Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at |http://books.qooqle.com/|
It
t '
r-
/
r
I
ROGERI DE WENDOVER
FLORES HISTORIARUM.
ROGEBI DE WENDOVER
CHRONICA,
SIVE
FLORES HISTORIARUM,
NUNC PRIMUM EDIDIT
HENRICUS O. COXE, M.A.
LONDINI:
SUMPTIBUS SOCIETATIS.
M.DCCC.XLI.
• <
• •
• • •
• •
• "
• •
• • •
• • < • •
• ••!••
• » •
• •
• •
• •
• •
• •
• •
LONDON :
PRINTED BY SAMUEL BENTLEY,
Bangor House, Shoe Lane.
ROGEBI DE WENDOVER
LIBER, QUl DICITUR,
PLORES HISTOBIARUM.
D« coronatione regis WUlelmi primi.
NNO Domim mlxvii. dnx Nor-A,D.iMr.
maQDiee Willelmns, nrbem Lon-wiuiuni?
diiianim adiens, in magma ex-
nltatioDe a clero et popnlo sus-
ceptus et ab omnibus ^rex ac-
clamatas, Domimcae nativitatis
die ab Aldredo, Eboracensi ar-
cbiepiscopo, r^ni diadema suscepit ; timnit
enim boc munus consecratioob a Stigando, Can-
tuariensi archiepiscopo, suscipere, eo quod 'non
legitime occupaverat illius excellentiam digui-
tatis. Deinde bomagiis a magnatibus, cnm fide-
litatis jnramento, obsidibusque acceptis, in regno
confirmatus, omnibus qui ad re^nm aspirave-
rant factus est terrori. CiTitatibas quoque dis-
NOTES AND VABIODS BEADINIU'.
' The reader will remember that
these, in the followini; notea
mariied C, are taken &om the
leadinga of the WendoTer MS.,
destroyed in the fire of AshbDrn-
ham House, printed et the eud of
Wat»' editioD of Msttbew Partj.
VOL. II.
' Rex accUimahtt.'] A fuU ac-
oount of William's coronation is
given by WilliaiQ of Poitou ; Hiat,
NormaoD. Scriptt, p. 205.
* NoH Ugitimt^ His electioD
was deemed ancanonical, «rch-
biahop Robert being yet aliTe.
2 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1067. positis et castelliSy propriisque ministris impo-
sitis^ ad Normanniam cum obsidibus Angliae
et thesauris innumeris navigcavit ; quibus in-
carceratis et sub salva custodia deputatis^ ad
Angliam denuo properavit, ubi commiUtonibus
Normannis^ qui in bello Hastingensi patriam
secum subjugaverant^ terras Anglorum et pos-
sessioneSy ipsis expulsis, manu distribuit af-
fluenti ; et modicum illud^ quod eis remanse-
S?e"th?' ^^^' ^^^ j^&^ posuit perpetuaj servitutis. Un-
couDtry. de nobiliores de regno indignati^ quidam ad re-
gem Scotorum Malcolmum confugerunt^ aliique
loca deserta et nemorosa petentes, ibique diu fe-
ralem ducentes vitam, Normannis saepc infesti
fuerunt. Recesserunt ab Anglia comites Ed-
winus et Morcardus fratres, Mercherus et ^ Wel-
theofus nobiles, cum episcopis, clericis et aliis
multis, quos longum est exprimere nominatim,
qui omnes ad regem Scotorum Malcolmum fugi-
entes ab ipso honorifice sunt recepti. Tunc
etenim Eadgarus Etheling, de regno Anglorum
hseres legitimus, cerncns res patrise undique per-
turbari, ascensa navi» cum Agatha matre sua et
sororibus Margareta et Christina, in Hungariam,
ubi natus fuerat, conabatur reverti ; sed, tempes-
tate suborta, compulsus est in Scotiam applicare.
Hac quoque occasione actum est, ut Margareta
regi Malcolmo nupta traderetur, cujus vitam lau-
dabilem et mortem pretiosam libcr inde editus
insinuat evidenter; soror autem cjus Christina
sanctimonialis benedicitur, et cselesti Sponso co-
pulatur. Nati sunt denique reginse Margaretae
sex filii et duae filiae, quorum tres, Eadgarus sci-
licet, Alexander et David, juxta generis sui no-'
bilitatem reges fuerunt, ex quibus regum An-
* Weltheofusy] or, as he is called in the Domesday Book, * Wallef.'
PLORES HISTORI\RUM. 3
gliae nobilitas^ a propriis per Normannos expulsa a.d. mr,
finibus^ ad reges est devoluta Scotorum. Sed
fasec infra.
Qmd AnffUa peccatis exigmtihis fmrit mhjugata.
Ecce regni Angliae dulcis patrise excidium do- oceasion of
■iji ••■. . • t A *^® Con-
lendum^ cujus olim reges^ pnmo sui adventusqaetttobe
tempore, vultu et gestu barbarico^ usu bellico, th^^ini or
• . r* ..... 1 • the nAtion.
ntu profano mcitati^ omnes ad omnia provoca-
bant^ omnia armis et astutia edomabant; sed
postmodum^ Christi fide suscepta» paulatim reli-
gioni operam dantes armorum exercitium ne-
glexerunt^ siquidem reges tunc habitu mutato,
quidam Romae^ quidam in patria^ ca^leste reg-
num luctati^ pro temporali commutabant aBter*
num ; multi tota vita sua mundum amplectentes
ecclesias et coenobia fundabant^ thesauros pau«
peribus erogabant» et, ut breviter dicatur, omnia
misericordiae opera adimplebant. De mart^rribus,
confessoribus et sacris virginibus, insula adeo ple^
na refulget, ut vix aliquem vicum famosum ij^Tdd^
tereas, ubi alicujus novi sancti nomen insigne non
audias ; sed postmodum, refrigescente caritate et
aureo saeculo in luteum mutato, religionis studia
absolverunt. Sicut prius in adventu Danorum,
et nunc in expulsione Anglorum a Normannis,
peccatis exigentibus, exterminium accessit inco*
larum ; nam optimates gulae et veneri servi^
entes more Christiano ecclesiam mane non pete-
bant, sed in cubiculis et inter uxorios amplexus
matutinarum solemnia ac missarum a presby-
tero festinante auribus tantummodo praeUbabant.
Clerici quoque et ordinati adeo literatura care-
bant, ut cseteris esset stupori qui grammaticam
didicisset; potabatur ab omnibus in commune,
qui tam dies quam noctes in hoc studio produx-
erunt ; in cibis urgebant crapulam, in potibus
R06ERI DB WENDOVER
A.D. 1067. vomicam irritantes. Verantamen hsec mala non
de omnibus dicta intelligas^ cum multos omnis
conditionis homines et dignitatis in eadem gente
constet Domino placuisse.
Siege of
Exeter.
Qualiter rex Willelmus Exoniam ohsedit et cepit.
Eodem tempore rex Willelmus *urbem Ex-
oniam sibi rebellem obsidione vallayit^ ubi qui-
dam stans nudato inguine sonitu partis inferioris
auras turbavit^ in contemptum videlicet Norman-
norum; unde Willelmus in iram conversus ci-
vitatem levi negotio subjugavit; deinde ^Ebora-
cum petens^ eam penitus delevit^ civibus fl£m-
ma ferroque necatis. Qui autem ab hac clade
evadere potuerunt^ ad regem Malcolmum in Sco-
tiam confugerunt^ qui omnes Anglorum profugas
libenter recipiebat^ et singulis tutamentumy in
quantum poterat^ impendebat^ propter sororem
Eadgari Margaretam^ quam sibi fecerat conju-
galem ; cujus causa conterminas Angliae provin-
cias rapinis et incendiis infestabat. Quapropter
rex Willelmus^ coacta militum et peditum multi-
tudine copiosa, aquilonales Angliae partes pe-
tens^ totius regionis urbes, vicos, agros et oppida
conteri et fruges ^jubet igne consumi ; maritima
maxime, cum propter recentem iram^ tum quia
Cnutonem Danorum regem adventare rumor as-
serebat^ ut nihil circa maris crepidinem vitalis
subsidii praedo piraticus inveniret. Malcolmus
quoque rex ad manus veniens deditionem cessit.
* Urbem Exmiam, ] Many
MSS. have ' Oxoniam/ a reading
which agrees with a statement
in Domesday Book, that at this
time Oxford was much spoiled.
Introd. to Domesday, p. 194.
^ Eboracum petens ;"] in the fol-
lowing year, according to the
Saxon Chronicle and Florence.
' Jubet igne coiMttiftt.] The land
which had belonged to Edwin
and Morcar in the Domesday
Sunrey is almost evexTwhere
described as ' wasta. * See
Malmsb. p. 423, note *.
FLOR£S HISTORIARUM. 5
Deinde rex WillelmuSy ^ compositis in Anglia civi* a.d. io67.
tatibus et castellis, propriisque ministris impo-
sitis^ ad Normanniam transfretayit^ obsides An-
glise cum immensa pecunia secum ducens; sed
non multo post ad Angliam rediens^ commilito-
nibus suisy qui in bello Hastingensi patriam se-
cum subjugaverant^ terras Anglorum et posses-
siones affluentiori manu contulit^ illudque parum,
quod illis remanserat^ sub jugo posuit perpetuse
servitutis. Unde recesserunt a regno Eadgarus
Etheling, filius Edwardi^ legitimus haeres regni^
Morcardus et Eadwinus fratres^ Mercherus et
Wealthefus, Northanhumbrorum comites ; ex-
ceptis episcopis et clericis, aliisque nobilibus
multis, quos longum esset exprimere s^illatim.
De contmtione inter duos depapatu.
Hoc igitur tempore, duobus Romse, ^Alexandro struggiefor
et ^Cadelo, de papatu contendentibus, Mantuse *^*^**^*
synodus colligitur, et mediante Annone, Coloni-
ensi archiepiscopo, Alexandro de simonia se pur-
gante, in sede apostolica statuitur, et Cadelus
expellitur, simoniacus comprobatus. Eodem
tempore ad septem millia hominum orandi gratia
Hierosolymam petentium ab Arabibus in Paras-
ceue obsessa sunt in quodam castello, et tot ex
eis Yulnerati vel occisi, ut de omnibus vix duo
millia sint elapsa.
Natus est regi Willelmofilius et vocatus est
Henricus.
Anno Domini mlxviii. natus est regi Willelmo a.d. io68.
filius in Anglia, et vocatus est Henricus ; nam Henry''!.
' Compasitis in Anglia civita-
ft^. j The foUowing passage to
the end of the chapter is a repe-
tition of what he had before said,
p. 1, 1. 16.
^ Alexandro,'] the second, bi-
shop of Lucca ; he died in April
1073.
^ Cadelo,'] bishop of Parma.
6
ROGERI D£ WENDOVBR
A.D. 1068.
A.D. 1069.
Bishop of
Durham
imprisoned.
primogenitiis ^Willelmus Rnfos et Robertns ih
Normannia nati fuerunt antequam pater eorum
Angliam subjug^aret. Eodem anno rex Willel-»
mus Robei*to comiti dedit NorthanhumbriaB co-
mitatum^ cui statim homines iilius regionis ad-
versantes ipsum cum nongentis viris suorum per-
emerunt; sed rex Willelmus superveniens om-
nes hujus rei actores usque ad unum deleyit.
Egelricmy Dunelmemis episcopus^ in carcerem
truditur.
Anno Domini mlxix. venerunt quidam ad re-
gemWillelmum, Dunelmensem episcopum^Egel-
ricum de ejus proditione accusantes ; qui in villa^
quse Burgum dicitur^ a regis ministris captus^ ad
Westmonasterium adductus est^ sub carcerali
custodia detrudendus ; et postea Augusto mense
frater ejus Egelwinus^ ejusdem loci factus epi-
scopus, fuit in exterminium relegatus. Eodem
vero tempore^ inter duo festa beatse Mariae in
autumno^ yenerunt filii Swani et frater ejus Os-
bernus de regno Danorum cum cogonibus trecen-
tis in Angliam, ut regem Willelmum ab Anglia
exturbarent ; quorum adventus cum divulgatus
fuisset, exierunt illis obviam Eadgarus Etheling,
filius Edwardi, et Waltheofus comes^ cum multis
millibus armatorum^ cupientes eorum auxilio re-
gem Willelmum capere et carceri illum perpetuo
mancipare. Tunc foedere confirmato, junctis vi-
ribus ad Eboracum venientes^ urbem cum cas-
tello quantocius occuparunt, et multa ibidem ho-
minum millia peremerunt ; deinde majores ur-
bis et provincise vinculis constringentes^ tamdiu
eos crudeliter torquebaDt, quousque omnes facul-
^ Willelmua Rnfus et Rohertua.']
These names should be trans-
posed.
' Egelricum,'\ Compare above,
vol. i. p. 496.
FLORES HISTORIARUM. 7
tates eorum ab eis extorsissent. Tunc ibi inter a.d. io69.
duo flumina Usam et Trente hiemantes, omnes
regionis incolas immisericorditer affligebant ; sed
Willelmus^ hieme transcursa^ cum maxima ar-
matorum copia superveniens^ fortiores hostium
fugavit^ et minores usque ad unum in ore gladii
trucidayit. Veruntamen Waltheofus, amplse pro«
sapise comes, in eadem pugna plures Norman-
norum solus detruncaverat^ singulos per castelli
portas decapitans gradientes ; sed Willelmus tan-
dem yictoriam adeptus est^ adversariis penitus
profugatis. Tunc Eadgarus Etheling, ad regem
Willelmum veniens, pacem ab eo et misericor-
diam postulans impetravit^ et ei fidelitatem fecit.
De sermtute ecclesia Anglicante^
Anno Domini mlxx. rex Willelmus, pessimo a.d. loro.
usus consilio, omnia Anglorum monastena auro tbe church.
spolians et argento, ad majorem [sic'] sanctas eccle-
sise opprobrium calicibus et feretris non pepercit.
Episcopatus quoque et abbatias omnes, quae ba-
ronias tenebant et eatenus ab omni servitio
seculari libertatem habuerant, sub servitute sta-
tuit militari, irrotulans singulos episcopatus et
abbatias pro voluntate sua^ quot milites sibi et
successoribus suis^ hostilitatis tempore^ voluit a
singulis exhiberi ; et rotulos hujus ecclesiasticse
servitutis ponens in thesauris^ multos viros ec-
clesiasticos huic constitutioni pessimae reluctan-
tes a regno fugavit. Sub hac tempestate Sti-
gandus, Cantuariensis archiepiscopus, et ^Alex-
ander Lincolniensis, facto ad Scotos dififugio^
moram ad tempus fecerunt ibidem; solus inter
omnes Anglide praelatos Egelwinus^ Dunelmensis
' AUxander^ He is not men-
tioned by Malmsbury, nor is the
see of Dorchester supposed to
have been transferred to Lincoln
until after this date.
8
R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1070. episcopus^ exsul et proscriptus^ zelum Dei habens,
excommunicayit uniyersos ecclesiae invasores et
rerum ecclesiasticarum raptores.
^^hbfh^ Eodem anno, deposito apostata archiepiscopo
canterbury. Stigaudo, qui prius data pecunia fuerat episco-
pus Helmhamensis, ac deinceps Wintoniensis, et
novissime Cantuariensis, ut superius dictum est,
quos honores non intuitu religionis sed cupidi-
tatis simul tenebat, successit ei ^ Lanfrancus,
prius monachus Beccensis et postmodum abbas
Cadomensis, in archipraesulatum Cantuariensem,
qui, in episcopatu annis octodecim laudabiliter
conversatus, successoribus suis prsebuit bonae
conversationis exemplum. Eodem tempore Ead-
garus Etheling', regis Willelmi dedititius, facto
ad Scotos transfugio, jusjurandum maculavit ;
sed, ibi cum aliquot annos degisset, regis Wil-
lelmi liberalitatem experiri volens, ad eum in
Normanniam navigavit, a quo satis honorifice
receptus et donativo non modico honoratus, li-
bram argenti pro quotidiano stipendio a rege
suscepit.
Qiiod multi noiiles Anglia loca deserta petierunt,
A.D. 1071. Anno Domini mlxxi. Eadwinus, Mercherus
fortify liy. ct Siwardus, comites, cum Egelwino, Dunelmensi
episcopo, et multis millibus clericorum et laico-
rum, deserta regionis loca et nemorosa petierunt,
regis Willelmi indignationem ferre non valentes.
Cumque multa mala ad injuriam regis in locis
diversis perpetrassent, ad Eliensem insulam tan-
dem venientes, locum mansionis illuc et refugii
elegerunt; qui sdepius inde hostiliter exeuntes,
duce ^Herewardo, de gente Anglorum, viro nobi-
^ La^francus. ] In the Sax.
Chron. under this year is record-
ed an account of his consecration.
* Herewardo.'] The son of Le-
ofric, lord of Bom, Lincolnshire ;
Ingulph.
FLORES HISTORIARUM. 9
lissimo ac strenuo^ regionem illam in regis dis- a..d. lon.
pendium non mediocriter afSigebant ; castrum
quoque ligneum in ipsis paludibus construxe*
runt^ quod usque in hodiernum diem ' castellum
Herewardi' a comprovincialibus nuncupatur ; quo
divulgato^ rex Willelmus, cum universa suae di-
tionis fortitudine ad insulam veniens, navali
eam pedestri et equestri prselio circumcinxit.
Deinde vias immensae longitudinis in ipsis palu-
dibus et pontes valde sumptuosos construens^
voragines profundas et aquosas bestiis et homi-
nibus reddidit permeabiles, et castellum, in loco
qui Wisebecum dicitur, a fundamentis erexit;
quod cum adversarii ejus cognovissent, omnes,
prseter solum Herewardum, qui socios suos ab
insula potenter eduxit, ad manum venientes, Wil-
lelmo sese praesentarunt, quodlibet supplicium
subituri. Tunc rex, Egelwinum episcopum sub
custodia tradens, aliorum quosdam interfecit,
quosdam redemit, et nonnullos perpetuo carceri
mancipavit. Herewardus vero, quamdiu super-
fuit, regi Willelmo paravit insidias exquisitas.
jRex Willelmm regis Scotorvm homagium cepit
Anno Domini mlxxii. rex Willelmus Scotiam a.d. 1072.
hostiliter adiens speravit aliquos ibi ex suis hos- of scouand.
tibus invenire, sed cum regionem illam perlus-
trasset et nullum penitus invenisset, accepto
tandem regis Scotorum cum obsidibus homagio,
ad Angliam remeavit. Hoc etiam anno ^Egel-
winus episcopus Dunelmensis, apud Westmonas-
terium sub custodia regis detentus, obiit et ibi-
dem in porticu sancti Nicolai sepultus est.
' Egelmnus ; ] rather ' Egelricus/ as corrected on the margin.
10 ROGBRI OB WBNDOVKR
De duobus clericis confoederatis narratio imporiuna.
A,D. y g. Circa eosdem quoque dies Mn civitate Bri-
tanniae Nannetis nomine duo clerici degebant,
qai ab ipsis pneritiae mdimentis adeo erant ami-
citiae foederibns constricti, ut^ si necessitas in-
gruerety etiam mortis periculum pro invicem sus-
tinerent. Unde die quadam in hoc pariter con-
senserunt, ut quisquis illorum prius obiret yivOy
dormienti vel vigilanti^ infra dies triginta appare-
ret^ socium certificaturus^ qualis sit futuri seculi
status, quae animarum de corpore egressarum
foret conditio^ ut inde sufficienter instructus ag-
nosceret, quae ex diversis de anima philosopho-
rum opinionibus esset imitanda. Tradunt enim
Platonici, quod mors corporis animam non ex-
stinguat^ sed eam ad Deum principium suum^
tanquam e carcere^ remittat ; astruunt e contra
Epicuraei, animam de corpore solutam in aerem
evanescere et in auras effluere et dissolvi ; theo-
logi quoque de anima aliter sentientes asserunt
tres esse animarum post mortem corporis man-
siones, unam in caelo^ alteram in purgatorio^ ter-
tiam in infemo ; sed sicut animae quae in infemo
sunt non salvabuntur, ita illae quae in purgatorio
existunt misericordiam consequentur. Itaque
data fide inter socios et accepta cum juramento^
non multum tempus praeteriit^ et ecce unus eo-
rum subito absque confessione et yiatico exspi-
ravit ; remansit alter in seculo^ et de fide data
sedulo cogitans, terminum praefixum per dies
triginta inaniter exspectabat^ quibus evolutis^
dum desperatus aliis animum negotiis applicas-
set^ ecce mortuus sodali apparens viventi et ip-
1 /fi civitate Brttanniee,'] The legend following is from Malms<
bury, § 237.
FLORES HISTORIARUM. 11
sum prius in hunc modum afifatur ; ' Agnoscis a.d. 1072.
me ? ' inquit ; et socius^ * Agnosco/ respondit ;
et alius> ' Adventus meus^ amice/ inquit^ ' valde
tibi erit (si Yolueris) necessarius^ mihi quoque
infructuosus ; nam, prolata contra me a Deo
sententia, deputatus sum miser suppliciis sempi-
temis/ Cumque vivus ad ereptionem mortui^
omnia sua monasteriis se daturum et egenis, pro-
misisset, seque dies et noctes jejuniis et orationi-
bus continuaturum spopondisset^ * Fixum est/
inquit mortuus^ * quod dixi ; nam^ quia sine poe-
nitentia decessi, justa sunt judicia Dei^ quibus in
sulphuream voraginem inferni sum demersus, ubi
* Dum rotat astra polus^ et pulsat littora pontus/
pro criminibus meis torquebor ; et^ ut aliquam ex
poenis meis innumerabilibus experiaris^ protende
manum tuam, ut guttam saltem unam stillantem
de sudore meo sanioso recipias ;' quam cum vi-
vus recepisset^ cutem et carnem sicut ignito cau-
terio perforavit, foramen nucis avellanse capax
efficiens. Socio doloris magnitudinem clamore
testante^ ' Hoc/ inquit mortuus^ ' erit tibi, quam-
diu vixeris, et poenarum mearum grave docu-
mentum, et nihil neglexeris salutis tuse singii-
lare remedium ; quapropter, dum potes, muta
habitum, muta et animum, quo possis iram tui
eflfugere Conditoris.' Ad haec verba vivo respon-
dere nolente, mortuus eum oculo severiore per
strinxit^ dicens^ ' Si dubitas miser converti, lege
literas istas ;'' et simul cum verbo manum ex-
pandit tetris literis inscriptam, in quibus Sa-
thanas et omne contubernium infernorum omni
ecclesiastico coetui gratias emittit, quod cum
in nullo suis voluptatibus deessent, tantum nu-
merum subditarum sibi animarum suae prsedi-
cationis incuria paterentur ad inferna descen-
dere, quantum nunquam secula retro acta vide-
12
KOGSRI DE WBNDOVBR
A.D. 1«72.
nuit ; et, his dictis» imago defimcti dispamit.
Timc Tiyens, bonis suis omnibus per ecclesias et
egenos distributis, sanctnm Melanom adiit et
habitnm mutayit ; omnes audientes admonens et
videntes de subita conversione sua ut dicerent,
* Hasc est mutatio dexterae Excelsi.'
De ^oentUatione caustt infer ecelesias Caniuariensem
et Eboraeensem.
aocstion oT Eodem anno ' apud Windleshoram ex prsecepto
tetween the Alexaudri papse» rege etiam Willehno annuente^
^Dzyand iu praBseutia Huberti Romanas ecclesiae legati,
^ ventilata est causa de primatu ecclesiae Cantua-
riensis super ecclesiam Eboracensem. Ubi tan-
dem antiquarum auctoritatibus scripturarum pro-
batum est et ostensum» quod Eboracensis eccle-
sia debeat subjacere ecclesiae Cantuariensi, et ip-
sius archiepiscopi^ ut primatis totius Britanniae^
dispositionibus in omnibus quse ad Christianam
pertinent religionem fideliter obedire ; ita quod,
si archiepiscopus Cantuariensis concilium cogere
voluerit ubicunque sibi utile visum fuerit, Ebo-
racensis archiepiscopus^ cum omnibus suis suffra-
ganeis et subjectis clericis^ sui praesentiam exhi-
beat ejusque canonicis dispositionibus obediens
existat. Benedictionem etiam episcopalem ab
ipso debet accipere^ et ei canonicam professio-
nem^ addito juramento^ praestare. Huic igitur
constitutioni consenserunt rex praefatus et Lan-
francus archiepiscopus Cantuariensis et Thomas
archiepiscopus Eboracensis^ cum praedicto cardi-
nali et omnibus episcopis et abbatibus regni.
A.D. 1073.
Qmd rex Willelmm Cenomanniam suhjugavit.
Anno Domini mlxxiii. rex Willelmus in Nor-
' Apud WindUshoram, ] The
proceedings of this council are
printed in Wilkins, Concil. i. p.
324.
FLORES HISTORIARUM.
13
manniam transiens in mann potenti sibi Ceno- A.p. lors.
manniam snbjugavit ; sed Angli in nac expedi- conquera
tione, urbes, vicos et ' vineas cum frugibus popu-
lantes, omnem provinciam debiliorem multo post
tempore reddiderunt ; deinde, bene omnibus ibi
dispositis, ad Angliam transfretavit. In hoc si-
quidem anno, ^duobus annis magnis revolutis a
quinto decimo anno Tiberii Caesaris, omnia se-
cundum cursum solis et lunaa concordant illi
anno, quo baptizatus est Christus Jesus, id est,
octavo idus Januarii die Epiphaniae et die Do-
minica, initium jejunii ejus in secunda feria, ten-
tatio ejus decimo quinto kalendas Martii, feria
sexta ; habet autem magnus annus cycli pas^
chalis decies novies annos viginti octo, qui simul
juncti faciunt annos quingentos triginta duos.
De scandalo in eccUsia exorto.
Anno Domini mlxxiv. Gregorius sedit in ca- a.d. 1074.
thedra Romana annis duodecim, mense uno et councu.
tribus diebus. Iste papa in 'synodo generali si-
moniacos excommunicavit, uxoratos sacerdotes a
divino removit officio et laicis missas eorum au-
dire interdixit, novo exemplo et, ut multis visum
est, inconsiderato judicio, contra sanctorum pa-
trum sententiam, qui scripserunt, quod sacra-
menta, quae in ecclesia fiunt, baptisma, chrisma,
corpus Christi et sanguis, Spiritu invisibiliter co-
operante, eorundem sacramentorum effectum [ha-
beant], seu per bonos, seu per malos intra Dei ec-
clesiam dispensentur; tamen quia Spiritus Sanc-
* Vineas; ] * laid waste their
vineyards, and bumed their ci-
ties.' Sax. Chron.
' Duobw annis magnis.'] Upon
this passage, and the error of the
Dionysian cycle noticed below in
1076, see note ^, at the end of the
^ Grande Ghronique de Matthieu
Paris ; par Huillard-Br^hoUes ;*
Paris, 1840.
' Synodo generali ; ] held at
Rome. The proceedings of this
council are printed by Harduin,
Ti, col. 1521.
14
R06BRI DB WENDOVBR
A.D. 1074. tus mystice illa yivificat^ nec bonorum meritis
amplificantur, nec peccatis malomm attennantur.
Ex qua re tam grave oritur scandalum, ut nul-
lius haeresis tempore sancta ecclesia graviori sit
schismate discissa^ his pro justitia, illis contra
justitiam agentibus ; porro paucis continentiam
observantibus^ aliquibus eam causa lucri ac jac-
tantiae simulantibus^ multis incontinentiam per-
jurio multipliciori adulterio cumulantibus : ad
hsBC^ hac opportunitate laicis insurgentibus contra
sacros ordines, et se ab omni ecclesiastica sub-
jectione excutientibus^ laici sacra mysteria teme-
rant et de his disputant^ infantes baptizant, sor-
dido aurium humore pro sacro chrismate utentes
et oleo^ in extremo vitas viaticum Dominicum et
usitatum ecclesiae obsequium sepulturae a pres-
byteris uxoratis accipere parvipendunt ; decimas
etiam presbyteris debitas igne cremant, corpus
Domini a presbyteris uxoratis consecratum pe-
dibus saepe conculcant^ sanguinem Domini vo-
luntarie frequenter in terram efifundunt.
Coii«pfr«ey
agafntt
WUliMD.
De compiratione mcbgnaium cmira regem
Willelmum.
Eodem anno comes 'Radulfus, cui rex Wil-
lelmus dederat Est-angliae consulatum, consilio
Welteofi et Rogeri comitum^ regem Willelmum
a regno expellere moliuntur. Duxit enim Ra-
dulfus sororem praefati Rogeri comitis^ in cujus
nuptiis hanc proditionem facere conspirabant.
> Ttadulfus,'] Ralph de Waher,
or Guader, earl of Norfolk. He
married Emma, sister of Roger
de Breteuil, earl of Hereford, and
datighter of William Fitz Osbeme,
earl of Hereford. According to
the Saxon Chronicle, this mar-
riage was solemnized with the
king'8 consent at Norwich. Flo-
rence expressly states that it was
against the king's orders, and
that it took place at Ixning, in
Cambridgeshire.
FLORBS HISTORIARUM. 15
Erat autem Radulfos ex matre Wallensi etA.D. 1074.
patre Anglico generatus^ et, sicut diximus, in-
stante die nuptiarum^ utriusqne partis amici in
villa Norwicensi cum congregati fuissent, et post
refectionem lautissimam Tino inebriati essent,
coeperunt unanimiter in regem proditionem voce
clamosa conspirare ; asserentes hominem in adul-
terio natum, ut tanto regno talibusque viris prae-
esset^ minime convenire. Erant hujus factionis
complices Rogerus^ Weltheofus et Radulfus, co-
mites^ plures episcopi et abbates, cum baroni-
bus et bellatoribus multis^ qui communiter ad
regem Danorum nuntios dirigentes auxilium ejus
instantius flagitabant ; deinde, Wallensibus sibi
confoederatis, unusquisque in sua potestate^ igne
accumulato in villis regiis, rapinis indulgebat ;
sed castellani, qui castra regis custodiebant^ cum
populis provincialibus eis obviam venientes, ipso-
rum irritare propositum laborabant. Tunc rex
Willelmus subito de Normannia rediens, Roge-
rum comitem, cognatum suum, et Weltheofum
cepit, et vinculis constrictos sub carcerali custo-
dia deputavit ; quod comes Radulfus cum cogno-
visset, ab Anglia tremebundus recessit. Deinde
rex Willelmus ad Norwicum exercitum mittens,
tamdiu uxorem Radulfi comitis obsedit in cas-
tello cum familia sua, quousque, deficientibus sibi
«ilimentis, prsestita cautione juratoria, quod ab
Anglia recederet, non deiiuo reversuri. Wallen-
♦ses vero, qui prsefatis interfuerant nuptiis, rex
Willelmus quosdam luminibus jussit privari, quos-
dam in exsilium cogi, nonnullos vero fecit pati-
bulo suspendi. Et bis ita gestis, venerunt ex
Dacia Cnuto filius Swani et Hacon comes, cum
navibus ducentis armata manu repletis ; sed, au-
dientes de fautoribus suis quod factum fuerat, re-
tortis velis ad Flandriam navigarunt, cum Wil-
16
ROGBKI DB WBNDOYBR
A.D. id74. lelmo congredi non aodentes. Eodem anno ^ Edi-
tha regina, decimo quinto kalendas Jannarii, apnd
Wintoniam migravit ad Dominnm, et, jnbente
r^e, apnd Westmonasterium sepnlta est jnxta
vimm snnm r^em Edwardnm.
A.D, my
WaSam te
Qu4)d cames Weltheo/us capiie privatur.
Anno Domini ML.xxy. rex Willelmns praeoepit
Weltheofnm comitem in Wintonia poena capitis
privari, et extra dvitatem in bivio sepeliri ; sed,
processn temporis, corpns ejns effossnm ad sepeli-
endnm cnm magno honore Croilandiam deportatur.
Ac deinde rex ad Armoricanam Britanniam trans-
iens Dolense castmm obsedit, sed rex Franco-
mm hostiliter superYeniens omne eis subsidium
▼itale subtegat ; unde rex, obsidione dimissa, in
recessu suo milites multos et equos cum opibus
ibidem amisit* Nec multo post reges praefati, ^
licet brevi tempore, in concordiam couTenerunt.
Eodem anno idem Willelmus, die sancto Paschas,
in ecclesia Fischanni filiam suam Ceciliam ob-
tulit Deo consecrandam. Per idem tempus Ro*
bertus, Willehni regis filius, cui idem rex» ante-
quam Angliam subjugaret, Normanniam dederat
coram Philippo Francorum rege, ^unc, quia pater
filio eam possidere non permittebat, Robertus
Franciam adiit, et auxilio ejusdem regis magnam
frequenter in Normannia prasdam agebat, villas
comburebat, homines perimebat, et patri suo
non modicam anxietatem et molestiam inferebat.
Unde rex Willelmus, contra Robertum filium
suum bellum agens, ^apud Gerberai castrum Gal-
1 EdUha.'] ' Eadgitkfeo/ Sax.
Chron. ^
• Nunc.] « Nempe/ C.
* Afud Gerberai.'] The Saxon
Chron. and Florence, in the year
1079, reUite that William was
unhoned by his son Roberty who
upon the discoTery immediately
gave up his own horse to him.
PLORBS HISTORIARUM. 17
liie equo pulsus est, et Willelmus filius ejus yul- a.d. lors.
neratus^ et multi de sua familia interfecti ; qua-
propter rex maledixit Roberto filio suo^ quam
maledictionem^ antequam obiret^ expertus est
evidenter.
Quod Norenses interfecermt episcopum
Dundmensem.
Eodem^ quoque tempore Walcherus^ Dunelmen*^ Mui^er or
sis antistes, contra dignitatem pontificalem curis Duriuui^
se immiscens secularibus, a Willelmo emit Nor-
thanhumbriae comitatum ; et^ vicecomitis agens vi-
ces^ ad laica se recedit judicia atque ab omnibus
provincialibus^ tam nobilibus quam servis^ inso*
lenter retorsit pecuniam infinitam. Populus tan-*
dem^ assiduis episcopi ac ministrorum ejus exac-^
tionibus ad extremam perductus inopiam, indig'**
nabatur valde sese ad tam g^ravem redemptio-
nem sine intermissione compelli ; unde provin-
ciales communiter omnes ad secretum conveni-
entes colloquium decreverunt unanimiter^ singuli
et universi^ ut occulte armati venirent ad placita
comitatus, ad propellendas injurias, si necessi^
tas immineret. Cumque paulo post ad placita
consueta omnes comprovinciales^ ut praelocutum
fueraty satis animose advenissent^ et de diversis
injuriis sibi justitiam fieri exegissent^ episcopus
nimis crudeliter respondit^ quod de nulla injuria
vel calumnia ipsis justitiam exhiberet antequam
sibi libras quadringentas monetae optimae nume-
rassent. Tunc unus eorum pro omnibus loquens
licentiam postulavit ab episcopo^ super exactione
praemissa, ut possent inde habere colloquium^ qua-
tenus habita deliberatione sibi quivissent consul-
' Eodem qvoque tempare,'^ The
Sax. Chron., Florence and Si-
meon, all refer the death of Wal-
chere to 1080. He waa murdered
at Gateshead on the 14th May ;
Angl. Sacr. i. 703.
VOL. II. C
18
R06ERI DB WSNDOVBR
AJ>. Id7f.
A.D. 1076.
The cycle of
Dionysittt.
tins respondere. Igitur, accepta licentia confe-
rendi, cnm panlisper sese snbtraxissent, nnns ex
illis^ cnjns arbitrinm omnes exspectabant, praeci-
pitanter patria lingna dixit, ^ * Schort red, god
red^ slea ye the bischop ;' qni nnanimiter cnncti,
verbo prolato^ ad arma conyolantes, episcopnm
cmdeliter perememnt^ et centum homines cum
eo^ juxta flumen Tyne, nbi placita letifera ab
episcopo tenebantur.
In hoe anno revoluti sunt duo anni magni.
Anno Domini mlxxvl, qni est annns decimns
tertius primi decennovenalis cycli, in repetito
anno magno Dionysii, dnobus magnis annis a
passione Domini revolutis, in qno omnia^ quae ad
cursum solis et lunao spectant, anno Dominic»
incamationis concordant ; unde mi^festum e&t,
quod Dionysius non recte annos Domini cyclo
suo annexnit. Quia enim ab anno Domini qnin-
gentesimo trigesimo secundo cyclum suum ordi-
navit^ intendit nimiram Christnm fnisse natum
anno secundo prioris magnii anni ; et per hoc^ hic
annus^ anno DominicaB passionis concordans, de-
buit esse magni cycli annns, non decimus tertius,
sed trigesimus tertius, qnia is fuit annus pas-
sionis Domini ; et per hanc consequentiam, [cum]
solaris cursus et lunaris [concordent] evangelicae
veritati, Dionysius posuit nativitatem Christi vi-
ginti et uno anno tardius quam debebat.
Paulus ecclesia sancti Alhani ahias effidiur.
A.D. 107;. Anno Domini mlxxvii. ^Paulus monachus Ca-
Paul abbot of-i . x-i-iji ti*« t • i_j«
s. Aiban'1. aomensiSy quarto kalendas Jum^ ecclesiam beati
Angloram protomartyris regendam snscepit, qui
^ Schort redJ] * Sort red, god
red, slea wse the bissop/ C.
' PatUua manachus» ] See his
life by Mattbew Paris, ed. Wats,
p. 49.
FLORBS HISTORIARUM. 19
eam in brevi, consilio ^ Lateravenci Cantuariensis a.d. 1077.
archiepiscopi et anxilio, mnltipliciter ampliavit;
novam ecclesiam cum claustro et omnibus regn-
laribus officinis eleganter construxit^ ordinem in
ea monachorum jam paene coUapsum reformavit^
coenobiumque in honorem beati martyris Albani
constructum libris divinis et ornamentis multi-
pliciter adornavit. Eodem anno Herlewinus^ ab-
bas Becci primus, vita decedens, felicem animam
suo reddidit Creatori ; quo etiam anno^ in die Pal-
marum^ circa boram sextam, sereno cselo, stella
ing^ens apparuit prope solem.
De scMsmate interpapcm et imperatarem.
Eodem anno Henricus imperator^ ^coIIectoDiaputebe.
Wormaciae viginti quatuor episcopomm et mul-popeand the
torum concilio pnncipum, decemi jubet^ omnia
decreta et facta Gregorii papae^ qui prius Hilde-
brandus dicebatur^ debere irritari; ibique omne
concilium, praeter paucos^ Hildebrandum abjura-
vit. Hildebrandus e contra excommunicavit im-
peratorem^ sub hoc obtentu^ ut primates regm,
quasi ^justa ex causa^ imperatori excommunicato
contradicant. Postea Hildebrandus^ a sententia
excommunicationis principibus relaxatis^ ipsum
etiam imperatorem in Longobardia sub falsa
pace absolvit ; quo facto^ omnes, qui prius Hil-
debrandum abjuraverant, imperatorem abjurant,
et Radulfum Burgundiae ducem super se regem
statuerant, missa ei corona a papa^ cui erat in-
scriptum^
^ Petra dedit Petro, Petrus diadema Radulpho.'
Hunc SigifreduSy MaguntiaB archiepiscopus^ in
^ LatenM>enei ^'l for ' Lanfranci.' | places this council in the preced-
ing year.
' CoUecto Wonnacue,'} Harduin 1 ' JustaJ] In the text, ' juxta.'
c 2
20
ROGBRI DE WBNOOVER
A.D. 1077. regem benedixit; et facta a Magnntinis contra
eos seditione^ Radulfiis cnm archiepiscopo noctu
aufugit. Hildebrandus omnes imperatori adver-
santes absolvit. Imperator tamen Alpium adi-
tibus contra se munitis^ ubique omnibus eorum
frustratis insidiis, per Aquileiam yenit Ratispo-
nam, et ibi Radulfum hostiliter adorsus compulit
in fugam; et^ iterata expeditione, Sueviam de-
vastavit.
De dedicatione ecclesiie Beeci.
A.D. 1078. Anno Domini mlxxviii. ecclesia Becci, decimo
Dedication '
ofachurch kalendas Decembris. in honorem beatae Mariae
at Bec. '
dedicata est ab archiepiscopo Cantuariensi Lan-
franco ; cujus operis ipse, post abbatem Herle-
winum, primum in fundamento lapidem projecit.
Quod rex Willelmm Wallenm suhjuffamt et Odonsm
episcoptm incarceravit,
Anno Domini mlxxix. rex Anglorum Willel-
mus in Walliam duxit exercitum copiosum, et
eam sibi subjugavit et a regulis illis homagia et
fidelitates accepit ; Odonem fratrem suum, de sua
proditione accusatum, cepit, et incarcerari prae-
cepit. Eodem anno ' Turstinus, abbas Glastoni-
ensis, turpe scelus commisit ; tres enim monachos
sub altari positos occidi fecit, et octodecim ita
vulnerati sunt, quod sanguis eorum ab altari su-
per gradus, et a gradibus in pavimentum, profu-
sus cucurrit. Eodem anno imperator Henricus,
in Pentecosten, in concilio Maguntias habito Wi-
bertum, Ravennae urbis episcopum, papam fore
designat. Eodem anno Antiochia, caput Syriae,
capitur a paganis, cum tota provincia adjacenti
et aliis regionibus multis.
A.D. 1079.
8ul][}ectlon
ofWales.
^ TurstinuSf ] or ' Thurstane ;' 1 where a full account of the cruel-
Sax. Chron. 1083, and Florence, | ty of the abbot is recorded.
FLORBS HISTORIARUM.
21
Imperator Henricm multos hostiwn stramt,
Anno Domini mlxxx. Hildebrandus papa. qui a.d. iom.
* * * Prophecyof.
et Gregorius, quasi sibi divinitus revelatum, prae- Hudehrand.
dixit, falsum regem hoc anno esse moriturum ; et
yerum quidem praedixit, sed fefellit eum de falso
rege conjectura, secundum yelle suum interpre-
tata super imperatore Henrico. Imperator enim
Henricus contra Saxones gravi prselio congredi-
tur, ubi regem falsum, scilicet Radulfum, cum
multis Saxonise principibus interfecit.
Anno Domini mlxxxi. Willelmus, Rothoma- a.d. losi.
gensis archiepiscopus, tenuit 'concilium apud Lis-
sebonam, prsesente rege Willelmo cum principi-
bus et episcopis multis. Eodem anno factus est
terr£e motus magnus cum gravi mugitu, prima
noctis hora, sexto kalendas Aprilis.
Maria/ifius Scotus cronica ma huc usque
digessit.
Anno Domini mlxxxii. Marianus Scotus, aA.D.io62.
Marianiu
nativitate Christi cronica sua incipiens, usque scotus.
ad hunc annum perduxit, multum laborans ut
errorem de annis Domini corrigeret, qui in cyclo
Dionysii inyenitur, sicut yisu clarum est ; hinc
positis annis Domini ab eo secundum cyclum
Dionysii, altrinsecus juxta yeritatem eyangelii.
Matildis regina defwngitur,
Anno Domini mlxxxiii. Matildis regina, Bald- ad. loss.
° Death of
wini comitis Flandrensis filia et uxor Willelmi Matiida.
regis Anglorum, diem clausit supremum, et apud
Cadomum in monasterio sanctimonialium, quod
ipsa construxerat, honorifice traditur sepulturse ;
' Concilitan apud Lisaebcnam,']
Thifl should be ' LiUebonam/ or
' Islebonam.' The coancil of
Lillebone was held on the feast
of Pentecost, 1080 ; see Harduin,
?i. col. 1597.
22
ROOBRI DR WBNDOVBR
A.D. 1088.
Domesday
Book.
matrona admodum nobilis et religiosa^ de cujus
largiflaa liberalitate sancta laetatar ecclesia.
Eodem tempore rex Willelmus misit justiciarios
per omnes AnglidB comitatus^ et 4nqiiirere fecit,
quot acrae vel jugera terrae nni aratro sufficerent
per annum in singulis villis^ et quot animalia
possent sufficere ad unius bidse culturam. Fecit
etiam inquiri de urbibus^ castellis, yillis^ yicis^ flu-
minibus, paludibus^ silvis, quem censum redde-
rent per annum^ et quot milites essent in uno-
quoque comitatu regni; quse omnia in scriptum
redacta^ et ad Westmonasterium delata^ in the-
sauris regum usque hodie reservantur. Deinde
de unoquoque aratro^ id est hida terrse, totius
regni sex solidos cepit argenti.
De schismate inter eecledam Bomcmam et
imperatorem.
Anno Domini mlxxxiv. Romani imperatorem
between Henricum receperunt^ et a papatu abjudicatur
the emperor. eorum judicio Hildebraudus ; cujus Wibertus,
Ravennensis urbis archiepiscopus, in sedem apo-
stolicam inthronizatur et Clemens nominatur^ ac
juste omnes Hildebrandum fuisse depositum con-
clamant, tanquam laesse majestatis reum^ qui
contra imperatorem alium ordinavit. Illis autem,
qui contra sentiebant, ^reclamantibus^ asserunt
paucorum et laicorum judicio papam amoveri
non posse ; et^ quod gravius est^ in loco viventis
episcopi non debere alium ordinari. Henricus
tamen in imperio restitutus est^ et a papa Cle-
mente benedicitur patricius Romanorum. Eodem
quoque anno Cassinensium abbas^ Desiderius^
A.D. 1084.
^ InquvrerefeeU,'] This was the
origin of the ioTaluable record of
Domesday Book, upon which the
reader may consult the Introduc-
tion to that record by Sir H. £1-
]i8, i. p. 4.
' RecUxnMntihw^ wanting in
C.
FLORBS HISTORIARUM. 23
contra Clementem papa efficitnr^ sed dto post a.i>. io84.
morituT morbo dysenterico dissolntus.
Eodem anno rex Anglorum Willelmus^ in Pen-
tecosten, apnd Westmonasterinm, Henricnm fili-
um suum juniorem cingulo militari donavit. De-
inde cepit bomagia hominum totius Anglise et ju-
ramentum fidelitatis^ cujuscunque essent feudi yel
tenementi^ et^ extortis magnsB pecunise copiis de
quibuscunque aliquam poterat inyenire causam
juste sive injuste^ in Normanniam transfretayit.
De afflictiane miaera gentis Anglorvm.
Anno Domini mlxxxv. cum jam Domini yo- a.d. im.
liintatem super Anglorum gentem Normanni^Cu^
compleyissent, .nec yix aliquis princeps de ge-
nere Anglorum superesset in regno^ omnesque
in moerorem et seryitutem redacti fuissent^ ita ut
Anglicum yocari foret opprobrio, pullulayemnt
in Anglia telonia iniqua et consuetudines pessi-
m», et quanto magis principes loquebantul- de
recto et justitia, tanto major fiebat injuria ; qui
justiciarii yocabantur, omnis injustitise fuerunt
auctores ; qui ceryum caperet yel capreolum^
oculi emebantur ei^ nec fuit qui murmuraret;
amabat enim ferus rex feras, ac si esset pater
feramm. Nefando prorsus usus consilio^ hoc
egit, ut ubi ante yel humana erat in yillis con-
yersatio, yel ecclesiis diyina feryebat yeneratio,
nunc ibi ceryi et omne genus feramm petulanter
discurmnt ; unde proyerbio asseritur^' quod per
triginta et eo amplius milliaria terra fmgifera in
saltus sit redacta et lustra ferarum. Ad castra
quoque constmenda rex antecessores suos om-
nes superabat. Normannia sibi hsereditario jure
proyenerat^ Genomanniam armis adquisierat^ Bri-
tanniam Armoricanam accliyem sibi fecerat^ in
Anglia solus regnabat^ Scotiam et Walliam sub-
24
ROOBRI DB WBNDOVBR
tolABCOiML
JLD. iMs. jogabat ; paeis antem tantus amator erat, ' qnod
puella [auro] onnsta impune posset totam [per-
transire] Angliam.
JEpiseopatus Doriecestrensis ^ad Lincolnicm
tramfertur.
Rex Willelmus^ paulo ante^ Remigio Fiscamni
monacho dederat Dorkecestrise praesulatum ; sed
episcopo valde displicuit quod urbs illa modica
erat, cum in eodem episcopatu civitas Lincolnise
sedi episcopali dignior videretur. Mercatis igi-
tur in ipso montis vertice praediis^ ecclesiam
ibidem construxit ; et licet Eboracensis arcbi-
episcopus locum et civitatem ad suam diocesim
aasereret pertinere, assertiones ejns Remigius
parvipendens opus inchoatum non segniter per-
egit, paratumque clericis doctrina et moribus
probatissimis decoravit. Erat quidem statura
parrus sed corde magnus, colore fuscus sed
operibus nitidus ; de regia quoque proditione fuit
aliquando accusatus^ sed quidam famulus ejus
igniti^judicio ferri dominum purgans, regio amori
restitnit, et maculam dedecori pontificali detersit.
Hoc auctore^ hoc tempore^ his de causis incepta
est ecclesia modema Lincolniensis.
B^x Willelmus duo ccmohia fwndcmt.
A.D. 1086. Anno Domini mlxxxvi. nimia aquarum inun-
^ Quod pueUa auro onugta.']
The same is also said before of
the times of Eadwini, king of
Northumbria ; ' pacem talem in
Britannia temporibus suis statuit,
ut mulier onusta auro cum pu-
ero panrulo, ubicumque Tellet,
ire posset indemnis;' yol.i. p. 128.
^Ad LincQlniam tranrfertur. "]
It is uncertain at what precise
period the remoTal pf the see
from Dorchester took place. In
the Domesday surveyy completed
in 1087, Lincoki is spoken of as
a city, ' in qua nunc est episco-
patus.' Bromton has placed the
translation in 1088, and theScoti-
chronicon in 1092, the year of
the death of Remigius.
' Igniti judicio ferri,'] From
Henry Huntingdon. For an ac-
count of this kind of ordeal, see
Spelman, Gloss. ad voc. Orda-
lius.
FLORES HISTORIARUM.
25
datio mtiltis in locis periculo fuit et damno, ita a.d. lose.
quod rupes multse liquefactae plures obrnerent of sattie
sud ruina yillas. Circa eosdem dies rex Willel-
mus duo coenobia fundavit^ unum in Anglia in
honorem sancti Martini apud Hastingum^ ^quod
' de Bello' nuncupatur, ubi cousertum legitur prse-
lium inter ipsum et Haroldum ; quo in loco mo-
nachis institutis^ ut pro anima regis Haroldi et
aliorum ibidem occisorum divina celebrarent con-
stituit^ coenobiumque illud congruis possessio-
nibus ampliavit. Aliud monasterium in Norman-
nia ^apud Cadomum construxit^ quod in honorem
sancti Stephani prothomartyris consecratum prae-
diis opportunis et donariis magnificis insigniyit.
Ex regina Matilda liberos multos generayit^ Ro- wmiam'8
bertum scilicet^ Ricardum, Willelmum^ et Henri- ^*
cum: 'quorum primogenitus^ adhuc patre yiyente
Normanniam negari moleste ferens^ in Italiam
Abiit ira succensus, ut ^filia Bonefacii marchionis
sumpta adyersaretur patri^ partibus illis adju-
tus ; sed, hac petitione frustratus^ Philippum
Francorum regem contra patrem suum excitayit^
quare ipsius benedictione et hsereditate cassatus^
amissis primogenitis^ Anglia post mortem patris
sui caruit^ ducatu Normannise yix retento. Ricar-
dus magnificus et bonse indolis adolescens^ pri-
mseyse florem juyentutis acerba mors praeyenit ;
tradunt enim ipsum, in Noya foresta ceryos in-
sequentem^ morbum lethalem incurrisse, in loco
yidelicet quem rex pater ejus^ destructis yillis^
ut supra dictum est^ et ecclesiis subyersis^ in
silyam redegerat densissimam et habitaculum
' Quod de Bello nuncupatur,']
Battle abbey was not consecrated
ttntil after Wil]iam*8 death, in
1094, when William Rufus was
present at the ceremony.
^ ApudCadomum,'] St.Stephen*s
abbey was consecrated on the 17th
of June 106G; see Gallia Chris-
tiana, tom. xi. p. 431.
' Filia,] Both MSS. read * fi-
liam.*
26
ROGBRI DB WENDOVBR
A.D. 10S6. bestiarom. Filise ipsius quinque erant, qnaram
Cecilia' Cadomi abbatissa fait ; Constantia comiti
Britanniae Alano erat in conjngium data ; te^a^
nomine Adala, Stephani Blesensis comitis uxor,
quse peperit Stepbanum postea regem Anglorum,
Tiro tandem defuncto^ apud^Mercenniacum sanc-
timonialis habitum suscepit; quartaB, quae Ha-
roldo postea Anglorum regi promissa fuerat, ut
praediximuSy et quintas^ quas Aldefonso Galiciae
TegijuratdL, nomina penitus non audiyi. Rer pras-
terea Willelmus in adolescentia prima castitatem
adeo respexit^ ut publice diceretur^ ipsum in foe-
minam nihil posse ; veruntamen, ex procerum
sententia matrimonio addictus, ita se habuit, ut
pluribus annis nullius probri suspicione notare-
tur. Subjectis humilis apparebat et facilis, in-
exorabilis erat rebellibus ; diebus singulis missae
adsistebat, matutinos hymnos et vespertinos di-
ligenter cum horis regularibus audiebat ; et haec
de moribus ejus dicta sufficiant. Eodem anno
Gregorius^ papa, qui et Hildebrandus> apud Sa^
lemum moritur^ et moriens, cardinalibus advo-
catis^ confessus est se yalde peccasse in cura
pastorali^ et^ suadente diabolo, contra humanum
genus iram Dei et odium concitasse; successit
ei in cathedra Romana ^CIemens paucis diebus^
^ Ceeilia,^ She had been eda-
cated in the abbey dedicated to
tfae Trinity, which her mother
Matilda had founded in Caen ;
Orderic. Vital. p. 648.
^ Mercenniacum, ] Marcigny,
on the river Loire, or, according
to others, Marchiennes, in Flan-
ders.
^ Gregorius papa,^ Gregory the
seyenth died in May 1085. He
was succeeded, after the see had
remained yacant for a whole year,
by Victor the third, in May 1086,
but who was not consecrated un-
til the same month in 1087. He
died in the September following^
and was succeeded by Urban the
second, who was elected in March
1088, and died injuly 1099. For
an accoun|: of the death of Gre*
gory, see Baron. Annal. xvii. p.
665.
* Clemen8.'] There seems to be
no foundation for this assertion.
PLORBS HISTORIARUM.
27
et, eo defuncto, Gassinensium abbas Desiderius a.d. im,
successit^ et Victor nuncupatur.
JRex WUlelmus tres dedit episcopatm.
Anno Domini mlxxxvii. rex Anglorum Wil- ad. io87.
lelmus^ in natali Domini curiam suam apud Glo- ment of
yerniam tenens^ ^ tribus capellanis suis, Mauritio
scilicet Londoniensem^ Willelmo Norwicensem,
Roberto Cestrensem, dedit prsesulatus. Eodem
anno obiit ^Wiscardus^ dux Apuliae^ et successe-
runt ei duo filii ejus, Rogerus et Boamundus.
Hoc etiam anno Venetianis meditantibus auferre
corpus sancti ^Nicolai a Myrrea^ Lycise civitate^ a
Turcis desolata^ prseoccupaverunt eos cives Ba-
renses numero quadraginta septem, ab Antiocbia
Myrream yenientes ; qui a quatuor monachis tan-
tum ibidem inventis ostendi sibi sancti tumbam
extorsemnt^ qua confracta, ossa sancti Nicolai
in olei liquore natantia numero integro extrax-
erunt, et Barum cum gloria detulerunt. Facta
est autem baec translatio anno septingentesimo
quadragesimo quinto a depositione ejusdem
sancti pontificis Nicolai.
De Berengario harmarcha.
Eodem tempore ^Berengarius. Turonensis archi- Herety of
episcopus^ prolabitur m hsereticam pravitatem.
Hic panem et vinum in altari posita, post conse-
crationem sacerdotis^ yerum et substantiale corpus
Domini esse^ sicut sancta et universalis ecclesia
' TrihuB capeUanis mtU, ] Ac-
cording to the Saxon Ghron. tfaese
bishops received their appoint-
ments in 1086 ; Wilkins, i. p. 368.
' Wiscardua.'] Robert Guiscard,
duke of Apulia, died on the 17th
July 1085. His epitaph is given
by Mabnabury, p. 441 ; see Hist.
pp. 439, 441, mtes
1 S 3 8
9
* Nicolai.] The life of S. Nicho-
las, bishop of Myra, is printed by
Surius, 6th December.
* Berengarius, ] He was not
archbishop of Tours, but arch-
deacon of Angers ; he died at
Tours in 1088 ; Pagi, ad an. § x.
See Malmsb. § 284.
28
ROGBRI DB WENDOVBR
A.D. 1087. praedicat, denegabat ; itaque scatebat omnis Gal-
lia ejus doctrina per egenos scholares^ qnos qno-
tidianis stipendiis snstentaverat^ divnlgata. Unde
papa Leo^ qui Victori snccesserat, soliditati eccle-
sise catbolicse proYidens^Vercellis concilinm statnit
contra ipsnm, nbi tenebrosas nebnlosi erroris ejns
evangeliomm testimoniomm fulgore detersit ;
sed licet primnm jnyentntis calorem aliquamm
hseresium defensione infamayerit, sevo maturiore
tamen ita resipnit^ ut sine retractatione a qnibns-
dam sanctns habeatur^ in mnltis operibns bonis
et maxime humilitate et eleemosynaram largi-
tione approbatus.
Tombof
Gawaine
disooTered.
Death of
Wmisml.
De invmtiane s&pulchri Walwmii.
Hoc qnoqne tempore in provincia Walliaram,
qnas Ros Yocatnr, inventnm est ' Walwenii sepnl-
chram^ qui fuit Arturi magni regis Britonnm ex
sorore nepos^ super ripam maris, longitndinem
habens quatnordecim pedum. Regnavit enim in
ea parte Britannias^ quae hucusqne Walweitha
vocatur ; yir in militia et in omni civilitate fa-
mosissimns^ sicut superins^ ubi de gestis Brito-
nnm tractatum est^ constat luculenter expressum.
De marte WiUelmi regia Anglia pri/m, et de
caronatione Willelmi Bufi.
Eodem anno rex ^Anglorum Willelmus in Nor-
mannia moram faciens, aliquantulnm se continuit
ab inimicitiis cnm rege Francorum 'contractis;
cujns rex Francomm Philippus abutens patien-
tia, opprobriose fertur dixisse^ ' Rex/ inquiens^
^ Anglorum jacet Rothomagi^ cubile fovens more
parturientium foeminaram ; ^sed^ cum post partum
^ Walujenii,'] He was killed at
Sandwich in 641 ; see yoI. i. p.
74.
* CvKtracHs^ wanting in C.
' Sedf cum past partum,'] This
is recorded by MaUnBbury as the
FLORES HISTORIARUM.
29
sese puiificaturus ad ecclesiam exierit^ centum a.d. mr.
millia candelas cum eo yeniam oblaturus/ His
igitur et his similibus rex conviciatns, adveni-
ente mense Augusto, quando segetes in agris^
botri in vineis, et poma in viridariis copiam sui
ostendunt^ coacto exercitu copioso^ Franciam in-
festus aggrediens omnia conterit, omnia popu-
latur ; nibil erat quod animum commoti regis
placaret^ ut injuriam contumeliose acceptam
multorum dispendio mitigaret. Postremo * Moe-
antum civitatem injectis ignibus cdncremavit^
succensa illic sanct£e Marise ecclesia cum duabus
reclusis, quse nec in tali necessitate putarunt suas
fore aediculas deserendas; quo actu exhilaratus
rex^ dum suos incitat ut ignibus adjiciant pa-
bula^ prope flammas accedens ignium calore et
autumnalis sestus insequalitate morbum incurrit.
Auxit prdBterea segritudinis ejus molestiam^ quod
praeruptam fossam equus regis transiliens inter-
anea dirupit insidentis ; quo nimirum dolore acri-
ter afflictus Rothomagum remeavit. Cum lan-
guor per dies ingravesceret, excipitur lecto, mor-
bi necessitate compulsus ; consulti medici, uri-
nse inspectione, mortem certissimam prsedixerunt.
Resumpto tamen paulisper spiritu, quse Christi-
ani sunt ih confessione et viatico exsecutus est ;
Normanniam filio suo Roberto, Angliam Willelmo
Rufo, possessiones maternas cum thesauris Hen-
rico legavit ; vinctos suos omnes liberari a car-
ceribus et solvi, thesauros efferri et ecclesiis dis-
pertiri, praecepit ; numerum pecuniae sufficientem
ad reparationem basilicae sanctae Mariae nnper
answer of William to the French
king, that after his lying-in he
would offer a thouBand lights in
France, in allusion to the custom
of women offering lighted tapers
at their churching; see Durand,
vii. c. 7.
^ Moeanitm, ] Mantes, upon
the Seine.
ao
ROOBRI DB WBNDOVBR
A.D. losr.
William
RufuB.
cremataB assig^avit. Ordinatis igitur rite rebits
omnibus, octavo idus Septembris Mecessit^ anno
regni sui vigesimo secundo, ducatus vero quin-
quagesimo secundo, vitae suse quinquagesimo
nono> Dominicds incamationis millesimo octua-
gesimo septimo. Corpus defunctum Gadomum
per Sequanam delatum magna ibi praelatorum
frequentia 'traditur sepulturse. Robertus filius
ejus primogenitus, tempore quo pater defunctus
est, contra patrem in Francia rebellavit. Willel-
mus Rufus, antequam pater exspirasset, ad An-
gliam transfretavit, utilius sibi ducens in poste-
rum quam patemi corporis exsequiis interesse;
solus Henricus ex liberis omnibus intererat^ qui
militi cuidam^ ad cujus patrimonium locus ille^
in quo corpus regis sepultum fuerat, ayito jure
spectabat, minacem militis calumniam compes-
cens centum contulit libras argenti. Porro 'in
Anglia Willelmus^ in pecunia dispertienda nec
segnis neque parcus^ omnem thesaurum patris
Wintonise accumulatum in lucem proferens, mo*
nasteriis aurum, ecclesiis parochianis argenti so-
lidos quinque^ unicuique proyincise libras centum
egenis dividendas misericorditer assignavit; pa-
tris etiam sepulturam^ processu temporis, ingenti
congerie auri et argenti cum splendore gemma-
rum perspicue adornavit ; et his ita gestis, mox
Willelmus, voleutibus omnium provincialium ani-
mis acceptus, totam Angliam pro suo libitu sub«
jugavit et claves thesaurorum ubicunque susce-
perit. ^Accessit etiam favori ejus archiepiscopus
Lanfrancos, eo quod illum nutriverat et militem
' Decesait.'] The acooant of the
Conqueror^B last moments, and
his address to his sons, may be
found inOrdericuB Vitalis, p. 666.
^ Traditur teimltur^B.'] He was
buried in S. Stephen'8 abbey,
which he had himself fonnded.
' /» Anglia, ] * In Angiiam/
C.
* Accessii.'] * Accesntque/ C.
FLOBES HISTORIARUM.
81
fecerat, patre adhac vivente ; quo auctore, in a.d. losr.
die sanctorum martyrum Cosmas et Damiani^ An-
glise diadema adeptus, reliquum hyemis tempus
favorabiliter transegit. Veruntamen nobiles regni
fere omnes, non sine perjurio in Willelmum re-
gem jam coronatum bella moventes, et Robertum
fratrem ejus primogenitum in regnum adoptantes,
in suis quisque provinciis debacchatur. Eodem
anno Saraceni Hispani in Christianos efferati,
mox ab Aldefonso rege Galicise ad sua redire
compulsi^ quasdam urbes^ quas olim tenuerant,
amiserunt. Hoc denique tempore rex Danorum
Cnuto^ a suis interemptus est.
De conspiratione magnattm contra regem
Willelmum,
Anno Domini mlxxxviii. cum rex Willelmus a.d loss.
ad natalem Domini curiam suam Londini tenuis- ^^^st^hfm.
sety postea in initio veris bellum contra Odonem
patruum suum movit episcopum Baiocensem.
Nam cum ille solutus a vinculis Robertum ne-
potem suum in ducatu Normannise confirmasset,
Angliam venit et accepit ex dono regis Cantise
comitatum ; sed cum omnia non pro suo arbi-i
tratu^ ut olim^ in regno disponi videret^ livore
percussus a rege descivit^ et multos eodem su-
surru in Anglia maculavit. Roberto fratri reg-
nuin competere dixit^ qui juveniles stultitias
multis jam laboribus mitigaret ; Willelmum deli-
cate nutritum affirmat^ tam animo quam vultu
esse ferocem^ pectore timidum, omnia contra jus
et fas temere fore moliturum^ ut honores jam du^
dum multis sudoribus adquisitos amittant. ^Haec
' Cnuto.'] He was murdered in
the church of Odenseey on the
lOth July 1086; Antiq. Celto-
Scand. p. 228.
' Hac idem Odo, ] Orderioua
VitaliB puts into the mouth of
these men a speech^ in which the
reasons for their rebellion are
'<9:J(aflUS..
32
HOOBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1068.
idem Odo^ haec Rogerus de Monte-Gomerico^ hsec
dixemnt ^Gaofridus^ Gonstantiniensis praBSul^ cum
comite Northumbrensium Roberto, et alii plures,
qui 'omnes primo clam, et post palam^ missis epi«-
stolis frequentabant. Willelmus etiam Dunel-
mensis episcopus, quem rex Willelmus justicia<^
rium fecerat, in eorum perfidiam conspirarat.
Itaque Odo prsedam ingentem ad Rofense cas-
trum comportabat, regios in Cantia fiscos devas*
tans et maxime terras archiepiscopi Lanfranci,
eo quod a primo rege Willelmo consilio. ejus se
conjectum in vinculis asserebat ; nam cum olim
Willelmus rex senior coram Lanfranco conque-
reretur se ab Odone fratre suo et episcopo deseri^
' Tu^' inquit Lanfrancus, ' apprehende illum et
vinci;' et rege respondente, quod clericus esset
et episcopus, respondit archiepiscopus, ' Non epi-
scopum/ ait, ^ Baiocensem capies, sed Cantise co*
mitem custodies ;^ quod et factum est. Igitur Gau*
fridus, Constantiniensis antistes, cum nepote Ro-
berto, ^Bathoniam et Berkeleiam depopulans, in
pago Wiltensi manubia apud BristoIIum compor*
tabat. Rogerus de Monte-Gomerico, armatos
cum Wallensibus a Scrobesbena dirigens, Wi*
stated, namely, that haying great
poBsessions in both Normandy
and England, if the empire of the
two countries was to be diyided,
it wonld be impossible for them
to keep on such terms with
both parties as to enable them to
protect their property. It was
therefore their intention to place
Roberty who was already pos-
sessed of Normandy, upon the
throne of England, and so keep
both kingdoms united.
' Gaiffridus, ] Geofirey de
Montbray, bishop of Coutance,
was chief justiciar of England,
and died on the 4th Febniary
1 093. Mabnsb. p. 487, note >.
' Onmes primo elam, ] * Exe-
crabile hoc factum clam tracta-
verunt in Quadragesima, quod
cito in palam prorumpi posset
post Pascha ;' Flor. Wigom.
' Bathoniam et Berkekiam, ]
'GoffriduSy episcopus Gantuari-
ensiSy et Rodbertus de Mulbrei
iverunt Brycstone, ubi habebant
castrum fortissimum, et omnia de-
vastabant, usque locum, qui yo-
catur Batiian ;* Sim. Dunelm.
PLORBS HISTORIARUM. 33
•
gorniensem pagum prasdabatur ; sed cum Wigor- a.d. loss.
niam infestus yenisset^ regii milites, benedictione
^ beati Wlstani episcopi, cui castri custodia com-
' missa fuerat, freti^ multis hostium captis et in-
terfectis^ pauci multos turpiter effugarunt. Hugo
Bigod apud Norwicum^ et Hugo de Grantemenil
apud ^Leircestram^ suis quisque partibus^ rapinis
indulgebant.
Qmmodo rex Willelmm in desertores sms vexilla
direxit et armxi.
Videns' igitur rex Willelmus omnes paene regni Proceedinga
proceres in una rabie conspiratos, Anglos fortes
et probos invitayit, quibus bonas leges et tribu"»
torum leyamen liberasque pollicens yenationes
sibi ad fidele seryitium obligayit, Nec minori
astutia Rogerum de Monte-Gomerico secum equi-
tantem circumyenit, dicens se libenter regno ces-
surum^ si sibi et aliis, quos pater tutores sui reli-
querat, utile yideretur ; si yelint^ pecunias yel pos-
sessiones pro suo arbitrio accipiant^ et prorsus
qusecunque yoluerint in regno pro beneplacitp
suo disponant ; tantummodo yideant ne pericIite->
tur judicium genitoris^ quod si de se judicayerit
contemnendum^ exemplum cayeant de seipsiSj
praecipue cum idem se regem qui comites consti-
tuit illos. His yerbis comes Rogerus conyictus^
qui primus post Odonem hujus factionis sig-
nifer fuit, primus omnium poenitentia ductus de-
fecit. Continuo igitur rex in desertores suos
profectus castella patrui sui Odonis episcopi^ Tu*
nebregge scilicet et Peyenesel, confregit ; et ipso
episcopo in posteriori intercepto yinculis manci^
^ 'BtaXi Wlitani^ In Malms-
bury'8 life of Wulstan, it is as-
serted that he died on the 19th of
January 1087. Upon this error
see Angl. Sacr. ii. p. 267, noke.
' Leircestram. ] * Lencestram,*
C.
* Videns igiturJ] Compare the
account foUowing with Malmsb.^
and Ordericus Vitalis, p. 667.
yOL. II. D
84
ROGBRI DE WENDOVBR
A.D. 1088. payit, et ad castram Rofense iUam ducentes
regii milites ab inclasis ingressum requirant;
addunt etiam^ boc dominum suom yeUe, boc re-
g^em absentem jubere ; erat autem tuoc in cas-
tro illo tota fere juventutis Angliae et Norman-
nise nobilitas^ tres scilicet filii comitis Rog^eri»
et Eustachius comes Bononise junior, cum aliis
multis quos nominatim praetermitto. Inclusi yero,
extra de muro prospicientes^ vultum episcopi cum
militum yerbis non convenire conjectant^ unde
ocius apertis valvis exeuntes omnes cum epi-
scopo milites regios in castellum vinctos redu-
cunt ; sed rumor facti ad regem cito prolabitur,
qui iram intra conscientiam revolyens stipendi-
arios suos Anglos congregat^ jubet ut compa-
triotse ad obsidionem veniant^ nisi yelint sub no-
mine ^Nithing^ quod Latine ' nequam' sonat^ rema-
nere. Angli quidem^ qui nibil miserius sestimaht
quam hujusmodi dedecore yocabuli notari^ cater-
yatim ad regem confluunt inyincibilem exerci-
tum congerentes ; nec inclusi diutinam obsidio-
nem ferre pra^yalentes castellum regi reddiderunt.
Odo igitur episcopus secundo captus Angliam
perpetuo abjuravit; episcopum Dunelmensem rex,
prsetentse' amicitiae yerecundia ductus^ liberum
abire permisit, qui mox ad Normanniam trans*
fretayit ; caeteris omnibus in fide receptis. Deni-
que, inter bas obsidionis moras, ministri regis
mare custodientes quosdam, quos dux Robertus
in auxilium praedictorum miserat schismaticorum,
partim caede et partim naufragio oppresserunt ;
quorum quidam fugam meditantes yento destitu-
untur^ et sic ludibrio Anglis sibique exitio exsti-
' Nithing,'] or * Nidering/ ig
suppoaed by Somner to denote
8uch as would rifle a dead body;
Malmsb. p. 489^ note K See also
Spelman, ad voe.
^Pratentai.] » PraeteritaB,' C.
PLORES HISTORIARUM. 85
terunt, nam, ne vivi caperentur, ultro sese flucti- a.d. iom.
bus submerserunt.
De qmdam divite a murihm devorato.
Anno Domini mlxxxix. Odo, ex monacho Clu- a.d. iosp.
Legend.
niacensi episcopus Ostiensis effectus, contra ^CIe-
mentem papam et Henricum imperatorem papa
et Urbanus vocatur. ^Hujus papae temporibus
Alemannicus comes quidam, Henrici imperatoris
persecutor gravissimus, cum quodam die tristis
ad mensam resideret, ministrantium stipatus ca*
tervis, ita repente a muribus est circumvallatus
ut nusquam sibi diffugium appareret ; tantus
enim erat illarum numerns bestiolarum ut in
regione nulla tot crederes abundare. Itaque fa-
muli cum fustibus et baculis, qui ad manus venie-
bant, cum muribus occurrissent, diu in illos sas-
vientes nihil penitus profecerunt, quin domiuum
solum dentibus terribili quodam corrosu lania-
rent ; et quamvis a ministris magno conatu ba-
culis percuterentur, nulli tamen damnum infere-
bant, quia nec ipsas tangere bestiolas aut laedere
potuerunt. ^Tandem a servientibus longius ad
pelagum delatus et in eum navi devectus murium
sic violentiam non evasit ; nam illico tanta bes-
tiolarum multitudo inundavit in pelago, ut navis
tabulata corrodens perforaverit, ut certum nau-
fragium aqua per rimas ingrediens minaretur ;
sed famuli haec videntes, puppem ad littus cele-
riter retorquebant, sed mures antequam navis
ad terram venientes miserum illum in aridam
1 Clementem, ] For ^ Clemen-
tem ' we shoald probabiy read
* Guibertam ;' 8ee Baron. Annal.
ad an. 10S5, § 8.
^ Ht0ui papa temporibua. ]
^HujuB temporibus/ C. — The
companion to Mr. Southey^s bi-
shop Hatto, is from Malmsbury,
§290.
3 Tandem.'] * Quapropter a fa-
mulis ultra jactum sagittae in pe-
lagus proyectus, nec sic Tiolen-
legend foUowing, an admirable | tiam evasit.' Malmsb.
D 2
86
R06ERI DB WENDOVBR
A.D. 1089. devectum invaserunt, qui mox totus a bestiolis
illis dilaceratus horrendam earum famem in mo-
mento refecit.
Deathof
Lanfirane.
De morte Lan/ranei, Cantuariensis arehiepiseapi.
Eodem anno ^ obiit Lanfrancus, Cantuariensis
archiepiscopus, qui, inter csetera quas fecit pieta-
tis opera, majorem ecclcsiam Christi Cantuari-
ensem renovavit» officinas monacborum fabrica-
vit, dignitates ecclesise, quse antecessorum suo-
rum incurial deciderant, reformavit, terras multas
qu8B ablatse fuerant revocavit^ viginti quinque
maneria monasterio restituit saspe dicto, xeno-
docbia vel ^ protrophia duo extra civitatem con-
struxit, quibus de suo sufficienter annuos reddi-
tus assignavit ; ecclesiam Roffensem restaura-
vity et in ea monachum Becci, Hernostum, epi-
scopum ordinavity in cujus consecratione versus
iste inventus est super altare ; ' Cito proferte sto-
lam primam/ etc. Quem cum vidisset archiepi-
scopus, prsedixit eum cito moriturum ; nam ei
in episcopatu anno nondum completo decedenti
successit Gundulfus» Beccensis monachus, qui
perseveravit usque in tempora Henrici regis.
Abbatiam^ beati Albani, Anglorum protomar-
tyris, ad statum reduxit; Ang^Iiam, rege ab-
sente, custodivit, lectioni assidue vacavit, libros
veteris ac novi Testamenti, scriptorum vitio cor-
ruptoSy corrigere studuit, cujus emendationis luce
tam Anglorum ecclesia quam Gallorum se gau-
det illustrari. Defuncto itaque venerabili patre
' Obiit La^francus,'^ For the
life of Lanfranc cousult Malmsb.
de Pontif. p. 205, seqq, He died
the 24th or 28th of May 1089.
^Protrophia,'] *Procotrophia/C.
' Abbatiam beati Albani, ]
Malmsbury says that he rebuilt
the abbey for the sake of his
kinsman Paul, who had been
made abbot at his own interces-
sion. Mat. Paris, in his life of
abbot Paul, states him to have
been, according as some sup-
posed, the son of the archbishop.
FLORES HISTORIARUM*
37
Lanfranco, rex Willelmus ecclesias et mohas- a.d. io89.
teria fere totius Ahglidd in manu sua^ pastoribus
defunctis^ retinens, gravi omnia depopulatione
vastabat et ad firmam laicis commendabat.
Quod rex Willelmus et dtix Rohertm in comordiam
convenerunt,
Anno Domini mxg. rex ^ Willelmus contra Ro* a.d. 1090.
- ^ ^T . AUuuice be-
bertum fratrem suum Normannorum ducem arma tween wu-
movens^ castella sancti Walerici et Albemarlise Robert of
cepit, qui, milites suos immittens, comburere ter* *^™" ^*
ram fraternam et prsedari coepit ; sed, anno fere
elapso, solertia amicorum in jconcordiam conve-
herunt, eo scilicet pacto, ut castra illa, quae frater
ab illo adquisierat, regi remanerent, et rex adjur
varet eum ad omnia quse pater ejus habuerat
prseter Angliam conquirenda ; statuerunt etiam
ut, si quis eorum prius obiret absque haerede,
superstes fieret hseres illius ; quod pactum jura-
verunt duodecim principes vice regis, et duo-
decim barones vice diicis. Rex interea Scoto-
rum Malcolmus in Anglia praedas agens validis-
sime eam vexavit ; venientes igitur rex et fra-
ter ejus Robertus in Angliam acies duxerunt in
Scotiam, unde Malcolmus nimio terrore percus-
sus homagium regi fecit Anglorum et fidelitar
tem juravit. Robertus autem dux, cum rege
fratre diutinas nectens moras, tandem in Nor^r
manniam transfretavit.
Dejprudentia Maleolmi, regis Scotorum.
Quoniam^ de rege Malcolmo fecimus mentio- Maicdm
nem, cujus esset animi et modestiae, paucis ex- scotiand.
' WiUelmus contra Robertum.']
Compare the foUowing accounts
with Florence and the Saxon
Chronicle, and Ordericus Vita-
lis, p. 692.
^ Qumiam de rege Maicolmo»']
The following anecdote is to be
found also in Ailred of Rieyaulx,
Scriptt. Dec. col. 367.
38 ROOBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1090. pedire curabo. Delatom est ei aliqaando, qnen-
dam de sommis proceribos suis de eo occidendo
cum suis hostibus convenisse ; rex autem accusa-
tori silentium imperavit^ siluit et rex ipse prodi-
toris^ qui tunc forte aberat, adventum exspectans.
Qui cum ad curiam cum mag^o apparatu reg^
insidiaturus venisset^ jubet rex summo mane
cum canibus omnes venatores adesse; et cum
jam aurora illuxisset, rex^ cunctis proceribus et
militibus advocatis, venatum ire festinat, veni-
ensque ad quandam latam planitiem, quam in
modum coronse silva densissima cing^ebat, rex
secum in ea suum retinuit proditorem^ seorsum-
que, aliis canes et feras insequentibus, a caeteris
solus cum solo recessit. Ab omni denique re-
motus aspectu substitit rex^ et respiciens in pro-
ditorem dixit ; ' Ecce/ inquit, ' ego et tu me-
cum^ solus cum solo^ similibus protecti armis,
equis similibus vecti, non est qui videat^ non est
qui audiat, nec qui alteri nostrum suffragium fe-
rat ; si igitur habes cor, si vales^ si audes^ imple
quod proposuisti^ redde bostibus meis et complici-
bns tuis quod promisisti. Si enim me occidendum
putas, quando rectius, quando secretius^ quando
virilius ; si venenum parasti, hoc muliercula-
rum esse quis nesciat ? Si lectulo insidiaris^ hoc
aduIteraB possunt; si ferrum ut occulte ferias
abscondisti^ hoc sicarii et non militis esse offi-
cium^ nemo est qui dubitet. Age ergo quod viri
est et militis^ et solus cum solo congredere, ut
saltem proditio tua turpitudine careat^ quae infi-
delitate carere non potest/ Miles autem haec
audiens^ mox verbis re^s quasi gravi percussus
fulmine, ex equo in terram corruit^ armisque
projectis ad pedes regios cum lachrymis et tre-
more cucurrit, Cui rex, ^ Noli timere/ inquit,
^ quia nihil mali a me patieris/ Qui cum ei de
PLORBS HISTORIARUM. 39
caetero se fidelem et amicum^ praestito juramento a.d. 1090.
obsidibusque datis^ futurum promisisset^ tempore
opportuno revertuntur ad socios^ quas fecerant
yel quae dixerant^ nuUi penitus referentes.
De monachis apud Tynemutham primo introducti9.
Circa hos denique dies Robertus de Mol- Endowmeiit
braiOy Northumbrensis comes, Tolens, divina in- moathpriory
spiratione tactus, ^ecclesiam beati Oswini de Mowbray.
Tynemutba jamdudum desolatam restaurare, at-
que ibi Deo et sancto martyri Oswino monachos
servituros ponere, consilio amicorum suorum,
Paulum ecclesiae sancti Albani abbatem conve-
nity petens obnixius et devote, ut de monachis
suis aliquos illuc transmittere dignaretur, pro-
mittens omnia victui et vestitui necessaria se eis
abundanter daturum. Cujus petitioni abbas
praedictus adquiescens^ quosdam illuc a sancti
Albani monachis destinavit, quibus comes prae-
fatus, cum in maneriiSy ecclesiis, redditibus et pis-
cariis^ cum molendinis et rebus omnibus suffici-
enter providisset, et cartis suis praedicta omnia
ab omni seculari servitio soluta et penitus libera
confirmassety dedit praedicto abbati Paulo ejus-
que successoribus^ et ecclesias beati Albani An-
glorum protomartyris^ ecclesiam de Tynemutha,
cum omnibus pertinentiis suis, pro salute propria
et omnium antecessorum suorum sive successo-
rum, eternaliter possidendam ; ita quidem ut ab-
bates sancti Albani^ qui pro tempore fuerint^
cum consilio ejusdem loci conventus, liberam
habeant dispositionem priorum et monachorum^
tam in illis ponendis quam removendis, sicut vi-
derint expedire.
' Ecclesiam beati Oswini,'] Compare the life of abbot Paul by
Matthew Paris, p. 51.
40
R06ERI DE WENDOVBH
A.D. 1091.
Drathof
Remigluty
biiihop of
Llnooln.
Legend.
De morte Bemiffii, Lincolniensis episccpi.
Anno Domini mxci. ^Remigius^ Lincolniensis
antisteSy cum ecclesiam suam jam perfectanai
dedicare disponeret^ rege prsesente et episco-
pis multis, Thomas Eboracensis archiepiscopus
resistendo contradicebat, affirmans eam in sua
parochia esse constructam ; unde pro appella-
tione ab arcbiepiscopo interposita^ et pro morte
Remigiiy quse illico est secuta, dedicatio remansit
imperfecta. Eodem anno Methis corpus sancti
Clementis, primi episcopi ab apostolis illic or-
dinati^ inventum est et in feretro collocatum.
De dbhate mortuo, qui cellararium flagellamt.
Sub^ eisdem diebus in Fuldensi coenobio lues
exitialis adeo grassata est^ ^quod primum abba-
tem^ et post multos monacborum exstinxit. Fra^
tres autem, qui superstites remanserant, luem me-
tuentes prsefatam, coeperunt largas eleemosynas
facere et orationes, tam pro animabus fratrum
defunctorum quam pro ereptione vivorum ; sed
processu temporis^ ut fieri solet» coepit devotio
fratrum paulatim deficere^ cellarario constanter
affirmante, facultates ecclesias non sufficere ad
expensas adeo profusas ; addidit etiam, stultum
videri^ ut mortui illud consumant, unde Vivos ne-
cesse est sustentari. Itaque^ cum nocte quadam
idem cellararius pro rebus necessariis noctis so-
porem aliquantulum distulisset, completis tan-
dem negotiis^ dormitum ire festinabat ; et ecce,
cum ante ostium capituli transitum faceret, vidit
abbatem et fratres, qui illo anno obierant omnes.
^ Remigius,'] According to Si-
meop and Florepce he died in
the previouB year.
' Suh eisdem diebusj] The le-
gend following is from Malms-
bury, § 2»3.
^ Quod primum,'] ' Quae primo/
C.
PJLORES HISTORIARUM.
41
juxta consuetudinem in capitulo considere. At a.d. io9i.
cellararius tali visione perterritus fugere coepit ;
sed, abbate jubente^ a fratribus captus est et in
capitulum adductus. Increpatus ergo et gravi*
ter flagellis afflictus audivit abbatem dicere com-
minando^ nimis esse praesumptuosum de morte
alterius quempiam lucrum quaerere^ praecipue
cum mori omnibus sit commune ; addidit etiam,
impium esse, cum monachus omnem vitam in
ecclesiastico consumpserit officio, illum saltem
post mortem unius anni vitali defraudari sub-
sidio ; * Vade/ inquit abbas, * quia cito morieris,
et fratres alios tuo corrige exemplo^ quos ava*
ritiae corrupisti documento/ Abiit ergo frater
ille ad socios suos, et nihil vanitatis se vidisse
tam recentibus plagis quam vicino suo obitu
demonstravit.
Ilex Willelmus infirmatm emmdationem Ugvm
promisit,
Anno Domini mxcii. ^Willelmus junior apud a.d. 1092.
Gloverniam jacebat aegrotus, quadragesimali theking.
tempore infirmatus. Promisit rex^ prae timore
mortis et aegritudinis punctionibus^ sese pravas
leges emendaturum et in domo Domini pacem
positurum ; ^qua de causa dedit archiepiscopatum
Cantuariensem Anselmo abbati Beccensi, viro
venerabili, atque * Roberto, cognomento Bloet,
cancellario suo, dedit episcopatum Lincolnien-
sem ; sed rex, ex quo sanus effectus est, ostendit
se solito deteriorem. Doluit enim supra modum
quod episcopatum Lincolniensem non vendiderat,
praecipue eo quod Thomas, Eboracensis archiepi*
c.
WiOelmus,'] < Rex Willelmus/
' QtM de causa,!^ Eadmer says
that Anselm had been before
named as a fit person to fill the
see, but that the king whilst in
health had refnsed to listen to
the proposal. Hist. Nov. p. 15.
' Roberto , , , Bloet,^ He died
on the lOth of January 1123.
42
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1092.
Deathof
Malcolm.
A.D. 1093.
Carlisle
rebuilt.
scopus^ conquestus est contra Robertam episco-
pum^ quod urbs Lincolniensis et provincia Lindis-
sse tota spectare ad suam diocesim debuissent ;
nec potuit causa inter eos terminari» donec Ro-
bertus episcopus regi quingentas libras pepigerat
pro susB ecclesise libertate^ sed hoc regi pro simo-
nia, post vero pro justitia, reputatum. Eodem
anno rex Scotorum Malcolmus in Angliam pr8&-
datum veniens interceptus est et ^subito inter-
fectus^ et pariter cum eo filius ejus, et haeres si
supervixisset ; quod ut audivit regina ejus Mar-
garita^ duplici contritione, corporis scilicet et
animsBy contrita est usque mortem ; pergens enim
ad ecclesiam confessionem et communionem sus-
cepit^ et precibus sese Domino commendans spi-
ritum exhalavit. Tunc Scotielegerunt^Duvenal,
fratrem Malcolmi, in regem; sed ^Dunecannus^
filius Malcolmi, qui obses erat in curia regis Wil-
lelmi^ auxilio ejus superveniens avunculum fu-
gavit^ et post patrem regnavit. Eodem anno
Johannes/ Wellensis praesul, natione Turonicus,
consensu Willelmi regis^ albo unguento manibus
ejus delibatiSy transtulit in Bathoniam sui cathe-
dram prsesulatus.
De restauratione Cardolimsis civitatis,
Anno Domini mxgiii. rex Anglorum Willel-
mus reaedificavit civitatem Cardolii^ jam per an-
nos ducentos persecutione Danica desolatam^ et
ex australibus Anglias finibus illuc habitatores
^ Subito interfectus.'] Florence
says that Malcolm and his son
were killed by the soldiers of
Robert de Mowbray, earl of Nor-
thumberland, on St. Brice's day
(ISth Nov.) ; according to the
Sax. Chron. by one Morael, the
ear^s steward.
' Duvenalf'] or Donald ; so Si-
meon and Florence.
^ Dunecannus.'] ' Dunecanus/C.
^ JohanneSf WeUensis prasul,']
John de Villula was authorized
to remoye the see to Bath, by a
charter from William, dated the
25th of January>1090 ; printed in
Dugdale, ii. 266.
FLORBS HISTORIARUM.
43
transmisit. Eodem anno tanta erat inundatio a.d. 1093.
pluviarum^ quantam nemo meminerat antea ac-
cidisse ; deinde^ superveniente tempore hyemali^
flumina ita sunt congelata ut equitantibus per-
meabilia viderentur, sed^ tandem gelu resoluto,
confracti sunt pontes glacialium impetu crusta-»
rum. Hoc quoque anno ^Ivo^ Belvacensis pras-»
positus^ a papa Urbano consecratus episcopus
Carnotensis. Eodem anno baculus i^nitus a
meridie ad aquilonem per cselum ferri visus est
kalendis Augusti, et secuta est fames valida^ fa-
memque tanta mortalitas hominum, ut vix vivi
sufficerent mortuos sepelire. ^Per idem tempus
rex Willelmus a fratre Roberto provocatus,
quod jusjurandum non observasset quod illi fe-
cerat, in Normanniam transfretavit ; et, cum
fratres convenirent ad colloquium, juratores
utrorumque culpam totam in regem refude-
runt. Rex quoque eos negligens et iracunde
discedens castellum Burense invasit et cepit;
e contra, Dux castrum Argentonum cepit, et
in eo consulem regis Rogerum Pictavensem,
et cum eo milites septingentos, et Hulmense
castellum consequenter. Rex interim summo*
neri fecit viginti millia peditum de regno Anglo-
rum, ut in Normannia convenirent ; qui cum
ad mare venissent transituri, rex a singulis eo-
rum pecuniam victualem decem scilicet solidos
accipiens, omnes domum remisit. Dux vero
Robertus adduxit in Normanniam Philippum
regem Francorum, et exercitum copiosum, ut
obsideret apud castrum de Auco regem Willel-
mum ; sed rex Francorum^ pecunise tenebris ex-
cascatus, rediit in Franciam et exercitus ejus
* /00.] Upon the date of Ivo's
appointment to the see of Char-
treSy see Pagi| ad an. 1098, § 3.
' Per idem tempua,'] According
to the Sax. Chrou. in the foUow-
ing year.
44
R06BRI DB WBNDOVER
A.D. 109S. totus ; quo viso, dux Robertus expeditionem
dimisit, et rex Willelmus in Angliam rediens
ecclesias et monasteria totius regni grayi red-
emptione afflixit. Eodem anno ^abbas Paulus,
ecclesias sancti Albani, facta apud Tynemutham
visitatione pastorali^ dum rediret ad ecclesiam
suam^ in villa quas [Colewich] dicitur, gravi
segritudine infirmatur ; qui ibidem lecto decum-
bens^ invalescente aegritudine, tertio idus No-
vembris diem clausit extremum ; unde corpus
ejus apud sanctum Albanum delatum^ ibidem est
honorifice tumulatum. Remansit autem ecclesia
sancti Albani in manu regis Willelmi secundi
annis quatuor pastorali solatio yiduata.
De eonsecratione Anselmi, Cantuariensis
archiepiacopi,
Eodem anno, ^convenientibus totius Anglias epi-
scopis^ quibus intererat Thomas, Eboracensis ar*
chiepiscopus^ Anselmum^ Cantuariensem elcictum^
consecravit antistitem pridie nonas Decembris.
Verum cum ante ordinandi pontificis examina-
tionem,*WaIkeIinus, Wintoniensis episcopus, ec«
clesiastico more electionem scriptam legeret, mox
Tbomas, archiepiscopus Eboracensis, conquestus
est scriptum ^rite non esse factum. Nam cum
diceretur, * Fratres coepiscopi mei, nostras frater-
nitati est cognitum, quantum temporis est, ex
quo sancta Dorobernensis ecclesia, totius Bri-
tanniae metropolitana, sit pastore viduata;' re-
spondit Thomas et dixit, 'Si totius Britanniae
ecclesia Doroberuensis metropolitana est, eccle-
Annelin
coniecrated.
^ Abbas Patdus,'] See his life
by Mat. Paris, p. 53.
' Convenientibus. ] Compare
Wilkins, Concil. i. p. S70, seqq,
* Walkelimts,'] or Walkelraus ;
he died the 3rd January 1097.
See his epitaph in Angl. Sacr. i.
p. 256.
* Rite non esse faetum.'] Com-
pare the foUowing account with
Eadmer, Hist. Noy. p, 21.>
PLORBS HISTORIARUM.
45
sia Eboracensis^ quas metropolltana esse scitur, a.d. io9s.
metropolitana non est ; et quidem ecclesiam Can-
tuariensem primatem esse scimus^ non metropoli-
tanam/ Quod verbum cum fuisset auditum^ ra-
tione esse subnixum est intellectum ; tunc, mu-
tato scripto, pro ^ totius Britannide ecclesia metro-
politana/ ^ totius Britannise primas ' scriptum est,
et controversia tota quievit; itaque consecravit
illum ut primatem totius Britannise. Ubi inter
sacrandum, pro ritu ecclesise^ textus evang^elii
cum ab episcopis super eum apertus teneretur,
et consecratione peracta inspiceretur, in paginae
summitate haec sententia est reperta ; ^ Vocavit
multos^ et misit servum suum, et cceperunt om-
nes excusare/
De episcopatu pecunia adquisito.
Anno Domini mxgiv. ' Herebertus^ cognomento a.d. iom.
Losinga, ex abbate Ramesiensi^ empto praesula- simonT
tu^ factus est episcopus ecclesiae Theodfordensis ;
sed postmodum poenitentia ductus Romam pro-
fectus estj simoniacum baculum papaD resignans
et annulum ; veruntamen clementissimae sedis in-
dulgentia iterum recipere meruit resignata ; qui
domum reversus sedem episcopalem transtulit
ad Norwicum^ atque ibi cougregationem instituit
monachorum. Eodem anno rex Willelmus mi-
sit Henricum fratrem suum in ^Normanniam
cum pecunia multa^ ut eam loco suo diutinis
vexationibus impugnaret. Nam Robertus^ comes
Northanhumbrorum^ in superbia elatus curiam
regis repudiabat adire ; promovit ergo exerci-t
^ Herebertus.l From Simeon of
Durham, ad an. 1094. He was
allowed to transfer the see of
Thetford to Norwich in thisyeur,
where he built a palace.
' Normanniam,'] All the MSS.
cited by Wats here read * Nor-
thanhumbriam ; the text agrees
with the statement as it is re-
corded in the Saxon Chronicle.
46 ROGBRI DB WENDOVER
A.D. 1094. tam in Northanhumbriam contra Robertnm^ nbi
in Novo-castello omnes potentiores de familia
comitis cepit et vincnlis mancipavit ; et inde ad
castellnm de Tynemntha profectus, fratrem con-
sulis Roberti cepit in eo, et nsque castellum de
Baanburgo illum adducens, comitem Robertum
ibidem obsedit; sed cum castellum inexpugna-
bile advertit^ ante castellum illud castellum aliud
ligneum construxit^ quod ^Malveisin appellavit,
in quo partem exercitus sui relinquens inde re-
cessit. Cumque quadam nocte comes ab eo
clam recessisset^ secutus est eum exercitus re-
gis usque ad Tynemutham ; ubi, cum defendere
se conaretur, sine vulnere captus est et apud
Windleshoram incarceratus. Redditum est ergo
regi castellum de Baanburgo^ et omnes comitis
fautores male tractati sunt ; nam Willelmus de
Auco oculis privatus est, et Odo^ consul Campani-
ensis^ et caeteri plures exhaeredati. Eodem anno
impiger rex Willelmus in Walliam exercitum
duxit^ eo quod anno prseterito iidem Wallenses
multos Normannorum occiderant et procerum
confregerant firmitates^ castellum de Monte-
Gomerii prostraverant et habitantes in eo neca-
verant, igne et ferro finitimos conterentes ; rex
igitur Willelmus omnes fines Wallias hostiliter
perlustrans, cum in montium diverticulis et sil-
varum densitatibus ipsos persequi non valeret,
parum proficiens ad propria remeavit. Eodem
tempore stellae de caelo cadere visae sunt, adeo
spissae quod non poterant numerari ; inter quas
cum unam magnam quidam labi in Gallia stupe-
ret^ cum notato loco aquam ibi fudisset^ fumum
cum stridoris sono de terra exire, obstupuit vehe-
menter.
^ Maheiain ;] caUed also ' MalYoisin/ or ' MalWcine/ a bad
neighbour. Spelm. GIosb.
PLORB8 HISTORIARUM.
47
Bex Willdmus ab Anselmo mUle libras exegit.
Hoc denique tempore rex Angloriun Willel- a.d. 1094.
mus ^ Anselmum, Cantuariensem archiepiscopom,
circumvenire affectans, mille libras argenti sibi
dari instantius ab eo postulabat ; allegabat enim
ut sibi yidebatur causam justissimam ex hoc^
quod gratis in promotione sua promptum praebu-
isset assensum. Archiepiscopus vero pro indif-
ferenti habens^ ante promotionem yel post, talem
ob causam numerare pecuniam^ pari poena feri-
endum arbitrabatur utrumque; sed quia saccos
regis^ nilaesa conscientia, implere non poterat^
elegit potius regis indignationem incurrere quam
dispendium famas et periculum in prsesens animse
inire, et in posterum confusionem et scandalum
in Dei ecclesia seminare ; sed^ ad suum officium
juxta morem ecclesise plenius exsequendum, a
rege licentiam petiit adeundi pro pallio papam
Urbanum. Rex itaque^ papa nominato^ ira sta-
tim vehementi incanduit. quia tunc temporis ec- Disputes te-
tween the
clesia Romana in schismate laborabat, Wiberto> pope and
Ravennensi archiepiscopo, per violentiam inaipe-
ratoris Henrici in papatum nimis impudenter
intruso ; dixit enim imperator suum esse quem
yellet papam eligere^ nec erat alterius apostoli-
cum etiam nominare. £rgo rex Willelmus al-
legavit a simili^ quod nullus archiepiscopus vel
episcopus de regno suo ad curiam Romanam vel
ad papam haberet respectum, praecipue cum ipse
omnes libertates haberet in regno suo, quas im*
perator vindicabat in imperio. Anselmus igitur
ob hanc rem a rege tractus in causam arguitur ut
^ Afi8elmumJ\ Oompare the fol-
lowing account of Anselm, and
his expulsion from England, with
his life by Eadmer and Joanoes
Sarisbiriensis. Malmsbury also
speaks of the disgraceful treat-
ment of him apon his embarkatioa
at Doyer, § 315.
48
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1094.
Banlshment
of Anselm.
]£B8se majestatis reus; steterunt ex adrerso episco-
pi quidam debitam archiepiscopo obedientiam sub-
trahentes, et omnes ^praster Gundulfum^ Rofen-
sem episcopum^ regis vesanias consentientes facti
sunt ut canes latrare non audentes. Inimicitiis igri-
tur a rege archiepiscopo denuntiatis, per internun-
tios ei denuntiatum est^ non alia ratione ad pa-
cem re^is illum posse redire, nisi protestaretur
cum juramento quod Urbani papae non amplec*
teretur mandatum ; sed, paucis postmodum elap-
sis diebus, venit in Ang^liam Walterus^ Alba-
nensis episcopus^ archiepiscopo pallium ferens^
qui papam Urbanum regi WiUelmo reconciliavit*
Anselmus igitur, accepto pallio, rursus a reg-e
papam Urbanum visitandi licentiam exigens^ tale
fertur accepisse responsum ; quod, si cceptis de*
sisteret^ si propositis evangeliis promitteret se
nec apostolorum limina visitaturum^ nec pro quo-
vis negotio Romanse sedis audientiam appella-
turum, tunc et suis et rebus suorum cum omni
tranquillitate poterat prospicere, et regni majori-
bus in omni dominatione pra^esse ; sin autem, po-
terat transfretare sed inconsulte, et recedere sine
spe revertendi.
Archi^nscopm spoliatm ab Anglia recmit.
Recedens archiepiscopus a conspectu concilii
venit Cantuariam^ quid reportaret ex curia pub«
lice manifestans. Ascensuro ergo navem apud
Doveram ^Willelmus de Warenast regis familia-
ris irreverenter accurrit, et pecuniam, non solum
* Prater Gundu^fum,'] See the
life of Gundulph by a contempo-
rary monk of Rochester, Angl.
Sacr. tom. ii. p. 287, in which
the reader may also find several
of Anselm'8 letters to that bi-
shop.
' WiUelmus de Warenaat'^ or
* Warewast,' as he is called in
the life of Anselm, by Joannes
Sarisbiriensi8,or' Warlewa8t;*af-
terwards, in 1107, or, according
to others, in 1112, consecrated
bishop of Exeter.
FLORES HISTORIARUM. 49
in ore saccoram^ sed in ipsius archiepiscopi ma- a.d. 1094.
nicis et clitellis^ improbus perscrutator quaBsivit^
sed qusBsitam non inyenit ; sed nec sic archiepi-
scopus vel verbum retulit amaritudinis^ yel no-
tam confusionis aut offensionis signum ostendit.
Sed illico cum arcbiepiscopus transfretasset^ pub-*
licse potestatis apparitores omnia ejus et eccle-'
siae bona fiscalibus commodis addixerunt, in ir-
ritum revocantes quicquid utilitatis vel honesta-
tis in ecclesia statuerat archipraesul Anselmus.
Visitans ergo limina apostolorum^ a papa IJr*
bano maximo cum honore receptus est Laterani,
cum quo postmodum in Barensi concilio Graeco-
rum a fide catholica dissidentium confutavit er-
rorem. Habito deinde concilio Romse, cui idem
papa praesedit Urbanus, interfuit ; in quo^ Anselmi
consilio» laicos investituras ecclesiarum more
pristino conferentes, et eas a laicis accipientes^
et taliter post adeptum honorem munus conse-
crationis impendere praesumentes, a communione
fidelium synodalis auctoritas decrevit exsortes :
a concilio igitur rediens archiepiscopus^ apud
Lugdunum aequanimiter subiit exsilium usque ad
finem vitae regis Willelmi.
De mta et morte sancti Wlstani episcopi,
Anno Domini mxcv. vir vitae venerabilis * WI- A.D.1095.
S. Wulstan,
stanus^ Wigorniensis episcopus^ migravit ad Do- gsbop of
minum^ cujus nimirum religiositas et religiosa
exigit sanctitaSy ut de ejus in seculp conversa-
tione laudabili vel pauca ad legentium aedifica-
tionem huic historiae inseramus. Wlstanus igi-»
tur Deo satis amabilis, in provincia Warwicensi
religiosis parentibus oriundus^ patre Estano et
' WUtanua, Wigorniensis epi-
scopus,'] The history of the life of
WulstaD has been compiled from
VOL. II. E
the accounts by Ailred of Rie-
yaulx, MalmBbury, and Simeon
of Durham.
50
R06BRI DE WBNDOVBR
A.D. 1095. Wlg^ena matre^ in nobili monasterio, quod Bur*
wuisuui. ^m nuncupatur, literis et ecclesiasticis disci-
plinis ad plenum exstitit eruditus. Ejus autem
parentes adeo religioni studebant, ut multo ante
vitas finem castitatem professi, se ab invicem
separantes, sub sanctae conversationis habitu vi-
tam consummare gauderent; quorum exemplo
et ipse adolescens incitatus, matre id maxime
persuadente, seculum reliquit^ atque in Wigor-*
niensi monasterio, in quo et ante pater Deo servi*
erat, monachilem habitum suscepit a venerabili
episcopo ejusdem ecclesise Brithego, a quo etiam
ad gradum diaconatus et presbyteratus promo-
tus^ statim in ipso initio arduam vitam et omni
religiositate plenam amplectens^ in vigiliis, j^j^-
niis et orationibus indefessus, et in omni genere
virtutum apparuit subito admirandus : hinc ob
morum disciplinam custos novitiorum^ et post
ob solertiam ecclesiastici officii thesaurarius^ as-
signatur. Qui protinus nactus occasionem Deo
serviendi, ex custodia ecclesiaa sibi commissa,
totum se contemplativae impulit vitae, die noctu-
que orationi et divinae lectioni insistens^ bidui tri-
duive jejunio membra imbecillia macerabat ; sa-
cris quoque vigiliis in tantum deditus erat^ ut
non modo noctem, sed etiam persaepe diem cum
nocte, et^ ^sicut ab ipsius ore audivimus, qua-
tuor dies cum noctibus sine somno transegerit ;
unde exsiccato cerebro, periculum incurreret, nisi
vicissim sopore quasi praelibato naturas satisfa-
cere maturaret ; denique cum vi naturae dormire
compelleretur^ non lecto aut lectisternio ad so-
porem membra dabat^ sed lectione divina fati*
gatus caputque sustentans paulisper sese recli-
' Sicut . . . audivmus.'] * Quod
a nobis yix crederetur, si non ab
ipsius ore hoc audissemus ;' Sim.
Dunelm. eol. 190.
FLORES HI13T0RIARUM. 51
nabat. Tandeniy aliquanto tempore elapso^ priore ad. 1095.
Egelwino defuncto^ Wlstanus prior et pater con- wiSstim.
greg-ationis efficitur ab episcopo ejusdem loci AU
dredo ; quod officium pie et laudabiliter implens^
prioris conversationis austeritatem non reliquit,
sed, ut cseteris exemplum religionis praeberet, eam
multipliciter ampliavit. Processu quoque tem-
poris, electo ad arcbiepiscopatum Eboracensem
Aldredo ejusdem ecclesiae episcopo, fit unanimis
consensus tam cleri quam totius plebis in ejus
electione, rege insuper annuente, ut quem vellent
sibi eligerent praesulem et animarum pastorem.
Contigit autem hujus electionis tempore, legatos
sedis apostolicse electioni interesse, qui cum sum-
mopere ejus electionem confirmare praeoptantes,
Wlstanum electum non mediocriter offenderunt ;
nam obstinatissime electioni factae renitens, cum
juramento affirmavit, se multo libentius decol-
lationi succumbere velle, quam tam altse ordina-
tioni et dignitati consentire ; cumque sa^pe vir Dei
Wlstanus a pluribus viris religiosis et venerabi-
libus personis, frequenter super bis conventus ad
consensum persuaderi non potuisset, tandem a
viro Dei Wlsio incluso, qui tunc plusquam quadra-
ginta annis solitariam egerat vitam, acriter pro
inobedientia increpatus et oraculo divino terri-
biliter admonitus, cum maximo cordis dolore
compulsus est consentire, atque in die decolla-
tionis beati Johannis Baptistae electione confir-
mata, in die nativitatis beatae matris Dei episco-
pus consecratur Wigorniensis, vita praeclarus et
meritis, ab Aldredo Eboracensi arcbiepiscopo
venerando ; erat autem eo tempore Stigandus,
Cantuariensis archiepiscopus, suspensus a do-
mino papa propter multas quas fecerat trans-
gressiones, sicut alibi dictum est; sed tamen
professionem fecit eccIesidB Cantuariensi et ejus
E 2 •
52 R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1095. archiepiscopis catholice institutis. Facta est au-
Wttistan. tem hasc consecratio anno regis sancti Eadwardi
vigesimo^ indictione decima quinta, die Dominica.
De mrtutibtis sancti Wlstani in episcopatu,
Claruit igitur beatus Wlstanus in episcopatu
Wigorniensi annis tredecim, simpliciter ac pie
viyendo^ unicuique quod suum erat tribuens, us-
que in tempora regis Willelmi, qui^ Anglia sub-
jugata^ ut praedictum est, rebelles sibi quosque
vel a regno proscripsisset, vel vinculis manci-
passet; vel in servitutem et extremam miseriam
induxisset. Rex tandein Willelmus, de negotiis
tractare disponens ecclesiasticis, anno Domini
millesimo septuagesimo quinto fecit apud West-
monasterium synodum congregari ; cui prsesidens
Lanfrancus, Cantuariensis arcbiepiscopus, cum
suis suffi*aganeis coepit corrigenda corrigere, cle-
ricis etiam et monachis honestiorem vivendi for-
mam praebere. Apud hunc archiepiscopum beatus
Wlstanus simplicitatis et illiteraturae accusatus^
et quasi homo idiota^ qui linguam Gallicanam
non noverat nec regiis consiliis interesse pote-
T^i, ipso rege consentiente et hoc dictante^ de-
cernitur deponendus. Igitur Lanfrancus^ inter
caetera concilii statuta^ virum Dei Wlstanum ju-
bet, ut baculum cum annulo resignaret ; at vir
Domini Wlstanus^ nec vultu mutatus nec animo,
erexit se et virgam pastoralem manu tenens re-
spondit, ' Vere/ inquit^ ' domine mi archiepi-
scope, vere scio, quia nec hoc honore dignus
sum^ nec oneri^ nec huic sufficiens labori, 'sed tu.
' Sed . . . auctoritate suacepi,']
*£t nunc pastoralem tu virgam
exigis, quam non tradidisti, offi-
cium adimis quod non contulisti :
ignorans et tu» sanctaeque sy-
nodi sententiae cedens resignabo
baculum, sed non tibi, sed ei po-
tius cujus eum auctoritate sus-
et ego quidem insufficientiam non cepi. Dec. Scriptt. col. 406.
FLORES HISTORIARUM. 53
ui virg^am pastoralem exigis, quam non tradi- a.d. 1095.
iisti ; tuse sententise tamen ^cedens baculum re-^uiiun.
d^nabo^ licet non tibi, quia justius illum sancto
reddam Eadwardo, cujus baculum auctoritate
suscepi/ Et his dictis cum suis accessit ad tum^
bam marmoream, qua gloriosi regis reliquias
claudebantur^ et stans ante sepulcbrum ait, ' Tu
scis^' inquit, 'sanctissime rex Eadwarde^ quam
invitus hoc onus susceperim, quoties me cum
quaererer absentaverim, sic fateor quia insipiens
factus sum, sed tu me coegisti ; nam licet fra-
trum non deesset electio, plebis petitio, Toluntas
episcoporum et gratia procerum, his tamen omni-
bus tua prseponderabat auctoritas, tua magis vo-
luntas, sed ecce nunc novus rex, nova lex, novus
pontifex novas sententias promulgant ; te erro-
ris arguunt, qui me pontificem fecisti ; me prae-
sumptionis, qui consensi : non tamen illis, qui
exigunt quod non dederunt, sed tibi baculum
resigno qui dedisti, tibi curam eorum dimitto
quos mihi commendasti ;' et cum haec dixisset,
elevata paululum manu in lapidem, quo corpus
sanctum tegebatur, impressit baculum, ' Accipe,*
inquiens, ' domine mi rex, et cui placuerit trade
illum ;* et sic descendens ab altari, pontificalibus
exutus, inter monachos ipse jam monachus sim-
plex resedit. Quid ergo ? admirabantur omnes,
intuentes virgam pastoralem silici immersam,
quae, quasi in marmore radicata, nec declinabat
ad dexteram neque ad sinistram ; tentabant
illam quidam evellere, sed illa immobilis perma-
nebat. Res defertur in synodum, sed Lanfran-
cus dictis fidem non adhibens, accersito Roffensi
episcopo Gundulfo, jubet ut accedens ad tum-
bam baculum, quem deposuerat Wlstanus, in
' Cedens,'] < Sedeng,* MS.
54
ROGERI DE WENDOVER
A D. 1095.
Life of
Wulstan.
synodum reportet ; paret Gundulfus, baculum
tentat evellere, sed virtus Wlstani baculum silici
facit immobiliter adhaerere. Tunc Lanfrancus
novitatem rei admirans, rege comite^ ad tumu-
lum properabat ; facta oratione manus apponit^
baculum trahit, sed optato caret effectu. Ex-
clamat rex^ luget pontifex^ et beatum Eadwar-
dum in promotione Wlstani non errasse adver-
tunt ; at Lanfrancus ad sanctum accedens Wlsta-
uum^ *Vere/ inquit, 'cum simplicibus graditur
Peus, et in humilibus requiescit; derisa est a
nobis, frater, tua sancta simplicitas, sed vae tene-
bris nostris, quibus caecati dicimus malum bo-
num, et bonum malum. Auctoritate igitur qua
fungimur, immo Dei judicio quo convincimur, cu-
ram, qua te inconsultius eruimus, iterum tibi com-
piittimus, ^scientes praevalere simplicitatem, quae
cum fide et dilectione operatur, quam sapientiae
saeculares, quibus multi per avaritiam abutuntur ;
accede nunc, frater mi, accede ad baculum, cre-
dimus enim quod sancta regis dextera, quae illum
nobis negavit, tibi facile resignabit.' His auditis,
sanctus pontifex Wlstanus, sua simplicitate usus,
paruit humiliter imperanti, et accedens ad tum-
bam sancti dixit; *Ecce ego/ inquit, 'domine
mi rex, qui me tuo commisi judicio, cui bacu-
lum quem commiseras resignavi, quid nunc tibi
placet, ostende ; servasti dignitatem tuam, pur-
gasti innocentiam meam, et, si adhuc de me stat
tua antiqua sententia, redde baculum, vel, si mu-
* ScientespnBvalere,'] Thissen-
tence i8 abridged from the fol-
lowing passage in Ailred of Rie-
vaulx, with whose account the
former part of the narrative agrees
verbatim ; ' Scientes experti quo-
niam melius est modicum justo
super divitias peccatorum multas.
Melius plane modicum littera-
turae cum fide quae in simplici-
tate cum dilectione operatur, su-
per divitias sapientiae et scientise
secularis quibus multi vel ad va-
nitatem humanae laudis vel in
avaritiam turpis qusestus abu-
tuntur.* Dec. Scriptt. col. 407.
FLORBS HISTORIARUM. 55
est, cui tradatar ostende/ His quoqne dic- a.d. iom.
\ervi tactu tentat sanctus yirgam accipere, wiSsun.
^ mo:K manum ejus secuta exsiliit^ ac si in
11 luto fuisset impressa : accurrunt rex et pon-
X, prostrati a Wlstano [veniam] quaerunt^ at«
3 sancti precibus se commendant ; at ille, qui
licerat a Domino mitis esse et liumilis corde,
iis aeque prostratus a tanto archiprsesule se be*
dici precatur. Tunc rex Willelmus» in amore
^nati sui sancti Eadwardi succensus^ sanctissi*
am ejus sepulchrum, auro et argento fabrefac«
im, miro studio decoravit.
De transitu sancti Wlstani,
Alia autem vice vir Domini Wlstanus in con»
ilio Wintoniae habito, rege Willelmo jubente et
yexandro papa consentiente^ possessiones pluri-
mas sui episcopatus instanter repetiit, ab AI*
dredo, Eboracensi archiepiscopo, violenter reten*
tas dum ab ecclesia Wigorniensi ad Eboracen-
sem transfertur^ quse tunc/ Aldredo archiepiscopo
defuncto, in regiam devenerant potestatem ; et
cum inde justitiam sibi fieri flagitaret, adjudi-
catum est tandem^ ut ipsa querela sic remaneret
quousque in Eboracensi ecclesia constitueretur,
qui loqueretur pro ea. Et, non multo post^ Thoma
regis capellano ad Eboracensem ecclesiam archi-*
episcopo consecratOy mota est iterum querela re-
verendi Wlstani, Wigorniensis episcopi, in con-
cilio apud Pedredam celebrato, coram rege et
archiepiscopo Dorobemensi, atque primatibus to-
tius regni adjudicantibus terminata est ; cunctis
tamen argumentationibus falsitate stipatis, qui-
bus Thomas ejusque fautores Wigorniensem ec-
clesiam deprimere et eam ecclesiam Eboracensi
subjicere satagebant, justo Dei judicio adnihillatis
et contritis et scriptis evidentissimis cassatis, vir
56
9O0ER1 VE WBNDOVBR
A.D. 1095.
Llfe of
WttUtan.
Dei Wlstanus non solum possessiones reyoca^it
petitaSy sed et ecclesiam suam, rege concedente^
ea libertate liberam suscepit, qua fundatores il*
lius rex Alfredus et filius ejus Eadwardus ipsam
liberam fecerant et successores eorum. Tunc Tho-
mas archiepiscopusy beato Wlstano omnibus pos-
sessionibus et libertatibus restitutis, yirum Dei
sanctissimum multis precibus sollicitabat^ ut non
solum suam ecclesiam pacifice possideret, sed et
parocbiam Eboracensem yisitare et suos sub-
jectos religiosis informare moribus dignaretur.
Vixit autem postea beatissimus antistes Wlsta-
nus^ omni genere yirtutum plenus, usque ad an-
num praesentem^ id est^ diyinae incarnationis mil-
lesimum nonagesimum quintum, quo utique, ut
prsedictum est, anno, decimo quarto kalendas Fe-
bruarii^ ex hac yita transiens pro rebus transi-
toriis commutayit seternas ; cujus transitus hora
Roberto Herefordensi episcopo^ in oppido quod
Crickela dicitur^ in yisione apparuit, et illi, ut ad
se tumulandum Wigorniam properaret^ mandayit.
Annulum quoque^ cum quo poutificalem suscepe-
rat consecrationem, neminem a digito extrahere
permisit^ ne post mortem suam suos fallere yide-
retur^ quibus prsedixerat saspissime^ illum nec
yita comite se perdere yelle^ nec etiam die suas
sepulturae.
Council of
Clermont.
Incipit concilium Urhanipapa de expeditione
Antiochena.
Eodem anno, id est^ Dominicae incarnationis
Mxcy., dominus papa Urbanus ^apud Clarum-
montem ciyitatem Aryerniae concilium tenens^ haec
* Apud Clainm'nwiUem,1 The
council of ClermoDf, in Auvergne,
was held in November 1095.
The foUowlDg account of it is
taken from Malmsbury, § 345.
The acts of the council are print-
ed in Harduin and other coUec-
tions, ad an. 1095.
PLORBS HISTOSIARTIH. 57 -
quEB sequuiitur capitula constituit, et universali a.d
ecclesias tradidit observanda. Quod ecclesia ca-cier
tholica sit in fide casta, et ab omni seculari ser-
vitute libera ; Ut episcopi vel abbates, vel ali-
quis de clero, aliquam ecclesiasticam dignitatem
de manu priucipuiu non rccipiat vel quorumli-
bet laicorum ; Quod clerici in duabus ecclesiis
vel civitatibus preebendas non habeaot ; Quod
aliquis simul abbas et episcopus esse noti pos-
sit ; Quod ecclesiasticae dig^uitates a uullo eman-
tur vel vendantur ; Quod nullus cujuslibet sacri
ordinis carnali commcrcio utatur ; Quod eis,
qui ignorantes canonum prohibitionem beneficia
eniennt, ignoscatur ; Quod eis, qui scienter
emptas a se, vel a parentibus suis, praebendas
possiderunt, auferantur ; Quod nemo laicorum
a capite jejunii, nemo clericorum a Quinquage-
sima usque in Pascha, carnes comedant ; Quod
omni tempore, primum jejunium quatuor tempo-
rum prima hebdomada Quadragesim^ liat ; Quod
ordiaes omni tempore, vel in vespere Sabbati, vel
perseverante jejunio in Dominica, celebrentur;
Ut in Sabbato Pascha;, nisi post horam nonam,
officium celebretur ; Ut jejunium secundum in
hebdomada Pentecostes celebretur ; Quod ab
adventu Domini usque ad octavas Epiphaniae, et
a Quadrag;esima usque ad octavas Paschfe, et a
prima die Rogationum usque ad octavas Pente-
costes, et a quarta feria, occidente sole, omni tem-
pore, usque ad secundam feriam, oriente sole,
treugEc' custodiantnr ; Quod qui ceperit episco-
pura omnino exlex fiat ; Quod qui sacri ordinis
viros vel eorum famulos ceperit anathema sit ;
Quod qui episcoporum vel clericoram mori-
58
ROOBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1095. entinm bona rapnerit anathema sit ; Qnod qni
nsque ad septimam generationem consang^ni-
nitati se copulaverit anathema sit ; Quod nemo
in episcopum eligatur, nisi presbyter, vel dia-
conuSy vel subdiaconus, et cui natalium digpai-
tas suffragatur^ nisi maxima necessitate et licen-
tia papas ; Quod filii presbyteromm vel concu-
binarum ad presbyteratum non promoyeantur^
nisi prius ad yitam religiosam transierint ; Quod
qui ad ecclesiam vel ad crucem confugerint, data
membrorum impunitate, justitise tradantur, vel
innocentes liberentur ; Quod unaquseque ecclesia
decimas suas habeat» nec ad aliam transferantur ;
Quod laicus decimas non emat nec vendat ; Quod
pro sepultura mortuomm pretium non recipiatur.
In hoc concilio papa Urbanus Hildebrandi de-
creta renovat ; 'Philippum regem Francoram^ qui,
vivente regina sua^ superduxerat alterius viven-
tiS; Fulconis scilicet Andegavensium comitis, ux-
orem, excommunicavit.
^Sermo papa ad concilium de mgotvo TerrtB Sancta,
FopeUTban'8 In fiuc autem concilii. quod mense Novembri
sermon upon *
thecnuades. actum cst, papa memoratus de negotio cracis
sermonem ad populum faciens^ qualem tantum
decebat sacerdotem^ exorsus est in hunc modum,
' Fratres mei^' inquit^ ' et filii carissimi, reges
dico^ principesy duces^ marchiones, comites, ba-
rones et milites, cum ordinatis et populis uni-
versiSy qui redempti estis corporali passione et
sanguinis effusione Domini nostri Jesu Christi,
audite querelas ipsius Dei^ vobis omnibus lachry-
' Philippum regem. ] * Philip-
pum regem cum pellice Bertrada
ab Urbano in concilio Claromonta-
no percussum anathemate fuisse^'
etc. See Bouquet, xiii . p . 6, note.
' Sermo,'] The present sermon
has been abridged principaUy
from that given by Malmsbury.
In Harduin's collection of the
councils are two other copies of
the same, from William of Tyre
and a MS. in the Vatican.
FLQRES HISTORIARUM. 59
mabiliter fusas, super ejus injuriis et [inleffabilibus a.d. 1095. ^
detrimentis. Post lapsum angelorumy cunpi idem Bemum.
Deus mundum creasset^ in tribus jam partibus^ id
est^ Asiam, Africam et Europam distinctum, et
homines ad reparationem damnorum supercseles-
tium in eis constituisset, ut sibi famulantes dic-
tas mundi partes cum creaturis universis, dum
viverent, possiderent, et post mortem cselestia
sine fine reg-naturi conscenderent, in brevi tem*
poris decursu omne genus bumanum a prseceptis
divinis per inobedientiam et delictorum abundan-
tiam a Deo descivit, ut inter homines vix esset
inventus qui faceret bonum, nec saltem usque
^d unum. Ecce enim mundi latitudo paganis
infidelibus Dominum blasphemantibus et ligna
lapidesque colentibus plena scatet, ita quidem ut
jam in pudorem paucorum, qui adhuc supersunt,
Christianorum, Syriam Armeniamque, ac pos-
tremo Asiam Minorem, cujus provincide sunt Bi-
thinia, Phrygia, Galatia, Lydia, Caria, Pamphilia,
Ysauria, Lycia et Cilicia, occuparunt. IUi in*
super alteram Asiam, id est, tertiam mundi par-
tem, quasi nidum inhabitant hsereditarium, quse,
a majoribus nostris, duabus residuis aequa parti-
bus, et tractuum longitudine et provinciarum mag-
nitudine, exstat non immerito sestimata, ubi olim
apostoli omnes, praeter duos, mortes suas Domino
consecrarunt ; ibi modo Christiani, si qui super-
sunt, nefandis illis vectigal solvunt. IUi, proh
dolor ! Africam, alteram orbis partem, Hrecentis
.jam annis et eo amplius armis possessam deti-
nent, qude dudum terra prdeclarorum nutrix inge-
niorum, quse in literis divinis omnem a se infide-
litatis errorem detersit, ut constat cunctis qui
literas norunt Latinas. Tertium mundi clima
' TrecentisJ] ^ Ducentis/ Malmsb.
60
ROGBRl DB WBNDOVKR
A.D. 1096. ^ exstat Europa, cujos quantnlaincuiique partem
Mnaon'^' uos Christiani inhabitamus, quam et Turci et Sa^
raceni bellis premunt continuis, et jam ab annis
trecentis Hispania et insulis Balearibus subju--^
gatis^ quod reliquum est spe devorant, lUyri-
cumque et terras omnes inferiores inequitant in-
solentes usque ad mare, quod brachium sancti
Georgii nuncupatur. Quid est quod Domini-
cum monumentum suse yindicant ditioni, et sanc-
tae urbis introitum peregrinis nostris vendunt,
qui solis Christianis patere deberet^ si aliquid Mi-
yinse virtutis vestigium eis inesset? Accingimini
ergo viri potentes^ et aggredimini memorabilem
in crucis inimicos expeditionem, et Christianita-
tem propagaturi signaculum crucis humeris ves-
tris insaite, in testimonium fidei ardorem foris
prsetendentes ; arma, quae csede mutua in bellis
illicite et tomeamentis cruentastis^ in hostes
<;onvertite fidei et nominis Christiani ; rapinas^
furta^ homicidia^ fornicationes^ adulteria^ incen-
dia, quibus Dominum ad iracundiam provocastis,
in bac expeditione redimite ; et fratribus vestris,
qui in Hierosolymis et finibus ejus habitant, com-
patienteSy barbarorum insolentias vcompescatis,
quibus propositum est nomen deprimere Christia-
norum. ^Nos autem de omnipotentis Dei mise-
ricordia et beatorum apostolorum ejus Petri et
Pauli auctoritate confisi, ex illa quam nobis^ licet
indignis^ Deus ligandi atque solvendi contulit
potestatem^ omnibus^ qui laborem istum in pro-
priis personis subierint et expensis^ plenam su-
orum peccaminum, de quibus veraciter fuerint
<;orde contriti, ore confessi^ veniam indulgemus^
et in retributione justorum salutis seternse polli-
* Divime virtutis.'] * Solitas vir-
tutis/ Malmsb.
^ No8 autem .... impenderint
opportunumj] Omitted by Malms-
buiy ; it is taken from WiUiam of
Tyre.
i
FLORES HISTORIARUM.
61
c^mur augfmentum ; hujus quoque remissionis a.d. 1095. -
concedimus esse participes^ qui ad. subventionem
istius itineris de bonis suis congrue ministrabunt,
aut circa praedicta consilium et auxilium impen-
derint opportunum. Ite ergo prsedicabiles per
orbem Christi milites^ timorem mortis penitua
omittentes ; non enim sunt condignse passiones
hujus temporis ad futuram gloriam, quae revela-
bitur in nobis. Hsec prsesentibus prsecipimus^
absentibus mandamus, terminumque proximi ve-
ris figimus ; aderit enim Deus euntibus^ ut bo-
nus eis arrideat annus^ tum in copia frugum,
tum in serenitate elementorum ; morituri caelorum
intrabunt triclinium^ victuri Dominicum vide-
bunt sepulchrum. Felices sunt, qui ad hanc ex-
peditionem yocantur^ ut videant loca sancta^ in
quibus caelorum Dominus cum hominibus con^
versatus est, et pro hominibus natus^ crucifixus,
mortuus^ sepultus et resuscitatus ;' et his dictis,
praecepit his qui aderant ecclesiarum praelatis^ ut,
ad propria reversi, cum omni instantia et sollici-
tudine plebes sibi subjectas ad expeditionem
pr^mis^ exhortentur.
De mminibm magnatwm cruce signatorum et eorum
consenm,
Cumque clerus et populus hujus orationis te- Nametofthe
•1 . . . leadersofthe
norem aunbus percepissent, consensu mutuo expeditioii.
clamore protestantur faventes sermocinanti et
peregrinationi. Et protinus in concilio proceres
nonnulli^ papae genibus advoluti, se et sua Christi
militidB consecrarunt ; quorum primus fuit ^Aime-
^ Aimerus,'] Aimar, bishop of
Puy. The following history of
the Crusades is compiled princi-
pally from WiUiam of Tyre, with
whom the text frequently agrees
verbatim ; Fulcher of Chartres,
Malmsbury, and others, whom the
reader will find in the Gesta Dei
per Francos, seem also to have'
been consulted.
02
ROOBRI DB ^BNDOVBR
A.D. 1095. rna, Podiensis episcopus, qui^ cracis sig^aculo de
manibus papas accepto» Willelmum AurasieDsem
prsesulem habuit illico sectatorem^ ^cum aliis fi-
delibus innumeris diversae conditionis et setatis.
Igitur, finito concilio^ a singuiis est in sua disces-»
sum ; cujus facti fama totum perlustrans orbem,
non solum mediterraueas provincias ad hanc pe-
regrinationem commovit^ sed et omnes^ qui vel in
penultimis^ insulis vel in barbaris nationibus audi-
erant nomen Christi. Susceperant itaque cracis
signaculum Hugo magnus^ Philippi Franconim
regis frater, dux Lotharingoram Godefridus, ^co-
mes Tholosanus Reimundus^ dux Normannoram
Robertus^ ^Boamundus loco Apulus et gente
Normannus^ comes Flandrensis Robertus, Car-
notensis comes Stephanus, fratres ducis Gode-
fridi Baldewinus et Eustachius, item de Burgo
alius Baldewinus^ item Degres comes Garaerius,
comes ^ Hamaucoram Baldewinus, comes Diensis
Hysoardus^ comes de Foreis Willelmus, comes de
Albamarlia Stephanus^ comes Perticensis Rotro-
dus^ comes Hugo de Sancto Paulo, Henricus de
Asca, Radulfus de Baugentiaco, Hebrandus de
Pausaco^ Willelmus Amauen, Gentonius de Bar^
Gastus de Bederi^ Willelmus de Monte Pessula-
no, Girardus de Rosseillon, Geraldus de Ceresi-
aco^ Rogeras de Baraevilla, Guido de Possessa,
' Cum almjidtlibus innumeris.']
Fulcher estimates the number at
six huDdred thousand pilgrims
able to bear arms, besides priests,
monks, women, and children ;
that those who assumed the cross
amounted to sixmillions,butthat
multitudes returned home ere
they passed the sea. By Urban
the second the number is only
rated at three hundred thousand
pilgrims. Malmsb. p.5S3,]iofe \
^ Penultimis. ] ' Penitissimis/
Malmsb.
' Comes Tholasanus ReimMn''
du8,] Raymond count of S* Giles
and Thoulouse; see an account
of him by Malmsbury, § 388.
^ Boamundus loco Apubu,'] For
an account of Bohemond, prince
of Antiochy see Malmsb. § 387.
* Hamaucorum,'] ' Amancorura/
C.
PLORBS HISTORIARUM.
63
Guido de Garlandia^ Thomas de Sprea, Galo de a.d. 1095.
Calyo-monte, Stephanus comes Blesensis ; hi om-
nes quasi capitanei et principes militum caetero-
rumque fidelium^ exspectantes tempus opportu^
num^ cum ingentibus armatorum copiis ad mili-
tiam Christianam praeparati erant, et se tantae
peregrinationis laboribus devote pro Christi no-
mine mancipare.
De revelatione Petro Heremita facto de negotio
supradicto,
Animabat praeterea non mediocriter hancpeterthe
Christi militiam ad obsequium crucifixi praedi-^™**'
catio Petri Heremitae ; de quo, ut arbitror, non
erit inutile si divinam reyelationem ei factam
super hoc negotio ignorantibus intimavero ad
bistoriae claritatem. Sacerdos quidam, ^Petrus
nomine et hieremita professione, de regno Franco-
rum paululum ante hos dies, peregrinationis Toto
tractus, Hierosolymam pervenit. Hic juxta le-
gem, Christianis civitatem sanctam ingredi vo-
lentibus a Saracenis propositam, dato tributo,
urbem ingressus in hospitio cujusdam Christiani
susceptus est ; a quo de misera conditione cre-
dentium sub potestate paganorum conversantium
ad plenum edoctus, quicquid calamitatis audivit,
fide postmodum oculata conspexit. Audiens vero
quod Simeon, patriarcha civitatis, vir esset reli-
giosus et timens Deum, accessit ad ipsumi, et
mutuis sunt confabulationibus recreati ; at pa-
triarcha ex verbis Petri colligens, quod vir esset
circumspectus, familiarius coepit exponere uni-
versa, quae populum Dei in civitate commoran-
* Petrus nomine et heremita.']
' PusiUus, persooa contemptibilis,
yivacis ingenii et oculum habens
perspicacem gratumque, et spon-
te fluens ei nondeerat eloquium;*
Willelm. Tyr. apud Gest. Dei,
p. 63T.
64 ROOBRI DB WBNDOVBR
A.D.1096. tem acrius affligebant. Petrus antem fraternis
Rermit. compatiens miseriiSy cum lachrymas cohibere non
posset, patriarchas respondit, ' NoTeris, pater
sancte, quod ecclesia Romana et principes oc-
cidentiSy si hujus calamitatis diligentem et IGde
dignum haberent instructorem^ tentarent procul-
dubio his malis yestris remedia procurare ; scribe
igitur diligentius^ tam domino papas et ecclesise
Romanse, quam regibus et principibus occidentis,
et ego pro remedio animaB mese^ auctore Deo,
paratus ero aerumnarum vestrarum immensitati
protestari^ et ad remedium procurandum uni-
versos et singulos invitare.' Placuit sermo in
oculis tam patriarchse quam adstantium populo-
rum^ et, impensis gratiarum actionibus, viro Dei
scriptum porrigunt postulatum. Accidit autem
die quadam, cum prsedictus Dei famulus de red-
itu ad propria^ pro implenda legatione assumpta,
amplius solito esset soUicitus^ ecclesiam Domini-
cse resurrectionis ingressus est« ad fontem miseri-
cordise tota devotione recurrens, ubi cum per-
noctans vigiliis et orationibus fatigatus in pavi-
mento decubuit, ut somno satisfaceret irruenti,
illico sopore interceptus vidit sibi adstare Domi-
num Jesum Christum, qui injungens ei legatio-
nem praemissam dixit, ' Surge, Petre, propera,
et intrepidus perage, quse tibi sunt injuncta, Ego
enim tecum ero ; tempus est enim ut purgentur
sancta, et meis subveniatur servis/ Expergefac-
tus Petrus et de visione confortatus, atque ad-
monitionem divinam amplectens, intrepidus, im-
piger, moras rumpit, et, facta oratione, ad mare
festinus viator descendit ; ubi navem ascendens
prospera navigatione ad Barum pervenit, et inde
Romam profectus papam Urbanum reperit, et
patriarchae literas fideliumque, qui Hierosolymii^
erant, porrigens^ eorum miserias et terrse sanctse
PLORBS HISTORIARUM. 65
calainitates tam fideliter quam pradenter expo* a.d. 1095.
soit : quem papa memoratns beni^e suscipiens^
se fidelem cooperatorem futurom congmo tem-
pore repromisit. At Petras, omnem perlnstrans
Italiam^ Alpes tandem transcendit^ et omnes prin-
cipes occidentales com maxima soUicitabat in^
stantia^ ne ioca sancta, qnse Dominus propria
dignatus est illustrare prsesentia^ infidelium per*
mitterent spurcitiis diutius profanari ; nec vi-
sum est sibi hoc sufficere^ nisi etiam plebes^ et
inferioris manus homines, ad ipsum piis exhorta*
tionibus animaret. Sic denique Heremita Petrus,
cum ingenti armatorum multitudine^ quam tum
de regpao Francorum, tum ex imperio multo la-
bore contraxerat^ prsedictae se jungens militise^
opus crucis instantissime studuit promovere.
De Gualterio, quiprimm iter pereffrinatianis
arripuU.
Anno Domini mxcvi.. mense Martio, octavo a.d. io96
die mensis, ^Gualterius, cognomento Sensavior, vir crusader.
nobilis et strenuus, cum ingenti multitudine pe-
destrium armatorum, ut qui paucos habebat equi-
tes, primus omnium cruce signatQrum iter perei
grinationis arripiens, regna pertransiens Theui
tonicorum et Hungarorum, usque ad fluyium Ma^
roc pervenit ; quo transito et Bulgarorum fines
ingrediens ad locum venit, qui Bellegravia nun-
cupatur, ubi quidam de comitatu ejus apud ^Ma-
lam villam, ipso ignorante, ut cibos emerent,
remanentes, a Bulgiaris comprehensi, nudati et
verberibus afflicti, ablatis omnibus, ad socios sunt
remissi. Gualterius igitur a duce Bulgarorum
' Gvdlterius ... SenMvwr ;] call-
ed also ' Sans-avoir,* or ^ Walter
the Penniless ;* accordiag to Ful-
ler, one ' who had more of the sail
of valour than the balast of judge-
ment;* Holy Warre, 1651, p. 61.
' Malam vxUaniy ] or Semlin
upon the Danube ; see Michaud,
Hist. des Croisades, 1825, i. p,
141.
VOL. n, F
06 ROOBRI DE WBNDOVER
A.D. 19M. emendi necessaria licentiam postulans, et impe-
trare non valens, ante urbem Bellegraviam cas-
trametatus est ; ibi exercitum suum, ciborum
inopia laborantem, cohibere non yalens, grave
nimis populi sui ibidem sustinuit detrimentum.
Nam cum nibil a gente nefanda yenale obtinere
potnissent, in grreges Bulgarorum et armenta
irruentes coeperunt ex eis in castra sua deferre ;
quod Bulgari audientes, arreptis armis, prsedam
excutere decreverunt, et bellum raptoribus in-
ferentes et yictores existentes centum et quadra^
ginta ex eis, a prsecedentium comitatu separatos^
in oratorio quodam, quo se gratia consequendae
pacis intulerant, igne apposito combusserunt,
cseteris in fugam coactis. At yero Gualterius cum
reliquis agminibus suis Straliciam, Daciae medi-
terraneae metropolim, perveniens, praesidi civitatis
de injuria plebi Dei a Bulgaris illata conques-
tus, plenam est justitiam consecutus ; inde igi-
tur ad urbem regiam profectus, et ad praesentiam
Alexii imperatoris inductus, postulavit^ ut usque
ad adventum Petri Heremitae, de cujus mandato
iter arripuerat, exercitum suum in locis urbi yi-
cinis, indulta sibi emendi yendendique licentia,
permitteretur habere ; quod ei imperator benigne
concessit.
De pereffrinatione Petri Heremita,
EzMdition Post Gualterium. Petms Heremita primus viam
ofPetertbe . ..... ^ » ,
Hennit. peregnnationis expediens, transcursa Lothann-
gia, Franconia, Bayaria et Austria, cum quadra-
ginta millibus bellatorum fines attigit Hungaro-
rum ; qui tandem ad Malam yillam peryenientes
audierunt Cbriistianos, qui Gnalterium secuti
prdBcesserant, stragem ibi non modicam pertu-
lisse, et yidentes spolia et arma eorum in muro
ciyitatis quasi pro trophseo pendentia> justa suc-
KLORES HISTOBIARUM. 67
censi ira ad ama prosiliuot, et urbem violeiiter a.
coufring:eDtes incolas psene omnes aut gladio in-
terimunt aut in flumine Ttciao demergiint ; sic,
urbe subacta, quinque diebus manserunt in ea.
Petrus vero audiens, quod rex Hungarize ad vin-
dictam suorum militares copias conrocaret, le-
giones suas omni celeritate ultra flumen, quod
vicinum erat, transferri praecepit, cum armentis
et manubiis civitatis ; et inde octo dieram itinere
transcurso, ante urbem Niz turribus et muro
fortissimam pervenit, et, ponte fluminis transito,
castra fixit ibidem ; indeque iter expediens, cum
pars major exercitus preeterisset, quidam turbati
capitis de regione Teutonicorum, aliquantulum
ab agminibus prcecedentibus remoti, septem mo-
lendina juxta pontem memoratum igne concre-
marunt. Erant autem viri quasi ceutum, qui, ut
suo furori satisfacerent, adjecerunt ad propriam
miseriam,et quorundam domicilia iu suburbio po-
sita igne similiter succendentes, commisso scelcre,
exercitui prECcedenti sese jungere properabant ;
at vero regionis illius dominus, quod factum
fuerat indigne ferens, cives evocat, arma arri-
pere monet, et ipse primus cum ingenti tumultu
hostes insecutus, antequam ad prsecedentem ex-
ercitum attigissent, atrociter illos invadens om-
nes morte dignissima peremit. At Petrus ha:c
omnia penitus ignorans, ut qui praceuntem duce-
bat exercitum, dum a referentibus casum cogno-
visset, de consilio suorum illico reversua, fratrum
interemptorum funera non sine lachrymis con-
spexit, scire sollicite cupiens, qu£e causa exstitCTit
tantie transgressionis ; missis itacjue legatis ad
majores civitatis, cognoverunt, qui missi fuerant,
justa indignatione scditionem fuisse factam ; sed
quorundam peregrinorum ausu temerario legio
tota concitata est, ut iujuriam quam pertulerant
68 ROGERI DB WBNDOVBR'
A.D.I096. vindicarent. Erant autem viri quasi mille, qni
ad hanc proruperant temeritatem, contra quos
quidam ex urbanis egressi bellum ingens cum
nostratibus commiserunt ; deinde civeSy reseratis
valyis egressi, quingentos ex nostris super pon-
tem peremerunt^ reliquis paene omnibus, dum flu-
minis vada nescirent, submersis. Exercitus au-
tem Petri^ tantain suorum non ferens injuriam/
ad arma convolanty et^ confligentibus inter se ag-
minibus, ceciderunt ex peregrinis quasi decem
millia yirorum^ et Petri Heremitae pecunia tota a
Bulgaris capta est, retento ejus curru cum omni-
bus quae habebat; die autem quarto, recoUectis
viris^ qui dispersi eraht per fugam, quasi ad tri-
ginta millia, rursus se ad iter accingentes^ viam,
licet cum magna difficultate, continuant, et matu-
rato itinere Constantihopolim pervenerunt; ubi
Petrus imperatoris colloquio fretus, cum per dies
aliquot exercitum ibidem recreasset, ex impera-
toris mandato, transito Hellesponto^ in Bithy-
niam^ quse prima est Asiae provincia, descende-
runt ; deinde ad locum supra idem mare situm^
cui nomine Cinitoth, venientes, castrametati sunt
ibidem.
De interitu triginta millitm cruee siffnatartm.
Historyof Erat autem locus ille in confinio Turcorum
positus, rerum ommum et prsecipue victuahum
opulentus ; cumque ibidem quasi duobus men-
sibus consedisset exercitus, coeperunt Latini ad
decem millia virorum regionem perlustrare et
greges pariter contrahere et armenta^ atque ver-
sus Nicaeam urbem ordinatis agminibus profecti,
cum preeda inaxima^ sine suorum dispendio sunt
reversi. Porro Teutonici, videntes quod in illo
negotio Latinis prospere accidisset^ decreverunt
et ipsi simile aliquid attentare ; unde ad [decem]
FLOR£S HISTORIARUM. 69
millia peditum cum equitibus ducentis versus a.d. io96.
-Nicseam tendentes, ad oppidum quoddam, qna-wthecnudet.
tuor milliariis a Nicsea distans, venerunt, et facto
impetu vehementissimo^ repugnantibus acriter op-
pidanis sed nihil proficientibus» Teutonici oppi-
dum occupant yiolenter* Tandemy habitatoribus
omnibus interemptis et manubiis cunctis occupa-
tis, castrum muniunt, et loci opulentia simul et
amoenitate delectati usque ad principum adven-
tum ibi commanere proponunt ; sed Solimannus^
regionis illius dominus, audiens quod Teutonico-
rum gens oppidum suum expugnatum prsesume-
ret detinere, cum omni festinatione illuc con-
tendit, et castrum obsidens violenter expugnat,
omnibus quos intus reperit gladio interemptis.
Venit interea rumor in castris, Teutonicorum
cohortes in manibus Solimanni incidisse; unde
yeritate comperta^ reluctantibus majoribus, de
exercitu ad arma prosiliunt uniyersi^ et peditum
triginta quinque millia cum equitibus quingentis,
ordinatis agminibus, ad partes Nicseas conten-
dunt, et in quodam campo Solimannum cum in-
numera Turcomm multitudine inyenientes irru-
unt potenter in hostes ; sed Turci^ scientes quod
res pro. capitibus ageretur, grayissimum peregri-
nis reddidere conflictum, et, tandem oppressis,
dum pondus praelii ferre diutius non yalerent,
fngam ineunt, agminibus dissolutis, quos Turci
gladiis insequentes stragem non modicam nostra-
tibus intiilerunt. Ceciderunt ibi de exercitu Pe-
tri nobiles, Gualterius Sensayior^ cum ^ Reg^naldo
de Breis et Fulchero Aurelianensi, et de triginta
millibus peditum^ qui de castris egressi fuerant,
simul et equitibus quingentis yix yel unus su-
perfuit, qui carcerem eyaderet yel mortem ; ecce
prselium inobedientise quem finem habuit, dum
* Reginaldo de Breis.^ ' Rainaldo de Breis ;' WiU. Tyr. p. 647.
70 ROGERI DB WBMDOVER
A.D.I096. contra praeceptum imperatoris populns cervi-
Htetory of • • •■ «x •
thecnisMiM. cosus arma moverat temerana, qui consuluit m-
doctum Yulg^s, ut pacifice apud*Constantinopo-
lim exspectaret usque ad adventum principum
illos subsequentium, qui prudentiores ipsis erant
et ad plenum in militia eruditi. Solimannus
vero, non sufficiente quod factum fuerat^ in cas-
tra irruit violenter, et senes, valetudinarios, mo-
nachos 'et ordinatos, matronas^ puellas et pueros,
in ore gladii interemit multos ; quosdam tamen,
quorum aetas pro eis intercedebat et facies, ad
hoc reservabat illaesos^ ut perpetuae subjicerent
servituti* Erat autem prope castra fidelium, se-
cus littus maris, vetus quoddam prassidium habi-
tatoribus vacuum, in quo necessitate compulsi
ad tria millia peregrinorum se contulemnt, sa-
lutem se ibi posse consequi arbitrantes ; cumque
in eo a Solimanno fuissent obsides^ sese viriliter
defendentes, Petrus ad imperatorem veniens^ fu-
sis humiliter precibus, obtinuit, ut missa illuc
militia reliquias populi faciat liberari ; quod
cum factum fuisset^ remansit Petrus apud Con-
stantinopolim cum reliquiis exercitus, principum
exspectans adventum.
De peregrinis quibmdam dolo inter/ectis.
Marchof Sccutus cst autem hos cruce sigiiatos in
peregrinationis voto sacerdos quidam, nomine
Godescallus et natione Teutonicus, qui^ gratiam
habens exhortationis^ ad quindecim millia de
regno Teutonicorum ad opus crucis in Hungariae
fines conduxit ; ubi cum exercitu suo venalia,
de mandato regis^ bonis conditionibus ab Hun-
garis accepissent, alimentorum opulentia abu-
tentes et ebrietati vacantes, ad enormes prorupe-
runt injurias, praedas agentes et stragem in po-
* Et ordinatos»'] * Et clerum universum j' Will. Tyr.
PLORBS HISTORIARUM. 71
pulum committentes, necnon cum uxoribus Hun- a.d. io96.
garorum et filiabus rem illicitam violenter perpe- tiwcniMdet.
trantes ; unde rex terrae, ira succensus dignis-
sima, populum ad arma concitat in ultionem
tantae transgressionis. Tandem apud Bell^iTa-
yiam praedictorum multitudinem furiosorum repe-
rientes^ cum se praepararent ad resistendum^ erant
quippe yiri fortes et usum armorum habentes,
tentant dolo yincere quos yiribus nequiverunt.
Missa igitur legatione ad Godescallum et prima-
tes exercitus^ conyenerunt eos yerbis pacificis in
dolo dicentes ; ^ ' Peryenit ad dominum nostrum re-
gem grayis querimonia, quod populo suo enormes
nimis intuleritis injurias, mala pro bonis nequi-
ter rependentes ; noyit praeterea rex, quod sunt
inter yos viri prudentes et timentes Deum, quibus
inyitis et renitentibus commissa enormia, quas
regem merito ad iracundiam proyocarunt ; unde
crimen quorundam in omnes refundere yerens,
decreyit j^eregrinis parcere in praesenti^ unum
yobis denuntiat, ut ejus omnino quiescat indig-
natio^ ut et personas yestras et substantiam cum
armis omnibus in manibus ejus sine conditione
tradatis^ alioquin nec unus ex yobis mortem eya-
det, cum potestatem non habeat populusfugiendi/
Godescallus ig^tur et principes leg^onum, de re-
gia benignitate nimis praesumentes^ populum totis
yiribus renitentem induxerunt, ut cum armis et
substantia eorum tota in regis potentia se trade-
rent, et sic satisfacerent conquerenti ; quod cum
factum faisset^ dum misericordiam exspectant,
mortem incurrunt; irruerunt enim in populum
proditores illi armorum solatio destitutum, non
distinguentes justum ab impio^ et stragem imma-
nissimam inferentes^ locum polluerunt uniyer-
^ Pervenit ad domiiittffi.l The whole letter is giyen by William
of Tyre, p. 648.
72
R06BRI DE WBNDOVER
Peraecution
of the Oer-
man Jews.
A.D. vm. sum ex cruore interemptoram et funeribus occi-
^^^ soram. Evaserunt tamen aliqai hoc commune
periculumy et ad propria reversi suorum stragem
aliis^ qui peregrinationis voto adstricti fuerant, re-
ferentes ; soUicite admonendo^ ut praedicti populi
nequam prse oculis semper habentes malitiam,
prudentius incedant et cautius iter expediant.
Ve qmhmdam peregrinii Judaos persequent^m
et jmt inier/ectis.
Per idem tempus convenerunt ex finibus oc-
cidentis ad ducenta peditum millia et equitum
quasi tria millia» inter quos erant viri nobiles
Thomas de Feria^ Clarenbaldus Me Vendolio^
comes Hermannus et 'Carpentarius Willelmus^
Hi omnes se ad insanias convertentes^ et po-
pulum Juda^orum in oppidis et civitatibus^ per
quas eis erat transitus, impetentes, multa ex eis
millia obtruncabant ; et hoc pra^cipue factum est
in Mag^ntia et Colonia civitatibus, ubi etiam
comes, Emico nomine, vir potens et in eadem re-
gione praeclarus^ eorum coetibus conjunctus^ ma-
leficiorum erat particeps et flagitiorum incentor ;
qui omnes^ transcursa Franconia et Bavaria,
cum fines Hungariae attigerunt^ arbitrati sunt
quod liceret eis regnum libere introirCy sed apud
Meezeburc' clausum reperientes aditum circa
pontem substiterunt, Porro rex terrae ingres-
sum transire volentibus prohibere mandaverat,
verens ne> injuriarum quas Godescalci legionibus
intulerat memores, in ultionem anna movere in-
ciperent introducti. XJnde petita a rege licentia
1 De VetuMio,] < De Vendoli-
olo/ Wm. Tyr.
^ Carpentariu8 WiUelmus, ]
^ William, viscount of Melun, sur-
named * the Carpenter/ from tiie
weighty strokesof his axe ;' Gib-
bon, ed. Milman, xi. p. 60.
^ ^leezeburc ;"] called also by
some historians * Moison ;' now
Altenburg; see Michaud, i. p.
153, note K
FLORES HISTORIARUM, 73
transeandi p9.cifice^ cum sibi esset penitas dene- a.d. iom.
^ata^ proponnnt terras^ quas circa flavios et pa- thecraaMies.
ludes rex possidebat, depopulari, suburbana suc-
cendere, et in rebus ejus hostiliter dessevire.
Accidit ergo die quadaro, quod septingenti ex
regis militia navigio transeuntes occulto, ut a
peregrinorum injuriis regionem tuerentur, casu
tamen hostibus subito obviabant^ a quibus paene
omnes interfecti sunt^ exceptis paucis^ qui in
carecto et paludibus salvabantur; et hac freti
victoria peregrini adjiciunt etiam, ut pontibus
fabricatis prsesidium expugnent, et iter gladiis
prseparantes regnum intrent vlolenter. Deinde
pontes quos construxerant moenibus applicant,
et per eorum instantiam ad id perventum est,
nt jam pateret introitus peregrinis; sed ecce
subito cselitus incusso victoribus timore^ versi
sunt in fugam, causam penitus ignorantes^ sic-
que, peccatis exigentibus^ terga hostibus osten-
dentes contulerunt audaciam civibus desperatis,
qui illos fugientes viriliter insecuti mortem eis
inevitabilem intulerunt. £x quibus comes Emico,
cum legionibus fugiens dissolutis, in suam vix
patriam est revcrsus, alii vero nobiles^ quos
prsenominavimus^ per Thariciam exitium decli-
nantes ad Italiam perviBnerunt ; unde et qui-
dam de principibus, idem iter agentibus^ qui
Dyrrachium navigare proposuerant^ se in Grse*
ciam contulerunt,
Deprogresm duds Gode/ridi et sodorwm ejm in
opm crucis.
Anno supradicto^ qui est annus Domini mxcvi., March of
mense Augusto, decimo quinto die mensis, Lotha- Bouuion.''
ringiae dux Godefridus, vir illustris, post Petri
Heremitse et Godescalci aliorumque progres-
sum miserabilem, ut prdedictum est, convocatis
74
ROGERI DE WENDOVBR
A.D. 1096. vise consortibus, iter aggressus est. Erant au-
thecruiades. tem qui se illi conjunxerunt viri nobiles, Balde-
winus praedicti ducis frater uterinus, Baldewinus
Hamaucorum comes, Hugo comes de Sancto
Paulo et £ngerammus filius ejus, comes de Gres
Gamerius, Reginaldns comes TuIIensis et frater
ejus Petrus^ Baldewinus de Burgo^ Henricus de
Ascba, Godefridus frater ejus^ Dodo de ConSy
Cono de Monte acuto; quos sequebantur Fri-
sones, Saxones^ Lotharingi, et quicquid gentium
jacet inter fluvios Rhenum et Garumnam. Hi
omnes individuo comitatu incedentes per Aus-
trise provinciam et Hungariam, reg^ datis obsidi-
bus, ad Belligraviam^ Bulgarise oppidumy et inde
ad Niz et Straliciam pervenemnt ; inde ad Da-
ciam mediterraneam^ quse alio nomine Mesia di-
citur^ et ad ^ claustra sancti Basilii descendentes,
Philippolim urbem nobilem et copiosam attige-
runt ; ubi cognito quod Hugo magnus, Philippi
regis Francomm frater, cum aliis quibusdam ab
imperatore Alexio in vinculis teneretur^ dux mag-
nificus Godefridus, missis legatis, rogat ut viros
prsedictos et cruce signatos solutos abire permit-
tat. ^ Praedictus enim Hugo, vir illustris^ quasi in-
ter primos iter aggressus, Alpibus transcensis, in
Apuliam per Italiam descenderat^ et cum exiguo
comitatu apud Dyrrachium mare transiens sub-
stiterat, peregrinos qui sequebantur exspectans ;
ubi a prseside regionis vinctus et imperatori tra-
ditus, tanquam prsedo et homicidii reus teneba-
tur in carcere. Sed cum nuntiis ducis prsecise
negaretur, de communi consilio per octo dies
^ ClaugtraianctiBasUii»'] 'Pro-
bably some Greek convents situ-
ated in the defiles of Mount
HaBmus;' Mat. Paris, 1840, p.
111, note.
* Pradictus • . . HugoJ] Com-
pare with the account following
Albertus Aquensis, p. 200, and
Will. Tyr. P. 654.
FLORBS HISTORIARUM. 75
re^onem totam cum legionibus suis depopulan- a.d. iom.
tes affligunt ; hoc audiens imperator nuntios ad theCrmMiet.
ducem dirig^t, rogans ut a praeda se cohibens
nobiles recipiat expeditos. Dux igitur, pacatis
legionibus^ Constanti&opolim pervenit^ ubi etiam
praedictos nobiles incolumes suscepit ; erant au-
tem cum Hugone magno Drogo de Neella, Cla-
renbaldus de Vendolio^ Willelmus Carpentarius,
qui omnes duci de sua liberatione gratias exsol-
verunt.
De nequissimo imperatore Alexio,
Alexius autem imperator Oraecorum. vir ne-Theemperor
Alexiut
quam et subdolus, cum esset in palatio ^ Nichofori
praBdecessoris sui summus et princeps militise,
contra dominum suum maliciose recalcitrans,
quinto vel sexto ante hanc expeditionem anno,
domino depulso, imperium invaserat et invasum
nequiter detinebat; semper propositum babens
fallendi saepe cum peregrinis verba pacifica lo-
quebatur in dolo^ suspectam jugiter habens mul-
titudinem cruce signatorum et militiae probita-
tem. Unde, si quandoque nocere cessavit, non
hoc virtutis exstitit^ sed timoris ; nam dux 60-
defridus cum ante urbem Constantinopolitanam
tentoria fixisset, adsunt nuntii imperatoris^ ipsum
ducem invitantes, ut ad imperatorem cum paucis
introire festinet. Dux yero^ habito concilio, illuc
ire distulit, unde indignans imperator forum re-
rum venalium ducis legionibus interdixit ; porro
principes alimentorum metuentes defectum, per
suburbana longe lateque hostiliter discurrentes,
greges undique contrahunt et armenta, et tan-
tam in castra alimentorum deferunt opulentiam»
ut usque ad satietatem etiam minores abundent ;
- - — — — - - I _iii — - — --- - — —
* Nichofori»'] * Nicofori/ C.
76
JIOGERI DB WENDOVER
Bohemond
and his fol-
lowers.
A.D.1096. unde imperator compalsus commerciam restitui
Hiitory of , *• , *
thecrusadei. iterdto praBcepit.
De motiane Boamimdi prineipis in cpm
erucis,
Interea,^ dum hdec apud Constantinopolim ge-
xuntur, dominus Boamundus, Roberti Guiscardi
filius^ princeps Tarentinus, qui ante hiemem
cum suo exercitu Adriaticum mare transiens
Dyrrachium usque pervenerat, per deserta Bul-
gariae ad suos^ qui eum sequebantur, pedetentim
appropians accedebat. Adhseseraht namque ei
viri quidam nobiles potentes, quorum hic in parte
nomina subponemus ; ^Tancredus Willelmi mar-
chionis filius^ Richardus de Principatu et Rai-
nulfus frater ejus, Robertus de Anxa, Herman-
nus de Carvi^ Robertus de Surda valle, Robertus
Turstani filius, Humfridus filius Radulfi^ Ri-
chardus filias comitis Ranulfi, comes de Rus-
sillun et fratres ejus, Boeleis CarnotensiSy AlbCf
redus de Cognano, Humfridus filius ejus ; hos
autem sequebantur populi Italici, et quicunque a
Tyrreno mari in Adriaticum usque sinum con-
versabantur. Hi omnes usque ad urbem Casto-
ream Boamundi vexilla secuti, cum a civibus
yenalia populo non exhibebantur^ contrahere
greges et armenta compulsi sunt violenter. In-
deque progressi in regione Pelagonia castra sta-
tuerunt ; ubi audientes quod in vicino erat mu-
nicipium solis hsereticis habitatoribus refertum,
illuc sub celeritate contendunt, et, castrum vio-
' Interea,'\ William of Tyre, p.
658.
' Tancredus WiUelmi.'] Orde-
ricus Vitalis calls Tancred ' Odo-
nis Boni, marchisii, filium/
whose authority Muratori fol-
lows, rather than that of William
of Tyre, from whom the text is
taken. If for 'filius* we read
' frater/ the difficulty would be
solved. Rer. Ital. Scriptt. v.
p. 282.
I^LORBd HISTORIARUM.
77.
lenter occupantes et aedificia igne conflagrantes^ Hbto'^'
prsedam immensam et opima inde spolia abstule- theCniudM.
runt.
De pereffrinatione eomitU Tholoiani,
Subsecuti sunt peregrinos praedictos comes luyniond of
Tholosanus ^Ramundus, et episcopus Podiensis ^^'
Aimerus^ in negotium crucifixi. Erant autem
cum eis in gente sua viri generis prseclari^ Wil-
lelmus, Aurasiensis episcopus, et comes Bain^
baldus, Gaustus de Bediers, Girardus de Rossil-
lun^ Willelmus de Monte Pessulano, Willelmus
comes Forensis, Reimundus Pelez, Gantonius de*
Bar, Willelmus Amanen ; hos secuti sunt Gothi
et Wascones^ et quicunque cruce sig^ati inter
Pyrena^um et Alpes diffunduntur. Hi omnes
prsefatos subsequentes cruce signatos, per Ita-.
liam et Lumbardiam^ et per regionem quae Forum
Julii dicitur, in Histriam^ et tandem in Dalma-
tiam descenderunt. Cumque per dies quasi qua-
drag^nta omnem Dalmatiam multo pertransissent
periculo^ demum Dyrrachium pervenerunt ; ubi
et comes literis imperatoris exhilaratus iter arri«
puit^ transcursisque montibus et silvis et universa
Epirotorum regione^ demum in pagum, cui Pela-
gonia nomen est, cbpiis omnibus redundantem,
tentoria statuerunt ; ubi cuni ibi venerabilis
Podiensis episcopus longius a castris tentoria
fixit, hospitandi commoditate ductus, a Bulgaris
irruentibus captus est. Sed dum unus ex praedo-
nibus aurum ab eo quaereret, ipsum contra cse-
teros tuebatur; inter quos excito tumultu, ad
voces decertantium exercitus commotus est uni-
^ Ramundus,'] ^ It is singular
enongh that Raymond of S. Giles,
a second characterinthe genuine
history of the Crusades, should
shine as the first of heroes in the
writings of the Greeks (Anna
Gomnen. Alexiad. x. xi.) and the
Arabians (Lonqueruana, p. 129).*
Gibbon^ xi. p. 33, note.
8a
ROGBRI DE WBNDOVBR
A.D. io9er. throdus comes Perticensis, Rogenis de Bame-
thecrusadet. villa, dc Britaiinia viri magni Fergandus et Co-
nanus ; hos quoque sequebantur Angli, Nor-
manni^ Flandrenses, Britones^ Andegavenses,
Galli occidentales, et omnes populorum cunei,
qui ab oceano Britannico usque ad Alpes medi-
terraneo tractu degebant. Isti omnes in hego-
tium crucis profecti in Apuliam et Calabriam
circa hiemis ingruentis initia, nivium et gla-
cierum evitantes incommoda, descenderunt ibi-
dem, exspectantes donec aura felicior arrideret.
Circa idem tempus fundata est ecclesia Norwi-
censis, et in ea pro clericis monachi surrogati.
A.D. 1097.
Siege of
Nice.
De obsicHane Nicaa dvitatis a cruce signatis /acta.
Anno Domini mxgvii. dux Godefridus cum suis
legionibus apud Constantinopolim^ dux Boamun-
dus cum suis apud urbem Castoream, comes Tho-
losanus ^cum suis apud Pelagoniam, celebres Do-
minicae nativitatis dies transigentes, decreverunt,
unusquisque in loco.suo^.intuitu religionis^ manus
a prseda et qualibet injuria cohibere. Postea
omnes in vere sequenti, compositis sarcinis, ve-
hiculis et clitellis iter aggredientes, versus Ni-
cseam urbem pedetentim incedunt; qui tandem
ad Nicomediam^ quae Bithynise metropolis est,
venientes, habuerunt obvium venerabilem sacer-^
dotem Petrum Heremitam^ qui cum paucis, qui
sibi superfuerunt, reliquis legionibus occurrens,
eorum coetibus conjunctus est. Principibus sa-
lutatis^ ubi ab omnibus benigne susceptus, de su^
orum amissione plurimum condolebant et multa
ei donaria contulerunt. Multiplicatis ig^tur ar-
* Cum «ttw.] The foUowers of
Raymond are called by the his-
torians Provinciales, from the old
denominalion of Proyincia Ro-
mana, or Provincia Narbonensis»
including Languedoc, Dauphin^,
and Provence. See Raimund de
Agiles, p. 144.
PLORBS HISTORIARUM. 81
matoram copiis, et moderamiDe congnio iter ex- a.d. 1097.
pedientes^ Nicasam per Dei gratiam attigperunt ; thecnwuiM.
nbi castris in gyrum dispositis, loca tamen Yen-
tnris legionibus reservantes, urbem mense Maio,
decimo quinto die mensis, in die videlicet Domi-
nicas ascensionis^ obsederunt. Comes yero Tho*
losanus negotiis pertractatis, sumpta ab impera-
tore licentia^ ad urbem praedictam velox pervenit,
et casteris se principibus obsidionem agentibus
cum legionibus conjunxit.
QlLaliter dax Eoherius vmit ad obsidionem Nieaa
eimtatis,
Audiens^ autem dux Normannorum Robertus^ siegeofNic«.
Nicaeam urbem a principibus^ qui ipsum prseces-
serant, jam esse obsidione vallatam, convocatis
vidB consortibus sarcinisque compositis, ad mare
descendit ; et moram, quam fecerat in Apulia^
redimere cupiens^ cum omni tranquillitate Illi-
rico^ Macedonia^ et utraque Thracia transcursis,
Constantinopolim pervenit. Ubi ab imperatore
vocatus^ more aliorum principum, fidelitatem tam
ipse quam comites qui cum eo venerant fecerunt ;
et inde in ampliorem recepti gratiam^ in auro^
vestibus pretiosis^ vasis tam artificio quam ma-
teria admiratione dignis, holosericis quoque in-
audita) sestimationis^ dona susceperunt^ qualia
prius non viderant^ et quae ipsis etiam recepto-
ribus stuporrem inferrent^ dum rerum antea visa-
rum excederent dignitatem. Deinde sumpta ab
imperatore licentia, transitoque Hellesponto^ cum
suis legionibus Nicaeam pervenerunt, a principi-
bus, qui eos praevenerant, magnae devotionis am-^
plexu suscepti, qui locum sibi in obsidione de-
putatum obtinentes castra magnifice statuerunt.
1 Audiena autem dux, ] WUl. Tyr. pp. 663, 664.
VOL. II, G
82
ROGBRI DE WENDOVER
A.D. 1097. Hic igitur primum ex diversis agminibus unus
thecrosades. Dei viventis factus est exercitus, ubi 4egiombus
numeratis inventi sunt habere peditum sexcenta
millia, equitum vero loricatorum centum millia^
qui omnes in gyrum praedictae urbis considentes
laborum suorum cum omni devotione fructum
Domino consecrarunt.
De pugna inter Ohristianos et Turcos, et mstrarum
victoria gloriosa.
siegeofNice. Nicaea^^ urbs magna et rerum omnium opulen-
tissima, una est de civitatibiis Bithyniae, cigus
dominus erat quidam Turcorum potentissimus,
simul et totius regionis, nomine Solimannus, qui
lingua Persarum rex interpretatur. Hujus au-
tem antecessores ab imperatore Constantinopo-
litano^ Romano nomine, qui ante hunc Alexium
erat tertius^ has bello occupaverant regiones et
easdem huic tradiderant Solimanno ; possidebat
autem provincias universas a Tharso CiliciaB
usque ad Hellespontum, ita ut in confinio Con-
stantinopolitanae civitatis procuratores suos ha-
berety qui tributa et vectigalia totius regionis ad
commodum domini sui colligerent et collecta
confiscarent. Ipse autem cum multitudine co-
piosa armatorum in montibus vicinis, ^vix ab ob-
sidione decem milliaribus distans, opportunitatem
quaerebat, quo ordine urbem posset a cruce sig-
natorum inquietudine liberare. Tunc Soliman-
nus, ut cives obsessos consolaretur^ duos ad illos
direxit nuntios, qui navigio per lacum ad urbem
descenderent^ et mandata sibi imposita ad cives
obsessos occulte perferrent ; sed unus ex illis, qui
' LegUmibm numeratisJ] Com-
pare Fulcher. Camot. p. 387.
' Nicaa, urbs magna» ] Will.
Tyr. P. 666.
^ Vix €(b obsidione . . . distans.']
* Vix a noslro exercitu decem
distans milliaribus.' Will. Tyr.
p. 666.
FLORES HISTORIARUM. 83
missi fnerant a nostris^ captus est, et alter gla- a.d. im7.
dio confossus. Principes autem nuntiumy qui theCmMdct.
yivus captus fuerat^ in arcto ponentes, didicerunt
ab eo, quod Soldanus in crastino venturus erat^
ut obsidionem solveret et illos de instanti peri-
culo liberaret. Solimannus igitur in crastino
circa horam tertiam^ ut nuntius praedixerat, cum
quingentis armatorum millibus ex montibus ad
plana descendens^ praemisit decem millia equitum
ad portam meridianam^ qude comiti Tholosano
commissa fuerat^ ut cum impetu multo in ejus
irruant legiones ; a quibus accepti^ et conatibus
mirabiliter confractis et aciebus dissolutis^ jam
erant in fugam versi^ cum ecce Scdimannus^
cum majoribns superveniens copiis, illos, qui dis-
soluti erant^ iterum reducens in nostros redire
compellit. At vero dux Godefridus et dominus
BoamunduS; comesque Flandrensis^ cum suis ad
unguem armatiy videntes comitis exercitum supra
vires fatigari^ irruunt constanter in hostium Iegi«-
oneS; et, interfectis ex eis ad quatuor millia et
nonnullis captivatis, in fugam eos compulerunt.
Nostri quoque hac prima potiti victoria obsidi*
onem continuant^ dispositis in gyrum militaribus
catervis in hunc modum ; Ad portam orientalem
sedit dux Godefridus cum duobus fratribus suis
et eorum catervis ; ad portam septentrionalem
dominiis Boamundus cum Tancredo et aliis prin-
cipibus suis; ad portam australem comes Rai-
mundus et episcopus Podiensis ; ad portam occi-
dentalem dux Normannornm Robertus^ et comes
Flandrensis^ cum suis armatis : sic ergo ex omni
parte urbs vallata est/ ita quidem quod antea
non perlustrarunt radii solares militiam tain prae-
claram. Deinde principes nostri^ ad terrorem ci-
vium inclusorum^ capitibus occisorum amputati^
et machinis immissis^ in urbem projecerunt ; mille
G 2
84
ROGERI DB WENDOVER
A.D. 1097. capita^ cum quibusdam captivis^ ad imperatorem
theCnuades. dirig^eiiteS.
De mbfouime et ruina turris.
siegeofNice. His ita gestis, placuit principibus ut petrarias
aliasque ^ machinas ad muros urbis applicarent ;
dumque in hoc attentius artifices laborarent, et
urbem frequentibus impugpassent congressioni-
bus^ curriculo septem hebdomadarum, quadam
die condicto de more insultu^ duos nobiles^ Bal-
dewinum videlicet Calderon et Baldewinum de
Gant^ unum jactu lapidum^ alterum jactu sagit*
tasy dum animosius in urbis expugnatione decer-
tarent^ nostri misero infortunio amiserunt. In
alio quoque similiter conflictu^ de principum con-
cilio iteratO; comes Willelmus de Foreis et Galo
de Insula sagittis confixi ceciderunt ; Guido
prseterea de Possessa^ vir nobilis^ ibidem carne
solutus est^ gravi infirmitate correptus. Qua^
dam iterum die^ dum principes universi machinas
suas certatim ad murum applicarent^ comes Her-
mannus et Henricus de Ascha^ Theutonici^ instru-
mentum quoddam satis artificiose composuerunt,
in quo equites viginti componentes ad murum
applicuerunt^ quae tandem [machina]^ instanti-
bus ad defensionem, magnorum impulsu lapidum
ita contrita est, ut eos qui infra erant compri-
meret uniyersos ; fervebant autem alii nihilo-
minus in opus inceptum, et assiduis insultibus
requiem civibus subtrahebant. ^Lacus tamen
civitati adjacens nostrorum praecipue praepedie-
bat opus, nam cives per eum liberius navigantes
^ Aliaaque macMiuM.] For an
account of the engines used at
sieges, etc. in the middle ages,
9ee Muratori, Antiq. Ital. tom. ii.
p. 452, aeqq.
' Lacu8.'] * I cannot forbear re«
marking the resemblance between
the siege and lake of Nice with
the operations of Heman Cortez
before Mexico.' Gibbon, xi. p..
57, note.
m"
FLORSS HISTORIARUM. 85
victum et alimentorum copias^ in nocumentam a.d. iwr.
pnncipum^ mtulerunt m urbem ; at principes, theCniMitot.
adhibitis ad lacum navibus et armatis impositis^
victualia civibus subtraxerunt. ^Ad turrim quo*
qne quandam, quae erat in parte australi civi-
tatis cseteris omnibus eminentior et fortior^ ad
expugnandum^ cum omnia deficerent arg^menta^
tandem adhibuerunt suffossores^ qui eam cum
multo labore suffodientes^ et ligneis materiis sus-
tentanteS; supposito dein igne quo ligna consu*
merentur^ dum materia in cineres esset redacta^
turris cum tanto fragore corruit^ ut^ instar terrse-*
motus^ audientium corda perturbans non modi*
cum ingereret sua ruina terrorem. Ad sonitum
igitur tantae ruinse^ excitatae legiones ad arma
convolant, animos acuunt^ quasi urbem protinus
ingressuri.
De captione Nicaa civitatis et de remmemtiane
imperatoris.
Solimanni vero uxor^ ex turris ruina in de- siegeofNiee,
sperationem versa^ navibus cum suis per lacum
devecta ab urbe clam egreditur^ sed nostri> qui
in lacu erant in navibus ad explorandum im«
missi^ fugientem capiunt^ et captam principibus
praesentant; captis igitur cum illa duobus filiis
suis adhuc tenellis, sub arcta cum matre custodia
deputantur. Dux magnificus Godefridus Turcum
quendam^ qui multos ex nostris telis confoderat^
et insuper principes verbis probrosis afficiebat^
visa opportunitate^ sagitta cerebro perforato, ex-
tra murum in fossatum praecipitem dedit. Tunc
undique omnes ad insultum animati^ lituis per-
strepentibus et tubis^ aggrediuntur urbem ; re-
pletur aer clamoribus^ non prosunt inclusis sagit-
* Ad turrim quoque, ] Will. Tyr. pp. 609, 670.
86
ROGERI D£ WENDOVKR
A.i>. 1097. tse, non tela ig^nita^ non lapides aut ligna^ non
thecnuades. vires^ Hon arma^ non missilia augmentata. 1 unc
cives ad deditionem compulsi resignaverunt ur-
bem ^Tacino cuidam imperatoris ministro^ quod
nostris principibus ad majora properantibus sa-
tis placuit; juxta quod fuerat imperatori conces-
sum ; receperunt autem pereg^ini sclavos suos
omneSy tum illos^ qui in obsidione capti erant a
civibuS; tum illos, qui de exercitu Petri a Soli*
manno capti fuerant^ ut superius est relatum.
Principes igitnr ^nuntios ad imperatorem diri-
gentes hortati sunt instantius, ut ad partes illas
tot de suis principibus mittat qui sufficiant ad
custodiam civitatis. At imperator laetabundus et
gaudens ex familiaribus suis quosdam direxit^
qui urbem cum omni captivorum substantia in
auro et argento et omni genere snpellectilis sus-
ciperenty per quos etiam singulis peregrinis do-
naria transmittens ingentia, tam literis quam
viva voce benevolentiam singulorum captabat^
et pro tam laborioso servitio et imperii sui tanto
incremento gratias refert copiosas. Capta est
autem urbs Nicasa anno Domini millesimo no-
nagesimo septimo, ^mense Julio^ vigesimo die
mensis.
De progressione cruce dgnatorum et damnosa victoria
eormdem.
dm temn Soluta igitur obsidione^ iterum mandato prin-
cipum cruce signatorum ad proficiscendum invi-
tatur exercitus, et compositis sarcinis tertio ka-
lendas Julii iter arripuit^ et pontem quendam
' Toctno.] He is called Tani-
nus byM^^illiamof Tyre; p.671.
* Nuntios ad imperatorem,'] The
message may be found at length,
WiU. Tyr. p. 672.
^ Mense Julio.l This should be
*Junio/ according to Will. of
Tyre and the rest. See also, be-
low, the date of the battle of
Dorylseum ; p. 89, 1. 1.
FLORB8 HISTORIARUM. 87
transenntes in duo exercitam diyisemnt : domi- a.d. 1097.
nus Boamnndus et dux Normannorom Robertus^ tbec^Ladc
comes Blesensis Stephanus, Hugo de Sancto
Paulo, et Tancredus^ cum snis cohortibus laevam
secuti in vallem, cui nomen est Gorgoniy perve-
nerunt; reliqui vero omnes dextram tenentes,
yix a castris prsedictorum duobus distantes mil-
liaribus^ dietam compleverunt. Solimannus vero
illatae memor injurise^ in crastino circa horam
diei secundam, adest cum Turcorum agminibus
infinitis, quorum numerus ducentorum millium
summam excedere dicebatur ; nostri vero^ per
exploratores eorum adventu prsecognito, sar-
dnas et ^ currus cum debilibus suis secus arun-
dinetnm in vicino positum locaverunt, et ipsi
ad arma convolantes equos prseparant, quasi
cominus pugnaturi^ et missis nuntiis ad alium
exercitum^ a quo temere recesserant, hortantur
attentius ut auxilium [conferant] suis legionibus
desperatis; sed interim, nostris invitis, bellum
committitur horribile et damnosum, in quo
Christiana contrita sunt agmina vehementer^
nam equi eorum insolitum non ferentes clamo-
rem Turcorum^ buccinarum clangorem, ictusque
taburdnorum, calcaribus non parebant. Dum
igitur Christiani fugam inire cogerentur^ super-
venit magnificus dux Normannorum Robertus,
clamans et dicens, ' Quo fugitis milites ? quo
ftigitis ? equi Turcorum nostris velociores sunt^
nnde fuga prsesidio non est; melius est enim
bene mori, quam turpiter vivere ; mecum sen-
tite, me sequimini/ Haec cum dixisset, in quen-
dam Turcorum regem lanceae direxit aciem, quae
scutum illico et loricam cum corpore perforavit ;
secundum quoque, et tertium similiter, in mo-
* Currus,'] * Cumis Turcos/ C.
88
R06£R1 DE W£NDOVER
A.D. 1097. mento confossos prostravit; tunc animus rediit
thecrasadeB. Cnnstianis^ pugnaquc grayissima committitur et
horrenda. Caesi sunt in illo conflictu de nostris
duo principes ; nam Willelmus^ Tancredi frater,
dum regem quendam Turcorum lancea transfigit,
ejusdem regis lancea perforatur ; Godefridus quo-
que de Monte^ dum caput cujusdam pagani am-
putat^ sagitta perforatur ; tertius, ^ Parisiacensis
Robertus, eodem mortis genere yitam finiyit :
ceciderunt autem in hoc conflictu ad duo millia
peregrinorum^ deficientibus agminibus et in* fu-
gam compulsis. Sed cum sic afficeretur populus
Christianus^ ecce alius exercitus^ quem duce-
bat dux Godefridus, cum quadraginta millibus
armatorum, qui omnes acriter in acies irruunt
perversorum et atrociter satis et animose de-
certantes, dum Turci infideles tot hostes su-
pervenisse conspiciunt^ quasi cselum super se
ruiturum expavescunt^ cum duce suo Soliman-
no praesidium fugae capessunt; quos fugientes
Christiani tanta persequuntur instantia^ ut per
quatuor milliaria ultra eorum castra continuam
operarentur ex eis stragem, et captivos omnes^
quos Turci ceperant^ reducentes^ ad castra eo-
rum sunt reversi ; ubi reperientes copiam auri^
argenti^ jumentorum cum gregibus, armentis
et victualibus infinitis^ collectis papilionibus et
tentoriis^ equis pariter et camelis^ in castra
propria sunt reversi. Cecidisse autem dicun-'
tur ea die de numero hostium^ et apud suos^
virorum potentium ^ad tria millia. Actum est
^ Parisiacensis Robertus i] sup-
posed to haye been the same with
him who had before presumed to
kscend the throne and place him-
self by the side of Alexius. His
death is recorded in the Alexiad.
See Gibbon, xi. p. 50, note.
^Ad tria millia.'] The princes of
the Crusaders intheir public letter
to Europe, on the events of the
war, wrote that thirty thousand
Turks were killed in the actioA
and three thousand Christians.
Martene, Vett. Scriptt. Ampl.
CoU. i. 568.
FLORSS HISTORIARUM.
89
itaqne hoc praelium die kalendarDm jQlianun, a.d. io»7.
pugna ^ultum dissimili^ cum Turcorum centum SeOiindM.
quinquaginta millia contra Christianos quinqua-
ginta millia decertarent.
De progresm peregrinorum a Nicaa usque ad Antio-
chiam in regimihm subjuffati».
Postquam autem per triduum moram^ sibi et Adram
eqms necessanam^ in loco certaminis protraxis-
sent; lituis monentibus^ se iterum ^ ad iter accin*
gunt, et transcursa Bithynia universa^ Pisidiam
sant ingressi ; ubi casu in proyinciam arentem et
inaquosam descendentes, ibidem positis [castris],
importunitate ardoris [et] molestia coepit populus
ita deficere^ ut plusquam quingenti spiritum ex-
halarent; tandem his erepti periculis descende-
runt in regionem uberrimam^ juxta Antiochiam
minorem, qudB Pisidiae metropolis est. Ex hinc
quoque turmas suas dividentes dispersi sunt per
provincias^ ut eas explorarent^ quo possent ad
principes earum perferre notitiam ; qui a castris
divisi Heracleam^ Lycaonide urbem^ prsetereun*
tes ad Iconium ejusdem regionis metropolim
pervenerunt, quam omni habitatore vacuam in-
venerunt ; Turci enim civitates et castella dese-»
rentes, cognito peregrinorum adventu, non ha-
bebant fiduciam resistendi; indeque Marasiam
urbem transeuntes, Ciliciam sunt ingressi. Ha-»
bet autem Cilicia ab oriente Coelo-syriam, ab
occidente Isauriam, a septentrione juga montis
Tauri^ ab austro Cypricum mare; habet etiam
duas urbes metropolitanas, Anavarzan et Thar-
sum, doctoris gentium Pauli natale solum ; hsec
civitas subdita est Baldewino, fratri ducis Gode-
^Ad iteraccvngunt,'] ^The joar-
ney of Col. Macdonald Kinnear
in Asia Minor ihrows consider-
able light on the geography of
this march of the Grusaders.*
Gibb.xi. p. 60, note by theEditor.
90
ROGERI DB WENDOVER
A.D. 1097. fridi. Robertus dux Normannonim quandam
thecrusades. cepit urbem Azena vocatam^ et dedit eam sno
militi Simeoni. Dux Boamundus et comes Rei-
mundus ceperunt aliam urbem^ quam Petro de
Alpibus contulerunt ; inde ad Oxan profecti ur-
bem obtinuerunt^ et Petrus de Russillun cepit
Rufam et plurima castella subegit. Guelfus qui-
dam, natione Burgundus, Adama urbem subju-
gavit, et Tancredum supervenientem in ea be-
nigne suscepit. Tancredus inde profectus ^ Maun-
stram venit, et, Xurcis interfectiSy urbem subju-
gavit ; inde ad minorem Alexandriam descendens
urbem obtinuit et provinciam sibi totam subegit.
Baldewinus, frater ducis Godefridi, ad majorem
reversum exercitum, assumpta militia, in partes
septentrionales descendit, et regionem totam us-
que ad Euphratem in sua jura recepit : exiit
ergo fama ejus ad cives Edessanos, qui trans
flumen habitabant, quod tantus princeps de gente
occidentis advenerat, ^qui vocantes eum humiliter
rogabant, ut sibi et suae civitati prseesse digna-
retur. ^Est autem Edessa nobilis Mesopotamise
civitas, qu8B alio nomine Rages appellatur, ad
quam Tobias senior Tobiam filium snum misit,
ut a Gabelo cognato suo reposceret decem talen-
ta; ad hanc veniens Baldewinus, a duce urbis
et populo universo cum gloria suscipitur et
honore. Inde urbem Samosatum adveniens, cum
vidisset eam quasi inexpugnabilem, datis aure-
orum decem millibus, emit eam a duce civitatis et
in sua jura recepit ; et inde ad Sororgiam trans-
^ Maunstram,'] *■ Mamistram/ C.
'Qtii vocantes eum,'] The go-
Temor of Edessa at this time was
Theodore, or Thoros, a Greek,
placed there by the emperor of
Constantinople. Michaud, Hist.
des Grois. i. p. 254, where the
reader may find a detailed ac-
count pf the reTolution of Edessay
coUected from Albert of Aix and
Will. of Tyre, compared with
Matthew of Edessa.
^ Est autem EdesM.'] Compare
also Will. of Tyre, p. 682.
FLORBS HISTORIARUM.
91
iens, obsedit illam et cepit. Quod cnm factum a.d. im7.
fderat^ liber commeatus ab Edessa nsqne ad tii«'ciuMdM.
Antiochiam transire volentibns patebat. Major
interea exercitus ad urbem Mareseam profectus,
quam Turci prse timore yacuam reliquerant,
Christianos in ea solummodoinvenenmt. Inde
miserunt Robertum ducem Normannicum ad
urbein Artasiam, cum comite Flandrensi ; quo«
rum adventum cum cives cognovemnt^ Turcos
omnes^ qui eos multo jam elapso tempore op-
presserant, necaverunt^ et extra urbem omnium
capita projecerunt. Distat autem hdec civitas
ab Antiochia milliaribus quindecim, quae etiam
Calquis alio nomine nuncupatur.
De transitu cujusdam jpantis et obsidione Arvtiochia.
His ita gestis. revocatae sunt omnes legiones PMsaffeof
, theOiontM.
dispersse per diversas provincias^ et, exercitu
redintegratO; generale fit interdictum inter eos^
ut nullus de csetero nisi jussus praesumat ab ex-
erdtu separari. Mane autem facto, acies versus
Antiochiam dirigunt; sed quoniam fluvius ' Oron-
tes^ qui et vulgari appellatione ^Fer dicitur, in
yia medius erat, super quem pontem audierunt
fortissimum esse obstaculum, miserunt Rober-
tum ducem Normannicum cum sociis expeditis,
qui itinera prsetentarent, et^ si quid difficultatis
emergeret, principes sequentes super eo redde-
rent certiores ; prsecedebat ergo dux majores
I^ones^ donec ad praedictum pontem pervenit.
Erat^ pons lapideus, in utraque fronte turres
' Orontes, . ,su'perquem'p<mtem,'\
This bridge was over the linny
not the Orontes, at a distance of
three leagnes from Antioch. See
Wilken, vol, i. p. 172 ; Gibbon,
xi. p. 62, note by the Editor.
* Fer;"] called by Albert of Aix
Farfar, p. 228.
' Erat pona lapideus ;] called
Greser Hadid ; consisting of nine
arches, with two towers .built
upon it : see Pococke, Descript.
of the East, vol. ii. p. i. p. 172.
92
ROGERI DE WENDOYER
A.D. 1097. habcDS fortissimas^ in quibus centum viri armis
tbecrusadet. streuui^ balistarum usum habentes^ erant depu-
tati^ qui pontem vel fluminis vadum volentes
transire violenter arcerent ; advenerant praeterea
ab Antiochia equites septiug^enti^ qui^ in ulteriori
fluminis ripa constituti^ transitum nostris negare
pro viribus decertabant. Ad hunc quoque pon-
tem cum transire non poterat dux Robertus^ ab
hostibus prsedictis impeditus^ fit ibidem conflictus
asperrimus, quod usque ad adventum majoris
exercitus non cessabat. Postquam ergo uni-
versse convenerant legiones^ lituis perstrepenti-
bus et tubiS; pontem invadunt, viribus totis hos-
tes repellunt, et alii interim, vado reperto, flumen
potenter transeunt^ et ripam ulteriorem, hosti-
bus fugatis, attingunt ; deinde translato exercitu
universo, castra statuerunt^ et die sequenti inter
montes et fluvium^ viam regiam sequentes^ ante
urbem infra milliare unum castra locaverunt.
Est^ autem Antiochia civitas prseclara^ ab An-
tiocho filio Alexandri Macedonis dicta^ eo quod
illam caput statuerat regni sui ; in hac post-
modum apostolorum princeps cathedram tenuit
pontificalem^ sub Theophilo viro venerabili^ qui
erat in civitate potentissimus, a quo etiam fuit
Theophilis nuncupata ; hsec quoque priscis tem-
poribus dicta est Reblata^ ad quam Sedechias^
rex Judae^ ante Nabuchodonosor regem ductus
est et oculis privatus. Sita est in provincia
SyriaceleS; quse majoris Syriae pars esse dignosci-
tur, agros habens uberrimos, rivis ac fontibus
delectabiles et amoenitate singulares. Erat au-
tem dominus civitatis ^quidam Axianus, natione
Slege of
Antioch.
' Eat autem Antiochia.'] For a
description of Antioch see Po-
cocke, Tol. 11. p. 1. pp. 188-193.
' Quidam Axianus,] So Will.
of Tyre : by Robert the Monk he
Is called Cassianus ; by Fulcher
of Chartres, Gratianus ; and by
Albert of Au, Darsianus. Hls
FLORBS HISTORIARUM,
03
Twrcas, qni de familia fuerat magni Soldani a.d. im7.
Persamm^ nomine Belfecho, qni proyincias illas fthecnisMiM.
omnes suo, ex.piilsis Christianis^ subjngayit im-
peiio. Placnit itaque piincipibns occidentis ut
ad nrbem accedentes eam obsidione yallarent;
unde urbi appropinqnantes, decimo qninto calen-
das Noyembris acies in gymm in hnnc modum
disponunt; cum igitur quinque essent portas
dyitatis, qnarum dnse propter fluminis yicinita-
tem non poterant obsideri^ dimisit illas exerci-
tus inobsessaS; reliqnis tribns obsidione yallatis.
Superiorem^ igitur portam obsedit Boamundus,
cum his qni ab initio fuerant ejus castra secuti :
jnxta enm sedit dux Normannorum Robertus
et comes Flandrensis cum sociis suis^ qui a
castris Boamundi usque ad portam Canis agmina
conjnnxemnt : jnxta illos continuayerunt ob-
sidionem comes Tholosanus et episcopus Podi-
ensis Aimems, cum aliis nobilibus^ qui eoram
fiierant yexilla secnti : juxta eos sederant aliis
copulati dux Godefridus^ cum fratribus snis Eus-
tachio et Baldewino, et alise legiones multse, quse
ipsnm quasi rectorem fuerant snbsecutse.
Boamwndm, mctualia quarens, multos Turcorum
inter/ecit.
Ciyitate itaque in hunc modum obsessa^ locaye- Jjjg^
rant machinas in locis opportunis, petrarias scili-
cet, ^trabuculos et mangonellos^ ex quibus crebros
lapides emittebant et damnosos, quae ciyibus in-
clusis terrorem non minimum incusserant. Castel-
right name appears to haye been
Baghisian, or Akhy-Syan ; Mi-
chand, i. p. 267, note..
^ Superiorem igitur portam, ]
' Quae ad orientem respicit, erat
porta una, quaB hodie dicitur
sancti Pauli, eo quod monas-
terio ejusdem apostoli in cHto
montis posito, sit subjecta/ WilU
Tyr. p. 689.
' Trubucvlos ^l a kind of cata-
pult : see Du Fresne, Gloss. ad
voc. Tribulus.
94 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1097. lum etiam lifirneom latum componentes^ in altum
Historyof ,,.,.., . ... . ,.. . .
thecnuades. balistanos lu eo locaverunt^ qui^ m insidus civium
constituti; telis igneis et venenatis multos neci ex
bostibus tradiderunt. Turci e contrario machi-
nas pro machinis construentes^ tela pro telis^
et lapides pro lapidibus^ in peregrinorum per-
niciem remiserunt ; tandem innumeris hinc et
inde interfectis^ et^ maxime ex eis qui victualia
quderebanty deficientibus alimentis^ dominus Boa-
mundus et comes Flandrensis et Robertus de
communi consilio^ ut pabula qusererent^ exierunt.
Audientes autem Turcos esse in quodam castello
et villa magna, in regione hostium, bonis omni-
bus refecta, profecti sunt illuc cum legionibus
suis, ubi multis, Deo volente, a paucis trucida-
tis, spolia multa in suos usus receperunt. Cog-
noverunt autem prsedicti principes, per explora-
tores suos, Turcorum multitudinem in proximo
constitutam, contra quam comitem Flandrensem
direxit Boamundus cum viribus armatis, ipse
majoribus copiis stipatus secuturus. Comes
vero, in opere martio vir strenuus, in hostes
acriter irruens centum ex eis gladio peremit ;
dumque victor ad socios rediret, ecce alii ex-
ploratores multo fortiores nuntiant adventare ex
alio latere emergentes ; contra quos viribus mul-
tiplicatis incedentes, prsevia Dei gratia, omnes
in fugam compulerunt, et quasi per duo milliaria
insequentes eos, stragem non modicam hostibus
intulerunt ; indeque cum triumpho ad castra re-
vertentes, cum equis et mulis, camelis, asinis,
armentis et spoliis uberrimis, qude contraxerant,
agros repleverunt circumpositos, et principes, in
victus penuria laborantes, immensa Isetitia pro-
fuderunt. Sed quoniam tantse multitudini vix
per dies paucos prseda sufficere potuit prsefata,
praevaluit in brevi adeo fames in populo, quod
PLORBS HISTORIARUM.
»5
innumera hominum moltitudo. ab obsidione re- a.d. 1097.
Hivtoiy of
cedens^ juramentorum et 'votivaB professionis thecniMdet.
immemoreS; clam ad patiiam repedarunt ; inter
quos etiam et ^Tacinus quidam, homo subdolus
et imperatori Alexio familiarissimus, peregrino-
rum oppressionem metuens, ut quocunque modo
fraadem palliaret, relicta in obsidione familia
cum tentoriis, recessit non denuo reversurns.
Hoc quoque tempore 'Suanus, Danorum regfis
filius et cruce signatus, cum viris mille quingen-
tis optime armatis ad obsidionem properans An-
tiochenam^ non longe ab urbe Nicsea Turcorum
perpessus insidias, cum suis omnibus interfectus
est ; sed tamen diu et viriliter hostibus resisten-
tes^ ne inulti animas effundere viderentur, cruen-
tam post se proditoribus victoriam reliquerunt.
De afflictumperegrin^ infame et mortalUate.
Per idem tempus, in obsidione cum fames de safferinffi ot
die in diem invalesceret^ et ex fame lues sequere-
tor, de mandato domini Podiensis, qui legatione
sedis apostolicas in exercitu fungebatur^ statutum
estyUt triduanum indiceretur jejunium in populo;
videbatur enim prudentioribus yiris et literatis^
quody peccatis exigentibus^ praedicta incommoda
acciderunt. Decreverunt pariter, meretrices om-
nes ab exercitu sequestrari, adulteria et fornica-
* VoHoa prqfessicni» immemo'
res.'] Amongst these was Peter
the Hermit; for, according to
Fuller, 'when the siege grew hot
his deTotion grew cold, he found
a difference between a Yoluntary
fast in his cell and a necessaryand
indispensable famine in a camp.*
Holy Warre, 1G51, p. 11.
' Taeinus,] Tatinus or Taticius,
as he is also calied, left the
camp under the promise that he
would induce his master at Con-
stantinople to send troops and pro-
yisions ; but, as Robertus Mona-
chus adds, 'ipse nec sacramen*
tum tenuit nec Terborum spon-
sionem implerit.' Gesta Dei per
Francos^ p. 48.
' Suanus,'] Upon the proba-
bility of this story, omitted by the
Danish historians, see Michaud,
i. p. 278, note.
96
R06BRI DB WBNDOVER
A.D. 1097. tiones, ebrietates et comessationes. aleas et fal-
Hittoryof - , . . . n % •
thecrusades. laces juratiooes^ simul et omnes fraudes mter-
dicere universis, ut, omni spurcitia eliminata,
adesse sibi divinam misericordiam humiliter im-
plorarent. Factum est autem, ut per gratiam
Dei superabundantem, populo ad frugem vitae
melioris revocato, ex parte quiesceret ssevior ira
Dei : movebantur enim supra modum ex hoc
pereg^rini, quod sciebant exploratores esse in
exercitu ex omnibus orientis nationibus in qui-
bus conversabantur increduli ; dum unusquisque
eorum, de proprio statu sollicitus, scire volebat
qualiter se contra tantam expeditionem defen-
dere valuisset ; nec enim erat difficile hujusmodi
exploratoribus inter nostros latere, cum merca-
tores in exercitu victualium, alii Graecos, alii
Syrianos, alii Armenios, se esse affirmarent. Et
cum hujusmodi exploratores famem invalescere
simul et mortalitatem conspicerent in exercitu,
timuerunt peregrini valde, ne, si tanta calami-
tas inter gentiles disseminaretur, ipsi collectis
militaribus copiis supervenientes peregrinos ob-
ruerent universos. Cumque principes contra hoc
nullum potuissent remedium invenire, Boamun-
dus, vir perspicacis ingenii, circa primum noctis
sequentis crepusculum, cum alii sodales per cas-
tra ^pro apparatu coense de more essent soUiciti,
adduci prsecepit Turcos aliquot, quos habebat in
vinculis, et tradenseos camificibus mandatjugu-
Iari,et,copioso igne supposito^quasi ad opus coenae
assari. Jussit etiam suis, quod, si ab aliquibus
^ ProapparatuciibtuB.^l Malms-
biiry states, that the famine was
80 severe that human flesh was
actually eaten ; ' nec defuere, qui
cadavera cadayeribus infarcirent,
humanis pasti camibus.' § 362.
Upon the ruse of Bohemond in
the text Gibbon has, ^ This can-
nibal hunger, sometimes real,
more frequently an artifice or a
lie, may be found in Anna Com-
nena, Alex. 1. x. p. 288;' yoI. xi.
p. 55,tio^e,
PLORES HISTORIARUM. 97
essent interrogati quid sibi vellet talis coenae ap* ^^J^Z-
paratus^ dicerent sic esse decretum, ut qnotquot thaCniMdi
ex hostibus deinceps ab eorum exploratoribus ca-
perentnr^ omnes in prandiis principum et populi
modo simili consumerentur. Audientes autem qui
in expeditione erant tam admirabile factum» et
qaod in castris domini Boamundi talia agerentur,
accorrerunt universi^ et rei novitatem admirantes,
qoi adfuerunt exploratores, totum serio fuisse
factum et absque simulatione credebant ; timen-
tes itaque ne quid sibi simiie accideret^ de cas-
tris furtim egressi ad propria sunt reversi illis,
qui eos miserant^ dicentes, quod populus iste
omnium ferarum silvestrium excedat ssevitiam^^
cui non sufficiat sibi urbes et castella subjugfare,
omnimodam hostium substantiam diripere^ vel
homines captivos inclementius torquere et occi-
dere^ nisi insuper et de carnibus eorum ventrem
suum impleat et inimicorum sanguine sag^ne^
tnr. Exiit ergo sermo iste ad partes orientis
remotiores^ et longe positas pertermit nationes,
civitas quoque Antiochena tota contremuit^ hujus
facti perterrita novitate ; haec contulit Deus po«
pulo sno per studium et operam domini Boa-
mundi, et per hoc exploratorum pestis ^ in parte
quievit»
De canvalescentia dtbds Godefridi ah infirmitate, et
ogritudiniB cama.
Surrexit praeterea in exercitu ingens Isetitia de ^^^^
convalescentia ducis Godefridi, qui de valida oodft«y.
segritudinis molestia plene restitutus est sanitati ;
receperat namque apud Antiochiam minorem
* In parte quievit,'] Wendoyer
has here omitted the account
given by William of Tyre of the
embassy sent by the caliph Moat-
hadi to the camp of the Crosa*
ders. Compare WiU. Tyr. p.
996y with Robert. Monach. p.
51.
VOL. II. H
98 R06BRI DB WBNDOVER
A.D. 1097. vulnus fere letiferum. ab urso quodam sibi inflic-
Historyof -r^ •m » . , .
uiecnuadet. tum. Dum ibi constittttus^ ob gratiam recreatio-
nis silvam quandam ingressus, pauperem pere^
grinum invenit ligna arida comportantem ; quem
ursus ingens et horrendi corporis fugientem inse-
quens ut devoraret^ periculum imminens pauper
clamore testatur; dux vero, pauperem claman-
tem conspiciens et rapido cursu fugientem, com-
patitur peregrino jam a bellua deTorando, et
velociter irruit^ educto gladio, ut opem ferret
patienti : yidens ergo ursus ducem gladio instan-
tem, spreto peregrino, quem prius persequebatur^
dentibus armatus et unguibus in hostem se con-
tulit fortiorem. Tandem dux, equo crudeliter
vulnerato, pedes effectus gladio rem agebat ; ur-
sus autem patulo oris rictu et murmure occur-
rens horrido, ducis constantiam parvipendens,
contempto gladio, nititur se cominus ingerere
repugnanti. Porro dux, irruentem a se belluam
propellere gladio totis nisibns instans, mucrone
eam perfodere laborabat; verum ursus gladium
declinans, et ducem brachiis amplexum constrin-
gens, in solum dejicere conatur, ut sub se posi-
tum dente posset facilius et unguibus laniare;
verum miles strenuus et in armis egregius, laeva
belluam complexus, dextra impingit aciem et
capulo tenus immerso gladio mortem ingerit re-
luctanti. Sau<jus tamen dux et cruore resper-
sus, periculosissime quoque rulneratus, cruentam
nimis victoriam reportavit ; unde nimia sangui-
nis effusione debilitatus ad sodales non potuit
remeare. Tandem vero, prsedicto paupere, qui
ejus beneficio mortem evaserat, proclamante et
casum indicante, accurrunt legiones universde,
et lectica impositum cum gemitu omnium et
lachrymis detulerunt ad castra, et sub chyrui^co-
rum soUicitudine illum deputarunt donec con-
FLOfiBS HISTORIARUM. 99
venientibas reniediis plenam posset conseqai ^-^-J^
sanitatem. Nunc igfitur, ut praedictum est,
pristinse sanitati restitutus gaudium contulit le*
gionibus universis.
De conseeratiane Scmpioms Wigin^ien»U episeapi.
Eodem anno Anselmus, Cantuariensis arcbie- ___
piscopus, ^consecrayit Sampsonem in episcopum m^T*
Wigomiensem Londoniis, in ecclesia sancti Pauli,
die Dominica, decimo septimo kalendas Julii.
Eodem anno 'Richardus de Exaquio, abbas
eccIesiaB sancti Albani Anglorum protomartjrris
creatus, rexit eam magnifice annis viginti duo-
bxis, interius religionem reformando> et exterius
in cellis, plurimis terris> possessionibus et rebus
multimodis ampliando.
2)e duanm mHKum siragfi Turearum.
Anno DominicdB nativitatis mxcviii. peregrini, a.d. io98.
qui erant in obsidione Antiochise, dies Natalitios A^eh.
in obsequiis divinis et eleemosynarum exhibi-
tionibus mag^fice celebrarunt ; inter quos etiam
cives Antiocheni, de suo statu satis solliciti,
principes infideles tam vicinos quam longe po-
sitos in sui subsidium evocartint. Factum est
autem per eorum instantiam diligentem, quod a
Damasco, Hierusalem, Caesarea, Alapia, Haman,
Emissa^ et Hierapoli, et conterminis regionibu^
mnltis^ congregati referuntur circa castrum
cui nomen est 'Hareg, quod ab Antiochia vix
^CoHseermntSasiipsoHemJ^SBm^^ ' Richardua de Exaquio,] Ri-
•on WBS ovdaiaed presbyter by «hard of Lessay, or Eesay, ia
Normandy. He diedthe Idih of
Maylll9. Mat. Par. Vit. Abbat
S. Alban. p. 64.
• Hareg.'] * Harenc/ WiU.Tyr.
H 2
AoaebUy at Lambetb^ on the 14th
Jnne 1096 ; and on the day fol-
lowing waa coneecrat^, at S.
PaQl'ey bishop of WMTcester. He
died5thMaylll2. Eadm.Hiftt.
NoT. p. S5.
100 R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1098. quatuordecim milliaribus distat, ad viginti octo
Aecras^ea. millia bellatorum. Hi omnes habuerunt propo-
situm ex improviso in peregrinos irruere, dum
circa urbis insultum essent occupati; sed prin«
cipes nostri, quos eorum insidise non latebant,
pedites omnes de exercitu in obsidione relin*
quentes, qui equites erant in primo noctis crepus-
culo, armis instructi, sine tumultu et quasi sub
silentio e castris egressi, inter lacum quendam et
Orontem fluvium, qui quasi unius miIIiaris[spatio]
a se distant^ nocte illa quieverunt ; mane autem
facto^ cum festinatione ad arma convolantes in
sex aciebus suum disponunt exercitum, singulis
earum certis ducibus assignatis. Turci vero non
longe constituti, scientes quod nostri in vicino
essent, de suis copiis duas acies praemiserunt,
reliqua turba cominus subsequente ; factum est
autem ut nostri, quivix septingenti erant, sus-
cepto de supernis incremento^ infinita millia vi-
derentur. Procedentibus itaque paulatim ad in-
vicem legfionibus, coeperunt primae acies eorum
in nostros cum magno impetu irruere, et, immissa
sagittarum g^ndine, ad suos confidunt habere
recursum ; nostri autem cominus accedentes, vi-
bratis more solito lanceis et gladiis incumben-
tes, eos omnes in unam turbam solidari com-
pellunt ; comprimentibus quoque illos hinc lacu^
illinc fluvio, evagandi licentiam auferebant> unde
Turci^ Christianorum ferre non valentes instan-
tiam, in sola fuga constituunt spem salutis ;
dantibus ergo tergis infidelibuSj nostri eos cer-
tatim insequUntur usque ad castrum supradic-
tum, quod a loco certaminis milliaribus decem
distabat. Videntes autem oppidani suorum fu-
gam, et gladiis eos fere omnes cecidisse, succenso
Hareg castro> et ipsi fugam capessunt ; at vero
Armenii et alii fideles regionis, prsedictum occu-
FLORSS HISTORIARUM.
101
pantes mumcipium^ illud nostris principibus red- a.d. iom.
diderunt. Ceciderunt autem die illa ex hostibus thtcniaadt
ad duo millia, ex quibus quingenta capita re«
portantes cum mille equis optimis et manubiis
copiosis ad castra reversi sunt, multas gratiarum
actiones Domino persolventes. Cives quoque in-
terea, per portam civitatis certatim eg^edientes,
fere tota die nostris gravissima intulerunt cer-
tamina^ donec nostrorum audientes adventum in
civitate sese receperunt. Principes itaque vic-
tores ad obsidionem reversi ducenta capita Tur-
corum^ in signum triumphi et doloris eorum in-
crementum^ machinis jaculatoriis in urbem im-
mitti fecerunt; csetera vero ante urbem palis
confixa statuerunt, ut tam haec quam illa eorum
molestias adaugerent.
Pereffrini treeenti a Turds prostemmtur.
Cumque principes omnes ad obsidionem re- siege or
versi fuissent^ invadunt acnter umversi moenia
civitatis ; contra quos cives acerrime rebellantes
signiferum Podiensis episcopi et multos alios
peremerunt. Tandem, cum in mensem quintum
se protraheret obsidio^ venerunt naves Januen-
sium^ peregrinos et victualia ferentes, et fre-
quentibus nuntiis exigentes, ut^ missis aliquot de
principibus, secure eos ad castra conducerent;
quod audientes peregrini^ qui in obsidione erant
^t victus penuria vexabantur;, infinitus eorum
Qumerus ad mare descendit, ubi, peractis negotiis,
ad castra redire proponunt. Eliguntur itaque de
principibus dominus Boamundus^ comes Tholo-*
sanus, Everardus de Pusaco^ ^ et comes Garnerua
de Gres, ut peregrinos qui in portu erant, tam
^ Et cames Gamerus de Gres,"]
Albert of Aix adds Raymond
coimt of Proyence. The port
where the Genpese disembarke^
bore the name of S. Simeon th^
Hermit ; Ibid. p. 236.
102 ROOBRI DB IV^ENDOVBR
A.D. 1098. eos qui nuper adYenerant quam alios qni ad
tiMfcrandet. mare descenderant, snb^ salvo ad castra reduce*.
rent. Audientes autem Antiociieni, quod prse*
dicti principes ad mare descenderant^ missis qua-
tttor millibus expeditorum militum, illis obyiam
processerunt^ ut parantes peregrinis insidias eos
interficere laborarent; fkctum est autem, cum
plebei peregrini cum victualibus et jumentis
onustis inermes l*edirent ad castra, Turci ab in-
sidiis erumpentes in ipsos non segniter irrupe-
runt; contra quos oum principes praefati din
decertassent> videntes tandeln imparem nimis
conflictum contra tantam Turcorum mttltitudi-
nem5( ^^^ illi^ Q^ ^os sequi poterant recedentes,
ad castra de loco certaminis redierunt; cecide-
runt autem ibi ex pauperibus peregrinis quasi
trecenti promiscui sexus et aetatis.
De 9trage Turcarum pramssima etpraUo eatenm
inavdUo.
siega of Venit interea rumor in castra, qttod peregrini,
*^ ' qui de mari advenerant^ hostium in via perpessi
insidias omnes repentino impetu cormissent ; sed
dum iisec inter se principes nimis condolentes
rttminarent^ ecce Boamundns et post paululttm
comes Tholosanus ad castra revertuntur, casum-
que qui acciderat prindpibus exponentes. Axi-
anus itaque^ dominns civitatis, cognoscens quod
sui victores erant> praecepit portas urbis aperire,
ttt cives revertentes libemm haberent ingressum.
Sed prindpes nostri, confratrum sanguinem ul-
cisci cogitantes^ ad arma GonvoIarunt> et dis-
positis aciebus hostibus occurrunt, et solita gla-
diis incumbentes constantia in Turcos irruunt,
quiy prae timore agminibus dissolutis^ pontem
civitatis certatim obtinere contendunt ; sed dux
Lotharingiae Godefridus^ cum suis pontem occu-
PLORBS H18TOR1ARUM. 108
pans, aat intraTe Tolentes riadiis obtrancat. ant in a.d. i«m.
prindipes iUos inseqnentes redire peritnros com» -^^
peDit ; sic ergo cnm nec hic nec alibi principvm
impetos, armoram instantiam, ictusqne importa-
biles snstinere dintias yalerentj salutis unicom
remedium fuga erat, quo firustrati penitus gladiis
passim caeduntur et pereunt. Axianus autem
populum suum penitus deficere yidens portas
praBdpit sub omni celeritate aperiri, ut eoram
saltem reliquias sub tuto permitteret coUocari ;
reserato ig^tur aditu, tanta super pontem fugi-
entium conglobata est turba, tantusque factus
tumultus, ut se invicem comprimentes in fluvium
prascipitaretur eorum numeras infinitus. Dux
quoque Godefiidus, postquam in boc conflictu
multoram capita loricatoram sine ictus repeti*
tione solita fiiltus virtnte amputaverat, unum ex
Turcis in nostros protervius instantem, licet
lorica indutum, per medium cum gladio divisit^
ita ut pars ab umbilico superior ad terram cade-
rety reliqua parte super equum, cui insederat,
intra urbem cursn rapido introducta ; equus au«
tem hinniendo inter Turcos huc illucque, ac si
diabolica esset invectus faria, discurrens, sessoris
corpus ab umbilico deorsum gerens, omnes qui
viderant illius rei perterrait novitate. Dux etiam
Normannoram Robertus, alium sibi nimis infes-i
tum in capite percutiens^ galeam et clypeum»
caput, dentes et coUum, ut solet ovicula a car*
nifice^ usque in pectus deorsum diffidit ; quo
ruente in terram, ait Robertus, 'Omnibus tar-
tareis ministris animam tuam craentam com*
mendo.' Ceciderant quoque illa die ex hostibus
quasi ad duo milUa Turcorum, et^ nisi nox super-
veniens bellum dirempsisset, finem procul dubio
iUa die Antiochenum negotium habuisset. Com-
pertum est fideUter a nostris per captivos Tur-
104 R06ERI DB WBNDOVBR
A.D. 1098. cos. quod duodecim ex majoribus eorum cum
thecnuadet. alus coiTuerunt. Cives de nocte suorum corpora
defunctorum sepuIturaB tradiderunt, sed nostri,
funera eorum effodientes, aurum^ argentum et
yestes pretiosas ex sepultis canibus extraxerunt,
quae omnia in usus pauperum peregrinorum ces-
serunt.
De equis dmbm millihm a peregrinis captis.
siegeof Post hauc autem victoriam divinitus peregri-
Antloch. . , , j X
nis concessam, ut castra nova qudBdam et ma-
chinas ad expugnationem urbis construxissent^
audierunt quod cives pro defectu pabuli ad locum
quendam pascualem equos suos consueverant
destinare, qui vix ab urbe quatuor milliaribus
distare videbatur; quod nostri cognoscentes et
ad locum pascualem properantes^ occisis qui ar-
mentis prseerant et equis, exceptis mulis et mu-
labus, duo millia equorum nobilium ad castra
deduxerunt. Per idem quoque tempus Balde*
winus^ ducis Godefridi frater> qui, ut praedictum
est^ Edessam subjugaverat civitatem^ audiens
quod peregrini magna rerum laborarent inopia,
missis donis ingentibus, in auro, argento, sericis
et equis pretiosis^ res principum singulorum red-
didit ampliores ; insuper autem et duci fratri
suo, qui de terra circa Euphratem possidebat,
omnes redditus in frumento, vino^ hordeo et oleo^
necnon et aureorum quinquaginta millia desti-
navit. Eodem tempore nuntiatum est principi-
bus, quod 'Soldanus^ Persarum dominus, ad An-
tiochenorum instantiam et suorum postulationes
assiduas^ innumerabiles armatorum copias in
Syriam transmiserat^ quse jam imminere, quasi
prse foribus, dicebantur. Hujus quoque famse
■ ■ ■ I ■ » ■ W I ' ■ ■ i^. ■■■ I ■■■■■■■■■ ■ I — ■■ ■■ ■ ■ I ■ I ■
1 Soldanus,^ * Solidanus/ C.
FLORES HISTORIARUM.
105
disseminatio ^eo principes nostros perterntit, ut a.d. lo^s.
Stephanus, Camotensiom comes, aegritudine si- tbaCraMd*
malata et sumpta a fratribus licentia» cum qua-
tQor armatorum millibus ab obsidione non redi-
tams abscessit ; quo facto tam notabili tamque
fanesto principes, qui in castris erant, conster-
nati, coeperunt anxie deliberare quomodo huic
morbo possent occurrere, ne hoc exemplo per-
nicioso alii simile aliquid attentarent, Placuit
erg^o omnibus^ ut quicunque se a castris sine
principum licentia subtraheret^ tanquam sacri-
legus ant homicida in exercitu haberetur ; unde
lactum est, ut omnes pariter, tanquam yiri claus-
trales, principibus suis obedientiam voluntate
3pontanea exhiberent.
De EmyfeTOyper quem tradita est Antioehia.
Solet autem divina clementia servorum suo-sieg«of
rom dencientibus argumentis subvenire propi-
tias, nec etiam suos ultra quam sustinere pos-
sant tentari permittit. Erat enim in urbe An-
tiocbena inter alios vir quidam genere praBcIarus
et Christiana professione insignitus^ 'Emyfer nun-
cupatus, homo potens nimis et Axiano urbis
domino multa familiaritate conjunctus, ita qui-
dem ut in ejus palatio notarii officio fungeretur ;
vir prudens et industrius, audiens quod Boamun-
dus princeps esset illustris et magnificus^ statim
post obsidionem urbis per intemuntios fideles
ejus sibi gratiam reconcilians^ civium et urbis
statum diebus singulis denudabat, et nimis, licet
occulte^ amicum in omnibus agendis diligentius
* Em^er,'] The greater num-
ber of the historians of this period
call this traitor Pyrrhus, or Phi-
roas, the son of an Armenian
maker of coirasses. See Mi-
chaud, i. p. 305, note ; also ' the
interesting extractfrom Kemaled-
din's history of Aleppo in Wilken,
preface to vol. ii. p. 36 ;' Gibbon,
xir p. 65, note.
106 R06SRI DB WRNDOVBR
A.D. 1098. instruebat. Boamundus quoque, versa yice, amici
theCr?siKiet. sui occultabat arcanum, ita ut nuUus intemun-
tiorum alterutrae partis aliquod secretorum pos-
set colligere argumentum. Cumque jam quasi
mensibus septem haec se inter eos continuasset
amicitia, plerumque habitus est sermo inter eos
quomodo ChristianaB relig^oni civitas redderetur;
et cum super hoc a Boamundo Emyfer saepins
esset conventus, semel ei per filium suum^ qui
secretorum erat bajulus, dicitur respondisse, ' Si
patriam pristinae restituere libertati, et exclusis
canibus immundis, quorum violenta dominatione
premimur, populum Dei cultorem possem intro*
ducere, certus sum quod cum sanctis animabus
aeternae beatitudinis praemia possidebo ; si vero
rem inceptam consummare nequivero, procul du-
bio domus mea et pra&claras nomen familiae meae
delebitur^ ita ut non memoretur nomen illius ul-
tra ; sed si tu hoc posses apud tuos consortes
obtinere^ quod civitatem, meo tibi studio tradi-
tam^ tuam appropriare et in tuos usus convertere
voluisses, ego tui gratia ad opus pra&dictum me
accingam, et turrim meam munitissimam hanc,
ut^ vides, tibi tradam, unde prindpibus vestris
liber in civitatem patere poterit ingressus. Ad
haec, noveris^ quod nisi boc in proximo fiat, in
perpetuum differetur, veniunt enim in subsidium
civitatis ex omni oriente equitum ducenta millia,
qui jam circa Euphratem castra statuerunt/ Haec
audiens Boamundus venit in castra et^ majores
principes a turba seorsum advocans, ita alloqui-
tur dicens, ' Video vos, fratres dilectissimi, de
adventu illius multitudinis armatorum et illorum
ducis Corbaranni nimia sollicitudine macerari,
qui jam obsidionem Edessas civitatis, ubi per
tres septimanas consederunt^ ad hoc reliquerunt^
^Uttides.^ Thetower oftheThreeSisters.
FLORBS HISTORIARUM. 107
at civibus Antiocbenis subsidium ferant. Vide- a.d. iom.
tttr mibi^ quod ad boc deberet omnis nostra festi- thaCnMite
nare intentio, ut ante bujus adventum multitudi-
nis civitas in nostram descenderet potestatem.
Qiiod si modum qudBritis^ quo id effectui valeat
mancipari; in promptu est nobis via^ qua fadle
ad finem peryeniamus optatum ; babeo enim in
civitate amicum fidelem^ qui turrim babet in sua
potestate firmissimam, quam certis promissioni*
btts^ si illam ab eo exegero, fide mediante resig*-
nare tenetur. Si ergo yobis id utile videtur, ut
ciyitas mea sollicitudine subjugata in meam per-
petualiter et successorum meorum transeat po-
testatem, paratus sum pacta complere ; sin au*-
tem elaboret vestrum aliquis ad ipsum facero,
ego illi meam concedo partem et renuntio juri
meo«^
De eaptione Antiochut et ^liis eivitatis.
His ita dictis, gavisi sunt principes gaudio Taking of
magno, et petitioni factse omnes, ^praeter comitem ^^ '
Tbolosanum, grato concurrentes assensu, datis
dextriS; compromiserunt^ quod sibi creditum ne-
mini revelarent arcanum ; Boamundum autem
attentius monent^ quatenus ad rei consummatio-
nem viribus totis intendat. Soluto igitur con-
ventu^ Boamundus, propositum urgens^ amico
significavit^ quod apud principes pro yoto cuncta
impetraverat, unde per fidem amicum invitat ut
nocte proxima sequente res effectui mancipetur.
Emyfer e contrario Boamundo denuntiat, ut circa
horam nonam principes omnes egrediantur, tan-
quam hostibus obviam profecturi de castris^ et
circa primam noctis vigiliam in silentio rever-
tentes parati sint hora noctis media juxta ejus
monita se habere. Quod cum ita factum fuisset^
* Prater comitem Tholosanum, ] i that the proposition was refused
Baldric and Tudebodiis assert | by all ; pp. 109, 792.
108
ROGSRI D£ WBNOOVER
A.D. 1098. jam nocte media adveniente, cum se civitas uni-'
tbeCruiiMiM. versa quieti dedisset^ interpretem domesticum ad
prsedictum dirigit amicum, ut ab ipso inquirat,
utrum sibi adhuc domini sui familiam adesse
velit» Adveniens autem nuntius ille, cum ei
verba domini sui exposuisset^ respondit ei, * Sede
bic quietus et tace^ donec revertar ad te/ Ille
vero paululum exspectans quousque magpister vi-
gilum, qui ter vel quater in nocte muros cum
latomis circuire consueverat, si quos ex ministris
inveniret somnolentos, pertransiret, protinus vir
ille, visa opportunitate^ ad nuntium reversus ait^
* Vade cito et dic domino tuo^ ut festinus adve-
niat cum viris electis/ Qui citius ad dominum
recurrens invenit eum cum principibus paratnm,
et illico^ sicut instructi erant^ subito ante turrimi
praedictam quasi vir unus in maximo silentio
astiterunt, Emyfer interea turrim ingressus fra-
trem reperit somno gravatum ; cujus mentem a
suo proposito sciens alienam, timens ne per eum
inceptse rei impedimentum eveniret^ gladio trans-
verberat ipsum, facto eodem pius et sceleratu^
existens ; post hasc autem rediens et principes
paratos conspiciens, funem demittit inferius, quo
scalam ad se pertrahat sublevatam. Erecta igi-
tur scala^ ^ nemo repertus est, qui ad vocem su-
perioris vel ad vocem Boamundi praesumat as-
cendere^ proditionem metuentes ; quod videns
Boamundus ascendit illico scalam intrepidus. At
Emyfer tenens manum ejus traxit eum in turrim,
dicens, * Vivat haec manus !' et ducens eum in-
terius^ ostendit ei fratrem, quem pro opere tam
sancto necaveraty amico causam exponens. Ruit
ig^tur Boamundus in oscula viri constantiam ejus
* Nemo repertus est,'] * Solus
Bohemundus foederis fide fultus
per funem ascendit.* Bemard.
Thesaurar. Murator* tom. vii. col.
694.
FLORBS HISTORIARUM. 100
admirans, et reyersus ad scalam hortatur suos a.d. i«m.
ut ascendant ; sed nuUus ascendere ausus est»
donec Boamundus per scalam ad suos rediens in-
columitatis dedit evidens arg^mentum. Deinde
certatim ascendentes in momento turrim reple-
yerunt, et non solum turrim illam, sed et de col-
lateralibus nonnullas occuparunt, quae fuerunt
numero decem^ earum custodibus cum silentio
interfectis ; et deinceps portam unam» quae adul-
terina erat^ aperientes, principes, qui erant de
foribus, introducunt. Creyit eorum numerus ita,
qui intus erant, ut ad portam qu^ Pontis di-
citur concurrentes, ca^is ejus custodibus, eam
aperiunt yiolenter ; cognoscentes, quia auroram
perspicue rutilaret, comibus et lituis ccjeperunt
perstrepere, ad urbis ingressum illos qui in cas-
tris erant animantes ; yexillum quoque domini
Boamundi in una turri eminentiore ejusdem mi-
nistri collocantes, captam e»»e denuntiant ciyita-
tem. Ciyes autem ex tanto tumultn experge-
facti dubitant, quid sibi yelit clamor ille inso<
litus ; qui tandem yidentes armatorum discursus
et plateas occisorum scatere funeribus^ domibus
relictis, cum uxoribus et liberis effugere tenta-
bant, sed fugientes imprudenter stragem undi-
que inyenerunt* Qui autem in urbe habitabant
Christiani diyersarum regionum, arreptis armis,
nostroruiQ.c€etibus se adjungunt, et stragem ci-
yibus Ujbn minimam intulerunt; aedificiis igitur
omnibus cum penetralibus et apothecis ubique
confractis, aurum, argentum^ yestes pretiosas
et gemmas et yasa impretiabilia, cum tapetis et
holosericis inter se sequa sorte distribuentes^ qui
prius esurientes in exercitu mendicabant tunc
bonis omnibus abundabant. Csesi referuntur in ci-
yitate plusquam decem millia Turcorum, quorum
corpora per plateas ciyitatis miserabiliter inse-
110
ROGBRI DB WENDOVER
Death of
AecUiuus.
A.D. 1098. pulta jacebant ; equi inventi sant in civitate qui
tiieCniMdM. ad arma facerent quingenti^ omnes macie con-
fecti et inedia tabescentes, quia nec etiam vel
equis vel hominibus in urbe fiierat aliquid ali*
menti repertum.
De interitu Aanani prmeipis et Antioehia patroni.
Axianus,^ Antiochise dominus^ videns urbem
subjugatam, solus absque comite per posticum
egressus^ et prse doloris angustia amens effectus^
errabundus aufugit ; qui casu Armenios quosdam
obvios habens, cum cognitus esset ab eis^ vio-
lenter eum in terram dejiciunt, et ipsius educto
gladio caput prsecidentes in urbem intulerunt,
principibus illud coram populo offerentes. Alii
vero quidam de civitate nobiles, in tanto rerum
discrimine quid agerent ignorantes, in prsesidium
superius se recipere decreverunt; dumque illuc
tota intentione properarent, casu contigit, quod
nostros a parte superiori habentes obviam, et
inter locorum intercepti angustias^ ut neque as-
cendere neque propter montis devexitatem de-
scendere valuissent, nostris desuper instantibus,
dum fugere nituntur, pra^cipitati sunt cum equis
et armis, confractis cervicibus, numero trecenti ;
alii autem ad montana fiigere decreverunt^ quos
nostri cominus insequentes, partim ceperunt, vin-
culis eos mancipantes ; pars, equorum beneficio
ad montana evadentes^ vitse consulunt et saluti.
Capta^ est itaque Antiochia anno ex quo subacta
est a paganis decimo quarto, ab incamatione Do-
^Axianua.'] Heembracedtheir
faith, and accompanied the Chris-
iiang to Jerasalem. Two yean
afterwards he again became Ma«
hometan, and died detested by
the Mussulmans and Ohristians.
Compare Michaud^ i. p. 322^ with
Mills^Hist.Crusad. i. 198.
' Capta,] The siege had lasted
scTen months and a half, from
the 2lst of Ootober 1097.
FLORBS HISTORIARUM. 111
miiii inillesimo nonagesimo octayo, mense Junio» a.d. iom.
. ^. j • Uiitary of
tertia die mensis. tiMCrand«
De Sensahohf et qmUter eastellum suum tradidii
Carbaranno,
Post captam autem Antiochiam, cum civitatis Arrivai or
tumultus, jam sedatis omnibus, quieyisset^ con- ^*'^'^
yenerunt principes in unum, communi decreto
statuentes^ ut montem, qui urbi imminebat, ascen-
derent, et situm in eo prsesidium expugnarent ;
quo peryenientes, cum de municipio constaret,
quod omnino esset inexpugnabile nisi fame preme-
retnr, ad alia se arg^menta conyertemnt. Erat
antem in illo prsesidio dominus et magfister ^ Sen-
sabolus, Axiani^ siye Garsiani^ supradicti filius,
cum copiis Turcomm multis, qui in Corbaranni
et Persamm multitudinis adyentu spem ponens,
cum ipsum in partes Antiochenas adyenisse cog-
noyit, confugit ad eum cum lachrymis de morte
patris et Antiochiae desolatione querelam depo-
nens. Cui Corbarannus, ' Si yolueris/ inquit,
' ut totis yiribus pro te contendam, castellum
tuum in manu nostra committe, et, cum ego de
te securus fuero, plebeculam illam totis nisibus
impugnabo.' Sensabolus^ Corbaranni petitioni-
bns adquiescens^ municipium sub potestate tra-
didit defensoris ; Corbarannus itaque accepto
castello suos imposuit, et Sensabolo auxilium
fidele promisit. Audientes itaque principes quod
Corbarannus ad fines Antiochenos appropin-
quasset^ die altera post captam urbem^ cum
circa ejus custodiam et pro alimentis inferendis
nimis essent solliciti, ecce equites trecenti de
exercitu Corbaranni yenientes ante nrbem satis
lasciye, ut nostros ad exitum proyocarent. Quod
' Seruabohu;'} called Sanaadoles by Malmsbury, § S61.
112
R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1098. yidens Rogerus de Barnevilla^ miles in armis
^^wieB. strenuus de gente Roberti ducis Normannici,
quindecim sumptis consortibus, in prsedictos ir-
ruit animosius ; sed dum illi dolose fugientes us-
que ad socios, quos babebant in insidiis consti-
tutos, dum Rogerus illos insequeretur, consur-
gentibus aliis, qui insidiis latebant, et in nostros
ardenter irruentibus, eos compulerunt in fugam.
Nostri quoque numero impares et viribus, dum
ad urbem fugere contendissent^ equorum bostium
velocitate praeventi sunt, ubi Rogerus sagfitta
confossus interiit, caeteris in urbem ^reversis ; at
pagani^ viri memorabilis capite amputato, ad suos
venerunt indemnes.
De nova obsidwne Antiochma a Coriararmo facta.
Kerboga Dic autcm tertio ex quo capta est Antiochia^
chriSt£i8^bi Corbarannus^ princeps Persarum, cum militaribus
Antioch. (>Qpjig2 infinitis ante urbem castrametatus, a porta
orientali usque ad occidentalem universum ausr
trale latus obsidione vallavit. Erat autem se-
cus portam orientalem prsesidium quoddam^ quod
Boamundo traditum fuerat ad custodiendum ;
circa illud cum hostes castra locassent^ et as-
sultus creberrimos ibi facerent, Boamundus non
ferens eorum insolentiam egressus est contra eos^
sed egredienti duci occurrit Turcorum multitudo,
cujus impetum dux perferre non valens, inita
iiiga, se recepit in urbem, ubi hostibus proterve
instantibus^ dum plebs in introitu pra^sidii com-
* Reverns,'] Upon this calamity
happening close to the very walls
of the town, Albert of Aix amu-
singly remarks, that we are not
to attriWte the death of their
companion to any fear or slack-
ness of those within, since, he
adds, ' nulla plaga mundi ante
Galliam audaciores et in bello
promptiores nutriat ;' p. 248.
' CopiU infinitU,'] The numbers
of the Turks are fixed by Albertus
Aquensis at 200,000, and by Ra<»
dulphus Cadomensis at 400,000
horse.
PLORB8 HISTORURUM. 113
primeretiir, ducenti ex ea ceciderunt. Altera a.d. 109$.
vero vice Turci in quoddam praesidium noviter th«cnu«dOT.
coostmctum acriter irruentes, nisi ab aliis, qui
in urbe erant^ citius subveniretur, illud quantocius
expugnassent ; sed adveniente Roberto» Norman •
norum duce^ cum suis a^minibus, pluribus ex
hostibus interemptis et captivis^ residuos terga
dare coegit. Alia die^ cum Turci quidam nos-
tros ad conflictum provocarent, contigit ut ex
equis descendentes, iis qui in muro stabant acrius
instantes^ ad vindictam alios excitarunt ; at Tan-
credus per portam orientalem egressus, antequam
hostes ad equos possent babere recursum, sex ex
eis interemit, aliis per fugam elapsis.
De flagellis Dei, qua peregrinis, peccatis exigentihus,
acciderant.
Creyit interea in ciyitate fames miserabilis^ et s^ge of
populus gravi supra modum inedia fatigatur ; xerboKa-
factum est autem boc, exigentibus peccatis mul-
tomm, qui in desperationem lapsi^ juramentorum
et yoti immemores, clam, ^funibus et in sportis
per murum demissi^ relictis in periculo fratribus,
aufugerunt ad mare. Erant autem, qui sic re*
cesserunt^ desperati de Dei bonitate et miseri-
cordia, non solum plebei et pauperes sed etiam
viri Dobiles et multa generositate insignes; ^Wil-
lelmus videlicet de Grantemenil, Apulus, et Albe-
ricus frater ejus, Willelmus Carpentarius et 'Gui-
^ Funibus .... demiasi,'] * The
fdgitives let themselves over the
walls of Antioch by means of
ropes. Baldric tells us that
their hands were dreadfuUy ex-
coriated, not an unlikely cir-
cumstance; and the knowledge
of it must have been grateful to
their indignant, and perhaps en-
▼ious brethreu, who also amus-
ed themselves by calling them
the rope-dancers.* Mills, Hist,
of the Crusades, i, p. 203, note,
^Willelmus . . ,deGrantemeniL']
He had married the sister of Bo-
hemond. Will. Tyr. p. 716.
^ Guido,] ' Guido Tressellus et
Lambertus Pauper ;* Will, Tyr.
p. 716.
VOL. U. I
114 BOOBRI DE WENDOVBR
Htoto^Tf ^^ frater ejus, Lambertus, et ^ alii multi cum eis ;
thccruiadM. alii, de subyentiQne desperautes, ad hostes crucis
se contulerunt, Christi fidem, facti impii, dene*
gantes. Erant et alii multi qui fugam medita*
bautur soUicite, sed per episcopum Podiensem et
ducem Boamundum fuerunt revocati, et, quod de
negotio Christi non recederent, per juramentum
constricti, quousque bellum quod futurum spera*
batur esset completum. Fames praeterea adeo
in civitate omnes afflixit, ut prse alimentorum
defectu plebs ad turpia nimis incommoda declina*
ret; gallina solidis quindecim vendebatur/ovum
solidis duobus, nux pro denario; arborum folia,
carduos^ equorum et asinorum coria, devorabant ;
morticina quoque et carnes mulorum, equorum,
asinorum^ canum, et immunda quoque absorheD-
tes, pro summis deliciis reputabant. Erat autem
miserabile visu, viros, prius robustos et generis
nobilitate praeclaros, pree nimia tuuc debilitate
baculis innixos et arma movere non valentes.
Willelmus interea de Grantemenil, et Stepha^
nus Carnotensium comes, et alii qui cum ipsis
aufugerant, miserias quas apud Antiochiam pa-
tiebantur Christiani omnibus exponunt, et> ne
ipsi ob levem causam et tanquam timidi socios
deseruisse viderentur, afflictionem eorum, licet
incomparabilis fuisset, studiosa tamen relatione
efficiunt majorem, cum de magnis m^jora lo*
quuntur. Venientes tandem ad imperatorem,
qui cum quadraginta millibus Latinorum, ex.«
ceptis copiis quas ex nationibus universis con-
traxerat, Antiochiam proficiscens nostris subsi-
dium collaturus, illi dissuaserunt ne procederet.
' Alii, ] ^ Alii multi, quoram
nominanon tenemus ; quia, deleta
de libro Titae, praesenti operi non
sunt inserenda.* WiU. Tyr. p.
716.
PL0RB8 HISTORIARUM. 115
per baec verba; '^Fideles tui principes, impe- a.d. i<»9s.
rator potentissime, cum, capta Antiochia, rem tiMCroMdM.
esse crederent consnmmatam, urbe jam recepta,
factns est error novissimus pejor priore. Vix
enim ab uibe capta dies elapsa fuerat, cum ecce
CorbarannuSy Persarum princeps potentissimus,
cum orientalium copiis infinitis, quarum multi-
tudo omnem numerum excedere yidetur, eandem
iirbem obsidione vallayit ; noster autem popu-
los fiune, frigore, asstu^ ca^dibus et clade in tan-
tum succumbit, ut nec in civitate tantum esse
dicatur alimentorum, quo unius diei necessitati
valeant subvenire. Unde nos, qui hic sumus, viri
nobiles videntes fratrum negotia prosperari noii
posse, eos monuimus ssepius, ut sibi consulerent,
et rem impossibilem deserentes sibi per fugam
absque cunctamine providerent, sed cum eos a
suo non possemus revocare proposito, nostrae
cnravimus prospicere saluti ; et nunc si placet»
si ita tuis consiliariis utile visum fuerit^ procedere
desiste, ne tuae, quas tecum trahis^ expeditiones
paribus periculis involvantur, Testis est eorum
quae loquimur vir prudens Tatinus^ tuse celsitu-
dinis fidelis, quem nobiscum direxisti^ qui nos-
troram cognoscens defectum^ ab eorum se sub-
traxit Gollegio, ut hsec tudD nota faceret majes-
tati/ His auditis, imperator de consilio suorum^
iretortis umbonibus, ad propria^ legionibus licen-
tiatis, cum lachrymis remeavit. Rumor autem
de recessu imperatoris cum Antiochenis divul-
gatna fiiisset, spes et laetitia crevit paganis, et
desperatio Christianis. Erat enim in populo Dei
tantus alimentorum defectus, tanta famis aflSictio^
talis tam exterius quam interius hostium impor-
' PUeie»,'] The speech, as made I of Cbartres, may be found at
l>efbre the emperor by Stephen | length in Will. Tyr. p. 719.
f o
116
K06ERI DB WENDOVBR
A.D. 1098. tunitas^ ut nnsquam remedium^ nusquam solati-
theCruMdet. um appareret ; majores et minores, panbus in-
yoluti miseriiSy nuUam sibi consolationis laetitiam
ad invicem impendebant^ et memores uxorum
nobilium et liberorum, quos domi reliquerant,
amplissima^ quse ob Christi caritatem dimise*
rant^ patrimonia mente recolunt et quasi de
divina conquerentes ingratitudine^ quod labores
eorum et devotionis caritatem non respiciat^ sed
quasi a Deo alienum populum tradi in manus
hostium patiatur.
Mtracnloui
promise of
asiistimce.
De consolatione peregrinis desperatis a Deo collafa.
Cum ergo sic affligeretur Dei populus^ respexit
illum Dominus et gemitus eorum audivit, mittens
eis consolationem de sede majestatis suae. ^ Venit
enim sacerdos quidam peregrinus et pauper de
exercitu ad priucipes et peregrinos occidentis,
ita dicens ; ^ Audite^ fratres mei, audite et amici
carissimi^ visionem quam vidi. Cum in ecclesia
Dei genitricis pernoctare decrevissem pro nos*
tris calamitatibus Deum rogaturus^ vigilans vel
semisopitus nescio, Deus scit, vidi Dominum
nostrum Jesum Christum, nec tamen agnovi
eum; aderat etiam sanctissima ejus genitrix^ et
princeps apostolorum Petrus, quos aspiciebam.
Dixit autem mihi Dominus, ' Agnoscis me ?^
inquit, cui ego^ * Nequaquam, domine mi/
Interim crux splendida super caput ejus re-
splenduit apposita ; iterum interrogavit me ut
prius, et ego, ' Domine mi^ si bene percipio
fx signo crucis capiti tuo imposito^ crucifixum
et Redemptorem nostrum te esse intelligo;' qui
respondit^ * Ita est plane ut dicis.' Et ego, per-
* Venit enim sacerdos. ] The
following legend is not recorded
by Will. of Tyre ; Wendoyer ftp-
pears to have taken it from Ro-
bertus Monachus, p. 60.
m
FLORBS HISTORIARUM. 117
fustts genas lachrymis^ ad pedes ejus singulti- a.d. ims.
ens cecidi, et adjeci^ ^ Domine, Domine, miserere
nostri ; Domine, memor esto populi tui ; Do-
mine, adjuva nos/ £t Dominus ad me, ^Ego
httcusque vos juvi, nam et Nicaeam yos obtinere
permisi et in multis vos praeliis contexi, meque
duce vicistis et Antiochiae prasvaluistis, et in ob->
sidione ipsa multa pro voto vestro vobis indulsi ;
vosque beneficiis meis ingrati contra me intu-
muistis^ et tanquam ex adipe iniquitas vestra
prodiity meque gens injuriosa gentiliter exacer-
bastis, dum cum mulieribus vel alienis vel vestr»
professionis^ sed iliicitis, fomicati estis. Iste
quidem singularis foetor ceelos ascendit et oculos
meos a vobis avertit ; retribuam igitur ego vestrao
iogratitudini^ nec parcam prostitutae et lupananti
multitudini/ Tunc mater misericordia^ Petrusque
beatus ad pedes misericordis ceciderunt Kedemp-.
toris^ et suis supplicationibus iram mitigabant
minitantis ; ^ Domine^ tot annis gens pagana do-
mum istam^ quse domus erat orationis, obtinuit,
sttisque ^purcitiis eam, proh dolor ! maculavit^ et
ecce, paucorum exigentibus culpis^ omni Christi-
anitati tuae, quae domum istam exinde sanguine
suo liberavit, jam deleturus irasceris ; parce,
Domine, parce populo tuo^ et ne des haere-
ditatem tuam in perditionem, ut dominentur eis
hationes.' Adquievit igitur sanctus sanctorum
Deus supplicantis matris et apostoli precibus,
jamque vultufactus jocundior^ dixit mihi, ' Vade
et dic populo meo, Lupanar et prostibulum et
omnem a vobis removete abusum, et vestra fleti-
bus abluite facinora, et ad me revertimini^ et
ego revertar ad vos, et infra quinque dies op^
portunum vobis providebo auxilium, quia Deus
nihil habens immisericordiae ego sum ; decantent
quotidie interim, Congregati sunt inimici nostri
118
ROGERI DB WKNDOVER
A D. 1098. et gloriantur in virtute sua ; contere fortitudinem
thecratwiw. illorum, Domine, et disperge illos, ut cognoscant
quia non est alius [qui pugnet] pro nobis, nisi
tu Deus noster/ Haec et alia sacerdos cum
dixisset, populus omnis statim ad lamentum con-
vertitur, et de reatus sui confessione alius alium
cohortatur; videres profusas lachrymis Christi-
anorum genas, capitibusque cineratis et nudis
pedibus passim orationis gratia omnis aetas iter
per ecclesias maturabat ; petunt consilium, ro-
gant auxilium de supernis. Dixit ergo Boamun-
dus, vir in consilio quasi singularis, ^ Optimates,
judici juremus omnes ad invicem, quod nullus
nostrum de isto sancto, quoad vixerit, subter-
fugiat collegio donec sepulchro Domini, pro
quo viam hanc ingressi sumus, deosculato/ Pla-
cuit consilium universis, et, expleto juramento,
animata est tota fidelium fortitudo et magnifice
confirmata.
De imentione lancea Sahatoris.
Difcovery of Eadcm quoquc hora clericus quidam, nomine
lance. Petrus,^ dc regioue quae Provincia nuncupatur,
accedens ad episcopum Podiensem et comitem
Tholosanum, asserens quod beatus apostolus
Andreas sibi in somnis apparuerat et eum
ter vel quater commonuerat attentius, quatenus
ad principes occidentis loquens nuntiaret, ut
lanceam, qua Domini nostri Jesu Christi latus
fuerat perforatum, in ecclesia principis aposto-
lorum occulte repositam perquirerent, locum
certissimis indiciis manifestans. Accedens ergo
ad viros prsedictos verbum, sicut ei injunctum
^ fuerat, ex ordine revelavit; asserens se ab eo-
dem apostolo multis terroribus ad hoc fuisse
^Petrui.] Bartfaolemy of the
diocese of Marseilles, a priest of
low cunning and loose mannerg.
Gibbon, xi. p. 71.
FLORBS HISTORIARUM.
119
compalsum^ nec id posse absqne mortis pericnlo ^^^ ^^
declinare. Hi autem^ cnm id caeteris principibus "MCniMdcfc
communicassent, ad locum, quem eis in ecclesia
designaverat^ convenerunt» et, ^effossa aliquan-
tnlum terra in altum, lanceam, sicuti praedixerat,
reperiunt; quod audiens populus ad ecclesiam
concurrit, oblationibusque et osculis tam pre-
tiosum venerantes inventum coeperunt a suis
angustiis respirare et fortiores in divinis in-
hserere.
De dispositiane acierum et exitu no9trorum ab urbe.
Convenientes itaque in unum principes et po- saiiy tnm
1. ... X • • j^ • •x Antloch.
puli, cum sibi cognoverunt immissum divinitus
fervorem^ de communi decernunt consilio bellum
indicere Corbaranno in crastino futurum ; quod
cum ei per ministerium Petri Heremitas fuisset
indictum^ summo diluculo omnes per ecclesias
divinis intei^fuerunt obsequiis. Quibus cum sum-
ma devotione peractis, sacerdotes peregrinos ad-
monent^ ut^ facta omnium peccatorum confes-
sione purissima, Dominici corporis et sanguinis
perceptione se communiant^ et sic audacter con-
tra hostes crucis ad pugnam procedere non
formident. Quarto igitur kalendas Julii, invo-
cato de supernis auxilio, acies instruunt et pro-
cedendi ordinem instructis assignant; ^in prima
acie Hugonem magnum ductorem constituunt,
et eidem Anselmum de Riburgis-monte^ cum aliis
nobilibus multis^ quorum nec numerum nec no-
mina tenemus^ conjungunt ; secundam modera-
bantur comes Flandrensis et Robertus Friso,
^ Effossa aliquantulum terraJ]
Ck>mpare with this accoant that
by Bobert. Monach. p. 61 ; Ful-
cher of Chartre8,p.392 ; and Ray-
mond of Agiles, p. 167.
^ln prima acte.] For the names
of the following leaders compare
Will. Tyr. p. 725, with Albert
of Aix, p. 255.
120 ROGERI DE WENDOYBR
A.D. io9d. cum aliis, qui ab initio eias fuerant castra secuti;
History of . . , -..-r Tfc i_ x
thecrusades. tertiam rexit dux Normannorum Kobertus^ cum
Stephano comite Albamarlensi, et potentes qui
in ejus adyenerant comitatu; quartae praeerant
Aimerus^ episcopus Podiensis, et comes Thplosa-
nus cum suis familiis^ Dominicam secum lanceam
deferentes ; quintam duxit Reinardus, comes
Tullensis, cum Petro de Stadeneis, Garnero de
Greis, Henrico de Ascha, Galterio de Dome-
dart, et aliis multis ; sextse aciei prdefecti fiie-
runt Reinbaldus comes de Horinges, * Lodowicus
de Mascons, Lambertus iSlius Cononis de Monte-
acuto ; septimam rexit dux magnificus Gode-
fridus, cum fratre suo Eustachio, venerabili viro ;
octavse praBfuit miles insignis Tancredus; no-
nam duxit comes Hugo de Sancto Paulo, cum
Egelranio filio suo et Thoma de Feria, Balde-
wino de Burgo, Roberto filio Gerardi, Reginaldo
Beluacensi, et Galone de Calvo-monte ; decimse
praefuerunt Rotrodus, comes Perticensis, Eve-
rardus de Pusaco, Drogo de Monci, Radulphus
filius Godefridi, et Conanus firito ; undecimam
rexerunt Hysoardus, comes Diensis, Reimundus
Piletus, Gastus fiiternensis, Girardus de Rosil-
lone, Willelmus de Monte-Pessulano, et Willel-
mus Amane; in acie duodecima, quae novis-
sima erat et caeteris fortior, moderator fuit Boa-
mundus, ut iis, qui fortius ab hostibus gravaren-
tur, auxilium impenderet opportunum. Comitem
Tholosanum, qui valida aegritudine gravabatur^
in urbe dimiserunt ad ejus custodiam, ne iis^
qui erant in praesidio superiori adhuc rebelles^
in absentia principum urbem invenientes vacuam^
super debiles et infirmos et populum imbecillem
irruptiones facile molirentur. Erant autem per-
' Lodowicus de Mascons,'] * Lodowicus dc Moncons,' Will. Tyr.
FLORSS HiSTORIARUif. 121 1
I
I
mixti praBcedentibus tnnnis saoerdotes et levit» aji. i
amicti stolis albis, signiim cracis mirabile in
manibns bajnlantes ; et^ qni in nrbe lemanserant, *
sacris induti Yestibns, in lachrymis et oratione
perseYeranteSy mnros nrbis ascendemnt, pro sa-
lute popnli Domino snpplicantes. Accidit nimi-
nun in exitn nostrorum ab nrbe, qnod ros qni-
dam snaYissimns de sopemis snper exercitum ita
placidns descendit, ut qnasi in eo benedictionem
et gratiam snam Yideretnr Dominus infudisse; I
nec solum hominibus sed et eqnis Yigor insolitns
ita infnsus est, ut qui antea per dies mnltos non |
nisi folia et cortices arborum habuerant pro ,'
pabulo, tota die illa equos hostium et celeritate ' ^
vincerent et labore.
De pralio ffravissimo ei victaria ffhriosa»
Corbarannus interea, intellecto nostrorum g^rf
egressu, disponit acies, agmina instruit, praefi-
ciens eis amiralios et reges Yiginti noYemy quo*
mm nomina haec fuerunt; Meleduchac, Amir-
soljrman^ Amir-solendais, Amir-hegyble^ Amir-ina-
toanc» Amir-mahumet, Camyath, Cotoloseniar,
Magalgo, Telon^ Batulius, Boessach, Amir-bai-
ach^ Axian, Sansodole, Amyr-goian, Ginahadole^
Amyr-tidinguin, Amyr-nathap, Sogueman, Bol-
dagis, Amyr-ilias, Gelisassan, Gigremis, Amy-
gogens, Artabeth^ Amir-dalis, Amyr-tacaor^ Amir-
mosse. Hos omnes Corbarannus ad pugnam ani- i-
mans districte praecepit sub obtentu gratiae suee,
quatenus solitse Yirtutis memores frivolum repu- ,
tent, quicquid inermis populus, Yulgus famelicus,
plebs imbellis et indocta moliri conatur. Soliman- i
nns praeterea, Nicaenorum princeps^ studiose dis- I
ponit agmina, et, qui praecedere debeant siYC sub-
sequi, diligenter distinguit. OccupaYerunt inte-
rim principes nostri universa ante urbem et montes
123 R06KRI DB WENDOYER
A.D. 109B. campestrla^ qu» a ciyitate distare videbantur
meCniMdet. qudsi milliaribus duobus» et monentibus lituis ac
tubis, buccinisque perstrepentibus^ gradatim in
hostes procedunt, et, facto impetu^ tres primae
acies in eos potenter irruunt, lanceis et gladiis
cominus instantes ; sed et nostri pedites, qui
arcubus utebantur et balistis, equitum manipulos
praecedentes^ [hostes] arcere studebant, quos se-
quentes equitum turmae viriliter in agone desu-
dant. Tandem cum omnes legiones, excepta no-
yissima, cui praeerat Boamundus, cum hostibus
fortiter decertarent, ita ut, jam pluribus interfec-
tis, paene agminibus dissolutis Turci in fugam
yerterentur, ecce Solimannus, cum duobus milli-
bus ex locis maritimis adveniens^ in aciem Boa-
mundi cum multo impetu a tergo irruit, et tan-
tam sagittarum grandinem immisit, ut totam fere
aciem operiret; moxque^ arcubus relictis^ mal-
leis instant et gladiis ita ardenter^ ut^ cum Boa-
mundus eorum vix impetum sustineret, dux
Godefridus et cum eo Tancredus advolant,
quorum adventus et admiranda instantia necem
hostibus et vulnera letifera intulerunt. Tunc
Solimannus, ad alia se convertens argumenta,
foenum multum et stipulam, qusB ad artem no-
cendi ex adverso congregaverat> jussit succendi ;
et, licet flammam darent modicam, tetram tamen
atque densam fumi caliginem ministrarunt. In
hac quoque fumi caligine hostes de peditibus
nostris occiderunt nonnullos, sed tandem ven-
torum moderator Deus, ventum in paganos re-
torquenSy excsecavit eos de fumo illo^ unde in
fagam prsecipites sunt conversi ; quos principes
militiaa Christi acriter insequentes, ad sua ag-
mina prius dissoluta violenter recurrere com-
pulerunt^ csedentes eos absque pietate usque ad
eorum tentoria, ubi majorem suorum fortitudi-
PliORBS HISTORIARUM.
123
nem esse sciebant. Obstabant Turci ibidem a.d. ims.
omni qua poterant yirtute ; fit ibi hinc et inde thecniMdflt.
gravissimus conflictus, resonabant eeneaB cassides
tanquam percussaa incudes, scintillae ex ictuum
coUisione prorumpebant, enses velut tonitrua
mugiebant^ homines eliso cerebro humi procum-
bebant, loricse rumpebantur, exta fundebantur,
equi fatiscentes sudabant, nulla equitibus re-
quies prsestabatur ; agmina conserta tenui armo-
rum discrimine vix a seipsis jam distabant^ alii
alios cominus impetebant^ et manus manibus,
pedes pedibus, corpora corporibus repellebant.
Tandem cum utrinque victoria fluctuaret incerta^
ecce ab ipsis montibus visus est exercitus descen-
dere invincibilis^ cujus bellatores equis albis in-
sidentes vexilla in manibus candida praeferebant;
cognoverunt ergo principes, ex inspectione vex-
illorum, sanctum Georgium, sanctum Demetrium^
et sanctum ^ Mercurium sua signa sequentes prae-
cedere; quas visio^ sicut Saracenis incussit ter-
rorem^ ita Christianis spem contulit ampliorem.
Hoc non omnes videre potuerunt^ sed quibus
Deus suum arcanum voluit revelare ; revelavit
autem Turcis ad conAisionem^ aliis ad instantis
triumphi ostensionem^ cognito enim^ ut diximus,
signo, Turci velociter aufugiebant tremuli^ su<*
peUectilem nimis pretiosam reUnquentes ; visi
sunt etiam a nonnullis angeli in aere voUtantes,
et super Turcos fugientes ignem fulmineum jacu-
lantes. Corbarannus autem ab initio certaminis
turbam declinans, in colle quodam constitutus,
cum repente dissipatas conspicit legiones^ relictis
suis, ^trans Euphratem fugit, et^ ut sibi consuleret
' Mercurium. ] ^Georgius,
Mauricius, Demetrius ;' Robert.
Monach. p. 64. Others forDe-
metriuB read Theodore.
' Tranu Euphraiem fugitJ]
* The real cause of this victory
appears to have been the feud in
Kerboga*s army.* Gibbon, xi.
73 ; note by the Editor.
the spoili.
124 R06BR1 D£ WENDOVER
A.D. 1098. et liberius fugere posset, equos fatigatos deserens
uie€rasades. novos altematim mutavit, Nostri vero principes,
equorum metuentes defectum, non multum in-
secuti sunt fugientes, excepto Tancredo et aliis
paucis^ qui usque ad solis occasum sternendo eos
persequuntur ; tantum enim pavorem eis virtus
divina immiserat^ ut nec resistere, nec a se insec-
tantium possent injurias propulsare^ decem enim
ex nostris decem millia videbantur eis»
De ^liis impretiahililm fugimtivm Turcorum et
tentorio admircmdo.
Accountof Consummato itaque glorioso tanto certamine,
reversi sunt principes nostri ad castra hostium,
ubi tantam rerum omnium in auro, argento, gem-.
mis^ holosericis, vestibus pretiosis et vasis im-
pretiabilibus invenerunt opulentiam^ ut neque
numerus esset neque mensura. Equorum etiam^
armentorum, gregum, annonae, victualium^ ser-
vorum^ ancillarum et puerorum, cum tentoriis et
papilionibus, nimiam invenerunt abundantiam^
et secum in urbem omnia detulerunt. Inter
cdBtera vero ^ admirabile tabernaculum repererunt
in modum civitatis, turribus et moenibus cum
propugnaculis, ex optimo serico variis coloribus
contextum ; a cujus medio, quasi a triclinio prinr
cipali^ in partes diversas defluebaut diversoria^
quasi per vicos distincta, in quibus spatiose
possent duo hominum millia considere. Turci
autem, qui erant in praesidio superiori, videntes
quod 3ui omnes defecerant^ principibus nostris
illud tali conditione resignant^ ut libere liceat
sibi recedere cum salute. Acta autem sunt hsec
auno Domini millesimo nonagesimo octavo,
mense Junio, vigesima die mensis.
^ Admirabile taberjuiculum re-
pererunt,^ This tent could hold
nearly two thousand men. Bo-
hemond carried it away with him
into Italy. Michaud, i. p. S64^
note^.
FLORES HISTORIARUM.
125
De eccleiiarvm reparatione et descrtptione Antiochia,
Principibus itaque de praelio reversiSy et urbe a.d. 109«.
in omni tranquillitate composita^ placuit omni* thJcrSiadet.
buSy et praecipue episcopo Podiensi, ut majorem i>Mcripti<m
ecciesiam/ oiim in nonorem pnncipis apostolo-
rum dedicatam, cum aliis ciyitatis epclesiis, in
pristinum reformarent decorem, et ministri in eis
instruerentur, qui diebus et noctibus Domino
militarent. Dominum quoque patriarcham, no*
mine Johannem, in sede pristina cum honore
maximo locaverunt, per urbes finitimas, quse
cathedralem habere consueyerant dignitatem,
episcopos statuentes ; urbis autem dominium
Boamundo omnes concesserunt, qui, quoniam
apud suos nomine et dignitate princeps dictus
fuerat, obtinuit consuetudo, ut de ceetero An-
tiochisB dominus Princeps vocaretur. ^Est enim
civitas pulcherrima et munitissima, habens intra
se quatuor montes satis altos, in quorum uno
castellum est, quod omni praeeminet civitati;
deorsum vero civitas est decenter aedificata, et
muro duplici circumcincta ; murus autem in<<'
terior amplus et in aera porrectus est, in quo
turres quadringentse quinquaginta formosis moe-
nibus et propugnaculis defensse ; murus exte^
rior non tantse est celsitudinis, sed tamen admi-r
randse venustatis. Continet in se trecentas et
quadraginta ecclesias, cujus patriarcha centum
quinquaginta tres episcopos habet subjectos; qua-
tuor montibus ab oriente clauditur ; ab occidente
habet fliumen, quod quidam ^Farphar, quidam
Orontem esse contendunt. Octoginta et quinque
reges eam construxerunt, quorum primus An-
' Ecclenam,'] U pon the restora-
tion of the churches in Antioch^
8ee Michaud, i. 359, note.
^ Est enim civiias, ] Compare
what is said above, p. 92.
* Farphar,] < Pharphar/ C.
126
ROGBRI D£ WENDOVER
A.D. 1098. tiochus fiiit. a quo exstat Antiochia nuncupata.
History of ' ^ ^
thecrusades. Obsedcrant eam Christiani antequam compre-
henderant per octo menses et diem unum ; qua
capta^ obsederunt eam iterum gentiles per tres
septimanas priusquam exirent ex ea ad praelium
Christiani. Requieverunt igitur in illa mensibus
quinque et novem diebus ; quo tempore ex cau-
sis occultis tanta clades populnm afflixit, quod
intra dies paucos ad quinquaginta millia homi-
num utriusque sexus deperirent; inter quos et
dominus Aimerus, Podiensis antistes^ qui quasi
pater plebis erat et moderator^ defunctus cum
lachrymis omnium in basilica principis aposto-
lorum^ in loco^ quo inventa fuerat lancea Salva-
toris^ sepelitur. Ceciderunt in illius cladis acer-
bitate Henricus de Ascha^ Reginaldus de Armes-
bach, yiri generis nobilitate prseclari; unde prin-
cipes cseteri^ ut instantis cladis declinarent peri-
culum^ ab inyicem ea conditione divisi sunt^ ut
in kalendis Octobris iterum convenientes; homi-
nibas recreatis et equis, votum peregrinationis
communiter expedirent. Interea Reimundus^
cognomento Piletus, cum suis legionibus equita-
tionem faciens^ cepit castrum, quod Thalamania
est vocatum ; inde Marram veniens^ ad urbem
Saracenis repletam, pugnavit contra cives^ qui
obviam ei cum impetu exierunt, qui primo a
nostris in fugam compulsi in finem vicerunt^ et
magnam ex fidelibus stragem dederunt.
Qmliter Hugo magnm^ ad imperatormn misms^ nan
est r&cerms,
Cum haec ibidem agerentur^ ^ Hugo magnus a
principibus ad imperatorem Alexium missus^
^HMgo magftus.'] ' Hugo magims,
concessu ut aiunt heroum, Fran-
ciam rediit, causatus continuam
yiscerum tortionem.'
§366.
Malinsb,
FU>RBS HISTORIARUM, 127
non mediocriter famam prseteritam denigrayit ; a.d. i«m.
dam^ expleto negotio, ad eos qm eom miserant
nec responsa detnlit nec redire curavit, 'illud
Jnvenalis ad memoriam non reducens ;
^ Onme animi ▼itium tanto oonspedias in se
Criiaeii habet» qaanto major qoi peocat habetnr/
Comes Tholosanns interea Albaram nrbem
ditissimam obsedit et cepit, atqne in ea Petmm
qnendam, genere Narbonensem, episcopam ordi-
nari fecit. Deinde kalendis Novembris^ cnm
jam omnes principes ex condicto essent congre-
gati, accingunt se ad iter Hierosolymitanum, et
quarto kalendas Octobris ad Marram yenientes
obsederunt eam. Distabat autem ab Antiochia
quasi trium dierum itinere, habens cives, prae
multitudine diyitiarnm suarum, nimis arrogantes;
nam cruces super turres et moenia civitatis
figentes^ sputis et aliis modis probrosis, in con<*
tumeliam nostrorum^ afficiebant ; unde majorem
nostri indignationem concipientes, urbem ag^gre-
diuntur^ et post multomm dieram infestationes,
applicatis ad mumm scalis, moenia violenter as-
Cendunt, urbemque sine omni obstacnlo ingressi
eam yacuam invenerunt, et ejus obtinuerunt
clam et absque tumultu spolia uniyersa. Cives
autem ad speluncas se subterraneas conferentes
suae saluti ad tempus proyiderunt ; sed mane
facto nostri^ ad speluncas ignibus applicatis^ eos
ad deditionem compulerunt, et partim c^^pitibus
amputatis, partim vinculis manciparunt. Un-
decimo die Decembris moritur ibidem Willelmus,
Aurasiensis antistes^ vir religiosus et justus ac
timens Deum. Manserunt autem in urbe illa
peregrini per mensem unum et dies quatuor.
^ lUud Juvenalis»'] Satir. yiii. vers. 140.
138
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1098.
Tazation In
England.
Quomodo reuo Willelmm gentem Anghrum in trilutis
gravaverit.
Eodem anno rex Anglorum Winelmus^ cogno-
mento Rufus, fuit in Normannia curis deditus
hostilibus, populos interim Anglorum ^ exactioni-
bus et tributis non abradens, sed excorians,
pmnibus infestus et molestus. Eodem tempore
obiit ^Walkelinus, episcopus Wintoniensis, et
Hugo^ Salopesberiensis ab Hibernensibus oc-
cisus est, cui frater ejus Robertus de Beleasmo
successit.
A.D. 1099.
CruBaderi
march
towards
Jerusalem.
^uomodo principes, populo murmurante, ad iter
inceptum se acdngunt.
Anno Domini mxcix. principes occidentis et
peregrini crucifixi dies Natalitios apud Marram
solemniter celebrarunt, ubi inter Boamundum
et comitem Tholosanum orta est dissensio ; sed
quia non multum pertinet ad hoc negotium, ad
cdetera transeamus, ostendentes qualiter populus
nimis moleste tulit, quod principes moras fecerunt
inutiles et pro singulis civitatibus captis jurgia
inter se suscitarent, quibus principale interim
propositum omnino neglectum videbatur. Comes
igitur Tholosanus, ut populo satisfaceret, assump-
tis decem millibus armatorum et equitibus tre-
^ ExacHfmihus,'] AU agree in
this account of the grieyous ex-
(ictions of this year ; the cause of
which is to be sought, according
to Carte, in his profiise liberality
to the soldiers, rather than in the
avarice of the king.
' Wdlkelinus,'] He died the
3d of January, and was suc-
ceeded by William Giffard.
' Hugo Salopesberiensis.'] He
was killed at Anglesey, according
to the Saxon Ghronicle, by fo-
reign pirates, stated by Florence
and Simeon to haye been Nor-
wegians. Bromton writes, ' sed
quidam volunt ipsum ab Hiber-
nensibus esse occisum;* col. 994.
The aceount in the text is taken
from Huntingdon; Scriptt. post
Bed. p. 377.
FLORBS HISTORIARUM. 129
centis qainquaginta, ^arripuit iter Hierosolymita- a.d. im.
num^ sequentibus emn duce Normannorum Ro- thecruaadct.
berto et Tancredo cum quater yiginti equitibus
et peditum multitudine numerosa. Post dies
autem aliquot, media regione transcursa^ in cam-
pestria urbis, non longe a mari sitae^ Archis nun-
cupatae, descenderunt, juxta eandem castra sta-
tuentes. Est autem una ex urbibus Phoenicis
reg^onis^ ad radices Idbani sita^ quam^ ut habent
yeterum traditiones^ Aracheus septimus filiorum
Chanaan iiindasse dicitur, et eam de suo nomine
Aracheum appellasse^ et postmodum per cor-
ruptionem nominis Archis dictam fuisse; hanc
nostri longa obsidione prementes, nihil omnino
profecerunt. Renovata est ilA quaestio de lan-
cea, qua Dominicum latus fuerat perforatum ;
aliis dicentibuSy quod ipsa erat in veritate et per
divinam inspirationem revelata^ ad consolatio-
nem plebis ; aliis contendentibus malitiose^ quod
Tersutia esset comitis Tholosani^ et gratia quaes-
tus inventio ficta. Accenso ig^tur rogo copioso^
cojus incendii mag^itudo etiam circumstantes ter-
rere poterat^ et conveniente populo universo in
sexta feria quse sanctum Domini Pascha prse-
cedit, clericus quidam^ nomine Petrus^ cui in-
yentio illius lancese fuerat revelata, examen sub-
iit periculosum; nam facta oratione, assumpta
secum lancea, per medium ignem transivit il-
laesus^ sed, quoniam post dies paucos idem
clericus vita decessit, non plene suis semulis
satisfecit. Per idem tempus dux Godefridus et
principes aliiy qui apud Antiochiam remanserant,
ad instantiam plebis se ad iter expedientes, ^in
' Arripvit iter,'] See the great-
er part of the march of the army
of the Crusaders very accurately
traced in Maundrell*8 Journey
from Aleppo to Jerusalem, pp.
17-6T.
' In kalendia Martiia.'] So Al-
bert of Aix ; and Wilken, p. 25^.
VOL. II. K
130
R06ERI DB WENDOVER
A.D. 1099. kalendis Martus ad Laodiceam Synde cum vi-
thecrusades. gmti qumque millibus armatorum yirorum iorti-
um pervenerunt ; ubi dux Godefridus a praeside
civitatis^ quse Christianos habuit habitatores^ Gue-
nemerum Boloniensem, quem tenebat in vinculis^
sibi petiit restitui, sed^ quia verbis ducis non ausi
sunt contraire^ reddidit eum illi cum sociis uni-
versis^ et classem ejus totam duci tradidenmt;
nam idem Guenemerus^ cruce signatus^ cum ar-
matorum classe valida illuc applicans^ impru-
denter captus ibi fuerat a civibus et vinculis
mancipatus ; illum dux suse classi prseficiens
aljos per terram gradientes sequi praecepit.
QimnQdo pnndpea^ multis regionihm transcurm, ad
Tripolim pervenermt,
Principes inde maritima legentes ad urbem
Gabulensem, quae alio nomine Gibellum dici-
tur^ pervenerunt ; distabat autem a Laodicea mil-
liaribus quasi duodecim, ubi^ castris in gyrum
locatis^ urbem aliquamdiu obsedissent. ^ Hic^ qui
urbi prseerat^ Soldani iEgyptiorum domini pro-
curator^ aureorum sex millia duci obtulit^ cum
aliis donariis multis, ita ut obsidionem amove-
ret; quem cum flectere nequivisset^^ad comitem
Tholosanum prsedictam pecuniam pollicens per
intemuntios^ si eam a ducis posset manibus
expedire, ille, oblata clam suscepta pecunia»
misit ad ducem Albariensem episcopum^ anxie
sollicitans eum^ ut dimissa obsidione ad se non
differat properare^ significans quod hostium mul-
titudo a tractu adveniret Persico, ut injurias
ultum iret, quas apud Antiochiam perpessa fue-
Themarch
on Jerusa<
lem.
^Hie.l InMS. «Hiis;' pro-
bably for « Is/ as in WUl. Tyr. p.
T38.
^ Ad comitem Tholosanum» ]
Raymond d'Agiles considers this
accusation against the connt of
Tholouse as calumnious; p. 162.
The rest of the Latin historians,
except Albert, (p. 2G9,) omit the
charge.
!M9BBanBBB9aaB9HBgB9B9HB_Ui>U. .
FLORES HISTORIARUM. 131
rat sub praeside Corbaranno^ et super his om- ad. 1099.
nibus dicebat se recepisse nuntios fide dignos. thecrasad«.
IUe et principes caeteri^ dictis ejus fidem adhi-
bentes, soluta protinus obsidione, et urbem Va«
lentiam transeuntes, Maracleam^ quas prima est
ex urbibus Phoeniciae proyinciae, similiter sinis-
trantes, Tortosam pervenerunt, et inde ad urbem
Archensem progredientes castra ibidem loca-
yenint ; quibus occurrens Tancredus fraudem
comitis Tholosani detexit, unde et ipsi longe a
tentoriis ejus seorsum sua tabemacula statue-
rant. Videns autem comes animos principum a
se alienatos, missis muneribus, omnes praeter
Tancredum sibi reconciliavit. Deinde principes^
relicto in obsidione Archensi Albariensi epi-
scopo, aUisque viris nonnuIUs, versus Tripolim
agmina direxerunt; quo pervenientes prsesidem
loci illius cum universa multitudine civitatis
ordinatis agminibus repererunt, unde nostri in-
dignantes irruerunt in eos acriter, et in primo
impetu dissolutis catervis eos ad urbem redire
compellunt, septingentis ex eis gladio interfec-
tis; ibique ante Tripolim celebraverunt Pascha
peregrini quarto idus Aprilis. Tunc prseses
Tripolitanus^ cognoscens quod non potuit cum
nostris a pari contendere, missa legatione^ a
principibus obtinuit^ ut, datis quindecim aure-
orum millibuS; cum equis^ mulis^ sericis et vasis
pretiosis, greges et armenta etiam conferens
plurima, eorum fines pacifice pertransirent. Tunc
nostri maritima sequentes^ juga montis Libani
a sinistris habentes Bibliumque percurrentes,
super ripam maris, in loco, cui nomen est Ema-
us^ castra statuerunt ; inde die tertia ante ^ur-
bem Britensium castrametati^ sequenti die Sy-
' Urbem Britensium, 3 Berytus or Beyrout; see Pococke, ii.
parti. 90.
K2
132
HOGBRI DE WENDOVfiR
A.D. 1099. donem attigerunt, et, in crastino percursa Sa-
thecrufaiics. rcpta prophctse Helise nutricia, ad illius regionis
metropolim Tyrum pervenerunt, et dehinc pro-
fecti Achon et ab Achon progressi, Galildeam a
laeva deserentes, inter Carmelum et mare, Caesa-
ream Palestinse metfopolim, quae et Turris Stra-
lonis alio nomine appellatur. Quidam autem
principes per castrum Bethelon transeuntes ap-
plicuerunt ad urbem Baruch in die Dominicse
Ascensionis ; inde per .^Sagittam ad Arram et
Caypham transeuntes, diem Pentecosten omnes
pariter congregati apud Csesaream quarto ka-
lendas Jiilii solemniter celebrarunt.
De desolatione ecclesia sancti Georgii martyris a
Turcis.
Themarch Peracta itaquc ibi trium mora dierum, relictis
on Jerusa»
lem. a dextra locis maritimis Antipatrida et Joppe,
Eleutheriam transeuntes, Lyddam, qua; EIiopo<*-
lis dicitur, ubi Georgii martyris egregii corpus
requiescit, pervenerunt; cujus ecclesiam hostes
fidei paulo ante adventum peregrinorum deje-
x^erant, metuentes ne trabes basilicse, quae multse
proceritatis erant, in machinas vellent convertere
et urbis inde moenia expugnare. Profectus inde
comes Flandrensis, Robertus, Ramulam pervenit,
et portas, quas patentes inveniunt, ingredientes
urbem vacuam repererunt; nocte sane praeter»-
ita Turci, nostrorum cognoscentes adventum,
abeuntes sibi consulere procurabant. Principes
vero alii in crastino illuc venientes omnem abun-
dantiam frumenti, vini et olei repererunt, atque,
per triduum ibi moram facientes, ^Robertum
4j[uendam, genere Normannicum, ejusdem civitatis
' Sagittam,'] Now Soida, or
Saide ; formerly Sidon.
^ Robertum,'] He died before
1120 ; Qompare Le Quien^ Oriens
Christ. iii. 1271.
FLORBS HISTORIAfeUM.
133
episcopum consecrarunt^ et ei Lyddam Ramu- a.d. iodo.
lamque urbes cum suburbanis adjaccntibus pos- thJcruMdM.
sidendsis jure perpetuo contulerunt. Inde iter
prosequentes nostri Nicopolim pervenerunt ;
est autem Nicopolis civitas Palestina), quas
olim, dum yicus esset, Emaus dicebatur. Ante
hanc urbem, ubi Christus cum Cleopha ambulasse
post resurrectionem cognoscitur^ fons quidam
est salutaris, in quo homines infirmi simul et
jumenta abluta a diversis languoribus emun-
dantur ; nam Christus tempore quodam cum
discipulis suis per fontem transiens dicitur in
eo pedes suos lavisse, ex quo facta est aqua
diversarum medicamen passionum.
Turci dmtatem sanctam mtmiunt, Christianos
spoliantes.
Turci interim, qui in Hierusalem habitabant, siege or
peregnnorum cognoscentes adventum^ urbem
communire cum omni sollicitudine satagebant;
a fidelibus quoque cunctis, qui in urbe habita-
bant, universa quam habebant extorta pecunia^
et quicquid habere videbantur^ tam a patriarcha,
qui urbi prseerat^ quam a populo toto quatuorde-
cim aureorum millia abstulerunt; quibus bonis
omnibus spoliatis, universos ab urbe, exceptis
senibus et infirmis^ mulieribus et parvulis^ depu-
lerunt. Peregrini interea, quibus mora proce-
dendi periculosa videbatur^ summo diluculo cum
fervore piae devotionis iter aggredientes et e
vicino urbem sanctam ^Hierusalem contemplan-
tes, cum gemitu et lachrymis prae gaudio fusis,
nudis vestigiis coepto itineri ferventius instite-
* Hierusaiem contemplantes, ]
Compare the spirited narratiye
of Robert the Monk upon the
Cnisaders' first yiew of Jerusa-
lem. Fuller adds, * All had much
ado to manage so great a glad-
nesse.* Holy Warre, p. 39.
134 ROGBbl DE WENDOVBR
A.D. 1099. runt, atque subito ante urbem convenientes
thecnui^es. octavo Idus Junll cam obsidione yallayerunt.
Dicitur autem fuisse numerus obsidentium quasi
millia quadraginta peditum^ equitum yero mille
quingenti^ praeter senes et yaletudinarios iner-
meque yulgus. In urbe autem dicebantur esse
Turcorum fortium et optime armatorum quadra-
ginta millia, tam ut urbem regiam ab instanti-
bus tuerentur periculis^ quam ut propriae consu-
lerent et suorum saluti. Principes itaque per-
spicue considerantes, quod neque ab oriente^
neque ab occidente^ neque ab austro, propter qua-
rundam yallium profunditatem proficerent, a sep-
tentrione eam obsidere decernunt ; ab ea ergo
porta, quse sancti Stephani dicitur et ad aqui-
lonem respicit^ usque ad illam^ quae turris Dayid
dicitur et in parte ciyitatis occidentali sita est^
castra nostri principes locayerunt : in quorum
ordine dux Godefridus primus sedit^ et juxta
eum dux Normannorum Robertus et consul
Flandrensis ; circa turrim^ quae ab angulo quo-
dam dicitur Angularis, dominus Tancredus et
alii quidam cum eo nobiles consederunt : ab
alia autem turri usque ad portam occidentalem
comes Tholosanus cum suis legionibus urbem
obsedit; partem suorum agminum super montem,
et in quo ciyitas aedificata est, inter urbem et
ecclesiam, quae dicitur Syon et ab urbe distat
quantum arcus semel jacere potest, in plaga sep-
tentrionali locayit. Is enim locus erat^ in quo
Salyator cum discipulis coenasse asseritur et
eorum pedes layisse ; ibi etiam Spiritus Sanctus
super discipulos descendit in igneis linguis^ ibi
Dei genitrix humanae naturae debitum solyit, et
beati Stephani protomartyris sepulchrum usque
hodie ibidem yeneratur.
FLORES HISTORIARUM.
135
De prirm et impetuosa urhis inmsione.
Locatis igitur in gyrum castris, die quinta post a.d. 1099.
adventum eorum^ Utuis^ buccinis et tubis perstre- th^ru^es.
pentibus, omnes^ ut urbis invadant moenia^ invi- Theiirat
tantur; qui, armis omnibus instructi^ a majore
usque ad minimum convolantes ad murum^ tanta
instantia et virtute continuabant congressum, ut
civibus invitis, antemuralibus confractis^ coge-
rent defensores intra muros interiores se reci-
pere et de resistendo desperare^ et^ si in illo
pugnandi fervore scalas aut machinas habuissent^
procul dubio die illo negotium consummassent.
Videntes tandem, cum per septem diei horas in
ipso ardore perstetissent^ quod absque machinis
non multum proficere potuissent, distulerunt
opus ad tempus^et cum Ummenso labore ligna ad
hoc idonea et artifices invenerunt ; quibus cum
sumptu g^vissimo ad urbem delatis, ex subjecta
materia castella, petrarias^ trubuculos et arietes^
cum ^scrophis ad murum suffodiendum^ construx-
erunt ; pro nihilo enim reputabant quicquid an-
tea actum fuerat^ si in hoc negotio, pro quo
tam laboriosam peregrinationem assumpserant,
deficere cogerentur. Cum igitur circa machinas
construendas, cratesque et scalas connectendas,
totus noster desuderat exercitus, protrahitur ob-
sidio, et cum locus civitati adjacens aridus esset
et inaquosus^ rivos vel fontes aut puteos non
habens nisi remotos, ab urbe quinque vel sex
milliaribus distantes, ^siti intolerabili populus fati-
^ ImmeMo labcre ligna.'] They
were directed by a Syrian to a
wood, six or seyen miles from
the city, where they found trees
for their purpose. Will. Tyr.
751.
^ Scrophis; ] called also tal-
pae, and in theAlexiad dawakoKes,
See Du Fresne*8 notes, p. 391.
3 Siti intolerabili.] * Tanta sitis
erat in obsidione, ut tellurem
cavarent et glebas humectiores
ori apponerent, rorantiaque mar-
mora lamberent ; — plerique, prout
138
ROGBRI DB WBKDOVER
A.D. 1099. gabatur. Turci autem Christianorum audientes
tb^riMiuies. adventum^ si quae fuerunt aquae, jactu pulveris et
aliis modis eas oppilaverant^ ut obsidio ineptior
redderetur ; sed et cisternas et pluvialium aqua-
rum receptacula aut dissipaverant, ut aquas non
valerent retinere^ aut occultaverant^ ut remedi-
um subtraherent populo sitienti. Dispersus ita-
que populus per loca diversa, ut aquas qusereret,
dum exierunt cum paucis, ut latices reportarent,
alii idem habentes propositum multo plures su-
pervenerunt^ et inventis fontibus litem adeo con-
testati sunt, ut nonnunquam inter eos seditio
oriretur; equi praeterea, muli et asini^ greges
et armenta^ siti ariditateque consumpta morie-
bantur, interius liquefacta^ unde in castris foe-
tor erat intolerabilis et pestilens nimis aeris
corruptela. Venit interea nuntius ad obsidio-
nem^ qui> classem Januensium in portu Joppensi
applicuisse nuntians^ petiit a principibus^ ut mi-
litia dirigeretur ad eos^ sub cujus conductu ac-
cedere possent ad urbem ; mittitur igitur a do-
mino Tholosano 'Galdemarus quidam^ in armis
strenuus^ cum triginta equitibus et peditibus
quinquaginta ; conjungens eis, ne deficerent, Rei-
mundum Piletum et ^Willelmum de Sabulo cum
equitibus quinquaginta ; qui^ venientes ad cam-
pestria Lyddae et Ramulae civitatum, habuerunt
obviam Turcos sexcentos, qui protinus in .nos-
tros irruentes quatuor equites et pedites plures
ex eis peremerunt, sed nostri demum praeva-
lentes, caesis ducentis ex numero Turcorum, in
fugam caeteros compulerunt. Ceciderunt tamen
ferre poterant, jejuuabant, quia
jejunio Bitim temperabant.' Ro-
bert. Monach. p. 75. The torrent
of Cedron and fountain or brook
of Siloe were both dried up.
^ Galdemarus, ] ^ cognomento
Carpinelle ;' WiU. Tyr. p. T53.
s WiHelmtm de Sabulo.'] ' WU-
lelmum de Sabran ;* Will. Tyr«
FLORES HISTORIARUM. 137
ex nostris viri uobiles^ Gilibertus de Treva et a.d. 1099.
Aicardus de Monte Merla^ alii autem apud thecrusad«.
Joppen incolumes perveneruut^ et sic inde cum
omni substantia sua Hierosolymam sunt con-
ducti^ ubi a legionibus gaudenter excepti con-
solationem castris non modicam attulerunt.
Machinis cmstructis, dvitas iterum impugnatur.
Cumque per mensem unum circa machinas The seoond
laborantes ad negotii consummationem pervene- ****
runt, placuit episcopis et sapientibus de exercitu,
ut inter omnes pax reformaretur^ jejunia fierent,
processiones etiam cum orationibus devotis ; et
sic die statuto, his omnibus rite peractis^ adfuit
peregrinorum armis instructa ad urbem oppug-
nandam copiosa multitudo, unum omnes4iaben-
tium propositum, aut animas pro Christo ponere
aut urbem Christianse restituere libertati. Acce-
dentes igitur ad pugnam universi muro nite-
bantur machinas applicare, ut facilius Turcos^
qui in turribus et propugnaculis rebellabant, pos-
sent liberius impugnare ; at cives viriliter re-
sistentes^ telorum jactu, sagittarum imbre^ lapi-
dum contorsione ex machinis jaculatoriis, cum
horrendo impetu retorquebant ; nostri^ e con-
trariOy protecti clypeis et cratibus objectis^ tam
arcubus quam balistis^ tela remittebant^ fre->
quentia et pugillaria contorquentes saxa ad
murum accedere nitebantur^ iis qui in turribus
erant requiem subtrahentes et audaciam resis*
tendi. Alii vero infra machinas et castella con-
stituti, cum petrariis et trubuculis molarcs maxi-
mos et lapides damnosos ad moenia dirigentes,
ipsa collisione assidua et ictibus ingeminatis de-
bilitare et ad casum impellere satagebant; alii
cum minoribus machinis lapides leviores ad illos,
qui in propugnaculis stabant, contorquentes, a
138 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1099. nostrorum infestatione compescere nitebantur;
Hifltory of r i
tbecnuades. scd uec sic multum proficerc comprobantur^ nam
Turci^ qui intus erant^ a propugnaculis saccos
stramine et palea plenos, restes et tapetia^ trabes
ingentes^ culcitras bombice refertas^ a turribus
et muro aliquantulum demiserant^ ut^ per eorum
mollitiem et mobilitatem^ contortorum molarium
ictus eluderent et nostrorum laborem inanirent ;
lapides etiam ex machinis damnosos et tela ex
arcubus non segniter tetorquentes nostros ab
opere deterrebant incepto ; nostris vero, ut val-
lum jactu ruderum, lapidum, fruticum, et terrae
implerent, et ad moenia pararent accessum, cura
erat propensior ; sed inclusi, e contrario, ut
eorum propositum irritarent, in ipsas macbinas
torres ^incensos, tela ignita sulphure et oleo
pasta, ut eas exurerent, jaculabantur certatim.
Principes autem nostri, injectis ignibus occur*
rentes, sabulum desuper et aquas copiose fun-
debant, ut incendiorum reprimerent actionem.
Erat quidem nostris par labor et idem periculum
in tribus partibus civitatis, sub duce videlicet
Godefrido, sub duce Normannorum Roberto, ac
demum sub comite Tholosano ; continuabant
quoque conflictum a mane usque ad vesperam^
atque ancipitem utriusque partis laborem super-
veniens nox dirempsit.
De tertio impetu peregrimrum et captione
cimtatis.
The^ird Mauc autcm facto, cum jam diei aspirantis
aurora nuntiaret exortum, cum omni aviditate
excitus est populus ad conflictum, revertentibus
ad officium singulis, cui hestema die fuerat de*
putatum ; quidam enim ex machinis molas asi*
narias ad moenia contorquebant, quidam castella
ad murum dirigere satagebant, alii arcubus et
FLORES HISTORIARUM. 139
balistis. Turcos qui in turribus erant. ne manum a.d. 1099.
^ Hiitoryof
possent exerere^ indefesso studio operam dabant^ theCroMdat.
alii sagittis et jactu lapidum cives a propugna*
culis repellebant; cives sequipollenter tela re-
mittebant et lapides^ atque ignem in ollis fra-
gilibus cum sulphure et pice, arvina et adipe,
stuppa, cera^ lignis aridis et stipula impositis^
ut nostras machinas incenderent, et alia instru«
menta bellica retorquebant. Fiebat itaque exutro-
que populo strages non modica, dum alii lapi-
dum jactu conterebantur in frusta^ alii trans
loricas et clypeos confodiebantur telis, alii funda
et lapide sternebantur ; nec erat facile discernere
uter cum majore studio populus decertaret. Erat
tamen una ex machinis nostriSy quae saxa miri
ponderis in urbem multa violentia remittebat^
contra quam^ cum nulla arte possent proficere^
duas adduxerunt maleficas^ ut eam fascinarent
et artibus magicis redderent impotentem ; qua),
dum suis instarent praestigiis super murum et
incantationibus, ex eadem machina molaris emis-
sus utramque illarum^ cum tribus ancillis quse
Ularum fuerant gressum [comitatae], repente
contrivit et ex muro inferius exanimes in fossa-
tum dejecit ; unde in castris factus est plausus
ingens et exultatio^ et e contrario civibus moes-
titia ingens accrevit. Cum igitur usque in ho-
ram diei septimam sine certa victoria protrac-
tum esset negotiuin^ desperantes nostri et supra
vires fatigati habuerunt propositum castella et
machinas alias jam igne recepto fumantes lon-
gius a muris arcere^ et usque in diem crastinum
conflictum differre^ cum ecce virtus divina adfuit
et rebus desperatis solamen donavit ; nam de
monte Oliveti miles quidam, splendidum et satis
refulgentem ventilando clypeum, signum dedit
nostris legionibus^ ut redirent ad conflictum et
140
ROGERI DE WBNDOVER
A.i>. 109». coDgTCSsionem iterarent. ^Hoc signo dux Gode-
thecruaades. fridus cxhilaratus magnis clamoribus populum
revocavity qui tanto fervore ad pugnam reversus
est, ut de novo praelium inclpere videretur ;
auxit praeterea vires omnium et Isetitiam solita*
rius quidam, qui in monte Oliveti habitabat, qui
confidenter promiserat peregrinis illa die urbem
fore capiendam ; haec quoque signa omnes ac-
cenderant fideles vehementer et securiores red-
diderant de victoria obtinenda. Ducis igitur 60-
defridi et comitum legiones^ praevia Dei gratia^ eo
usque profecerant, ut vallo repente complanato
ad murum haberent^ civibus defatigatis, acces-
sum ; hortante itaque duce^ in culcitras bom-
bice plenas et saccos stramine refertos, quae in.
castello erant^ ignem injecerunt, qui, flante Bo-
rea^ accensus fumum infra urbem caliginosum
retorsit, quo protervius instante, qui murum
intus tenebantur defendere, ora vel oculos non
valentes aperire^ muri custodiam reliquerunt.
Quo comperto^ dux sub omni celeritate trabes,
quas hostes in muris ad nostrum appendcrant
nocumentum, assumpsit^ et caput unum cum
machina positum et firmiter clavatum, aliad
super civitatis murum locavit ; deinde pontem,
qui in machina erat, super ipsas trabes demit-
tens, ipse dux primus omnium, ut miles strenuus^
urbem audacter intravit ; quem frater ejus Eus-
tachius, dux Normannorum Robertus^ et comes
Flandrensis, cum ^LitoIfo et Gileberto fratribus^
sunt secuti, et consequenter infinita multitudo
tam equitum quam peditum, ita ut pons susti-
nere non posset. Videntes autem Turci^ quod
^ Hoc signo dux Godtfridus ;]
'qui cum iratre Eustachio in
superiori castelli nostri coena-
culo, ad urbem impugnandam,
et ad cautius tuendum aedificium,
erat constitutus/ Will. Tyr. p.
767.
^Litoifo et GHeberto.'] «Ludol-
fus et Gislebertus uterini fratres ;'
Wm. Tyr. p. 768,
FLORES HISTORIARUM. 141
nostri jam inurum occupaverant^ et dux etiam a.d. iom.
suum introduxerat vexillum, turres deserentes theCniMdea.
et moenia ad vicorum sese an^ustias conferunt.
Porro alii cognoscentes, quod maxima pars no*
bilium turres occupaverant civitatis^ scalas ad
murum certatim applicant, per quas ascendentes
murum cseteris se conjungunt. Tunc dux 60-
defridus quosdam ad portam septentrionalem,
qnae hodie ^ sancti Pauli dicitur, dirigens, ut eam
aperientes populum introducant de foris expec*-
tantem ; qua sub omni celeritate reserata, in-
gressus est exercitus universus, sexta feria, hora
nona, [mensis Julii decima die. ' Capta est igitur
civitas Hierusalem] anno Domini millesimo no*
nagesimo nono, anno ex quo fideles Christi pere-^
grini Yotum et viam tantae peregrinationis as-p
sumpserant quarto ; scdente in cathedra Romana
papa Urbano secundo, Romanorum imperium
administrante Henrico^ GraBCorum vero impe-r
ratore Alexio ; in Francia regnante Philippo, in
Anglia Willelmo Rufo, regnante in perpetuum
in omnes et super omnia Domino nostro Jesu
Christo, cui honor et gloria per saecula infinita.
De occisione Turcortm et mundificatione sancta
civitatis,
Capta igitur civitate sanctissima, dux Gode- Jerusaiem
fridus et fideles omnes, qui cum eo erant, per
plateas strictis gladii» discurrentes^ quotquot de
hostibus reperiunt in ore gladii indifferenter pro-
stemunt; tanta quoque interemptorum strages
erat, et praBcisorum acervus capitum, ut jam
nemini via pateret aut transitus ni super corpora
peremptorum. Latebant autem adhuc haec omnia
' SancH Pauli.'] The gate north I S. Stephen ; so Will. Tyre and the
ofthetemple bears the name of I rest. SeePococke,ii.parti.p.21.
142
ROGERI DB WENDOVER
A.p. 1099. comitem Tholosannm et principes alios, qni circa
thecruu^es. montcm Syon viriliter decertabant ; sed^ audito
nostrorum et Turcorum clamore et civium strage,
cognoverunt urbem violenter efiractam et nos-
trarum victoriam legionum : qui statim scalas ad
murum aptantes, nemine obstante^ urbis moenia
transierunt^ stragem in illa parte non modicam
operantes ; portam itaque australem, quae illis
erat contermina, aperientes cum impetu populum
universum quantocius introducunt. Factum est
autem, quod Turci, qui a duce et suis agmini-
bus aufugerant, ad partes illas declinantes hos
obviam haberent, et Scyllam evitantes Charyb-
dim multo periculosius inciderunt; nam tanta
exinde per urbem strages facta est, ut etiam
ipsis victoribus tam horrenda sanguinis effusio
taedium ingereret et horrorem. Audiens autem
Tancredus,^ quod infra septa templi Turcorum
se incluserat multitudo, contulit se illuc cum
ingenti copia armatorum, et templum violenter
ihgressus, post stragem multiplicem, infinitas
auri et argenti copias inde secum dicitur ^abs-
tulisse ; quod reliqui principes audientes, in-
tromissa equitum et peditum multitudine, quot-
quot ibi reperiunt gladiis trucidantes, universa
sanguine repleverunt. Cecidisse referuntur infra
templi ambitum ad decem millia Turcorum, ex-
ceptis aliis, qui passim per urbem truncabantur,
quorum minor non fuisse numerus ferebatur ;
nam nostri per vicos et diverticula discurrentes»
occulta perlustrantes universa, patrem-familias
cum uxore et liberis et familia tota ex secretis
* TancredusJ] ^ Solus Tancre-
dus, intempestiya cupidine oc-
cupatus, quaedam pretiosissima
de templo Salomonis extulit; sed
postmodum, sua conscientia et
aliorum conventus coUoquio, vel
eadem vel appreciata loco resti-
tuit.' Malmsb. § 370.
^ Abstulisse ;"] ^ quae tamen post*
modum, sedato tumultu, restitu-
isse creditur in integrum ;* Will.
Tyr. p. 759.
PLORES HISTORIARUM.
143
domiciliis^ et coenaculis occultis extrahentes inA.i>. 1099.
publicum, aut gladiis transverberabant, aut prse- tbeCraMdet.
cipitio dabant^ ita ut confractis cervicibus inter-
irent ; et quicunque domum vel palatium con«
fringere yel prius intrare poterat, eam sibi cum
universa substantia jure perpetuo vendicabat ;
sic enim inter principes conveneraty ut, urbe
expugnata^ id, quod quilibet adquireret, jure
haereditario possideret; unde quicunque prius
domum yel aedificium quodcunque occupavit,
vexillum vel clypeum vel aliud armorum genus
in introitu configebat, ut esset signum acceden-
tibus ne gressum ibi figerent, sed domum prse-
terirent, quasi ab aliis occupatam.
Principes loca mncta petunU
Civitate' itaque subjugata et spoliis a pere- Jerasaiem
grinis yictoribus coUectis^ sedatoque tumultu,
coeperunt, depositis armis^ in spiritu humilitatis
cum gemitu et lachrymis^ nudis pedibus^ loca
yenerabilia^ quae Salyator propria est dignatus
sanctificare prsesentia, cum omni deyotione cir-
cumire, et specialiter ecclesiam sanctas resurrec-
tionis et Dominicse passionis. Erat intueri sane
jucundissimum^ quanta deyotione fideles populi
utriusque sexus^ quanta mentis exultatione et
dulcedine spirituali^ fusis ubertim lachrymis^ ad
loca sancta accederent ; quantas gratiais Deo
agerenty qui tantae eis peregrinationis consum-
mationem ad effectum perducere concesserat, et
ex fructu laborum suorum et exhibitas militiae
dignatus erat illis supra merita stipendia nume-
rare ; fuit autem omnibus una in arram futurae re-
tributionis fiducia^ quod per collationem donorum
praesentium, firma sit eis expectatio futurorum.
^ DwnicUiis.'] In MS. 'homi-
cidiis.'
^Civitaie.'] CompareWill.Tyr.
p. 760.
144
R06BRI DB WBNDOVBR
A.D. 1099. et per eam, quae hic peregrinatur Hierusalem^
thecruMdet. ad eam perveniant, cujus exstat participatio in
id ipsum. Porro episcopi et sacerdotes, ecclesias
civitatis et prascipue templi ambitum a cada-
veribus occisorum et sordibus universis mun-
dantes, et loca venerabilia Domino consecrantes,
et sacra missarum solemnia populo celebrantes
pro coUato sibi beneficio, omnibus gratias ex-
bibebant. Visus est autem ea die vir in omnibus
commendabilisAimerus, Podiensis episcopus, qui
apud Antiochiam, ut pra^Iibavimus, obierat, in
sancta civitate a multis, ita quod viri plurimi
de exercitu fide dignissimi eum super murum
primum omnium viderunt ascendisse civitatis, et
caeteros ad ingressum animasse ; qui etiam ocu-
lis corporeis se ipsum vidisse asserentes, et cum
principibus loca sancta circumeuntem manifes-
tissime conspexerunt. Alii autem plures, qui
in peregrinatione piam in Christo dormitionem
acceperant, in eadem civitate apparuerunt mul*
tis, loca sancta cum aliis devotissime requirentes.
Petrus quoque heremita venerabilis, ^ qui quinto
antea anno obierat \_sic], a patriarcha civitatis et
clero populoque fideli visus fuerat, et per cujus
BoIIicitudinem principes occidentis ad hanc pere-
grinationem inducti exstiterant, cum esset modo a
cunctis recognitus, flexis genibus et cum lachry-
mis illum venerabantur, gratias ei multiplices
exsolventes, quod tam sedulo et fideliter eorum
legationem fuerat exsecutus, quodque principes
ct regna induxerat ad tantos labores pro Christi
nomine tolerandos. His igitur omnibus rite per-
actis, principes ad domos et hospitia, quae in«
terim eis sua familia prsBparaverat, reversi urbem
* Qttt quinto. ] ' Quem quarto
vel quinto prius anno in eadem
civitate viderant ;* Will. Tyr. p.
761. The interpolation of * obierat*
in the text is evidently a 8cribe*s
error.
FLORES HISTORIARUM.
145
repenunt omiubas boms refertam. unde a majore a d. 1099.
usque ad mmimum coeperunt copiosius abun- thecrusadM
dare ; reperiebantur enim in aedificiis et domibus
confractis auri et argenti, gemmarum et pre«
tiosarum vestium, frumenti, vini et olei^ sed et
aquarnm, unde in obsidione maximam fuerant
penuriam perpessi, ingentes copiae» unde et ipsi,
qui sibi domos vendicaverant, poterant indigen«
tibus ad sufficientiam fratribus ministrare. Fac-
tum est autem^ ut secunda post victoriam die et
deinceps foro publico rerum venalium optimi^
conditionibus exhiberentur commercia, ita qui-
dem ut plebs inferior necessariis omnibus abun-'
daret.
Qaomodo privuApes regem et patriarcham
coTistituunt.
Cumque per dies septem principes in sancta Eiection of
civitate in quiete Isetitiaque spirituali tempus ex-
egissenty convenerunt principes octava die trac-
taturi, per gratiam Sancti Spiritus, ut aliquem
de suo eligerent coUe^o^ qui prsesit regioni et
in civitate sancta. regiam obtineat dignitatem.
Nec* preetereundum censeo» quod peregrinorum
universitas hoc decretum inter se sanxerunt, in^
vocato de caelis ab magni consilii angelo auxilio.
* Nec pratereundum.'] The le-
gend, which in thiB most corrupt
interpolation is intended to be
conveyed, may best be gathered
from the annexed extract from
Trevisa^s version of the Poly-
chronicon ; ' Also at Jherusalem,
in anEester euen,he stodeamonge
other men and abode the fyre that
was wonte to come from heuen
and lyghte some mannes taper.
Thenne his taper was lyght by
doynge and vertue of God.
Therfore all men chose hym
VOL. II.
kynge of Jherusalem. But whan
he herde of the deth of his bro-
der, Wyllyam kynge of £nge-
londe, he refused ye kyngedome
of Jherusalem, not bycause of re-
verence, but for drede of trauayle
or couetyse of the kyngedome of
Engelonde.' fol. cclxxvii. b.-edit.
1527. Compare Fabyan, p. 254.
Upon the question whether,or not,
Robertwas ever offered the crown
of Jerusalem,the reader may con-
sult Mills, Hist. of the Crusade^,
i. p.471, note '',
I^
146
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.i>. 1099. consilio et certificatione Dei r^s acciperent
tbecniMdes. electum, ut qui tantis sudoribus et periculis hae-
reditas Christi salvaretur^ juratur^ ut quem Deus
eligeret, omnes acceptasse. ^ Traditis igitur cum
eis uni cui principum sub lumine^ ut quem Deus
eligeret per cerei accensionem^ ab omnibus sane
rex acclamaretur. Electus et dux Normannoram
Robertus suum cui accensum clam extinxisset et
electionem de se divinitus factam infeliciter re-
futavit, sperans, affirmans^ se adhuc in Anglia
• . • . litate regnare delicatius regnaturumy de
quo regno se . . . • Qui omnes unanimitery post
multas hinc et inde disceptationes^ in ducem
Godefridum consonantes, ipsum eligunt, et elec-
tum sepulchro Domini cum laudibus et hymnis
et canticis reprsesentant. De patriarcha quoque
constituendo in sancta civitate principes tracta-
tum habenteSy favore ducis Normannorum Ro-
bertiy episcopus quidam Maturanensis de Gala-
bria Arnulphum sibi familiarem quendam, sacer-
dotis filium et inter peregrinos incontinentia et
nimia levitate notatum^ in sede patriarchali con-
trusit ; sed idem Arnulphus^ cita morte inter-
veniente, temere susceptam coactus est deponere
dignitatem. Post illum autemy vacante sede per
menses quinque, principes, qui prsesentes fue-
runt^ post multam deliberationem, venerabilem
virum Daibertum in throno patriarchali et in
cura collocant pastorali ; fuit autem antea epi-
scopus Pisanse ecclesise, vir ad plenum eruditus
et in agendis ecclesiasticis a puero enutritus.
^ Traditisigitur,'] The passage
following shouldprobably be read
tiins ; * Traditis igitur candelis
unicaique principum sine lumine,
ut quem Deus eligeret per cerei
accensionem, ab omnibus sane rex
acclamaretur^ electus est dux
Normannorum Robertus, suum
qui accensum clam extinxit et
electionem de se dirinitus factam
infeliciter refutayit, sperans, se
adhuc in Anglia nobilitate delica-
tius regnaturum.'
PI/>R£S HISTORIARUM. 147
Quamodo exerdtm Soldcmi, jSffj/piiorum jprineijpis,
a nostris vincitur.
Urbe antem sancta recenter adbno a fidelibus a.d. 1099.
snbjugata/Soldanus ^gyptiorum et Damasceno- the^MdM.
rom, princeps inter omnes orientales potentissi- Battte or
mus, com civitatem sanctam Hierusalem a fideli-
bus captam cognovisset^ yocato ad se principe
militi» suae Elafdalio^ prsBcepit, ut universum
robur jSgypti et omnes imperii sui vires colli-
gens in Syriam ascendat^ et populum temerari*
um de snperficie terras deleat, ut non memoretur
nomen ejus ultra. Erat quidem Elafdalius iste
natione Armenius^ a Christianis parentibus ori-
ginem habens^ sed prae immensitate divitiarum
apostataverat a fide ; et qui in fonte regenera-
tionis Emyreius dicebatur^ factus apostata Elaf-
dalius nuncupabatur. Assumptis igitur hic cru-
cis inimicus universis viribus iEgypti^ Arabise et
Damasci, venit Ascalonem^ et ibi cum copiis
suis universis castra locavit^ inde Hierosoljrmam
profectums ; proposuit enim ut fideles in Hieru-
salem obsideret^ et post victoriam Dominicum
fimditns dilapidaretsepulchrum. Tunc peregrini
cmcis, qui nihil minus optabant quam obsidionis
a&mmnas denuo experiri^ convenerunt ad invicem
clerus et populus universus et arma spiritualia
priiis bajulantes ad sepulchrum Domini corde
contrito et cum fletibus humiliter profecti et
orantes in terram prostrati^ a Domino postula-
bant, ut populnm suum misericorditer ab im-
minentibus x>ericulis liberaret ; deinde^ sumpta ex
Dei parte audacia, ab urbe versus Ascalonem
procedunt^ audacter hostibus occurrentes. Por-
tabant autem secum partem ligni Dominicae cra-
^ Scidawus,'] Compm Hhe ^jatmts of the present chapter wUb
WiU.ofTyre,p. 768.
L 2
148 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1099. cis^ quam civis quidam Hierosolymitanus^ nomine
thocrusadei. Syrus, piincipibus nuper propalaverat, ab anti-
quis a se temporibus custoditam. Dux vero, qui
et rex erat Hi^rosolymitanus, cum caeteris prin-
cipibus peregrinis Ramulam perveniens, edoctus
est ibi plenius, quod prsedictus Emyreius apud
Ascalonem cum suis copiis consedisset, Praemisit
itaque dux equites ducentos, qui viam et statum
hostium explorarent ; sed, cum aliquantulum pro-
cessissent, invenerunt armenta boum, equorum
«t camelorum, cum pastoribus animalibus curam
prasstantibus ; ad quos cum noster pervenisset
exercitus, fugerunt tam pastores quam qui pas-
toribus^ prseerant equites, gregibus et armentis
sine custode relictis; capti sunt tamen quidam
ex eis, quorum relatione de hostium proposito
edocti cognoverunt, quod princeps praedictus,
qui juxta eos ad septem milliaria castra statue-
rat, post biduum accedere et nostrum delere
exercitum cogitabat. Erant autem nostri numero
quasi mille equites et ducenti, pedites vero quasi
«ex millia numerati, qui omnes de prdelio certi
novem acies instruunt, quarum tres praeponunt,
tres locant in medio, et tres sequi praBcipiunt,
ut, undecunque ad eos hostium fiat accessus,
triplicem ibi reperiant ordinem acierum objectum^
Sic itaque, obtenta sine contradictione prseda
memorata, quae prae nimia multitudine numerum
excedebat, noctem illam ibi transegerunt gau-
^entes ; mane autem facto, lituis et tubis bellum
indicitur, et instructis ordinibns, Domino rei
jexitum commendantes, in hostes quasi vir unus
procedunt, spem in eo victoriae collocantes. Pro-
-cedentibus igitur legionibus juxta militaris or-
dinis disciplinam lento gradu ad pugnam, visa
sunt superno, ut creditur, instinctu pecora cor-
nibus erectis et caudis acierum lateribus a dextris
FLORES HISTORIARUM. 149
et a sinistris comitari. nec ulla posse violentia a.i>. iom.
prdepediri ; quod hostes eminus intuentes^ sub tiMCnittdM.
solaribus radiis hebetatis luminibus^ ante prselium
animis conciderunt, credentes innameram esse
multitudinem armatoram, quamvis et ipsis multa
militaris copia non deesset. Comes quoque Nor*
mannorum Robertus, qui dux erat et signifer
acierum^ pro re bene gesta ssepe dicendus^ Ad->
miravisi standardum a longe considerans, ^quod in
summitate hastae pomum habebat aureum^ hasta
vero argento cooperta albicabat, ipsum depre-
hendens ibi esse, et audacter per medias acies
snper eum irruens^ ad mortem graviter vulnera-
vit ; quod factum non mediocrem gentilibus in-
cussit timorem.
De planctu Admramsi et victoria consummatione et
spoliis reportatis.
Admiravisus^ autem vix palpitans^ lethaliter
vulneratus^ alte ingemuit et hujusmodi planc-
tam emisit^ ' O omnium Creator, quid hoc est ?
Quid accidit? Qaod fatum nobis infestum no-^
cuit ? Heu mihi^ quam ineffabile dedecus^ quam
diuturnum improperium genti nostrse contigit!
Gens misera, gens modica^ gens mendica genti
nostrsB praevaluit. Unde hajc ? Conventione,
proh dolor! facta, adduxi huc militum ducenta
millia, et peditum quorum multitudo numerum
excedit, quos toti mnndo prsevalituros crede^
bam ; nunc autem, ut non mentiar, a minus quam
mille militibus et paucis peditum millibus tam
indecenter sunt superati. Aut procul dubio iI-«
^ Quod in sumtikitateJ] Ordericus
VitaliSy Act. Norman. p. 758.
* Admrravi8U8,'\ The account
foUowing appears 1o haTe been
taken from Ordericus VitaliSi p.
765 ; compare the first anony-
mous writer in the Gesta Dei per
Francos, p. 29, aud Baldric> p*
138.
IfiO
R06BRI DE WBNDOV£R
A.^1099. larum Deos omnipotens est et pro eis pugnat,
^baCruMdM. aut uoster nobis iratus est et nos nimis austero
furore redarguit et castigat. Quicquid contin-
gei, hoc erity quod in eos denuo non erigar, sed
ad patriam meam ignominiosus^ donec vixero,
revertar/ His dictis^ luctuose conquerebatur et
lamentabatur suspiriis lachrymosis. Turcis ig^tur
fugam meditantibus^ eques quidam Lotharingus^
qui in agmine extremo cnm duce erat Godefrido,
a lateribus equitans libertatem fiigse et campos
abstulit omnes ; unde ipsi a duce Normanno-
rum, qui in prima acie erat cum equitibus et
sagittariis, penetrati et ab extremis inclusi^ caesi
sunt ad fidelium voluntatem ; Admiravisns au*
tem super dromedarium positus rapido cursu
ejus evasit. CoUata igitur fidelibus de supernis
victoria^ in hostium castra noster pervenit exer*
citus, ubi tantam auri, argenti^ variae supellec-
tilis et gemmarum^ divitiarumque peregrinarum,
quarum cognitio nostris regionibus est ignota^
copiam invenit^ ut usque ad nauseam satiati
mella fastidirent et placentaSy et minimus dicere
possit, ^* Inopem me copia fecit.' Dux autem
Bobertus emit standardum ab iis^ qui illud re-
tinuerunt dum ille hostes insequeretur^ viginti
marcis argenti^ et duxit illud juxta sepulchrum
Domini ad monumentum tam memorandi trium-
phi; alius quoque eiisem ejusdem emit Admi-
ravisi bizantiis ^quadraginta. Sic igitur, fu^-
entibus adversariis^ palma nostris cselitus con-
cessa^ cum ingenti gaudio reversi sunt in Hie-
rusalemy ^manibus onerati praedam inauditam
secum trahentes.
* Inopem.'] Ovid. Met. lib. iii.
vers. 466.
^ QuadragtHta. ] ' Sexaginta ;'
Baldric, p. 1S8.
^Manilms,] 'MaDubils/ C.
FIORBS HISTORIARUM. 151
Qtiod dux Normannorum Bobertus et eomes JFlandren'
sis ad propria sunt reverei.
His ita beno gestis, dux Nonnannomm Ro- a.i>. 1099.
bertus et Gomes Flandrensis^ consnmmato felici- tiMCniMdM.
ter peregrinationis voto, ad propria sunt reyersi. J»« *«>ke of
Tradunt^ autem quidam, quod dux Robertus, eojnf^iof
quod regnum Hierosolymitanum sibi oblatum rotiini.
recipere noluerit, offensus in eum Deus nihil ei
deinceps prosperum dum vixit contulit, sicut
sequens historia declarabit. Principibus igitur
ad propria revertentibus, rex Godefridus, deten-
to secum viro nobili Tancredo, et de Gres comite
Gamero, et aliis quibusdam viris occidentis, com-
missum sibi a Deo regnum administrabat stre-
nue et prudenter. Concessit autem jure hasredi-
tario possidendam urbem Tyberiadensem, super
lacnm Genesar sitam, cum comitatu toto Galileae,
et Caypham, quae alio nomine Porphyria dici-
tar, urbem maritimam, domino Tancredo, in quo
principatu ita Deo placere studuit, quod usque in
prsesentem diem ecclesiae regionis illius de ejus
patrocinio gloriantur; qui infra biennium post,
meritis exigentibus, ad principatum vocatus An-
tiochenum, illam nobilitavit ecclesiam, a tempo-
ribus pristinis gloriosam, plurima largiendo ; sed
et principatum, pluribus subjugatis urbibus et
castellis, longe lateque finibus dilatatis ampliavit.
De situ sanctte civitatis et urhihus circwmpositis.
Civitatem^ sanctam Hierusalem in sublimibus Description
ofJenualem.
^ Traduni autem quidam,'] Com-
pare above, p. 145, note, with
Henry of Huntingdoii, p. 377.
' But he who would not take
the crown without the crosse,
was fain to take the crosse with-
out the crown, and never thriv-
ed afterwards in anything he
undertook.* Holy Warre, p. 43.
' Civitatem sanctamJ] For the
following description of the Holy
City,compare Bed.de Locc.Sanc-
tis, tom. iii. col. 363, Jacobus de
Vitriacojinter GestaDei perFran-
cos, p. 1077, seqq, with Pococke's
Travels, tom. ii. part i. p. 1.
152 BTOGBRI D£ WE^NDOVEIt
A D. 1099. esse montibus sitam, et in sorte Benjamin novi-
u[e'cms^es. Aius constitutam. Habet autem ab occidente tri-
bum Simeon^ [terram] Philistinorum^ et mare me-
diterraneumy a quo^ prope est Joppen oppidum^
viginti quatuor milliaribus distat^ inter se et prse-
dictum mare habens castellum Emaus ; Modin
etiam, sanctorum MachabaeorumpraBsidium^ et
Noben viculum sacerdotum^ et Dispolim, quse est
Lydda^ ubi Petrus Mneam paralyticum saluti re-
stituity et ubi apud Simonem coriarium hospitatus
Cornelii nuntium suscepit^ sicut apud Joppen dis-
cipulam, Thabitam nomine, suscitavit. Ab ori-
ente quoque Jordanis habet fluenta^ et solitudi-
nem filiorum prophetarum quasi ad milliaria
quatuordecim, et vallem silvestrem, et mare Mor-
tuum ; ^ citra Jordanem vero Jericho habet^ et Gal-
gala domicilium Helissei; ultra vero Jordanem
Galaad^ Basan^ Amon, et Moab, quod postmo-
dum Ruben^ Gad, et dimidia tribus Manasse sus-
ceperunt in sortem, quae hodie regio generali ap-<
pellatione Arabia nuncupatur. Ab austro habet
sortem Judae^ in qua est Bethleem^ felix Domi-»
nicse nativitatis locus^ et Thecua urbs prophe-
tarum Abacuc et Amos^ et Hebron, quae est Ca-
riatharbe^ JudaBorum patriarcharum sepulchrum.
A septentrione quoque habet Gabaon, Josue filii
Nun victoriam insignem^ et tribum Effraim^ et
Sylo, Sichar quoque et Samariae reg^ionem, et
Bethel, peccati Jeroboam testem^ sed et.Sebas-
team, Helisei et Abdiae sepulchrum et Baptistae
Johannis martyrium ; haec olim a monte Somer
dicta est Samaria, sicut 6t regio tota, quae et
thronus fuit regum Israel. Habet etiam et Nea-
polin vel Nicopolim, ubi filii Jacob^ Simeon et
Leviy in ultionem stupri^quod Sichem filiusEmmor
sorori eorum Dinas intulerat, ipsum et filios ejus
^ Citra Jordanem, ] Gompare Fulcher. Camotensis, p. 405.
PLORES HISTORIARUM.
153
in ore gladii percusserant^ urbem eorum ig^e a.d. 1099.
succendentes. theCnuMict.
Est autem Hierusalem Judaeae metropolis^
qu% juxta veteres historias primum dicta est
Salem^ a Sem filio Noe primogenito, qui eam
fundavit et in ea regnavit ; hic postmodum
dictus est Melchisedech^ qui revertenti Abrahas
a caede quatuor regum ^ obtulit panem et vinum ;
Melchisedech autem * rex justitiaB* interpreta*
tur^ quem Deus a diluvio reservavit^ ut Chris-
tus ex ejus semine nasceretur. Erat quidem
eo tempore alia civitas^ juxta Hieronymum
Salem appellata, in qua idem Melchisedech
sicut et alia regnavit, cujus ruinae usque hodie
juxta fluenta Jordanis cernuntur ; deinceps^ reg-
nante in ea Jebusaeo^ dicta Jebus^ et sic ex
Jebus et Salem dicta est Jebussalem; 'unde post,
dempta b littera et addita r^ dicta est Hierusa*
lem ; postea^ expulso Jebus a David^ dicta est
civitas David; deinde^ regnante vero Salomone
filio ejus^ vocata est Hierosolyma^ quasi Hieru-
salem- Salomonis. Hanc postea quadragesimo
secundo anno post passionem Domini^ Judaeorum
exigentibus peccatis^ Titus Vespasiani filius,
]S.omanorum princeps magnificus^ obsedit et ex-
pugnatam dejecit^ ita ut^ juxta verbum Domini,
tion remaneret in ea lapis super lapidem. Illam
yero postea uSIius Adrianus^ quartus ab ipso
Romanorum Augustus, reparavit, et de suo Eliam
nuncupavit ; et cum prius in clivo praecipiti
montis esset sita, ita ut partem in orientem et
in austrum tota devexa respiceret^ in latere tam
montis Sion quam Moriae montis constituta^ et
solum templum et castellum^ cui nomen erat
Antonia^ in sui haberet fastigio^ ab eodem im-
1 ObtuliU ] In MS, < offerens
ei.'
' Vnde pMt,"] Compare Rober-
tus MonachuS| p. 80.
154
ROGBRI D£ W£ND6V£R
A.D. 1099. peratore in montis verticem tota translata est>
theCrttBadei. ita ut Dominicde passionis et resurrectionis locus,
qui prius extra urbem fuerat, urbe reaedificata^
infra murorum ambitum clauderetur.
Of its holy
places.
De lods vevierabUihus infra sanctam mvitatem.
Haec autem sancta et Deo dilecta civitas et
minor maximis est et mediocribus major^ forma
quidem oblonga^ et parte altera longiore tetra-
gona^ vallibus profundis in tribus partibus cir-
cumsepta. Nam ab oriente yallem habet Josa-
phat, in cujus imo sita est ecclesia Dei genitricis^
ubi sepulta creditur et gloriosum ejus monstra-
tur sepulchrum ; sub qua est torrens Cedron^ ex
aquis pluvialibus ortus, de quo dicitur^ ^ Egressus
ejus trans torrentem Cedron/ et caetera. Ab
austro habet vallem Ennon^ praedictae valli con-
tiguam/ quae sortis Benjamin et Judae fuit in
funiculo distributionis^ et inde se erigens ad
verticem montis, qui est contra Beennon ad occi-
dentem^ in qua est Acheldemach^ hoc est ag-er
sanguinis^ emptus de pretio Domini in sepultu-
ram peregrinorum. Ab occidente vero ejusdem
vallis habet partem, in qua sita est vetus {ms-
cina^ quae celebris fuit temporibus regum Judse^
et inde protenditur ad piscinam superiorem, quse
Patriarchae dicitur, juxta coemiterium^ quod est
in spelunca^ quae cognominatur Leonis. A sep-
tentrione vero plano itinere ad urbem acceditur^
in quo locus est^ ubi protomartyr Stephanus dici*
tur lapidatus. ^ Patriarcha quoque hujus sanctao
civitatis quatuor habet archiepiscopos^ unum
Cassariensem^ alium Tyrensem, tertium Naza-
rensem^ quartum Petracensem^ id est Montis Re-
galis ; primus est in regione Palaestinae^ alius in
* Patriarcha,'^ Upon the patri-
archate of JerusaleiD consult Le
Quien'8 Oriens CShristianuSy tom.
iii. col. 101.
FLORES HISTORIARUM. IfiS
regione Phoenicis^ tertius GalilaMd, quartns inA.D. iMt.
provincia Moabitamm. Cassaiiensis soffiraga- tiMCniMdtt.
neum habet episcopnm Sebastennm ; Tyrensis
snffiraganeos habet episcopos Achonensem, Si-
donensem^ Bericensem, et Bellinacensemy qnao
est Csesarea Philippi ; Nazarenus habet suffira-
ganenm, Tiberiadensem ; Petracensis unum ha-
bet suffi^aganeum^ Graecum in monte Sinai. Ha*
bet prseterea patriarcha, nullo mediante, episco-
pos suffiraguneos^ Bethleemitanum, Lyddensem et
illum de Ebron, ubi sepulti fuerunt Adam et Eva,
cum Abraham, Isaac et Jacob. ^Sunt autem in
urbe loca Tenerabilia, ut ecclesia Dominicao re-
surrectionis in CalTaria sive in Golgota, ubi sunt
canonici nigri sub priore; templum Domini^ in
quo sunt milites; aliud templum> in quo sunt
elerici. In ecclesia montis Syon sunt canonici
regulares sub abbate ; in ecclesia montis Oliveti
sunt canonici regulares sub abbate ; in ecclesia
yallis Josapbat monachi nigri sunt sub abbate ;
in ecclesia de Latina sunt monachi nigri sub
abbate ; isti omnes mitrati sunt^ et cum episco-
pis praedictis in ministerio patriarchae adsistunt.
Snnt praeterea alias civitates^ quas non habent
episcopos, ut Ascalona, quae est sub episcopo
Bethleem ; Joppe, quas est sub canonicis Domi-
nici sepulchri; Neapolis, quae est sub clerids
templi; Cayphas, quae est sub archiepiscopo
CaBsariensi. Nazareth locus est^ in quo Maria
mater Domini nata est, et in quo Filius Altissimi
in uterum virginis descendit ; Bethleem^ in qua
natus est Panis caelestis ; Jordanis lacus est, in
cujus flumine Christus baptizatus appamit; lo-
Gus aUus^ in quo Christus jejunavit et a diabolo
tentatus est ; stagnum Genesaretb^ ubi Christus
discipulos vocayit et multa miracula fecit ; mons
^ Sunt aiUitn.'] Jac. de VitriacOy p. 1078.
I56f
ROGERI DE. WBNDOVER
A.D. 1099; Thabor, in quo idem Christns transfiguratus ap*
Hutoiy of ../» .« .-i X-
^hecrusades. paruit ; mfra sanctam civitatem templum est^ la
qiio Christus exstitit prsesentatus; mons Syon^
in quo Salvator cum discipulis coenavit, et Spi-.
ritus Sanctus super discipulos venit, materque
Domini ex hoc mundo migravit; Calvaria, ubi
erucem et mortem sustinuit ; sepulchrum, in quo
quievit et unde tertia die surrexit ; mons Oliveti,
ubi in asinam sedens a pueris honoratur, et unde
in caelum ascendit ; Bethania, ubi Lazarum re-
suscitavit ; Silde, ubi caeco nato visum restituit ;
Gethsemani, id est, vallis Josaphat, ubi Christus
a Judseis captus et Maria sepulta fuit ; ecclesia
^ancti Stephani, ubi lapidatus occubuit ; Sebas-
tea^ ubi Johannes Baptista sepultus fuit ciim
prophetis Helysseo et Abdia. Et hsec de terra
Hierosolymitana et civitate sancta dicta suffi-
ciant.
Quomodo rex Willelmus in nom aula apud WestnKmas-
terium primo tenuit curiam suam.
Fintcourt Eodcm anuo, id est, Dominicse nativitatis
beldinWest- | . , -cTr*ii i -^t •
miDsterhau. Mxcix. ^rcx Auglorum Willelmus a Normanma
in Angliam rediens tenuit primo curiam suam
apud Westmonasterium in nova aula ; quam cum
inspecturus cum multa militise turba introisset^
cum alii eam dicerent magnam nimis esse et
sequo majorem^ dixit rex eam debitse magni^
tudinis dimidia parte carere^ nec eam esse nisi
thalamum ad palatium, quod erat facturus. De-
inde paulo post, cum venaretur in Nova foresta^
venit ei nuntius a Cenomannia dicens suam ibi
familiam obsideri; qui protinus ad mare veniens
navem festinus introivit^ cui nautae^ ' Cur^ regum
* Rex Anglorum^l The follow-
ing account of the last acts and
death of William Rufus are taben
nearly verbatim from Henry of
Huntingdon, Scriptt. post Bed.
p. 377, neq^.
FU>US HISTOSIASUIf.
157
fliaxime, in tanta tempestate maiis alta penetras» AJk %m,
et mortis periciifaim non formidas V Qoibas rex,
' De rege flnctibas snbmeiso loqoi non audivi.*
Mare itaqne transiens, nihil dum Tiveret eg^t,
unde tantam fiimam tantnmque glorie decus
haberet ; Cenomanniam enim petens, Heliam
consulem inde fhgaTit, et, obtenta civitate, a^
Angliam transfiretavit. Eodem anno rex Willel*
mus dedit episcopatum Dnnehnensem ^placitatoii
Aanulpho^ viro pessimo ; et 'Osmundus^ Saresbi«
riensis antistes, diem clauidt extremum. 'Sig^*
bertus, Gemblacensis monachus, chronica sua
hucusque digessit. Hoc quoque anno in aestate
visus^ est saiig^is ebullire de terraapud Fischam-
stede in pago Bercensi, et post haec apparuit
caelum tota nocte rabeum, tanquam arderet.
De marte regis WiUelmi Rufi et quihuidam siffnia
ejus martem pravenientibus.
Anno Domini mc. rex Anglorum Willelmus, a.d. uoo.
cognomento Rufus, cum gloriose curiam suam ad wiiUAm
Natale apud Glovemiam^ ad Pascha apud Win*
toniam, et apud Londonias ad Pentecosten tenu*
isset^ ^in crastino sancti Petriad vincula perrexit
venatum in Nova foresta; ubi ^Walterus Tyrell
^ Placitatori.'] * Quod quidem
mnnns idem videtur quod fisci
procuratoris, seu, uti vocamus,
procaratoris generalis.' Dufresne,
ad voc.
^Osmundus.'] He died, according
tothe Sax. Chron. mnon Abuen^ :
Florence says, 'tertio nonarum
Decembris, feria sexta.' In the
bull of pope Oalixtus III. dated
aeth April 1457, for his canon-
ization, his day is fixed on the
4th of December.
* Sigebertus, Gemblacettsis. ]
This is an error. Sigebert of
Gemblouri^ chronicle extends to
the year 1112, on the 6th of
October in which year he died.
* Visua est Mnguis.] The Saxoa
Ghronicle and Malmsbury also
speak of this appearance ; Hunt-
ingdon has mention of it three
times in almost the same pag^
once as happeniog at Fincham-
stede, and again at * Hamstude.'
' /n crastino sancti Petri ad
vincula.'] The 2nd of August*
' Walterus Tyrell.] Florence
calls him ' Francus.' Suger, a
contemporary historian, denies
that Tyrel had any hand in the
death of the king ; Malmsb. p.
508, note *.
158
ROGBRI DB WENDOVBR
deathof
WiUiam
RufuJk
A.D. iiM. cum sagitta, cervo intendens, insdas regem per-
cnssit. Rex antem in corde percussus comiit
in terram nec yerbam edidit, sed yitam crudelem
f^n"th5'*' ^^® misero terminayit. Ejus quoque mortem ^ sig-
na plurima praByenerunt ; nam idem rex, pridie
ante necem suam, vidit per somnum sese fle-
botomiae ictu sanguinem emittere, et radium
cruoris in caelum usque extentum lucem ob-
nubilare et diei interpellare claritatem; rex au-
tem, sancta Maria inyocata et somno excussus,
Inmen inferri prascepit, et cubicularios a se dis-
cedere non permittens residuum noctis insomnis
peregit. Mane yero, cum aurora illuxisset^ mona*
chus quidam transmarinus, qui pro ecclesiae saae
negotiis regis curiam sequebatur, Roberto filio
Hamonis, yiro potenti et regi familiari, somnium
retulit, quod nocte eadem yiderat mirificum et
horrendum ; yidit enim per somnum regem in
quandam yenire ecclesiam^ gestuque superbo et
insolenti, ut solebat, coepit despicere circum-
stantes, ubi crucifixum dentibus apprdiendens
brachia illius corrosit et crura paene truncavit ;
quod crucifixus cum diu tolerasset, regem de-
mum dextro pede ita depulit, ut caderet in pavi-
mentum supinus^ et ex ore jacentis tantam exire
flammam conspexit et ita difiusam, ut fumorum
nebula, quasi cbaos magnum, usque ad sidera
yolitaret et obfuscaret ; hanc yisionem cum Ro-
bertus regi retulisset, cachinnos ingeminans ait^
'Monachus est,' inquit, ' et lucri causa monacbiliter
somniayit; da ei centum solidos, ne videatur in-
aniter somniasse.' ^Ejus practerea mortem mise-
ram, ut praedictum est, sanguis de terra ebuUiens
^ Signa plurima,'] Gomparethe
account following with Malms-
bnry, § 332, aeq,
'^iw.] Maitthew Paris has
here inserted asoth» dream of
the kingy and some other parti-
culars respecting his death^ of
a similar character, p. 45.
FU)RBS HISTORIARUM. 159
{n-sesig^aTit, licet experimenta alia non dees- a.d. hml
sent. Nam Anselmns, Cantuariensis archiepi*
scopus, ob ilUns tyrannidem per trienninm tntns
mare pnlsns, a Roma Marcenniacnm yenit circa
kalendas Aagnsti, nt sancti Hngonis» Cluniacen-
sis abbatis, coUoqnio fmeretnr ; nbi cnm de r^e
WiUdmo inter eos sermo haberetnr, abbas iUe
venerabiUs archiepiscopo respondens snb testi-
monio intnUt veritatis, * Proxima nocte prseterita
yidi regem iUnm ante thronnm Dei addnctnm
et accnsatnm^ et a jnsto Jndioe damnationis in
innm sententiam promnlgatam ;' sed, qnomodo
iUud sciret^ nec ipse tunc exposnit, nec archie*
piscopus, propter iUins eminentiam sanctitatis,
nec alius audientium quiUbet [percontatus est].
Item sequenti die, cum archiepiscopus inde pro-
gressns Lugdunnin venisset, et nocte sequenti
monacfai, qui cum Anselmo erant, matutinos ipso
praesente decantassent, ecce juyenis quidam, or-
natu serenus ac yultu, clerico cuidam ipsius
archiepiscopi, qui prope ostium thalami in lecto
jacebat, et necdum dormiens bculos tamen clau-
sos tenebat, adstitit, et yocans eum nomine suo
dixit, ' Adam/ inquit, ' dormis V cui cum clericus
responderet ' Non/ ait ^ Vis audire noya?' ' Liben-
ter/respondit ; et iUe, ' Pro certo/ inquit, * noyeris
quod totum dissidium inter archiepiscopum et
regem WUlelmum exortum jam penitus est so-
pitum;' ad hoc clericus alacrior factus caput
erexit, sed ocuUs apertis neminem yidit. Item,
cum nocte proxime sequente unus ex monachis
ejusdem archiepiscopi ad matutinos staret et
cantaret, ecce quidam iUi chartulam admodum
paryam exhibuit ad legendum, quam intuens mo-
nachus 'Obiit rex Willelmus,' in ea scriptum in-
yenit; qui confestim oculos aperiens prseter socios
nullum yidit Nec multo post elapso termino.
160
R06KRI DE WENDOVEB
A.D. 1100.
Charaeter of
WUliam
RuAis.
Coronation
of Henry I.
duo ex monachis ejus ad ipsum venientes^ et
regis mortem nuntiantes^ hortati sunt attentius,
ut illico sedem suam repetere dignaretur.
De vitm regis Willelmi.
Jure autem rex in medio totius injustitise suse
pra^reptus occubuit, qui supra bominem erat, et
consilio perversorumy quicquid mali poterat, id
semper agebat; ^et suis nequam^ alienis nequior,
sibi nequissimus^ subjectos omnes continuis geldis
et talagiis vexabat, vicinos werris et exactionibus
nssiduis provocabat, nec respirare poterat Anglia,
sub ipso miserabiliter suffocata. Ipse namque
et qui ei famulabantur omnia rapiebant, omnia
conterebant et subvertebant, adulteria violenter
et impune committebant, quicquid fraudis et ne-
quitiao antea non erat his temjporibus puUulavit ;
invisus namque rex nequissimus Deo et populo,
die qua obiit, in proprio tenebat archiepiscopa-
tum Cantuariensem, episcopatus Wintoniensem
et SariBsbiriensem, cum duodecim abbatiis^ quas
aut vendebat^ aut ad firmam dabat^ aut in manu
sua tenebat ; nec luxurise scehis exercebat oc-
culte, sed ex impudentia coram sole. Quid
plura? Quicquid Deo Deumque diligentibus
placebat, hoc regi regemque diligentibus dis-
plicebat. Sepultus est autem in crastino perdi-
tionis SU8B apud Wintoniam, ^in cujus sepultura
lachrymsB locum prse gaudio non habebant.
De eoronatime regis Henriei primi regis Anfflorum.
Defuncto itaque rege Willelmo, cum magnates
AnglisB ignorarent, quid actum esset de Roberto
^ Et $uis,'] Huntingdon, p.
378.
' /ft ctdtM.] ' In veteri monas-
terio, in ecclesia sancti Petri ;'
Flor. : < ibi infra ambitum turrisy
multorum procerum conventuy
paucorum planctu, terras tradi»
tum ;' Malmsb. p. 609.
t^LORBS HISTORIARUM. 161
dace Normannorain, regis defancti fratre primo- a.d. uoo.
genito^ qni jam per qainqaenniam in expediti-
one Hierosolymitana moram protraxerat, timue-^
runt diu sine regimine vacillare ; quod Henricus^
fratrum altimus et juvenis sapientissimus, cum
callide cognovisset, congregato Londoniis clero
Anglise et populo universo^ promisit emenda^
tionem legum, quibus oppressa fuerat Anglia
tempore patris sui et fratris nuper defuncti, ut
animos omnium in sui promotionem accenderet
et amorem^ ita ut illum in regem susciperent et
patronum. Ad hsec clero respondente et magna-
tibus canctis^ quod si animo volente ipsis vellet
concedere et charta sua communire illas liber-
tates et consuetudines antiquas, quae floruerunt
in regno tempore sancti regis Edwardi, in ipsum
consentirent et in regem unanimiter consecra-
rent. Henrico autem hoc libenter annuente, et
se id facturum cum juramento afiirmante^ conse-
cratus est in regem apud Westmonasterium in
die^ Assumptionis beatae Maride, favente clero et
populo ; qui continno, cum fuerat diademate in-
signitus^ has ^libertates subscriptas in regno, ad
exaltationem sanctae ecclesiae et pacem populi,
tenendas concessit.
De libertatibfis, qm» rex Henricus in regno tenenda$
concessit.
^ Henricus^ Dei gratia rex Angliae, Hugoni de his eharter.
Boclande vicecomiti et omnibus fidelibus suis,
tam Francis quam Anglis, in ^Herefordeschire,
salutem. Sciatis me Dei misericordia et communi
i
■■■ '
^ Die Astumptionis heaJUe Ma-
ruE.^ The I5th of Augrust.
* LibertatesJ] A copy of this
charter may be also found in the
Textus Roffensis, edit. Hearne,
p. 51.
YOL. II. M
' Herrfordeachire.] This should
be Hertfordshire, to the sheriff
of which Wendoyer addresses the
charter, as the county in which
S. Alban's was situated.
162
ROOERI DB WENDOVBR
A.D. 1100.
Charter of
Henry I.
consilio baronam regni Anglias: regem esse coro-
natum; et quia regnum oppressum erat injusti^
exactionibus^ ego respectu Dei, et amore quem
erga vos omnes habeo> sanctam Dei ecclesiam
liberam facio, ita quod nec eam vendam nec ad
firmam ponam, nec, moirtuo< .arohiepiscopo vel
episcopo vel abbate^ aliquid aceipiam de dominio
ecclesiae, vel de hominibus, donec sucoessor in
eam ingrediatur. Et omnes «malas consnetudines^
quibus regnum Anglise injuste opprimebatur^ inde
aufero^ quas malas consuetudines . in parte<hic
pono.
^ Si qnis baronum meorum, oomitnm vel alio-
rum, qui de me tenent, mortuus fuerit^ hde^res
suus non redimet terram suam, ^ sicut facere con*
sueverat tempor6 patris mei, sed justa et leg^-
tima relevatione relevabit eam ; similiter et bo-
mines baronum meorum legitima et justa reje-
vatione i^elevabunt terras suas de domiiiis suis.
Ety si quis baronum vel aliorum hominum meorum
filiam suam tradere volueiit, sive sororem^ sive
neptem, sive cognatam nuptui, meoum inde loqua-
tur^ sed neque ego aliquid de suo pro hac licen-
tia accipiam, neque defendam ei quin eam det,
excepto si eam dare voluerit inimico meo ; et si^
mortuo barone vel alio homine meo, filia hseres
remanserit^ dabo illam cum oonsilio baronum
meorum cum terra sua ; et si, mortuo marito,
uxor ejus remanserit et sine liberis fnerit^ dotem
suam et ^maritagium habebit^ et eam non dabo
marito^ nisi seCtindum velle suum. Si vero uxor
cum liberis remahserit> dotem suam et marita-
gium habebit^ dum corpus suum legitime serva-
bity et eam non dabo nisi secundum velle suum ;
* Sicut facere .... patrU mei,']
^Sicut faciebat tempore fratris
mei;' Text. Roff.
' Maritagium.'] ' Maritationem ;'
Text. Roff.
PLORBS HISTORIARUM. 163
et terrsB liberonnn costos eiit eave oxor, sive a.d. iioo.
aliaspropinqoiory qoi jostias esse debel; et pras- Henryi.
cipio^ ' at homines mei similiter se contineant
erga fiHos et filias et oxores hominam suoram. >
'Monetagiam commane^ qaod capiebatar p^
ciyitates \el comitatas^ qaod non foit tempore
Edwardi re^s^ hoc ne amodo fiat omnino defendo;
si qois ca^ptas faerit^ sive monetarias sive aUaSi
cam falsa moneta, jastitia recta inde fiat. Omnia
placita et omnla debita, qaae re^ fratri meo de-
bebaHtur^ condono, exceptis firmis meis, et ex«
ceptis illis, qufie pacta erant pro aliorum haDre*
ditatibus^ vel pro illis rebus, quae justius alios
contingcibant. Et si quis aliquid pro haereditate
sua pepigerat^ iliud condono, et omnes releva-
tiones^ quae pro fectis haereditatibus paotae erant.
Et si qiiis baronam vel hominum meorum iufir-
mabitur^ sicut ipse dabit vel dare disposuerit
pecuhiam suam, ita datam esseconcedo; quod
si ipse praBventus Vel armis, vel i&firmitate> pe-
cuni&in stiam tfon dederit nec dare disposuerit,
nxoi' sua sive liberi aut parentes et legitimi
homines sui pro anima' ejus eam dividant, sicut
eis melius visum fueiit^ Si quis baronum vel
hominum meorum forisfecerit^ non dabitvadium
in misericordia pecuniaB suae^ sicut faciebat tem-
pore patris vel fratris mei^ sed secundum foris-
facturae modum^ nec ita emendabit sicut emen-
dasset-^retro tempore patris mei vel fratris ; quod
si perfidlee vel i^eleris convictus fuerit^ sicut erit
culpat^ sic emendet. Mutdra etiam retro ab illa
die/qua in regem -coronatus fui, omnia condono^
et ea quae amodo facta fuerint juste emendentur^
secundum lagam regis Edwardi. Forestas com*
"^ Retro tempare,'] * Retro Atem- nim antecessorum meorum ;'
pore patris mei in tempore alio- Text. Roff.
M 2
164
ROGBRI DE W£NDOy£R
A.D. 1100.
Charter of
Henry I.
Rettoration
of Anselm.
muni consilio baronum meorum in manu mea ita
retinui, sicut pater meus eas habuit. Militibus^
qui ^per loricas terras suas defendunt^ terras do-
minicarum carucarum suarum quietas ab omni-
bus geldis et omni proprio dono meo concedo^
ut sicut tam magno gravamine alleviati sunt,
in^ equis et armis bene se instruant^ ut apti et
parati sint ad seryitium meum et ad defensio-
nem regni mei. Pacem iBrmam ponq in toto
regno meo, et teneri amodo prsecipio. Lagam
regis Edwardi vobis reddo, cum illis emenda-
tionibus^ quibus pater meus eam emendayit con-
silio baronum suorum. Si quis aliquid de meo«
yel de rebus alicujus, post obitum regis Willelmi
fratris mei cepit, totum cito reddatur absque
emendatione ; et si quis inde aliquid retinuerit^
ille super quem inventum fuerit graviter mihi
emendabit.' His testibus, Mauricio, Londoniensi
episcopo^ Willelmo, Wintoniensi electo, Girardo^
Herefordensi episcopo» Henrico comite, Simone
comite, Waltero Giffard comite, Roberto de
Monte-forti^ Rogero Bigod, et aliis multis.
FactsB sunt tot charta; quot sunt comitatus in
Anglia, et, rege jubente^ positse in abbatiis sin-
gulorum comitatuum ad monumentum.
De reditu Anselmi, Gantuariensis arehiepiseapi,
in Angliam.
Rex itaque Henricus in regem, ut dictum est,
coronatus dedit episcopatum Wintonienscm Wil-
lelmo 6iffard> et continuo de possessionibus cunc-
tis ad episcopatum pertinentibus illum, contra
novi statuta concilii, de quo superius mentionem
fecimus^ investivit. Deinde, de consilio totius
AnglicansB ecclesise^ misit ad partes transmarinas
' Per Urica»,'] Translated by
Tyrrell ' habergeons ;' ii. p. 115.
' In eguM.] 'Ita se equis;* Text.
Roff.
ssn
PLORES HISTORIARUM.
165
nuntios' solemnes ad Anselmum, Cantuariensem a.d. iioo.
archiepiscopum^ summopere illum sollicitans^ ut
cum festinatione ab exilio rediens sedem suam
repetere non moraretur. Rediit interea dux
Robertus^ frater regis, expleta magnifice pere-
grinatione Hierosolymitana, in Normanniam^ in
qua jam per quinquennium fere fuerat demora*
tns^ ubi cum laetitia et honore susceptus est ab
universo populo re^onis. Tenuit autem eo tem-
pore rex in custodia ^RanuIpbum, Dunelmensem
episcopum^ hominem perversum et ad omne sce-
lus paratum^ quem frater ejus rex Willelmus
episcopum fecerat Dunelmensem, et regni An-
glorum subversorem ; qui cum regi jam dicto
nimis esset familiaris, constituerat eum rex pro-
curatorem suum in regno^ ut evelleret^ destrue-
ret^ raperet et disperderet^ et omnia hominum
bona ad fisci commodum comportaret ; sed, mor-
tuo rege iniquo et Henrico coronato, de com-
muni consilio gentis Anglorum posuit eum rex
in vinculis, a quibus cum, custodibus suis pecunia
corruptis^ evasisset^ transfretavit clam in Nor-
manniam, et sua exhortatione ducem Robertum
commovit in regem fratrem suum. At dux Ro-
bertus literas occulte ad Anglise magnates trans-
mittens allegavit, quod esset primogenitus filio-
rum regis Willelmi primi, qui Angliam armis
subegerat^ et bac ratione de jure sibi regnum
competere affirmabat. His auditis, ^multi nobiles
de regno Angliae causse illius favorem praebentes
fidele consilium ei pariter et auxilium promise-
runt. Robertus vero interim paravit viam^ ut
' Nuntios,^ They found him at
Lyons, with Hugh the bishop of
that see ; Eadm. p. 55.
* Ranulphum,'] ^Ralph Flam-
bard, bishop of Durham, was con-
fined in the Tower of London on
the 14th Sept. 1100,and escaped
4lh Feb. 1101.* Malmsb. p. 619,
note *,
^ MulH nobiies, ] Gompare
Malmsb. § 394.
166
ROGERI DE WBNDOVER
A.D. 1100. jas suum prosequeretur, sed, quia nuper de pere-
grinatione terrae sanctse pauper redierat, distulit
ad tempus negatium mente conceptiimy ut tem-
pore congruo illud effectui manciparet. Eodem
tempore> defuncto Thoma^ Cboracensi archiepi-
scopo, ^ Gerardus successit ; et Sigisbertus^ Gem-
blacensis monacbiis, hucusque cbrpnica ^usl satis
eleg^anter digessit.
De virtute regis Godefridi.et morte immatura.
Eodem anno^ defuncto papa Urbano» - Paschalis
sedit in cathedra Romana post eum annis de-
Death of the cem ct octo. 'Eodcm anno rex Hierosjolymanua
jerusaiem. Godefridus, ad instantiam quocundam baronum
suorum^ Jordanis flumine transito, in regione
Ammonitarum, quam tunc Aro^bes inhabitabant^
ingentem gregum et armentoriim contrahens
prsedam, cum manubiis infinitis felicit^r remea-
vit ; quo audito, princeps quidam de gente Ara-
bum prseclarus et poteias, atque in djsciplina mi-
litari ferventissimus, p^r internuatios pace im-
petrata, ad regem Godefridum. cum.ejusdem gen-
tis nobili comitatu accessit. Audiqrat enim mul-
torum relation^ de regis et populi pccidentis viri-
bus et magnificentia^ qui pcr tot terrarum spatia
universum sibi subegerant orientem ; unde studio
eum ferventissimo videre gestiens> ad regis prse-
sentiam adductus reverenter illum salutavit^ et,
<;um diu regem intuitus corporis ejus dispositi-
onem admiraretur, ccepit eum multa precum in-
' Gerardus guceessii;'] ^homo
quidem auctus et litteratus, sed
vita lubricus, in emuugendis per
indecoras etiam occasiones sub-
ditorum marsupiis callidus, et,
ut plurimi asseverant, maleGciis
etiam assuetus ;' Gul. Neubrig.
ed. Heame, i. p. 25.
* PajschaiiSf'] the second; he
died in January 1118.
' Eodem anno.'] The following
account of the last acts and deatb
of Godfrey are taken from Will.
Tyr. p. 776.
1
PLORJSS HISTORIARUM. 167
stantia rogitare, ut in conspectu ejus gladio a.d. uoo.
suo camelum maximum, quem ad illum usum
adduKerat^ percutere dignaretur. Rex vero non
ad jactantiam, sed ut barbaris nationibus timo-
rem incuteret, evaginato gladio^ camelum percus-
sit et caput belluse^ tanquam res esset perfragilis^
gladio amputavit ; quo yiso^ Arabs obstupuit^
sed in mente sua id ensis acumini adscribebat ;
unde, impetrata licentia ut confidentius loquere-
tur, quaesivit propensius si id possit cum alte-
rius gladio operari ; at rex subridens ejusdem
gladium sibi dari praecepit, quo arrepto, alium
camelum sibi praesentatum percussit, et caput
illius sine difficultate praecidit. Sicque Arabs,
quod de regis virtute audierat^ verum esse com-
periens, multis in auro, argento, equis, ac rebus
pretiosis muneribus collatis, ejus sibi gratiam
comparavit, et reversus ad propria regis fortitu-
dinem omnibus praedicavit. Deinde idem rex
Hierosolymarum magnificus, mense Julio incu-
rabili morbo correptus, aegrotare coepit, et, ad-
sumpto bumanae salutis viatico, confessor Cbristi
diem clausit extremum^ cum beatis spiritibus vi-
tam possessurus aeternam. Obiit autem decimo
quinto kalendas Augusti anni prdBsentis, et se-
pultus est in ecclesia Dominici sepulchri, sub
loco Calvariae^ ubi et successoribus ejus usque in
praesentem diem pro sepultura locus est depu-
tatus. Tandem, cum per tres menses regnum
vacasset Hierosolymitanum, judicio principum
universorum et cleri citatus est dominus Bal-
dewinus, frater ex utroque parente defuncti re-
gis, ut post eum cum festinatione accederet, sicut
jus dictaverat, regnaturus.
168
ROGBRl DE WENDOVKR
A.D. 1101.
Baldwin
king of
Jerasalem.
t
/
De eoranatiane regis Baldewini Hierusalem ei ejtis
pietate»
Anno Domini mg. primOy Baldewinus, comes
Edessanus et frater regis Godefridi uterinus^
Hierosolymam yeniens, in die sancto nativitatis
DominicaB per manum patriarchae ^Diaberti in
regem Hierosolymarum inunctus est et regio
diademate laureatus. ^Tancredus autem, vir no-
bilis et omni laude dignissimus, ^veteris injurise,
de qua superius dictum est, a Baldewino jam in
regem coronato sibi illatse non immemor, sumpta
ab eo licentia recedendi, reddidit ei urbes Tybe-
riadensem et Caipham, quas ex dono regis 60-
defridi susceperat, et Antiochiam veniens a po-
pulo civitatis benigne susceptus est ; fuerat enim
paulo ante Boamundus princeps civitatis apud
Meletemiam, Mesopotamiae urbem, a Damsiva
Turco quodam captus et nondum a vinculis li-
beratus, unde et Tancredus a principibus Antio-
chenis saepe vocatus, ut praeesset eis donec Boa-
mundus a vinculis solveretur, adquievit petitioni-
bus eorum, et tam urbis quam regionis adminis-
trationem suscepit. Contigit autem eo tempore
regem Baldewinum Jordanem transire, et, ut re-
gionum finitimarum exploraret infirma, descen-
dere in Arabiam ejusdemque provinciae intima
hostiliter perlustrare ; ubi de nocte subito super
Turcos ruens non praemeditatos, in ipsis eorum
tabernaculis de viris multos, mulieres cum par-
vulis universis, et omnem eorum substantiam sibi
fecit in praedam, trahens secum spolia infinita,
camelorum quoque et asinorum multitudinem
inauditam; viri autem, velocitate equorum fu-
1 JHi^herH. ] Daimbert, who
before his election had been
archbishop of Pisa; he died in
1107.
« Tancredus.'] Will. Tyr. p. 781,
seq,
' VeterU ityurite»'] * Apud Tar-
sum Ciliciae ; * Will. Tyr.
PLORfiS HISTORIARUM.
109
gientes, uxores et liberos cum manobiis impre- a.d. iioi.
tiabilibus nostris reliqnenint in praedam. Rex
antem rediens cum spoliis foeminam quandam,
nxorem cujusdam principis potentis^ praegnantem
et in partu jacentem invenit ; quod videns rex,
fecit de spoliis lectum parari pro tempore ido*
nenm, datoque cibo, et utribus aqua plenis^ lac-
tisque copia, et ancillis ad ejus custodiam assig**
natiSy mantello^ quo erat rex indutus, inyolvit
eam, et exercitu inde [transivit.] Die yero se*
quenti magnus ille Arabum princeps, de uxore
admodum tristis» de more nostrorum sequens ex»
ercitum, in uxorem casu incidit sic jacentem ;
Tidens ergo piinceps il]e et stupens humanita-
tem, quam rex erga eam exhibuerat, coepit no«
men regis usque ad sidera extollere, et ei de
csetero obligatus in necessariis articulis coepit
fideliter adhserere.
Qmmodo rex nenricm MatUdam duxerit^ Jiliam
regis Scotortm,
Eodem anno Anselmus, Cantuariensis archie- Mvriaffeof
piscopus, 4n Angliam veniens desponsavit Matil-
dam, filiam Malcolmi regis Scotorum et sanctae
regina? Margaretse^ novo ^regi Angliae Henrico ;
et, sic nuptiis magnifice celebratis^ facta est
commotio in regno, causa Roberti ducis Nor-
manniae, non modica, qui^ ut rumor asserebat,
ad hoc venit cum exercitu copioso, ut sibi Angli-
am subjugaret ; quo cognito^ misit rex Henricus
navalem expeditionem contra fratrem venien-
' In Ang^liam,'] He landed at
Dover on the 22nd of September.
Eladm. p. 55,
' Regi Anglug Henrko,'] Mat-
thew Paris has here introduced
a story giving an account of the
aversion of M atilda to this mar-
riage, with her imprecatioDS
upon the issue that might result
from it ; for which however there
does not appear to be any founda-
tion; compare Eadmer, p. 56,
with Malmsbury, § 418.
//
Rome.
172 ROGBRI DE WENDOVER
Quod Anselmm, Cantuariemis archiepiscopmy Romam
profectm ahhates degradatos secum duxit.
A.D. 1108. Anno Domini MCiii. Anselmiis^ Cantaariensis
visuto' archiepiscopus, post mnltas tribulationes et in-
jnrias, quas a rege perpessus fuerat^ ^Romam
perrexit^ sicut inter ipsum et regem convenerat^
ducens secum degradatos abbates et Willelmum;
Wintoniensem electum ; quo Romam veniente^ a
papa Pascbali susceptus est reverenter. Debinc,
die pro regiis constituto negotiis, Willelmus de
Wareuast/ clericus et procurator regis Anglorum,
causam ipsius in medium tulit, ac inter alia con-
stanter allegavit^ quod nec ipse pro regni amis-
sione investituras ecclesiarum amittere velit, et
hoc verbis minacibus adfirmavit. Ad hsec papa ;
* Siy quemadmodum dicis, rex tuus nec pro regni
amissione donationes ecclesianim amittere pate-
retur^ scias prsecise, coram Deo dico, quia nec
pro mei capitis redemptione eas illi impune per-
mitterem obtinere.' In his ergo regis negotio
terminato^ Anselmus archiepiscopus pro episcopis
et abbatibus degradatis multa precum instantia
dominum papam rogare coepit, ut cum illis mi-
sericorditer dispensaret, ut possent amissas re-
cipere dignitates. Tunc sedes clementissima,
quae nulli deesse consuevit^ dummodo albi ali-
quid vel rubei intercedat, prsescriptos pontifices
et abbates ad pristinas dignitates misericorditer
revocavit et cum gaudio ad proprias sedes re-
misit. Eodem anno Robertus^ dux Normanno-
rum^ causa fratris sui et regis versutia^ tria
millia marcas argenti, quas rex illi singulis annis
reddiderat^ condonavit.
* Ramamj}errexit,'] Onthe 27th
April ; Flor.
' WareuMt,'] * Warewast/ C
PLORBS HISTORIARUM.
173
Quod muUi nobUes ffierasolymam pro/ecti imperaiorig
dolo perierunt.
Circa dies istos miilti nobiles de finibas occi- a.d. nos.
dentis cruce signati, ad iter se accingpentes,
duces habuerunt nobiles viros et potentes Wil-
lelmum, AquitanisB ducem, ' Hugonem magnum,
comitem Viromadensem, qui nuper ab eadem
peregrinatione redierat, ^Stephanum Carnoten-
sem et Blesensem comitem^ cum Stephano, co-
mite Burg^ndensi. Hi omnes uno eodemque
desiderio accensi cum turba non modica Con-
stantinopolim pervenerunt ; ubi ab imperatore
Alexio reverenter sed dolose suscepti invene-
runt ibi comitem Tholosanum, qui, semel pere-
grinatione incepta, nunquam ad propria redire
proposuit ; qui omnes^ sumpta ab imperatore
Kcentia^ comitem Tholosanum quasi productorem
habentes, transito Hellesponto, Nica^am Bithyniae
urbem attigerunt. Tunc imperator Alexius et
proditor nequissimus, nostrorum invidens suc-
cessibus, principibus Turcorum infidelium^ per
quos peregrini transituri erant, crebras transmisit
epistolas, exhortans attentius ne tantum Chris-
tianorum populum libere transire in suam per-
niciem paterentur. Nostri autem nimis incon-
sulte agentes^ et nihil sinistri suspicantes, divi-
sis agminibus incedebant^ vinculum caritatis non
habentes ; unde dati sunt in manus insidiantium
Turcorumy ita quod ex eis una die ceciderunt in
ore gladii plusquam quingenta millia peremp-
torum. Quibus autem concessum est hostium
^Hugonem nia^vm.] ' Philippi
regiB Francorum frater.* Will.
Tyr. p. 783.
' Stephanum. ] According to
Ordericiis Vitalis, 'the prayen
and reproaches of Adela his wife,
sister to the king of EDgland,
were used to induce him to join
in this second expedition.' Mi-
chaud^ ii. p. 489.
174
ROOBRI DK WENDOVBR
A.D. 1103.
t
\
ConquesU of
Baldwin,
king of
Jerusalem.
1
manus effugere, amissis omnibus^ apud Tarsum
Cilicise convenerunt^ et^ defuncto ibi Hugone
magno et in ecclesia doctoris gentium sepulto,
Antiochiam profecti sunt, indeque Hierosolyniam
festinantes Tortosam pervenerunt, urbemque ob-
sidione vallantes infra dies paucos obtinuemnt
eam, civibus interemptis aut mancipatis per-
petuae servituti.
Qufod rex Hierosolymanim tres civitates subegit.
Sub his quoque diebus in portu Jbppensi
magna Januensium classe appulsa, et in Pas-
chali solemnitate Hierosolymam ascendefunt.
Horum re^ Hierusalem Baldewinus fultus aux-
ilio Assur^ oppidum maritimum obsedit et illud
potenter subjugavit^ et^ in eo.custodibus relictis,
Caesaream usque pervenit ; quam rex cum mag-
no labore suorum effractam ingressus^ interfectis
civibus^ spolia ibidem impretiabilia obtinuit, quse
suis auxiliariis largiter erogavit. Erat autem in
una parte hujus civitatis templuin deorum, ad
quod populus causa obtinendae salutis confuge*
rat; sed, illo confracto, tanta ibi strages facta est,
ut horror esset occisorum multitudinem intueri.
In illo autem oratorio vas viridissimi coloris re-
pertum est^ in modum paropsidis formatum, quod
Januenses smaragdinum reputantes pro magna
pecunise summa receperunt, et pro ornatu pre-
tioso suse illud ecclesia> obtulerunt. Adducti
sunt autem coram rege procurator civitatis, qiii
lingua eorum Emyr dicitur, et juridicus^ qui ^ Cad-*
mis appellabatur^ qui spe maximse redemptionid
sunt compedibus mancipati. Rex vero consti-
* Assur,'] ^ Arstir, oppidum ma-
ritimum . . . E^ autem hic locus,
qui alio nomine Antipatrida ap-
pellatur, ab Herodis genhoreAn-
tipatro sic appellatus.' Will. Tyr.
p. 783.
' CadmU,'] or more properly
<Cadius;' Will. Tyr.
PliORBS HISTORIARUM.
176
tuit ibi archiepiscopum Baldewinum quendam, a.d. 1109.
qai cjam duce Godefrido illuc advenerat, et, re-
licto ad cnstodiam civitatis prsesidio militari, ad
Ramulam festinavit. Misit eo tempore Caliphus
iSgjrpti principem militiae suae contra regem
Baldewinum cum undecim millibus equitum et
viginti millibus peditum^ praecipiens, ut populum
inopem et mendicum a suis, ut dicebant^ finibus
propulsarent ; quos cum rex advenire cognovis-
sety obviavit illis intrepidus cum equitibus ducen-
tis et sexaginta et peditibus nongentis, et^ in-
Yocato de supernis auxilio, viriliter irruerunt in
hosteSy quibus in fugam compulsis, insecuti snnt
eos fideles usque Ascalonem^ stragem operantes
non modicam per octo milliaria, et nocte illa
victQres in campestribus quieverunt. Cecidenint
quoque ex hostibus quinque millia virorumy et ex
nostris equites septuaginta, pedites autem plures,
quorum tamen certus numerus non habetur.
Principibus interim occidentiSy de quibus supra
retulimuSy Hierosolymam festinantibus, rex Hie^
rusalem obviam eis adveniens in sanctam ciyita-
tem cum gaudio introduxit.
Quod rex Hmricus terras Boberti /ratris sui
depopulatur.
Anno Domini mciv. surrexit inter regem a d. 1104.
Henricum et Robertum NorinanniaB ducem fra- into Nor-
tres^ causis intercedentibus, discordia, unde rex,
missa in Normanniam expeditione militari^ eaqtle
a quibusdam proditoribus ducis recepta^ prsedis
et combustionibus non modicam cladem rebus
ducis subito intulerunt ; ^ sed Willelmus, comes
Moretonii^ causa perfidias nuper a rege proscrip-
mandy.
> 8ed WiUelmus,^ WiUiam, earl
of Mortaio or Mortagne, son of
duke Robert the eldest of the
half-brothers of the Conqueror.
He is called Morteuil by Hunt-
ingdon.
\
176 ROGBRI DE WENDOVER
A.D. 1104. tus ab Anglia, animo perfecto^ ut vir streniius,
regalibus turmis audacter bellum indixit ; sed
dux Robertus^ fratris sui divitias metuens^ cas-^
tella sua et terras infirmiora in quantum potuit
communivit. Eodem anno apparuerunt in meri^
die circa solem quatuor circuli albi coloris.
QaodArmlmo archiepiscopo interdictum est^ ne rediret
in Angliam.
An8eini'8 Hoc quoquc tcmpore Anselmus^ Cantiiariensis
interdicted. archiepiscopuSy a Roma rediens cum Lugduno
appropinquasset^ Willelmus de Wareuast, regis
Anglorum procurator, Me quo superius mentio*
nem fecimus^ interdixit ex parte domini sui^ ne
rediret in Angliam, nisi omnes patris ac fratris
ipsius consuetudines se ei fideliter promitteret
servaturum ; quod ille audiens admiratus est,
sciens se alia conditione ab Anglia recessisse.
Perveniens autem Lugdunum resedit cum Hu-
gone, archiepiscopo civitatis^ omnibus quse Dei
sunt diligenter intendens. Rex autem Henricus,
ut comperit tam papam quam archiepiscopum
in sua perstare sententia^ mox archiepiscopatum
in dominium suum redegit et Anselmum bonis
omnibus spoliavit.
De Tv/rco quodam, qui regem Hiero9olym>orum satis
curialiter Uheramt.
Escapeof Circa^ dies istos Arabitas cam jSlgyptiis fines
Baldwin ^jf
ftrom Rama. Christianorum apud Lyddam, Sauronam^ et Ra-
mulam ingressi^ ad numerum viginti millium,
praedis ibi instabant et rapinis; quod ut regi
Hierusalem Baldewino nuntiatum fuisset^ prseter
morem nimis inconsulte agens^ non convocatis
ex urbibus finitimis militaribus copiis^ sed de sua
172.
^ De quo Bu/per%usJ\ Above, p. ' Cirea diee,'\ Compare WiU.
Tyr. p. 787, seqq.
T
FLORBS HISTORIARUM. 177
yirtate praBsumens^ vix ducentos secom habens a.d. 1104.
equiteSy contra hostes prorupit, sed nostrorum
paacitas a tanta infidelium multitudine oppres-
sa, csesis pluribus^ in fugam est compulsa ; qui
autem evadere potuerunt^ ad Ramulam oppidum
coniugerunt; ceciderunt ibidem uterque comes
Stephanus^ qui nuper advenerant^ et alii nobiles
multi, quorum nomina scripta habentur in libro
vitdB. Rex verO; licet de oppidi securitate non
multum confideret^ tamen, ut mortis dispendium
declinaret^ illud ingreditur» spem non habens
aliam evadendi ; cumque de vita desperans in
crastino metueret ab hostibus obsideri^ ecce in-
tempestse noctis silentio adfuit supradictus ille
princeps nobilis de Arabia^ cujus uxori^ ut prse-
misimus, rex tantam exhibuerat humanitatem
dum in partu laboraret^ et voce suppressa iis
qui in muro erant siccine loquebatur, ^Verba
habeo,' inquit^ ^ ad regem secretiora^ quse perfero ;
facite ut introducar ad ipsum ;' qui coram rege
adductus instruit eum, ut de oppido egrediatur^
promittens secure^ quod ipsum sub tuto con-*
stituet^ si sine tumultu exeat et cum paucis;.
consilium enim inierant Arabes^ ut testatur,
quod summo diluculo castrum debeant obsidere.
Tandemque egressus rex cum paucis^ amicum
sequenSy ad montana conscendit ; at vir nobilis
ille^ ab eo digrediens^ opportunum regi tempore.
congruo promisit obsequium; rex vero duobus
sociis comitatus per medias hostium insidias As-
sur usque pervenit^ ubi a suis gaudenter excep-*
tus est et sumpto cibario confortatus» Hostes
autem, victoria potiti, in crastino Ramulam ob-
sederunt ; quam violenter subjugantes, fideles,
qui in prsesidio erant, partim [neci], partim tra^
diderunt et perpetuae servituti, Venit interea
Hugo de Sancto Audemaro^ cui rex dederat iir-
VOL. II. N
178
ROGBRI DB WENDOVER
A.D. 1104. bem Tiberiadensem^ apud Assur ad regem cum
equitibus octoginta ; quorum rex fretus auxilio,
assumptis secum Joppitis cum equitibus non-
aginta, in spem bonam erectus decrevit hostibus
occurrere et injurias eis refundere cum usuris.
Erant autem prope quasi ad tria milliaria^ et
ecce rex cum suis, infusa de supernis virtute et
divina gratia praeeunte, in hostes potenter ir-
ruens eorum agmina dissolvit, et, interfectis ex.
eis non paucis, ca^teros compulit fugam inire ;
deinde in castra hostium reversi fideles^ spolia
cum asinisy camelis, papilionibus et tentoriis,
alimentorumque copiis colligentes^ quasi per
mens^ septem imbelles postea quieverunt. Eo-
dem tempore dominus Tancredus Appamiam^
Coele-syrias metropolim, obsedit et cepit, inde
Laodiceam transiens^ illam recepit in suam ; his
autem urbibus ampla nimis cum oppidis et sub-
urbanis multis territoria adjacebant. Eodem
etiam tempore Boamundus> Antiochenorum prin*^
cepSy post annos quatuor suas captionis^ pretio
interveniente redemptus, Antiochiam est rever-
sus.
Baldwin
gains po8>
se^iiion of
AchoD.
QiLod Achan redditur regi Baldewino,
Eodem' anno rex Hierusalem Baldewinus
Ptolomaidamy civitatem maritimam provincias
Phoenicis^ obsidione yallavit ; hsec autem urbs,
portum habens infra mcenia et extra, tranquillam
prsebere potest navibus stationem. Hanc gemini
firatres fundasse Ptolomeeus et Achon perhiben-
tur^ quam inter se dividentes, et muris eam soli-
dis per gyrum vallantes, a Ptolomaso Ptolomai*
dam, et ab Achone Achon, sive Acharon, vocabu-
lum indiderunt. Obsessa igitur civitate per ter-
' Eodem anno.] William of Tyre places the siege of Ptolemais in
1103, * circa yeris initium/ p, 790.
PLORES HISTORIARUM. 179
ra.m a rege suisque principibus, et a classe Janu a d. 1104.
ensi navibusque rostratis^ quas galeias appel-
IsLDt, per mare^ introitum civibus et exitum au-
ferebant ; machinis tandem circumpositis, crebris
assnltibus^ tam a rege per terram^ quam a classe
per oram maritimam^ multos ex civibus variis
eventibus peremerunt; cumque per dies viginti
continuos^ nostri oppugnando illique injurias a
se propulsando^ desudassent^ hac conditione regi
dTitatem tradiderunt^ ut^ qui egredi vellent^ cum
uxoribus et liberis et rebus omnibus liberum
haberent exitum, et, qui in domibus manere eli-
gferent, data regi singulis annis bonis conditioni-
bus pecunia, sub iilius protectione manerent se-
ciiri. Hic primum per mare accedentibus ad
terram sanctam patuit secura tranquillitas, lit-
tore ab hostibus aliquantulum expedito. ' Eodem
anno Boamundus et Baldewinus comes, cum
Tancredo et Jocelino eorumque legionibus uni-
versis, Euphratem transeuntes^ Carram civita-
tem^ de qua in gestis Abrahae legitur^ obsede-
mnt ; cives autem de subventione diffidentes
nostris civitatem obtulerunt, sed, stimulante in-
vidia^ effiisa est contentio inter Boamundum et
Baldewinum, quis eorum urbem obtineret in
suam, et differentes usque mane urbem oblatam
occupare, donec de illa quaestione frivola plenius
discateretur^ antequam dies illucesceret tanta
faostium adfuit multitudo^ ut nostri de vita etiam
desperarent. Patriarchse autem, qui adfuerunt^
verbis exhortatoriis nostris animos addere nitun-.
tur, sed gratia destituti divina nec verbis nec
admonitionibus adjuvantur ; nam statim in pri-
mo conflictu nostri ignominiose terga osten-
dentes^ castraque cum sarcinis deserentes, fuga
salutem quaerebant^ quam non poterant invenire.
■ ■ ■ ^^ — ^W^ ■ I I^^^W^^— ^— ^»^ ■■■II ■ ■■■ M M I I !■■! ■ I-. ■■■■■ — —^^^ ■■■■ ■ !■■■ —
' Eodem anno. ] Will. Tyr. p. 792.
N 2
180
ROGRRI DE WBNDOVER
A.D. 1104.
A.D. 1105.
Anecdote of
Matilda.
Capti sunt ibi comes Edessanus Baldewinus et
consanguineus ejus JocelinuSy fugientibus Bo-
amundo et Tancredo cum duobus patriarcbis
donec ad urbem Edessam incolumes pervenerunt.
Tunc tradita est civitas Edessana et provincia
tota sub custodia domini Tancredi, donec Balde-
winus a carcere solyeretur*
De facto quodam memorahili Matildis regina.
Anno Domini mcv. rex Anglorum Henricus
transfretavit in Normanniam^ 'contra fratrem-
suum ducem Normannicum certaturus ; conqui-
sivit igitur Cadomtim et Baiocum consulis aux-
ilio Andegavensis^ cum aliis castellis multis,
et omnes fere sese regi Normanniae principes
subdiderunt. Eodem tempore David, frater re-
ginae Anglorum Matildis, venit in Angliam, ut
sororem suam visitaret ; qui, cum nocte quadam
in thalamum ejus ab ipsa vocatus venisset» do-
mum invenit leprosis plenam, et regina in media
stans, deposito palliOy linteo se praecinxit, et,
aqua imposita, coepit lavare pedes eorum et ex-.
t^rgere linteo, et utrisque manibus constrictos
ccepit devotissime osculari. Cui frater, ^Quid
est quod agis, O domina mea? Certe, si rex
sciretistay nunquam dignaretur os tuum leproso-.
rum pedum tabe pollutum suis labiis osculari ;*
et illa subridens ait, ' Pedes/ inquity ^ Regis aBt^mi
quis nescit labiis regis morituri esse praeferen-
dos ? Ecce ego idcirco vocavi te, frater caris-
sime, ut exemplo mei talia discas operari; fac,
rogo, quod me facere intueris ;' cui cum frater
respondisset, se nullo modo talia facturum, illa
' Conirafirutrem.'] Heiiry'8 ex-
cuse for passing into Normandy
was to lend assistance to some
of the nobles, wbo had inrited
him to protect them against the
earl of Mortain and Robert de
Belesme. Orderic. Vital. p. 812,
seqq.
-J9^K
i««N
mt
FLORES HISTORIARUM.
181
coeptis insistente^ David subridens remeavit. a.d. 110«.
Eodem anno rex Henricus^ dispositis in Nor-
mannia rebus necessariis^ ad Angliam trans-
fretavit,
Quod rex Henricus Bohertwm fratrem mum in
camjpestri pralio ceperit.
Anno Domini mcvi. dux Normannorum Ro-ad. iioe.
Heiiry 8
bertus venit ad fratrem suum apud Northamp- ^Jctory in
Normandjr.
tonam amicabihter petens ab eo^ ut ablatam sibi
fraternam ^redderet gratiam ; sed Deus eorum
concordise non consensit. ^Dux autem iratus
perrexit in Normanniam, et rex ipsum secutus
Tenkerchebrai^ castellum obsedit, trahens se-
cum omnes fere proceres Normannias et Ande-
gavise, robur Angliae et Britannise^ ut fratrem
debellaret. Venit itaque dux Robertus Norman-
nicusy et cum eo Robertus de Beleasmo et consul
Moretonii et alii fautores ejus, ut obsidionem
solverent inchoatam^ et, buccinis perstrepentibus,
cum paucis multos audacter invasit; erat enim
expertus in Hierosolymitanis congressionibus,
unde regales aggressus acies fortiter eas repulit
et horrende. Willelmus nihilominus^ comes Mo-
retonii^ aciem Anglorum de loco in locum per-
turbans promovit et fere in fugam compulit ; sed
rex Heuricus cum suis aciebus^ qui pedites erant^
ut cionstantius pugnarent^ fugam cohibuit caste-
rorum et eos ad pugnam solidavit ; tandem
acies equestris Britonum in aciem ducis ex ad-
^ Redderet gratiam, ] ' Gui rex
omnino contradixit ; quare comes
iratus recessit et mare ti^ansivit.*
Flor. ad an. 1106.
' Dux, ] Mattbew Paris has
inserted here a conciliatory speech
made by the king to his nobles,
before quitting England, to en-
sure their co*operation. Its cha-
racter may be gathered from the
iotroductory passage ; ' Rex ta-
libus alloquiis super mel et fa-
vum oleumque mellitis et mol-
litis blandiens, dixit.'
» TenkerchebraL] The battle of
Tinchebrai was fought upon Mi-
chaelmas eve, the 28th Sept.
Malmsb. p. 62&.
182
R06ERI D£ WENDOVER
A.D. 1106.
verso irruens eam potenter diffidit^ et mole mag^-
nitudinis oppressa gens ducis dissoluta est et
yicta. In hoc opere potissimum laudandus fnit
Willeimus de Albeneio, Brito^ qui gladio discur-»
rens inter acies extracto belli negotium con-
summayit. Capti sunt itaque dux Normanno-
rum fortissimus et consul Moretonii Willelmus ;
Robertus vero de Beleasmo fiiga sibi consuluit
cum complices retentos conspexit. ^ In hoc quo-
que facto reddidit Deus yicem Roberto^ quem
cum in actibus Hierosolymitanis gloriosom red-
didisset^ oblatum sibi respuit regnum^ magis
eligens quieti et desidise in Normannia deser-
vire^ quam Domino regum omnium in sancta
civitate famulari. In hujus rei signum eodem
anno ^cometa apparuerat^ a sole distans quasi
cubito unOy ab hora tertia usque ad horam no-
nam^ radium ex se longum emittens ; visse sunt
etiam in coena Domini lunse bin» et plenas, una
in oriente et altera in occidente. Sicque im-
pletum est^ quod rex Willelmus Henrico filio
suo moriens dixit; nam cum Roberto Norman«-
niam et Willelmo Angliam legaret, cum lachry-
mis ad patrem ait, ^ £t mihi^ pater^ quid tribuis? '
cui pater ; ^ Quinque millia libras argenti de the-
sauris meis tibi do ;' ad hsec Henricus ; ^ Quid
faciam de thesauro^ si locum habitationis iion
habuero ?' cui rex ; 'iEquanimis esto, fili, et con-
fortare in Domino; pacifice sustine, ut fratres
tui majores te prsecedant, tu autem tempore tuo
honorem totum, quem adquisivi, habebis, et fra-
tribus tuis divitiis et potestate prdBstabis.'
^ /n hoc guoque faeto.'] So Hen-
ry of HuntingdoD, p. 379.
' Cameia apparueraL ] * In
prima autem Beptimana Quadra-
gesimae, sexta feria, xiv. kal.
Martii, in vespera, ostensa est
quaedam insolita stella, et per
yiginti quinque dies eodem modo
eademque hora yisa est lucere
inter austrum et occidentem.'
Flor. ad an. 1106.
PLORES HISTORIARUM.
188
Quod rex ffmrieus et Anselmus archiepiseopus
concordati sunt,
Anno Domini mcvii. cam rex Henricas» dele* a.d. 1107.
tis vel subjectis hostibas. pro yoluntate Nor* tionortiM
manniam disposuisset» yemt apad Beccum ad AoMhn.
Anselmum^ Cantaariensem archiepiscopum, ubi,
intervenientibas atrorumque amicis, in pacem et
concordiam conyenerunt» et archiepiscopus ro-
gatu regis in Angliam rediens pristinam ab eo
obtinait dignitatem ; rex autem» archiepiscopum
secntns in Angliam, Robertum fratrem suam et
Willelmum, Moretonii consulem, p^petuo car-
ceri mancipavit. Dedit autem Deus omnipotens
r£gi Henrico tria munera, sapientiam scilicet,
victoriam et divitias^ quibus ad omnia prospe-
rans omnes suos antecessores prascessit. Eo-
dem anno factus est 'conventus episcoporum et
abbatum pariter et magnatum Londoniis in pa-
latio regis, prsesidente archiepiscopo Anselmo,
ubi annuit rex Henricus et statuit^ ut ab eo
tempore in reliquum nunquam per ^donationem
baculi pastoralis vel annuli quisquam de episco-
patu vel abbatia per regem vel quamlibet laicam
manum investiretur in Anglia; concedente ar-
chiepiscopo» ut nullus ad praelationem electus,
pro homagio quod regi faceret^ consecratione
suscepti honoris privaretur. Eodem anno con-
secrati sunt episcopi, Willelmus Wintoniensis,
Rogerus SarisberiensiSy ^Reinelmus Hereforden-
sis, Willelmus Exoniensis et Urbanus Clammor-
^ Conventns episcoporum,'] They
began to sit on the Ist of August,
and debated for three days the
sabject of investituTes ; Wilkins.
* Donationem, ] ' Investituram
annuli et baculi indulsit in per-
petuum ; retento tantum electi-
onis et regalium privilegio.'
Malmsb. p. 649.
' Reinelmus Her^ordensis, ]
* Rainaldus ;' Malmsb. ReineU
mus Herefordensis and Willelmus
Exoniensis are wanting in C.
184
R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1107. ganensis^ ab Anselmo Cantuariensi archiepiscopo
apud Doroberniam, die Dominica^ tertio idus
Augusti. Obiit etiam eodem tempore Mauri-
tius^ episcopus Londoniensis^ ecclesiae sancti
Pauli fundator, et rex Scotorum ^Eadgarus, cui
successit frater ejus Alexander.
Quod Girardo, Ehoracemi archiepiscopo, Thomas
Buccmit.
A.D. 1108. Anno Domini mcviii., defuncto Girardo, Ebo-
SaccesBion
iiitheBeeof raccnsi archiepiscopo, Thomas, regis capellanus,
ad illius ecclesiae eligitur prsesulatum ; sed con-
tinuo, facta electione, Anselmus, Cantuariensis
archiepiscopus, interdixit ei, ne curam pastora-
lem in aliquo exerceret, donec sibi et ecclesiae
Cantuariensi subjectionem faceret et obedien-
tiam canonicam, quam sibi fecerant praedeces-
sores ejus, Thomas et Girardus, ex consuetudine
debita et antiqua ; ^ Quod si hsec,' inquit, ' facere
nolueris,omnibus Britanniae episcopis sub anathe-
mate interdicimus, ne ullus eorum tibi manus ad
promotionem imponat, nec, si ab exteris pro«
motus fueris, pro episcopo te suscipiant, vel pro
episcopo tibi communicando te habeant/ Eodem
anno Ricardus de Beaumeis, Londoniensis elec-
tus, consecratur ab Anselmo, Cantuariensi archie-
piscopo, apud Pageham, praesentibus suffraganeis
multis. Eodem tempore regi Francorum *Phi-
lippo defuncto Lodowicus successit.
De morte beati Anselmi, Canttiariemis archiepiscopi.
A.D. 1109. Anno Domini mcix. ^ Anselmus, Cantuariensis
' Eadgarus.] He died, accord-
ing to Florence, on the 6th Janu-
ary. Simeon places hls death
two days later. In the Sax.
Chron. it is stated to have hap-
pened on the 13th.
* Philippo,^ He died the 29th
Jnly ; his snccessor Louis VI.
on the Ist August 1137.
^ Anselmus,] He died, accord-
ing to (lorence, on the 22nd of
May.
FLORES HISTORIARUM.
185
archiepiscopus et Christi philosophus, in qua- a.d. 1109.
dragesima diem clausit supremum, cujus vitam Anseim.
laudabUBm, cujus actus eximios^ cujus transitum
ab hac luce caslestem ad patriam, crebra ejus
miraculbrum insignia persequuntur et ad opera
misericordias ejus successores invitant. '£odem
anno missi sunt ^nuntii solemnes ab imperatore
Romanorum Henrico in Angliam^ filiam regis
Matildem in domini sui conjugium postulantes.
Tenuit itaque rex apud Westmonasterium in
Pentecostes curiam suam, qua nunquam tenu-
erat splendidiorem^ et sacramenta de conjugio
filias SU8B ab imperatoris legatis petiit et accepit ;
data est igitur filia regis imperatori sicut decuit^
ut breviter dicatur^ et rex cepit ab unaquaque
hida terrae totius Angliae tres solidos, sicut mos
erat regibus Anglorum. Eodem anno conyene-
runt^ rege jubente^ Londini in ecclesia beati
Paali^ Richardus Londoniensis^ Willelmus Win-
toniensiSy Radulphus Roffensis^ Herebertus Nor-
wicensis^ Radulphus Cicestrensis^ Ranulphus
Dunelmensis, et Herveus 'Bangornensis episcopi
quinto kalendas Julii^ die Dominica^ ad conse*
cratiohem Thomae Eboracensis electi : ubi ec- coMecration
' ofTbomas,
clesiae Cantuariensi et episcopis ejus catholice ^^^^"^
ordinatis facta canonica obedientia^ consecra-
tus est a Richardo Londoniensi. Eodem anno
rex Henricus Eliensem abbatiam ad episcopalem
transtulit sedem, et ^Heryeum ibi fecit episcopum
ordinari ; nam defuncto Richardo, qui ultimus
' Eodem anno, ] Paris inserts
here an account of a letter sent
from heayen to a prelate against
the enormities of the Romish
church.
' Nuntii, ] The ambassadors
came into England in this year;
but the princesB did not pro-
ceed to Germany, nor did the
marriage take place, until the year
following. Fior. ; H. Hunting-
don.
^ Bangornensis. ] ' Baggomen-
Bis,' C.
* Herveum,'\ He died the Ist
September 1133 ; see Angl. Sacr.
i. p. 616.
186
R06ERI DE WfiNDOVKR
£zpeditloD
of Bobo-
mond.
A.D. 1109. fuit abbas in insula^ et comitatu de Cantabregge
episcopo Lincolniensi subtracto, huic noTO pon-
tifici lege diocesana subjicitur comitatus. Eodem
tempore in parochia Legiensi porca porcellum
enixa est faciem hominis habentem, et pullus
gallinaa quadrupes natus est»
Quod Boammdm terram Alexii imperatoris
depopulatur.
Circa^ hos denique dies Boamundus, Antioche-
norum princeps^ memor injuriarum quas Alexius
imperator, vir maUciosus et nequam, peregrinis
Hierosolymam transire volentibus sine iutermis-
sione irrogabat^ communem volens ulcisci que-
rimoniam, equitum quinque millia et peditum
quadraginta millia virorum fortium congregavit,
et terram dicti imperatoris hostiliter ingressus
universas psene maritimas urbes in direptionem
dedit^ omnemque Epirum depopulatus est tam
primam quam secundam ; et tandem Durachium
obsidens^ Epiri primaa metropolim, regionem un-
dique incendiis consumpsit et rapinis. Quod
audiens imperator cum ingenti militia in suc*
cursum venit ; sed, intervenientibus amicis^ im->-
perator foedus iniit cum eo» interpositis juramen-p
tis^ quod ultra Christi fidelibus in orientem trans-
ire volentibus sine fraude consilium ad iter
peragendum et auxilium ministraret> et^ sic foe-
dere confirmato, idem Boamundus in Apuliam
descendit^ familiaribus negotiis evocatus. Se«
quente vero aestate dum Antiochiam redire dis-
poneret^ copiis militaribus undique collectis, va-
lida aegritudine correptus in fata concessit; re-
licto filio^ nomine Boamundo^ quem ex Constan-
^ Circa /uw . . . dies.'] Cotnpare
William of Tyre, who says that
the expedition was conimenced
upon the 9th of October, p. 798,
with Gibbon, vol. xi. p. 99.
FiX)RBS HISTORIARUM.
187
tia genuerat) filia regis Philippi Francoram. a.d. nw.
Obiit^ aatem eodem tempore idem rex Franco- Deathat
nun Philippns» yir illustris^ et snccessit ei filins ofFmio».
ejus Lodowicus Tiginti octo annis. Per idem
tempus Baldewinns comes Edessanus et Joce-
linus consanguineus ejus^ datis pro redemptione
sua obsidibus, a Turcoram vinculis liberantur;
et post dies paucos iidem obsides ad propria
sunt rerersi^ custodibus interfectis. Eodem an*
no 'Bertrannus comes Tholosanus, comitis Rei^
mundi filius^ apud urbem Tripolitanam cum
classe Januensium applicans, Biblum, urbem ma*
ritimam Phoenicis regionis, obsedit et cepit et
Christianae restituit unitati ; deinde post dies pau-
cos rex Hierusalem Baldewinus, auxilio ejusdem
comitis et classis prsedictse, Tripolim subjugavit
et eam comiti Bertranno donavit.
Qiiod rex Hmricus quosdam inimieoi suos exulavit.
Anno Domini mcx. rex Anglorum Henricus a.d. iiio.
^ Philip de
exhaeredavit' Philippum de Brausia, Willelmum Bnuse and
othen
quoque Malet et Willelmum Binard» et alios banished.
proditores suos, atque Heliam» Cenomanniae co-
mitem, qui comitatum illum de rege tenebat, vi*
ta privavit ; quod audiens comes Andeg^vensis
Gaufiridus suscepit filiam ejusdem Heliae cum
comitatu illo^ et tenuit illum contra regem Hen-
ricum. Eodem anno Richardus^ abbas ecclesiae
sancti Albani^ pretiosas beatissimi regis et mar-
tyris ^Oswini reliquias cum magno cleri et po-
puli tripudio in novam Dei genitricis Marias
transtulit basilicam apud Tinemutham, ab an-
tiquo ejusdem Dei genitricis oratorio» in quo
' 06ttf autem,'] See above, p.
ISAy note\
2 Bertrannus, "] * Bertramus ;'
Will. Tyr. p. 800.
' Exhteredavit. ] So Henry
Huntingdon, who gives only as
the reason for this act of the king,
* qui ei nocuerant ;' p. S79.
* Oswini.l See his passion in
the first voiume, p. 145. •
188
ROG£RI DB WENDOVER
A.D. nio.
A.D. 1111.
Henry
wastes
Anjou.
Legend of
8t. Frides-
withe.
corpus ejus sanctissimum fuerat prius inveDtunii;
et in novo feretro coUocatum ; facta est autem
haec translatio in die passionis ejusdem martyris,
decimo kalendas Septembris. Eodem etiam
anno sanctus Godricus apud Finchale vitam he-
remeticam inchoavit^ quam per annos quadra-
ginta laudabiliter compiens^ carne tandem solu-
tus^ caeli palatium conscendit^ aetemalibus delitiis
ibidem fruiturus cum sanctis. Hoc etiam anbo
cometa apparuit more insolito^ nam^ cum ab ori-
ente surgens in firmamentum ascendisset, nou
progredi^ sed regredi videbatur. Eodem vero
tempore rex Hierusalem Baldewinus Beritum,
civitatem Phcenicis regionis maritimam^ potenter
subjugatam catholicas restituit unitati ; est au-
tem sita inter Biblum et Sidonem civitates.
Quod rex Henricus terram c&mitis Andegaverms gravi
depopulatione contrimt.
Anno Domini mcxi. rex Anglorum Henricus
pergens in Normanniam contra comitem Ande-
gavensem^ qui Cenomanniam ab eo tenebat invito^
werras leges contra eum ferro simul et incendio
constanter exercuit^ ipsumque et terram ejus to-
tam gravi depopulatione contrivit.
J)e sancta JFrethesuuitha et ejus ecclesiiB fundatione.
Eodem tempore ^Rogerus^ Sarisberiensis episco-
pus^ dedit locum in Oxonia, in quo corpus beatae
Fretheswithae virginis requiescit^ cuidam canouico
nomine Wimundo^ qui^ multos ibi canonicos re-
gulariter viventes Deoque famulantes devotis-
sime instituenSy super illos vices gerebat prioris.
Fuerat autem antiquitus pro reverentia beatae
virginis sanctimonialibus deputatus^ quae Sponsi
^ RagerMj Sarisberiensis episcopus.'] Compare Malmsbury, de Geat.
Pontif. p. 291.
PLORKS HISTORIARUM. 189
caelestis amore sponsum contempsit terremim ; a.d. nn.
nam cum regis cujusdam filius ad %irginis nup-
tias animum applicuisset, precibus tandem et
blanditiis inaniter consumptis^ violenter conten-
dit rem agere cum puella, quo comperto, Fre-
theswitha in silvam quandam latenter confugit ;
nec tamen latibulum latere potuit amatorem,
quia desidia non defuit quin qusereret fugien-
tem. Virgo igitur, iterato juvenis furore com-
perto^ per occultos tramites^ Deo comitante^
Oxoniam de nocte fugiens peryenit; cumque
mane illuc curiosus amator advolasset, puella de
foga jam desperans^ simulque de lassitudine nus-
quam progredi yalens^ Dei tutelam sibi et perse-
cntori poenam anxia imprecatur ; jamque juvenis
ille cum comitibus portas urbis subibat, cum,
caelesti plaga iixuente, coecitatem incurrit. In-
tellecto igitur pertinaciae suae delicto, juvenis
luce privatus, et Fretbeswitha ut misereretur per
nuntios exhortata, eadem facilitate lumen recepit,
qua, imprecante puella, incurrerat coecitatem.
Hinc regibus Anglise timor inolevit itlius urbis
ingressum et hospitium cavere, quod feratur
pestifera esse illis, cum non velint rei veritatem
suo damno periculum experiri. Tunc virgo
beata, constructo ibidem monasterio, virginibus
congr^atis, usque ad exitum vitad suse Deo
placens illis prsefuit nomine abbatissae. Hoc
autem monasterium tempore Anglorum regis
Ethelredi, Danis neci adjudicatis et causa salu-
tis in illud confugientibus, discurrentibus flam-
mis, cum eis consumptum est, sed non multo
post ab eodem rege constructum et competenti-
bus est prsediis ampliatum. Obiit hoc anno Ro-
bertus, comes Flandrensis, qui itineri Hierosoly-
mitano praeclarissimo interfuit, unde memoria
ejus non transiet in setemum ; factus est autem
190
R06ER1 DB WENDOVBR
A.D. 1111. consul post eum filius ejus Baldewinus. Eodem
anno Sidon, civitas in maris margntne posita,
obsidetur et capitur a rege Hierusalem magnifico
Baldewino.
Quod dissemio oritur interpapam et imperatorem.
A.D. 1112. Anno Domini Mcxii. facta est ' contentio Romse
LTw!:n7h. inter papam Paschalem et Henricum imperato-
Smperon remi hac de causa; Imperator uti voluit privilegio
antecessorum suorum habito annis trecentis sub
Bomanis pontificibus sexaginta, qui licite dede-
rant episcopatus et abbatias per annulum et
baculum pastoralem ; e contra censebant Romani
pontifices^ nec posse nec debere dari per virgam
vel aniiulum episcopatum, vel aliquam institu-
tionem ecclesiasticam a manu recipere laicali.
Facta est autem pax inter imperatorem Henri*
cum et papam Paschalem^ ita ut episcopi de-
inceps et abbates institutionem accipiant ab im-
peratore et snis successoribus per virgam et
annulum^ et prius faciant episcopo, ad quem
pei*tinuerit^ canonicam obedientiam, et conse-*
crationem accipiant consuetam : acta vero sunt
hsec ante altare apostolorum Petri et Pauli in
oculis omnium^ et sic papa corpus Christi dedit
imperatori. Obiit eodem anno Tancredus, vir il-
lustris et in actibus Hierosolymitanis magnificus^
qui princeps erat Antiochise et comes Edessanus ;
cui successit Rogerus filius Richardi, vir nobiliSy
ea conditione, ut, quandocunque Boamundus ju-
nior Antiochiam reposceret, illi sine contradic-
tione resignaret.
^ Cmteatio RimuB,'] Baronius
has collected the circumstances
connected with this controverey,
and the reconciliation of the pope
and emperor, which appears to
have taken place on the llth
April 1111.
FLORES HISTORIARUM. 191
De discordia inter archiepiseopas Cantuarimm et
I
Eboracenses. i
Anno Domini mcxiii. rex Henricns dedit ar- a.i>.iii8.
. Diuenslon
chiepiscopatnm Cantnariensem Radnlfo, ^^^" biih? * o? '
doniensi episcopo, et illnm per annnlnm et pas- ^^^^"^
toralem bacnlnm investivit. Obiit eodem anno
Thomas^ Eboracensis archiepiscopns^ et ei Tur-
stanns successit. Orta est autem inter Ra-
dulfnm Cantuariensem et Turstannm Eboracen-
sem arcbiepiscopos magna dissensio, eo quod
Eboracensis subjici noluit archiepiscopo Can-
tuariensi de more, sicnt ejus antecessores facere
solebant; causa antem ssepe coram rege et do-
mino papa ventilata est, sed nondum fine debito
terminata. Eodem anno rex Henricns exercitnm
ducens in Walliam subdidit sibi Wallenses pro
arbitrio regise volnntatis. Eodem anno, mense
Maio^ cometa ingens apparuit; et, post paulu-
lum^ terrsB motus partem urbis ^Mamistre pro-
strayit, non longe ab Antiochia^ cum duobus cas-
tellis, ^Triphalege scilicet et Mariscum. IpsoAffljirain
etiam anno Menduc, Persarum princeps, fines
Cbristianomm ingressus^ tantam secnm traxit
armatomm copiam ut nequirent snb numero
comprehendi ; qui^ regionibus multis transcnrsis^
circa pontem^ sub quo Jordanis effluit^ castra
composuit. Quod audiens rex Hiemsalem Bal-
dewinus, Rogerum principem Antiochenum in
snum subsidium evocayit; sed rex temerarius^
antequam ejus auxilia convenissent^ impetuose
nimis et de sua virtnte praesumptnose confidens,
hostibus obviam cum paucis processit ; nam
^ Londoniensi ;] sc. Roffensi.
^ MamistreJ] WUl. Tyre places
the earthquake of Mamistra in
the following year ; p. 810,
' Triphaiege, ] Trialeth, near
the Euphrates ; Fulcher. Camot.
p. 424.
N 8
192
ROGERI DE WENDOVER
A.D. ins. insidiis, qaas ei paraveraat, aescieater intru-
suSy ex hostium multitudine repente oppressus
in fugam compellitur, necessitate compulsus, in
loco certamiais relicto vexillo; Araulfus quo-
que patriarcha et alii priucipes^ qui cum illa
eraat^ relictis castris ac rebus omaibus, turpiter
aufugeruat; cecideruat ibi ex aostris equites
trigiata et pedites mille quiugeati. Turci vero
scieates reliquas regai partes militia carere, mis-
sis de suis copiis^ coeperuat ia variis partibus uai-
versam terram perlustraxe, csedes passim et in-
ceadia operari, effnagere suburbaaa, captivare
coloaos^ ia villis et oppidis prsedas secum et
mauubia coatraheates, Rex autem Baldewiuus.
castellum quoddam^ quod sui juris erat^ fugieas:
iagressus, tamdiu ia eo ab hostibus obsidioae
vallatus est^ quousque eo pacto redderet illud
eis^ ut cum suis ad propria liber siaeretur abire.
Quod rex Hmricus fecU fidelitatem jurare Jilio mo.
A.D. 1114. Aaao Domiai mcxiv. rex Aaglorum Hearicus
feaii^tothe fccit omucs SU8B potcstatis maguates fidelitateui
'""' jurare Willelmo filio suo, quem pepererat ei
Matildis regiaa sua. Eodem anao, mense De*
cembris, ca^Ium repente rubens apparuit ac si
arderet ; luaa eclipsim passa est.
De conseeratione Badulfi^ Cawtuariensis archiepiscopi,
A.D. 1115. Anno Domini mcxv. consecratus est ^RaduI-
Conaecration -Vi. . •!•• d-% j. • l
of Raipb, fus^ Caatuaneasis archiepiscopus^ Caatuarise, ab
c^nterba^? Auselmo ^ domiui papae legato, quiato kaleodas
Julii, et pallium ab eo suscepit; et eodem die
idem archiepiscopus TheophilumWigoraieasem et
Beraardum Menevensem antistites consecravit.
^Raduyus,'] He held the see
eight years and six moaths, dyiog
on the 20th Oct. 1122.
^Anselmo,] He was archbishop
Anselin'8 nephew, according ta
Eadmer; Hist. Noy. p. 112.
FLORES HISTORIARUM. 193
Deinde post dies paucos, cnm Turstanos, Ebo- a.d. 1115.
racensis electus, ab archiepiscopo Cantuariensi
moneretur, ut more solito benedictionem ab eo
susciperet, et sibi obedientiam faceret et eccle-
sisB Cantuariensi, respondit, se benedictionem
ab ipso suscepturum libenter, sed professionem,
qnam exigebat, se nullo modo facturum. Quod
andiens rex Henricus, protestatus est manifeste,
quod, nisi ecclesiae Cantuariensi, juxta morem
antecessorum suorum, faceret quod debebat, ip-
sum Eboracensi episcopatu cum benedictione
funditns cariturum. Sicque ab archiepiscopo
Cantuariensi interposita appellatione, ne ab alio
quam a se consecrationem acciperet, ab invicem
recesserunt.
De dedicatiom eccUsitB sancti Alhani,
Anno^ Domini mgxvi. rex Henricus ad natale a.d. me.
_ . . . . ^ . -1 Dedication
Domini, die sanctorum Innocentium interfuit de- of s.Aiban's
dicationi eccIesiaB beati Albani prothomartyris,
quam dedicavit Robertus, Lincolniensis antistes,
ab abbate ejusdem loci Richardo viro venerabili
requisitus. Interfuerunt autem huic dedicationi
cum rege et regina ejus Matilde, Rothomagensis
archiepiscopus Gaufridus, Londoniensis episco-
pus Richardus, Sarisberiensis Rogerus, Dunel*
mensis Ranulphus, cum comitibus Angliae et
Normanniae multis^ Richardo abbate ipsi regi et
aliis omnibus necessaria largiter procurante ; et
rex Henricus dedit ecclesiae praefatae Bissopes-
cote in dotem perpetuam, et ^charta sua solemni-
ter confirmavit. Eodem anno ^surrexit discordia
* Anno Domini Mcxvi. ] Ac-
cording to Matthew Paris, Mn
contennmo praeteriti et subse'
quentis aiini;* who also adds,
tinued it until obliged to desist
from fatigue.
* Charta sua,'] Printed in Dug-
dale, ii. p. 228, § xv.
that the office of the dedication | ^ Surrexit discordia magna, ]
was commenced by Geoffrey, Tyrrell has an account of this
archbishop of Rouen, who con- | war from Suger, ii. p. 161.
VOL. II. O
194
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1116. magna inter reges Francorum et Anglorum hac
de causa ; Theobaldus comes Blesensis, nepos
Henrici regis, contra regem Francorum arma
promoverat; in cujus auxilium rex Henricns
militiam suam misit^ et regem Lodowicum non
mediocriter afflixit. Turbatus ergo rex Franco-
rum convocavit in suum auxilium comites An-
degavensem et Flandrensem, qui pariter jurave-
runt se regi Henrico Normanniam ablaturos, et
eam Willelmo filio ducis Roberti fratris Henrici
regis daturos, cui justius competebat. Rex au-
tem Anglorum, ut vir sapiens et providus, ad-
scivit in suum praesidium comitem Britannise et
Theobaldum prsedictum, cum Anglis, Norman-
nis, et Britannis, et adversariorum suorum prse-
stolabatur adventum. Rex vero Francorum cum
prasfatis conjuratoribus et exercitu copioso Nor-
manniam ingressus, cum in ea vix pernoctasset,
regis Anglorum formidans adventum, imbellis ad
propria remeavit. Eodem anno, pro necessitate
regia, Anglia fuit variis exactionibus depressa.
De eommotione elementorum.
A.D. 1117. Anno Domini Mcxvif. tonitrua, grandines, et
inLomiMtrdy. tcrrse motus iu Longobardia ecclesias, turres,
arbores, aedificia, et homines contriverunt. £0-
dem anno venerabilis vir vitae Ivo, Carnotensis
antistes et in scripturis sacris ad plenum eruditns,
diem clausit extremum.
Seisma orta est Bomapropter Geltmum antipapam.
A.D. 1118. Anno Domini mcxviii., defuncto papa Pas-
Deatb of . ' * •■■
Matiida. chali, ^Gelasius antipapa anno uno successit.
Obiit etiam eodem anno ^Matildis regina Anglo-
^ Gelanus,'] He died on the
20th January 1119.
^MiOildU.;] She died on the
SOth of Apiil ; see her character
by Malmsbury, § 418.
FI/>SBS HI9T0R1ARUM. 19S
nim^ cajos oorpas iqpod WestnMMiasteriaiii qoie» a.d. ina.
tem sepMiltnraB aocepit, et anima ejns se caslam
possidere eYidratibas signis et miracalis crdbris
ostendit. Haec antem regina beatissima apad
arbem liondoniamm domnm aedificaYit leproso*
ram, cam oratorio et aedificio competenti, qaod
osqae hodie Hospitale Matildis nnncapator.
De ongine ordinU milUia Templi.
Circa' dies istos viri qaidam nobiles de eqaes* ^^*^^
tri ordine, religiosi ac Denm timentes» in manas Teomur»
patriarchae Hierosolymitani^ Christi se servitio
mancipantes, more canonicoram regalariam» in
castitate et obedientia propriaeqae yolantati re-
nantiantes, perpetao viyere sant professi ; quo-
rom primi faeraot viri venerabiles, Hago de
Paganis et Crodefridas de Sancto Audemaro.
Qui cum certe non haberent domicilium, rex
Baldewinas in palatio suo, quod secus templum
Domini ad aostralem habebat plagam, eis habi-
taculum concessit ; canonici yero templi Domini
plataeam, quam circa praedictum habebant pala-
tium^ ad officinas construendas concesserunt; pa-
triarcha quoque et rex, cum suis proceribus et
aliis ecclesiarum praelatis» de propriis dominicis
suis pro yictu et yestitu certa eis beneficia con-
tulerunt. Prima eorum professio erat, ut, in re-
missionem peccatorum suorum^ yias et itinera ad
salutem peregrinorum contra latronum insidias
pro yiribus conseryarent ; tandem, post noyem
annos, in concilio Trecis celebrato instituta est
eis regula, et habitus albus a papa Honorio as-
signatuSy et decursis fere noyem annis, qui prius
noyem fuerunt tantummodo, coepit eorum nume-
rus augeriy et possessiones in immensum. Post-
^ Ctrca dies Utas.'] The accouat
foUowing is friHn \¥ illiam of Tyre,
p. 819; compare with it MirsBiiSy
Ord. Equestr. Ub. i. ^ It. etc.
o2
196
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1118.
Order of
Templara
Inatituted.
A.D. 1119.
CouncU of
Rheims.
modum vero, tempore Eugenii papap^ cruces de
panno rubeo suis assuerunt mantellis, ut a cse-
teris possent hoc signo discerni ; numerus au-
tem eorum in brevi ita multiplicatus est, ut in
conventu plusquam trecentos habeant equiteSy
exceptis fratribus aliis, quorum fere numerus
cernitur infinitus. Possessiones vero tam citra
quam ultra mare adep immensas habere dicuntur^
ut jam non sit in orbe Christiano provincia, quas
eis bonorum suorum portionem non contulerit, et
regiis hodie divitiis praestantiores existant. Qui^
quoniam juxta templum Domini mansionem ha-
bent, fratres militi^e Templi dicuntur; et, cnm
diu in honesto starent proposito^ nunc adeo ^pro-
fessionis suse humilitate neglecta, domino pa-
triarchaBy a quo ordinis institutionem et prima
beneficia susceperant^ se subtraxerunt, obedien-
tiam et ecclesiis Dei decimas subtrahentes^ facti
sunt cunctis valde molesti. Eodem anno ^obiit
rex Hierusalem Baldewinus primus^ vir magnifi-
cuSy qui urbes Achon^ Csesaream^ Beritum^ Si-
donem^ Tripolim, Arluth, cum terris Arabnm
usque ad Mare Rubrum, suo imperio potenter
adjecit. Successit ei ^alius Baldewinus comes
Edessanus^ et coronatus est in regem mense
Aprilis^ secunda die mensis.
Quod, defuncto papa Gelasio, Galixtus mccesdt.
Anno Domini mgxix.^ defuncto papa Gelasio^
sttccessit ei ^Calixtus annis decem^ mensibus to-
' ProfessionU stuB humilitate
neglecta,'] * Yea the king and pa-
triarch of Jeruscdem dandled this
infant order so long in their laps
till it brake their knees, it grew
so heavie at last ; and these un*
gratefiiU Templars did pluck out
the feathers of those wings which
hatched and brooded them.' Holy
Warre, p. 66. See Baron. ad an.
1127.
^ Obiit . . . Baldetvinua, ] He
was buried in Grolgotha on Palm
Sunday; Will. Tyr. p. 816.
^AliusBaldeunnua,'] ' Baldwinus
de Burgo, cognomento Aculeus ;*
Will. Tyr. p. 817.
* Calixtuay'] thesecond; heoc-
FL.ORBS HISTORIARUM.
197
tidem et diebus tredecim ; faerat autem episco* a*d. 1119.
pus Viennensis, Wido prius vocatus^ et in papam niieiait.
consecratus vocatus est Calixtas. Hic ^Remis
concilium tenuit, ad quod rex Henricus quos-
dam Angliae et Normannise episcopos destinavit.
Turstanus quoque Eboracensis electus illuc ve-
nieodi a rege licentiam impetravity interposita
fide^ quod benedictionem ab eo non reciperet;
qui ad concilium veniens Romanos^ sicut mos
est, in suum favorem largitatis beneficio trans-
tnlit, et per eos^ ut a papa consecraretur, impe-
trayit ; quod ut regi Anglorum innotuit, omnem
ei locum suae dominationis interdixit. In hoc con-
cilid idem papa errorem magistri Gilberti ^ Poretse^
qoi in capitulis quatuor errasse dicitur^ condem-
nayit. Primo dixit, quod divina natura, quae divi-
nitas dicitur, Deus non sit, sed forma quaDeus cst ;
sicut huinanitas non est homo, sed forma qua est
homo : Concilium ; ' Credimus simplicem naturam
divinitatis esse Deum^ nec aliquo sensu catholico
posse negari quin divinitas sit Deus ; sic vero, ubi
dicitur Deum sapientia sapientem^ magnitudine
magnum^ aetemitate aetemum, unitate unum^ di-:
vinitate esse Deum^ credimus non nisi ea sapi-
entia^ qua& est ipse Deus, sapientem esse ; non
nisi ea magnitudine, quae est ipse Deus^ magnum
esse ; non nisi ea asternitate, quae est ipse Deus^
aetemum esse ; non nisi ea unitate, quae est ipse,
esse unum ; non nisi ea divinitate Deum^ quae in
ipso est ; id est^ in se ipso sapientem^ magnum,
aetemum, unum Deum.'' Secundo dtxit, quod
non unus Deus, vel una substantia, aut unum
cupied the papal chair only half
the time here allotted him, haying
died in Dec. 1124.
' Remis concUium,'} A council
wa£ held at Rheims in this year.
but the errors of Gilbert were
not censured untU that held by
Engene III. in 1148, in the same
place. Harduin. tom. vi. col.
2199.
^Poreta.^ < Porae ;' C.
198
ROGBRI DE WENDOYER
A.D. 1119. aliquid sit personse, id est^ Pater, et Filiits^ et
Spiritus Sanctus; ipsae vero tres personse tria
sunt differentia et numerOy ac si tres homines
homanitatem unam numero habere invenirentur :
Concilium ; * Cum de tribus personis loquimur,
Patre, Filio, et Spiritu Sancto, ipsas unum Deum^
unamdiyinam substantiamessefatemur, et e con-
verso; cum enim de uno Deo^ una divina sub-
stantia loquimur^ ipsum unum Deum et unam di-
vinam substantiam esse tres personas profitemur.'
Tertio dixit Gilbertus^ quod proprietates persOna-
rum^ relationes qusedam aetemaa sint, quas non
sunt quod ipsBB personse^ sed divisae numero^ et
divisa substantia^ et habeant tres unitates; etsic
multa 8Btema sunt^ qnoram nuUum sit Deus:
Concilium; 'Credimus solnm Deum Patrem, et
Filium, et Spiritum Sanctum aetemum esse ; nec
aliquas omnino res, sive relationes, sive pro-
prietates, vel unitates dicantur, adesse Deo, quao
sunt ab a&temo^ quas non sint Deus.' Quarto
dixit, quod divina naturanon sit incarnata: Con-
cilium; 'Credimus ipsam divinitatem sive sub-
stantiam divinam, sive naturam divinam dicas^
incarnatam esse^ sed in Filio."
Battle of
Brenville.
De pralio eampestri inter reges Francanm ei
Anglartm.
Eodem anno actum est 'campestre praslium
inter Lodowicum, regem Francorom, et Henri-
cum, regem Angloram, in hunc modum. Rex
autem Francorum, duabus aciebus ordinatis, po-
suit in prima acie Willelmum, filium ducis Ro-
' Campeatre pralium.'] The ac-
couiit foUowing of the battle of
Brenville, near Noyons, is taken
from Henry of Huntingdon, p.
380. Ordericus Vitalis asserts,
that there were only three knights
killed in the action.
FLORBS HISTORIARUM. 199
berti fratris vesiB Henrici, ipse vero rex cum a.d. 1119.
vinbus maximis erat m sequenti agpmine consti- Brenvuie.
tutus ; rex vero Anglorum Henricus, tribus acie*^
bus dispositis, in prima proceres Noimanniae
collocavit, in secunda ipse rex cum propria
residens familia, in tertia filios suos cum sum-
mis viribus pedites ordinavit. Concurrentibus
igitur hinc inde catervis, prima Francorum acies
proceres Normannorum penetrans, ab equis eos
depellenSy dispersit; deinde in aciem, cui rex
Henricus prseerat, erumpens, ipsam etiam poten*
ter dissipavit, sed rex Anglorum^ agminibus suis
potenter resarcitis, [respiravit] ; fit conflictus gra-
vissimus, concurrentibus hinc inde regalibus tur-
miSy hastae confringuntur, mutuo gladiis res agitur.
Willehnus Crispinus, consul Ebroicensis^ quem,
culpis suis exigentibus, paulo ante rex Henricus
exulaverat, caput ejusdem regis gladio bis percus-
sit ; et licet loiica et galea essent impenetrabiles,
ictuum tamen pondere lorica ipsa capiti regis
inserta est, ita ut sanguis erumperet abundan-
ter ; rex vero laesum se sentiens ira incanduit
vehementi, et percussorem suum ita percussit,
quod equum et equitem uno ictu in terram pro-
stravit, et mox ante pedes regios captus est et
vinculis mancipatus. Tunc acies pedestris, in
qua filii regis erant, quae intacta adhuc fuerat,
lanceis inclinatis, ex adverso prorupit in hostes,
cum impetu adeo ponderoso^ quod Galligenas
acies omnes coegit in fugam ; at illi subito li-
quefacti^ terga ostendentes, regi Henrico victo-
riam concesserunt, qui potenter in campo per-
stitit donec optimates hostium, rege Francorum
fiigiente, capti sunt et regi victori praesentati.
Comes vero Flandrensis lethaliter vulneratus ad
sua est in lectica adductus. Rex vero Henricus
200
ROGERI DE WENDOVfiR
A.D. 1119.
Deathof
Richard,
Abbot of
8. Alban't.
Aflkirg In
Palestine.
Rothomagum reversus^ in signorum sonitu et
cleri concentu receptus, devotissime Deum exer-
cituum benedixit.
De morte Bichardi abhatis sancti Alhani.
Eodem anno ^Richardus de Albeneio, abbas
ecclesise sancti Albani, diem clausit extremum ;
cui successit Gaufridus de Gorham^ prior ejus-
dem ecclesia&^ abbas decimus sextus. Eodem
anno ^obiit Herebertus, Norwicensis antistes, et
comes Flandrensis Baldewinus, per vulnus quod
cepit ^apud Aucum in Normannia, cui successit
Carolus^ Cnutonis filius regis Danorum. Eodeni
tempore papa Calixtus venit in Normanniam ad
regem Henricum^ et collocuti sunt apud Gisor-
tium ma^us rex et summus sacerdos.
Quod princeps Antiochenm interficitur,
Per idem tempus ^Rogerus^ princeps Antio-
chenus/cum equitibus trecentis et peditibus tri-
bus millibus^ contra tres principes^ Turcorum
scilicet^ Damascenorum et Arabum, qui secum
trahebant armatorum sexaginta millia, praelium
nimis inaequale committens interfectus est cum
suis omnibus, ita quod nec unus evasit, qui
casum fidelibus nuntiaret; indeque progredien-
tes Turci oppida Cerepum et Sardonas potenter
ceperunt. Hoc quoque factum cum fuisset a
Baldewino Hierosolymarum rege compertum^
hostibus obviam audacter processit^ atque in
1 Richardus de Albeneio,'] calU
ed above Richard de Exaquio;
he died the 16th May ; Mat. Par.
p. 66.
^ Obiit Herebertus.'] His suc-
cessor, Everhard, was not couse-
crated uutil 1121 ; Aimal. Norwic.
Angl. Sacr. i. p. 397.
^Apud Aucum;'] at the siege
of £u. The place and time of
hifl death are not known with any
certainty; see Malmsb. p. 630,
note ♦.
- * Rogerus, princeps Antioche-
titw.] Compare Hist. Hierosol.
inter GestaDei,p.614, withWiU.
Tyr. p. 820.
li^LORES HISTORIARUM.
201
loco^ qui ^mons Dani dicitur, contra mnltos cum a.d. 1119.
paucis decertans ex hostibus quatuor millia per*
emit^ et tres principes praedictos in fugam com-
pellens oppida Cerepum et Sardonas in suis
usibus revocayity hostesque fugientes insecu*
tus usque ad noctis initium prostemere non
cessayit.
Quod multi defamilia regis Henrid suhmersi sunt
in mari.
Anno Domini mcxx. rex Henricus. omnibus a.d. 1120.
Death of
in Gallia domitis et cunctis in Normannia pa- Pnn<»
cificatis, cum gaudio ad Angliam transfretavit ;
sed filii ejus Willelmus et Richardus^ et filia ejus
ac neptis, Richardus quoque consul Cestrensis^
dapiferi^ camerarii^ pincemse regis, ac multi
proceres cum eis, in mare 'naufragium pertu-
lemnt^ qui omnes vel fere omnes sodomitana
labe impliciti dicebantur ; ita igitur miserabiliter
cuncti perierant, quod communi fidelium sepul-
tura caruerant, atque mors improvida immun-
dos absorbuit, mari tranquillissimo existente.
Quod rex Henricus ux(yrem dumt.
Anno Domini mcxxi. rex Henricus duxit a.d. 1121.
Marriage of
Adeliciam/ ducis LovanidB filiam^ causa pulchri- theking.
tudinis et excellentis decoris; quae a Radulfo,
Cantuariensi archiepiscopo, regina consecrata
in Pentecosten apud Londonias cum rege ad
mensam resedit magnifice coronata. Inde au-
tem cum rex ad Walliam tenderet cum exercitu
copioso^ ^Wallenses ei suppliciter obviantes con-
' Mons Dani;'] sc. mons David.
' Naiifragium perttUenmt, ]
Compare Malmsbury, p. 653, aeq.
with Florence, who gives the
names of several of those who
peiished.
^ Adeliciam,'] Adelais or Ade-
liza, daughter of Geoffrey duke
of Louvain. Huntingdon has
some verses in her praise; p.
381.
* WalUnses ei suppliciter 06-
viantes,'] Compare Malmsb. § 401 .
202
ROGERI DE WENDOVBR
A.D. 1121. cordati sunt Gnm ipso juxta suae magnificentiam
Yoluntatis. Eodem anno papa Calixtus Mau-
ricium quendam^ quem Henricus imperator an-
tipapam constituerat, cepit^ et eum monacbum
ordinavit.
De morte Badulfi, Cantuariensis archiepiscopi.
A.D. 1122. Anno Domini mcxxii. Radulfus, Cantuari-
Raiph,arch- cusis archiepiscopus^ et Johannes, Bathoniensis
cant^eibury. autistcs^ humauaB naturae debita persolverunt ;
et eodem tempore Balac Amiralius cepit Joce-
linum^ comitem Edessanum, et ejus consangui-
neum Galeranum.
A.D. 1123.
Thekingat
Dunstable.
Quod quidam regis ca/aeeUarius male mortu/us est.
Anno Domini mcxxiii. rex Anglorum Henri-
cus ad natale Domini apud Dunestapliam^ fes-
to celebrato apud Bercbamstede^ inde perrexit.
Erat autem ibi cum rege quidam cancellarius
ejus^ nomine ^Ranulfus^ per annos jam viginti
gravi infirmitate decoctus^ sed tamen ad omnia
scelera promptus, qui, innocentes libenter op-
primens, terras multorum diripiens occupabat ;
erat ei pro magno, quod, dum corpore languit,
animo desaeviret. Cum igitur regem duceret ad
secum hospitandum, in ipso montis vertice, unde
castellum regis prospiciebatur, elatus mente ex
equo corruit, et ^monachus quidam de sancto
Albano, cujus possessiones male occupaverat,
improvide equitavit super eum, ita quod miser
ille post dies paucos vitam fiagitiosam termina-
vit. Eodem anno ^Robertus, Lincolniensis epi-
* Rani^fua, ] Huntingdon, p.
382.
^ Monachua .... equitavit. ]
' Monachus super eum equita-
vit;' Huntingd.
' Robertus,'] Robert Bloet ; he
was seized with a fit whilst rid-
ing with the king in Woodstock
park, and died almost immediate-
ly, on the lOth Jan.; Sax. Chron.
PLORBS HISTORIARUM. 203
scopus, obiit^ et Alexander successit. Eodem a.d. 1123.
aono rex Henricns dedit archiepiscopatum Can*
tuariensem ^ Willelmo de Corbolio, priori de 'Cbic-
cbe^ et episcopatum Batboniensem ^Godefrido,
reginsB capellano; quo etiam tempore Robertus
de Medlent comes recessit a rege, et rex obsedit
et cepit castellum ejus, quod Puntaudemer ap-
pellatur ; et tempore eodem circa turrim Rotho-
magensem murum latum et altum cum propug-
naculis construxit, et turrim castri Cadomensis
firmavit; castra etiam de Arcbis, de Gisortio»
de Falesia, de Ai^entomo» de Daufronte^ de
Oximo/ de Ambretas, de Waverii, de Vira, et
turrem Vemonis inexpugnabiUter communivit.
Quod rex Jemsalem captus est a Balac principe
Turcorum.
Eodem^ anno rex Hierosolymarum Baldewinus Aiiun in
cum exercitu in terram comitis^ Edessani descen-
dens, dum nocte quadam incautus et agmine in-
cederet dissoluto, Balac princeps Turcorum in
insidiis constitutus in eum subito irruit et ipsum
cepit, et in castro, cui ^Quartapi nomen erat, vin-
culis mancipayit ; detinebantur etiam in eodem
praesidio comes Jocelinus Edessa3 civitatis et
ejus consanguineus Galerannus, pro quorum li-
beratione ad partes illas rex descendit. Princi-
pes autem regni Hierosolymitani, audito casu
miserabili capti regis, constituerunt regni pro-
curatorem quendam Eustachium Grenet, virum
providum et discretum, qui in regis absentia
1 Willelmo de Corbolio. ] He
died in Noveniber 1136.
^ Chicche,'] Au abbey of Aus-
Un canons in Essex.
> Godtfrido,] He died the 16th
Augustll35.
* Oximo . . . Vira, ] Hiesmes,
' Eodem afino.] The author of
the Histor. Hierosol. apud Gest.
Dei, p. 616, places these events
in 1123: Will. of Tyre, in the
previous year, p. 825.
^ Quartapi, ] ' Quartapiert/
Will. Tyr. ; * Cartapeta,' Hist.
Avranches, Vauville and Vire. I Hierosol. p. 618.
204
ROGBRI DB WENDOVER
A.D. ]i23. regni negotia ordinaret. Balac interea, prin-^
ceps praedictus, cum sedecim armatorum millibus
Joppen obsidione vallavit ; quo audito, patriarcha
Hierosolymitanus et regni procnrator Eustachius
cum aliis principibus^ praBvia Domini misericor-
dia, cum septem millibus armatorum superveni^
entes^ hostes omnes in fugam coegerunt et ex eis
septem millia peremerunt, atque spolia impreti*
abilia ibidem obtinentes inter se a^qualiter di-
viserunt. Eodem anno Willelmus^ Cantuariensis
electus, Romam profectus pallium suscepit^ et
reversus in Angliam consecratos apud Cantua-*
riam a Willelmo^ Wintoniensi episcopo^ quiapau*
lo ante obierat Richardus, Londoniensis antistes^
ad quem illa consecratio de jure spectabat.
Qtiod quidam regis inimici capiuntur.
A.D. 1124. Anno Domini mcxxiv. ^Robertus de Med-
Affairs in
Normandy. lent comcs^ associatis sibi Hugone de Muntfort,
sororio suo. et Hugone Gervasii filio^ hostiliter
Normanniam intravit; Willelmus vero de Tan-
karvilla^ regis camerarius, aciebus dispositis con^
tra illos decertans cepit eos, et regi Henrico^
et rex carceri, pra&sentavit. Eodem aimo de-
functi sunt ^Theophilus Wigorniensis et ^ErnuI-
fus Rofiensis episcopi. ^Eodem anno Tyrus,
Syrise metropolis^ a Michaele duce Venetise ob-
sidione vallata est per mare atque per terram a
principibus regni Hierosolymarum quinto ka-
lendas Martii, et tertio kalendas Julii capta est
et Christianitati feliciter restituta. Eodem anno
rex Jerusalem Baldewinus, datis obsidibus, a
1 Robertus de Medlent. ] Ro-
bert, earl of Mealant.
' TheophUus; ] called in the
Annals of Winchester, and by
Eadmer, ^Theobaldus:* he died
on the 20th of October 1123.
' Emn{fus.'] His death is re-
corded in the Annal. Roff. in 1123.
* Eodem anno.'] Will. Tyr. p.
828, aeqq.
FLORES HISTORIARUM. 205
Yincolis Turcoram liberatus est et incolamis adA.D. iis4.
propria remeavit.
De legato qwodam in /amieatione depreJienso.
Anno Domini mcxxv. ^Johannes CremensiSy a.d. 1125.
apostolicae sedis cardinalis, de licentia regis An- John «r
glorum yemens m Angliam» perendinavit per «couiidiin
episcopatus et abbatias^ et non sine magnis do- ^ ^'
nariis, ad nativitatem beatae Mariae apud Lon-
donias solemne concilium celebravit ; ubi igitur
cum de concubinis sacerdotum severissime trac-
tasset, dicens summum esse scelus de latere sur-
gere meretricis ad corpus Christi conficiendum,
ipse, cum die illa corpus Christi consecrasset,
post vesperam fuit in meretricio interceptus ; res
Dotissima negari non potuit, dum magnum decus
in summum dedecus commutavit. Eodem anno
rex Henricus dedit ^Simoni, clerico reginae, Wi-
gornensem, ' Johanni, archidiacono Cantuariensi,
Roffensem, ^Sifredo, abbati Glastoniensi, Cices-
triae praesulatum ; quo utique anno disceptati
sunt Willelmus Cantuariensis et Turstanus Ebo-
racensis archipraesules, de primatu^ quis eorum
esse dignior videretur. ^Obiit eodem anno rex
Scotomm Alexander, et successit ei David frater
ejus, vir magnae sanctitatis et mirificae largitatis.
IIIo praeterea anno rex Henricus omnes AngliaB
monetarios, eo quod monetam furtive corrupe-
rant, fecit turpiter ementulari et manus dextras
praecidi.
^ Johannes Cremenns. ] Com-
pare HuntiQgdon, p. 382, with
Ciacon. Vit. Pontif. i. col. 319.
' SinumiJ] He died at the close
of the year 1149 ; Angl. Sacr. i.
p. 475.
' JoAoftm.] He died the 20th
Jnne 1137; Annal. Roff. p. 343.
* S\fredo,'] He was deposed in
1145, and died in 1161; Ghron.
Petrob.
' Obiit .... AUxander^ ] ac-
cording to Florence, on the 25th
April 1123 ; or 1124, in the Sax.
Chron. and Mailros.
1
206
R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1125.
Affsln In
Syrla.
Bex Jerusalem Baldewinu» cantra Tureas dimicans
/eliciter triumphavit.
Circa eosdem dies ^ Borsequinus, princeps qui-
dam orientis potentissimus, adjuncto sibi Da-
mascenorum rege Doldeqmno, transito Euphrate
fluvio, partes depopulans Antiochenas, Caphar-
dan castrum obsedit et cepit, indeque pro^res-
sus Harsad oppidum obsidione vallayit ; quo
audito, rex Baldewinus, qui tam regni Hierosoly-
mitani quam Antiochise principatus curam gere-
baty cum tcopiis militaribus illuc cum festinati-
one descendit ; repertisque in obsidione praefata
hostibus memoratiSy dispositis aciebus in ipsos
irruit yehementer, et diyina annuente clementia,
omnibus in fugam compulsis, feliciter triumpha-
yit ; ceciderunt ibi ex hostibus ad duo millia
yirorum et sepulti sunt in inferno. Rex autem
de pecunia illic yiribus obtenta filiam suam quin-
quennem^ quam pro sua liberatione prius obsi-
dem posuerat^ a Turcorum yinculis liberayit^ et
inde reyersus circa Ascalonem praedas egit, ubi
Turcos non paucos, quos obviam habuit, inter-
fecit et yictor ad propria remeayit.
Quod^ mortuo imperatore, imperatrix reversa est ad
patrem suum,
Anno Domini mcxxvi. Henricus, Romanorum
emperoT imperator, diem clausit extremum ; cui succedens
Lotharius ^ annis duodecim imperayit. Tunc im-
peratrix Matildis ad patrem suum regem Henri-
cum reyersa habitayit in thalamo ejus cum re-
gina ; diligebat enim eam rex yalde, quia uni-
cam illam habebat haeredem ; et circa festum
A.D. 1126.
1 Boraequinus. ] Will. Tyr. p.
842.
3 LothartuSf ] the second ; lie
begaa his reign in lia&^ and died
in December 1137.
%\
FLORES HISTORIARUM.
207
sancti Michaclis rediens in Angliam duxit se- a.d. 1126.
cum filiam suam, tanto viro, ut praedictum est,
yiduatam ; et continuo^ jussu regis, omnes An-
gliae et Normannise ei optimates^ tam regni An-
gliae quam ducatus Normanniae, jurayerunt, et
primus omnium comes Bononias Stephanus, ex
Adala^ sorore regis Henrici, et Blosensi comite
generatus.
Qmd eontentio facta est iwter archiepiscapos CanttM"
riemem et Ehoracemem.
Anno Domini mcxxvii. rex Henricus ad Na- a.d. 1127.
Contention
tale tenuit cunam suam apud Windleshoram ; betweenthe
*^ , ' archblshops.
ubi cum Turstanus, Eboracensis archiepiscopus,
in praeijudicium WiUelmi, Cantuariensis archie-
piscopi^ regem vellet coronare, judicio omnium
repulsus est, et lator crucis ejus, quam in ca-
pellam regis ante se fecit deferri, extra capellam
cum cruce ejectus est. Yenerunt autem ibidem
ad regem legati dicentes, ^' Carolus, comes Flan^
drensis, tibi dilectissimus, a proceribus suis pro-
ditione nefanda est occisus in templo apud
Breges ; et rex Francorum dedit comitatum
Willelmo filio Roberti fratris tui, nepoti tuo et
inimico> in quo jam valde roboratus diversis
cruciatibus omnes proditores Caroli interfecit.'
Super his itaque rex Henricus nimis anxius, eo
quod esset juvenis ille strenuus satis et animosus,
et comminaretur se regi Henrico tam Angliam
quam Normanniam ablaturum, quas sibi, ut dice-
bat, jure haareditario debebantur. Eodem tem-
pore^ defuncto Ridbardo, Londoniensi episcopo,
Gilebertus^ Universalis successit et a Willelmo,
^ CaroIiM.] Charles the Good,
count of Flanders, was kiUed in
the cluirch of St« Donatiaji, at
Bmges, the 2iid of March, by
Burchard yan Straten and other
conspirators ; Rec. des Hist. xiii.
p. S52 ; xiy. 18. .
^ GUebertus»'] He died on his
way to Rome, lOth Aug. 1134 ;
Ann. Winton.
208
ROGBRI DE WENDOVER
A.D. 1127. Cantuariensi archiepiscopo/ munus consecrati-
onis suscepit.
Qtiod Matildis irnperatrix camiti Andegavensi
Gaufrido mpsit,
Marriageof Eodem auuo Fulco. comes Ande^ayensis,
the enaprees
Matiidawith Hicrosolymam sine animo revertendi profectu-
Anjou. rus dedit comitatum suum Gaufrido filio suo,
cognomento Plantagenest, adolescenti eleg^antis-
simOy et peregre profectus Hierosolymam cum
prosperitate pervenit ; de cujus adventu rex Hi-
erusalem valde Isetus dedit ei ^filiam suam pri-
mogenitam, cum spe regni post mortem suam.
Quod cum a rege Anglorum Henrico compertumi
fuisset^ transfretavit in Normanniam et filiam
suam imperatricem prsefato Gaufrido^ Andega-
vensium comiti^ matrimonio copulavit. Tunc
obiit^ Richardus, Herefordensis antistes. Eodem
tempore Boamundus, magni Boamiindi filius, in
Syriam transiens a rege Hierosolymarum Bal-
dewino Antiochiam paternam haereditatem sus-
cepit, et rex dedit ei filiam suam secundam ma-
trimonio copulatam ; deinde idem Boamundus
Caphardan castrum obsideus cepit, et Turcos
omnes in illo inventos trucidavit.
A.D.1128. Anno Domini Mcxxviii. rex Anglorum Hen-
£xpeaition ,
intoFrance. ncus hostilitcr pcrrcxit in Franciam^ eo quod
rex Francorum Lodowicus tuebatur comitem
Flandrensem, nepotem regis, hostem, perendi-
nansque 'apud Hespardum octo diebus tam se-
cure, ac si in regno proprio fuisset, regem Fran-
corum comiti Flandrensium auxilia negare coe-
git ; ubi cum a quodam clerico de gente Fran-
> FUiam.^ MiUcent; WiU.Tyr.
p. 847.
2 Obiit Riehardus ; ] at Led-
bury, the 15th Aug.; Flor.
' Apud Hespardum, ] ^ Apud
Sparnum ;' Huntingd. 383 : pro-
bably Epemon ; Fi*. Transl.
PLORBS HISTORIARUM. 209
comm perito originem et procursum reg^s Lo- a.d. iin.
dowici qusereret, respondit, * Regfum potentissi-
me^* inqoiens, * sicot plerseque gentes Europse, ita
Franci, a Trojanis originem duxerunt ;' et cum a
gemino oyo omnem regum Franciae genealogiam
texendo replicasset, ad ultimum subjunxit, * Phi*
lippus, rex Francorum, genuit Lodowicum qui
regnat in praesenti, qui, si probitatis antecesso-
rum suornm yestigia teneret, tam secure in reg-
no ejus non quiesceres;' tunc rex subridens in
Normanniam remeavit. Advenit autem eodem
tempore a partibus GermaniaB dux quidam The-
odoricus^ rege Henrico procurante, hostiliter in
Flandriam, quosdam proceres Flandrenses secum
trahens ; sed comes Willelmus obyiam yenit cum
paucis agminibus ordinatis. Pugnatum est utrin^
qne yiriliter, sed consul Flandrensis numerum
suorum^ cum pauci essent, inyincibili probitate
supplebat ; cruentus enim in armis ense fulmineo
cuneos hostium findebat, nec potuerunt hostes
perferre terribile pondus brachii juvenis, fugas
dediti et horribiliter dissipati. Victoriosus ig^tur
comes Willelmusy dum castrum ^Augi contra
regem Henricum obsedisset et in crastino reddi
debuisset, hostibus jam psene subjugatis^ parvo
Yulnere idem juyenis in manu telo percussus
interiit, sed tamen mortuus famam promeruit
aetemam. Eodem anno ^RanuIfus Dunelmen*
sis et Willelmus Wintoniensis episcopi obierunt,
et magister *Hugo de Sancto Victore chronica
SQa huc usque digessit.
^ Augiy'] or Eu. William died
of a wound received in Alst or
Alost, besieged by the duke of
Lrf>aTain, the 12th July. Rec.
de8 Hiflt. xiii. p. 390.
hiB death the see remained va-
cant five years ; Turgot.
' Hugo de Sancto Victore,'] He
died in 1140 or 1142, scarcely
forty-four years of age; Pagi
' Ranvlfus Dunelmensis,'] Upon ad an. 1140, § ix.
VOL. U.
210 ROGBRI DB WBNDOVER
Qitod rex Henricus coneiUum tenuU de cancubinis
sacerdotum.
A.D. 1129. Anno Domini mgxxix. ^Honorins sedit in ca-
CoancU of
Loiidon. thedra Romana annis qninque et mensibus duo-
bus. Eodem anno rex Ang^Iorum ^Henricus te-
nuit concilium magnum apud Londonias, in ka-
lendis Augusti, de sacerdotum focaiiis prohiben-
dis. Adfuerunt concilio illi Willelmus Cantua-
riensis et Turstanus Eboracensis archiepiscopi
cum suis suffraganeis, quos omnes simplicitate
Cantuariensis archiepiscopi rex Henricus dece-
pit ; concesserunt namque regi justitiam de fo-
cariis sacerdotum^ quae res postea cum summo
dedecore terminayit, accepit enim rex pecuniam
infinitam de presbyteris pro suis focariis redi*
mendis : tunc, sed tarde, poenituit episcopos de
concessa licentia^ cum pateret in oculis omnium
deceptio praslatorum et depressio subjectorum.
Eodem anno 'Henricus, abbas Glastoniensis, crea-
tus est episcopus Wintoniensis, ^Robertus Here-
fordensis, et ^Robertus Lincolniensis. Eodem
anno ^Philippus, filius regis Francorum, qui nu-
per, patre defuncto^ diademate fuerat insignitus^
dum equum ludens agitaret, obvium habuit por->
cum, qui cum pedes equi currentis offenderet,
cecidit rex novus in terram et fractis cervicibus
exspiravit. Eodem anno venit in Normanniam
' Honorius aeditf'] from the 21 st
Dec. 1124 to the 14th Feb. 1130.
' Henricus tenuii concilium
magnum» ] It lasted during five
days, from Monday to Friday ;
Sax. Chron. ad an.
* Henricus, ] Henry of Blois,
the king'8 nephew, son of his
sister Adela, by Stephen of Blois.
* Rohertus Her^ordensis^ pri-
or of Lanthony ; consecrated in
1131, and died in 1148.
^ Robertus Lincolniensis. ] An
error. The see of Lincoln was
at this time held by Alexander,
who occupied it from 1123 to
114T.
^ Philippus.] Philip was asso*
ciated with his father in the
kingdom on Easter-day, 14th
April 1129, and was killed at
Paris the 13th Oct. 1131. Com-
pare Rec. des Hist. xiii. p. 329,
with Malmsb. Hist. Noy. p. 698.
PLORBS HISTORIARUM.
211
aviam inniimerabilis multitudo, quse gregatim a.d. 1129.
Tolantes et longissima aeris spatia occupantes
horribiliter sese deplnmantes pugnabant, porten*
dentes fortasse schisma futurum inter dnos panlo
post apostolicos de papatu contendentes.
De schimate inter duos apostoHeos.
Anno Domi^i mgxxx.^ deftincto papa Honorio, a.d. nso.
R<Mnani in duo divisi duos elegerunt, quidam R!»m'J!^"' ^'
Innocentium, et alii Anacletum ; sed ^ Anacletus,
propter fratres suos, qui erant viri potentes et
castri Crescentionis habebant principatum, in
orbe remansit; Innocentius yero ad Cisalpinos
transivit expulsus a Romanis, qui veniens in
Galliam apud Camotum a rege Anglorum Hen-
rico honorifice receptus est, et post Pascha iterum
recepit papam eundem apud Rothomagum, et
auxilio^ ejus per totam Galliam admissus est et
papa ab omnibus acclamatus ; et sic, rege An-
glorum procurante^ Lodowicum, fratrem Philippi
Francorum regis defuncti, Remis coronavit in
regem. Deinde, in nativitate beatse MaridB, red-
didit rex filiam snam imperatricem viro suo co-
miti Andegavensi Gaufrido.
De morte Boammdi, prindpis Awtiochmi.
Eodem anno ^Rodoam, Halapiee princepSy Death of
fines Antiochenos hostihter ingfressus, Boamun*
dnm Antiochiae principem sibi occurrentem, ut
ipsum reprimeret^ in Cilicia gladio confossum
peremit. Rex Hierusalem ab Antiochenis vo-
catns^ ut tantas calamitati ferat auxilium, festi-
* AnacUtus, ] Anacletus died
on the 28th Jan. 1138, when In-
nocent faeld the see in undisput-
ed possession until his death in
1143.
^ AuxUio eju8, ] It was chiefly
owing to the influence of S. Ber-
nard at the councilof Etampes,
that Innocent was recognised in
France.
^ Rodoam, HaktpUB prineeps. ]
Will. Tyr. p. 849.
p 2
212
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1180. nato itinere illuc peryenity et^ Rodoam potenter
fugato, dedit filiaB suse pro dote Laodiceam et
Gabulum civitates ; filiae vero Boamundi parvulae
post mortem suam fecit jurare AntiochiaB princi-
patum, et sic Hierosolymam remeavit.
De morte BaMewini, regis Hierosolymarvm,
A.D. 1131. Anno Domini mcxxxi. rex Hierusalem Bal-
BaTdwin II. dcwiuus^ milcs e^egius, in gravem a^gritudinem
prolapsus, cum sensisset sibi diem mortis immi-
nere, vocatis ad se genero suo et filia, cum filio
eorum jam bimulo, nomine Baldewino, regni
curam et plenam eis tradidit potestatem ; ipse
vero, exsecutis omnibus quae Christiani sunt,
tradidit^ spiritum^ cum piis praedecessoribus suis
praemia percepturus aeterna ; coronatus est au-
tem in regem Fulco^ gener ejus^ miles magnifi-
cus, et in die exaltationis sanctae Crucis regni
diadema suscepit.
Q%ml rex Anglorvmfedt novwm episcopatum apud
Karleolvm.
A.D. 1132. Anno Domini mcxxxii. rex Anglorum Hen-
Carllsle ^
madean ricus uovum fccit episcopatum apud Carleolum
episcopalsee.
in limbo AngliaB et Galwalliae^ et posuit ibi pri-
mum episcopum nomine ^AtheluIfum^ sancti Os-
waldi priorem, cui peccata erat solitus confi-
teri ; bic autem creatus antistes in ecclesia sedis
suae canonicos posuit regulares et jam multis
honoribus ampliavit. Eodem anno natus est
GaufridOy comiti Andegavensi, ex filia regis
Henrici filius, et vocatus est Henricus; quod
cum rex cognovisset^ convocatis regni principi-
Birth of
Henry of
Aiijou,
afterwards
Henry II.
^ Tradidit spiHtvm,'] He died
the 2l8t of August, and was bu-
ried in Golgotha ; Will. Tjr. p.
861.
^ Athelu{fumy ] called also
Adelwald or> Aethelwald ; the
time of his death is not known.
PLORBS HISTORIARUM.
213
bus, filiam suam et hderedes ex ea nascitnros a.d. 1132.
sibi constituit successores. Eodem anno defunc-
tns est ^Robertus, Cestrensis episcopus^ cogrno-
mento Peccam, qui, reg^e Henrico concedente,
sedem cathedralem transtulit ad Coventreiam et
locum illum caput constituit Merciorum; suc-
cessit ei Bogerus, archidiaconus Lincolniensis.
Habet autem episcopatus ille usque hodie tres
sedes, Cestrensem^ Lichesfeldensem et Coven-
trensem*
Quod Fuho, rex Hiero^olymarwm^ tria Tureorum
milUa inter/ecit
Eodem anno infinita Turcorum copia, trans- victory of
ito Enphrate nuviOy castra statuerunt m parti- Jerusaiem.
bus Antiochenis; contra quos Fulco, rex Hieru-
salem^ ab Antiochenis vocatus exercitum ducens,
subito impetu in hostes facto^ tria ex eis millia
interfecit, et qui vivi evaserant in fugam sunt
compulsi ; nostri igitur victores ex hostium spo-
liis usque ad nauseam sunt onustl, Antiochiam
remeantes ; patriarcha vero Hierosolymitanus
interea cum civibus suis juxta Nobe, quae vul-
gari appellatione ^* Betonoble' dicitur, castrum
Bemardi construxit. Per idem tempus Reimun-
das^ Pictavensium comes, Constantiam, Boamun-
di junioris filiam, ducens effectus est princeps
Antiochenus; et eodem tempore reaedificatur a
rege Hierusalem, Fulcone, Bersabea urbs anti-
qna^ quse ab Ascalona duodecim milliaribus di-
stare videtur.
^ Robertus . . . cognomento Pec-
cam,'] He died, according to Flo-
rence, in 1127, and was suc-
ceeded by Roger de Glintony in
1129, who died at Antioch in
1148.
^BetoHoble. ] * Bettenuble ;'
WiU. Tyr. p. 856.
214
R06BRI DE WENDOVER
A.D. 1133.
Legeud.
De qmdam clerieo per Dei genitricem eurato.
Anno Domini mcxxxiii. scholaris qoidam
gravi segritadine afflictus, diebus ac noctibus ut
mulier parturiens flens et ejulans, beatam Dei
genitricem anxius jugiter inyocavit ; qui, nocte
dum quadam graviter angeretur^ vidit sibi adsis-
tere beatam virginem Dei matrem^ quam quia in-
vocaveraty adfuit ei albis induta vestimentis^ et
manum porrigens laboranti tetigit membra pa-
ventis et pristinse eum restituit sanitati. Eodem
anno, 'defuncto Herveo^ Eliensi episcopo^ dedit
rex episcopatum Nigello, et Dunelmensem ^Gau-
frido cancellario.
Qmd MoHldis vmperatrix peperUfiUwny qu&m
vocavit Gau/iredfm.
Ajp.1184. Anno Domini Mcxxxiv. Matildis imperatrix
Aflbirs in ,
Normandy. pepcrit fiUum^ qucm vocavit 'Gaufridum; unde
rex Henricus primus in Normanniam transiens
moratus est ibi prse gaudio nepotum suorum.
Eodem tempore deftincti sunt in itinere Romano
episcopus^ Landavensis et Gilebertus, episcopus
Londoniensis. ^Obiit eodem anno Robertus Curte-
hose, frater regis Henrici, et apud Glovemiam
sepfilturam ^accepit. Jacuit autem eo tempore
imperatrix filia regis graviter infirmata propter
difficultatem partus filil sui, quem nuper genue-
^ Dtfuncto Herveo, ] He died
in 1131, when the see remained
vacant two years. Nigel died in
May 1169.
' Gatifrido, ] He died in his
castle at Durham, in May 1 140.
^ GaMffridum,'] HediedatNan-
tes, the 22nd July 1168.
*Epi8copu9Landavensia,'] Urban
bishop of Llaudaff. Huntingdon
places the death of these prelates
in the preceding year, p. 386.
* Obiit . . . Robertu8 Cwrteliose,^
He died at Cardiff Castle^ Gla-
morgan.
*Accepit,'] Paris inserts here
the canse of the duke'B death ;
the absurd story, namely, of the
scarlet cloak with the tom hood
sent him by the king from Nor-
maody.
FLORBS HISTORIARUM. 215
rat ; ' sed matrona pradens, yiduis, orphanis, eccle- a d. iim.
siis ac monasteriis larga mann distribaens, peri-
colum mortis eyasit.
De morte Henrici, regia Anfflorum.
Anno Domini mcxxxv. ^rex Henricns moratns a.d. 1135.
m Normannia, cum die qnodam a yenatn rediis- Henryi.
set^ apud sanctum Dionysium in silya Leonum
carnes comedit murasnarumyquae ei semper noce-
bant, et eas semper supra modum amabat; et,
cum medici eas comedere prohiberent, non ad-
quieyit rex consilio salutari. Hsec igitur comes-
tio, pessimi humoris illatrix et consimilium yehe-
mens excitatrix, senile corpus lethaliter refrig^i-
dans subitam et summam perturbationem effecit;
contra quam natura renitens febrem excitayit
acutam^ ad impetum materiei grayissimae dis-
solyendum ; cum autem resistere yi nulla potu-
isset^ decessit rex magnus, cum regnasset tri-
ginta quinque annis ac tribus mensibus^ prima
die Decembris. 'Illius autem obitum yentus
yehemens praesignayit, qui ^in yigilia apostolo*
rum Simonis et JuddB turres et sedificia dejecit
et arbores usquequaque subyertit ; luna etiam
eclipsim passa est eodem anno quarto kalendas
Augusti. Coenobia fecit rex, de Radingis, de
Cirencestre, de Prato ante Rothomagum^ et de
Mortuo-mari ; municipia yero, prseter turres et
castella, yiginti quinque opere sumptuoso cou-
struxit. Corpus autem regis apud Rothoma-
gum diu jacebat insepultum, ubi yiscera ejus^
1 Sed matrona prudens,'] Com- 1 of an earthquake on Friday 4th,
pare Robert de Monte, Chron., and an eclipse of the sun on the
Rec. des Hist. xiii. p. 286.
' Rex Henricua,] From Henry
of Huntingdon, p. 386.
*IUiu8 autem obitum.'] Com-
pare Malmsb. p. 700, who speaks
2nd of August. The eclipse of
the moon fell upon the 22nd of
December ; CalTisius, i. 769.
^lnvigiUa apastolarum SimonU
ei JudcB.^ The 27th October.
216
R06ERI DE WBNDOVBR
A.D. 1185. cerebrum et oculi sant humata ; reliqnum vero
corpus^ cultellis incisum, et multo sale respersum
causa foetoris^ qui magnus erat et circumstantes
inficiebaty in coriis reconditum est taurinis ; unde
et medicus ille, qui magno pretio conductus
caput ejus securi diffiderat, ut cerebrum extra-
heret nimio jam foetore corruptum^ quamvis lin-
theaminibus multis involutum esset caput ejus,
causa tamen foetoris extinctus est, pretio sibi
pacto male gayisus ; ^hic autem ultimus fuit ex
multis, quos rex Henricus occidit. Inde quoque
corpus regium deportatum est apud Cadomum,
ubi pater ejus requiescit ; cum autem esset in
ecclesia positum ante patris tumbam, coepit con-
tinuo humor niger et horribilis coria tauri pene-
trare^ qui in yasis sub feretro a ministris suscep-
tus magnum intuentibus inculcavit horrorem.
Tandem cadaver regis in Angliam allatum, in
diebus Natalitiis apud Radingum, in ecclesia^
quam ipse fundaverat, regaliter est sepultum,
prsesentibus archiepiscopis^ episcopis et magna-
tibus regni.
Quod Stephcmm, filim Theobaldi comitis Blesensis,
coronatur rex.
Defuncto, ut dictum est, rege Henrico, ante-
quam corpus ejus sepulturse traderetur, Stepha-
nus, nepos ejusdem regis ex sorore ^Adala, uxore
scilicet Theobaldi, comitis Bononiae, et frater
Theobaldi' junioris, comitis Blesensis, vir magnse
strenuitatis et audaciae, quamvis sacramentum
fidelitatis imperatrici de regno Angliae jurasset.
CoTonation
of Stephen.
^ Hic atUem tdtimus fuit, ]
Huntingdon, p. 386.
^Adala, uxore scilicet Theo-
baUU.^ Adela was the wife of
Stephen, son of Theobald the
third, of Blois. Stephen suc-
ceeded Eustace the third,of Bou'^
logne, in 1125.
^Theobaldijunioris.^ Theobald
the fourth, surnamed < LeGrand,
seventh count of Blois.
PLORES HISTORIARUM. 217
diadema tamen Deum tentans invasit. Con- a.d. iis5.
gregatis enim Londoniis regni magnatibus, me-
liorationem legum proinisit juxta voluntatem et
arbitrium singulorum ; Willelmus quoque^ Can-
tuariensis archiepiscopus, qui primus sacrainen-»
tum ex omnibus imperatrici fecerat de regno
Anglise, Stephanum in regem consecravit. Quid
ergo ? Omnes, ut breviter dicatur^ tam praesules
quam comites et barones, qiii filise regis et suis
hseredibus jurayerant fidelitatem^ consensum Ste*
phano prsebuerunt, dicentes fore nimis turpe, si
tot nobiles foeminse subderentur. Hugo prse-
terea Bigod, Henrici regis senescallus, prsestito
juramentO; probavit coram archiepiscopo Can-
tuariensi^ quod, dum rex ageret in extremis^ im-
peratricem exhseredayit et Stephanum sibi con-^
stituit successorem. Igitur in die sancti Ste-
phani prothomartyris, omnium fayore, Stephanus
saepe dictus per ministerium Willelmi, Cantuari-»
ensis archiepiscopi, apud Westmonasterium dia-
dema suscepit, et rex est ab omnibus acclamatus^
et regale festum splendide celebravit. ^ Corona-
tione itaque magnifice completa, homagiis re-
ceptis, perrexit rex Stephanus ad Oxoniam^ [et]
ibi confirmayit pacta^ quae Deo et populo atque
ecclesiee sanctae in die coronationis sudB con-
cesserat, quae haec fuerunt ; Primo, cum jura- Hte oaths.
mento yoyit, quod, defunctis episcopis, non reti-
neret ecclesias in manu sua, sed statim electioni
canonicae consentiens electos continuo inyestiret ;
Secundo voyit, quod nullius clerici vel laici sil-
vas in manu sua retineret, sicut rex Henricus
fecerat^ qui singulis annis eos implacitaverat, si
vel venationem cepissent in silvis propriis, vel
si eas ad proprias necessitates distraherent vel
minuerent ; quod nefandi genus placiti adeo fue-
^ Coronatione.'] Huntingdon, p. 387.
218
ROGBRI DE WENDOVER
Scotland.
A.D. 11S5. rat execrabile, quod si visores alicujas silvam,
quem esse pecuniosum sciebant, a longe con-
spicerent, statim vastum in ea perhiberent, sive
esset sive non, ut eum sine merito redimere
potuissent ; Tertio vovit, quod Danegeld, id est
de qualibet hida terrse duos solidos, quos ante-
cessores ejus accipere consueverant, in aaternum
annis singulis condonaret. Haec autem speci-
aliter, et alia multa generalitery se servaturum
juravit ; sed nihil horum^ quse Deo promiserat^
observavit.
De concordia facta ifUer regem Stephmiim et regem
Scotorum.
Aniimoewith Pcr^ idcm tempus David, rex Scotorum, qni
imperatrici fidelitatem fecerat, in Angliam hos-
tiliter yeniens, Carleolum et Novum-castellum
super Tynam cepit et suos imposuit. Promovit
igitur rex Stephanus contra eum exercitum co-
piosum, et regi Scotorum apud Dunelmum oc-
currens ^concordatus est cum eo, quia reddidit
ei rex David Novum-castellum, et Carleolum
retinuit regis Stephani voluntate. Rex tamen
Scotorum homagium regi Stephano non fecit,
quia fidelitatem fecerat filiae regis Henrici et
nepti sudB ; filius autem regis David homo regis
Stephani effectus est, et dedit ei rex jure per-
petuo Huntendonam de se tenendam. Rediens
vero rex ad propria tenuit curiam suam apud
Londonias in solemnitate Paschali, qua nunquam
in Anglia fuerat splendidior^ tam in auro et
' Per idim teaipua.'] Wendover
follows the Sax. Chron. and
Huntingdon in placing these
eyents in the first year of Ste-
phen'8 reign, unless we believe
that the scribe has accidentally
omitted the year at the com-
mencement of this chapter, with
a notice of the funeral of Henry I.
as given by Paris.
^ ConcordatuM estj] On the 5th
of February ; Jo. Hagastal. ad
an. 1136.
PLORBS HISTORIARUM.
219
ai^;ento, quam in gemmis et vestibus pretiosis. a.d. im.
Deinde in festo Dominic» ascensionis diyulga- luport or
tam fdit per AngUam, regem esse mortmim, ^'
nnde maxima perturbatio surrexit in regno;
nam Hugo Bigod castellum Norwici ingres-
sns noluit reddere illud nisi regi, et hoc in-
Yitus. Ccepit eigo deinceps Normannorum pro-
ditio pullulare^ sed rex eis yiriliter resistens
cepit piimo castellum de Batintona cujusdam
Roberti proditoris sui ; indeqne ^ Exoniam obsi-
dens, quam tenebat 'Baldewinus de Redyers con-
tra eum, sed sero tamen et cum difficultate,
redditum est ei castellum cum ciyitate. Rex
autem, pravo usus consilio, non exercuit yindic-
tam in proditores suos^ unde postea restiterunt
ei et plurima contra eum castra nequiter firma-
yerunt ; perrexit autem inde ad Wectam insulam
et abstulit eam Baldewino de Redyers prsedicto, et
ipsum ab Anglia exsulayit. Rex igitur^ his pro-
spere gestis, yenit yenatum apud Brantonam,
non longe ab Huntendona, et ibi de forestis
procerum suorum et yenationibus placitayit^ et
yotum, quod Deo et populo fecerat, yiolayit.
Qtiod Gau/ridaSf comes Andegavenm^ mmicijna
Normannia mhjugavU.
Eodem tempore Gaufridus, comes Andega-stateof
yensis, et uxor ejus Matildis sine difficultate Normandy.
aliqua castella NormannidB obtinuerunt, cum
firmitatibus cunctis ^Willelmi Taleyaz, quas rex
habuerat in manu sua, exsulato Willelmo. Inde,
mense Augusto, cum apud Rothomagum per-
yenissent^ peperit Matildis ibi comiti Gaufrido
^ Exeniam^ SotheSax.Chron.
and Huntingidoii ; Paris reads
'Oxfoid.'
^BdUiewinusdeRBioersJ] Bald-
win de Rivers, earl of Devon-
shlre.
^WiOelmi TaUtaz.'] < Guliel-
mus Talavacius, comes Poutivi ;*
Ord.Vit. p.903.
220
ROGBRI DE WENDOVBR
A.D.11S5. filium suum tertium, qiiem vocavit Willelmum.
Proceres^ vero Normannise super hoc indignantes
miserunt propter Theobaldum^ comitem Blesen-
sem^ fratrem regis Stephani seniorem, ut veniret
ad eos Normanniam recepturus ; qui veniens
Lilxonias^ in jejunio decimi mensis, audivit ibi
Stephanum fratrem suum jam in regem Ang^lise
coronatum ; unde comes Glovemise Robertus
reddidit Theobaldo Falesiam^ asportata prius
pecunia non modica de thesauro regis Henrici.
Eodem anno Willelmus, Cantuariensis archi-
episcopus^ Willelmus Exoniensis et Johannes
Roffensis episcopi, obierunt.
Quod rex Francarwm cepit homagium EtMtachii, filii
regis 8tephaniy de Normannia.
A.D. 1137. Anno Domini mgxxxvii. rex Anglorum Ste-
Normandy. phauus transfrctavit m Normanniam, fugiente a
facie ejus comite Andegavensi ; ubi, martiis acti-
bus indulgens, omnia quse incepit feliciter con-
summavit, hostium cuneos depulit^ 'hostilia cas-
tella subruit, et egregie resplenduit inter sum-
mos; concordiam cum rege Francorum compo-
suit, et filius ejus Eustachius homagium ei de
Normannia fecit. Hoc videns consul Andega-
vensis Gaufridus^ cujus uxori idem rex sacra-
mentum fecerat, Angliam ab eo requirebat ; sed
tamen, cum vidisset se vires regias ad praesen^
non posse superare, cepit inducias^ acceptis ab
ipso rege pro bono pacis quinque millibus mar-
cis singulis annis; Theobaldo etiam fratri suo^
comiti Blesensi^ conquerenti quod injuste Angli-
am invaserat^ cum esset setate minor, duo millia
marcas pepigit annuatim^ et sic fratres pacifi-
' Proceres,'] Cf. Rob. de Monte,
Rec. des Hist. xiii. p. 288.
' Hostilia caateUa subruit,'] He
took Lillebone and Granville ;
Rec. des Hist. xiii. p. 288.
FLORBS HISTORIARVM.
221
cati ab inyicem recesserunt : cunctis igitur ibi* a.d. iis7.
dem prospere gestis, ad AngUam transfretavit.
Eodem anno obiit rex Francorum Lodowicus^ et
successit ei filius ejus ^Lodowicus; hic duxit
uxorem Alienor, filiam ducis Aquitannias^ ex qua
duas filias generayit^ qjuas duo filii magni comitis
Theobaldi Flandrensis^ Henricus et Theobaldus^
duxerunt uxores, primogenitus primogenitam et
minor natu minorem.
Quod Seoti in regem Stephanym ateviebant.
AnnoDomini MCXXxyiii.^Conradus Romanum a.d. iiss.
aceptus impenum anms quindecim imperayit. sootumd.
Eodem anno rex Anglorum Stephanus^ in ipsis
diebus Natalitiis^ ^Bedefordense castrum obsedit,
dicens nulla hora pacem esse hostibus conceden-
dam ; sed^ antequam ei castrum redderetur^ rex
Scotorum in Northanhumbriam exercitum du-
cens^ tam ipse, quam sui, rem nimis execrabilem
peregerunt. ^ln ultionem enim imperatricis, cui
idem rex fidelitatem jurayerat, mulieres grayidas
findebant^ et foetus anticipatos ab uteris extra-
hebant^ parvulos super lancearum acumina pro-
jiciebant^ presbyteros super altaria trucidabant^
crucifixorum capita prsecidebant et super cseso-
mm corpora reponebant, capita occisorum mu-
tuantes super crucifixos collocabant; quaecun-
que igitur Scoti contingebant, plena horroris et
inhumanitatis erant^ aderat clamor mulierum,
ejulatus senum, desperatio yiyorum. Rex igitur
Stephanus exercitum grandem promoyit in Sco-
tiam ; sed^ antequam illuc peryeniret^ rex Sco-
' Lodowicus, ] Louis VII. or
' Le Jeune |* he died in Septem-
ber 1180.
* Conradiu,'] the third ; he died
ia February 1162.
' Bed^ordense castrum obaedit;]
held against him by Milo de
Beauchamp.
* Inultionem.'] Huntiiigdon, p.
388.
222
R06BRI DB WBNDOVER
A.D. 1138. torum sese in sua recepit et inexpngnabilia loca
petivit, et rex Anglorum australes Scotise partes
igne cremavit et sic in Angliam remeavit. Ex-
arserat namque tanta rabies procerum contra
eum, ut fere ab omnibus quateretur ; Willelmus
enim Talebot Herefordense castrum tenuit con-
tra regem ; Robertus, consul Glovernise^ Ledes et
BristoUum, hic erat filius nothus regis Henrici ;
Willelmus^ Luvell tenuit contra eum castrum
de Cari; Paganellus, Ludechlauue; Willelmus
de Moiun, castellum de Dunestor ; Robertus de
Lincolnia, castrum de Warham ; Eustachius filius
Johannis, castellum de Meltona ; Willehnus filius
Alani^ Salopesberi^ quod rex per yim cepit et
captorum in eo nonnullos suspendit ; quod au-
diens Walkelinus, qui castrum Dovorense tene-
bat, illud reginaa reddidit obsidenti.
Quod rea Scotartm Narthanhtmbriam hostiUter 9it
ingrembs.
sundaJd**** Occupato itaquc rege Stephano circa partes
australes Anglise^ David rex Scotorum innu-
merabilem exercitum in Northanhumbriam pro-
movit; contra quem proceres regni boreales,
jussu et admonitione Turstani^ Eboracensis ar-
chiepiscopi^ fixo apud ^AIvertonam standardo
regio insigni^ viriliter restiterunt. ^Hujus autem
pugna3 principes fuerunt consul Willelmus Al-
bemarlise^ Willelmus de Notingeham^ Walterus
Espec et Gilebertus de Lasci. Archiepiscopus
vero, cum segritudinis causa huic pugnse in-
teresse non posset^ misit loco suo ^Radulfum,
1 Wiaelmu8,'\ <al. Radalfus;'
Huntingd. in marg,
^ Alvertonam,'] Nortballerton.
* Ht^us autem pugfue. ] For
an account of the battle of the
Standard see Joh. Hagustald.
col. 262, and Ric. Hag. S2l.
* Radvyum,'] bishop of the
Orkneys; Huntingd. Geoffrey
Rufus was at this time bishop of
Durham.
FLORBS HISTORIARUM. 223
Danelmensem episcopum. ad populum exhor- a.d. iiss.
tandum, qui, stans in acie media m loco emi- stuMUrd.
nenti^ usus est hujusmodi incentivo; ^^Proceres
Angliae clarissimi^ Normannigense, contra quos
audax Francia contremiscit, ferox Anglia a vobis
capta snccumbit^ dives Apulia tos sortita reflo-
mit» Hierusalem famosa et insignis Antiochia
utraque se yobis supposuit, nunc Scotia, vobis
rite subjecta, repellere conatur, inermem prae-
ferens temeritatem, aptior rix<e qaam pagn».
Nullus igitur sit verendi locus, sed potius ve-
recundiae, quod illi, quos semper in patria sua
petivimus et vicimus, nunc in patriam nostram,
ritu transverso, dementes et ebrii convolarunt;
quod tamen ego prsesul vobis divina factum
providentia denuntio, ut hi, qui in hac patria
templa Dei violarunt, altaria polluerunt, pres-
byteros occiderunt, nec pueris nec prseg^nantibus
pepercernnt, in eadem condignas sui facinoris
luant poenas. AttoIIite igitur animos, viri ele-
gantes ; hostes nequissimos patria virtute, immo
Dei praescientia, confligite, qui se nesciunt in
bello armari, nec casus belli dubios suspicetis.
Tegitur vobis lorica pectus, galea caput, ocreis
crura, et clypeo totum corpus ; ubi feriat hostis
non reperit, quem septum armis undique cernit.
Quid igitur inermes dubitatis et inertes ? Sed
jam finem loquendi conferunt hostes inordinate
proruentes, dispersi confluentes, quod animo meo
satis placet. Si quis denique vestrum pro Deo
pugnans et patria occubuerit, absolvimus eum
ab omni poena peccati in nomine Patris, cujus
creaturas foede et horribiUter peremerunt, et
Filii, cujus altaria polluerunt, et Spiritus Sancti,
cujus g^tiam immania perpetrantes et enormia
^Proeere»,'] The speech of the bishop is here abridged from
Hnntingdon, p. 388.
224 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1138. contempseruDt.' Ad hsec autem respondit omnis
populus gentis Anglorum^ et resonuerunt montes
et colles^ ' Amen, amen.'
De campestri pralio inter Scotos et Anglos.
Battieoftbe Huuc clamorem audientes Scoti vociferati
Standard. • • j t i • •
sunt omnes in modum muliercularum msigne
patrium ^ Albani^ Albani ;' sed extinctus est cla-
mor ictuum immanitate et horrore concurren-
tium acierum. ^ Turma Loenensium, qui gloriam
primi ictus a rege vix impetraverant^ augmen-
tatis missilibus et lanceis longissimis, super
aciem equitum Anglorum loricatorum potenter
irruunt, ad quos quasi muro . ferreo offen-'
dentes impenetrabiles invenerunt. Viri autem
sagittarii gentis Anglorum, equitibus permixti^
imbre sagittarum Scotos obnubilantes^ penetra^
bant eos, quos repererunt inermes; tota nam-
que gens Anglorum et decus Normannorum,
circum standardum conglobata, manebat immo-
bilis quasi in acie una; percussoque casu sagitta
summo Loenensium duce^ corruit ipse et gens
ejus tota est in fugam conversa. Offensus nam«
que Deus excelsus erat in eis^ unde omnis virtus
eorum^ tanquam aranearum tela^ confracta periit
et defecit; quod videns acies Scotorum major,
quae ex parte altera acerrime confligebat, animo
defecit et fugse incunctanter indulsit. Regalis
autem acies^ quam ex diversis gentibus consti-
tuerat^ simul ut hsec vidit^ coeperunt primo sigil-
latim, deinde vero catervatim fagere^ rege solo
adhuc persistente ; quod amici regis intuentes
coegerunt eum equo ascenso fugere, cujus fi]ius
in armis strenuus, aliorum fugam non attendens^
sed soli gloriae virtuti inhians, acies hostium im-^
petu ardenti percussit; licet illius agmina con-
' Twrma Loenenmm,'] The men of Lothian.
PiiORES HISTORIARUM. 225
tra equitea loricatos resistere non valerent, sed a.d. nss,
tandem armatomm violentia potenter in fugam
nimis damnosam sunt compulsi et turpiter in
diversa dispersi. Undecim Scotorum milUa fama
refert occisa, exceptis illis^ qui in segetibus et
silvis inventi sunt lethaliter vulnerati ; nostri
vero, san^ine vix fuso» feliciter triumpharnnty
licet ex omnibus equitibus frater Gileberti de
Lasci solus inveniebatur occisus. Actum est
autem bellum hoc mense ^Augusto ex compro»
vincialibus. Transhumbranae gentis, Eodem an-»
Do, mense Octobris, Gaufridus, comes Andega-
vensis, Oximenses subjugavit et Baiocenses et
Falesiam obsidione vallavit.
De dectione Theobaldi, Cantuariensis archiepisecpi^
Eodem anno Albericus^ Hostiensis episcopus councii «f
et ecclesise Romanse legatus, in Angliam ve^
niens, in adventu Domini Londoniis concilium
celebravit in ecclesia sancti Pauli^ ubi/ ipso ju-*
bente legato, Henricus, Wintoniensis episcopus,
Richardum de Beaumeis diaconum ordinavit ; et
ipsadie, dum ordines celebrarentur^^Theodbaldus,
abbas Beccensis^ in archiepiscopum Cantuarien-*
sem ab episcopis electus est^ priore ecclesiae
Cantuariensis Hieremia prsesente^ qui ab ipso
consecratus legato Romam profectus est^ ubi a
papa Innocentio pallium suscepit.
Quod rex Stephanus Scotiam hostiliter ingresms cum
filio regis ohside recemt.
Anno Domini Mcxxxix. rex Anglorum St«- a.d. 1139.
•1 T i Stephen
pnanus, post natale Domini^ castello de Ledesentwi^^
capto, 'perrexit in Scotiam, et cum rem ibi ageret.
^ Av.gusto.'] On the 22nd of the
month ; Ric. Hagust. col. 322.
' Theodbaidus,'] He died the
VOL. II.
]8th April 1161; Gervas. Dorob.
' PerrexU in Scotiam.'] Hunt'*
ingdon, p. 389.
226
ROGERl DE WENDOVER
Ludlow and
Oxford.
A.D. 1139. ducibus Marte et Vulcano, rex Scotorum coac-
Returnsby tus cst concordaii cum ipso. Henricum igitur
filium regis obsidem secum ducens in Angliam
Ludehlawe castellum obsedit; ubi idem Henri-
cus, ab inclusis unco ferreo equo abstractus,
psene intra muros projectus est, sed rex ipse ab
hostibus eum, ut miles egregius, laudabiliter re-
traxit. Inde ad Oxoniam, subjugato castello»
profectus cepit ibi in curia sua nimis perniciose
Rogerum,^ Sarisberiensem episcopum, et Alexan-
drum Lincolniensem, ipsius nepotem, violenter^
nihil rectitudinis recusantes. Ponens igitur ibi
in carcerem antistitem Alexandrum Sarisberien-
sem secum duxit ad castellum ejus, quod ^Divise
vocatur, quo non erat splendidius intra fines Eu-
ropae. AflSictus igitur fame, et collo filii ejus, qui
cancellarius fuerat, laqueum annectens ut sus-
penderetur, hac arte castellum obtinuit, atque
arte eadem Sireburnense oppidum in sua potes-
tate recepit; ^accipiensque thesauros pontificis
comparavit inde Eustachio filio suo Constan-
tiam, sororem Lodowici regis Francorum, matri-
monio copulandam. Inde quoque recedens rex
similiter egit de Alexandro, Lincolniensi episco-
po, donec reddidit ei xastella de ^Neowere et
Latforda.
Quod Matildis qmndam imperatrix vmit in Angliam,
TJieempre»» Eodcm* vcro temporo Matildis, filia regis
arrivesat Hcnrici, quaB fuit imperatrix, cui Anglia jurata
erat, cum comite Roberto fratre suo in Angliam
Arundel
caatle.
' Rogerum. ] Malrosbnry has
given an account of the occasion
of this quarrel of Stephen with the
bishops ; Hist. Novel. p. 716.
' Divise, ] Devizes ; Gapnd. i.
198.
' Accipienaque thesauros ponti-
ficis,'] Huntingdon, p. 389. Com.
pare Ordericus VitaliSy p. 919.
* Neowere et Latforda.'] New-
ark and Sleaford.
^ Eodem . . . tempore. "] Conti-
pare Gesta Stephani, pp. 946^
seqq, with Malmsbury, p. 726.
PLORES HISTORIARUM.
227
venit^ et ad portum Arundel applicans a Willel- a.d. iis9.
mo de Albenio^ qui reginam duxerat Adelizam,
quas castellum de Arundel et comitatum a rege
Henrico pro dote habebat, recepta est cum laeti-
tia et exultatione. Comes autem Gloverniae Ro-
bertus^ cum decem militibus et totidem sagitta-
riis equestribus per mediam terram regis Stepha-
ni transienSy Wallingefordiam pervenit et inde
Gloverniam annuntians adventum imperatricis
Brieno filio comitis et Miloni de Glovemia^ et
quod eam apud Arundel reliquerat cum uxore
sua et aliis impedimentis ; qui laetati sunt valde
de adventu illius, et sese solerter praeparaverunt
ad pugnam. Eodem anno obiit Rogerus^ Saris-
beriensis antLstes, tam senio quam moerore con-
fectus; postmortem cujus rex Stephanus exsula-
vit Nigellum, Eliensem episcopum^ quia nepos
erat Rogeri, Sarisberiensis episcopi^ ^a quo in
ejus perniciem traxerat incentivum. Cessave-
runt autem ab hoc tempore in Anglia curiae regis
et festivitates solemnes^ pax nulla erat, caedibus
et incendiis omnia exterminabantur^ clamor,
luctus et horror undique resonabant. Tunc
defuncto * Turstano, Eboracensi archiepiscopo,
Willelmus/ ejusdem ecclesiae thesaurarius, suc-
cessit.
Quod rex Stephanm eaMellum Lincolnia ohsedit.
Anno Domini mgxl, rex Anglorum Stephanus a.d. iho.
infra dies Natalitios urbem Lincolniae obsedit,
' A quo • ^ . incentivum. ] ^ A
qno die incentivuni in progeniem
ejas traxerat' Huntingd. p. 390.
* TurstoM.'] He had retiied to
the abbey of Pomfret eleyen days
only preyiouB to his death.
' WiUelmus.'] After much di-
vision in the chapter he was
elected to the see in 1142; his
election declared Toid by pope
Eugenius III. in 1145, and Hen-
ry Murdah chosen in his stead ;
upon whose death he was restor-
ed by Anastasius IV. in 1154,
in which year after a few days*
illness he died. See Joh. Hagust
coll. 260, 272.
Q 2
228
R06BRI DE VVeNDOVRR
A.D. 1140.
Siege of
Lincoln.
cnjus firmitates ^Ranulphus^ Cestrensis comes,
receperat paulo ante^ qui regem Stephanum ar-
cuit a civitatis ingressu usque ad purificationem
sanctae Marise. Tunc comes prsefatus cum Ro-
berto^ filio regis Henrici et comite Glovernensi,
socero suo, et niilitia magna nimis Lincolniam
venit^ ut obsidione solveret, atque paludem fere
intransmeabilem audacter transivit^ et ipsa die^
aciebus dispositis, regi bellum indixit. Ipse
autem cum suis, ut vir admirandas probitatis,
aciem primam conduxit ; secundam illi^ quos rex
Stephanus exsulaverat ; tertiam comes Glover-
nensis Robertus cum suis regebat. Rex interea
Stephanus missam in tanta solemnitate devotus
audivit, ubi cum de more ^cereum, regio honore
dignum^ Deo ofierens manibus Alexandri episco-
pi imponerety subito confractus est et extinctus,
quod regi contritionis signum fuit ; cecidit etiam
super altare eucharistia cum corpore Christi,
rupto filo, prsesente episcopo, quod regise ruinae
pronosticum erat. Porro rex magnificus cum
summa sollicitudine acies disposuit, ipse pedes
omnem loricatorum multitudinem circa se, abdnc-
tis equis^ instructissime coUocavit^ consules om-
nes cum suis in duabus aciebus equis instituit
pugnaturos^ ^sed acies eorum admodum parvse
existentes paucos secum ficti et factiosi co-
mites habuerunt ; acies tamen regalis maxima
erat^ unico vexillo solummodo insignita. In prin-
cipio autem pugnae, acies exhaeredatorumy quae
praeibat, aciem percussit regalem, in qua erant
comes Alanus, comes Robertus de Meslent^ Hugo
* Ranulphus. ] Orderic. Vital.
p. 921 ; Hantingd. p. 390.
^ Cereum.'] * Cereo* in MS.
' Sed acies, ] * Sed admodam
pary» illap equestres acies com-
paraerunt; paucos enim secum
ficti et factiosi consules adduxe-
runt ; acies autem regalis maxi-
ma erat uno tantum, scilicet ip-
sius regisy insignita vexiUo.*
Huntingd. p. 391.
FLOR^S HISTQRIARUM.
229
Bigod, comes Estanglorum^ comes Symon cumA.D.ii4o.
illo de Warenna^ tanto impetu, quod alii eorum uncoin.
occisi^ alii capti, alii sunt per fugam elapsi;
acies quoque^ cui praeerat comes Albemarlensis
ct Willelmus Yprensis^ percussit Wallenses^ qui
a latere procedebant, et eos adegit in fugam ; sed
et acies comitis Cestrensis irruit in cohortem
praedictam, et sicut acies prior dissipata est iu
momento. Fugerunt igitur omnes equites regis;
et Willelmus Yprensis, vir consularis^ atque alii,
qui fugere non potuerunt, omnes capti sunt et
Yinculis mancipati. Accidit autem res mira et
prae omnibus admiranda, dum rex Stephanus^ ut
leo rugiens, solus in campo persisteret et nullus
nd enm accedere anderet, stridens dentibus et
apri silyestris more spumans^ turmas in se irru*
entes cum bipenni, quam tenebaty repellens^ ac
hostium prsecipuos potenter consternens^ laudem
sibi perpetuam comparavit. O, si centum eicaptareor
similes adessent, non captionis jacturam rex in-
currisset^ cum ipse solus vix potuit a tot hostibus
superari ! Capitur autem rex Anglorum Stepha*
nus in die purificationis beatae Mariae et ad imi
peratricem ducitur^ atque in turri dc BristoUo
custodiae mancipatur.
Qtml Matildk imperatrix in Dominam recipitur
a multis.
His itaque gestis, imperatrix paene ab omni Matuda ao-^
Anglorum gente ^suscipitur inDominam,exceptis as^Domina.'
Kentensibus, ubi regina regis Stephani et Wil-
lelmus Yprensis contra eam pro viribus decer-
tabant. Suscepta est prius ab Alberico^ legato
* Suacipitur in Dominam. ]
Malmsbuiy and the continuator
of Florence agree that Matilda
was not recognised as qneen, but
only as lady or mistress, by tbe
archbishop of Canterbary and
others.
230
ROGERI D£ WENDOVER
A.D. II40.
Stephen
xeleased.
Romano^ et post a ^Willelmo, Wintoniensi epi-
scopo^ et Londoniensium civitate ; sed mox, sive
subdolorum instinctu^ sive Dei nutu^ ^a Londoni-
ensibus expulsa regem Stephanum in compedi-
bus poni prsecepity et sic post dies paucos^ cum
avunculo suo rege Scotorum^ et fratre suo comite
RobertOy et aliis armatorum copiis^ turrem Win-
toniensis episcopi obsedit; sed episcopus mit-
tens pro regina et Willelmo Yprensi^ ac caeteris
Angliae, qui Stephano regi favebant^ proceribus,
eos in suum auxilium evocavit^ et, facto gravi
impetu in exercitum imperatricis, compulerunt
omneSy qui in obsidione erant, in fugam, et fugi-
entes viriliter insecuti ceperunt inter cseteros
Robertnm comitem et fratrem imperatricis, in
cujus custodia rex Stephanus tenebatur, cujus
sola captione rex poterat a carcere liberari*
Captus^ est autem in die exaltationis sanctae Cru-
cis^ sed incontinenti datus est rex pro eo^ et sic
ambo sunt a vinculis absoluti. Per idem tempus
Walerannus/ comes de Meslent^ qui omnibus
Normannise prseerat proceribus^ concordiam fecit
cum comite Andegavensi Gaufrido^ et dedit ei
castellum Montis-fortis et castellum Falesise, et
sic subdiderunt se ei omnes viri potentes citra
flumen Sequanae usque ad ripam Risle, et fide-
litatem ei fecerunt. Eodem anno Gileberto, Lon-
doniensi episcopo, qui Universalis dicebatur^
Robertus^ de Sigillo successit.
' Wittelmoy ] sc. Henrico ;
Henry of BloiSy brother of Ste-
phen. The termd were agreed
apon by the legate, bishop and the
empresBy in a plain near Win-
chester, on the 2nd March.
Mahnsb. p. 74S.
^A LondoniensHnts expulsa, ]
Upon the conduct of the London-
ers compare Malmsbury, p. 749.
? Captus eaL'^ Malmsb. p, 75S.
* Walerannus,'] Brother of Ro-
bert de Meulant spoken of aboye.
^ Robertus de SigiUo,'] S. Ber-
nard speaks of him as ' antiquus
amicus, fidelis servuSy devotus
filius;* Opp. Pari8.1690; tom. i.
p. 197.
PLORBS HISTORIARUM.
231
Qiiod comes Eoberttus ohddes quosdam duxit in
Normanniam.
Anno Domini mgxli. Robertus. comes 61o* a.d. 1041.
Al&lra Im
yernensis, transfretavit in Normanniam^ dacens Normuidy.
secnm quosdam obsides magnatum AngUfie, qui
imperatrici favebant^ ut comes Andegayensis eos
custodiret, et insuper ad subjugandum reg^um
AnglisB transfretaret ; ' quod comes ad tempus
facere renuit, propter rebellionem Andegaven-
sium et aliorum hominum suorum, qui illum in-
festabant, sed tamen tradidit ei Henricum» pri-
mogenitum filium suum^ ut cum ipso ad Angliam
transfretaret. Ipse vero, praesente adhuc Ro-
berto comite^ cepit ^ Alnei et Moritonium, Tener-
chebrai et Cerenches, castella comitis Moretonii,
et Abrincacenses et Constantinienses sese sub-
diderunt ei. Eodem anno^ cum rex Anglorum
Stephanus^ apud Wintoniam castellum quoddam
firmarety supervenit hostium suorum innumera-
bilis multitudo, et impetum facientes in eum
coegerunt illum in fugam ; in hac autem pugna
captus est Willelmus Martel, dapifer regis Ste-
phani^ et apud Wallingeford adductus sub cus-
todia Brieni filii comitis fuit deputatus^ qui>
antequam exiret de carcere, reddidit imperatrici
Sirebumense castellum pro liberatione sua.
Quod Matildis imjperatrix ohsessa regem Stephanum
delusit.
Audiente autem eodem tempore rege Stephano
' Quodcomea . . . renut^.] Gom-
pare Orderic. Vital. 923.
^Alnei . . . Cnmicftfs.JAitnay,
Mortain, Tinchebray, and C^-
rences.
' StefihanM, ] Wendoyer ap-
pears tQ bave confounded here
the retum of the king to Win-
chester after his release, and his
fortificatipn of the nunnery at
Wilton, where he was attacked
by the earl of Gloucester and de-
feated, and where William Mar-
tel was taken, in 1143. Gervas.
Chron. col. 1368.
^2
R06ERI DB WBNDOVER
A.D. 1141. rmperatricem esse apud Oxoniam in castello cum
escapes firom parvo comitatu^ collcgit exercitum copiosum^ et
Oiford
CMtle.
A.D. 1142.
Council of
London.
post festum sancti M ichaelis illuc profectus dic-
tam imperatricem usque ad adventum Domini con-
tinua obsidione vallavit. ' In tanto autem termino
cum vidisset imperatrix ab amicis se fuisse neglec^
tam et omni succursu alienam^ exploratores reg-is
castrum obsidentes arte feminea deludens, noc-
te per Thamensem fluvium, glacie constrictum
ac nive dealbatum^ albis circumamicta vestibus
cum quibusdam sodalibus de castello exivit, at-
que reverberatione nivium et similitudine vestium
oculos se intuentium fefellit ; abiit ergo nocte illa
ad castellum de Wallingeford ad Brienum filium
comitiSy ut se salvaret ab hostibus, et sic castel*
lum Oxoniense reg^ redditum est.
De eoncilio necessario Londoniis eelebrato,
Anno Domini mgxlii. ^Willelmus, Wintoni-
ensis episcopus et sedis apostolica^ legatus, in
media Quadragesima apud Londonias concilium,
rege pra^sente et episcopis, celebravit ; nuUus
enim honor vel reverentia ferebatur Dei ecclesise
vel ejus ordinatis a prsedonibus sceleratis, sed
aeque clerici et laici capiebantur, redimebantur,
et in vinculis tenebantur. Sancitum est ergo ibi
et generaliter constitutum, ne aliquis, qui eccle^
siam coemeteriumque violaverit, vel in clericum
aut virum religiosum manus injecerit violentas,
ab alio quam ipso papa possit absolvi ; statu-
tum est etiam, ut aratra in campis, cum ipsis
agricolis, talem pacem habeant in agris^ qualem
haberent si in coemeterio exstitissent ; excommu-
' /n tanto, ] Compare Hunt-
ingd. p. 393, with Gesta Stepha-
ni^ p. 959. The Saxon Chronicle
states that she was let down
from a tower by ropes, and so es-
caped.
' WilielmuSy ] sc. Henriciis ;
see aboye, p. 230, note ^
FLORES HISTORIARUM.
283
nlcayerunt autem omnesy qui contra hoc decre- a.d. lut.
tum venirent^ candelis accensis, et sic milvorum
rapacitas aliquantulum conquievit. Eodem teni-
pore rex Stephanus cepit ' Willelmum de Mande->
villa apud sanctum Albanum, unde reddidit regi
turrem Londoniarum cum castellis de Waledene
et de Plessiz antequam a vinculis solveretur,
qui carens possessionibus paternis invasit ab-
batiam Ramesiensem, atque^ monachis expulsis>
raptores immisit; erat autem vir magnse stre-
nuitatis^ sed maximse in Deum obstinationis.
De morte Fulconis^ regis ffierosolymitani.
Eodem tempore Fulco, rex Hierosolymitanus, Deathor
campos^ pertransiens Acconenses^ contigit ut le« ofjerasaiem.
porem excitaret sedentem ; quem cum clamor
omnium insequeretur fugientem^ rex^ arrepta lan*
cea, ut leporem insectaret^ equum calcaribus in-
consulte urgebat, qui prseceps corruens in ter^
ram regem casu ita contrivit, ut cerebrum ejus
tam per aures quam per nares terribiliter ema-
naret ; universi autem qui aderant opem ferre
volentes accedunt, sed regem exanimem invene-
runt. Obiit quoque idibus NovembriSy corpusque
ejus Hierosolymas delatum sepultum est in ec-
clesia Dominici sepulchri, cum lachrymis adstan-
tium populorum^ per ministerium patriarchse Wil-
lelmi. Cum autem regis obitus in finibus infide-
lium disseminatus fuisset^ ^Sanguineus, Turco-
rum vir potentissimus, cum innumera armatorum
copia Edessam obsidens civitatem^ diuturno eam
labore subegit^ atque Christianos omnes in ea
' Willelmum de Mandevilla, ]
&c. Galfridum ; Malmsb, p. 752,
and below.
' Campos pertransiena Acconeri'
sea,'] He wa^ riding out with his
queeuy at her request, ' suble-
yandi gratia fastidii ;' Will. Tyr.
p. 887, seq. He was succeeded
by Baldwin III.
3 Sanguineus, ] * Sauguinus ;'
Wm. Tyr. p. 891.
234
R06BRI DE WBNDOVBR
A.D. 1142. inventos sine misericordia trucidavit^ non par-
cens sexui vel setati ; sic itaque urbs antiquissimci
et Christiano nomine insignita^ ac Thadsei apo-
stoli praedicatione conversa, nunc, proh dolor!
sub infidelium est potestate redacta. In hac
enim dicitur corpus beati Thomaa apostoli una
cum corporibus sancti Thadsei supradicti et be-
ati regis Abgari sepultum ; hic autem est Abga-
rus ille, toparcha illustris^ cujus epistolam ad
Dominum missam ^Eusebius Csesarieusis com-
memorat in Historia Ecclesiastica^ quem ct Do-
mini dignum rescripto docet, Qtriusque ponens
epistolam et in fine ita subjungens ; ' Hsec in
archivis publicis Edessse urbis, in qua tunc prse-
dictus Abgarus regnavit, ita descripta reperimus,
in his chartis^ quaa gesta regis Abgari servata
antiquitus continebant.' Haec praeterea civitas
saepe legitur postmodum a Christianis subacta,
et iterum a Saracenis possessa.
Succession
of popes.
De morte duorvm pmtificvm JRomanortm.
Eodem anno^ defuncto papa Innocentio^ ^Cae-
lestinus successit^ qui^ cum sedisset in cathedra
Romana mensibus quinque, diem clausit extre-
mum ; cui succedens ^Lucius Romanam rexit
ecclesiam mensibus undecim et diebus tredecim.
Eodem anho obiit^Willelmus^ Wintoniensis prae-
sul^ et Henricus successit ; huic vero Henrico
Lucius papa pallium misit^ volens apud Winto-
niam novum archiepiscopum constituere et sep-
tem ei episcopos assignare. Hoc quoque anno
' Eusebius. ] Edit. Gantabrig.
1720, pp. 37, 38. The letters are
also printed by Fabricius in his
CxidejL Apocryphus Noyi Testa-
menti.
* C^BksHnus, ] Celestine the
second, chosen pope 6th Sep-
tember 1143, died in March 1144.
' LttciuSf'] the second ; he died
in February 1145.
* WiUelmu8.] WiUiam Giffard
died in 1128, and was succeeded
by Henry of Blois in the follow-
ing year.
FLORBS HISTORIARUM.
295
magister ^ Willelmus, Malmesberiensis monachus^ a.d. ihs.
Anglorum historiam terminavit.
Quod rex Stephanm /rustra Lincolnicm obsedit.
Anno Domini mcxliii.^ defuncto papa Lucio^ a.d. ims.
Eugenius^ sedit in cathedra Romana annis octo^
mensibus quatuor et diebus viginti uno. Eodem siege of
anno rex Anglorum ^Stephanus Lincolniam ob« °^°'
sedit, et cum construeret municipium contra cas-
tellum, quod tenebat comes Cestrensis Ranul*
phus^ operarii ejus fere octoginta a comite prse-
fato interfecti sunt, et sic re imperfecta recessit.
Eodem anno Robertus Marmiun^ vir bellicosus^
qui monachos Coventrenses a suo monasterio
expulerat et de ecclesia illa castellum fecerat^
dnm contra hostes decertaret, inter prsedones
snos ante ipsum monasterium solus peremptus
esty et excommunicatus morte depascitur sempi-*
terna. Eodem vero tempore Gaufridus^ consul
de Mandevilla, qui idem scelus patraverat in
monasterio Ramesiensi^ ante ipsam ecclesiam in-
ter consertas suorum acies a pedite quodam vi*
lissimo solus sagitta percussus occubuit interfec-
tus ; ecclesia autem illa, dum pro castello tene-
retur^ a suis parietibus sanguinem ubertim emi-
sit^ indignationem divinam manifeste declarans.
Arnulfus etiam^ ejusdem comitis filius, qui post
mortem patris ecclesiam illam pro castello tene-
bat^ a rege captus est et exsulatus ; princeps
quoque militidB ejus ab equo corruens fuso cere-
bro exspiravit. Magister peditum ^ Reinerius^ qui
^ WiUelmus. ] He is generally
supposed to have died in this or
the foUowing year. See Mr.
Hardy's preface, p. viii.
' EugeniuSy ] the third ; he
died in July 1153. As to the
time of occupation of the papal
chair by these three .popeS; the
text is correct ; the error is in the
year in which they are entered.
^ Stephanua Lincolniam obae-
dit,1 Henry of Huntingdon; p.
393.
* Reineriua. ]
Huntingd.
Reimerus
236
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1144.
Faringdon
taken.
A.D. 1 141 monasteria incendere solebat et frangere, cum pro«-
scriptus mare transiret^ navis inter undas immo*
bilis permanebat^ qui, tertio sorte data et sibi
sortita^ missus est in scapham cum uxore et li-
beris et pecunia sua tota, sed navicula statim
fluctibus submersa est et miseri perierunt ; mag--
na vero navis^ mari pacato^ sequora sine impedi*
mento sulcavit. Eodem anno Gaufridus, comes
Andegavensis, a civibus Rothomagensibus so-
lemniter susceptus est et exinde dux Norman-
nise appellatus est.
Quod rex Stephanm Farmdune castelhm eepit.
Anno Domini mcxliv. rex Anglorum Stepha-
nus comitem Glovemiae^ cum multis aliis inimi-
corum suorum, a constructione Farendunensis
castri ^ fugavit et municipium illud in sua potes*
tate recepit.
Quod rex St^hanm cepU eomitem Cestrensem,
Anno Domini mcxlv. rex Anglorum Stepha^
nus cepit ^RanuIfum, Cestrise comitem, ad se
pacifice venientem apud Northamptonam, et eum
in carcere tenuit^ quousque reddidit ei castellum
Lincolniense cum caeteris, quse suae fuerant di-
tionis, et sic rex apud Lincolniam solemniter
coronam portavit.
Qtwd Henricm rexfuturm in Normanniam transivit,
A.D. 1146. Anno Domini mcxlvi. 'Henricus, ducis Ande-
gavias filius et imperatricis Matildis, in Norman*
niam transiens, in die Dominicae ascensionis
A.D. 1145.
Ralph, earl
of Chester,
taken.
^ Fugavit,'] He took with him
an army ofLondoners numerous
and terrible ; Huntingd. p. 393.
' J2aiiii{/tiiii.3 He had been re-
conciled and had asBisted the
king at the siege of Wallingford ;
Huntingd. p. 394.
' Henricus. ] Compare Chron.
Gervasiiy 1361.
PLORES HISTORIARUM.
237
apnd Beccnm honorifice receptus est a conventa; A.D.11M.
qno utique anno ^ Willelmus de sancta Barbara,
decanus Eboracensis, factus est episcopus Dunel-
meiisis. Eodem anno obiit reverendae memoriaBSiMHonor
Gaufridus^ abbas ecclesise sancti Albani proto- s. AiiMa'».
martyris Anglorum, postquam annis viginti sex
landabiliter rexerat monasterium prsefatum. Va-
cavit autem ecclesia a pio pastore viduata a
qninto kalendis Martii usque ad Rogationes
proxime sequentes^ quo tempore monachi elege-
nint 'Radulfum Gubium^ monachum de gremio
ecclesiae suae^ virum literatum et bonis moribus
adomatum; facta igitur electione, rex Stepha*
nus in die Dominicae ascensionis apud sanctum
Albanum veniens assensum praebuit et gratan-
ter Radulfum memoratum in abbatem suscepit.
Eodem anno defuncti sunt pontifices, Ascelinus
Roffensis^ 'Rogerus Cestrensiset Robertus Here*
fordensis ; Ascelino autem successit ^Walterns,
archidiaconus Cantuariensis^ Rogero ^Walterus,
prior Dorobemensis, Roberto ^Gilebertus^ abbas
Glovemensis. Eodem anno, post Turstanum,
Eboracensem archiepiscopum, Henricus^ Cister-
ciensis monachus, illum obtinuit praesulatum. Cir-
ca idem tempus cometa multis diebus apparuit
in occidente, vicinum aerem spatiis circumqua-
que diffusis corascantibus radiis illuminans in
immensum.
' Wittehmu de mncta Barbara,']
According to Hagustald, he was
consecrated in 1143; and died in
1152.
* RaduVwn Gubium,'] He died
in 1151 ; see his life by Paris, p.
64.
• Rogeras CestrensU et Rober-
iu8 Her^ordensis,'] wanting in C.
* WaUenuJ] There is a letter
to him, when eighty years old,
from Peter of Blois, nrging him
to giye np hnnting ; ep. 50. He
held the see nearly 35 years.
^ Walterus. ] Walter Durdent
did not succeed until 1149; he
died in 1161 ; Gervas. Chron.
« GiUbertus. ] Gilbert Foliot;
aflerwards translated to London.
VII.
238 ROGERI DE WENDOVER
De discordia orta infer papam Eugenium et regem
Francorum.
A.i>. 1146. Eodem anno papa Eugenius Parisius vcniens
between consecravit Petrum quendam, Aimenci ecclesiae
Eugenelll. _^ n •• ^ • i. • •
and Louii Romanas cancellani nepotem^ m arcniepiscopum
Bituricensem contra Lodowici, regis Franciae,
Yoluntatem. Quod rex in injuriam suse digni-
tatis factum vehementer indignans, propositis
publice sacrosanctis reliquiis, in pra&sentia mul-
torum juravit, quod archiepiscopus praefatus,
quamdiu ipse viveret, civitatem Bituricam non
intraret. Sic per triennium regis persona sub-
jacuit interdicto ; in quamcunque civitatem, vi-
cum vel castellum intrabat» suspendebatur cele*
bratio divinorum. Tandem ^Bernardo^ abbate
Claraevallensiy persuadente ad hoc, est cor regis
inclinatumy ut archiepiscopum reciperet, et pro
transgressione perjurii Hierosolymam se pro-
mitteret profecturum. Igitur per totam Galliam
fit exactio generalis^ nec sexus, vel ordo^ aut
dignitas quempiam excusare potuit quin auxi-
lium regi conferret; unde factum est, ut ejus
peregrinatio multis imprecationibus persequer
- retur^ sicut sequens relatio declarabit.
Quod Eugeniuspapa Bemis conciUum celebramt pro
negotio terra sancta,
Eodem tempore, in majore Letania^ cum papa
Eugenius apud sanctam Genovefam solemni
fuisset processione receptus^ servientes ecclesise
clericos domini papae ac ministros fustigave-
runt et infra parietes ecclesiae eorum sanguinem
effuderunt ; in ultionem igitur illius excessus
servientium ecclesiae aedificia sunt subversa^ et^
. ■ ..1 . . . <
' Bemardo.'] Compare his works, ed. Paris, 1690, 1. coll. 202.245.
FLORBS HISTORIARUM.
239
expulsis canoBicis saecularibus, loco eorum re- a.d. 114«.
gulares sunt canonici introducti. Papa vero
inde Remos profectus tenuit ibi ^ concilium, in connen of
quo damnata est haeresis Eudonis pseudopro-
phetae^ de cujus incantationibus et phantasiis
melius est silere quam loqui. In hoc quoque
concilio constituit praDdicatores de negotio terras
sanctae, quae eo tempore adeo erat a Saracenis
oppressa, quod liberis discursibus et sine con-
tradictione eam ubiUbet pervagarent; igitur ad
praedicationem Bemardi^ abbatis Claraeyallen-*
sis, ConraduSy Romanorum imperator, cruce sig-
natus est et cum eo innumera hominum multi-
tudo. Mense autem Maio proximo sequente cnuade
under
dictns imperator iter peregrinationis arripiens courad iii.
duxit secum ad septuaginta millia equitum lori- vii.
catorum, exceptis peditibus et parvulis, mulie*
ribus^ equitibusque levis armaturae. Secutus est
quoque illum Lodowicus, rex Francorum, cum
non minori numero armatorum, qui propositum
habentes segregatim invadere^ ut commodius
sibi vitae necessaria et jumentis pabula non dees*
sent, [profecti sunt.] ^Transcursa itaque Bavaria
et Danubio flumine, Austria, Hungaria et utra*
que Pannonia, Bulgaromm etiam provinciis^
Moesia et Dacia, tandem in Thraciam descende-
mnt. Inde Constantinopolim pervenientes cum
imperatore Manuele colloquium habuemnt ; de-
inde transito Hellesponto, Europae termino, in
Bithyniam, quae prima est ex Asianis provinciis,
in pago Calcedonensi castra statuerant. Tunc
imperator Romanomm Conradus, transj ectis Bos-
phomm legionibus suis, et relinquens a laeva
' C&ncUiwn,'] There were two
councils held in this year on the
subject of the crusades, the one
atVezelajythe other atChartres;
Baron. Annal. ad an. § 1. 11.
The council of Rheims was not
held until two years afterwards.
3 TranseurM. ] Will. Tyr. p.
901.
240
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1146. Galatiam et Paphlagoniam et utrumque Pon-*
tum, a dextris autem Phryg^am^ Lydiam et
Asiam minorem^ per mediam Bithyniam iter
agens, Nicaeamque a dextris deserens^ Lycao-
niam pervenit.
Peproditiom detestanda ConstantinopoUtani
imperatoris.
Treacheryof . Soldauus' autcm Ycouensis. audito tantorum
ManueL '
principnm adventu^ a multo retro tempore eji.
ultimis orientis finibus militaria convocaverat
auxilia^ et, quomodo ab imminentibus hostium
periculis se possit eximere, curam propensiorem
gerit. Congregatis igitur militibus suis^ in- fini-
bus Lycaoniae exspectabat^ ut loco et tempore
hostibus transeuntibus impedimentum, ne pro-^
cederent, procuraret. Tradiderat quoque Con*
stantinopolitanus imperator imperatori Roma-
norum viae duces, propter locorum abusum et
itineris difficultatem^ qui ipsum praecederent ; sed
illi consueta Graecorum usi malitia, de mandato,
ut dictum esty imperatoris, qui semper Latino-*
rum successibiis invidebat^ coeperunt ex industria ^
trahere legiones per devia in quibus locus esset
bostibus regionis ignaros et simplices populos
opprimendi. At Soldanus vidcns Christianos in
angusta solitudinis loca demersos irruit in eos;
scilicet non praemeditatos^ qui tam ipse quam
sui acrius instantes in equis velocibus, quibus
pabula non defuerant, Romanos lentos et armis
onustos^ equos habentes fatigatos et afflictos
fame^ nec hostibus resistere^ nec cum eis con*
gredi, valentes^ vicerunt et stragem ex eis mise*
rabilem confecerunt. Factum est autem occulto
sed justo tamen Dei judicio^ quod de septuaginta
^ Soldanus, ] The text follows
Nicetas in attributing the defeatof
the Christians to the treachery of
the emperor Manuel ; Villani casts
all the blame upon the Greeks;
compare Will. Tyr. p. 902.
mtm
PLORES HISTORIARUM. 241
millibas equitum loricatorum et de tanta pedi- a.d. lua.
tam manu, quorum erat quasi numerus infinitus,
nt vix decima pars evaderet^ aliis fame, aliis
gladio^ noanullis etiam vinculis mancipatis. Eva-
sit tamen imperator cum paucis principibus suis
et cum difficultate nimia Nicseam usque per-
venit ad urbem^ indeque Constantinopolim pro-
fectus ibi usque ad sequentis initium veris pe-
rendinavit.
Quod idem imperator regem Fromcorum et ejus
exercitum circumvenit.
Anno Domini mcxlvii. imperator Conradus^ a.d 1147.
hyeme transversa^ navibus devectus cum suisa^weiat
portum attigit Achonensem, et inde Hierosoly- *™ *"*
mam profectus a rege Baldewino, clero civitatis
ac populoy cum hymnis et laudum canticis in
sanctam perducitur civitatem. ' Quo utique tem-
pore Lodowicus^ rex Francorum^ imperatorem
secutus^ post longos vise labores ad vada Men-
andri cum septuaginta millibus loricatorum mili-
tam^ prseter classem quae eum sequebatur^ per-
venit; ubi^ Francis accedere ad aquas volenti-
bos, ex adversa fluminis ripa hostes inveniunt
infideles, qui aquse usum eis et transitum inter-*
dicere satagebant^ sed vadis demum inventis»
hoistibus invitis et pluribus neci traditis ac vin-
culis quibusdam mancipatis^ omnes in fugam
compellunt, et eorum spolia rapientes facti sunt
de victoria laetiores. Inde Laodiceam transeun-^
tes montem quendam arduum et ascensu diffici-
lem in itinere repererunt; erat autem consue-
tudo Francorum, ut quosdam de illustribus viris
assignarent^ qui agmina prseirent^ et^ qui a tergo
sequerentur, ad custodiam imbellis populi sar-
* Quo utique tempore, ] Will.
TfT. p. 905 ; who places the
eyents of this chapter under the
year 1146.
VOL. II. R
242
ROGBRI DB WENDOVBR
A.D. 1147.
DefMtof
the Freneh.
cinarum, qui etiam cum principibus de modo vias
et diaetse quantitate tractarent.* Prasibat autem
illa die vir nobilis Gaufridns de Rancona, qoi
cum agtninibus montem ascendens ad ejus fas-
tigium pervenit, quod Turci cognoscentes, qui
exercitum illum a latere insidiantes sequebantur,
in Francos non praemeditatos potenter irruunt
et eorum legiones dissolvunt ; cecidit autem die
illa^ casu miserabili, gloria Francorum et virtus,
qui forte peccatorum tenebris involuti mystica
secum Domino munera non ferebant. Nec tamen
rex propter casum adeo sinistrum a proposito
potuit revocari, quin peregrinationem proseque-
retur inceptam, sed ardenti desiderio cum re-
gina sua Alienor ad iter se accingens Hieroso-
lymam tandem pervenit ; ubi a rege honorifice
susceptus et populo, de casu^ qui acciderat ei,
non mediocriter condolebant.
Siegeof
Daxnascus.
De obsidiane Damasd a principibtM pradictis^ et de
proditiom orientalitm magnatvm.
Completis tandem de more orationibus^ con-
venerunt ad colloquium imperator Romanus cum
regibus Hierosolymarum et Francorum^ ut de
fructu tantae pere^nationis et terrae sanctae
agerent incremento. Tandem omnes in hoc com-
muniter consenserunt^ ut Damascum, urbem fide-
libus nimis damnosam^ obsiderent ; et^ sicut fu-
erat praBlocutum, ^ad urbem accedentes pomeria
occupant suburbana, quibusdam ibi ex hostibus
interfectis. Inde ad flumen quod urbem lambe-
bat accedentes^ ut sitis angustias relevarent, in-
venerunt secus ripam tantam hostium multitu-
dinem, qui eis aquae usum auferre vacabant.
^Ad urbem accedentes,'] The
meeting had been held at Acre,
whence they departed ibr Da-
mascus on the 25th May 1147 ;
Wm. Tyr. p. 910.
FLORBS HISTORIARrM. 343
quod nec regem Himisalyinarani toI Francoram a n lur
cnm eonim l^ionibas aooedere peraiiserant. i>MiLiru&.
Quo co^nito, imperator Conradns ira ^ehementi
saccensus per medias Francoram acies cnm suis
principibus ad oertaminis locnm penrenit, et cui-
dam ex Turcis, fidelibus Tiriliter resistenti et
strenue dimicanti, caput galeatum^ coUum et
hiuneram loricatum, biachium sinistrum cum
subjecto latere, a reliquo corpore educto gladio
separa^it; quod Seu^tum hostes ita deterrait»
qood versus urbem, flumine relicto, fugrere de-
certarent. Obtento itaqne flumine, fideles ad
orbem liberius accedentes eam obsidione cinx-
erant, unde cives post longam obsidionem fide-
liam virtutem metuentes et numerum, compositis
sarcinis^ clam et de nocte de civitate fugere de-
creverant ; sed prius nostrorum animos» quorum
corpora vincere nequibant, corrumpere tentantes
dederunt quibusdam principibus ex nostris de
partibus orientis pecuniam infinitam, qui inde
proditoris yicem gerentes obsidionem solvere co-
narentur. Instantibus autem ad hoc proditori-
bos memoratis, loquentes cum imperatore et rege
Francorum in dolo inceptas obsidionis difficul-
tatem aUegabant, et ob hoc aliis erant de pro-
ditione suspecti. Unde eorandem principum ma-
litiam manifestam attendentes, et fraudem ori«
entalium detestantes^ omnes quotquot erant de
partibus occidentis^ prsevio imperatore et Fran-
coram rege^ ad regna sua^ eadem via qua ve-
nerant^ sunt reversi; qui deinceps non solum
illos, qui huic proditioni interfuerunt, sed et
omnium orientalium principum abominabantur
consortia, et alios ad hujus peregrinationis amo-
rem minus efficiebant ferventes. Eodem anno
Robertus de ^Chaisneio, archidiaconus Legeces*
* Chaisneio,'] or de Querceto ; he died in January 1167.
R 2
244
ROGERl DE WENDOVER
A.D. 1147.
A.D. 1148.
Death of
Rayinond,
prince of
Antloch.
trensis^ post Alexandrum creatus est Lincolnien-
sis antistes per manum Theodbaldi^ archiepiscopi
Cantuariensis^ post jejunium mensis septimi epi-
scopus consecratus.
Quod Beimfmdti>8, princeps Antiochia, a Turcis
interfectm est.
Anno Domini mcxlviii., post discessum im-
peratoris et Francorum regis de partibus ter-
rsd sanctdB^ Noradinus^ Sanguinii filius^ princeps
Turcorum potentissimus^ fines Antiochenos in-
gressus Nepam castrum obsidione vallayit ;
contra quem Reimundus^ Antiochenus princeps,
exercitum ducens inconsulte nimis et pra;lio
inasquali decertavit, unde contigit quod ipse
cum aliis quibusdam viris nobilibus ^occubuit
interfectus. Noradinus autem, nullo obstante
progressus^ ^Hareng castrum obsidens occupa-
vit^ et sic libere in partibus illis universa de-
populando percurrit^ donec rex Hierosolymarum
superveniens ipsum hostiliter recedere et sua re-
petere potenter coegit. Eodem anno in solem-
nitate Pentecostes, David, rex Scotorum» ^mili-
taribus decoravit armis Henricum, filium pri-
mogenitum Gaufridi Plantegenest, nunc ducem
Normannorum, et neptis suse olim imperatricis
Matildis.
Qtiod dux Gaufridm dedit Normanniam Henrieo
filio mo,
Aj>;n49. Anno Domini mcxlix. Gaufridus, dux Nor-
Afikiis of '
Nonnandy. manniae, reddidit Henrico filio suo Normanniam,
' Occubuit.l He was killed be-
tween Apamia and Rugia, (Ha-
mah and Rouiah,) at a place
called Fons Muratus ; Will.Tyr.
p. 915.
' Hareng.'] Harejic^ or Harem;
about ten miles from Antioch ;
WiU. Tyr. p. 916.
^Militaribus dec&ravit armia^']
at Carlisle ; compare Huntingd.
p. 395.
PLORBS HISTORIARUM. 245
hsereditatem suam ex parte matris suas^ contra a.d. 1149.
prohibitionem regis Francorum, unde discordia
^ inter ipsum regem et comitem orta est.
Qiuxi rex Lodatoicm cepit homagium dueis Hmriei.
Anno Domini mcl. rex Francorum Lodowicus a.d. 1150.
et ^Eustachius filius reg^is Stephani cum militia Normimdy.
copiosa venerunt ante turrem de Archis ob dis-
cordiam memoratam, ubi etiam adfuit dux Nor-
manniae Henricus et pater ejus comes Andegav ensis
Gaufridus cum ingenti exercitu Andegavensiumy
Britonum et Normannorum; sed videntes utri-
usque partis principes, quod legiones illuc ne-
quibant sine magna sanguinis effusione hostiliter
convenire^ coeperunt de pace tractare^ et^ inter-
venientibus utrorumque amicis^ rex Francorum
cepit homagium ducis Henrici de Normannia, et
sic pacifice recesserunt. Dux igitur Henricus,
dum tractaret cum optimatibus suis de itinere
stto in AngUam/pater ejus apud castrum Leri
graviter infirmatus septimo idus Septembris ab
hac yita migravit^ et sic Henricus filius ejus
factus est comes Andegavensium et dux Nor-
mannorum. Eodem anno Radulfus^ abbas ec-
clesiae sancti Albani^ decidens in languorem
Robertum^ de Goreham, priorem ecclesiae suae,
suum procuratorem constituit per consilium con*
ventus^ et totius abbatiae rectorem.
De hareticis Asminis.
Eodem anno Reimundus. comes Tripolitanus^ Aocountof
vir potens et m armis strenuus, ab Assisims tins.
interfectus est; planxerunt autem eum rex
Hierusalem Baldewinus et terrae promissionis
populus universus, ut qui erat valde formida-
' EugtachiuaJ] Compare Chron. 1 ' Itoherttm de Goreham.^^ See
Norman. p. 984. | below, p. 249, noie.
246
ROGERI DB WENDOVER
A.P. 1150.
Tlie Assaa-
lini.
bilis infidelibus et principibus Saracenis. ^Est
autem in provincia Tyrensi et Phoenicis regionis
quidam populus circa episcopatum ^Antaraden-
sem in montibus habitans^ et decem castella
• • • •
habens cum stiburbanis multis^ quorum nume-
rus ad sexaginta millia yironim yel eo amplius
excrescit. Hi non haereditaria successione, sed
meritorum prserogativa, sibi solent magistrum
praeficere et eligere prseceptorem, quem, spretis
aliis dignitatum nominibus, Yeterem de monte
sive Senem appellant, cui tantde subjectionis
solent et obedientise vinculo obligari, ut nihil
sit tam durum^ tam difficile^ tam periculosum^
quod ad magistri imperium ardentibus animis
non aggrediantur implere ; nam inter caetera» si
quos habeut principes odiosos aut genti suse
suspectoSy data uni de suis sicha vel pluribus^
non considerato rei exitu vel quae eis poena
sequatur, illuc contendunt^ quibus mandatum
est» et tam diu pro complendo imperio anxii
circumeunt et laborant quousque peragant sibi
homicidium imperatum ; hos tam Saraceni quam
Christiani ^ Assisiaos appellant^^etymologiam no-
minis penitus ignorantes. Hii ietiam quasi annis
' ' Est autem, ] The fonowing
accouoty taken from William of
Tyre, bas been inserted bere ap-
parently too early by at least
twenty years, since it is found
tbe 20tb book of tbearch-
in
bishop's bistory, under the reign
of Almaric or Amaury ; the mis-
take has probably originated in
the fact that both the counts of
Tiripoli, father and son, of the
same name, were murdered by
the Assassins, the one in 1151^
ffae other in 1172 : compare Will.
Tyr. pp. 922, 994.
^ Antarddeiaem, ] Antaradus,
now Tortosa, in the patriarcbate
of Antioch ; a list of the bishops
is given by Le Quien, Oriens
Christ. iii. col. 1171.
* Assisinos,'] They paid an an-
nual tribute of two thousand
oiinces of gold to the knights
Templars ; Will. Tyr. p. 994 :
they were eTentually conquered
by the Tatars in 1257 ; Spondan.
ad*an. § 5.
* Etymologiam,'] Supposed by
some to have been derived from
the Persian word ' Hassissin,' sig-
nifying a dagger ; by others from
* Haschichi,' an herb used by fa-
natics to.produce excitement. Fr.
Transl, of Paris, i. p. S45, note.
PLORBS UISTORIAJIUM. 247
quadringentis Saracenorum legem et eorum tra- a.d. iiso.
ditiones tanto zelo coluerunt, ut respectu eorum tint.
praByaricatores omnes alii viderentur; habue-
runt autem his temporibus modemis magfistrum,
virum facundum valde^ subtilem et discretum^
qui^ pra&ter morem maJQrum suorum^ coepit penes
se evangeliorum libros habere et codicem apos-
tolicum^ quibus continuo incumbens studio mira-
culomm Christi et prasceptorum seriem^ sed et
apostolicam doctrinam, multo labore fuerat con-
secutus ; indeque conferens se ad honestam Christi
etdoctrinam suavem^ recessit ab his^ quee seductor
Mahumetus ac miser suis complidbus tradiderat,
et coepit abominari illius immunditias seductoris ;
oratoria etiam^ quibus ejus subjecti prius usi
fuerant, dejiciens juxta morem Christianorum
fecit eos viyere et orare» ad fidem Christi se con-
ferre suspirans. Misit ergo unum ex fratribus
suis, yirum providum et Miscretum, ad regem
Hierosolymarum Baldewinum^ ut per ejus con-
dlium baptismatis susciperet sacramentum^ sed
diabolus^ ecclesi8& semper invidens incrementis>
hoc fieri non permisit ; nam legatus populi me-
moratiy antequam ad regem perveniret^ a fratre
quodam de militia templi in magnum fuit eccle-
sisB scandalum interemptus, per quod negotium
pie inchoatum usque in diem hodiernum dilatio-
nem accepit. Eodem anno celebratum est di-
vortium inter Lodowicum, regem Francorum^ et
Alienor^ reginam suam ; erant enim consanguinei
in quarto gradu.
' DiscreUany ] < nomiDe Boal- 1 duke of Aquitaine. Her conduct
delle;' to AlmariC; not Baldwin, in Syria is said to have been tlie
that tliey might be released from
their tnbute ; Will. Tyr.
real occasion of the divorce ;
Chron. Norm. in calc. Ord. Vital.
^AlUfwr^ danghter of William, | p. 985.
248 ROGERI DB WENDOVER
Qtiod dux Narmanma Henricus Alienor duxit uxorem.
A.D. 1151. Anno Domiui mcli. dux Normannorum Hen-
thediSeof ricus duxit Alienor quondam re^nam, quam
•n7ita"coD- Lodowicus rex anno pra^terito propter consan-
«equences.
guinitatem dimiserat^ et sic factus est dux Aqui-
taniae et comes Pictaviae^ qui prius fuerat dux
Normannorum et consul Andegavorum ; ' quo
audito^ rex Francorum Lodowicus commotus est
vehementer contra ducem Henricnm, eo quod
genuerat duas filias ex praedicta Alienor, qua-
propter noluit ut illa ab aliquo filios susciperet,
per quos exhaeredarentur filias memoratae. Post
festum vero sancti Johannis^ cum dux Henricus
esset apud Barbefluvium^ ut ad Angliam trans-
fretarety convenerunt in unum rex Francorum^
Eustacbius filius regis Stepbani, comes Rober-
tus Perticensis^ comes Henricus Campanensis
et Gaufridus frater ducis Henrici^ cum ingenti
copia armatorum, ut duci Henrico Normanniam^
Andegaviam cum dncatu Aquitaniaey et omnem
terram suas dominationis auferrent, quam etiam
hi quinque viri potentes inter se praspropere
diviserunt. Convenientes igitur omnes apud
Novum-mercatum^ castrum obsidione cinxerunt»
et fratrem ducis Gaufridum miserunt cum manu
armata, ut contra ducem Andegaviam expug-
naret. Haec audiens dux Henricus recessit a
Barbefluvio, obsesso castello pro viribus sub-
venturus, sed, antequam dux illuc veniret^ red-
ditum est castellum regi Francorum fraude illud
observantium^ ac si esset violenter praereptum.
Tunc dux Henricus castrametatus est juxta flu-
vium Andellae^ et partem illam Wilcasini afSixit^
quae est inter Iccam flumina et Andellam. Haec
' Quo audito,'] Chron. Norman. p. 085, § c.
PLORBS HISTORIARUM. 249
provincia ad dacatom NormaniiisB pertinebat ; aj>. usi.
sed Ganfiridns^ comes Andeg^yensium^ post mor-
tem Henrici reg^ Anglorom ad tempus eam con*
cesserat Lodowico. Tradidit etiam ig^ castella
inimiconun saomm Baschervillam, Chitreium et
Stirpineiam, cam castello Hagonis de Gornaco,
qnod Feritatem appellant ; denegabat enim idem
Hngo debitum famulatum. Castella etiam de
Brueboles et aliud^ quod Villa nominatur^ igne
CTemavit, et inde in Normanniam veniens Riche*
mm de Aquila graviter afflixit» qui hostibus suis
sabsidium ferebat, et municipium ejus Bonnvi-
lius flammis discurrentibus conflagravit. Circa
vero finem mensis Augusti^ statutis militibus ad
custodiam Normanniae^ dux Andegaviam pergens
obsedit castrum montis Sorelli, ubi obsidione jugi
coarctans inclusos Willelmum, dominum castri,
qui partes fratris sui fovebat, cum aliis militibus
multis cepit; hoc quoque infortunio Gaufridus
frater ejus compulsus est cum ipso concordari.
Rex interea Francorum^ de ducis absentia oc-
casionem nactus, Normanniam intravit et par-
tem Burgi Regulariensis cum vico quodam castri
y ernolii voracibus flammis consumpsit ; sed con-
festim^ intervenientibus viris religiosis, statutse
sunt treugae inter regem et ducem.
Hoc quoqne anno, rege Anglorum Stephano Eiection or
ad sanctum Albanum veniente, suggestum fuit s. Aibui'i.
ei de languore Radulfi abbatis, ubi^ medianti-
bus episcopis ac caeteris praelatis^ concessit ut in
eligendo abbate liceret monachis uti privilegiis
suis; cui cum rex ^ratanter annuisset^ com-
muni totius congregationis assensu ^Robertum de
Gorham^ priorem ecclesiae suae^ elegerunt^ qui
postea decimo quarto kalendas Julii abbatis
' Robertum de Gorham,'] He died in October 1166; see his life
by PariSy p. 66.
250
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1161. benedictionem soscepit. Supervixit autem prse-
decessor ejns post ipsins promotionem diebus
noveudecim, et tnnc defunctus sepultus est in
capitulo in aliorum abbatum ordine reverenter.
Eodem anno dictum est cuidam in somnis^ ut
manus suas truncaret et pedes et sic salvus fie-
ret, quod cum fecisset statim exspiravit. Illo
anno obiit ^Matildis^ uxor regis Stephani, die
inventionis sanctee Crucis apud Haingeham, cas-
tellum comitis Alberici de. Ver, et in abbatia de
Feversham, qaam rex Stephanus fundaverat, tra-
ditur sepultursB. Eodem anno Johannes, mona-
chus SagiensiSy factus est ^secundus antistes Mo-
nise insulae, quae est inter Angliam et Hiberniam^
propinquior tamen Angliae; unde et episcopus
ille arcbiepiscopo subjacet Eboracensi. Primus
ftutem ibi fuerat episcopus Wimundus, monachus
Saviniensis, sed propter ejus importunitatem pri-
vatus fuit oculis et expulsus. Eodem anno obiit
WiUelmus, episcopus Dunelmensis. Eodem anno
Gaufridus^ Arthurus factus est episcopus sancti
Asaph in Norwallia, qui historiam Britonum de
lingua Britannica transtulit in Latinam. ^Quo
etiam anno in capitulo Cisterciensi statutum est,
ne de ca^tero aliqui novam constmerent abba-
tiam, quia numerus abbatiarum illius ordinis
usque ad quingentas excrevit. Johannes ^ Papiro,
cardinalis, legatione fung^nsin Hibecnia quatuor
ibi constituit archiepiscopos ; qui, dum per An-
^ MtitUdU.'] She died, accord-
ing to Genrase. on the 5th May
1152; col. 1372. Hagustaldt
places her death in the year fol-
lowing.
^Secundua antistes, ] Chron.
Norman. p. 986. He was the
second bishop afler the union of
the see with Sodor.
^Gat{fridK8 Arthurus.'] Geof-
frey of Moninouth, the historian ;
the time of his death is uncer-
tain.
* Quo etiam anno.'] Compare
Rec. des Hist. xiii. 295, note,
* Papiro,'] PaparonuSy or Pa-
pyrio; see Pagi, ad an. 1151,
§ vii.
1U4
tateiB jimvit.
De
cmfuUits^
Henrici <»jiiadm
coniay snscitaTit
nioiis in illa pro^
fiitandam^ qnam oontim aiticnlos Mei pnedioa^
bat ; jacdlMit etdm psella ia uaqaaqne scfiti^
mana per ttidinim ahsqM Tooe, «ensii aiqae
flata, et postmodnm ad se veTersa dicebat bea*
tam Mariam oraie pro pcqmlo Christiano» et
beatnm Petnim doraisse se fidoi orthodoxam ;
et sic de fide catholica sapimiti^ dispntabat, et
prascipne hsBiesim Henrici conTincens {Airimos
ab eo seductos ad sinnm sanctie matris eoclesi»
revocavit.
•raptior»
Defacto quodam fnmHorahUi Canradi imperaioris.
Eodem anno Conradns imperator, yir pnidensp«Mfa^ofthe
et discretns^ diem clansit extremnm, de qao le-
gitur, quod dum in sancto Pentecoste, praesenti-
bns arcbiepiscopiSy episcopis, et imperli magna-
tibns, in urbe qnadam divinis interesset obsequiiSi
diabolo instigante, surrexit contentio inter pra3«
latos memoratoSy quis deberet esse dignior in
primatu cathedrali, ut imperatori propius consi-
deret ; altereantibus autem episQopis circa hoc
aliisque pra&Iatis, accurrunt eorundem praelato-
rum ministri cum gladiis et fustibus, et, sic plagis
impositis, istos de suis sedilibus extrahentes in
eisdem alios intruserunt, et, lite contestata, mi-
tras hinc inde et pastorales baculos coDfregerunt^
sanguinem in ecclesia non minimum effunden-
* PuUniaHte perverm doctrina.']
Compare Pagi^ ad aii.lll6,§ xix.
seqq, with Baroo. ad aa. 1147^
§ xii.
252 R06£RI DE WBNDOVBR
A.D. 1151. tes. Quod yidens imperator contristatus est ve-
thedeathof hementer, et jussit ministris suis, ut, expulsis
the emperor. ■» « ■ ■ .• • •n* ji • ^ i^
ab ecclesia scismaticis illis, sedarent tumultum ;
quod cum factum fuisset, imperator praelatos
illos graviter increpans jussit ut violatam re-
conciliarent ecclesiam, nie in tanta solemnitate
a missarum obsequiis defraudati Spiritus Sancti
prsepedirent adventum. Sedato itaque tumultu
et ecclesia utcunque reconciliata, inchoatum est
missae officium, et licet temere fuisset attentatum^
sicut rerum exitus evidenter ostendit, tamen us-
que ad evangelii pronunciationem est perduc*
tum ; sed cum chorus novissimum sequentise
versum percantasset, ' Hunc diem gloriosum fe-
cisti/ levavit vocem suam diabolus in excelsis^
et distincte ad intelligendum, cunctis audienti-
bus, cantare coepit, ' Hunc diem bellicosum ego
feci.' Hanc itaque vocem adeo terribilem cum
omnes intellexissent, contuebantur sese ad invl-
cem singuli, admirantes quid hoc esset. Tunc
imperator, qui vir erat prudens et devotus Dei
cultory animadvertit vocem esse Sathanae sub-
sannantis et improperantis tam enorme dissidi-
um prselatorum, et prsecepit continuo, ut archie-
piscopuSy qui missam erat celebraturus, casulam
depqneret donec super tanta injuria Spiritui Sanc*
to foret satisfactum, qui ea die solet donis suis
mysticis corda fidelium illustrare. Deinde famu-
los suos mittens per plateas et vicos civitatis fecit
convenire pauperes omnes et debiles infra eccle-
siam yiolatam et extra ; esurientes pavit, siti^
entes potavit, nudos vestivit, calceamenta neces-
sitatem habentibus erogavit ; de senibus et vale-
tudinariis, qui in grabatis jacebant per urbem,
idem fecit, aureum singulis donavit, injungens
cunctis, ut divinam implorarent misericordiam,
ne populo suo imputaret praelatorum superbian^
1
pncstofaumtmr ad« A.ik im.
deposait, saccui«i»
etcilicin JMfadt. Tcsdgiis madis per paTimei».**
toB moedeBS pu^erilMS BuustimTity exenpliuii*
qiie aliis pncbess oues ad demosynas et la*
dnryinafma cfcsioiiCBi oomaM>Tit. Tuiic mag^
nificiis impeiatiM' Tideiis eodeste paTimratum
iachrymis abertim pafiisamy qiiod prias saii«
gniiie fiierat tafiHartum, jossit fiducialiter missie
inclMiare «^haiim, et ciim somma deTOtione in*
cq^tnm obseqniiim (XHnpleTenuit. Tandem cnm
perTentnm erat ad Tersnm snpr^ictum, ' Hunc
diem gloriosam tn fiscisti/ praecepit imperator ut
Tersns a choro tertio repeteretnr, in contumeli-
am Sathanas ; et donnmy finito Tersu, jussit om-
nes aliqnamdin sUere^ nt audirent si hostis anti*
quns, nt prius fecerat, aliquid snbsannando pro*
ferret ; sed, cnm aliqnantnlum exspectassent et
nihil andissenty ' NoTcritis/ ait imperator^ ' quod
inimicus noster confusus recessit/ Tunc omnes
congaudentes in Domino et exultantes residuum
missaB feliciter peregerunt, glorificantes Spiri*
tum Sanctum, qui imperatori tale consilium in*
spiraTit. Successit ei in imperium Romanum
Fredericus ' nepos ejus.
Hoe anno obiit papa Etyeniua et multi divites
ctm eo.
Anno Domiui mclii. Eugenius papa diemA.D. nu.
clausit extremum mense Julio, cni succedens iv. popt.
Anastasius^ sedit in cathedra Romana anno uno,
mensibus quatuor et diebns Tiginti quatuor,
Eodem anno Richardus de Beumeis, archidia-
' Fredericua,'] the first, son of
FrederiCy duke of Suabiay bruther
of the emperor Conrad ; he died
in June 1190.
^ Anastasius,'} Anastasius the
fourth was elected on the death
of Eugene in 1168, and died in
December 1154.
254
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1152.
Death of
Prince
Eustace.
conus Middelsexensis^ ' consecratus est episcopus
Londoniensis. Eodem anno Bernardus^ abbas
Clarseyallensis, migravit ad Dominum, et Henri-
cus Murdac^ archiepiscopus Eboracensis.
Eodem anno cum Eustachius^ filius regis Ste-
phani^ in ^die sancti Laurentii terram beati Ed-
mundi martyris praBdatum iret^ subita morte prae-
reptus est^ et apud Feversham in abbatia, quam
rex Stephanus pater ejus fundaverat^ est sepul-
tus. Obiit eodem anno David, rex Scotorum^ et
successit ei Malcolmus nepos ejus.
»
Qtiod dux Henricus in Angliam potenter appUcuit.
DukeHenry Eodcm auuo dux Normauuorum Henricus et
arrives in
Engiand. Aquitauorum, comes Pictavensis et Andegaven-
sis, cum navibus triginta sex et militia magna
nimis in Angliam transfretavit, et infra octa-
vas EpiphanidB ^Malmesberiense castellum ob-
sedit et cepit^ indeque profectus castellum de
Craumerse* obsidione vallavit ; sed, intercurren-
tibus viris, inter ducem et regem ita convenit,
quod rex Stephanus castrum illud propriis sump-
tibus complanaret, sicque soluta est obsidio^
quae circa castellum de "Wallingforde fiierat, rege
Stephano Craumerse subvertente ; castell^ etiam
de Radingis et de ^ Bretewelle dux Henricus in
sua jura recepit. Gimdreda etiam Warewic
comitissa, regis Stephani militibus de castello
ejusdem urbis ejectis, tradidit municipium Hen-
rico duci, et sic prosperatum est negotium ejus.
* Consecratus est^ ] at Ganter*
bury, in the presence of nearly
all the bishops ; Rad. de Diceto.
^ Die sancti Laureniii, ] the
2nd February ; compare the ac-
count of his death by Genras.
col. 1374.
^ Malmesberienae castellum. ]
One tower only held out; but
not being relieved by Stephen, to
whom he had sent tidings of the
fate of the castle, the captain, by
name Jordan, was obliged to
surrender; Huntingd. 397.
* Craumerse, ] Crowmarsh,
near Wallingford.
* Bretewelle,'] or Brightwell.
*dS
De
fa<tm ii»7tw rmn SftfOMtMm ^
DooHu Mcuii. jmsdxkk
, ct difi^dai TWohilrti.
, et cpiscopofn R^
ts c( dnN
am ofWTCBcraiit; Bcx StepkuuBS» CMud
▼idiiatiis pneter sofannodo dKcoi Hi
reoogiiOYit m roBTcnts qiisrwyonoa et alio]
rpgni i^timatiim jus iMueditarivm qp<id du
Henriciis in re g niu n Ai^iar hnbebnt, ct dnx be-
nigne conoessity nt rex Stephnniis totn Titn sna,
si vellet, regnnm pacifioe possideret. Itn tnmen
confinnatnm est pactnm, qnod ipserexet episoc^
tanc praesentes^ cnm caeteris optimatibns regni»
jniarent, qnod dnx post mortem regis, si illnm
saperriyeret^ regnum sine oontradictione aliqna
obtineret ; 'et sic nunc illnd propheticnm Meriim
attendatnr, qnod dicit^ ^* Nocdbit possidenti, quod
ex impiis pietas, donec sese genitore indnerit ;*
manifestnm est regem Stepbanum Henricum in-
duisse hseredem^ quem non genuit^ dum ipsum
adoptavit in filium et regni participem, et post-
modum successorem ; in rege quoque ducem, et
» Apnd WaUngtfard. ] The in-
tenriew at Wallingford, at which
only a cessation of arms was
agreed upon, was held before the
death of Prince Eustace. The
council, at which the treaty of
peace here recorded was con-
cluded, was held at Winchester
on the 7th Noyember. The char-
ter is printed by Rymer, i, p,
13.
*Et sk fiwic.] * Et ii niino,*
MS.
' NocehitJ] Compare the inter»
pretatiott of Alanus de IntuUsi
p. 04.
256
R06ERI DB WENDOVER
A.D. iiAs. in dnce omnes venerarentur regem ; regalia pas-
sim a proceribus nsurpata rex in sna recipiet ;
possessiones, quae ab invasoribus direptae erant,
ad legitimos possessores, quorum fiierant regis
Henrici tempore^ revertentur ; castella adulterina,
qu86 tempore regis a quocunque constructa sint^
diruentur^ quorum numerus ad undecies centum
et quindecim excrevit ; rex colonos prsediis as-
signabit, sedificia combusta renovabit^ replebit
pascua armentis, decorabit ovibus montana ; cle-
rus debitam tranquillitatem se habere gaudebit,
exactionibus indebitis non gravabitur ; viceco-
mites in locis ponentur consuetis^ et neminem ex
odio persequentur ; non gratificabuntur amicis,
non indulgentiis crimina sublevabunt, suum cui-
que ex integro reservabunt ; metu poenarum affi-
cient nocentes^ fures et prsedones terrebuntur in
furca et sententia capitali ; milites, juxta Isaiamy
gladios convertent in vomeres, et lanceas in li-
gones; a castris ad aratra, a tentoriis ad ergas-
teria redibunt clientes, ab excubiis fatigati in
communi laetitia respirabunt; relevabitur rusti-
citas otio innocens et quieta ; negotiatores com-
mercium ditabit, celebris et publica moneta una
et eadem erit in regno percussa; werra igitur,
quae septendecim annis ssevierat^ hoc fine quievit.
De milite Hoenoy qui purgatorium vivm intravit.
Legendofthe Coucordia itaquc inter regem Stephanum
s. Patrie. ct duccm Hcnricum^ ut dictum est^ confirmata,
miles^ quidam, Hoenus nominCy qui multis annis
sub rege Stephano militaverat^ licentia a rege
impetrata^ profectus est in Hibemiam ad nataJe
^ MUes quidam^ Hoenu8, ] The
following legend of the pnrgatory
of S. Patric was originally writ-
ten by Henricas Salteriensis,
aboutthe year, as is sapposedy
1151 ; the reader may find it
printed by Colgan in the Trias
Thaumaturga, 1647, p. 274. The
version in the text has been some-
what abridged.
PLORBS HISTORIARUM. 257
solum^ ut parentes visitaret ; qui, cum aliquam- a.d. 1153.
diu in r^oue illa demoratus fuisset^ coepit ad S^^lg^^y or
mentem reducere vitam suam adeo flag^tiosam,
quod ab ipsis cunabulis incendiis semper vaca-
verat et rapinii^, et, quod mag^s dolebat, se ec-
clesiarom fuisse violatorem et rerum ecclesiasti-
carum invasorem, praeter multa enormiaj quae in-
trinsecus latebant, peccata. Miles igitur poeni-
tentia ductus ad episcopum quendam illius re-
gionis accessit, cui cum peccata sua devotus per
ordinem retulisset^ increpavit eum graviter epi-
scopus, asserens illum nimis divinain clemen-
tiam offendisse; unde miles multum contrista-
tns Deo condignam facere poenitentiam cogita-
vit. Episcopus autem, ut justum sibi videbatur,
volehs ei infligere poenitentiam, miles respondit,
' Dum igitur, ut asseris, Factorem meum tam
graviter offenderim, pcenitentiam assumaid om-
nibus poenitentiis graviorem^ et, ut peccatorum
meorum merear remissionem accipere, purgato-
rium sancti Patricii volo intrare.' De hoc quo-
que purgatorio, et ejus orig^ne, quod sequitur
tradunt veteres historiae Hibernenses.
De ratiane jmrgatorii supradieti.
Magnus ^Patricius, dum in Hibernia verbum
Dei prsedicaret et multis ibi miraculorum signis
coruscaret, bestisdes illius patrise homines ter-
rore infemalium tormentorum ac paradisi amore
gaudiorum a mortuis studuit operibus revocare ;
sed ipsi plano sermone affirmabant^ se non con-
versuros ad Christum^ nisi oculata fide prius con-
spicerent^ quse promisit. Unde beatus Patricius
dum pro salute populi in jejuniis^ vigiliis et ora^
tionibus positus Dominum precaretur propen-
^ PaJtrieius^ Compare Act. SS. mens. Mart. tom. ii. col. 589.
VOL. II. S
258 ROGERI DE WENDOVER
A.D.115S. sius, pius Dei Filius apparens ei duxit eum in
Legendofthe *^ ^^
purgatoryof locum desertum, et ostendit ilii speluncam ro-
tundam et obscuram intrinsecus/ et dixit, * Quis-
quis yeraciter poenitens et in fide constans hanc
speluncam ingressus fuerit spatio unius diei ac
noctis, ab omnibus in ea purgabitur peccatis^
quibus in tota vita sua Deum offendit ; atque
eam ingrediens non solum tormenta malorum,
sed, si in Dei dilectione constanter perseyerave-
rit, videbit et gaudia beatorum/ Sic, Domino
disparente, sanctus Patricius, tam pro Domini
apparitione quam pro speluncse ostensione Isetus,
sperabat misenim Hiberniae populum se ad fidem
catholicam conversurum ; et in loco illo confes-
tim oratorium construens, speluncam, quae in
coemeterio est ante frontem ecclesiae, circumdedit
et januam cum seris apposuit^ ne quis eam sine
ejns licentia introiret. Canonicos regulares loco
illo introduxit, et priori ecclesiaa clavem custodi-
endam commisit stattiens, ut, quicunque purgato-
rium ingredi voluerit, ab episcopo loci licentiam
habeat, et cum literis episcopi accedat ad pri-
orem, et ab eo instructus purgatorium intret.
Multi autem in diebus beati Patricii purgatorium
intraverunt, qui reversi testati sunt se tormenta
gravia pertulisse^ et gaudia magna ibidem et ine-
narrabilia conspexisse.
Quod miles Homus de licmtia episcopi hcipurgatO'
rium intravit,
Miles itaque supradictus^ cum angustiose ni-^
mis ab episcopo memorato licentiam postularet
purgatorium experiendi^ cum illum cognovisset
episcopus inflexibilem, tradidit ei literas suas ad
priorem loci^ mandans ut cum illo ageret sicnt
fieri solet cum illis^ qui purgatorium ingredi de-
poscunt ; prior autem, visis literis, militem in ec-
PLORBS HISTORIARUM. ' 259
clesiam perduxit^ ubi per dies quindecim oratio- a.d. 115».
nibus devotus instabat, et illis sic diebus elapsis. porgmtory of
. . •■ i_ ^ S. Patric.
mane missa a pnore celebrata, sacra commu-»
nione militem communivit^ adductumque spe^
luncas introitum aqua eum benedicta aspersit^ et
aperto ostio dixit^ * Ecce nunc intrabis in nomine
Jesu Christi^ et per concayitatem speluncae tam-
diu ambulabis, donec in unum campum exiens
aulam invenies artificiosissime fabricatam ; quam
cum ingressus fueris, statim ex parte Dei nun*
tios habebis, qui tibi pie quid facies indicabunt.'
Vir autem ille yirilem gerens animum ad pug<-
nam daemonum audacter prorupit» atque omnium
se oratiouibus commendans frontem suam viyi*
ficae crucis signo munivit et intrepidus portam
intrayit, et, ostio post eum obserato» prior cum
processione ecclesiam repetivit.
(^!iwd mile$ ad aulam perveniens eam infravit.
Miles itaque per speluncam audacter progre-
diens lumen paulatim totius claritatis amisit,
sed tandem, paryo lumine apparente^ ad campum
prsedictum pervenit et aulam ; lux ibi non erat,
nisi qualis in vespera hic babetur^ aula parietes
non habebat^ sed columnis erat per gyrum sub-
nixa^ ut claustrum solet monachorum. Ingres*
susque eam, et iotus sedens^ oculos studiose huc
illucque conyertit, admirans illius pulchritudi-
nem et structuram ; ubi cum paululum solus
sedisset, ecce quindecim viri quasi religiosi et
nuper rasi, alblsque vestibu^ iuduti^ regiam in-
traverunt, et salutantes eum in nomiue Dominj
consederunt. Tunc, aliis tacentibus, unus lo*-
quebatur cum ipso dicens^ * Benedictus sit Deus
omnipotens^ qui bonum tibi propositum inspira-
vity ut pro peceatis tuis purgatorium hoc intra^
res ; sed, nisi te viriliter habeas, corpore et aniroa
s2
260 RbGERI DE WBNDOVER
A.D. 115S. siiDul peribis. Mox enim ut hanc domum fue-
I<egend of the
purgatory of nmus egressi^ multitudine replebitur spirituum
immundorum^ qui tibi gravia mferentes tormen-*
ta minabuntur inferre graviora ; promittent te
ducturos ad portam qua intrasti, si te decipere
possint^ ut revertariSy sed si tormentorum afflic-
tione yictus^ vel minis territus, seu promissione
deceptus assensum eis prsebueriSy in corpore
pariter et anima peribis ; si vero fortis in fidc
spem totam in Domino posueris, ut nec tormeu-
tis^ nec minis^ n^c promissionibus eorum adquie-
yeris, sed corde integro eos contempseris, ab om^-
nibus purgaberis delictis^ et tormenta malorum
yidebis et requiem similiter bonorum; et quoti-
escunque te cruciaverint^ inyoca Dominum Je-
sum Cbri^tum^ et per inyocationem hujus nomi-
nis statim liberaberis a quocunque tormento in
quo eris, Tecum hic amplius esse non possu-
mus^ sed Deo te omnipotenti commendamuSr'
Quod damones miUtem graviter afflixerunt.
Miles itaque a yiris solus relictus ad novi
generis militiam est instructus ; cumque intre-
pidus pugnam dsemonum exspectaret, subito coe-
pit circa domum tumaltus audiri^ ac si omnes
homines^ qui in mundo sunt^ cum animalibus ac
bestiis strepuissent^ et post horridum sonum se^
quitur terribilior yisus dsemonum; coepit enim
undique dsemonum deformium innumera multi^
tudo in aulam irruere et militem deridendo salu-
tare ; 'Alii homines/ inquiunt^ ' qui nobis seryiunt^
non nisi post mortem ad nos yeniunt, sed tu nos-
tram societatem, cui studiose deseryisti^ in tan-
tum honorare desideras, quod yiyens corpus tuum
decernis et animam commendare ; huc yenisti^
ut pro peccatis tuis tormenta sustineres ? Ha-
bebis nobiscum pressuras et dolores ; yeruntamen.
FLORES HISTORJARUM; 261
pro eo quod nobis curiose ministrasti^ si reverti a.d. iis^.
volueris ad portam quam intrasti, te dncemus purgatory of
illdBsum, nt gaudens in mundo vivas et omne,
quod corpori tuo suave est, penitns non amittas/
Haec ideo dsemones dixernnt, qnia aut terrore aut
blanditiis decipere voluerunt; sed miles Cbristi
nec terrore concutitur, nec blandimento seduci-
tiir^ dum aequo animo ita eos contempsit^ quod
tacite sedens nec unum verbum respondit. At
dsemones se contemni indignantes rogum in aula
ingentis incendii succenderunty et manns militis
pedesque colligantes in ignem eum projecerunt^
uncis ferreis huc illucque per incendium detra-
hentes ; et ille in ignem missus, cum prius grave
tormentum sensisset^ nomen Jesu Christi invo-
cavit, dicens, ' Jesu Christe, miserere mei/ Ad
hoc quoque nomen incendium rogi ita extinctunv
est, ut nec totius rogi scintilla unica appareret ;
quod cemens miles in animo proposuit^ ut eos
de caetero non formidaret, quos invocato Christi
auxilio vinci conspexit.
De secimdo pcenali loco, in quo miles trahebatur.
Relinquentes vero aulam dsemones militem
diutius per vastam regionem quandam detrax*
erunt, nigra erat terra et regio tenebrosa ; trax-
erunt eum daemones illuc retro tramite, quo sol
oritur in aestate ; quo convertentes, coepit miles
quasi vulgi totius orbis miseros ejulatus audire.
Tandem a daemonibus tractus in campum per-
venit longum et latum, miseriis ac dolore per^
plenum, cujus longitudo non potuit pervideri ;
campus ille hominibus utriusque sexus et aeta-
tisdiversae nudis et in terra jacentibus, ventribus
deorsum versis, plenus erat, quorum corpora
simul et membra, clavis ferreis et ignitis in ter^
ram usque transfixis, miserabiliter torquebantur ;
262 ROGERI DE WBKDOVfiR
A.D. 1153. aliquando autem pras doloris angustia terram co-
purftatory of medebaut. clamantes et ejulantes, ' Parce, parce,
S. Patrlc. . . , . . . ,
miserere, miserere, cum qui sui misereretur pe-
nitus non adesset. DaBmones etiam super mise-
ros currentes gravibus eos flagris CdBdebant, et
militi dicebant/ Haec tormenta, quae vides, senti-
endo patieris, nisi nobis adquiescas, ut ad portam
per quam intrasti revertaris, ad quam si voiueris
pacifice deduceris f sed ille, ad mentem revocans
qualiter ipsum Deus alibi liberayit, credere eis
omnino contempsit. Tunc ddemones eum in ter-
ram prostementes ad modum aliorum configere co-
nati sunt ; sed, invocato nomine Jesu Christi ab eo,
nihil amplius in loco illo ei facere potuerant. In
alium campum militem trahentes daemones, hanc
ibi difierentiam conspexit, quod sicut in campo
superiori homines afflicti ventras habuerunt de-
orsum versos> ita in hoc campo dorsa solo hasre-
bant. Dracones autem ignei super quosdam se*
dentes, et dentibus eos igneis corrodentes» modo
miserabili affligebant ; aliorum quoque colla, bra-
chia et corpora serpentes igniti circumcingentes
aculeos oris sui igneos eorum cordibus infixerunt.
Bufones etiam mirae mag^itudinis et horroris, su-
per quorundam pectora incumbentes, deformibus
rostris suis eorum corda extrahere conabantur ;
dasmones praeterea super singulos cursitantes et
flagris asperrimis caedentes miseros graviter cru-
ciabant, nec unquam a fletu et ejulatu afflicti ces-
sabant. Inde trahentes militem daemones in ali-
um poenalem campum, invenit ibi tantam utrius-
que sexus et aetatis diversae multitudinem, ut to-
tius orbis plenitudinem vincere crederetar ; alii
ibi pendebant in flammis sulphureis igneis ca-
tenis per pedes et tibias, capitibus ad ima de-
missis, alii per manus et brachia, alii per capillos
et oapita ; alii pendebant in flammis igneis in
PJiORBS HISTORIARUM. 268
nncis ferreis et ignitis per oculos et nares, alii a.d. usi,
per aures et fauces, alii per testiculos et mam- p^tonr or
millas, nec inter fletus miseros universorum et
ejulatus flagella da^monum defuerunt ; cumque
militem hic, sicut in aliis poenis, iuimici torquere
Yoluissent^ nomen Christi invocayit et illaesus
eyasit.
Ik rota/errea ei ignita,
Ab illo poenali loco dsemones militem impel-
lentes yenerunt ad rotam quandam ferream et
igcnitam, cujus radii et canthi uncis ferreis et
ignitis erant undique circumfixi, in quibus ho-
mines pendentes a flamma tetri sulphureique
incendii, quse a terra surgebat, grayiter ureban-
tur ; hanc enim rotam daemones tanta agilitate
impingebant yectibus quibusdam ferreis^ ut nul-
Inm omnino hominem ab alio possis discemere,
quia prae nimia cursus celeritate nihil nisi ignis
incendium apparebat ; nec minori tormento yex^
abantur hi^ qui, yerubus transfixi, ad ignem assati
deguttabantur a ddsmonibus ex metallis lique-
factis, yel qui fornacibus cremabantur^ seu illi
qui in sartaginibus frigebantur. Vidit praeterea
miles^ trahentibus eum ministris tartareis^ do-
mum innumeris caldariis plenam^ quaSy piceis
sulphureisque liquaminibus ac diyersis repleta
bullientibus metallis, homines utriusque sexus
omnis conditionis et aetatis continebat ; quorum
quidam ex toto, quidam usque supercilia et ocu-
los, alii usque ad labia et coUa, alii ad pectus
nsque et femora, alii ad genua usque et crura,
alii manum unam yel pedem, alii ambas manus
et pedes^ in caldariis teiiebantur^ et omnes prae
doloris angustia yociferabant ac miserabiliter
ejulabant; et, cum coepissent daemones militem
cum aliis submergere, liberatus est Christi no-
tnine invocato.
264 R06BRI DE WENDOVER
De vento vehementi etjlumine/o^ido^
A.D. I15S. Unde dsemones militem in montem excelsum
pi^to^^of impellentes ostenderant ei utriasqne sexus ho^
mines et setatis diversae multitudinem copiosam^
qui omnes nudi sedebant^ et super digitos pedum
curvati, et ad aquilonem versi, quasi mortem
perterriti exspectabauat ; et ecce subito ventus
turbinis vehementis ab aquilone veniens ipsos
omnes, et cum eis militem^ arripuit et in aliam
montis partem, in flumen frigpidum et foetidum^.
flentes et vociferantes projecit, et^ cum de aqua
frigidissima surgere conarentur, dsemones super
aquam currentes in ipso omnes flumine sub-
merserunt ; at miles Christi nomen invocavit,
et confestim in alia se ripa invenit. Tunc dse-
mones illum contra austrum trahentes, et osten-»'
dentes flammam teterrimam et foetore sulphureo
plenam de puteo quodam ascendere, et homines
nudos et quasi igneos velut scintillas igneas
in aerem sursum compelli, et, flammaram vi
deficiente, iterum in ignem et puteum relabi ;.
at daemones militi dixerunt^ ^ Puteus iste flam-
mivomus introitus est inferni, ubi nostrum est
habitaculum, et^ quoniam nobis hucusque studi-
ose servisti^ hic nobiscum sine fine manebis^ et>
si hunc puteum ingressus fueris, in anima pari-
ter et corpore peribis, sed tamen^ si adhuc nobis
consentire volueris et revertaris ad portam qua
intrasti, illaesus redibis ;' ille autem de Dei ad-
jutorio confisus, qui eum toties liberaverat, eo-
rum exhortationes contempsit. Tunc daemones
indignati sese projecerunt in ignem putei et
«ecam militem intruserant, et quo miles in eo
.profundius descendit^ eo latiorem puteum con-
spexit et poenam in illo graviorem sensit; in
puteo quoque illo miles tantam angustiam sensit
FLORSS HISTORIARUM. 26$
et miseriam, ut diu oblitus sit sui Adjutoris, sed^ a.d. nss.
Deo tandem illum respiciente, nomen Jesu Christi poivatoryof
invocayit et protinus vis flammae eum in aerem
sursum levavit^ ubi in descensione putei ali*
quamdiu attonitus stetit. Sedecce novi daBmones
ex ore putei prorumpentes dixerunt ei, 'Et tu
qui hic stas, cui socii nostri dixerunt hunc esse
infernum, non ita fore scias ; nam consuetudinis
nostrse est semper mentiri, ut, quos decipere non
possumus per verum^ decipiamus per falsum ;
hic non est infernus^ sed nunc te ad infemum
ducimus.^
De ponte stricto, lubrico et alto,
Trahentes igitur militem hostes novi cum
tumultu horrisono ad flumen quoddam foetidum
latissimum ac totum flamma sulphureo incendio
jcoopertiim, ddemonumque multitudine repletum,
dicentium ei, quod sub flumine illo esset infer*
nus. Pons vero proteudebatur ultra flumen, in
^uo tria quasi impossibilia videbantur; unum,
quod ita lubricus erat^ ut, etiamsi latus esset,
nullus vel vix aliquis in eo pedem figere posset \
aliud, quod adeo strictus erat, quod nulhis in
eo stare vel ambulare valebat ; tertium^ quod ita
altus est et a flumine remotus^ quod horrendum
erat deorsum aspicere. 'Oportet te/ inquiunt
daemones, ' super pontem hunc ambulare, et ven-^
tus ille^ qui te projecit in aliud flumen, projiciet
in istud ; et confestim a sociis nostris, qui in
flumine sunt^ capieris et in profundum inferni
demergeris ;^ sed miles^ invocato nomine Jesu
Christiy pontem audacter ingressus ccepit pede*
tentim super pontem incedere^ et quo amplius pro-
cessit in eo, tanto viam largiorem invenit^ unde
pontis latitudo in brevi ita crevit^ ut viae pub-
licae amplitudinem prasferret. Porro daemones^
266 ROOBRI DB WfiNDOVER
A.D.115S. conspicantes militem tam libere super pontem
purgatoiyof incedere. yocibus suis profams ita nomde aerem
S. PatiiB. -
concusserunt^ quod stridore illo magis erat at*
tonitus quam illatione tormentorum, quae prius
fuerat a daemonibus perpessus ; alii hostes, qui
sub ponte in flumine erant^ uncos suos ferreos
et ignitos projecerunt ad illum^ sed militem tan-
gere nequiyerunt^ et sic demum secure processit,
quia nihil sibi contrarium invenit.
Qtiod miks a vexatione damonum liher effectm sit.
Miles itaque inyictus, jam liber factus a yexa*
tione spirituum immundorum^ yidit ante se mu-
rum altum et in aere deyexum^ mirabilem et
structuree impretiabilem, in quo portam unam^
sed tamen clausam^ cernebat ; hsec metallis ac
pretiosis exornata lapidibus splendore admirabili
radiabat, ad quam cum mUes appropinquaret,
patuit ; contra ipsum aquas tantae suayitatis odor
ei occurrens exiyit, ut^ yiribus corporis resumptis,
tormenta quae pertulerat sibi in refrigerium yer-
terentur. Egressa est enim contra ipsum yeni-
entem, cum crucibus^ cereis et yexillis^ ac yelut
palmarum aurearum ramis^ tam ordinata pro-
cessio^ quod nunquam talis yisa fuerat in hoc
mundo ; sequebantur praedicta de omnibus or*
dinibus utriusque sexus homines, quorum alii
archiepiscopi et episcopi, alii abbates, monachi
et presbyteri, ac singulorum ecclesiae graduum
ministri^ qui omnes sacris yestibus et suis ordi-
nibus congruis Induti militem cum jucunda ye-
neratione susceperunt atque cum concentu har-
moniae inauditae infra portam secum feliciter
conduxerunt. Finito itaque concentu, duo archi-
episcopi cum eo loquentes benedixerunt Deum,
qui tanta constantia in tormentis^ per quae trans-
iit et quae pertulit^ ejus animam confirmavit.
PLORBS HISTORIARUM. 267
lUis igHnr militem pet pattiam condacentibuS; a.d. iiss.
invenerunt et illi ostenderunt prata amoenissi-puTgatoryor
ma diversis floribns fnictibusque et herbarum
arborumque multiformium decorata> ex quomm
suavitatis odore in deternum, ut sibi visum est>
vivere potuisset ; nox illam aliquando non ob-
nubilat^ quia semper cselesti quadam claritate et
ineffabili splendore coruscat. Tantam ibi homi->
num bonorum utriusque sexus vidit multitudinem,
quantam residuum seculi credidit continere non
posse ; chori choris per loca adstiterunt^ ac dulcis
harmonias concentu Creatorem omnium laudave-
runt; alii quasi reges corona incedebant^ alii
amictu aureo induti videbantur^ nonnulli variis
indumentis erant decorati^ juxta quod unusquis*
que in seculo utebatur ; singuli de propria felici*
tate gaudebant^ singuli de aliorum liberatione et
gaudio exultabant; omnes, qui militem intue-
bantur^ de ejus adventu benedicebant Deum et
de ejus ereptione a mortuis congaudebant ; non
sestum^ non frigus ibi aliquis sentiebat, nec quic-
quam quod offendere posset vel nocere videbat.
Quod milee in paradisum jproductus terrestrem gaudia
viderit beatorum.
Tunc sancti pontifices^ qui militi patriam tam
prseclaram ostenderant, dixerunt ei^ * Quoniam
misericordia Dei ad nos illaesus pervenisti^ ra-
tionem a nobis audire debes de singulis quas
vidisti. Patria heec terrestris est paradisus, unde
pro peccatis suis ejectus est homo primus^ hinc
vero expulsus in miseriam illam projectus est,
in qua homines moriuntur ; ex cujus carne nos
omnes propagati, et in peccato originali omnes
nati, per fidem Domini nostriJesu Christi» quam
in baptismate suscepimus^ ad hunc paradisum
reversi sumus ; et, quoniam post fidei susceptio-
368
B06ERI DB WENDOVER
A.D.1158. nem innumeris actualibus sumus implicati pec-^
purgatoryof catis, non nisi per purgationem peccatorum et
afflictionem poenarum huc potuimus pervenire;
poenitentia^ enim, quam ante mortem vel mori-
^ntes suscepimuSy et in seculo non peregimus,
in locis quae vidisti poenalibus, juxta modum et
quantitatem culparum^ per tormenta restat lu-
enda : omnes enim^ qui hic sumus, in locis illis
poenalibus fuimus pro peccatis, et omnes, quos
in poenis vidisti, prseter eos, qui infra os putei
infemalis existunt, ad hanc requiem pervenient,
et tandem salvi fient ; omni namque die inde ali*
qui purgati ad nos veniunt^ ^quos in hanc requi-
em^ sicut et te fecimus, introducimus venientes,
nec nostrum aliquis novit quamdiu hic fuerit
moraturus. Per missas vero, psalmos^ eleemo-
synas et orationes ecclesiae generalis et per
specialia amicorum auxilia^ aut purgandorunoL
tormenta mitigantur aut de ipsis suppliciis ad
minora transferuntur, donec penitus liberentur.
Ecce, ut vides^ hic in magna quiete sumus^ sed
nondum tamen ad supemam cdeli laetitiam as-
ceudere sumus digni; transibimus hinc post
spatium a Deo singulis constitutum in paradi-
sum caBlestem^ sicut Deus providerit transitum.'
Qtiod miles aelesti visione sit recre(xtu8 et cibo
spirituali refectm.
Deinde prsesules venerandi militem in mon«
tem declivem ducentes jusserunt ut aspiceret
sursum, quo cum aspiceret^ interrogabant, cu-
jusmodi coloris caelum esset respectu loci in quo
stetit; qui respondit^ colori simile esse auri in for*
nace ardentis. ' Hoc/ inquiunt, ' quod nunc vides.
' Panitentia . . . restat luenda.']
* Poenitentiam . . .restant luenda/
in MS.
' Quos.'] In MS. ' et nos/ pro-
bably for ' et hos.*
FLORES HISTORIARUM. 269
introitus est caeli et caelestis paradisi ; quando a.d. uss.
• -m» . • '!'■ i^v* • 'i Legend of the
enim aliqui a nobis recedunt, hinc in caelum purgatory of
8 Patrio
ascendunty et quamdiu hic manemus^ quotidie
semel pascit nos cibo caelesti Deus^ et quali hic
pascamur cibo, nobiscum senties jam . gustando/
Vix sermone finito^ et ecce quasi radius flammae
ignis de caelo descendens patriam totam co-
operuit, et quasi per radios super capita singu-
lorum subsidens flamma demum tota in eis in-
trayit ; unde miles tantam dulcedinis in corde
simul et corpore sensit suavitatem, quod vix
intellexit, utrum vivus an mortuus fuisset^ sed
hora illa in momento transivit. Ibi miles liben-
ter in aevum maneret, si sibi hiis deliciis frui
liceret^ sed post talia tantaque jucunda ei tris*
tia referuntur^ ' Quoniam/ inquiunt sancti prae-»
sules^ ' et requiem beatorum^ ut desiderasti, et
tormenta malorum nunc pro parte conspexisti»
oportet te jam^ ut per eandem viam^ qua vene-
i*aSy revertaris ; si autem, quod absit^ male vix-
eris amodo ad seculum reversus^ vidisti quanta
te exspectant tormenta, si vero bene vixeris et
^igiose, securus esto, quia huc ad nos per->^
venies quando de corpore exibis. In isto quo-
que reditu^ quo nunc reverteris, nec daemonum
tonhenta formidabis, quia daemones ad te non
audebunt accedere^ nec tormenta tibi poterunt,
quae vidisti^ nocere/ Tunc miles flens et iejulans
ait, ^ Hinc discedere non valeo^ quia valde timeo^
ne per fragilitatem humanae miseriae aliquid de-
linquam^ quod me impediat huc redire.' * Non/
inquiunt, ' sicut tu vis, erit^ sed sicut Ille^ qui et
nos et te fecit^ voluerit^ ita fiet/ Moerens igitur
et lugens miles ab eis reducitur ad portam, et> eo
contra voluntatem suam egresso, clauditur porta
post ipsum.
270
ROOBRI DB WBNDOVBR
Quod mUes ad seculum reversm devotm Hiero-
%olymam j^etierif,
L^^enVof the Milcs igituF Hoenus^ via qua veuerat, reversus
rp£^?°' ad aulam praefatam pervenit ; sed daemoues, quos
in ipso reditu suo vidit, quasi timentes eum fu-
gerunt, et tormenta, per quse transiit^ ei nocere
nequiverunt ; et, confestim cum aulam intrasset,
occurrunt ei quindecim viri supradicti, glorifi-p
cantes Deum^ qui tantam illi contulerat constau"
tiam in tormentis ; ' Oportet te^' inquiunt militij
* ut quantoties hinc ascendas, jam enim in patria
tua clarescit aurora ; et, nisi portam prior aperi^i-
ens te invenerit, de reditu tuo desperans, obserata
porta» ad ecclesiam revertetur.' Sicque miles,
benedictione percepta^ ab eis ascendere festinavit,
et hora eadem^ qua portam prior aperuit^ miles
ei de intus veniens obviavit ; quem cum Christi
laudibus prior suscipiens in ecclesiam perduxit,
ubi cum [per] dies quindecim in oratione perman«-
sisset, signaculum crucis accepit, et in terram
sanctam devotus profidscens sepulchrum Domini
cum locis aliis venerabilibus in sancta contem-^
platione petivit. Et inde, expleto laudabiliter
peregrinationis voto, reversus regem ^ Stephanum
dominum suum adiit^ consulturus, ut ejus con-
silio in sanctse religionis ordine reliquum vitae
suae explerety ac Regi regum omnium de castero
militaret. Contigit autem eo tempore, ut Ger-
vasius, ^Ludensis coenobii abbas^ rege Anglo-
rum Stephano donante, locum ad abbatiam coa-
struendam in Hibernia obtineret ; qui mona-
chumsuum nomine^Gilebertum ad regem direxit.
^ Stephanum.'] Ussher has la-
boured to proye that this oould
not have been Stephen, but a
king of Ireland ; Primord. p. 466.
^LMdensis ccenobii,'] The mo-
nastery of Louth.
^Gilebertum,'] ' Qui scilicet Gir-
bertus postea Aiit abbas de Ba3-
inegeweirth/ Colgan^ p. 270 ; or
'Basingwerk/ a Gistercian abbey
in Flintshire.
PLORBS H18T0RIARUM. 271
nt ab eo locum sasciperet et ibi constraeret ab- a.d. iiss.
batiam. At Gilebortus ad re<rem yeniens con- porBfttory or
fl Ps.tr Ia.
qaestus est nimis, quod patrise illius linguam
non novit ; ' O/ inquit rex^ * bonum tibi interpre-
tem^ Deo anxiliante, inveniam ;' et, vocato milite
Hoeno, jussit rex, ut cum Gileberto iret et cum
ipso in Hiberaia remaneret; quod miles gra-
tanter annuens cum dicto Gileberto remansit, et
satis ei devote ministrans monachalem habitum
sascipere noluit^ quia servus esse quam dominus
praeelegit. Transeuntes autem in Hiberniam
abbatiam constraxerant, ubi miles Hoenus in-
terpres monachi devotus exstitit et in omnibus
agendis minister fidelis. Quandocumque vero
monachus solus alicubi cum milite fuit, de statu
purgatorii et poenis mirabilibus, quas viderat et
experto didicerat^ curiose ab eo qusesivit ; at
ille, qui nunquam audire potuit de purgatorio
loqui, quin proramperet in fletum amarissimum,
coepit sub sigillo secreti amico pro aedificatione
ea qusB audierat, viderat^ et experimento didi«
cerat, enarrare, affirmans sese omnia corporeis
oculis conspexisse. Hujus autem monachi in-
dustria et diligentia hujus militis experientia
redacta est in scripturam^ simul cum relatione
episcoporum regionis et alioram religiosorum,
qui causa justitiae perhibuerant testimonium
veritati.
Quod Willelmus, JEborcumsis archiepiscopus, venmo
periit.
AnnoDomini mcliv. Anastasius papa, defuncto, ^^^.^1154.
ut supradictum est, Henrico, Eboracensi archi- wmiarn.^p
episcopo, restituit in sedem eandem Willelmum, ofYoA.
quemprius papa Eugenius degradaverat, donans
ei pallium Romse, etin praesentia ipsius consecra-
272
ROGERI DE WBNDOVEIt
A.D. 1154. vit Hugonem de ' Pusat, regis Stephani nepotem^
episcopum Dunelmensem; sed paulo post, cum
idem archiepiscopus in sua reversus divina cele-
braret mysteria, hausto in ipso calice, ^ut aiunt,
veneno obiit, et successit ei ^Rogerus, archidi-
aconus Cantuariensis. Eodem anno dux Nor^
mannorum Henricus transfretavit in Norman-
mam, et revocayit paulatim in jus proprium
dominia sua, quse pater ejus dederat^ et inde
profectus in Aquitaniam rebellionem quorun-
dam baronum suorum potenter repressit. Eo-
dem anno, defuncto papa Anastasio^ successit ei
Nicolaus/ Albanensis episcopus^ et vocatus est
Adrianus^ vir quidem religiosus et natione An<^
glicuSj de territorio scilicet sancti Albani pro-
Creatus* Eodem tempore facta est concordia
inter regem Francorum Lodowicum et ducem
Normannorum Henricum^ hoc modo ; Rex red-
didit duci Vernolium et Novum-mercatum, et
dux dedit ei duo millia marcas argenti pro re->
sarciendis damnis, quae rex perpessus fuerat iu:
capiendis ac tenendis et in eisdem firmitatibus^
muniendis«
Deathof
Stephen.
De morte regis 8tej>Aani et coronatiane
regis ffenrici,
Eodem anno rex Anglorum Stephanus^ miles
egregius et mente piissimus^ octavo kalenda^
Novembris ^diem clausit extremum ; cujus cor-
pus in monasterio de Faveresham^ quod ipse a
^Pusat,'] or Pudsey, or PuBar;
he died in 1194 ; see his charac-
ter by Will. Newburgh, i. p. 250.
^Utaiunt,'] Gervas. col. 1375.
Compare Newburgh, i. p. 86.
*Rogeru8.] He died in 1181 ;
see his life by Newburgh, i. p.
267.
^Nicolaus] Breakspear, bishop
cardinal of Albano, was elect-
ed pope in Dec. 1154, and died
Ist Sept. 1159; see Paris'8 life
of Robert, abbot of S. Alban'sy
p. 66.
^Diem clausii extremum.'] He
died in Christ-Church monastery,
Canterbury.
FLORBS HtSTORTARUM* 373
fundamentis construxerat^ traditur sepulturse, ubi a.i>. 1154.
paulo ante Matildis uxor ejus et Eustachius eo-
nun filius sunt sepulti.
Dux vero Normannorum Henricus^ audito de Arrivai of
morte regis veridico nuntio^ venit Barbefluvium
et ibi per mensem unum ad transfretandum ven-
tum congruum exspectavit. Erat interim in An-
glia pax summa^ quod raro contingit regibus de-
Ainctis, ob amorem et timorem ducis Henrici^
quem onmes venturum et regem futurum spe-
rabant. Dux igitur Henricus^ octavo idus De-
cembris in Angliam veniens^ cum magno cleri
et populi tripudio exceptus est ; et ^ decimo
quarto kalendas Januarii^ die Dominica ante
nativitatem Domini, apud Westmonasterium ab
omnibus rex acclamatus a Theobaldo, Cantua-
riensi archiepiscopo^ in regem est consecratus,
pra^sentibus archiepiscopis^ episcopis et baroni-
bus regni Anglorura et ducatus Normannorum.
Qui continuo in regem promotus coepit in jus
proprium revocare urbes, castella et villas^ quae
ad coronam spectabant; castra adulterina de-
struendo, alienigenas, et maxime Flandrenses, de
regno expellendo^ et quosdam pseudo-comites^
quibus rex Stephanus paene omnia ad fiscum
pertinentia minus caute contulerat^ deponendo.
Eodem anno rex Hierosoljrmarum Baldewinus,
copioso nimis exercitu congregato^ ^Ascalonam
^Decimo quarto.'] Geirafle reads
' decimo sexto/ bot it may be
fairly doubted whether the monk
originally differed in his state-
ment from that of the other chro-
niclers, since in the text the pas-
sage runs thus; 'Deinde Lon-
doniam petiit, proxima Dominica
ante nativitatem Domini coro-
nandus ; t^t^itr sexto decimo kal.
Jan. coronatus est.* The ' igitur'
would here certainly appear to
indicate tbat the coronation took
place on the Sunday, according
to the original intentiony and the
Sunday in this year fell upon the
xiv. kal. Jan. or 19th Dec.
* AsccUonam.'] The history of
the siege of Ascalon may be
found at length in William of
Tyre, p. 923, seqq.
VOL. II. T
274
ROOBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1154. obsidione vallavity et diutarna urbem afflictione
oppnmens tali eam conditione obtinuit, ut Tur-
ci, qul in ipsa erant, cum uxoribus, liberis et
suis omnibus liberum inde haberent recessum;
civitate igitur regi resignata, concessit eam fratri
suo Joppensi comiti de se tenendam.
Llfeof
8. Wilfric.
De vita scmcti Wlfrici Aeremitds.
Eodem anno sanctus anachorita et solitarius
Wlfricus de ^ Heselberga migravit ad Dominum,
postquam viginti et novem annis contra hostes
humani generis confligens felici marte victoriam
reportavit ; de cujus vita et virtutibus, ad his*
toriaa decorem, vel parvam utile duximus facere
mentionem. Beatus vir Wlfricus, ex mediocri
Anglorum gente oriundus^ in Contona^ villa a
BristoUo octo milliaribus distante, natus, nutri-
tus est et conversatus ; ibi etiam per annos ali-
quot sacerdotis officium exercuit, quod in setate
juvenili levitate potius mentis quam rationis de-
siderio creditur accepisse, quippe nondum cog-
noscebat Dominum, unde carne magis quam
spiritu ducebatur; nam canum simul et avium
curis sollicitus incumbens, dum die quodam in
hujus generis exercitio non segpiiter instarct,
adfuit vir subito vultum pauperis gerens et habi-
tum^ qui nummum novum ab eo supplex in ele-
emosynam postulavit ; habebat autem tunc tem-
poris Anglia novam monetam in diebus Henrici
regis primi, sed adhuc raram, prse numismatis
novitate. Cui cum Wlfricus se nescire diceret, si
novum nummum haberet, ^Respice/ ait, ' loculum
tuum, et invenies in eo duos nummos et semis ;'
quo ille responso obstupescens inspexit, et, ita
ut dictum sibi fuerat reperiens^ quod petebatur
^ Heselbergaf'] perhap» Hasel-
bury, inWiltskire; Gervase says
that it was ' in provincia Dorse-
tensi/
FLORB8 HISTORIARUM. 275
deyotus donavit ; homo autem ille. cum dena-> ^p- "m.
num accepissety ait, * Retribuat tibi is, pro cu- s. wiuho.
jus amore hoc fecisti ; et ego tibi in nomine ejus
deuuntio, quia ex hoc loco in brevi ad alium
migraturus es, et inde ad alium transiens re-
quiem tandem inyenies, ibi usque in finem in
Dei servitio perseverans, et novissime eiis ad
sanctorum coUegium evocandus.'
J)e eomermm sancti Wlfrici Aeremitds et vUa
asperitate.
Deinde post paululum in opus sacerdotale
Willelmo^ domino villae in qua natus fuerat, ad-
hserens pauem quotidie in mensa ejus comedit>
ubi et in fortitudine multa lumbos suos acdn-
gens usui penitus carnium abdicavit. At vir Dei
toto jam desiderio solitudiuem suspirans a do*
mino suo, milite supradicto, ad aliam directus
est villam, nomine Haselbergam^ quae ab Exonia
versus orientem triginta milliaribus distare vi-
detur, Spiritu Sancto, ut creditur, hoc dictante^
ubi, in cellula ecclesiae contigua Christo se con-
sepelienSy multo labore multaque carnis ac spiri-
tus afflictione Christi sibi gratiam comparavit;
nam tanto jejunio et abstinentia,^ tantaque vigi-
liarum instantia^ membra sua mortificabat super
terram, ut pellis in brevi ossibus adbaBrens, non
jam carnalem virum, sed spiritualem io humano
corpore^ intuentibus exhiberet. Vestitu simplici
cilicio intus inhaerente contentus erat^ quod cum
ex consuetudine infra dies paucos induraverat,
usum Iorica& incipit affectare; quod dominus ejus^
miles praefatus, cum cognovisset^ loricam unam
contulit viro Dei^ et vas bellicum cadesti militia^
consecravit. Noctibus in vas quoddam cum fri-
gore et nuditate aqua plenum frigida descendere
solebat, in quo psalmos Davidicos Domino offie-
t2
276 ROGERl DB WENDOVER
t
A.D. 1154. rebat, et sic aliquamdiu perseverans carnis in-
s.wiifirie. centiva^ cujus acerrimos patiebatur stimulos^
mortificabat in aquis. Humilis erat cunctis in
eloquio et jucundus^ cujus sermones caalestem
quandam harmouiam audientibus redolebant^ li-
cet hominibus semper clausa fenestra loqueretur.
Mirdculvm memorabile de incisione lorica ejm.
Inter^ haec vir Dei Wlfricus^ soli Deo cognitus^
in notitiam hominum ad eorum salutem quasi
mane novum prorupit ; nam lorica^ qua indue-
batur^ cum se genibus ejus allideret^ et genu-
flexionum ejus instantiam praepediret^ militem sui
conscium secreti advocat et apud eum de nimia
longitudine loricae causatur ; ad quem miles^ ' Mit-
tetur/ inquit^ ' Londonias^ ut sicut ipse designa-
veris incidatur.' Respondens vir Dei dixit^ ' Ni-
miam moram haberet res ista, nec posset ostenta-
tionis nota carere ; sed tu/ inquit^ ' has forfices
coram Deo apprehende, et manu propria hoc
opus absolve ;' deditque in manibus ejus forfices
de ipsius militis domo allatas^ et militi haesitanti
et ipsum delirare existimanti ait^ ' Constans esto
et vide ne trepides^ ego vado pro hac re orare
Dominum meum, et interim huic operi fiduciali-
ter iucumbe.' Instat uterque miles, unus orationi
et alter incisioni^ et est opus iu eorum manibus
prosperatum, putabat enim miles non se ferrum
incidere, sed pannum, dum tanta facilitate in fer-
ro forfices incurrerunt ; sed, viro Dei ante operis
consummationem ab oratione cessanf e, coactus est
ab incisione cessare. Adstitit Wlfricus militi et^
qualiter res profecerit, percunctatur ; ' Bene/ in-
quit, ' hactenus^ sed nunc^ te adveniente, ruptae
forfices substiterunt ; ' et ille, ' Non te moveat
' Inter fuBc, ] The following | also by Gervase under the year
anecdote of Wilfric is related 1 1146, col. 1361.
FLORBS HISTORIARUM. 277
hoc,' inquit, 'sed cdm eisdem forficibus perfice a.d. 1154.
quod coepisti ;' miles itaque, resumpta fiducia^ fa- s. wufric.
cilitate qua prius rem feliciter consummavit^ et
quicquid insequale erat sine difficultate aliqua
coaequavit. Ex tunc vero vir Dei, absque forfi-
cibus, cum digitis suis debilibus non fide minori
annulos loricas, ad varia sanitatum remedia, cunc*
tis caritative petentibus dividens ministrabat ;
hanc autem miles virtutem videns, admiratione
inefiabili stupefactus corruit ad pedes viri Dei,
quo facto Wlfricus confusus erectum militem ad-
juravit, ne dum viveret haec alicui revelaret ; sed
rei fama celebris celari non potuit, cum plures
viri religiosi de eadem lorica annulos se habere
gaudeant, et fama celebris viri Dei totius regni
fines circumquaque perlustret.
»
De h<min6y qui diaiolo homagivm fecerit, a viro
Deiliierato,
In aquilonalibus Anglias partibus homo qui-
dam erat valde miserabilis, qui fortunam pau-
pertatis non aeque ferens diabolo manus dedit et
homagium ei fecit. Diabolus autem, cum capta?
prasdae suae aliquamdiu incubuisset, miser ille
intelligens reatum suum poenitere coepit, circum-
spiciens et deliberans, cui se patrono committe-
ret, qui illum a morte animae liberaret. Postre-
mo beatum Wlfricum adire deliberavit, in cujus
manu salus quiescere dicebatur, et de progressu
suo valde sollicitus, cum cuidam suorum id ipsum
revelasset, adstitit ei diabolus in effigie consueta
et nota, illum proditionis arguens castigatione
crudeli se ipsum punire minatur, si quid tale de
caetero attentaret; at homo ille sibi silentium
iroponens vidit manifeste, quod inimicus ejus cogi-
tationes cordis sui non cognovisset, nisi eas prius
per verbum prodidisset vel signum. Dissimulato
278 ROOBRl DE WENDOVKR
A-D. 1154. itaque aliqaamdia poenitentise suse proposito, iter
s.wiukie. tandem prsemeditatum arripuit^ ut ad Wlfricum
Dei amicum veniret, et^ transacto longo vise spa-
tio, ad vadum quidem illius fluminis^ quod extra
Heselbergam situm est^ accessit^ iter suum Do-
mino prosperante ; vir autem ille^ cam vadum
faisset ingressus et de beati Wlfrici subventione
spem certam concepisset^ supervenit diabolus ira
gravi succensus^ et manus iu hominem violentas
immittens infremuit et ait^ ' Quid est/ inquit,
' proditor^ quod facere voluisti ? Moliris pactum
nostrum dissolvere» sed frustra, quia proditio-
nis^ qua olim Deo renuntiasti et qua nunc mibi
renuntiare cogitas, solvere poenas modo debes^
quia jam miserabiliter submergeris ;' et tenens
eum diabolus ita immobilem fecit^ quod nec pro-
cedere nec in latus aliquod valuit declinare. Dum
baec agerentur in flumine^ vir Dei Wlfricus^ rebus
quse fiebant a Deo sibi per spiritum prophetiae
revelatis, vocavit presbyterum suum ad se^ no-
mine Brithricum, et ait^ ' Accelera^' inquit^ * et as-
sumpta cruce cum aqua benedicta occurre homi*-
ni^ quem diabolus in vado^ quod extra villam est,
captivum tenet, et aspergens eum aqua bene-
dicta adduces ad me ;' at ille cum summa celeri-
tate ad imperata iter arripiens invenit, sicut ei
dictum fuerat, hominem in vado equo insidentem,
ita et in aqua immobiliter fixum^ quod de loco
non potuit se movere ; quem ut vidit Brithricus^
protinus in virtutem magistri sui aqua benedic-
ta hominem perfundens in nomine Jesu Christi
prsedam excussit et preedonem fugavit^ sicque
captivum de aqois assumens cum lactitia duxit
ad virum Dei^ qui interim pro miseria ejus oraus
manus babebat ad Deum. Sequebatur a tergo
dsemon quondam hominem suum^ quem videns
stantem ante virum Dei apprebendit eum cla-
PLORBS HI8TORIARUM.
279
mantein et dicentem, * Serre Dei^ succurre mihi^ a.d. 1194.
ecce invadit me inimicus meus.' Sanctns autem s.wufHo.
apprehendit manum hominis dextram, et diabolus
sinistram tenens cum virtute trahebat, et, sic
trahentibus illis, vir Domini Wlfricus una mann
captivum tenuit, et altera aqua, quam benedixe-
raty contra faciem inimici aspergens ipsum valde
confusum ab sedibus effugavit ; at vir Dei homi*
nem tremebundum de faucibus mortis ereptum in
interiorem cellam suam duxitj tenens eum ibi
donec per confessionem poenitens ille virus^ quod
ddemon infuderat ei| ad pedes sancti evomuit.
Tnnc homoy viribus resumptis^ corpus Domini a
sancto Wlfrico sibi oblatum in specie carnis con-
spexit, et.interrogatusy si ex toto corde crederet,
* Credo, domine/ inquit^ ' quia corpus et sangui-
nem Domini mei in manibus tuis sub specie car-
nis video ego miser et peccator ;' cui vir sanctus,
* Deo gratias/ inquit ; * nunc simnl oremus, ut in
specie consueta illud percipere merearis ;' sicque
communicatum hominem et in fide confirmatum
dimisit in pace. Obiit autem amicus Dei sanc-
tus Wlfricus Mecimo kalendas Martii^ et in orato-
rio suo sepultus est apud Heselbergam, quo in
loco^ ad laudem Dei et gloriam sancti, innumera
finnt miracula usque in diem hodiernum*
De gmealogia ffenrici regis.
Anno Domini mglv. natus est Londoniis ^pri* A.D.n55.
die kalendas Martii Henrico^ novo Anglorum Henryii.
regi, ex regina Alienor filius legitimus et voca-
tus est ^Henricus. Fuit autem magnificus rex
Henricus filius Matildis^ quae prius fuerat impe-
ratrix Romanorum ct postea comitissa Andega-
^ Deeimo kalendas Martii.'] See
Wilson'8 Martyrologe, edit. 1608,
p. 49.
' Pridie kakndas Martii, ]
' Mense Martio ;* Gervas.
» Henrieus. ] Crowned king
by command of his father in
1170; Miarried, in 1173, Marga-
re(y daughter of Louis Vll. of
France; died in 1182.
280
R06BR1 DE WBNDOVER
A.D. 115S.
Mixed
events.
yeDsiain ; cujus mater fuit Matildis, regina An-
glorum^ uxor regis Henrici primi et filia sanctse
Margareta^ Scotorum reginse ; Margareta filia
fuit Eadwardi, quam genuit ex Agatha sorore
Henrici imperatoris Romani ; Eadwardus fuit
filius regis Eadmundi^ qui Latus-ferreum diceba-
tur^ cujus pater rex Ethelredus^ cujus pater xex
Eadgarus pacificu^, cujus pater Eadmundus, cu-
jus pater Eadwardus senior^ cujus pater nobilis
rex Alfiredus^ qui fuit regis Athulfi, qui fuit regis
Egbrihti^ qui fuit Alcmundi^ qui fuit Eoffa, qui
fuit Eoppa^ qui fiiit Ingels^ cujus frater Ine fa-
mosissimus rex Anglorum^ quorum pater fuit
rex Kenredus, qui fuit regis Ceolwaldi, qui fuit
Cutha^ qui fuit Cuthwini^ qui fuit Ceaulini, qui
fuit Cuthrici, qui fuit Creodda, qui fuit Certic,
qui fuit Elesa, qui fuit Egla, qui fuit Wig^ qui
fuit Frewine, qui fuit Freothegar, qui fuit Bro-
and, qui fuit Beldai, qui fuit Woden, qui fuit
Fretewald, qui fuit Freolater, qui fuit Fre-
thewlf, qui fuit Fringolduff, qui fuit Getha, qui
fuit Tatwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa, qui
fuit Heremod, qui fuit Itermod, qui fuit Hatbra,
qui fuit Wala, qui fuit Bedwi, qui fuit Sem, qui
fuit Noe.
Eodem anno rex Anglorum Henricus exhsere-
davit * WillelAium Peverel causa v^neficii, quod
Ranulfo,^ comiti Cestriae, fuerat propinatus; in
hujus pestis consortio plures conscii exstitisse
dicuntur. Eodem tempore rex Henricus fecit
jurare fidelitatem filiis suis de regno Anglise,
Willelmo et Henrico. Eodem tempore defuncto
Roberto, Exoniensi episcopo, ^Robertus, Saris-
* Willelmum PeverelJ] He fled
to a monastery in Nottingham
where he became a monk ; all
his possessions fell into tbe king*s
hands; Gervas. 1377,
' Ranulfo, comiti Ceatrue, ]
Ralph de Gernons ; compare
Gervas. 1374.
* Robertus, ] Robert Warel-
wast succeeded Robert Chiches-
ter in this year, and died in 1169
FLORBS HISTORIARVM.
281
i
beriensis decanus^ successit, Per idem tem- a,d. 1155.
pus Henricus^ Wintoniensis antistes^ praemisso
thesauro suo per abbatem Cluniacensem, absque
licentia regis ab Anglia clam recessit^ quaprop^
ter rex tria ejus complanari fecit ^castella. Circa
eosdem dies Hugo de Mortuo-mari^ yir arrogan-
tissimusy castella sua contra regem munivit, tur-
rim scilicet ^Glovemiae, Wiggemor et Breges,
sed rex superveniens omnia usque ad novissi-
mum cepit et subvertit ; sed postea cum rege
pacificatus est. Sub eisdem diebus Lodowicus,
rex Francorum^ duxit filiam Alfonsi, regis His-
panisB, cujus regni caput civitas est Toletum;
quem, quia principatur regulis Arragonum et
Galiciae, imperatorem Hispaniarum appellant.
Eodem tempore ^Thomas, Cantuariensis archidi-
aconus» Beverlacensis praepositus et canonicus
}u diyersis per Angliam ecclesiis adscriptus, fac-
tus est regis cancellarius.
Quodpapa Adrianm Hihemia inmlam regi
Anffhmm dederitf
Per idem tempus rex Anglorum Henricus Letten or
nuntios solemnes Romam mittens rogavit pa-ung.
pam Adrianum, ut sibi liceret Hiberniae insulam
bostiliter intrare et terram subjugare, atque ho-
mines illos bestiales ad fidem et viam reducere
veritatis, exstirpatis ibi plantariisvitiorum; quod
^ Castella,'] He afterwards re-
jtumed to his see, was reconciled
to the king, and died in 1171.
IGlofoemuB . , . BregesJ^^Cieo-
-beri, Wiggemore et Bniges ; *
Grenras. Gloacester, Worcester,
Bridgnorth, Wigmore, and Cleo-
bury.
' Thomas ] Becket. Gervase
glves the followlng intcrestiug ac-
count of the character of this cele-
brated man ; l Cernebat quippe
pontifex pr»fatum Thomam, fre-
quenti experientia jam doctua,
in agendis strenuum, in consiliis
fidum, in dubiis securum, in ad-
versis magnanimum, in apparatu
magnificum, in largiendo muni-
ficum, ad jussa promptum, in ob-
sequio sedulum et in omni opere
providum et discretum;* col.
1377.
282
ROGBRI DE WENDOVER
Ireliind.
A.D. iiAA. papa regi gratanter annuens hoc sequens ei pri-
vileginm destinavit ;
Adrianto / Adrianus^ episcopus^ servus servorum Dei,
co^eerofng carissimo in Christo filiOy illustri Anglorum re«
gi, salutem et apostolicam benedictionem. Lau--
dabiliter et satis fructuose de glorioso nomi-
ne tuo propagando in terris^ et seterndB felici-
tatis praemio cumulando in cdelis, tua magnifi-
centia cogitat^ dum ad dilatandos ecclesise ter*
minos^ ad declarandum indoctis et rudibus popu-
lis Christianse fidei veritatem, et vitiorum plan-
taria de agro Dominico exstirpanda, sicut ca-
tholicus princeps intendis^ et ad id convenien-
tius exsequendum consilium sedis apostolicae ex-
igis et favorem ; in quo facto quanto altiori con-
silio et majori discretione procedis^ tanto in eo
feliciorem progressum te, parante Domino^ confi*
dimus habiturum. Significasti siquidem nobis^
fili in Christo carissime^ te HibernisB insulam^ ad
subdendum populum legibus Christianis et viti-
orum inde ^plantaria exstirpanda, velle intrare, et
de singulis domibus annuam unius denarii beato
Petro velle solvere pensionem, et jura ecclesi-
arum illius terrae illibata et integra conservare ;
nos autem pium et laudabile desiderium tuum fa-
vore congruo prosequentes^ et petitioni tuse be^
nignum impendentes assensum^ gratum et accep-
tum habemus, ut pro dilatandis ecclesiae termi-
nis, pro vitiorum restringendo discursu, pro cor-
rigendis moribus et virtutibus inserendis, pro
Christianse religionis augmento, insulam illam
ingrediaris et quae ad honorem Dei et salutem
illius terrse spectaverint exsequaris, et illius ter-
rae populus te recipiat et sicut dominum vene-
retur, jure ecclesiarum illibato et integro perma-
' Adrianus,'] Compare Rymer,
i. p. 15 ; Baron. Annal. ad an.
1159, §xxi.
^PUtntaria exstirpoKdaJ] *■ Piaa-
tariis ex5tirpandis' in MS.
PLORES HISTORIARUM.
288
nente, et salva beato Petro de singulis domibas a.d.iis5.
anniia unius denarii pensione. Sane omnes insu-
las^ quibus sol justitiae Christus illuxit et quae do-
cnmenta fidei ChristianaB susceperunt, ad jus be-
ati Petri et sacrosanctse Romanee ecclesiae^ quod
tua etiam nobilitas recog^osdt^ non est dubium
pertinere ; si ergo quod animo concepisti effectu
duxeris prosequente complendum, stude gentem
illam bonis moribus informare^ et agas tam per
te quam per illos, quos ad hoc fide verbo et
vita idoneos esse perspexeris, ut decoretur ibi
ecclesia, plantetur et crescat fidei Christianae re-
ligioy et quae ad honorem Dei et salutem perti-
nent animarum taliter ordinentur^ ut et a Deo
sempiternae mercedis cumulum consequi mere-
ariSy et in terris gloriosum nomen valeas in se-
culis obtinere/
De inventime tunica inconsutilia Damini Salvataris.
Anno Domini mglyi. in pago Parisiacensi^ mo- ajd. iise.
nasterio Ai^entoilo^ revelatione divina tunica Sal-
vatoris inconsutilis et subfusci coloris reperta est^
quam^ sicut literae cum ea repertae indicabant, glo-
riosa mater ejus fecerat ei dum adhuc puer esset.
Eodem anno rex Henricus in Normanniam trans-
iens cepit longa obsidione castella ^Mirebellum
et Chinonem, Losdunum vero antea in jus suum
receperat ; nam et paulo ante cum frater ejus
Gaufridus, qni^ expulso comite BritanniaB Ho-
elOy Nanneticam, civibus consentientibus, ceperat
civltatem, hac conditione cum rege pacificatus
esty ut rex daret ei singulis annis mille libras
Anglicae monetae et ^Andegavensium duo millia.
Legend.
^ Mirebellum . . . Losdunum,^
Mirabeau, Chinon, and Loudun.
^Andegavensiwm.'] ^ One penny
of Anjovin money was but a
fourth part of the value of a peany
English, for Hoveden in R. i.
p. S84, b. says, One penny Eng-
lish was to go in all markets for
four Aniovin pence.' Tjrrrell, ii.
p. 302.
284
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1156. et sic inter eos discordia est sopita mense Julio.
Eodem anno rex Sicilise Willelmus civitatem
Barum funditus evertit, Graecos superavit> civi-
tates et castella sibi prius ablata in jus suum re-
vocavity cum papa Adriano pacem fecit, conse-
crationes episcoporum regni sui ei concedendo.
Tunc Alienor, regina Anglorum, peperit regi fili-
am^ quam 'Matildem nuncupavit.
De preslytero^ qui castitatis amore seipstm castramt,
Legcnd. Circa dies istos heremita quidam^ vir modestus
et sanctus^ in Hibernia non longe a purgatorio,
de quo supradictum est, in loco deserto degebat^
in cujus horto omni fere nocte daemones visibi-
liter convenerunt^ et statim post solis occasum
congregati placitum ibi tenuerunt, ante solis inde
ortum recedentes ; rationem quoque ibi redde-
bant daemones principi daemoniorum, quid mali
fecerint in hominibus decipiendis, quorum con-
fabulationes audivit vir sanctus manifeste et eo-
rum figuras deformes visibiliter conspexit. Ad
ostium cellulae ejus conveniunt, sed^ quoniam in-
trare non possunt^ nudas illi saepe mulieres os-
tendunt ; sicque fit ut beremita ille^ per confabu-
lationes eorum^ vitam illius regionis multorum
hominum cognoscat. Erat autem in patria illa
sacerdos quidam sanctas vitae et honestas, qui
parochiam regebat^ cujus consuetudo talis, ut
quotidie mane surgens coemeterium circumiret
et pro animabus omnium, quorum ibi corpora
quiescebant^ septem psalmos devotus cantaret ;
caste praeterea vixit^ et bonis operibus atque
sanctae doctrinae sollicite studium impendit. Dae-
mones vero in concilio suo multotiens conquesti
sunt de eo^ quod nullus eorum a proposito ipsum
' MatUdem ;] afterwards mar-
ried to Henry the fifthy sumamed
the Lioo, duke of Saxony and
Bavaria ; she died in 1189.
PLORBS HISTORIARUM. 285
flectere potuisset ; increpabat autem satellites a.d. ii56.
suos princeps daemonum, quod tam diu presby-
ter inflexibilis perstitisset. Tunc accedens unus
eorum, * Ego/ inquit^ * decipiam eum, quia paravi
ei mulierem per cujus pulchritudinem subjicip-
tur nobis, sed hoc facere non potero nisi infra
quindecim annos ;' ' Si infra hunc terminum/ ait
magister, ' illum deceperis, magnam rem faceres/
Contig^t autem eo tempore, ut sacerdos juxta
consuetudinem mane coemeterium circumiens, in*
fantulam juxta crucem in coemeterio positam in-
veniret ; quam accipiens presbyter, pietate mo-
tus, nutrici eam commendavit et illam in fili-
am adoptavit, et, quia sanctimonialem eam fa*
cere proposuit, literas discere fecit; qudB, cum
annos pubertatis attigisset, erat puella nimis
speciosa, unde presbyter coepit tentari in con-
cupiscentia ejus, ct quo secretius, eo frequen-
tius, presbyter tentatus nuper consensum petiit
et invenit, nec tamen adhuc de carnis immun-
ditia aliquid agebatur. Nocte itaque sequenti
postquam puella actionem presbytero conces-
sisset, ddemones, qui in horto heremitae ex more
convenerant, magnum de consensu facto gau*
dium conceperunt ; daemon autem, qui sacerdo-»
tem decipere promiserat, magistro suo dicebat^
* Ecce presbyter, quem per mulierem me de-
cepturum dixeram, jam feci quod a virgine,
quam in filiam adoptaverat et sanctimonialem
facere decreverat, consensum stupri petens im
petravit, et cras hora meridiana opus nefarium
ad effectum perducam ;' gratias ergo ei magister
egit et viriliter ipsum fecisse dicebat. Die ita-
que crastino presbyter puellam vocans intro-
duxit illam in cubiculum suum et eam in lecto
collocavit, et stans ante lectum in tentatione
positus cogitavit quid esset facturus, et tan*
286
ROGBRI DE WBNDOVER
A.D. 1156.
Legend.
dem ad se reversus jussit, ut puella exspectaret
donec ad illam rediret, et sic ad ostium cubiculi
diyertens cultrum arripuit et propria membra
yirilia abscindens foras projecit. ' Quid/ inquit,
' putastis daemoneSy quod non intellexerim teata-
tiones yestras ? De perditione mea yel AliaB meae
non gaudebitis, quia nec me nec ipsam babebitis/
Sequenti quoque nocte> cum diabolus interroga-
ret discipulum quid de presbytero actum fuis-
sety respondit^ se omnem laborem amisisse^ et
qualiter sacerdos seipsum castrayerat, cunctis
audientibus^ enarrayit ; jussit ergo magister, ut
da&mon ille grayiter flagellaretur, et sic conyen-^
tus solyitur spirituum immundorum ; sacerdos au-
tem puellam, quam nutriyerat, Deo seryituram
sanctimonialibus ^commendayit.
Quod reges Anglorum et Scotorvm mutua jura sibi
ad invicem reddiderunt,
A.D. 1157. Anno Domini mclvii. rex Anglorum Henricus
termswitb trausfretayit in Angliam, ^et rex Scotorum Mal-
sootiand. colmus rcddidit ei ciyitatem Karleolum^ Bam-
burgi castrum et Noyum-castellum super Ty-
nam^ et totum comitatum Lodonensem, et rex
reddidit ei Huntendoniae comitatum. Willehnus
similiter^ filius regis Stephani nothus, qui erat
comes Moretonii et de Warrenna, reddidit regi
Peyenesel et Norwicum, et omnes munitiones
suas in Anglia et Normannia, quas ex dono
regis Stephani possidebat, et rex Henricus dedit
ei quicqnid pater ejus rex Stephanus habuit die.
^ CornmendavH. ] In this year
also,as Paris records,died PriBce
William, eldest son of Henry the
second, when fiye years old. He
was buried at Reading.
' Et rex Scotorum Malcolmus,^
Hoveden says, that Malcolm be-
came tfae liege man of Henry,
' eodem modo, qao avas suus
fuerat homo veteris Henrici, sal-
vis omnibas dignitatibus suis.'
On the meaning of the word * dig-
niias' in this passage see Dr. Lin-
gard^s note.
FLORBS HISTORIARUM. 387
qno rex Henricus primus mortuus fuit et vivus; a.d. iisr.
et tempore eodem Hugo Bigod castella sua regi
resignavit. ^ Eodem anno rex Henricus magnam
paravit expeditionem^ ita ut duo milites de tota
Anglia tertium inyenirent, ad expugnandum Wal-
lenses per terram et per mare ; intrans ergo Wal-
liam rex, exstirpatis silvis, nemoribusque suc-
cisis^ atque yiis patefactis^ ^castrum Roelent fir-
mayit^ alias munitiones antecessoribus suis sur-
reptas potenter revocayit, castellum etiam Ba-
singewerc restauravit^ et^ Wallensibus ad libitum
subjectis^ cum triumpho Angliam repetiyit. £o-
dem anno natus est Henrico regi ex Alienor re*
gina filius apud Oxoniam et vocatus est ^ Richar-
dus ; et hucusque ^Robertus^ abbas de Monte
sancti Michaelis, chronica sua digessit.
Quod rex Henricm CQTmom '^portamt.
Anno Domini mglviii. rex Anglomm Henri- a.d. nss.
cus in ^DominicsB nativitatis die apud Wigorniam thrungat
coronatus est^ ubi post celebrationem divinorum
sacramentorum, coronam super altare posuit, nec
ultra coronam portavit. Eodem anno Alienor
regina filium peperit, quem ^Gaufridum vocavit;
et eodem anno nova moneta fuit in Anglia fabri-
' Eodem aniio.] Cbmpare Will.
Neubrig. ii. p. 116 ; where it bj^
pears that the subjection of the
Welch oo6t the king many men
and much trouble.
> Cagtrum Roelent, ] Ruthlan
ca^tle iu Flintshire.
^Richardiu;'^ afterwards Rich-
ard the first,
* Robertus.l His chronicle ex«
tends to the year 1182, as his
prologue testifies; see Rec. des
Hist xiii. p. 326. In Labbe^s
NoT. Bibl. MSS. i. S90, is an
abridged chronicle in continua-
tion of Sigebert, ending ¥rith the
year 1162ywhich may afford scnne
clue to the errcNr of the text.
• PortaoUyl for * posuit ;* a la-
ter hand has nearly erased the
woid.
" Dominica nativitatis dieJ] On
Easter-day in the following year,
according to Hoveden, p. 491.
Eleanor was crowned with him.
^ Gai(/rtdttm, ] duke of Bre-
tagne and earl of Richmond ;
he was killed accidentaUy at a
tounament at Paris, in 1186.
288
BOGERI DE WENDOVER
A.D. 1158.
A.D. 1159.
Siege of
Tholouse.
cata. Eodem anno Thomas^ regis cancellarius^ in
apparatn^ magno Parisius venit, Margaretam, re-
gis Francorum filiam, Henrico, filio regis Anglo-
rum, in conjugem accepturus. Eodem anno, Gau-
frido fratre regis Anglorum defuncto, idem rex
transiens Nanneticam civitatem in jus suum re-
cepit; quo etiam tempore rex Henricus a rege
Francorum invitatus venit Parisius et receptus
est in palatio regis, rege Francorum cum regina
sua in claustro canonicorum beatse Mariae virginis
bospitante^
Qtwd reoB Anglorum Hmricus Tholosam ohsedit,
Anno Domini MGLix. rex Anglorum Henricus
duxit exercitum versus Tholosam et cepit cas-
tella fortia vicina ejus, rege Francorum interim
in urbe jugiter commorante ; sed rex Anglorum
ipsam^ civitatem non assiluit, ob reverentiam
regis Francorum, cujus sororeni Constantiam
comes Tholosanus duxerat in uxorem et ex ea
liberos susceperat, qua de causa reges inimici
facti sunt, sicut exitus rerum postmodum decla-
ravit. Eodem anno defuncto papa Adriano^
schisma oritur inter duos, ^AIexandrum scilicet
et Octavianum, nam imperator cum clero suo
receperat Octavianum, sed a regibus Francorum
* Apparatu magno,'] An amus-
ing account of the state in which
Becket trayelled is giyen in his
life by Fitz-Stephen, p. 20.
' Ipmm civitatem non asaUuit,']
Jt was Beckefs advice that the
city should be stormed and the
king, who was there, taken. Fitz-
Stephen says, that the king in
not yielding was actuated by
*vana superstitio et reverentia;*
p. 22. Becket remained after
Henry's departure, and * ipsemet
lorica indutus et galea' took
three castles, before considered
impregnable.
' Alexandrum,'] the third ; he
retired to France in 1162, upon
Octavian, or Victor ^ as he called
himself, being recognised by the
emperor Frederic Barbarossa.
In 1165 he retumed to Rome,
whence he was again obliged to
fly in 1167 by the emperor, who
besieged and took the city ; nor
was it until 1178 that he obtain-
ed undisputed possession of the
ehair. He died SOth Aug. 1181.
PIX)RES HISTORIARUM. 289
et Anglorum consensum est in Alexandnim ; a.d. 1159.
imperator autem ad dictos reges literas direxit»
ut Octayianum reciperent^ sed, ipsis contradi*
centibus, papatum obtinuit Aiexander.
Quad HenricuSf Anglorum rexjuvenis, uxorem duxit.
Anno Domini mclx. rex Anglorum Henricus a.d. iim.
a Tholosa reversus Mai^aretam, filiam regisofPrince
Francorum, quam in sua custodia babebat, Hen-
rico filio suo Mesponsari fecit^ et castellum de
Gisors diu desideratum recepit, quod, ut ait rex
Francorum^ praepropere factum fuerat, [quaprop*
ter] indignatus est valde; unde cum auxilio Theo*
baldi, comitis Flandrensis, ad dedecus regis An*
glorum Calvum-montem firmavit^ sed rex Anglo«'
rum festinus adveniens, rege Francorum et comite
fugatis, castrum obsedit et infra dies paucos ad
deditionem inclusos coegit : capti sunt autem in«
tus milites quinquaginta quinque. Et sic cele-
bratum est matrimonium inter filium regis An-
glorum septennem et filiam regis Francorum
triennem^ auctoritate scilicet Henrici Pisani et
Willelmi Papiensis, presbyterorum cardinalium,
et sedis apostolicse legatorum^ quarto nonas No«-
vembris apud Novum-burgum. Eodem anno
TheobalduSy Cantuariensis archiepiscopus, diem
clausit extremum«
De eonseeratione B, Exoniensis episcopi et de miraculo
quod vidit.
Anno Domini mclxi. ^BarthoIomaeus, vir reli- a.d. iiei.
Bartbolo-
giosus et in theologicis disciplinis ad sufficien-mew^bishop
Oi £xeteT.
* Desponaari fecU,'] The cause Stephen, immediately after the
of Henry's haste in this marriage
was to obtain posBession of the
prince8s'a dower, which he fear-
^ might be eventually lost, in
consequence of the marriage of
Louis with Adelaide, niece of
d^th of his queen, Ck>nstantia.
Compare Ncubrig. ii. pp. 182,
183.
^BarthcUmauB,'] Bartholomaeus
Iscanus; he died the 16th Dec.
1184; Martyr. Eccl. Exon.
voi.. II. U
290 ROGERI DB WBNDOVER
A.D. 1161. tiam eruditus, a Waltero^ Roffensi episcopo, con-
secratus est antistes Exoniensis. De hoc Bar-
HisYision. tholomdeo venerabili viro fama refert notissima,
quod, dum lucris animarum devotus intendens
parochiam visitaret, in villa quadam campestri
cum suis clericis pernoctavit. Dormiens igitur
de nocte in solario quodam, quod ecclesise villae
ac ccemeterio imminebat, cum circa noctis medium
ad nocturnam synaxim Deo persolvendam evi-
gilasset^ lumen^ quod coram illo ardere consu-
everat, apparebat exstinctum ; episcopus antem
cubicularium suum graviter objurgans, quod in
tenebris dormiret, praecepit ut velociter lumen
quaereret et inferret. Interea vero antistes, dum
luminis adventum vig^ilans exspectaret, audivit
voces quasi infantum innumerabilium de coeme-
terio exeuntes plangentium et dicentium mani-
feste^ ' Va) nobis, vae nobis ! Quis amodo pro nobis
orabit et eleemosynas dabit, vel pro nostra salute
missas celebrabit?' Andiens autem has voces
episcopus obstupuit vehementer, supra modum
quid significarent admirans. Cubicularius quoque
ejus lumen interim quaerens, cum neque in aula
neque in coquina ignem reperisset^ exivit in villam
anxius, et^ multis jam aedibus perlustratis^ lumen
optatum non invenit ; tandem, cum quasrendo
huc illuc qnandoque diu discurrisset^ vidit lumen
quasi in ultima domo villae^ et illuc se cum festina-
tione conferens invenit in domo cujusdam hominis
corpus exanime, et cum presbytero villa; multos
utriusque sexus homines circumstantes et prse
dolore defuncti flentes et capillos sui capitis
detrahentes; at cubicularius episcopi^ super his
quae vidit non multum sollicitus, lumen posuit
in latema sua, et cum festinatione ad episcopum
reversus quae sibi acciderant per ordinem enar-
ravit. Cantatis igitur matutinis^ cum crastina
PLORBS HISTORIARUM. 201
dies illuxisset, fecit episcopus convenire pres- a.d. iiiii.
byterum cum quibusdam hominibus villd&y et sci«
scitatus ab eis diligenter, quis homo ille nuper
deftinctus esset et qualis vitae ante obitum in
sseculo exstitisset; qui omnes fatebantur de eo,
quod esset vir jiistus ac timens Deum^ pater
orphanorum et consolatio miserorum^ ut qui
omnem substantiam suam in pauperibus^ dum
viyeret^ et hospitibus erogavit; tenuit prseterea
in domo sua presbyterum, cui de proprio omnia
necessaria ministravit, qui commendationes ani-
marum et missarum suffragia diebus singulis
pro defunctis fidelibus celebravit. Haec autem
cum audisset episcopus> intellexit continuo voces^
quas audierat de coemeterio emissas, nihil aliud .
esse quam voces animarum illorum corporum^
quae in coemeterio quiescebant^ plangentes de
morte hominis et gementes, per quem dum vix-
erat eleemosynarum et missarum habere suf-
fragia meruerunt. Tunc episcopus^ vocato ad se
presbytero^ qui sub viro defuncto missas pro
defunctis celebraverat^ dedit ei portionem in ec-
clesia villaB, statuens et illi injungens, ut^ quam-
diu viveret> missam et obsequia defunctorum die-
bus singulis celebraret.
Q,md reges Framorvm et Anghrvm in concardiam
canvenerunt.
Anno Domini mclxii. Lodowicus, rex Fran- a.d.ii62.
' Peace with
corum^ et Henricus, rex Anglorum, armatorum Franoe.
copiis undique congregatis, cum jam campestre
prdBlium inter eos imminere putaretur prope
Fretevallem, ^amici subito sunt effecti. Eodem
anno Alienor, Anglorum regina, apud Rotho-.
' Amici aubito smt effecti, ]
Rymer has a buU of Alexander
III., ' pro pace reformaQda ;inter
regem Angliae et regem Franciae/
addressed to Henry II. in tliis
year; i. p. 21.
u 2
292
R06ERI DE WENDOVER
A.D. II62.
Thomas
Becket,areh-
bishop of
Canterbury.
magum ^filiam peperit et ei nomen soum impo^
suit. Hoc etiam anno Richardus^ Londoniensis
episcopuSy viam universdB carnis ingressus est.
Per idem vero tempus rex Henricus fecit jurare
fidelitatem Henrico filio suo de haereditate sua,
et inter omnes magnates regni Thomas cancel-
larius primus fidelitatem juravit, salva fide re-
gis patris quamdiu viveret et reguo praeesse
vellet.
Qmd Thomas, regis cancellarim, in arehiepiseopum
eliffitur,
£odem anno, congregato clero et populo totius
provinciae Cantuariensis apud Westmonasteriunii
Thomas^ regis cancellarius, electus est in arcbi-
episcopum solemniter^^nemine reclamante; facta
itaque electione sabbato in Pentecosten^ presby-
ter ordinatus est a Waltero, Roffensi episcopo^
in ecclesia Cantuariensi, et sequenti die Domi«
nica consecratus est ab Henrico, Wintoniensi
episcopo, solemniter et inthronizatus. Nuntiis
igitur ad papam directis^ quem citra Alpes in*
venerunt ad Gallias descendentem^ cum pallio
2$unt reversi ; quod Thomas archiepiscopus, so-
litis constrictus sacramentis, ab altari suscipiens
reverenter summi sacerdotis vestes induit, et
habitum sic mutavit ut et animum permutaret»
nam curise curis interesse renuntians ecclesiee
SU86 negotiis et lucris spiritualibus intendebat;
siquidem nuntios ad regem in Normanniam di-
rexit^ cancellariae renuntians et sigillum resig-
nans^ quod in cor regis altius ascendit, in se
^FUiam peperii,'] Afterwards
the wife of Alphonso VIII. king
of Castile ; she was the great-
grandmother of Eleanor, wife of
Edward I.
^Nemine reclamanteJi Gilbert
Foliot, bishop of London, had
complained of the election, that
the king had done a wonderful
thing, for of a soldier he had
madeanarchbishop; Fits-Steph.
p. 24,
PL.ORB8 HISTORIARUM. 293
solum causam resignationis tam subitse retor- a.d. 1162.
quentis. Hsec prima fuit regalis animi pertur-»
batio adversus Thomam^ archipraesulem Cantu-
ariensem. Erat antem Thomas iste Londoniea- ^^^^'^
sis urbis Mndigena, a primis adolescentia^ annis
gratia multiplici decoratus ; ab ineunte enim
setate beatam Dei genitricem^ tanquam ducem
viarum suarum^ dulcius invocare^ in illam post
Christum totam spem ponere, consuevit ; libera-p
lium quoque disciplinarum scholas tandem egre-
diens ad Theobaldum^ Cantuariensem archiepi-
scopum, se contulit^ et, industria promerente^ in
brevi dignus habitus est^ ut ei familiarissimus
haberetur» Quot autem et quantos ibi labores
pro ecclesia Dei pertulerit^ quoties pro expedi*
endis negotiis apostolorum limina visitaverit,
quam felici exitu, quse sibi injuncta fuerant^
expedierit^ non est facile dictu, praesertim cum
in causis perorandis et decidendis ac populis in-
struendis tota ejus intentio versaretur. Primo
igitur a praefato archiepiscopo in archidiaconum
Cantuariensem promotus^ post modici temporis
intervallum cancellarius efficitur^ ejus industria
promerente ; cancellarii autem fungens officio au-
daciam milvorum sapienter depressit, qui regi
adulantes diripere conspiraverant tam provin-
cialium quam ecclesiae facultates. Haec de beato
Thoma, qualis ante promotionem in archiepisco-
pum exstiterit^ praelibavimus, quatenus ea, quae
de ipso sequuntur^ lectori clarius elucescant.
Dejinali concordia facia inter ecclesiam heati Alhani
et ecclesiam Lincolnia.
Hoc anno sopita est discordia et amicabili cord between
tllfi cllllTCllOS
fine terminata inter ecclesiam Lincolniensem etofs. Aiban
andLincoln.
^ Indigena;] son of Gilbert and Matilda, citizens of London ;
Fitz-Steph. p. 10.
294 ROGERI DE WBNDOVER
A.D. 1162. coenobium beati Albani protomartyris Anglorum^
Roberto de Chaisneto episcopo agente, et Ro-
berto de Gorham^ abbate de sancto Albano^ de-
fendente^ in praesentia regis Henrici secundi et
archiepiscoporum, Thomae Cantuariensis et Ro-
geri Eboracensis, et episcoporum^ Henrici Win-
toniensis^ Willclmi Norwicensis, Jocelini Sares-
beriensis^ Bartholomaei Exoniensis, Hilarii Cices-
trensis^ Hugonis Dunelmensis^ Richardi Coven-
trensis; Gileberti Herefordensis^ et Godefridi de
sancto Asaph, praesente etiam Roberto comite
Legecestrensi^ justiciario Anglise, cum comitibus,
baronibus^ abbatibus^ archidiaconis, et innumera
turba regni, apud Westmonasterium^ feria quinta
proxima ante passionem Domini^ in hunc mo-
dum ; ' Robertus^ Dei gratia Lincolniensis epi-
scopus, omnibus sanctae matris eccleside filiis
salutem. Notum sit universitati vestrse^ quod
cgo controversiae illi, quam adversus Robertum,
abbatem sancti Albani, et fratres ejus moveram,
qua monasterium ipsum sancti Albani et quin-
decim ecclesias illas, quas in territorio suo privi-
legiatas habuit, Lincolniensi ecclesiae et mihi, ut
ipsius episcopo, in subjectionem et obedientiam
petebam, in praesentia testium prasdictorum, as-
sensu capituli mei in perpetuum renuntiavi ; et,
ut ab ea in perpetuum conquiescam, de manu
ipsius abbatis et fratrum ejus villam, quae dicitur
Tinghurste, cum ecclesia et omnibus pertinentiis
ejusdem, pro decem libratis terrae, libere et quiete
ecclesiae Lincolniensi in perpetuum de caetero pos-
sidendam, assensu domini mei regis et fratrum
nostrorum episcoporum jam dictorum consilio,
capitulo meo in hoc assensum praebente, recepi ;
et jus, quod jam dicta abbatia, et in persona Ro-
berti abbatis et successorum ejus, et jam dictis
quindecim ecclesiis, ecclesiae meae et mihi et suc-
FLOR£S HISTORIARUM.
295
cessoribus meis vendicabam^ in manu domini mei a.d. 1162.
regis pro me et successoribns meis in perpetuum
resignavi. Sit itaque de castero liberum ^monas-
terio beati Albani et quindecim jam dictis ec-
clesiis chrisma sibi et oleum et benedictionem
et caetera omnia ecclesias sacramenta^ 'a quo
voluerit episcopo, absque nostra et ecclesiae
nostrae reclamatione^ accipere, et de castero in
manu regis, sicut sua dominica ecclesia, libera
remanebit ; reliquae vero ecclesiae ejusdem mo-
nasterii passim per episcopatum Lincolniensem
constitutae obedientiam et subjectionem, quam
casteras debent ecclesias^episcopo Lincolniensi et
archidiaconis exfaibebunt. Quod^ ne de caetero
possit in litem revocari^ scripti praesentis attesta*
tione et sigilli mei et capituli appositione con-
firmavi, testibus supradictis.' Hanc pacem et
concordiam cum rex Henricus et Thomas^ Can-
tuariensis archiepiscopus, suis confirmaverant
munimentis^ papa Alexander, eorum vestigia
secutus, ^eam privilegio ecclesiae Romanae et
subscriptione omnium cardinalium communivit.
Eodem anno rex Hierosolymarum ^Baldewinus
humanae naturae debitum solvit^ cui successit
Irater ejus Amalricus.
Seemda periurhatio contra Thamam, Cantuariensem
arehiepiscopum.
Anno Domini mclxiii. rex Anglorum Henri- a.d. iim.
cus, finibus transmarinis pro voluntate disposi- diMenston
tis, *^in Angliam rediit, et Thomas, Cantuariensis wngand
Beck.et.
^ Mcnasterio,'] ' Monasterium*
inMS.
^A 9110.] ' Liceat abbati suo'
inserted in the MS.
' Eam privUegio, ] < Per eam
priyilegium' in MS.
* Baldeumtu,'] He died on the
lOth Febniary, and was buried
in the church of the Holy Sepul-
chre ; WilL Tyr. p. 954.
* In Angliam rediit,'] He land-
ed at Southampton on the 25th
January; Dicet. col. 634.
1
296 ROGERI OE WRNDOVER
A.D. 116S. archiepiscopus, illi obviam veniens in oscnlum re-
ceptus est^ sed non in gratiae plenitudinem^ sicut
ipsius regis vultus statim ayersus omnibus qui
aderant patenter ostendit. Eodem anno^ regce
Anglorum ad hoc instante et ^ Alexandro papa id
concedente^ Gilebertus, Herfordensis episcopus,
ad sedem ecclesiae Londoniensis translatus est^ et
quarto kalendas Maii in illa cathedra solemniter
introductus. Eodem anno Robertus Muntfort^
cum Henrico de Essexia de ^proditione regis sin-
gulari certamine congrediens, victoriam reporta-
vit ; qua de causa Henricus notam infamise simul
et exhsereditationis jacturam incurrens, indul-
gentia pii regis, apud Radingum faabitum mo-
nachilem suscepit. Hoc etiam anno Thomas,
Cantuariensis archiepiscopus, ad instantissimam
regis petitionem archidiaconatum Cantuarien-
sem dedit Gaufrido Ridel, clerico suo ; sed gra-
tiam regis sibi prius subtractam non plene red-
integratam cognovit. Apparuit autem prima
regis perturbatio contra Thomam archiepisco-
pum cum sigillum regi resignavit; secunda^
cum regi de partibus transmarinis venienti oc-
currens receptus est in osculum, et non in gra-
tiae plenitudinem ; tertia in hoc loco, cum ar*
chidiaconatum ad ejus petitionem contulit, nec
tamen gratiam ejus sibi redintegratam cognovit.
Eodem anno Clarenbaldus, sancti Augustini elec-
tlis^ benedictionem a Thoma, Cantuariensi archi-
episcopo^ accipere quaerebat ; sed in sua ecclesia
et sine processione, spe cujusvis subjectionis
adempta. ^Consensit autem rex electo, consue-
^ Alexandro,'] His bull to the
chapter of London is given by
Diceto.
^Proditione reg^is.'] He was
hereditary standsird-bearer, and
ard in the battle of the defile of
Coleshil, in Flintshire.
' Consensit autem rex. ] The
passage in Diceto is as foUows ;
' Cum autem rex se yerbis hujus-
had thrown down the royal stand- | modi non opposuerit, partibu^
FLORES HISTORIARUM.
297
tadines antiquas in reg^no stare persuadens et a.d. ii63.
archiepiscopo praedicta exigenti adversans ; et
in hoc loco quarto apparuit perturbatio regis
contra ipsum. Eodem anno facta est inquisitio
generalis per Angliam^ cui quis in servitio se-
culari de jure obnoxius teneretur ; inventum est
in Cantiab provincia, quod ^Willelmus de Ros in
munere quolibet subeundo reg^em deberet agno-
scere et non archiepiscopum, et sic odium per«
sonae in damnum ecclesias redundavit ; et hic
quinto loco apparuit perturbatio regis contra
illum. Sexto apparuit^ cum archiepiscopus ya-
cantem ecclesiam de ^Ainesford cuidam Lauren-
tio contulit ; sed Willelmus^ villaB dominus, sibi
jus vendicans patronatus Laurentium expulit^
pro quo facto archiepiscopus Willelmum excom-
municavit; quod, quia rege minime certiorato
fecisset, maximam ejus indignationem incurrit.
Asserit enim rex^ juxta dignitatem regni sui,
quod nullus^ qui de rege in capite teneat, vel
minister ejus, citra illius conscientiam sit excom-
municandus ab aliquo^ ne^ si hoc regem lateat,
lapsus ignorantia communicet excommunicato,
comitem vel baronem ad se venientem in osculo
vel consilio admittat. Septimo apparuit, cum
idem rex nuntios ad curiam Romanam misisset^
ut consuetudines regni confirmaret, ubi in aliquo
profecisset ; nuntii reversi animum regis contra
archiepiscopum et alios exasperatum non po-
terant mitigare.
antiqnitatis in finibas stare per-
suadensy et eas omnibus modis
quibus ratio fieri potuisset in-
ducens, alteram inclinatior yide-
Jiiatur in partem ;' col. 534.
^ WiUelmus de Ros.^ It was
afler his retum from the council
of Tours that Becket demanded
homage of WiUiam de Ros and
the earl of Clare. Heatthesame
time ofiended the king by affirm-
ing that the casties of Rochester,
of Saltwood, and Hythe by right
pertained to the see of Canter-
bury. Gervas. ; Diceto,
^Aine^ord.] Eynsford,inKent;
Fitz-Steph. p. 28.
298
ROGBRI DE WENDOVER
A.D. 116S.
Council of
Tottra.
Quod papa AUxander concilium Turanis
congregamt.
Eodem aiino papa Alexander ^Turonis con-
cilium congregavit in ecclesia sancti Mauricii
duodecimo kalendas Junii ; ad cujus vocatio-
nem^ permissione regis Angliae, venerunt archie-
piscopi^ episcopi et alii Angliae praBlati^ Thomas,
Cantuariensis archiepiscopus^ cum suis suffra-
ganeis, et ad dexteram papas in concilio sedit,
et arcfaiepiscopus Eboracensis Rogerus ad si-
nistram, cum solo episcopo Dunelmensi. Eodem
anno rex Malcolmus Scotorum et Resus prin-
ceps Demetiae^ id est Australium Wallensium^
cum' aliis regibus et majoribus Cambrias^ kalen-
dis Julii apud Wodestoke fecerunt homagium
regi Anglorum et Henrico filio ejus. Ipso etiam
anno Rogerus^ comes Clarensis, a Thoma, Can-
tuariensi arcfaiepiscopo^ apud Westmonasterium
vocatus ad faciendum sibi homagium de castello
Tunebreg^e et pertinentiis ejus^ contradixit ei
comes instinctu regis^ dicens^ feodum illud to-
tum in servitio laicali ad regem potius quam
ad arcfaiepiscopum pertinere ; et hic loco octavo
apparuit regis perturbatio adversus archiepisco-
pum Cantuariensem.
Facta est recognitio conmetudinwm Anglia apud
Clarendunam.
A.D. 1164. Anno Domini mclxiv.^ in prassentia regis
of ciarend^ Heurici ^apud Clarendunam octavo kalendas Fe-
bruarii, praesidente Johanne de Oxonia de man-
dato ipsius regis^ praesentibus etiam archiepi-
^ Turanis cimcilium,'] The acts
of the -council are printed by
Harduiii, tom. vi. part ii. col.
1589.
^ Cum aliis regibus» ] Owren
(Gwynned),king of NorthWales,
was of the number; Dicet. col.
636.
^Apud Clarendunam.'] Compare
Wilkins, Concil. i. 435i.
FLORBS HISTORIARUM. 299
sGopis. episcopis. abbatibus, prioribus. comiti- a.d. ii64.
bus^ barombns et procenbus regni^ facta est re- of ciarendon.
cognitio^ siye recordatio, cujusdam partis con-
suetudinum et libertatum antecessorum suorum^
reg^ videlicet Henrici avi sui et aliorum» quae
observari debebant in regno ab omnibus et
teneri, propter dissensiones et discordias ssepe
emei^entes inter clerum et justiciarios domini
regis et ^magnatum regni; harum vero consue-
tadinum recognitarum qusedam pars in sedecim
capitulis subsequentibus continetur.
De advocatione et praesentatione ecclesiarum
si controversia emerserit inter laicos et clericos,
vel inter clericoSy in curia domini regis [tractetur
et terminetur.
Ecclesiae de feodo domini regis] non possunt
in perpetuum dari absque concessione ipsius.
Cleri accusati de quacunque re, summoniti a
justiciario regis^ veniant in curiam ipsius re-
sponsuri ibidem de hoc, unde videbitur curise
regis^ quod ibi sit respondendum ; et in curia
ecclesiastica, unde videbitur^ quod ibi sit re-
spondendum; ita quod regis justiciarius mittet
in curiam sanctse ecclesiae ad videndum^ quo-
modo res ibi tractabitur. Et si clericus convictus
vel confessus fuerit^ non debet eum de caetero
ecclesia tueri.
Archiepiscopis^ episcopis et claris personis
regni^ non licet exire a regno absque licentia
domini regis; et si exierint^ si regi placuerit^
securum eum facient, quod nec in eundo nec in
redeundo vel moram faciendo perquirent malum
sive damnum domino regi vel regno.
Excommunicati non debent dare vadium ad
remanens^ nec praBstare juramentum^ sed tantum
' MagntUum,'] < Magnatibus* in MS.
300
ROGERI DB WENDOVRR
A.D.I164. yadium et ple^ium standi judicio ecclesiae ubi
of Clarendon. absolvuntur.
Laici non debent accusari^ nisi per certos et
legitimos accusatores et testes in prsesentia epi-
scopi| ita quod archidiaconus non perdat jus
jsuum nec quicquam quod inde habere debeat;
et si tales fuerint, qui culpantur, quod non velit
vel non audeat aliquis accusare eos, vicecomes
requisitus ab episcopo faciat jurare duodecim
legales homines de visneto sive de villa coram
episcopo^ quod veritatem secundum conscientiam
3uam manifestabunt.
Nullus qui de rege tenet in capite^ nec aliquis
dominicorum ministrorum ejus^ excommunicetur,
nec alicujus eorum terras sub interdicto ponan-
tur, nisi prius dominus rex, si in regno fuerit,
conyeniatur^ vel justiciarius ejus, si fuerit extra
regnum, ut rectum de eo faciat ; et ita, ut quod
pertinebit ad regis curiam ibi terminetur, et de eo
quod spectat ad curiam ecclesiasticam ad eandem
mittatur ut ibidem terminetur.
De appellationibus^ si emerserint, ab arcfaidia-
jcono Mebent procedere ad episcopum^ ab epi-
scopo ad archiepiscopum, et^ si archiepiscopus
defuerit in justitia exhibenda^ ad dominum re-
gem perveniendum est postremo, ut prsecepto
ipsius in curia archiepiscopi controversia termi-
netur, ita quod non ^debet ultra procedere abs-
que assensu domini regis.
Si calnmnia emerserit inter clericum et lai-
cum, vel e converso^ de ullo tenemento quod
clericus velit ad eleemosynam trahere, vel lai-
cus ad laicum feodum, per recognitionem duor
decim legalium hominum jnxta capitalis justi-
ciarii regis considerationem terminabitur, utrum
' Debent procedef^e,"] * Debebit
procedi ;' Wilk.
* Debet ultra procedere. ] * De-
beat ultra procedi ;* Wilk.
FLORES HISTORIARUM. 901
tenementum sit pertinens ad eleemosynam. sive a.d. iim.
ad laicnm feodnm^ coram jnsticiario regis ; et of ciAniMton.
si recognitnm fnerit ad eleemosynam pertinere,
placitnm erit in cnria ecclesiastica ; si vero ad
laicnm feodnm, nisi ambo tenementnm de epi-
scopo eodem vel barone advocaverint^ erit pla-
citnm in cnria regis ; sed, si utriqne advocaverint
de feodo illo enndem episcopum vel baronem,
erit placitnm in cnria ipsins, ita qnod propter
factam recognitionem saisinam non amittat, qui
prins fnerat ^saisitus.
[Qni] de civitate vel castello vel bnrgo vel
dominico manerio regis fnerit; si ab archidia-
cono vel episcopo super aliquo delicto citatus
fuerit, nnde debeat eis respondere^ et ad cita-
tiones eornm noluerit satisfacere^ bene licet eis
sub interdicto ponere eum^ sed non debent ipsum
excommnnicare priusqnam capitalis minister re-
gis villae illins conveniatnr, ut justiciet eiim ad
satisfactionem venire ; et si minister regis inde
defecerit, erit in misericordia regis, et exinde
poterit episcopns ipsum accnsatum ecclesiastica
jnstitia coercere.
Archiepiscopi, episcopi et nniversee persdnee
regni^ qni de rege tenent in capite^ faabeant pos-
sessiones snas de rege sicnt baroniam^ et inde
respondeant justiciariis et ministris regis, et se-
quantnr et faciant omnes consuetudines regias ;
et^ sicnt csBteri barones, debent interesse judiciis
curisB regis cum baronibns^ quousque pervenia-
tiir ad diminutionem membrorum vel ad mor*
tem.
Cum vacaverit archiepiscopatus, vel 6pisco«^
patns^ vel abbatia, vel prioratus in dominio
regis^ debet esse in mann ipsius^ et inde per-
' Saintus ;] ' donec per placitum dirationatum fuerit ;* Wilk,
902 ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1164. dpiet omnes redditus et exitas sicat domiiiioos
CoiMtitiitiaM ^ 1
oTciaiaidoo. redditos suos. Et com yentnm liierit ad consa-
lendnm ecclesiam, debet dominns rex mandare
potiores personas ecclesiaB^ [et] in capelia ipsias
r^^ debet fieri electio, assensn ipsius r^is et
consilio personamm regni, quas ad haec facien-
dum adYocayerit; et ibidem faciet electns ho-
ma^nm et fidelitatem r^i^ sicnt ligio domiiio
sno, de yita sua et membris et de honore terreno,
salvo ordine suo^ priusquam consecretnr.
Si quisquam de proceribus regni disfortiaYerit
archiepiscopo^ ycI episcopo^ ycI archidiacono de
se suisYe justitiam exhibere^ dominus rex debet
eos justiciare ; et si forte aliquis disfortiaret
domino regi rectitudinem suam, archiepiscopi,
episcopi et archidiaconi debent eum justiciarey
ut regi satisfadat.
Catalla eorum^ qui sunt in forisfacto regis,
non detineat ecclesia yel coemeterium contra
justiciarios regis, quia ipsius r^;is sunt^ siYC in
ecclesiis siYC extra fuerint iuYenta.
Placita de debitis, quae fide interposita deben*
tur yel absque interpositione fidei^ sint in justitia
regis.
Filii rusticomm non debent ordinari absque as-
sensu domini de cujus terra nati diguoscuntur.
Hanc recognitionem sIyc recordationem de con-
suetudinibus et libertatibus iniqnis, et dignita-
tibus Deo detestabilibus, archiepiscopi, episcopi,
abbates, priores, clerus^ cum comitibus et baro-
nibus ac proceribus cunctis^ juraYerunt, et firmi-
ter in Yerbo Yeritatis promiserunt YiYa Yoce se
tenendas et obserYandas domino regi et haere-
dibus suis bona fide et absque malo ingenio in
perpetnum.
I fif^aMff^T^^
tiNWiP ^jXKTWBCO^
JOlUt
frm, tii*
'^. •riL
, '<# "•
304
ROGBRt DB WBNDOVBR
A.D. 1164. bet autem pradentia tua diligenter advertere^
quod plurimum interest^ quando ex deliberatione
et propria voluntate, et quando ignorantia vel ne-
cessitate aliqua committuntur ; nam, sicut leg-i-
tur, Usque adeo voluntarium est peccatum, quod
nisi sit voluntarium non sit peccatum. Si igitur
aliquid recolis te commisisse, de quo te debeat
propria conscientia remordere^ quicquid sit^ sa-
cerdoti^ qui discretus et providus habetur^ tibi
consulimus per poenitentiam confiteri ; quo facto^
miserator et misericors Dominus^ qui multo plus
ad cor respicit quam ad actus, tibi consueta
pietatis suse misericordia dimittet ; et nos^ de
beatorum Petri et Pauli apostolorum ejusque
meritis confidentes^ te ab eo quod est commis-
sum absolvimus, et id ipsum fratemitati tuae
auctoritate apostolica relaxamus^ consulentes uti-
que ac mandantes, ut postea a missarum cele-
bratione propter hoc non debeas abstinere/
Qtwd rex decremt, ut a laids clerici pwnirentur.
ThecieTgy Eodcm' auuo rcx Henricus volens in sin^uli^.
sutjectedto , .
layjurisdic- ut diccbat. malcficia debita cum seventate pu-
nire^ et cujuscumque ordinis dignitatem ad ini-
quum trahi dispendium, incongruum esse asse-
ruit, clericos a suis justiciariis in publico flagitio
deprehensos episcopo loci tradere impunitos ;
decrevit enim^ ut quos episcopi invenirent ob-
noxios^ prsesente regis justiciario^ exauctorarent^
et post curidB regis traderent puniendos. In
contrarium sentiebat archiepiscopus^ ut quos
exauctorent episcopi a manu laicali postmodum
non punirentur^ quia bis in id ipsum puniri vi«
derentur. Huic controversiae prsestitit occasio-
nem Philippus 'de Broc, canonicus Bedeforden-
^ Eodem anito.] This chapter is
taken verbatim from Diceto, col.
636.
^De Broc,'] *de Brois;* Ste-
phan. p. 32, and Quadrilog. p.
32.
FLORBS HISTORIARUM. 905
sis, qui, tractas in causam propter homicidium, a.d. ii64.
in regis justiciaiium yerbum protulit contumelio^
sum ; quod cum neg^are coram archiepiscopo non
posset, prasbendse susb beneficio multatus est
et per biennium a regno pulsus ; et hic nono
loco apparuit perturbatio regis contra archiepi-
scopum.
Quamodo heaius Thomas, Cantuarienm archiepiscopits,
a Norhamptona injuriatfM a rege recesserit.
Videns igfitur archiepiscopus libertates eccle- charges
sias jam funditus exspirasse, inscio rege, apud aRainst
Rumenel^ navem ascendit Romam profecturus, N^hamp-
sed^ vento in contrarium flante, in Angliam re-
jectus est, ex quo facto loco decimo regis offen*
sam incurrit ; quapropter illico tractus in cau-^
sam, ^Johanne Mareschallo regi deferente que-*
relam pro 'manerio quodam, quod a multis tem-
poribus, ut dicebatur^ archiepiscopus inconcusse
possederat, tandem post graves yexationes con^
trariam reportavit sententiam et regi judicatum
solvi sufficienter cavit, habita taxatione in quin-
gentis libris ; et hic loco undecimo apparuit per-
turbatio regis adversus archiepiscopum puram
conscientiam habentem. Item ^apud Northam-
tonam tractus in causam super actu, quem in
cancellaria egerat^ praesentiam suam exhibuit
tertio idus OctobnSy et quoniam castellaniam de
Eya et de Berchainestede pluribus annis libere
possedisset, multum consentaneum rationi yide-
batur, ut a capite incipiens perceptorum red-
deret rationem ; sed quoniam ante consecrati-
* Rumenel.'] Roraney, in Keni.
^ Johanne ; ] marshal of the
exchequer ; Tyrrell, The cir-
cumstances are detailed atlength
by Fitz-Stephen, p. 35, aeqq,
'iHfanmo^iiodam.] < De Paga-
ham/ Stephan. Pagham, in Sus-
sex?
* Apud NorthanUonam, ] Com-
pare Quadrilog. p. 46, seqq, The
account in the text is fh>m Diceto,
col. 538..
VOL. II. X
306
ROGERI Dfi WENDOVER
A.D. 1164.
onem suam archiepiscopas ab Heiiiico filio regis
et hsBrede atque a justiciario regni liber et abso-
lutus ab omni ratiocinio fuit assignatus episco-
pus, [et J ne injusto condemnaretur judicio, se-
dem apostolicam appellavit, et, sub poena anathe-
matis^ tam suis suffraganeis episcopis quam lai-
cis universis^ ne in patrem suum et judicem sen-
tentiam proferrent iniquam [prsecepit] ; proceres
vero et episcopi^ qui ad hoc vocati erant a rege, in
eum nihilominus non convictum neque confes-
sum» sed privilegium ecclesisB suee et suam pro-
testantem^ sententiam intorserunt ; et sic archi-
episcopus in arcto positus et opprobriis lacessi-
tus, omnique episcoporum solatio destitutus^ cra-
€em, quam manu tenebat, in altum erexit et a
curia palam recessit ; sicque sequenti nocte vil-
lam latenter egrediens^ et ab aspectibus bomi-
num se diebus ^subtrahens, et de noctibus iter
expediens, post dies aliquot ad Sandwici perve-
nit portum^ ubi in navicula fragili in Flandriam
est transvectus; actus ergo in exilium Christi
confessor a domino papa Alexandro Senonis re-
eeptus est et in Pontiniacensi monasterio com-
mendatus.
Allegatio nuntiorum regis contra heatwm Thomam,
Cantttariensem arcAiejnsccpum^
siS?ISlinBt Missi sunt eodem tempore ^nuntii a rege An-
Becket. glorum ad papam Senonas, qui in consistorio
coram eo talia allegabant ; Inter Thomam, Can-
^ Subtrahetu, ] * Cum tribuB,
Roberto de Gavay Escanan, Ro-
gero de Brai.' Dicet col. 637,
marg» He had with him two
Cistercian friars, Rob. de Caune
and Scaiman, and one servant,
Roger de Broc ; Hoved. p. 495.
Compare Qaadrilog. p. 63.
' Nuntii. ] Ralph de Diceto,
col. 637. The archbishop of
York, the bishops of Winchester,
London, Chester, and Exeter,
the earl of Arundel, John of
Oxford/ and other clerks, form-
ed the embassy ; see Hoveden^
p. 496.
. ct
contro^
die praefixOy wt
trovi
c^to r^;io^ aichiepisoopi, eptscopt et carteri
desiarom j^adati coBTocuitvry «t q[mBto |re«
nmdior esset c»iicilii cekbrmtio taiito ■lanifir
tior fieret finuidis et maKtigt deii«datio. Die
constitato catlHriici principis ooDspectni se pnr-
sentaTit Tegni tmfaator in eodesia» qai, de sao-
nim meritOTnm qnalitate mm secnras, Domi-
nicaB cracis armat se signaciilo, tanqnam ad ty«
ranni praesentiam aooessnras; nec tamen r^a
majestas olfenditiir, sed canssB sn«e jndiciiim
episcoporam fidei committity nt sic ab omni sus-
picione Hberetnr. Restabat nt jndido episcopi
cansam terminarent, nt sic dissidentes in g^ratiam
foederarent et dissensionis eoram materiam se-
pelirent; at obviat adversarins et objicit» quo-
niam ipsom coram rege stare jadicio, esset apo*
stolicae sedis et dignitatis diminntio ; ac si nesci*
at, quod, etsi in illo judicio aliquantulum dero-
garetur ecclesise dignitati, dissimulandum erat
pro tempore^ ut pax ecclesias redderetur. Obji-
cit iterum, patris sibi nomen ascribens, quod ar-
rogantiam redolere videtur quod filii in patris
damnationem minime debuerant convenire ; sed
necessarium erat^ ut patris superbiam filiorum
humilitas temperaret^ ne post patrem in filiis pa-
tris odium parentaret. Instabant autem ad hoc
nuntii studiose, ut duo legati mitterentur a papa,
qui causam Cantuariensis archiepiscopi ac tegiH,
omni appellatione remota, diflinirent. Demuni
multis promissionibus papam flectere curabant,
ut consuetudines regni Anglias et libertates, qua»
rex ab avo suo rege Henrico ^ avitas' appellabat
dignitates^confirmare et clementer concedere dig-
X 3
308
ROGERI DB WENDOVBR
A.D. 1164. naretur ; sed cum, reversis legatis, rex in haic pe-
titione sese cogiiovisset fuisse repulsum, jra ve-
hementi incanduit et has sequentes literas singu-
lis Angliee vicecomitibus sub hac forma direxit ;
Litera regis ad mceeamitem Cantia contra clericos
beati Thama.
Theking^B ' Prascipio^ tibi, quod si aliquis clericus vel
sheriffof laicus lu balliva tua Romanam curiam appel-
laverii, eum capias et firroiter teneas donec vo-
luntatem meam prascipiam; et omnes redditus cle-
ricorum archiepiscopi et possessiones saisias in
manum meam, et omnium clericorum, qui cum
archiepiscopo sunt, patres et matres, frati*es et
sororeSy nepotes et neptes, pones per salvos ple-
gios^ et catalla eorum^ donec voluntatem meam
inde praecipiam ; et hoc breve tecum afferas cum
summonitus fueris/ Gileberto quoque, Londo-
niensi episcopo^ scripsit in haec verba ;
Litera regis ad ejpiscopum Londoniensem unde ut
8upra.
* Nosti' quam male Thomas, Cantuariensis ar-
chiepiscopus, operatus est adversum me et reg-
num meum, et quam male recesserit; et ideo
mando tibi, quod clerici sui, qui detraxerunt ho-
nori meo et regni^ qui circa ipsum fuerunt post
fugam suam, non percipiant aliquid de redditibus
suis, quos habuerunt in episcopatu tuo^ nisi per
me, ncic habeant aliquod auxilium vel consilium
a te.' Item justiciariis suis significavit per literas
sub hac forma ;
tothe
bishop of
London ;
^ PriBcipio, ] Inter Epp. S.
Thom», i. ep. xv.
' Nosti. ] Inter £pp. ep. xiii.
< Dat. Teste Ricardo de Luci
apud Merleberg.*
FLORBS HISTORIARUM. 309
Idem rex ad justieiarias 8fios contra beatum
Thamam arehiepiseapum.
' Si^ qiiis inyentus fuerit ferens literas domini a.d. ii64.
papse vel mandatam^ aut Thom» archiepiscopi, jiuudan.
continens interdictum Christianitatis in AngKa,
capiatur et retineatur donec inde voluntatem
meam prascipiam. Item, nullus clericus, mqna-
chus, canonicus yel conversus^ vel alicujus re-
ligionis, transfretare permittatur, nisi habeat li-
teras de reditu suo justiciarii yel nostras ; si
quis aliter inventus fuerit, capiatur et retineatur.
NuIIus appellet ad papam neque ad Thomam ar-
chiepiscopum^ neque aliquod pladtum ex eorum
mandato teneatur, neque aliquod mandatum eo-
rum in Anglia recipiatur ; et si quis tenuerit, yel
receperit, vel tractaverit, capiatur et retineatur.
Si episcopi, abbates, clerici vel laici sententiam
interdicti tenuerint, sine dilatione a terra ejici-
antur, et tota eorum cognatio, ita quod nihil de
catallis suis secum ferant, sed catalla eorum et
possessiones in manu nostra saisiantur. Omnes
cleridy qui redditus habent in Anglia^ sunt sum-
moniti per omnes comitatus, ut infra tres men-
ses sint in Anglia ad redditus suos, sicut eos
dilig^nt et amodo in Angliam redire ; et, si ad
terminum praefixum non venerint, redditus eorum
in nostra saisiantur» Episcopi Londoniensis et
•NorwicensiS' summoneantur, quod sint coram
justiciariis nostris ad rectum faciendum, quod
.contra statuta regni interdixerunt terram Hugo-
nis comitis et in ipsum sententiam anathematis
intulerunt. Denarii beati Petri colligantur et
serventur, quousque inde yobis dominus rex vo-
luntatem suam praeceperit.' Ecclesiam prseterea
* Si qui8,'\ From Hoveden, p. 406.
310
ROGBRI DB WENDOVER
A.D. 1164.
Beckefs
appeal to
the pope.
Cantuariensem et omnia bona archiepiscopi rex
et suorum confiscari praecepit, et, quod in nullius
historiae legitur serie, totam ejus cognationem
exilio adscriptam addixit, sine delectu conditio-
niSy sexus aut aetatis ; et^ cum ecclesia catholica
oret pro haereticis^ schismaticis et periidis Ju-
daeis, prohibitum est a rege, ne quis archiepi-
scopum orationum suffragiis adjuvaret.
Alkffatio beati Thoma archiepiscopi inprasmtia
domini papa.
Beatus igitur Thomas^ Cantuariensis archie-
piscopus, suffragan^orum suorum, inter tot inju-
rias, omnium solatio destitutus, profectus est ad
curiam Romanam, et in praesentia domini papse
sic loqui exorsus est ; ^ ' Ad audientiam vestram^
pater sanctissime^ confugio, dolens statum ec-
clesiae et jura ejus in avaritiam principum dis-
sipari ; quapropter occurrendum credidi morbo
venienti. Vocatus autem sum coram rege, ut
de quibusdam custodiis, quas olim cancellarius
regis existens disposueram, in ratiocinium tan-
quam laicus computarem^ qui in promotione mea
ad archiepiscopatum a filio regis primogenito et
justiciario regni ab omni ratiocinio et obligatione
liber fui episcopus assignatus. Et nunc, unde mihi
resistendi suffragia speraveram, destitutus sum^
animadverti enim dominos et confratres meos
episcopos^ pro aulicorum arbitrio, in me animad-
vertere paratos^ et^ cunctis incursantibus contra
mey fere suffocatus ad tuae pietatis audientiam,
quaD nec in extremis negligit^ respiravi ; sub qua
demonstraturus ^adsto, me nec ibi fuisse judican-
dum, nec ab illis ; nam quid aliud hoc esset, nisi
' Ad audientiam foestrwn.'] Inter
epp. lib. i. ep. xxx. Compare
Diceto^col. 538 ; Hoveden, p.498.
Md«to.] InMS. <esto.'
FLORBS HISTORIARUM. 311
jura ecclesias. sihi subtrahere ? Quid aliud quani a.d. im.
spiritualia temporalibus submittere 1 Semel hoc
Datum, exemplum esset ad multa. Sed dicunt
episcopi^ Reddeuda sunt Cassari, quae ejus sunt ;
sed si in pluribus obtemperandum est regi, in
illis tamen obtemperandum non est, quibus eflSci-
tur ne sit rex ; non enim essent illa CaBsaris, sed
tyranni^ in quibus, etsi non pro me^ pro seipsis
episcopi ei resistere deberent. Quae enim haec
cansa tanta fuit odii, ut pro me exstinguendo
seipsos exstinguerent ? Itaque dum spiritualia
pro temporalibus negligunt^ deficiunt in utris-
que. Condescende ergo, pater sanctissime, in
fugam meam et persecutionem, et me aliquando
tempore tuo. reminiscere magnum fuisse et prpp-
ter te injuriis lacessitum ; utere igitur rigore tuo,
coerce illos^.quorum. instinctu nomen hujus per<-
secutionis obrepsit; nec domino regi horum ali-
quid imputetur» qui hujus machinationis minis*!-
ter est potius quam repertor.'
QtAod papa sententiam db episcopis in archiqnsccpum
latam in irritum revocamt.
His auditis allegationibus, dominus papa, ha- The pope'8
bita cum cardinalibua deliberatione^ Thomae, Can-
tuariensi archiepiscopo, tale fertur dedisse re-
sponsum ; ' Quod minor majorem judicare non
possity et praesertim eum, cui jure praelationis
subesse dignoscitur et obedientias vinculo tene-
tur adstrictus^ tam divinae quam humanae leges
demoDstrant, et sanctorum patrum statutis id
manifestius declaratur ; hanc siquidem nos, quo-
rum interest errata corrigere, sententiam ab
episcopis et baronibus prassumptuose in te la-
tam, in qua tibi jam dicti episcopi ac barones
omnia mobilia tua, tam contra juris ordinem
quam contra ecclesiasticam consuetudinem, ab-
312 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1164. judicarunt^ prassertim cum nulla mobilia pras-
terquam de bonis ecclesias tuae habueris, irritam
penitus esse censemus et eam auctoritate apo-
stolica cassamus ; statuentes, ut nuUas in pos-
terum vires obtineat, vel tibi aut successoribus
tuis, seu eccIesisB tuae gubernationi commissae,
aliquod in posterum valeat praejudicium gene-
rare. CdBterum si hii, qui in possessionibus et
bonis ecclesiae tuae tibi aut tuis vel violentiam
vel injuriam intulerunt, legitime commoniti vo-
bis ablata restituere et satisfactionem congruam
exhibere noluerint, tu in eos, si opportunum
esse videris, ecclesiasticam justitiam non differas
exercere, et nos quid inde rationabiliter feceris
ratum habebimus atque firmum ; verum de per-
sona regis speciale tibi mandatum non damus^
nec tamen in aliquo tibi jus pontificale, quod
in consecratione tua suscepisti, adimimus^ sed
ipsum illaesum voluimus conservare.' lEi, his ita
gestis, Thomas archiepiscopus ad Pontiniacense
coenobium remeavit.
Qmd Matildis^fMa regis, duee Saxonia maritatur,
M^i^e^if Anno Domini mclxv. 'Reginaldus, Colonien-
Matudr*" sis archiepiscopus^ qui schisma Octaviani contra
papam foverat Alexandrum, venit apud West-
monasterium ad regem Henricum accepturus ia
conjugem Matildem, filiam regis primogenitam^
Henrico duci Saxoniae; cui cum magnates An*
gliaD solemniter occurrissent, Robertus, comes
Legecestriae et justiciarius regis, illum in oscu-
lum non recepit, excommunicatus enim erat a
papa et non absolutus, unde altaria, super quae
ille schismaticus celebravit, passim sunt subver-
sa. Eodem.anno Alienor regina regi Anglorum
yReginMu8,'] Diceto^col. 539.
PLORBS HISTORIARUM.
313
•Henrico peperit filianiy quam vocavit ' Johan- a.d.ii65.
nam. Eodem anno etiam Godeiridus^ episcopus
de sancto Asaph, in basilica sancti Albani pro-
tomartyris Anglorum ad majus altare in coena
Domini chrisma confecit et oleum sanctum, ful-
tus auctoritate privilegiorum loci, in prsesentia
abbatis Roberti. 'Eodem denique anno Noradi-
nus quidam, Turcorum princeps potentissimus,
in finibus Antiochenis Hareng castrum obsedit;
quo auditOy Boamundus^ Antiochenus . princeps^
Reimundus^ comes Tripolitanus, Salamannus, Ci-
lici» praesul, et Thoros^ Armeniorum princeps,
obsidionem solvere ciipientes ad locum acce-
dunt et Noradinum in fugam propellunt ; quem
cum temere fugientem insequerentur, reversus
contra nostros ipsum insequentes, et facta ir-
ruptione in ipsos, nobiles cepit memoratos, et
eos vinculis constrictos apud Halapiam custodise
mancipavit ; castrum etiam, quod prius obsede-
rat, militaribus copiis circumcingens levi negotio
subjugavit.
Quod beatus Thamas pb^ercatores cansuetudimm
Anglia excommmicamt,
Anno Domini mglxvi. rex Henricus in initio a.d. im,
Quadragesimae in Normanniam transfretavit ; excommu.
quod' audiens Thomas^ Cantuariensis archiepi* obtenren of
scopus^ de Pontiniaco venit Viceliacum^ et intudines
die Dominicae ascensionis^ videntibus cunctis, ^^
qui ad diem festum convenerant^ et populo civi-
tatis^ repente in pulpitum ascendens consue-
' Johiomam. ] Afterwards the
wife of William, king of Sicily,
to whom she was married upon
the 13th Feb. 1176, and on the
same day crowned queen at Pa<
lermo. She afterwards married
Raymond de S. Giles, count of
Tholouse, and died a nun in Font*
evraud abbey in 1195.
' Eodem denique afmoJ] Com-
pare the account by the archbi-
shop of Tyre, p. 959, 8eq.
' Quod audiena Thomas.'] Ralph
de Diceto, col. 539.
314 ROGBRI DE WBNDOVER
A.D. 1166. tudinam^ quas in regno Anglorum ' avitas^ ap-
pellant, observatores, defensores et incentores
candelis excommnnicavit accensis^ et inter cae-
teros nominatim Richardum de Luci^ Bichar-
dum, archidiaconum Pictavensem^ Jooelinum de
Bailuly Alanam de Nevilla, et alios quamplures ;
sed ipsi absentes et non vocati nec convicti^ ut
dicebant^ excommunicati, missis ad archiepi-
scopum legatis, appellaverunt et ecclesiam in-
traverunt. Sed non multo post Willelmus Papi-
ensis et Johannes Neapolitanus, cardinales a
latere summi pontificis destinati, apud Munt-
miral regem Henricum ei Thomam, Cantuarien-
sem archiepiscopum, convocarunt; et licet eos
in partem regis archiepiscopus inclinatiores sen-
sisset, tunc tamen in judicium deduci ea rati-
one concessit^ residentibus illis in consistorio,
ut, secundum ecclesiae formam, tam sibi quam
suis prius fieret plena restitutio ablatorum, nec
enim spoliatus judicium subire voluit, nec cogi
potuit ratione ; quod cum illi nec facere vellent
nec possent^ infecto negotio, praedictis excom-
municatis prius absolutis, ad curiam sunt re-
versi. Alanum vero de Nevilla absolvit 6ile-
bertus, Londoniensis episcopus; accepto ab eo
sacramento, quod in eundo Hierosolymam trans-
iret per dominum papam et ejus pareret man-
dato. Eodem tempore Lodowicus^ rex Fran-
corum, venit Pontiniacum ; et> ne quid a rege
Anglorum fieret in perniciem Cisterciensis ordi-
nis, Thomam^ Cantuariensem archiepiscopumy
cui jam per biennium Pontiniacenses monachi
omnem exhibuerant humanitatem, Senonas se-
cum duxit, et apud sanctam Columbam ei per
annos quatuor sufficientiam in expensis invenit.
Per idem tempus, ad subventionem terrae sanctae,
de unaquaque carucata terrae totius Angliae^
FLORfiS HISTORIARUM*
315
quatuor denani concessi sunt et collecti. 'Sub a.d. iiee.
eisdem diebus quidam pravi dogmatis dissemi- oxford.
natores apud Oxoniam tracti sunt in judicium,
praasente rege et episcopis regni ; quos, a fide
catholica devios et in examine superatos, facies
cauteriata notabiles cunctis exposuit, qui ex-
pulsi sunt a regno. Eodem anno Alienor^ An-
glorum regina, peperit filium, et vocatus est
Johannes.' Eodem anno Robertus^ abbas eccle-
siaB sancti Albani oc^avus decimus^ diem clausit
extremum in festo apostolorum Simonis et Judse^
postquam ecclesiam praefatam annis quatuor-
decim magnifice gubemasset.
Bpistola beati Thoma archiepisccpi ad regem
Anglormh.
Eodem tempore Thomas, Cantuariensis archi- seckefs
. -rr • letter to the
episcopus^ sperans se posse regem Henncumk|ngat
humilitate vincere, hanc quae sequitur ^epistolam
inter caetera direxit ; ' Desiderio desideravi vi-
dere faciemvestram et vobiscum loqui^ multum
quidem propter ine^ sed maxime propter vos^ ut^
visa facie mea^ reduceretis ad memoriam ser-
vitia, quas dum essem in obsequio vestro ex-
hibui vobis devote juxta animi mei conscien-
tiam ; sic me Deus adjuvet in examine ultimo,
quando omnes adstabunt ante tribunal ipsius
recepturi prout gesserunt in corpore, sive bonum
sive malum; et ut moveremini super me, quem
oportet inter alienos vivere mendicando. Propter
vos utique tribus de causis^ tum quia dominus
Chinon.
^ Sub eisdem diebusJ] Diceto,
col. 539. Compare WiU. New-
burgh, who glTes a fiiU account
of the proceedings at the council,
held, as he affirms, against the
opinions of the Publicans (or
Waldenses), ii. cap. 13.
' Johaimesy'] fifth and youngest
son, succeeded Richard the first
in the kingdom.
^EputoUm . . . direxU. ] The
king was now at Chinon^ holding
a councU of bishops; Becket
wrote to him from Pontigny ;
compare Hoveden, p. 496, with
Diceto, col. 541.
316 R06ERI DE WENDOVER
A.D. 1166. meus estis^ tum quia rex meu^^ tum quia filius
Littters ' '. f • j j • j 1-
of Becket meus spintualis ; m eo quod dominus, debeo
andothers. ^ m i • •■■• ji
et onero vobis consiuum meum^ eo quod rex,
teneor vobis ad reverentiam et xommonitionem^
eo quod filius, ratione officii ad castigationem
et cohortationem. Inunguntur reges in capite^
in pectore^ in brachiis, quod significat gloriam,
sanctitatem et fortitudinem ; regibus, qui tem-
poribus antiquis justificationes Dei non obser-
vabant et praevaricati sunt mandata ejus, his
sublata est gloria, sanctitas et fortitudo, exem-
plo Saulis et Salomonis, qui vero post delic-
tum humiliaverunt se Domino, his Dei gratia
accessit^ sicut Davidi, Ezechise et aliis quam-
pluribus. Audiat^ si placeat^ dominus meus
consilium servi sui, commonitionem episcopi sui^
castigationem patris sui, ne cum schismaticis
habeat de caetero aliquam familiaritatem vel
communionem^ nec contrahat aliquid cum eis ;
memoresque sitis professionis, quam fecistis et
posuistis scriptam super altare^ de servanda
ecclesiae Dei libertate quando in regem conse-
crati fuistis. Ecclesiam etiam Cantuariensem^ a
qua promotionem accepistis, in eum statum re-
stituatis et dignitatem, in quibus fuit temporibus
prsedecessorum vestrorum et nostrorum; alio*
quin pro certo sciatis, quod divinam severitatem
et ultionem sentietis.'
Qmd heatus Tkomas episcopis hahebatur suspectm.
Thebishops Eodcm auno sufiraganei Cantuariensis eccle-
wXBecket. sidB cpiscopi, cum audissent beatum Thomam,
Cantuariensem archiepiscopum, consuetudinum
regni Angliaa iniquarum observatores ac defen*
sores excommunicationis sententia innodasse^ in
qua tam ipsos generaliter quam dominum regenx
involverat, metuentes ne omnes illos^ quos in
FLORES historiarum; 317
genere per sententiam ligaverat, nominatim ite- a.d. im.
rato specificaret, per has sequentes literas inofsecket
Yocem appellationis contra juris ordinem pro-
ruperunt.
' Venerabili^ patri et domino Thomse, Cantua- Theeiergy
riensi archiepiscopo, suffraganei ejusdem eccle- ^^
siaa episcopi^ et personse per eorundem dioceses
constitutsB, debitam subjectionem et obedientiam^
Quoniam quorundam relatione didicimus^ quod
ad memoriam anxie revocamus^ vos in dominum
regem comminationes emisisse, quo salutationem
omittitis^ quo non ad obtentum gratiae consilium
precesve porrigitis^ quo non amicum quid senti-
tis aut scribitis^ sed intentatis minis interdictum,
aut prdBcisionis elogium in eum jam dicendum
fore proponitis multa severitate; quod si quam
dure dictum est^ tam fuerit severe completum ;
quae turbata sunt, non jam speramus ad pacem
redigi, sed in perenne quoddam odium perti-
mescimus inflammari. Jnsedit alte quorundam
mentibus, quod dominus rex vobis tam benignus
exstiterit, tamque tota mente susceperit^ et cuiicta
potestati vestrae adeo subjecerit, ut hos solum
beatos reputaret opinio^ qui in vestris poterant
oculis complacere ; et, ne gloriain vestram mo-
bilitas mundana posset concutere^ vos in eis^
qu£B Dei sunt, voluit immobiliter radicare, spe-
rans se de csetero regnare feliciter et de con-
silio vestro summa securitate gaudere. Ne vero
in dominum regem et regnum ejus, ne in nos et
commissas nobis ecclesias et parochias manum
vestram aggravare tentetis, remedium appeUa-
tionis vobis opponimus, et qui contra metum
gravaminum in facie ecclesise appellavimus, ite-
^ VenerabUi,'] This has been 1 whichmaybefoundiiiDicetOyCol.
mach abridged from the original, | S^l^andEpp.Thomse^i. ep.cxxvi.
318
ROGBRI DB WBNDOVBR
Becket'8
answer.
A.D. 1166. rato nunc ad papam appellamus per scriptumy
otBeoket ct appellationis terminum diem ascensionis Do-
andotben. . . . .
minicas assignamus.
Epigtola beati I^omay Canfmriensis arcAiymecpi,
ad episcopos suffraganeos mos.
'Thomas,^ Cantuariensis archiepiscopus^suffra-
ganeis suis. Fratemitatis vestrae scriptum, quod
tamen de communi vestro consilio non credimus
emanasse, nuper suscepimus^ cujus continentia
plus habet mordacitatis quam solatii ; et utinam
magis emissum esset de caritatis effectu, quam
de obedientia voluntatis ! Dico vobis, salva pace
vestra, quod multo tempore silui, exspectans si
forte inspiraret vobis Deus ut resumeretis vires,
qui conversi estis retrorsum in die belli^ si sal-
tem aliquis ex vobis ascenderet ex adverso, et
oppoueret se murum pro domo Israel^ et certa-
men iniret contra eos, qui non cessant quotidie
exprobrare agmini Dei ; sed non est qui ascendit.
Judicet ergo Deus inter me et vos, et requirat
ecclesiae confosionem de manibus vestris, quam,
velit nolit mundus, necesse est in verbo stare
Dei, in quo fundata est^ donec venit hora ejus
ut transeat ex hoc mundo ad Patrem. Exciditne
a memoria vestra quid ageretur mecum et cum
ecclesia Dei apud Norhamptonam, cum iterum
judicaretur Christus in persona mea ante tri-
bunal prsesidis^ cum arctaretur praesul Cantua-
riensis ob injurias sibi et ecdesias Dei passim
illatas et cogeretur Romanam audientiam ap-
pellare? Quis unquam vidit vel audivit Can-
tuariensem archiepiscopum judicari^ condemnari
ad fidejussionem in curia regis, et a suis prae-
cipue suffraganeis ? Si nobis recedentibus, ut di-
* Thonuu,'] Compare Diceto, col. 544, with lib. i. ep, cxxvii.
PLORBS HISTORIARUM. 319
citis^ turbata sunt omnia, sibi imputet qui oc- a.d. 1166.
casionem dedit : quia facientis procul dubio culpa of Becket
, . . ... andother».
est et non recedentis, persequentis et non injurias
declinantis. Nobis adhuc in curia exspectantibus
si nobis aliquid forte opponeretur^ interdictum
est officialibus nostris, ne nobis in temporalibus
vel in modico obedirent, vel citra mandatum
re^s, vel nobis vel nostris aliquid ministrarent ;
proscripti sunt clerici nostri cum laicis^ viri cum
mulieribus^ mulieres cum parvulis lactantibus;
addicta sunt fisco bona ecclesiae et patrimonium
Cmcifixi, pars pecuni8& conversa est in usus re-
gios^ pars in usus episcopi Londoniensis. Ap-
pellatis, ut dicitis, sed hac appellatione aucto-
ritatem nostram suspendere non potestis, ne in
Tos aut ecclesias vestras animadvertamus, si de-
licti enormitas id requirat; scimus enim, quod
omnis appellans aut suo nomine appellat, aut
alieno ; si suo^ aut a gravamine quod ei infertur,
vel quod sibi timet inferri. Certum tenemus per
gratiam Dei, quod nuUum gravamen adhuc vobis
per nos illatum est, unde debeatis ad appella-
tionis remedium convolare; si contra metum
gravaminum appellastis, ne quid de ca^tero con-
tra vos statuam vel ecclesias vestras, non est
ista talis appellatio, quod possit vel debeat sus-
pendere auctoritatem meam aut potestatem, quam
in vos habemus et ecclesias vestras ; si domini
regis nomine appellastis, nosse debuerat discretio
vestra, quod introductse sunt appellationes ad
propulsandam injuriam et non ad inferendam,
ad sublevandos oppressos et non amplius oppri-
mendos ; si vero qui subvertit ecclesia& liberta-
tes^ qui bona ejus occupat et invadit, appellans
non auditur, multo minus pro eo appellantes.
-Non ideo hoc dicimus^ quod circa domini regis
personam vel regnum ejus^ vel circa personas et
320 ROGBRI DE WBNDOVBR
A.D. 1166. ecclesias vestras quicquam inordinate fecerimus
ofBecket yel facturi sumus ; unde credebamus a vobis pro
and othen.
longa patientia magis debere culpari^ quam de
severitatis rigore condemnari* Inde est, quod
breviter Vobis dicimus et constanter affirmamus,
dominum nostrum regem niillatenus injuste fore
gravatum; si adversus eum a domino papa et
a nobis saepissime ac legitime conventum et
satisfacere nolentem processerit severitatis cen-
sura/ In eisdem sane literis Gileberto, Lon-
doniensi episcopo/ in virtute obedieatisB prsecepit
archiepiscopus^ quatenus, infra dies quadraginta
post literarum susceptionem, de ecclesiis ac bene-
ficiis clericorum ejus, qui cum eo et pro eo pro-
scripti fuerunt a regno, et quse in custodia ejus-
dem episcopi sunt per mandatum regis, quicquid
inde percepit, vel in usus ecclesiae suae conver-
sum est, remota omni occasione et dilatione^ in-
fra tempus praenominatum in integrum sibi re-
stituere non omittat. Episcopus autem, cum
hujusmodi literas suscepisset, regi Anglorum
scripsit sub hac forma ;
Litera episcopi Londoniemis ad regem Henrieum,
The bbhop ^ Placuit ^ excellentiaB vestrae^ quod ecclesiae
the^hkg? ^ clericorum archiepiscopi^ quae in episcopatu Lon-
doniensi sive in Cantia consistunt, sub nostra
essent custodia constitutae ; quod onus nos mera»
Deus scity caritate suscepimus, ut, si forte
eosdem clericos contingeret ad gratiam vestram
redire» indemnes eis conservaremus. Archiepi-
scopus autem in insidiis sedens adversus meam
specialiter personam occasiones quaerit, et inde
maxime mihi nocere nititur^ unde aliis prodesse
studebam ; qui, directis literis, in virtute obedi-
^ Plaeuit,'\ Abridged froin tfae original ; tib. i. ep. cxxiii.
FLORBS HISTORIARUM, 321
entiae praecepit^ ut, quicquid ex eis suscepissem^ a.d. nee.
sibi suisque clericis restituere non omitterem. of Becket
Hinc est quod vestrae sublimitati supplico^ ut
custodiam ecclesiarum praedictarum alii, prout
expedire videritis, committatis ; pecunia vero^
quam inde recepi^ ad summam centum et octo
librarum et quatuordecim solidorum sexque
denariorum se extendit, quam peto liceat mihi
penes aliquem sub tuto reponere, donec Dominus
judicaverit ad quem.res ista exitum debeat per-^
venire.'
Litera AUxandri papa ad Thomamy Cantuariemem
archiepiscojmm.
Anno Domini mglxvii. Alexander papaA.D. ne;.
— »• A 1 ftT ft.fl d p r
Thomas, Cantuariensi archiepiscopo, scripsit in the third
haec verba ; ' ' Praedecessorum nostrorum felicis ** *^ * '
memorias Paschalis et Eugenii Romanorum pon-
tificum yestigiis inhaerentes, tam tibi quam tuis
legitimis successoribus Cantuariensis ecclesiaQ
primatum ita plene concedimus, sicut a Lan*
franco et Anselmo aliisque ipsorum praedeces-
soribus constat fuisse possessum. Quicquid cti-
am diguitatis sive potestatis eidem sanctae Can-
tuariensi ecclesiae pertinere dignoscitur praesen-
tis scripti pagina confirmamus, sicut a tempori-
bus beati Augustini praedecessores tuos habuisse
apostolicae sedis auctoritate constat.' Eodem
anno Robertus^ Lincolniensis episcopus, vir
magnas humilitatis, migravit ad Dominum sep-
timo kalendas Februarii mensis. Eodem anno
Simon,^ prior ecclesias sancti Albani^ die Domi-
nicaB ascensionis in abbatem ejusdem ecclesiae
electus a Gileberto, Londoniensi episcopo, ante
majus altare illius coenobii est solemniter con-
' Pnedeeeswnm,'] Diceto, col.
546.
'«Srtmon.} He died in 1188;
see his life by Paris, p. 91.
VOL. II. Y
322
R06ERI DE WBNDOVfiR
A.D. 1167. secratas. Eodem itaaue tempore effecti siint
ofBecket discordes reges Francoram et Anglorum, und6
'^ * ' Calvus-mons Gizortio vicinus succensus est a
Normannis, capti sunt milites multi et cives ;
sed in illius rei ultionem rex Francorum villam
Andeliaci combussit, et ipso die reversus in
Franciam plusquam mille de suis in itinere
amisity et non multo post in pago Perticensi
milites multi de gente Francorum capti sunt a
Normannis.
Litera regis ffenrici ad BeginaMum, Cohnia
arcMqnscopum.
AD.1168. AnnoDomini mglxviii. Henricus, rex Anglo-
t??h!:':;^h. rum, motus contra papam Alexandrum ex hoc
coi^ef quod Thomae, Cantuariensi archiepiscopo, prima-
tum regni Angliae concessisset, Reginaldo, schis-
matico Coloniensi archiepiscopo et hosti papse
publicoy literas in hsec verba direxit ; ^ ^ Diu de-
sideravi justam habere occasionem recedendi a
papa Alexandro et a p^rfidis cardinalibus ejus^
qui proditorem meum Thomam, Cantuariensem
archiepiscopum^ contra me manutenere preesu-
munt ; unde cum consilio baronum meorum et
cleri^ magnos viros de regno meo, archiepiscopum
scilicet Eboracensem^ episcopum Londoniensem,
archidiaconum Pictavensem, Richardum de Luci,
Johannem de Oxonia, Romam missurus sum, qui
publice denuntiabunt^ et manifeste ex parte mea
et totius regni Anglise et omnium aliarum terra-
rum quas habeo proponent papae Alexandro et
cardinalibus ejus, ne ulterius proditorem meum
manuteneant, sed ita liberent me ab eo^ ut alium
possim cum consilio cleri instituere in ecclesia
^Dtii.] Printed amonggt the
letten, lifo. i. ep. Ixix. ; where is
also sul^oined the result of the
application, the mission, namely,
of the ittdividual required.
FLORBS HISTORIARUM. 32S
Cantaariensi ; denuntiabunt etiam, quod quic- a.d. nes.
quid Thomas fecit in irrituin revocent. HocofBecket
• •- • wul otlian.
etiam postulabunt, ut coram eis papa jurari
faciat publice, quod ipse et successores sui et
mihi et omnibus meis reg^as consuetudines
Henrici regis avi mei inconcussas et inviola-
tas, quantum ad se, in perpetuum conservabunt.
Quod si forte alicui petitionum mearum contra-
dicere voluerint, neque ego, neque barones mei^
neque clerus meus aliquam eis ulterius servabi-
mus obedientiam, immo ipsum papam et omnes
suos manifeste impugnabimns, et quicumque in
terra mea inventus fuerit^ qui papse post hsec
adhserere voluerit, expelletur a regno. £a prop«
ter rogamus vos, ut carissimum amicum, qua-
tenus fratirem Emaldum hospitaliarium^ omni
occasione remota, cito ad nos mittatis^ qui ex
parte imperatoris et vestra praedictis nuntiis
meis ducatum prBsbeat in eundo per terram im-
peratoris ; Valete.' Dictum est autem a clericis
et notariis domini regis, quod ad ejus petitionem
has literas dictaverat Gilebertus, Londoniensis
episGopuSy in perniciem domini papae et Thomae^
Cantuariensis archiepiscopi, et ecclesiae Angli-
cansB ; nnde contigit, quod nocte quadam, dum
idem Gilebertus jaceret in strato suo, et studeret
circa confusionem archiepiscopi puram conscien-
tiam habentis, et tenorem literarum nihil praeter
iiiiquitatem continentium, audivit vocem valde
terribilem desuper emissam sibi aperte dicen-
tem^ ' O Gileberte Foliot, dum revolvis tot et
tot, Deus tuus est ^Astaroth^'
^ AttandK:] He is said to have answeredy * Mentiris daemon, Deus
mens est Detts Sabaoth.^
y2
324
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1168.
Letters
of Becket
and others.
Alexander
the third to
Gilbert,
bishop of
Loudon.
LiteriE AUxandri paptE ad Gileberttm, Lmdoniensem
episcopum.
Eodem tempore dominus papa Alexander
scripsit Gileberto, Londoniensi episcopo^ pro ne-
g:otio Cantuariensis ecclesiaa, in hdBc verba ;* ^ ' A
memoria tua non credimus excidisse, qualiter
carissimus in Christo filius vester Henricus^ il*
lustris rex Anglorum^ multa a nobis olim pre-
cum instantia requisivit^ ut ab Herefordensi ec-
clesia, cui prseeminebas^ de te in Londoniensem
ecclesiam translationem fieri pateremur. Ut au-
tem suas petitioni nostrum super hoc imperti-
re;mur assensum^ necessitatem imminentem pari-
ter et utilitatem proponebat^ asserens quod civi-
tas illa quasi regia sedes existeret; et, quia et
religionia et discretionis virtute crederet prae-
eminere^consilio tuo super his, quas saluti anima-
rum expedirent et ad regni augmentum pariter
et conservationem spectarent, temporaliter et
spiritualiter uti volebat, et ideo magis proximum
te desiderabat habere. Unde attendentes quam
utiliter prudentia et religio tua saliiti ejusdem
regni et i*egis posset consulere, et^ quanta inde
valeat commoditas provenire, libenter suis pre-
cibus adquievimus et te concessimus in Lon*
doniensi ecclesia promoveri ; unde quanto be-
nignius ejus beneplacitum et voluntatem com-
plevimus et tuae pariter exaltationi intendimus
et honori, tanto probitas tua circa incrementum
et conservationem ecclesiae amplius deberet eniti
et attentius circa hoc laborare, ut fructum, quem
idem rex nobis proposuit, et nos speramus, exhi-
bitione operis et ipsa rerum experientia cognos-
camus. Quomodo autem rex praedictus a devo-
^ A memoria tua, ] Ck>mpare
Hoyeden, p. 501, with lib. i. ep.
vii. where it is dated Clenxiont,
lOth July.
^
FLOR£S HISTORIARUM.
325
tione ecclesiae^ab eo quod solebat, animura avertit^ a.d. nes.
et jam in multis^ sicut in appellationibus constat of Becket
et yisitationibus nostris^ communicando etiam ex-
communicatis nominatim et scbismaticis, et con*
foederando se eis^ et in eo etiam^ quod venera-
bilem fratrem nostrum Thomam^ Cantuariensem
arcbiepiscopum^ de regno suo exire coegerit, quasi
persequi et impu^nare videtur^ te non credimus
ignorare. Quapropter sollicitudinem tuam ro-
gamus^ monemus atque mandamus, quatenus,
adjuncto tibi venerabili fratre nostro ^.R. Here*
fordensi episcopo^ eundem regem sollicite com-
moneas et studiosa exhortatione inducas^ ut, hu-
jus[modi] proposito prorsus relicto, in eo quod
excessit, sicut dignum est, satisfaciat, a pravis
actibus omnino desistat, Creatorem suum puro
corde diligat, matrem suam Romanam ecclesiam
solita veneratione respiciat, nec eam visitare vo-
lentes inhibeat, appellationes ad eam factas nullo
modo impediat, et prsedictum fratrem nostrum
Tbomam, Cantuariensem archiepiscopum, ad se-
dem suam benignius revocans et reducens in
beati Petri et nostra reverentia firmus immqbi*
lisque consistat, et ad opera misericordise ac
pietatis intendat, ut lUe, per quem reges reg-
nant, temporale sibi regnum conservet in terris
et sempiternum largiatur in cselis. Et nisi ista
maturius correxerit, timendum sibi erit, ne et
Deus ei pro hiis omnibus graviter irascatur, et
in eum et in suos debeat gravius vindicare, et
^ R, Herrfordenn epigcopo, ]
Robert de Melun or Maldon.
He was consecrated by Becket, at
Canterbury, in December 1163,
and is said to have died in Febru-
ary 1167 ; Angl. Sacr.ii. 149 : but
that this is the Robert intended
appears as well from the fact,
recorded below, that Robert Fo-
liot, his successor, was not con-
secrated until 1173, as from a
letter of Becket to him (lib. i.
ep. xl.) in which he upbraids him
with having deserted his cause,
whom he had thought given him
by the Lord as a prop to the
chnrch, and whom he calls his
first-born son.
336 ROGERl DB WENDOVRR
A.D. 1168. nos ipsi id hon poterimns dintios in patientia
ofBeeket sustinerc ; nec ista pro nobis quantam pro eo
proponimus^ cujus gloriam et honorem totis af*
fectibus exoptamus.'
and othen.
auswer.
Beseriptvm episcopi Londoniemis Gileberti ad papam
Alemndnm^ nimis prasumptwmm.
jheMihop'8 'Mandatum^ vestnim^ pater in Christo caris-
sime, debita veneratione suscipientes^ illico filium
vestrum carissimum illustrem Anglorum regem
adivimus, et^ adjuncto nobis venerabili fratre
nostro R. Herefordensi episcopo^ juxta vestri
formam mandati diligenter convenimus ; cui sin-
gula^ quse vestris nobis expressa sunt literis^ ante
oculos ponentes, ipsum obsecrando^ et, quantum
regiam decebat majestatem^ arguendo^ constanter
et instanter hortati sumus, ut sibi satisfaceret,
et^ si a rationis tramite deviaverat^ ad viam veri-
tatis et justitiae redire nostra per nos revocatus
admonitione non tardaret, et ut a patre pie com-
monitus a pravis actibus omnino desisteret, Deum
puro corde diligeret^ matrem suam sanctam Ro-
manam ecclesiam solita veneratione respiceret,
nec eam visitare volentes inhiberet, appella-
tiones ad eam factas non impediret^ et patrem
nostrum dominum Cantuariensem arcbiepisco-
pum benigne revocans et reducens in beati Petri
et vestra reverentia firmus immobilisque persis-
teret^ et pietatis intendens operibus ecclesias et
ecclesiasticas personas non gravaret, nec per se
nec per alium gravari permitteret^ ut Ille, per
quem reges regnant, temporale sibi regnum con-
servaret in terris et aeternum sibi largiretur in
cselis ; alioquin, si monitis salubribus non ad-
' Mandatum veattnm,} Compare lib. i. ep, xxxviii. with Hovedeo^
p.501.
PLORBS HISTORIARUM. 8627
quiescerel, sanctitas vestra^ quse huc usque pa« a.d. hgs.
tienter sqstiauit, ulterius in patieutia sustinereorBMk«t
non pos^et. Ipse vero correctionem nostram
mnjta gr^tiarum actione soscipiens multaque
animi modeslia consequenter ad singula respon*
dit ; in primis asserens» mentem suam a vobis se
nuUatenus avertisse^ nec id unquam mentis pro*
posito concepisse^ quin, dum pateraam sibi gra«
tiam exhibueritiSj vos ut patrem diligpat et sanc-*
tam Romanam eoclesiam veneretur et foveat^
et sacris jussionibus vestris, salva sibi sua regni*
4|ue sui dignitate^ humiliter obtemperet et obcT
diat ; quod si vos jam aliquandiu non respexit
solita reverentia» hanc hi\|us rei causam aaserit
esse, quod» cum vobis in necessitate toto corde,
tota mente, totis viribus adstiterit, sibi postmo*-
dum in necessitate per nuutios recurrenti ad vos
digne pro meritis vestra sanctitas non respondit,
sed in omni fere petitione sua se repulsam susti-'
nuisse conqueritur et erubescit. De patema con*
fisus gratia^ quae fiUum, cum volet, exaudit, vul*
tus sperans et exspectana laetiores^ in beati Petri
et vestra^ ut dictum est^ fidelitate immobili con-
stantia p^rseverat ; id est, quod sanctitatem ves«
tram visitare volentem nullum prorsus impediet,
sed nec, ut asserit, hactenus impedivit. ^ln ap-
pellationibus, ex antiqua regni sui consuetudine,
id sibi in eis vendicat et bonoris> ut ob civilem
causam nullus clericorum regni sui^ nisi fines
exeat an ipsius auctoritate et mandato jus suum
obtinere queat prius experiendo cognoacat ; quod
si nec sic obtinuerit^ excellentiam vestram, ipao
* Jn appeUatiamUnu.'] The cor-
rapt passage foHowing shonld be
read thqa; 'In appeUatioiiibiis
ex anttqua n^ni sni cooatitn-
tione id sibi vindicat honoris et
cmerisy ut ob ciTilem causam
nnUus dericonun regni sni f^ns-
dem regni fines exeat» nisi an
ipnns audoritate et mandato Jns
snnm obtinere qneat, e^
cognoscat ;' inter epp. p. 60.
328 R06£RI DE WEMDOVER
A.D. 1168. in nuUo reclamante^ cnm volet quilibet appella-
ofBecket Wt ; in quo, si juri vestro vel honori prajudi-
catur in aliquo, id se totius ecclesiae regni sui
consilio correcturum in proximo, juvante Do-
mino, poUicetur. Imperatorem illum, etsi schis-
maticum noverit, a vobis tamen excommunica-
tum esse, usque bodie non rescivit ; quod si
denuntiatione vestra resciverit, si foedus illici-
tum cum ipso vel quolibet alio iniit, et boc ec-
clesiae regni sui judicio simul et consilio se cor-
recturum promittit. Patrem nostrum Cantua-
riensem arcbiepiscopum a reg^no suo se nequa*
quam expulisse asserit, unde sicut ultroneus
recessit, sic ad ecclesiam suam, cum sibi sederit
animo, plena pace reverti sibi liberum erit, dum
tamen in satisfaciendo sibi super hiis unde con-
queritur, regias sibi, in quas juratus est, digni-
tates velit integre conservare ; siqua vero eccle--
siastica persona vel ecclesia ab ipso vel a suis se
gravatam ostenderit, satisfactioni plenae totius
ecclesiae judicio paratns erit. Haec a domino
nostro rege in responsis accepimus, qui causam
suam plurimum sibi justificare videtur, cum in
omnibus, quae dicta sunt, ecclesias regni sui
judicio se pariturum promittit. Unde vestrae
supplicandum existimamus excellentiae, quatenus
illud prae' oculis habentes calamum quassatum
non conteres, linum fumigans non exstingues^
zelum illum sanctum, qui ad ulciscendam omnem
ecclesias Dei injuriam succensus est, si placet^
ad tempus intra fines modestiae cohibeatis, ne
vel interdicti sententiam, vel ultimum illud prae-
cisionis elogium proferendo, ecclesias innumeras
subverti misere doleatis, et tam regem ipsum
quam innumeros cum eo populos a vestra, quod
absit, obedientia irrevocabiliter avertatis ; san-
guis regius tum se demum permittit vinci cum
FLORBS HISTORIARUM. 329
vicerit^ nec yerecundatur cedere cum superayerit. a.d. im.
Insipienter attamen in caritate non ficta sic lo-ofBecket
j • !_• • /• • x»A •j. A • andotheri.
quimur ; sea si nic rei finis exstitent^ ut^ amis-
sis omnibus^ dominus Cantuariensis exilium ju^e
sustineat, et yestris, quod absit^ mandatis ulte-
rius Anglia non obediat, fuisset satius patienter
ad tempus sustinuisse^ quam tanto seyeiitatis
zelo deseryisse. Quid enim si plures e nobis
ab obedientia yestra persecutio separare non
poterit^ non deerit tamen qui genua curyet ante
Baal^ et de manu idoli pallium Cantuariense,
non habito religionis delectu^ suscipiat^ nec de-
erunt qui sedes nostras occupantes et cathedris
nostris insidentes ipsi tota mentis deyotione
obediant. Jam multi prognosticant ad talia^
optantes ut yeniant scandala^ et directa ponan-
tur in praya ; unde^ pater sanctissime^ non pro-
pria plangimus aut ploramus incommoda, sed,
nisi his malis celerius occurratis^ foedam ecclesiae
Dei subyersionem pertimescimus^ ne citius^ ob
yitsB tsedium, optemus periisse diem in quo nati
sumus.' Eodem anno Thomas^ Cantuariensis
archiepiscopus^ Alanum de Neyilla excommuni-
cayit, quia Willelmum capellanum suum yinculis
tenuit irretitum. Eodem utique tempore Cona-
nus, minoris Britannise comes^ dum in fata con-
cederet^ ex sorore regis Scotorum^ Constantia
nomine^ filiam reliquit hseredem, quam rex An-
glorum Henricus Gaufrido filio suo uxorem ac-
i^ipiens et in pace statuenda passim per Britan-
niam studiosus existens^ animo clerum terrae illius
^ibi conciliavit et populum.
Liiera Alexandri papa ad regem Henricum pro
reconciliatione heati ThQma.
Anno Domini mclxix. papa Alexander regi a.d. ii69.
A 1 A* d^ i ' • 1 • Alexander to
Anglorum pro negotio Cantuariensis ecclesida the king.
330
ROGBRl D£ WBNDOVBR
A.D. 1 169.
Letters
ufBecket
and otheri.
scripstt in hsec verba ; ^ ' Quam pateme et quam
benigne regiam saDpius excellentiam conveneri-
mus et per literas ac nuntios firequentius exlior-
tati fuerimus^ ut veuerabilem fratrem nostnim
Tbomam, Cantiiarimsem archiepiscopum^ tibi re-
conciliare deberes^ et sibi et suis ecclesias cum
caateris ablatis restitnere^ sublinaitatis tuee pru-
dentia non ignorat, cum id toti fere Ghristianitati
publicum et manifestum existat ; unde quoniam
in boc bucusque minime proficere potuimus^ nec
animi tui motum blandis ac lenibus emoUire^ tris-
tes efficimur et dolentes^ et nos saepe hac fidu-
cia nostra frustrati dolemus ; praesertim cum te
sicut carissimum filium sincerius in Domino di-
ligamus, cui in hoc grave periculum imminere
videmus; et quoniam scriptum est^ 'dama, ne
cesses» quasi tuba exalta vocem tuam et annuo-
tia populo meo scelera eorum/ duritiam tuam,
sicut hactenus^ contra justitiam et salutem ves-
tram non duximus ulterius supportandam, nec
praefato archiepiscopo os de caetero aliqua ra-
tione claudemus, quin officii sui debitum libere
exsequatur> et suam et ecclesiae sibi commissae
ii\juriam ecclesiasticae severitatis gladio 'ulcisca-
tur/
Item^ domino Cantuariensi idem papa literas
direxit sub hac forma ; ** Quoniam regem An-
glorum diutius in patientia et benignitate ex-
spectavimus^ et blandis dulcibusque verbis, et in-
terdum duris et asperrimis^ ut ad semetipsum re-
' QuampatemeJ] Compare Ho-
veden, p. 606, with epp. lib. It.
ep. iv,
' Uleiacatur.'] It appeara from
the letter as it is to be found in
Hoveden, that the pope sent two
legatesy [Simon] 'Prior de Monte
Dei* and * Bernardus de Corilo,*
to confer with the king, p. 507«
' ItemJ] Before this, Alexander
had written to Becket to apprise
him of the attempt he had made
at reconciliation, by his letters tu
the king; see lib. i. ep. liv.
* Quoniam,] Compare lib. i. ep.
cxlv., with lib. v. ep. xxix., from
which the text is taken.
^ 1
i
PL0HB8 HISTORIARUM. 881
diret saspe nKmmiDQS. si tibi ac tnis et eceksiae a.d.iuo.
tuse posaessiones et honores ablatos non resti* «rf Beeket
Mul olhen.
tu^t^ tibi plenam auctoritateia Goneedimiis^ at
in personas et ecclesias, quie ad tuam pertineat
jurisdictionemy excepta regis persona uxorisqae
ejus et filiorum suorum, ecclesiasticam justitiam
exerceatis^ nullius appellationis obstaculo pro-
bibente; proyidentia tamen et circumspectione
adhibita, quam modestia aacerdotalis requirit.'
£odem tempore Gilebertus, Londoniensis episco-
pus, Dominica prima Quadragesimsd, ad declinan-
dam sententiam TbomaB, Cantuarienais archiepi-
scopi, convoCato clero ciyitatis et populo in ec->
clesia sancti Pauli^ Bomanae sedis audientiam ap-
pellavit ; fuerat enim sa^ ab eodem arcbiepi-
scopo commonitusy ut derids snis ecdeaias et
benefida, qnas in manu sua ex traditione regis
tenebaty restitueret cum bonis inde perceptis;
sed quoniam in his et in aliis praeceptis cano-
nicis inobediens perseveravit^ archiepiacopus su-
per appellatione sua minime certioratus^ in die
Palmamm^ ipsum^ ut regiis iniquis consuetudi-
nibus faventem^ .^ud Claramvallem solemniter
excommunicavit et literas ei sequentes direxit ;
Q^od Thomois OantuarieMis GUeberttm, Londinensem
epiacoptm, eafcammtmcamt.
* Thomasy * Dei gratia Cantuariensis archiepi- Becket to
^ *^ Oilbert, bp.
scopus et apostolicae sedis legatus^ Gileberto, Lon- of London.
doniensi episcopo^ utinam vero fratri^ declinare a
malo et facere bonum. Excessus vestros dum li-
cuit supportavimus^ et utinam mansuetudo pa-
tientiae nostrae^ quae nobis supra modum damnosa
exstitit, in totius ecclesia^ perniciem non redundet ;
sed quoniam patientia nostra semper abusi estis^
* Thomas, ] HovedeD, p. 612 ; Diceto, col. 649.
332
ROGBRI D£ WENDOYER
A.D. 1169. iieque dominum papam neque nos in verbo sa^
ofBecket lutis vestrse voluistis audire, sed obduratio ves-
aud othera. . , . .
tra semper m detenora excrevit, vos^ ur^ente
necessitate officii et ratione juris id persuadente,
ex justis et manifestis causis anatbematis sen*
tentia percellentes^ excommunicavimus/et a cor*
pore Christi^ quod est ecclesia^ doneq condigne
satisfaciatis^ amputavimus ; prsecipimus er^o iu
virtute obedientiae et in periculo salutis^ dig^ni-
tatis et ordinis^ quatenus^ prout ecclesise forma
prsescribit, ab omnium communione fidelium abs-
tineatis, ne vestra participatio Dominicum gre-
gem contaminet ad ruinam^ qui ve^stra doctrina
erudiendus et exemplis reformandus erat ad vi-
tam/ Episcopus vero Londoniensis^ licet post
appellationem sententia in ipsum lata fuisset^
mandatum arcbiepiscopi humiliter perferens ab
ingressu ecclesiae abstinuit patienter; archiepisco-
pus vero decano et clero Londoniensis ecclesise
literas dirigens praecepit in virtute obedientise,
ut a communione sui episcopi penitus abstine-
rent, Eodem anno Alienor, filia regis Angliaa^
nupsit Aldefonso^ regi Castellse.
Litera regis ad Gileierttm, episcopum Loncloniensem.
The king Per idcm tempus, cum rumor de excommuni-
of London. catioue Gilcberti^ Londoniensis episcopi^ ad aures
regis Anglorum^ eodem episcopo ^illi significan-
te, pervenisset^ scripsit ei literas consolatorias in
haec verba ; ^^ Audivi gravamen, quod ille Thomas
proditor et adversarius meus intulit in te et in
alias personas regni mei^ quod non minus aegre
^ Jlli significante, ] He had
written to the king to use his
influence with the pope in his
behalf, that he might be heard in
his appeai against the sentence
of Becket; lib. iii. ep. xlvi.
^ Audivi gravamenJ] Inter epp«
lib. iii. ep. xlvii., where it is
dated * apud S. Macarium in
Guasconia/
FLORES HISTORIARUM.
S83
fero de persona tua^ quam si in meam propriam a.d. ii69.
personam virus suum evomuisset. et ideo proofsecket
certo scias, quod ego omnem operam dabo per
dominum papam et per regem Fraucorum et
per omnes amicos meos^ quod de csetero non po-
terit nobis nec regno nostro nocere; unde volo
et consulo, quod tu interim nuUo modo in ani-
mo tuo turberis^ pro certo ^ sciturus, quod> si Ro-
mam adire volueris^ omnia necessaria ad viam
de meo tibi honorabiliter et sufficienter inve-
niam/
Quod legati a papa rmttmtur adjpacem re/ormandam
inter regem et beattm Thomam, Cantuariensenk
archiepiscopum,
Eodem^ anno missi sunt duo legati a latere The pope'8
summi pontificis^ Vivianus et Gratianus^ ut pa- ^et^xl re-
. , A T A !_• • ^ concillation.
cem inter regem AnglisB et archiepiscopum Can-
tuariensem reformarent ; sed quorum erat potes-
tas sequalis^ eos varius disjungebat afiectus^ nec
finis potuit invenire concordes, qui ab initio vota
susceperant tam diversa; 'sed sicut penes regem
Gratianus gratiam non invenit, sic nec apud ar-
chiepiscopum Vivianus. Cum igitur de pace trac^
taturi in Normamda apud Baiocas se regis et
archiepiscopi conspectibus praesentarent, et post
tractatus immensos pax esse in januis ab om-
nibus crederetur^ literas illis direxit Willelmus,
Senonensis archiepiscopus, in quibus contineba-
tur, ne sine ipsius conscientia^ sicut a domino
papa in mandatis acceperant^ in reconciliatione
procederent facienda. Sic duo legati^ infecto ne-
gotio^ a regis curia recesserunt ; noluit enim rex
1 Scitunu,'] <Secturus' in MS.
* Eodem anno, ] Diceto, col.
550.
• Sed. ] The lettere of Viviaii
to the pope and the king, tiis well
as that of Becket to Gratian, may
be seen in lib. iii. epp. Ixii.-lxiy.
834
ROGBRI D£ WENDOVBR
A.D. 1169. cum arcbiepiscopo aliqua ratione componere, nisi
ofBMkei salyis sibi consuetudinibus iniquis regni sui et
^ ^^' dignitatibus, quod etiam ipsis legatis quasi nefas
videbatnn
The bUhop
of London
visits the
king.
Letterof
the kinir to
Alexanaer.
3<
LUera regia Hmriei ad papam Alexandrvan.
Eodem anno Gilebertus^ Londoniensis episco-
pus^ transfretavit, suam domino papee exbibitu-
rus prsesentiam et causas appellationis redditu*
rus; quo veniente ad regem Anglorum in Nor-
manniam^ tractare cceperunt communiter^ quo-
modo beatum Thomam, Cantuariensem archiepi-
scopum^ dolo circumyenirent et causam ejus jus-
tissimam in conspectu summi pontificis denigra-
rent. Tandem in hoc consenserunt^ ut rex Romam
mitteret solennes mmtios cnm Uteris ipsius, in
quibns expresse domino papse denuntiaret^ quod,
nisi superbiam Thomae> Cantuariensis archiepi-
scopi, severitatis pede contereret, ipse et omnes
barones Angliae cum viris ecclesiasticis ab ejus
obedientia recederent ; literarum autem tenor
faic eraty quas domino papae transmisit ;
* Vestras/ pater, satis innotescit serenitati,
quanta me et terram meam affligit molestia^ quan-
tis me vexaverit injuriis, Thomas ille adversarius
meus, cum^ teste consdentia, nihil meruerim, nil
gesserim tanta contumelia dignum. Nunc autem
innumeris praecedentibus novam adjecit injuri-
am^ cum affligere non desinit innocentem; vestra
siquidem fultus auctoritate, ut asserit, devotos
et fideles ecclesia^ Romanse filios Londoniensem
et Saresberiensem episcoposy cum quibusdam fa-
miUaribus meis^ anathematis sententia innoda-
vit, nullam adversus hos habens rationabilem
causam. Hoc autem quam sit roihi intolerabile.
^ Veaira, ] Corapare epp. lib. iii. ep. xlviii.
PLOKBS HISTORi4RUM. S85
qitamqae finuaB me» ef TestraB Mneret laosio* a.d. iie».
lem, yestm credo iHm incognitum pnideiiti» ; ^^
yidetur mihi etiam^ quod me quasi derelictum ^
projeceiit patemitas yestra, cum ad ignomi*
uiae me» augmentum flagitiosum in me gras*
sari permittit inimicum, nec reprimit injuriarum
yekementiam patemfie correctionis moderatio.
Vestram igitur obsecro suppliciter et adjuro^ ut
justum est, celsitudinem^ ut, quem filio debetis,
operis exhibitione monstretis affectum, et illatam
mihi et personis meis et terrae meae injuriam abs-
que tardatione emendare dignemini^ et quicquid
adYersarius meus contra juris ordinem contra mo
et personas regni mei, clericos et laicos» statuit^
irritum habeatis et yacuum ; petitionibus enim,
quas patemitati vestras porrigimus, assensum de
jure praebere tenemini^ maxime cum petitionibus
vestrisy quas mihi nuntii vestri ViTianus scilicet
et Gratianus proponebant, quatenus saspe fhto ar-
chiepiscopo Gantuariensi archiepiscopatum suum
et amorem nostrum redderemus, nos, postposito
honore nostro^ concessimus coram ipsis legatii^
et octo archiepiscopis et episcopis et abbatibus
multiSy licet ille absque conscientia nostra et co-
actione aliqua a regno exierit^ ut bene et in pace
rediret^ et omnes possessiones suas haberet sicut
habuit quando a regno exivit^ et omnes qui cum .
eo vel pro eo exierunt/ salvis dignitatibus regni
nostri; serenitatem igitur vestram obnixe roga-
mus, quatenus attente consideretis honorem et
utilitatem^ quam vobis et curiaB vestrae contuli-
mus et in futurum, nisi per vos steterit^ confere-
mus^ et sic rem hanc ita temperare velitis, ne
illius perfidi proditoris nostri malitiosao blandi-
tiae simplicitatem nostram circumveniant, sed
juxta petitionem nostram eos, qui excommuni-
cati sunty absolvatis, et^ ne in alios venenum ex-
336
ROGBRI D£ WENDOVBR
A.D. 1169. cominunicationis effandere valeaty proyideatis,
ne, si minus in hac justa petitione exauditi fueii-
mus, tanquam de benevolentia vestra desperan-
tes aliter securitati nostrae prospicere compella-
mur ; et^ quoniam singula negotia nostra difficile
sub scripto comprehendentur, mittimus ad pedes
patemitatis vestrae clericos nostros 'familiares
R. archidiaconum Salesberiensem et R. ^Barre,
qui plenius vobis cuncta qua; gesta sunt et alia
negotia nostra exponent.'
Quad mmtii regia causam heati Thama plurimmn
depresserunt.
^h^^I Nuntii igitur regis ad Romanam pervenientes
gU^«y*® curiam literas ejus domino papse cum aliis ne-
gotiis sibi impositis ostenderunt^ donariis simul
et blandis sermonibus summopere studentes ad
favorem regium illius animum inclinare; sed quid
ibi egerint nuntii, literis apostolicis^ quas vicis-
sim beato Thomae^ Cantuariensi archiepiscopo,
direxit, continetur expressum. In primis literis
papa eidem ita scribit ;
' Novit industria tua quam ferventem disposi-
tionem circa regni sui gubernationem carissimus
in Christo filius noster Henricus, illustris rex
Anglorum, impendat^ et eandem, ut firmior ha-
beatur, vult auctoritate Romanae ecclesiae robo-
rari, petens ut antiquas regni sui consuetudines
et dignitates conservemus illaesas. Item^ cum
legationis officium totius Angliae postulasset
instantins Eboracensi archiepiscopo indulgeri,
pensantes tempora periculosa, legationis literas
^ Familiares» ] In Alexander*8
answer to Henry, printed in Ho-
veden, p. 515, they are said to
have been John Gnmin and Ralph
de Tamworth. Reginald, arch-
deacon of Salisburyy is spoken of
by the pope as one of the king's
ambassadors to him ; epp. lib. iv,
ep. iii.
2 Barre.'] * Barri,' C.
FIX)RES HfSTORIARUM» 337
prsefato archiepiscopo concedendas eidem regi a.d. iie».
concessimus^ licet, antequam inclinaremur ad
consensum, nuntii ejus nobis in verbo veritatia
promiserunt et super hoc juramentum obtule-
rant, quod nunquam sine voluntate vestra li*
terae Eboracensi archiepiscopo redderentur.' In .
aliis autem literis suis idem papa dedit in man-
datis archiepiscopo memorato, in virtute praeci*
piens obedientiae, ne in ipsum reg^em aut regnum
ejus, vel personas regni, interdicti seu excom-
municationis vel suspensionis sententiam pro-
mulgaret, nisi idem rex in sua pertinacia per*
severans ante initium Quadragesimae sibi grati-
am suam non redderet et bona omnia sibi et
suis restitueret^ animae suae salute et regni sui
similiter et haeredum suorum perpetua tranquil-
litate.
De martyrio nientis heati Thomay Cantuariensis
archiepiscopi.
Hoc igitur tribulationis igne et mentis pas-Mentai
sione confossus Thomas confessor mvictus mar- Becket.
tyrium^ quod nondum suscepit in corpore, serva^
vit in mente ; videns enim illum^ qui caput esse
debuit ecclesiae militantis, quod se non opposuit
murum^ ut staret pro ea in die praelii^ sed con-^
versus est retrorsum velut aries cornua non ha-
bens^ omni humano destitutus solatio ad divi-
num confiigit auxilium, incessanter pro statu
ecclesiae orans^ corpus suum in vigiliis et jejuniis
maceranSy pro se p^rsequentibus et odio haben-
tibus preces fundens, lachrymosis suspiriis Deum
sollicitare studuit, ut ecclesiam conservare dig-
naretur, quam redemit et proprio sanguine con-^
secravit. ^Quis enim hujus viri Dei angustias et
^ Quis enim.'] See his letter to Conrad^ archdeacon of Mayence^
lib. iv. ep. XV.
VOL. II. Z
938
R06EHI DE WENDOVER
A.D.1I69. mentis poterit exprimere passiones^ cujas pa-
ter et mater, fratres et sorores^ nepotes et nep-
tes^ clerici et ministri pro eo sunt in exilium
pulsi, et ipse^ qui tam reverenda erat in eccle-
sia Dei persona, panem suum in terra aliena
cum dolore compulsus est mendicare ? Sed for-
tasse^ quia nemo repente fit summus^ haec ejus
fuerunt tortnenta praBcurrentia ad illius animum
solidandum et perferendas injurias^ quousque
strictis ensibus ad martyrii gloriam pertingere
mereretur^ cui nondum certus fuerat locus mar-
tyrii deputatus.
Forma petitionis, qmm Thomaa^ Cantua/nensis
arcAiepiscopus, a rege postulavit.
Becket'8 Eodcm auuo. infra octavas beati Martini,
terms of rc- • i» 1 1 f x n
conciiiation. procuraute summo pontince^ ^nabitum est coiio-
quium prope Parisius inter reges Francorum et
Anglorum, ubi praesens fuit archiepiscopus Can-
tuariensis, sed se conspectui regis Anglorum mi-
nime praBSentavit ; ubi cum diu tractatum fuisset
de pace reformanda inter regem Anglorum et ar-
chiepiscopum Cantuariensem, idem archiepisco-
pus, per consiUum regis Francorum et episcopo-
rum et procerum qui adfuerant, petitionem suam
in schedula redactam regi Anglorum transmisit
haec verba continentem ; ' Hoc petimus a domino
nostro rege, juxta consilium et mandatum do-
mini papae, quatenus, pro amore Dei et domini
papae et honore sanctde ecclesiae et salute sua
et heeredum suorum, recipiat nos in gratiam
suam, et concedat nobis et omnibus, qui pro no-
bis et nobiscum exierunt de regno suo, pacem
et plenam securitatem de se et suis sine malo
' 1 Habitum est colloquium,'] Di-
ceto, col. 660t Oompare Fitz-
Stephen, p. 68. This is probably
the meeting which, according to
Gervase, was held at Montmar'
tre; col. 1408.
FLORES HISTORIARUM.
339
ingenio; et reddat nobis ecclesiam Cantuarien- a.d. ii69.
sem in ea plenitudine et libertate, in qua eam
melius habuimus postquam facti sumus archie-
piscopus, et omnes possessiones quas habuimus,
ad habendum et tenendum ita libere et quiete
et honorifice^ sicut ecclesia et nos ea Uberius ha-
buimus et tenuimus, postquam in archiepiscopum
promoti sumus, et similiter omnibus nostris, cum
ecclesiis omnibus et prsebendis ad archiepiscopum
pertinentibus, quaa yacaverunt postqnam exivi-
mus de terra^ ut faciamus de eis^ sicut de rebus
nostris^ prout nobis placuerit et nostris/ Rex au-
tem Anglorum duobus articulis non plenum prae-
buit assensum, non enim nomine • restitntionis^
cum archiepiscopum non expulerity juxta digni-
tatem regni sui quicquam solvere tenebatur^ nec
vacantium ecclesiarum possessiones, quas jam
certis dederat personis^ in irritum revocare ; sed
coram rege Francorum^ ut asserebat, archiepi-
scopo satisfacere paratus erat, wel, si conten-
dere yellet^ judicium in palatio Parisiensi subire,
Gallicana ecclesia imponente partes suas, seu
scholaribus diversarum provinciarum sequa lance
negotium examinantibus, et ita rex Angliae^ qui
prius odium in se plurimorum conflaverat, per
hsec verba plurimum adeptus est favorem ; itaque,
mediantibus amicis, in qualemcunque concordi-
am convenissent rex et archiepiscopus^ nisi quod
rex' osculum pacis dare archiepiscopo negavit,
paratus omnem aliam securitatem praestare ; ar-
chiepiscopus autem pacem inire noluit^ nisi firma
posset stabilitate gaudere.
^ Rex osctUum . . . negacit. ]
Compare the account of this ne-
gotiation, as it may be gathered
from the letters of Beoket and
the legates, lib. iii. epp. Ix.-lxv.
with the Quadrilogns, p. 101.
After this there were three in-
terviews between the king and
Becket, namely, at Monmirail,
Fretville, and Amboise ; Diceto^r
col. 552.
z 2
34a
ROGERI D£ WENDOVER
and Prince
Oeoffrey at
Nantes.
Quod proceres Britannia Henrico regi et Gau/rido
JiUo 8U0 fidelitatem fecerunt,
A.D. 1170. Anno Domini mclxx. rex Ang^lonim ^Henri-
to^Henry cus i^ Natali tenuit curiam suam apud urbem
Nanetensem, prsesentibus episcopis et baronibus
Britanniae minoris, ubi fidelitatem omnes jura*
verunt sibi et filio suo Gaufrido; et in Quadra-
gesima sequenti ad Angliam transfretavit, ipse
cum omnibus suis ^in mari fere submersus.
De absolutione Londoniensis ^iscopi.
Absoiution Quo ctiam anno Gilebertus, Londoniensis ^an-
ofthebishop . ■■*•■., . -r% • j
of London. tistcs, dum Alpibus trausceusis Romam tenderet,
apud Mediolanum veniens literas domini papsa
in haec verba suscepit ; ^ Rothomagensi archiepi-
scopo et episcopo Exoniensi dedimus in manda-
tis ut, recepto a te juramento, quod nostro stares
judicio super his, pro quibus in te lata erat sen-
tentia, nostra te vice absolvant ; ita quidem ut,
pro eo quod excommunicatus fueras, nuUum or-
dinis aut dignitatis periculum aut infamiae notam
debes sustinere.' Episcopus igitur ad absolutio-
nem aspirans apud Rothomagum in die Paschae
est solemniter absolutus.
De vita et virtute sancti Godrici heremita.
s^Godric Eodem quoque anno venerabilis heremita
Godricus^ ex hac luce transiens pro vita tem-
porali commutavit aetemam ; de cujus vita et
actibus admirandis ac fine glorioso huic historias
^ Henricua»'] Diceto, col. 551.
' In nuxri fere submersus, ]
Brompton relates that one of the
ships containing more tban tbree
hundred souls went down, and
all on board perished ; col. 1060.
' Antistes, ] Diceto, col. 564.
* Godricua, ] The life of God-
ric, written by Geoffrey, a con-
temporary monk, is printed in the
Act. SS. May, vol. v. p. 70.
Compare also the Nova Legen-
da, fol. 167, b.
PLORBS HISTORIARUM. 341
vel pauca referre libet, quooiam injuriam hoc a.d. iiro.
esset facere sancto^ ejus opera tam prseclaras.oodrte.
sub silentio praBterire: Amicus Dei Godricus in
pa^o Northfolkensi» patre Ailwardo, matre Ead-
wenna, generatus» villa, quae Walepol nuucupa*-
tur^ a prsedictis parentibus educatus est et ibidem
cam eis aliquamdiu conversatus ; ubi^ puerilibus
annis innocenter transactis, mercator efficitur, et,
primo minoris pretii merces exercens, tandem
cum sociis mercatoribus nundinas coepit publicas
exercere. Hic die quodam, cum in arenis ma-
ritimis solus ambularet^ tres in sicco delphines
invenit, quorum duobus adhuc palpitantibus^ ter-
tius mortuus apparebat. lUe motus pietate vi-
ventes reliquit intactos^ et de mortuo partem
sumens onustus recessit ; sed, fluctibus maris de
more revertentibus, prinio pedes et tibias et
demum abyssus caput ejus vallavit. Godricus
autem fortis in fide et sub aquis diutius ince-
dens» Domino ducente, ad siccum pervenit, et,
parentibus pisce dato, cuncta quae sibi accide-
rant enarravit. Solebat autem interdum solus
agens de caelestibus meditari et orationem
Dominicam cum symbolo frequentius ruminare.
Sanctum Andream in Scotia orationis gratia de-
votus petivit, nec minori devotione ductus Ro-
mam perrexit ; inde demum reversus quibusdam
negotiatoribus adjunctus est et cum eis navigio
aggressus est mercaturam, et divitias congerens
unius navis dimidiuin et alterius quartam partem
habebat. Erat autem corpore robustus et animo
strenuus, unde per regiones diversas navigando
loca sanctorum multa visitabat et eorum se pa-
trocinio commendabat.
342 ROGERI D£ WENDOVER
De pmlla, qua heato Godrico in peregrinatione
minietramt.
A.D. 1170. Godricus itaque^ cum jam navalibus lucris
s.^Godrtc. sedecim annorum tempus compleverat^ divitias^
quas multis laboribus congregaverat^ in obse-
quiis divinis expendere disponebat ; signum ita-
que vivificse cracis Hierosolymam petiturus ac-
cepit et Dominicum sepulchrum devotissime
visitavit, et inde per sanctum Jacobum in An-
gliam remeavit. Qui iterum post aliquod tem-
poris spatium pia devotione succendebatur^ ut
apostolorum limina visitaret, et propositum
suum parentibus indicavit ; mater vero cum se
itineris comitem futuram assereret^ si liceret^
filius gratanter annuit^ et genitrici humiUter
obsequens humeris eam portabat, quotiens as-
peritas id itineris exigebat. Illis autem urbem
Londoniensium prsetergressis accessit subito
mulier quasdam magni decoris^ et hujus pere-
grinationis comitem fieri humiliter supplicavit^
quod illi alacriter annuerunt ; erat quidem eis
comes individua et in eorum obsequiis diligens
et devota^ nam pedes eorum lavabat, oscula pe-
dibus imprimebat^ et aliis cunctis obsequentior
habebatur. Ita per totum iter in eundo et red-
eundo se gerebat, nec ab aliquo interrogata
fuit qudB esset vel unde, nec illa id ipsum ali-
quando indicabat ; cum autem repatriantes Lon-
donias appropinquabant, impetravit licentiam
recedendi, et in suo recessu hsec verba dixit ;
* Tempus est ut illuc redeam^ unde sum digressa;
vos autem benedicite Deum^ qui sperantes in se
non deserit, scientes quoniam illud eveniet, qnod
Romae ab apostolis postulastis/ Hanc autem
mulierem de comitatu nemo vidit nisi Godricus
et mater ejus.
J
FLORBS HfSTORIARUM, 843
QtMd vir Dei de peregrmatiom reverms ad heremtm
convolavit.
Camque patri suo matram restitiiisset incolu- a.d. nro.
mem, omnia Yendidit qu» habebat, et, eorum s o«iric.
benedictione percepta, profectus est ab eis, vitam
heremiticam prce ommbus concupiscens* Venit
tandem in extremis Anglise finibus ad civitatemy
quse Karleolum nuncupatur, ubi quosdam ho-
mines sibi consan^initate conjunctos inveniens
ab uno eorum psalterium sancti Hieronymi ipso
donante suscepit^ quod in brevi didicit et me-
moriter recitavit. Tunc silvas, ignorantibus
amicis, peteos silvestribus berbis ibi et fructi*-
bus aliquandiu victitavit, ad quem serpentes
et ferse aocedentes ipsom diu intuebantur^ sed
mox cum omni maosuetudine recedebant; ille
solus in heremo diebus multis conversatus, mmc
genuflexionibuSy nunc manibus in caBlum elev^tj^,
nunc bumi prostratus, Dominum assidue prcM^a-r
batur. Tandem solitarium quendam inveoieos
et speluocam seois ingrediens^ ab ipso confe^tim
audivit^ ' JBene venias^ frater Godrice ;' ' £t tu b^oe
valeas, pater Ailrice/ cum antea prorsus <es9ent
ignoti. ^ Tu/ ioquit senex, ' ad hoc missus es a
Deo, ut corpus senile sepulturae tradas.' Itaque
soli per biennium commanseruot^ nuUam omoioo
substaotiam possidentes. Sene taodem graviter
infirmatOy Godricus debilem sublevat et trans*
portat, cibos ori ejus apj^cat^ presbyterum ad-
ducit, qui ei^ facta confessione, eucharistiam sub-
mioistrat. Videns ergo Godricus quod morbus
Invalesceret^ dixit, * O spiritus^ qui ad imagioem
Dei creatus es> adjuro te per Denm pmnipotien*-
tem^ ut me nesciente ex hoc corpusculo non
recedas/ Sene autem sine mora animam exha^
lante, vidit velut in similitudinem venti urentis
d44 R06ERI DE WENDOYER
A.D. 1170. et fervidi formam qusisi sphaericam, quae instar
8.Godric. yitri lucidissimi tota resplenduit, et illam nndi-
que incomparabilis candor obduxit, licet modum
qualitatis animas nemo valeat explicare. Audito
autem obitu viri sancti^ socii ejus^ qui erant in
curia beati Cuthberti, inter quos fuerat juvenis
conversatus^ sepelierunt eum in coemeterio Dunel-
mensi.
Qtiod leoitm Godricus Hierosolymam pro/ectus cum
prosperitate reverms est.
Sepulto itaque fratre jam dicto, Godricus re-
vertitur ad desertum, hsesitans quid de se divinae
sit placitum voluntati ; dum igitur super hoc
attentius Deum oraret^ vox lapsa de caelo dixit
ei, * Expedit tibi ire Hierosolymam et reverti ;'
sed et sanctus confessor Christi Cuthbertus ei
apparens dixit, * Vade Hierosolymam cum Do-
mino crucifigi, et ego tibi sum futurus adjutor
in omnibus et patronus, et, itineris hujus labore
consummato, sub mea protectione apud Finchale
Domino militabis/ Godricus autem Dunelmum
reversus signum crucis cum presbyteri bene-
dictione suscepit. In hoc itinere erat ei cibus
panis hordeaceus et aqua potus, non vestes mu-
tavit nec abluit, non calceamenta deposuit vel
mutavit aut emendavit, antequam ad loca sancta
veniret; ad sepulchrum Domini et ad alia loca
sancta veniens devote oravit, lachrymas fudit,
solo adhaesit, oscula fixit, ita devotus existens
ut vix cuilibet credibile videretur. Ad Jordanis
fluenta procedens, cum cilicio et scypho, quem in
pera portabat, et cruce modica, quam semper in
manibus ferebat, aquas fiuminis introivit, quae
omni post tempore quo vixit habuit cariora;
tunc primo vestes exuit, de qua lotus ascendit,
calceamenta deposuit et dixit, * Deus omnipotens,
FLORES HISTORIARUM» 345
qui in hac terra nudis pedibus ambulasti, et eos a.d. nro.
prd me in patibulo clavis transfigi permisisti»s.Godik.
ego deinceps calceamenta pedibus non apponam.'
Exacto igitur peregrinationis voto, in Angliam
repedavit.
Quod hea4m Godrieus ajmd FinchaU hcum haUta-
tionis, Deo inspirante, elegit.
Reversus autem in aquilonalibus Angliae par-
tibus locum in silva invenit secretum Eschedale
nuncupatum, et hunc sibi competere judicabat.
Hic de lignis casulam construxit et cespitibus
eam texit^ ibique per anniim et menses aliquot
habitavit ; sed, cum ibi a dominis fundi molestias
sustinuissety discessit et Dunelmum pervenit^ ubi
psalterium ex integro discens tantum in brevi
profecit^ quod in psalmis, hymnis et orationibus
eruditus est, quantum sibi sufficere videbatur«
Igitur divina admonitione inspiratus die quodam
ad vicinum nemus processit, ubi audivit pasto-
rem quendam socio sic dicentem, ' Eamus iu
Finchale^ greges adaquare.' Hsec audiens God-
ricus dedit ei solum quem habuit obolum^ ut
illum duceret ad hunc locum ; ubi ad interiorem
silvae densitatem progrediens occurrit lupo mirae
magnitudinis sdBvienti, qui in illum irruit ac si
vellet dilaniare frustatim ; intellexit autem God-
ricus versiitiam fore hostis antiqui, [et] crucis ei
opposuit signum dicens, * Adjuro te in nomine
sanctaB Trinitatis, ut festinanter recedas, si meae
servitutis obsequium^ quod in hoc loco exhibere
Domino proposui^ sit acceptum ;' et^ his dictis^
fera se impiis pedibus prostravit^ quasi veniam
precaretur.
346
ROGBRI DJB WBNDOYBR
A.D. 1170.
Lifeof
S. Godric.
Quod mnctus Godricus apvd FinchaU ferarum et
serpentium socius hahitamt,
Advertens igitur mcDte quod ibidem esset Do^
mino servituruSy de licentia ^Ranulpbi, Dunel-
mensis episcopi^ juxta ripam Weri fluminis ca-
sulam composuit in terra defossam^ quam cespite
contexit^ et coepit ibi habitare^ serpentium socius
et ferarum; magna quidem et horribilis aderat
serpentium multitudo^ mitissimas se tamen viro
Dei palpabilesque et ipsius obtemperantes jus-
sionibus exhibebant. Npnnunquam vero^ eo se-
dente ad ignem^ se inter ipsius tibias extende*
bant, et quandoque in disco aliquo vel scypho
rotundo se schemate componebant. Cumque haec
annis aliquibus pertulisset, visum est sibi^ quod
ejus orationes impediebant ; et die quodanu illos
solito more reperiens jussit^ ne amplius domum
suam intrarent, et mox totum illud vermium
genus ita discessit^ quod nec ultra casae limen
transire praesumpsit. Munera quoque sibi oblata
plane respuit et cibaria^ de laboribus manuum
vivere disponens ramos et radices herbarum in
cineres redegit^ quos cum farina hordei ita com*
miscuit, ut partem tertiam cineres continerent ;
iusnltus libidinis lachrymis^ vigiliis arcebat et
jejuniis^ ita quod plerumque per sex dies absti-
neret a cibo. Post fortia luxurias tentamenta
conatus est eum diabolus, nunc apparens in urso
vel leone, nunc in tauro vel lupo, nunc in vulpe
vel bufone, terrere^ sed ille fortis in fide omnia
contemnebat ; ut autem camis incendia supera-
ret^ cilicio carnem edomabat asperrimo, et lorica
per quinquaginta annorum curricula utebatur.
Lapidem latum habuit pro mensa^ super quem
' RanutphW] Flambard ; he was
cunsecrated on the 5th of June
1099, and died in 1129. Angl.
Sacr. i. p. 705.
PL.ORBS HISTORIARUM. 347
panem collocabat praBdlctam, quem nunqaam a.d.ii7o.
comedit, nisi ^avi necessitate compalsus; po-slo^iic.
tus illi fuit ^stns aquse permodicus, nec hunc
snmebat, nisi valida siti coactus ; nunqaam jace-
bat in lecto, sed in humo nada super cilicio fa-
tigratus decubuit, capite supposito lapide, quem
pro mensa habebat; luna luceute operibus in-
sistebat, et, somno ita discusso, orationibus in-
cumbebat ; hieme gelu et nive rigenti, nudus
flumen ingressus nocte ibi tota vivam semetip-
sum Domino hostiam immolabat, et usque ad
collum submersus orationes et psalmos cum
lachr jinis profundebat. Dum vir sanctus staret
in aquis, apparuit ei saepe diabolus membrorum
universitate distortus, et, cum in eum vellet ir-
ruere, si^o sanctae crucis illum confusum fuga-
vit; vestes ejus, quas in ripa reliquerat, aspor-
tavit, quem Godricus ita clamore deterruit, quod
cuncta relinquens effugit.
Quod heatus Godricus puerum ex ore imapinis crucifixi
vidit exire et in matri$ gremium descendere reve"
renter.
Die quodam, dum vir Domini Godricus in ora-
torio sao sedens psalterium ruminaret, vidit ex
ore imaginis crucifixi puerulum exire, qui ad
ima^nem beatas virginis^ quae in parte aqui-
lonis stabat in eadem trabe, descendit et gremio
ipsius insedit. Illa vero manus contra venien-
tem extendens amplexum fere per tres horas
brachiis confovebat ; puer quoque, quamdiu se-
debat in gremio matris, ut viveus in corpore se
movebat, et ad ejus adventum pariter et discessum
tota sacrse virginis imago ita contremait, ut in
trabe ruinam minari videretur. Putabat autem
amicas Dei Godricus imaginis membra vitali
spirita compleri, et puerum non aliud esse quam
348 ROGERl D£ WENDOVER
A.D. 1170. Jesum credidit Nazarenum ; deinde puer eodem
Lifeof - . . ■■••x «^ •
s. Godric. modo quo venerat in os rediit crucinxi.
Quod mater Domini et Maria MagdaUna heato God^
rico apparuerunt^ et de cantico, quod a matre didicit
Salvatoris.
Altera vice, cum vir sanctus coram altari be*^
atdB virginis et Dei genitricis oraret, vidit dua^
puellas^ quasi aetate teneras^ stantes ad duo cor-
nua ipsius altaris specie pulcherrimas, quarum
vestes erant niveo splendore fulgentes ; quibus
diu invicem se contemplantibus^ tacuit God-
ricus non ausus se movere^ sed saepius in eas
oculos convertebat et quandoque cernuus adora-
bat. Tunc virgines ad Godricum accedentes^
illa, quae a dextris erat altaris^ illum taliter est
affata^ * N unquid me, Godrice, cognoscis V Et ille,
* Domina, hoc nemo potest, nisi cui te volueris re-
velare;' et illa, *Vere dixisti, quia mater Christi
sum, et per me ipsius gratiam obtinebis. Ista
est autem apostolorum apostola, Maria Magda-
lene.' Et Godricus pedibus Dei genitricis advo-
lutus, * Tibi me, domina mea,' inquit, ' committo,
ut me perpetuo custodire digneris.' Tunc utram-
que manum super caput ejus imposuit, et caesa-
riem complanantes domum odore dulcifluo reple-
verunt^ Post haec autem Dei genitrix canticum
quoddam coram illo musica modulatione prae-
cinuit et ipsum cantare edocuit, quod frequenter
repetens Godricus memorise firmiter commenda-
vit. Est autem canticum illud Anglico idiomate
compositum sic ;
* Seinte Marie, clane virgine,
Moder Jesu Christ Nazarene,
Onfo, scild, help thin Gorich,
Oh fang, bring heali widh the in Godes rich.
FLORES HISTORIARUM. 349
Seinte Marie, Chrbtes boury a.d. iiro.
Meidenes clenhed, moderes flour, s. Godric.
Delivere mine sennen, regne in min mod,
Bringe me to blisse wit thi selfe God.'
•
Hoc canticum potest hoc modo in Latinum
transferri ; ' Sancta Maria^ virgo munda^ mater
Jhesu Christi Nazareni, suscipe, adduc^ sancta,
tecum in Dei regnum. Sancta Maria, Christi
thalamus, virginalis puritas, matris flos, dele mea
crimina^ regna in mente mea^ duc me ad felici-
tatem cum solo Deo/ Praecepit itaque mater
Christi^ ut quotiens dolori^ taedio vel tentationi
succumbere formidaret^ hoc se cantico solaretur ;
^ Nam me/ inquit^ ^ sic invocans meum senties
constanter auxilium.' Deinde slgnum crucis
capiti ejus imprimens^ ipso cernente, in caelum
ascendunt^ odorem ei suavissimum relinquentes.
Quomodo mnctus Godricus duos mortuos resuscitavit.
Venerunt die quodam ad hominem Dei vir cum
uxore sua^ ipsum misericorditer obsecrantes^ ut
resuscitare filiam suam mortuam dignaretur ; et
corpus exanime de sacco excutientes coram ipso
illud projecerunt. Vir autem Domini^ qui ad
tantae virtutis opus se judicabat indignum, nihil
respondit, sed in agrum processit^ ut consuetum
exerceret laborem; illi autem commoti recesse-
runt, corpus relinquentes in oratorio et dicentes,
* Habeat cadaver et infodiat^ vel illud vitae resti-
tuat^ qiiia posset suscitare si vellet.' Godricus
vespere domum rediens in angulo oratorii corpus
iavenit ; ad Deum igitur tota cordis intentione
conversus. orationibus coepit instare^ ut Deus
omnipotens^ qui vita omnium est et salus^ puel-
lam ad vitam revocare dignaretur. Tribus autem
diebus et binis noctibus hoc agere non cessavit ;
350
ROOBRI DE WENDOVER
A.D. 1170.
Lifeof
& Godrie.
sed die tertio, ciim adhuc esset in lachrymis ante
altare procumbens, vidit puellam ad altare veni-
entem, et, vocatis cum festinatione parentibus^
reddidit eis puellam incolumem^ jurantibus illis
prius^ quod secretum hoc^ dum Godricus viverety
nemini revelarent. Alio quoque tempore viro Dei
puerum mortuum a parentibus clam oblatum
jussit super altare in oratorio beatae virginis
ponere, et parentes consolans lachrymantes ait,
* Ne putetis/ inquit, * puerum esse mortuum, sed
mecum flexis g^enibus divinam pro puero clemen-
tiam exorate.* Oratione igitur completa, prae-
cepit ut eum toUerent de altari, et accedentes
viventem reperiunt et ridentem ; moxque illos
sacramentis constrinxit, ne boc opus ante ipsius
obitum propalarent.
Qmliter monacho vitam ejus scribere volenti
responderit
Habuit autem vir sanctus monachos Dunel-
menses valde familiares, sed tamen inter caeteros
monachum quendam nomine ^N. specialius dili-
gebat. Hic autem, cum a multis rogatus fuis-
set, ut vitam et virtutes sancti Godrici posteris
profuturas literis commendaret, ipse pro rerum
veritate certius inquirenda accessit ad virum
Dei, volens ab eo, quid scribere deberet, fami-
liarius erudiri. Residens autem ad pedes sancti
dixit, quod libenter scriberet vitam ipsius si an-
nueret, protestans quam utile fore, si actuum
ejus notitia ad posteros deveniret ; ille vero
quasi commotus vultum convertens ait, ' Vitara
Godrici, amice, talem esse cognoscas ; Godricus
primo rusticus pinguis, fomicator, immnndus.
* iV.] Probably an error of the
transcriber for ' R.* or Regmald^
from whom principally Geoflrey
coUected the materials for his
life. See prologue, in Act. SS.
p. 70.
FLORBS HISTORIARUM. 351
foenerator, falsaiius^ deceptor^ perjuruSy adula- a.d. 1170.
tor^ discurrens, petulans et gulosus, modo pulex 8.Godric.
mortuus, canis foetidus, vilis vermiculus, non he-
remita sed hypocrita^ non solitarius sed mente
difiiisas, devorator eleemosynarum, fastidiosus,
deliciarum cupidus et negligens, otiosus et ster-
tens, prodigus et ambitiosus^ et qui non esset
dignus alii servire^ quotidie sibi ministrantes
verberat et objurgat. Hasc autem et his pejora
scribere poteris de Godrico/ £t his dictis velut
indignatus obticuit, et monachus cum nonnulla
confusione discessit. Interjectis autem deinceps
aliquot annis^ nihil de ipsius vita monachus ausus
fuit inquirere, donec ipse quasi misertus ejus, et
velut de prsedicta poenitens injuria, ultro coepit
dicere quod volebat ; adjuravit tamen monachum
per dilectionem qua ei conjunctus erat, ut, eo
vivente^ nemini libellum osteuderet.
Qualiter ianctus Godricm de exitu anima et statv,
interrogatvs responderit,
Altera yice, cum idem monachus propter fes-
tum sancti Johannis Baptistae illuc veniret, ut
viro Dei missam celebraret, sedens extra limen
oratorii illum intus canentem audivit; deinde
post vesperas interrogavit eum frater, qualis
esset exitus animarum ex hoc mundo^ ad quod
tale fertur accepisse responsum; ^Sancta/ inquit,
^anima leniter exit a corpore ; sed peccatrix ani-
ma, velut immatura^ multis flagris ad exitum per-
uif^etur. Egressa vero ad aeris fastigium sine
mora conscendit^ et ibi moram quandoque facit,
exspectans quid Deus de illa facere velit. Est
autem ibi quasi quaedam porta ferrea et angusta^
hinc inde spirituum bonorum et malorum custo-
diis circumdncta, per quam animae justorum levi
transitu admittuntur, injustao vero graviter an-
352 ROGERI DE WENDOVBR
A.D. 1170. gustantur et cruciantur et ad inferiora misera-^
8. Godric. bilitcr deprimuntur. Hodie vero conspexi ani*
mam cujusdam justi liberam transvolare per eam,
et ideo cum angelis eam deferentibus coepi prse
gaudio cantare^ quod et tu admirans audisti.'
Qualiter sanctus Petrus leato Godrico missam
celebravit.
Monachus idem iterum illuc reversus quse-
sivit ab homine Dei^ si unam missam vellet au-
dire, qui respondit, ^ Hodie de sancta Trinitate
missam audivi, et communionem de manu viri cu-
jusdam candidati suscepi^ qui de caelo descen-
dens iterum in caelum ascendit, et ut peccata
confiterer admonuit^ et de meis excessibus dixi
ei quicquid mihi occurrit ; sic autem absolutus
ab illo eucharistiam de manu ipsius reverenter
percepi ; officio quoque peracto, elcvatis mani-
bus est elevatus in caelum. Laudasne^ fili^ ut post
hdBC a te modo disciplinam vel communionem ac-
cipiam ?'' Et ille respondit, quod hoc facere non
auderety sed quaesivit ab eo, quis sanctorum ille
fuisset; et vir Dei dixit, hunc fuisse Petrum
apostolum^ qui missus fuerat a Domino^ ut ip-
sum absolveret a peccatis ; * Tu missam/ inquit^
* in honorem beatae virginis celebrato, ut ejus in-
terventu Filium ipsius habere propitium merea-
mur/ et monachus Dominum laudans laetus pa-
ruit imperanti.
QuaUter sanctus Godricus per orationes et cruds
siffnum fuit a damonibus Uleratus.
Sanctus heremita et amicus Dei Godricus»
cum annos quadraginta in heremo apud Finchale
strenue peregisset, morbo confectus et senio ad
transitum piropinquabat, nam per octo fere an-
nos in lecto languidus decubuerat, nec unquam
FLORES HISTORIARUM. 3S3
nisi aliense manus auxilio se in latus aliquod a.d. iiro.
Life of
declinabat ; quo utique tempore tot sustinuit s. Qodric.
aegritudinum tentationumque molestias, quot nec
lingua possent vel calamo comprehendi. Vene-
runt ad eum duo dsemones, deferentes lecticam
et dicentes^ ' Huc venimus^ ut te ad inferos de*
portemus, quia senex delirus es et de sapiente
factus insipiens ;' ille crucis signaculo se muni-
vit, et orans protinus daemones effugavit
Quamodo diaholus sanctum Godricum in capite
peretmerity et de morte ejus.
Postea vero, cum vir Dei vice quadam in lecto
solus jaceret, ministri^ qui foris erant^ vocem il-
los vocantem audierunt, et accurrens unus eorum
festinanter invenit eum corpore nudum jacentem
in oratorii pavimento^ et illum in lecto reponens
quansivit ab eo^ quare sic jaceret ; et ille^ ^ Di-
abolus,' inquit, * mihi adstitit^ et videns me post
quietem somni tepidius agentem^ subito de lecto
me pepulit improvisum et scamno caput meum
allisit;' et ostendens gibbum in capite haec verba
subjunxit, ' Ita subito me praBvenit inimicus, ut
signo crucis me non potui prsemunire, et ait, En,
Godrice rustice, de quo non valui hactenus per
meos satellites triumphare, dum lecti mollia quae^
ris et sicca a me modo occideris. Cogitet ergo
unusquisque quam periculosum sit delicias cor-
pori adhibere et mollitie delectari, cum non pos-
sit Deus in finibus suaviter viventium inveniri.'
Obiit autem venerabilis pater Godricus duode-
cimo kalendas Junii, in octavis scilicet Domi-
nicsB ascensionis^ cujus vita et virtutes supra
homines esse et impossibilia relatu videntur;
sepultus est autem.in oratorio suo^ ad plagam
septentrionalem^ ante gradus altaris sancti Jo-
VOL. II. 2 A
854
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1170. hannis BaptistaB, cujus sepulchram nsque in diem
8. Godrio. hodiernum corascat miraculis g^Ioriosum.
Coronatkm
of Prinoe
Henry.
De coromtiane regis Henrici jmenis.
Eodem tempore, id est anno Domini mglxx.
idibus Julii^ convenerant ad mandatum regis An-
gloram Henrici apud Westmonasterium Roge-
rus^ Eboracensis archiepiscopus, et omnes suffra-
ganei Cantuariensis ecclesi8& episcopi^ ad 'coro-
nationem Henrici filii regis primogeniti, qui, pa-
tre jubente, coronatus est solemniter a Rogero^
Eboracensi archiepiscopo^ quarto decimo kalen-
das Julii, contra'prohibitionem domini pap^e, qui
literas ipsi archiepiscopo et aliis episcopis regni
in hsec verba direxit; * Universitati vestrse aucto-
ritate apostolica penitus inhibemus, ne quisquam
vestrum novo regi coronando^ si forte casus emer-
serit, absque assensu Cantuariensis archiepiscopi
et ecclesias Cantuariensis conniventia, contra an-
tiquam ejus consuetudinem et dignitatem, ma-
num apponere qualibet occasione praesumat aut
id aliquatenus attentare ;^ sed haec frustra^ quia^
antequam literae essent promulgatae, negotium
fuerat consummatum. Et rex statim post coro-
nationem filii sui mare transiens convenit ad col-
loquium archiepiscopi Cantuariensis ^apud Munt-
mirail^ ubi praesens erat rex Francorum ; et post
diutinum de pace tractatum inter eos^ cum per-
ventum fuisset ad osculum, quia archiepiscopus
' Conmaiumem. ] Tyrrell, a-
mongst other reasons, has sup-
posed that Henry was influenced
in coming to this determination
by the example of the French
kings, Robert and Louis le Gros ;
ii. p. 856,
^ ProhibUimem,'] Compare the
letters of the pope^ lib. iy. ep.
xlii.; lib. v. ep. xxxiy.
^Apud Muntmirail,'] The in-
terview at Monmirail had taken
place before the coronation of the
prince, according to Gervase, col.
1407. So also Fitz-Stephen, p.
58. The text follows Diceto, col.
552.
PLORES H1ST0RIARUM. 355
dixit ad regem, ' In honore Dei vos osculor/ rex a.d. iiro.
recessit ab osculo quasi conditionaliter involu-
tns, nam rex semper in verbis archiepiscopi con-
scientiam habentis purissimam quasdam clau*
sulas causabatur, yidelicet, nunc ^' salvo honore
Dei/ nunc ' salvo ordine meo/ nunc * salva fide
Dei ;* archiepiscopus vero regis cautelas habuit
semper suspectas, ne, si concordiam absolute ini-
ret^ iniquas Angliae consuetudines regi concedere
videretur.
De eancordia/acta mter regem Hmrimm et beatum
Thomam, Cawtuariensem arehiepiseoptm.
Convenerunt' iterum rex Francorum cum rege Reconciiia-
Anglorum et Willelmo, Senonensi archiepiscopo, kingwuh
et ^episcopo Nivernensi, apud Fractam-vallem ; " * *
cum autem rex et archiepiscopus in partem SC'-
cessissent, bisque descendissent et bis equos asr
cendissent, bis stapbam archiepiscopi rex tenuit
cum equum ascendisset; sed tandem apud Am-
bazium, procurante Rotrodo, Rothomagensi ar-
chiepiscopo, rex et Thomas, arcbiepiscopus Canr
tuariensis, concordiam inierunt, et, pace confir-
mata, rex Henricus scripsit Henrico filio suo no-
vo regi literas in haac verba ; ' Sciatis quod Tho-
mas, Cantuariensis archiepiscopus, pacem me-
cum fecit ad voluntatem meam, et ideo praBcipio,
ut ipse et omnes sui pacem habeant; et faciatis ei
habere et suis, qui pro eo exierunt ab Anglia, om-
nes res suas bene et in pace et honorifice, sicut
habuerunt tribus mensibus antequam exiret ab
Anglia; et faciatis venire coram vobis de meliori*
bus et antiquioribus militibus de honore de ^Salt-
' Salvc^l Compare Quadrilog.
pp. 95, 101.
* Convenerunt. ] Diceto, col.
652.
' EpUeapo NwernensiJ^ See the
instructioDS giyen them by Beck-
et, in a letter written by him to
the biflhop of Nevers under a
feigned name ; lib. v. ep. xii.
* iSatttwMfc.] < Saltwde; C.
2 a2
356
ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1170. wode et eonim juramento &ciatis recognosci quid
ibi habetur de feodo archiepiscopatus Cantuari-
ensis, et quod recognitum fuerit esse de feodo
ejus ipsi faciatis habere. Valete/ His ita ges^
tis, ThomaSy venerabilis Cantuariensis archiepi-
scopus, anteqnam ad Angliam transfretaret, Ro^
mam misit^ domino papae denuntians^ quod cum
rege Anglorum pacifice convenisset. Papa au-
tem Deum glorificans literas ei rescripsit^ quas
Letterofthe sequuntur 1 ^Anxictate cordiset amaritudine pre-
Becketon mimur cum angustias, onera et gravamma^ quas
liation. zelo justiti^ et pro libertate ecclesiae manutenen-
da aequo animo et invicta fortitudine tolerasti,
ad memoriam reducimus et meditatione sedula
cogitamus ; veruntamen^ ut in te virtutis perfec-
tionem adimpleres^ non potuisti frangi adversis,
nec a tuae constantise proposito amoveri^ tuam
super hoc admirandam commendamus virtutem,
et tibi super tanta patientia in Domino plurimum
congaudemus. Cseterum^ quoniam regem Anglo-
rum diutius in patientia et benignitate portavi-
mus^ et blandis dulcibusque verbis^ et interdum
duris et asperis^ ut ad se rediret ssepe monui-
musy si pacem^ quam tecum fecit^ executione
operis non impleverit, et tibi ac tuis et ecclesiae
tuae possessiones et honores ablatos non resti-
tuerit» tibi plenam auctoritatem concedimus in
persbnas et in loca^ quae ad tuam legationeni
pertinent^ ecclesiasticam justitiam exercere^ nul-
lius obstaculo appellationis obstante.'
De adventu heaii Thoma^ Ganttutrienm archiepiscopi,
in Angliam ab exilio.
Becket Hac igitur securitate tam a papa quam a rege
Engiwd; accepta^ 4n Angliam rediit et in kalendis De-
> In Angliam rediit, ] Whilst
waiting for the yeBBei, he was
warned from the count of Bou*
logne, by Milo, to look to him-
FLORBS fllSTORIARUM'. 957
cembris ad portum applicuit Sandwicensem, qui a.d. iiro.
statim, ut nihil de contingentibus omitteret, qui-.
bus martyrii gloriam^ quam ardenter sitiebat^ im«
pediret, ^misit literas domini papse Eboracensi
archiepiscopo, heec verba continentes; * Cum fili- J?~™,"JJ;
um suum rex vester coronari voluerit, contempto ^^^""^
Thoma, Cantuariensi archiepiscopo, ad cujus offi-*
cium de antiquo jure dignoscitur pertinere, per
manum tuam, frater archiepiscopd, in aliena pro-
vincia diadema regni ei fecit imponi. In coro-r
natione vero illius nulla ex more de conservan-
da eccIesidB libertate cautio juratoria est prae-
stita, nec, sicut aiunt, a vobis exacta; ^sed potius
juramento asseritur confirmatum, ut regni con-p
suetudines iniquse, sub quibus dignitas pericli-
tatur ecclesiae, illibatse debeant omni tempore
conservari. In quo etsi multum prsenominati
regis vehementia nos conturbat, amplius tameu
de vestra et aliorum coepiscoporum vestrorum
possumus infirmitate moveri, qui, quod dolentes
dicimus, facti sicut arietes non habentes cornua,
abiistis absque fortitiidine ante faciem subse-
quentis; et si forte hoc licere tibi, frater ar-
chiepiscope, in propria potuisset provincia, quo-
modo tamen in aliena et illius prsecipue, qui exsu*
lare pro justitia et solus exire voluit et dare
gloriam Deo, tibi licuerit, nec de ratione possu*
mus nec de sanctorum patrum constitutionibus
invenire ; unde et post tam iniquas consuetudi-
selfy for that men were lying in
wajt for him in England either
to kiU or imprison him ; Qna-
drilog. p. 110. Fitz-Stephen
says that Louis had nrged his
remaining in France, and not to
trust the king withont the kiss
of peace ; but that he answered,
< Fiat Yoluntas Dei,* and repli- 1
ed to the farewell of the bishop of | ' Sed poHusJ] Diceto, col. 553,
Paris, < Vado in Angliam mori ;'
p. 69.
^MUit literas,'] He had brought
them over with him, unknown to
the king ; Newburgh, i. p. 185,
who remarks upon this act of
Becket, ' utrum autem plene se-
cundum scientiam novit Deus.*
bUhops ;
358 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1170. nes juramento firmatas^ non adjecistis snmere
scutum fidei^ ut staretis pro domo Domini in die
prselii. Ne^ si diutius tacuerimus, una vobiscum
in die judicii damnationis sententia involvamur,
auctoritate sacrosanctse Romanae ecclesiee, cui
auctore Deo ministramus^ ab omni vos officio
episcopalis suspendimus di^tatis.'' Item sane
Thomas» Cantuariensis archiepiscopus» per alias
iindo(^er domiui papsc literas episcopos Londoniensem,
Sarisberiensem, Exoniensem, Cestrensem, Rof-
fensem, de sancto Asapb, et Landavensem^ cum
aliis^ qui praBfatse coronationi ministerium pr»-
buerunt, ab omni episcopali dignitate per has
literas subscriptas suspendit ; ' Quse causa yene-
rabilem fratrem nostrum Thomam, Cantuarien-
sem archiepiscopum et sedis apostolicae leg^tum^
a sua sede exsulare compulerit^ non oportet prae-
sentibus annotare» quoniam et vos prsesentiali-
ter aspexistis^ et id per totam fere occidentalem
ecclesiam fama celebris divulgavit. Cum autem
piaQ memorisB Theodbaldus, Cantuariensis archie-
piscopus, prsedecessor hujus archiepiscopi^ An-
glorum regi coronam imposuerit, ac per hoc Can-
tuariensis ecclesia quasi possessionem hujus dig-
nitatis habuerit, tos nunc novi regis coronati-
oni, archiepiscopo non prsemonito, in ejus pro-
vincia ministerium praebere, literis apostolicis
id prohibentibus, prsesumpsistis ; et, qui relevare
ipsius exilium qualibuscunque solatiis debuistis^
aggravastis potius causam ejus, et super dolo-
rem vulnerum ejus, quod moerentes dicimus^ ad-
didistis. In quo facto^ si contra personas ves-
tras non quantum culpa exigit moveamur, per-
transire tamen hoc sub silentio non debemus^ ne
forte, quod Dominus avertat, et nos et vos sen-
tentia divinae severitatis addicat^ si ea, quaD in
oculis omnium perperam acta sunt, neglexeri-
FLORBS HISTORIARUM. 359
miis vindicare. Noveritis itaqae vos tamdia ab a.d. ino.
episcopali officio commissa nobis a Deo auctori*
tate saspeiisos^ donec ad sedem apostolicam de
tanto excessu satisfacturi accedatis, nisi prasfato
archiepiscopo ita satisfacere curaveritis^ ut poe-
nam istam ipse judicet relaxandam.'
Quod minigtri regu beato Thama jpraeeperuni, ut
episcapas excommmieatas (jAsolveret.
Postquam autem Tbomas, venerabilis Cantua- i» ordered by
riensis archiepiscopus^ ad ecclesiam suam ^ cum absowe
magna cleri et populi devotione susceptus per-
venit, illum incontinenter adierunt reg^ officiales,
denuntiantes ex parte ipsius regis, ut suspensos
episcopos et excommunicatos absolveret, quia
quicquid contra eos factum fuerat, ut aiebant,
in regis redundabat injuriam et eversionem con-
suetudinum regni ; quibus respondit arcbiepisco-
pus, quod episcopi excommunicati, si jurare vel-
lent in forma ecclesias se mandato domini papse
parituros, ipse pro pace ecclesias et reverentia
domini regis eos absolveret; quod cum episco-
pis referretur, responderunt, juramentum hujus-
modi, nisi ex voluntate regis, se non debere prse-
stare. £t cum paulo post archiepiscopus tende-
ret ad videndum fadem novi regis, qui tunc ^apud
Woodstocke morabatur, venerunt ad eum ^nuntii
ipsius regis interdicentes ex parte ejus, ne ultra
^ Cum nuigna deri et popmli de-
voHone siueepius,'} The foUowing
accoant of hls entry into Canter-
biiry 18 taken firom the Quadri-
logas ; ' Qaacumqae enim trans-
ibat torbaB paaperomy parvoli
et magni, senes cam junioribos
glomeratim occorrebant, alii pro-
stementes se in via, alii vero exu-
entes yestimenta soa et proster-
nentes per viam, illad frequenter
iterantes et conclamantes, ' Bene-
dictus qui venit in nomine Domi-
ni.' Sacerdotes etiam parochiani
cum parochianis suis, ordinata
processione^ cum crucibas trans-
eunti obyiam exierunt ;' p. 113.
* Apud Woodstoeke.] Fits-Ste-
phen says that the young king
was then at Winchester. The
text follows Diceto, col. 554.
' NtmtU. ] According to Ho-
▼eden, Joscelin, the qaeen's bro-
ther, p. 521.
360
ROGBRI DB WENDOVER
A.D. 1171.
Mnrder of
Becket.
A.D.1170. procederet^ sed ad suam ecclesiam rediret; qui
Cantiam revertens ibi disposuit dies Natalitios
celebrare. ^
De passione gloriosa heati Thoma^ Canttiarienm
arehiqnscopi.
Anno Domini mclxxi. beatus Thomas, Can-
tuariensis archiepiscopus^ sermonem habiturus
ad populum in die Dominicae nativitatis pul-
pitum ascendit^ et, ^sermone completo, Nigellum
de Sackevilla^ ecclesiae de Herges violentum in-
cubatorem^ et ejusdem vicarium ecclesiae, Ro-
bertum quoque de Broc^ qui equum quendam ip-^
sius archiepiscopi victualia deferentem ad de-
decus et ignominiam ejus decurtaverat^ solem-
niter excommunicavit. Quibus ita gestis^ quinto
die DominicdB nativitatis^ circa horam vesperti-
nam, cum archiepiscopus cum clericis suis in tha-
lamo resideret^ Willelmus de Traci, Reginaldus
filius Ursi^ Hugo de MorviUa et Richardus Bri-
to^ de Normannia venientes, tanquam furia in-
jecti subito in thalamnm irruperunt, denuntian-
tes 'ex parte regis^ ut episcopos Angliae suspen-
sos officio suo restitueret et excommunicatos ab-
solveret ; quibus respondit archiepiscopus^ non
esse judicis inferioris ut a sententia superioris
' CelebrareJ] Paris has insert-
ed here an account of an inter-
yiew between Becket and Simon,
abbot of S. Alban*8, at a manor
belonging to the archbishop, call-
ed Hawes, seven miles from S.
A1ban'8.
^Sermone completo, ] In the
Quadrilogus it is said that at the
end of the sermon he predicted
that the time of his death was
drawing near, and that he would
shortly leave them. From Dice-
to it would appear, that after his
sermon he made use of a form of
Bidding Prayer, which was then
customary ; he says, < Sermone
completOy orationibus consuetis,
scilicet pro domino papa, pro re-
ge, pro pace populique salute
fusis ad Dominum ;' etc.
' Ex parte regis. ] For a full
account of the murder, see Qua-
drilog. p. 121, seqq,; Stephan.
84, seqq. ; Marten. Thes. Anecd.
iii. 1137.
FLORBS HISTORIARUM. 361
absolvat, et qaod nulli hominum liceat infirmare A.ik nn.
quod -sedes apostolica decreverit statuendum; at« Mk^
tamen^ si Londoniensis et Sarisberiensis episcopi
et alii excommunicati suo mandato se parituros
jurare vellent^ eos pro pace ecclesi» et reveren^*
tia domini regis absolveret. Illi vero ira in»
candescentes^ et scelus nefarium, quod in mente
conceperant, ad effectum perducere properantes»
cum impetu recesserunt ; archiepiscopus vero,
monentibus clericis suis et hora diei vespertina
urgente, in majorem intravit ecclesiam vesperas
cantaturus. Q^^tuor itaque satellites nefandi
supradicti^ armis interim induti militaribus, ar«
chiepiscopum e vestigio sunt secuti^ qui^ cum ad
ecclesiam pervenissent, ostia ejus^ ut prseceperat
archiepiscopus^ invenerunt aperta; ' Xeque enim/
ait, ' Christi ecclesiam^ quse cunctis debet esso re-
fugium^ ordine turbato oommutabimus in castel-
lum/ Turbis quoque undique confluentibus, pra^-
fati quatuor milites ecclesiam irreverenter in-
gressi clamare coeperunt^ ' Ubi est proditor re-
gis, ubi est proditor regis^ ubi est archiepisco-
pus?' lUe autem, cum audisset nomen archiepi-
scopi, a tertio vel quarto presbyterii gradu^ quem
jam ascenderat, eis obviam regressns est^ dicens,
' Si quseritis archiepiscopum^ ecce me in promptu
habetis ;' quibus acerba proponentibns ei ac mof'
tem comminantibus ait, ' I^o mori paratns sum,
vitae pTSBferens assertionem justitias et ecclesia?
libertatem ; rogo tamen nt mei non sint obnoxii
poena^, sicut non fuemnt ineentores cansa^/ Dam
aotem nefiuidi camifices strictis ei insargerent
ensibas ait, 'Deo et beatse Maria^ et ^smctlM ba^
jus ecclesiaB patronis et beato Dionysio meipsum
et eccleaaB cansam coiiimendo/ Imniolatas ita'
qoe mart jr g^orioras ante altare beati Betwdicti
3G2
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1171.
Murder of
Becket.
Isetale ' vulnus recepit in illa corporis parte^ qua
olei sacri perfusio specialins illum Domino con-
secraverat; nec satis fuit eis sanguine sacerdotis
et nece ecclesiam profauare et diem sacratissi-
mum incestare, nisi^ corona capitis amputata, fu-
nestis gladiis jam defiincti ejicerent cerebrum et
pavimentum crudelissime spargerent cum cruore.
Quod lictores beati martyris spoUa rapu&nimt^ et de
ejus martyrii dignitate.
Translato ad caelestia martyre glorioso, ^ne-
fandi lictores cum suis complicibus supellectilem
martyris et clericorum ejus vestes et ministro-
rum officinarum omnium utensilia penitus ra-
puerunt. Corpus autem sanctissimum^ quod in
eccIesisB decubuit pavimento^ ante majus altare
est sub ipsius diei crepusculo deportatum, ubi
quod prius ad notitiam« solius cubicularii deve-
nerat, adstantibus tunc cunctis venit in lucem;
licet enim archiepiscopus habitum monacbilem,
quem a tempore susb promotionis occulte porta-
verat, habitu canonicali suppressisset^ carnem
tamen cilicio attritam cum foemoralibus cilicinis,
quod fuerat a seculis inauditum^ camem cura-
yerat edomare ; et» ut aliqua breviter perstringa-
mus quas concurrunt» die Martis archiepiscopus
apud Northamptonam a curia regis recessit, die
Martis recessit ab Anglia exilium subiturus» die
Martis prsecepto domini papae revertens in An-
gliam est appulsus, et die Martis martyrio con-
summatus. Sequente vero die Mercurii summo
diluculo rumor increbuit^ quod nefandi camifices
corpus archiepiscopi abstrahere ab ecclesia con-
' Vulnu8 recepit,'] ^ Quatuor om-
nino habiiit ictus Banctus archi-
episcopus, omnes in capite; et
corona capitis tota ei amputata
est ;* Stephan. p. 87.
^ Nrfandi lictoresJ] ' Robertus
de Broc et sui complices,' Diceto ;
from whom the account of Beck-
et*s death is taken almost verba-
tim.
l1
\
'l
FLORBS HISTORIARUM. 963
dixerant et extra miiros ciyitatis illiid projicere^ a.d. iin.
avibus et canibns discerpenduni ; sed abbas de .^
Boxleia cnm priore et conventu ecclesi» Can«
toariensis illud maturiori ^ tradiderunt sepulturse; ]
nec abluendum fore illis videbatur, praDsertim 1
cum longa nimis abstinentia fuerat maceratum, \
dlicio abstersum et proprio sanguine consecra-
tum. In hoc sane multa notabilia concurmnt
martyrio ; primo» quod passus est pro assertione j
justitise et ecclesias libertate ; secundo, quod ih
ecclesia non qualicunque» sed in illa^ quse mater
est omnium ecclesiarum gentis Anglicanae ; ter-
tiOy quod non in quolibet tempore, sed in diebus
Natalitiis, in quibus bomicidaB rei Isesse majesta*
tis habentur; quarto» quod non simplicem sa-
cerdotem peremerunt, sed utique talem, qui in
regno Angliae erat summus in populo et pater
omnium sacerdotum ; quinto^ quod non passus est
in quolibet membro, sed in eo corporis loco^ quo
tonsuram acceperat^ ut in sortem Dei admittere-
tur, et quem sacri perfusio olei Domino conse-
cravit.
De pcmitentia regis^ et quod mmtio$ Itomam midtj
qui eum excumrent.
Hi&s? An^lomm Henricus tnnc temporis in Nor- Henry's
" j A X • j conductupon
manma morabatur apud Argentonium, quandotbedeathof
rumor in£atustus ad eum^ quibusdam perferenti- ~
bus, penetravit ; qui in primis ad omnia lamen-
tationum se convertens genera regiam majes*
tatem prorsus in cinere et cilicio commutavit,
omnipotentem Deum testem invocans, quod opns
nefarium nec sua voluntate vel conscientia com-
missum est, nec suo artificio perquisitum, nisi
forte ex hoc reus sit, quod archiepiscopum minus
1 Trndiderunt, ] < Tradentes' in | ^Rex,'] Compare Diceto, coL
MS. I 556, with Quadrilog. p. 146.
364
R06ERI DB WENDOVBR
A.D. 1171.
diligere videretur ; super hoc quoque se judicib
ecclesidB prorsus exposuit^ et humiliter se sus-
cepturum quicquid in eum foret statuendum
salubriter compromisit. Misit ergo nuntios ad
summum pontificem^ qui eum excusarent et ejus
innocentiam allegarent^ ^quos nec dominus papa
videre voluit, nec ad pedes vel ad osculum ad-
mittere dignabatur ; sed nuntios, qui secundo
missi fuerunt, aliqui cardinalium susceperunt, sed
verbis tantum. Instante tandem quinta feria
ante Pascha^ in qua de consuetudine Romanse
ecclesise solet papa publice vel absolvere vel
excommunicare^ quibusdam domini papae silen-
tiariis ad aures nuntiorum regis perferentibus,
devenit, quod papa eodem die decreverat in re-
gem Anglise nominatim, et in omnibus terris
suis^ de communi fratrum suorum consilio inter-
dicti ferre sententiam^ et eam^ quae lata fuerat
in archiepiscopum Eboracensem et alios Anglias
episcopos^ confirmare. Sic nuntii regis in arcto
positi, quibusdam cardiualibus domino papae sug-
gerentibus, quod iidem nuntii a rege Anglorum
acceperant in mandatis, ut jurarent regem An-
glorum ejus et cardinalium judicio staturum et
per omnia pariturum ; sicut etiam nuntii regis
petierunt^ ita juraverunt et interdicti sententiam
declinarunt. Nuntii vero Eboracensis archiepi-
scopi et aliorum episcoporum Angliae idem fe-
cerunt. Eodem tum die papa excommunicavit
sceleratissimos interfectores beati Thomse^ Can-
tuariensis archiepiscopi et martyris^ et omnes
qui consilium^ auxilium vel consensum praebu-
erunt^ et omnes qui eos in terra sua reciperent
' Quos nee dommus papa videre
voluit, ] A letter from the four
ambassadors who reached Rome,
givingan accountof theirjouruey
and reception, may be found in
the fifth book of the letters, ep.
Ixxxiii.
FLORES HISTORIARUAT.
865
aut foverent; ipsi tainen moram fecemnt in cas- a.d.ii71.
tello regis apnd Cnaresburc per annnm.
Qm tempore Dempro martyre sancto Thoma miracula
Eodem' lEinno circa Paschalem solemnitatem^ Reputed
Dominus Jesus Christus^ qui in sanctis suis at.hiB tomb.
semper est et ubique mirabilis» gloriosissimi
inartyris sui Thomae, Cantuariensis archiepisco*
pi, vitam laudabilem et insuperabilem in morte
constantiam crebris coepit irradiare miraculis;
ut qui pro tuenda libertate periclitantis eccle*
sidB suam suorumque proscriptionem tot annis
sustinuit patienter^ dignum pro meritis cognos*
catur ab omnibus reportasse triumphum. [De
sepulchro] quoque martyris gloriosi nuUus in
fide accedens recedit vacuus, quacumque sit in-
firmitate gravatus ; nam restituitur ibi claudis
gressus^ surdis auditus^ coecis visuSy loquela
mutis, sanitas leprosis^ vita mortuis, et non so-
lum utriusque sexus homines^ verum etiam aves
et animalia de morte reparantur ad vitam. Eo-
dem quoqiie anno rex Anglorum Henricus oc-
tavo idus Augusti in Angliam rediens visitavit
Henricum, Wintoniensem episcopum/ jam in ex-,
tremis agentem, qui eum pro morte Thomse
martyris gloriosi dirissime increpans multa
ipsum praedixit adversa passurum ; episcopus
autem plenus dierum ^octavo idus Augusti mi-
gravit ad Dominum.
Quod rexAnglorum Hibemiam ingresms a quilusdam
regilus homagium msceperit,
Per idem tempus rex Anglorum Henricus de- J^*"JJ'5^^
cimo quinto kalendas Novembris hostiliter Hi*intoireiand.
^Eodemanno»'] Diceto,col.567.
' Octavo idus, ] ' Sexto idus/
Diceto; Malmsb. de Antiq. Coe-
nob. Glaston.
366
R06BRI DE WENDOVER
A.D. 1171. berniam intrayit, ubi archiepiscopi et episcopi
ipsum in regem et dominum receperunt et ei
fidelitatem jurayerunt. ^ReguIus de Limeleie^
regulus de Chore^ et regulus, qui Monoculus
dicebatur, ei homagium jurayerunt ; Rodericus
autem regulus de Comnat, quia regio quam in-
habitabat inaccessibilis est^ paludibus nimiis in-
terjacentibus» in quibus nec yada commoda^ nec
pontes peryii, nec nayigatio tuta habetur^ regi
occurrere supersedit. Eodem anno in festo sancti
Nicolai, apud Albemarliam^ Rogerus, Eboracen-
sis archiepiscopus^ prsestito juramento^ quod ante
coronationem noyi regis literas prohibitionis a
domino papa nequaquam susceperat, et quod se
regi de consuetudinibus regni obseryandis non
obligayerat, quodque mortem Thomae gloriosi
martjrris nec yerbo, nec scripto, nec facto sci-
enter procurayerat^ ad officii sui est plenitudinem
restitutus.
De reconcUiatiane CmtuarienHs eeclesuBpast martem
mncti Thoma,
Post^ mortem beati Thomae martyris fere anno
integro ecclesia Cantuariensis a diyinis cessans
obsequiis, continuis perstitit in lamentis, sub-
yersum est ecclesise payimentum^ sonus est cam-
panarum suspensus, nudati sunt parietes oma-
mentis^ et sic quasi in cinere et cilicio exequias
in tristitia et moerore persolyit ; sed tandem ad
matris suse Dorobomensis ecclesise yocationem,
in festo sancti Thomae apostoli, suffraganei con-
yenerant episcopi^ ut ecclesiam, longa suspen-
sione consternatam^ juxta mandatum domini pa-
pa» in statum pristinum reformarent. Bartho-
loma^us igitur, Exoniensis episcopus^ ad petitio-
Canterbary
catbedral
after the
deathof
Becket.
^Regvhu,'] Diceto, ool. 658 ; see i ' Post mortem^ Diceto, p. 658.
Aniials of Ireland ; Ware, p. 7. |
FLORBS HISTORIARUM.
867
nem conyentas^ missam celebraturus solemnem a.d. iin.
et sermonem ad populum habiturus, sic exorsus
est^ ' Secundum multitudinem dolorum meorum
in corde meo, consolationes tuse Isetificant ani-
mam meam/
De tonitruo generaU et satisfadione regi^ pro morte
heaii Thonue,
Anno Domini mclxxii. in nocte natalis Do«a.d. 1172.
mini Honitrua audita sunt generalia, in Anglia
scilicet, Hibemia et Gallia» subita et horribilia,
orbem fortasse ad nova beati Thomse martjrris
miracala ex diversis partibus invitantia, ut sicut
sanguinem suum pro universali perfudit ecclesia,
ita ejus passio sit generaliter ab omnibus piis
desideriis recolenda. Eodem tempore^ rege An-
glorum moram faciente in Hibernia^ Hugo de
Seinte More et Radulphus de Faie, avunculus
Alienor reginae, conisilio ipsiiis, ut dicitur, regis
Henrici junioris animum coeperunt avertere a
patre suo^ asserentes^ incongruum videri regem
quemlibet esse et dominationem in regno debi-
tam non habere ; sed rex pater^ antequam ab
Hibernia rediret, ^apud Lissemor concilium con- councflof
gregavit, ubi leges Anglise ab omnibus sunt
gratanter receptas et juratoria cautione praestita
confirmatsB. Urbes et castella^ quse rex in sua
receperat, sub fideli custodia deputavit ; et^ quo-
niam varia ipsum trahebant negotia^ in die Pas*
chae sub ipsius diei crepusculo navem ascen-
dens in crastino applicuit in Walliam, et inde
Porecestriam veniens navigatione felici in Nor-
mannlam est transvectus. Et confestim ad car-
* ToiiiirM oiidtfa.] DicetOyOol.
559.
* Apud LusemorJ] Diceto,ibid.
Compare HoTeden, p. 527, who
states the council to have been
held at Waterford, with Giraldus
Cambrensis, who gives the de-
crees of the synod held^ as he
assertSy at Gashel.
368
ROGERI DB WENDOVER
A.D. 1172. dinales a papa missos^ Albertum et Theodinum,
promises accedens^ post longos tractatus, in prsesentia
for the death eorundem ' legatorum juravit, mortem Thomae
ofBecket* ..«•• i^^ i •
martyns glonosi nec voluntate sua vel consci"
entia perpetratam foisse, nec suo artificio pejr-
quisitam; sed quoniam malefactores ex verbis^
quae rex iracundise calore succensus minus caute
protulerat^ quod videlicet nequissimos commili-
tones educaverat et clientes, qui ipsum in pro-
ditorem suum archiepiscopum noluerunt vindi-
care^ occasionem virum Dei sumpserant peri-
mendi^ rex cum summa humilitate absolutionem
postulans impetravit. Promisit igitur rex ad
mandatum legatorum^ quod tantum daret de pe-
cunia sua, unde ducenti milites ad defensionem
ierrae sanctae possent sustentari per annum ;
promisit insuper^ quod permitteret deinceps ap«-
pellationes libere fieri, et quod consuetudines^
quae suis erant introductae temporibus contra
libertates ecclesiae^ in irritum revocaret^ et quod
possessiones Cantuariensis ecclesiae^ .quae post
recessum archiepiscopi ablatae fuerant, integrse
redderentur ; promisit praeterea^ quod clericis et
laicis utriusque sexus^ qui pro beato martyre de
regno exierant^ cum pace sua recipere bona
omnia et libere redire licebit; et hoc totum
promittere et jurare ac facere ex parte domini
papas regi injunctum est in remissionem omnium
peccatorum. ^Rex vero juvenis, quicquid rex
pater juraverat et promiserat^ ipse juravit et pro-
misit ; et, his ita gestis^ rex juvenis cum sponsa
sua Margareta mense Augusti in Angliam trans-
^ Eorundem legatorum, ] The
meeting was held at Abrenc;
compare Quadrilog. p. 147.
^ Rex vero juvenis» ] Fitz-
Stephen teUs U8, that, when the
young king heard of the marder
of Becket, he stretched his hands
towards heaven, and thanked
Grod that the deed had been done
without his knowledge, and un-
aided by any of his foUowers;
p. 89.
n/>KB8 HisroKiAKrM. 909
fieCaTit, et dnodecno kaleadjis Sqitemliris a|Nid A.ik. iin.
WiotcHiiam praefiUam Margaietam BothrodQS,
Botb<miageiisis ardiiepisooiNis, in legiBam An*
glias, miiiistraiitibiis sibt qiiibosdam saJbaganeis
Cantuaiieiisis eodesiae, oonsecraTit. Eodem an-
no GflebeitnSy Londimiensts eptsoopvs, pnestito
jaramento qnod mortem beati ThomaB martyTis
nec verfao^ nec fiicto, nec scripto scienter pro-
curavit^ sno est officio restitntiis.
Qitod Joianneg JSUui regU uamrem duxii, ei de dedume
CaniuarieneU arekiepieecpi.
Anno Domini mclxxiii. rex Anfirlorom Hen- ^P*>i/^
licus Johanni filio sno, cognomento Sine-terra, i>«tn>t)*«^
vix septennem ^fifiam Huberti comitis de Mo-
liana primogenitam^ quam ex relicta Henrici
ducis Saxoniae sustnlerat, in sponsam accepit.
Eodem etiam anno 'Robertus, abbas Beccensis»
pridie nonas Martii apud Lamehitham, praesen-
tibus suffraganeis ecclesiae Cantuariensis, in ar-
chiepiscopum pra&fittae ecclesiae est electus ; sed
abbas ille electioni factae penitus contradixit,
ntrum pusillanimitatis intuitu, an rel^onis^ in*
certum. Eodem anno rex Henricus juvenis in R«beUion of
tlie young
consilio abiens impiorum animum suum a patre king.
divertit, et ad socerum suum regem Francorum
secessit ; quo facto^ Richardus dux Aquitanniae
et Gaufridus comes Britanniae^ consilio matris
snsd, ut dicebatur, Alienor reginaB, fratrem potius
elegerunt sequi quam patrem. Fiunt undique
conjurationeSy fiunt rapinae et incendia^ et sic, ut
creditur, in ultionem beati Thomae martyris sus-
citavit Deus viscera regis Henrici contra eum.
' Filiam Huberti . • . prtmo-
genitam ;] Alice, the elder of two
daughters, coheirSy of Hubert, the
second earl of Maurienne. She
died before the marriage was
coDSummated.
' Roberttu.'] Compare Gervas.
col. 1423.
VOL. II. 2 B
370
ROGERI DE WENDOVER
A.D.1I7S. videlicet filios suos^ qui ipsum usque ad mortem
persecuti sunt^ sicut sequens historia declarabit.
Eodem^ anno Radulphus de Warnevilla^ sacrista
Rothomagensis et thesaurarius Eboracensis^ con-
stitutus est Anglise cancellarius. Per idem tem-
pus^ ad instantiam cardinalium Alberti et Theo-
dini^ rex Anglorum Henricus liberas fieri elec-
tiones vacantium ecclesiarum concessit; porro
Richardus^ Pictaviensis archidiaconus^ ad Winto-
niensem^ ^Gaufridus^Cantuariensis archidiaconus,
ad Heliensem^ Gaufridus, Lincolniensis archi-
diaconus^ ad Lincolniensem^ ^Reginaldus^ Saris-
beriensis archidiaconus^ ad Bathoniensem, Ro-
bertus^ Oxoniensis archidiaconus^ ad Hereford-
ensem^ et Johannes, Cicestrensis decanus^ ad
Cicestrensem ecclesias sunt electi^ regis justi-
ciario assensum prsebente.
De electione BicAardi, Cantuarienm archiepiscopi,
et canonizatione sancti Thoma.
Eodem^ anno^ pridie nonas Julii^ sufiraganei
Cantuariensis ecclesise et ejusdem loci senior
pars conventus de electione archiepiscopi trac-
tantes elegerunt Richardum^ priorem Doyernen-
sem ; igitur^ electione facta^ electus ille regi
fidelitatem juravit salvo ordine suo, nulla pror-
sus habita mentione de regni consuettidinibus
conservandis. Acta autem sunt hsec apud West-
monasterium in capella sanctde Katherinse, jus-
canoniKation ticiario asseusum praebente. In hoc quoque con-
" ^ * cilio ^recitatae fuerunt literse domini papse in
Successor
ofBecket
elected.
^Eodemanno,'] Diceto,col.567.
*Gai^ridus/'] Ridel. Becket
gpeaks of him in his letters as
' ArchidiaboluB et Antichristi
membrum ;' lib. iii. ep. xcii.
' ReginMus,'] He was elected
to Canterbnry in 1191, but died
before his consecration.
*Eodemanno,'\ CompareDice-
to, col. 668, with Gervas. col.
1424.
^Recitatafuermtlitera.] The
letter is printed in the fifth book,
ep. xciii. dated Segni, 12th of
March ; compare also Quadrilog.
p. 170.
FLORBS HISTORIARUM. 371
audientia episcoponim omnium ac baronum^ hsec a.d. im.
inter caetera continentes ; ' Universitatem vestram
monemus et auctoritate qua fungimur districte
prsecipimus, ut natalem Thomse martyris gplori-
osiy Cantuariensis olim archiepiscopi^ diem yide-
licet passionis ejus, solemniter sub annis sin^-
lis celebretis^ et apud eum yotivis orationibus
satagatis peccatorum veniam promereri^ ut^ qui
pro Cbristo in vita exilium et in morte virtutis
constantia martyrium pertulit passionis^ fidelium
jugi supplicatione interpellatus apud Peum pro
nobis intercedat/ Apicibus autem vix perlectis,
leTaverunt yocem omnes in sublime dicentes^
' Te Deum laudamus.' Et quoniam suffraganei
ejus debitam patri reyerentiam aut exsulanti^ aut
ab exilio reyertenti, vel etiam reyerso non ex-
hibuerant^ sed potius fuerant persecuti^ ut suum
publice omnibus confiterentur errorem et iniqui-
tatem, ex ore unius episcopi omnium episcopo-
rum est expressa confessio dicentis, ' Adesto^ Do-
mine^ supplicationibus nostris> ut, qui ex iniqui-
tate nostra reos nos esse cognoscimus^ beati
Thomae martyris tui atque pontificis interces-
sione liberemur.' Eodem anno Maria^ soror ejus-
dem sancti martyris, rege jubente^ facta est ab-
batissa Berkingensis. Per idem tempus rex
Henricus juvenis castrum Gornaci obsedit^ et
cepit in eo Hugonem dominum castri et filium
ejus cum viginti quatuor militibus, castrum suc-
cendit et burgenses ad redemptionem coegit.
Quo etiam tempore Robertus, comes Legeces-
trensis, et cum eo Willelmus de Tankarvilla^
cum multis comitibus et baronibus^ regem pa-
trem relinquentes ad regem filium transfugium
fecerunt.
2 B 2
f^^
^^
372
ROGERI DE WBNDOVER
A.D. 117S.
AflEairs in
Nonnandy.
Si^e of
Leiceater.
Qtiod rex Frcmcorum Normanniam hoBtiliter
inmserit.
Eodem^ anno rex Fmnconim Lodowicus ad
Normanniam penitus devastandum innumera-
bilem exercitum congregavit ; qui quantocius
Normanniam ingressus castrum Albemarlense
cepit, et Willelmum ejus dominum cum comite
Simone et pluribus aliis ad deditionem coegit.
Demum cepit castrum Driencurt et custodise
deputavit; indeque ad castrum de Archis pro-
grediens amisit in itinere Bononiae comitem,
unde comes Flandrensis de morte comitis fratris
sui animo nimis consteri^atus ad propria re-
meavit. Rex Henricus senior inter hsec omnia
Rothomagi morabatur, a^quo animo^ ut populo
visum est^ ferens ea quse fiebant, et. solito fre-
quentius venatui indulgens ad se venientibus
vultum hilariorem praetendit. Dilabebantur au-
tem ab eo hi, quos ab annis puerilibus educa-
verat, credentes dominationem filii illico im-
minere. Sedente quoque rege Francorum cum
rege filio regis in obsidione Vernolii^ rex pater
nuntios direxit ad regem Francorum^ mandans
ut cum festinatione a Normannia recederet, alio-
quin ipsum eo die hostiliter visitaret; quod
audiens rex Francorum^ cum sciret regem An-
glorum esse potentissimum et animo amarum,
fugam inire potius quam pugnare decrevit, et
sic a facie regis Anglorum fugiens intra Galliam
se cum festinatione recepit.
De Bulversione Legecestria.
Eodem anno^ quinto nonas Julii^ rege jubente,
obsessa^ Legecestria dicitur^ eo quod comes do-
' Eodem anno,'] Diceto, col. 670 ;
Hoveden, 535.
^ Obsessa Legecestria.'] Diceto,
col. 572.
g^^i^y^.»j' I
FLORBS historiarum; 373
minus urbis, rege patre relicto^ ad regem filium a.d. uts.
confugit; sed, urbe tandem pro maxima parte
combusta^ cives de pace tractaverunt, datis re-
gi marcis trecentis, ut haberent^ quo vellent,
Ucen^am abeundi, Concessa est ergo eis tali
conditione licentia^ ut in urbibus regiis vel cas-
tellLs locum susciperent habitandi ; illis autem
abeuntibus, subversse sunt portae civitatis^ pars
murorum destructa est^. militibns castello inclusis
dantnr induciae usque ad festum sancti Michaelis,
et sic quinto kalendas Augusti obsidio est soluta.
Qno facto, rex Scotorum Willelmus provinciam
Northanhumbrorum, quse David rcgi avo suo
data fuerat et longo tempore possessa, illam a
rege repetens repulsam invenit ; qui, exercitum
congregans tam Wallensium quam Scotorum,
per fines episcopi Dunelmensis securum babuit
transitum, donec villis quampluribus siiccensis,
mulieribus et parvulis interfectis^ praedam im-
pretiabilem congregavit. Ad propulsandam ei^o
tantam injuriam magnates Angliae occurrentes
regem Scotorum ad sua redire compulerunt, qui
ejus vestigia insequentes totum Lodon^sium in«
cendio tradiderunt ; quicquid extra muros re-
periunt Anglis cessit in praedam ; et sic ad in«
stantiam regis Scotoruni, datis usque ad festum
sancti Hilarii induciis^ magnates Anglia& cum
yictoria remearunt.
Qmliter canrn Legecestrensis et Flandremes capti
incarcerantur»
Audiens^ autem Robertus^ comes Legecestren*- capture of
sis, quae de civitate sua facta fuerant, tactus do- L^iMster.
lore cordis intrinsecus, cum uxore in Angliam
reversurus per Flandriam transitum fecit, ubi
Normannorum et Flandrensium, t^m equitum
* AudiensJ] Diceto, col. 573 ; Hovedeu, p. 5S6«
374 ROGERI D£ WENDOVER
A.D. 1173. qnam peditum^ pluriina sibi suffragante caterva^
nayes ascendit^ et^ velis in altum expansis, ap-
plicuit in Suthfolca apud Waletunam tertio ka-
lendas Octobris^ qui navibus cum festinatione
egressus castrum ejusdem villaB obsedit^ sed
nihil omnino profecit; indeque progprediens ter-
tio idus Octobris castellum de Hagenet invasit,
cepit et succendit^ et milites tri^nta intus captos
ad redemptionem coegit. Regrediens inde ad
Fremingeham^ cum mora ejus onerosa Hugoni
Bigod castelli domino videretur^ necessitate
ductus animum direxit et gressum ad Lege-
cestriam visitandum. Iter igitur arripiens pro-
posuit burgum sancti Eadmundi ex industria
itinerans sinistrare ; quod exercitus regis An-
gliae^ qui ad patriae illius custodiam fuerat assig-
natus^ non latebat. Stipatus ergo comes Lege-
cestrensis milite copioso^ qui paratus ad pugnam
erat^ in tribus millibus Flandrensium^ quos viae
participes tunc habuit, non minimum confidebat.
Inito itaque certamine^ et ictibus ictuum assi-
duitate compressis^ post belli varios eventus
comes et comitissa^ Flandrenses^ Normanni et
Franci et qui cum eis venerant^ omnes capiuntur
decimo sexto kalendas Novembris. Comitissa
vero annulum habens in digito pretiosum in
amnem prope fluentem prae indig^atione pro-
jecit^ nolens hostibus suis de sua captione tan-
tum habere proventum. Tandem pars major
Flandrensium occiditur^ pars quaedam submer-
gitur^ pars minima ad vincula trahitur subeunda^
quo carcerali custodiae deputetur.
Quod rex Hmricm multas hagtitm smrtm ceperit.
Thekinff^s Rege^ Anglorum patre apud Rothomagum
BduSoy. commorante, nuntiatum est ei, electam regis
' Rege Anglorum.^ DicetOy col. 574 ; Hoveden^ 535.
FLORBS HISTORIARUM.
875
filii sui militiam apud Dolensem urbem a suis^ a.d. iirs.
a Breba^tiis et ruptariis circumclusam ; qui
continuo equos ascendens sequenti mane ad
urbem pervenit pra&fatam, et militiam filii sui
sibi repugnantem per dies aliquot comprehendit,
sed^ priusquam veniret^ hostium suorum maxi-
ma multitudo a suis ruptariis fuerat interempta.
Captus est ibidem comes Cestrensis Ranulphus^
qui nuper transfugium fecit ad filium suum^ Ra-
dulphus de Fulgeriis, Willelmus Patricius, Ra-
dulphus de la Haie, Hasculphus de sancto Hila-
rio, et cum istis milites quater vi^nti. Eodem
tempore magnates AngUse cum ^exercitu infinito
ad Hugonis Bigod superbiam reprimendam pro-^
fecti^ cum de facili posset expugnari^ sicut omni-
bns videbatur^ interventu pecuniae^ datis et ac-
ceptis indudis usque ad Pentecosten, quatuor-
decim millia Flandrensium armatorum per £s-
sexiam et Cantiam securum praebuerunt condnc-
tum et apud Doveram naves ad transfretandunu
Eodem anno electus Cantuariensis Romam pro-
ficiscens habuit in comitatu Bathoniensem elec-
tum.
defeated.
De subversione castri AaAhohn et nuigna militia capta,
Anno Domini mclxxiv. *Rogerus de Molbraio ^i)."?*.
Roger de
a fidelitate regis senioris recedens in insula Axi- Mowbray
holm castellum ab antiquo dirutum reparavit ; ad
quem multitudo Lincolniensium navigio trans^
vecta castellum obsedit^ constabularium et mili-
tes omnes ad deditionem coegit^ et castellum sub-
vertit Eodem tempore^ pridie kalendas Maii^
^ Exercitu inftnito,'] They as-
^embled at Colchester, Bury S.
£dmand'8, and Ipswich ; Diceto^
col. 674.
' Rogerua de MolbrMoJ] Diceto,
col. 574; Hoveden, 537^ who
calls the castle Kinardeferie, and
adds, that it was stormed by
Geoffrey, bishop elect of Lin-
coln.
S76 ROGBRI DB WENDOVBR
A.D. 1174. rex An^lorum senior. cam audisset militiam Ri«
Henry^s
afi-ainin chardi iilii soi urbem Santonicam occupasse^
sumptis secum Pictaviensibus, ad ejus liberatio-
nem processit ; milites illi nec Deo neTe sanc-
tae eccIesisB reverentiam exhibentes^ majorem in-
gressi ecclesiam^ ipsamque in castellum redigen-
tes^ armis et victualibus impleverunt. Cum autem
rex hostes in tribus munitionibus considere edoc-
tus fuisset^ ad eos invadendum operam impen-
dit; duabus igitur munitionibus illico subjuga-
tis, ad majorem ecclesiam militibus armatis et
lenocinatoribus refertam accessit, ita ut non
eam impug^aret^ sed a sordibus liberaret ; capti
sunt autem tam in ecclesia quam in aliis locis
milites sexaginta cum balistariis quadringentis.
Positis igitur in securitate finibus illis^ rex in
Normanniam reversus est necessitate compulsus;
Philippus' enim, comes Flandrensis, pr^sente re-
ge Francorum Lodowico et majoribus regni il-
Jius^ tactis sacrosanctis reliquiis juraverat^ quod
infra dies quindecim post instans festum sancti
Johannis in manu robusta Angliam intraret et
regis eam juvenis subjiceret potestati. Qua
fiducia rex junior tractus pridie idus Julii apud
Witsand venit, Radulphum de la Haie in An-
gliam cum multa militia transmissurus ; comes
Flandrensis trecentos et octodecim milites proba-
tissimos ad transfretandum praemisit^ sed post«
quam apud ^Arewellam in Angliam sunt appulsi^
decimo octavo kalendas Julii, sociis eorum max-
ima ex parte periclitatis, Hugonem Bigod co-
mitem secum illico assumpserunt. Norwicum
invadentes ceperunt et infinitam inde pecuniam
sustulerunt, multos abduxerunt captivos decimo
quarto kalendas Julii et ad redemptionem gra.*
* Philippus,'] Diceto, col. 575. 1 * Arewellam, ] Arwell, near
Harwich.
FLORBS HISTORIARUM. 377
vissimam compulerant ; quod videntes justiciarii a.d. 1174.
regis de consilio communi miserunt ad regem Ri-
chardum, Wintoniensem electum^ qui pericula,
qusB AnglisB imminebant, fideliter intimaret ; qui
celeriter in Normanniam transvectus, omnia qu8Q
fiebant in Anglia^ remota falsitate^ narravit,
QtMd rex vmiena in Angliam heatum Thomam gratia
arationis petimt.
Rex^ autem talem nuntium debita cum vene- Henry
returns to
ratione suscipiens et se ad transfretandum prae* Engiaud.
parans, reginam Alienor reginamque Marg^are-
tam^ filium et filiam Johannem et Johannam^
secum adduxit ; comitem quoque Legecestren-
sem et comitissam aliosque quamplures^ quos
habebat in vinculis^ ante faciem suam Barbeflu-
vium prdemisit, ubi^ navibus congregatis, cum
innumera armatorum copia impiger naves con-
scendit, sed ventus in contrarium veniens trans-
itum eo die nautis reddebat suspectum, Cum
autem mare rex turbulentum cognovisset^ erectis
in caelum luminibus, palam cunctis ait^ ' Si ea
quse ad pacem sunt cleri et populi habeam in
proposito^ si pacem in adventu meo dare Rex
caelorum disposuerit, tunc pro sua misericordia
indulgeat mihi portum salutis; si autem adver-
sus fuerit et regnum in virga furoris AnglisB vi-
sitare decreverit^ nunquam mihi concedat fines
attingere regionis.' Oratione itaque completa^
ipso die tranquilla navigatione cum rerum in-
demnitate ad portum Hamonis appHcuit ; deinde
JD pane jejunans et aqua ab ingressu civitatum
abstinuit, quousque vota orationum persolveret
mente concepta beato Thoma&^ Cantuariensi ar-
chiepiscopo ac martyri glorioso. Cum autem
^ Rex aulem,'^ Diceto>col. 576; compare Quadrilog. p. 150«
378
ROGBRI DE WENDOVER
A.D. 1174.
His penaiice
at Cauter-
bury.
Cantuarise appropinquasset'^ equo desiliens et re-
giam majestatem prorsus deponens, nudus pedes^
faciem peregrinantis^ poenitentis et supplicantis
assumenS; tertio idus Junii^ feria sexta^ ad eccle-
siam majorem pervenit^ et cum gemitibus et sus-
piriis alter Ezechias lacbrymarumque affluentia
petiit sepulchrum martyris gloriosi^ ubi toto cor-
pore prostratus^ manibusque in cdelum expansis,
diutius in oratione permansit. Interim per os epi-
scopi Londoniensis, sermonem ad populum ha-
bentis^ rex Deum et martyrem beatum in animam
suam invocans publice protestatus est, quod mor-
tem martyris nec mandavit nec voluit, nec suo
artificio perquisivit ; sed quoniam interfectores
martyris gloriosi ex verbis ejus non satis cir-
cumspecte prolatis occasionem sumpserant ar-
chiepiscopum perimendi, ab episcopis, qui tunc
praBsentes erant, absolutionem petiit^ camemque
suam nudam disciplinde virgcarum supponens a
singulis viris religiosis^ quorum multitudo magna
convenerat, ictus ternos vel quinos excepit. Vcs-
tibus igitur resumptis, muneribus pretiosis mar-
tyrem honoravit^ assignans insuper annui census
quadraginta libras ad luminaria circa sepulchrum
martyris continuanda^ reliquumque diei ac noctis
sequentis in amaritudine mentis transegit. Ora-
tionibus igitur^ vigiliis et jejuniis deditus usque
in diem tertium ab alimentis abstinuit ; unde bea-
tum martyrem sibi reddens placabilem^ ipso die
sabbati, quo sibi ab eo indulgentiam dari pos-
tulabat^ tradidit Deus ^regem Scotise Willelmum
in manus suas^ apud Richemunt castellum cus-
todise mancipatum. Ipso etiam die sabbati rex
filius ejus, navibus^ quas congregaverat ad trans-
^ Regem Scotia WiUelmum.']
He was taken on the 13th July^
according .to Buchanan, whilst
riding out early in the morning
with only a sleuder guard^ lib.
vii. See Tyrrell, ii. p. 385.
^
PLORBS HISTORIARUM. 379
fretandum in Angliam» ut eam subjugaret^ dis-A-i>*ii74.
sipatis penitus et fere submersis^ coactus est ad
Galliam redire.
De captiane WUlelmi, regis Scotarum.
De captione regis Scotorum^ ut breviter dica-S>ptQreof
tur; Dum Northanhumbnam mtraret. sicut mi^ingar
anno prsetento^ ut eam subjugaret et suo regno
hostiliter copularet, occurrerunt ei magnates re-
gionis^ et, commisso campestri praelio^ ipsum ce-
perunt et vinculis arctioribus constrinxerunt ;
de formicis autem Scoticis tot interfectse referun-
tur^ quod numerum omnem excedere dicebantur.
Rege yero apud Richemunt castellum carcerali
custodias deputato, impleta videtur ^ Merlini pro-
phetia dicentis, ' Dabitur maxillis ejus frsenum^
quod in Armorico sinu fabricabitur ;' sinum Ar-
moricum vocans castellum de Richemunt^ ab Ar-
moricis principibus et tunc ab antiquis tempo-
ribus haereditario jure possessum. Ut autem tc- |°^<^
raciter perstringamus beneficia^ quse regi Hen-En8i«ad.
rico Deus post satisfactionem^ quam sibi exhi-
buit et beato martyri, [et] per ejusdem sancti in-
tercessionem in articulo temporis prsestitit^ intel-
ligamus ea quae sequuntur. 'Rex autem Henri-
cus, votis orationum completis^ a Londoniensibus
susceptus est reverenter ; inde ad Huntendo-
nam progprediens castellum obsedit et subjugavit
decimo quarto kalendas Augusti, ubi milites co-
mitis Legecestriae ad regem accedentes reddide-
runt castella de Grobi et Muntsorell^ ut cnm
domino suo mitius se haberet. Undecimo kalen-
das Augusti, proceres Norenses^ ducem haben-
tes electum Lincolniensem, regis yidelicet filium^
Malessart, castellum Rogeri de Molbraio^ viri-
*Merlini,'i See above, yoI. i.| ^ Rex auiem Henricua,'] DUxto,
p. 25. I col. 577.
380
ROGBRI DB WBNDOVBR
A.D. 1174. bus 'subja^runt; rex Henricus. turmis militari-
Succegsof «I o » '
Henryin bu$ uudique ad eum confluentibus, cum apud
sanctum Eadmundum copiosum congpregasset ex-
ercitum, duo castella Hugonis JBigod^ Bungeie
et Framingeham, obsidere decrevit ; comes autem
non habens fiduciam resistendi^ datis mille mar-
cis cum obsidibus^ pacem regis obtinuit octavb
kalendas Augusti. Tunc multitudo Flandrensi-
nm, quam Philippus comes in Angliam miserat^
ut pra&missum est^ prsestito juramento, quod fines
Anglise amplius hostiliter non intrarent, cum li-
centia regis ad propria remeavit ; mUitia etiam
regis juvenis^ cui praeerat Radulphns de la Haie,
absque impedimento ab Anglia recessit. Rober-
tus^ comes de Ferrariis et Rogerus de Molbraio,
quorum castellatunc obsidebantur a rege^^Trese
•et Stutebiri; missis ad regem legatis, pacem ejus
impetrarunt; Willelmus, comes Glovernise^ et Ri-
chardus^ comes de Clare^ regi occurrerunt^ suo
mandato in omnibus parituri. Sic rex magnificus^
per intercessionem martyris gloriosi hostibus su-
peratis et rebus Anglise pacificatis^ septimo idus
Augusti in Normanniam transfretavit, ducens se*
cum ^regem Scotorum^ comitem Legecestrensem
et Hugonem de Castello^ quos in vinculis retine-
bat,
Qtiod rex Frmcorum ah obsidione Bothomagi
recmiU
«
SrSg^of ' ' Cum* autem rex Henricus tertio idus Augusti
Rouen. appUcuisset, invenit Rothomagensem civitatem
^SubiugaruntJl Oompare Hove-
deiiy who says that Roger, arch-
bishop of Yorky was joined with
the bishop of IJnuolii in the com-
mand, p. 537.
' Trese,'] * Tresc/ Diceto ; pro-
bably Thirsk.
' Regem Scotorum, ] He firet
imprisoned them at Caen, but
afterwards sent them to the castle
of Falaise ; Hoveden, p. 540.
* Cwn,'\ Diceto, col. 578 ; Ho-
veden, p. 540,
PLORBS HISTORIARUM. 381
obsessam; Lodowicus enim^ rex Francorum, etA.D. 1174.
Henricus rex juvenis^ cum comite Flandrensi
PhilippO; in absentia regis Anglorum^ cum ex-
ercitu copioso supervenerant et requiem non de^
derant civibus obsessis ; sed rex Francorum, cum
Anglorum regem supervenire didicisset^ succen-
sis machinis, non sine famse dispendio recessit^
atque in ejus fuga milites Anglorum arma pluri-^
ma et instrumenta bellica rapuerunt. Eodem
anno archiepiscopus Cantuariensis a Roma redi-
ens pallium et primatum Angliae reportavit ; ve-
niens apud Londonias tertio kalendas Septembris
vacantium ecclesiarum personas principales, qua3
sibi pastores elegerant^ convocavit^ ubi electio-
nibus confirmatis, Wintoniensem, Heliensem,
Herefordensem et Cicestrensem electos pariter
consecravit ; Gaufridus vero, Lincolniensis elec-»
tus, quia nondum electio ejus fuerat confirmata,
transfretavit/ in propria persona Romam iturus
vel ad ipsam nuntios transmissnrus.
Qtiod amnesJUii repis Anglorum ad paeem patris
$mt reverH.
Anno Domini mclxxv. Lodowicus^ rex Fran- a.d. 1175.
corum, et comes Flandrensium^ sumptibus taedio- hia sons
/« ,. - * , , reconciled.
sis affecti^ quos pro rege Anglorum juvene im- ,
penderant^ et damna sibi ac suis illata et inter-
fectiones ad memoriam revocantes, promiserunt
se velle ab infestatione Normannorum animum
revocare ; unde filios regis Anglise^ quos pater- .
nam maledictionem^ odium cleri, populorum im-
precationem noverant incurrisse, ut ad patris gra-
tiam redire possent, summopere satagebant. Rex
Angliae igitur^ per intemuntios omnes adversa-
rios suos ad poenitentiam revocatos intelligens^
^ Tran^retavit, ] On the 8th October ; Diceto, col. 582.
382
ROGERI DE WENDOVBR
A.D. 117A. ipsos Cenomannis ad suum yenire colloquium
procuravit, ubi a Gaufrido primitus et Richar-
do^ filiis suis^ homagium et fidelitatem accepit.
Post^ dies autem paucos^ apud Burum in Norman-
nia venit ad eum rex filius ejus^ cum archiepi-
scopo Rothomagensi et aliis episcopis et baro-
nibus multis^ et cum multa lachrymarum effusi-
one ad pedes patris prostratus misericordiam
precabatur ; rex autem motus pietate super filio^
quem totis visceribus diligebat, intelligens eum
ex corde loqui^ iram et omnem ei indignationem
remisit, atque ejus homagium, addito juramento^
suscepit. Omnibus igitur bene pacificatis et os-
culis undique ex corde collatis, rex pater mili-
tes nongentos et sexaginta novem, quos tempore
belli ceperat^ sine redemptione a vinculis solvit ;
paucos vero^ quorum facinus enorme principem
mansuetissimum ad iracundiam provocaverat^
arctiori custodise tradidit mancipandos ; rex vero
filius eodem modo milites quos jure belli ceperat,
quorum numerus ad centum et eo amplius excre-
verat, sine pecunia relaxavit. Tunc rex pater
literas in omnes fines suse dominationis formam
hujus pacis continentes direxit^ ut omnes, quos
generale discrimen belli afflixerat^ communis Ise-
, titia recrearet; continebant insuper literse^ quod
omnia castella^ quse munita fuerant tempore belli
contra ipsum^ ad illum redigerentur statum in
quo erant quando gnerra ^incepit.
^Postdiesautempaucosi] Upon
the Ist of April ; Diceto, col. 685.
It appears that the young king
would not trust his father until
his homage had been accepted.
See Hoyeden, p. 542 ; Newburgh,
f. p. 227,
' Incepit, ] Paris has here in-
serted a notice of the council of
Westminster, held at the end of
May in this year, under Richard,
archbishop of Canterbury; the
particulars may be found in Ho-
yeden and Ger\'a8e.
FLORBS HISTORIARUM.
383
Willelmus, rex Scotonmy pacem fecit cum rege
Anghrum,
Eodem anno Willelmus. rex Scotorum. apudA.D. 1175.
Falesiam tentus m ymculis^ cum regpe Anglorum scotund in^^^
pacem^ fecit in hunc modum sexto idus Decem- payshomage
bris; Rex Scotorum devenit bomo ligius regis
Anglorum de regno Scotiae et omnibus terris suis»
et homagium fecit ei et ligantiam ut domino suo
speciali, et Henrico filio ejus^ salva fide patris
sui ; et similiter omnes episcopi cum comitibus
ac baronibus de regno Scotiae^ de quibus rex An*
glorum homag^um voluit et fidelitatem habere ;
et non solum sibi sed et successoribus regis ip^
si et successores sui in perpetuum, sine malo in-
genio. Rex praeterea Scotorum et omnes homines
sui nullum amodo fugitivum de regno AnglisB re-
ceptabunt in Scotia^ nec in alia terra sua; sed
rex Scotiae et homines ejus enm capient et illum
regi Anglorum yel suis justiciariis reddent. Pro
hac autem conyentione et fine firmiter obseryan*
do dedit rex Scotorum regi Anglorum et succes-
soribus suis castella de Berewic^ de ^Rokesburc^
in perpetuum possidenda; et^si rex Scotorum ali-
qno tempore contra hoc yenire tentaverit^ episco-
pi Scotiae cum comitibus et baronibus contra re-
gem suum tenebunt> et episcopi terram ejus sub
interdicto ponent, donec ad regis Anglorum ob-
sequium reyertatur. Igitur rex Scotorum, datis
obsidibus, rediit in Angliam, sub libera deputa-
tus custodia^ donec castella^ quae regi pepigerat^
pro illius arbitrio redderentur. Castella yero per
Angliam et Normanniam multorum, quae tem-
^ Pacemfecit,'\ See the conyen-
tion in full ; Rymer, i. p. 89. It
was ratified at Durham in the
foUowing year.
' Rokeshurc ;] to which are to
be added Jedbnrgh^ Edinburgh,
and Stirling.
384
KOGERI DE WENDOVER
A.D. 1176.
Henry and
the young
king viait
Becket'8
tomb.
A.D.1175. pore discriminis inter patrem et filium constructa
fuerant^ passim eversa sunt> rege jubente.
Beges Anghrvm, pater etJUius, beattm Thamam
petiermt.
Anno Domini mclxxvi. reges Anglorum^ pater
et filius^ in Angliam yenientes per dies singulos
in eadem mensa sunt refecti^ et idem thalamus
fomenta quietis eisdem de noctibus minisiravit ;
et properantes simul^ ut beatum Thomam mar-
tyrem egpreginm ^visitarent, cum omni humilitate
orationum et mansuetudine vota peregerunt ; in-
deque per Angliam pariter profecti pacem sin-
gulis et justitiam^ tam clericis quam laicis^ pro-^
miserunt et id opere compleverunt. Eodem
anno Willelmus de Brausia multitudinem Wal-
lensium in castello de Bergevenei callide convo-
catam prohibuit, ne quis cnipulum ferret viator
vel arcum, sed, illis hujusmodi decreto contradi-
centibils^ capitali omnes sententia condemnavit ;
qui^ ut proditionis suaB nequitiam quasi sub ve-
lamine honestatis palliatam intelligas, hoc fecit
in ultionem avunculi sui Henrici de Hereford,
quem ipsi in sancto sabbato Paschae antea pere-
merunt» Eodem anno Richardus^ Cantuariensis
archiepiscopuSy in diocesi sua^ quae ab antiquis
temporibus uno tantum fuerat archidiacono con-
tenta^ ultimis his diebus tres archidiaconos con-
stituit, Savaricum scilicet^ Nicolaum et Here-
bertum. Eodem anno ^ Johannes^ decanus Saris-
beriensis, consecratus est antistes Norwicensis ;
nec multo post rex Anglorum fecit complanari
castella de Legecestria, Huntendonia^ Waleto-
nia^ de Grobi et Stutesberi^ de Haie et de Tres&>
et alia quamplurima» in ultionem injuriarum^
* ViaitarentJl On the 28th May ;
Diceto, col. 585.
3 Johannes. ] John, a native of
Oxford ; he died 2nd June 1200.
FLORBS HISTORIARUM.
385
qaas ipsi freqaenter intalerant domini castello- a.d. iire.
rom ; deinde idein rex, per consiliam filii sai et
episcoporom, constitait ^ josticiarios per sex par-
tes regniy in qaalibet parte tres, qoi juraverant,
qaod coilibet jas saam conservarent illa&sam.
Peiro, JRamana aedis legato, rex Anglormfh qfuxiuor
capitula concessit,
Veniente eodem tempore in Angliam Petro Reeepuoii or
Leone^ legato sedis apostolicse, qaatuor ei rex^>s^^te.
concessit capitula, quae seqauntur^ in regno An-
gliae observanda ; Primo^ quod clericus de caetero
non trahatur ante judicem secularem personali*
ter pro aliquo crimine vel transgressionCj nisi
pro foresta et laico feodo^ unde regi vel alii do-
mino seculari laicum debetur servitium; secun*
do, ut archiepiscopatus, episcopatus» vel abbatias
non teneantur in manu regis ultra annum, nisi
pro causa evidenti vel necessitate urgente ; ter^
tio concessit^ ut interfectores clericorum convicti
yel confessi coram justiciario regni^ praesente epi-
scopo^ puniantur; quarto, quod clerici duellum
facere non cogantur. Eodem anno ' Johanna filia
regis^ Siculo regi nuptura, quinto idus Novem-;
bris apud sanctum JBgidium in conspectu vi-
rorum illustrium tradita est marito ; quo utique
tempore universa Anglias castella sunt ad impe<»
rium regLs custodias deputata. Hoc quoque tem^
pore Willelmus, comes Glovemias, cum filium non
haberet, aegre ferens haereditatem inter filias divi^
dendam^ Johannem Sine^terra regis filium sibi
constituit^ successorem.
* Justiciarias, ] For a list of
the districts and the judges ap-
pointed in eachy see Hoyeden,
p. 548.
' Johanna,'] Rymer, i. p. 42.
' Constituit successorem. ] At
Windsor^8th September; Diceto.
On condition tiiat he married
Hawise, the earfs youngest
daughter ; Hoyeden.
VOL. !!•
2c
886
ROGBRI DB WBNDOVER
Qtiod reges extranei diseordes regis Anghrwm sese
arUtrio Buhdiderunt. -
A.D. 1176. Circa^ dies istos ^ Aldefonsus, rex Castellas^ ge-
tetwMnth« ner re^s Angliae^ et 'Sanccius, rex Navarorum,
kings of , •■■•j j*^ ••j
CMtuieand aYanculus ejus^ aiscoraes aa invicemy missis ad
regem Angliae legatis, se staturos illius arbitrio
juraverunt. Nuntii quoque apud Westmonaste-
rium in praesentia regis, episcoporum^ comitum,
baronum, constitnti proponebant^ illi^ qui causam
Aldefonsi regis tuebantur, Sancium, regem Nava-
rorum^ memorato regi Castellae^ dum adhuc pu-
pillus esset et orphanus, castella et terras, Log-
tonium videlicet^ Navarret^ Anthlena^ Aptol et
Agosen^ cum pertinentiis suis, quae pater suus,
die quo decessit, et ipse post aliquot annos quiete
possederaty injuste et violenter abstulisse, unde
domino suo restitutionem fieri postulabant; illi
autem^ quibus causa Sancii regis commissa fue-
rat» nihil eorum quae ab aliis proposita fherant
contradicentes, asserebant Aldefonsum praefatum
Sancio praenominato castella, Legin scilicet^ Por-
tely et castellum quod tenet Godin^ per guerram
et injuste abstulisse; parte altera in nullo sibi
contradicente, eorum domino suo fieri restitu-
tionem pari instantia flagitabant ; nuntii praeter-
ea in jure confessi sunt palam^ inter reges prae-
fatos treugas usque in septennium^ fide interpo-
sita, faisse firmatas. Rex igitur Anglorum, ha-
bito cum episcopis, comitibus et baronibus con-
cilio super qnerelis praetaxatis^ hinc inde violen-
ter et injuste ablatis, cum nihil contra violentiam
utrinque propositam a parte alterutra respondere-
^ Circa dies ittos, ] The char-
ttn coimected with ^is question
are printed by Rymer, i. pp. 43-
60.
* AldtfoHsus.'] Alfonso III. of
Gastille had married fhe princess
Eleanora.
* Sancciu8f'] or Sancho VI.
PLORB8 HISTORIARUM. 387
tnr altenitri^ nec quicqaain, qno minus restitatio- a.d. lue.
nes qaas petebant fadendse essent, allegaretar,
plenariam utriqae parti supradictorum^ qnse in
jore petita erant^ restitationem judicavit ; ad-
janxit etiam, treagas prsefatas inter eos fide fir-
matas osqae ad constitutnm terminam esse invi-
olabiliter observandas ; judicavit etiam pro bono
pads, ut rex Aldefonsus donet liberaliter San-
cio regi sing^Iis annis usqae ad decennium tria
miUia marabotinornm, et sic pacem haberent ad
invicem et perpetuam amicitise firmitatem. In
eisdem sane diebus nantii Manaelis^ Constanti-
nopolitani imperatoris^ nnntii Romani imperato-
ris Frederici, nantii Willelmi» Treverensis archi-
episcopi, nantii Henrici, ducis Saxonici^ nuntii
Flandrensis comitis Philippi^ quos varia trahe-
bant negotia^ tanqaam ex condicto, pridie idus
Novembris in coria regis Anglornm simul apud
Westmonasterium convenerant; haec ideo dici-
mos, ut notum sit omnibus» quantse rex Henri-
cus sapientisB fuerit qaantaeque magnificentise,
ad cnjos audientiam totius fere orbis consilia et
dubia principum discatienda judicia pervenerunt*
. De rmotiane ab eededa de Waltham eamnieanm
seeularium.
Anno Domini mclxxvh., amotis ab ecclesia a.d. 1177.
Walthamhensi canonicis^ ^quos seculares vocant^ eanonsxe-
introducti sunt regulares auctoritate summi pon- waittaun.™
tifids in vigilia Pentecostes^ rege procurante
Henrico et praesente ; et eodem die Radulphns^
Cicestrensis canonicus, de manu Londoniensis
episcopi curam ecclesise prsedictae suscipiens,
ipsi tanquam diocesano de canonica subjectione
servanda verbis se obligavit expresse, et, fratri-
^ Quo9 MecuUare$ oomnI ;] * qata qnidam ipflorum halmeraiit ;* Di-
licentiam nimis yagam tn aecalo ceto, col. 696.
2 c 2
388
ROGBRI DB WENDOVER
A.D. 1177.
A.D. 1178.
Westwood
abbey
founded.
bns cum eo introductis, prior est ab eodem epi-
scopo assignatuSy et in sua sede solemniter collo-
catus. Quo etiam tempore rex Anglorum^ regno
pro sua voluntate disposito^ decimo quinto ka-;
lendas Septembris in Normanniam transfretavit,
et^ confestim inter regem Francorum et ipsum
habito colloquio^ hoc modo concordiam ineiint;
' Ego- Lodowicus^ rex Francorum^ et ego Hen-
ricuSy rex Anglorum^ volumus ad omhium noti-
tiam pervenire^ nos^ Deo inspirante, promisisse
et juramento confirmasse, quod simul ibimus in
servitium Crucifixi^ et ituri Hierosolymam susci-
piemus signaculum sanctae crucis^ et amodo vo-
lumus esse amici ad invicem^ ita quod uterque
nostrum alteri conservabit vitam et membra et
honorem terrenum contra omnes hoinines; et^
si quaecumque persona alteri nostrum malum
facere prassumpserit^ ego Henricus juvabo Lo-
dowicum^ regem Francorum, dominum meum^
contra omnes homines ; et ego Lodowicus juyabo
regem Anglorum Henricum.contra omnes homi-
nes^ sicut fidelem meum^ salva fide quam de-
bemus hominibus nostris quamdiu nobis fideli-
tatem servabunt/ Acta autem sunt hsec apud
Minantcurt septimo kalendas Octobris.
Defmdatime monasterii de Westwode.
Anno Domini mclxxviii. Richardus de Luci^
Anglise justiciarius^ tertio idus Junii fundamen-
ta jecit ad construendam ecclesiam conventua-
lem in honorem beati Thomse martyris in loco^
qui vocatur ^Westwode, in territorio Roffensi.
^ i^o LodounctisJ] R^rmer, L
p. 50. According to Bromptoii,
this agreement was entered into
at Rouen, on the 2l8t September;
col. 1 134«
^Westwodey'] called also Les-.
nes abbey; suppressed by Henry,
Vlll.in 1524, to fumish a re-'
yenue for Wolsey, to assist in
building his coUeges at Oxford
and Ipswich.
FLORES HISTORIARUM. 889
Eodem' anno rex Anglorum Henricus^ cum per a.d. iirs.
omnes provincias suse potestatis^ quae vel Fran-
corum liminibus^ vel montibus PyrenseiSx vel
Britannico vicinantur oceano, munitiones obti-
nuisset et omnia pro velle disposuisset^ idibus
Junii beati Thomse martyris visitavit sepul-
chrum; et^ paucis inde diebus evolutis, Gaufri-
dum filium suum octavo idus Augusti apud
Wodestoke cingulo militari donavit.
De revelatiane sancti Amphihali cuidam virofacta.
■ Eodem anno vir quidam^ beati Albani martyris Legendof s.
burgum inhabitans et loci illius indigena^ inter
convicaneos suos sine querela vixit. Hic ab
ineunte aetate^ quantum substantiae mediocritas
permittebat, honeste vivens^ devotus eccleside
exstitit frequentator. Dum igitur una noctium
in strato jaceret^ circa gallicinium intravit qui-
dam decori vultus et statura procerus ejus cu-
biculum^ ut sibi videbatur^ qui vestibus indutiis
candidis virgam in dextra piilcherHmam baju-
labat^ in cujus ingressu domus confestim tota
resplenduit et quasi claritas solaris interiora
cubiculi perlustravit ; qui lecto appropinquans
jacentem vocavit, et, si dormiret, leniter requi-
sivit ; * Roberte/ inquit, 'dormis V Expavit autem
Robertus timore vehementi, et supra modum ad^
mirans ait, * Quis es, domine ?^ Et ille ; * Ego
sum martyr Albanus, qui ad hoc venio, ut an-
nuntiem tibi Domini voluntatem de magistro meo/
inquit, *cIerico videlicet illo, per quem [fidem
Christi] suscepi, [de quo] inter homines senno
frequens habetur, et, cum spes fidelium sit quod
futuris temporibus debeat revelari, locus tamen
ejus sepulturae ab omnibus ignoratur. Surgens
ergo velociter circunda tibi vestimentum tuum
■ — n
' Eodem anno,'] Diceto, col. 600.
390 ROGfiRI DB WBNDOVBR
A.D. 1178. et sequere me^ et ostendam tibi sepulchrnm pre-
A^hibaitti. tiosis ejus reliquiis insignitum/ Surgens ergo
Robertus» ut sibi yidebatur, secutus est eum^ et
versus aquilonem in strata publica gradientes
perrexerunt pariter^ donec &d planitiem quan-
dam ab antiquo incultam^ quse sita est juxta
viam regiam^ pervenerunt; habebat autem locns
ille gratam planitiem, tam pascuis quam fessis
in via hominibus ad pausandum aptam^ in yilla,
quae Redbumia nuncupatur^ tribus ferme milli-
aribus a sancto distans Albano. In hac sane
planitie duo coUiculi eminebant, qui * Colles vex-
illorum' dicebantur^ eo quod circa illos populares
fiebant concursus quando populus fidelis ex anti-
qua traditione solemnem processionem annuatim
ecclesiae sancti Albani debita cum veneratione
persolvit* Tunc sanctus Albanus a yia paulu-
lum declinavit» et, apprehensa manu yiri, duxit
eum ad unum de colliculis^ qui sepulchrum be-
ati martyris continebat. Deinde, converso ad
eum Yultu» ' Hic/ inquit» ^ locus magistri mei
reliquias tenet^ hic ejus ossa contegit et con-
servat;' et sic fatus pollice viri terram instar
crucis ^aperuit^ et^ eversa cespitis modica por-
tione, quoddam scrinium reseravit» ex quo splen-
dor nimius exiens orbem occiduum illustravit
et primo lucis suae radios in mundi latitudinem
copiose diffudit; quo facto^ capsula recluditur
et loci planities in statum pristinum reforma-
tur. Stupet vir ille^ et^ quid sibi super iis sit
agendum, a sancto postulat edoceri; ad quem
beatus Albanus, ' Signa locum diligenter^.ut, quas
meo tibi sunt revelata ministerio, firmius adhae-
reant menti tuae; veniet enim e proximo tempus,
quando haec instructio tua specialis generali pro«
fectui militabit;' et his dictis/Surge/inquit/ea-
' Aferuii^ ^ Apparuit' in MS.
P1X)RBS HISTORIARUM. 891
mus hinc, et ad locum ande recessimus rever- a.d. nrs.
tamnr/ lUis autem per viam qua venerant re- Amphibaitul
Tertentibus^ sanctas saam intravit ecclesiam« et
homo ille domum suam ingnressus proprio sese
lecto recepit.
Quod mrpne/atiM mmnem sibi ostemcm revdaverit.
Vlr autem mane expergefactus^ in ancipiti
positus^ fluctuabaty utrum sub silentio prasteriret,
an aliis» quae in visu^ vel potius^ ut preesumebat,
re> corporaliter gesta didicerat, revelaret ; si
enim sileret, peccare metuebat in Deum ; si rem
publicaret^ sannas hominum verebatur. Ista
tandem animo ssepe revolvens homo, timore
Dei humanum absorbuit ; et, licet adhuc verbum
hoc communibus esset auribus absconditum^ do-
mesticos tamen suorum et privatos effecit con-
scios secretorum. Illi autem^ quod dicebatur in
tenebris, in lumine proferebant^ et, quod in aure
audierant, super tecta prsedicabant. Factum est
autem^ ut hoc anno verbum istud per totam dis-
seminaretur provindam^ adeo quidem ut ipsius
frequentia monasterii beati martyris Albani clau-
strum intraret. Denique fama desiderata, qui-
busdam perferentibas^ ad abbatem Simonem pe-
netravity cujus post Deum auctoritate negotium
illud robur erat specialiter habiturum ; qui pro*
tinus gratiae Dei laudes persolvit, et, communi-
cato consilio, electos de conventu fratres aliquot
ad locum^ quem vir ille ostensurus erat, eodem
viro prsBvio^ destinavit. Conventus domi deyo-
tis orationibus incumbebat^ et fratres ductorem
suum sequentes^ videre martyrum reliquias pro-
perabant; quo demum pervenientes invenerunt
ibidem fidelium multitudinem, quos Spiritus Sanc-
tus de diversis provinciis in unum prospero
prognostico coUegerat, ut inventioni martyris
F
392 ROGBRI DE WSNDOVER
A.D. 1178. interessent. Illis eventam rei prdestolantibus^
Am^hiiMiiu. ssepe dictus homo prsecedebat^ fratribus plani-
tiem ostendens sanctorum corpora continenteni.
Erat autem.feria sexta ante solemnitatem beati
Albani quando hsec facta sunt^ qua ejusdem
sancti passio celebratur. Ab illo ergo die^ usque
quo elevati fuerunt sancti, loco illi custodia non
defuit^ sed fratres jugiter cum laicis adfuerunt.
Conventus interim continentiam vitse suscepit
arctioris^ et/ statuto cum processione orationum
suffragiOy solemne jejunium populo praedicatur.
Jam locus ille futurae inventionis nundinarum
similitudinem praeferebat, et recedentibus aliis^
quos fervor devotionis adduxerat, alii quotidie
succedebant.
. De dmhu8 mulierilus ili curatis^ dum mnetm
. — quareretur.
Porro signorum initia^ quae adhuc sancti mar-
tyres in corde terrae latentes in auspicium spei
melioris patrabant^ multorum poterunt testi-
monio confirmari ; mulier namque quaedam de
Gatesdene, scapularum et renum debilitate per
decem annos detenta^ jam propter aegritudinis
turpitudinem marito despectui habebatur; quias^
proprios egressa fines et per Redburniam trans-»
itum faciens, juxta sanctorum martyrum de-
cubuit sepulturam^ nec de loco surrexit donec
sanitati pristinae redderetur. Altera de Dune-
staplia^ nomine Cecilia^ in hydropisis aegritudine
annis sedecim transactis^ habentis in utero si-
militudinem praeferebat ; haec ad loca praedicta
suae salutis avida perveniens illico optatam re-
cepit sanitatem. Item puella quinquennalis, quae
nunquam a nativitate pedes incesserat^ semper
parentum ministerio portabatur; haec^quod multi
fidelium conspexerunt^ juxta locum praetaxatum
FLORBS HISTORIARUM. 898
Gollocata^ cum paulalum obdormisset, exsiliit et Ajxiiya>
incessit^ parentamque sospiria in laetitiam com* AmphUNaaiL
motavit.
De miraculo doKi, ei diliffentia qtUBrendi.
ninxit interea sancta solemnitas beati Albani
martyrio consecrata, quam» in se claram, isto-
nim publicatio miraculorum reddidit clariorem.
Admonentur fideles ad eleemosynas largiores,
singulis usus parcior alimentorum indicitur^
et iterata in crastinum processio instauratur,
sed interpbsiti quoque dies nequaquam otioso
transiere discursu ; sed usque in horam inyen*
tionis sanctorum miraculis evidentibus corus-
cabat. Nempe vir quidam de Kingesberia,
fodientes et sanctos quaerentes irridens^ nocte
cum aliis venit ad locum^ pari quidem yia, sed
-Yoluntate diversa ; qui confestim arreptus a
daemonio furiosum evidenter expressit, et ves-
tes dirumpens abjecit^ et, qui alios deridens
spectare venerat fodientes, spectaculum omnibus
est effectus ; cumque, cunctis videntibus^ diutius
torquerefur, corripientis Dei manus cessavit, et
demum^ castigatus incolumis ad propria repeda-
•vit. Alius autem sanctos quserentes verbis sub-
sannatoriis illudens statim divinae subjacuit ulti-
oni, nam inter loquendum gravi correptus in-
(M)mmodo in brevi blasphemum spiritum exha-
layit. Algarus de Dunestaplia^ cum ad locum
eundem dolium celia plenum ad vendendum
rheda portari fecisset^ accessit ad eum aeger qui-
dam et pauper^ rogans simpliciter ob martyris
amorem^ cujus inventionem populus exspecta-
bat, ut sitim^ qua premebatur^ potu modico re-
levaret; incanduit Algarus ad verba segroti ira
vehementiy asserens se illuc nbn causa martyris
advenisse^ sed ut lucrum quocumque modo au-
394 R06BRI DE WBNDOVBR
A.D.117S. geret. Adhuc illo pauperem in hunc modum
AmpMbaiulli. convitiante, et ecce utroque fundo dolii impe-
tuose evulso, in platea cervisia fundebatur, sic-
que factum est, ut cujus portiunculam^ martyris
nomine spreto, negaverat, procurante sancto,
non solum pauper ille, sed et alii multi cum eo,
fixis in terram genibus, sufficienter^ nullo pro-
hibente, potarent. Repressa igitur^ martyre pro-
curante» perversorum nequitia, devotio fidelium
recipit quod meretur ; nam tribus continuis qui
sequebantur diebus decem utriusque sexus homi-
nes a diversis infirmitatibus^ ad laudem Dei et
beati martyris, receperunt pristinam sanitatem.
De invmtione mncti Amphihali eum navem sociis
mis.
Clarescente interim die^ quem sanctorum in-
ventio consecrabat^ venerabilis pater Simon ab-
bas locum adiit sanctissimum^ et celebratis in
capella sancti Jacobi^ loco illi contiguo> in vene-
rationem beati martyris Albani, uostras redemp*
tionis mysteriis, monachis, qui aderant, ut dili-
genter quaererent^ et pluribus adhibitis fossoribus
ut coeptis insisterent^ imperavit. Fuerat autem
capella illa antiquitus in honorem martjrris fa-
bricata propter frequentes cselestis radios lucis,
qui pastoribus vig^ias noctis super gregem suum
agentibus ibidem apparuerant ; unde dictus ab-
bas, in eodem loco divina celebrans sacramenta,
super instanti negotio beati martyris auxilium
imploravit. Reverso itaque domum abbate et
jam cum conventu ad prandium sedente^ lege-
batur passio beati martyris^ quem quserebant, et
sociorum ejus, per quam camis ergastulo soluti
promeruerunt gloriam sempiternam. Dum igitur
ssevitia judicis^ lictorum immanitas, mart^n^m
patientia, et mors prolixius recitata pias mentes
PLORBS HISTORIARUM. 395
eonventas in fletus et suspiria commovisset, bea- a.d.ii78.
tum Amphibalum cum tribns sociis suis reper- Amphitaiui.
tnm, accurrens aliquis nuntiavit. Quid ergo?
Suspiria mutantur in laudes^ et tristitiae successit
Isetitias magnitudo. Exsurgens a mensa congre-
gatio ad ecdesiam festinanter procedit» et Isetitiam
corde conceptam elevatis laudibus protestatur.
Inventus est autem beatus martyr Amphibalus
inter duos socios medius et collateralis ambobus>
tertio socio quasi ex transverso et ab opposito
locum solitarium occupante. Inventi sunt etiam
prope locum illum numero sex ex sociis martyrum
prsBdictorum, ita quod beatus martyr Amphiba-
lus decimus habebatur. Inter reliquias athletas
Christi Amphibali cultelli duo magni inventi
fuerunt^ unus in testa capitis et alter circa prae*
<H>rdia, ut yerum esse insinuent quod in ' libello
passionis ejus scripto antiquis temporibus con*
tinetur. Ut enim habet passionis illius textus,
alii occubuerunt gladiis caesi ; ipse vero^ visceri-
bus primo patefactis et intestinis ejectis, et post
lanceis confossus et cultellis^ occubuit tandem
lapidibus conquassatus^ unde nuUum fere ex
ossibus ejus integrum apparebat^ cum sociorum
ipsius ossa illaesa penitus exstitissent.
Quod reUqma sanctiAmpAibaK apud stmcttmAlbanum
mnt tramlata.
Abbas autem^ ut diximus» audito nuntio desi-
derato» adjuncto sibi priore [cum] aliquot fratri-
bus de conventu^ sanctorum celeriter adiit sepul-
tnras, et effossas reliquias erigens in linteami-
nibus idoneis collocavit ; metuensque supra mo-
dum fraudem plebis et vim turbas undique con-
fluentis, quam a compressione inventi thesauri
^UbeUo, ] Paru» adds, that this yolume was preserved in the
library of S. Alban'0 abbey.
396 ROGBRI DB WBNDOVER
A.D. 1178. arcere noh poterat^ unde placuit abbati, ut mar-
AmphitaiuB*. tyres sancti in beati Albani basilicam portaren-
tur, ubi custodia diligentior et securitas amplior
poterat adhiberi. Quid multa? Redeunt cum
abbate fratres separatim sanctorum corpora de*
ferentes. Procedit martyribus obviam cum pro-
cessione conventus^ corpus secum beati Albani
martyris deportantes^ quod cum aliquoties con-
sueverit, prout ejus portatoribus constat^ satis
existere ponderosum, tantam sui facilitatem illa
hora exhibuit^ ut volare potius quam humeris
ferentium incumbere videretur ; occurrit ergo
martyr martyribus, magistro discipulus, et jam
palam magistrum recepit.revertentem, quem ha-
bebat olim clam fidei doctorem in tugurio lati-
tantem. Sed miraculum^ quod in elementis suis
Dominus ostendere dignatus est cum obviantes
se primitus reliquise pariter convenerunt, non
debet sub silentio praeteriri ; cum enim siccitas
prolixior^ exustis herbis et fructibus^ diutius per-
durasset et agricolas desperatos reddidisset^ eo-
dem momento^ cum in aere nec minima appareret
uubecula^ tanta pluviarum inundatio prorupit, ut
et copiose.descendentes imbres terram irrorarent
et desperatas messis spem promitterent laetiorem.
Inventus est autem pretiosus martyr Amphibalus
cum sociis suis^ et in ecclesiam beati Albani cum
canticis et laudum prseconiis solenniter delatus
est^ anno a passione sua octingentesimo octua-
gesimo sexto^ ab incamatione Domini millesimo
centesimo septuagesimo septimo^ die sabbati^ sep-
timo kalendas Julii. In prsesentia autem sanc-
tarum reliquiarum ipsius^ necnon et in loco se-
pulturse ejuSy ad laudem Dei et gloriam martyris^
a diversis infirmitatibus sanantur aegroti^ mem-
bra paralytica solidantur^ mutorum ora ad lo-
quendum laxantur^ cascis tribuitur visus, surdis
FliORBS historiarum;
897
anciitiiSy claudis finnatur gressus, et, quod iii^s^*^J^!-«
ma.giiificuin est, arrepti a daBmonio liberantur^ Amphiteiua.
«pileptici sanantur^ leprosi mundantur^ et ad
vitam mortui revocantur. Si quis autem mira-
eulorum, quse per sanctos suos divina operatur
clementia, notitiam habere desiderat, libellum
legat^ qui de signis ejus et virtutibus clarus
habetur, et nos ad alia festinantes a lectore
veniam postulamus.
QtMdjmenis rex llenricus tomeamenta exercmrit.
AnnoDomini mclxxix. Henricus, rex Anglo- A.D.1179.
rum junior. mare transiens in conflictibus Gal-thetombof
Becket.
licis et profusioribus expensis triennium peregit^
regiaque majestate prorsus deposita, totus est
de rege translatus in militem^ et, flexis in gyrum
fraenis, in variis congressibus triumphum repor-
tans sui nominis famam circumquaque respersit;
sic igitur^ cum nil ei deesset ad gloriam^ rediit
ad patrem et ab. eo honore debito est receptus.
Eodem anno ^ Lodowicus, rex Francorum^ bea-
tum Thomam martyrem orationis gratia visitare
decemens^ Angliam^ quam nec ipse nec suorum
aliquis antecessorum aliquo tempore visitayerat^
deyotus intravit. 'Rex autem Anglorum^ navem
apud Doveram egredienti Francorum regi^ un-
decimo kalendas Septembris festinanter occurrit,
cui^ quicquid honoris ab aliquo excogitari potuit
vel impendi, tam ipsi quam suis comitibus est
impensum ; concurrentibus enim archiepiscopo
Cantuariensi cum suis suffraganeis episcopis,
cum comitibus et baronibus^ cum clero et populo.
^Lodowicus, ] According to
Hoyeden, he.was waraed by a
vision to yisit the tomb of Becket
if he wished the recoyery of his
flon Philip, then lying danger-
ously ill. He was accompanied
by the counts of Flanders and
Guisnes, the duke of Louvaine
and others ; p. 592.
' Rex autem Anghrum. ] Di-
ceto, col. 604.
398
R06BRI DB WBNDOVBR
A.D. 1170.
Vlsit of
Lmito VII.
to Beckefi
tomb.
Thethird
Lateran
coiincil.
solennis processio in tanti adyentnm principis
majorem ecclesiam illustravit. Quantam .anri
vel argenti GallicansB nobilitati rex Henricus
contulerit, quantumque in vasis et lapidibus pre-
tiosis omnes honorayit^ cum non sit qui hoc sciat,
desit qui scribat. Centum vini modios rex Fran-
corum annuatim in perpetuum Parisius solvendos
ob reverentiam mart^pris gloriosi in usus collegii
Cantuariensis convertit. Rex autem Henricus
gazas totius regni sui^ et quicquid ipse et ante-
cessores ejus in divitiis congesserant^ regi Fran-
corum et suis exposuit; sed, ne Franci aliud
quam martyrem qusesisse viderentur^ manum a
munere cohibentes^ mart^^um forsitan ex oblatis
pertulerunt in mente. Sic rex Francorum, cum
in vigiliis^ jejuniis et orationibus Cantuarise tri-
duum complevisset et xeniola qusedam parva a
rege Anglorum in signum dilectionis accepisset,
septimo kalendas Septembris ad Galliam trans-
fretavit. Eodem anno Rogerus^ Wigomiensis
episcopus^ obiit quinto idus Augusti.
De concilio Boniie habito, prasidente papa Alexa/ndro,
Eodem anno habitum est Romce ^concilium ge*
nerale trecentorum et decem episcoporum deci-
mo quarto kalendas Aprilis in patriarchio Late-
ranensi^ cui prsesedit dominus papa Alexander
tertius^ cujus statuta omni laude dignissima sub
viginti octOy quae sequuntur, capitulis continen-
tur: De electione summi pontificis; De hsereticis
Albegensibus et diversis eorum appellationibus ;
De ruptariis et Brebantiis prsedonibus^ qui fideles
affligunt; Quod nullus promoveatur in episco-
pum vel ad aliquem ordinis gradum^ nisi legfiti-
mse sit setatis et de legitimo matrimonio suscep-
^ Cotid/tmii. ] The proceedings of tius council are id Harduin,
tom. yi. part. ii. col. 1671.
PLORBS HISTORIARUM. 390
tus; Ne^ viventibus personis. ecclesisQ conferan** a.d. 1179.
tnr^ nec. iUis defunctis. ultra sex menses vacent ; Lateran
—. ' couneiL
iJe appellationibus ; Ne intra sacros ordines con-
stituti^ vel qui ecclesiasticis sustentantur stipen-
diis, rebus se immisceant secularibus ; De treugis
statuendis et temporibus treugarum; Quod cleiici
unam habeant tantum ecclesiam, et quod episco-
puSy si aliquem sine certo ordinaverit titulo, tam-
diu necessaria inveniat donec ei in aliqua eccle-
sia stipendia assignet; Ne patroni vel quilibet
laici ecclesias opprimant aut ecclesiasticas per-
sonas; Ne Judaei vel Saraceni Christiana man-
cipia permittantur habere^ sed, ad fidem Christi
si converti voluerint, a possessoribus suis nulla-
tenus excludantur ; Ut leprosi, si excluduntur a
cohabitatione hominum, oratorium habeant et
proprium sacerdotem; Ne bona ecclesiastica in
usus alios convertantur^ nec decani pro certa pe-
cunise quantitate jurisdictionem exerceant epi-
scopalem ; Ut in electionibus vel ecclesiasticis or-
dinationibus consequatur effectum, quod a majo-
ris et senioris concilii parte fuerit constitutum ;
Quod usurarii manifesti ad communionem altaris
non admittantur^ nec Christianam habeant sepul-
turam ; Ut agricolse et viatores^ et omnia quse sua
sunt, plena ubique pace et securitate Isetentur ;
Ut ordinationes schismaticis factse irritse habe-
antur et inanes, et beneficia ab eis collata revo-
centur ; Ne pro ecclesiasticis instituendis perso-
nis, seu mortuis sepeliendis^ aut nubentibus be-
nedicendiSy vel aliis ecclesise sacramentis^ aliquid
exigatur ; Ne viri religiosi vel quilibet alii eccle-
sias vel decimas prsesumant de manu suscipere
laicorum sine auctoritate episcoporum^ et non
semel in anno templarii sive hospitalarii ecclesias
snb interdicto positas aperiant, nec corpora se-
pelire tunc prsesumant ; Ne quis interventu pe-
400
R0GER1 DB WBNDOVER
A.D.1179. cunise habitum religionis usurpare praesumat^.nec
Latenn conversus peculium habeat^ nec facti praelati non
nisi pro dilapidatione vel incontinentia degra-
dentur; Ne Christiani Saracenis arma vendant^
nec patientes naufragium quisquam spoliare prae-
sumat ; Ut clerici infra sacros ordines constituti
continenter viyant^ et si in illa continentia^ quas
contra naturam sit^ deprehensi fuerint laborare,
excommunicentur et a clero abjiciantur ; Ut ar-r
chiepiscopi parochias vel ecclesias visitantes qua-
draginta vel quinquaginta equorum numero sint
contenti, episcopi viginti vel triginta^ legati vi-
ginti vel viginti quinque, archidiaconi quinque vel
septem^ decani duarum evectionum numerum non
excedant ; Ut nullus tprneamenta exercere prae-
sumat^ et mortui in tomeamentis Christiani ca^
reantsepultura; Quod unaquaeque cathedralis ec-
clesia magistrum habeat^ qui pauperes scholares
et alios doceat^ nec pro licentia docendi aliquis
pretium exigat ; Ut praelati unam tantum regant
ecclesiam^ et quod patroni ab ecclesiis in suo
fundo constitutis, exactiones non faciant; Neepi-
scopi seu viri ecclesiastici stare compellantur ju-
dicio laicorum^ nec laici laicis decimas conferre
praesumant ; Si quis ab aliquo, commodata pecu-
nia^ possessiones in pignus acceperit^ si^ deductis
expensis^ sortem suam receperit ex fmctibus pos-
sessioniSy pignus restituat debitori.
Ejpistolapapa Alexandri contra Aaresim Petri
Lombardi.
ThApop^ Delatum fuit praeterea ejusdem papae aposto-
arehbishopof latui^ quod magistcr Petms Lombardus in qui-
PeterLom- busdam scriptis suis ab articulis fidei deyiavit,
unde Willelmo^ Senonensi archiepiscopo^ literas
sub hac forma direxit ; ^ ' Alexander episcopus^ ser-
> Alexander, ] This letter, ac-
cording to Harduin, should haye
been placed under the year 1170.
At the time of the Lateran coun-
r
1
v^
PliORES HISTORIARUM. 401
vus servorum Dei^ Willelmo, Senonensi archiepi- a.d. 1179.
scopoy salutem. Cum in nostra olim esses prae-
sentia constitutus^ tibi viva voce injunximus, ut^.
suffrag^aneis tuis Parisius tibi aiscitis, ad abroga-
tioiiem pravse doctrinae Petri^ quondam Parisia-
censis episcopi^ qua dicitur, quod Christus, se--
cundum quod est homo, non est aliquid, omnino
intenderes' et efficacem operam adhiberes. Inde
siquidem est^ quod fraternitati tuas per apostolica
scripta mandamus, qiiatenus^ quod tibi, cum prae--
sens esses, prsecepimus, suffraganeos tuos Parisius
convoces^ et una cum illis et aliis viris religiosis et
pradentibus praescriptam doctrinam studeas pe-
nitus abrogare^ et a magistris scholaribus ibidem
in theologia studentibus Christum, sicut perfec-
tum Deum, sic et perfectum hominem ac verum
hominem ex anima et corpore consistentem, prse-
cipias edoceri; universis firmiter et districte in--
jungens, quod doctrinam illam de csetero nequa-
quam docere praesumaht, sed ipsam penitus de-*
testentur.'
• • •
De lihello ahhatis Joach%m,y quem scripsit cmtra
Petrum Lombardmm.
Scripsit etiam eisdem diebus contra eundem Abbot
Petrum Lombardum ^abbas Joachim Florensis b^ a^fnst
coenobii libellum, vocans eum hsereticum et in-
sanum^ eo quod in libro sententiarum, quem com-
posuerat, idem Petrus de unitate sive essentia
Trinitatis dixit, Quoniam qusedam summa res
est, Pater et Filius et Spiritus Sanctus, et illa
nohii, ] He was founder of the
monastery of Flore ; his book was
condemned in the fourth Lateran
council, in 1215; see Harduin,
tom. yii. p. 18. His life is print-
ed in the Act. SS. mens. Mai.
tom. yii. p. 89.
VOL. II. 2 D *
cil, Guido, and not William, was
archbishop of Sens ; the former
having succeeded to the see in
1175. Concil. vi. ii. eol. 1625.
' Intenderes . . . adhiberes,'] In
MS. * intendens . . . adhibens.'
^ Abbas Joachim Fhrensis ccp-
402 ROGBRI DE WENDOVER
A.D.1179. non est generans^ neque genita^ nec procedens.
Contra hanc assertionem opposuit abbas prae-
fatus, quod non tam trinitatem adstruebat in Deo^
quam quatemitatem^ tres videlicet personas et
illam communem essentiam quasi quartam ma-
nifeste protestans; quod nulla res est quas sit
Pater et Filius et Spiritus Sanctus^ nec essentia,
nec substantia^ nec natura, quamvis concedat,
quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt
una essentia^ una substantia, et una natura; et
hanc suam assertionem idem Joachim fais quse
sequuntur auctoritatibus affirmat^ * Tres sunt,
qui testimonium dant in caelo^ Pater, Verbum et
Spiritus Sanctus, et hii tres unum sunt ; et tres
sunt^ qui testimonium dant in terra, spiritus^
aqua et sanguis^ et hii tres unum sunt ; ' item,
*■ Volo^ Pater, ut sint unum in nobis, sicut et nos
unum sumus.' Unde yidetur^ quod saepe dictus
Joachim hujusmodi unitatem non veram et pro-
priam, sed quasi coUectivam et similitudinari-
am esse fateatur^ quemadmodum multi homikies
dicuntur unus populus^ et multi fideles una ec-
clesia.
Qtiodpapa Innocentim Ubelltm Joachim danmavit,
Theheresy Stctit autcm haec indeterminata altercatio a
of Joachim •■. i_ a 1 n • • •■-
condemned. Qiebus Alexandri papae usque m tempora In-
nocentii papae per annos multos, sedentibus in-
ter eos in cathedra Romana Lucio^ Urbano, Gre-
gorio, Clemente et Caelestino^ pontificibus Roma-
nis ; quibus succedens Innocentius tertius^ anno
Domini millesimo ducentesimo decimo quinto^
Romae generale concilium celebrans, libellum ab-
batis Joachim^ quem contra Petrum et articu-
lum ediderat praedictum, his verbis damnavit ;
' Nos/^ inquit, * sacro et universali approbante
' NosJ] Harduia, tom. yii. col. 17.
FLORfiS HISTORIARUM. 403
concilio, credimus et confitemur cum Petro, quod a.d. 1179.
una quaedam summa res est, incomprehensibilis jm^
quidem et ineffabilis, quae veraciter est Pater et **° *"°
Filius et Spiritus Sanctus^ tres simul personae ac
si^llatim quaelibet earundem ; et ideo in Deo so-
]ummodo trinitas est et non quaternitas^ quia
quaelibet trium personamm est illa res^ substan-
tia videlicet, essentia seu divina natura, quas
sola est universorum principium^ praeter quam
aliud inveniri non potest ; et illa res non est ge-
nerans^ neque genita, neque procedens, sed est
Pater qui generat, et Filius qui gignitur^ et Spi-
ritus Sanctus qui procedit, ut distinctiones sint
in personis et unitas in natura. Licet enim alius
sit Pater^ alius Filius, alius Spiritus Sanctus, non
tamen aliud ; Pater enim ab aaterno Filium ge-
nerando suam substantiam ei dedit, juxta quod
ipse testatur^ Paterquod dedit mihi, majus om-
nibus est. Et dici non potest, quod partem suao
substantiae illi dederit^ et partem retinuerit ipse
sibi, cum substantia Patris indivisibilis sit^ ut-
pote simplex omnino ; sed nec dici potest^ quod
Pater in Filium transtulerit suam substantiam
generando illum, quasi sic dederit eam Filio,
quod non retinuerit ipsam sibi, alioquin desiis-
set esse substantia ; Filius vero substantiam Pa-
tris integram nascendo accepit, et ita Pater et
Filius eandem habent substantiam, et eadem res
est Pater et Filius, necnon et Spiritus Sanctus
ab utroque procedens et in utroque manens ;
non enim, ut ait abbas Joachim, fideles Christi
sunt unum, id est, una quasdam res quae com-
munis sit omnibus, sed sunt unum in unione ca-
ritatis, in gratia; pro personis vero divinis, ut
attendatur, identitatis unitas in natura. Damna-
mus igitur et reprobamus libellum Joachim sive
doctrinam, ita ut, si quis ejus sententiam in hac
2d2
404
ROGERI DE WBNDOVER
A.D. 1179.
Coronatlon
ofPhilip,
king of
France.
A.D. 1180.
Convention
between
Franoe and
England.
parte defendere vel approbare praesumpserit, tan-
quam haereticus ab omnibus habeatur/ De hoc
papa et concilio memorato latius suo loco' di-
cetur.
»
Quod Philippus comecratur in regem Frcmcorum.
Eodem anno Philippus^ filius Lodowici regis
Francorum^ in solemnitate Omnium sanctorum
per manum Willelmi^ Remensis archiepiscopi, in.
eadem civitate consecratur in regem, ^ patre adhuc
vivente et tantse coronationi omnia necessaria
ministrante. Eodem tempore Cadwallanus, prin--
ceps Wallensium^ coram rege Anglorum tractus
in causam et multorum querelis impetitus, dum:
sub regis conductu remeasset^ in itinere hostium
perpessus insidias interfectus est decimo kalen-
das Octobris, quod plurimum in regis redundavit
scandalum^ licet non deliquerit ; unde auctores
csedis graviter puniri praecepit.
Confederatiofacta inter reges Anghrum et Francorum.
Anno Domini mclxxx.^ habito inter regem
Francorum Philippum, nuper coronatum, et re-
gem Anglorum Henricum, colloquio inter Gi-
sortium et ^Triam, sic convenit inter eos ;^' Ego
Philippiis, Dei gratia rex Francorum^ et ego
Henricus, eadem gratia rex Anglorum, ad om-
nium volumus pervenire notitiam^ quod foedus et
amicitiam fide media innovavimus et sacramen-
to; et, ut omnis amodo inter nos auferatur oc-
> Patre adhue vivente. ] The
king was unable to be i^resent,
having been seized with a para*
Ijrtic attack on his return from
England. > At the coronation, the
young king Henry carried, as
duke of Normandy, the golden
crown from the presence cham-
ber to the church ; Hoyeden, p.
502.
3 Triam.] On the 29th June.
* Ego Philippua.'] Rymer, Foed.
i. p. 53; the text is an abridg-
ment only of the original conven-
tion.
FLORBS HISTORIARUM.
405
casio discordiae^ concessimus ad inyiccm^ ut de a.d. nso.
terris nostris et possessionibus, et de omnibus
aliis rebus^ quas habemus modo^ alter adversus
alterum nihil amodo petet^ excepto de Arvemia^
de qua inter nos est contentio, et excepto feodo
de castro Radulphi^ et exceptis minutis feodis
nostris et divisis terrarum nostrarum de Berri.
Si autem super his, quse excepta sunt, per nos-
metipsos convenire non poterimus, ego Philip-
pus tres elegi episcopos et barones^ et ego Hen-
ricus totidem^ qui inter nos dicent, et nos eorum
judicio stabimus firmiter et bona fide.^ Eodem
tempore Lodowicus^ rex Francorum, Parisius
diem exclusit extremum decimo quarto kalendas
Octobris, et sepultus est in monasterio Cister-
censis ordinis^ ^Barbellum nuncupatum^ quod
etiam propriis sumptibus inchoatum idem rex
laudabiliter consummavit.
Qu^ Bichardus, comes Pictavenm^ terras Gaufridi
de Liziniaco gramter afflixit.
' Per idem tempus Aquitannorum dux Richar- Act»of
j TT ... /•■T. 1 • r^ Richard,
dus et Hennci regis filius, per superbiam (rau-dukeof
fridi de Rancona multis ssepe lacessitus inju-
riis, coUectis undique militaribus copiis, Taile-
burc, castellum ejusdem Gaufridi/obsidione val-
lavit, opus desperatissimum et quod suorum hul-
lus antecessoruin attentare praesumpsit.; castrum
enim iliud ante dies iilos hostium cuneis pror-
sus incognitum, triplici fossato totidemque moe-
niis vestitum, seris, armis et repagulis sufficien-
ter instructum, turribus per intervalla dispositis
insignitum, comportato lapide in propugnaculis
munitum, abundans in victualibus, refertum mi-
' Barheaum, ] The abbey of
Barbeaux, which he had founded
in 1147.
^ Ohsidifme vaJUavit, ] On the
Ist May ; Diceto, col. 603.
406 ROGERI DE WENDOVER
A.D. 1180. litibas et hominuin millibus ad pugnam idoneis,
ducis Richardi non expavit adventum ; sed^ post-
quam dux ipse leonibus audacior regionem hos-
tiliter introivit, fructus prsediorum abduxit, vi-
tes succidit^ Yillas succendit, omnia demoliendo
contrivit^ prope castellum tentoria fixit, machi-
nas prope murum erexit, oppidanosque nil tale
suspicantes exterruit vehementer. Inclusis au-
tem, quia res ignominise plena videbatur^ tot ela-
tse mentis^ tot probatae virtutis milites intra mu-
ros sine reclamatione valida circumcingi, placuit
de consilio communi^ ut foras erumperent et im-
peterent ducis exercitum improvise; quod cum
animose satis attentassent^ dux suos in armis
ruere docuity et retrorsum cedere compulit oppi-
danos; sed in illo portarum ingressu, cum dux
insequeretur terga dantes, fit gravissimus hinc
inde conflictus, dum ibi, quid equus^ quid lancea,
quid ensis, quid arcus, quid galea, quid balista,
quid umbo, quid lorica, quid sudes, quid clava
certantibus conferant^.experitur. Oppidanis ita-
que assultus ducis acerrimos ultra ferre non va-
lentibus, sed intra moenia se recipientibus, dux
impiger certatim se pariter intra villam immiscet
cum hostibus, et, cum ipsis nusquam locus pa-
teret diffugii, per plateas hinc inde discurritur,
rapinis insistitur et incendiis, et ab iis oppida-
nis, quos a mortis discrimine felix fortuna eruit,
ad castellum confugitur principale; castelli do-*
minus ad deditionem compellitur, facies murorum
pulcherrima complanatur, alia passim castella
rebellionis conscia par infra mensem subiere dis-
crimen. Omnibus igitur ad votum completis, dux
transfretavit in Angliam, maximo cum honore
receptus a patre.
PLORE8 HISTORIARUM.
407
Quod rea; Frcmeorum Philippm regmm mum sub
dispoaitiane regi9 Anglia, commisit.
Airno Domini mglxxxi. 'cum rex Francorum a.d. nsi.
Philippus^ quibusdam de suis sibi ad memori- mita the dii.
am reducentibus^ cognovisset qualiter rex An- Si7reaiLrto
glorum regnum suum tam late diffusum a tam ^^^'
barbaris nationibus^ Scotis scilicet et Wallensi-
bus^ pacifice g^bernaret^ de communi consilio do«
mesticorum suorum praedicti regis dispositioni
omne regnum suum et se ipsum commisit; hoc
etiam exemplo rex Anglorum ductus^ cum totam
Normanniam filii sui regis dispositioni supponer
ret, octavo kalendas Augusti in Angliam trans-
iens beatum Thomam martyrem orationis gratia
visitavit. Eodem anno ^Rogerus^ Eboracensis ar-
cbiepiscopus, diem clausit supremum duodecimo
kalendas Decembris^ ^qui adbuc yivens a papa
Alexandro privilegium impetraverat, ut^ si cleri-
cus suee jurisdictioni suppositus^ agens in extre-
mis^ testamentum conficeret et propriis manibus
bona sua moriens non distribueret^ archiepiscor
pus haberet facultatem injiciendi manus in bona
defuncti ; et, quoniam quod quisque juris in altcr
rum statuerit^ uti debet eodem jure^ post mor-
tem arcbiepiscopi quaccumque reperta sunt in
thesauris ejus justo sunt Dei judicio confiscata,
quorum summa fuit undecim millia librdB argenti
et aurei trecenti^ [una] cuppa aurea et argenteas
septem^ scyphi argentei novem^ tria salsaria ar-
gentea^ tres cuppa^ ^murtinaa, cochlearia quadra-
ginta, octo scuteUdB argentea)^ pelvis argentea
et discus magnus argenteus.
' Cum rex Francintm,'] Diceto,
col. 611.
' Rogerus»'] For his life, com-
pare Newburgh, lib. iii. cap. y.
with Stubbs, col. 1723.
3 Qui adhuc vitsens. ] Diceto,
col. 614.
^Murtifug.'] * MazerinaB ;' Di-
ceto.
408
ROGERI DE WENDOVBR
JEpistola Alexandri papa ad Joha/mtem Presbyterum,
regem Indorum.
L^rtir!)?*' Circa eosdem dies papa Alexander scripsit
p/eSSjihn. Presbytero* Johanni^ Indornm regi, in haec verba ;
'Alexander^ episcopns carissimo in Christo filio
salntem et apostolicam benedictionem. Audie-
ramus jampridem^ referentibus multis, quomodo,
cum sis Christianam religionem professus, piis
velis operibus incumbere diligenter; sed dilectus
filius noster Philippus medicus, qui de intentione
prdpria et proposito tuo cum magnis et hono-
rabilibns viris tui regni se in partibus illis ver-
bum habuisse proponit, sicut vir providus con-
stanter nobis retulit, se manifestius ab his au-
divisse, quod tuae voluntatis sit et propositi eru-
diri in catholica et apostolica disciplina, et ad
hoc ferventer intendas, ut tu et cuncta plebs tuse
sublimitati commissa nihil unquam videamini in
fide vestra tenere, quod a doctrina sedis aposto-
licse dissentiat. Illud etiam ad commendationem
tuae virtutis accedit, quod, sicut prsedictus Philip-
pus se a tuis asserit audivisse, ferventi desiderio
cuperes in urbe habere ecclesiam et Hierusalem
altare aliquod, ubi viri religiosi de regno tuo et
prudentes manere possent et apostolica plenius
instrui disciplina, per quos tu et homines tui doc-
trinam ipsam facilius reciperent et tenerent. Nos
autem vos ab hiis articulis, in quibus erratis a
Christiana et catholica fide, revocare volentes,
prsefatnm Philippum ad tuam mittimus magni-
tudinem ; per quem de articulis fidei Christianae,
in quibus tu et tui a nobis discordare videmini.
-^ Presbytero Johanni, ] Upon
the history of this indiyidual, his
kingdom and name, the reader
may consult the notes by Pagi,
in the year 1177, § v — x. Man-
deville in his Travels has much
conceming him ; edit. 1727, pp.
326-363.
* Alexander, ] The letter at
length is given by Hoveden, p.
5^1, and Baropius, an. 1177,§ 33.
FLORBS HISTORIARUM.
409
in proximo per fidei gratiam eruditus nihil pror- a.d. iisi.
sus timere poteris^ quod de errore tuam vel tu-
orum salutem prsepediat^ vel in vobis nomen
Christianitatis obfuscet/
Quodpapie AUxandro Ludm miccmit,
Eodem anno obiit papa Alexander postquam i^a^iu* i"-
sedisset in cathedra Romana annis viginti duo-
bus; successit ei Hunbaldus, Hostiensis episco-
pus^ et vocatus est ' Lucius tertius^ sedens in ec-
clesia apostolica annis quatuor. £odem tempore
Philippus, rex Francorum^ duxit uxorem Margpa-
retam filiam Baldewini, comitis Hamaucensium,
ex Margareta sorore Philippi^ comitis Flandren-
sis^ susceptam. Eodem anno, moneta veteri in
Ai\glia reprobata, ^ nova successit in festo sancti
Martini. Eodem anno Baldewinus^ abbas For-
densis, Cisterciensis ordinis, successit Rogero epi-
scopo ad ecclesiam Wigornensem.
Qmd Gaufridus, Lincolnimm electus, renmtiavit
electioni.
Anno Domini mclxxxii. Gaufridus, Lincol- a.d. nw.
niensis electus et re&ris Angrlorum filius, cum ejus resigns the
eiectio esset a dommo papa confirmata, post- Lincoin.,
quam per septennium eidem ecclesise pacifice pras-
fuisset, praesente rege et episcopis regni, in epi^-
phania Domini apud Marlebergiam ^electioni re-
nuntiavit, nemine compellente. Eodem tempore
rex Henricus apud Waltham, in prsesentia pro-
cerum regni, ad subventionem terrae sanctae qua-
draginta duo millia marcas argenti et quingentas
' Lucius tertius ; ] elected the
Ist September and died the 24th
Noyember 1186.
^ Nom fuccessit,'] It was coin-
ed under the direction of Philip
Aymari, of Tonrs ; Diceto, col.
611 ; see Newburgh, iii. § y.
^ EkctUmi renvntiavit, ] His
letter to the archbishop of Can-
terbury upon his resignation is
given by Hoveden, p. 611.
410 ROGERI DE WENDOVEB
A.D. 1182. marcas auri liberaliter assignayit, et sic in Nor-
manniam transfretavit. Quibus utique diebus
dux Saxonum Henricus et gener regis ab impe-
ratore in exilium pulsus in Normanniam venit
ad regem^ ducens secum ducissam et duos filios
ejus^ Henricum et Othonem ; et per tres annos
exhibitus est a regali munificentia in omnibus
vitdB necessariis abundanter. Eodem anno Wal-
terus de Constantiis^ archidiaconus Oxoniensis,
consecratus est episcopus Lincolniensis a Ri-
chardo, Cantuariensi archiepiscopo^ Andegavis,
in ecclesia sancti Laudi. Eodem anno obiit Wal-
terus, Roffensis episcopus.
De morte Simonis abbatis et mccessione GuarinL
A.D. 1183. Anno Domini mglxxxiii.^ defuncto Simone^
simon,abix>t abbatc de sancto Albano^ ^Warinus^ ejusdem ec-
'* clesiae prior, successit^ et in die nativitatis Dei
genitricis abbatis benedictionem suscepit.
De morte Henriciy regisjmenis.
Deathofthe Circa dics istos rex Henricus diligentem
uen"iy. "' opcram impendit, ut filii ejus, Gaufridus de
Britannia et Richardus de ducatu Aquitanniae,
homagium facerent filio suo primogenito regi
Henrico. Quod quidem pater petiit, Gaufridus
de comitatu Britanniae gratanter complevit ; Ri-
chardus vero^ cum rogatus a patre id ipsum
facere debuisset^ ira incanduit vehementi, in-
congruum esse dicens, cum eodem patre et ex
eadem matre ducerent originem, si^ patre vi-
vente^ fratrem primogenitum aliqua subjectionis
specie superiorem agnoscerent ; sed^ sicut fratri
primogenito bona debentur paterna^ sic in bonis
maternis Richardus successionem legitimam ven-
> Warinus.'] See hi» life by Matt. Paris, p. 94.
FliORES HISTORIARUM.
411
dicabat. Haetc audiens rex pater^ 4racandise ca- a.d. uss.
lore succensus^ adversus Richardum dura propo-
suit, et^ ut rex junior ad edomandam fratris su-
perbiam totus insurg^eret, constanter indixit. Ha-
bitis inter se colloquiis frequenter, cum nulla spes
.de pace haberetur^ rex juvenis undique copiosum
congregavit exercitum, et, dum congredi cum fra-.
tre suo decrevisset, praecisa est, velut a texente,
▼ita ejus^ qui spem multorum deficiens praecidit ;
siquidem in flore juventutis suas^ cum annum
setatis vigesimum octavum complevisset^ intra
Gasconiam^ in illo tractu terras quae Turonnia
dicitur, apud castellum Martel in festo sancti
Bamabae apostoli rex junior ^e medio est sub-
tractus; corpus autem in lineis vestibus, quas
habuit in consecratione sacro chrismate deli-
butas, regaliter involutum apud Rothomagum
delatum est, et in ecclesia cathedrali prope ma-
jus altare cum honore tanto Principi congruo
tumulatur. Eodem anno Girardus^ cognomento
Puella, consecratus episcopus Coventrensis, qui,
cum decem septimanis sedisset, in fata concessit.
Eodem tempore Walterus de Constantiis, Lin-
colniensis antistes, in Angliam veniens in sua
sede est solenniter collocatus.
Anno Domini mclxxxiv. ^Richardus. Cantua- a.d. ii84.
riensis archiepiscopus, apud Halingum, villam events.
Roffensis episcopi, diem clausit extremum. Eo-
dem anno rex Henricus duxit in Angliam Sax-
^ Iracundus calore succensua, ]
He was afterwards reconciled to
Richard,aud took his part against
his brothers Henry and Geoffrey.
Hoyeden has giyen a far better
and fnUer acconnt of the history
of this period ; p. 618, seq.
'£ medio est subtractusJ] Find-
ing himself past hope of recovery,
he sent for his father, who re-
fused to come to him, fearing
treachery. He died confessing
his sins and asking absolution
from the bishops attending his
death-bed ; Hoyeden, p. 620.
^Richardus, ] ^ homo quidem
mediocriter litteratus sed lauda-
biliter innoxius;' Neubrig. iii.
§ 8. Hoyeden writes', that in a
vision the Lord appeared up-
braiding him ; p. 622. See Pet.
Blesensis, ep. ii.
412
ROGBRI DB WENDOVn
^3 laft. onisB ducem cum familia raa, et infra dies paocos
ducissa apad Wintooiam pq^rit filinm, qaem
vocayit WilldmiaB. Eodeai anno Baldewinus,
episcopns Wigonrieiims, dectns est archiepisco-
pus Cantnarifrrijy et WaJterus Lincolniensis
electos est ^ arch ir pis c o pns Sodiomagensis, qui,
soscqitis palKis, in sois sont sedibns soleniiiter
collocati. 'Eodem tempore Philippns, archiepi-
scopns Coloni^isis, et Philippns, comes Flan-
drensis, Tenemnt in Angliam vota orationnm
beato Tbomae martyri soluturi, qnibns rex An-
glorum occurrens petiit nt Londonias venirent
visuri regiam civitatem ; in qnomm adventn,
quod ante non erat visumy civitas coronata re-
splenduit, gaudium et tripudium per omnes pla-
teas intonuit civitatis. Archiepiscopus vero Co-
loniensis et cum eo comes Flandrensis in ecclesia
sancti Pauli suscepti sunt processione solenni;
et die eodem simili honore sibi exhibito. tand^n
per quinque^dies in palatio regis expoisis snnt
effusjpribus hospitati, sed, an mnltis msMribiis
donati recessenuit^ qwKWM ««perAwm iMiiiLm
Eodem anno obiit J<M(jlii«ii^ ^miiilwiiiiBiii cpi-
scopus.
Quod Saraemi Hby^mi^ (CHjfigtiMM invadenU»
eonfim i^Kimmmt.
ThoSaraceni His' deoique diebus> drea festnm beati Johan-
*"^ " niH Baptistas, rex Saracenorum qui sunt in His>
pania^ Gamius, duxit regcm r^^m Saracenoram,
nomine ^Macemunt, intra fines Christianoram
> Arehiepittmpm» fMbMiMg«ii«
hesitated 8oiii« Uiim^ iK^twi^^ii tli«
iiicreafie of diKnity mmI diNiuMi»
tion of weallli» whirli woiiM b^
(he coii6equeiicc« uf Uie «xclMiise ;
iU.^8. ^^
' EMfeni.] Diceto, col. 625.
*Htt ietUqme diebus.'] From
Dioeto, cot «24.
*Mmeemtmt,1 Joseph Amiral-
muaMBin, or Almahadom, the
«Mperor, is here inteiided ; see
l^, ad «n. 1184, § 8.
PLORES HI8T0RIARUM.
413
cum regibus triginta septem; qui inprimis ob-A.D. ii84.
sederunt sanctum Hirenseum^ et tribus diebus
cum totidem noctibus pugnayerunt, et tandem,
dejectis moeniis, intraverunt ; qui autem interius
muros defendebant se intra turrim receperunt,
ut protegerentur ibidem. Nocte vero sequenti
venit antistes Portugalensis cum filio regis^ et
quindecim millia peremerunt Saracenorum et re-
gem Gamium^ et posuerunt corpora defuncto-
rum ubi murus dejectus erat^ ut per ea loco
muri defenderentur. In crastino autem^ in Mie
scilicet sanctorum Johannis et Pauli, archiepi-
scopus sancti Jacobi viginti millia. conduxit ar--
matorum/ et in aurora diei de Saracenis trigin--
ta millia interfecit. In die postea beatae Mar-
garetee apud Alcubaz peremerunt Saraceni de-
cem millia. mulierum etinfantum ; sed. illi^ qui
fuerunt. in oppido Alcubaz^ exeuntes tres. reges
cum omni eonim exercitu percusserunt. ' Pdstea,
in vigilia beati Jacobi^ rex Macemunt audivit
quod rex Gallicise venerat^ ut solus cum.solo
dimicaret; Macemunt^ cum praspararet. se ad
pugnam, dum equum vellet ascendere, ter. ab eo
lapsus interiit; quo mortuo^ totus ejus exercir
tus fugit, omni pecunia relicta. Rex vero Por-
tugalensis ex captivis Saracenis dedit servos,
qui cementariis ministrarent ad ecclesias repa-
randas, et de pecunia sancto Vincentio auream
fecit . thecam. Venerunt postmodum galeiae in-
finitae Saracenorum apud Ulixebonam^ ducentes
dromundum/ in quo talis erat machina, quod.
per ipsam Saraceni poterant ire et redire ultra
muros civitatis armati ; sed^ Deo disponente^ qui-
dam in aqua se ^dromundo supposuit, et^ eo per-
forato, submersit. Saraceni autem se delusos
^ Die scilicet Mncterum Johan'
niset Pauli.'] The 26th June.
' Dremundo, ] Du Gaoge ad
voc. < Dromones ;' Neubrig. 637.
414
ROGERI DE WENDOVBR
JeruBalem.
A.D. 11S4. esse cognoscentes fugerunt^ omniay quse sua fue-
rant^ relinquentes.
Quod Guido de Liziniaco regni Jerusakm constituitur
procurator,
Gay de ReffnavU sub iis diebus in Hierusalem ^ Balde-
Lusignan, ^
p^^^^of wihus, Amalrici quondam regis filius, qui ab
initio regni elephantino laborans incommodo
jam lumen amiserat, et^ putrescentibus membro-
rum extremitatibus^ pedes ei et maniis suum
officium denegabant ; regiam tamen administra-
tionem^ licet corpore debilis esset animo fortis,
supra vires nitebatur implere. Convocatis ita-
que principibus suis^ matre praesente et patriar-
cha, ^Guidonem de Liziniaco, comitem Joppen-
sem et Ascalonitanum, regni constituit provi-
sorem. Habuit idem Guido sororem regis uxo-
rem, nomine Sibillam, quae prius marchisio de
Monte-Ferrato matrimonio copulata filium ex
illo susceperat nomine Baldewinum; sed cum,
aliquanto tempore Guidone procuratore exist-
ente, Hierosolymitanum non prosperaretur reg-
num^ rex^ amoto eo^ Reimundo, comiti Tripoli-
tano^ regni curam commisit.
Quod Salaadinui, Soldanus Baiylonis, plures civitates
Chrisiianorum destruxit.
Contigit^ hac tempestate, ut Salaadinus, Solda-
nus Damasci, subjugatis onmibus regibus Sara-
cenis in finibus totius orientis^ ita ut diceretur
rex regum et dominus dominantium^ cum ei
Conquests
of Saladin.
1 jBaUetrtniM. ] Baldwin IV.
Compare Beroaid. Thesaurarius
in Murator. Rer. Ital. Scriptt.
Tii. col. 781.
' GiMdonem de Ltzttttoco.] Guy
de Lusignan; he had slain in
116S Patric, earl of Salisbury,
and had been banished Poitiers
by Henry II. in consequence;
HoVeden, p. 514.
»Con%t*. ] Compare WiU.
Tyr. p. 1037, seqq.
FLORES HTSTORIARUM. 415
obedirent omnium gentium nationes^ adjiciens a.d. ii84.
ei^o ut universam sibi Christianitatem subju-
g^aret, intrante Julio mense, Jordanem transi-
vit^ terram circa castrum Crach, quod antiqua
appellatione ' Petra deserti * dicebatnr^ devasta-
vit^ cibaria coUegit. Deinde Neapolim transiens
villam spoliavit et postea concremavit ; inde
progrediens ad urbem Sebastaeam pervenit, ubi
episcopus civitatis villam et ecclesiam suam oc-
toginta captivis redemit ; inde Arabiam veniens
eam destruxit, viris et mulieribus captivatis. Ad
magnum inde Gerinum transiens castrum diruit,
et, quibusdam captivatis, mulieres et parvulos
interfecit ; inde ad parvum Gerinum^ quae villa
est templi, eam vastavit, et recedens per cas-
trum quoddam hospitale, quod Belverium dici-
tur^ quibusdam captis et quibusdam interfectis,
recessit.
Quod rex Anglorum eligitur in regem Hierosolymartm.
Mortuo interea Baldewino, rege Hierosolyma- Death of
rum leproso, regnavit pro eo Baldewinus, puer
quinque annorum^ nepos ejus ex sorore Sybilla
et Willelmo, marchione Montis-Ferrati, genitus ;
qui statim in regem coronatus Reimundo» comiti
Tripolitano, committitur nutriendus. Videntes
igitur clerus et populus regnum in eum deve-
nisse statum, in quem non posset diu subsis-
tere, quid facto opus sit, diligenter pertractant ;
et cum pax Salaadini haberetur suspecta, et de
rege puero nihil remedii sperabatur, tandem
unum erat omnibus consilium, ut ad Henricum
regem Anglorum legatos mitterent, qui ei ex
parte universitatis regni Hierosolymitani regnum
et claves sanctae civitatis et sepulchri Domini
sanctseque resurrectionis solemniter deportarent.
416
ROGBRI D£ WENDOVER
A.D. 1184.
A.D 1185.
Embassy
flrom PiUm-
tio« to
Henry.
Letter of
Luciiu to
Henry.
Heraclius^ patriarcha officium legationis rogatus
suscepit, qui^ adjuncto sibi magistro hospitalis et
quibusdam aliis^ Mediterraneum mare transivit,
et Romam usque perveniens ad regem Anglo-
rum literas a papa Lucio precatorias impetravit. »
Qmd HeracUm jpatriarcha in Angliam vmiens regi
dectionem de se factam puhlicavit.
Anno Domini.MGLXXXV. Heraclius^ patriarcha
sanctse resurrectionis^ et dominus Rogerus^ ma-?
gister hospitalis domus Hierusalem^ venenint ad
regem Angliae Henricum apud Redingum; qui/
cum sui itineris causas cum literis apostolicis
exposuissent, sanctse civitatis Hierusalem et
terrse promissionis desolationem per ordinem
enarrassent^ regem et omnem multitudinem^ quaa
conveneraty in lachrymas et suspiria provoca-
runt ; deferebant enim ad regem memorabilia
suae petitionis signa^ nativitatis Jesu Christi^
passionisj resurrectionis^ turris David^ sanctique
sepulchri claves et vexillum regni, quae omnia
rex non mediocriter honoravit. Literse vero do-
mini papse haec inter caetera continebant ;
Epistola LmiipaptB ad regem Anglorum.
' Lucius^ episcopus^ servus servorum Dei, et
caeteira. Cum cuncti praedecessores tui prae cae-
teris terrae principibus armorum gloria et animi
nobilitate longe retro claruerunt^ eosque fideli-
um populus habere in sua didicerit adversitate
patronoSy merito ad te^ non tantum regni sed
paternarum haeredem virtutum, quadam securi^
^ H^raclius ptUriarcha,'] It ap-
pears that Ernaldus, master of
the Templarsy had aJso accom-
panied them, but died at Vero-
na ; Hoveden, p. 628 ; Diceto,
col. 626. Compare Newburgh,
iii. § 10. Pagi, ad an. 1185,
§ 7, seqq.
^Lucius.'] The letter may be
seen at length in Hoveden, and
Newburgh, iii. § 12. In the text
it ifl much abridged.
ITLORBS HISTORIARUM« 417
tate praBSumpta recnrritnry ubi populo Christia- a.d. ii».
no imminere periculum^ imo exterminium^ for<»
midatar^ ut per brachium regise magnitudinis
£jus membris impendatur prcesidium^ qui te ad
tantae glorise apicem pervenire sua pietate con*
cessity et te contra sui nominis impugnatores ne-
farios murum inexpugnabilem ordinavit. Porro
noverit vestra serenitas, quod Salaadinus ille,
sancti nominis Crucifixi immanissimus persecutor»
ita nunc in spiritu furoris contra Christi fideles
terrae sanctae adeo invaluit, quod, nisi immani^
tatis ejus impetus objectis obicibus reprimantur^
habet fiduciam, quod influat Jordanis in os ejus/
et caetera,
Qiiod rex Henricm regnvm Hi&rosolymarym recusavit
His auditis, rex Anglorum, convocato clero Henry
regm ac populo^ convenerunt Londomis apua ^^^^ ^
Fontem-clericorum ^ decimo quinto kalendas
Aprilis cum universa nobilitate regni, ubi dictus
rex, audientibus patriarcha et magistro domus
hospitalis, omnes fideles saos multis adjuratio-
nibus astrinxit» quatenus proferrent in medium,
quid super his saluti animae suas viderint expe^
dire ; ad hoc enim asserit animum suum inclina-
tum, ut^ quod ex eorum consilio acciperet, modis
omnibus observaret. Tunc concilium universum
super praamissis coUoquentes^ sanius visum est et
animas reg^ multo salubrius, ut regnum suum
debita moderatione gubemet et illud a barba-
rorum irruptione tueatur^ quam orientalium con-
sulat in propria persona saluti ; de filiis regis
quidem^ quorum petiit aliquem patriarcha si
rex venire recusaret^ quicquam statuere, cum
essent abseutes, incongruum videbatur. £odem
^ Fontem-clericorum^ orClerk- i Mills* History of the Crusades,
enwell ; Diceto, col. 626. See | vol. ii. p. 7, note,
VOL. II. 2 £
418
ROGBRI DE WENDOVBR
A.I). 118A.
Henry at
Rouen.
A.D. 1186.
Mixed
events.
anno Johannes^ filins regis, a patre militaribus
accinctus armis apud Wyndleshoram pridie ka-
lendas Aprilis^ 4n Hibemiam transfretavit ; quo
facto, rex Henricus cum patriarcha^ mari trans«
ito, diem Paschse apud Rothomagum celebra*
vit. Rex Francorum^ audito reg^s Angloi*um
adventu^ cum festinatione venit apud ^VaJlem-
Buil castellum, ubi reges in coUoquiis familia-
ribus triduo perstiterunt et in eoi*um praesentia
multi nobiles cruce signati sunt ; sed ipsi reges
patriarchae nihil aliud in responsis dederunt, nisi
quod uterque terrse sanctse festinum promiserunt
auxilium, non enim leve eis yidebatur ab ex-
tremis finibus occidentis rem tam arduam atten*
tare; patriarcha vero^ cujus negotium in arcto
erat positum^ spe frustratus ad propria remea-
vit. Eodem anno Hugo de Lacio, dominus pro-
vincise quse Media dicitur, ^interfectus est oc-
tavo kalendas Augusti. Eodem tempore^ comite
Huntendon^ cum absque liberis decessisset, rex
Anglorum dedit comitatum illum regi Scotorum
Willehno cum pertinentiis suis. Eodem anno
Gilbertus de Glanvilla, archidiaconus Luxoni-
ensis, consecratus est episcopus Roffensis tertio
kalendas Octobris. In eodem tempore dux
Saxonum Henricus licentia imperatoris rediit ad
propria^ suo tantum patrimonio contentus.
Quod BaMewims, Cmtuariemis archiepiscoptis,
pallium et hgatiam suscepit.
Anno Domini mglxxxvi. Baldewinus^ Can-
tuariensis archiepiscopus, pallium cum legatione
^/n Hibemiam tranrfretavit,']
Henry had obtained leaye from
Urban, according to Hoveden, to
crown either of his sons kiDg of
Ireland, p. 6S1 ; and in 1187,
Octavian and Hugh de Nunant,
bishop of Dnrham, had been com-
missioned by the pope for that
purpose, bnt Henry deferred the
coronation, p. 634.
* Vattem-RuU.'] Vaudreuil.
' Tnterfectus esty ] ' a Malva
Miadaichyinfimas manus homine ;*
Diceto, ool. 626.
PLORfiS HISTORIARUM. 419
in provincia sibi subdita accepit. Eodem anno a.d. ii86.
Willelmus de Ver, in festo beati Laurentii^ He-
refordensis est consecratus antistes. Eodem
anno ^Gaufridus, comes Britannise et filius regis
Angliae^ diem clausit supremum decimo quarto
kalendas Septembris^ et sepultus est Parisius in
ecclesia beatae Marise in choro canonicorum ;
reliquit autem duas filias^ quas genuerat ex Con-
stantia uxore sua, filia scilicet Conani comitis
BritanniaB^ quse etiam tempore quo vir ejus obiit
gravida fuit, quae postea filium pariens Arturum
illum Yocavit. Eodem anno Hngo, genere Bur-^
g^ndus et prior Carthusiensis ordinis in Anglia,
consecratus est episcopus Lincolniensis in festo
sancti Matthasi ; et eodem die Willelmus de Nor-
hale consecratus est Wigorniensis episcopus.
Eodem anno^ defuncto papa Lucio, ^Urbanus
successit, Per idem tempus Johannes^ prascen-
tor Exoniensis^ ejusdem ecclesias consecratus
est antistes.
Qmd jpapa Urhcmus Baldemm^ Cantmriensi archi^
episcopo, eoncmit lU eomtrueret ecdesiam apud
Akintonam.
Eodem tempore papa Urbanus Baldewino^ ar- Letter of
«•• ^^ • • \ ••^•1 1 Urban to tho
chiepiscopo Cantuariensiy ^scnpsit in haec verba; archbishopof
' Praesentium tibi auctoritate mandamus^ ut liceat ^*"*"^"'^-
tibi ecclesiam in honorem beatorum' martyrum
Stephani et Thomae construere^ et de idoneis jam
ornare personis^ quibus beneficia^ quas ad eorum
sustentationem constitueris, canonice debeas as-
signare. Item fratemitati tuae mandamus, ut
quarta parte oblationum, quaa ad reliquias beati
1 Gai{fridusJ] It ig Hoyeden'8
account that he was killed by a
fall from his horse at a toama*
ment. The French historians say
that he died of a fever.
' Urbanus^ the third ; elected
in Noyember It^S, died in Octo-
ber 1187.
* Scripsit,'] Dated Verona, Ist
October ; Diceto, col. 631.
2e2
420
ROGERI DB WENDOVER
A.D.1186. Thomse martyris offeruntur, monachoram usibos
concessa^ quarta fabricis ecclesiae deputata^
quarta pauperibus erogata, quartam portionem
liceat tibi in alios usus bonos pro tuas voluntatis
arbitrio erogare/
Quod Sybilla in reginam Hierimlymarum
cor<matur.
Blbylla,
queen of
Circa^ dies istos^ Baldewino puero rege Hiero-
jeriii^m. solymarum defuncto^ non erat qui ei in regnum
succederet, prseter Sybillam, uxorem Guidonis
comitis Joppensis^ quse soror erat regis leprosi
et regis pueri nuper defuncti mater; sed quo-
niam tempus instabat, ut treugae inter Salaadi-
num et populum Christianum constitutae solve*
rentur, regni provisio jam in arcto posita erat^
nec differri potuit quin de illius ordinatione
illico tractaretur. Convocato igitur procerum
concilioy in hoc pariter consenserunt, ut Sybilla,
Guidonis uxor^ tanquam haeres justissima regum
praedictorum coronaretur in reginam^ et Gui-
donem^ qui regno insufficiens erat regendo^ so-
lemniter repudiaret. Respuit Sybilla regnum
sibi sub tali conditione oblatum^ donec proceres
id generaliter illi concesserunt et juramento fir-
maverunty ut, quem ipsa maritum eligeretj om-
nes ipsi sicut regi obedirent; Guido etiam vir
ejus suppliciter postulabat, ne pro suo damno
regni provisio differretur. Ita tandem cum la-
chrymis adquiescens coronata est solemniter in
reginam, et omnium fidelitatem, adhibito jura-.
mento, suscepit ; et Guido vir ejus^ sine spe con-
jugis et regni^ ad sua divertit. Nuntiatur in-
terea Salaadini hostilis adventus, quod nec a vero
' Circa dies istos,'] The foUow-
ing story is recounted also by
Hoveden, and the continuator of
William of Tyre. See Michaud,
ii. p. SIS.
FLOR£S HISTORIARUM, 42l
distabat^ unde regina^ convocatis edicto reg^o a.d. 1186.
viris ecclesiasticis et secularibus, de rege ha-
buit eligendo tractatum ; et quoniam id sibi
prius ab omnibus concessum fuerat, ut quem
vellet maritum eligeret, exspectantibus rei exi-
tum universis, regina Guidoni^ qui inter alios
adstabat, voce clara dixit^ ' Domine mi Guido,.
ego te in maritum eligo^ et me simul cum regno
tibi tradens te regem futurum publice protestor/
Ad hanc vocem omnes stupefacti admirabantur
valde, quod tot viros prudentes una mulier ita
simplex delusit. Laudabilis plane foemina et
tam pudicitise quam prudentise prseconiis extol-
lenda ; sic enim negotium temperavit^ ut regnum
viro et sibi virum obtineret. Factus est his Earthqoake.
diebus per orbem uoiversum terrsemotus mag-
nus et horribilis^ ita ut etiam ^ in Anglia^ ubi raro
contigit, multa asdificia subverterentur. Contigit
autem his diebus matrem Salaadini ab ^Egyp-
to in partes transire Damascenas in apparatu
magno et divitiis copiosis^ quae de fide trea-^
garum praesumens per fines regionis, quse trans
Jordanem sunt^ secure perrexit ; in cujus comi-
tatum Reginaldus de Castellione temere irrum-^
pens divitias diripuit universas^ veruntamen
mater Salaadini fuga periculum declinavit. Com-
motus inde Salaadinus restitutionem ablatorum
et super injuriis satisfactionem sub pactione
foederis postulavit, conventus autem super hiis
Reginaldus de Castellione a Salaadino dure nimia
et contumeliose respondit ; Salaadinus vero, Isetus
supra modum, quod in parte Christianorum di-
ruptae erant treugae, ad vindictam provocatus
accingitur ad certamen.
* In Anglia,'] ' Circa partes aquilonares ;' Diceto, col. 628«
422 ROGERI DB WENDOYER
QufOd Salaadinus terram sanctam depopulatur.
A.D. 1187. Anno Domini mclxxxvii. Salaadinus contra
BttooMses
of saiadiD. Christianos indi^atione succensus Parthos^ Be-
dewinoSy Tnrcos^ Saracenos, Arabes, Medos con-
Tocat et ^Cordinos, et his omnibns cum iEgyptiis
stipatus fines Christianonim conterit et contur-
bat ; et jam^ non contentus quod parra quaedam
in Galilaea occupayerit praesidia, Calvariam ob-
sidere proponit. Cum omnium igitur machina-
rum genere illuc properaret^ Magistrum militiae
Templi cum fratribus sexaginta et Christianorum
multitudine itinerando peremit et cum palma
martyrii ad caelestia regna transmisit; hac igi*
tur Salaadinus victoria exhilaratus sid obsidi-
onem CalTariae festinans -contendit. Rex au-
tem Hierusalem^ ut urbem audiyit obsidione yal-
latam et inclusos yehementer affligi^ edicto re-
gio omne regni robur conyocayit; illis solum-
modo in castrorum praesidio relictis^ quos astatis
et sexus infirmitas armorum prorsus habebat im-
munes. Castra igitur moyentes a fonte Sepho-
ritano^ ubi conyenerant, stipati militum yiginti
millibus incesserunt. Praefecto itaque exercitui
Reimundo^ comite Tripolitano^ yersus Tiberiam
sunt profecti ; cumque funestus dies certaminis
instaret^ camerario regis yisio tremenda conti-
git^ yidelicet quod aquila qua&dam Christianum
transyolaret exercitum^ quae missilia septem ge-
rens in pedibus yoce terribili personaret^ 'Vae
yobis Hierusalem^ yae yobis !' Ad hujus yisionis
expositionem sufficere nimirum credimus^ quod
Spiritus Sanctus de reprobis loquitur per pro-
phetam, ' Tetendit Dominus arcum suum, et in eo
parayit yasa mortis/
' Con2fno«J or the Cards ; see Gibbon, vol. xi. p. 124^ and the
note ^.
PLORBS HISTORIARUM.
423
De captione sancta erucis et regis Hierusalem
a iSakMdino.
Aadiens^ autem Salaadinus» quod rex in suc» a.d. iisr.
oursum Teniret obsessorum, venientibus audac'- xiberiM.
ter occurrit, et, cum eos in scopulis angustis et
praeruptis inclusos cognovisset^ non longe a Tibe-
riade^ in loco qui Marescallia dicitur^ in regis ex-
ercitum irruit confidenter ; igitur Christiani hos-
tes Tiriliter exceperunt, quantum locorum angus-
tiae permittebant. Pugnatum est acriter hinc et
inde et corruerunt interfecti^ tamen, exigentibus
Christianorum peccatis, prseTaluit tandem pars
adTorsa ; nam, ut aiunt, comes Tripolitanus,
militiae princeps» Texillum regis in terram pro-
ditiose demittens Christianos fecit fugam me-
ditari, sed quo fugerent^ nisi in hostes^ non
habentes. Rex Guido captus est cum cmce
sancta^ et omnis multitudo eorum capta fuit Tel
gladiis interfecta ; eTaserunt tamen ab hac clade .
comes Tripolitanus licet omnibus suspectus^ do-
minus Reginaldus Sydonis patronus» atque do^
minus Balianus cum paucis fratribus militi»
Templi. Facta est autem haec misera belli con-
gressio quinto scilicet et quarto nonas Julii, in-
fra octaTas apostolorum Petri et Pauli. ETasit
etiam ab hac clade Theodoricus, Magister mili-
tifie Templi, qui tamen ipso die ducentos et tri-
ginta de fratribus amisit. Comes Tripolitanus
hoc quod sine sanguinis effusione eTaserat, in
argumentum sumebatur contra ipsum, quod in
regem et populum Dei proditiose egisset. Capti
sunt etiam cum cmce ejus bajnlatores episcopus
^Audiens,'] Compare Nenbrig.
iii. ^ 17^ Bemard. Thesanr. co).
790, Jac. de Vitriaco, 1117^ with
Hoveden, p. 636, where there is
preBerred a letter frum one of
the Templars, giving an accoimt
of these eyents.
424
ROGERI DB WBNDOYER
Contlnued
■uccess of
Saladin.
A.D. 1187. Aconensis et praecentor Dominici sepnlchri^ ille
csesus et iste captus pariter cum ipsa succum-
bunt; sicque capitur ctux sancta propter pec-
cata hominum, et^ quse nos a yeteri captivitatis
jngo absolvit, pro nobis captiva ducitur et pro-
fanis gentilium manibus contrectatur^
Quod sancta cimtm cum tota/ere terra Hierosoly^
mitana a Salaadino mbjugattAr.
Salaadinus^ itaque victoria potitus Tiberia-*
dem revertitur^ et, solo prsesidio quod supererat
capto^ regem cum caeteris quos ceperat Damas-
cum transmisit. Deinde Galilaeam invadens uni-
versa pro libitu occupavit, et veniens Ptolomai-
dam sine sanguinis eam effusione suscepit. Inde
Hierosolymam festinans urbem obsidet^ machi-
nas in gyrum locat ; cives quas possunt defensio-
nes objiciunt^ sed arcus^ balistse, petrarias effectd
carent et inutiliter contrectantur ; vulgus vero
pavidum ad patriarcham et reg^nam, qui tunc
urbi prseerant^ flebiliter supplicans instat^ ut cum
Saiaadino de urbe tradenda conveniant. Pactio
tandem intercedit magis dolenda quam memoran-
da^ nam, sing^li capitis sui censum statuenteS,
vir bisantios decem^ mulier quinque^ infans linum
{>ersolveret^ et quisquis qui ad haec non sulfficit
teneretur captivus ; erant autem in civitate qua-
tuordecim millia utriusque sexus hominum, qiii
ad hoc non sufficientes jugum subierunt perpe-
tu8B servitutis. ^ Reddita est civitas sancta inimicis
Christi^ et sepulchrum possident^ qui persequun-»
tnr Sepultnm ; crucem tenent^ qui Crucifixum
blasphemant. Ingressus itaque civitatem Salaa-
^ Salaadinus,'] Bern. Thesaur.
col. 794, uq^
^ Reddita est civitas sanctay]
oh the ISth October. Se^ the
account of its capture by Cog*
geshale ; Martene, Vett. Scriptt.
tom. V. col. 667| seqq.
FLORES HISTORIARUM. 425
diniis cum strepitu tympanorum et tubicinum adA.D.ii87.
templum properabat» et cruce quse in eo erecta
stabat deposita, ejectisque quas Christiani vene*
rabantur^ templum intus et extra aqua lustrabat
rosacea^ et sic erroris sui superstitiones per qua-
tuor angulos templi magno fecit strepitu concla-'
inari ; ecclesiam sanctae resurrectionis et sepul*
chrum Dominicum cum locis aliis venerabilibus
quibusdam Syrianis sub certo constituit triblito ;
et inde festinanter progressus urbes omnes cir-
cumquaque positas et oppida subjugavit^ prseter
Ascalonem et Tyrum, et Crach ultra Jordanem,
quod alio nomine dicitur Mons-regalis.
JProhibitio papa ne ecclma de Akintona eonstmatur.
Eodem anno papa Urbanus scripsit Balde-if^of
wino, Cantuariensi archiepiscopo» pro negotio Mchbithopof
conventus ecclesise ejusdem in hasc verba; ^^ Di->
lecti filii nostri, prior et conventus ecclesiae tibi
commissse, ad nostram prsesentiam literas et nun«
tios destinantes proposuerunt de ecclesia, quam
aedificare coepisti, tantum sibi et ecclesias dispen-»
dium proventurum, quod, nisi fuerit ab ejus con-
structione cessatum, praescripta ecclesia suae ho-^
nestatis et status miserabile suscipiet detrimen*
tum ; nos autem sollicite providere volentes, ne
inter te et fratres tuos materia remaneat jurgi^
orum, cum non possunt convenienter intendere
divinis obsequiis, qui sunt in contentionibus, de
consilio fratram nostrorum monemus fraternita^
tem et districte praecipimus, quatenus, donec cau-
sa cognita statuamus quid de ipsa fieri debeat,
omni occasione et appellatione postposita, ab il-
lius ecclesiae constructione desistas, literis aliis
non obstantibus a sede apostolica impetratis.'
' DUecti.l Diceto, col. 635. In the text it is somewhat abridged.
426
R06BR1 DE WENDOYER
A.D. ]1S7.
A.D. 1188.
Eodem anno^ mortuo papa -Urbano, ^Gregorius
successit, qui^ cum sedisset duobus mensibus, ^de-
functus est^ et 'Clemens tertius decimo tertio ka-
lendas Januarii surrogatur. Eodem anno Gile-
bertus, Londoniensis episcopus^ naturae debitum
solyit. Eodem anno Richardus^ comes Pictavi^^
ensis, cum audisset calamitatem terrse sanctae et
de capta cruce, non exspectata alicujus prsedi-
catione yel patris sui consilio aut yoluntate, pri^
mus inter proceres transmarinos signaculum cru-*
cis suscepit de manu archiepiscopi Turonensis.
Quod ad pradicatimem erucis multi cruce
signa/atur.
Anno Domini mclxxxviii. Fredericns. Roma-
Preparations . ^. . tt . . * ■■
foracmaada. norum impcrator, ad prsedicationem Hennci, Al-
banensis episcopi et apostolicae sedis legati^ qui
a papa Clemente missus fuerat^ crucem Christi
sascepit ; et eodem tempore rex Francorum Phi-
lippus et rex Anglorum Henricus in Normannia
pro subventione terrae sanctse ^ad coUoquium ve-
nientes inter Triam et Gisortium^ post longos
tractatus^ praesente comite Flandrensi Philippo^
in hoc pariter consenserunt, ut, sumpto crucis
' signaculo» iter Hierosolymitanum socialiter expe*
dirent. Rex igitur Anglorum primo crucis signa-
culum suscepit de manibus archiepiscoporum Re-
mensis et Willelmi Tyrensis^ quorum ultimus a
domino papa super negotio crucis ofBcium lega-*
tionis susceperat in partibus occidentis. Deinde
^ Gregorifu^ the eighth ; elect-
ed the 20th Octubery died the
17th December.
^ D^mutus est,"] His death was
said to have been occasioned by
a fever, brought on by anxiety
atid grief, on account of the suc-
cesses of Saladin ; Jac. de Vi*
triacoy p. 1120.
* Clemens tertius."] He died the
27th March 1191.
* Ad coUoquium venientesJ] On
the 21 st January ; Diceto, col.
636. Compare Concil. ed. Har-
duin^ tom. vi. col. 1899.
FLORES HISTORIARUM. 427
rex Fnincoram et Pbilippus, comes Flandrensis» a.d. iiss.
crucem sumentes exemplum aliis potissimum prae-*
buerunt ; unde tam in imperio» quam de utroque
re^o regum praedictorum, arcbiepiscopi^ episco-
pi^ duces, marcbiones et comites^ barones, mili-
tes et medise manus bomines yulgusque promis-
cuum crucem animosius susceperunt. Provisum
est etiam inter eos, ut omnes de regno Franco-
rum cruces rubeas, de terris regis Anglorum
albas> de terra comitis Flandrensis virides ba-
berent cruces. De terris autem^ castellis et re-
bus omnibus usque peracta peregn^natione, et
quilibet eorum in terra sua quadraginta diebus
moram fecisset, omnia essent in eo statu quo
fuerunt in die quo crucem suscepemnt.
Qmre BicAardus, cames Pictavienm, animtm suwn a
patre alienaverit.
« • • ■ *
Circa' dies istos Gaufridus de Liziniaco quen- Aflfkiniii
dam RicbardOy comiti Pictaviensi, familiarem
structis insidiis interfecit; in tanti vero ultio-
nem delicti comes ad arma provocatur^ sed ac-
ceptae crucis non immemor omnibus hominibus
Gaufridi crucis signaculo insigniri volentibus pe-
percit^ alios in ore gladii interfecit^ et in de-
ditionem plura castella suscepit ; sed Gaufridus,
regis Anglorum fultus pecunia et auxilio, ut di-
cebatur, Ricbardo comiti restitit et parum pro-
fecit^ unde idem comes animum suum a patre
alienavit. Gaufrido itaque superato, comes ter-
ram comitis Tholosani hostiliter ingressus^ inju-
riatus ab ipso, intra breve temporis spatium cas-
tella ejus septendecim subjugavit. Rex aatem
Francorum indigne ferens quod comes Ricbar^
dus terram comitis Tholosani ingressus fuisset^
' Circa diet isto§,'] Abridged from Diceto^ col. 630.
428 ROGERI DB WENDOVER
A.D.I188. eo non certiorato^ 'castellum Radulphi latentei"
ingressus est et onines in illo repertos ad fide^
litatem sibi faciendam coegit ; quod factum tanto
principi ignominiosum videbatur^ cum prsesertim
rex Anglorum post crucem susceptam transi-
turus in Angliam regi Francorum totius terrae^
susB custodiam tradidisset. Deinde rex Franco-
Tum castellanos quosdam regi Anglorum sub-
jectos in suum favorem tam minis quam pro-»
missis attraxit; et sic^ instinctu diabolico^ post
crucem susceptam ^reges discordes effecti mu^
tuis sese damnis ad invicem afflixerunt, unde
rex Anglorum Francorum ingressus regnum a
Vemolio usque Meduanam universa contrivit.
Eodem anno Richardus^ Wintoniensis episcopus^
obiit undecimo kalendas Januarii et Wintonise
sepultus est.
Epigtola Frederici, inym^atoris Bomcmi, ad
Salaadinum.
Letterof the Eodcm auuo Fredericus, Romanorum impera-
sSSdin! ° tor^ Salaadino scripsit pro negotio terraa sanctae
sub hac forma ; ^^ Fredericus^ Dei gratia Roma-
norum imperator semper augustus et hostium
imperii magnificus triumphator^ Salaadino^ Sa*
racenorum praesidi, Hierusalem fugere exemplo
Pharaonis. Quoniam terram sanctam nuper pro-^
fainasti, cui aeterni Regis imperio imperamus^ in
tanti sceleris prsesumptuosam plectibilemque au-^
daciam debita animadversione decernere impe-
rialis celsitudo et officii solicitudo nos admonet ;
quapropter^ nisi occupatam terram et omnia re-
. ^ CasteUum Radtdphif ] ' de
Doloribus in Bitorica:' on the
17th May ; Diceto. Compare
Benedict. Abbat. ed. Hearne, p.
507.
* Reges diacordes effecti,'] They
had met at Gisors on the 16th
Augusty but could not agree ;
Diceto. Hoveden, p. 645.
' Fredericus, ] Hoveden, p.
650. Compare Coggeshale, col.
577 ; and Baronius, ad an.
FLORES HISTORIARUM.
429
stitaaSy adjancta satisfactione sacris con^ttitutio- a.d. iiss.
nibas pro tam nefandis excessibus taxata, [ne]
legitimum minime videamur indicere bellum^ a
capite kalendarum Novembrium evoluto anni
spatio terminum constituimus ad experiendam
belli fortunam in campo Tahpneos, in virtute tni-
rificse crucis et in nomine Teri Josepb» Vix enim
credere possumus bsec te latere^ quod ex scrjptis
yeterum et in historiis nostri temporis factum
redolet; numquid scire dissimulas^ ambas Mthio^
pias^ Mauritaniam, Persiam^ Syriam, ^ Partbiam,
Judseam, Samariam^ maritimam Arabiam^ Chal«-
daeam^ iSgyptum et Armeniam^ cum innumera<^
bilibus terris nostrae ditioni esse subjectas ? No*
runt haec reges^ qui cruore gladii Romani sunt
crebrius ^inebriati ; et tu quidem^ auctore Deo,
intelliges quid nostrse victrices aquilae, quid co-^
hortes diversarum nationum^ quid furor Tbeu*
tonicus etiam in pace arma movens^ quid caput
indomitum Rheni, cujus juventus nunquam no*-
vit fugam, quid procerus Bavarus^ quid Suevus
astutus^ quid Franconia circumspecta, quid in
gladio ludens Saxonia^ quid Thuringia^ quid
Westphalia, qaid agilis Brabantia^ quid nescia
pacis Lotharingia^ quid inquieta Burgundia^ quid
Alpinse salices^ quid Frisonia in armento praB-
volans^ quid Bohemia ultro mori gaudens^ quid
Polonia^ suis feris ferior, quid Austria^ quid ^Sti-
ria^ quid Bugresia^ quid partes IUyricse^ quid
Leonardia^ quid Tuscia^ quid ^Archaritana^ qui^
vetus^ Proretha^ quid Spinacius nauclerus ; de-
nique dextram nostram,. quam senip arguis^ qua*
' Parthiam. ] * Persiam' re-
peated in MS.
s Inebriati.] 'Debriati' in MS.
' Pohnia. J In MS. and Cog-
l^eshale ' Bolenia.*
* Stiria. ] ' Stricia' in MS.
^ Archaritana. ] ^ Ancarictana
Marcia,* Ccggeshale ; ' Ammo-
nitana Narsia/ Baron*
• Vetus Proretha. ] * Venetus
protetha^' Coggeshale ; * Vene-
tus pirata/ Baro^.
430 ROGBRI DB WBNDOVBR
Aj>. iin. liter gladiam vibrare dedisceret, dies illa lsBtiti8&
plena et jocanditate triumpho Christi prcefixa te
docebit/
Beferiptum Salaadini ad Fredericum imperatorsm.
Aarwor « Illi* regi sincero, amico, magno, excelso Fre-
derico, regi Alemannise, in nomine Dei miseren-
tis, per g^tiam Dei unius, potentis, exsnperantis,
▼ictoris, perennis, cujus non est finis. Gratias ei
agimus perennes^ cajns gratia est super omnem
mundum, deprecamur eum, ut infundat oratio-
nem suam super prophetas suos^ et maxime su-
per instructorem nostrum nuntium suum Mahu-
met prophetam, quem misit pro correctione rectse
legis, quam faciet apparere super cunctas leges.
Notum facimus regi sincero, potenti, magno,
amico, amicabili regi Alemanniae^ quod homo qui-
dam, Henricus nomine, yenit ad nos dicens se esse
nuntium yestrum, et detulit nobis quandam char-
tam, quam dixit esse yestram ; nos legi fecimus
chartam^ et audiyimus eum yiya yoce loquentem,
et yerbis, quse ore dixit, yerbis respondimus, et
hoc est responsum chartae. Quod si computatis,
qui yobiscum concordant yeniendi super nos, et
nominatis^ et dicitis, rex talis terrae^ et rex alte-
rius terrasy et comes talis, et tales, et tales ar-
chiepiscopi et marchiones et milites ; sed si nos
yellemus dinumerare eos, qui sunt in nostro ser-
yitiOy et qui sunt intendentes nostro praecepto et
prompti nostro sermoni, et qui dimicarent coram
nostris manibus, non possent hic in scriptum re-
digi ; et si phristianorum computatis nomina^
Saracenorom sunt plura et abundantiora quam
Christianonoun. Et si inter yos et eos quos nomi-
nastis CluisliaJMS mare est, inter Saracenos, qui
> m ftfu] flit taBtar m»s I p. 1157, in Coggeshale, col. 579,
FLORES HISTORIARUM. 431
non possunt aestimari, non est inter eos et nos a.i>. iiss.
mare nec uUum impedimentum veniendi ad nos. saiadin to
Et nobiscum habentur Bedewini, quos si oppone*
remus inimicis nostris, sufficerent; habemus et
Turkemannos, quos si effunderemus super inimi-
cos nostroSy destruerent eos ; habemus rusticos^
qui dimicarent strenue, si juberemus, contra gen-
tes quse venturse sunt super terram nostram, et
ditarentur de eis et exterminarent eas ; habemus
soldarios bellicosos, per quos terram apertam
habemus et adquisitam et expngnatos inimicos ;
et hii et omnes reges paganismi non tardabunt
cum eos summonuerimus et vocaverimus. £t vos
cum fueritis congregati, sicut charta vestra dicit,
et ducetis multitudinem vestram, ut narrat nun-
tius vester, obviabimus vobis per potentiam Dei
et obtinebimus terras fortitudine Dei; nam^ si
veneritis, cum toto posse vestro venietis et prae^
sentes eritis cum omni gente vestra, et scimus
quod nullns remanebit in terra vestra^ qui se de«
fendere possit nec terram tueri ; et quando Deus
victoriam nobis sua fortitudine donaverit, nihil
amplius erit quam ut terras vestras libere ca*
piamus fortitudine sua et voluntate. Adunatio
enim legis Christianorum bis venit super nos in
Babylone, una vice apud Damietam et altera
apud Alexandriam, et nostis qualiter Christiani
utraque vice redierint et ad qualem exitum ve-
nerint; et Deus adjuvavit nobis regiones afflu-
entius, et adunavit eas longe lateque sub potes-
tate nostra, Babyloniam cum pertinentiis snis^
terram Damasci et maritimam, Hierusalem, ter-
ram Gethsure et castella ejus, terram 'Roasias
cum pertinentiiSy regionem Indise cum pertinen-
tiis ; et per gratiam Dei hoc totum est in mani-
' RoagUB, ] * Gesyne/ Goggeshale,
432 ROGERl DE WENDOVER
A.D.1188. bus nostris, et residuum reg^m Saracenoram
nostro est imperio, Nam si mandaremus excel-
lentissimis regibus Saracenorum, non retrabent
se a nobis; et si summoneremus Calipbam de
Baldac^ quem Deus salvet^ de sede excelsi im-
perii sui exsurgeret et veniret in auxilium ex^
cellentise nostrse ; et nos per virtutem Dei obti^
nuimus Hierusalem et terras ejus, et remanent
adhuc in manibus Christianorum tres civitates,
TyruSy Tripolis et Antiochia^ et de biis non est
aliud nisi ut capiantur. Attamen si bellum vultis
et si Deus voluerit^ ut sit per voluntatem suam,
et quod totam terram Christianorum adquiramus^
obviabimus sicut scriptum est in charta vestra ;
verum si nos de bono pacis requisiveritis, man-'-
dabitis procuratoribus istorum trium locorum
prsedictorum^ ut ea nobis sine contradictione re-
signent, et vobis sanctam crucem reddemus, et
liberabimus oinnes captivos Christianos, qui sunt
in tota terra nostra, et permittemus vobis ad se«
pulchrum unum sacerdotem, et reddemus abba*
tias quse solebant esse in tempore paganismi,
et bonum eis faciemus^ et permittemus venire pe-
regrinos in tota vita nostra, et habebimus vobis-
cum pacem. Cbarta hsec scripta fuit anno ad^
ventus propbetse nostri Mahumet quincentesimo
octuagesimo quarto, gratia Dei solius/
Quod Chiido, rex ffierasolymarum, a carcere liberatur,
Thekingof Eodcm^ auuo Guido. rex Hierosolymarum^
Jcrusslcin
reieased cum apud Damascum per annum detentus fuisset
' in vinculis^ Salaadinus sub tali illum pactione ab«
solvit^ ut, abjurato regno, mare quam citius pro-
scriptus transiret ; hanc pactionem cassandam
clerus regni deliberat, nec ibi fidem esse servanr
^ Eodem anno» ] Compare the 1 WiU. of Tyre ; Martene, y. col.
account by the continuator of|611.
PLORBS HISTORIARUM. 433
dam, ubi periclitatur religio, dum terra promis- a.p. uss.
sionis omni solatio destituta caput non habeat
nec rectorem, nec peregrini yenturi ductorem,
nec populus defensorem. Rege itaque a vinculis
soluto, confluxerunt ad eum multi peregrini, qui
nuper advenerant, cum populo regionis, et co-
piosum exercitum cohfecerunt, qui Tyrum in-
gredi volens a ^marchisio non admittitur; licet
eo pacto civitas ei commissa fuisset^ ut regi re-
petenti et regni hseredibus redderetur ; sed post
dies paucos, eodem marchisio^defuncto, haec pes-
tis cessavit. Mortuus est etiam eodem teihpore
Reimundus, comes Tripolitanus, cui imputabatur
totus sinister eventus terrae promissionis, [quo]
minus Christiane, ut dicitur, quasi ex mentis
alienatione, in extremis viaticum non ^percepit.
Et his ita gestis, rex cum exercitu baronum
regni, qui sibi adhseserant, sociatis sibi templa-
riis et hospitalariis, Venetianis etiam, qui nuper
advenerant, et tFanuensibus peregrinis, iter versus
Ptolomaidam, quse alio nomine Achon dicitur,
arripuit ; cujus robur veraciter numeratum ad
novem millia armatorum excrevit. Rex itaque
Hierosolymitanus, cum Ptolomaidam pervenisset,
fecit omnes suos in collem ascendere civitati vi-
cinum, quem, eo quod instar turris erectus sit
in sublime et rotundus, Turonum a vulgo nun-
cupatur; mons autem iste a parte urbis orien-
tali consurgit editior, et in circuitu longe ^por-
rectus in plana diffiinditur. Die igitur tertio post
suum adventum urbem Christiani obsident, quae
postea non defecit usque ad tempus quo capta
fuit a regibus Francorum et Anglorum, Philip-
po et Richardo. Adeo quidem peregrini simpli-
' Marchisio, ] ' A marchisio
non admittuntur,* C.
, 2 PercepiiJ] * Pepercit' in MS.
VOL. II. 2 F
^Porrectus in plana diffundi'
turJ] * Porrectum in plana dif-
fundit' in MS.
434 ROGERI DB WENDOVBR
A.D. 1188. ces et medise manus homines bellatores con-
cepto devotionis fervore ducuntur, quod, suis
regibus vel dominis non exspectatis, ab extremis
mnndi partibus confluunt Domino servituri.
Qtiod Salaadinus db Achon cmfusm reeesdt.
?'r^fS>m ^^^ ^^^^^ Hierosolymarum peregrinorum
beforeAere. multitudiue vallatus fecit suos omnes de Tu-
rono descendere, et una cum peregrinis, qui nu-
per advenerant, ante civitatem castra locavit.
Post dies autem paucos superveniens Salaadi-
nus in manu robusta impetum in Christianos fe*
cit acerrimum, ut qui putabat eos insultu primo
vincendos ; at fideles in unum conglobati, quasi
pro animabus decertantes^ viriliter restiterunt,
quos Salaadinus circumcingi jubens, pro impos-
sibiliy quod ex omnibus pes unus evaderet, ju-
dicabat^ sed aliter visum est Ei qui dissipat con-
silia reproborum. Nam cum per triduum insultus
infidelium undique venientium pertulissent, et
jam quasi debilitati ab hostibus deficere cospis-
senty ecce aspiciunt classem cum duodecim mil-
libus Danorum et Frisonum velis sinuantibus ac-
cedere ad portum^ quem^ Deo opitulante, cum
prosperitate optata intraverunt. His et hujus-
modi, qu£B fiebant assidue^ visionibus permotus
Salaadinus confusus ad terrse suse inferiora de-
scendit.
De magno impedimento terra sancta.
Hindranoes Acccssit autcm his dicbus ad terrae sanctae
to tne
cnuade. maguum impedimentum discordia, quae nuper,
et post crucem susceptam^ inter regem Franco-
rum et comitem Pictaviensem Richardum ex una
parte et Henricum, regem Anglorum, surrexit
ex altera, adeo quidem ut mutua ad invicem
castella surriperent et multa mala in homicidiis
FLORBS HISTORIARUM. 435
et spoliis perpetrarent ; qui tandem pro bono pa- a.d. n«8.
cis in Normanniam ad coUoqiiiam convenientes,
diabolo saperseminante zizania in medio tritici,
discordes ^ab invicem recesserant.
Ut Johannes, ^Anagnia cardinalis, pacem inter
PhUippum Francortm et Henricum Anghrwm
regee fecerit.
Anno Dominicse nativitatis mclxxxix. ^rexA.D.n89.
Henricas in partibus transmarinis moram fa- reeoiSISfie the
ciens infestationes, quas sibi rex Francorum Fnuieeud
Philippns et comes Pictavorum Richardus filius "^
ejus faciebanty g^aviter nimis et moleste fere«
bat ; fuit autem ad natale Domini in Andegavia
apud Saamur et solemne festum ibi tenuit, li-
cet quamplnres de comitibus et baronibus suis
ab eo recessissent et Bichardo filio suo adhassis-
sent. Post festum sancti Hilarii ruptis treugis,
-quse erant inter reges, Philippus^ rex Franco-
rum, et comes Richardus, congregatis coplis mi-
litaribus, intraverunt terras reg^s Anglise et eas
devastare coeperunt; Britones etiam, relicto eo,
Richardo comiti adhseserunt ; sed papa Clemens,
admirans nondnm pacem inter reges fuisse re-
formatam, misit Johannem de ^Anag^ia cardina-
lem cum plena potestate ad lites regias diri-
mendas^ qui cum ad eos venisset^ et ipsos nanc
asperis nunc blandis sermonibus ad pacem com-
movisset^ ipsi tandem reges, prsestita cautione,
juraverunt quod starent judicio Bitnricensis^ Ro-
thomagensis et Cantuariensis archiepiscoporum,
ita ut, si quis eorum deficeret, quo minus inter
eos pax solida firmaretur et iter Hierosolymi-
' Ab inmeem receuerunt.l On
the margin a later hand has writ-
ten 'Hac asque in lib. Cronic«
Johannis abbatis.' See Prefaee,
' Anagnia.l ' Agnaniae' in MS.
' Rex Henriau, ] Compare
HoTeden, p. 662.
* Anagnia,'] * Agnania' in MS.
2f2
436
R06ERI DK WENDOVBR
A.D. 1189. tanam impediretnr, in eum tanquam in Domi-
nic» crucis et totius Christianae religionis sub-
versorem auctoritate ddmini papae sententiam ex-
communicationis promulgarent ; statimque car-
dinalis sententiam tulit in omnes. tam clericos
quam laicos, per quos staret quo minus pax fieret
inter reges^ salvis tantummodo eorundem regum
personis.
L«tt«rof
Conrad
Mont-
Episicla Jilii marchionis de oppressione terra scmcta.
'Cantuariensi^ archiepiscopo Baldewino, Con-
radus. filius marchionis de Monte-Ferrario, sa-
aR^bbhoporlutem. Turbantur elementa et catholicae fidei
^*"^" derogatur, cum isedes Hierosolymitana apostoli-
cae sedi subtrabitur. Periit enim Hierosolyma
et inertia Chri^tianorum a* Saracenis vilissime
pertractatnr; foedaht namque Dominicum se-
pulchrumj destruunt Calvariae locum, nativita-
tem Christi contemnunt, et beatas yirglnis Mariae
eradicant ^sepulchrum ; sedes Constantinopoli-
tana Romanaa sedi.nullam exhibet reverentiam ;
Antiochena quidem laborare dignoscitur in ex-
tremis. Haec autem omnia Christianorum nos-
cuntur desidia contigisse. Lugenda est autem
civitas Hierusalem sancta atque lamentanda,
quas suis cultoribus spoliata, ubi Christus per
horas diei ac noctis constitutas deprecabatur,
nunc Mahumet excelsa voce laudatur. Vestrac
igitur celsitudini preces cum lachrymis porrigo
fusas» quatenus calamitatum terrae sanctae mise-
reri dignemini, ut confortetis reges^ commone-
atis fideles, ut, canibus expulsis a patrimonio
Jesu Christi, misericorditer subveniant, vincula
solvant, ut terra sanctis pedibus Salvatoris cal-
» Cantmnenai.^ Compare Di-
ceto, col. 642.
^ Sepvlchrumfl ' de yaUe Jos-
aphat;' Diceto.
PLORES HISTORIARUM.
437
cata de potestate , infidelium liberetur. . ?Accer a.d. ii89.
dit etiam ad cumulum iniquitatis ac desolatio-
nem Christianitatis.familiaritas, quse yiget inter
Salaadinum et imperatorem Constantinopolita-
num, cui tradidit idem Salaadinus omnes eccle*
sias terrse promissionis, ut in eis servieitur per
suos secundum ritum Grsecorum. Insuper etiam
et idem Salaadinus misit idolum suiim Cons^an-
tinopolim imperatoris assensu,' ut. ibi publice
coleretur, sed per gratiam Dei captum est in
mari a Januensibus et cum ipsa navi perduc-
tum est Tyrum. Nuper etiam exercitus con-
structus est ante urbem Antiochiae et imperator
promisit centum galeias Salaadino ; ac Salaa-
dinus dedit ei totam terram promissionis, ita ut
impediat yiam Francorum ad succursum terrse
sanctae'; nec est aliquis apud Constantinopolim,
qui: crucem accipiat, quin statim capiatur et in
carcerem.detrudatur. Hoc autem nobis solatium
est, quod nuper frater Salaadini et filius ejus
ante Antiochiam capti sunt et sub salya custo-
dia deputati. ^ Valete.'
Quibus de camis comes Richardm a fidelitate poUria
mi receaserit,
< .. Eodem^ anno post Paschalem solemnitatem Attempt at
bis mter reges habitum est colloquium prope tion between
Feritatem-Bemardi ; sed ad ultimum^ in hebdo- hislritherun-
mada Pentecostes ibidem conyenientes, postu- *"*^^*
layit rex Francorum Alesiam sororem suam,
quam rex Angliaa habuit sub custodia sua, do-
nari Richardo comiti in uxorem, et aliquam
securitatem sibi fieri de regno Anglise post de-
' Accedit.'] WhatfoUows is not
in Diceto, but agrees with the
copy of the letter given by Ba-
ronius, ad an. 1187 ; § 9.
^ Valete,'] The letter in Diceto
isdated Tyre, 12 kal. Oct.
3 Eodem anno.'] Diceto,col. 644 ;
Hoveden, p. 652 ; Benedict. Ab-
bas, p. 541.
438
ROGERI D£ WENDOVER
A.D. 1189. cessum suum ; petiit insuper, ut Johannes filius
ejus crucem susciperet Hierosolymam profectu-
rus, nam Bichardus frater ejus iter illud nul-
latenus sine ipso arriperet ; sed, quia rex An-
gliae huic petitioni assensum praebere noluit, dis-
cordes ab invicem recesserunt. In hoc autem
colloquio cardinalis praefatus constanter assere-
baty quod^ nisi rex Franciae et comes Bichardus
cum rege Anglorum ad plenum componerent,
omnes terras eorum sub interdicto concluderet.
Cui rex Francorum respondit^ se ipsius senten-
tiam non timere, cum nuUa aequitate niteretur ;
addidit etiam^ ad ecclesiam Bomanam non per-
tinere in regem vel regnum Francorum per
sententiam animadyertere, si rex Francorum in
homines suos demeritos et regno suo rebelles
injurias suas ulciscendi causa insurgit ; ad-
junxit insuper, quod cardinalis prasnominatus
jam sterlingos regis Angliae olfecerat^ unde il-
lum judicem suspectum ^habebat. Archiepiscopi
vero aliique magnates, his auditis^ regi Anglo-
rum dederunt consilium, ut petitionibus filii sui
praeberet assensum ; dignum enim esse dicebant
ut filio suo et haeredi legitimo, militique tam
strenuo, aliquam securitatem faceret de haeredi-
tate sua habenda si ipsum supervixisset ; quibus
respondit rex^ se nullatenus hoc in tali statu
factnrum, quoniam id coactus potius quam spon-
taneus facere videretur. Comes vero Bichardus,
cum talia cognovisset^ ^videntibus cunctis^ ho-
magium fecit regi Francorum de toto tenemento
patris sui^ quod ad regnum Franciae pertinebat^
^Habebat. ] Matthew Paris
adds, that the violenceof Richard
on this occasion was so great,
that he was with difficulty pre-
vented by those present from fali-
ing upon the cardinal sword in
hand.
' Videntibtis cunctis, ] * Dis-
cinctus gladio, . adstante patre ;'
Gervas. col. 1537.
FLORBS HISTORIARUM.
439
salvo patri tenemento qaamdin viveret et salva a.d. iiss.
fide quam patri debebat. Sicqne finito colloquio
veges et tota multitudo recessit.
Ut rex Francorum quatmr castella regis AngUa cepit
ipmmque a Cenomannica wrhe fugavit,
Rex Francorum cum comite Richardo inAfikirsin
hunc modum recedens cepit Feritatem-Bemar- *'™*° ^'
di, Montem-fortem^ ^Baalyerque, castella regis
Anglise^ et post captionem illam moram trium
dierum fecit ibidem. Deinde Cenomanniam ye-
nienSy fingensque se Turonis iturum, proximo
die Lunae, cum rex Anglise et sui viderentur
ibidem esse securi, rex Francorum acies suas
disposuit in civitatem Cenomanniae insultum
facturus ; quod videns Stephanus ^de Turnham,
tunc Andegavise regis Anglorum seneschallus^
in suburbio ignem conjecit, sed ignis accensus
muros transcendens fere civitatem totam in fa-
yillam redegit. Hoc Franci cognoscentes ad
quendam pontem lapideum pervenerunt, ubi
Gaufridus de Bruilun et multi cum eo ex parte
regis Anglise eis occurrerunt pontem dirumpere
cupientes, factoque ibi conflictu maximo, multi
hinc et inde gladio corruerunt. In hoc au-
tem conflictu captus est Gaufridus prsedictus,
in ^ cervice vulneratus, cum aliis multis ; cseteri
autem yolentes in civitatem fugere, Franci una
cum illis ingressi sunt civitatem; quod videns
rex Anglorum, de se desperans, cum militibus
septingentis aufugit. Rex yero Francorum et
RicharduSy comes Pictavorum, per tria illum
milliaria insecuti sunt ; et nisi vadum, per quod
transitum fecerunt^ altum esset et immensum.
* BooZver^iie.'] 'Balan/ Bene
dict. ; < Baalum/ Diceto ; < Balim/
Hoveden.
> i>« rKmAom.] 'DeToroDis/
Hoveden and Benedict. Abbas.
'/» c^rptce.] 'Incrure,' ibid.
440
ROGERI D£ WBNDOVER
A.D. U89.
Affairs in
Portugal.
omnes de familia regis Anglias milites caperen-
tur ; in illa denique fuga multi sunt Wallen-
sium interfecti. Bex autem Anglorum Turonis
cum paucis veniens^ ibi se in munitionem rece-
pit; residui yero, qui remanserant de suis, in
turrim sese Cenomannise receperunt. Rex
Francorum illico turrim obsedit ; et tum per
effossores suos, tum per machinarum insultos,
infra diem tertium reddita est ei turris cum mi-
litibus triginta et servientibus sexaginta. Inde
recedens cepit Montem-duplicem per deditio-
nem ; deinde reddita sunt ei castella de ^ Troia^
de Rttpibus, Montarium, castrum Carceris et de
Leir, castrum Calvi-montis, cum castro ^ Amba-
cisd,' castrumque de Rupibus-carbonis et Mons-
bellus.
De captione Sihia civitatis.
Eodem anno 'multae naves a partibus aqui-
lonis Britannicum mare sulcantes cum pere-
grinis Angliae foedus inierunt; itaque de con-
silio communi, decimo quinto kalendas tFunii de
Dercemue exeuntes^ naves videlicet multum one-
riferae numero triginta septem sese pelago com-
miserunt, quae post varios rerum eventus ^UIixi-
bonam venerunt. Rex autem Portugalensis, in-
telligens quod naves praemunitae essent tam ar-
mis quam hominibus ad pugnandum idoneis, sup-
plicavit ut ei venirent in auxilium ad subjugan-
dam civitatem nomine ^Sylviam ; promisit etiam
eis in adjutorium galeias triginta septem et alias
' Troia, . . Mons-beUuaJ] 'Trony
Moiitoire,Ghatel-Acher,Chateau-
du-Loir, Chaumont, Amboise,
Roche-Corbon, and Beaumont;'
Fr. Transl. Mat. Paris.
^ AmbacUe,'] 'Ambaciae, Car-
donis et Mons-bellus ;* C.
^MuUcB naves, ] Diceto, col.
645.
* Ulixibonam venerunty ] the
30th of June ; ibid.
* Sylviant,'] or Seville ; * quam
Silvius iEneas construxerat, et de
nomine suo vocaverat Silviam;*
ibid.
FLORES HISTORIARUM.
441
naves plurimas ; pactum etiam cum eis iniit, a.d. ii89.
prsestito sacramento^ qnod quicquid auri vel
argenti, sive cujuscunque generis lucri, civitate
subacta, possent adquirere^ in usus suos redi-
gentes urbem solummodo regi concessissent.
Igitur ^ab Ulixibona recedentes velis prosperis
in brevi portum Sylviae intraverunt, impulsisque
ad terram navibus^ tentoriisque fixis, urbem ob-
sidione vallaverunt ; erat autem numerus Chris-
tianorum ad pugnam praeparatorum tria millia
quingenti. Deinde die tertio muris appropin-
quantes insultum fecerunt acerrimum, suburbi-
um irruperunt, fontem etiam duplici muro cir-
cumdatum, habentem barbecanam novem turri-
bus circumseptam, a quo cives haurire solebant
aqudB abundantiam, terra, fimo et lapidibus ob-
struxerunt. Gentiles vero aquae penuria labo-
rantes, animosunt consternati; princeps civitatis^
Alchad nomine^ regem adiit Portugalensem red-
diditque ei civitatem, ignorantibus Christianis.
Subacta igitur mirabiliter urbe a peregrinis Cru-
cifixi, inventa sunt in illa paganorum plusquam
sexaginta miHia^ qui omnes in ore gladii^ prse-
ter solummodo tredecim millia utriusque sexus^
perierunt. Sic omnipotentis Dei virtute, sine
damno Christianorumy triumphatum est de paga-
nis ; et^ civitate sordibus et idololatriis emundata,
Portugalensis episcopus ^mahumereiam magnam
in honorem Dei genitricis dedicavit^ praeficiens
ibi episcopum quendam, qui de partibus Flandriae
gratia peregrinationis advenerat.
\
^Ab Ulixibona recedentea^ the
lethof July; ibid.
^ MahunMreiam;'] or'macome-
riam/ a temple for the worship
of Mahomet ; Du Cange, ad voc.
442
ROGERI D£ WENDOVfiR
A.D. 1189.
CouditioDS
of peaee
between
Henry and
Richard.
Ut rex Henricus ctm RichardofiUo mo pac&m
coactusfecerit.
Eodem^ anno, in crastino festivitatis aposto-
lorum Petri et Pauli, comes Flandrise Philippus,
et Willelmns, Remensis archiepiscopus, et Hugo,
dux Bui^undise, yenerunt apud Saumur ad re-
gem Anglorum ad componendum inter eum et
regem Francorum et Richardum, comitem Pic-
tavorum. Habuit autem comes Richardus Bri-
tones confoederatos cum Pictaviensibus, qui a
rege Francorum literas patentes acceperant,
quod ipse nullatenus cum rege Anglorum com-
poneret, nisi et ipsi in pace fuerint comprehensi.
Interea vero rex Francorum et Richardus, co-
mes Pictavorum, civitatem Turonicam obsidione
cingentes, proximo die Lunae post festum prae-
fatum, ex parte Ligeris fluminis^ prae modici-
tate aquse^ scalis muro applicatis, yiolenter civi-
tatem ceperunt et in ea milites sexaginta novem
et centum servientes. Tunc rex Anglornm in
arcto constitutus pacem sibi turpissimam facere
compulsus est in hunc modum ; Rex Anglorum
se posuit ex toto in consilio regis Francorum,
ita quod, quicquid idem rex provideret vel fieri
judicarety rex Anglise sine contradictione com-
pleret. Tunc rex Anglorum regi Francorum
fe,cit homagium, quia in principio hujus guerrae
homagium suum reddiderat regi Francorum.
Provisum est insuper, ut Alesia, soror regis Fran-
corum^ redderetur in cnstodia comitis Richardi
usque ad reditum suum de peregrinatione terrae
sanctae, ut tunc illam duceret in uxorem. Pro-
visum est etiam, quod comes Richardus acci-
peret homagia hominum de omnibus terris patris
^ Eodem anno.] Hoveden, p. 653; Benedict. Abb. p. 545.
FLORBS HISTORIARUM. 443
sui citramare etultra; et nullas baronum sive a.d.ii89.
militum, qui in hac werra adhsesit comiti Ricbar-
dOy de cdBtero redibit ad regem Anglias, nisi in
ultimo mense^ ante motionem regum versus ter-
ram sanctam^ cujus terminus in media Quadra-
gesima erit. Dabit praeterea regi Francorum
pro laboribus suis in obsequio comitis Richardi
impensis viginti millia marcas argenti ; et rex
Francorum et comes Richardus tenebunt civi-
tates Cenomannicam et Turonicam, cum cas-
tellis de Leir, de Trou, donec omnia fiant quse
sunt praelocuta. In hoc autem eventu videtur
prophetia Merlini completa^ quae dicit, ^^Dabitur
maxillis ejus fraenum^ quod in Armorico sinu
fabricabitur;' fraenum quoque maxillis ejus, yide-
licet regis Angliaa^ est datum, dum, quod prae-
decessores sui hdereditario jure in Avemia tenu-
erant, dominio subjecit alterius ; dum transfugas
suos, Gaufridum scilicet de Meduana^ Guidonem
deValle^ Radulphum de Fulgeriis^ intra sinum
habitantes Armoricum, id est Britannicum, qui
sinus transitum facientibus a Britannia versus
Franciam se pacificum et commeabilem offere-
bat^ vitatis finibus Normannorum^ in ligantiam
et potestatem filii sui Richardi, vellet nollet,
transire concessit.
Ut imperatar Romomm iter peregrinationis
arripuit.
Circa dies istos, in festo sancti Georgii^ Fre- The
dericus, imperator Romanus, loca Dominicae pas- piigrimage.
sionis visitaturus peregrinationis iter arripuit
apud Remesburgum^ transitum per Hungariam
et Bulgariam, sicut proposuerat, habiturus.
^ Dabitur maxillis, ] Vol. i. p. 25 ; see the comment by Alan. de
Insuiis, 1608, p. 97.
444
ROGERI DB WENDOVER
A.D. 1189.
Death of
Henry II.
De morte regia Henrici,
Bex Henricas de colloquio moestus yalde.ad
Chinonem yeniens^ grayi tactus incommodo;
maledixit^ diei in quo natus fuerat ; et sic in
angaria positus infra triduum post. concordiam
factam diem clausit extremum. . Obiit autem
postquam regnayerat annis . triginta quatuor^
mensibus septem, diebus quinque, 'in octayis
apostolorum Petri et Pauli. ^ln crastino itaque
cum portaretur ad sepeliendum, regio indutus
apparatu, coronam in capite gerens auream, ha-
bensque chirothecas in manibus, calceamenta
auro contexta in pedibus^ calcaria, annulum in
digito aureum et in manu sceptrum^ accinctus-
que gladio, discoppertum habens yulttim: jace-
bat. Quod cum Bichardo filio suo nuntiatum
fuisset, festinanter ei yenit obviam ; quo super-
veniente, confestim manayit sanguis ex naribus
regis:defUncti/ac si .indignaretur spiritus regis
in adyentu ejus^ : qui mortis ipsius causa esse
credebatur ; quod yidens coines Bichardus ama-
rissime fiere coepit, et inaostimablll perturbatiis
angustia usque ad Fontem-Ebraudi feretrum
sequens corpus patris sui, ab archiepiscopis
Turonensi et Treyerensi diyinis celebratis mys-
teriis^ fecit honorifice tumulari. Et quoniam
idem rex adhuc yivens saepe dicere consueyerat,
orbem uniyersum uni non sufiicere debere pro
yoto principi^ inscriptio illius tumuli talis erat ;
^ Rex Henricus eram, mihi plurima regna subegi,
Multiplicique modo, duxque comesque fui.
^ Mdkdixit diei t» 9110 natits
fueratJ] He inYoked the curse of
God upon his sons also, accord*
ing to Hoveden, p. 654.
' In octavis apostolarumPetri et
Pauli,] TheOthof July.
^ln crastino, ] Benedict. Abb.
p. 647.
PLORES HISTORIARUM. 445
Cui^ satis ad votum non essent omnia terr» a.d. ii89.
Climata, terra modo sufficit octo pedum.
Qui legis haec, pensa discrimina mortis, et in me
Humanae speculum conditionis habe.*
Leges antem, qnas idem rex ad utilitatem regni
composnit, hoc in loco scriberem, si non lecto-
rem offendere dubitarem. Per idem tempus
Matildis, uxor ducis Saxoniae et ^filia ejusdem
regis, defuncta est.
' Ctit satis.'] The original probably ofy
' When that this body did contain a spirity
A kingdom for it was too small a boand ;
But now, two paces of the yilest earth •
Ib room enough.'
Henry the Fourth, Part i. Act y. Scene 4.
* Fiiia ^uidem regis;'] 'prse dolore hujus dicti infortunii, ut
dicitur;' Paris.
FINIS VOL. II.
LONDON :
PRINTBD BT 8AMUBL BBNTLEY,
Bangor HousCi Shoe Lane.
-L
I