Coficobair co cenn Corad coro bris in Catraigh, 7 
coro mhuch in tibrait. Glean da locha do losc. do leir. [Niall filius IVfael- 
sechlanni rex Alichiae mortuus est. Exercitus ductus ab Aedo 0'Concobar 
usque Cencora, donec confregit Arcem, et suffocavit fontem Arcis. Glcn- 
daloch combusta penitus.] (2) 

aiU 9^\ji iU Kl. Jan. fer.iii.Lun. xvi. Ruaidh. h. Flaitberiaigh ri iartair 
Connacht do marbh la h Aed h. Concobair i Cath. Gill-Crist h. Maeldor. 
Com. Coi. c. et.^ Er. 7 Alb. Maelruan h. Daigri prim Annchara tuaiscert 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Murch. m, Diamiada do dul t Manainn, co ttucc cair^ 
« cisscy 7 coro bhris ar mcmc RaghnaiU:' [" Murchad fiJius Diarraitii profcctus cst Mfenoiam, et 
" abstulit tributum inde, et profligavit filium filii Ragnalli."] Eadcm habct Tigemach. De his 
silet ChronicoH Mannict MS. in Cottoniano, — Vide Bibiioth. Hibem. Coiton. MS. in Stawense. 

(2) FlorentiustLdtLnn. hunc inquit — '* Maiolus Abbas Scotorum Coloniae obiiL Foilanus post eua. 
^ sucjcessit/' Vide qux de hoc Monasterio dicta sunt ad ann. 1042, 



AMNALES ULTONIENSES; 341 

Er. i. Xpo q. Tadhg m Aedha h. Coim)b. domarhh la CL Coscraid. Crech 
la k. Ardghar mLochl. % coicedh Connachl co tiic sat \vmhile do buaibhj viite 
V. o do dainibh. Donncuan A- Machaincn domarbh do Gill-^iaran h. Ma- 
chainen ri Muighdor. Eock m. Neill m. Eocha ridomhna choicedh Er. 7 
Eoch h. Laithein ri sil Duibthire, i. penitentia ni. s* Uuaib m. Cancharrgi 
ridomhna Fernmhuigki domarbh do m. Neill k. Ruairc. [Ruab OTIaherti 
Rex Occidentalis Connacise occisus ab Aedo 0'Concobar in pnclio. Gildas 
Christus Q'Maeldora, Vicarius CblumbaB Ecclesiarum in Hibernia et Al- 
bania». Maeh-uan 0'Daigri, Praecipuus Anachoreta septentrionalis Hibernije, 
in Christo quieverunt. Thadeus filius Aedlii 0'Goncobar occisus a clientela 
Coscradii — Exercitus cum Ardgaro filio Lochlini (Maclochlin) in quinter- 
nam divisionem (Hiberniae) Connaciam, donec abstulerunt 600O bovesi 
mille vero homines. Donncuan 0'Machainen occisus a Gilda-Ciarano O' 
MaichainenRegeMugdornise. Eochad filius Neilli filii Eochi futurus Rex 
quinterjiarum divisionum.Hibernise, et Eochad OXaithein Rex Clientela 
Dubthiriae, in poenitentia mortui sunt. Ruabh filius Concharrgi futurus. 
Rex Fcrnmoyensis occisus a filio Neilli 0'Ruarc.] 

StU* !0ltiiU^ KI. Jan. fer. iv. Lun. xxvii. Goi^mlaiih in. Cathail mz, 
Ruaidhri [Gormlatha filia Cathaldi filii Roderici] in peregrrnatione in Ard- 
machadormivit. Motodhan h. Cdecan^ Secnap Airdmacha [.^idituus Ard- 
machanus] mortuus est. Cathal h. Domicha Airdri h. w Ech Mumhain^ 
[supremus Rex Eachorum Momoni»,] Cuduil h. Taidggj ri Ferliy [rcx Ferli- 
orum,] Maelsechl. h. Motodan, ridomhna Aiiigh, [futurus rex Alichia?,] a suis 
inimicis occisi sunt, i.o. ceneol Conail. [i. e. a Tirconallensibus.] Com. medh 
mor lam. Lochl. otha Glean suiiide siar co hiartar Luighne^ 7 co Muaidho an 
Amhalg. du itangadar RighConnacht uile in a thech, im Aedh h. Concohar^ 7 
im Aedh m. m. Neill ui RuairCy 7 im m Airt uRuairc. Huaimalla kiCera do 
gab. Connachtaibh for muinntir Aedha h. Concob. in ro muchtalx ar c. 
Niall m. Eocha Airdri Ul. aec mid Novemb. 7 in dardain, 7 in xviii 

Cinaedh m. Achair Air. Lissmoir MochutUy Eoch. //. Dallan 

Air. ConderCf i. p. d. [Exercitus valde magnus cum filio Lochlini ductusa 
vado vallis Suillid, occidentem versus, ad occidentalem Lugniam, et ad 
(flumen) Moy in regione Amalgada, quo venerunt Reges Connaciae omne&u 
in domum (i. e. in castra) ejus, simul cum Aedo 0'Concobar, et simul cuma 



342 ANNALES ULTONIENSES. 

Aedo filio filii Neilli 0'Ruarc, et siniul cum filio Arthuri 0'Ruarc. — Ca- 
verna appellata Uain Alla, i. e. Caverna Divina apud Cera expugnata a 
Connachtensibus contra gentem Aedi 0'Concobar, in qua suffocati fuere 60 
supra centunu Niall filius Eochadi, supremus Rex Ultoniae, decessit mensc 

Novembris, dieinter duojcjunia, etdie xviii Kennethus fdius Achirii 

Prajpositus Lismorensis S. Mochutaji, Eochad 0'Dallan Pra^positus Con- 
nerensis in pace dormierunt.] 

JStU 9^ Iv tJl> KL Jan. fer. v. Lun. ix. Doi/gen h. Sonain Air. Airdsraihaj 
In dall h. Lonain prim eicisfer Mumhainy Gilla Arrai h. Maelmhithigh^ in 
pen. m. s. Corm. Air. Airdbrccan^ Eoch //. Doireid Air. Domn. moir muighi 
Itha in D. d. Muirccrtach h. Neill ri Tclchaogy o uibh Cremthainno. e. — 
Donnch m. Briain Airdri Mumhain docc ir Roim in a ailitri. Dubhdalethi 
Com. Pat. i Kl. Sept. i. bona pen. m. e. Maelisu m. Amalghadha do ghabh 
Qia h. Apdaine. Diarmait h. Lorcan ridomna Laing domarbh la Cinel Eog. 
4in Ulltaibh. Ardgar m. Lochl. ri Ailigh. docc i Tclocc. [Doilgen 0*Sonan 
Pra^positus Ardsrathensis, Caecus 0'Lonan prascipuus Poeta Momoniensium, 
Gildas-Arra 0']Maehnhithigh, in poenitentia mortui sunt. Cormac Praepo- 
situs Ardbrccanensis, Eochad ODocred Prsepositus Ecclesiae magnie campi 
Ith, in Domino dormierunt. Muircertach 0'Neill Rex Telcheogiae ab O' 
Crimthanis occisus est. Donnchad filius Briani supremus Rex JMomonise 
obiit RomtB in peregrinatione. Dubdalethe Vicarius Patricii ipsis Kal. Sept. 
in bona poenitenia mortuus est. Maehsius fiUus Amlialghadhi obtinuit Ab- 
batiam. Diarmitius 0'Lorcan futurus Rex Lagenias occisus a Tlronensi- 
bus in Ultonia. Ardgar fiHus Lochhni Rex AHchiaj obiit in Telachog, et 
sepultus est in Ardmacha in Mausoleo Regum. FiHus Lhewellyni Rex Brito* 
num occisus a fiHo .lacobi. (1) Egmarcach Rex x\Henigenarum obiit.] 
j3tt* 9^1%^* Kal. Jan. fer. vii. Lun. XX. Dubtach Albannach prim Ann^ 
chara Er 7 Albain in Ardmacha q. Donnch. h. Mathgamna ri Ul. domarbh 



(0 Confer Cflrtf c/oci Chron. p. 95. — Subjungit *• Conanum filium Jagiap Edualy tum in Hibcrnia 
" cuni soccrosuo commorantem, fuisse legitimum ha?rcdcm Regni Walliae" p, 9^. IV Magistri atl 
aiin. luinc inquiunt — " Donnch. m. Briain airdri Mumhain doaihrioghf 7 a dhufdo lioimh iarsin^ co^ 
" ncrhhaiU fo bhuaidh aithricche iMainistir Stcphain Mairtir.'* [Donchad fiiius Rriani, suprcmus 
'* llcx Monionio;, expulsus e rogno, et ivit llumam postea^ et obiit post compunctionero poeni- 
" tciilio) in Mouasleiio Stephaui Martyris,"] 



ANNALES ULTONIENSES. 343 

a m Benncoir a ss. Dom. Air. Lugb. 7 Air. Droma-AfieCy Acd h. Ual- 
gairg do gabhail rigi ccneoil Eoghain. Brodur namha Comgaill q. occi- 
clit Regem i 7n Bennvhoir domarbh la Righ Dalnaraide. Mc Taidg h 
Ccall. ri h. Mainc, 7 h. Flaitbertaigh r. iartair Connachty o. s. la h. Aedh. 
Concob. Dom. h. Loingsig ri DalnarCy 7 Murcertach h. Maclfhabaill ri 
Cairrce Bracaidhe^ domarbh o uibh Meith innatire. Leocan m. Laidgncn ri 
Gailejig domarbh la Conchob. h. Maelsechl. Echmhil. h. Atcid r. h. n Eack 
domarbh do cenel Eoghain. [Dubtach Albanensis prajcipuus Anachoreta 
Iliberniae et Albania; in Ardmacha quievit. Donnchad 0']Mathgamna Rex 
UltoniaB occisus apud Bennchor a suis. Donaldus Praepositus Lugmadensis, 
et Praepositus Dromanecensis (obierunt.) Aed 0'Ualgarg obtinet rcgnum 
Tironia}. Brodurius S. Comgalli, cjui occidit llegem apud Bennchor, occisus 
per Regem Dalnaradiae. Filius Thadaji 0'Ceallach rex Ily Maniaj, et OFla- 
herty Rex occidentalis Connaciae occisi sunt per Aedum 0'Concobar. Don- 
aldus 0'Longsig Rex Dalnaradiae, et Murcertach O^Maelfhabal Rex rupis 
Brachadiae, occisi ab 0'Meithis in propria regione. Leocan filius Ladgneni 
Rex Galengia; occisus a Coucobaro 0'Maelsechlan. Echmhil 0'Ateid Rex 
Eachorum occisus a Tironensibus.] (1) 

SllU Sj^ It f^U Kl. Jan. fer. i. Lun. i. Aed h. Ruairc ri h. m. Briuin m. e.. 
statim iar n orcain Scrine Pat. Ceall. m. Murccrtaig h. CcalL Gillahraite ri 
h. m Briuiny M. Senan r. Gaileng, Gilla-Momjme m. Acdha m. ui Ualgairg 
o. s. Cnomes mor in Er uile ut rebcllarent flunrniibus. Com. DairCy 7 Cz- 
nacdh m. m.Odharmaicr. Conaillc [Acd 0'Ruarc rex 0'Briuniorum mortuus 
est statim post expilationcm scrinii Patritii. Ceallach filius Murcertagi O' 
Ceallach, Gillbraitli rex 0'Briuniorum, Mac Sennan Rex Galcngia?, Gildas 
Moninnc lilius Aedhi fdii Ualgargi, occisi sunt. Nucum abundantia magna 
in Ilibernia tota, ita ut rebellarent fluminibus, (i. e. ut amnium cursum 
liberum impedierent.) VicariusDerrensis, et Kencthus filius filii Odharma- 
chi rcx Conallia^j iu penitentia mortui bunt. 



(1) IV Magisfri ad ann. hunc in(]uiiint — " Cuiiin va DomhnaUain OUamh Bnithcmhnachla va 
*^ FaifgCf damarbhadk duih Crimthanain," [Culin CDonncIan Arcliipoetu Brchonkus, i. c. legum 
** Brehonicarum expositor, Regionis Faliae, occisus ab 0'Crimthanis."] • 



344 ANNALES ULTONIENSES. 

SltU Sj^ Ijr f^iu Kl. Jan. fer. ii. Lun. xii. Scolaighi m. Murechtaighy Air. 
Mucnomha, Air Duinljhglaissi [Praepositus Mucnove, et Praspositus Du- 
nensis] Aed m m. UalgairCy Muire h. n Duibinnrechtj [Major Donms, seu 
Oeconomus Dubinrechtoruni] Echtigern m. Flainn Alannistrech^ 'i' Air. 
Mainistrcch. Ectigern filius Flanni Monastcrii, i. e. Prscpositus Monasterii 
Butensis] in pace dormierunt. Slogh la Tairdealb. h. m. Briain co loch Cime 
xoromarbh Dontsluang h. Concobar ri Ciaraidhe Luachre. Celldara con a 
4empall do losc. — Aed h. Concobar aird righ coicid Connacht luan gaiscidh 
Ijhecuind ^omarbh la Conmacne i cath i torcradar i/e. [Exercitus cum Tir- 
Jaco 0'Brian usque lacum Cime donec occidit Donsluagium 0'Concobar 
Regem Ciarragiae Luachrae. Kildara cum sua Ecclesia combusta. Aed 
0'Concobar supremus Rex quintiB divisionis (Hibernise, i. e.) Connaciae, 
rebus bello praeclare gestis, Heros dimidii HibernisB, dicti dimidium Conni« 
»(i. e. dimiclii septentrionahs) occisus a Conmacniis in prselio in quo occisi 
sunt plurimi.] (l) 

Sln^ 9 ^f ^i^^* ^^' J^^- ^^^- i"- L""' xxiii. Domn. h. Cathusaigh^ Air. Duin, 
[Praepositus Dunensis,] Colman h. h. Crichan^fer Leiginn Airdmacha^ [Prae- 
lector Ardmachanus,] M. in Beccananaig, Com. Comgaillj [Vicarius Com- 
galli,] Cinaedh Com. Coemgin, [Vtcarius Kevini,] ad Xpm migraverunt — 
Maelisu Com. Pat. for cuairt Mumhain c. nafecht co tuc a lan chuairt ettir 
screpul 7 edparta. Murch. h. Briain ridomhna Mumhan domarbh lajiru 
Tethba. Flaitbertach h. Ferghail\ ri Telchaocc do ghuin do cinel Binnig. 
Domhn. m. Neill m. Maelsechl. ri Ailigh domarbh d*Aed h. MaelsechL 
[Maelisa Vicarius Patricii visitavit Momoniam prima vice, donec abstulit 



(1) IV Magi^tri de obitu Acdi 0*Concobar Regis Connaciae, Poetae coaevi testimonium adducunt — 

" Seacht mbliadhna sescat ni suaill — 7 mUe mor in ihuaidhy 
** ghein Cr. ni saohh in smacht — co ttorcair Aodh Ri Connackt.^ 
** Septcm anni et scxaginta nonpauci — et mille magni in vexationibus, 
^' A nato Christo, non infausta corrcctio — ad occisionem Aedi Regis Connacias.'^ 
Haec plane dcmonstrant quam merito dixerim hos Annales ab anno 1014 cum aera commune 
ubiquc convenire. 

lidem Annalesibidem inquiunt — ** Muircertach ua Cartaigh do hadhadh i loch Calgaich. Prim 
^^Druithy 7 Prim Oll, Connacht escT (Murccrtach 0'Carty demersus in lacu Calgach, Prima- 
-^' xius Druida, et Primarius PoetaConnacias erat istc."] 



ANNALES ULTONIENSE8. 341 

|)lenanum tributum visitationis partim scriptulis, (1) partim oblationibus. 
Murchad 0'Brian futurus Rex Momonias occisus a viris Teffise. Flahertac 
OTerral Rex Telchseog, vulneratus lethaliter aclientela Binnigii. Donaldus 
iilius Neilli filii Maelsechlanni^ Rex Alichias, occisus ab Aed O^Maelsech* 
lan.] (2) 

J9tlf Sj^ If tff Kl. Jan. fer. v. Lun. iv. Cobthach, Saccart Cillidaray [Sacer- 
dos Kildarensis,] in Christo quievit. Dundal7 hglas, 7 Ardsratha^ 7 Lusca, 
7 Sort CoL Cil. ab igne dissipata sunt. Hua Aedha ri ua Fiachrach Arda^ 
srathuy [Rex Fiachrorum Ardsrathensium,] Aed m. Dubghaill Secnap Cluana-' 
Fiachna^ [.^dituus Cluansefiachnae,] Flannacan m. AedhUy fos-Aircinncch 
Ardamacha^ [ Vice praepositus Ardmachanus] in penitentia mortui sunt. (3) 
JBllf ^ IjrjP* Kl. Jan. fer. vi. Lun. xv. Cathusach m. Cairpriy Air. Alungarde 
doec. [Praspositus Mungardensis obiit.] Murch. m. Diarmata, ri Laing^ 7 
Gally [Rex Lageniae et Alienigenarum] decessit, et sepultus est in AthclU 
ath. H oa h Eochaden, ri Dalaraide [Rex Dalaradiae] occisus est a suis. JPfcr- 
gal h. Laidgnenj Air Otnna doec. [Praepositus Othnae decessit.] GillaPat. h, 
Maelcoth periit morte immatura. Abbas Ja 'i* m. m. Baeten domarbh do m^ 
Indab. h. Maeldor. Cathbair h. Maelcoth domarbh do m. Indirge tria mheb^ 
hail. Muircertach h. Loingsigh decollatus est a suis. Eilill h. h Airetigh 
Com. Ciarain q. AI. Gormanjer Leiginn Cenannsa 7 sui ecnai Er. Termonn 
Dabeog do argain do Ruaidliri h. Canannany 7 vindicavit Dns 7 Dabeoc an. 
plen. annum. Gluniairin m Diarmata domarbh da tuath LuignCj la taeb 
Creiche illaignib. Ri 'Jethba 7 ri Cairpri o. s. Maelbrig. m. Cathusaigh nu 



(1) Scripiuluin, monctam tuncin Hibemia usitatam, raemorat etiam Tigernach^ occumt quoqueia 
Coiifessione S. Patricii, inter Opuscula edita a Wara?o, No. 22, itemque ia Cauonibus antiquis 
IIibernen<«ibus, 1.40, c. 4, apud Cange in Glossario, \oce Scriptulue. 

(2) Florentius ad hunc ann. inquit ** Haraldi Regis filii, Godwinus, Eladmundus, Mannus, de 

** H^bernia redeuntes, in Sumersctania applicuerunt. Quibus Eadnothus, qui fuit Haraldi Ref^is 
*' Stallarius, occurrit cuni excrcitu, et cuin eis pra.>lio commisso, cum multis aliis occisus est. Illi 
-^^ vero potiti victona, dc Domnanm et Cornubia prxda rapta non modica, in Hyberniam redier* 
«* unt. p f)35." 

(3) Tlorcntius ad hunc ann. inquit — " Marianus post x annos suae inclusionis in Fulda, iii Noiu 
** April. fer. vi ante Palmas, Moguntiam venit. — Duo filii Haraldi Regis circa nativitateni J, Bapit, 
<* denuo 44 navibus de Hybernia venientes, in oslio fiuminih Tavi applicuerunt, et cum Bcona Urt- 
*< tonico Comite grave praslium commiserunt. Quo confecto unde venerunt redierunt. Marianitt 
^< vi Id. Julii, feria vi, in Natali Sanctorum vii fratrum, in eadem juxta Monattterium priucipale 
^*iucluditur."p.635* 



34^ ANNALES ULTONIENSES. 

Indab. fos Air. Ardmacha o. c. [Abbas Hiiensis, i. e. filius filii Baeteni 
occisus a filio Indabari 0'Maldora. Cathbar 0'Malcothag occisus a filio 
Indirgii dolose. Murcertach 0'Longsigh decollatus est asuis. ElillO'Aretig 
Vicarius Ciarani quievit. Mac-Gorman Prajlector Kellensis, et sapiens 
Doctor Hibernia; (obiit.) Terra immunis Dabeogi vastata a Roderico 
0'Canannan, et vindicavit Dominus et Dabeoc ante plenum annum. Glu- 
niam filius Diarmitii occisus a Luighnensibus prope Creich in Lagenia. 
Rex Teffiae^ et Rex Carbriae occisi sunt. Maelbrigda filius Cathusagi filii 
Indabari Vicepraepositus Ardmachanus occisus est.] 

;aiU i$ UV U KK Jan. fer. vii. Lun, xxvi. Ri UL r ua Flathrai do aih- 
rigad la h. Maelruanaig, 7 ia h UlUuy acht ro marhh in tua Maelruanaigh 
sinfo'C'oir i. bello la Donsleibe h. n Eochadha. Gilla-cr h. Clothacan fer 
Leighinn Ardmacha i. Xpo. q. Cealldara^ 7 GlenndalochUj 7 Cluaindolcan 
cremate s. [Rex Ultoniae, i. e. OTlathra expulsus eregno per 0'Malrua- 
nag, et per Ultonienses, at iste, paulo post, in bello occisus est per Donn- 
sleve 0'Eochada. Gildas Christus 0'Clothacan Prselector Ardmachanus 
in Christo quievit. Kildara, et Glendalocha, et Cluandolcan crematae 
sunt.] 

Sitlf 4^ 1%V iif Kl. Jan. fer. i. Lun. vii. Maelmuire h. Muirecan, Air. Tuig- 
nida q. [Praepositus Tugnidensis quievit.] Gilla-Cr. h, Longan^ Maer 
Mumhain doec. [CEconomus Momdnias decessit.] Dubhdal Com. Brig. i. Xpo 
q. Diarmait m. Mailnambo ri Laing, 7 Gally •/• imairt^ 7 vii Id. Febr. do tui- 
tim i cath la Concobar h Maelscchl. la Righ Temrach, 7 ar Gally 7 Laing ime. 
Cu'Ul h. FlaithriUy 7 m. Assidha rih, Gobhla, dovwrbh la descert m. Bregh. H^ 
Focarta ri Eilc domarbh la h. m Briain. Ruaidhri h. Canannan ri ceniuil Co-^ 
naill domarbh la h. Maeldor. Frainge do dul in Alban co tuc sat righ ia Albain 
leoinetirecht. [Dubdalia Vicaria Brigidae in Christo quievit. Diarmitius filius 
Maelnambi, Rex Lageniie, et Alienigenarum, die Martis, et vii Id. Febr.ceci- 
dit in pra^lio, occisus a Concobaro 0'Maelsechlan Rege Temoriae, etstrages 
Alienigenarum et Lageniensium cum eo. (1) Cuulad OTlathriu, et filius 



(1) IIujus Diarmitii obitum refert Waraeus, peq)eram ad ann. 1073. Antiq. p, 25. Caradocus eum 
" appellat Dermitium Maken^Anel dignissimum ct optimum Principem, qui unquam in Hibernia 
" regnavit," et trucidatum asserit circa ann. IO68. Convcniunt autem cum his Annalibus Tiger* 
nach, ct IV Magisirisid ann. 1072, et Poema vetus Hibcrnicum apud Flaherteum, pag.437« 



ANNALES ULTONIENS^S^ 343 

Assidii Rex 0'Gobhlaorum, occisi ab Australibus Bregiis. OTocarta Rer 
Eliae occisus ab O^Brianis. Rodericus 0'Cannanau Rex Tirconalliae occisus 
ab OMaeldora. Franci profecti sunt Albaniam, et abstulerunt Regem Alba- 
nise secum obsidem.] (1) 

3itU ^ In UL Kl. Jan. fer. iv, Lun. xviii. Bebinn in. Briain [Bebina filia 
Briani] in peregrinatione in Ardmacha mortua est. Concobar h. MaetsechL 
ri Temrack domarbh do mac Flaind h. MaelsechL dar airtech bachlu Issu 
[Concobar OWIaelsechlan Rex Temoriae, occisus a filio Flanni 0'Maelsech- 
lan, contra tutamen baculi Jesu] baculo presente. Domh. m. m. Ualgharg^ 
toiseck. h. n. Duibinnrechty [Dux Dubinrechtorum,] Cuchaille h. Findy ri 
fer llotss, [Rex Rossiorum,] Corm, h. Clotkagany Moer Murnhain, [Oecono- 
mus Momoniae,] in penitentia mortui sunt. Slogk la Tairdelb. ilieiih Cuind^ 
con derna creic n diarmidhe Jor Gailengaibkj 7 coromarbk Maelmordka h. 
Chthusaigh ri Bregh. Sitriuc m. Amlaim, 7 da ua Briain domarbh i Ma- 
naind. [Exercitus cum Tirlaco in dimidium (Hibernise, dictum) Conni, do- 
nec abstulit praedam ingentem a Galengiis, et occidit Maehnordham O' 
Casey Regem Bregias. Sitric fihus Amlafi, et duo 0'Briani occisi iu 
Mannia.] (2) 



(1) Fhrentius ad hanc ann. inquit — " Post Assumptionem S. Marias Rex Anglorum Gulielraus 
*' (quem hi Annales Regem Francorum appellant,) cum navali, et equestri exercitu, Scotiam pro- 
** fectus est, ut eam suas ditioni subjugaret. Cui Rcx Scotorum Malcolmus in loco qui dicitur 
** Al)ernithici occurrit, et homo suus devenit." p. 637. 

Historici Scoti traduiit Crucem Stanemorut^ in Westmorlandiae et Richmondinensis Comitatus 
connniis, a Gulielmo, et Malcolmo, hac occasione, tanquam limitem utrique regno fixam fuisse. 
Lesleus de Gest. Scotor. 1.6, Romae l675, p. 201. Hect. Boeth, 1.12. Buckanan Rer. Scot. 
1. 7, in rege lxxxvi. p. IpS. Camden in Yorkshirc p. 59^. Hos sequitur Usserius in Primordiis 
p. 5SI, sed in Indice Chronologico id refert mendose ad ann. 1070 pro 1072. Annales Anglo« 
Kaxonici cura nostris consentiunt. Ckron. Saxon. ad ann. 1072. ^ 

Hoc tempore scripta fuit brevis Historia metrica Hibernica Regum Albanias, quam, in Annaliam 
Ultoniensium Appendice editam, cum aliis fragmentis vetustis conciliavi. £x hoc Poeraate constat 
linguam Hibernicam fuissc, eo sevo, linguam Scotise dominantem et Reiriam, ac proindc Picticam 
debiisse, et Anglicam pene inusitatam, unde recte inquit Buchananus '* quod, usque ad Malcolmi 111 
" tempora, tota Scotia prisco sermone, (Hibernico) et institutis uteretur." 1. 7» pag. 195. 

(2) De his silet Chronicon Mannice MS. in Cottoniano. . Non est confundendus Sitricus hic Am- 
lafi filius cum Sitrico altero Amlafi filio, quem liber niger Ecclesise S. Trinitatis Dublinii •* Sitricum 
filium Abkb^* appellat, *' qui dedit S. Trinitati, et Donato primo Episcopo Dublin, locum ad aedifi- 



34^ ANNALES ULTONIEN8E8. 

fSxu ^ ItT ifr* Kal. Jan. fer. iv. Lun. xxix. Diarmaid m. Maelbrenain^ 
Com. Brenaindy [Vicarius Brendani,] Flaithein h. CaroCj Air. Roiscrey 
[Praspositus Roscreensis,] Dunany Ardepscop Gall. [Archiepiscopus Alienige- 
narum,] Cormac h. Maelduiny sui ind ecnai 7 in crabh^ [sapiens in doctrina et 
pietate,] suam vitam feliciter finierunt. Maelmordha Com. Ailie [Vicariu» 
Albei] in pace quievit. Cu-carce h. Ceall. Com. Muru q. [Vicarius Murii 
quievit.] Ardmacha do loscadh diamairt iar m BeiHtaine con a uileb temp- 
laibhy 7 chlocaibhy Ir Raithj 7 trian. Cumuscach h. h Erudan cenn bocht Eri 
[Ardmacha combusta die Martis post Baalis ignem, f. e. post primum diem 
Maii, cum suis omnibus Ecclesiis, et campanilis, et Arce, ct regionibus^ 
seu divisionibus temariis. Cumuscach 0'Erudan caput pauperum Hiber- 
nias] post penitentiam optimam in pace quievit. RagnaU h. Matodan^ ri^ 
domhnaAilig [futurus Rex Alichiae] occisus est a suis. (l) 
j3lt« f^lHJ^ &♦ Kal. Jan. fer v. Livn. x. Goffraigh m. m. Ragnailly ri Atha- 
cliathj [Rex Dublinii,] (2) Cinaed h. Conbeath, toisuck ceniuil Binnigj [Da^ 
clientelas Bimiigi,] mortut sunt. — Slogh la Tairdelbach^ 7 l» L7hmogha il 
Leith-Cuindi co torracktadar co Ath Fhirdeadhj co tardsad Airgiallu maind' 
Arda-monann for Murcertach h. m Briain^ du itorcradar ili. Donch. h.. 
Canannan r. Conaill o. e. Domh. m Murcha ri Athacliath doec do gatar 
tri noidhce. Domhn. h. Caindelban domarbh do Airgiall. [Exercitus cum 



'^ caiidaro Ecclcsiam S. Trinitati, ubi formices sive >EoltaB sunt^*^ obiitenim^Silricus hic anno 104>1, . 
eique successit Amlafus, sive Aulavus, qucm Caradocus /^//)4re(itf/7i.perperam.appellar, pag. 87, 
ubi inquit Conanum Ap-Jago, Amlafi Generum, copiis Dublinii coliectis, in Walliam trajecisse 
contra,G ruffinum Ap Lhewellyn, qui Veneclotiam, Conano profugo debitam, usurpavit. Haec habet. 
Caradocus ad ann. 1041» postea ad ann. 1050, inquit «undem Conanum, cum alia classe, e Dublinio 
Walliam. pervenisse ut Venedotiam recuperarct. Sed maximaparte classis amissa^ ad litora Hiber- 
nica, tempestate rejectum, denuo rediisse. — Ergo iutep.hos Sitcicos tantum distat quantum inter, 
annos 1041 ;et 1073. 

(1) Hoc anno obiit 2)o;i(7fM, al. Dtf;t(?Ati^,.Ostmannorum^primus Episcopus DubLiniensis, ct tumc 
Painciua quidam, itidem Ostmannus, electus a Dubliniensibus, m Angliam roissus est, a Lanfranco 
Cantuaricuse consecrandus, uti constat ex eorum Epistola ad Lanfrancum. edita a Warseo Autiq. 
p. 118. Eodcm anno Patricius ille Londini coosecratus est, uXi patet ex Chronko Saxon, pag. 178,. 
•lex ejusdem Patricii professione obedienti2e,.quam exvetusto Codice Cottoniano edidit Usserius,. 
Veter. Epist. S>lloge ed. Dubl. l632, p.68, 6% ann. 1074. 

(U) ilkrmicon Mannix ad annum 1066 inquit — ** Godredum, sive Gothricum cognoroento Crwan^ 
''Tegem Manniae, subjugasse sibi Dublinium, et magnam partem de Lai/nester." Eundem ^' Regem 
Jtikemiff*' appcllat Lanfraucus in Epistola edita a jBaronto, tom. xi Annal. et in.Usserii.Syllogjp.^ 



AKNALES ULTONIENSE». 345 

Tirlacho, cum dimidio Moghae, ( i. e. dimidio Australi Hibernise,) in di- 
midium Conni, (i.e. dimidium septentrionale,) donec pervenerunt ad vadum 
Ferdiae (hodie corrupte Ardee,) et obtinuerunt Argiallii victoriam Ardmo- 
nanensem de Murcertacho 0'Brian, in qua occisi sunt plurimi. Donchad 
CCanannan rex Tirconallise occisus est. Donaldus filius Murchadi Re^c 
Dublinii obiit aegritudine trium noctium. (1) Donaldus 0*Candelban. 
occisus ab Argialliis.] 

Sltif 4^ Irr tU Kl. Jan. fer. vi. Lun. xxi; GairBeidh h. Murtchtaindh ri h'., 
Meiih oferaib Midhe, Gilla-Cr. h. Duibdara ri Fernmanach in Daiminis lai 
Firumanach o. s. Dom. h. Crican ri h. Fiachrach Ardasratha, 7 ar ime do- 
marbh d uib Tuirtre, 7 do cenel Binnigk GUnne. Murcha m. Flaind h. Mael-- 
sechl. ri Temhrach fri. re tri noidhcCj domarbh i cloictich Cheanannsa do m. 
Maelan ri Gaileng. Slogh la Tairrdelb i Connachtu co tainic ri Connacht 
in a thechy 'i' Ruaidhri h.Concobair. Maind Belat ria n Aedh h. Mael^ 
sechL 7 ria feraib Muigki Itka jor Cianack ta coro ladk an derg ar. Celc 
m. Donnacan cenn crabh Er. i. Xpo q. Gormlaith in. h ui Ocarta ben 
JVirr. h. Briain doed [Garbeth 0'Murechtan Rex Meithorum a Miden- 
sibus, Gildas Christus 0'Dubdara Rex Fermanachensis, in. Damhinis, a 



p. 69- Errat Waraeus ejus obitum referens ad ann. 1076. Concordat enim cum his Annalibus 
Chronicon Mtuinia in quo hsec habenturad ann. 1075, '' omnes proceres Insularum audientes mor« 
'* tcm Lagmanni (i. e. filii Godredi,.quiei succcssit in Regimine Manniae et Insularum) mberunt 
" Legatos ad Murecardum 0*Brian Regcm Ybernie, postulantes ut aliquem virura industrium de 
** Regali stirpe (Hiberniae) in Regem eis mitteret, donec Olaus filius Godredi cresceret. Annuit 
" eis Rex libentissime, et quemdam Dompnaldum filium Tadc ad eos misit." Chron. Mannict MSi 
in Cotton. Julius Av vii. Agitur hic absque dubio de Tordclbaco O^Brian^ Briani Boromaei Regis, 
eXhaddaso filio nepote,. qui regiium Momoniae adeptus anno 1064>, quo Donchado patruo suc- 
cessit, regnavit annis 22, et obiit apud Arcem Kenncoradice anno aetatis 77.9 pridie Idus Julii, fer.3. 
Extat in IV Magistrorum Annalibus Distichoa vetus Hibernicum quod refert annum 1086, et diem 
mensis, et hebdomadts, et annos r^ni 22. Extat etiam Lanfranci Cantuariensis ad eundem Tor» 
delbacum Epistola,.inscripta " Magnifico Hibcrnie Regi Terdeivaco!* — Utserii Syllog. Ep. 27» ann. 
1074, p. 71. — Successit ei Murchertacus filius, qui literis ad Anselmum Cautuariensem missis anno 
1096, ita subscripsit *^ Ego Murchertacus Rex HibemitB subscripsi." S. Ansclmus quoque literis ad 
ipsum anno 1 100 datis scribit ^ Muriardacho glorioso Regi Hibernice.'^ Sylloge. Epbt. 3-^,35, 36/ 
37. Vidc infra ann. 1086. 

(1) Lageniae Reges, Danis Dublinii superatisy et Amlafo capto anno 1029> R^g^^ Dublinii^ et Reget . 
Aiienigenarum postea appellantur, ut supra ad ann. 1070, et in Annalibtts Friorattts omnium San.c-: 
tanim apud W«raDum ad ann. IO7I9 et supra ad ann* 1072. 



S46 ANNALE8 TTtTONIENSE». 

Fermanacliensibus occisi sunt. Donaldus 0'Crican Rex Fiaclirachorum 
Ardsrathenbium, et plurimi cum eo occisi a Turtrensibus, et a clientela 
Binnigi Vallis. Murchad filius Flanni 0'Alaelsechlan, Rex TemoriaB 
spatio trium noctium, occisus iii Campaniie Keilense a tiiio Maelani Regc 
Galengia&. Exercitus cum Tiriaco Connaciam, donec venit Rex Connacise 
in ejus castra, i. e. Rodericus* 0'Concobar. Victoria Belatensis parta ab 
Aedo 0'Maelsechlan et ab incolis campi Itha de Cianachtis, quorum facta 
est valde cruenta strages. Cele filius Donnacani, caput piorum Hibernis, 
in Christo ^uievit Gormlatha filia O^Ocarti, uxor Tirlachi 0'Brian, de- 
cessit.] 

3m Sp Iff 6in Kl. Jan. fer. i. Lun. ii. Slogh la Tairdelb. h. m. Briain in 
h uib Cennsel. gur ro cuibrigh m. Dom. re mair^ i' ri h. Ceinnsel. M. m.Mael* 
an i' ri Gaileng domarbh la MaeUechL la righ Temrach. H. Loingsig ri 
Dalaraide a ss. o. e. Murch. h. MaeUechl. domarbh o feraib Tethba. Alaind 
Maile d. g. e for Firumanach ria cenel Eoghain-Telchaoc du itorcradar ite. Col- 
cu h. Erudan cenn bocht Airdemacha i. pace q. Ailbe in. Indab. benrigh Air- 
ter^ 7 Com. Moninde^ 7 Gilla-Pat. ri Cairpri h. Ciardhaiy h\ penitentia m.s. 
II. Celecan ridomhna Airter^ 7 Ruarc h. Cadusaig o. s. [Exercitus cum 
Tirlaco 0'Brian in Cennselachios, donec vinculis ligavit filium Donaldi 
crassi, i. e. Regem Cennselachiae. Murchad filius Donaldi, i. e. Rex Galen- 
gisB, occisus a Maelsechlanno Rege Temoriae. 0'Longsig Rex DalaradiiB 
a suis occisus est. Murchad 0'Maelsechlan occisus a Teffiis. Victoria 
Maldergensis de Firmanachensibus parta a Tironensibus Telcheogi, in qua 
occisi sunt plurimi. Colcu 0'Erudan caput pauperum Ar(hiiach« in pace 
quievit. Aibia fiiia Indabari, Regina Arteriorum, et Vicaria Monennse, et 
Gildas-Patricius Rex Carbrei 0'Ciardorum, in poenitentia mortui sunt. — 
0'Celecan futurus Rex Arteriorum, etRuarc 0'Cadusag, occisi sunt.] 
SiXU 4^ \jiji \niu Kl. Jan. fen ii. Lun. xiii. Lorcan h. Briain doecaib. [obiit.] 
Lelhlobar h. Laidgnen, 'i' Airdrigh Airg. domarbh la Ruaidhrih. Ruadhacan. 
Concobar h. Briain ri Telchaogy 7 ridomhna Er, domarbh do cenel Binnig- 
Glinne^ 'i' c. s. uxore. Dubeasa in. Amhalgadha Com. Pat. benrigh Airrtir 
doecaib. Dom- m. m. Tigernain ri Conmacni^ Cathal m. Dom. ri cenel Ennai^ 
cenelEog. na Innsi^ 'i' i. maindain Maigi Leane^ Concob. h. Donncha ridom- 
Jina Caisil o.s. Maindfor uib Cremhtaifid riaferaibh Fernmuighi i sleibh 



ANNALE8 ULTONIEN8ES. 547 

Uait i torchair Goll-Clar. 7 alii nuilti. Jr for ConailUb ria n uib Meith^ i 
torchair m. huith Erodan ri Conaille. [Lethlobar 0'Ladgnen, i. e. supremus 
Rex Argialliae, occisus a Roderico 0.'Ruadacan. Concobar 0'Brian Rex Tel- 
chaeogiae, et futurus Rex Hiberniae, occisus a Clientela Binnigi vailis, i. e. 
cum sua uxore. Dubeasa fiUa Anihalgadhi, Vicaria Patricii, Regina Arte- 
rorum obiit. Donaldus fiiius filii Tigernani- Rex Conmacneorum, Cathal 
fihus Donaldi, Rex Clientelaj Endei, a Tironensibus Insularum, i. e. in Vic- 
toria campi Lene, (et) Concobar 0'Donncha, futurus Rex CasseHse, occisi 
sunt. Victoriade 0'Crimthanis parta per Fernmoyenses in monte Fuath, in 
qua occisi sunt Goll Clairechensis, et ahi muiti. Strages Conalliorum per. 
0'Meithos, in quaoccisus est fiUus 0'Erodani Rex ConaUiae.] 
JSm ^ Ijry it^ Kl. Jan. fer. iii. Lun. xxiv. Ceall. h. Ruanadha Ard-OIL 
Er. [Archipoeta Hiberniae,] Cumidhe m. m. Lorcan^ ri Fernmuighiy [Rex 
Fermoyensis,] M. Gillai digde hi Lorcan, secnap Ardmacha^ [^dituus Ard- 
machanus,] Mac Cuinn, cenn bocht Cluana-m-nois [Caput Pauperum Clunae-^ 
mac-nois] quieveru^jt in pace. (1) 

J3tlf 4^ lyyjtf Kl. Jan. fer. v. Lun. v. Donn. h. Ljhlobair ri Fernmuigi do- 
marbh do uib Lathen i sleibh Uait. H. Ciardai ri Cairpri m. e- Ceall. Com. 
Pat. natus e< Dearborgaitl in. m. Briain ben Diarmata m. Mailnambo doe- 
caib in Imligh. Eoch h. Merligh ri Fernmuigi domarbh p. dolum. Donnsleibc 
h. h Eocha do dul isin Mumhain co maithibh Ul. lais ar cenn tuarustail. 
Maind Atha-Ergail itaeb ClochairJorJeraibhManach rianDomhn h. Lochl. 
7 ria feraibh Alaighi Itha itorcradar in grainntide Ard. 'i' Sitriuc h. Coem^ 
han^ 7 mac Neill h, Serraig^ 7 ahi. [Donaldus 0'Lethlobar Rex Fernmoyensis 
occisus ab 0'Latheuiis in monte Fuad. 0'Ciarda rex Carbrei mortuus 
est. Celsus Vicarius Patricii natus est. Dervorgalla fiha filii Briani, 
nxor Diarmitii fiiii Maelnambi, decessit in Emly. Eochad 0'Merli Rex 
Fernmoyensis occisus perdolum. — Donnsleve 0'Eocha ivitMomoniamcum 
Magnatibus Ultoniae secum ad solvendum tributum. Victoria vadi Ergal, 
prope Ciochar, de Fermanachensibus parta a Donaldo OLochiin, et a viris 



(1) IV Magisiri ad ann. hunc inquiunt — ** Oenach Carman laConcohar ua Concobhair Faiighey\ 
[" Conventio Carman^nsis habita hoc auno a Concobaro 0'Conor Rege Falgias/'] 



348 ANNALES ULTONIENSES. 

campi Ith, in qua occisi sunt Granarii custos Ardfnachanus, i. e. Sitric O^ 
Coemhan, et fiiius Neilli 0'Serrag, et alii.] 

Sllh 4^ Ifft U Kl. Jan. fer. vi. Lun. xvi. M. Ingeirce ri Conaille domarbh 
feraib Fernmhuighe. M. Raith A. h Ocan Muire ceniuil Fergusa^ Mael- 
fnithid h. Maelruanaigh ri h. Tuirtre o cenel Binnig glin^'H. Vathmaran ri 
Ferli o. s. H. Mathgamna ri UL domarbh la Donnsleibhe h n Eocha in Dun^ 
dallhglas. Gilla-Crone uasal Sacart Ardmacha, Hua Robartaigh Air. 
Connery Fian h. Lorcan uasal Sacart Lughbaidh i. penitentia d. Corcach 
'Con a templaibhy 7 Cealldalua [Mac Ingerce Rex Conallis occisus a Fern- 
«moyensibus. Mac Rafth 0'Hogan Oeconomus clientete Fergusii, Mael- 
mithid 0'Maelruanaig Rex Turtreorum a ciientela Binnigii Valiis, 0'Uth- 
^aran Rex Ferliensis, occisi sunt. 0'Matiigamna Rex Ultoniae occisus a 
•Donniflehio O^Eoclm in Duno. Gildas-Crone honorabilis sacerdos Ardma- 
chanus, 0'Robartag Praepositus Connerensis, Flan 0'Lorcan honorabilis 
Sacerdos Lowthensis, in poenitentia<lormierunt. Corcagia cum suis Eccle- 
siis, et Kildalua] ab igne dissipate sunt. (1) 

2tl* 4? IjPJPy it Ki. Jan. fer. vii Lun. xxvii. Gill. Cr. h. Maelfhabhailly ri 
Cairrce Bracaide^ [Rex Rupis Bracade,] Murch. m. Amalgaaha^ toi^sech 
clin BresaiL [Dux Ciientelae Bresalli,] Dom. mc Concob. h. briain, Caihail 
fnac Aedha k. Concobair, Flaithbertach h. Alaelduin, ri Luirg, [Rex Lurgise,] 
Uidrin mac Maelmuire^ toisech Cenel Ferrdaighn [Dux Clieutelic Feradagi,] 
omnes occisi sunt. 

Sin^ Sj^ Iftr iiU Kl. Jan.fer. i. Lun. ix. Domh. h. Canannan^ ri cenel Conaiil, 
[Rex Tirconalliae] a suis occisus est. — Aedh h. Maelsechl. ri Ailigh, [Rex 
AlichifiB,] Aluircertach h. Cairill Air. Duin, sui breitemhnachta^ 7 senchais, 
[Prsepositus Dunensis, sapiens Brehonum legibus, et Historia,] Taidhg^ Air. 
Cille da lua^ [Prsepositus Kiidaluensis] in pace quieverunt. Gilla Moninne 
Air. Lughb. [Preepositus Lowthensisj occisus est. Aedh meranach do bath 
ac Luimniuch. Ri ceniul Ennai domarbh la Donnch. h. Maelsechl. la Righ n 
Ailigh. Domhn. h. Lochl. do gabhail righi ccniuil Eoghain. Crech-righ lais 
for Conaillibhy co tuc boroma mor, 7 co taraid tuarustal don creich sin do 



(1) Chron. Saxon, ad ann. hunc inquit ** hoc anno Lanfrancus misit in Hibcrniam Donnaldo Epis- 
** copo literas, sacrac doctrina? pingucdinc refcrtas/' p. 179- Extat in Usserii Sylloge Epistola 
i^c Laufranci ad ** Donnaldum Ilibcrnias Epro/' ad ann. J081, p.73. 



AX19ALE8 ULTOXTENSE8. 549 

Jkraib Femmuighi. [Aed dictus impetuosus demersus apud Limericum. Rex 
Gltentelie Endei occisus a Donchado 0'Maelsechlan Rege Alichias. Donal* 
dus 0'Lochlin obtinet regnum Tironiae. Exercitus regius cum eo contra 
Conallios, donec abstulit boum tributum magnum,. et donec dederunt sti^ 
pendia exercitui isto viri Fernmoyemes.]' 

Staf 9 Iftf ift# KU Jan. fen iu Lun. xx; DBnncK. h\ Maelruan, persecutorr 
Ecclesiarum, domapbh ettir corp 7 annuim o feraib Luirg, [occisus quoad> 
corpus et animam a Lurgiensibus.] Glenndalocha cum suis templis do 
loscad; [combusta.] Muredaeh h. Cethnen^ Air. Cluanaeois doecc. [Prseposi**- . 
tus Cluaneosensis obiit;] xSlogh la Donnskibe ri UL co Drochat n Atha co tue 
tuarustal do mac CaUigh h. Ruairc. Crech laDomhn. h. Lochl. taraisan Ult. 
co tuc sat boroma mor: Slogklajipu Mumhain i Midh^^ 7 is for - an sluagk 
sin adbath Concok^ h. C.fada. DocuadanConmacne % tuathMumhain tara^ 
neisi.co ro loisc set Dune^ 7 Cealia^ 7 coruc sat creich^ Maind Mona Cruinnc^- 
oiee ria L7h Moga forDonnch h. Ruairc itorcair h. Ruairc7 Cennetigh h. 
Briainj 7 alii plurimi. Dom^. hi Gailinredhaigh domarbi do^Domhn. Lochk 
Gilla-Pat. Eps» Athacliath do bathudh. [Exercitm cum^ Donslebio rege ^ 
XJltonia& usque ad Pontem vadi, (Proghedam) denec dedit veotigal ei filiua 
Caligii'0'RuaFC.. Exepcitu»>cum Donaldo O^Loehlki postea in- Ultoniam 
doBec abstulerunt' boum praedam ingentem. Exercitus cum Momoniensi- 
bus Midiamy et per exercitum istum occisus est Concobar 0*Cetfada. Per- 
rexerunt Conmacnii Thomondiam postea, et combusserunt Arces, et Eccle- 
sias, et abstulerunt prsedas. Victoria Monas-cruinneoc parta per dimidium 
Mogas (i. e. per dimidium Australe Hibernis) contra Donchadum 0'RuarQ 
in qua 0'Ruarc, et Kennethus 0'Brian, et alii plurimi ceciderunt. Donaldus 
0'GaUnredha occisus a Donaldo^ O^LochUn. Gildas-Patricius Episcopus.» 
Dubliniensis demersus.] ( 1 ) > 



(1) De hoc Patricio DubliDiense ¥ide qus didta sunt ad ann. 1074, et Epistolam cleri Dubliniensis 

ad Lanfrancum de eo consecrando, quam ex Codioe Cottoniano Cieopatr. £; 1, oHm EU;clesi9 

Cantuariensis, edidit Usurim Sylloge p. 6&. — Successit ei Donatus, alias Donnchad CyHanleyi 

qui postquam boqis literis in Hibernia operam navasset, Cantuariam trajecit, et ibi monachus fac- 

tus Benedictinus, petentibus Terdelvacho 0'Brian Rege Momoniacy et clero Dublinense, Episcopus 

Dubliniensis a Lanfrjanco consecratus est, uti tradit Cknm. Saxan. pag. J79* In Patriam reversus, 

libros et omamenta Elcclesiastica, quae Lanfrancus Elcclesis S. Trinitatis dederat» secum reportavit». 

Obiit anno IO95 peste sublatus. Confer Lanfranci ad Gothiicum Ep« Syiloge p. 69. 

Zj 



550 ANNALES ULTONIEN8ES. 

JHltf 9 ItVt &♦ KI. Jan. fer vii. Lun. i. M. SoilUgj Air. Inmi Cain-degh/r, 
[Pi-aepositus Monasterii Inch Cannig,] Ughaire h. Laidgneny Air. Fema^ 
[Praepositus Femensis,] Gormgal-Loighsech, Com. reclesa Brighde in Ard^ 
macha^ sui ind ecnai^ 7 in crabh^ [Vicaria Ecclesiae S. Brigicls in Ardmacha, 
sapiens intelligentia et pietate,] Maelsnectai m. Lulaigh, ri Muireb^ [Rex 
Mureb,] Cleirech. h. Sealb. Air. Corcaide, [Prjepositus Corcagiensis,] suam 
vitam fcliciter finierunt. Murch. h. Maeldor. ri ceniuil Conaill^ [Rex 
TirconalliaB,] Donu m. Maelcoluimy ri Albainy [Rex Albanias,] Muiredac m. 
Ruaidhri h. Ruadhacanj h. Ualgarc h. Ruairc^ ridomhna Connacht, [futurus 
Rex Connaciae,] Oengus h. Caindelban ri Loegaire^ [Rex Laogarias,] suam 
vitam infeliciter finierunt. (1) 

IKXU 9 Ittf bU Kal. Jan. fer. v. Lun. xii. Maelissu h. Brolcan sui in ecna, 
7 in crabhj 1 jiledechta in berlai cechtardha, suum Spir. emisit. Maelsechlan 
h. Foelan ath-loech toghaidhCy M. beath A. Concoh. ri Ciaraidhe^ Erchadh h. 
Maelfhoghamhair ardepscop Connachty Maelcoemghin uasai Epscop Ul. Fi- 
achna h. Ronan Air. Cluana-dolcan i. p. d. Amhalgad m. Ruaidhri h. Rw 
adkucan domarbh do feraib Fernmhuighi. Tairdealb. h. Briain ri Er. doec i 
Cinn-coradh iar mor martra^ 7 iar n aitrighi fhota^ 7 iar tomailt cuirp. Cr. 
7 a fhola i prid id. Juil isin vii m Uina Ixx ad a aisi. Tadhc a mac doec a 
cinn mis. Maind ri Crincha for Maelsechl. ria Laighnibhy 7 ria Gall, itor- 
chair Maelciaran h. Cadhusaigh r. Breg 7 alii multi. Maind ria n Airrter- 
taibh for uib Each. itorchair Domhnalt h. Aiteidh. Maind Eochaille ria 
n Ulltaibfor Airghiallj 7 for ua Ruadhacany du ttorcair Cumuscach h. La^ 
ihen ri sil Duibhtire 7 Gilla Moninne h. h Eocha Mure Clin Sinaig^ 7 alii. 
{Mael-Jesus 0'Brolcan ^apiens intelligentia, et pietate, et poesi in lingua uni- 
versali, (i. e. Latina) «uum Spiritum emisit. Maelsechlan OToelan Atbleta 
optimus, Macbeth O^Concobar Rex Ciaradias, Erchad 0*Maelfomar Archi- 
episcopus Connacias, Mael-kevinus honorabilis Sacerdos Ultoniae, Fiachna 
0*Ronan Praspositus Cluandolcanensis, in pace dormierunt. Amalgad filius 



(2) IV Magutri ad ann. hunc — ** GUla na naomk Laigken uasal Ept Glumtdalocha^ 7 cenm Ma^ 
** nach iar tm in Uairiiburg decc vii Id. AprilJ' [Gildas-Sanctorum Lageniae, pneclanis Episco- 
** pus Glenndalochensis, et caput Monachoram postea in Wirzburg, decessit vii. Id. ApriL'^ Vida 
tpxx de Kiiumo Hiberno, primo Wirxburgense ^iscopo, dicta sunt supra pag. l^O* 



ANNALES ULTOXIENSES. 351 

Roderici 0'Ruadacan occisus a Fernmoyeusibus. Tirlac 0'Brian Rex Hi- 
bernias obiit in (Arce) Kinncoradiae, post poenitentiam longam, et post per- 
ceptionem Corporis Christi, et ejus sanguinis, pridie Id. Julii, septimo 
anno et septuagesimo aetatis suae. Thadeus fiiius ejus decessit spatio mensis 
postea. (1) Victoria Crinchanensis de Maelsechlanno parta a Lageniensibus 
et Alicnigenis, in qua occisi sunt Maelciaran 0'Casey Rex Bregiae, et alil 
multi. Victora parta per Artertirios de Eachiis, in qua occisus est Donaldus. 
0'Ated. Victoria Eochallensis. parta per Ultonienses de Argialliis, et de 
0'Ruadacan,in qua occisi sunt Cumuscach 0'Lathen Rex clientelas Dubtirii, 
et Gildas Monenne O'£ocha Oeconomus cHentelae Sinagii, et alii.] 
Sin^ ^ljvr &«♦ Kl. Jan. fer. vi. Lun. xxiii. Dotn. m. Gilla Pat. ri Os- 
raighi doec. [Rex Ossoriae obiit.] Cathal h. Cetfada, domarbh do Laighnibh^ 



(1) IV Magistri ad ann. hunc *' Maoiliasa ua Brokhain sruitk Senoir Er. saoi in eccna^ iccrabadh^ 
<* 7 hijilidhecht an hherla cechtardha ba he med a eccna,7 a ergna,go ro scriobfein Uubra^ 7 ealadk* 
** na lana damhainsi 7 d tnntleackt, ro /haoid atpirat do cum nimhe isin seacktm, x Kl. Febr. amail 

** as herar'* 

** Hi sep de-cim Kl. Fkeabkra — Aidckefhele Fursajmd^ 
" Atbatk Maoil-iosa ua Brolckan — *. cidkjknir tromtamk tinn** 
[^* Malissa 0*Brolcan, Religiosus senior Hiberniae, sapiens doctrina, et pietate, et poesi, in linguft 
<* utraquc, (Hibernicaet Latina) roagnas virsapientiae, et ingenii perspicuitatis, ita ut scriberetetiam 
'Mibros, ctArtes (explicaret) refertas eruditione ct intelligentia, reddidit spiritum caeloy 17 KaL 
«* Fcbr. prout cecinit Poeta." 

" Decimo septimo Kal. Febr. — nocte festi Fursei candidii 
" Obiit Mael-Jesus 0'Brolcan — scd tamen nulla correptus infinnitate.'^ 
IV Magisiri obitum Tordelbaci Regis sic referunt — ** Toirrdkealb. ua Briain, ri Er co fresabkraf 
** iar mbeith in galar ckian fkodka^ uair nior bo slan somk on tan rucc cent Ckonckobkair ui Maoil* 
eackl. o Cluain m. nois go nerbail ki Ccenncoradk isin xxii bl. ajtaitkesa^ 7 isin Ixxvii a aoisi ki 
* prid. id, JuL do sonnradk iar martra fhoda 7 iar naithrigke dockra in a pkeacki. 7 iar ccaitkemk. 
cuirp Cr 7 afkala •••••• ^« dfor aitkmkrt bkais Toirrdeaibkac ro.raidk Edk**'^ 

** Ochtmodka hl. gan hreicc — 7 mile na mor meiti^. 
*< Se bL.a ogein mc De dil — go has Toirrdkealb. tuirmeii^ 
** Aidkcke Mairi ki prtd id Jui — riafeil Jacoib. conglanmn^. 
** Jar in dofcket at batk-^an tairdri tenn ToiradkeaibackJ* 
[** Tordelbacus 0*Brian Rex Hibemise cum refragatione».postqiiam fuissel in aegritiidiiie.€linttuma9 
** nam sanus non fuit a tempore quo arripuit caputCk>ncobariO'Melachlin, e (Monasterio) Cloan» 
^ mac noisy usque ad obitum in Arce Kenncorse, anno 22 regiminis et 77 flHatis,. pridie Id. Julii 
*' prsecise, post roartirium diuturnum, et post poenitentiam austeram de peccatis suisy et post ao-- 
*' ceptum corpus Christi et sanguinem. In elegiam morti» Tordelbachi cecioit (Poeli^ Edk*'— 



c< 



4ft 



.fa 



352 ANNALES ULTONIENSFS. 

[occisus a Lageniensibus.] Cusleibhc h. Ciardha^ ri Cairpri [Rex CarbriaeJ 
a suis occisus est. Maelsechl. m. Conchobair ri TemhraCy domarbh la Jiru 
Tethba imebail. Dom. h. Laithen domarbh la Domhn. m. m. Lochl. Cath 7.r 
Ruaidhri h. Conchob.ri Connacht, 7 Aedh h. Ruairc ri Conmacne, itorcair ri 
Conmacne^ 7 maithi Conmacne. Longas la macu m. Ragnaill^ 7 la m. Righ 
Ul. i Manaind du itorcratar m. m. Raghnaill. Meass mor i. h. auno. — 
[Maelsechnall fiiius Concobari Rex Temoria; occisus a Teffiis per dolum. — 
Donaldus 0'Laithen occisus a Donaldo filio filii Lochlini. Prselium inter 
Rodericum 0'Concobar Regem Connaciae, et Aed O^Ruarc Regwn Con- 
macniSy in quo occisi sunt Rex Conmacnia^, et Magnates Conmacnis. 
Classis cum filiis filii Ragnalli, et cum filio Regis Uitonias in Manniam, ubi 
occisi sunt filii filii Ragnalli. Frugum abundantia magna hoc anno.] 
ISXU Sfi \%n ftW* Kl. Jan. fer. vii. Lun. iv, Calalan h. Forradh sui ind 
ecnai 7 in crabh i. t. n Marta in Imligh Ibhair dia Domhn inid i. pace q.— - 
Slogh ia Donihn m. m. Lochl. ta righ n. AiCigh i Connachtu, co tart. Ruaid- 
bri giallu Connachta dOj 7 condeochadar dibiinaibh isin Alumhain coroloisC' 
set Luimnech, 7in Machaire co Dunached^ co tucsat leo cenn m. Cailigh, 7 co 
ro tochglais et Cencoradh 7rl. ligernac h. Broein Air. Cluana-m- nois in Xpo 
q. Armorfor Gatl Athacliath^ 7 Locha Carmauy 7 Puirt-Lairgi^ ria n uib 



" Octuaginta anni ftioe flEibitate — et tnille magni nvimerot 
" Sex anni insuper a nato filio Dei dilecto— ad obitam TordeUmchi fortisy 
** Nocte dici Martis, pridie Id. Julii — ante ^estnm JaculN, valde accurata numeratioy 
'*.Post 22 (aBBum regni)^biit— supremi» Rexfortis TordeUMrh."] 
Extat ad:hunc Tordeibaeum Cpistola GregoriiX 11 Paps, insoripta ** Temlrhacko incfyto Regi Hi» 
** bernio^ Archiepiscopi$,.&c." dataanno 1085, quamediditX^«icrtiif, Syllog. p. 76^ quamque cx 
Codice Cotion. Claudius A. 1, devcripsi in Bibliotk-UibenuhCottom. MS. ia Stowense. 
Porro, Arx CyBrianorum dicta Kenncora^ non e^t confumienda ciun KtmHCoradia ad ^uvium Bims- 
sinogh, ut putavit Waneus Antiq. c.d, p. 26, sed Arx erat ad ripaiu SioaQt Auvri prope Killdaluam. 
Vide quae dicta sunt de Tordelbaco hoc in nota ad ann. 1075. £i toccefsit.fiKus Murckeriacus O* 
Brian, qui postea clericatum iniens, obiit, non. vi. Id. Martii aaao 1020, «t babct Waneus p. 25, 
sed iii. Id. Martii 1119« uti optiae notat Tigernacki coniimuUor MS. 4n Bo6i, Rawl. 488. Vide 
infra ann. lllS.—^-CaradocMs .ad hunc aouum inquitiRegem WalMas aubtralis, Rkye^^ Tkeodore^ 
a suis expulsura, in Uibemiam prolugisse, ubi^muois antea annis Gruffydk ap Conam^ rex Walliae 
septentrionalis, a suis i>ariter expulsus, refugium nactus, ope Reguro Ultonis AciniiAa//oiii, ila- 
nalhti^ ct MatAawnit restitutus est ad regnum suum anno 1073« Wynne's Caradoc p. 105, 6, 8, 9« 
** Hibemi eodem modo Rki/sum restituerunt anno 1089, et deiode cum ^loria ad Patriam suam 
•^* reversi sunt." ibid p. 1 10. 



ANNALES ULTONIENSES. 355 

Each. Mufnhaifij isindlo romidhratar Corcaigh do orcain. Maelissu k. Mael- 
ghiric airdfhil Er doec. [Catalan 0'Fored sapiens intelligentia, ct pietate, 
t^rtio Nonas Martii, in Imelicensi (Monasterio) S. Ibari, die Dominica i& 
Quinquagesima, in pace quievit Exercitus cum Donaldo filio filii Loch- 
lini, Rege Alichis, in Connaciam, donec dedit Rodericus obsides Connacise 
ei, et ierunt consociati Momoniam, et combusserunt Limericumy et plani- 
tiem (Momoniae) usque ad Arcem Ached, et abstulerunt caput filii Cahgii, et 
everterunt (Arcem) Kenncora, et reliquos. Tigernach 0*Broein Prseposi- 
tus Cluanas-m-nois in Christo quievit (l) Strages magna Alienigenarum 
Dublinii, Wexfordia^ et Waterfordice, facta per Elachios Momonis, eodem 
die quo tentaverunt Corcagiam vastare. Maelissa 0'Maelghiric pnecipuus 
Poeta Hibernise decessit] 

0n^ Sp Ijrnr %r* Kl. Jan. fer. ii. Lun. xv. Lusca do loscadh 7 ix.xx. duine 
do loscad in a Daimliac oferaib Mumhan. Cealldara do loscadh t i. h. anno. 
Donch. m. Dom. remair^ ri Laing a ss. o. e. Muircertach h. Laithen ri sit 
Duibtire doec. Cuit Gernaidefor Femmuighe^ 7 sochraide archena domarbh 
la huib Each. 7 la h UlltUj i sleib Uait. Dcnch. m. Gilla-Pat. ri Osraigi 
a ss. a e. Gilla Pat. h. Celecan Secnap Ardamacha doec aidhche n ethluic 
mor. [Lusca combusta, et 180 homines combusti in Eccle^a Cathedrali 
lapidea, a Momomenstbus. Kildara combusta ter in hoc anno. Donn- 
chad filius Docialdi crassi Rex Lagenias a suis occisus est Murcertach 
OLaithen Rex jclieotels Dubtirii decessit. Praslium Gemadiense contra 



(1) Conveiuunt in anno obituali TigerBmchi, Ctmtinttator AnnaYium ejus in Bodleiano» et IV Mo" 
gUiri ad afHL«4S6. Confer quae.de eo, et de Mariano Scoto dicta sunt ad-aiin. U>42, supra pag. 
327« et cum dicendis ad aim. (1090. — IV Magutri ad eundem annum inquiunt — ** MaoHio$a ua 
^* Maoilgirice Aird-^fift^Jf Jird &ilamk Er 4eccJ* ['' Malbsa 0'Maolgiric precipuus Poeta et prae- 
cipuus Doctor Arcis Potfticsiliberm2et>lmt.'^ Hoc aiino obiit Sulgenus Archiepiscopus Mene- 
Tensis, Wynne's Caradoc 'p. 1 1 1 , de quo tiltua ejus Johannes cecinit— 



^^emplo Fatrum-coanBOtorraiore legeadi— • 
'* Ivit ad Hibemo$t SophU mirabile claros. 
-"rSed •■» jaa ciiuba vokuMet adire revectos, 
" Faiuotamgeoteia scrlptoris aique magiatris. 
" AppuUt ad.Patriam ventotam flatibos actust 

" Nomine qaam noto perhibent Albanie longe &c. 

" Uitita digettis Scotoram Tisitat arra 

Prsef, adUsserii Syllogen* — Hujue Pocmatis auctorem obiise anno 1097» scribit Carodoctf^pag.lSl, 



'^ Ac moz •criptaraf muito meditamin* Mcns 

" Legis DiTina icrutaturt scpe retractanf . 

" Ast ibi per denos trioos jam placidii aan#s« 

** Congregat iamensam pretioM.poodefe maataa, 

" Protinus arguta the«auruw menSe reconden^ 

" Post hcc ftd Patriam reoMans jam dogmate claros." 



354 ANNALES ULTONIENSE8. 

Fernmoyenses, et plurimi similiter occisi ab Eachiis et UltoniensibuSy apud 
montem Fuat Donchad filius Gilclse-Patriciiy Rex Ossorise, a suis occisus 
est. Gildas-Patricius 0'Celecan iBdituus Ardmachanus obiit nocte Nati- 
vitatis magnse.] 

JSltf S0 ft. Kl. Jan. fer. iii. Lun. xxvi. U' blin deireidh og data^ 7 ind nochadm^ 
bliadhain ar mile o gein Cr. Maelduin h. Rebecan Com. Mockutu, Cian h. 
Buacalla Com. Cainnigh i CianachtBy i. Xpo p. Maelruanaigh h Cairellan 
Muire clin Diarmata^ Gill-Cr. h. Luinig Muire ceniuit Maine domarbh in 
aen lo p. dol. o Domhn. h. LochL Damhliac na Ferta do loscadh co c. taighi ime^ 
Comdhal ettir Domhnall m. m. Lochly 7 Muircertech h. Briain ri CaisUy 7 m 
Flainn h. Maelsechl. ri TemraCy co tardsad an giallu uiii do righ Ailigh. [i. e 
Annus ultimus novas numerationis, (1) et nonagesimus supra millesimum a 
nato Christo. Maelduin 0'Rebecan Vicarius Mochtei, Cian 0'Bucala Vi- 
carius Cannict in Cianachta, in Christo pausaverunt. Maelruanag^ 0'Ca« 
rellan oeconomus clientela& Diarmitii, et Gildas Christus 0'Luinig occono- 
mus clientelee Manias, occisi in uno die per dolum a Doualda 0'Lochljn. — 
Ecclesia Cathedralis lapidea Cluanaefertse combusta cum centum domibus 
vicinis Conventio pacifica inter Donaldum filium filii Lochlini, et Murcer- 
tachum 0'Brian Regem Casselias, et filium Flanni 0'Maelsechlan Regem 
Temorias, donec dederunt omnes obsides Regi Alichias.] (S) 
ZtU i^ttU Kl. Jan. fer. iv. Lun. vii. Murch. m. m. Domhnaill remair do- 
marbh imebail l. h. Enna mac Diarmata. In l7h iartarach do Raith Aird^ 
macha do loscadh. Donnsleibe h. h Eocha. ri Ul. domarbh la m. m.. Lochl. la 
righ Oiligh im Belach-Goirt in imbhair i cath. Mac Aedha m. Ruaidhri ri 



■^ 



(1) Confer ann. 963, supra pag. ^5,-6. 

(2) Ilaec conventio in qua aderat etiam Rodericus CyConor Rex Connactf&^ Mti constat ex lY Ma- 
gistrorum Annalibus ad eundem annum, plane indicat omnes Uibemi» Reges eo aevoy uoanimi 
consensu declarasse, Regem Tironiae fuisse Icgitimum 0'Neillorum successorem» ac proinde supre- 
mum Regem Hibernia^. 

" Hoc SLnnoMarianvs ScotitSf et socii ejus Ilibemi, IsaciuSf qui vixit annos 120, Ci^maUf Mnr* 
ekertachus, Johannes, Candidus et Donatus, Impcrante Hcnrico IV, Ratisbonam venerunt, quorum 
fama moti, roulti de Hibemia pariter adventantes, illis septem sese subdiderunt.'' Vide J. Aventini 
Annales Boiorum. Alium tamen hunc fuisse a Mariano nostro Chronograpbo plane indicat Ra» 
derus in Bavaria Sancta, quamvis fuerint ambo Hiberni. — Vidc supra annos 1042, et 1088« 



AMXALES ULTONIEN8E8. 355 

iarthair Connacht doec. Maelisu Com. Pat. i xv KL Enn i. pen. q. Dom. 
171. Amhalgadha do oirdnedh isin Abdaine in ainadh foc. oir. Blian t. n shu- 
thach con deig sin in blian sin. [Murchad filius filii Donaldi crassi occisus 
dolose ab Enna filio Diarmitii. Dimidium occidentale Arcis Ardmachanae 
combustum. Donnslebius 0'£ocha Rex Ultonias occisus a filio filii Loch- 
lini Rege Alichiae, apud Belach-gort-Invar in praslio. Filius Aedi filii Ro- 
derici Rex Occidentalis Connaciae obiit. Mael-Jesus Vicarius Patricii in 
XV Kal. Jan. inpoenitentia quievit Donaldus filius Amalgadii ordinatus iu 
Abbatiam in ejus locum immediate. Annus faustissimus (annorum) usque 
adhuc erat iste.] 

jSltf ^ jrc iU Kl. Jan. fer. v. Lun. xviii. In craibdech h. Follomhain do Con- 
nachtaibh do bath. Cluain m. nois do mill. la Jiru M. an. Ruaidhri h. Con- 
cob. airdri Connacht do dall. la h. Flaitbertaigh imebail. Muiredhach m. 
Cartaigh ri Eoganachta Caisil m. e. Flaitbertach m. Ruaidhri h. Ruadha- 
can uib Each. o. e. Dom. m. m. Amhalghadha Com. Pat.for cuairt cenel 
Eog. co tuc a reir. Rath Ardmacha con a tempul do losc. katt Kl. Sept. 7 
sreith do triuin mhor, 7 sreith do triuin Savan. Ennai m. Diarmata ri h. 
CennseL a ss. o. e. Condmhach h. Cairill uasal Eps Connacht q. Maeliisu 
h. h. Arrachtan Com. Ailbe i. p. q. [Devotus OTollomhan de Connachten- 
sibus demersus. Cluan-mac-nois vastata a Momoniensibus. Rodericus O' 
Concobar supremus Rex Connacias oculis orbatus per Flahertacum dolose. 
Muredach filius Cartagi rex Eogonachtas Casselias mortuus est. Flahertac 
filius Roderici 0'Ruadacan ab Eachiis occisus est. Donaldus filius filii 
Amalgadii Vicarius Patricii visitat Tironianfi, et aufert suum tributum. Arx* 
Ardmachana, cum sua Ecclesia, combusta quarto Kal. Sept et vicus de ter- 
naria regione (civitatis,) dicta ternaria magna^ et vicus detemaria regione» 
dicta temaria regio Saxonum, (pariter combusti.) Enna filius Diarmitii Rex 
Cennselacliiae a suis occisus est. Condmhach 0*Caril honorabilis Episco- 
pus Connacias quievit. Mael-Jesus 0'Arrachtan Vicarius Albei in pace 
quievit] 

tlb^ Sj^ttiiU Kl. Jan. fer. vii. Lun. xxix. Donnch. m. Cartaig, ri Eogan^ 
achta CaisiL [Rex Eoganachtas Casseliae,] Trenair h. CealL ri Breg, [Rex 
BregiaSy] Aed h. Baighellan, r. Fernmuighi^ [Rex Fernmoyensis,] Aed m. 
Cathail h. Concob. ridomhna Connacht, [futurus Rex ConnaciasJ omnei 



556 ilNKALES ULTONIENSE8. 

occisi sunt. — Aed. Air. Daifnliacc Cianainf [Pnepositus Damliacensis Mo— 
nasterii S. Cianani,] Ailillh. Niallan^ Com. Ciarainy 7 Cronain^7 m. Duach 
[Vicarius Ctarani, et Cronani, et filii Duachi,] Fdthudh) ardepscep Aibain, 
[Archiepiscopus Albani»] in Xpo quieverunt. Sil Muiredkaighdo ihnarba a? 
Connachtaibh do Murcertach h. Briain. Aedh. Cananmn .ri ceniuil Conaill 
do dall la Domhn. h. Lochl. larigh n Ailigh. Maekolaim^ m DonnchU airdri s 
Albain^ 7 Ecbhard a mac domarbh do Francaibh. A Righan, v. o. . -i' Mar- 
garita doec dia cumaidh ria cenn nomaidhe. Sil Muifedhaigh dorii^i i Conn^ 
achtu cen chetugh. Meas mor i. b. anno. [Clientela- Muredagi expulsa e. 
Connacia per Mjircertachum 0'Briain.. Aed 0'Canjannaa. Rex Tiironallias ^ 
OGuli^ orbatus per Donaldom O^Lochlhi Regem Alichiss. MaekoIumbU 
filius Donftchadi supremus Rex. Aibani^,*^ et Ecward ejtius filius, occisi a« 
Prands. ( 1 y Ejus Regina vero, i. e. Margarita, decessit moerore consumpta < 
antespattum novem drerum, Clientela Muredagf iterum in Connaciam abs-» 
que licentia. Frugum abumlantia magna in hbc anno.}^ 
JBm. 9fC ifn KK Jan. fer. i. Lun. x. Flaitbertachh. Ateidhrih. n Eachl do 
daltla Donnch h; n Eocha. la rigkUl. Slogh. la Murcertachh. m. Briain co 
h. Athciiatb coromarb-Goffraig Meranach arighi Galt; 7 coromarbh Dom. h . 
Maelsecht. ri Temhrach. Ar aifther do degdainibhdo chor ia h: Uttaibh: Ru^ 
aidhrih. Donnacan rr Aradh^ Concob. h. Concobair ri Ciannachta i. penit. 
m. s. Dom. Com. Pat.fori:uairt M. an cetnacur; co tuc a lancuairt scribuil 
la toeb n edbarta. Donchm Maelcolaim ri Albairt domarbh o braitibh fein ^ir, 
Domhnali^ 7 o Etniond p. dolum. Donenn mor in Eruile dia rofasdomatu. 
[Flahertac 0'Ated Rex Eachorum oculis orbatus a Donnchado 0'-£ocha 
Rege Ultonia^. Exercitus cum Murcertacho 0'Brian Dublinium donec 



(1) M(dcolmum III obibse hoc anno sciibant Florentitu p, 645, et Chron. $iwm. p.* 199. Tiger' 
nacki continuator inquit ad ann. 1093 — " Maclcolaim mc Donnchadka r..AWcM o.e. o Frangcaib^ 
** 7 Edabarda mac^ 7 Marita ben Maifc^laim dOeg do cumaig.^ [MalcolmuS' filiut DonDchadi rex 
Albaniie occisus est, et Edwardus ejus filius, et Margarita uxor Malcolmi obiit moerorewj Non> 
manni hic Fjranci appdlantur. — Hactenus ^imus de 52 Regibus Atbaiiiae* qui memorantur in Po> 
emate Hibernico cujus supra mentionem fecimus, quorum ultimus, Maloflmiu eennmorCf adhuc in 
Tivis erat, quo tempore Poema istud liibemicum concinnatum est. Vide supra not. ad antu 
2072, pag. 343. Errant Leilntus^ et alii, qui Malcolmi obitum referunt ad ann. 1097. Lesl. Rer. 
Scot. 1. vi. p. 903.. Concordant cum Uitoniensibus InisfaleMeSy etXigemachi Continuator^ 9que ac 
Ckron, Haxon. 



ANNALES tJLTONlENSES. 357 

occidit Gofredum cognommsitum Meranachy Vicegercm Alienigenarum, (1) 
et donec occidit Donaldum 0'Maelsechlan Regem Temoriae. — Strages Ar- 
therorum optimatum facta ab Ultoniensibus. Rodericus 0'Donnacan Rex 
Aradiae, Concobar 0'Concobar Rex Ciannachtae, in poenitentia mortui sunt 
Donaldus Vicarius Patricii visitat Momoniam prima vice, et aufert plena- 
rium tributum, scriptulis, simul cum oblationibus. Donncha filius Mal* 
columbi Rex Albaniae occisus a fratribus suis. i. e. a Donaldo et Edmundo, 
per dolum. (2) Inundationes ingentes in Hibernia tota, prout patet ex 
Magnatum Historiis.] 

J3tl* Sj^ yc (!♦ Kl. Jan. fen ii. Lun. xxi. Snechta mor dofertain in c. ain iar 
Kl. coromarbh ar doene 7 e;i, 7 ceathra. Cenannus con a tcmplaib^ Dermach 
con a lebhraiby Ardaratha con a tempul 7 H chealla archena cremate s. Se- 
iioir m. Mael-AIolua ardshe?ioir Er i. p. d. Dubhtach h. Sochuinn uasal Sa- 
cart najerta^ Donnghus Eps AthacUath^ Aedh m. Mailisu 'v in Com. Pat. 
Gill. Ciaran m. m. Ualghairg Aluire h. n Duibinnrecht a ss. Maind Ardach 

ria n Dail. arefor Ulltu du itorchair Gilla-Comgaill o Kl. Aug. co 

Belltoine iarcinn 'i' blian na mortia. Murcertach h. Cairre Muire CenL Oen- 
ghusa 7 ridomhna Ailigh m. Cairpri h. Ceithernaigh L penit. m. 'v uasal Esp. 
h. Cindsel. Goffraig Aleranach ri Gall m. e. [Nix magna cecidit die primi 



(!) Murcertachi ad Dublinium adventura, et Gqffredi Meranach expulsionem, perperara refenint 
^Varacus, et Harisius ad ann. 1095. Nullum enira Ostmannorum Regem admiscrunt Hibemi ab 
anno 10.94, usquc ad ann. 1119, ^uo Murcertacus obiit. Vide supra ann. 1074, 5, et infra 1 1 19» 
{2) Malcolmo IH successit fUius ejus Donchad, quem externi quidam Scriptores omittunl, sed in 
Rebus Albanicis longe accuratiorcs sunt Hibernici Annales, quos si driigentius confuluisset Ken-' 
nedius^ in tot errores minime incidisset. Chronolog. Genealog. of the Stuarts, p. 197. Convenit 
cum nostris Annalibus Chronicon. Saxon. — ** Defunoto Malcolmo, Scoti Dufenalum ki Regero ele- 
** gerunt Melcolmi fratrem, et omnes Anglos abegerunt qui prius cum Rege Melcolrao fuerant.-^ 
*^ Quuro priraum Dmecanu^ Mtlcolmi Regis^liuSy hoc audivissct, ud Regem Willelmum venit, et 
** fidelitatis juramentum prsestitit, &c. posteaquc, ejus venia, Scotiam adiit cum auxiliis Anglo- 
** rum et Francorum, at(|Ue propinquo suo Dufcnali xegnum eripiens, in Regem fuit susceptus, 
Chron. i^Vixon. pag. 199» -tlorent. p, 6*6* 

Idem Cbronicon ad annum sequentem 1095, — '^ Scoti suum Rcgem Dunecanum insidiis inter- 
^' fecerunt, et sibi postea, sccunda vice, ejus Avunculum Dufenalum in Regem elegerunt, cujus 
*' prjecepto, ct impulsu, Dunecanus fuit insidiis occisus." p. 201. — Eadem habet Fhrentius, qui de 
^largaritae m(£rore inquit ** tantam fuisse ejus tristitiam, ut pncsbyteris accersitis, sua peccata con- 
** fcssa, oleo se perungi, caelestique muniri viatico fecit, et post tres dies ad gaudia transivit steina/' 
Tlorent. p. 6AiS. Fordunus inquit *• quarto die^' v. 1, p. 274. 



f# 



Aaa 



358 ANNALSS ULTOKIENSES. 

jejunii, (i. e. die Mercurii) post Kalendas (hujus anni,) ita ut occiderit pluri* 
mos homines, et volucres, et armenta. Kellensis (civitas) cum suis Ecclesiis, 
Dermagia cum suis libris, Ardsrathacum sua Ecclesia^ et plurimse Ecclesise 
similiter crematae sunt. Senior filius Malmolus prsecipuus sentor Hibernii& 
in poenitentia dormivit. Dubtach 0'Sochuin honorabilis sacerdos Cluanae- 
fertm, Donngus Episcopus Dubliniensis, (1) Aed filius Maelissii, i.e. Vicarius 
Patricii, Gildas Ciaran filius filii Ualgargii, Oeconomus Dubinnrechtorum, a 
suis (occisus est.) Victoria Ardachensis parta a Dalaradiis de Ultoniensibus, 

in qua occisus est Gildas Comgal. ( quadam desunt.) a Kalendis 

Augusti usque ad ignem Baal, (i.e. ad diem primum Maii postea,) i. e. annua 
mortalitatis. Murcertach 0'Cairre Oeconomus clientelse Oengusii, et futuru& 
rex Alichie, mortuus est. Carbreus 0'Cearney in pcenitentia mortuus cst^ 
i. e. honorabilis Episcopus regionis Cinnselach. Goffredus, cognominatus 
Meranachy rex Alienigenarum mortuus est.] 

jEbt^ i^ tt bU KI. Jan. fer. iii. Lun. ii. Flainn h. Anbeidky ri deisccirt Air^ 
gkiallf [Rex Australis ArgialliasJ Maelpat. m. Ermedaigk, Esp.^ Ardmacka 
[Episcopus Ardmachanus,] Coluim h. Anrudan^ Air. Ruisailiikir^ [Praepo- 
situs Rossaliterensis,] Flann k. Muirecan, Air. Aentrimkj [Prsepositus An- 
trimensis,] in Xpo dormierunt. Maihgamain k. Segdai ri Corcoduibkne^ 
[Rex Corcoduvnensis,] Concob. k. Anniaraidk ri Ciannackta^ 7 k. Cein ri k^ 
m. Cairthinn do comtuitimi cliatk. Uamhom morforferaib Er. riafel Eoin 
na blidnasa, coro thesairc dia tria troiscibk Com. Pat. 7 cleirec n Er. arckena^ 
[Concobar 0*Anniarad Rex Ctannachta&^ et 0'Cein Rex Carthinnorum 
simul ceciderunt in praelio. Terror ingens corripuit viros HibernisB ante 
festum Johannis hujus anni, donec liberati fuere inde, per jejunia Vicarii 
Patricii et cleri Hibernias similiter.] Mac Dubgkaill k. Maelcoih, domarbh 
do uin Neirghi [occisus ab 0'Nergiis.] Muircertach A. Dubdai ri k. n Amal^ 
gkadka domarbk a ss. [Rex Amalgadias occisus a suis.] Mottodan k.Mo^ 



(1) Hoc anno obiit Donatus 0*Hanley Episcopus Dubliniensis, cui suecessit nepos ejus '^ Samuel 
{(yHaulet/^) csenobii S. Albani Monachu$ Benedictinus natume Hikemensisj'^ vide Eadmer. Histor^ 
Kovonim. Lond. l623» 1.2, p. 34. — Confer Lanfranci Epist. ad Donatum in Spelmanni nova edi- 
tione Concil. t. 1, p. 36l, et Biblioth.-Hiherno-Cotton. Vespas. £. IV^ fol. 203» MS. in Stowense. — 
Eodem anno, inquiunt IV Magistri — <' Jtbath don Mortl. Gofraid Meranach tigema Gall Atha 
'* cliath 7 nn innssdh." [*' Obiit de mortalitate Goffredus dictus Meranachj Rex Alienigenarum 
^* Dublinii et Insularum.'"] 



ANNALE8 ULTONIENSX8. 559 

iada, ri sil n Anmchada m. e. [Rex clientelas Anmchada mortuus est] Cuul. 
h. Celecany *r ridomhna Airgially domarbh la coiced n Er^ 'r la h. Ulltaib. — 
[Cuulad 0'Celecan, i. e. futurus Rex Ar^allisSy occisus ab incolis ProviBcis 
quinquipartitas Hibemiae, i. e. ab Ultoniensibus.] Gilla^Ossen m. m. Corten^ 
ri Delbna o. e. [Rex Delviniae occisus est] H. Cathail, Air. Tuama Oreine 
[Prsepositus M onasterii coUis solis] in Xpo quievit. Eog. h. Cemaigh Air. 
Daire hi noidhe cin Kl. Enn. q. [Praspositus Derrensis, nocte post KaL Jan. 
quievit.](l) 

2tt* ^ yc tiU Kal. Jan. fer. v. Lun. xiii. Zerghus h. Cruimthir^ Com. 
Comgaillj [Vicarius Comgalli] post penitentiam optimam obiit. Tadg m. 
Ruaidhri h. Concob. ridomhna Connacht [futurus Rex Connaciae] a suis ocel- 
sus est. Flannacan ruadh, Air. Roiscomain \. p. q. Cloictech Mainistrech 
con a lebraibh 7 taiscedaib imdhaibh do loscadh. Maelbrig. m. in tsair h. 
Brolchan uasal Esp. Cilledara 7 coicidh Laing, p. penit. opt. q. Slogh la 
Murcertach h. m Briain 7 la Llhmoga co maig Muirtemhne. Slogh dan ia 
Dom. h. Lochl. co tuaiscirt Er co fidh Conaille do tabhairt catha doibh corus 
tairmesc Dom. Com. Pat.fogne sith. Lochl. h. Duibhdara ri Fernmuighi do^ 
marbh do ui Bruin Breifni. Cnomhes mor isin blian siy xxx blian on chnom-' 
hesa gusan cnomes ii ro nainimi. [Flannacanus rufus Praepositus Roscoma*- 
nensis in poenitentia quievit. Campanile Monasterii (Butensis,) cum suia 
libris et rebus pretiosis pluribus, combustum. (3) Maelbrigda filius Artificis 






(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — '' Ceandcoradh do athnuadhucck la Murckertach ua m Bri^ 
** ain iar na mhuradh ftacht riamh la Leth-Cuind — Ua MaUcain Ollamh Dal-ccais decd* [Arx 

Cenncora reaedificata a Murcertacho 0'Brian postquam eversa esset paulo antea a dimidio sep- 
tentrionale Hiberniae. 0'Malcan Archipoeta Dalcassise obiit."] — Hoc anno Sedes Episcopalia 
Waterfordise instituta est, et primus ibi Episcopus electus est MalchuSy seu Malachias Hibernus, 
educatione Benedictinus Wintonicnsis, consecratus Cantuariae v.KaL Jan. ab Anselmo. Literanim 
in cjus gratiam exemplar apud Eadmenim, edidit Seldenus anoo l623. Confer Spelnum ConciU 
1. 1, p.374. 

(2) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — '^ In Druth ua Carthaigh OUamh Connachi domarhh do 
'' Cannachtaibhfeisin. Cnoi mes mor arfud Er accoitcinne isin m bliadhain si co ro mheth muca Er^ 
*^ 7 ro mhair tir uair si na ccno hi sin co ctfid da bliadhan iaramh. Bliadhain na ccno bfionn do 
** gairthi dhi^ 7 do geibhthi seiseidh cno ar aon phinginn. [Druida 0'Carty Archipoeta Connacias 
*< occisus a Counachtensibus suis. Nucum abundantia magna per Hiberniam totam hoc anno, 
" ita ut multiplicarent porci Hiberniae, et duraverunt nuces istae duobus annis postea. Annus 
'' nucum albium dictus est» et emenda erat mensura nucum, dicta Seisedhf pro uno denario."] 

Aaaf 



360 ANNALES ULTONIENSES. 

0'Brolchan, honorabilis Episcopus Kildarensis, et Provinciae Lageniae, post 
poenitentiam optimam quievit. Exercitus cum Murcertacho 0'Brian, efe 
cum dimidio Moghse, (i. e. dimidio Australe Hibernise) usque planitienx 
Murthemne. Exercitus validus cum Donaldo 0'Lochlin, cumque septen- 
trione HiberniaB, usque ad sylvas. Tirconalliorum, ad prseliandum cum eis> 
donec impedivit eum Donaldus Vicarius Patticii per speciem pacis. Loch- 
lia 0'Duivdara rex FemmoyenMs occisus ab 0'Bruiniis Brefnensibus. Nu- 
cum abundantia magna hoc anno. Triginta anni a nucum abundantia. 
(altera) usque ad secundam praedictam.] 

JBltf l|^jtt bUU Kl. Jan. fer. vi. Lun. xxiv. Flaithbe)*tach h. Flaithhertaig 
ri iartair Connacht dotnarb do sil Muiredhaigh. Tri longa do longaibh GaW 
naindsi do.shlat do Ulltaibkj 7 afairenn domarbh *r xx ar c. 1. paulo plusw 
Maelist^ h.. Stmr [Flahertac OTlaherty^ Rex occidentalis Connaciae occisus 
a clientela Muredagi.(l) Tres naves de navibus Alienigenarum Insularum 
destructas ab Ultoniensibus, et earum viri bellatores-occisi, L e. 120 vel paulo- 
plus. Mael-Jesus 0'Stuir] ScribaPhilosophias Momoniensium, immoomnium 
Scotorum, in Xpo quievit. — Diarmait m. Ennai m. DiarmatOj ri Laing^ do- 
marbh do cl. Murcha m. J)iarmata. [Rex Lagenias occisus^ a filiis Mur- 
chadi filii Diaxmitli.] Eoch.Com. Ciannain [Vicarius Ciannani] post peniten- 
tiam obiit Ronan. k. Daimin^ Com. Feicin Fobhair^ [Vicarius Fechini 
Fowriae] pius, 7 religiosus. optimus, 7 Maelmartain A. CealL Com. Muru 
Otnaj [Vicarius Murii Monasterii Othnas,] largus, 7 sapiens, in una die in 
pace quieverunt.. Flaitbertach m. Tigernbaircidhy Com. Finian [Vicarius 
Finiani] in peregrinatione quievit. Dom. 0'Haena uasal Esp. iartair Eorpa 
7 Tob. connercli in tomain [Donaldus 0'Heney, prasclarus Episcopus occiden*- 
talis Europae, et fons intelligentiae mundo] post penitentiam optimam, suam. 



(1) De Flahertachi obitu extat distichon vetus hoc in IV Magistror Annal. ad ann. hunc — 
** Ocht mbliadhna tiochat ar mile — O ghein mc De daith nertaigh, 
" ^t sgelfas s. is derbh deimhin — co Basfeidil Flaithbertaicch^ 
" Mac m Raith FU. Airdfhile na Mumhain d,"' 

[" Octo anni nonaginta supra mille — a nato filio Dei a morte resurgentis, 
•• Non narratio opinionis ista, scd vera quidem — usquead obitum justi Flahertachu. 
^ Film filii Rathi Poetop, Archipoeta Momoniae, obiit."] 



ANNALES ULTONIBNSE8, 3^1 

Titam feliciter hi (in) die i. Kal. Decemb. finivit. (1) — M. maras craibhdec 
Annchara [togaidhe^ Domhn. m. Robartaig Com. Col. cill.fri re, i. pace d. — 
Maind Fertsi suilidhefor cenel Conaill ria cenel n Eog. itorcair Eicertach h. 
Toircheirt 7 al.m. [Macmaras devotus, Anachoreta optimus, Donaldus fllius 
Robartagi, Vicarius Columb» Ecclesiarum aliquo tempore, in pace dormie- 
runt Victoria Fertsi-sulidensis de Tirconalliis parta a Tkoniis> in qua. 
occisi sunt Ecertach 0'Torchert, et alii multi.] 

SUtf. Sfift ijTf Kl. Jan. fer. vii. Lun. v. Ascolt morfo Er. uile. [Mortalitas 
magna armentorum per Hiberniam totam.] Ccanannus [Kellensis civitas] 
ab igne dissipata est Diarmait h. Afaelathgen, Air. Duin [Praepositus Du- 
nensis] in nocte Pasca quievit Ceallday^a de media parte cremata est — 
Caincomrac h. Baigill\ do gabail Eps. oide Ai^macha dia Domhn. Cengcighis. 
[obtinuit Episcopatum Ardmachanum die Dominica Pentecostes.] Donnch. 
m. m. Moenaigy A'b. Ja^ [Abbas Hiiensis,] Uamhnachan ua Meicthirey Com. 
m.Leiniy [Vicarius filii Leiiii,] Annudh. Longarcany Com. Col. m. Cremthain, 
[Vicarius Columbas filii Crimthani,] in pace pausaverunt Slogh la Mur- 
certach h. m Briainy 7 la L7hmogha co sliab Uaity con dcrna Dom. Com.Pat. 
sit mblina etarru 7 tuaisceirt Er. Slogh la Dom. h. Lochl. 7 la tuaisceirt 
Er. tar tuaim in Ultailr. Ul. do.i craib Telcha illongport. Comraigit an di 
marcsloigh. Maidis for Marcslogh Ul. 7 marbtar h. Amhrain ann. Fac- 
bhaid Ul. iarsin ai longporty 7 loiscid cenel n Eog. Ae, 7 tescaid craibh Telcha. 
Dob. ar doib iarsin da eti. 7 Com. Comgaill illaim fri ada eti ii. Damhliac 



(1) IV Magistri de hoc Episcopo 0'if^^ inquiunt ad ann. 1098, fuisse — '^ Sa^ an uirdcecht ardha 
** Romhan 7 na ngaoindJ* [sapientero in prseceptis legum Romanaruni et Hibernensium.] — Ead" 
merus, scriptor coaevuSy inquit prsesentem fuisse in Concilio habito io Hibernia anno IO96, in quo 
interfuere. ** Rex Hiberniae Murcertach (0*Brieny) Df^nald (0*Hene, Archiepiscopus Casselis,) 
^ Idunan Episcopus Midensis, Samuel Dublinlensis, Ferdomnach, Cpiscopus Lagcniensis, (i. e. Kil'- 
'* darensiSf de quo vide notam infra ad ano. IIO6,) et alii." Hist.. Novor. 1. 2» p. 36. Vide sup^ra 
ann. 1096. 

Waterfordiensum Epistolam edidit UsseriuSy Sylloge ann. IO96, p. 92, in qua notanda sunt verba, 
** Nos (Waterfordicnses) et Rex noster MurcertachuSy et Episcopus Domnaldus, et Dermeth dux 
** noster, frater Regis, elegimus hunc Presbyterum Malchum, 6cc." Deindc primus ordine sub- 
scribit Ref, secundus Dermeth frater Regis, tertius Domnaldus Cpiscopus, ultimus Ferdomnach La' 
gentensium Episcopus. Extat in Codice Cottoniano Cleopatra E. 1, et in Spelmanni Concil. edit. I, 
t. 2, p. 20, professio obedientiae quam Anselmo praestitit Malchus, at has formulae ad civitates Ost- 
manicas Dublinii, et Waterfordiae, exclusive referendae sunt, nec unquam transiere in exemplunu. 



963 ANNALES ULTONIENSE8. 



Ardasratha do loscad doferaib na craibefor uib Fiachrach. Ruaidhri h. Ru-' 
adacan ri eirthir Airgiall^ 7 mc aim ri Er. [Exercitus cum Murcertacbo 
0'Brian et cum dimidio Moghse usque montem Fuad, donec fecit Donaldus 
Vicarius Patricii pacem anni inter eos et septentrionalem Hiberniam. £x- 
ercitus cum Donaldo 0'Lochlin, et cum septentrionale Hibernia ultra Tuam 
in Ultonia. Uitonii fuere apud Sylvam cseduam Telchse (craobh-Telcha) in 
castris. Pugnaverunt ambse copiae equestres, Victoria de equitatu Ultoni- 
ense, et occisus est 0'Amhran ibi. Dereliquerunt Ultonienses postea castra, 
et combusserunt Tironenses ea, (i. e. castra) et succiderunt sylvam Telchae. 
Dati sunteis postea duo obsides, et Vicarius Comgalli traditus est in eorum 
manus pro duobus obsidibus. Ecclesia Cathedralis lapidea Ardsrathensis 
combusta ab incolis Sylvas contra OTiachrios. Rodericus 0'Ruadacan rex 

inferioris Argialliae, et filius regis Hibernias] in xlv anno regni sui in 

decimo Kal. Decembr. suam vitam finivit. 

SitU Sj^ U [KL Jan. fer. i. Lun. xvL Flan h. Cinaedha Air. Athatruim^ Ard- 
Ollam Mide. Donnch. m. Eocha. ri Ul. 7 dream do maithibh Ul. ime do gab. 
la Domhnallh. Lochlain la rig n Ailigh hi quint KL Juin. Creach la Dom. 
h. Lochl. coro ort feru Breg. 7 Finegall. Slogh la J^urcertach h. m Briain 
co h. Eisruaidh. Longus Athacliath co h. inis n Eog. coro ladh an ar 7r 
bath^ 7 marhh. M. m. Gilla-Coluim ui Domhn. r. cenil Lugdach a ss. o. e. — 
Aisid h. Amradan Mure Dal-Fiatach. Gilla-Brigde h cuirc ri Musraidhe 
b. guin. Gilla na noebh h. h. Heidinn ri h. Fiachrach m. s. Echri h. Mael- 
muira r. Ciannachta domarbh do Conchob. Ciannachta. [Flan 0'Kennedy 
Praepositus (Monasterii) Vadi Trimmensis, Archipoeta Midiae, Donnchad 
filius Eochadi Rex Ultoniae, et quidam Magnates Ultoniae cum eo, capti a 
Donaldo 0'Lochlin Rege Alichias, quinto KaL Junii. Exercitus cum Do- 
naklo 0'LochIin vastavit viros Bregias et Fingallias. Exercitus cum Mur- 
certacho 0'Brian usque Eisruadh (hodie Ballysfaannon.) Ciassis Dublinii 
usque Inisoen, donec facta est strages magna eorum, vel demersione vel occi- 



(l)£dgarus Malcolmi III fiiius, ab auxiliaribus Gulielmi II Regis Angliae copiis,ad Regnum Scotix, 
pulso Donaldoy restitutus est, anno 1097. Chron. Saxon. p. 206, Fhrent. p. 648. — Postea Donaldui 
•oculis captus est a suis — ^testante continuatore Tigernachi ad ann. 1099* Errant ergo Flaherteuc 
«t alii qui £dgari rcstitutioncm referunt ad annum 1099? quo Donaldus oculis orbatus est. 



ANNALES ULTONIEN8ES. S69 

sione. Filius filii Gildae-Columbse 0'Donnel Rex ciientelas Lugdach a suis 
occisus est. Aisid 0'Amradan Oeconomus Dal-Fitachorum, Gildas Brigida 

0'Cuirc Rex MuscrisB Gildas-Sanctorum 0'Hedian Rex Fiach* 

rachorum, mortui sunt. £chri 0'Malmura Rex Ciannachtas occiaus a Con* 
cobaro Ciannachtense.] (1) 

jSbtf ^ tu Kl. Jan. fer. iii. Lun. xxvii. Donnch. m. Aedha h. Ruairc do^ 
marbh do feraibh Manach. Rigan Eps Dromo moir^ v. id. Jul. i. p. q, — 
Inis-Cath. do orcain do Ghall. Slogh la Murcertach h. m Briain 7 la Llh' 
mogba i Connachtaib dares Ruaidhri itir n Eog. coro scailset Ailech^ 7 cora 
saraigh set il cealla im Fhathain mhoirj 7 im Ardsratha. Dollatar iar-^ 
sin tar Fertaiscamsa coro loiscset Cuilralainj 7 condernaiset duineb. and^ 
Gabais giallu UL iarsin. Doluidh tar slighidh midh-luachra dia thigh. — 
Crech la Donnch h. Maelsechl. i. Fernmuighi conustaraidh h. Cerbaillj 7 co^ 
romarbh da c. dibh L pauo plus. Ferdomhnach Ep. Cilledara i. p. q. Cathat 
h. Muirican ri Tethba decollatus e. i. sug na Caelan, 7 ise ro marbh MaeU 
sechl. Donnc. h. Eoch ri Ul. dofuaslucadh a cuibrich la Domhn. m. Lochl. lo 
rig n Ailigh dar cenn am.7a chomhaltai^ *i* in Damhliac Ardamachay trc 
impidhe Com. Pat. 7 samhtha Pat. arcena iar comluga fo bacaill Issu^ 7 fo^ 
mindaib archena i. xi. Kl. enn. [Donnchad filius Aedhi 0'I^uarc occisus a 
Fermanachensibus. Rigan Episcopus Dromorensis quinto Id. Julii in pace 
quievit. Inis-CatbaB (Monasterium) vastaturoabAlienigenis. Exercitus cum 
Murchertacho 0'firian, et cum liimidio Moghse in Connaciam» et cum ea 
Rodericus(0'Conor)inTiToniam, donec everterunt Arcem Alicbias, et com- 
busserunt, et temeraverunt plurimas Ecclesias, simul cum Fathania magna^ 
et cum Ardsratha. lerunt postea uUra Fertas-camsa et combusserunt Culra^ 
then, et castremetati sunt ibi. Obtinuerunt obsides Ultooise postea» Re* 
versus est (Rex Murcertach) per viam Midh-luachrse ad domum suam. — . 
Exercitus cum Donnchado 0'Maelsechlan in Fermoy donec se opposuit O*^ 
Carroll, qui occidit £00 eorum, vel paulo plures. Ferdomhnach Episcopua 



(1) Caradocus ad ann. hunc — ** Amulpk Eari of PembrokCy sent Gerald his tteward to Mure* 
^ kart King of Ireland, desiring his daaghter in marriage, which was easily granted.^ Csroifoc pag^ 
123, ad ann. 1100. Confer Enderid^i Waksi London l$6l^ p» 254» Vide Infra not. ad ann^ 
IIOK 



364 ANNALES ULTONIENSES. 

Kildarensis in pace quievit (1) Cathal 0'Murican Rex Teffiae decollatus 
est, i. e. succus (vigor) hastatorum, et is qui occidit Maelsechlannum. — 
Donnchad 0'Eochada Rex Ultoniae liberatus c catenis a Donaldo filio 
Lochlinii Rege AHchiae, propter filium ejus, et colactaneum ejus, (obsides) 
i. e. in Ecclesia Cathedrali lapidea Ardmachana, per intercessionem Vicarii 
Patricii, et congregationis cleri Patricii siniihter, postquam foedus inirentsub 
(vinculo) JBaculi Jesu, et reliquiarum similiter, in xi KaL Jan.] (2) 
Jflftl* S0 tii^ Kl. Jan, fer. iv. Lun. ix. Sort Col. cill do lasc. Donnch. m. 
Echri h. Aitidh ridomhna h. n Each. domarbh do Ulltaib. Domhn. m. Ti- 
gernain h. Ruairc ri Conmacne domarbh do Conmacnibh fein. Cumhaighi 
h. Cairill Air. Duin m. e. Flaithbertach m. Foth. ri h. Fiachrach Ardas- 
ratha domarbh doferaib Luirg. Slogh la cenel n Eog. co Magh-Coba. Do- 
lottar Ul. isin aidhci isin longport coromarbsat Sitriuc h. Maeljhahail 7 *Si- 
-triuc m. Conraig m. Eog, 7 alii. Magnus ri Lochl. co longais mor do ihuid- 
hecht i Manainj 7 sith mblina^o denumh doib 7 doferaibh Er. Eittedafer n 
Er illaimh Dom. Com. Pat. re sith mblina 7r. h. m Briainj i Murcertachj 
7 h. Lochl. 'V Domhnallj 7r. 1. Muirtdhach h. Cirduban Air. Lugb. domarbh 
doferaibh Mide beus. Rossailitir do arcain do uib Ech. in digail marbta m. 



(1) Notandum est Ferdomhnachum hunc appellari Laginiensium Episcopum, in Epistola quam Wa- 
terfordienscs ad Anselmum Cantuaricnsem scripserunt anno IO96, idque annis 156 ante conditum 
Archiepiscopatum Dubliniensem. Usser. Syiloge No. 34. Hinc patet Kildariam adbuc fuisse 
Lageniae MetropoHro, vide quae de Kildaria dicta suot supra ad ann. 597* Maelbrigda 0'Brolchan 
Episcopus Kildapensis, Lageniensium Episcopus appellatur supra, et in IV Magistr. Annal. ann. 
1097. Vide Glossar, Topogr. voce Kildara, et notas ad ann. IO98, et IIO6. 

(2) IV Magistri ad hunc annum, inquiunt — ** Maghnus ri LocMlainde do iiachtain do ghahhail 
-** Erenuj amhail dearbhas an rand^* — 

^ Bliadhain ar c. ar mhik — Cen nach mbaogha! nimrimhe 
" gein Chriost an chrabh grinn — co teacht Maghnais in Eirinn. 
^* Giolla na naemh ua Dun ahhra Ollamh Connacht do ecc." 
[** MagnusBex Danorum venit ad •expugnandam Hiborniam, uti notat vetus distichon — 
*' Annus supra centesimum, supra millesimum — non simile periculum visum antea, 
'' A nato Christo Religioso sincdro — ad adventum Magni in Hiberniam." 
Gildas Sanctorum 0'Dun, Poeticx Artis Doctor Connaciae, obiit.] — Cara</oriK adann. 1100 
inquit — ^' Magnus returning to the Tsle of Man, which he had got by conquest, he built there three 
'* castles, and.then sent to Ireland to have the daughtcr of Murkart to his son, which being ob- 
" tainod, hc created him King of Man." Wynne's Caradoc ann. 1 100, p. l^^. Eadtm habct 
jEnderhie p. 254| De Magni obitu vide ann. 1103« 



ANNALES ULTONIENSES, S65 

Donncha. Caisil do losc do Eilibh. Mugron h. Morgair Airdfer leigind Ard- 
amacha 7 iartair Eorpa uilCf [Sordum, oppidum Columbse Ecclesiarum, 
combustum. Donnchad filius Echrii 0'Aitid, futurus Rex Eachorum 
occisus a Conmacniis suis, Cumhagius 0'CaroIl Prajpositus Dunensis 
mortuus est. Flahertach filius Fothadii Rex Fiachrachorum Ardsratensium 
occisus a viris Lurgise. Exercitus cum Tironensibus usque planitiem Cobse. 
Profecti sunt clam Ultonienses nocte in castra eorum, et occiderunt Sitri- 
cum 0'Maelfabal, et Sitricum filium Conragii filii Eogani, et alios. Magnus 
Rex Danorum cum classe magha venit Manniam, et pax uniusanni facta 
pro eis, et pro viris Hiberniae. (1) Obsides virorum Ilibernias in manus 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Sloiccfer n Erend co h Athcliath in acch Maghnvsa^ 7 
'* Gall LochlainnCy tangattar diondradh Er, co n dernsat sith mhlianafriferaibh Er, co ttarat Mur- 
« certach a ing. do Sicraidh mac Magnusa 7 tuc seetta 7 asgadha tamdha." [Exercitus Hibernorum 
'* Dublinium contra Magnum ct Alienigenas Lochlanos, (i.e. Norwegos) qui venenint ad vastandam 
" Hiberniam, donec fecerunt, pacem anni (unius) cum viris Hibemise, et dedit Mvrcertachus suam 
" filiam Sicradio filio Magni, et dedit gemmas, et munera multa.**]-'-rVox Hibernica Seoda gemmas 
significat, vel margarita^, et in genere res valde pretiosas. Gillebertus Episcopus Limericensis, 
scribcns ad Anselnium Cantuariensem anno 1094, inquit *' Munusculum paupertatis meae et de- 
votionis transmitto, xxv margaritulas inter optimas, et vilioresJ' Sylloge p. 8S. — De margaritis 
Hiberniae vide supra pa?. l60 — De Magno conferenda sunt dicta in notis ad annos 1100, et 1101, 
ex quibus patet Murcertachum unam filiam dedisse anno 1101 Arnulpho de Montgomeri, prirai 
Salopias et Arundelias Comitis filio, quod etiam patct ex Murcertachi ipsius Epistola, breve 
quidem sed elcgantc, ad Anselmum, Sylloge p. SfJf^ et aliam filiam dedisse anno hoc 1102 Sicardo^ 
Magni filio. — Attamen Chronicon Mannice inquit — " Magnus Murechardo Regi Hiberniae misit 
** calceamenta sua, praccipicns ei ut ea supcr humeros suos, in die natalis Domini, per me- 
** dium domus suae portaret, in conspectu nunciorum ejus, ut intelligeret se subjcctcim 
*' esse Magno Regi, quod audientes HibernieRses, aegre ferebant, et indignati sunt nimis. 
'^ Sed Rex saniori consilio usus, non solum inquit calceamenta ejus portare, verum manducare 
'* raallem, quam Magnus Rex unam Provinciam in Hibernia destrueret. Itaque complevit prae- 
^, ceptum, et nuncios honoravit, multa quoque munera per eos Magno regi transmisit, et foedus 
^' composuit. Nuntii vero redeuntes ad D.nmsuum, narraverunt de situ Hiberniae, et araaenitate 
'* de ff ugum fertilitate, et aeris salubritate. Magnus vero ha;c audiens, nihil cogitabat quam to- 
" tam Hiberniam sibi subjugare. Itaque praecepit classem congregare. Ipse vero, cum xvi navi- 
*^ bus praecedens, explorare volens terraro, cum incaute a navibus discessisset, subito ab Hibernen- 
'^ sibus circumvallatus interiit, cum omnibus fere qui secum erant. Sepultus est autem juxta 
" Ecciesiam S. Patricii in Duno." Chron. Mannia in Biblioth.-Hiberno-Cotton, Julius A, vii MS. 
>in Stowensc, et apud Camden p. 848, ad ann. 1089. Sed in Chromco hoC| scripto s£CuloxiV| plura 
^uHt tollenda relinquendis. Confer not. infra ad ann. 1103« 

Bbb 



366 ANNALES 1TLTQNIENSE». 

Donaldi Vicarii Patricii, pro pace unius anni inter 0'Brian, i. e. Murcer- 
tachum, et CLochiin, i. e. Donaldum, et reliquos. Muredach 0'Cirdubaa 
Praspositus Lowthensis occisus a viris Midise interim. Rossalitir yastata ab 
Eachiis in vindictam propter occisionem filii Donnchadi. Casselia com- 
busta ab Eliis. Mugronius 0'Morgar Archipraefectus studiorum Ardroachfle, 
et Occidentalis Europas totius,] coram multis testibus, tertio Nonas Octo- 
bris suam vitam feiiciter finivit, i. e. in Mungarit. 

jSm ^tiUf Kal. Jan. fer. v. Lun. xx. Scanner creda T.rjiru Luirg 7 tuaith 
Rathay itorcair ar ces. ar de. Ua Canannan domarbk a rigi tire Conaill la 
Domhn. h. Lochl. Murcad donn domarbh for creich % maigh Cobha^ 7 in 
chrech hisin domarbh in Gilla guit h. Cormaic isind lo c. na. Ragnall h. Ocan 
rechtaire Telchaog domarbh doferaibh maighi Itha. Cocadh mor ettir cenet 
n Eog. 7 Ulltu co tainig Murcertach h. Briain coferaib Mumkainy 7 Laingy 
7 Osraigi, 7 co maithibh Connacht^ 7 co feraibh Midhe im a righaibh ctr 
magh Cobha ifoirithin Ul. Dollotar diblinaibh co machaire Airdamachaj 'i* co 
Cill na CornairCy co mbattar vii m. a forbhaisi for Ardmacha. Domhn. h. 
Lochl. co tuaisceirt Er.fri sin re sin in uib Brcsail m^cha aghaid itaghaidh 
friu. O robatar toirrsigh immfr Mumhain do luidh Murcertach co h Aneach 
machaj 7 co h Emhuin^ 7 timceall^ do Ardmacha co fargaibh os. n unga 
oirfor sin Altoir^ 7 co ro geall os. xx bo^ 7 impais i maigk Cobha doriisi^ 7 
fachais coiced Laing and, 7 sochraidki doferaib Mumhain Atnaighfein v. o. 
for creach an Dalaraide co farcaibk Donnck m. Toirr. ann. 7 mc h. Con^ 
cob. ri Ciaraidhe 7 h. Beoain. 7 al. optim. Dolluidk Domhn. h. Lochl. co 
tuaisceirt Er. i magh Cobha for amus Laing. Tecait imm Laingj 7 
Osraighij 7 fr Mumhain^ 7 Gaill am robatar in a nag. 7 ferait cath. 
Maidhis tar fer Llhmoga^ 7 la ter an ar edom. Ar. Laing im Muircertach 
m. Gilla Mocholmoc^ 7 im da ua Lorcan^ 7 im Muircertack m. m. Gor- 
many 7 alii. Ar Osraigki im Gilla-Fat. ruadh, •!• ri Osraighi, 7 im Ri' 
graidh Osraigi archeana. Ar. Gall. Athacliath im Thorstain mc Eric^ 
7 im Pol. m. Amaind, 7. im Beollan. armunn^ 7 alii. Ar fer Mumhan im 
da h. BriCy 'i' ^a ridomhna na n Desse, 7 im h Failbe 'v ridxnnkna Corco" 
duibhn€j 7 eiri Laing. -i- im h. Muiredaigh ri Ciaraidhe con a mac, 
7 ^Mi multi q. s. causa brev. scribi p. t. misinuis. Ternatar ceneln Eog. 
to tuaiscirt Er co coscar mor 7 co setaibh imdhaibk imon pupoll rigkda, 7 im 



ANHALES VLTONIElfgES. 967^ 

• 

thain Hnne 7 imshetaihh imdaibh arcena. Magnus ri LocbL ihmarbh Jhr 
creich in Ulltaib. Cathalan m. Senan domarbh do Cairpri. Murck. h, Flaiih* 
ecan Air. Ardabo sui ecnaiy 7 eanaighy 7 airchituily [Prselium atrox inter 
Lurgienses et populum Rathae, in quo occisi sunt supra 4& de geiite 
Rathae. 0'Canannan occisus in Regno Tirconallias a Donaldo 0'Lophlin. 
Murchadus fnscus occisus ab exercitu vastante planitiem Covas, et exercitus 
iste occidit Gildam procerum 0*Cormac eodem die. Ragnali 0'0can judex 
Telcheogias occisus a viris caropi Ith. Bellum magnum inter Tironios et 
Ultonios, donec venit Murcertach 0'Brian cum viribus Momonias et Lage^ 
niae, et Ossorias, et cum Magnatibus Connacias, et cum viribus Midia^, cum 
suis Regibus usque planitiem Covas ad subsidium Uitonias. Profecti sunt 
simul usque planitiem Ardmachae, i. e. usque Cill-na-Cornaire, et reman- 
serunt ibi septimana, hostiiiter obsidentes Ardmacham. Donaldus O^ 
Lochlin, cum septentrionali Hibernia secum, castrametatus est eodem tem- 
pore in regione Bresallias campi, contra eos ex adverso. Quando fuere 
fatigati (militia) Momonienses, ivit Murcertach usque Aonachmachiamy et 
Eamaniam, et circumiens usque Ardmacham, donec reliquit octo uncias 
auri supra Altare, et promisit 160 boves, et rediit in planitiem Covas iterum, 
etreliquit Lagenienses ibi, et plurimos Momoniensium. Profectus estipse 
vero ad vastandam Dalaradiam, donec perdidit Donnchadum filium Tordel- 
baci ibi, (occisum,) et filium 0'Concobari Regem Ciaradias, et 0'BeQan,< 
et alios optimos. Ivit Donaldus 0'Lochlin cum septentrionali Hibernia 
usque planitiem Covas contra Lagenienses. Venerunt quotquot Lageni- 
enses, et Ossorii, et Momonienses, et Alienigenas qui ibi fuerunt contra 
eum, et inierunt praelium. Victoria parta est de dimidio Moghas, i. e. de 
Australia Hibernias, et facta est eorum valde magna strage Lageniensium- 
cum Murcertacho filio Gildas-Mocholmochi, et cum duobus 0'Lorcanis, et 
cum Murcertacho filio filii Gormani, et aliis. Strages Cennselachorum cum 
duobus filiis Maelmordi, et cum 0'Riano et aliis. Strages Ossoriae cum 
Gilda-Patricio rufo, i. e. Rege Ossoria?, et cum Regibus Ossorias similiter.— 
Strages Alienigenarum Dublinii cum Thorstano fiiio Erici, et cum Pauio 
filio Amandi, cum Beoltano stratego, et aliis. Strages Momoniensium 
cum duobus 0'Bricis, i. e. duobus futuris Regibus Desiorum, et cum O* 
Falveo, i. e. futuro Regc Corcoduvniae, et vicerege Lagenias, i. e. cum O* 

Bbb« 



368 ANNALES ULTONIENSB». 

Muredagio Rege CiaradiaB, . cum suo fiHo et aliis, et multis optimis, quos 
brevitatis causa scribere praetermisimus. Reversi sunt Tironenses cum 
septentrionale Hibernia, cum dominatione magna, et cum rebus pretiosis 
plurimis^ simul cum papillione Regia, et cum vexillis, et cum.pluribus aliis 
rebus pretiosis similiter. Magnus Rex Danorum occisu&.dum vastaret cum 
exercitu in Ultonia. (1) Cathalan filius Senani occisus a Carbreo. Mur- 
chad OTlathecan Prcepositus Ardboensis, sapiens scientia, et prudentia, 
et ingenio] in peregrinatione sua feliciter obiit in Ardmacba. 
SblL S0 C fe* Kal. Jan. fer. vi. Lun. i. Feidhlimidh m. Flaind Mainistrech, 
[Felim filius Flanni Monasterii Butensis] miles optimus Xpi, in pace quievit. 
Maind rian Ulltaibh far Dalnaraidhe^ i torcair Dubcenn k. Daman i frith- 
ghuin. Concob. m. Maels. ri Corcmbruad m. e. Alac na h. aidhche h. Ruairc a 
ss. fr. o. e. Slogh la Murcertach h.m.Briain co magk Muirtcmhney co romill'- 
set trebaire in mhaighiy 7 isin tsluagh sin ro hescrad Cu Ul. h. Caindclban 
r. Loegaire con derbailt de. Slogh la Domh. h. Lochl. co magh Coba co tuc 
giallu Ul. 7 con deoch co Temr. coro loisc bloidh moir do Loegaire^ 7 co tarait 
Termonn doibh archena. Cormac h. Cormaic toisech Monach doec. Dunch. 
h.Concob. ri Ciannachta domarbh dia dhoinibh fein. [Victoria parta per 
Ultonienses de Dalnaradiis, in qua occisus est Dubcenu O^Daman in praelii 
congressu. Concobar 0'Maelsechlan Rex Corcomroensis mortuus est. — 
0'Ruarc, cogminatus filius noctis, a suis fratribus occisus est. Exercitus 
cum Murchertacho P^-Brian ad campum Murthemnei, donec destruxerunt 
segetes campi, et eratexercitusiste, quiex equo dejecit Cuulad 0'Candelban 
Regem Loegariee, itaut obierit inde. Exercitus cum Donaldo 0'Lochlin ad 
planitiem Covse, donec abstulit obsides Ultoniae, et donec ivit Temoriam, et 
combussit portionem [magnam Loegariae (regionis,) et vastaverunt terras 



(1) Obituro Magni referunt ad candem annum IV Magistriy et Tigernachi Continuator — DeMagna 
Caradocus silet post ann, 1100, quo inquit — " Amulphum Montgomeri navigasse Hiberniam ad 
uxorem suam, fiiiam Murcertachi Regis Hiberniae, conducendam in Walliam, cum copiis quas ei 
suppeditaturus erat Murcertach ; et Magnum^ Haraldi filium, eodem anno iterum in Anglesia ap- 
** pulisse, ubi a Grjjffid-ap-Conano, arbores quos vellet cedendi licentiam obtinuit. Deinde Man- 
'* niam rediens, quam armis rcdegerat, et tribus ibi conditis Arcibus, nuncios misit in Hiberniam^ 
*' ad aliam Murcertachi fiiliam pro filio suo in uxorem petendam, qua obtenta, filium istum Maiw 
*' nia; Regem constituit." Wynne's Caradoc p. 124, year 1100. Confer ann. 1102. 






Atnnales ultonienses. S69 

immunes similiter. Cormac 0'Cormac Dux (i. e. praecipuus Praefectus) 
Monachorum obiit. Dunchad 0'Concobar Rex GannachtaB occisusa gente^ 

sua.] 

Sin^ ip C (>♦ Kl. Jan. fer. i. Lun. xii. Muredhach m. Cana; Mdelruanaid^ 
hi Bilriny i' r. h. Cairbre^ (i. e. Rex Carbriaj,) Maelsechl. h. Conaing. L 
da DalcaiSj [i. e. Dalcassiorum] in penitentia mortui sunt. Concob. mac 
Maelsechl. ridojnhna Temrach o. e. Domh. Comharba Patr. do techt co 
k Athcliath do denamh sita ettir Murcertach h. m Briain 7 m. m. Lochl. co. 
ro gaib gallu ann^ ocus co tuc imd a galu co Domhnach-Airter EmhnUj co ro • 
h 07igadh ann^ ocus co tucadh iarsin co.Dainliac con derbailt an, 7 tucad a 
corp co h Ardmacha^ 'i' i. prid. Id. Augusti, 7 i Saturn, 7 ifeil Lasrein innsi 
Mured. 7 in viii. xxit. — Ceall. m. Aeda m. JHaelisa do oirdned ina inadi Co^ 
marbus Pat. a toghajer nEr^ 7 do chuaidhfq gradaibhiL louflieileAdomnain. 
Niallodhor h Concobar domarbh. Murgis h. Concenaind doec. Sluagh la 
Murccrtachhm Briain coromarbh Donnch. h. Maelsechl. a righi iartair 
Midhe. [Concobar filius Maelsechlanni futurus Rex Temorias occisus est. — 
Donaldus Vicarius Patricii venit Dublinium ad stabiliendam pacem inter. 
Murcertachum 0'Brian, et filium filii Lochlini, donecincidit in aegritudinem. 
ibi, et deductus est inde in sua infirmitate usque Donach-airtir Emna^ et 
chrismate unctus est ibi, et ductus est posteausque Duleek et obiit ibi, et 
translatum est corpus ejus Ardmacham, i. e. pridie Id. Augusti, et die 

Sabbati, et in festo S. Lasreani Insulas Muredhaic, et in xxviii 

Ceallach (i. e. Celsus, vei Celestius) filius Aedi filii Mahssii ordinatus in 
ejus vicem ad Vicariatum Patricii, electione Hibernorum, et ivit sub ordines 
es (i. e. consecratus est) die festi Adamnani. (1) Niall pallidus 0'Con- 
cobhar occisus. Murgisius 0'Concennan decessit. Exercitus cum Mur- 
certacho 0'Brian, donec occidit Donnchadum 0'MaelsechIan in regione 
occidentalis Midiae.] 



(1) Colganus in Catalogo Chronologico in Triade p. 299, inquit — " J. Waracus Celsum anno 1 106 
electum et consecratum scribit, quia IV Mngistri, sequuti Annales Ultonimses^ seu SaiatenseSy uno 
anno antcvertunt seram communem." — Errant autem et Colganus et Warams ; primus, quia nec Ul- 
tonienscs, nec IV Magistri aram communem antevertunt ab anno 1015 ; secundus, quia Cclsi 
electionem, &c. refert ad ann. 1105. De script. Hib. 1. 1, c. 8. Celsus hic a S. Bemardo coaevo 
memoratur in Vita S. Malachise. " Virum undequaque doctissimum'* eum appellat Brianus Twinu^ 
Antiq. Oxod. Acad. Apol. 1. 2, Sect, 280. . 



570 ANNALE8 1TLTONIENBE8* 

jbtf ^ttU Kl. Jan, fer. ii. Lun. xxiii. Crech sluaigh la Damhn. h Lochl. i 
foiridhin Donncka h.Maelsechl. coro ortadar iartar Midhe,7 co tarus Donnch 
annfor scernhl. 7 coromarbh e. Disirt Diarmata con a Dertaig do loscad, 
Tuathal Com. Coemhgin i. p. q. Ceall. Com. Pat.for cuairt ceneoil Eog. c. 
na chur co tuc a og reir, 'i' bo cech vi er, /. agk n dara cech trir^ L l7h unga 
ctch ceth. la taebh n cdbhart n imda olchena. Cathbair h. Domhnaill r. ceneoil 
Lughd&ch Ceail. for cuairt Muman c. na chur bes, co tuc a lan cuairty 'i' vii 
mbaey 7 vii cairigh, 7 l7h unga cech foind tricha c. Mumain, la taeb set n 
imda olchena, ocus arroet im CealL gradha uasal Esp. donchutsin qfor congra 
forn Er. Caincormac h Baigill nasal Esp Au^dmach mp, q. Etgair Ri 
Albain m. e. [Devastans exercitus cum Danaldo 0'Lochlin ad deponendum 
Donnchadum CMadsechlan, donec vastaverunt Occidentalem Midiam, et 
•donec allexit Donnchadum ibi insidiose et occkiit eum. Monasterium 
Disirt-Diarmat cum suo Xenodochio combustum. Tuathal Vicarius Kevini 
in pace quievit. Celsus Vicarius Patricii visitat Tironiam prima vice, donec 
abstulit plenarium tributum, i. e. ( juxta popttli censum) bovem ab omni 
«enario numero populi, vel juvencam ab omni tcrnario, vel dimidium uncise 
a quovis quaternario, cum multis aliis oblationibus similiter. — Cathbar O' 
Donnell Rex Clientelse Lugdachorum (obiit.) Celsus visitat 'Momoniam 
prima vice adhuc, donec abstulit plenariam visitationem, i. e. septem boves 
et septem pecora, et dimidium uncias, a quovis fundo tricenario Momo- 
ni9e,(l) simul cum rebus pretiosis multis similiter, et convenerunt cum Celso 



(1) VoK triocka-ceud interpretatur Saxonice" Cantredj^ Anglice " Hundredi' 0'Brien VocabuU 
Hibern. At si interpretationem literalem spectcs, est trigtnta centenorum spatium. Provincia usque 
hodie appellatur Hibcrnice Coigf(i(/A, i.e. quintana divisio, 'quia Hibemia antiquitus in quinque 
Regna seu Provincias divisa «rat. Quseque Coigeadh divisaerat in triockadk-cheudf i. e. in triginta 
centenarias divisione&, constantes e 30 pagis. Vetus auctor apud Flaherteum; Tricenarias cujus^is 
Provinciae sic carmine complexus est, juxta coroputum Fintani. — " In Ultonia Tricenariae 35. — Iq 
Connacia 30. In utraque Momonia 70. — In Lageniay quae ab ostio Lifiaei amnis ad Boariam semi- 
tam extenditur, 31. — In Midia 18, nimirum in ipsa Midia 13, in Bregia^ ubi sita erat Temoria, 5« 
^ In toto, Tricenanae 184." — Denique, quidquid sit de aliis divisionibus, Tricenaria^ seu Triockad- 
ckeudf constabat e 30 pagis, 120 sequiquadrigis, quae totidem Hidis Anglo-saxonum respondebant, 
«et 14400 jugenbus Hibemicis. Singuli Pagi, praeter agrum sufficientem ad arandum, pascua 300 
vaccis, atque ita, quaeque Tricenaria 9000 vaccis suppeditabant. Extat intcr Codices Stowenses 
^ 0*Duvegani DescrijUio Proxwciarum Hibernia:" scripta versibus Hibemicis ante annum 1374» 



Ai 



ANNALB8 ULTONIENSES, 371 

gradus vciierabilium Episcoporum ista vice, consilio Hibemorum. Cain- 
connac 0'Bagill, venerabilis Episcopus Ardmachanus in pace quievit. (l) — 
Edgar Rex Albanise mortuus est. (2) 

JBllf Sp t fttt. Kl. Jan. fer. iii Lun. iv. Snes. ai lai con aidche do ferthain 
in c. ain riafeil Pat. corola ar cetra in Er. Cenncoraid do loscad et. da Caisc^ 
cosescait dabhach et. midh^ 7 brogoid. Concob. m Duinsleibe ridomhna Ul. do^ 
marbh doferaib Fernmhuighi. Maind ria n uib Bresailfor ui Meith i tor- 
cair an ar imarigk 'i' Aedh. Innreachtaigh. Cathusach h. Tuamman ri h m 
Briuin ar chaille do guin do uib Cremtain, con derbailt de. Eog. mc. mc. Ri 
ab domarb. na dhighail. Fliuc dhoinenn mor isin bt. si co ro millna h arbhanna. 
Maelpat. h. Drucan do gabh.ferusa Leighinn Airdemacha il loo feile Ailb& 
7 Molaisi Daiminnsi. Maelcolaim h. Brolcan do gabh. Epscop. iarnamha^ 
rack. Sit m blina do denamh do Ckell. Com. Pat. ettir Murch. k. m Briain 
7 Domk. m. m. Lochl. [Nix die et nocte cecidit die primi jejunii (i. e. die 
Mercurii) ante festum S. Patricii, ita ut perirent armenta in Hibemia.— 
Cenncora (Arx Regum Momonise) combusta inter duoPascbata, (i, e. inter 
diem Pascbas et Dominicam in AlbisJ cum sexaginta e suis propugnaculisy 
tam speculis (seu turribus exploratoriis,) quam locis munitis. Concobar 
filius Dunslebii futurus Rex Ultoniae occisus a Fernmoyensibus. Victoria 
parta per 0'Bresalios de CMeithis in qua occisi sunt plurimi cum suo rege 
i. e. Aedo Olnrechtag. Cathusach OThuamman Rex 0'Briuniorum hasta 
vulneratus ab 0'Crimthanis ita ut obierit inde. Eogan filius filii Riabii 
occisus in vindictam. Imbrium inundationes ingentes hoc anno itaut des» 
truerent segetes. Maelpatricius 0'Drucau obtinuit Pnelectoris ofiicium in 



quo obiit, unde constat quiuanv fuerint Duces, et Magnates cujusque Provinciae, et qusnam regio 
peculiaris, et portio propria cujusque. Cod. MS. 5foxi;en5W No.X. Non dubito quin plura de 
stiitu Hibernis nobis incognita inde derivauda sint^ praBsertini. si confeiatnr curo alio Codice 6Vo«;- 
tnse MS. Hibern. No. VIII» cui titulus Dinsetfnckusa^ a quingcatis et avipiius annis exarato, in quo 
vetustissima extat Hibcrnia: topographia. Vide Codicem MS. in Waraei Anliq. c. 3, p. 12, ex Bibli- 
oth. Usserii, et Girald. Top, Di»t. 3^ c. 5, p, 727* 

(1) Hic fuit creatus suffrageneus Donaldi». in festo Pentecostes anni 1099$ uti patet ex IV Magis" 
tror. Annal. ad ann. istum. 

(2) Edgari obitum referunt CAro». 5axoii..p. 215, et Florent. p. 652, ad ann..ll07; prior idihua 
Jan. posterior viii Id, Jan. '* Successit ei Alexander I ejus frater, quemadmodum Rex Henricus 
'* illud ei conccssit/' Ckron. Saxon. ib. Errat itaque Flaherteus qui ejus obitum refert ad ann. 
1 109. Vide supra noL ad ann. 1099, pag.^ 362. 



372 ANNALES ULTONTENSES. 

schola ArdmachiE die festi Albei et Molassii Damhinisensis. (l) Malcdlam 
G'Brolcan obtinuit Episcopatum die ^sequente. Pax anni stabilita perCelsum 
Vicarium Patricii inter Murchadum 0'Brian, et Donaldum filium fih'i Loch- 
lini.] 

jatlf Sj^ t UiiU Kl. Jan. fer. iv. Lun. xv. Luimiiech do loscadh do aitt. — 
Domhnall h. Anbeith r. h. Aleit, Domh. h. Ruairc ri h: m. Briuin o. s. CealL 
Gom. Pat.f. cuairt Connacht c. na chur co tuc a ogh reir. Oengus h. Cleir- 
chen moer DhailcaiSy Ceall. h. Coemoran Com. Cainnigh. Athach gaithi do 
thiachiainki. t. n. Sept. Tech do gabh do u Mathgamna 7 do u Maelruanaigh^ 
V Eoch. m. Duinnsleibe h. Eocha f. Gollngarbraidhc, •/• f. rig. n.Ul. 7 a di- 
chemiaidh leo. Aed m. Duiblidaleithi 'i^ fos-Aircinnech Ardamacha adb.ar 
Com.Pat. doec. Dairmhes morfor Er^ile. BUan sutach condegh sin 7 com- 
madarbha, 7 measa inblina sin. Inis h. Labradha do thoghail lafrumanach. 
[Limericum combustum fulmine^ — Doualdus 0'Anbet Rex Meithorum, Do- 
naldus 0'Ruarc Rex Briuniorum, occisi sunt. Celsus Vicarius Patricii visi- 
tat Connaciam prima vice, donec abstulit plenarium tributum, Oengus O' 
Clerchen Oeconomus Dalcassiorum, Celsus 0'Coemoran Vicarius Cannici, 
(mortui sunt.) Procella venti venit tertio Nonas Septembris. Domus ex- 
pugnata per 0'Mathgaman, et 0'Maelruanag, i. e. Eochad filius Donnslevri 
0'Eochada contra Galgarbiadium,-i. e. contra Regem UltoniaB, et is decapi- 
tatus est ab eis. Aed filius Dubdalethei, i. e. Vicq^raepositus Ardmachanus, 
futurus Vicarius Patricii Jecessit. Glandium abundantia magna per totam 
Hiberniam. Annus faustus prajterea et abundantia grani, et fructuum Jioc 
anno, Insula 0'Labrad expugnata a Fermanachensibus.] 
jam S0 t tjr* Kl. Jan. fer. vi. Lun. xxvi. In Chaiscfor vii Kl. Maiy 7 min- 
Chaisc ala laithiu da Samhr. 7 feil Mocholmoc leithf. Sathar. miti. Gilla 
Ailbe h. Ciarmac ri Aine cliach m. e. Maelisu h. Cuillen uasal Esp. tuais- 
ceirt Er. Oengus h. Donnallan primh Annchara samhtha Col. Cill. Ar. h. 
m. Bresail im a righ 'i' im Durtinnech^ do tuitim la h. Meith 7 la firu 



(l) ** Lectorum Scholae Ardmachanae successio continuatur ab anno 952 ad annum hunc, quod 
ideo noto, ut Ardmachan^e Academias, inter medias Norwegiensis tempestatis procellas, aliqua 
deprehendi possint vestigia.'' Usser. Primord.86l, Confer quae de hac Schola dicta sunt supra 
J)ag. 127. 



ANNALES ULTONIENSES. 375 

Fernmhuighi. Slogh la Murcertach h. m Briain T foiridhin Murch. h. Mael- 
^echl. co ro airg dreim do ui Briuin. Slogh don la Domh. h. Lochl. co tuais- 
ceirt Er. co sliabh n Uaitj con dearna Ceall. Conu Pat. sith mblina 7.r h 
tn. Briain 7 h. Lochl. con deochadar tuasc. t Er iar sin co magh h. m Bre- 
sail foramus UL badar i maigh Cobha, co tardsat Ul. na teora giallu r# 
thogh satfein doibh. Cocrich Com. Samthuinne Cluana Bronaigh q. Aedh 
h. Ruairc do thecht illong port Murch. h^Jkfaelsechl.fa dho. corola ar tri es- 
caine Sajyita Pat. Ar h. Meith imarigk, U' Gollbaircey 1 drem dferaibh Fcrn- 
muighi do tuitim la hui Bresail, 7 la huib EacL Dom. ruadh m. Gilla Pat. 
ri Osraighi domarbh do m. Caebaile ic cor cloche. Donnch h. Duibdiarma. m. e. 
[Pascha incidit in vii Kal. Maii, et parva Pascha, i. e. Dominica Pente- 
costes, in diebus iEstivis, et festuni Mocholniochi Lethensis die Sabbati 
Bacchanalium. Gildas Albeus 0'Ciarmac Rex Ainecliach mortuus est. Ma- 
lissa 0'Cuillen venerabilis Episcopus septentrionalis Hibernias, Oengus O' 
Donnallan praecipuus Anachoreta congregationis Columbas Ecclesiarum, 
(obierunt.) — Strages 0'Bresalliorum cuni suo Rege, i. e. cum Dartinnecho^ 
occiso per 0'Meithos, et per viros Fernmoyenses, Exercitus cum Murcer- 
tacho 0'Brian in adjutoiium Murchadi 0'Maelsechlan, donec vastavit por- 
tionem (quosdam) de 0'Briuniis. Exercitus potens cum Donaldo 0'Lochlin, 
(et) cum septentrionale Hibernia usque montem Fuad, douec fecit Celsus 
Vicarius S, Patricii pacem anni inter 0'Brian et 0'Loclilin, et profecti sunt 
septentrionales Hibernici postea usque planitiem 0'Bresalliorum contra Ul- 
tonienses, et remanserunt in planitie Covas, donec dederunt Ultonienses tres 
obsides quos dederunt ipsi eis (antea.) Cochrius Vicarius Samthanni, Mo- 
nasterii CluanaB-Bronagias, quievit. Aedh 0'Ruarc venit in castra Murchadi 
0'Maelsechlan nocte, donec fecit stragem magnam, propter maledictiones 
congregationis Patricii. Strages Meithorum cum suo Rege, i. e. Gollbar- 
chio, et portio virorum Fernmoyensium cecidit, occisa ab 0'Bresalliis, et ab 
0'Eachiis. Donaldus rufus fiUus Gildae Patricii, Rex Ossorias, occisus a 
filio Caebalii, jactu lapidis. DonchadO'Dubdiarma mortuus est.] 
jaHf i^ C JTf Kl. Jan. fer. vii. Lun. vii. Echtigern h. h. Fergailj prim athloech 
toghCf [praecipuus Athleta (et) prasstantissimus] in pace quievit. Gilla Col. 
h Moeimhuaidhy ri Ferceall [Rex Fercallia)] jugulatus est. Cernac m. m. 
U.lcha^ Air Cularathain [Praepositus Culratensis] in penitentia mortuus est 

Cc« 



374 AXNALES ULTONIENSES. 

Flan h. AedayC07n. Enne Arann [Vicarius Endei Arania] nuyrtuusest. — 

Maelruanna h. Machancn ri Mughdor. [Rex Mugdorniae] occisus e«t. — 

Murcha m. Taidhg h. Briain, ridonihna Mumhain [futums Rex Momonjfe] 

mortuus est. Bebinn in. Cennetigh h. BriaWj b. Domhn. h. Lochl. righ Ai^ 

Ugh m. e. Crech la Domhn. h Lochl. i Cotmachtaib co tuc mile do hruit^ 7 

ile mhile do chethraibh. Maind Rois ar belaibh Cruackna ria sil Muredhaigh 

ar Conmacnibh, i torcradar tri hoe Erghaile, 7 maithi imda arcena. Bran 

h. Bric senoir iar Muman^ Gilla Pat. h. Duibhratha fer leighimi Cille 

dalua 7 sui Mumany -r sui Cruterechta^ Ferdomnach dall fer leighinn 

CiUidaray Ceall. Com. Pat. c. na chur for cuairt Midhe co tuc a reir. — - 

[Bebinna filia Cennetegi 0'Brian, uxor Donaldi 0'Loclilin Regis Alichia?^ 

mortua est. Exercitus cum Donaldo 0'Lochlin Connaciani, donec abstulit 

mille captivos, et plurima millia armentorum. Victoria Rossias prope Crua- 

chan, parta per clientelam Muredagi de Conmacniis, in qua occisi sunt trcs 

0'Ergalii, et Magnates plurimi similiter. Bran 0'Bric senior Occidentalis 

Momonise, Gildas Patricius 0'Dubhratha priElector Killdaluensis, et peritus 

Momonias, i. e. peritus Citharista, Ferdonac csecus prajlector Killdara;, (obi- 

crunt.) Celsus Vicarius Patricii prima vice visitat Midiam et aufert suum 

tributtim.] 

dHf ifitji^ KI. Jan. fer. i. Lun.xviii. Donenn dearmair re oidh 1 snes.ai^ 
corolai ar cenntai^ 7 altai. Cathusach h Lcadi do samaidh Pat. uasal senoir 
Er. i. p. q. Lughm. do losc. Portlarge do losc. Cenannus do losc. Shgh la 
h Ultu co Tealnooc co ro tescsat a biledha. Crech la Aiall h. Lockl. co tuc 
mile L tri mile do buaib in an dighail. Tcne daith do losc DuindalThslass 
etfir Raith 7 Trian. Senod do tinol in Fiadh m. Oengusa la maitibh Er. im 
CeaU. Com. Pat. 7 im Maelmure hh.n Dunan in usal senoirEr. co l. ait n Eps- 
cop l. paulo plus, co tribh c. aibh Sacart^7 co tri milib m. n EclasUj imMur^ 
certach, 'i' im h. Briuin co maithibh L7he Mogha in erail riaghla 7 sobhesa 
for cach Er. tuaith^ 7 Eclais. Donnch. h. Anluain ri h. NiaUain domarbh 
dia braithribh i mebhail. Na braithir hi sin fein domarhh do huibh 
NiaUain in a dhighaU ria cenn xx aidhche. Comdhal et. Domhn. h 
Lochl. 7 Donnch. h. n. Eocha ec Oncuan condernsat lan sity 7 co tardsat Ut. 
et. edha a riarafein dq DomhaU h. Lochl. [Imbrium inundationes ingentes 
cum gelu ct nive, ita ut facta esset strages armentorum et ferarum. Catfau* 



AMNALES ULTONIENSES. 375 

sach 0'Leadai e congregatione Patricii, venerabilis Senior Iliberniaj in pace 
quievit. Lowthensis (civitas) combusta. Watcrfordia combusta. Kcllcnsis 
combusta. Exercitus cum Ultoniensibus usque TuU} og, donec cederunt 
ejus arbores sacros. Exercitus cum Niallo 0'Lochlin donec abstulit mille, 
veltriamiliia boum in vindictam. Fulgur comburit Dunum (oppidum) 
Arcem et vicos. Concitium habitum apud Fiadhmacoengus, a Magnatibns 
Hibernise, cum Celso VicarioPatricii, et cum Malmurio 0'Dunan venerabilc 
seniore Hibernias, cum 50 Episcopis vel paulo phis, cum 300 Sacerdotibus, 
et cum SOOO Ecclesiasticis, simul cum Murcertacho, i. e. tilioO*Briani, cuni 
magnatibus dimi(hi Moghas, (i. e. dimidii austraUs Hiberniae) ordinantes 
canones, et morum statuta pro omnibus Hibernis, ScecuLiribus et clericis.(l) 
Donncliad 0'HantanRex Niatlanorum occisus a fratribus suis dok)se. lidem 
fratres ipsi occisi ab 0'Niatlanis in viudictam, ante spatium xx noctium. 
Cottoquium pacificum inter Donatdum 0'Lochtin et Donnchadum O' 
Eochad apud Oncuan, et inierunt plenariam pacem, et dederunt Uitonii 
obsides duos, et tributum suiun Donatdo O^Loctitin.J (2) 
3m Sj^ C in» K1. Jan. fer. ii. Lun. xxix. Jiaitb Ardamachacon a tempuU do 
loscad L X. Kt. Ap. 7 da sreith trian Afassain^ 7 in tres sreith flo triuin Mhor. 
Congalach m. Conchaille Air. Daire isin iv bl. xc aetatis s. i. pen. op. q. — 
Crech la Domhn. h. Lochl. dar Finegall co tuc borom mor, 7 brait imda. 
Gorml. 'i' Murcha m Diarmatay •«• Com. Brig. [Arx ArdmactuB cum sua 
Ecclesia combustax Kat. Aprilium, etduovici ternaria; (regionis civitatis, 
dictae) Massan^ et tertius vicus ternariae (divisiooia) Magna. Congalach 
fitius Conctiatlii Prapositus Derrensis in 94 anno astatb suae, in pcenitentia 
optima quievit. Exercitus cum Donatdo 0'Lochtin ultra Finegat donec ab- 
stutit boum prsedam magnam, et captivos pturimos. Gormtatha fitia Mar- 
chadi fitii Diarmitii, i. e. Vicaria Brigidas] in bona pcenitentia mortua est 



(1) Concilii hujus meminit Henr. Marlburg. vicarius de Baliscadan, in Chronico. Wara^us in !• 1, 
C.8, de Scriptorib. licnricum castigat ** quia inquit a fictitio quodam Mauritio LocMin coactam 
•* fuisse." Waraeum scquitur SpelmanConcil. t. I,p. 392, ubi agit de Synodo Usneachense in 
lliberniaad ann. 1112. Errant ambo tara in re, quam in anno, Marlbuigensis tantum in nomine, 
«cribens Mauritium pro Murcertacho. 

(2) IV Magittri ad ann. hunc inquiunt — " Creack la Toirr ua Concob. co ro airg co Beind-each" 

" labhra." [*' Exercitus ductus a Tordelbaco 0'Concobar rege Connacias usque Montem Eacli* 

^ labhra, hodie Swadlingbar.*'] 

Cc«t 



376 ANNALES ULTONIENSES. 

j3fl* S0 t tiiU Kl. Jan. fer. iv. Lun. x. Comila //. Flainn Com. Molaissi 

Llhglinne q. Coer teinedh do tiachtani aidhcefeili Pat. jor Cruach an Ai- 

ghle co ro mill .rxj; don does troscthi. Diarmait h. CealL Com. h. Suanaigh^ 

Maelsechl. h. Concob. r. Corcomruadh, Finncaisse h. Loingsigh ri Dalnaraide 

i. pen. m. s. Donnch. h. Tair-c.t domarbh la Niall h. Lochl. la rig ceneoil 

Conaill. Domhn. m. Donncha m. Gilla Pat. domarbh do GuUgabran. Slogk 

la Domhn. h. Lochl. cocenel Eog.7 Conaill, 7 Argialluj •/• co Glendrige, coro 

inarbsat Donnch. a righi Ul. 7 co ro rannsat Ultu 7.r h. Matgamna 7 macu 

Duinsleibe. Dalnaraide. v.o. 7 hui Each. aiccefein. Slogh la Murcertach 

h. m Briain coferaibh Mumhan, 7 ce Laignibh, 7 Connachtaibh, co magh Cobha^ 

foirithin Donncha. Slogh dan la Domhn. h. LochL cus na sluagh remhrai^ 

iibh co mag Cobha beus i foirithin UL corraibe imese cata et. ru, coronetar 

scar CealL Com. Pat.foghne sith. Donnch. h. h Eocha do dalL la h. Eoch. h^ 

Matgamna, 7 la h Ulltu. Sloigh la Murcertach h.. m Briainj 7 la llh Moga 

€t. Loech 7 Cleirech co Grenoic. Domhnall m. m. LochL co maithibh tuais- 

ceirt Er co Cluain Cainfer Rois com badarfri re mis cind comhair, con dema 

Ceall. Com. Pat. 7. bachall Issu bes sith mblina ettonii. Scanner crodha 7.r 

fru Fernmhuighefadhein itorcratar da ridamna Fernmhuighi^ -i* h. Crichan 

7 h. Donnacan^ [Connla OTlann Vicarius Molassii Lethglinnensis quievit. 

Fluvia ignea cadens nocte festi Patricii supra montem Oratiorium (hodie 

Cruach Padraic Mons Patricii,) deslruxit xxx de tuguriis jejunantium. — 

Diarmitius 0'Kelly Vicarius 0'Suanagii, Maelsechlan 0'Concobar Rex Cor- 

eomioensis, Finchas 0'Longsig Rex Dalnaradise, in poenitentia mortui sunt. 

Donachad OTarcert occisus a Niallo 0'Lochlin rege TirconallisB. Doualdus 

lilius Donnchadi filii Gildse Patricii occisus a Gilda Gabran. Exercitus 

cum Donaldo O^Lochlin Tironiam, etTirconalliam, et Argialliam^ i. e. usque 

Glennrigiam, donec expulerunt Donnchadum e rcgno Ultonise, et divise- 

runt Ultoniam inter 0'Mathgamna et filios Dunslebii. (1) Dalaradia vero et 

regio Each sibi ipsi (retinuit.) Exercitus cum Murcertacho 0'Brian, cum 

Momoniensibus, et Lageniensibus, et Connachtensibus, usqueplanitiem Covas 



(1) Mathgamaniy Regis Ultonias, raeminit Caradocushd ann. 1074, '' Grufiydh ap Conan cum auxi- 
** liaribus quos ei dederunt reges Uitonix Encumalhon, Ranhalt, et Mathawn." Wyane'8 Cara* 
4oc, y. 105. 



ANNALE8 ULTOXIEN8ES. S7T 

in subsidium Donnchadi. Exercitus validus cum Donaldo 0'Lochlin contra 
exercitus praedictos, usque planitiem Covse pariter, in subsidium Ultonien^ 
sium, ita ut impenderet praelium inter eos, donec separavit eos Celsus Vi- 
carius Patricii sub specie pacis. Donnchad 0'Eocha oculis orbatus ab 
Eochadio 0'Mathgamna et ab Ultoniensibus. Exercitus cum Murcertacho 
0'Brian, et cum dimidio Moghae, Laici et Clerici, usque Grenog. Donaldus 
fiUus filii Lochhni cum Magnatibus septentrionalis HiberniiB usque Cluan- 
canniam Rossiorum, et manserunt spatio mensis ex adverso, donec fecit 
Celsus Vicarius Patricii, et Baculum Jesu item, pacem unius anni inter eos. 
Praelium atrox inter Fernmoyenses in obscuritate (noctis) in quo occisi sunt 
duo futuri Reges Fernmoyenses, i. e. 0'Chrichan, et 0'Dannacan.-] 
Sln S0 t xii). Kl. Jan. fer. v. Lun. xxi. Fiann mac Lanncha^ Conu Molaissi 
Daimifisi\y\c^v\\xs Molassii Damhinisensis,] Maelcoluimh. Cormacan, Com. 
Enni ^rflfw,[Vicarins Endei (Insulae) Araniae,] Diarmait h. Flaindchua Com. 
Ailbelmlecha Ibair [Vicarius Albei Imlecensis S. Ibari,] usal. Eps. 1 fer lei- 
gind, eirnedhach seoidj 7 bidh^ enighy 7 derce^ [venerabilis Episcopus, et Pras- 
kctor, munificus donator rerum pretiosarum, et commeatuum, et munerura, 
et eleemosynarum,] Ferdomhnach h. Clucain^ Com. Cenannsa [Vicarius Kel- 
lensis] in pace quieverunt. Teined galar moir do ghabhail Murcertaigh h. 
Briain righ Er. condna an bhabras.a, 7 coroscarfria righi. Diarmait-imm^ 
do ghabhail righi Mu7nhain inafhiadnusl cen cetug. Sluagh la Domhn. h. 
Lochl. co raith Ceann. co tainigEoch. h. Mathgamna con Ulltaibh ina theachy 
ocus Donnch. h. Loingsigh con Dalnaire^ ocus Aed h. Ruairc co feraibh 
BreifnCj ocus Murch. h^ Maelsechl. coferaibh Midhe. Dollotar iarsin dib- 
linaibh dar Athluain co Dunleodha^ co tainig tair Dealbhna H. Concoh. 
co Connachtaibh^ ocus Niall h. Lochl. co cenel Conaill ina airiucht. Docotar 
im uile iarsin co Teal. h. ndegaigh in Dalcaiss con dernsatar osadh mblina 
la fir M. an. Da deoch. dan Domhn. h. Lochl. arfud Connacht dia thigh.—^ 
Aed m. Donnch.h. Eocha ridomhna Ul. Donnch. h. Loingsigh ri Dalnaraide^ 
H. Canannan •*' Ruaidri^ridomhna cenuill Conaill^ "i* o cenel Eog. Murcer^ 
tach h* Lochl^ ridomhna Ailigh^ [iEgritudo magna corripuit Murcertachum 
0'Brian Regem Hiberniae ita ut surdesceret, et regnum abdicaret. Diarmi- 
tius 0'Brian arripuit sibi regnum Momoniae, in ejus conspectu, sine ejus li— 
centia. Exercitus cum Doualdo 0'Loclilin usque Arcem Ceann, donecc 



378 ANNALES ULTONIENSE8. 

venit Eocliad 0'Mathgamna cum Ultoneniensibus In ejusdomum, et Donn- 
<:had 0'Longsigh cum Dalnaradiis, et Aed 0'Ruarc cum Brefnensibus, et 
Murchad 0'Maelsechlan cum Midensibus. lerunt postea simul ultra Ath- 
loniam usque Dun-loe, donec venerunt Tordell>ac 0'Concobar cum Con- 
nachtensibus, et Niall 0'Lochlin (filius Donaldi ipsius) cum Tirconallensi- 
bus, in ejussubsidium. — Profecti sunt omnes postca usque Tealack dega 
in Dalcassia, donec inierunt pacem anni cum Momoniensibus. Rediit Ex- 
ercitus Donaldi O^Lochlin per Connaciam usque suam domum. Aed filius 
Donnchadi 0'Eocha, futurus Rcx Ultonia?, Donnchad 0'Loingsigh Rex 
Dalnaradia?, 0'Cannanan, i. e. Rodericus futurus Rex TirconaUiae, i. e. a 
finibus Tironiae, Murcertach 0'Lochlin futurus rex AUchise] invicem inter- 
fecti sunt. 

jBHf S0 t jpflf Kl. Jan. fer. vi. Lun. ii. Donenn der maer re oidh 7 snecia 
o XV Kl. Jan. co xv KL Martaij l. paulo plus, coro la ar e«, 7 ceathraiy 7 
doene, 7 dia rofas U ca morfo Er uile, 7 illaighnibh sech cach. Diarwait h. 
Briain. ri Mumhan do ergab. la Murcertach h. m Briain. Esce do tabhairt 
do macaibh m Aedha m Ruaidhri im Toirr. h. Conchob. im righ Connacht co 
ro loit set 7 gur bo crolighi do. Maind ria n Domhnall h m Briain 7 ria n 
GallAthacliathfor Laighnibh^ itoreair Donnck.h.Maelnambor. h. Ceinnsel. 
Concob. h. Concob. r. h. Failghi, con a macaibh 7 sochi archena. Dom. m. 
Taidhg h. Briain ridomhna Mumhan domarbh do Connachtaib. Murcer- 
tach h Briain do ghabh. a righi do rOsi, 7 do tiachtain stuaigh illaing 
7 imbreghaibhy Damhliacc Ardabrecan con a lan do doinibh do loscadh do 
feraibh Mumhan, 7 cealla imdha archena i feraib Breagh. Crech mhor la 
Tairrdhcalb. h. Conc. 7 la Conmchtnib coro airgset tuath Mumhan co Lui^ 
meack corucsat boroma diairmidhc 7 brait imdha. Maclsechl. h. MaelsechL 
ridomhna Temkrach o. e. [Inundationes imbrium ingentes, cum gelu et nive, 
a XV KL Jan. ad xv. KaL Martii, vel paulo plus, ita ut mortalitas esset volu- 
crum, et armentorum, et hominum, et ideo factum est jejunium magnum 
per Hiberniam totam, et in Lagenia prassertim. Diarmitius 0'Brian Rex 
Momonise captus a Marcertaclio 0'Brian. Prarfium victoriosum gestum 
contra filios filii Aedi filii JRodcrici^ aTofdclbaco O^Concobar Rege Connaciac, 
ita ut irent et sese dederent burailitereL Victoria parta per Dooaldum O* 
Brian, et per AlieiugeMs Dubtinii de Lageniensibus, in qua occisus est 
Donnchad 0'Maelnambo Rex Cennselachise, et Concobar 0'Concobar Rex 



ANNALES ULTONIENSES. 379 

Hy Falgiae, cum suis filiis, et pluribus similiter. Donaldus filius Tiiadei O^ 
Brian futurus rex Moiiioniae occisus a Connachtensibus. Murcertach O' 
Brian obtinuit regnum iterum, et venit cum cxercitu Lageniam et Bregiam. 
Ecclesia lapidea (Calhedralis) Ardbrecanensis, plena hominum, combusta a 
Momoniensibus, et EcclesiaB plurimse similiter in terris Bregiarum. — Ex- 
ercitus ingens cum Tordelbaca 0'Concobar et cum Connachtensibus donec 
vastaverunt populos Momoniae usque Limericum, et abstulerunt boum prasdafr 
ingentes, et captivos plurimos. Maelsechlan 0'Maelsechlan futurus Rex 
Temoriae occisus est.](l) 

3n, ^ t jrtrff Kl. Jan. fer. vii. Lun. xiii. Osali. Com. Pat.f, cuairt Con- 
naclit don dara cur co tuc a lan chuairt. Ccalldalua con a tempoll do losc. 
Corcach mor Mumhan 7 Imlech Ibairy Dairtech Ma<;lisu ui Brolchau, 7 
blodh do Lismhor, Achadhmbo Cainnig, Cluain Iraird, cremate s. Tech n 
Abbadh mor AjHidamacha co xx it taighi ime do loscadh i tosuch corgais na 
biina sa. Magna pestilentia famis adhuc ardet illeith Mogha cttir Laighni- 
chu 7 Mumnechu, coro fhasaigk ceallOj 7 duine, 7 tuaiay 7 coro esraigh 
fo> Xr, 7 dar muir^ 7 corola ar inm mete machthata. Ladmunn m^ 

Dom h ^...righ Alban domarbh do feraibh moraib. Derbail in. Toirr. h 

Briain m. e. [Celsus Vicarius Patricii visitat Connaciam secunda vice, et 
aufert suum plenarium tributum. Kitklalua cum siia Ecclesia combusta. — 
Corcagia magBa Momoniac, et Imlecense Manasterium Ibari, Xenodochium 
Malissii 0'Brolchan, et portio Lismoriag, Acliabo Cannici, Cloonardia (&c.) 
cremata;* Domus Abbatia magme Ar-dmaclianas, cum xx domibus circum- 
vicinis incensa in principio Quadragesimae anni hujus. — Magna pestilentia 
famis adhucardet in dimuiLio Alogha^ (Australi Hibernias dimidio,) inter 
Lagenienses et Momouienses, ita ut vastaret Ecclesias, et Arces, et populos, 
et dilataret se per Hiberniam, et trans mare, et stragem faceret ingenti 



(1) " Hoc anno adoo rigebat hyems nivibus et pruinis, ut nullus qui tunc yixit, durioris unquam. 
" byenus ineminerit. Hinc autem facta est magna pecorum lues." C^ron. Saxon. ann. 1115,. 
** p. 219- Florent. p. 656. — IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Ro iodhbair (Toirr. ua Con" 
" cob,J tri seoda do naoimh Ciaran 'v com go nor, 7 hlcidhe go nor^ 7 mullocc vmha go nor. Ro- 
** rann Midhe iarttain eiitir da m. Domhn ui Maoileachlain. [Obtulit Tordelbacus 0'Concobar 
'* tria prctiosa S. Ciarano, *t* cornu auro celatum, poculum auro celatum, et calicis patenam; 
** cupream auro celatam. Divisit Midiam postea inter duos filios Donaldi 0'MeIachIin."] De his. 
doois confer Vocab. Hibern. Voce Mulla^ cum Tigernachi Contin. ann. 1115. 



580 ANNALES ULTONIENSBS. 

mortalitate. Ladman filius Donaldi Rex Albaniae occisus a prasdoni- 

bus maritimis. Derbalia filia Tordelbaci 0'Brian mortua est.] (1) 
flin* S0 t tf^iU KI. Jan. fer. ii. Lun. xxiv. Concobar h. Cairillan domarhh 
do feraib Manach. Cathusach h. Conaill uasal Esp. Connacht i. Xp. q. — 
Maelbrig. m. Ronan Co7?i. Cenannsa, 7 ar muinntire Cennansa ime domarbh 
do Aed h. Ruairc^ 7 doui Briuin in aine domhnaig Cruim dubha, facies D. 
sr. facientes scelera ut p. dat de t. ra memoriam eor. Cath, 'v Cath Lecan^ 
do dcnamh do Brian m. Murch. 7 do m.aibh m Cathail h. Conch. co Comtach- 
taib impUyfiH Tairrdelb. m. n Diarmata 1 fri Dalcais, coremaidh for Dalcais, 
7 coj^o lad an ar. Ar cenel n Eog. na h innsi do cor la cenel Conaill, 7 maithi 
imdai do tuitim ann. [Concobar 0'Carillan occisus a Fermanachensibus. 
Cathusach 0'Conal venerabilis Episcopus Connaciie in Christo quievit^ — 
Maelbrigda filius Ronani Vicarius Kellensis, et plurimi Kellensium cum eo, 
occisi ab Aedo 0'Ruarc, et ab 0'Briuniis, die jejunii Dominicae (dictae Do- 
nica dies Divinitatis Druidum) Crom-dubh. (2) Facies Domini super faci- 
entes scelera ut perdat de terra memoriam eorum. Prselium gestum, i. e. 
praelium Lecanum, a Briano filio Murchadi et a filiis filii Cathalli 0'Conco- 
bar, cum Connachtensibus secum, contra Tordelbacum filium Diarmitii, et 
contra Dalcassios, donec victoria parta est de Dalcassiis, et facta est strages 
plurimorum. Strages Tironensium Insularum facta a Tirconalliis, et magna- 
tes plurimi ceciderunt ibi.] Cathusach h. Cnaaill, uasal Esp. Connacht, 
[venerabilis Episcopus Connaciae,] Flan h. Sculuj Esp. Connere, [Episcopus 
Conerensis,] Maelmuirey Esp. Duin-da-lJhglaSj [EpiscopusDunensis,] Gil/a 
Mochua m. Camchuarta^ Er. DaimliacCj [Sanctus Damliacensis,] Ceall. h. 
Colman, Esp. Fernaj [Episcopus Fernensis,] Annch. h. h Annchay Esp. Ard- 
aferta Brenaind, [Episcopus Ardfertensis S. Brendani,] Maelruan h. Ciflicany 
Com. Fobhairfri reciana, [Vicarius Fowerensis tempore eodem,] omnes in Xpo 



(1) Hic fuit valde miserabilis annus, et nocivus terrae frugibus, per immodicas pluvias, Scc. quae 
^* valde vexarunt, et afiflixerunt usque ad fehtum Candelarum." Fuit ctiam hic annus ita. • . .&c. 
qusedam desiderantur Chron. Saxon. ad ann^ 11 16 p. 219- 

(2) Dominica proxima ante Kalendas Augusti, usque hodie, a vulgo Hibernense, lingua Hibemica 
appellatur " Domhnach Cromduibh" Dominica nigri Crom. Confer Dissert. de Relig. Ethnicor. 
Hibern. MS. in Biblioth. StowcDse, cum Jocelino in Vita Patr. c. 56, et Vita vii in Triade part. 2, 
x:.31. 



ANNALES ULTONIENSES. 381 

donnierunt. Maelmuire h. DunaUy sui Esp. Goidelj 7 cenn Cleirec n Er^ 7 
Muire deirce in domain. [Malmurius 0'Dunan sapiensEpiscopusGadeliorum, 
et caput clericorum Hibernia?, et Oeconomus Eleemosynarum mundi] in 
Ixxvii anno aetatis suae, in Nonis Kal. Jan. Religionis suae magnae opti- 
mum cursum consumavit. 

J3tu 4^ r %iA\U Kl. Jan. fer. iii. Lun. v. Laidgnen h. Duibdara r. Fer- 
manach domarbh do uibh Fiachrachy 7 d feraibh na Craibhe. Diarmait 
h. Briain r. Muman 7 leithi Mogha archena m. e. i Corc. mor Muman 
iar n ongad 7 aithrighi. Meis c. n unga do aidhmibh aiffrinn. Ceall. Com 
Pat. do badhudh in Dabally 7 bidhgadh do fein. Paschalis Com. Petairj 
serv. relig. c. delexione Dni 7 p. x. u. ad Xpm. mig. t. Maiia in. Mail'- 
col. in. righ Alb. b. righ Saxan^ m. e. Slogh la Tairr. h. Conc. la r. Con- 
nachtj 7 ia M^rch. h. Maelsechl. r. Temhrach i maillefriSy 7 la h. Aedh h, 
Ruairc isin Mumhain coro s. adar Glenn. Maghair^ 7 co tard Desmumhain 
do mac Carrthaigh, 7 Tuathmumhain do macaib Diarmada^ 7 co tuc an giallu 
diblinaib. Slogh u, lais co Athcliath coh tuc m. righ Temrach boi illaim Gall, 
7 giallu Gall. fudhein^ 7 gialla Laing 7 Osraighi. Scel ingnadh indisit na h 
ailitrig, 'i' talamh cumscung mor i sleib Elpa co ro modhaigh il catraca^ 7 ar 
n doine inntib. Sgel ingnad ii in Er. 'v Murduchomi do ghabh do iasgai^ 
ribhy cor adh lis ar glinn in Osraighibh^ 7 ar aile ic Puirt-lairge. Maind 
Cinndairefor uib Ech. Ul. ria Murch h. Ruadacan co ro ladh an ar. Ruaid- 
hri h. Conc. r. Connachtfri re ciana docc ind ailitri isin tseisidh blian .vx iar 
nadall. [Ladgnenius 0'Dubdara Rex Fermanachensis occisus ab OTiachriis, 
et a viris Craobhiorum. Diarmitius 0'Brian Rex Momoniee et dimidii 
Moghce similiter^ (i. e. Australis Hibernise,) moituus est in Corcagia magna 
Momonise, post unctionem et poenitentiam. Catinus centum unciarum (auri| 
aut argenti,) pro oblatiouibus Missarum. Celsus Vicarius Patricii demersus 
in lacu Dabal, et ereptus propriis viribus. Paschalis Vicarius Petri, serviis 
Religionis, cum dilcctione Domini, et proximi, ad Cbristum migravit, (1) 



(1) " Hoc anno decessit Papa Paschalis." Chron. Sason, p. 221. — " viii Kal. Febr." . J*ibr«ii/. 
Contmuator. ** NonisJulii obiit Dn. Florent. Wigorniensis Monachus/'&c.ibid. p. 658. — IV.Afc- 
gistri ad annum hunc inquiunt — " Mor siuagh Connacht im Toirr. ua Conchobhair go Cenncoradh 

Ddd 



58^ ANITALES VLTONISirSBS. 

Maria fiHa Malcolttii Regis Albaniae, Regioa Saxonum mortua est. ( 1 ) E*- 
crcitus cum Tordelbaco 0'Concobar Rege Connaciae, et cum Muraertacho 
0'Malsechlan Rege Temorise secum, et cum Aedo 0'Ruare> MomoBiam^ 
donec vastaverunt Glenn-Magar, et dederunt Desmoniam Mae Carthyo, et 
Thomoniam filiis Diarmitiiy et donec abstulerunt eorum obsides secum.— - 
£xercitus alius cum eo Dubiinium, donec abstiilit filium R^^ TemoriiB^ 
qui f\iit in manibus Alienigenaruniv et obsides Alienigenatum simiiiter, et 
6bsides Lageni», et Ossoriae. — Historia mirabilis narrata a per^grinijs i- ^ 
Terraemotus ingens in montibus Alpium, ita ut dejiceret plwitnas civitatefl^ 
ct sttages populorum in ipsis. (2) Historia mirabilis secutida in Hifeernia, 
i. e. Marinuip monstrum captum a piscatoribus, cujus longitudo talis, ut 
ektremitas una esset in Ossoria, altera WaterfordiaBj (quas Sutio distermina— 
Brantur.) Victoria Cinndarensis de Eachiis Ultonias parta per Murchad O* 
Ruadacan, in qua facta est valde magna strages. Rodericus O^Concobar. 
fte^ Connacias, quodam tempore, decessit in sua peregrinatione, in sexto 
anno (et) xx postquam oculis orbatus esset.] 

iStl» ^t )rf)r. Kl. Jan. fer. iv. Lun. xvi. Cenncoraid do sctAl do Connach- 
taibh. Mutcertach h^ Briain ri Er^ tuir ordain 7 airechais iartair in domk^ 
tihy iar m, buaidh righi 7 aitrighi, i feil Mochoetnoc Leith, 7 i i^i. Id. Mar. in v^ 
fcr. in xxviii Luna m. e. Cucollchaille h. Baighellan. ard OU. Er. arda 7 
wdeirc ar ainechj arcoindercle coiicinn,fri tragku 7 trianu^ domarb. doferaih 
i^itgy 7 do thuaiih ratha^ c. s. uxore 7 duob. fil. satis bonis, 7 c. xxxv aliis. 
tt. fnuinntir^ 7 oeghtdhu^ in unadomu, hisathurminchaisc, 7 hifeilBecan m. 
Cula. Rttaidhri h. Dornain Air. Athna more q. Fhitkhertach h. Laidhg^ 
^n r. Fernmhuighi fri re doec. Fergal Innsi Locha Cre senoir ai$^mitntch, 



•* gur ro cuir. ho he isin Sionainn ettir cloich 7 crann" [** Exercitus magnus Connacias cum Tor- 

" dclbaco 0'Concobar usque Cenncora, donec dejecerunt istum (Arcera) in Senanum fluvium, 

" tarti opera lat^idea quam lignea."] 11 i Annales id referunt ad an». sBquentem 11 1 9« 

(1) '* Regina Mahald decessit in VVestmynster, Calendis Maii, et ibi fuit sepulta.'' Chron. Saxon« 

ann. 1 1 1 8, p. 22 1 • Florentii Continuator ad eund. ann. p. 658. 

f2) " Anno 1117 apud Longobardiam magno terrae motu facto, ct, ut testati stint qui novgre, xl 

*' dierum spatio durante, plurima domorum sedificia corruerc, et villa qusedam pf rgrandis mota eU 

*• ivp^nte de statu proprio, jamque ab omnibus iti longe femoto consistere cemitur loco." Simcom* 

Dundm, ad ann« 1117. Script. X. p. 238, et Chron, Saxon. et Math. Wcstm. ad eund. ann. 



AVVALES ITLTONIENSIia. I^B$^ 

mlidh toghe J)e, ad Xpm mig. Concob. h. G ailinredhaigh toisiuch cene Mlcoi^ 
domarbh do ibh Dubhdai, 7 do cL Laiihbertaigh. Is/iaU m. Domh. h. LochL 
ridomhna Ailig 7 Er^ 7 tetra Er^ ar cruth^ 7 ar cheill^ ar ainech, 7 ar ergtuif 

Jio thuitim la cenel Moen usin viii bL xx a aisiy in Luaa . . . . 7 in x m 7 i 

Jeit na tri m. nennach^ in decimas viii as Kl. Jan. [Arx Cenncora dUsoluta 4 
Connachtensibus. Murcertach 0'Brian Kex Hibemise^ sustentaculum ordir 
num 7 Procerum occidentalis Europsc^, post vexationes regni, et dolore^ 
pcEnitentiae, in festo Mochemoci Ix^thias, et vi Id. Martii, in v. feria, i^ 
xxviii lunse mortuus est. (1) Cucotlchaill 0'Baigellan Archipoeta Hi- 
berDiae, exqellens, et praeeminens in musica, (et) in oblectando generaliter 
divites et pauperes, occisu^aLurgensibus et populis Rathi, cum sua uxore, e|t 
duobus filiis satis bonis, et cum xxxv^liis» servis, etjuvenibus, in una domo^ 
die sabbati Pentecosles, et in festo Becani filii Culi. liodericus O^Dornaa 
Praspositus Monasterii Athni magni <)uievit. Flahertac 0'Ladhgnen Beq|: 
Fernmoyensisy quodam temporp, decessit. Fergal Mpnasterii Insulas lacu^ 
Cre, senior venerabilis, miles optimus Dei, ad Christum migravit. Concobar 
0'Galinredag Dux clientelas Meonii occisus a Dubdais, et a plientela FI^* 
hertagi. Niall filius Donaidi 0'Lochlin, futurus rex Alichi^^ et Hiberniae, 
et praBstantissimus Hibernias tam forma, quam sapientia, generis nobilitat^ 
et acumine ingenii occisus a Clienteia Moenii, anno a^t^tis xxviii, die lunas 
. . « et in x • • . et in festo trium filiorum ^nnachi, xviii Kal. Januarii.] 

#9in S0tff Kal. Jan. fer. V. Lun Sloig. la Domhn. h. Lochlain i foiridin 

Murch. h. Maelsechl. co h Aihluain in aighidh Connachi, co tarat Toirr. h. 



(1) Errat Waraeus obitmn Murcertadii referens ad " vi, Id. Martii ann. 1 120.^' Gul. Malmesbu- 

liensis dc Murcertacho inquit — ^ Eum et sucoessores «jus, quorum fama non extulit, ita devotos 

^* habuit noster Henricus (primus,) ut nihil nisi quod eum palparet scribeirnt, nihil ni*d quod 

** juberet agerent, quamvis fcratur Murchardum, nescio qua de causa, paucis diebus inflatius in 

■** Anglos egisscj sed tnoXy pro inierdicto navigio^ et tnercmonio navigantium, tumorcm pcctoris 

** sedasse." jGuI. Malm€»sb. Reg. Angl. l.v, p. l€l. Tigernachi Continuator annum obitus Murcer-* 

tachi sic notavit " Kal. Jan.fer, iv, Lvn.xvL incidentibus** quae notac plane conveniunt anno lllp. 

Diem obitus pariter designat, ncmpe in festo 8. Mochemoci Lethensis, ac proinde, non vi. Id« 

Martii, ut scribit Waraeus, sed iii Jd. Martii^ ut habent Annales IV Mag. ad ann. llip. De 

Murcertacho vide notas ad annos IO96, IIOO, et 1102, et Epistolas 34, 35, 36, 37, in Usserii 

Syllogc. Murcertachus supremum lliberniae ausiralis dominium, linea ab amne Liffea ad Gal* 

Yiam ducta, retinuit usque ad obitum. Vide supra not. ad ann. 1094^ p. 357. 

Ddd^ 



384 ANNALES ULTONIENSES. 

Conchob. breg-shidh umpo. Maind machairi Cille moire h. Niallain ria Ragk^ 
nall m. m. Riab.for uib Each. co ro ladh an ar. Concob. m. Flandacan m. 
Duincuan tois. muintire Birn doghuin i sleib Uait do ib Cremtaind^ 7 aecde. 
Ceall. Com. Pat.for cuairt Mumhan co tuc a og reir^ 7 co fargaib bennach-' 
tain. Branan m. Gilla-Cr. r. Corcoacl. doec. Echmarcach m. Indrein tois. 
cenul. Feradhaigh domarbh doferaib Manach. [Exercitus cum Donaldo O* 
Lochlin in subsidium M urchadi 0*MaelsechIan usque Athloniam, contra 
Connachtenses, donec dedit Tordelbacus 0'Concobar mendacem pacem ei%. 
Victoria planitiei Killmorensis 0'Niallanorum, parta a Ragnallo filio filti 
Riabhi de Eachiis, quorum facta est valde magna strages. Concobar filius 
Flannacani filii Duncuani Dux Birnorum vuhieratus apud montem Fuad a 
Crimthanis, et obiit inde. Celsus Vicarius Patricii visitavit Momoniam, 
donec abstulit suum plenarium tributum, et reliquit benedictionem. Bren- 
danus filius Gildse Christi Rex Corcoaclise decessit. Echmarcach (i. e. 
Eques, vel Equorum domitor) filius Indrenii, Dux clientel» Feradagi, occisua 
a Fermanachensibus.] (1) 

jadlf S^ ttJiU Kl. Jan. fer. vii. Lun. ix. Dom. m. Ardghair m. Locht. Ardri 
Er. derscaithech Goeidhel ar crut^ 7 cenl. ar ceilly 7 gaisc. ar sonuSy 7 sobar- 
thainj ar thidnacal seoit 7 bidh, doec an Dairi Col. cill. isin viii bl. sxj^ regni 
s. isin vi bl. imm Ixx aetat s. 7 in aidche c. aine, 7 i q. t. Id. Feb. 7 i feil 
Mocuaroc idecnai. Cumaighi m. Deor h. Flaind ri Derlais do badhudh illock 
Ech. iarn gabh innsi Darcarcrenn fair d uib Each^ du itorchair v.er ar xl. 
Gill. Esp. Eog. h. Andiaraidhy ri Cianns. a domarbh dia braithrib f. lar 
reilgi Benncair. Sluagh la Tairr. //. Conchobh. 7 la v. ed Connacht in 
Desmumhainj coro iymreseta o ta magh Feimin co Traighli^ ettir tuatha 7 
ceallay 'i' Ixx ceall. 1. paulo plus. Creach sluagh la Tairr. h. Conchob. bhes in 
Desmumhain coro as. Termonn Lismoir^ 7 co taraid boroma diarm.e^ 7 co 
fargaib Muredhach h. Flaithberiaigh ri iartair Connacht, 7 Aed h. n Eidin v. 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — " Droichet Athaluain^ Droichet Jthacroich^ 7 Droichet 
•* Dhuin-leodha for Suca do dhenamh la Toirrdhelbhach ua Cconchobhair. Aonach TaiUten do dhe^ 
" namh la Toirdealbhach ua Cconchobhair. [Pons Vadi S. Luani (Alhloniae,) Pons vadi crucis, et 
•* Pons Arcis Lcodae (Dunloe,) supra (fluviuin) Sucam, facti a Tordclbaco 0'Concobar. LudiTal- 
" tinennes habiti a Tordelbaco 0'Concobar.]" De his ludis vide supra ann. 773. Confer ann. 
454, 7 16, 722, 810, 826, 830, 872, 875, 887, 8, 1006, et Prolcgomena ad Aonal. Inisfal. p. lix. 



ANNALES ULTONIENSES. 385 

A. Fiachrach. Clokthech Telca innmuinn in Osraigibh do dluighi do chair thei- 
nedh. Cloch do sgeinn as coromarbh m. Leighind isin cill. Samuel h Angli 
Esp. Athaclitah in p. q. Ceall. Com.Fat. do gab Epscopoiti Athacliath a 
togha Gall 7 Gaeidhil. Da sreith triuin Mhasan o dhorus Ratha co crois m 
Brig. do losc. Atach goithi do thiachtain in N. Dec. corola a benncopor do* 
chloicthiuch Airdamacha^ 7 con dtrnajidhar morfo Er. uile. [Donaldus filius 
Ardgarii filii Lochliniy supremus Rex Hiberniae, ornatissimus Hibernoruni 
forma; pra^stantia, et generis nobilitate, prudentia, et armorum luctaminibus, 
prosperitate, et fortitudine, munificentia donandi res pretiosas, et cibaria,. 
obiit in Derrensi (oppido) S. Columbse Ecclesiarum, octavo annoet xxx regni 
sui, sextoanno cum Ixx aetatissuae, in nocte primi jejunii(i. e. diei Mercurii,) 
et in quarto Id. Februarii, et in festo Mocuarochi, tempore nocturno. (l) 
Cumagius filiius Deoradii OTIan rex Derlassias demersus in lacu Each, post 
expugnatam Insulam Darcarcrenii contra Eachios, in qua occisi sunt v 
supra xl. Gildas-Episcopus-Eogan O^Andiaradh, Rex Ciannachtas, occisus a 
suis fratribus in medio coemeterii Bennchorensis. Exercitus cum Tordelbaco 
0'Concobar et cum quinterna (divisione Hibernise) Connacia, Desmoniam,. 
donec vastaverunt a limitibus planitiei Femin usque Tralee, Saecularia(et)Ec 
clesiastica, i. e. 70 Ecclesias vel pauloplus. Vastans exercitus cum Tordelbaco 
0'Concobar iterum Desmoniam, donec vastavit terram immunem Lissmo- 
riae, et abstulit boum prasdam ingentem, et donec occisus est Muredac O' 
Flaherty Rex occidentalis Connaciae, et Aed 0'Hedian Rex Fiachrachiae, 
CampanileTelchseinnmanias in Ossoria dissolutum a fulmine. Saxum diru- 
tum inde occidit Scholasticum in Ecclesia. Samuel 0'Hanly Episcopus 
Dubliniensis in pace quievit, Celsus Vicarius Patricii obtinet Episcopatum 



(1) Haec paulo diverse nairantur a IV MagUfris, ad eundem annum " iar tnbeith seacht mbfina 
Jichct uas Er irighe, 7 cn bhfiad. x irighe Aifigh, isin trc-bliadhain secht moghat a aeisij'* [•* posl- 
quam fuissct 27 annis Hibernia* Rex, undecim anois Rex Alichi«> in 73 anno a?tHtis/'] In Codi- 
cibus numeri lii facile accipiuntur pro vi, et vicerersa, itemque viii pro vii, et vicevcrsa. 

Quatuor Magistroruro numcris adhseret Colganus ; et quidem Uitonionsium numerosita emen- 
dandos essc, vel hinc patet, quod dies Februarii ix incidcrit anno 1 12 1 in fcriam quartam. Prctereay 
inter annum Interregni ehipsi anno 109^, et annum hunc 1121, anni 27 interceduut, ct intcr 
aniuim pariter 1094» et annum llipquo obiit Murcertachus 0'Brian, 25 anni interccdunt, ita ut 
IV Magistrorum numeri ad apicem concordare invoniantur. — Ilinc porro deducrndum est initium 
interregni annorum 15, quo intervallo, Regis Mibernije titulum nemo prae se fert, et quo expi- 
rante, initium rcgni Tordelbachi (i.e. Thcodorici) 0'Conor inde dimanat, i. e. ab anno 1136. 



«( 



586 AVNAL£8 ULTOirilKSES. 

Dublinii elcctione Alienigenarum et Hibemensium. (1) Duo vici ter- 
narise (regionis) -Afa^aw, a porta Arcis usque crucem Brigidae (in Ardmacha,) 
tjombusti. Procella venti venit in Nonis Deccmb. et dejecit summitatem 
Campanilis Ardmachani, etfecit Sylvarum stragem magnam per Hiberniam 
totam.] 



(1) De hoc Samttele vide not. ad ann. 1095 supra p. 358, et Eadmeri Hist. Novor. ad ann, 
eund. — " Vcnit ad Anselmum Cantuariensfem Archiepiscopum, quidam Monachus Ca;nobii S. AI- 
** bani, natione Hibcrnensis, nomine Samuel. Hic, detuncto bonce memoriae Donato, Dublinias civi- 
** tatis Elpiacopo, a Kege Hibemict^ Af tfrier/acA (0'Brian) nomine, necnon a Clero^ ei populo, in Epis* 
** copatum illius civitalii dectus est^ atque ad Anselmum, juxta morem antiquum, sacrandus, cum 
" communi decreto directus'* &lc, — Talis erat modus antiquus elii»cndi Episctipos in Hibernia. Electi 
a Rege, Nobilibus, Clero, e populo, ab Epi^copis consecrabantur. Hist. Nov. I. 2, p. 3*. Huc 
epectant Eadmeri verba ibid. p 36^ de institutione Episcoputus Waterfordiensis, *' posttUantibus - 
Rege, Nobilibus^ Cicro, e.t populo.** — Ha^c itaque iiebant olim, non Episcoporura arbitno, sed totius 
Ge»/i^ elcctiunc, eorum nempe, qui nonex infimo plebe crant,sed qui,.honesto loco nati, e praediis 
suis Ecclesiae necessitatibus subvenire solebani. '* Prseter Regem, et Nobiles, et Clerum, inquit Ead- 
^^ mcrus, subscripserunt multo plures, quos, brevitati studentes, notare tioti necesHarium duximus.'' 
Confer Murcertachi Regrs, et VVaterfordiensium EpistoIatnAd AnsdraufB in Sylu.ge p. 92, cutn 
Anselmi responsu p. 93, cum Dubliniensium Epistola ad Radulphum Cantuaricnsem p. 100, cun^ 
Seldeni notis ad Eadmer p. 202, et cum Epistolis Lanfranci editis a Baronio ad anti. 1089. 

^Verba Annalium nostrorum ubique sunt — '* ar toghaidke taath 7 Ecciais,'* [Electione Laicorura et 
EcclesiasHcorum.] Mos hic ci.gcndi l^scopos, cxtitit inter HiberiHae Indigenas, usque ad nostra* 
tempora, ut patct ex variis cpistolis MSS. extantibus in BibliotbccaStoweosey nec unquam publice 
hactcnus prufessi sunt Episcopi lliberni, jus Episcopos eligendi sibi exclusive competerey usque a4 
annum 1805, quo. refrngantibus procul dubio, etsi non reclamantibus Decanis, etCapitulis, id sibi 
exclusive vindicavcrc, in Opusculo cui titulus " Correspondence between the Righ^ Hon. hovA 
Hcdesdalc, ^c. and the Earl ofpingal." Lond. 1^04, ip9ig. 27 ^ n^^*^ The recommatdutimi /• 
Jiome is in tke Rishops qf the Province .'" 

Cavcant Hiberni quomodo jura sua antiqua sinant sibi eripi. Ab uno enim passu facile 
progreditur ad alium, et nova harc, et hactenus inaudita disciplina semel in»tituta, ^ifficileest quin 
Ecclesiastica Libcrtas omninopercat, etplurima inu»itata instituantur. Falsa esl idea ]ibertatis,qua 
quidam sejaclunt impelli, ut in rebus publicis nolentcs se ingerant, dum in rebus internis propioribus 
tanti momenti, posterilatis jura ct suffragia obliviscuntur ! —Keledei Hibernenses Scotiae modernas, 
de quibus quaedum notavi supra ad ann. 789» pug. 115, jus suum Episcopos eligendi retinuere 
tisquc ad s«eculu:n xiii, quo jus istud indebite translatum est in Episcopatum S. Andrese, uti patet 
cx Henrici Silcgravii Catalugo Domuum Rcligiosor. Britanniae, ad annum 1272. — Anno 1297 
cum in locum Guliehni Frascr dcfuncti, Gul. Lamberton elcctus fuisset Episcopus S. Andreae, 
Kcledorum Prapositus Cuminus Roniam ivit ad rcclumundum. Sed ** incassum^ nara non modo 
elcctus approbutus est a Poutificc, scd omne jus deiuccps Kelcdcis abrogatum.'* Scotichron. For- 
duni I. vi, c. 43, 44, et Dempster llist. Eccl. Scot. 1. 1 , u« 45. Keledeorum iocum Cauoniei Regu- 



JIKNALB8 VLTOiriEirSSff. 587 

Sbk S^ttfiu KL Jan. fer. i. Lun. xx. Aed k. Ruairc r. Coztmacne do tui^ 
tim lajiru Midhc ic brtitk creickc uaitkibh. Scrin Cholmain m Lmckmn 
i^kogkbhail in ailaidk lainnefer cbubat i talmain dia c. ain breitk. Slu. le 
Tairr. k. Con. co lock Sailech i Midhe ce tainig m. Murcha ri Laing 7 Gall 
in a tech. Mor. inn Domh. h. LochL b. Tairr. k. Con. doec. Creck mor Is 
Conc. h. Lochl. 7 la Cenl. Eog. corongadar Cill ruaidh in Ulltaibh co tuc 
sadboroma diarmkidhe. Maekoluim k. Brokan Esp. Airdmacha docc in 
aititri in Dieuirt Daire fo buaidk Martra 7 athrighi. Aed h. Duibdirma 
toie. na Bredcha 7 cenn einig tuaisc.t Er^ 7 Dom. a brathair m. s. [Aed O* 
Ruarc Rex ConnaciaB occisus a Miclen&ibas dum raperet prasdas ab eis. — 
Scrinium ColBiani filii Luachani inventum in sepulchro pleno foeni, cubito 
^h terra, die primi jejunli captivitadsDomini (i. e. die Mercurii ultimse sep* 
tfmans^ q«iadragesimfl&.) Exercitus cum Tordel^aco 0'Concobar usqi^ 
lacnm Sailech in Midiam, donee vcnit filius Murchadi Rex Lagenise et 
AUenigenarum in ejus domum, (i. e. castra.) Mora filia Donaldi O^Lochlia 
uxor Tardelbaci.O*Conqobar decessit. Exercitus magnus cum Concobaro 
OXochlin, et oum Tironensibus, doBec vastaverunt KiUrua in Ultonia, et 
abstuterant boufm pra^m ingentem. Malcolmus CBrolcan Episcopus Ard^ 
machanus decessit in sua peregrinatione in Deserto Derrense, sub moeroFe 
Martyrii et p«&mteiHiee. Aecl O^Dubdirma Dux Bredchaorum eC capnt 
Manificopum septentrionalis Uiberiiise, Donald^us ejus frater mortui sunt.] 



lares Augustiniani, sed sine vetusto Episcopos eligendi privilegio, obtinuere. Vide Augustini Tici- 
Hensis Elucidarium, et UsRer. Prifnord. Lond. l686, fol. p. 346. — Usque ad id, inquit FordunuSy 
^*^ tola Ergadia E^wcopo Dunlceldensi parebaiy sioii ab aatiquo . • . . ....Solam linguam raaternan 

noverunt Scoticam Kcil. et Hiberiiicam." c. 40, p. 3^6, t. r, £dinb« 1739. — Primus> Legatus Ro« 
mani Puntificis ad Hibernos fuit Gillibcrtus Liinericensis anno 1143, testante S. Bernardo in Vita 
S. Malachiae. Ultimus fuit RimicittiuSy mab augurio, pejori pxogressu, infelici exitu ! Ghillinius 
non nisi a longe, dum Legati vice Brnxellis fungerctur, Pontificis temporate dominium fovene 
.conatus est. Hibernos obtesnor veteca jura illibata conseFvaiit, nec sinant, ut quivis, sive exterus 
sive domesticus, quocumque demum titulo gaudeat, jura ista contemnat. — Arcmia Episcopos eli- 
gendi methodus, qua omnes ordines, uno excepto, excluduntury regionibus orientalibus apta est, 
iti quibus dominatur Mahumetismus, el Ecclesiasticorum moribus officit, astutise ansam pnebens, et 
clandestinis consiliis, et vindictam occultara substituens, pro apertailla Hibernica, et sincera ammi 
libcralitate, et honestate, quie oculos hominum nec timet, nec fugit, sed in excelaoy et quasii «iijpMi 
montem posita^ exemplum prxbet quo ssecuiarium mores emeDdantur* 



383 ANNALES ULTONIENSES. 

StiU S0tin^iiU Kl. Jan. fer. ii. Lun. i. Gailenga do ghabh tighi in Daim^ 
iiac Ciannanfor Murch. h. MaelsechLfor Righ Temhrach^ co ro loisc set in 
tech. 7 viii mogha taighi ime^ 7 coromarbsat soch. i dia muinnter. T. nai v. o. 
Murch. do ainiuch Ciannan. cen marbh^ cen losead. Ammus an aithnigh do 
iab. tfor Com. Ailbe, 'i' Maelmorda m. m. Clotna^ •!• tech do gab.fairf. lar 
Imlechafeiny 7 for m. Cerbaill H. CiarmaCj 'i' ri Aine^ coromarbh mor vi ir 
and. T. nat. imm na doene maithi ass tri a rath Ailbhe 7 na h. ailsi. Ro lois- 
cedv.o. annb. nan Ailbhe. Romarbhimm. ria cind mis in ti ro gabhin 
techy •!• in Gilla caech h. Ciarmac, 7 deochain eisidhe iar n amniug^ 7 ro. t 
heanad a cenn de isarug. Ailbcj 7 in coimdlicgh. Oengus h. Gorman Com. 
Comghaill doec in a ailitri illismor Afochutu. Flann h. Duibhinnsi Air. 
Lug. m. Cucaisil h. Cerbaill r. Femmhuighi^ Maelmuire h. Condubhan Air. 
Daire lubhrainy Donnsleibhe m. Cathalan sonus 7 sobharthu UL uile m. s. — 
Donnch m. Gilla Pat. r. Osr. a ss. o. e, CongaL h. Laithbertaig r. damhna 
Ailigh o. e. [Gatengii expugnant domum in (civitate) Duleek Cianani, 
contra Murchaduin CMaelsechlan Regem Temorias, et combusserunt do- 
mum istam, et 80 domos circumvicinos, et occiderunt multos e populo ejus 
(i. e. civitatis.) Expulsit vero (eos) Murchad, protegente Cianano, absque 
occisione vel incendio. Aggressio valde insolens facta contra Vicarium 
Albeiy i. e. Maelmordam filium filii Clotnei, i.e. Domus expugnatain raedio 
Imlecensis (civitatis) suss, et contra filium Cervalii 0'Ciarmac, i. e. Regem 
Aniae, et occisi sunt octo ibi. Expulerunt (eos) inde Magnates^ per ora- 
tiones Albei et Ecclesiasticorum. Combusta est autem Cathedra Albei. — 
O.ccisus est autem, ante mensem integrum, ille qui expugnavit domum, i. e* 
Xjrildas ccecus 0'Ciarmac, comprehensus est is postquam res certificata fuit, 
et decoUatus est propter violentiam oblatam Albeo, et ejus Asylo. Oengus 
O^Gorman Vicarius Comgalli obiit in sua peregrinatione in Lismoria 
^civitate) SL Moctei. Flann 0'Dubinnsi Praspositus Lowthensis obiit. Cu- 
caisrl 0'CarroIl Rex Femmoyensis, Maelmura 0'Condubhan Prsepositus 
Derrensis Lubhrani, Donnslebius filius Cathalani, (vir) prosperitate, et agi- 
litate iu rebus agendis, Ultoniae toti (conspicuus,) mortui sunt. Donnchad 
filius GiUIfiB Patricii rex Ossorise a suis occisus est — Congalach OTIaherty 
iuturus rex Alichias occisus est.] 



ANNALES TILTONIENSES. 389 

StiU S0ttt <(!♦ Kl. Jan. fer, iii. Lun. xii. Torfind mac Turccaill primh oig 
thigern Gall-n Er. sub. m. p. Tadhg m. m. Carrthaigh ri Deasmumhain in 
p. m. e. Bidhadh mor do righ Temrach dia domhnaig Casr, 'i' athech casca 
do tuitim Jairy 1 for ateghlach. Luimnech do loscadh uile s. madh beac. — 
Alcurandair m. Maelcoluim r. Alban in b. p. m. e. Geill Desmumhain do- 
marbh la Tairr. h. Concob. v Maelsechl. m. Corm. m. m. Carrthaigh r. Cai- 
sil. h. Ciarmeic a hane, h. Ccbth. do ib Cuanach cnam chaille. Ardghar m. m. 
Aedha h. Maels. ridomhna Ailigh domarbh ta muinnter Daire in ainech CoL 
tille. [Torfeus filius Turcalli prsecipuus Rex Alienigenarum Hiberni» sub- 
ita morte periit. Thadeus filius filii Carthagii (Mac Carthy) Rex Des- 
monise in poenitentia mortuus est. Terror magnus invasit Regem Temorise 
<He Dominica Paschse, i. e. ejus domus Paschalis cecidit supra eum ct ejus 
familtam. Limericum combustum excepta par^^a parte. Alexander filius 
Malcolmi Rex Albanise in bona poenitentia moritun Obsides Desmoniae 
occisi a Tordelbaco 0'Concobar, i. e. Maelsechlan filius Cormaci Mac 
Carthy rex CasselisB, 0'Ciarmac ejus pugnator equestris, 0'Cobthach de 
Cuanachiis Cnaochallise. Ardgar filius filii Aedhi, futurus Rex Alichise, 
occisus a Derrensibus in defensione Columbas Ecclesiarum.] (1) 
fl[lt f^tHt &♦ Kl. Jan. fer. v. Lun. xxiii. Quint Id, Jan. Im f. oen di 
deny 7 prim fuirri, 7 isinnti tuargbadh abuinde di denfor in Damliac mor. 
Airdmachuy iar na lan ecor dos.lintiuch la Cell. Com. Pat isin trichadm. bl. 
cr. c. onarabhai slinntiuch fair co comlan. Gillabraiti h. Ruairc do bath 
illoch Aiiline. Sluagh la Tairr. h. Conncob. i Midhe coro innarbh Murch. A. 
Maels. asarighi. ocus co tarat tri righa for feru Midbe. Marbh h. Dom. 
m. Murch. in tres righ ria cinn nomhaidhCf 'i' Maels. m. Donnch. Crech 
do chuaidh Murcertach h. Cerbaill ri deiscert Fernmhuighi i feraibh 
Bregy conustaraidh Diarmaid h Maels. co feraibh Midhe^ 7 co feraibh 
Breghy co ro marb Murcertach ann^ 7 ar a creiche ime. [Quinto Idus 



(1) IV Magistri ad ann. hunc inquiunt— " Forb. cloictighe Claana m. nois la hua Maoiieoin Com, 
** ba Ciarain .... Tri caisUoil do dhenomh la Connacht. Caislen Duin leodha^ Caislen na Gaillmhe, 7 
*• CaislenCuile maoile." [Operimcntum Campanilis Cluanae mac nois (factum) aMalonio vicario 
Ciarani. Tria Castella sediticata a Connachtensibus, Castellum Arcis LeodiaD, (hodie Dunloe^) 
Castellum Galvix, ct Castellum Culmoilense.] 

E-eje 



390 ANNAL18 rLTONIENSE». 

Januarii, operimentum factum, et optimum tectum, et istud tectum intcgr^^ 
supra Ecclesiam Catliedralem lapideam magnam Ardmachanam, postea 
totum tegulis coopertum a Celso Vicario Patricii, in trigesimo anno supra 
centesimum a quo non fuit tegulis contectum totum. Gildas-braitus O*^ 
Ruarc demersus in lacu AUen. Exercitus cum Tordelbaco 0'Concobar Mi- 
diain, donec expulsit Murchadum 0'Maelsechlan ex ejus Regno^ et posuit 
tres Reges supra Midenses. Occidit Donaldus filius Murchadi tertium Re- 
gem, ante novem dies, i. e. Maelsechnallum filium DonnchadL Exercitus 
ivit cum Murcertacho 0'Carroll, Rege Australis Fernmoy, in terras Bregio- 
lum, donec se opposuit Diarmitius 0'Maelsechlan, cum Midensibus, et Bre-^ 
giis, et occidit Murcertachum ibi, et strages sui exercitus cum eo.] 
SUU ^tfttU KL Jan. fer. vi. Lun. iv. Enai m. m^ Murcha^ r. Laigeti- 
m.e. Sluagh la Tairr. h. Concolh illnighnibh^ co ro gabh an geallu. H.. 
Maelruanaigh ri Fermanach a ss. o. e, Maeimu h Coime sui Goeidhil i *en- 
ekus 7 i brithemnachtf 7 in urd Pat. iar n aitkri tog.e in Xpo q. Corc mor^ 
Mumhain con a tempull do losc. Domh. h. Dubhdaido hadudh iar n denamh^ 
creichi i tir Conaill. Righdherus, Toirrdelb. h. Concob. co h Athcliathy co tard^ 
righi Athacliathy 7 Laing dia mac •»- do Concobh. Andf.dh cocaidh moir in Er.. 
cor boecen do Com. Pat. bith mifor hlianfri h Ardmacha in es^airy oc sithug 
fern Er^ 7 oc tabhairt riaghla 7 sobhesafor cach^ 7.r tuaith 7 ecclais.. Crech 
meabla la Ruaidhrih Tuacair inairteraibk^ conat tartkadar airtkir coroladkan 
ary 7 coro dickenadkfa dkein. Muiredack k. Cuillen Air. Clockair domarbk do 
Feraibkmanach^ Damhliac reiglesa Poil 7 Pedair do ronad la h. Imar h. n 
Aedkacan da coisecrddh da CealL Com. Pat. i. xii Kl.Nov. Ckrecksluag. la 
Tairrdkealb. h. Conchob. an Desmumkain coro as. glenn magkairy 7 co tuc bo^ 
roma diarmhidke. [Enna fiiius filii Murchadi Rex Lagenia^ mortuus est. — 
Exercitus- cum Tordelbaco 0'Concobar Lageniam donec abstulit eorum 
obsides.. 0'Malruany Rex Fermanachensis a suis occisus^est. MalissaO* 
Coime, sapiens Hibernorum in Historia, et in (Brehonum) legibus, et iu or- 
dine Patricii, post poenitentiam optimam in Christo quievit Corcagia magna 
Momoniae cum suis Ecclesii» combusta.. Donaldus 0'DufFy deniersus post 
vastatam Tirconalliam. Regium iter Tordelbaci 0'Concobar Dublinium, 
donec dedit regna Dublinii et Lagenise suo filio, i. e. Concobaro. Tempestas 
belli magni m Hibernia; ita ut vix posset Vicarius Patricii esse uno mense 



ANNALES ULTONIENSES. 391 

anni Ardmachae, ordinante eo pacem Hibernorum, et prsescribente regulas, 
et ordinationes de omnibus Saecularibus et Ecclesiasticis. Exercitus 
dolose ductus a Roderico OTuchar in Orientales, donec se opposuerunC ei 
Orientales, et facta est valde (cruenta) strages, et decollatus est ipse. — 
Muredhach 0'Cuillen Prsepositus Clocharensis occisus a Fermanachensibus^ 
Ecclesia lapidea Cathedralis Coemeterii Pauli et Petri, quam aBdificavit Imar 
0'Aedhacan, consecrata a Celso Vicario Patricii, xii Kalend. Novemb. — 
Vastans exercitus cum Tordelbaco 0'Concobar Desmoniam, donec vastavit 
Glennmaghar, et abstulit boum prsdam ingentem.] 

SUu ^ tff tliu Kl. Jan. fer. vii. Lun. xv. Sllu. la Tairr. h. Concobar in 
Desmumhain coro as. Corc moir Mumhain^ co tuc giallu Mumhain co leir^ — 
Airthir do ghab. taighi Flainn m. Sinaigh i triun Saivan.for Raghnall m. tn. 
Riab. aidhci luain inite^ 7 a dichennadh leo. Cath l.r Ultu fadhein^ i tor^ 
€radar da righ Ulj 'v Niall m. Duinnsteibhe^ 7 ar Ul. ime^ 7 Eoch. h. Matk- 
gamna ifrithghuin. Oilla Cr h. h. Eicnigh r. Fermanach^ 7 airdrigh Air- 
giall doec i Clochair m. n Daimem^ iar n aithrighi thog.e. Tir Mum. 7 Laing 
do impodh dorisi. for Tairdhelb. h. Cancobair^ 7 an geill do dhilsiug doib^ 7 a 
mac do athrighad do Laingy 7 do Gall. Araide doratsum riiif. ro^ 'i' Domhn. 
m. m. Faelain^ Cearball. m. m. Faelain. Ar h. Faelain ime do thuitim la h 
uibh Failgi f lar Cille dara^ i cosn. Conu bus Brig. Tailltin inn. Murcha. 
h. Maels. b. Tairrdeld. h. Concob. doec Maelbrig. b. Forannan Air Ardas^ 
rata^ Maelbrig. b. Cinaeta Air. Airde-trea^ i. b. p. m, s. Gilla Cr. A, 
Maeleoin Com. Ciarain CL m. nois. sonus^ 7 sobartUj Air. Cell n Er. i. 
Xpo q. [Exercitus cum Tordelbaco 0'Concobar Desmoniam, donec vasta- 
vit Corcagiam magnam Momonias, et abstulit ofasides Momonias totius^ 
Artirii expugnant domum Flanni filii Sinagii in divisione ternaria (civi- 
tatis Ardmachanae, dicta Ternaria) Saxonumj coutra Reginaldum filium 
£lii Riabhii, nocte diei lunas Quinquagesimae, et is decoUatus est ab eis. — 
Praelium inter Ultonienses invicem, in quo occisi sunt duo Rege Ui- 
toniensium, i. e. Niall filius Dunslevii, et plurimi Ultonienses cum eo, et 
Eochodius 0'Mathgamna, in primo pra^lii congressu. Gildas Christus O' 
Eccnigh Rex Fermanachensium, et supremus Rex Argiallias, obiit apud 
Clochar (Regiam) filiorum Damenii, post poenitentiam optimam. Momo- 
nienses et Lagenienses rebellant iterum contra Tordelbacum O^Concobar, et 



593 ANNALES ULTONIENSFS. 

eorum obsides derelicti ab eis, et ejus filius expulsus e regno a Lageriien»- 
ftibus^ et Alienigenis. Aradii contendentes eligunt duos Reges, i. e. Donab- 
dum filium filii Faelani, (et) Cerballum l&lium filii Faelaui. Plurimi Faeian" 
orum occisi cum eo, per OTalgios, in medio Ecclesiae Killdarensis, dum de* 
fenderent Vicariatum Brigid^. Taltenia filia MuTcliadi 0'iMaelsechlan, Re*- 
gina Tordelbaci 0'Concobar decessit. Maelbrigda OTorannan Pi«positus. 
Ardsrathensis, Maelbrigda 0'Kennedy Pra;jX)situs Ardtreensis, in bona poe^ 
nitentia mertui sunt. Gildas Christus 0'Malone VicariusCiarani CluausQ- 
macnois, prosperitate in rebus agendis, et morum suavitate con&picuus, Pra>- 
positus Ecclesiarum Ilibernise, in Christo quievit.] (1) 
jEbtf S0tTf tUL Kl. Jan. fer. i. Lun. xxvi. Bisextus, 7 Embolesmus anntss. — 
Fir mhaighi Itha da ghabh. taighifor Righ Fermanach^ v Ji Faelan h. n 
DuibdharOf 7 a thuitim leOy 7 soch. do maithibh Fermanach imt. Gilla PaL 
m. TuathaH Com. Coemgin domarbh d uib Muiredaigh.f. lar Glinnedalocha^ 
Maind ria marcsluagh Concobair m. m. Lochl.f. marcsl. Tigernain ua Ru- 
airc^ i torcair h. Ciardhal r. Cairpri 7 Caihal h. Rogheall, 7 Sitriuc h. 
Maelbrig. 7 Mac Aedha h. Dubdain ri h. n Amalgadha 7 al. multi. Muit^ 
gius h. NioCj Air. Tuama-da-ghual. fri ra, doec in iuis^in Ghaill. Gnimh 
granna^ anaith^ nighainj iarmariacby rothoill eascoinefer n Er. 7.r Loech^ 
7 Ckirech^ domch frit m. samhla in Er ri<imh, do denamh do Tigeman h. 
RuairCj 7 do hui Binuin^ 'i' Com. Pat. donos. sharughin afadnusCj^i^acuides^. 



(1) IV Magistri ad bunc ann. inquiunt — ^* Scrin Colaimm Cillc do. hrcith da GkallAihacIiath Uo , 
" t m broidf 7 a kidhnacal do ridhisi iccinn mhU dia ticch. . . . Sloicc. la Toirrdhealbhach ua Cconcob . 
do mhairt J do thir co riacht Corcach mhor Mum. co ro chuir Corbntc. hilfiomor, 7 go ro roitkn 
Mum. itiriy 7 do b.t triochagiaila Mum. Donch. mc. m. Cart. da ionnarbadhiar icconacht cojichkh 
" ced imaille/ris, la CorJbm. mag Cart. iar thocJU asa oilitrey 7 fir Mumhan do iompudh ar Thoirr^ 

•* dhealbhach Comhrac da choblach for fairrccey 'v Conachtaigh 7 fir Mumm. 7 rucc sat Connacht 

** buaidh an cathaighthe hi stn." [Scrinium ColumlKe Eeclesiarum captum ab Alienigenis Dublinii 
in captivitatem, et restitutum iterum post roensem ad suam domum. £xei>citus cum Tordelbaco 
0'Concobar per mare et per terram usque ad regnum Corcagiae magnse Momonise, donec ablega- 
ifit Cormacum (Mc Carthy) Lissmoriam, et donec divisit Momoniam in trcs partes, et abstulit 30 
obsides e Momonia. Donnchad filius filii Cftrthii, expulsus postea in Connaciam, cum 2000 suo- 
rum secum, per Cormacum mac Carthi, post reditum e peregrinatione sua, et Momonii rebellant 
contra Tordelbacum. • • .Praelium duorum classium in Mari, i.e. Coonacise et Momonia;, ta obti^ 
Auerunt Connacii victoriam in prselio isto.] 






ANNALES ULTOMENSE8, 39S 

a^do shlat^ 7 dream dibk domarbh, 7 mac ckirvch dia m, t. fein do bi fo chuile- 
badh do marbh ann. I se imm aniar m. t. do fhassdon mhignimsa con achfuil 
iii Er. com. ce istairisi do duiuefo desta nocroidi ghailt. o DhiaJ o dhoenib in 
tolcsay indinsimsa t. tucadf. Com. Pat. issam. 7 dinsin incovndegh uair adbaiiH 
in coimdheo fein isin tsoiscela — q. vos spernit me speniit, et qiii me spemijt 
spcrniteumqui me misit. — Creach siuagh la Tairr. k. Cencob.illaighnibh coro 
as. Loch Carman, aisseig timcell Laing coh Athciiath^ 7 dovoine bodhib mor 
in chonairsin. O Athcliath dathigh dorUsi. Ata t.a michlu an tshluag sinf. 
Tigcrnan h. Ruairc. Creach laMaghnus 7 lafiru Fernmuighiy hitir Briuin^ 
co tucsad gab.a mora. Beirid Tigernan con ui Briuin 7 co soch. i fnoir ii f ro 
i' cath Firdeadh, Fertar. t. cath et. ru. 7 meab.f Tigernan 7 f ui Briuin, 7 
marbtar occ, l. cccc dib i tosach einig Pat. Sluag la Concob. h. LochL 7 la 
Cenel n Eog. 7 la Dalnare, 7 la h. Ergiall i mag Coba^ co tuc sat giallu h. n 
Ech. Impoit iarsin f alaim cli iferaibh Breg, cofargaibset dreim dia mu- 
inntir ann, 7 con dernsat col. mor fiadh dhia, 7 fa dhainibhy 'i* loscadh Atha 
Truim conatempluiby 7soch. e do dul martra inntib. n. impet. ta pace di. 1. o. 
iiim retro a. bulav. t. Sith mbl. co bi, 1. paulo plus, do den. do Comarba Pat. 
7.T Connachta 7 feru Mu.an. [Bissextilis et embolismaticus annus. Viri 
campi Ith expugnant domum contra Regem Fermanachensem, i; e. contra 
Faeianum 0'Dubdara, et occisus est ab eis, et plurimi magnatum Ferma- 
nachensium cum eo.. Gildas Patricius fiHus Tuathalii> Vicarius Kevini, oc- 
cisus ab 0'Muredagiis, in medio G4inndalocha3. Victoria parta ab- equitatu 
Goncobari filii filii Lochlini (Maclochlin) de equitatu Tigernani 0'Ruarc, 
in qua occisus est 0'Ciarda Rex CarbrisB, et Cathal 0'Rogheall, et Sitric 
O-Maelbrigda, et filius Aedhi 0'Dubdan rex Amalgadiorum, et alii multi.. 
Murgisius 0'Nioc Prsepositus Tuama^agualan pro tempore, decessit in 
ttisulis Alienigenarum (i. e. Ebudibus.) Facinus inhonestum, valde miran- 
dum, sceleratum, et postea mortale, quod meruit maledictiones Hibernorum, 
tam SflBCularitim quam Clericorum, cujus non visum est quid simile in Uiber- 
nia antea^ factum a Tigernano 0'Ruarc, et ab Hy Bruinis, i. e. Vicarius> 
Patricii violenter spoliatus se praesente, et turba clientum ejus spoliati, et 
partim occisi, et quidam clericus e gente propria (Hy Bruinorum,) qui fuit 
sacris vestibus indutus, occisus ibi. Talis est horror criminis scelerati hujus, 
ut non sit in Hibernia aliquis cujusvis generis hominum, qui non credit;: 



394 ANNALES ULTONIENSES. 

•vindicari a Deo et ab hominibus de malo isto, propter injuriam quam obtu- 
ierunt Vicario Patricii, juxta miuationem Dei. Nam minatur Trinitas ipsa 
in Evangelio, " qui vos spernit me spernit, et qui spernit me, spernit eum 
-qui me misit." Exercitus vast^ns .cum Tordelbaco O^Concobar Lageniam, 
<lonec vastavit Wexfordiam. Inde circum peragravit Lageniam usque Dub- 
linium, et fecit boum prsedas ingentes in isto itinere. A Dublinio ad suara 
domum iterum. Est nota malsefamas exercitus istius super Tigernanum O* 
Ruarc (ut suasorem.) Exercitus cum Magno etFernmoyensibusiu regionem 
firiuniorum, donec abstulerunt captivos multos. Ivit Tigernanus, cum O 
Briuniis, et cum pluribus aliis, contra eos usque vadum Firdias (Ardee.) — 
Oestum est praelium inter eos, et victoria de Tigernano et de 0'Briuniis 
'(parta,) in qua occisi sunt SOOvel 400 eorum (in vindictam) propter violatam 
immuuitatem Patricii. Exercitus cum Concobaro 0'Lochlin et cum Tiro- 
nensibus, et cum Dalnaradiis, et cum Argialliis, usque campum Covas, doneq 
abstulerunt obsides Eachorum. Rererterunt postea a manu sinistra ia 
terras Bregiarura, donec fecerunt scelera plurima contra Deum, et contra 
populos, i. e. combusserunt (Monasterium) Vadi Trimmensis, cum suis Ec- 
clesiis, et plurimi passi sunt Martyrium in eis. Non impetrata pace Dei vel 
hominum, retro ambulaverunt. Pax anni istius, vel paulo plus, facta a Vi- 
cario Patricii inter Connaciam et Momoniam.] 

011^ 9ptjniVt^ Kl. Jan. fer. iii. Lun. vii. M.Mara$ h. Rebochan Air. Lismoir 
MochutUy Gilla Mochona h. Duibdirma domarbhdo UlUaib in Inis Taiti. Ceall. 
.Com. Pat. m. oghe^ 7 airdesp. iartair Eorpa 7 oein chenn ro riaraighset Goid^ 
Jiilj 7 Gaillf Laich^ 7 Cleirechy iarnordnedh don Esp. 7 Sac. 7ais gacha graidh 
archenay 7 iar coisecrad tempaU^ 7 reilgedh imdha^ iartidhnacal seot 7 moine^ 
iarnarail riaghla 7 sobesafor cach et. tuaith 7 eclais^ iar mbethaigh ceilebra" 
thaigh aiffrennaighy oentigh^ earnaigthidhj iar n ongadh 7 aithrighi ioghe^ ro 
fhaidh a manain amins Aingel 7 Archaingel in Ard. Pat. isin Mumhain i KL 
April, iii s.af.ra 7 isin iv m. bl. xx it a AbdainCj 7 isin l. m. mbl. a aisi. Rucadh 
tri a chorp hi iii N. Ap. co Lesmor Mochutu, do reir a tumnafadheinj 7 ro 
ferthaired co salmaibh^ 7 ymnaibhj (1)7 canntaicibhj 7 ro h adhnai cedh co 



(l) En literam ^, cujus hoc est primum et unicum excmplum in his Annalibus, idque in voce La- 
^na, parce detorta. " Licuit,seroperque licebit, signaturo praesente nota producere nomen/' 



ANNALE8 ULTONIENSES^ S9S 

H. onorach in ailaidh in a nesp. i prid. N. Ap. in v. f. Muircertach m. Domhnailt 
do oirdnedh i Comorbus Pat. in N. April. Tech. CoL c. i cilt m. n Enain do 
gabh do Thairc.tfor Aed m. Cathbair u Domhnaill^ 7 a loscad do. Caistel 
Athaluain do denamh la Tairrdhelb. h. Concob. Gilla Cr. m. m. Uidhrin. 
toisech cenl. Feradaigh do losc. a.tigh a altrann hi iir Manach imebhail. Ni^- 
all h. Crichan ri h. Fiachrach Arda-sratha domarbh duib Cenfietigh. [Macma' 
ras 0'Rebochan Prapositus Lismorensis Moctei .... . Gildas MochonnaO'" 
Dubdirma occisus ab Ultoniensibus in Insula Taiti. Celsus Vicarius Patrici], 
Vir iUibatse castimonias, et Archiepiscopus Occidentalis Europae, et unicum 
eaput, (,seu Praeses,) cujus arbitrio sese subdiderunt Hiberni, et exteri, Laici, 
et Clerici, po&t consecratos Episcopos et Sacerdotes, et diversorum graduum 
alericos similiter^ et post consecratas Ecclesias, et coemeteria plurima, post 
oblatas res pretiosas,.et munera varia, post ordinatas regulas morum etordi*- 
nationes paci« pro omuibus, tam sa&cularibus quam Ecclesiasticis, post cele- 
bratas Missas, jejunia, orationesy post unctionem, et poenitentiam optimam, 
seddidit animam Angelis, et Apchangelis m (Monasterio) Ard-patric in Mo- 
monia, ipsis Kalendis Aprilis, in secunda feria, et in quarto anno et xx Ab- 
batiaei suas, et in quinquagesima a&tatis» Translatum eat corpus ejus tertio^ 
Nonas Aprilis Lissmoriam Moctei, secundum testamentum ejus, etfunusejus 
celebratum est cum psalmts,.hymnis, et canticis, et sepultusest cum honore 
in sanctuario Episcoporum, pridie Nonas Aprilis, in feria v. Muircertach 
filius Donaldi ordinatus in Vicariatum Patricii in Nonis Aprilis. Domus 
Columbas Ecclesiarum in Cill mac nenan, expugnata a Tarcerto contra 
Aedum filium Cathbarii filii Donaldi, et combusta ab eo. Castellum Athloniae 
sedificatum a Tordelbaco 0'Conor. (1) Gildas Christus filius filii Udrii, 
Dux clientelae Feradagi, combustus in domo Peregrinatiouis suae, in rcgione 
Manach, dolose. Niall 0'Crichan Rex Fiachrachorum Ardsratensium oc- 
cisus a Cennetigiis.] (2) 



«4 



(1) IV Magistri Bid ann. hunc inquiunt — " Caislen Atha-luain do dhenamh, 7 an droicet do thocc^ 
bhail la Toirr. ua Cconcttb, i Samhr. na bliadhna so, 'i* Samhr. an tarta/' [**-Casteliura Athloniae 
asdificatum, et pons ejus re;edi(icatus a Tordelbaco 0'Concobar in aestate anni hiijus, i. e. anni 

*' siccitatis."] — Hoc demonstrat pontem ibi fuisse antea, quod pneterea patet ex nota supra ad ann. 
" 1 121, et ex iisdem Annalibus ad ann. 1 125. 

(2) lidem Annales ad cundem ann. inquiunt— '' \^/^otr. ui Damliacc nioir hi Cclvain-mc-noi» do 



39^ ANNALES ULTONIENSES. 

HtU S0 t ttt* Kl. Jan. fer. iv. Lun. xviii. So7^d CoL cilL con a tempall, 7 
cominnaibh imdaibh do losc. Cuaiffine h. Conc. r. //. Failghi doec. Amhlaim 
m. m. Senan ri Gaikng^ Oengus h. Caindelban ri LoegairCj 7 soche. ii do 
maitibh do thuitim lafiru Breifhe i slcibh-guaire. Bellum 7.r Jiru Alb. 7 
feru moreb i torcradar iv 7nile do/e^^aibh morebh im a righ^ 'i' Oengus m. in 
Eluliughy mile (I. c. q. e. v. ius) v. o. d Je7'aibh Alb. i fritghuin. Sluagh la 
Con. h. Lochl. 7 la tuaisceirt 7% Er. in Uiltaibh go ro tinoisatar UL do tab. t 
catha doibh. Mebais v. o. f Uiltaibh, coroladh an ar im Aedh h. Loingsig ri 
Daiaraide, 7 im Giiia Pat. h. Serraigh 7H Daibuinde, 7 i^n Dubraiibe m. Cairtin^ 
7 imsoch.e archena. Innrit. v. o. in tir co h airter na h Arda^ et. thuaith 7 
ciily co tuc sat miie do brait, i. pauloplus, 7 iimhiiey.o. do bhuaibh 7 do each. 
Maithi v. o. Ui. i7n a righ iar sein co Ardmacha i comdhail Concobair can 
dernsat sith, 7 com iuighi, 7 co fargsat gialiu. Meas mor cecbteraidh co 
foitchenn inEr. uiie isin bi. sL [Sordum (oppidum) Columbae Ecclesiarum 
cum sua Ecclesia, et cum suis reliquiis plurimis combustum. Cuaffine O* 
Concobar Rex regionis Falgiae obiit. Amlaffilius fiJii Senani Rex Galengiae, 
Oengus 0'Candelban Rex Loegariae, etplurimi Magnatum occisi a Brefnen- 
sibus in monte Guarii. Bellum inter Albaneuses et prasdones maritimos, in 
xjuo occisi sunt 4000 de praedonibus maritimis, cum eorum Rege, u e. Oen- 
gusio filio filii Elulugii, niille vero (vd ccntum quodverius estj) de Albanen- 
sibus, in ipso praelii congressu* (1) Exercitus cum Concobaro 0'Lochlin, 



*' foscriuich,7 seoid do brcith eiste,'i'Cairacan iemp. Solm. tucc o Mhaoileackdn mc DomhnaiU^ Cadin 
«* Donnchada mc Floinn^ 7 na tri seoitt tucc Toirr. ua Concob. 't* bieidhe airccitt^7 copan atrgitt^ co 
^' ccrcds oir thairisy 7 com go nor^ 7 com h. Riada righ Aradh, 7 caUeach airgid co ffomtimh oir 
faircon a thesc, o ing. Ruaidhri ui Concobhair, 7 copan airccid Celi. Comarba Pattraic. Ciaran 
dano ruccait diaffoUUiucc iar.*' [*' Akare Exrclesiae lapideae magme (Cathedralis) in Cluan- 
** mac-nois expflatum, et res pretiosae direptae inde, i. e. Modulus Templi Salomonis, donum Ma* 
^< oileachlani filii Donaldi ; Horologium gnomonicum Donnchadi filii Floinni ; et tria pretiosa 
^' donaria Tordelbaci O^Concobar, i.e. Poculum argenteum; et Catinus argenteus; cum cnice 
•^^ aurea desuper ; et Cornu auro celatum; et Cornu 0'Riadae Regis Aradias ; et Ca]ix argenteus cum 
^* imaginihus Sanctorum auri optimi, cum suo operimento, donum filiae Roderici CConcobar; 
^' et Catinus argenteus Celsi Vicarii Patricii. Ciaranus, a quo hacc furata fuere, revelavit (furtum) 
•** postca.'' 

(1) Vcrba vel centum, &c. inter lineas, et manu recentiore. — De hoc praslio vide Forduni Scoti- 
^hron. 1.5, c. 42. '* Post bellum quod dicitur Standard. • . .Angvstus^ Comes Moraviensis, cum 
^< gcnte sua interfcctus est a Scotis^ anno Mcxxx/' p. 2^3. 






ANNALES ULTONIENSBS. 397 

et cum Septentrionali-Hibemia Ultoniam, donec se. opposuerunt eis Ultonii 
dantes praelilim eis, Victoria vero de Ultoniensibus (parta,) et ceciderunt 
plurimi eorum, cum Aedho 0'Longsig Rege Dalaradiae, et cum Gilda Pa- 
tricio 0'Serragh Rege Dalbuindias, et cum Dubralio filio Cartini, et cum 
pluribus similiten Vastatio vero regionis usque adorientem Ardorum, rerum 
sKcularium nempe et ecclesiarum, donec abstulerunt mille captivos, vel 
.paulo plus, et supra mille vero boum, et equorum. Magnates vero Ultonias, 
cum suo rege, posted (profecti sunt) Ardmacham, ad conventionem cum 
Concobaro, donec fecerunt pacem, et foedus, et dederunt obsides. Frugum 
abundantia magna, cujusque generis, universaliter per totam Hibemiam hoc 
anno.] (1) 

Zn, ^ t tn t Kl. Jan. fer, v. Lun.xxix. Crech Sluagh la Tairrdelb. h. 
Concoby 7 la v. id Connacht i Mumain coro airgset hui Conaill Gabhr. Sluag. 
la Conc. h. m Briain 7 lajiru Muan illaighnibh coro ghabh an gialluy ocus 



.(1) Hoc anno GilUbertus, Limericensis Episcopus, prmafunctus est Apostoliat sedis legatione pejr 
** umicrsam lliberniafn^** ut patct ex S. Bernardo coaevo, in VitaS. Malachiae. Confer Gilleberti 
Opusculum de usu Ecclcsiastico, in Usserii Sylloge No. 30, p. 77* Pallii usus in Hibernia ignotus 
fuit anie ann.1 151, ut scribunt Hovedenus, et Annalium Melrosiensium Collectorad annum istum. 
Papa Eugcnius quatuor Pallia per legatum suum Johannem Papirum in Hiberniam transmisit» 
quo nunquam antea Pallium delatum fucrat." Id etiam a S. Bernardo confirmatur, ubi de ipsa 
Ardamachana scde scribit " Metropoliticse scdi dccrat adhuc (i. e. tcmpore S. Malachiae, anno 
'' 1 139,) ct defuerat ab initio Pallii usus/' Vita S. Mal. ad ann. 1 139. Deerat itaque Pallii usus 
ipso S. Malachiae. Primus qui eo decoratus traditur, fuit Gildas mac Idag^ Malachiae successor, d« 
quo plura scripsi in Dissert. Prxliminarij ubi aetas Codicis Harleiani IV Ex>angeliorum definitun 

Dani Hibernenses noluerunt, propter perpetua bella, obedientiam Ecclesiasticam Ardmachano 

Hiberuiae Primati prsestare, ideoque ab Archiepiscopo. Cantuarise consecrabantur, quod Ardma^ 

.chani acgre ferebant, ut patet ex Dubliniensium Epistola ad Rodulphum Cantuariensem anno IIS^, 

in Sylloge No. xl, p. 100. A Danis itaque initia ipsa Dominii Anglicaoi desumenda sunt, Vide 

Henrici I. Regis Anglis Epistolam ad Rodulphum, in Sylloge No. xli, p. 101. 

IV Magistri ad ann. hunc inquiunt — '* Gollcluana va h Aireacht, Ollamh iarthair Mhidhc % 
*^Jilidhecht decc. Seoid Cluana-mc-nois d foiUsiucc for Ghall. Luinm. iama n goid do GhioUa 
** Chomhgain. Giolla Comhgain feissin do ccroch in Dun-cluana Briain la Righ Mum. iar na thair- 
" bert la Concob. ua m. Briainy &c. [Gollcluana 0'Arecht Profcssor, seu Doctor occidentalit 
** Midix in Arte Poetica obiit. Res pretios» Cluanae-m-nois inventz inter Alicnigenas Limerici, 
post furatas a Gilda Kevino. — Gildas Kevinus ideo furca suspensus apud Arcem Cluan Brian, a 
Rege Momoniae, postquam eo ductus est captivus a Concobaro 0'Brian."]. • • • '* Meas mor ar 114 
** huilibh chrand. ettir chnoa^ dearcknoibh^ 7 vibhlaibh. [Frugum abundantia magna in omnibus ar- 
" boribus tam nucum, quam glandium^ et pomorum."] 

Fff 



«< 



it 



598 AHNALB8 rLTONlElfSBS. 

iar seki i Midhe^ eore eirg ae^t ims locha Seimbdidhej ocui co ro ccmrac a 
marcsJ. 7 marcsl Connacht^ co re muidfor marcsL Cannackt. [Vastens. ex- 
efcitu^ cum Tordel^baco 0'Concobar et cum quinterna (HiberliisBdividiane) 
Connacia, in Momoniam, donec vastaverunt (regionem) Conalliorum Gau- 
rm. £xercitU8 cum Concobaro 0*Brian et cuni M omomiensibus Lageniam^ 
donec obtinuit eorum obsides^ et postea Midiam, donec vaataverunt insulam 
lacu& Seimdide, et pugnaverunt eorum equitatus, et equitatus Connacis, 
donec victoria parta est d« equitatu Cannacia.]*****(l) 



u 
u 



(1) Cstera desunt usque ad partem ultimaniy quae incipit ab dbitu Tordeibad 0'C<Mort et initio 
Roderici anno 1156, adventuque Anglorum, «t desinit, in Codice Clarendoniano t. xx, in anno 
12969 ubi hsc nota apponitur ab aroanuense qui Codicera istum exaravit. — 

Ab hoc anno usque ad annum 1420, nihil reperitur in hoc libro, quia pars libri aliquo fortuito 
casu ex ipso libro ablata fuit, ergo nunc historia cessare oporlet, quo usque illa pars ablata vel ex 
liliquo alio consihiili codiee reperiri poterit.'' 
Sic terminat exemplar Clarcnd. tom. xx« Musei Britan. Catal. Ayscough 4784, pag.82. In 
sequenti pagina cjusdem Codicis habentur pauca '* Exccrpta cx posteriori parte dictorum Annali- 
tim penes Redmundum Magrath." Sed haec paucissima sunt, et manu recentiore, ab anno 14613 
ad 1503. Deinde in eedem pagina pauca habentur *' £xcerpta ex alio M8. Codice, ab anno 1207, 
itd 1256''hi8verbi8^ 

" ISO7 David Breathnagh Eps. Waterfbrdensis occisus ab OTaelan Desiorum. 

" 1213 Murroch 0*Murrecan Eps.Cionmacnois, homo vencrandus, doctus, et ingeniosus, obiit. 

'' 1216 Eps. Conmacnensis 0'Mory obiiu Godfredus Marsh castrum apud Killaloe erexit, et 

coegit incolas Epm. Anglum recipere. 
" 1256 Flan OTlyn Archieps.Tuamcnsis obiit apud Bristowe." 
QuoB omnlia recentiora sant et recenti manu. 

Pars ultkna Codicis mendosi Ciarendoniani t. xlix, in Catalc^o Ayscough 479^» terminat in 
anno^' Mccciii, vel Mcccvii.'' — Pars Posterior horum Annalium, quae ab. Augustino Magriadaii 
coltecta fuit, incipit in Codicc Bodleiano a fblio 55, et ab anno obitus Tordelbaci (yConor Reg^s 
Hibemorum Mclvi, m in caeteris Codicibcis. Niec autem, utpote recentiora, et a proposito dos^ 
tfo alienai omittenda duxi. 



iECUNDiE PAETIS ANNAL. ULTON. 

FINIS. 



APPENDIX CHRONOLOGICUS. 



Calendarium quo numeri feriales dierum quibus Kal, Jan. quovis anno 
inciderunt ad pristinam integritatem restituuntur. 



A.D. 


Cycl. S. 


Llt.D. 


CjcL L. 


Kal. J. : 

■ 


A.D, 


Cycl. S. 


LiUD. 


Cyci. L, 


Kal.J. 

7 


430 


xix 


£ 


xiii 


4 1 


466 


xxvii 


B 


xi 


431 


XX 


D 


xiv 


5 , 


467 


xxviri 


A 


• • * 

XII 


1 


432 


xxi 


CB 


XV 


6 ' 


468 


• 

1 


GF 


• • • 

Xlll 


2 


433 


xxii 


A 


xvi 


1 1 


469 


• • 

11 


£ 


xiv 


4 


434 


xxiii 


G 


xvii 


2 


470 


• # • 

111 


D 


XV 


5 


435 


xxiv 


F 


xviii 


3 


471 


iv 


C 


xvi 


6 


436 


XXV 


ED 


xix 


4 


472 


V 


BA 


xvii 


7 


437 


xxvi 


C 


• 

1 


6 


473 


vi 


G 


• • • 

XVIII 


2 


438 


xxvii 


B 


• • 

11 


7 


474 


• • 

vu 


F 


xix 


3 


439 


xxviii 


A 


• •• 

111 


1 


475 


. • •• 

VUl 


£ 


■ 

1 


4 


440 


• 

1 


GF 


iv 


2 


476 


ix 


DC 


• • 

11 


5 


441 


■ • 

11 


£ 


V 


4 


477 


X 


B 


. •* 
111 


7 


442 


• • • 

111 


D 


vi 


5 I 


478 


xi 


A 


iv 


1 . 


443 


iv 


C 


• • 

Vll 


6 , 


479 


• • 

XII 


G 


V 


2 


444 


V 


BA 


• • • 

Vlll 


7 ' 


480 


• •• 

Xlll 


F£ 


vi 


3 


445 


vi 


G 


• 

IX 


2 


481 


xiv 


D 


• • 

vu 


5 


446 1 


• • 

vu 


F 


X 


3 


482 


XV 


C 


» • •» 

Vlll 


6 


447 


• • • 

Vlll 


£ 


xi 


4 1 


483 


xvi 


B 


ix 


7 


448 


ix 


DC 


• ■ 

XII 


5 


484 


xvii 


AG 


X 


1 


449 


X 


B 


• •* 

XIII 


7 


485 


• •• 

XVIll 


F 


xi 


3 


450 


xi , 


A 


xiv 


1 


486 


xix 


£ 


• • 

XII 


4 


451 


• • 

XII 


G 


XV 


2 


487 


XX 


D 


xiii 


5 


452 


• •• 

Xlll 


FE 


xvi 


3 


488 


xxi 


CB 


xiv 


6 


453 


xiv 


D 


xvii 


5 


489 


xxii 


A 


XV 


1 


454 . 


XV 


C 


• •• 

XVIU 


6 


490 


xxiii 


G 


xvi 


2 


455 


xvi 


B 


xix 


7 


491 


xxiv 


F 


xvii 


3 


456 


xvii 


AG 


• 

1 


1 . 


492 


XXV 


ED 


... 

XVIll 


4 


457 


• •• 

XVIU 


F 


■ • 

11 


3 


493 


xxvi 


C 


xix 


6 


458 i 


xix 


£ 


•• • 
111 


4 j 


494 


xxvii 


B 


• 

1 


7 


459 ! 


XX 


D 


iv 


5 


495 


xxviii 


A 


11 


1 


460 


xxi 


CB 


V 


6 


496 


• 

1 


GF 


• •• 

111 


2 


461 


xxii 


A 


• 

VI 


l 


497 


• • 

11 


£ 


iv 


4 


462 


• • • 

XXlll 


G 


■ • 

Vll 


2 


498 


*•* 
111 


D 


V 


5 


463 


xxiv 


F 


• •• 

VIII 


3 


499 


iv 


C 


vi 


6 


464 


XXV 


ED 


ix 


4 


500 


V 


BA 


• • 

VII 


7 


465 


xxvi 


C 


X 


6 


501 


vi 


G 


... 

VIII 


2 . 



G g g 



400 



APPENDIX 



A.D. 


Cycl. S. 


Lit. D. 


Cjrch L^ 


Kal. J. 


A.D. 


Cycl. S. 


LIUD. 


Cycl. L, 


Kal.J. 


602 


• • 

VII 


F 


ix 


3 


553 


• • 

11 


E 


... 
111 


4 


503 


viii 


£ 


X 


4 


554 


• • • 

Ul 


D 


iv 


5 


504 


ix 


DC 


xt 


5 


555 


iv 


C 


V 


6 


505 


X 


B 


xii 


7 


556 


v 


BA 


vi 


7 


506 


xi 


A 


• ■ • 

Xlll 


1 


557 


vi 


G 


• ■ 

vu 


2 


507 


• • 

Xll 


G 


xiv 


2 


558 


• • 

vu 


F 


• • ■ 

Vlll 


3 


508 


• • • 

Xlll 


FE 


XV 


3 


559 


• • • 

VUl 


£ 


ix 


4 


509 


xiv 


D 


xvi 


5 


560 


ix 


DC 


X 


5 


510 


XV 


C 


xvii 


6 


561 


X 


B 


• 

XI 


7 


511 


xvi 


B 


xviii 


7 


562 


xi 


A 


• • 

XII 


1 


512 


xvii 


AG 


xix 


1 


563 


• • 

xu 


G 


• • • 

XUl 


2 


513 


• • • 

XVIU 


F 


• 

1 


3 


564 


• • • 

XIII 


FE 


xiv 


3 


514 


xix 


£ 


• • 

11 


4 


565 


xtv 


D 


XV 


5 


515 


XX 


D 


• • • 

111 


5 


566 


XV 


C 


xvi 


6 


516 


xxi 


CB 


iv 


6 


567 


xvi 


B 


xvii 


7 


517 


xxii 


A 


v 


1 


568 


xvii 


AG 


• •• 

XVUI 


1 


5l£l 


XXIU 


G 


vi 


2 


569 


• • • 

XVIU 


F 


xix 


3 


519 


xxiv 


F 


• • 

VII 


3 


570 


xix 


£ 


■ 

1 


4 


520 


XXV 


£D 


• • • 

VIU 


4 


571 


XX 


D 


•• 
11 


5 


521 


xxvi 


C 


ix 


6 


572 


xxi 


CB 


• •• 

111 


6 


522 


xxvii 


B 


X 


7 


573 


xxii 


A 


iv 


1 


523 


xxviii 


A 


xi 


1 


574 


xxiii 


G 


V 


2 


524 


• 


GF 


•• 

Xll 


2 


575 


xxiv 


F 


vi 


3 


525 


• • 

11 


£ 


• • • 

Xlll 


4 


576 


XXV 


ED 


• • 

Vll 


4 


526 


• • • 

m 


D 


xiv 


6 


577 


xxvi 


C 


••• 

VUl 


6 


527 


iv 


C 


XV 


6 


578 


xxvii 


B 


ix 


7 


528 


V 


BA 


xvi 


7 


579 


xxviii 


A 


X 


1 


529 


vi 


G. 


xvii 


2 


580 


• 

1 


GF 


• 

XI 


2 


530 


• • 

VII 


F 


xviii 


3 


581 


• • 

11 


£ 


• • 

XII 


4 


531 


• • • 

Vlll 


E 


xix 


4 


582 


• • • 

Ul 


D 


• • • 

Xlll 


5 


532 


ix . 


DC 


i 


5 


583 


iv 


C 


xiv 


6 


533 


X 


B 


•• 
II 


7 


684 


V 


BA 


XV 


7 


534 


xi 


A 


• • • 
111 


1 


585 


vi 


G 


xvi 


2 


535 


• • 

XII 


G 


iv 


2 


586 


•• 

VII 


F 


xvii 


3 


536 


• • • 

XIII 


FE 


v 


3 


587 


••• 

VIII 


£ 


••• 
xvui 


4 


587 


xiv 


D 


vi 


6 


588 


ix 


DC 


xix 


5 


538 


XV 


C 


• • 

VII 


6 


589 


X 


B 


• 

1 


7 


539 


xvi 


B 


••• 

VIU 


7 


590 


• 

XI 


A 


•. 
11 


1 


540 


xvii 


AG 


ix 


1 


591 


• • 

XII 


G 


• • • 

111 


2 


541 


• • • 

XVIIl 


F 


X 


3 


592 


• • • 

XIII 


FE 


iv 


3 


542 


xix 


£ 


xi 


4 


593 


xiv 


D 


V 


5 


643 


XX 


D 


• • 

XII 


6 


594 


XV 


C 


vi 

• • 

VII 


6 


544 


xxi 


CB 


• • • 

XIU 


6 


595 


xvi 


B 


7 


545 


xxii 


A 


xiv 


1 


596 


xvii 


AG 


• •• 

VUl 


1 


546 


• • • 

XXIII 


G 


XV 


2 


597 


• • • 

XVIIl 


F 


ix 


3 


547 


xxiv 


F 


xvi 


3 


598 


xix 


£ 


X 


4 


548 


XXV 


ED 


xvii 


4 


599 


XX 


X> 


xi 


5 


549 


xxvi 


C 


■ • • 

xvui 


6 


600 


xxi 


CB 


• • 

Xll 


6 


550 


xxvii 


B 


xix 


7 


601 


xxii 


A 


« • • 

XIII 


1 


551 


xxviii 


A 


• 

1 


1 


602 


• • • 

XXIU 


G 


xiv 


2 


652 


• 
1 


GF 


■ • 

11 


« 


603 


xxiv 


F 


XV 


^ 



APPENDIX. 



401 



■ 

A.D. 


Cycl. S. 


LIt.D. 


Cycl. L. 


Kal. J. 


A.D. 


Cycl. S. 
XX 


Lit. D. 


Cyd. L. 


LU.D. 


604 


XXV 


ED 


xvi 


4 


655 


D 


X 


5 


605 


xxvi 


C 


xvii 


6 


656 


xxi 


CB 


xi 


6 


606 


xxvii 


B 


• •• 

XVlll 


7 


657 


xxii 


A 


• . 

XII 


1 


607 


xxviii 


A 


xix 


1 


658 


XXlll 


G 


• • . 

Xlll 


2 


608 


• 

1 


GF 


• 

1 


2 


659 


xxiv 


F 


xiv 


8 


609 


• • 

11 


£ 


• • 

11 


4 


660 


XXV 


ED 


XV 


4 


610 


• • • 

111 


D 


• • • 

111 


5 


661 


xxvi 


C 


xvi 


6 


611 


iv 


C 


iv 


6 


662 


xxvii 


B 


xvii 


7 


612 


v 


BA 


V 


7 


663 


xxviii 


A 


• • • 

XVIII 


1 


613 


vi 


G 


vi 


^ 


664 


• 

1 


GF 


xix 


2 


614 


• • 

VII 


F 


• • 

VII 


3 


665 


• • 

11 


£ 


• 

1 


4 


615 


• • • 

VIII 


E 


••• 

VIII 


4 


666 


•• • 

III 


D 


• • 

II 


5 


616 


ix 


DC 


ix 


5 


667 


iv 


C 


• • • 

111 


6 


617 


X 


B 


X 


7 


668 


V 


BA 


iv 


7 


618 


xi 


A 


xi 


1 


669 


vi 


G 


V 


2 


619 


• • 

XII 


G 


• • 

XII 


2 


670 


• • 

Vll 


F 


vi 


3 


620 


• • • 

Xlll 


FE 


• • • 

XUI 


3 


671 


• ■ • 

VIU 


E 


Vll 


4 , 


621 


xiv 


D 


xiv 


5 


672 


ix 


DC 


• ■ • 

VIII 


5 


622 


XV 


C 


XV 


6 


673 


X 


B 


ix 


7 


623 


xvi 


B 


xvi 


7 


674 


xi 


A 


X 


1 


624 


xvii 


AG 


xvii 


1 


675 


• • 

Xll 


G 


xi 


2 


625 


xviii 


F 


xviii 


3 


676 


• • • 

XIU 


FE 


• • 

XII 


3 


626 


xix 


£ 


xix 


4 


677 


xiv 


D 


• • • 

XIII 


5 


627 


XX 


D 


• 

i 


5 


678 


XV 


C 


xiv 


6 


628 


xxi 


CB 


• • 

11 


6 


679 


xvi 


B 


XV 


7 


629 


xxii 


A 


• • • 

111 


1 


680 


xvii 


AG 


xvi 


1 


630 


xxiii 


G 


iv 


2 


681 


xviii 


F 


xvii 


3 


631 


xxiv 


F 


V 


3 


682 


xix 


£ 


... 

XVIU 


4 


632 


XXV 


ED 


vi 


4 


683 


XX 


D 


xix 


5 


633 


xxvi 


C 


vii 


6 


684 


xxi 


CB 


• 

1 


6 


634 


xxvii 


B 


• •• 

vm 


7 


685 


xxii 


A 


• • 

11 


1 


635 


xxviii 


A 


ix 


1 


686 


xxiii 


G 


• • ■ 

111 


2 


636 


• 

1 


GF 


X 


2 


687 


xxiv 


F 


iv 


3 


637 


• • 

11 


£ 


xi 


4 


688 


XXV 


£D 


V 


4 


638 


• • • 

111 


D 


• • 

XII 


5 


689 


xxvi 


C 


vi 


6 


639 


iv 


C 


xiii 


6 


690 


xxvii 


B 


• • 

VII 


7 


640 


V 


BA 


xiv 


7 


691 


xxviii 


A 


*•• 

Vlll 


1 


641 • 


vi 


G 


XV 


2 


692 


• 

1 


GF 


ix 


2 


642 


• • 

Vll 


F 


xvi 


3 


693 


• • 

11 


£ 


X 


4 


643 


• • • 

Vlll 


£ 


xvii 


4 


694 


• • • 

111 


D 


xi 


5 


644 


ix 


DC 


• •• 

XVIIl 


5 


695 


iv 


C 


• • 

XII 


6 


645 


X 


B 


xix 


7 


696 


v 


BA 


• • • 

XIU 


7 


646 


xi 


A 


• 

1 


1 


697 


vi 


G 


xiv 


2 


647 


• • 

XII 


G 


■ • 

11 


2 


698 


• • 

Vll 


F 
£ 


XV 


3 


648 


• • • 

XIII 


FE 


• • • 

111 


3 


699 


• •• 

VIII 


xvi 


4 


^9 


xiv 


D 


iv 


5 


700 


ix 


DC 


xvii 


6 


650 


XV 


C 


V 


6 


701 


X 


B 


XVIU 


7 


651 


xvi 


B 


vi 


7 


702 


xi 


A 


xix 


1 


652 


xvii 


AG 


• • 

VII 


1 


703 


• ■ 

XII 


G 


• 


2 


653 


• • • 

XVlll 


F 


• • • 

VIII 


3 


704 


• • • 

XIII 


FE 


• • 

II 


3 


654 


xix 


£ 


ix 


4 


i 705 


xiv 


D 


... 
111 


5 



402 



APPENDIX. 





A.D. 


CycL S. 


Llt. D. 


Cycl. L. 


Kal. J, 


A.D. 


Cycl. S. 


Ut. D. 


Cyd. L. 


Ut.D, 




700 


XV 


c 


iv 


6 


757 


X 


B 


xvii 


7 




707 


xvi 


B 


V 


7 


768 


xi 


A 


xviii 


1 




708 


xvii 


AG 


vi 


1 


769 


• • 

XII 


G 


xix 


2 




70P 


• ■ • 

XVUl 


F 


vii 


3 


760 


• • • 

XUl 


FE 


• 

1 


3 




710 


xix 


E 


• •• 

vm 


4 


761 


xiv 


D 


• • 

11 


6 




711 


XX 


D 


ix 


6 

1 


762 


XV 


C 


• • • 

111 


6 




712 


xxi 


CB 


x 


6 ! 


763 


xvi 


B 


iv 


7 




713 


xxii 


A 


xi 


1 


764 


xvii 


AG 


v 


1 




714 


xxiii 


G 


• • 

XII 


2 


766 


• • • 

XVUI 


F 


vi 


3 




716 


xxiv 


F 


• • • 

Xlll 


3 


766 


xix ' 


£ 


•• 

VII 


4 




716 


XXV 


ED 


xiv 


4 


767 


XX 


D 


• ■ • 

VIII 


6 




717 


xxvi 


C 


XV 


6 : 


768 


xxi 


CB 


ix 


6 




718 


xxvii 


B 


xvi 


7 


769 


xxii 


A 


X 


1 




719 


xxviii 


A 


xvii 


1 


770 


xxiii 


G 


xi 


2 




720 


' i 


GF 


• • • 

XVlll 


2 


771 


xxiv 


F 


. • 

XII 


3 




721 


• • 

11 


£ 


xix 


4 


772 


XXV 


£D 


••• 

Xlll 


4 




722 


• • • 

111 


D 


• 

1 


6 


773 


xxvi 


C 


xiv 


6 




723 


iv 


C 


• • 

11 


6 


774 


xxvii 


B 


XV 


7 




724 


V 


BA 


• • • 

111 


7 ! 


776 


xxviii 


A 


xvi 


1 




726 


vi 


G 


iv 


2 


776 


• 

1 


GF 


xvii 


2 




726 


• • 

VII 


F 


v 


3 


777 


• ■ 

11 


£ 


• • • 

XVIU 


4 




727 


viii 


E 


vi 


4 1 


778 


• ■ • 

111 


D 


xix 


6 




728 


ix 


DC 


• • 

VII 


6 


779 


iv 


C 


• 

1 


6 




729 


X 


B 


• • • 

Vlll 


7 . 


780 


V 


BA 


• • 

11 


7 




730 


xi 


A 


ix 


1 , 


781 


vi 


G 


• • • 

111 


2 


731 
732 


■ • 

XII 


G 


X 


2 ' 


782 


• • 

vu 


F 


iv 


3 


• •• 

xm 


FE 


xi 


3 


783 


• • • 

Vlll 


£ 


V 


4 




733 


XIV 


D 


• • 

xu 


6 : 


784 


ix 


DC 


vi 


6 




734 


XV 


C 


• • • 

XIII 


6 


786 


X 


B 


•* 
vu 


7 




736 


xvi 


B 


xiv 


7 


786 


• 

XI 


A 


• •• 

* viu 


1 




736 


xvii 


AG 


^v 


1 


787 


• • 

XII 


G 


ix 


2 




737 


• • • 

XVIIl 


F 


xvi 


3 


788 


• • • 

Xlll 


FE 


X 


3 




738 


xix 


£ 


xvii 


4 


789 


xiv 


D 


xi 


6 




739 


XX 


D 


• •• 

xviu 


6 


790 


XV 


C 


• • 

XII 


6 




740 


xxi 


CB 


xix 


6 


791 


xvi. 


B 


• • • 

XIU 


7 




741 


xxii 


A 


• 

1 


1 


792 


xvii 


AG 


xiv 


1 




742 


xxiii 


G 


• • 

II 


2 


793 


• • • 

XVlll 


F 


XV 


3 




743 


xxiv 


F 


• • • 

111 


3 : 


794 


xix 


£ 


xvi 


4 




744 


XXV 


ED 


iv 


4 


795 


XX 


D 


xvii 


6 




746 


xxvi 


C 


v 


6 


796 


xxi 


CB 


• • • 

XVUl 


6 




746 


xxvii 


B 


vi 


7 


797 


xxii 


A 


xix 


1 




747 


xxviii 


A 


• • 

vu 


1 1 


798 


xxiii 


G 


• 

1 

• • 

11 

• •• 
111 


2 




748 


• 

1 


GF 


• •• 

Vlll 


- 2 1 


799 


xxiv 


F 


3 




749 


• • 

11 


£ 


ix 


4 


800 


XXV 


ED 


4 




760 


• • • 

111 


D 


X 


6 


801 


xxvi 


C 


iv 


6 




761 


iv 


C 


xi 


6 


802 


xxvii 


B 


V 


7 




762 


V 


BA 


• • 

XII 


7 


,803 


xxviii 


nA 


vi 


1 




763 


vi 


G 


• • • 

XIII 


2 


804 


• 

I 


GF 


• • 

VII 


2 




754 


• • 

VII 


F 


xiv 


3 


806 


• • 

11 


E 


• •• 

Vlll 


4 




766 


• • • 

Vlll 


E 


XV 


4 


806 


• • • 

111 


D 


ix 


6 




766 


ix 


DC 


xvi 


« 


807 


iv 


C 


X 


6 



APPBNDIX. 



A.D. 


Cycl. S. 


Ut.D. 


Cycl. L. 


Kal.J. 


A.D. 


Cycl.S. 


Lil. D. 


Cycl. L. 


Kal.J^ 

6 


808 


V 


BA 


xi 


7 


869 


xxviii 


A 


V 


809 


vi 


G 


xii 


2 


860 


• 

1 


GF 


vi 


7 


810 


• • 

VII 


F 


• • • 

XIII 


1 


861 


• • 

II 


E 


• • 

VII 


2 


811 


• • • 

Vlll 


E 


xiv 


2 


862 


• • • 

111 


D 


• • • 

VIII 


3 


812 


ix 


DC 


XV 


3 


863 


iv 


C 


ix 


4 


813 


X 


B 


xvi 


6 


864 


V 


BA 


X 


6 


814 


xi 


A 


xvii 


6 


866 


vi 


G 


xi 


7 


815 


• • 

XII 


G 


• •• 

XVUI 


7 


866 


• • 

VII 


F 


• • 

XII 


1 


816 


• •• 

Xlll 


FE 


xix 


1 


867 


• • • 

VIU 


E 


• • • 

Xlll 


2 


817 


xiv 


D 


• 

1 


3 


868 


ix 


DC 


xiv 


3 


818 


XV 


C 


• • 

II 


4 


869 


X 


B 


XV 


6 


819 


xvi 


B 


• • • 

III 


6 


870 


xi 


A 


xvi 


6 


820 


xvii 


AG 


iv 


6 


871 


• • 

XII 


G 


xvii 


7 


821 


• • • 

XVUl 


F 


V 


1 


872 


• • • 

XIII 


FE 


xviii 


1 


822 


xix 


£ 


vi 


2 


873 


. xiv 


D 


xix 


3 


828 


XX 


D 


• • 

VII 


3 


874 


XV 


C 


1 


4 


824 


xxi 


CB 


••« 

VIII 


4 


876 


xvi 


B 


• • 

11 


6 


826 


xxii 


A 


ix 


6 


876 


xvii 


AG 


• ■ • 

111 


6 


826 


xxiii 


G 


x 


7 


877 


• • • 

XVlll 


F 


iv 


1 


827 


xxiv 


F 


xi 


1 


878 


xix 


E 


V 


2 


828 


XXV 


ED 


• • 

XII 


2 


879 


XX 


D 


vi 


3 


829 


xxvi 


C 


•• . 

XIII 


4 


880 


xxi 


CB 


• • 

VII 


4 


830 


xxvii 


B 


xiv 


6 


881 


xxii 


A 


VIII 


6 


831 


xxviii 


A 


XV 


6 


882 


xxiii 


G 


ix 


7 


832 


• 

1 


GF 


xvi 


7 


883 


xxiv 


F 


X 


1 


833 


• • 

11 


E 


xvii 


2 


884 


XXV 


ED 


xi 


2 


834 


III 


D 


xviii 


3 


886 


xxvi 


C 


• • 

XII 


4 


836 


iv 


C 


xix 


4 


886 


xxvii 


B 


• •• 

XIII 


6 


886 


V 


BA 


1 


6 


887 


xxviii 


A 


xiv 


6 


887 


vi 


G 


• • 

II 


7 


888 


• 

1 


GF 


XV 


7 


838 


• • 

VII 


F 


• • • 

III 


1 


889 


II 


E 


xvi 


2 


839 


•• • 

VIII 


E 


iv 


2 


890 


• • • 

III 


D 


xvii 


3 


840 


ix 


DC 


v 


3 


891 


iv 


C 


•• . 

XVlll 


4 


841 


X 


B 


vi 


6 


892 


V 


BA 


xix 


6 


842 


xi 


A 


•» 

VII 


6 


893 


vi 


G 


• 

1 


7 


843 


• • 

XII 


G 


• • • 

VIII 


7 


894 


. • 

VII 


F 


• • 

II 


1 


844 


• • • 

XIII 


FE 


ix 


1 


896 


VIII 


E 


• • • 

111 


2 


846 


xiv 


D 


X 


3 


896 


ix 


DC 


iv 


3 


846 


XV 


C 


xi 


4 


897 


X 


B 


V 


6 


847 


xvi 


B 


• • 

XII 


6 


898 


xi 


A 


vi 


6 


848 


xvii 


AG 


• • • 

XIII 


6 


899 


• • 

XII 


G 


• • 

VII 


7 


849 


• •• 

XVIII 


F 


xiv 


1 


900 


• • • 

XIII 


FE 


• • • 

VIII 


1 


860 


xix 


E 


XV 


2 


901 


xiv 


D 


ix 


3 


861 


XX 


D 


xvi ' 


3 


902 


XV 


C 


X 


4 


862 


xxi 


CB 


xvii 


4 


903 


xvi . 


B 


xi 


6 


863 


xxii 


A 


• • • 

XVIII 


6 


904 


xvii 


AG 


•• 

XII 


6 


864 


••• 

XXIll 


G 


xix 


7 


906 


• • • 

XVIII 


F 


• • • 

XIII 


1 


866 


xxiv 


F 


• 

1 


1 


906 


xix 


E 


xiv 


2 


866 


XXV 


ED 


• • 


2 


907 


XX 


D 


XV 


3 


867 


xxvi 


C 


• •• 

III 


4 


908 


xxi 


CB 


xvi 


4 


868 


xxvii 


B 


iv 


6 


909 


xxii 


A 


xvii 


6 



H h h 



APPBITDIX. 



A. D. 


Cycl. S. 


Llt. D. 

G 


Cycl. L. 


Kal. J. 


A. D. 


Cycl.S. 


Llt. D. 


Cycl. L. 


Kal.J. 


910 


xxiii 


• • • 

XVIU 


7 


961 


• • • 

XVIII 


F 


• • 

XU 


1 


911 


xxiv 


F 


xix 


1 


962 


xix 


£ 


• • • 

XIII 


2 


912 


XXV 


ED 


• 

1 


2 


963 


XX 


D 


xiv 


3 


913 


xxvi 


C 


• • 

11 


4 


964 


xxi 


CB 


XV 


4 


914 


xxvii 


B 


• • • 

111 


5 


965 


xxii 


A 


xvi 


6 


915 


xxviii 


A 


iv 


6 


966 


xxiii 


G 


xvii 


7 


916 


• 

1 


GF 


V 


7 


967 


xxiv 


F 


• • • 

xvai 


1 


917 


• • 

11 


E 


vi 


2 


968 


XXV 


£D 


xix 


2 


i 918 


• • • 

111 


D 


• • 

VII 


3 


969 


xxvi 


C 


• 

1 


4 


919 


iv 


C 


■ • ■ 

VIII 


4 


970 


xxvii 


B 


• • 

11 


5 


920 


V 


BA 


ix 


5 


971 


xxviii 


A 


• • • 

111 


6 


921 


vi 


G 


X 


7 


972 


• 

1 


GF 


iv 


7 


, 922 


• • 

VII 


F 


xi 


1 


973 


• • 

II 


E 


V 


2 


923 


Vlll 


E 


• • 

XII 


2 


974 


• • • 

111 


D 


vi 


3 


924 


ix 


DC 


• • • 

XIII 


3 


975 


IV 


C 


• • 

vii 


4 


925 


X 


B 


xiv 


5 


976 


V 


BA 


• •• 

Vlll 


5 


926 


xi 


A 


XV 


6 


977 


vi 


G 


ix 


7 


927 


• • 

XII 


G 


xvi 


7 


978 


• • 

VII 


F 


X 


1 


928 


• • • 

Xlll 


FE 


xvii 


l 


979 


• • • 

Vlll 


E 


xi 


2 


929 


xiv 


D 


• • • 

XVlll 


3 


980 


ix . 


DC 


• • 

Xll 


3 


930 


XV 


C 


xi|L 


4 


981 


X 


B 


• •• 

XIII 


5 


931 


xvi 


B 


• 

1 


5 


982 


xi 


A 


xiv 


6 


932 


xvii 


AG 


• • 

11 


6 


983 


• • 

XII 


G • 


XV 


7 


933 


xviii 


F 


• • • 

111 


1 


984 


• • • 

XIII 


FE 


xvi 


1 


934 


xix 


£ 


iv 


2 


985 


xiv 


D 


xvii 


3 


935 


XX 


D 


V 


3 


986 


XV 


C 


• • • 

XVIII 


4 


936 


xxi 


CB 


vi 


4 


987 


xvi 


B 


xix 


5 


937 


xxii 


A 


• • 

Vll 


6 


988 


xvii 


AG 


• 

1 


6 


938 


xxili 


G 


• • • 

VIII 


7 


989 


• • • 

XVlll 


F 


• • 

II 


1 


939 


xxiv 


F 


ix 


1 


990 
991 
992 


xix 


£ 


• • • 

111 


2 


940 


XXV 


£D 


X 


2 


XX 


D 


iv 


3 


941 


xxvi 


C 


xi 


4 


xxi 


CB 


V 


4 


942 


xxvii 


B 


• • 

XII 


5 


993 


xxii 


A 


vi 


6 


943 


xxviii 


A 


• • • 

XIII 


6 


994 


xxiii , 


G 


vii 


7 


944 


• 

1 


GF 


xiv 


7 


995 


xxiv 


F 


viii 


1 


945 


• • 

11 


£ 


XV 


2 


996 


XXV 


ED 


ix 


2 


946 


• • • 

111 


D 


xvi 


3 


997 


xxvi 


C 


X 


4 


947 


iv 


C 


xvii 


4 


998 


xxvii 


B 


xi 


5 


948 


v 


BA 


xviii 


5 


999 


xxviii 


A 


• • 

XII 


6 


949 


vi 


G 


xix 


7 


1000 


• 

1 


GF 


• • • 

Xlll 


7 


950 


• • 

VII 


F 


• 

1 


I 


1001 


• • 

II 


£ 


xiv 


2 


951 


• • • 

Vlll 


£ 


• • 

11 


2 


1002 


• • • 

111 


D 


XV 


3 


952 


ix 


DC 


• • • 

111 


3 


1003 


iv 


C 


xvi 


4 


953 


X 


B 


iv 


5 


1004 


V 


BA 


xvii' 


5 


954 


xi 


A 


V 


6 


1005 


vi 


G 


• • • 

XVIII 


7 


955 


• • 

XII 


G 


vi 


7 


1006 


• • 

VII 


F 


xix 


1 


956 


• • • 

XIII 


FE 


VII 


1 


1007 


• • • 

VIII 


£ 


• 

1 


2 


957 


xiv 


D 


• • • 

Vlll 


3 


1008 


ix 


DC 


• • 

II 


3 


958 


XV 


C 


• 

IX 


4 


1009 


X 


B 


• • • 

111 


5 


959 


xvi 


B 


X 


5 


1010 


xi 


A 
G 


iv 


6 


960 


xvii 


AG 


xi 


.6 


1011 


• • 

XII 


V 


7 



APPENDIX. 



A. D. 


Cycl. S. 


Llt. D. 


Cycl. L. 


Kal. J. 


A. D. 


Cycl. S. 


Ut.D. 


Cycl. L, 

• • 

VII 


Kttl.J. 

1 


101-2 


• • • 

XIII 


FE 


vi 


1 


1051 


xxiv 


F 


1013 


xiv 


D 


• • 

Vll 


3 


1052 


XXV 


ED 


• • • 

VIII 


2 


1014 


XV 


C 


• •• 

VIII 


4 


1053 


xxvi 


C 


ix 


4 


1015 


xvi 


B 


ix 


5 


1054 


xxvii 


B 


X 


5 


lOld 


xvii 


AG 


X 


6 


1055 


xxviii 


A 


xi 


6 


1017 


xviii 


F 


xi 


1 


1056 


• 

1 


GF 


■ • 

XII 


7 


1018 


xix 


E 


• • 

XII 


2 


1057 


• • 

11 


E 


• • • 

XIU 


2 


1019 


-XX 


D 


• • • 

Xlll 


3 


1058 


• « • 

111 


D 


xiv 


3 


1020 


xxi 


CB 


xiv 


4 


1059 


iv 


C 


XV 


4 


1021 


xxii 


A 


XV 


6 


1060 


V 


BA 


xvi 


5 


1022 


xxiii 


(; 


xvi 


7 


1061 


vi 


G 


xvii 


7 


1023 


xxiv 


F 


xvii 


1 


1062 


• • 

Vll 


F 


• • • 

XVlll 


1 


1024 


XXV 


ED 


• • • 

XVIll 


2 


1063 


• • • 

Vlll 


E 


xix 


2 


1025 


xxvi 


C 


xix 


4 


1064 


ix 


DC 


• 

1 


3 


1026 


xxvii 


B 


• 

1 


5. 


1065 


X 


B 


• • 

11 


5 


1027 


xxviii 


A 


• • 

11 


6 


1066 


xi 


A 


... 
111 


6 


1028 


• 

i 


GF 


• • • 

111 


7 


1067 


• • 

XII 


G 


iv 


7 


1029 


• • 

11 


E 


iv 


2 


1068 


• ■ • 

XIII 


FE 


V 


1 


1030 


• • • 

111 


D 


V 


3 


1069 


xiv 


D 


vi 


3 


1031 


iv 


C 


vi 


4 


1070 


XV 


C 


• • 

VII 


4 


1032 


V 


BA 


• • 

Vll 


5 


1071 


xvi 


B 


... 

Vlll 


5 


1033 


vi 


G 


VIII 


7 


1072 


xvii 


AG 


• 

IX 


6 


1034 


• • 

Vll 


F 


ix 


1 


1073 


• • • 

XVlll 


F 


X 


1 


1035 


• • • 

VIU 


E 


X 


2 


1074 


xix 


£ 


xi 


2 


1036 


ix 


DC 


xi 


3 


1075 


XX 


D 


• • 

Xll 


3 


1037 


X 


B 


• • 

XII 


5 


1076 


xxi 


CB 


• • • 

XIII 


4 


1038 


xi 


A 


Xlll 


6 


1077 


xxii 


A 


xiv 


6 


1039 


• • 

XII 


G 


xiv 


7 


1078 


xxiii 


G 


XV. 


7 


1040 


• • • 

X1I1 


FE 


XV 


1 


1079 


xxiv 


F 


xvi 


1 


1041 


xiv 


D 


xvi 


3 


1080 


XXV 


ED 


xvii 


2 


1042 


XV 


C 


xvii 


4 


1081 


xxvi 


C 


• • • 

XVlll 


4 


1043 


xvi 


B 


• • • 

XVlll 


5 


1082 


xxvii 


B 


xiz 


5 


1044 


xvii 


AG 


xix 


6 


1083 


xxviii 


A 


• 

1 


6 


1045 


xviii 


F 


• 

1 


1 


1084 


• 

1 


GF 


.» 
11 


7 


1046 


xix 


E 


• • 

11 


2 


1085 


II 


E 


• • • 

111 


2 


1047 


XX 


D 


... 
111 


3 


1086 


• • • 

111 


D 


iv 


3 


1048 


xxi 


CB 


iv 


4 


1087 


iv 


C 


V 


4 


1049 


xxii 


A 


V 


6 


1088 


V 


BA 


vi 


5 


1050 


xxiii 

• 


G 


vi 


7 

































INDEX GENERALia 



NOTANDA DB HOG INDIGB. 



4b^r«Tiationei Ammlei indicnit^ CAfrm Anbic» pagiDun, B.notam. 8iC9T.l1 b.1, indictnt Ti(ernachi 
paginim 1, not I9 et tic de cvteris.— Tigernachuni ordioe primam statnOy nt antiqniitimttm. deiode Inis- 
fiUlentet, (jni litera I detignantnr. Qnatoor Mtgittrot indicant Uterae initialet Q.M. et tic de csterit. 
Index hie» qnoad Tigemaclii o^nt, locnplet ett, non antem quoad recentiora Clironica, qn» Patriii tcrip- 
torilHU iUnttranda reiinqno. In initio Annalinm Ultoniensiom, quaedam opera M8S* memorantnr, qa« 
Ib locem dare propotniy tempore quo itta acribebaro. Sed in pnetentiamm, deficieotibnt Tiribnt, absti- 
nendnm pnto. 



ABERCROSSAN Ecclesia in Atbtnia fun- 
dnta a Maelruba, T. 207, 208. 

Achmd-ahhla Campas Pomorum, sive Pomarii 
Mooaslerium>iii Lageuia. 

Aehaid-bo Cainnig Campus boum, Monas- 
lerium S.Cannici, hodie KilkenDy, T. 129. 

Adamnani duo, T. IdT.^Hiiensia nativitas, 
ib. Legatioaes «jus, 204. Abbas nomif 
Hiiensis, 210. Vide Laisreanus. Capti- 
▼os reducit Hibemiam, 216. Poeta, 217. 
Obitusejus, 210,220. Adamnanoin Hiooa 
successit X Canmad, filius Falbei» 224, 
226. Adamnani Lez, et alia openiy 236, 
239. Adamnani Scrinium, 281, 

Adhne, — ^vide Guaire. 

Aedhanut Lindisfam. T* 198« iEtas et obitus 
ejus, 229. 

Aedhamii fil. Gabhrani, Rex Albani», T. 168. 
Notanda de eo, 176 ad 177. Ejus obitus 
juxta quosdam, ib. p. 179. 

Aedhui Ailan Rex totius Hibemiaey Poeta, 
243. 

jEgypiianm Regum Clironologica serief col- 
lata cum seric Regum Ultonite, ab Eamapjy 
condita ad eversam, T.ladSO* 



Aengus, Nomen proprium viri, Illustrem 

denotat. 
Aenguiiue primus Conderensis Ep.s, T. i28. 
Aenguaiue Colideus et opuscula ejus, Descr. 

MSS. ii ad iv. in Chronico Tigernachi. 
Aengui mc Nadfraich primus RexChristianus 

Momoniae, T. 124. Q.M. 120. Carmen 

vetus Hibemicum de eo, ib. 129. 
Aenguiiui Rex Albaniae moritur, 264. 
Aengueiui fil. Fergusii Rex Pictorum moritur, 

266. 
JEra Mundana juxtaTigernachum, T. 2, n. 

6; 4, n.l2; 6, n. 16, 16, 19 ; 13, n.43, 

46; 32, n.23. 

JEmnania sra juxta eundem, T. 1. 

CKriffi juxtaeundem, T. 10, n.34; 11, n. 

37; 13, n.43 ad 48; 14, n.62; 16, n. 

63,64,66; 18, n.66; 24, n.72. Q.M. 

126. £ra Com. io usu in Hibemia ante 

annum 1020, ibid. et p. 104. 
Aggeree Sacri Hibemiae, Q.M. 2, 3, 6,- 14, 

17t 21, 22, 28, 34, 49, 64, 63. 
Aidhne sive Hi Fiaehrach-Aidhne in com. 

Oalviae, hodie Kiltartan Barony, Vide 

vitam S. Colmani, vulgo Mae Dunehf \n 



2 



INDEX OENERALI8» 



AA. SS. 1. 1, p. 345. '' Campns Aidne 
in Connacia." 

AUerani opus de Genealogia Chriati» T. 206. 

Ail Saxum sacrumf Q.M. 29. 

Ailt^ sive Mag-Aili, campus in Midia* 

Aikach Arx praccipua Regum Cbrislianorum 
Ultoni», T. 103, 124, et passim. 

Albania Reges, T. 136, 162-3, 155, 168-9, 
160, 300-303. Regum Hibernorum initia 
in Albauia, T. 119, 127, 135, 136, 141. 
Q.M. 51, 70, 84, 02, 97. 

S.Albei obitus, T. 86, 131,133,134» Q.M. 
121. Albeilapis, Q.M. 241. 

Albeus Abbas Senchuensis, T. 

il/c/iiiM,Q.M. 106-7. T.78-9. Alcluidensis 
Rex, T. 217. Bili Rex, 231. Arx Regia, 
241, expugnata, 253. 

Aiildut Poeta Hiberncnsis, T. 44. 

Alinbanda Rex Connaci» quintus Cbristianus, 
T. 139, n.45, ubi pro tertius lege jniniui, 
ut in p. 140, o. 62. 

Almanente Pnelium, T. 232« 

Amalgad 61. Fiacbrii, filii Eochodii Muigme- 
donii, Regis Hibemiae totius, et frater 
Dathiae Regis Hiberniae totius, primus Rex 
Christianus Connaciae, Q.M. 120. T. 90, 
n. 87; 100,110,111, n. 68. Ab eo 
Amalgadio, regio quae Ttr-Amalgaid Hiber« 
nice dicitur, Anglice THrawiey, nomen 
retinet in hodiernum diem. Successit ei 
Olioi-Molt, 2dus Rex C.C. deinde Duaeh' 
TengauamOt postca Eogan-Bel quartus, 
quintus Alinbanda. Amalgadii obitua, T. 
iii, n.68. 

Amlafue fil. Sitrici, T. 260. Rex aupremus 
Danorum Dublinii, ivit Hionam, T.261, 
262. 

Amta/uM fil. Ildulfi Rex Albaniae, T. 260. 

Amlajui Limericeniii fil, Imari Limeric, T. 
260. 



Amlajui fil. Sitrici, Rex Danomm, ctptu9, 

T.280. 
Amlafut fil. Sitrici occisua a Saxooit duni 

iret Romam, T. 284-6. 
Annaiet Connacise et Roscreensea, . Q.M. ll7* 

Vide Bueiiiett et Crcmica. 
Annuli aurei fabricati in Hibemia, Q.M.32, 

70. VldeArgenteatAurifodineBfFtn-faideog. 
Annulut Tomari et gladius Caroli, T. 267. 
Antrimentit Ecclesiae antiquitai, T. 126, 

Q.M. 135. 
Aai Campus Regius Connacift, iibi Munimeo- 

tum RathrCruaehahi, 221, not. et 268. 
Aradh-cliath in agro Tipperaric 
Ara Regio in a^ro Limcricense, IJmerico ad 

orientem, et ad marginero lacoi Dearg- 

Dearc. 
Arat^Cdtahr, nonc Donom S. Patricii, Q.M. 

36. 
Arbor sacer campt adorationia, T. 269» ubi 

de cultu arborum. 
Arlwr facer excisus ab Aodho 0*Conor, Rege 

Connaciae, T. 296. 
Ardbreeean Monasterium vaatatum a Sitrico, 

T. 283. 
Ardcoranente praelium, T.189, in Dalriada, 

ib. 
Ardmaeha condita, T.104. Episcoporam 

Catalogus, Q.M. 120. CombusU, T. 208, 

267. Civitas in tres partes divisa, quarum 

una Temaria Magna dicebatur, T. 264. 

Combusta iteram, 272-3, cum omnibus 

auis Ecclcsiis, Nosocomits, Scripturarum 

domOf Ecclesia Magna Lapidea, et Schola, 

T. 151. 
Argentea et aurea fabricata in Hiberoia, 

Q.M.11, 24, 28, 30-32, 43, 69, 69, 70, 91. 

— vide Fm-Faideog^ Evangeliorum Liber. 

Annuli Aurei, supra. 
Artegmt (Cenetbtti O*) Poeta, T. 269. 



INDBZ GBKBBALIS* 



3 



jMertt,r.U^tilBB. Orieiitilei,qiiiAtd 
orieBtem Aigiallue siU. 

AriHghu Epa. Ardinacbaoai, T. 961. o. 

jlualU io Media Occideotali siti» memoraotur 
ioritaV.Colooibfle. 

AiAaek^tudihU Attacotti»- -vide Rer. Hib. toI. 
i, lodicee» Uoicoa eonim Rex Cairbn4Xn' 
Caik iUegitimus, vt et armis ad soliom per* 
▼eait, ut io Caroiioe vetere '* AMhin dm « 
Etre mf.** Q»M. m. 70» 78, 76. T. 26« 
D.91 ; 26, D.94. 

Awrti aoouli io nso io Hiberoia, T, 306« 800. 

Awrta Mooilia, T. 311. 

Aitrea et argeotea opificia io Hiberoia, Q.M. 
ir, 24, 28, 30, 31, 32, 43, 69-^» 91. 

Antri Uocis, T. 306. Q.M. xxx. 

AwrifoinuB aotiqa» io Ifibeniia, T.86. 
Q.M. 24, 31. 

ifoHif « io Hiberoia, Q.M. xxiv, 117* 

AuOiaM de CiU-Auri], Q.M. lOQ, 116, 120. 



Baanhm Jeso lacrilega maoo raptom, T. 

279. Q.M. 132. 
BaUhtmM» 2dufl Abbai Hiieoris, Scriptor. 

T.173. 
BsiZs Mooasteriom, T. 193. 
BaOimoienrii Libor MS. Usser. Priouird. fol 

410. Q.M.63,66. 
Bamia flumeo ioter Leam et Elism, pneter 

regiooem Clao-Bresail scaturit per lacom 

Neaehf fluit iode per agrum Aeodromeo* 

sem, Fircririam, Scrioiumque, io Derreost 

agro» et 3tio lapide a Culratbaoia iofloit io 

Oceaoum. 
Beal-iinm Baalim igois, T. 98, 0.18; 274. 

— videDroute, Q.M.21. 
Bee Mae Deagka. Beccus filios Deagi 

Poeta Uiberoeosis, T 117, 118, 0.77; 



118,0.80. Obitos ejus, T. 140. Q.M. 
126-7. 

Beeee-Bairehe Poeta Hiberoicui, T.*187-8. 

Bedm Bibtia, T. 226. Opera lyus Not. ibi. 
ChrooicoD ejus, T. 237. 

Belga, Q. M. xis, 6, 10, 12. 29, 73, 78, 79. 

Belganm campos, T. 29. Arx, T 160. 

Beaehartnee Mooasterium coaditum, T. 97, 
11.7; 141. 

Benehoria Britooum combusta, T. 208. 

S.Benigni obitus, T.114, De eo, Q.M. 
124,136. 

Ben-Edar Promootorium ▼oluerum (hodie 
Hoaih) Q.M. 4, 6, 69. 

Berha fl. (the Barrow) e moote Bladma, io 
Lageoia scaturit, uode fluit ad urbem Ross, 
ubt cum Feora commiscet; uterqnedeiode 
io Surium iofluit, et tria sic juocta. Mo- 
jmooiam a Lageoia separaotes, io mare 
cooflouot prope Waterfordiam. 

Bereamii macolatus Poeta, T. 137. 

Bi-Mudme Poeta, T. 186-6. 

Blai Leges Hiberois» cor ita appellat«, T. 
47, o. 80.~?ide Legee. 

Boromk Mulcta Boaria quam Reges Hiber- 
oimtotitts a Lageoiae Regtbus exigebant, 
oti oarrat Tigeraachus io regois IWAn/irt, 
Cbroiact,etaUorum, T.29, 41,218. Mulcta 
ista irrogata fuit alternis aoois usque 
ad aoo.693, quo S. Molingus remissiooein 
c||us a Finacta R. H. impetravit. Impo- 
sitioois -et remissioois aonos Christt vu|ga« 
res, 134, et 693, Tigeraachus plaoe de- 
sigoat, 29. 

jBoftKt fl« Dalaradiam a Dalriada, i.e. Antri* 
mensem et Duneosem limitem dissecat. 

Brrfnia io duas regiooes di?isa erat, occideo- 
talem et orieotalem. Prior Dyoastas habuit 
0'Ruarcas,et oooc Letrim dicitor, Posterior 
Djoastas babuit e familia OIEUileybj el 



INDEX e£NBBALI8. 



vocator bodie Cavan. Amb» antiqoitoi 
ad Cobnaciam spectabant. 

Bftgmagia Weitfnidi» portio Atbloni» 
proxima* 

Bregia Campus spectoflus et Regius in Midia, 
•o qoo Regia praecipua' Regum Hibemue, 
i.e.7hMrM, sitacrat. Eouafioei, T. M» 
0.6; 97» 0.0. 

Brthon, t.e. Judex prsecipuus borealia Hiber- 
niae obiit anno 1002, T. 270. 

Briamu fil. Eachodii Muigmedonii et Mam^ 
gruadha, fuit Nepos Muredachi Tirii, 
primi Regis Connaciae totius, e gente 
Scotorum, Muredachus enim.pater erat 
Eochodii qui fuit pater Briani. 

Eachodio quatuor filios Moogroadha ge- 
nuity Brianum, ex quo Hi-Briunii Con- 
nacise, Fiaehrium ex quo Hi Fiachrii 
Connaciae, Fergusium, et Olillum. £x 
Hi-Briuniis et Hi-Fiacbriis istis Conna- 
ciae Regea detcenderunt.— -Briano ploret 
fuere filii» quorum Duachut^Galadk, S. 
Patricii benedictionem obtiiiuitf pr« aliis, 
et sator fuit familiarum Hi-Brktin^Ai, 
iruBriuMn-Brei/ne, HiBriuin-Seola, e 
quibus exclusive Connaciae Reges orlgi- 
nem petunt. Natiis est Brianus, an- 
num circiter 347. Natus est filius ejus 
Duachui annum circiter 894, ita ut annum 
aetatis 9S attigerit, anno advenlus S. 
Patricii, 482. Vide T. 1. et p. 73, 77, 00. 
Vide et Duach. 



Dathias Rex Connaciai Patmosuo Niallo 
Magno» ad Ligerim, la Gallia succom- 
benti« soceessit Bcs Hibemise totios A.D. 
406» aoois xxiii» nsqoe ad ann. 428. Soc* 
cessit ei filins Olillui MaU, pariter Con- 
naci« Rex, qut olml» tolios Hiberoise Rcs» 
A.D. 483. 

JBraubm* Cloanfertensis Vita, T. 814-16.(1) 

Brendam Birrensis obitos, T. 150. 

Brenuin (Loch) in Mnigh Assoil» iiC. in Hi 
Niallan, in Lagenia. 

Hi Bregail regio in Hi Falgia cdebris. 

Briani Barramei prima RebelliOf T. 269. 

S.Brigidet Kildarensis vitse, T. 87» n.75; 
108, n. 4. Q.M. 120, 134. 

Britonet cssi in Dalaradia, T. 221. Victi 
a Dalriadis, T. 226. Vide Hoan, Pidi. 
Saxonee. Loricati in praelio contra Hibernos, 
T. 225. Britonum borealium Rex Mael- 
columbanus, 267. Confer 186, 103, 212- 
13. Duce Hoano vincunt Oswaldum, 194* 
Britones victi apud Minvirc, 220. Brit- 
tones, Q.M. 70, 80, 81. Fortes in rebus 
maritimis, 100. 

Brolcain (MaelissaO*) Poeta et Historicus, 
&c. T. 812. 

Hi Brinin Aoi Familia Regia Connaci», T. 
89, n. 85; 73, n.41. 

Broganut pius Poeta, T: 109. Q.M. 118. 

Brudeus Rex Pictorum, T. 281, 238, 243. 

Brudi mac yif t/esii R. Pictorom, T. 154. 



(1) Vit» istiot typit edits, nDicmii Exemplar bacteniis inveDtORi, extat in Bibliotheca selecta inclytissimi 
Vlrl Tkma GrtwnXU. VodecoDBtat Brendanom aepios ex Hibernla enaTigatse in mare occidentale, et 
Islandiam pcrveuisse potator. Nec mirom. Eodein eoim sefo 8. Cormacas, S.Columbae Hiiensis Disciputos, 
nt refert Adamuan, 1.1, c. G, et I. 2, c.42, laboriosam ioscepit oavigationem, ab IrrosdomDonia solTeBS 
per Oceaoom, 2da vice, et post loogos circoitos ad Orcadas plenis ▼elis perveDit, " et tertia vice solveos, ejos 
navis, a terris, pcrr 14 testivi temporis dies, totidemqoe noctes, austro flante, ad septentrionalis plagam cceli 
«llreeto exqnisivit coreia, adeo ot navigatio ultra hnmani excorsos modum, irremeablUs vidtretnr. Vlde plnrt m 
ViU BiS. 8. Breod, Cartliosiae Mofuntinc, et in f jusdem Viu MS. in Codice lotoleoae apod Flaliert. p. 862, 
C«fi hit confer DjckU, et T. p. IM, 172, S16. 



INDEX GBNEBALIS. 



BnM filii Bifi inort« et Alpini fiiii Nectani 
saccsesio, T. 210. 

Bnuki filii Derilli Mon, T. 228. 

£rudei Regis Pictoram Albanic Hon, T. 
266.— vide PieH, et Saxonet. 

Bndg Hotpitiom, tive Hospitale. 

Bnughead Hospitator. Vir adyenis excipr- 
endis, designatos. Juxta recentiores Anglo- 
Hibemos» Brag Burgum dcnotat, et Bruig' 
AauU Bnrgensis oppidi Pnefcotum. 

Bmadini Carmeo ** Cairfeat cumain air cloin 
Tail," 

Bninue Monasterium in Midis, T. 130, 234. 

Buelliani Annales citati in Usscrii, Primord. 
fol. p.886. In J.WarseiCalalogoManu- 
scriptorum suorum, Dublinii edito» anno 
1648, p. 14, No. xlivy mcntionem facit 
" Exemplaris Annalium Connatiensium, 
sive Cmnobii Buelliani, usque ad ann. 1253. 
Autograpbum exstat in Bibliotheca Cotton. 
Westmonasteiii." Eosdem Annales citat 
Usser. 411, 424, 480, 464, 829, 885. 

C 

CaUieehus Lageniensis Poeta, T. 179. 
Cal Lacus in Hi Niallain regione io Lagenia. 
C0//afi flumen agros Ardmacbanos alluit. 
Calrigia, dc Loch Gtle in Carbria Sligoense, 

non procul a Dartrigiis. 
Callini vita vetusta, Q.M. 123. 
Caminei Inisceltraensis obitus, T. 199. 
Campon/irfiif S. Patricii, Q.M. 119. 
Campanile Kellense, T. 298, 309. 
5. Canniei Nativitas, T. 12. Obitus, 16L 
Carirei tres, Afuee a quo Muscrigia, Batcon, 

et Riada, Q.M. 78-9. 
Carb^ia Gabhra ad Longfordcnsea agros nunc 

spectat. 



CarUanenee prsliam, T. 182. 

Carnfiaoch hodie Carn-free in agro Roscoma- 
nense. Mons sacer, ubi inaugurabantor 
Reges Connacin, Q.M.28. 

Carrig a Foile, Arx OConnori Ciarragiensis. 

Camuium Hibernise, Q.M. ax, 82. 

OtCarty prsecipuus Druida et Poeta Hibemis, 
T.dOO. 

Cstftffa sive Cae-ail, Cassiorum Morooni» 
praecipua Arx. Corcus Momoniss Rex, et 
Regum istorum slirps, primus Cassiliam, 
Regiam arcem Momonic constiluit. Regio 
in qua sita est in agro Tipperariae, Corc<h 
eihrach dicebatur, a Corco, et Are Castai/, 
Cassii Rupes dicta videtur a Caeeio Corct 
lilio, a quo popuU regionis istius Dal- 
Caeeii usque hodie appellantur, T.84, n. 
70.--vide Corcue. 

Cafalogi Metrici Regum Hiberui». T. 116- 
119, Q.M. 126-7. 

Cathlon Rex Britonam csesus a Saxonis. 
T. 191. 

CeaUachue 61. Ragallacbi, Rex Connaciae, in 
Clericatu obit, T. 223« 

Ceasoir, sive Casrae-^rigo fabulfe de ea, 
Q.M. 3, o. 3. 

Ceheiiue Pelagianus Hibernensis, T. 81, 115*, 
n.7l. 

Cen/aeiad-mac-Colehu R.Connaciae, T. 203.(1) 

Cen/aeiadii Poetae Carmina, T. 126, 129, 130. 
134, 143, 4. Obitus ejus, T. 210. Q.M. 
xix, xxiii, 78-9, 136. 

Cen/atlad OCtii/ Poeta Momoniae, T. 294. 

Cen/ein-ateme praelium ubi adfuit C. Riada, — 
Vide Daircara, 

Cennethus fil. Maelcolmi I. Rcx Albaniae, a 
suis occisus, T. 266. 

Cervisiarius, Q.M. 119. 



(1) In nott ibi; pro Rex Connsciat x Christianos, lege xL 



6 



INDEX OBNBBALtS« 



Ctipitm pooebant supra AlUria qui Monas- 

teriis terras donabant, T. 197. 
Celhvm (Dun) Praelium, T. 188, 190-191. 
Chlamjfi Donaldi Regis Hibemi coccinea, T. 

196. 
ChrUtianm fidei primordia in Hibemia, T. 81. 
Chranka vetera memorata a Tigemacho» 

Idatii, MarceJlioi comitis, Julii Africani, 

fiusebii» Hieronymi» Caisiodori, Orosii, 

Prosperiy T. 62, 63. Theophili Antiocheni, 

Syncelli, ib. 67. Bedae, 237.— vide Beda. 

Chronicon Magnom Hiberaiae, ib. p.l. 

Chronica Metrica Begom Hibernise passim. 

Q.M. 84, 86-87. 
S. Ciananu» Damliacensb, T* 128. Scriptor. 

172. 
S. Ciarani duo, Sagirensls, sive Senior, et 

Cluanensis, T. 128, et 162. Cloanensis 

Scrinium, T. 257. 
Ciiharista, Q.M. 66. 
Clane Com.-^vide DaUCaf. 
Cloitii Hibernica Ulidiae vincit dassem Da- 

noram Doblinii, T. 276. 
Clera Ins. in regione Corcolaigde (hodie Cape 

Clear) ot in vita S.Ciarani. 
Claehair Ecclesia eondita anuo 443, Q.M. 

120. 
Clcthrama Ins. in Lacu Ribh. 
Cluanferta Brendani condita, T. 141« Primus 

Monasterii istius Episcopus, T. 161. 
Cluan/erta Molua, i.e. Cluanfertense Monas- 

terium S. Luani, T. 162, 169^ in Lagisia, 

hodie Leix, in agro Reginalt, ad radices 

montis Smoil qoi Bladma dicitor. Hic 

est Luanos de quo S. Beroardos scribit in 



Vita 8. Malachiae, ''centom Monasteria 

condidisse.* 
Quan4rardia Schola S. Finiani qoi obiit anno 

662, T. passiro. 
Cbummacnaii conditom, T. 188. 
Cfitiliiff Rex Saxonom et Danoram, T.TB^ 

286. 
Coemani Lethensb nativitas, T« 140. 
Coemani Maculati nativitas, T. 132. (1) 
Coemgeni dindalochensis wUm et tempora, 

T.132, n.34: 184-6. 
Colmani filii Lenini Poetae obitos, T. 173. 
Cobnani Lindisfaraeosb, Magionensis, ct lob^ 

bofindae Abbatis, obitos, T. 206-8* 
Colmamu a qoo Clan-Colman, T. 243. 
Cohmim Agrippin» Monasterium Hiberaicam» 
Coloree tndomentorum instituti, QiM. 24-6. 
CUiimAaiii Magni Chronologia, T. 183, 188» 

168 ad 177* 208-^. ^ 

Columbamu Lageniensb Episcopoa, T. 148.^ 
Colmnbm Genealogia antiqoa, T. 98, n. 13. 

Nativitas, 130* Adventos Hionam, 142-3. 

Notanda de eo, 144-149. Obitos, 169- 

160. 
Cometm visae in Hiberaia, T. 210, 237. 
ComgaOi Abbatb obitos, T. 177» aetas et 

opera, ibi. 168 ad 176, 188, 288-9. Na- 

tivitas, 129. 
Conain, Mon^Conabi^ Mona, Q.M. ann.900. 
Concoharl mc Nesss tempora, T. 16, 17, 18, 

19, 20, 60, 96, 117. I. p. 1, ann.432. 
Conderenm Ecclesb condita, T. 137. 
Conlaui primus Kildarensb Eps. T. 129. 
CMiitetiit— Johannes Rex, anno 1210, agros 

suae ditionb in Hiberma in 12 Comitatiis 



(1) Noo confimdendi sont isti cam Coemsno Poets, Tlgernscfai Cotttsneo, qni Chronica Metrica scripiit-:- 
Eoldsi EirlMt aifdi;'^ mredMImena Bigh/*^4nMg mI «Or,"— « CimbaHheamh eai/UM Eamhm." 
hlUslmomt, Vide Rer. Blb, t i. MlMi, te, 



INDBX 0BNERALI8« 



divisit, Dubliniuni, Kildariam, Lugmagiam 
hodie Lowth, Catharlogiam, Kilkenniamy 
et Wexfordiam, in Lagenia» Waterfordiam» 
Corcagiam, Limericum, Ciarragiam,etTipe- 
rariam in Momonia. Sed postea his Comi- 
latibus ad leges et mores Hibernicoa re- 
lapsisy querela facta est quod Legum 
Anglicarum authoritas non ultra medio* 
cres parles comitatuum Dublinii» Kii- 
darie» Midi»» et Lugmagise produceretur. 
Primorum deinde Comitatuum institutio 
incidit in ann. 4, Philippi et Maris, 
C. 1556. Thoma Sussexiae Comite Prorege, 
Regis ac Regin» Comitatns statucnte. — 
Hen. Sidneius, Prorex ab anno 1575 ad 
1578, Longfordiam Coniitatum instituit. 
Perroto Prorege ab anno 1584 ad 1588, 
sex in Connacia Comitatus constituti sunt 
anno 1585. Clarensis postea Momoniae 
adjunctus est, reliqui ut hodie. Idem 
Prorex Ardmachamf Monachan, Tironiam» 
Colraniam, seu Culrathenianiy Londinodo- 
riam, et postea annum circiter 1689, Dun- 
nagaliam, jPermanachami et Cavanamerexit. 
Cennaci€d Annales, T.llO. Vide Buelliani, 
Reges Christiani» T. 126, n.7; 187, 189, 
140, 152-3, 156, n. 81 ; 158, 17% 220, 
221, n.l4; 223, n. 20, 21; 234,240,246, 

257. 
Cofifit 100 prxliorum tempora, T. 34, n. 5. 
Qmstantinus fil. Cuilendani Rex Albanise 

occtsus, T. 266-7. 
Canstantini Cornubif» T^ranni con?ersio« T. 

157. 
Corco-hasconU, Q.M. 28, 78r-80, 88, 00, e 

qtrfbus Fin-mc-CnbhaU^ vulgo FhigaU 81, 

87-89. 
Corcus Rex Momoniae, filius Lugadii-Mean, 

filii Olilli Flanbeg, filii Fiachi Mullithaui, 

filii Eogani Magni» jfilii OliUi Olam, Reguui 



Momoniae stirps, primus CassHi» Regiam 
posuit. Corco-Eathrach appellatur Regio 
ubi sita est, in comitatu Tiperarin, in 
hodiernum diem. Corcus Patruo Eachodio» 
sive Aohaio, successft Rex Momoniae, et 
ex Abinda Uxorc duos filios procreavit, 
Natfraichum et Cassium, Natfraichus, 
Momonise itidem Rex, Aengusium, pri- 
mum Momoniae Regem Cliristianum genuit. 
A Cassio Dalcassii nomen deducunt, 
aed ut in poemate *' Sliahh Oighe an 
Righ," de Regum Momoniae successionibus 
numeratur. Lugadius Mean pater Conalli 
Eachluaith, terras inter Limericum et 
montem Ectgat, quas comitatum dc Clare 
dicimus, Senano fluvio a Momonia, et 
Galviensi sinu, a Connacia Occidentali 
separatas, Connacia ademit, et Tuamouiae, 
i.e. horealis Momonis, nomine, sibi ac 
Posteris Dalcassiis, acqubivit. Dalcassl- 
orum itaque fines a Cucullini saltu, prope 
Oceanuin Occidentalem in Tuamonia, ad 
Ossoriae limites, et ab Ectga monte agri 
Galviensis ad Eblinnam montem .tende? 
bant. 

Cassiui, a nutricii fabri dolabra Mac TaU 
cognominatus, Dalcassiorum stirps fuit, a 
quo etiam posteri ClanTatV appellati fuere. 
Filios plures habuit, quorum Miyor natu 
Blodius nomen suum posteris reliquit " Siol 
m.Bloid.'* Corcusfuitlinearectaab Eogano 
Magno filio Olilli-Olam quartus. Valde 
ttaque Grandaevum fuisse oportet, si S. 
Patricio familiaris fuit, uti lentiunt ii qui 
cum Colgano (not. in Triade, p. 214,) eum 
S. Patricio familiarem fuisse scripserunt. 
^ngusius Nadfrachi filius et Corci Nepos, 
primus fuit Rex Momouia; CbristianMS, 
T. 80, 84. 

OCormaic (Gilla Comdeus) scripsit Carmen 



8 



INDEZ OENERALIS« 



Hiberiiiciim de praecipuit scriptoribus 
Hiberni» ut in Og. 184. 

Cormnci filii Arihuri» nepotis Conni 100 prae- 
lioruun, tenpora, T. d9ad48. Clas8is,41. 
Cur dictus Uifode, 47. Religio ejus, 48, 
n.8l; 50-66,117. 

Comubh Sancta Hibernensis ibi, Q.M. 97. 

Cm^ormihnei Reguni Dal-Riad» Albanic» 
memorantur ab Adamnano in Vita Co- 
himbae» Hegum Wallorum unctio a Gilda 
de Excidio— '^ Ungebantur non per Deuro, 
sed quicseteris crudeliores extarent.'' — vide 
Catalog. MSS. Stowen. in Indicibus— Extat 
usque hodie Saxum Ua-fail^xn Throno Re- 
gio Westmonasterii.-^vide Gratianum Lu- 
cium, T.213. Usser. Piimord. 373, 448. 
Vit. S. Rumoldi, 170. 

Mae Ca$ii (Urardus) prsecipuus Poeta Hiber- 
nisB obiit, T. 266. 

Crmtkain Regio Crimthanorum in Orgiallia, 
ita dicta a Crimthano Cano, Orgialliae 
Principe. Antiquitus celebris fuit, sed hodie 
regioncula Orgiallise Australis, spectans 
ad Slanensem Baroniam in Midia. Ex 
eadem familia Orgiallia originem petit 
Mac Mathgamain, vulgo Mac Mahon, 
Orgiallise, qua late patet Monaghaniset 
Toparcha. 

Critma prselium, T, 39, 44, 46. 

Crainit Regia Maelsechlanni 2di Regis totius 
Hibemise, T. 274. 

Cram-Dubh Deus Hibemorum, Q.M. «x, sxii, 
24,25. 

Cranan Abbas Benchorensis. 

Cronanui Poeta, Q.M. xxiii, sxt. 

Cntaekan Munimeotum Regium Coonicim 
T. 23, 85, 125. 

Cualan (Crioch) Ager nune Wickloeniis. 

Via strata, T. 40, in agro Ixmthi- 



ano. 



CaanacU Chronioo« Hibemicum» T,196, n. 

29. 

Cnan 0*Leochao; prsBcipuus Historictta et 
Poeta Hibeniis», occisus est, T. 277* 

Cukretanut filiusCongusse Poeta, T« 232, 233. 

CuculUni nativitas, T. 10, n.36; 12, n. 41; 
14, n.49-*52; 56, n.96. Q.M. 62, 66, 73. 

CueuUin 17 annorum erat biennio aote capat 
xrae C. Anoo aerae C. secuodo, 27 aoaos 
natus, occubuit. Huc spectat Tigeroachi 
narratio de Concullino io ordinem Bitlita- 
rem adscripto, anno setatis 7mo. more 
Hibernico, et Froissarti conveoieas nar- 
ratio, lib.4, c. 63, qui ad ann. 1335, inqait 
Ricbardum 2m Anglise volnisse 4 Regibas 
Hiberniae ordinem Militarem conferre, eos 
autem respondisse,se diu aotea, a Patribus 
suis, €um annos nati essent uptem^ creatos 
fuisse milites. Quoad Institutionisceremo- 
nias, quemque tyronem bastam tenuem in 
clypeum palo afRxum, cnrso tmpiagere 
solitum, et pro numero hastarum sic in 
campo fractarum, magis aut minus in isto 
ordine honoratum. 

Cmladmne prselium, T. 141. 

Culofrinia 0'Gara fiiit Dominas, Lognise O' 
Hara. Alia fuit Lugoia in Midia, et Ga- 
lenga minor in Bregi. 

Cumai, T. 264. 

ClMBijfiei Alti obittts, T. 202. 

Ouimet Albi obitus, T. 207. Foit b 7mas 
Abbas Hionae, inclusoColumba.— Cuminei 
sapientis obitb, T. 247. 

Curruum usus in Hibemia, T. 44, 126, 141. 
R.M. 30, 37, 82, 91, 103. Nollum nomen 
proprium commonios Hibemioe quam^Jsir- 
breaeh auriga. 

Cjyeit Decennovenalis Aactor, jaxta Tiger- 
nachum, T. 62* 

CfcU Pasohalis Hibemontm auctor, T. 85» 



INDKX IftSlCSBLiLCIS. 



-9 



». 78 ; tllp 1 18, m, t82i o. 86 ; 181» 
182, 190. 

D 

IXi-coci Arx Regtb Hi.Mani». T. 178. 
Dairt, iioineD propriuin viri. Darias apud 

Persas, et Quercus aputl Hil>ernos. 
Dat Ditio, ftgio, territorium, Bed. 1. 1. c. l. 
Dal-Araidk Regio io Ultouia, diversa a Dal- 
Riada, Prior hodie tlie Ardei, Poslerior 
tfae Bouti appellatur. Prior in com. Du- 
nense boreale sita est; Poaterior in ^ntri- 
neose. Prior a Fiaclio Aradio Rege Ulto- 
ni« nomen deduxit, poslerior a Carbreo 
' Riada, de quo Beda, lib. l, c. 1, et Tigero. 
sopra, 97. 0.7; 921.— Dalaradie Rex, T. 
361. Dalaradie limites, T. 96, o. 7. Ten- 
debat Dalriada 80 millia passuum, a Bosio 
flumine usque Cnicem de Glan-finnacht, 
praecipue in agro boreale Antriai, T. 116, 
1 17, ad cujus orani est Insula Rechraim, 
Dalaradia vocabalur etiam Cian-ka-boi, et 
Cruithfu, i. e. Regio Pictorum Hibcrnie, 
ibique erat Benchorense Monasterium S. 
Comgalli, ut io Viia Colombe, ilemque 
Mons Mis, et Vallis Arcail, ubi S. Patricius, 
adhac adolesceos et capiivus, pascebat 
ovea Milconis, Pictorum Ultoniie Dynastae. 
Tendebal iUque Dalaradi» ab Ivorio, nunc 
Newry, (Hibernice an t lobhar) Argialiam 
veraus, ad montem Mii, 

Dd-ftataehanm origo, Q.M. an. xxxix. 

Dal-aaaii, T. 108. Caaaius, de quo supra, 
stirps fuit Cassionim. V Cass. 

DaUan (Eocboid) Poeta» T. 173. 

Dakiada Albanics origo, T. 114^117, pug- 
naot invicem Dalriadenses, T. 230. Rex 
Domangart, 207-8. 

Datriadm claasis, T. 239. 

IXamioiiti,— Aidus, Conalli Cruachan, Regis 
Connaciflc, ex Acbaio filio nepos, fuit Dam* 



r m titfnm ' Bex r Mpoaliomus, a Cofauico 

• UUiMia Rtge H. devictus, qui Niamo- 

rum fratrem auum uterinum, et deinde 

Uigadium fratrem ejus, Reges Coi^acis 

ftominavit. 

Adaonnaiiua qui Aoruit anno 094, in- 
qoit ** euavigara incepit ab illa rcg ione, 
qnm, oltra Modam fluvium aita, Erroi$' 
DaaiknouM dicitur.**. Vila Columbae, 1, 1, 
c.6. Regto iata uaque hodie Irroi-Daa^ 
naind appellatur, ut in vita 7, S. Patricii 
apud Colgan. part i, c.44. Damoomi 
fuere vetustisaimt Reges Coonaciae, ad aqQ. 
iiaque aerae C. 254, a quibua Coonacia )in 
3 partea diviaa erat> uaqne ad adventiim 
Muredachi Tini, qui priniua Sootorum 
totam Conuaciam dcbellavit. 
IXmi,~Noo ante 400 annos post Patricii ad- 
ventum, Danos ullos in Hibernia pcdem 
fixiase notissimum ea t. Dani victi . a 
Maelsechlanosecundo Rege Hiberuiss, T. 
268. 

D«ii#-Hiberoenainm Rex, T. 205. 

Dealmhna (Delvin) Septem fuera Diiainia, 
extra terminos Dalcassiorum aitae» et aibi 
invicem mioime coiitiguae, in Coiimicia, 
et Midia; nempe Tammnoir in Midia, 
Dealadkna^Eaihra iu Comiiatu Regio, 
Mac Coglanorum prmdium, Daatadma 
Feadha, ad Galviae occaaum, inter la^um 
OrAam» . ab aquiloiie, et iAorghan, Sioum 
Galviensem, ab austro. TuauKMiiam 
separans tribus maris leticia iA.latitudiue. 
Deahnhnanun-, Ddviaia pwfna.-^ugode 
Laci Midiae aubactor, . primo Angiorum 
incursu, regionem istam GUberto dz Nugmi 
concessit, expubia OTiaaUanis. Hinc 
Nugentii, Weatmidia» Cooiites, Ddvinis 
titulo gaudent, et non aine caiiaa glori- 
antur. 



B 



10 



INDSX 0ENERALI8« 



Dealmkma-NiuMMt regio inter fluviot Suceiioi 
et SenanBuni» in agro Roaeoinniony O' 
Kelliia Hi Maniae ceasit» aseculo ▼. 

Dearearea Druida occiaua in prslio Cenfe- 
brat, quod gestum eat in Hibemia reg- 
nante Cormaco filio Arihuri, A.C. 237, 
juxta Flahert. p. 147» juxta Wardeuro in 
Vita Romualdt, p. 367» geaturo eat biennio 
poat mortem Severi, item juxta Annalea 
Roacreenaes quos citat. Tigemacbua autem 
accuratior et anliquior, praelium iatnd, cui 
Carbreua Riada interfuit, refert ad aanum 
poatquaro Caracalla ad Iroperium evectua 
eat» «rae c. 213. Juxta Flaherteum» Oiii- 
dua Olam eo prslio interfuit, «tatia anno 
63, et regnavit deinde annia 23« primua ex 
Heberi Soboie» qui Momonis utriuaque 
Principatum aui aoliua Posteris in perpe- 
tuuro transmisiU Usaeriua inquit " Cona- 
rium 2ro Hiberniae Principatum tenuisae 
annuro circiter mrm com. 215» filio: auo 
Carbreo Riada Dalriadae doroinio poat ae 
relicto." Priroord. p. 611. Sed neque 
Dalriadaro Hibernicaro neque Albanicam 
obtinuit Carbreua usque ad regnuro Gor- 
maci filii Arthuri, anttum circiter 269. 
Natua est enim Carbreua Conarii 2di filiua 
annuro circiter 214-16» et Conarioa ipse 
natna eat annum circiter 180. 

Deieoh, — vide DkuU. 

Derremu Eccl. condita, T. 168. Dearmagiik 
a quo donata Columboe» ib. 

DedoTum regio, T. 108. 

Drameeai Synodua» T. 176. Q.M. xkU 

Dros^vf Rex pictorum» T. 210.236. Obitus 
^ua» 237. 

Drmdm Hiberai in praeliia aderant» T« 37»— 
vide DwrearcM. Eorum incantationea» T. 
47» 63. Astnlia» T. 60 ad 08. Eipnlsio» 
T. 142-3. Draidum Munimentiini» T. 
160. Q.M.xx. 16,66» 70,82» 86-6-7» 00. 



Dfutek Oallach Briaai filiua Regom Connacia 
fater post Brianum» T. 73» occisus» 126-6. 

Dubcomar prttliuro» itatlicturo ob Dubcona* 
mm Dratdam ibi occiaum» T. 61» 64, u. 
20; 76. 

Dublinii nomina» T. 60. Arx» 266 et 268. ^ 

Dunrigia in margine flominia Berbha (Bai^^ 
row) inter Catber-locb et Letbglin. 

Dromcetie Synodua» T. 176. 

Droetut Rex Pictorum, T. 210. Droatua Res 
Pictorum» T, 236. Obitua ejoa» T. 237, 
V. Pieii. 

0'Ditnii Carmen '« Aaakm m • Ebt Ar£r 

Dun-oHa Munimenturo constraitur» T. 227. 

JDiur, Alboinus, Rex Longobardoraro prirous, 
anno D.668» Giaulphuro Nepotem auum 
titulo isto decorarit. Titulua erat Hibemis 
peregrinusysed re ipsa non aliuderantRegnli, 
qui Regi aupremo subditi erant in Hiberaia, 
Sub his eraot Yariararo ditionuro Djnaatse^ 
quoa Tainoeh appellant, qui Regibua Pro- 
Tincianiro subditi erant, ut Comitea Dud* 
bus. In vetere vita Cartbagi» mortui anno 
637» bsec leguntiir " Tunc glorioaua Dum 
nanDeiiif Maeloctride» Uamorarocivitatem 
obtulit S.Carthago.'' Regia noroen tribne- 
bant veterea» ei qui uno oppido prsBerat; 
ut Rei Salem» Rex Ithacae emt Uljssea, et 
siogulas Phoenisaarnro urbes Regero babn- 
iaae» Strabo teatatur. 

In Caroli Regia Connacise Charta» anni 
1180-80, ipae et fiUus anua antt Archiepm. 
Tuaroensem et Episcopoa Connaciae, locan- 
lur» Inferior autem Rex, titulo Comiiie Mag* 
lurgEpiacopispoatponitur. Vide JTnacMt. 
Ita etiam Diarmitiua Moriarti, Regia 
Hiberaiss frater, in literia ad Anaelmum 
Cantoar. anno 1006, proxime poat Regem, 
ame omna Epiteopoo aubscriplit. " Ego 
DermithJDtw.fraterRegia.'* Uaaer. SjUoge, 
p. 03.— ^FIaherteoa de ijuadem Carolj 



INDEZ GBNERALIS. 



11 



CbtrU iDqoil^" loter excerpta R. P; 
Francisd Brown, Captisioi, e vetuBtia 
Patrie undeqoaque quvtitia menbranb, e 
•cripto quodaoi pceoe ▼etustate exeso, iuve- 
ftio Comitem de Muiotir-Morogba, cum 
coosensu Caroli Regii Coonacifle, deditse 
E.D. Abbali et Conventui de Knocmoi 
Lismacuan Pagum in Cluanfeig . . . (Cluan- 
fergaile) tettibua prtesentib. Carolo Rege 
Connacise. E.D. iilio ejua» C Archiepiscopo 
Tuam. H. Epo. Anaghduneme, I Elphin- 
ense, D.Comite Magluirg, F. 0*Planagan, 
D. Maccoragbty el T.Cormacain Cantore." 



E&ekoiiM$''namfimma^ Rei Conoacim texttts 
Cbristiaous, occisus, T, 140. 

£tnMiiuf Ultonise Regia, prope Ardmacham, 
de qua Fiechus Sleibhtensis in Triade, p. 5. 
Ars et Regia ▼elustisaima Ullonise. — Vide 
Coeman. — Regunt successiouea ab anno 
Anle C. 906. Eamania everaa, T. 66, n, 
20,21, et ad p.e9; prsesertim, M, 76, 77. 

Earea mater Murchertachi Regia Hib. T. 
183, filia Loarni, ib. et 114 ad 119» bia 
oupta, l^. Murcbardo, Nialli Magni ez 
Eoganio filioNepoti, 2do. Fergufio,CooalU 
Oulbanii fifio. (i) 

JBrcsif Dalriadse Dynata, et filii ejos, T. 108, 
106, n. 39; 116-118, 128-186. 

Erei Epi. Slaoensia, Diacipoli S. Patridi, 
obitus, T.128. 

Eoekaid Poeta,--vide Caeman et £0mmla.(2) 



Eaehiigern Equorum Dominus. 

Eachoid Equorum possessor. 

EcHpsei a Tigernacho memoralse, 266, — vide 

Solii et Lwttf deliquta. Eclipsis soni 763, 

T. 266. Duse alise, Solis nempe et Lonss, 

anoo 1023. T. 276. 
Edgarut Rex Saxonum, T. 260. 
Egjridue fil. Oswii caesus a Brudeo filio Bili 

Rege Pictorum, T. 218 
£tr9 et Alba, duo CoUes sacri in campo 

Lifliense, T. 111. 
EueebU Epocha Christiana, justa Tigenia* 

chum, T. 66| Cronici ejus finis, T. 181. 



Fedhaeoin Prselium, F. 100. Rex Pictonrai 

victor, ib. et 101. 
findfaidheaeh, Reliqoiarium 8. Patricii, T. 

273. 
fifisitsfs amnts inter Tironiam et Tircooalliam 

dilabitur. 
Ftngeni Regb Momonise conjox, Poetria, T. 

186. 
fhmi filii Cobhalli, volgo Fh^^oit vera Epocha. 

T. 48, 0.81; et48, n.80; et60ad66. 
Fbmiani schola Cluanirardensis, T. 186. 
fBslra, qni et Munnu, T. 160, et 102. 
/irMsiOf (Dualdua) acriptor, T. 238. 
Flanmue Botensis, T. 300. 
Flannue a Monasterio, i.e. Monaclios Boteosis 

oUit aooo 1066, 7 Kl. Decemb. et Loose 

16. SynchrooismosscripsitRegom Hibemo- 

nim com exteris, apod 0'Doveganom a fol. 

104. Ogyg. p. 82. Scripsit metrice soc- 



(1) Fergoslos pattodis eral prloris' maritL Ex Ecea genoil Soboeom patrem AomlrU R.iL otrergosiom 
Amm S.CoiambflB. 

(i) ** Bemmda Ibssls latisy festigHs mororom emioeoUbos, &c slliioMisi pristlnam redotet splendoreoi." 
O^gsa fai Triade. A Coocobari mc Ness», Regis Ultooiss, oblto, ad Eamaaia eieldinoi, xt Ultootss Bcges 
enomerat EMMto OTMaa, faiGaradae ««EeaiMa hdkmnh dMla,' qoorom tempora et oomfaia reeeoset 
Cskofli CSeasoiD, fai Carmfam ** fi smMa oMa onif Ukdh.'* Og. p. M§. DebeUata Bamaoia, ooivarss fWt 



12: 



INDBX 0ENBRALI8/ 



cettiones Reg om Ttmmm, *' Wl^ TeamAm 
dia teoiban tnm." 

Hi ifUekra Aidmi in tgro Gtlvicoti, Tut- 
oMNHfle 6oiliimi. 

Hi fUehrm Mmmdke^ m Motdio fluTio in orien* 
ttli CoDoacit» V. Amalgaid et T. 89» n. 86. 

Tir^Fiaehra Srigoentis. 

Bmckrim (Hi) Tironi», Regiii ett ubi jacel 
Ardmtht« tedes olim Episcoptlis» ad Derw 
gua fluviom io Clochoreotiy in Tirooit. 
OrgiallisB Principum prius Regalis sedet^ 
deinde Calliedralis. Circa ana. 1266» cum 
ploribus aliis Hi Fiacbrisr Ecclesiis, Tiro- 
uioruffl potentit, a Clocboreuti Eccletia 
subtrtctt, et Loodioodorensi Cathedr» 
aiyecia. 

Hi Flgente Regio io media Momonisr plaaitk, 
usquo ad mediom Montis Liitchra ia 
Ciarrigta» ad Australem Sentol fl. ripam» 
Ustericensis Coro. planities liodio appeU 
lata. De hac regiooe, et Cortoaiho plebe, 
iutt S^Molua, S.Bemardi Lmmmmi, in Vit* 
Mal. S.Comgftlli Discipnlus, cojus Mooas* 
terium Cluanfertense in Com.* Reginssy ct 
io Lagisia situm est, ad radicem mootis 
fsiot/« qui Mons Bladina dicitur* 

Fimm-Fienm^lim Aklfridnm Eegem Saiontm 
Hibenii appelltnt, a matre» qum^ ot tiiwt» 
filia fuit Flanni FionsBt tift Flnoni Ctndidit 
Rigb totint Hibemim, L t7» n. 3. 

Pogkmnh submittio *' PmgkmmmUi mi NM 
^99.** Q.M. 

FmmMmrmq^ trtotmarini Fm^Mmirmig. 



Farhm .i. /ermmm^ terra» /arha /os^ terrt ioculia 
Vitt Frocboil, p.83. Hioc Cssi/ilor&o.^ 

Farghomt, percussio, An. QM. 844. 

Forib'siR4ni Ltcus prope montem ilfiss, in 
tgro Kerreoie» qoi quoodtm a Salo discre« 
tus» nunc, mare a ploribus tseculii prorum- 
pcole, appcllatur *« Tlie Baj of Tralee/ 
Aliorerat Moot Mbs io Dtltradia. 

Fariehermi Grtmmatica Hib* antiq. *' I/nsl- 
ossdk«fM-n Emigiaa!' i.c. prsecepu Poota- 
rum diclav quam Keoofaola filius OliUi, 
Donaldo regotnioi A.D. 628, ioterpolavit* 
Og« p. 317. 

Faikarla LagenisB regto, ounc Forth Barooy, in 
Coro.Wesford — " Ptlhidius appulit io re< 
gione de Hjf Gtrchon, io extremis Lage- 
nim fioibua.Trechi SchoKast. " Ratkmjtmt 
in Hy Gsrchoo, i.e. in Folharta Lagcoiss/' 
Marian Gorman in Triade, p..374; 

Septem fuere ditioact Fothartm dictse, in 
Hiberoit. Colg.Acta, p»143« ''AorifodiDm 
reperlsr apud Fathari^ regotnte Tigeni- 
mtsio, qoi Scyplios et croteies autooo 
et argenteos, fieri curaTit,aiirificeUcidtn# 
de Cutlao, in tgro Wickloense apod 
FMmrt, io Uffei margioo orieiitsle." QJf • 
Fotharta unaa MotMMiimconfioio teodobol 
td ootium Shiaii, altera ab adtorta ripf, 
Sltnio inter otitmque medio, in nwni 
Woifoidim. Enh, ot Faikmrim oirbroaol^: 
qusr et Brt-EH diota est«. 

regio io Lagooio, Tigenu mmlim 



C.46. 



UHsnla a NUHi Msgnl filUs, mmoIot, RibscU firft, Radrleils et Dd-FUtschOs Intrt onins 
PtosHtli Mmttss, qasmCWksidiserepiiid^eooslosiSi lo st dWsot psod e Rodristti rofoti 
Boot pm Dsl*FUtwhili, qol esm oiqoe sd Aogloram logrotiom* soos 11T7, Isnasront^ deat 
dUiM Reges Ultoohs ortatpns RodrloHs, snte errkHom Rtsmiilsi, 

^a^K^^^^ Amft^^PoO^Hv^S^ INpM ^^PRIV^^w 99 w9i^^m9m ^^9m ^^HnooHfi 9k ^M^PolSI3RR^^H^P3 ^»^^^^R ^^^ ^^^W^p^^ ^PWHMRPHFOi^r ^w^^^^^^^^^^9 

Coonnriim tttnnsTtft Mtntoll ttont RtloMiiM tfeBOtio 




IirOBZ' OBNBRALIS^ 



ie> 



fWfiiMI^ Aimiis iDter Dalmimditm ct IM« 

riftdain. 
fkMd M0D8 10 Orficllia, T. paitim. 



GMra prslium propt Temoriam Bregeiitem 
10 Midia, Don propc IVaioriam Laachhi, 
iii ai^ro Ltmeric, gcstum aCarbreo Liffecario 
R.H. A.D.296. Id hoe prmlio Carbrcoa» 
d Otgarus» FiDni, 6K1 Cubhali ci (KmId^ 
ocpot» GccideroDt» T. 60*7, td W, 64, 
D.20. 

Omikluige GctyK, Og, 07. Ita Cocmto id 
Carmioc HiherDico^«* GtMfAtl G/tt tl- 
Uddk Giiodkiit'* Octulot viridio a qoo tDDt 
ortiGadhcK. 

S.OamVtU, T. 180. 

Gtliit Hibcroicc Gnilimhf oooica habet a 
flovio, GmUimk Hibernicc dicto, cojot 
otriom ibi. FlabertlO. Sed fidc Hii- 
toriam Galtte Aoctorc Hardimaoo. 

Gtfllt f/oii--Hibetiii peditibut duplicit feoc* 
rit QteboDtOr. Galloglattis, qot Cttsidc 
fcrrca, et lorict fcrreis aonolit coDfeota, 
anDDfi ertDt, et longo gltdio ciDeti, item 
altcra 10000 tccorim atotittimtm getta- 
baot, moro GDlIorom iretcrom, dc qoibot 
Am. Marcel. 1. 10. AUi Itvlorit DrmatDrm» 
Heo. Marlcborgeotl TMimiA', tliit Tur* 
boriit Tulgo CBtrKt dicti, jacolis ameDlDtit, 
oiDchserit» cl coUrit, 5cteDt, ct tlMjfDti to- 
catit, dimicobDot. CMmm cti proprie 
Militom oiDDipolat, tl d ooborle LatioD 
DODiiblodil. CHkmuuk mtoipolariot est, 
tcD onot eohortc,«-^de io OiraMi Topog. 
H. Ditt 8, e. 10. 

OtivftMt (Hi) rcgio lotritimD io cztreisit 
fioibot LDgeoim. Vita 1, S. Patr. com Fitchi* 
Sthtllttlt iD.Triadt, ihOi BfiriDii Oor»' 
mo, ib. P.9T4» iDqoit— "«ittfAHi^At io^ 



'' Hi^^chm. L e. lo FoikoHs Lageoim, 
'' Ptlladiua Eeeletiat io eodem ptfo 
«' conttruxil, Ceti Jim. io qoo utqoo 
** bodie librot tuot. quot a CSBlestioo 
«« (Papa) accepit, reliquit, alteram Tuitk ao 
«* Romm, 3tiam Domknaek-ard,*' S. PaU. 
Vlt; «, c. 24. 

GtrmoD Laeut. Ett io tgro Weilbrd^ prope 
Fothardam, sinus maris io roarglno laeot 
GoroitD, Aogle^rom prioio appulta mcmoror 
biAitk 

Gmrinad Rei Pictorum, T. lOl.- 

Gemtiotetret preliottt. mtiltat aliat| DoiH 
ehtdut Briaot filitt obtulil filio Bfaefr 
oambi, T. 803. 

Gtm V.Gabhra. 

GenMrfnreui Amltfi filius, T.264 

Gamfermu filius Sitrici, T. 233. 

S.GeargH Ctoalis, i.e. Mare Hibcmietim, 
qna BritanDiam interluit, Gildae " Taflit 
Seythica," quia Hiberoi Scoii eraot. Ntto* 
quam Caoalit S.Georgii aotc ann. ISfiO^ 
qoo Edtr. III. S.Georgium Cappadocem fai 
Aoglisi Patrooiim adseivit. 

S. Geraitnifi, T. 02, 03. 

Geii7/t in Hi Falgia, T. 88. Ib. 08. 

Gt2b, lalioe Gildat, Librom Dc eieidioocrip* 
tit toDo 664, T. 167, o. 83. Vatlatioaet 
Britaooiae ab eo roemoraim, T. 87, 88-0O| 
03. Ejut temport, T. 161. 

GiUt CocaiaD,«»f ide CtemoD. 

Gitft Mododt, T. 118, 0.8O. 

God/redm fil. Haroldi, Rei lotolorum, TJ' 
266. 

GermMAtfilm Mofchadi, fiKi Flaooi Regis 
HlberDic, Mater Sitriei fiHi Amlofi Kegit 
Daoorom» mater fiiit etiam Dooehadi* filU' 
Briaoi Ragit MomoDim# T« 282. 

GfDmtitliM Hibtroica tscoli fii| V/ tlHrt^ 



T4 



INDBX GENBRALI8. 



Grigm-eoBiaeh, ▼elox pedibUt, Q.M. x. 

Ouaire Aidhne Rex Connacis, victut io 
prttlio Carn-fcradaig, T. 289. Obiit anno 
663. Obitoa cjua. T. 208, Inisf. 16. 

H 

tierodes obiit scptuagcnarius post Lunae dcli- 
quium» paulo post Pascha. Jos. 1. 17, c. 8. 
Hoc deliquium incidit in niediam noctem 
post ii Jan. anno Periodi Jul. 4, 710, anno 
4to antc «ram vulgarem, uti patet ei Whis- 
toni not. ad Jos. Antiq. 1. 17, c. 6, quamvis 
alii id referant ad ann. per. Jul.4719.— 
Hi vel t ab Hva vcl O' ncpotc. Familiaruro 
satoribus adjici solet, tuni ad familias, tnm 
ad eorum terras denotandas, ut et Siiocki, 
Sioi, Ciann, Cenet, Muinlir, Teaiiach, Dai. 
Sic a riachrio Tort, filio CoIIk Huasii, 
Rcgis Hiberniae, HiTurini et Hi mae Uasii, 
appcllantur, qucurum regio iu Wcstmidiae 
Baronia, eliamnum Hi Machuas dicitur. 
Hi Turtria rcgio eat in Dalfialacb, ct 
Comitatu Autrim, lacum Neachum habeos 
4b Occidente, quo e Dalaradia, pcr Fersat- 
tuama, Bannse fluminia trajcctum pervc- 
nitur. 

HioM^^quo conccssa Columb», T.162,178. 

flitffijf s Abbates ; Baiiheneus 2dus, T. 137, 
180. Lasreanus Stius, 180. Fergna 
filius Lasrci 4tus, T, 186, aunoG23 obiit,— 
vidc tamen, T. 186, n.l7, et Lasreanus, 
cum Abbatum Catalogo, 216,234. — Ro- 
manam tonauram accipiunt, T. 229. 

Hion{e Principatum tenuit Donchad, T. 224. 
Hiicnsis £p. T.226. Dorbcnius Cathedram 
Hii obtinct Ib.ct228. Alia pluradc Hiicn- 
slbus, corum cipuhiio, T. 229. Abbatum 
ancccssiones, T.281. Slcbincus Abbas 18, 
T. 261. 

Hifpofyii CtQOB Pasobalisi T. 80« 



Hoanui Rex Britonum, 194, 214, 248, S69. 
Hoepiiaie poenitcntium Louthias, p. 264. 

1 

taeo tlex Britonum, T. 287. 

/to^i selas et obitus, T. 127. 

Imar Rcx Waterfordiae, 262. Imarus Dub- 
linium occupat post*filium Amlafi, 266. 

Imarui Waterfordiae obiit, 269. Occisus 
a Rege Ossoric anno 1022, 274. 

/nauguratio tX Unctio Regum Hibemiae^— 
vide Catalogom MSS. Stowenaium, 1. 1, 
Indice, vocibus Coronation, Inauguration. 
Adamnani de vita Columbae. Otldas dc 
Regibus Britonis inquit " Ungebaniur Rcgea 
non per Deum, sed qui csBtcris cmdcliorca 
estarcnt ; ei paulo poat .ab Uneiorihmp 
non pro vcri ciaminationc, trucidcbantor.'* 
Briloncs iiaquc et Hibcrni gloriari jurepos- 
sunt, Regcs suos omnium primos, cxccpiis 
Hcbrseis, sacramentalia olei oactiooe inao- 
guratoa. Franci euim nullam rationcm cttdi^ 
bilem afferunt, qua suadcaal Clodoveum a 
S. Remigio inunclum.— Primua FrancisB 
Rcx inunctoa fuil Pipinus, Patcr Caroli 
Magni, qucm S. Bonifacina Moguntiouo» 
gcncrcAnglus, aolcmni coronatboe inuniit 
anno 763, Rcgino, Sigcbcrt, &c. 

hbhet Domhnant Duo sunt bojos ooiliioia 
portus, onus in orientali Lagenia» ad 
austrom Dublinii, ubi Damnonii primom 
applicuerunt, nunc Arkloc nominatur, altcf 
iu Occidentalis Connacise cxtremitate, qosa 
usquc liodic hrue Damnain diciiur. 

hdieiionie apud Tigernachum, T, 16» n« 66. 

Inhher Slaingc infinit per mediam Lagcniam 
in Sinum Wexfordise. Nomcn habet, ot 
foriar, a Stangio primo Rcgo Bolgaraai 
HiberoiHf 



INOBX OBNBRALld. 



\5 



/iHcri Crooicon, T. 183,— vide Cronicon, 

ct 185, n.l7. 
Hh€B Monasteritini, 205. 
lih Caropus in Lageoia, Q.M. 3. In Ultooia, 

ib. 236. 
Judex Brehonicus Ardroacanua, T. 280. 
Juifurandum Etlinicoruni Hibemic, T. 2, 31, 

90, 110, 111. 

JiTeiiaiMiitf in Midia, in utriuaque Teffise con- 
finiis, bodie Kells. 

KenfeWalaue pmlium, in quo Olillus Olam, 
Eogani-Mor Mogbae nuadathi fiiius. Artburi 
Regia Hibemifle Sororius, victor« Rex Mo- 
moniae factus est, annis 23. Is primus ex 
Heberi aobole utriusque Momonise Prin- 
cipaium aui solius poateris transmisit. Ab 
ed proinde Australis Hibernia Ltth Mogha 
dicitur, i.e. Demidium Mogbae, a dnmo 
cum quo Hiberoiam bifariam- divisit, bo- 
rcialis divisio appellatur LHh-Cmm. 

Obiit Olillus Olam, «nnum circiter, «rse 
C.280, ct succepit ti CorwmcMoCao^ post 
quem FUiA MuUdhtm^ regnante supra 
totam Inaulam CarmaeoUl/ada. 

Lugad*mac-Con Arthuri caede Rei H. 
factus est. Fuit is filius Mac-Niadi, et 
Sabbse filise Coani cenlimaclii, ac proinde 
lato sensu Conni filius appellator. In 
Cenfebratense prselio vicius, io exteras 
regiones evasit, et postea cnm valida manu 
eiterorum rediit, et Arthuram in prselio 
Muerumio, octavo lapide a sinu Galvienie, 
ioperavit. Ibi ceciderant 7m.Artburi cx 
Saba sorore nepotes, filii Olilli Olain, et 
Lugadii ipsius fratres uterini, de quibus 
extat carmcn Hiberaicum Olillo adscriptom 
'* A maeam na ci da af' — Cormacus-Cas, 
filins iuperstes Olilli, ei iucocisit in regno 



Momoni». Finins, vulgo f7ii^af, 20 fere 
«tatis annum atti^it, teropore praelii Cen- 
febrait, ita ut inter Arthuriet Finni exituro. 
annorum 35 summa interponatur, et pro 
annis 57 in Coeroani Carmine ** Annalad** 
depravato, legendi sint 45, ut in Og. p.329. 
De praelio Cendabrad, sive Cen/ebraL^ 

VideT.37. 

Kermna (Dun) sive Dun-Cermna, Arx marit. 
in australi Htb. cui opposita Am Dmi- 
Sobairee in boreali. 

/iCi/ifarta Lageniae Metropolis ante adventum 
Danoruro, T. 98. Kildariae Comitis men- 
tioiiem facit Auctor Vitae S. LAurentii, qui 
obiit anno 1180. Sed Comitis Kildaric 
titulum Joliannes, Thoroae Giraldini filius, 
ab Cd. ii, impetravit 14 Maii 1316. 

KUdareasis Ecclesiae aiitiquitas, T. 107» 

KilianiWtiL, T.214. 

Kiliarut mons in niedio Hiberniae, unde 
atructuram lapidum Stonehenge, a Merlino 
iaagrum Sarisburiensem translatam, iabu- 
laturGalfridusapiid Usser. Priroord. p.462. 
Paulo aliter Carobr. Topogr. Hib. Dist. 
2, c. 18i— " Fuit antiquis temporibus in 
Hiberoia lapidum cougeries admiranda" 
&c Vide Uenea^. 

Knoekmoi Coenobium Carolua 0'Conor, cog- 
nomenlo Croibhdem'g, Rex Connactiae, 
anno 1189 vel 1100, Monachis Cister* 
ciensibua posuit, et ipse Monachus de- 
ceasit anno 1224. In ^upra citata con- 
signatione Caroli, Regis Conn^ctiae, ipse 
et filius suus ante Arcbiep. Tuam et 
Episcopos locantur Inferior autem Rex 
titulo Comitu Muigh Luirg Episcopis poat- 
ponitur. Sic Dermitius Moriarty, Regis 
Hiberoiae frater, et illustrissimae O^Briano- 
rum familiae sator, in literis ad Anselmum, 
editis in Usserii Sylioge, p. 93, anno 



ft6 



tHittx mire»ALii. 



' Epbcopot •Mbicriptit «' Ego Dmnoth 
DovlhiterRegis.* BeratrdttsaCvilenan, 

* Abbnt Btiellttt Cistercieotis, narrtt etMideDi 
Carolum il^ Moaasteria Cistercientit con- 
diditte, ot in 0'Siillefacf Deoade. Vide 
topra f ocem Dmt. 



iMignmui 61. Colmtni Rei ConnaciK, T. 
800. 

LmiMih (Nuadha 0") Poeta, T. 231. 

Lunamu Ab. Ardmacanus. 

Bencborentii» T. 196. 

de Menadroichet, Abbat, T. 178; 

turtmmt fii* Feradachi Abbas Hiientb Stiot» 
T. 179» 160, o.OO. Tigemachua Lasrea- 
oom 9tium memorat Abbatenii Vt9, et 
detnde Perpnamn 4m. 186. Juxta Q.M. 

F§rgnk fnit 8tius, LatreoHMi qnartus, ot sopra 
160, 0. 00. Quintui, Columba incloso» fuit 
SrgifHtts.— Reiit nempe BaUkmtu» annit 
4 numertlit a morte Colurobse» anno 696. 
Lasreanut fii. Feradachi, Stius Abl>as, obiit 
anno 001, juxta IV Mag.— At^Ai 4tus 
Abbat, successit tb tnno 601, tnnit 31, 
osqoe td tnuum 622. Fergnao 4to. 6tus. 
SegfmtUB fii. Fiachrii, qui obiit anno 666. 
Segineo tucressit 61 us SMbneuiJU. Cortrei, 
qoi obiit taoo 664, fel 667. Septimut 
foit S. Cofliniaif, qui fittm S. Columbse 
scripsii, editam a Mabillonio, in Actit 
Bentdictin. et obiit «nno 668. Octtfos fuit 
S. Pailbeut qui obiit 22 MarUi 677, T. 210, 
iioiiiM Adamnanus fil. Ronani,— ^fide n.81, 
p. 209. Hi omnes, eoromqoe toccestores, 
osqoe ad Sseculom xi, enot orto Hibemi, 
Bcqoe licebat alioro eligere in Abbatem 
Hiiensem, qoam qiri Tir-Cooallos erat, et 
de Domo CololnbK. 



X«BMii4tlkHilMroiie Prmieitk el 

iacolit, e Otllia adfentanlibut, CaigeaM 
Oalian, i.e. Quiatema Dif itio GaUeaonim, 
Hiberoice appellator. 

Lagiiia, (Angl. Leix) Regio in hodieroo Comi- 
tato Rr|inse, cigos Dyoasta 0'Mare, , a 
pritco condilore genus docens, inde ejectus 
est, Philippo et Maria regnanlibos, A.D. 
1666, pottet ab 0*Moris bit armb recupe- 
rata, a Regioa Diabctha Calocho Oliore 
permittt foit, dooec fixit, T.96, o.6. 

Laideeui Poeta, pater S. Caonici, T. 178. 

Legei Hibenuas cor Bbd diclse, T.4I, 47, 
o. 80. Monacborom Leget, 246^ 261, 
Pairicii Lts. p. 261. Colombse Lex, 268. 
Leget Malootasi 2di, 281. 

Codex MS. Membraoaceot Legom Bre* 
hoooicarom IraaslatoteOallia in Bibliothe- 
caoi telecUm ftri iBtegerrimi T.Greofille, 
atqoe inde in Bibliotheeam Stoirensem, T. 
41,47, 0.80. VidtJuA».' 

Loeh LrAi— >Nennii laterpolator fetot hiqoit 
MettUt pretiota ibi abondare. 

£4^iiiaamnit oliro Midiam a Lagenia disu^ 
minabat,--f ide Hfkiim Otmpos, T 96^ n.6. 

Laami famiiia debellata, T. 210, 288. 

Langwmiae Mooachorom Hibemiae, T.liO, 
n.66; 127; 181, n. 81; 136,184*-6. 

Lunm Edipset, T. 269. Do», 262. 



Maeheih Rex Albaoise, T. 801. 

Maaioei Vita retos, T. 179, 188. Obitot ejos, 

188. Maedoci Feraeotit obitos, 202. 
Maeimuriui Ftthaaieotit Abbts defboctos 

tnno 886, tcriptit carmen "msm iioiisifiif 

na n Gaedhar 
Madruha de Abercrottao obit, 281, 
iHSsrfaNiro Ep»Ardmacb, obiit aooo994^ p. 



INDEX OBNERALIS. 



17 



Magtdr, (Uidhirc) ex OrgialliafaniiliageQitiM. 
Ab 60 nomen et genus traxenint Maguirii 
Fermanacbenses, InisceUinnee Baronea. . 

Magenniit Baronea de Iveaghp idYt Hi—- Each 
Vicecomites. 

Moikorgu» pnecipuus Poeta GoBnaci», obiit 
T. 269. 

Mae!colmu» iil. Maelbrigd^B 6lii Boderici, 
Rex Albaniae, niortuus est anno 1029, 
T.281. 

Maelcdmui fil. Cennelki Rex Albani»» obiit 
T.284. 

Maio Hibernice Mulgheo, ut in Beda» 1.4, 
c. 4, ** qui liogua Scotorum Muigheo nomi- 
natur^-^Istius Monaaterii initia, T. 209» 
238. 

Manoheniu» Abbas scriptor Uibemensis, T. 
14. 

Mannia debellata, et Dani expulsi indc a filio 
Maeluambi, T. 303. 

Manchenii Abbatis obitua, T. 199. 

Manchenii Letbensiso bitus, 205.. 

Mamia et Ebudes ex Hibemia incolas rece- 
perunty T. 41, n. 58; 46, n. 76.— vide 
Cormac. Primi Episcopi Manniae, T. 46, 
106, 123. 

Mannia subacta ab Hibemis, T. 803. 

Mania {Hi) — Regio in Australi Connacia, et 
agro Galviensi, ita dicta a Manio magno, 
qui Donaldum filium Inmcbadi, filii CoUae 
Da-criocb, avum praefert. Maniua is, 
Acbaio Ferdagbaill ortus, fuit Ibh-Manio- 
rum Sator, boc ordine dedncto a Collais — 
1. Collada-crioch, 2. lomchad, 3. Dorah- 
nald, 4. Eochoid-Feardaghiall, 6. Maoius 
Magnus, a quo Hi Manii, qui ditionem suam 
ultra Succum fluvium, ad Senannum, per 
agros Galvia, et Roscomon, dilatarunt. 

Maolconar (Conangius O*) Poema scripsit 
Hiberoicum*'' Ata outmforba feasOn** <^c* 



De successionibus Begum .Hibemise, a 
.. regno Laogarii. . 
0'Maolconair (J.cthanne5) Poeta.et Hbtoricus, 

T.74-6. 

Maor et Maorrmpr^ Admiuistra^or, stve (Eco*. 

nomus prscipuus,, ,Ai^lice Siewardt qM9. 

voxQuestor^m indicat, ad recipi^ndps pro« 

ventus agrpKum, et vectigalia Domiili iui. 

Hinc nomisn PalrooymicMni Sfuart^ ^^ . . 
Mariani Crpniqpo MS. Anti^uisisiipvm» T. 

70,93.208-9, . . 

& Mariinua . S^ Patticii Magister,, . T» 13, .0. 

36; 74, n.47; «3-4. .Nptaud^ de eo, 

121, 122. Scboia ejus, T. ll^^ Pt /71- 
Met-goit MonasteriMm condJtUMi» T. 191. 
Midia^ i.e. Antiquae Pentarchiae Media di- 
. visio. Hibernia nempe a 5 Ducibus Bel- 

garum, filiis Delai, in 5 partes jdivisa erat, 

1. Australem Momoniam, vulgo OrjifOfu^; 

2. Borealem Momoniam, vulgo TAomanrf; 

3. Coonaciam ; 4. Ultouiam ; 5. Lageniam. 
£x his deinceps Midia, omoium in medio,. 
a Scnano fluvio ad Mare Orienlale, inter 
Dublinii et Pontanae ostia extracta erat, qt 
pro Mensale supremo Hiberniae Regi con- 
cessa.--^Ob quinque partitam hancdivisi* 
onem, Provinciarum quxque caogead^ i*e.. 
Quintana, usque bodie appellatur-r-noo . 
item Midia, qoae Lagenise pars censetor ab 
adventu Anglorum. . . . 

Tres solemnes Panegyres in Midia tene* 
bantur, una apud TlachigOy in Momouiae 
portione, pridie Kal.Nov. nocte, ad Deos 
Druidum ministerio placaodos, victimis,.tt 
ignibus — altcra ad Kal. Maias apud C/imrafA, 
in Connaciae portione, 3tia apud.Ta//iA,sub 
Kal. Aug. in Ultoniae portione. In Lageniae 
portione, singulis tricnniisr circa Kal. Nov. 
Comitia Temoriae convocabantur. . De 
Comitiis Temorensibus,— vide Temortnsia, 



18 



IKDBZ 6BKBBALI8. 



Bi MiUh Regio cst in ArtUr, i.e. io OritD- 
Uli Orgiallia, Magdornf» adjaceas, diflfa 
io Hi Meiih*roara» i.e. niarltiniaiii» et Bt 
Meiih-iire, ie. remotioreai a mare. 

MhrMlia io Tigeroacho,. 149, b. 

BKt rnoDs la Dalaradia, ut ia Colgani Triadct 
Vita 1 1 , Patr. c. 30. «« Cnplt Patric{us iter 
per terram dirigere, ad reg iooem Crothe- 
ooram, dooec penreairet ad montem Mie.'* 
Eadem habet ia ViU 4. c. 84, et io ViU 6, 
c 88— Flaaout Botenait, in poemaU " Bigh 
Teodkra diateasbao Uu/ ioquit Fothadiom 
Airgteacb, HlberoiB Regem, m Crothoeo- 
mm ditiooa occabuisi^ qai b Otttrtoe 
Prcfio, apad MciUmm occitua est» A.D. 
dreiter 886. OUarbo aoteoi amois^ el 
Moiliooe campus sonl in Dalaradia, hodi- 
eroo ComiUtu DuoeosU 

Uii$enkeadf Promootoriom auslrale Hiber^ 
oitr, PtolemiBi Nottum» io Carbria Cor- 
cagieote. 

Mommim Reget Ethold, T« 187-8» el 
Chrittiaoi pattim. 

McekMm Aotrimeotis obitos, T. 186. 

AftcAMO Abbatb Ballm obito^ T.188. 

JMMkoA* Ratheoieosis obitas, T. 188. 

Meeiei Lootheosis, T. 104, obitos, 184-6. 

Medei losdm Mooasterioai, T« 878. 

MoU Rei Saiooam, T. 867. 

Mairaikenee prtBllum, T. 188. 

Meilemnee prteliam cootra Britones io Hiber- 
nia, obi Rei Pictorum Hiberoim occobait, 
T. 818. 

Molm in Hiberoia, T. 188. Vide lodices ad 
Rer. Hib. I. i. • 

Mohue. sire Logidl^ fiUi VOchii» mofs» T. 
180. 

MoUngue Laachrm, PoetOt T.817. Obiit. 
T.818. 

VMere Ametgioas, Bea Leitite» T, 878. 



MoridUae prima, T. 187. 8da. T. 188. u. 
48. Saoeti» ftc. qui iode obieront, ib. 
188-40. 

JIM-cofito OTlaherteorom patrimooium, in 
margioe lacot Orbteo. Hiberoice Magk 
VUin. ab UliUoa, Nuadi RegU Hiberote 
film, iU dictum, ut iodicat PoeU Flanout 
Butentis. b Carmme •' Ekiii^ a eoUha 
gan en. 

MoUenenH prselium gessH Connua 100 
prteliorum» R.H. quo regnaote Eogan- 
Mor Mogha-Nuadat, R. Momonite, Hiber- 
oiam bifariam divitit, ut tnpra voce 
Keofiibral. Sed paalo pottea Eoganut 
vtctot ett a Couno in prtelio Campi Moi- 
lene, io Feracelia, io Comitatu Regit» obi 
Oollo filio Moroai occitot etl. Vide 
aliud Moilena in Daiaradia, ubi Rathmor, 
H uU Tkathal R.H. oeeiene eei. 

Ara MoUena condita» T. 88, prclium 
MoUene ubi Conout Tictor fuit» T. 84. 

Mei'Maiuihmm in sgro Louthiano. 

MoUmra in PaHrigia de laco Meatg, io Coo- 
oiacoia de Coiltolad» ouoc barooia de 
Kilmaio. Primum Moitureote prtriium a 
Damnoniit contra Belgat. 

MoUura in confinibut llrolillte, in Sligoense 
agro, a priore Moitnra lK>ream versos, 
oKqaol pastoum millibus dissito. Pk«- 
Kum ibi getUm o primo Rege Dam- 
oooiomm, io qoo Damoooii Tictoret 
eranl. 

Motee aquaritt usos io Hibemia, T. 

Mohue Vita edita a nemiogo, T. 808. 

Mohue sive Lnani, olritat, T. 168. 

Mammdm Reges regoanU Niallo Magno, T. 
80» 84, et alibi passim. 

ilfoNjdbnon Hibemim longteritat, T.6a, 
n. 88 ; 71» n. 81. Vide LongmeUae. 

Mon Conain (Mona) iu appelhu a qoodam 



INOEX 0BKBBALI8. 



10 



Regulo Cootoo, coi An erot ibi. — Hioc 
MmirCamnMt Tem*Cooaoi. 

0*Aforv Rex LogisiB. T. 288. 

MartMoM io Hiberoia, T. 208-6-7. 

MugdmniM Regio mooUoa Orieotalit Ulto* 
oi»« io ooDfiDibai Hi Methi» ia Orgiallia, 
T.88. 

Munremhmr (Locb) auper campoai Seola^ io 
iLugoia de SlUhh-GnaH. 

Mwri veteris BriUooiie, T. 89, o. 84. 

Muadui^ hodie '* the Moy,*' Adamoaoi 
"Moda," Regiooem ohra Modam» Irrot 
D&mnonidm appellat, 1. 1, c. 8. £ vetere 
Lugoia (hodie Leyoy) io agro Sligoeose, 
floit io Galeogiam Majooeosem, et otrom- 
que comitatom distermioat, JhjiaerU Sli- 
goeose posita ei ooo latere, Thr^amalgaiia 
ex altero. 

Mueraaamm prselium, prope Atheoriam io 
Oalvieose agro, gestom est ao.cireiter280» 
10 quo 7 Artori Regts, ex Saba sorore, 
oepotes, filii Olilli Olam* et Coooi ceotima- 
mi^i ex filia Saba oepotes occobueruot, 
soperfiienuit doo filii Olilli, oempe Cormsc 
Cas» a patris morte R. M. et Cieotis Cia- 
oactorum sator» T. 44» o.38. 

Mwreertaeh Maris Guberoator» sive Nao- 
clerus. oomeo propriam. 

Mutearigia io Com. Corcagise, io 3 plagas 
partita erat, Breoghuin, (Brigaotum?) 
MUme, et Thire, qusB oooc Ormooiadicitur, 
in Tiperarite com. T. 88. 

MuraheriaM filu Ercse R. H. ioitia, T. 
127-8. 

Muredadd Tirii tempora, T. 84, ad 67, 69, 
72. 



N 

MelM«tfil.DeriUiRex 

^ Moritor» 288. Vide Picti. 



, T.286. 



iVfofittcs de Pictorom Regum successiooe, T. 
199. et 20i; ex Codice Hiberoico MS. 
Gratumi Lucii. — >Licuii mihi prse urbaoitate 
et beaevoleotia lo me tiogulan viri docti 
Heo. Petrie. videre et perlegere Trao* 
scriptum ejus " Chraaiei WaUim" ab anoo 
D.444 ad ano.954, MS. io Harleiaoo, No. 
3859. Sed clirooologia valde pertorbalo, 
vetuit quominus alicujus adjuocti mihi 
fuerit, 10 rebus Hiberoicis. 

M'iVifl/--NiaHid«, NiaUi Magol Posteri, in 
Australes et boreales distiocti, qui ex 8 
filiis desceoderuot. Horum 4 manseruol 
io Midia, oempe Laagariua a quo Hi 
Laogaire, CanaUut-Crimtham a quo 17 
HiberoisB Reges, Fmehmt a quo 0'Moloii 
Ferakealonim io Midia, ouoc in ComiUtu 
Regiu, Domini, Mag-eahagao Ceoel-Fiach- 
rise Dooiious, et Maniui^ ex quo Teffisa 
popQli,et Hi Maoii. Horum Dyoastse fueit 
OlCellii, MsgoatesSionachii, Aoglice Foiii, 
de wminlir Toi^on— Magawlii Calrigiv 
Dpmioi, 0*Braoia de Bregnuuiis, 0'Dsl/ di 
Corcadoio, 0'Qttio de Muinter Gilgao io 
agro Loogford.^Alii 4 ei Midia io Ulto* 
niam profecti saec. v, ampb^ ibi Regiooes 
occupavere, nempe JBsg^anait a qoo 7lr* 
Eagan, et 16 totios Hiberoiae Keges, 
Canal-Gulban a quo Tir-Cooallis, et 10 
totius Hiberoie Reges, Carbreue cujus 
soboles Carbriam Siigoeosem, et Carbriam 
Gaoram io Com. Loogford, sibi fiodicavir, 
et Enniue ftn^ oatu juoior, cujus stirps 
olim io Tircoda, Tircooallis regione, ioter 
duo msris brschia, nempe inter sinus 
Lacuum Fabhail et Suilech, et 0*Broenum , 
in Cenel £iino, prope Collem Usoeacb. 
io Cenel Fiachia sita erat 

Hi AW/oR-E familia Collaorom, dicta O* 
Niallao, fuit Darius, Artherionim Prioceps, 



20 



INDBZ QENEBALIS. 



Le. Orientaliam Orgitllionim Djrnasta» qui 
ArdmaGhie fundam S. Patricio concessit 
anno 446. CHanlan, Dominus olim utri- 
ueque Baronifle ^tr/Aer, Muredacbo Darii 
itlioi Pathio edilua est, et familia ejus 
etianinain superesf. V. Orgiallia. 

iVtsiMiio (Notanda de,) T.86-7. 

Nuaiha 0*Untuile Poeta, T. 233. 



Oghania Litene» T. 102. 
Oiiamh, Doctor/ Trc^s erant in Republica 
" Hibemica Magnatum ordincs» 1. Regum 
et Regulonim ; 2; Druidum et Poetarum, 

• sive lileratorum ; 3. Opificum et plebeio- 
' rum/ ef in singalis Ordinibits septem gra- 

Hus, suia obligationibus distincti» Horum 
-' 'ordinmri qursque in *8Ua arte Professor. 

Ollamh vocabatur. 
" Oissmt lamifia, et temponf/ T. 60 ad 62-66, 
n. W. 
OlHhia tn Inisouia, Hibefnice OUeach Neid, 

Arx 0*Niallorum boireaHum. V. Aileach. 
'Oliol-Olam R.M.Eoganii Mognuadi filiuSy et 
Conni Cenlimaclii, per Sabham filiam, 
teeuhdi^' nuptiis junctam, gener, cum filiis 
»uis, et tribtts Carbreis. Conarii 2, R.H. filiis, 
l>faeHumCe»7/r^ra/gesserunt, annum circiter 

• 2d7.--Ab hoc * prselio OKllus Momonise 
lotius Principatunrauspicari videtur, annis 

• - 23» quem suorum ipsius filiorum, Eoganii, 
et Carmaci Cas posteris allematim gerendum 

• Iransmint, y Kenfebrat, et T. 37-9. 
Oiiol-Moll, T.lll. Restotiiis Hiberniee e 

Rege Connaci» facMiB esf, A.D.406, annis 
xxii, nempe ad- ann. iisque 428, * quo 
Laoganusreiauccessit, R.H. totius. lute- 
rim in Connacia regnavit post Dathiam 
frater tii^yAmalgaif xui successit Dathiae 
fiK Oiil Molt. 



Ollar et Olbrte Amnea in Dalaradia, ubi 
Mons Mis, et Moilene^ et AfMi-tfi Caiha 
unde amnes iiti emanant. 

Orcades vastatse a Brudeo R. Pictorum, T. 
212-13. 

Or^Uiid^Everta Eamania anno 332. Vic* 
tores CoUaip abactis ultra Glenrigiam et 
Neachum Ultoniis, amplain ditionem, Orgi- 
alliam (Anglis Uriel et Oriel,) i.e. Comiiatus 
hodiemos Louth, Ardmach, et Monachan, 
sibi vindicaventnf, T. 60, n. 26. 

In Orgialiiorum Domum Regiam. amare 
invehitur S. Bernardus, in Vita S.Malachia 
Priinatis Ardmachani, " nec enim (inquit) 
patiebantur Episcopari, nisi qui esset de 
tribu et familia sua, decursis in hac 
roalitia generationibus quasi xvg qui annos 
fere 200 quasi hsereditate possidcnt sanctu- 
arium Dei.^^—Anno 826, Cumuscachus, 
Orgiallis Rex, Eoganom expulsit ex Stiic 
Ardmachana, licet Canonice electum, et 
Artrigium in ejus loco instituif. Eoganum 
reatituit postea Niallus Calneus, R.H. 

Oswaldus et Oswinus Reges, T. 200. 

Oiwii praelium contra Pendam, T.198, — vide 
Saxooes— Ejus obitus, T.207. Alfwinus» 
filius ejus, caesus, T. 211. 

Oihna Monasterium S. Muri. 



Po/Wit Missio Hibemiam, T.93. Inisf.l,^. 

Paiiium quid, T. 166. 

PascAo/is Dominica anni 433, et festum Etli- 
nicum Baaltinne concurremnt, T. 96. 

5. Patricu setas, Nativitas, et Patria, T. 70, 
73, n. 43; 78, 79, 81, ad 86, 91. Missio, 
94, 96, et ifinera in Hibeniia, T. 102, ad 
126. Evangelium ejus, 119. Nofanda de 
eo, 120-123. Obitus ^us, 124. Alia 
de f 0| T. 181« Us ^ljtttf 241. .Iiiisf. 1-2. 



INDEX OBNERALIS. 



21 



Palrieim senti, T.llO. 

Peniarehia Hiberoica, T. 11« n^ 38, 39, 40. 

Pentarchia erat aoticjuissiroa divisio Hiberni», 

nt narraot, Q. M. 14, 16, 26, 63; T. 2. 

Coemannus, Giraldus, et alii antiquiores 

a quinque primis Ducibus Belgis Hiber* 

niam sic divisam fuisse referunt. Sfangio 

cum Galeuiis, a Portu Colpano prope 

Pontanam, ad trium fluvium alveum, nempe 

Bcrvam, Feorum, et Surium, infra urbem 

Ross-mc-lHun, Lageniam sibi vindicanti- 

bus : Rudrieio Ultoniam, a Drubisio amne, 

inter Sligoam et Erneum, ad ostium 

Bnindi; Ganno Demomam a trium am- 

niuni alvco ad Belach-Conglas, prope Cor- 

cagiam ; Seganno Thomoniam, inde ad 

Ros-da«8haclacb, ubi Limericum jam 

situm; et Gananno Connaciam, inde ad 

Drobisiam, Pentarchiam hanc descripsit 

versibus Hibemicis 0*Duveganu8, incho- 

ante saec. xiv, ejusdero niemtnit ex Hiber« 

norum scriptis Historiis, Giraldu8,Tapogr. 

Hib. Dist. 2, c. 18. Usque hodie quxvis 

Provincia vocatur Hibernice Coigeadh, i. e. 

Quiniana divisio Hibeniiae, ut Coigeadh 

Connacbt— Coigeadii Laighean, Coigeadb 

Ul. Coigheadb Mumhan. Momonia bifa- 

riam divisa, in Deasmumhan et Thuadh- 

rourohan, i.e. in Aiistralem et l>orealcro, 

duas quintanas supplebat, ut in Tigernacho, 

passim. 

Piciorum initia in Hibernia, T.34» n. 27. 
Superati praelio a Cormaco Ulfadha Rege 
Hib. T.62. Reges Picti, T.66, n.97; 
106, 0.39; 127,1141,143,154-5,190,191, 
196, 199-202-203, 206, 207, 2^, 23], 
241, 243, 256. 

Picios in borealeft Hibemiae oras introisse 
inquit Beda, 1. 1, c. 1. Ducibus Gud et 
filio ejus CathluanOf qui primus fuit e 70 



Regibus Pictis, qui ante adventum filiorunt 
Erci, in Albania regnaverunt, ut ioCarmine 
Hibemico luauguratiouis Malcolnii Hf. 

. et in Colgani Triade, p,114, n. 144.— 
Hiberoice appellantur Cruithne, a Cruth 
Color, eodem sensu quo Latinc Picti^Sic 
Adamnanus ait " Aidiim Cognpmento ni- 
grum, regio gciiere ortun>, Cruihinium 
gente," 1.1, c.36, et paulo post— " qui 
et Diarmitium filium Cerbuill, totius Scotix 
Regnatorem, iatcrrecerat," et ibid. c. 49. 
*' S. Columba ad Coingellum ait — fui 
secundum carncm cognatiC/K/Ainfi populi." 
Diarmitius Rex Hiberniae occisus e^t ab 
Aido nigro, Piclo, anno 565. 

Pictorum Rex Drustus centimachus, T.94; 
n. 97. Brudi mac Milcon, T. 154. Alii 
ib. Gt 161. Brudi alius, 231. Garlnadii 
Regis Pictorum obitus, T. 161. Confer 
206«7« Picti Midenses et Ulidienses, ib. 
Drustus, 208. Pictoram Rex occisus in 
Munimento Cethirui, T. 211. Picti Alba- 
nici Maritiina Hiberniae vastant, 219. 

Pictorum Ulidise Reges, T. 224-5. Picti 
csesi a Saxonis in Campo Manoan, 225. 
Monacrobeuse pracliuminterPictos ipsos,T. 
236. Praelium Dromae-derg inter Picardos 
ipsos, T. 237. Picardorum classis, 237. 
Praelia inter Pictos et Dalriados Albaniae, 
23?-8, 9, 240, 241. Pictorum nomiiia 
propria, 249. Praeliuro inter Britones et 
Pictos, 249. 

Praeedentia Hiberniae — Usterius in Tmct. de 
Relig.Vet. Hibern. cap. ult. inqiiit Oratores 
Henrici V, Pnecedentiam Hibernic vindi- 
casse in Conc. Constantiensi, Sess. 28, 
MS. in Cottoniano, apud Selden Tit.Hon. 
partej, G.8, n.ll. " Qaod Europa in 4 
dividatur Regna, Romanuin ; 2. Constanti- 
nopolitanum; 3. Regnum Hiberni»; quod 



^ 



TSrDEX 0EKEBALI8. 



jam tnotlatum eat tn Anglicos ; et 4. Reg- 
num Hbpani», unde patet (ex Alberto 
Magoo ei Bartbolomso Anglico) quod 
Rez Aqglifle, et Regnum auum, auot de 
eminentioribua et aotiquioribua Regiboa ei 
Regob Europs, quam Prsrogatimm Reg- 
num Fraociae noo fertur obtinere." 

Metropolitan» qaoque Dignitatis aote* 
cedeotiam» Joaooea Asoriu8«vir doctissinMia, 
innuit, Occidenlia Primates hia verbit re- 
censens— >'* lu Provinciis vero Occideutis 
aunt Primates. Tolius quideni Hispaoifle 
Primaa est Toletanus, Hibemise Ardma« 
chanusy Anglise Caotuarieosis, Africse Car- 
thagioieosis, Huogarise Slrigonieosis. lo 
Germania olim Magdeburgeusis ouoc Salia- 
burgeosis.'' 



Rath 'mor^Mwgke-Leamkna — Arz nuigtia 
campi Leoa, amplissima, et aotiquissima 
Ultoniae post Eamaoiam — etsi ab aliis coo- 
atructa habeatur regoaote Tuatbalio, A.D. 
130, ut in Ogygia, 303, 374. 
'sMlio prima Briani Borromei anno lOOO^ 
doloseiuita, T.209. 

Ruhranm Insulse Ecdeaia fuodata« T. 102, 
a Segieoo v Abbate Hiieose» ilk 

Rigularum Cooditorea Mooaohi Hibemr^ T. 
167-8. 

Ror Hibarnisi. Duo spectanda eraot m fiege» 
9us hsereditaruffl« el cfleclio Magoatum* 
Jure Inereditario qoivii mascohis (amilise 
Regise, loco decesaoris eligi poterat, si 
primogeoitua Imperio ioeptoa esaet»— A 
summo Moi^&'chci ^^ infimuii^v Taoviaeh^ 
(Vide Vocem TeaaeacK) ouUooi erat 
Domioium, cujus Priocipatua noo ad ali- 
qoam fiimiliam apectabat» exqua 1.0000 
eligeretor, qoi Mooarcba, Peoiarcba, aotO 



aliua aubrex» Domioio iato, hsereditario 
jore, popoli softragiia sobjecto, dum viierit, 
prseesset. Quivis Decessoris propioquu» 
ancceasioois capax erat, io illa ditione, 
cojua aliqoia e Mi^oribua erat cooditor, 
aed electiooe ea digoitaa uoi adstringebator. 
Non licebat» juxia Brebonea, undecunque 
eligere, aed proximiorem aanguioe, deces* 
aoris Patmum, fratrem, filium, aui alium e 
familia, ai eaaei setate aeoior, cooditioae 
dignior. 

Riada (Carbrei) tempora. T. 38-9,--Vide 
Dal-riada. 

Ro$$'AUiikrt in Carbria. Rosa^Ailitbre Moaas^ 
terium S. Fachnai Epi.de quoVita vetoa 
S. Mpchoemoci ad 13 MarHi — ** Ibi crevit 
civitas, in qua aemper manaii magnum 
aiodium Scholarium.^ Clamit Fachna 
asec. vif e Corcoli^diis» qui primi, aote S* 
Patricii adveotumt ,io Chrbto credideruot, 
e quibna orta esi mater S.Ciaraoi Sagi- 
rensia, 10 lob Clera, al.Cape Clear. 

a/bMHtfd^ (Ceallach) Pileta, T. 810. 

fhHNmia Poeta optiioliia obiit T. M7. 

S 

Sagiria coodita a &Ciarano Seoiore^^ud 
Elios 10 Osaoria. 

Sanuier fl. hodie the Earo* 

Samen, (i.e. Sol.) Deos Hibetooram, T. 26, 
o. 91, et io textu lio. 18, p. 133, 318« 

Samthan PoeU, T. 242-3. 

Sasonei bia devastaot Hiberoiam, asseolo 
qoioto, Inisf. 2-^. Ult. 1, 2. 3.— Midiam 
vastant, T.213. Praelium inter Pictoe et 
Saxonea, T.219. 

Suwnes in Hibemia, A.C, 79, T. 23. Hiber- 
nice 'LocUan appellatl, i. e. ** Lacuum 
1000188,*^ et prsedonea maritimi, e qoiboa 
Qrigiaem inuii Carimm Saaooicai oaor 



XNOBZ OBNBBAL18. 



28 



NiaHi Magoi, Regb Hibenii«, aniio D. 
379, T. 41, n. 67; el 73, n.42. Saio- 
Bum prima prsda in Hibernia, T. 101, 
n.23; 136, n. 29 ; 192,-3,-4,-6. 

Stuomm coBvenio, T. 166, 187. Prxlium 
conlra Aedanom, T. . Vicii ab Hoano 
Rege Britonum, 191, 192, 193, 194, 196. 
Saxonum ei Pictornm prselia, 200-211, 
237-3. 

ScHkib Magk, i.e« Campus Scntorum, apud 
Desioa (Vita Declani, Primord, p. 703,) " a 
qoo oon longe distai clara civitas Cartbagi, 
qufle dicitur LUtHMare." 

Scaianm ei Pietarum nomina, T. 1,77, 78, 
81. Eorum Incunionea in Britanoiam, T. 
80, 81, 82. 

SiTlmiMi Columbfle, T.269. 

SNmekmt omt, i.e. Cbrooicoo Magoum Hiber- 
oicum, S.Pairicio bortaote compilaiom, T. 
101-2, jam deperditum ei defleodum. 

iySeamum Poeia,— Tide Eaamia, ei T. 46. 

SeMH iempora, T. 116. 

Segktma V. Abbaa Hiienaia, T. 192,~¥ide 
Laereamue. 

Segieni filii Fiacboai, Ab. Hiieosb, obitoi, T, 
199. 

Senean-Eigeeaa poeta acripsii Historiam prse- 
lii Lemetuie, gesii anoo C. 192, Hiberoice 
dieii Caik Mmigk€^ten&, in quo Eogan 
mor Mognoadai occisoa esi a Caitna eed* 
eaik, qui ei ipse xx abinde anno occubuii, 
die Mariii, 20 Octob ui apud Tiger- 
nachum, el in veiosio Poemaie Marika 
wuigkiuireaik, qood aooo serae C.212 com- 
peiit, cqjos liierm dialea E.D. Octobrb 20 
iodderooi io diem Martis. 

Selaaeue Dalriadae Albaoicse Res, T. 234. 

Sencua Moos in Muscrigia. 

Seota Orieoialis, io Conoaciat T. ano« 863. 



Seala Occidentalis, ubi Durbu Are Ouarii^ 
Colgan iu Vita Mac Duaeki. 

Senellue Abbas, T. 177. 

&iiiii0Poetriaecarmijia, T.136» SinoBTal* 
tineosis obiius. 234. 

Sirena capia, T. 149-150. 

Siirieue Amlafi filius Res Dnblinii, pulsus 
inde, T. 288. VasUt Monasieria, 270. 
Vastat oppidum Kells, T.272. Ivit Romam, 
et rediii eodem aano, T. 280. Geou-fer* 
reus Silrici filius occisus, T. 283. 

Solie deliquium annl498, ei alia diversis tem 
poribus, T. 126, 168, 169, 187, 203, 216, 
261, iiem Inisf. 2, ei 90,-*Tide Eeiipeie. 

Skma sedes Episcopi Erci, T.97, n. 10. 

Slaugka (Ceam Slebe) Q.M. 3. Mons Orien- 
ialis Uiidiee, in disiriciu Dunensi, cui 
ad aquilonem subjacei portus Inbker^ 
Siainge. Posi advenium S. Patricii dicius 
eiiani Sliabb Domangaird, a Domangardo 
Eremita, S. Pairicii Diacipulo. 

Sleaeki, (Moi) sive Mai-Sleaeki in Brefnia 
boreali, in Com. Cavan, quse pars erai 
Connaciae, ubi, hyemis initio, praecipuo 
Hibemiae Idolo, Cram-Cruaek dicio, Hiberui 
viciimas immolabani. 

Sliahk-Gabk Mons qui Tirfiacriam, in agro 
Sliguntino, a Lugoia disterminai. 

SUibkte Civiias ei Ecclesia S. Fiachi, T. 98. 

SBgeaek fl. unde Sligo — Hujus fluminia cele* 
berrimi suoi Saimones, qui Hibernice 
vocaniur bradan, Eigne, Orc, £0, Meae, 
Mairean, Rae, Migkre. 

Siella Criniia visa in Hiberoia lobf. 2. liem 
alia, T. 308. 

Sjfnodi ei convenios Hibemici, T. 102. n. 
Loch Lenensis, T. 180, idem ac Synodus 
campi Albi in Momonia, T. 182, o. 12; ei 
190. Dromoeiensis, ib. 176. 



24 



INDEX OBNBRALIS. 



Tail, (Clan Taoil) i.e» Dal-Cassii MonioDis, 
T, 3, n. 8. 

TaUim, vel Tat4m, Ludi Taltiocnses, de qoi- 
bus. T.d8, n.l3; 118-138,229. 

Tanaisde Principis successor designatus, qoi 
eum e vivis sublatum exciperet, ut filitts, 
frater, consobrinns aut alios dignior e 
Jaoitlia agnatus-*Voz est ab annolari dlgito 
translata, qoia, sicut mediumi loco etlongi* 
tudine. popius attmgit, ita* Tanoiia loco 
et aulboritate a Principe secundua est. 
Quisque e reliquis fiimilifle Regise Cajidi- 
datus Raigh-damAna, i.e. Regis-materies, 
sive apta ad Regiam formam, vocabatur. 

TtfOMMcA— Sicut snbditi erant MonarchsB 
Reges Provincisrom, sic ipsis subditi erant 
variarum ditionuro in sub Provinciis Reguli, 
dicti Taoiieaeh-trioeha ehedf i.e« Tricena- 
riorum in sub ditionibns Dnces. Sic 
in Albelstani lege ^xooica» anni 025, 
juxta Selden, Tit. Hon. part. 2, c 6, 
§ 2, p. 603-4, Arcbiepiscopi et Doces, 
Episcopi et Comites, Presbyteri et Tbani, 
dignitate seqoipoltebant, Taaiieaeh ail 
literam praecipuum Ducem significat, Regnlo 
Ditionis lionore proximum. Oflicio con* 
venit cum Tlumo Saxonico, qni postea a 
Normannis Baro dictus est, ut et Hundreda 
aut Cantreda Tricenarium Hibemicum 
valens, Baroma vocata est. Itaque in 
singulis Ditionibus 6 Provinciarum Pentar* 
cliis Hibernicae, prseler ditionis Regem, 
cui suberant Taoiuachi, seu Barones, erat 
Episcopus et Abbas, cum Brethone, sive 
Judice,etO//(imA4>» i.e. cuuusvis Professioiiis 
Doctore et Magistro, praccipoe Poeta, qui 
ab omnibut s^rvitiis, curis, ct negotiis, im- 
uiunis erat. 

Tramor Regia supremi Regis Hibemiae totiii^ 



io Midia Orientali iiotissima, ,et a ploribus 
Poetis decaotata, oti patet ex Fiecbi 
Sleibbtiensis Carmine, cx Flanno Buteme 
supra memorato, voce Flan, ex Tigernacbo 
et ^iis pluribosd— -Secessus mirabMis 
puellarum apud Temoriam, T. 41, 63, 
127. 

Comitia Temorensia primfis jndixisf e fer- 
tur Ollam Fodla R.H. quae singulis trien« 
niis babebantur, tribus diebus antcu et tribus 

. post diem festiun SsaMtoi» i.e. KaL Nov. 
juxta Flahert. p, 213, sedrectius ad equi- 
•ooctium Autumnale^A Toatbalio indicta 
faisse A.D. 190, scribit Tigemacbus, 31, 
109, 114, 141, 134. Extat Carmen vetus 
Disticborum 183, in 0'Duvegani Codice 
fol. 176, incipiens Teamor na Righ Reih 
Cormaie *' Temoria Regum, Arx Conuaci^'' 
qood a multif sseculis, Temoriam totius 
Hibemise Regiam fuisse declarat« 

Tejfia quinque triceuarios, sive Baronias, in 
Midia complectabatur, prseter tenas» 
Toteis, Pe^teis, D^AItonib concesass, et in 
Longfordensi agro in borealem et australem 
Teffiam divisas. Borealis Teflte eadem 
est ac Carbria*Gabbre, ubi oppidum Gra* 

. oard, ad Carbreum, inccedulom Nialli 
Magni filium, spectans. Australis Teflia 
agri Longfordeosis» oti ei reliqua in W, 

. Midia, Etbne flnvio dissita, ad Carbrii 
fratrem Maninm spectabat. Ibiqoe emt 
Jlrdaeha4» obi S* Paricios Manium bapti* 
xavit, et Ecclesiam Ardach coodidit, cui S. 
Melum praefecit. 

Tsmorense Praelium prope Tim-drud, contra 
Danos Dnblinii gestum anno 980, ubi Rag* 
nallus Amlafi filius, et molti Nobiles Dub* 
linienses, ceciderunt, T*261, n.2. . 

Terree-motui in Hibemia, T,.213«. I|em in 
Gallia Inisf. 15, 



INOBZ OBNBRALIS. 



25 



Tkeodari CBnttojt. ohiiu9, T.916. 
Tlng-rann Aodha Allain, sive Carinen Hiber- 

nicum Regis Aodhi Allaoi, aoni 743. 
Ttgtmaehi genua et familiay T. pag. i, ii, xx, 

vide Hi^Brium. NotsB Chronicas tjua 

restitutae» T. p. xx ope Laterculi Cbrono* 

logici» p. xii ad %nL 
Tbtehimi Catalogua trium ordinum SS. Hiber- 

niae, ex Codice Flemingi, T. 162, ad 176» 

aive Annotationea Chronologics ad Tiger- 

nachi sBBC.Ti. 
T&mumi Primatia Ardmacbani obitui, T. 203. 
Tarienni Insulfle Ecclesia, T. 186. 
Tardelbaeh Imagti Regit, nomen propriuui a 

7br Rex, et dealbaeh imago. 
Tarinie, Turris Insu1a»Hodie Tary hland. 
IHmensii Ecdesise antiquitasy T. 104. 
7h7tcttm in Hibcrnia nottssimum, T. 108, 273. 
TVumMinuB missua Episcoput ad Pictos, 1\ 

213. 
TVrrei antiqui Hiberoi», T. 00, n. 86. 

U 

Uaiha Rex Connacise xi Cbristianus, T. 166, 

n.81; 168, n.l77. 
Ucbad prselium, T. 242-3. 
yiee stratse in Hibemia aotiqna, T. 40, 260. 
Vhd Dolia. ib. p. 112, 133. 
raM{-C/fi</f«,~S.Bemardui in Vita Malachiae 



(anno 1148 defuncti) ait S. Malachiam cnm 
Comite Widia sermonem habuisse. 

Hsec est Uiidia, sive Ulad, in qnam 
Johannes de Courcy, anoo 1177, cum Anglia 
irraens, Ulidiae Principis titulura obtinuit, 
ut in Jocelioi Vita S. Patr. — Perperam 
aotem UUania Expugoator aWaraeo dicitur. 
Aotiq. c 26, p. 207, licet enim tota illa 
Provincia, UUa et Ulaid dicatur, unde 
Latine Ultania et UKdia, ea tamen sola 
Regio, quae nunc Comitatus Dunensis dici- 
tur, a roultis antea Saeculis, proprie Ulad 
appellatur, ut a Jocclioo, c. 31, 104, et 
10 Colgani notis, passim. 

Hugo tamen dc Lacy Junior, in terras a 
Curcaeo, quem captivum in Angliam trans» 
misit, v\ et armis partas, advolans, hac 
Ulidiae falsa opinione, Comitis Ulianim 
dignitatem a Rege Johanne obtinuit, aooo 
1200, quae dignita8,cum Lacci filia, ad De 
Burgos devoluta, ab his, cum Elizabetha 
de Burgo, Ducbsae Clarenciae filia, ad 
Mortimeros Comites pertransivit — a quibus, 
cum filia etiam haerede, devoluta est ad 
Duces Eboracenses, Angliae haeredes, unde 
Jacobus II, Dux Ebor. etiam Ultonise 
Comitis litulo insignitus erat. 
UUani scriptoris genus et obitus, T. 100,201. 
Ultonienies Anoales, Usser. fol. p. 420, 430. 



F ] N I S. 



BXOUOrr ^.SBBLIT, TYPIS BUCKlM0H4ME«8IBUi. 

A.D. 1826. 



D 



3 tlD5 



„, R 

DID t7S 51(3 



Stanford Univenity Librarici 
Stsnf ord, CRlif omia 



Betnni tUa book on or bofon dato dM.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Rerum hibernicarum scriptores veteres"

See other formats
