Skip to main content

Full text of "Rogeri de Wendover Chronica; sive, Flores historiarum"

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



It 




t ' 



r- 



/ 






r 



I 



ROGERI DE WENDOVER 



FLORES HISTORIARUM. 



ROGEBI DE WENDOVER 
CHRONICA, 

SIVE 

FLORES HISTORIARUM, 

NUNC PRIMUM EDIDIT 
HENRICUS O. COXE, M.A. 




LONDINI: 
SUMPTIBUS SOCIETATIS. 

M.DCCC.XLI. 









• < 



• • 
• • • 
• • 



• " 

• • 






• • • 



• • < • • 

• ••!•• 



• » • 



• • 
• • 



• • 

• • 

• • 

• • 



LONDON : 
PRINTED BY SAMUEL BENTLEY, 

Bangor House, Shoe Lane. 



ROGEBI DE WENDOVER 

LIBER, QUl DICITUR, 
PLORES HISTOBIARUM. 




D« coronatione regis WUlelmi primi. 

NNO Domim mlxvii. dnx Nor-A,D.iMr. 
maQDiee Willelmns, nrbem Lon-wiuiuni? 
diiianim adiens, in magma ex- 
nltatioDe a clero et popnlo sus- 
ceptus et ab omnibus ^rex ac- 
clamatas, Domimcae nativitatis 
die ab Aldredo, Eboracensi ar- 
cbiepiscopo, r^ni diadema suscepit ; timnit 
enim boc munus consecratioob a Stigando, Can- 
tuariensi archiepiscopo, suscipere, eo quod 'non 
legitime occupaverat illius excellentiam digui- 
tatis. Deinde bomagiis a magnatibus, cnm fide- 
litatis jnramento, obsidibusque acceptis, in regno 
confirmatus, omnibus qui ad re^nm aspirave- 
rant factus est terrori. CiTitatibas quoque dis- 



NOTES AND VABIODS BEADINIU'. 



' The reader will remember that 
these, in the followini; notea 
mariied C, are taken &om the 
leadinga of the WendoTer MS., 
destroyed in the fire of AshbDrn- 
ham House, printed et the eud of 
Wat»' editioD of Msttbew Partj. 
VOL. II. 



' Rex accUimahtt.'] A fuU ac- 
oount of William's coronation is 
given by WilliaiQ of Poitou ; Hiat, 
NormaoD. Scriptt, p. 205. 

* NoH Ugitimt^ His electioD 
was deemed ancanonical, «rch- 
biahop Robert being yet aliTe. 



2 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1067. positis et castelliSy propriisque ministris impo- 
sitis^ ad Normanniam cum obsidibus Angliae 
et thesauris innumeris navigcavit ; quibus in- 
carceratis et sub salva custodia deputatis^ ad 
Angliam denuo properavit, ubi commiUtonibus 
Normannis^ qui in bello Hastingensi patriam 
secum subjugaverant^ terras Anglorum et pos- 
sessioneSy ipsis expulsis, manu distribuit af- 
fluenti ; et modicum illud^ quod eis remanse- 

S?e"th?' ^^^' ^^^ j^&^ posuit perpetuaj servitutis. Un- 
couDtry. de nobiliores de regno indignati^ quidam ad re- 
gem Scotorum Malcolmum confugerunt^ aliique 
loca deserta et nemorosa petentes, ibique diu fe- 
ralem ducentes vitam, Normannis saepc infesti 
fuerunt. Recesserunt ab Anglia comites Ed- 
winus et Morcardus fratres, Mercherus et ^ Wel- 
theofus nobiles, cum episcopis, clericis et aliis 
multis, quos longum est exprimere nominatim, 
qui omnes ad regem Scotorum Malcolmum fugi- 
entes ab ipso honorifice sunt recepti. Tunc 
etenim Eadgarus Etheling, de regno Anglorum 
hseres legitimus, cerncns res patrise undique per- 
turbari, ascensa navi» cum Agatha matre sua et 
sororibus Margareta et Christina, in Hungariam, 
ubi natus fuerat, conabatur reverti ; sed, tempes- 
tate suborta, compulsus est in Scotiam applicare. 
Hac quoque occasione actum est, ut Margareta 
regi Malcolmo nupta traderetur, cujus vitam lau- 
dabilem et mortem pretiosam libcr inde editus 
insinuat evidenter; soror autem cjus Christina 
sanctimonialis benedicitur, et cselesti Sponso co- 
pulatur. Nati sunt denique reginse Margaretae 
sex filii et duae filiae, quorum tres, Eadgarus sci- 
licet, Alexander et David, juxta generis sui no-' 
bilitatem reges fuerunt, ex quibus regum An- 

* Weltheofusy] or, as he is called in the Domesday Book, * Wallef.' 



PLORES HISTORI\RUM. 3 

gliae nobilitas^ a propriis per Normannos expulsa a.d. mr, 
finibus^ ad reges est devoluta Scotorum. Sed 
fasec infra. 

Qmd AnffUa peccatis exigmtihis fmrit mhjugata. 

Ecce regni Angliae dulcis patrise excidium do- oceasion of 

■iji ••■. . • t A *^® Con- 

lendum^ cujus olim reges^ pnmo sui adventusqaetttobe 
tempore, vultu et gestu barbarico^ usu bellico, th^^ini or 

• . r* ..... 1 • the nAtion. 

ntu profano mcitati^ omnes ad omnia provoca- 
bant^ omnia armis et astutia edomabant; sed 
postmodum^ Christi fide suscepta» paulatim reli- 
gioni operam dantes armorum exercitium ne- 
glexerunt^ siquidem reges tunc habitu mutato, 
quidam Romae^ quidam in patria^ ca^leste reg- 
num luctati^ pro temporali commutabant aBter* 
num ; multi tota vita sua mundum amplectentes 
ecclesias et coenobia fundabant^ thesauros pau« 
peribus erogabant» et, ut breviter dicatur, omnia 
misericordiae opera adimplebant. De mart^rribus, 
confessoribus et sacris virginibus, insula adeo ple^ 
na refulget, ut vix aliquem vicum famosum ij^Tdd^ 
tereas, ubi alicujus novi sancti nomen insigne non 
audias ; sed postmodum, refrigescente caritate et 
aureo saeculo in luteum mutato, religionis studia 
absolverunt. Sicut prius in adventu Danorum, 
et nunc in expulsione Anglorum a Normannis, 
peccatis exigentibus, exterminium accessit inco* 
larum ; nam optimates gulae et veneri servi^ 
entes more Christiano ecclesiam mane non pete- 
bant, sed in cubiculis et inter uxorios amplexus 
matutinarum solemnia ac missarum a presby- 
tero festinante auribus tantummodo praeUbabant. 
Clerici quoque et ordinati adeo literatura care- 
bant, ut cseteris esset stupori qui grammaticam 
didicisset; potabatur ab omnibus in commune, 
qui tam dies quam noctes in hoc studio produx- 
erunt ; in cibis urgebant crapulam, in potibus 



R06ERI DB WENDOVER 



A.D. 1067. vomicam irritantes. Verantamen hsec mala non 
de omnibus dicta intelligas^ cum multos omnis 
conditionis homines et dignitatis in eadem gente 
constet Domino placuisse. 



Siege of 
Exeter. 



Qualiter rex Willelmus Exoniam ohsedit et cepit. 

Eodem tempore rex Willelmus *urbem Ex- 
oniam sibi rebellem obsidione vallayit^ ubi qui- 
dam stans nudato inguine sonitu partis inferioris 
auras turbavit^ in contemptum videlicet Norman- 
norum; unde Willelmus in iram conversus ci- 
vitatem levi negotio subjugavit; deinde ^Ebora- 
cum petens^ eam penitus delevit^ civibus fl£m- 
ma ferroque necatis. Qui autem ab hac clade 
evadere potuerunt^ ad regem Malcolmum in Sco- 
tiam confugerunt^ qui omnes Anglorum profugas 
libenter recipiebat^ et singulis tutamentumy in 
quantum poterat^ impendebat^ propter sororem 
Eadgari Margaretam^ quam sibi fecerat conju- 
galem ; cujus causa conterminas Angliae provin- 
cias rapinis et incendiis infestabat. Quapropter 
rex Willelmus^ coacta militum et peditum multi- 
tudine copiosa, aquilonales Angliae partes pe- 
tens^ totius regionis urbes, vicos, agros et oppida 
conteri et fruges ^jubet igne consumi ; maritima 
maxime, cum propter recentem iram^ tum quia 
Cnutonem Danorum regem adventare rumor as- 
serebat^ ut nihil circa maris crepidinem vitalis 
subsidii praedo piraticus inveniret. Malcolmus 
quoque rex ad manus veniens deditionem cessit. 



* Urbem Exmiam, ] Many 
MSS. have ' Oxoniam/ a reading 
which agrees with a statement 
in Domesday Book, that at this 
time Oxford was much spoiled. 
Introd. to Domesday, p. 194. 

^ Eboracum petens ;"] in the fol- 



lowing year, according to the 
Saxon Chronicle and Florence. 

' Jubet igne coiMttiftt.] The land 
which had belonged to Edwin 
and Morcar in the Domesday 
Sunrey is almost evexTwhere 
described as ' wasta. * See 
Malmsb. p. 423, note *. 



FLOR£S HISTORIARUM. 5 

Deinde rex WillelmuSy ^ compositis in Anglia civi* a.d. io67. 
tatibus et castellis, propriisque ministris impo- 
sitis^ ad Normanniam transfretayit^ obsides An- 
glise cum immensa pecunia secum ducens; sed 
non multo post ad Angliam rediens^ commilito- 
nibus suisy qui in bello Hastingensi patriam se- 
cum subjugaverant^ terras Anglorum et posses- 
siones affluentiori manu contulit^ illudque parum, 
quod illis remanserat^ sub jugo posuit perpetuse 
servitutis. Unde recesserunt a regno Eadgarus 
Etheling, filius Edwardi^ legitimus haeres regni^ 
Morcardus et Eadwinus fratres^ Mercherus et 
Wealthefus, Northanhumbrorum comites ; ex- 
ceptis episcopis et clericis, aliisque nobilibus 
multis, quos longum esset exprimere s^illatim. 

De contmtione inter duos depapatu. 

Hoc igitur tempore, duobus Romse, ^Alexandro struggiefor 
et ^Cadelo, de papatu contendentibus, Mantuse *^*^**^* 
synodus colligitur, et mediante Annone, Coloni- 
ensi archiepiscopo, Alexandro de simonia se pur- 
gante, in sede apostolica statuitur, et Cadelus 
expellitur, simoniacus comprobatus. Eodem 
tempore ad septem millia hominum orandi gratia 
Hierosolymam petentium ab Arabibus in Paras- 
ceue obsessa sunt in quodam castello, et tot ex 
eis Yulnerati vel occisi, ut de omnibus vix duo 
millia sint elapsa. 

Natus est regi Willelmofilius et vocatus est 

Henricus. 

Anno Domini mlxviii. natus est regi Willelmo a.d. io68. 
filius in Anglia, et vocatus est Henricus ; nam Henry''!. 



' Compasitis in Anglia civita- 
ft^. j The foUowing passage to 
the end of the chapter is a repe- 
tition of what he had before said, 
p. 1, 1. 16. 



^ Alexandro,'] the second, bi- 
shop of Lucca ; he died in April 
1073. 

^ Cadelo,'] bishop of Parma. 



6 



ROGERI D£ WENDOVBR 



A.D. 1068. 



A.D. 1069. 
Bishop of 
Durham 
imprisoned. 



primogenitiis ^Willelmus Rnfos et Robertns ih 
Normannia nati fuerunt antequam pater eorum 
Angliam subjug^aret. Eodem anno rex Willel-» 
mus Robei*to comiti dedit NorthanhumbriaB co- 
mitatum^ cui statim homines iilius regionis ad- 
versantes ipsum cum nongentis viris suorum per- 
emerunt; sed rex Willelmus superveniens om- 
nes hujus rei actores usque ad unum deleyit. 

Egelricmy Dunelmemis episcopus^ in carcerem 

truditur. 

Anno Domini mlxix. venerunt quidam ad re- 
gemWillelmum, Dunelmensem episcopum^Egel- 
ricum de ejus proditione accusantes ; qui in villa^ 
quse Burgum dicitur^ a regis ministris captus^ ad 
Westmonasterium adductus est^ sub carcerali 
custodia detrudendus ; et postea Augusto mense 
frater ejus Egelwinus^ ejusdem loci factus epi- 
scopus, fuit in exterminium relegatus. Eodem 
vero tempore^ inter duo festa beatse Mariae in 
autumno^ yenerunt filii Swani et frater ejus Os- 
bernus de regno Danorum cum cogonibus trecen- 
tis in Angliam, ut regem Willelmum ab Anglia 
exturbarent ; quorum adventus cum divulgatus 
fuisset, exierunt illis obviam Eadgarus Etheling, 
filius Edwardi, et Waltheofus comes^ cum multis 
millibus armatorum^ cupientes eorum auxilio re- 
gem Willelmum capere et carceri illum perpetuo 
mancipare. Tunc foedere confirmato, junctis vi- 
ribus ad Eboracum venientes^ urbem cum cas- 
tello quantocius occuparunt, et multa ibidem ho- 
minum millia peremerunt ; deinde majores ur- 
bis et provincise vinculis constringentes^ tamdiu 
eos crudeliter torquebaDt, quousque omnes facul- 



^ Willelmua Rnfus et Rohertua.'] 
These names should be trans- 
posed. 



' Egelricum,'\ Compare above, 
vol. i. p. 496. 



FLORES HISTORIARUM. 7 

tates eorum ab eis extorsissent. Tunc ibi inter a.d. io69. 
duo flumina Usam et Trente hiemantes, omnes 
regionis incolas immisericorditer affligebant ; sed 
Willelmus^ hieme transcursa^ cum maxima ar- 
matorum copia superveniens^ fortiores hostium 
fugavit^ et minores usque ad unum in ore gladii 
trucidayit. Veruntamen Waltheofus, amplse pro« 
sapise comes, in eadem pugna plures Norman- 
norum solus detruncaverat^ singulos per castelli 
portas decapitans gradientes ; sed Willelmus tan- 
dem yictoriam adeptus est^ adversariis penitus 
profugatis. Tunc Eadgarus Etheling, ad regem 
Willelmum veniens, pacem ab eo et misericor- 
diam postulans impetravit^ et ei fidelitatem fecit. 

De sermtute ecclesia Anglicante^ 

Anno Domini mlxx. rex Willelmus, pessimo a.d. loro. 
usus consilio, omnia Anglorum monastena auro tbe church. 
spolians et argento, ad majorem [sic'] sanctas eccle- 
sise opprobrium calicibus et feretris non pepercit. 
Episcopatus quoque et abbatias omnes, quae ba- 
ronias tenebant et eatenus ab omni servitio 
seculari libertatem habuerant, sub servitute sta- 
tuit militari, irrotulans singulos episcopatus et 
abbatias pro voluntate sua^ quot milites sibi et 
successoribus suis^ hostilitatis tempore^ voluit a 
singulis exhiberi ; et rotulos hujus ecclesiasticse 
servitutis ponens in thesauris^ multos viros ec- 
clesiasticos huic constitutioni pessimae reluctan- 
tes a regno fugavit. Sub hac tempestate Sti- 
gandus, Cantuariensis archiepiscopus, et ^Alex- 
ander Lincolniensis, facto ad Scotos dififugio^ 
moram ad tempus fecerunt ibidem; solus inter 
omnes Anglide praelatos Egelwinus^ Dunelmensis 



' AUxander^ He is not men- 
tioned by Malmsbury, nor is the 
see of Dorchester supposed to 



have been transferred to Lincoln 
until after this date. 



8 



R06ERI DE WENDOVER 



A.D. 1070. episcopus^ exsul et proscriptus^ zelum Dei habens, 
excommunicayit uniyersos ecclesiae invasores et 
rerum ecclesiasticarum raptores. 
^^hbfh^ Eodem anno, deposito apostata archiepiscopo 

canterbury. Stigaudo, qui prius data pecunia fuerat episco- 
pus Helmhamensis, ac deinceps Wintoniensis, et 
novissime Cantuariensis, ut superius dictum est, 
quos honores non intuitu religionis sed cupidi- 
tatis simul tenebat, successit ei ^ Lanfrancus, 
prius monachus Beccensis et postmodum abbas 
Cadomensis, in archipraesulatum Cantuariensem, 
qui, in episcopatu annis octodecim laudabiliter 
conversatus, successoribus suis prsebuit bonae 
conversationis exemplum. Eodem tempore Ead- 
garus Etheling', regis Willelmi dedititius, facto 
ad Scotos transfugio, jusjurandum maculavit ; 
sed, ibi cum aliquot annos degisset, regis Wil- 
lelmi liberalitatem experiri volens, ad eum in 
Normanniam navigavit, a quo satis honorifice 
receptus et donativo non modico honoratus, li- 
bram argenti pro quotidiano stipendio a rege 
suscepit. 

Qiiod multi noiiles Anglia loca deserta petierunt, 

A.D. 1071. Anno Domini mlxxi. Eadwinus, Mercherus 
fortify liy. ct Siwardus, comites, cum Egelwino, Dunelmensi 
episcopo, et multis millibus clericorum et laico- 
rum, deserta regionis loca et nemorosa petierunt, 
regis Willelmi indignationem ferre non valentes. 
Cumque multa mala ad injuriam regis in locis 
diversis perpetrassent, ad Eliensem insulam tan- 
dem venientes, locum mansionis illuc et refugii 
elegerunt; qui sdepius inde hostiliter exeuntes, 
duce ^Herewardo, de gente Anglorum, viro nobi- 



^ La^francus. ] In the Sax. 
Chron. under this year is record- 
ed an account of his consecration. 



* Herewardo.'] The son of Le- 
ofric, lord of Bom, Lincolnshire ; 
Ingulph. 



FLORES HISTORIARUM. 9 

lissimo ac strenuo^ regionem illam in regis dis- a..d. lon. 
pendium non mediocriter afSigebant ; castrum 
quoque ligneum in ipsis paludibus construxe* 
runt^ quod usque in hodiernum diem ' castellum 
Herewardi' a comprovincialibus nuncupatur ; quo 
divulgato^ rex Willelmus, cum universa suae di- 
tionis fortitudine ad insulam veniens, navali 
eam pedestri et equestri prselio circumcinxit. 
Deinde vias immensae longitudinis in ipsis palu- 
dibus et pontes valde sumptuosos construens^ 
voragines profundas et aquosas bestiis et homi- 
nibus reddidit permeabiles, et castellum, in loco 
qui Wisebecum dicitur, a fundamentis erexit; 
quod cum adversarii ejus cognovissent, omnes, 
prseter solum Herewardum, qui socios suos ab 
insula potenter eduxit, ad manum venientes, Wil- 
lelmo sese praesentarunt, quodlibet supplicium 
subituri. Tunc rex, Egelwinum episcopum sub 
custodia tradens, aliorum quosdam interfecit, 
quosdam redemit, et nonnullos perpetuo carceri 
mancipavit. Herewardus vero, quamdiu super- 
fuit, regi Willelmo paravit insidias exquisitas. 

jRex Willelmm regis Scotorvm homagium cepit 

Anno Domini mlxxii. rex Willelmus Scotiam a.d. 1072. 
hostiliter adiens speravit aliquos ibi ex suis hos- of scouand. 
tibus invenire, sed cum regionem illam perlus- 
trasset et nullum penitus invenisset, accepto 
tandem regis Scotorum cum obsidibus homagio, 
ad Angliam remeavit. Hoc etiam anno ^Egel- 
winus episcopus Dunelmensis, apud Westmonas- 
terium sub custodia regis detentus, obiit et ibi- 
dem in porticu sancti Nicolai sepultus est. 



' Egelmnus ; ] rather ' Egelricus/ as corrected on the margin. 






10 ROGBRI OB WBNDOVKR 

De duobus clericis confoederatis narratio imporiuna. 

A,D. y g. Circa eosdem quoque dies Mn civitate Bri- 
tanniae Nannetis nomine duo clerici degebant, 
qai ab ipsis pneritiae mdimentis adeo erant ami- 
citiae foederibns constricti, ut^ si necessitas in- 
gruerety etiam mortis periculum pro invicem sus- 
tinerent. Unde die quadam in hoc pariter con- 
senserunt, ut quisquis illorum prius obiret yivOy 
dormienti vel vigilanti^ infra dies triginta appare- 
ret^ socium certificaturus^ qualis sit futuri seculi 
status, quae animarum de corpore egressarum 
foret conditio^ ut inde sufficienter instructus ag- 
nosceret, quae ex diversis de anima philosopho- 
rum opinionibus esset imitanda. Tradunt enim 
Platonici, quod mors corporis animam non ex- 
stinguat^ sed eam ad Deum principium suum^ 
tanquam e carcere^ remittat ; astruunt e contra 
Epicuraei, animam de corpore solutam in aerem 
evanescere et in auras effluere et dissolvi ; theo- 
logi quoque de anima aliter sentientes asserunt 
tres esse animarum post mortem corporis man- 
siones, unam in caelo^ alteram in purgatorio^ ter- 
tiam in infemo ; sed sicut animae quae in infemo 
sunt non salvabuntur, ita illae quae in purgatorio 
existunt misericordiam consequentur. Itaque 
data fide inter socios et accepta cum juramento^ 
non multum tempus praeteriit^ et ecce unus eo- 
rum subito absque confessione et yiatico exspi- 
ravit ; remansit alter in seculo^ et de fide data 
sedulo cogitans, terminum praefixum per dies 
triginta inaniter exspectabat^ quibus evolutis^ 
dum desperatus aliis animum negotiis applicas- 
set^ ecce mortuus sodali apparens viventi et ip- 



1 /fi civitate Brttanniee,'] The legend following is from Malms< 
bury, § 237. 



FLORES HISTORIARUM. 11 

sum prius in hunc modum afifatur ; ' Agnoscis a.d. 1072. 
me ? ' inquit ; et socius^ * Agnosco/ respondit ; 
et alius> ' Adventus meus^ amice/ inquit^ ' valde 
tibi erit (si Yolueris) necessarius^ mihi quoque 
infructuosus ; nam, prolata contra me a Deo 
sententia, deputatus sum miser suppliciis sempi- 
temis/ Cumque vivus ad ereptionem mortui^ 
omnia sua monasteriis se daturum et egenis, pro- 
misisset, seque dies et noctes jejuniis et orationi- 
bus continuaturum spopondisset^ * Fixum est/ 
inquit mortuus^ * quod dixi ; nam^ quia sine poe- 
nitentia decessi, justa sunt judicia Dei^ quibus in 
sulphuream voraginem inferni sum demersus, ubi 
* Dum rotat astra polus^ et pulsat littora pontus/ 
pro criminibus meis torquebor ; et^ ut aliquam ex 
poenis meis innumerabilibus experiaris^ protende 
manum tuam, ut guttam saltem unam stillantem 
de sudore meo sanioso recipias ;' quam cum vi- 
vus recepisset^ cutem et carnem sicut ignito cau- 
terio perforavit, foramen nucis avellanse capax 
efficiens. Socio doloris magnitudinem clamore 
testante^ ' Hoc/ inquit mortuus^ ' erit tibi, quam- 
diu vixeris, et poenarum mearum grave docu- 
mentum, et nihil neglexeris salutis tuse singii- 
lare remedium ; quapropter, dum potes, muta 
habitum, muta et animum, quo possis iram tui 
eflfugere Conditoris.' Ad haec verba vivo respon- 
dere nolente, mortuus eum oculo severiore per 
strinxit^ dicens^ ' Si dubitas miser converti, lege 
literas istas ;'' et simul cum verbo manum ex- 
pandit tetris literis inscriptam, in quibus Sa- 
thanas et omne contubernium infernorum omni 
ecclesiastico coetui gratias emittit, quod cum 
in nullo suis voluptatibus deessent, tantum nu- 
merum subditarum sibi animarum suae prsedi- 
cationis incuria paterentur ad inferna descen- 
dere, quantum nunquam secula retro acta vide- 



12 



KOGSRI DE WBNDOVBR 



A.D. 1«72. 



nuit ; et, his dictis» imago defimcti dispamit. 
Timc Tiyens, bonis suis omnibus per ecclesias et 
egenos distributis, sanctnm Melanom adiit et 
habitnm mutayit ; omnes audientes admonens et 
videntes de subita conversione sua ut dicerent, 
* Hasc est mutatio dexterae Excelsi.' 

De ^oentUatione caustt infer ecelesias Caniuariensem 

et Eboraeensem. 

aocstion oT Eodem anno ' apud Windleshoram ex prsecepto 
tetween the Alexaudri papse» rege etiam Willehno annuente^ 
^Dzyand iu praBseutia Huberti Romanas ecclesiae legati, 
^ ventilata est causa de primatu ecclesiae Cantua- 

riensis super ecclesiam Eboracensem. Ubi tan- 
dem antiquarum auctoritatibus scripturarum pro- 
batum est et ostensum» quod Eboracensis eccle- 
sia debeat subjacere ecclesiae Cantuariensi, et ip- 
sius archiepiscopi^ ut primatis totius Britanniae^ 
dispositionibus in omnibus quse ad Christianam 
pertinent religionem fideliter obedire ; ita quod, 
si archiepiscopus Cantuariensis concilium cogere 
voluerit ubicunque sibi utile visum fuerit, Ebo- 
racensis archiepiscopus^ cum omnibus suis suffra- 
ganeis et subjectis clericis^ sui praesentiam exhi- 
beat ejusque canonicis dispositionibus obediens 
existat. Benedictionem etiam episcopalem ab 
ipso debet accipere^ et ei canonicam professio- 
nem^ addito juramento^ praestare. Huic igitur 
constitutioni consenserunt rex praefatus et Lan- 
francus archiepiscopus Cantuariensis et Thomas 
archiepiscopus Eboracensis^ cum praedicto cardi- 
nali et omnibus episcopis et abbatibus regni. 



A.D. 1073. 



Qmd rex Willelmm Cenomanniam suhjugavit. 
Anno Domini mlxxiii. rex Willelmus in Nor- 



' Apud WindUshoram, ] The 
proceedings of this council are 



printed in Wilkins, Concil. i. p. 
324. 



FLORES HISTORIARUM. 



13 



manniam transiens in mann potenti sibi Ceno- A.p. lors. 
manniam snbjugavit ; sed Angli in nac expedi- conquera 
tione, urbes, vicos et ' vineas cum frugibus popu- 
lantes, omnem provinciam debiliorem multo post 
tempore reddiderunt ; deinde, bene omnibus ibi 
dispositis, ad Angliam transfretavit. In hoc si- 
quidem anno, ^duobus annis magnis revolutis a 
quinto decimo anno Tiberii Caesaris, omnia se- 
cundum cursum solis et lunaa concordant illi 
anno, quo baptizatus est Christus Jesus, id est, 
octavo idus Januarii die Epiphaniae et die Do- 
minica, initium jejunii ejus in secunda feria, ten- 
tatio ejus decimo quinto kalendas Martii, feria 
sexta ; habet autem magnus annus cycli pas^ 
chalis decies novies annos viginti octo, qui simul 
juncti faciunt annos quingentos triginta duos. 

De scandalo in eccUsia exorto. 

Anno Domini mlxxiv. Gregorius sedit in ca- a.d. 1074. 
thedra Romana annis duodecim, mense uno et councu. 
tribus diebus. Iste papa in 'synodo generali si- 
moniacos excommunicavit, uxoratos sacerdotes a 
divino removit officio et laicis missas eorum au- 
dire interdixit, novo exemplo et, ut multis visum 
est, inconsiderato judicio, contra sanctorum pa- 
trum sententiam, qui scripserunt, quod sacra- 
menta, quae in ecclesia fiunt, baptisma, chrisma, 
corpus Christi et sanguis, Spiritu invisibiliter co- 
operante, eorundem sacramentorum effectum [ha- 
beant], seu per bonos, seu per malos intra Dei ec- 
clesiam dispensentur; tamen quia Spiritus Sanc- 



* Vineas; ] * laid waste their 
vineyards, and bumed their ci- 
ties.' Sax. Chron. 

' Duobw annis magnis.'] Upon 
this passage, and the error of the 
Dionysian cycle noticed below in 
1076, see note ^, at the end of the 



^ Grande Ghronique de Matthieu 
Paris ; par Huillard-Br^hoUes ;* 
Paris, 1840. 

' Synodo generali ; ] held at 
Rome. The proceedings of this 
council are printed by Harduin, 
Ti, col. 1521. 



14 



R06BRI DB WENDOVBR 



A.D. 1074. tus mystice illa yivificat^ nec bonorum meritis 
amplificantur, nec peccatis malomm attennantur. 
Ex qua re tam grave oritur scandalum, ut nul- 
lius haeresis tempore sancta ecclesia graviori sit 
schismate discissa^ his pro justitia, illis contra 
justitiam agentibus ; porro paucis continentiam 
observantibus^ aliquibus eam causa lucri ac jac- 
tantiae simulantibus^ multis incontinentiam per- 
jurio multipliciori adulterio cumulantibus : ad 
hsBC^ hac opportunitate laicis insurgentibus contra 
sacros ordines, et se ab omni ecclesiastica sub- 
jectione excutientibus^ laici sacra mysteria teme- 
rant et de his disputant^ infantes baptizant, sor- 
dido aurium humore pro sacro chrismate utentes 
et oleo^ in extremo vitas viaticum Dominicum et 
usitatum ecclesiae obsequium sepulturae a pres- 
byteris uxoratis accipere parvipendunt ; decimas 
etiam presbyteris debitas igne cremant, corpus 
Domini a presbyteris uxoratis consecratum pe- 
dibus saepe conculcant^ sanguinem Domini vo- 
luntarie frequenter in terram efifundunt. 



Coii«pfr«ey 
agafntt 

WUliMD. 



De compiratione mcbgnaium cmira regem 

Willelmum. 

Eodem anno comes 'Radulfus, cui rex Wil- 
lelmus dederat Est-angliae consulatum, consilio 
Welteofi et Rogeri comitum^ regem Willelmum 
a regno expellere moliuntur. Duxit enim Ra- 
dulfus sororem praefati Rogeri comitis^ in cujus 
nuptiis hanc proditionem facere conspirabant. 



> Ttadulfus,'] Ralph de Waher, 
or Guader, earl of Norfolk. He 
married Emma, sister of Roger 
de Breteuil, earl of Hereford, and 
datighter of William Fitz Osbeme, 
earl of Hereford. According to 
the Saxon Chronicle, this mar- 



riage was solemnized with the 
king'8 consent at Norwich. Flo- 
rence expressly states that it was 
against the king's orders, and 
that it took place at Ixning, in 
Cambridgeshire. 



FLORBS HISTORIARUM. 15 

Erat autem Radulfos ex matre Wallensi etA.D. 1074. 
patre Anglico generatus^ et, sicut diximus, in- 
stante die nuptiarum^ utriusqne partis amici in 
villa Norwicensi cum congregati fuissent, et post 
refectionem lautissimam Tino inebriati essent, 
coeperunt unanimiter in regem proditionem voce 
clamosa conspirare ; asserentes hominem in adul- 
terio natum, ut tanto regno talibusque viris prae- 
esset^ minime convenire. Erant hujus factionis 
complices Rogerus^ Weltheofus et Radulfus, co- 
mites^ plures episcopi et abbates, cum baroni- 
bus et bellatoribus multis^ qui communiter ad 
regem Danorum nuntios dirigentes auxilium ejus 
instantius flagitabant ; deinde, Wallensibus sibi 
confoederatis, unusquisque in sua potestate^ igne 
accumulato in villis regiis, rapinis indulgebat ; 
sed castellani, qui castra regis custodiebant^ cum 
populis provincialibus eis obviam venientes, ipso- 
rum irritare propositum laborabant. Tunc rex 
Willelmus subito de Normannia rediens, Roge- 
rum comitem, cognatum suum, et Weltheofum 
cepit, et vinculis constrictos sub carcerali custo- 
dia deputavit ; quod comes Radulfus cum cogno- 
visset, ab Anglia tremebundus recessit. Deinde 
rex Willelmus ad Norwicum exercitum mittens, 
tamdiu uxorem Radulfi comitis obsedit in cas- 
tello cum familia sua, quousque, deficientibus sibi 
«ilimentis, prsestita cautione juratoria, quod ab 
Anglia recederet, non deiiuo reversuri. Wallen- 
♦ses vero, qui prsefatis interfuerant nuptiis, rex 
Willelmus quosdam luminibus jussit privari, quos- 
dam in exsilium cogi, nonnullos vero fecit pati- 
bulo suspendi. Et bis ita gestis, venerunt ex 
Dacia Cnuto filius Swani et Hacon comes, cum 
navibus ducentis armata manu repletis ; sed, au- 
dientes de fautoribus suis quod factum fuerat, re- 
tortis velis ad Flandriam navigarunt, cum Wil- 



16 



ROGBKI DB WBNDOYBR 



A.D. id74. lelmo congredi non aodentes. Eodem anno ^ Edi- 
tha regina, decimo quinto kalendas Jannarii, apnd 
Wintoniam migravit ad Dominnm, et, jnbente 
r^e, apnd Westmonasterium sepnlta est jnxta 
vimm snnm r^em Edwardnm. 



A.D, my 



WaSam te 



Qu4)d cames Weltheo/us capiie privatur. 

Anno Domini ML.xxy. rex Willelmns praeoepit 
Weltheofnm comitem in Wintonia poena capitis 
privari, et extra dvitatem in bivio sepeliri ; sed, 
processn temporis, corpns ejns effossnm ad sepeli- 
endnm cnm magno honore Croilandiam deportatur. 
Ac deinde rex ad Armoricanam Britanniam trans- 
iens Dolense castmm obsedit, sed rex Franco- 
mm hostiliter superYeniens omne eis subsidium 
▼itale subtegat ; unde rex, obsidione dimissa, in 
recessu suo milites multos et equos cum opibus 
ibidem amisit* Nec multo post reges praefati, ^ 
licet brevi tempore, in concordiam couTenerunt. 
Eodem anno idem Willelmus, die sancto Paschas, 
in ecclesia Fischanni filiam suam Ceciliam ob- 
tulit Deo consecrandam. Per idem tempus Ro* 
bertus, Willehni regis filius, cui idem rex» ante- 
quam Angliam subjugaret, Normanniam dederat 
coram Philippo Francorum rege, ^unc, quia pater 
filio eam possidere non permittebat, Robertus 
Franciam adiit, et auxilio ejusdem regis magnam 
frequenter in Normannia prasdam agebat, villas 
comburebat, homines perimebat, et patri suo 
non modicam anxietatem et molestiam inferebat. 
Unde rex Willelmus, contra Robertum filium 
suum bellum agens, ^apud Gerberai castrum Gal- 



1 EdUha.'] ' Eadgitkfeo/ Sax. 
Chron. ^ 

• Nunc.] « Nempe/ C. 

* Afud Gerberai.'] The Saxon 



Chron. and Florence, in the year 
1079, reUite that William was 
unhoned by his son Roberty who 
upon the discoTery immediately 
gave up his own horse to him. 



PLORBS HISTORIARUM. 17 

liie equo pulsus est, et Willelmus filius ejus yul- a.d. lors. 
neratus^ et multi de sua familia interfecti ; qua- 
propter rex maledixit Roberto filio suo^ quam 
maledictionem^ antequam obiret^ expertus est 
evidenter. 

Quod Norenses interfecermt episcopum 
Dundmensem. 

Eodem^ quoque tempore Walcherus^ Dunelmen*^ Mui^er or 
sis antistes, contra dignitatem pontificalem curis Duriuui^ 
se immiscens secularibus, a Willelmo emit Nor- 
thanhumbriae comitatum ; et^ vicecomitis agens vi- 
ces^ ad laica se recedit judicia atque ab omnibus 
provincialibus^ tam nobilibus quam servis^ inso* 
lenter retorsit pecuniam infinitam. Populus tan-* 
dem^ assiduis episcopi ac ministrorum ejus exac-^ 
tionibus ad extremam perductus inopiam, indig'** 
nabatur valde sese ad tam g^ravem redemptio- 
nem sine intermissione compelli ; unde provin- 
ciales communiter omnes ad secretum conveni- 
entes colloquium decreverunt unanimiter^ singuli 
et universi^ ut occulte armati venirent ad placita 
comitatus, ad propellendas injurias, si necessi^ 
tas immineret. Cumque paulo post ad placita 
consueta omnes comprovinciales^ ut praelocutum 
fueraty satis animose advenissent^ et de diversis 
injuriis sibi justitiam fieri exegissent^ episcopus 
nimis crudeliter respondit^ quod de nulla injuria 
vel calumnia ipsis justitiam exhiberet antequam 
sibi libras quadringentas monetae optimae nume- 
rassent. Tunc unus eorum pro omnibus loquens 
licentiam postulavit ab episcopo^ super exactione 
praemissa, ut possent inde habere colloquium^ qua- 
tenus habita deliberatione sibi quivissent consul- 



' Eodem qvoque tempare,'^ The 
Sax. Chron., Florence and Si- 
meon, all refer the death of Wal- 



chere to 1080. He waa murdered 
at Gateshead on the 14th May ; 
Angl. Sacr. i. 703. 



VOL. II. C 



18 



R06ERI DB WSNDOVBR 



AJ>. Id7f. 



A.D. 1076. 
The cycle of 
Dionysittt. 



tins respondere. Igitur, accepta licentia confe- 
rendi, cnm panlisper sese snbtraxissent, nnns ex 
illis^ cnjns arbitrinm omnes exspectabant, praeci- 
pitanter patria lingna dixit, ^ * Schort red, god 
red^ slea ye the bischop ;' qni nnanimiter cnncti, 
verbo prolato^ ad arma conyolantes, episcopnm 
cmdeliter perememnt^ et centum homines cum 
eo^ juxta flumen Tyne, nbi placita letifera ab 
episcopo tenebantur. 

In hoe anno revoluti sunt duo anni magni. 

Anno Domini mlxxvl, qni est annns decimns 
tertius primi decennovenalis cycli, in repetito 
anno magno Dionysii, dnobus magnis annis a 
passione Domini revolutis, in qno omnia^ quae ad 
cursum solis et lunao spectant, anno Dominic» 
incamationis concordant ; unde mi^festum e&t, 
quod Dionysius non recte annos Domini cyclo 
suo annexnit. Quia enim ab anno Domini qnin- 
gentesimo trigesimo secundo cyclum suum ordi- 
navit^ intendit nimiram Christnm fnisse natum 
anno secundo prioris magnii anni ; et per hoc^ hic 
annus^ anno DominicaB passionis concordans, de- 
buit esse magni cycli annns, non decimus tertius, 
sed trigesimus tertius, qnia is fuit annus pas- 
sionis Domini ; et per hanc consequentiam, [cum] 
solaris cursus et lunaris [concordent] evangelicae 
veritati, Dionysius posuit nativitatem Christi vi- 
ginti et uno anno tardius quam debebat. 

Paulus ecclesia sancti Alhani ahias effidiur. 
A.D. 107;. Anno Domini mlxxvii. ^Paulus monachus Ca- 

Paul abbot of-i . x-i-iji ti*« t • i_j« 

s. Aiban'1. aomensiSy quarto kalendas Jum^ ecclesiam beati 
Angloram protomartyris regendam snscepit, qui 



^ Schort redJ] * Sort red, god 
red, slea wse the bissop/ C. 



' PatUua manachus» ] See his 
life by Mattbew Paris, ed. Wats, 
p. 49. 



FLORBS HISTORIARUM. 19 

eam in brevi, consilio ^ Lateravenci Cantuariensis a.d. 1077. 
archiepiscopi et anxilio, mnltipliciter ampliavit; 
novam ecclesiam cum claustro et omnibus regn- 
laribus officinis eleganter construxit^ ordinem in 
ea monachorum jam paene coUapsum reformavit^ 
coenobiumque in honorem beati martyris Albani 
constructum libris divinis et ornamentis multi- 
pliciter adornavit. Eodem anno Herlewinus^ ab- 
bas Becci primus, vita decedens, felicem animam 
suo reddidit Creatori ; quo etiam anno^ in die Pal- 
marum^ circa boram sextam, sereno cselo, stella 
ing^ens apparuit prope solem. 

De scMsmate interpapcm et imperatarem. 

Eodem anno Henricus imperator^ ^coIIectoDiaputebe. 
Wormaciae viginti quatuor episcopomm et mul-popeand the 
torum concilio pnncipum, decemi jubet^ omnia 
decreta et facta Gregorii papae^ qui prius Hilde- 
brandus dicebatur^ debere irritari; ibique omne 
concilium, praeter paucos^ Hildebrandum abjura- 
vit. Hildebrandus e contra excommunicavit im- 
peratorem^ sub hoc obtentu^ ut primates regm, 
quasi ^justa ex causa^ imperatori excommunicato 
contradicant. Postea Hildebrandus^ a sententia 
excommunicationis principibus relaxatis^ ipsum 
etiam imperatorem in Longobardia sub falsa 
pace absolvit ; quo facto^ omnes, qui prius Hil- 
debrandum abjuraverant, imperatorem abjurant, 
et Radulfum Burgundiae ducem super se regem 
statuerant, missa ei corona a papa^ cui erat in- 
scriptum^ 

^ Petra dedit Petro, Petrus diadema Radulpho.' 
Hunc SigifreduSy MaguntiaB archiepiscopus^ in 

^ LatenM>enei ^'l for ' Lanfranci.' | places this council in the preced- 

ing year. 
' CoUecto Wonnacue,'} Harduin 1 ' JustaJ] In the text, ' juxta.' 

c 2 



20 



ROGBRI DE WBNOOVER 



A.D. 1077. regem benedixit; et facta a Magnntinis contra 
eos seditione^ Radulfiis cnm archiepiscopo noctu 
aufugit. Hildebrandus omnes imperatori adver- 
santes absolvit. Imperator tamen Alpium adi- 
tibus contra se munitis^ ubique omnibus eorum 
frustratis insidiis, per Aquileiam yenit Ratispo- 
nam, et ibi Radulfum hostiliter adorsus compulit 
in fugam; et^ iterata expeditione, Sueviam de- 
vastavit. 

De dedicatione ecclesiie Beeci. 
A.D. 1078. Anno Domini mlxxviii. ecclesia Becci, decimo 

Dedication ' 

ofachurch kalendas Decembris. in honorem beatae Mariae 

at Bec. ' 

dedicata est ab archiepiscopo Cantuariensi Lan- 
franco ; cujus operis ipse, post abbatem Herle- 
winum, primum in fundamento lapidem projecit. 



Quod rex Willelmm Wallenm suhjuffamt et Odonsm 

episcoptm incarceravit, 

Anno Domini mlxxix. rex Anglorum Willel- 
mus in Walliam duxit exercitum copiosum, et 
eam sibi subjugavit et a regulis illis homagia et 
fidelitates accepit ; Odonem fratrem suum, de sua 
proditione accusatum, cepit, et incarcerari prae- 
cepit. Eodem anno ' Turstinus, abbas Glastoni- 
ensis, turpe scelus commisit ; tres enim monachos 
sub altari positos occidi fecit, et octodecim ita 
vulnerati sunt, quod sanguis eorum ab altari su- 
per gradus, et a gradibus in pavimentum, profu- 
sus cucurrit. Eodem anno imperator Henricus, 
in Pentecosten, in concilio Maguntias habito Wi- 
bertum, Ravennae urbis episcopum, papam fore 
designat. Eodem anno Antiochia, caput Syriae, 
capitur a paganis, cum tota provincia adjacenti 
et aliis regionibus multis. 



A.D. 1079. 
8ul][}ectlon 
ofWales. 



^ TurstinuSf ] or ' Thurstane ;' 1 where a full account of the cruel- 
Sax. Chron. 1083, and Florence, | ty of the abbot is recorded. 



FLORBS HISTORIARUM. 



21 



Imperator Henricm multos hostiwn stramt, 
Anno Domini mlxxx. Hildebrandus papa. qui a.d. iom. 

* * * Prophecyof. 

et Gregorius, quasi sibi divinitus revelatum, prae- Hudehrand. 
dixit, falsum regem hoc anno esse moriturum ; et 
yerum quidem praedixit, sed fefellit eum de falso 
rege conjectura, secundum yelle suum interpre- 
tata super imperatore Henrico. Imperator enim 
Henricus contra Saxones gravi prselio congredi- 
tur, ubi regem falsum, scilicet Radulfum, cum 
multis Saxonise principibus interfecit. 

Anno Domini mlxxxi. Willelmus, Rothoma- a.d. losi. 
gensis archiepiscopus, tenuit 'concilium apud Lis- 
sebonam, prsesente rege Willelmo cum principi- 
bus et episcopis multis. Eodem anno factus est 
terr£e motus magnus cum gravi mugitu, prima 
noctis hora, sexto kalendas Aprilis. 

Maria/ifius Scotus cronica ma huc usque 

digessit. 

Anno Domini mlxxxii. Marianus Scotus, aA.D.io62. 

Marianiu 

nativitate Christi cronica sua incipiens, usque scotus. 
ad hunc annum perduxit, multum laborans ut 
errorem de annis Domini corrigeret, qui in cyclo 
Dionysii inyenitur, sicut yisu clarum est ; hinc 
positis annis Domini ab eo secundum cyclum 
Dionysii, altrinsecus juxta yeritatem eyangelii. 

Matildis regina defwngitur, 
Anno Domini mlxxxiii. Matildis regina, Bald- ad. loss. 

° Death of 

wini comitis Flandrensis filia et uxor Willelmi Matiida. 
regis Anglorum, diem clausit supremum, et apud 
Cadomum in monasterio sanctimonialium, quod 
ipsa construxerat, honorifice traditur sepulturse ; 



' Concilitan apud Lisaebcnam,'] 
Thifl should be ' LiUebonam/ or 
' Islebonam.' The coancil of 



Lillebone was held on the feast 
of Pentecost, 1080 ; see Harduin, 
?i. col. 1597. 



22 



ROOBRI DR WBNDOVBR 



A.D. 1088. 



Domesday 
Book. 



matrona admodum nobilis et religiosa^ de cujus 

largiflaa liberalitate sancta laetatar ecclesia. 

Eodem tempore rex Willelmus misit justiciarios 

per omnes AnglidB comitatus^ et 4nqiiirere fecit, 

quot acrae vel jugera terrae nni aratro sufficerent 

per annum in singulis villis^ et quot animalia 

possent sufficere ad unius bidse culturam. Fecit 

etiam inquiri de urbibus^ castellis, yillis^ yicis^ flu- 

minibus, paludibus^ silvis, quem censum redde- 

rent per annum^ et quot milites essent in uno- 

quoque comitatu regni; quse omnia in scriptum 

redacta^ et ad Westmonasterium delata^ in the- 

sauris regum usque hodie reservantur. Deinde 

de unoquoque aratro^ id est hida terrse, totius 

regni sex solidos cepit argenti. 

De schismate inter eecledam Bomcmam et 

imperatorem. 

Anno Domini mlxxxiv. Romani imperatorem 
between Henricum receperunt^ et a papatu abjudicatur 
the emperor. eorum judicio Hildebraudus ; cujus Wibertus, 
Ravennensis urbis archiepiscopus, in sedem apo- 
stolicam inthronizatur et Clemens nominatur^ ac 
juste omnes Hildebrandum fuisse depositum con- 
clamant, tanquam laesse majestatis reum^ qui 
contra imperatorem alium ordinavit. Illis autem, 
qui contra sentiebant, ^reclamantibus^ asserunt 
paucorum et laicorum judicio papam amoveri 
non posse ; et^ quod gravius est^ in loco viventis 
episcopi non debere alium ordinari. Henricus 
tamen in imperio restitutus est^ et a papa Cle- 
mente benedicitur patricius Romanorum. Eodem 
quoque anno Cassinensium abbas^ Desiderius^ 



A.D. 1084. 



^ InquvrerefeeU,'] This was the 
origin of the ioTaluable record of 
Domesday Book, upon which the 
reader may consult the Introduc- 



tion to that record by Sir H. £1- 
]i8, i. p. 4. 

' RecUxnMntihw^ wanting in 
C. 



FLORBS HISTORIARUM. 23 

contra Clementem papa efficitnr^ sed dto post a.i>. io84. 
morituT morbo dysenterico dissolntus. 

Eodem anno rex Anglorum Willelmus^ in Pen- 
tecosten, apnd Westmonasterinm, Henricnm fili- 
um suum juniorem cingulo militari donavit. De- 
inde cepit bomagia hominum totius Anglise et ju- 
ramentum fidelitatis^ cujuscunque essent feudi yel 
tenementi^ et^ extortis magnsB pecunise copiis de 
quibuscunque aliquam poterat inyenire causam 
juste sive injuste^ in Normanniam transfretayit. 

De afflictiane miaera gentis Anglorvm. 

Anno Domini mlxxxv. cum jam Domini yo- a.d. im. 
liintatem super Anglorum gentem Normanni^Cu^ 
compleyissent, .nec yix aliquis princeps de ge- 
nere Anglorum superesset in regno^ omnesque 
in moerorem et seryitutem redacti fuissent^ ita ut 
Anglicum yocari foret opprobrio, pullulayemnt 
in Anglia telonia iniqua et consuetudines pessi- 
m», et quanto magis principes loquebantul- de 
recto et justitia, tanto major fiebat injuria ; qui 
justiciarii yocabantur, omnis injustitise fuerunt 
auctores ; qui ceryum caperet yel capreolum^ 
oculi emebantur ei^ nec fuit qui murmuraret; 
amabat enim ferus rex feras, ac si esset pater 
feramm. Nefando prorsus usus consilio^ hoc 
egit, ut ubi ante yel humana erat in yillis con- 
yersatio, yel ecclesiis diyina feryebat yeneratio, 
nunc ibi ceryi et omne genus feramm petulanter 
discurmnt ; unde proyerbio asseritur^' quod per 
triginta et eo amplius milliaria terra fmgifera in 
saltus sit redacta et lustra ferarum. Ad castra 
quoque constmenda rex antecessores suos om- 
nes superabat. Normannia sibi hsereditario jure 
proyenerat^ Genomanniam armis adquisierat^ Bri- 
tanniam Armoricanam accliyem sibi fecerat^ in 
Anglia solus regnabat^ Scotiam et Walliam sub- 



24 



ROOBRI DB WBNDOVBR 



tolABCOiML 



JLD. iMs. jogabat ; paeis antem tantus amator erat, ' qnod 
puella [auro] onnsta impune posset totam [per- 
transire] Angliam. 

JEpiseopatus Doriecestrensis ^ad Lincolnicm 

tramfertur. 

Rex Willelmus^ paulo ante^ Remigio Fiscamni 
monacho dederat Dorkecestrise praesulatum ; sed 
episcopo valde displicuit quod urbs illa modica 
erat, cum in eodem episcopatu civitas Lincolnise 
sedi episcopali dignior videretur. Mercatis igi- 
tur in ipso montis vertice praediis^ ecclesiam 
ibidem construxit ; et licet Eboracensis arcbi- 
episcopus locum et civitatem ad suam diocesim 
aasereret pertinere, assertiones ejns Remigius 
parvipendens opus inchoatum non segniter per- 
egit, paratumque clericis doctrina et moribus 
probatissimis decoravit. Erat quidem statura 
parrus sed corde magnus, colore fuscus sed 
operibus nitidus ; de regia quoque proditione fuit 
aliquando accusatus^ sed quidam famulus ejus 
igniti^judicio ferri dominum purgans, regio amori 
restitnit, et maculam dedecori pontificali detersit. 
Hoc auctore^ hoc tempore^ his de causis incepta 
est ecclesia modema Lincolniensis. 

B^x Willelmus duo ccmohia fwndcmt. 
A.D. 1086. Anno Domini mlxxxvi. nimia aquarum inun- 



^ Quod pueUa auro onugta.'] 
The same is also said before of 
the times of Eadwini, king of 
Northumbria ; ' pacem talem in 
Britannia temporibus suis statuit, 
ut mulier onusta auro cum pu- 
ero panrulo, ubicumque Tellet, 
ire posset indemnis;' yol.i. p. 128. 

^Ad LincQlniam tranrfertur. "] 
It is uncertain at what precise 
period the remoTal pf the see 
from Dorchester took place. In 



the Domesday surveyy completed 
in 1087, Lincoki is spoken of as 
a city, ' in qua nunc est episco- 
patus.' Bromton has placed the 
translation in 1088, and theScoti- 
chronicon in 1092, the year of 
the death of Remigius. 

' Igniti judicio ferri,'] From 
Henry Huntingdon. For an ac- 
count of this kind of ordeal, see 
Spelman, Gloss. ad voc. Orda- 
lius. 



FLORES HISTORIARUM. 



25 



datio mtiltis in locis periculo fuit et damno, ita a.d. lose. 
quod rupes multse liquefactae plures obrnerent of sattie 
sud ruina yillas. Circa eosdem dies rex Willel- 
mus duo coenobia fundavit^ unum in Anglia in 
honorem sancti Martini apud Hastingum^ ^quod 
' de Bello' nuncupatur, ubi cousertum legitur prse- 
lium inter ipsum et Haroldum ; quo in loco mo- 
nachis institutis^ ut pro anima regis Haroldi et 
aliorum ibidem occisorum divina celebrarent con- 
stituit^ coenobiumque illud congruis possessio- 
nibus ampliavit. Aliud monasterium in Norman- 
nia ^apud Cadomum construxit^ quod in honorem 
sancti Stephani prothomartyris consecratum prae- 
diis opportunis et donariis magnificis insigniyit. 
Ex regina Matilda liberos multos generayit^ Ro- wmiam'8 
bertum scilicet^ Ricardum, Willelmum^ et Henri- ^* 
cum: 'quorum primogenitus^ adhuc patre yiyente 
Normanniam negari moleste ferens^ in Italiam 
Abiit ira succensus, ut ^filia Bonefacii marchionis 
sumpta adyersaretur patri^ partibus illis adju- 
tus ; sed, hac petitione frustratus^ Philippum 
Francorum regem contra patrem suum excitayit^ 
quare ipsius benedictione et hsereditate cassatus^ 
amissis primogenitis^ Anglia post mortem patris 
sui caruit^ ducatu Normannise yix retento. Ricar- 
dus magnificus et bonse indolis adolescens^ pri- 
mseyse florem juyentutis acerba mors praeyenit ; 
tradunt enim ipsum, in Noya foresta ceryos in- 
sequentem^ morbum lethalem incurrisse, in loco 
yidelicet quem rex pater ejus^ destructis yillis^ 
ut supra dictum est^ et ecclesiis subyersis^ in 
silyam redegerat densissimam et habitaculum 



' Quod de Bello nuncupatur,'] 
Battle abbey was not consecrated 
ttntil after Wil]iam*8 death, in 
1094, when William Rufus was 
present at the ceremony. 

^ ApudCadomum,'] St.Stephen*s 



abbey was consecrated on the 17th 
of June 106G; see Gallia Chris- 
tiana, tom. xi. p. 431. 

' Filia,] Both MSS. read * fi- 
liam.* 



26 



ROGBRI DB WENDOVBR 



A.D. 10S6. bestiarom. Filise ipsius quinque erant, qnaram 
Cecilia' Cadomi abbatissa fait ; Constantia comiti 
Britanniae Alano erat in conjngium data ; te^a^ 
nomine Adala, Stephani Blesensis comitis uxor, 
quse peperit Stepbanum postea regem Anglorum, 
Tiro tandem defuncto^ apud^Mercenniacum sanc- 
timonialis habitum suscepit; quartaB, quae Ha- 
roldo postea Anglorum regi promissa fuerat, ut 
praediximuSy et quintas^ quas Aldefonso Galiciae 
TegijuratdL, nomina penitus non audiyi. Rer pras- 
terea Willelmus in adolescentia prima castitatem 
adeo respexit^ ut publice diceretur^ ipsum in foe- 
minam nihil posse ; veruntamen, ex procerum 
sententia matrimonio addictus, ita se habuit, ut 
pluribus annis nullius probri suspicione notare- 
tur. Subjectis humilis apparebat et facilis, in- 
exorabilis erat rebellibus ; diebus singulis missae 
adsistebat, matutinos hymnos et vespertinos di- 
ligenter cum horis regularibus audiebat ; et haec 
de moribus ejus dicta sufficiant. Eodem anno 
Gregorius^ papa, qui et Hildebrandus> apud Sa^ 
lemum moritur^ et moriens, cardinalibus advo- 
catis^ confessus est se yalde peccasse in cura 
pastorali^ et^ suadente diabolo, contra humanum 
genus iram Dei et odium concitasse; successit 
ei in cathedra Romana ^CIemens paucis diebus^ 



^ Ceeilia,^ She had been eda- 
cated in the abbey dedicated to 
tfae Trinity, which her mother 
Matilda had founded in Caen ; 
Orderic. Vital. p. 648. 

^ Mercenniacum, ] Marcigny, 
on the river Loire, or, according 
to others, Marchiennes, in Flan- 
ders. 

^ Gregorius papa,^ Gregory the 
seyenth died in May 1085. He 
was succeeded, after the see had 



remained yacant for a whole year, 
by Victor the third, in May 1086, 
but who was not consecrated un- 
til the same month in 1087. He 
died in the September following^ 
and was succeeded by Urban the 
second, who was elected in March 
1088, and died injuly 1099. For 
an accoun|: of the death of Gre* 
gory, see Baron. Annal. xvii. p. 
665. 

* Clemen8.'] There seems to be 
no foundation for this assertion. 



PLORBS HISTORIARUM. 



27 



et, eo defuncto, Gassinensium abbas Desiderius a.d. im, 
successit^ et Victor nuncupatur. 

JRex WUlelmus tres dedit episcopatm. 
Anno Domini mlxxxvii. rex Anglorum Wil- ad. io87. 
lelmus^ in natali Domini curiam suam apud Glo- ment of 
yerniam tenens^ ^ tribus capellanis suis, Mauritio 
scilicet Londoniensem^ Willelmo Norwicensem, 
Roberto Cestrensem, dedit prsesulatus. Eodem 
anno obiit ^Wiscardus^ dux Apuliae^ et successe- 
runt ei duo filii ejus, Rogerus et Boamundus. 
Hoc etiam anno Venetianis meditantibus auferre 
corpus sancti ^Nicolai a Myrrea^ Lycise civitate^ a 
Turcis desolata^ prseoccupaverunt eos cives Ba- 
renses numero quadraginta septem, ab Antiocbia 
Myrream yenientes ; qui a quatuor monachis tan- 
tum ibidem inventis ostendi sibi sancti tumbam 
extorsemnt^ qua confracta, ossa sancti Nicolai 
in olei liquore natantia numero integro extrax- 
erunt, et Barum cum gloria detulerunt. Facta 
est autem baec translatio anno septingentesimo 
quadragesimo quinto a depositione ejusdem 
sancti pontificis Nicolai. 

De Berengario harmarcha. 

Eodem tempore ^Berengarius. Turonensis archi- Herety of 
episcopus^ prolabitur m hsereticam pravitatem. 
Hic panem et vinum in altari posita, post conse- 
crationem sacerdotis^ yerum et substantiale corpus 
Domini esse^ sicut sancta et universalis ecclesia 



' TrihuB capeUanis mtU, ] Ac- 
cording to the Saxon Ghron. tfaese 
bishops received their appoint- 
ments in 1086 ; Wilkins, i. p. 368. 

' Wiscardua.'] Robert Guiscard, 
duke of Apulia, died on the 17th 
July 1085. His epitaph is given 
by Mabnabury, p. 441 ; see Hist. 
pp. 439, 441, mtes 



1 S 3 8 
9 



* Nicolai.] The life of S. Nicho- 
las, bishop of Myra, is printed by 
Surius, 6th December. 

* Berengarius, ] He was not 
archbishop of Tours, but arch- 
deacon of Angers ; he died at 
Tours in 1088 ; Pagi, ad an. § x. 
See Malmsb. § 284. 



28 



ROGBRI DB WENDOVBR 



A.D. 1087. praedicat, denegabat ; itaque scatebat omnis Gal- 
lia ejus doctrina per egenos scholares^ qnos qno- 
tidianis stipendiis snstentaverat^ divnlgata. Unde 
papa Leo^ qui Victori snccesserat, soliditati eccle- 
sise catbolicse proYidens^Vercellis concilinm statnit 
contra ipsnm, nbi tenebrosas nebnlosi erroris ejns 
evangeliomm testimoniomm fulgore detersit ; 
sed licet primnm jnyentntis calorem aliquamm 
hseresium defensione infamayerit, sevo maturiore 
tamen ita resipnit^ ut sine retractatione a qnibns- 
dam sanctns habeatur^ in mnltis operibns bonis 
et maxime humilitate et eleemosynaram largi- 
tione approbatus. 



Tombof 
Gawaine 
disooTered. 



Death of 
Wmisml. 



De invmtiane s&pulchri Walwmii. 

Hoc qnoqne tempore in provincia Walliaram, 
qnas Ros Yocatnr, inventnm est ' Walwenii sepnl- 
chram^ qui fuit Arturi magni regis Britonnm ex 
sorore nepos^ super ripam maris, longitndinem 
habens quatnordecim pedum. Regnavit enim in 
ea parte Britannias^ quae hucusqne Walweitha 
vocatur ; yir in militia et in omni civilitate fa- 
mosissimns^ sicut superins^ ubi de gestis Brito- 
nnm tractatum est^ constat luculenter expressum. 

De marte WiUelmi regia Anglia pri/m, et de 
caronatione Willelmi Bufi. 

Eodem anno rex ^Anglorum Willelmus in Nor- 
mannia moram faciens, aliquantulnm se continuit 
ab inimicitiis cnm rege Francorum 'contractis; 
cujns rex Francomm Philippus abutens patien- 
tia, opprobriose fertur dixisse^ ' Rex/ inquiens^ 
^ Anglorum jacet Rothomagi^ cubile fovens more 
parturientium foeminaram ; ^sed^ cum post partum 



^ Walujenii,'] He was killed at 
Sandwich in 641 ; see yoI. i. p. 
74. 



* CvKtracHs^ wanting in C. 
' Sedf cum past partum,'] This 
is recorded by MaUnBbury as the 



FLORES HISTORIARUM. 



29 



sese puiificaturus ad ecclesiam exierit^ centum a.d. mr. 
millia candelas cum eo yeniam oblaturus/ His 
igitur et his similibus rex conviciatns, adveni- 
ente mense Augusto, quando segetes in agris^ 
botri in vineis, et poma in viridariis copiam sui 
ostendunt^ coacto exercitu copioso^ Franciam in- 
festus aggrediens omnia conterit, omnia popu- 
latur ; nibil erat quod animum commoti regis 
placaret^ ut injuriam contumeliose acceptam 
multorum dispendio mitigaret. Postremo * Moe- 
antum civitatem injectis ignibus cdncremavit^ 
succensa illic sanct£e Marise ecclesia cum duabus 
reclusis, quse nec in tali necessitate putarunt suas 
fore aediculas deserendas; quo actu exhilaratus 
rex^ dum suos incitat ut ignibus adjiciant pa- 
bula^ prope flammas accedens ignium calore et 
autumnalis sestus insequalitate morbum incurrit. 
Auxit prdBterea segritudinis ejus molestiam^ quod 
praeruptam fossam equus regis transiliens inter- 
anea dirupit insidentis ; quo nimirum dolore acri- 
ter afflictus Rothomagum remeavit. Cum lan- 
guor per dies ingravesceret, excipitur lecto, mor- 
bi necessitate compulsus ; consulti medici, uri- 
nse inspectione, mortem certissimam prsedixerunt. 
Resumpto tamen paulisper spiritu, quse Christi- 
ani sunt ih confessione et viatico exsecutus est ; 
Normanniam filio suo Roberto, Angliam Willelmo 
Rufo, possessiones maternas cum thesauris Hen- 
rico legavit ; vinctos suos omnes liberari a car- 
ceribus et solvi, thesauros efferri et ecclesiis dis- 
pertiri, praecepit ; numerum pecuniae sufficientem 
ad reparationem basilicae sanctae Mariae nnper 



answer of William to the French 
king, that after his lying-in he 
would offer a thouBand lights in 
France, in allusion to the custom 
of women offering lighted tapers 



at their churching; see Durand, 
vii. c. 7. 

^ Moeanitm, ] Mantes, upon 
the Seine. 



ao 



ROOBRI DB WBNDOVBR 



A.D. losr. 



William 
RufuB. 



cremataB assig^avit. Ordinatis igitur rite rebits 
omnibus, octavo idus Septembris Mecessit^ anno 
regni sui vigesimo secundo, ducatus vero quin- 
quagesimo secundo, vitae suse quinquagesimo 
nono> Dominicds incamationis millesimo octua- 
gesimo septimo. Corpus defunctum Gadomum 
per Sequanam delatum magna ibi praelatorum 
frequentia 'traditur sepulturse. Robertus filius 
ejus primogenitus, tempore quo pater defunctus 
est, contra patrem in Francia rebellavit. Willel- 
mus Rufus, antequam pater exspirasset, ad An- 
gliam transfretavit, utilius sibi ducens in poste- 
rum quam patemi corporis exsequiis interesse; 
solus Henricus ex liberis omnibus intererat^ qui 
militi cuidam^ ad cujus patrimonium locus ille^ 
in quo corpus regis sepultum fuerat, ayito jure 
spectabat, minacem militis calumniam compes- 
cens centum contulit libras argenti. Porro 'in 
Anglia Willelmus^ in pecunia dispertienda nec 
segnis neque parcus^ omnem thesaurum patris 
Wintonise accumulatum in lucem proferens, mo* 
nasteriis aurum, ecclesiis parochianis argenti so- 
lidos quinque^ unicuique proyincise libras centum 
egenis dividendas misericorditer assignavit; pa- 
tris etiam sepulturam^ processu temporis, ingenti 
congerie auri et argenti cum splendore gemma- 
rum perspicue adornavit ; et his ita gestis, mox 
Willelmus, voleutibus omnium provincialium ani- 
mis acceptus, totam Angliam pro suo libitu sub« 
jugavit et claves thesaurorum ubicunque susce- 
perit. ^Accessit etiam favori ejus archiepiscopus 
Lanfrancos, eo quod illum nutriverat et militem 



' Decesait.'] The acooant of the 
Conqueror^B last moments, and 
his address to his sons, may be 
found inOrdericuB Vitalis, p. 666. 

^ Traditur teimltur^B.'] He was 



buried in S. Stephen'8 abbey, 
which he had himself fonnded. 
' /» Anglia, ] * In Angiiam/ 



C. 



* Accessii.'] * Accesntque/ C. 



FLOBES HISTORIARUM. 



81 



fecerat, patre adhac vivente ; quo auctore, in a.d. losr. 
die sanctorum martyrum Cosmas et Damiani^ An- 
glise diadema adeptus, reliquum hyemis tempus 
favorabiliter transegit. Veruntamen nobiles regni 
fere omnes, non sine perjurio in Willelmum re- 
gem jam coronatum bella moventes, et Robertum 
fratrem ejus primogenitum in regnum adoptantes, 
in suis quisque provinciis debacchatur. Eodem 
anno Saraceni Hispani in Christianos efferati, 
mox ab Aldefonso rege Galicise ad sua redire 
compulsi^ quasdam urbes^ quas olim tenuerant, 
amiserunt. Hoc denique tempore rex Danorum 
Cnuto^ a suis interemptus est. 

De conspiratione magnattm contra regem 

Willelmum, 

Anno Domini mlxxxviii. cum rex Willelmus a.d loss. 
ad natalem Domini curiam suam Londini tenuis- ^^^st^hfm. 
sety postea in initio veris bellum contra Odonem 
patruum suum movit episcopum Baiocensem. 
Nam cum ille solutus a vinculis Robertum ne- 
potem suum in ducatu Normannise confirmasset, 
Angliam venit et accepit ex dono regis Cantise 
comitatum ; sed cum omnia non pro suo arbi-i 
tratu^ ut olim^ in regno disponi videret^ livore 
percussus a rege descivit^ et multos eodem su- 
surru in Anglia maculavit. Roberto fratri reg- 
nuin competere dixit^ qui juveniles stultitias 
multis jam laboribus mitigaret ; Willelmum deli- 
cate nutritum affirmat^ tam animo quam vultu 
esse ferocem^ pectore timidum, omnia contra jus 
et fas temere fore moliturum^ ut honores jam du^ 
dum multis sudoribus adquisitos amittant. ^Haec 



' Cnuto.'] He was murdered in 
the church of Odenseey on the 
lOth July 1086; Antiq. Celto- 
Scand. p. 228. 



' Hac idem Odo, ] Orderioua 
VitaliB puts into the mouth of 
these men a speech^ in which the 
reasons for their rebellion are 



'<9:J(aflUS.. 



32 



HOOBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1068. 



idem Odo^ haec Rogerus de Monte-Gomerico^ hsec 
dixemnt ^Gaofridus^ Gonstantiniensis praBSul^ cum 
comite Northumbrensium Roberto, et alii plures, 
qui 'omnes primo clam, et post palam^ missis epi«- 
stolis frequentabant. Willelmus etiam Dunel- 
mensis episcopus, quem rex Willelmus justicia<^ 
rium fecerat, in eorum perfidiam conspirarat. 
Itaque Odo prsedam ingentem ad Rofense cas- 
trum comportabat, regios in Cantia fiscos devas* 
tans et maxime terras archiepiscopi Lanfranci, 
eo quod a primo rege Willelmo consilio. ejus se 
conjectum in vinculis asserebat ; nam cum olim 
Willelmus rex senior coram Lanfranco conque- 
reretur se ab Odone fratre suo et episcopo deseri^ 
' Tu^' inquit Lanfrancus, ' apprehende illum et 
vinci;' et rege respondente, quod clericus esset 
et episcopus, respondit archiepiscopus, ' Non epi- 
scopum/ ait, ^ Baiocensem capies, sed Cantise co* 
mitem custodies ;^ quod et factum est. Igitur Gau* 
fridus, Constantiniensis antistes, cum nepote Ro- 
berto, ^Bathoniam et Berkeleiam depopulans, in 
pago Wiltensi manubia apud BristoIIum compor* 
tabat. Rogerus de Monte-Gomerico, armatos 
cum Wallensibus a Scrobesbena dirigens, Wi* 



stated, namely, that haying great 
poBsessions in both Normandy 
and England, if the empire of the 
two countries was to be diyided, 
it wonld be impossible for them 
to keep on such terms with 
both parties as to enable them to 
protect their property. It was 
therefore their intention to place 
Roberty who was already pos- 
sessed of Normandy, upon the 
throne of England, and so keep 
both kingdoms united. 

' Gaiffridus, ] Geofirey de 
Montbray, bishop of Coutance, 
was chief justiciar of England, 



and died on the 4th Febniary 
1 093. Mabnsb. p. 487, note >. 

' Onmes primo elam, ] * Exe- 
crabile hoc factum clam tracta- 
verunt in Quadragesima, quod 
cito in palam prorumpi posset 
post Pascha ;' Flor. Wigom. 

' Bathoniam et Berkekiam, ] 
'GoffriduSy episcopus Gantuari- 
ensiSy et Rodbertus de Mulbrei 
iverunt Brycstone, ubi habebant 
castrum fortissimum, et omnia de- 
vastabant, usque locum, qui yo- 
catur Batiian ;* Sim. Dunelm. 



PLORBS HISTORIARUM. 33 

• 

gorniensem pagum prasdabatur ; sed cum Wigor- a.d. loss. 
niam infestus yenisset^ regii milites, benedictione 
^ beati Wlstani episcopi, cui castri custodia com- 
' missa fuerat, freti^ multis hostium captis et in- 
terfectis^ pauci multos turpiter effugarunt. Hugo 
Bigod apud Norwicum^ et Hugo de Grantemenil 
apud ^Leircestram^ suis quisque partibus^ rapinis 
indulgebant. 

Qmmodo rex Willelmm in desertores sms vexilla 

direxit et armxi. 

Videns' igitur rex Willelmus omnes paene regni Proceedinga 
proceres in una rabie conspiratos, Anglos fortes 
et probos invitayit, quibus bonas leges et tribu"» 
torum leyamen liberasque pollicens yenationes 
sibi ad fidele seryitium obligayit, Nec minori 
astutia Rogerum de Monte-Gomerico secum equi- 
tantem circumyenit, dicens se libenter regno ces- 
surum^ si sibi et aliis, quos pater tutores sui reli- 
querat, utile yideretur ; si yelint^ pecunias yel pos- 
sessiones pro suo arbitrio accipiant^ et prorsus 
qusecunque yoluerint in regno pro beneplacitp 
suo disponant ; tantummodo yideant ne pericIite-> 
tur judicium genitoris^ quod si de se judicayerit 
contemnendum^ exemplum cayeant de seipsiSj 
praecipue cum idem se regem qui comites consti- 
tuit illos. His yerbis comes Rogerus conyictus^ 
qui primus post Odonem hujus factionis sig- 
nifer fuit, primus omnium poenitentia ductus de- 
fecit. Continuo igitur rex in desertores suos 
profectus castella patrui sui Odonis episcopi^ Tu* 
nebregge scilicet et Peyenesel, confregit ; et ipso 
episcopo in posteriori intercepto yinculis manci^ 



^ 'BtaXi Wlitani^ In Malms- 
bury'8 life of Wulstan, it is as- 
serted that he died on the 19th of 
January 1087. Upon this error 
see Angl. Sacr. ii. p. 267, noke. 



' Leircestram. ] * Lencestram,* 
C. 

* Videns igiturJ] Compare the 
account foUowing with Malmsb.^ 
and Ordericus Vitalis, p. 667. 



yOL. II. D 



84 



ROGBRI DE WENDOVBR 



A.D. 1088. payit, et ad castram Rofense iUam ducentes 
regii milites ab inclasis ingressum requirant; 
addunt etiam^ boc dominum suom yeUe, boc re- 
g^em absentem jubere ; erat autem tuoc in cas- 
tro illo tota fere juventutis Angliae et Norman- 
nise nobilitas^ tres scilicet filii comitis Rog^eri» 
et Eustachius comes Bononise junior, cum aliis 
multis quos nominatim praetermitto. Inclusi yero, 
extra de muro prospicientes^ vultum episcopi cum 
militum yerbis non convenire conjectant^ unde 
ocius apertis valvis exeuntes omnes cum epi- 
scopo milites regios in castellum vinctos redu- 
cunt ; sed rumor facti ad regem cito prolabitur, 
qui iram intra conscientiam revolyens stipendi- 
arios suos Anglos congregat^ jubet ut compa- 
triotse ad obsidionem veniant^ nisi yelint sub no- 
mine ^Nithing^ quod Latine ' nequam' sonat^ rema- 
nere. Angli quidem^ qui nibil miserius sestimaht 
quam hujusmodi dedecore yocabuli notari^ cater- 
yatim ad regem confluunt inyincibilem exerci- 
tum congerentes ; nec inclusi diutinam obsidio- 
nem ferre pra^yalentes castellum regi reddiderunt. 
Odo igitur episcopus secundo captus Angliam 
perpetuo abjuravit; episcopum Dunelmensem rex, 
prsetentse' amicitiae yerecundia ductus^ liberum 
abire permisit, qui mox ad Normanniam trans* 
fretayit ; caeteris omnibus in fide receptis. Deni- 
que, inter bas obsidionis moras, ministri regis 
mare custodientes quosdam, quos dux Robertus 
in auxilium praedictorum miserat schismaticorum, 
partim caede et partim naufragio oppresserunt ; 
quorum quidam fugam meditantes yento destitu- 
untur^ et sic ludibrio Anglis sibique exitio exsti- 



' Nithing,'] or * Nidering/ ig 
suppoaed by Somner to denote 
8uch as would rifle a dead body; 



Malmsb. p. 489^ note K See also 
Spelman, ad voe. 

^Pratentai.] » PraeteritaB,' C. 



PLORES HISTORIARUM. 85 

terunt, nam, ne vivi caperentur, ultro sese flucti- a.d. iom. 
bus submerserunt. 

De qmdam divite a murihm devorato. 
Anno Domini mlxxxix. Odo, ex monacho Clu- a.d. iosp. 

Legend. 

niacensi episcopus Ostiensis effectus, contra ^CIe- 
mentem papam et Henricum imperatorem papa 
et Urbanus vocatur. ^Hujus papae temporibus 
Alemannicus comes quidam, Henrici imperatoris 
persecutor gravissimus, cum quodam die tristis 
ad mensam resideret, ministrantium stipatus ca* 
tervis, ita repente a muribus est circumvallatus 
ut nusquam sibi diffugium appareret ; tantus 
enim erat illarum numerns bestiolarum ut in 
regione nulla tot crederes abundare. Itaque fa- 
muli cum fustibus et baculis, qui ad manus venie- 
bant, cum muribus occurrissent, diu in illos sas- 
vientes nihil penitus profecerunt, quin domiuum 
solum dentibus terribili quodam corrosu lania- 
rent ; et quamvis a ministris magno conatu ba- 
culis percuterentur, nulli tamen damnum infere- 
bant, quia nec ipsas tangere bestiolas aut laedere 
potuerunt. ^Tandem a servientibus longius ad 
pelagum delatus et in eum navi devectus murium 
sic violentiam non evasit ; nam illico tanta bes- 
tiolarum multitudo inundavit in pelago, ut navis 
tabulata corrodens perforaverit, ut certum nau- 
fragium aqua per rimas ingrediens minaretur ; 
sed famuli haec videntes, puppem ad littus cele- 
riter retorquebant, sed mures antequam navis 
ad terram venientes miserum illum in aridam 



1 Clementem, ] For ^ Clemen- 
tem ' we shoald probabiy read 
* Guibertam ;' 8ee Baron. Annal. 
ad an. 10S5, § 8. 

^ Ht0ui papa temporibua. ] 
^HujuB temporibus/ C. — The 



companion to Mr. Southey^s bi- 
shop Hatto, is from Malmsbury, 
§290. 

3 Tandem.'] * Quapropter a fa- 
mulis ultra jactum sagittae in pe- 
lagus proyectus, nec sic Tiolen- 



legend foUowing, an admirable | tiam evasit.' Malmsb. 

D 2 



86 



R06ERI DB WENDOVBR 



A.D. 1089. devectum invaserunt, qui mox totus a bestiolis 
illis dilaceratus horrendam earum famem in mo- 
mento refecit. 



Deathof 
Lanfirane. 



De morte Lan/ranei, Cantuariensis arehiepiseapi. 

Eodem anno ^ obiit Lanfrancus, Cantuariensis 
archiepiscopus, qui, inter csetera quas fecit pieta- 
tis opera, majorem ecclcsiam Christi Cantuari- 
ensem renovavit» officinas monacborum fabrica- 
vit, dignitates ecclesise, quse antecessorum suo- 
rum incurial deciderant, reformavit, terras multas 
qu8B ablatse fuerant revocavit^ viginti quinque 
maneria monasterio restituit saspe dicto, xeno- 
docbia vel ^ protrophia duo extra civitatem con- 
struxit, quibus de suo sufficienter annuos reddi- 
tus assignavit ; ecclesiam Roffensem restaura- 
vity et in ea monachum Becci, Hernostum, epi- 
scopum ordinavity in cujus consecratione versus 
iste inventus est super altare ; ' Cito proferte sto- 
lam primam/ etc. Quem cum vidisset archiepi- 
scopus, prsedixit eum cito moriturum ; nam ei 
in episcopatu anno nondum completo decedenti 
successit Gundulfus» Beccensis monachus, qui 
perseveravit usque in tempora Henrici regis. 
Abbatiam^ beati Albani, Anglorum protomar- 
tyris, ad statum reduxit; Ang^Iiam, rege ab- 
sente, custodivit, lectioni assidue vacavit, libros 
veteris ac novi Testamenti, scriptorum vitio cor- 
ruptoSy corrigere studuit, cujus emendationis luce 
tam Anglorum ecclesia quam Gallorum se gau- 
det illustrari. Defuncto itaque venerabili patre 



' Obiit La^francus,'^ For the 
life of Lanfranc cousult Malmsb. 
de Pontif. p. 205, seqq, He died 
the 24th or 28th of May 1089. 

^Protrophia,'] *Procotrophia/C. 

' Abbatiam beati Albani, ] 
Malmsbury says that he rebuilt 



the abbey for the sake of his 
kinsman Paul, who had been 
made abbot at his own interces- 
sion. Mat. Paris, in his life of 
abbot Paul, states him to have 
been, according as some sup- 
posed, the son of the archbishop. 



FLORES HISTORIARUM* 



37 



Lanfranco, rex Willelmus ecclesias et mohas- a.d. io89. 
teria fere totius Ahglidd in manu sua^ pastoribus 
defunctis^ retinens, gravi omnia depopulatione 
vastabat et ad firmam laicis commendabat. 

Quod rex Willelmus et dtix Rohertm in comordiam 

convenerunt, 

Anno Domini mxg. rex ^ Willelmus contra Ro* a.d. 1090. 

- ^ ^T . AUuuice be- 

bertum fratrem suum Normannorum ducem arma tween wu- 
movens^ castella sancti Walerici et Albemarlise Robert of 
cepit, qui, milites suos immittens, comburere ter* *^™" ^* 
ram fraternam et prsedari coepit ; sed, anno fere 
elapso, solertia amicorum in jconcordiam conve- 
herunt, eo scilicet pacto, ut castra illa, quae frater 
ab illo adquisierat, regi remanerent, et rex adjur 
varet eum ad omnia quse pater ejus habuerat 
prseter Angliam conquirenda ; statuerunt etiam 
ut, si quis eorum prius obiret absque haerede, 
superstes fieret hseres illius ; quod pactum jura- 
verunt duodecim principes vice regis, et duo- 
decim barones vice diicis. Rex interea Scoto- 
rum Malcolmus in Anglia praedas agens validis- 
sime eam vexavit ; venientes igitur rex et fra- 
ter ejus Robertus in Angliam acies duxerunt in 
Scotiam, unde Malcolmus nimio terrore percus- 
sus homagium regi fecit Anglorum et fidelitar 
tem juravit. Robertus autem dux, cum rege 
fratre diutinas nectens moras, tandem in Nor^r 
manniam transfretavit. 

Dejprudentia Maleolmi, regis Scotorum. 

Quoniam^ de rege Malcolmo fecimus mentio- Maicdm 
nem, cujus esset animi et modestiae, paucis ex- scotiand. 



' WiUelmus contra Robertum.'] 
Compare the foUowing accounts 
with Florence and the Saxon 
Chronicle, and Ordericus Vita- 
lis, p. 692. 



^ Qumiam de rege Maicolmo»'] 
The following anecdote is to be 
found also in Ailred of Rieyaulx, 
Scriptt. Dec. col. 367. 



38 ROOBRI DB WBNDOVBR 

A.D. 1090. pedire curabo. Delatom est ei aliqaando, qnen- 
dam de sommis proceribos suis de eo occidendo 
cum suis hostibus convenisse ; rex autem accusa- 
tori silentium imperavit^ siluit et rex ipse prodi- 
toris^ qui tunc forte aberat, adventum exspectans. 
Qui cum ad curiam cum mag^o apparatu reg^ 
insidiaturus venisset^ jubet rex summo mane 
cum canibus omnes venatores adesse; et cum 
jam aurora illuxisset, rex^ cunctis proceribus et 
militibus advocatis, venatum ire festinat, veni- 
ensque ad quandam latam planitiem, quam in 
modum coronse silva densissima cing^ebat, rex 
secum in ea suum retinuit proditorem^ seorsum- 
que, aliis canes et feras insequentibus, a caeteris 
solus cum solo recessit. Ab omni denique re- 
motus aspectu substitit rex^ et respiciens in pro- 
ditorem dixit ; ' Ecce/ inquit, ' ego et tu me- 
cum^ solus cum solo^ similibus protecti armis, 
equis similibus vecti, non est qui videat^ non est 
qui audiat, nec qui alteri nostrum suffragium fe- 
rat ; si igitur habes cor, si vales^ si audes^ imple 
quod proposuisti^ redde bostibus meis et complici- 
bns tuis quod promisisti. Si enim me occidendum 
putas, quando rectius, quando secretius^ quando 
virilius ; si venenum parasti, hoc muliercula- 
rum esse quis nesciat ? Si lectulo insidiaris^ hoc 
aduIteraB possunt; si ferrum ut occulte ferias 
abscondisti^ hoc sicarii et non militis esse offi- 
cium^ nemo est qui dubitet. Age ergo quod viri 
est et militis^ et solus cum solo congredere, ut 
saltem proditio tua turpitudine careat^ quae infi- 
delitate carere non potest/ Miles autem haec 
audiens^ mox verbis re^s quasi gravi percussus 
fulmine, ex equo in terram corruit^ armisque 
projectis ad pedes regios cum lachrymis et tre- 
more cucurrit, Cui rex, ^ Noli timere/ inquit, 
^ quia nihil mali a me patieris/ Qui cum ei de 



PLORBS HISTORIARUM. 39 

caetero se fidelem et amicum^ praestito juramento a.d. 1090. 
obsidibusque datis^ futurum promisisset^ tempore 
opportuno revertuntur ad socios^ quas fecerant 
yel quae dixerant^ nuUi penitus referentes. 

De monachis apud Tynemutham primo introducti9. 

Circa hos denique dies Robertus de Mol- Endowmeiit 
braiOy Northumbrensis comes, Tolens, divina in- moathpriory 
spiratione tactus, ^ecclesiam beati Oswini de Mowbray. 
Tynemutba jamdudum desolatam restaurare, at- 
que ibi Deo et sancto martyri Oswino monachos 
servituros ponere, consilio amicorum suorum, 
Paulum ecclesiae sancti Albani abbatem conve- 
nity petens obnixius et devote, ut de monachis 
suis aliquos illuc transmittere dignaretur, pro- 
mittens omnia victui et vestitui necessaria se eis 
abundanter daturum. Cujus petitioni abbas 
praedictus adquiescens^ quosdam illuc a sancti 
Albani monachis destinavit, quibus comes prae- 
fatus, cum in maneriiSy ecclesiis, redditibus et pis- 
cariis^ cum molendinis et rebus omnibus suffici- 
enter providisset, et cartis suis praedicta omnia 
ab omni seculari servitio soluta et penitus libera 
confirmassety dedit praedicto abbati Paulo ejus- 
que successoribus^ et ecclesias beati Albani An- 
glorum protomartyris^ ecclesiam de Tynemutha, 
cum omnibus pertinentiis suis, pro salute propria 
et omnium antecessorum suorum sive successo- 
rum, eternaliter possidendam ; ita quidem ut ab- 
bates sancti Albani^ qui pro tempore fuerint^ 
cum consilio ejusdem loci conventus, liberam 
habeant dispositionem priorum et monachorum^ 
tam in illis ponendis quam removendis, sicut vi- 
derint expedire. 



' Ecclesiam beati Oswini,'] Compare the life of abbot Paul by 
Matthew Paris, p. 51. 



40 



R06ERI DE WENDOVBH 



A.D. 1091. 
Drathof 
Remigluty 
biiihop of 
Llnooln. 



Legend. 



De morte Bemiffii, Lincolniensis episccpi. 

Anno Domini mxci. ^Remigius^ Lincolniensis 
antisteSy cum ecclesiam suam jam perfectanai 
dedicare disponeret^ rege prsesente et episco- 
pis multis, Thomas Eboracensis archiepiscopus 
resistendo contradicebat, affirmans eam in sua 
parochia esse constructam ; unde pro appella- 
tione ab arcbiepiscopo interposita^ et pro morte 
Remigiiy quse illico est secuta, dedicatio remansit 
imperfecta. Eodem anno Methis corpus sancti 
Clementis, primi episcopi ab apostolis illic or- 
dinati^ inventum est et in feretro collocatum. 

De dbhate mortuo, qui cellararium flagellamt. 

Sub^ eisdem diebus in Fuldensi coenobio lues 
exitialis adeo grassata est^ ^quod primum abba- 
tem^ et post multos monacborum exstinxit. Fra^ 
tres autem, qui superstites remanserant, luem me- 
tuentes prsefatam, coeperunt largas eleemosynas 
facere et orationes, tam pro animabus fratrum 
defunctorum quam pro ereptione vivorum ; sed 
processu temporis^ ut fieri solet» coepit devotio 
fratrum paulatim deficere^ cellarario constanter 
affirmante, facultates ecclesias non sufficere ad 
expensas adeo profusas ; addidit etiam, stultum 
videri^ ut mortui illud consumant, unde Vivos ne- 
cesse est sustentari. Itaque^ cum nocte quadam 
idem cellararius pro rebus necessariis noctis so- 
porem aliquantulum distulisset, completis tan- 
dem negotiis^ dormitum ire festinabat ; et ecce, 
cum ante ostium capituli transitum faceret, vidit 
abbatem et fratres, qui illo anno obierant omnes. 



^ Remigius,'] According to Si- 
meop and Florepce he died in 
the previouB year. 

' Suh eisdem diebusj] The le- 



gend following is from Malms- 
bury, § 2»3. 

^ Quod primum,'] ' Quae primo/ 
C. 



PJLORES HISTORIARUM. 



41 



juxta consuetudinem in capitulo considere. At a.d. io9i. 
cellararius tali visione perterritus fugere coepit ; 
sed, abbate jubente^ a fratribus captus est et in 
capitulum adductus. Increpatus ergo et gravi* 
ter flagellis afflictus audivit abbatem dicere com- 
minando^ nimis esse praesumptuosum de morte 
alterius quempiam lucrum quaerere^ praecipue 
cum mori omnibus sit commune ; addidit etiam, 
impium esse, cum monachus omnem vitam in 
ecclesiastico consumpserit officio, illum saltem 
post mortem unius anni vitali defraudari sub- 
sidio ; * Vade/ inquit abbas, * quia cito morieris, 
et fratres alios tuo corrige exemplo^ quos ava* 
ritiae corrupisti documento/ Abiit ergo frater 
ille ad socios suos, et nihil vanitatis se vidisse 
tam recentibus plagis quam vicino suo obitu 
demonstravit. 

Ilex Willelmus infirmatm emmdationem Ugvm 

promisit, 

Anno Domini mxcii. ^Willelmus junior apud a.d. 1092. 
Gloverniam jacebat aegrotus, quadragesimali theking. 
tempore infirmatus. Promisit rex^ prae timore 
mortis et aegritudinis punctionibus^ sese pravas 
leges emendaturum et in domo Domini pacem 
positurum ; ^qua de causa dedit archiepiscopatum 
Cantuariensem Anselmo abbati Beccensi, viro 
venerabili, atque * Roberto, cognomento Bloet, 
cancellario suo, dedit episcopatum Lincolnien- 
sem ; sed rex, ex quo sanus effectus est, ostendit 
se solito deteriorem. Doluit enim supra modum 
quod episcopatum Lincolniensem non vendiderat, 
praecipue eo quod Thomas, Eboracensis archiepi* 



c. 



WiOelmus,'] < Rex Willelmus/ 

' QtM de causa,!^ Eadmer says 
that Anselm had been before 
named as a fit person to fill the 



see, but that the king whilst in 
health had refnsed to listen to 
the proposal. Hist. Nov. p. 15. 
' Roberto , , , Bloet,^ He died 
on the lOth of January 1123. 



42 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1092. 



Deathof 
Malcolm. 



A.D. 1093. 

Carlisle 

rebuilt. 



scopus^ conquestus est contra Robertam episco- 
pum^ quod urbs Lincolniensis et provincia Lindis- 
sse tota spectare ad suam diocesim debuissent ; 
nec potuit causa inter eos terminari» donec Ro- 
bertus episcopus regi quingentas libras pepigerat 
pro susB ecclesise libertate^ sed hoc regi pro simo- 
nia, post vero pro justitia, reputatum. Eodem 
anno rex Scotorum Malcolmus in Angliam pr8&- 
datum veniens interceptus est et ^subito inter- 
fectus^ et pariter cum eo filius ejus, et haeres si 
supervixisset ; quod ut audivit regina ejus Mar- 
garita^ duplici contritione, corporis scilicet et 
animsBy contrita est usque mortem ; pergens enim 
ad ecclesiam confessionem et communionem sus- 
cepit^ et precibus sese Domino commendans spi- 
ritum exhalavit. Tunc Scotielegerunt^Duvenal, 
fratrem Malcolmi, in regem; sed ^Dunecannus^ 
filius Malcolmi, qui obses erat in curia regis Wil- 
lelmi^ auxilio ejus superveniens avunculum fu- 
gavit^ et post patrem regnavit. Eodem anno 
Johannes/ Wellensis praesul, natione Turonicus, 
consensu Willelmi regis^ albo unguento manibus 
ejus delibatiSy transtulit in Bathoniam sui cathe- 
dram prsesulatus. 

De restauratione Cardolimsis civitatis, 

Anno Domini mxgiii. rex Anglorum Willel- 
mus reaedificavit civitatem Cardolii^ jam per an- 
nos ducentos persecutione Danica desolatam^ et 
ex australibus Anglias finibus illuc habitatores 



^ Subito interfectus.'] Florence 
says that Malcolm and his son 
were killed by the soldiers of 
Robert de Mowbray, earl of Nor- 
thumberland, on St. Brice's day 
(ISth Nov.) ; according to the 
Sax. Chron. by one Morael, the 
ear^s steward. 



' Duvenalf'] or Donald ; so Si- 
meon and Florence. 

^ Dunecannus.'] ' Dunecanus/C. 

^ JohanneSf WeUensis prasul,'] 
John de Villula was authorized 
to remoye the see to Bath, by a 
charter from William, dated the 
25th of January>1090 ; printed in 
Dugdale, ii. 266. 



FLORBS HISTORIARUM. 



43 



transmisit. Eodem anno tanta erat inundatio a.d. 1093. 
pluviarum^ quantam nemo meminerat antea ac- 
cidisse ; deinde^ superveniente tempore hyemali^ 
flumina ita sunt congelata ut equitantibus per- 
meabilia viderentur, sed^ tandem gelu resoluto, 
confracti sunt pontes glacialium impetu crusta-» 
rum. Hoc quoque anno ^Ivo^ Belvacensis pras-» 
positus^ a papa Urbano consecratus episcopus 
Carnotensis. Eodem anno baculus i^nitus a 
meridie ad aquilonem per cselum ferri visus est 
kalendis Augusti, et secuta est fames valida^ fa- 
memque tanta mortalitas hominum, ut vix vivi 
sufficerent mortuos sepelire. ^Per idem tempus 
rex Willelmus a fratre Roberto provocatus, 
quod jusjurandum non observasset quod illi fe- 
cerat, in Normanniam transfretavit ; et, cum 
fratres convenirent ad colloquium, juratores 
utrorumque culpam totam in regem refude- 
runt. Rex quoque eos negligens et iracunde 
discedens castellum Burense invasit et cepit; 
e contra, Dux castrum Argentonum cepit, et 
in eo consulem regis Rogerum Pictavensem, 
et cum eo milites septingentos, et Hulmense 
castellum consequenter. Rex interim summo* 
neri fecit viginti millia peditum de regno Anglo- 
rum, ut in Normannia convenirent ; qui cum 
ad mare venissent transituri, rex a singulis eo- 
rum pecuniam victualem decem scilicet solidos 
accipiens, omnes domum remisit. Dux vero 
Robertus adduxit in Normanniam Philippum 
regem Francorum, et exercitum copiosum, ut 
obsideret apud castrum de Auco regem Willel- 
mum ; sed rex Francorum^ pecunise tenebris ex- 
cascatus, rediit in Franciam et exercitus ejus 



* /00.] Upon the date of Ivo's 
appointment to the see of Char- 
treSy see Pagi| ad an. 1098, § 3. 



' Per idem tempua,'] According 
to the Sax. Chrou. in the foUow- 
ing year. 



44 



R06BRI DB WBNDOVER 



A.D. 109S. totus ; quo viso, dux Robertus expeditionem 
dimisit, et rex Willelmus in Angliam rediens 
ecclesias et monasteria totius regni grayi red- 
emptione afflixit. Eodem anno ^abbas Paulus, 
ecclesias sancti Albani, facta apud Tynemutham 
visitatione pastorali^ dum rediret ad ecclesiam 
suam^ in villa quas [Colewich] dicitur, gravi 
segritudine infirmatur ; qui ibidem lecto decum- 
bens^ invalescente aegritudine, tertio idus No- 
vembris diem clausit extremum ; unde corpus 
ejus apud sanctum Albanum delatum^ ibidem est 
honorifice tumulatum. Remansit autem ecclesia 
sancti Albani in manu regis Willelmi secundi 
annis quatuor pastorali solatio yiduata. 

De eonsecratione Anselmi, Cantuariensis 

archiepiacopi, 

Eodem anno, ^convenientibus totius Anglias epi- 
scopis^ quibus intererat Thomas, Eboracensis ar* 
chiepiscopus^ Anselmum^ Cantuariensem elcictum^ 
consecravit antistitem pridie nonas Decembris. 
Verum cum ante ordinandi pontificis examina- 
tionem,*WaIkeIinus, Wintoniensis episcopus, ec« 
clesiastico more electionem scriptam legeret, mox 
Tbomas, archiepiscopus Eboracensis, conquestus 
est scriptum ^rite non esse factum. Nam cum 
diceretur, * Fratres coepiscopi mei, nostras frater- 
nitati est cognitum, quantum temporis est, ex 
quo sancta Dorobernensis ecclesia, totius Bri- 
tanniae metropolitana, sit pastore viduata;' re- 
spondit Thomas et dixit, 'Si totius Britanniae 
ecclesia Doroberuensis metropolitana est, eccle- 



Annelin 
coniecrated. 



^ Abbas Patdus,'] See his life 
by Mat. Paris, p. 53. 

' Convenientibus. ] Compare 
Wilkins, Concil. i. p. S70, seqq, 

* Walkelimts,'] or Walkelraus ; 



he died the 3rd January 1097. 
See his epitaph in Angl. Sacr. i. 
p. 256. 

* Rite non esse faetum.'] Com- 
pare the foUowing account with 
Eadmer, Hist. Noy. p, 21.> 



PLORBS HISTORIARUM. 



45 



sia Eboracensis^ quas metropolltana esse scitur, a.d. io9s. 
metropolitana non est ; et quidem ecclesiam Can- 
tuariensem primatem esse scimus^ non metropoli- 
tanam/ Quod verbum cum fuisset auditum^ ra- 
tione esse subnixum est intellectum ; tunc, mu- 
tato scripto, pro ^ totius Britannide ecclesia metro- 
politana/ ^ totius Britannise primas ' scriptum est, 
et controversia tota quievit; itaque consecravit 
illum ut primatem totius Britannise. Ubi inter 
sacrandum, pro ritu ecclesise^ textus evang^elii 
cum ab episcopis super eum apertus teneretur, 
et consecratione peracta inspiceretur, in paginae 
summitate haec sententia est reperta ; ^ Vocavit 
multos^ et misit servum suum, et cceperunt om- 
nes excusare/ 

De episcopatu pecunia adquisito. 

Anno Domini mxgiv. ' Herebertus^ cognomento a.d. iom. 
Losinga, ex abbate Ramesiensi^ empto praesula- simonT 
tu^ factus est episcopus ecclesiae Theodfordensis ; 
sed postmodum poenitentia ductus Romam pro- 
fectus estj simoniacum baculum papaD resignans 
et annulum ; veruntamen clementissimae sedis in- 
dulgentia iterum recipere meruit resignata ; qui 
domum reversus sedem episcopalem transtulit 
ad Norwicum^ atque ibi cougregationem instituit 
monachorum. Eodem anno rex Willelmus mi- 
sit Henricum fratrem suum in ^Normanniam 
cum pecunia multa^ ut eam loco suo diutinis 
vexationibus impugnaret. Nam Robertus^ comes 
Northanhumbrorum^ in superbia elatus curiam 
regis repudiabat adire ; promovit ergo exerci-t 



^ Herebertus.l From Simeon of 
Durham, ad an. 1094. He was 
allowed to transfer the see of 
Thetford to Norwich in thisyeur, 
where he built a palace. 



' Normanniam,'] All the MSS. 
cited by Wats here read * Nor- 
thanhumbriam ; the text agrees 
with the statement as it is re- 
corded in the Saxon Chronicle. 



46 ROGBRI DB WENDOVER 

A.D. 1094. tam in Northanhumbriam contra Robertnm^ nbi 
in Novo-castello omnes potentiores de familia 
comitis cepit et vincnlis mancipavit ; et inde ad 
castellnm de Tynemntha profectus, fratrem con- 
sulis Roberti cepit in eo, et nsque castellum de 
Baanburgo illum adducens, comitem Robertum 
ibidem obsedit; sed cum castellum inexpugna- 
bile advertit^ ante castellum illud castellum aliud 
ligneum construxit^ quod ^Malveisin appellavit, 
in quo partem exercitus sui relinquens inde re- 
cessit. Cumque quadam nocte comes ab eo 
clam recessisset^ secutus est eum exercitus re- 
gis usque ad Tynemutham ; ubi, cum defendere 
se conaretur, sine vulnere captus est et apud 
Windleshoram incarceratus. Redditum est ergo 
regi castellum de Baanburgo^ et omnes comitis 
fautores male tractati sunt ; nam Willelmus de 
Auco oculis privatus est, et Odo^ consul Campani- 
ensis^ et caeteri plures exhaeredati. Eodem anno 
impiger rex Willelmus in Walliam exercitum 
duxit^ eo quod anno prseterito iidem Wallenses 
multos Normannorum occiderant et procerum 
confregerant firmitates^ castellum de Monte- 
Gomerii prostraverant et habitantes in eo neca- 
verant, igne et ferro finitimos conterentes ; rex 
igitur Willelmus omnes fines Wallias hostiliter 
perlustrans, cum in montium diverticulis et sil- 
varum densitatibus ipsos persequi non valeret, 
parum proficiens ad propria remeavit. Eodem 
tempore stellae de caelo cadere visae sunt, adeo 
spissae quod non poterant numerari ; inter quas 
cum unam magnam quidam labi in Gallia stupe- 
ret^ cum notato loco aquam ibi fudisset^ fumum 
cum stridoris sono de terra exire, obstupuit vehe- 
menter. 

^ Maheiain ;] caUed also ' MalYoisin/ or ' MalWcine/ a bad 
neighbour. Spelm. GIosb. 



PLORB8 HISTORIARUM. 



47 



Bex Willdmus ab Anselmo mUle libras exegit. 

Hoc denique tempore rex Angloriun Willel- a.d. 1094. 
mus ^ Anselmum, Cantuariensem archiepiscopom, 
circumvenire affectans, mille libras argenti sibi 
dari instantius ab eo postulabat ; allegabat enim 
ut sibi yidebatur causam justissimam ex hoc^ 
quod gratis in promotione sua promptum praebu- 
isset assensum. Archiepiscopus vero pro indif- 
ferenti habens^ ante promotionem yel post, talem 
ob causam numerare pecuniam^ pari poena feri- 
endum arbitrabatur utrumque; sed quia saccos 
regis^ nilaesa conscientia, implere non poterat^ 
elegit potius regis indignationem incurrere quam 
dispendium famas et periculum in prsesens animse 
inire, et in posterum confusionem et scandalum 
in Dei ecclesia seminare ; sed^ ad suum officium 
juxta morem ecclesise plenius exsequendum, a 
rege licentiam petiit adeundi pro pallio papam 
Urbanum. Rex itaque^ papa nominato^ ira sta- 
tim vehementi incanduit. quia tunc temporis ec- Disputes te- 

tween the 

clesia Romana in schismate laborabat, Wiberto> pope and 
Ravennensi archiepiscopo, per violentiam inaipe- 
ratoris Henrici in papatum nimis impudenter 
intruso ; dixit enim imperator suum esse quem 
yellet papam eligere^ nec erat alterius apostoli- 
cum etiam nominare. £rgo rex Willelmus al- 
legavit a simili^ quod nullus archiepiscopus vel 
episcopus de regno suo ad curiam Romanam vel 
ad papam haberet respectum, praecipue cum ipse 
omnes libertates haberet in regno suo, quas im* 
perator vindicabat in imperio. Anselmus igitur 
ob hanc rem a rege tractus in causam arguitur ut 



^ Afi8elmumJ\ Oompare the fol- 
lowing account of Anselm, and 
his expulsion from England, with 
his life by Eadmer and Joanoes 



Sarisbiriensis. Malmsbury also 
speaks of the disgraceful treat- 
ment of him apon his embarkatioa 
at Doyer, § 315. 



48 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1094. 



Banlshment 
of Anselm. 



]£B8se majestatis reus; steterunt ex adrerso episco- 
pi quidam debitam archiepiscopo obedientiam sub- 
trahentes, et omnes ^praster Gundulfum^ Rofen- 
sem episcopum^ regis vesanias consentientes facti 
sunt ut canes latrare non audentes. Inimicitiis igri- 
tur a rege archiepiscopo denuntiatis, per internun- 
tios ei denuntiatum est^ non alia ratione ad pa- 
cem re^is illum posse redire, nisi protestaretur 
cum juramento quod Urbani papae non amplec* 
teretur mandatum ; sed, paucis postmodum elap- 
sis diebus, venit in Ang^liam Walterus^ Alba- 
nensis episcopus^ archiepiscopo pallium ferens^ 
qui papam Urbanum regi WiUelmo reconciliavit* 
Anselmus igitur, accepto pallio, rursus a reg-e 
papam Urbanum visitandi licentiam exigens^ tale 
fertur accepisse responsum ; quod, si cceptis de* 
sisteret^ si propositis evangeliis promitteret se 
nec apostolorum limina visitaturum^ nec pro quo- 
vis negotio Romanse sedis audientiam appella- 
turum, tunc et suis et rebus suorum cum omni 
tranquillitate poterat prospicere, et regni majori- 
bus in omni dominatione pra^esse ; sin autem, po- 
terat transfretare sed inconsulte, et recedere sine 
spe revertendi. 

Archi^nscopm spoliatm ab Anglia recmit. 

Recedens archiepiscopus a conspectu concilii 
venit Cantuariam^ quid reportaret ex curia pub« 
lice manifestans. Ascensuro ergo navem apud 
Doveram ^Willelmus de Warenast regis familia- 
ris irreverenter accurrit, et pecuniam, non solum 



* Prater Gundu^fum,'] See the 
life of Gundulph by a contempo- 
rary monk of Rochester, Angl. 
Sacr. tom. ii. p. 287, in which 
the reader may also find several 
of Anselm'8 letters to that bi- 
shop. 



' WiUelmus de Warenaat'^ or 
* Warewast,' as he is called in 
the life of Anselm, by Joannes 
Sarisbiriensi8,or' Warlewa8t;*af- 
terwards, in 1107, or, according 
to others, in 1112, consecrated 
bishop of Exeter. 



FLORES HISTORIARUM. 49 

in ore saccoram^ sed in ipsius archiepiscopi ma- a.d. 1094. 
nicis et clitellis^ improbus perscrutator quaBsivit^ 
sed qusBsitam non inyenit ; sed nec sic archiepi- 
scopus vel verbum retulit amaritudinis^ yel no- 
tam confusionis aut offensionis signum ostendit. 
Sed illico cum arcbiepiscopus transfretasset^ pub-* 
licse potestatis apparitores omnia ejus et eccle-' 
siae bona fiscalibus commodis addixerunt, in ir- 
ritum revocantes quicquid utilitatis vel honesta- 
tis in ecclesia statuerat archipraesul Anselmus. 
Visitans ergo limina apostolorum^ a papa IJr* 
bano maximo cum honore receptus est Laterani, 
cum quo postmodum in Barensi concilio Graeco- 
rum a fide catholica dissidentium confutavit er- 
rorem. Habito deinde concilio Romse, cui idem 
papa praesedit Urbanus, interfuit ; in quo^ Anselmi 
consilio» laicos investituras ecclesiarum more 
pristino conferentes, et eas a laicis accipientes^ 
et taliter post adeptum honorem munus conse- 
crationis impendere praesumentes, a communione 
fidelium synodalis auctoritas decrevit exsortes : 
a concilio igitur rediens archiepiscopus^ apud 
Lugdunum aequanimiter subiit exsilium usque ad 
finem vitae regis Willelmi. 

De mta et morte sancti Wlstani episcopi, 
Anno Domini mxcv. vir vitae venerabilis * WI- A.D.1095. 

S. Wulstan, 

stanus^ Wigorniensis episcopus^ migravit ad Do- gsbop of 
minum^ cujus nimirum religiositas et religiosa 
exigit sanctitaSy ut de ejus in seculp conversa- 
tione laudabili vel pauca ad legentium aedifica- 
tionem huic historiae inseramus. Wlstanus igi-» 
tur Deo satis amabilis, in provincia Warwicensi 
religiosis parentibus oriundus^ patre Estano et 



' WUtanua, Wigorniensis epi- 
scopus,'] The history of the life of 
WulstaD has been compiled from 

VOL. II. E 



the accounts by Ailred of Rie- 
yaulx, MalmBbury, and Simeon 
of Durham. 



50 



R06BRI DE WBNDOVBR 



A.D. 1095. Wlg^ena matre^ in nobili monasterio, quod Bur* 
wuisuui. ^m nuncupatur, literis et ecclesiasticis disci- 
plinis ad plenum exstitit eruditus. Ejus autem 
parentes adeo religioni studebant, ut multo ante 
vitas finem castitatem professi, se ab invicem 
separantes, sub sanctae conversationis habitu vi- 
tam consummare gauderent; quorum exemplo 
et ipse adolescens incitatus, matre id maxime 
persuadente, seculum reliquit^ atque in Wigor-* 
niensi monasterio, in quo et ante pater Deo servi* 
erat, monachilem habitum suscepit a venerabili 
episcopo ejusdem ecclesise Brithego, a quo etiam 
ad gradum diaconatus et presbyteratus promo- 
tus^ statim in ipso initio arduam vitam et omni 
religiositate plenam amplectens^ in vigiliis, j^j^- 
niis et orationibus indefessus, et in omni genere 
virtutum apparuit subito admirandus : hinc ob 
morum disciplinam custos novitiorum^ et post 
ob solertiam ecclesiastici officii thesaurarius^ as- 
signatur. Qui protinus nactus occasionem Deo 
serviendi, ex custodia ecclesiaa sibi commissa, 
totum se contemplativae impulit vitae, die noctu- 
que orationi et divinae lectioni insistens^ bidui tri- 
duive jejunio membra imbecillia macerabat ; sa- 
cris quoque vigiliis in tantum deditus erat^ ut 
non modo noctem, sed etiam persaepe diem cum 
nocte, et^ ^sicut ab ipsius ore audivimus, qua- 
tuor dies cum noctibus sine somno transegerit ; 
unde exsiccato cerebro, periculum incurreret, nisi 
vicissim sopore quasi praelibato naturas satisfa- 
cere maturaret ; denique cum vi naturae dormire 
compelleretur^ non lecto aut lectisternio ad so- 
porem membra dabat^ sed lectione divina fati* 
gatus caputque sustentans paulisper sese recli- 



' Sicut . . . audivmus.'] * Quod 
a nobis yix crederetur, si non ab 



ipsius ore hoc audissemus ;' Sim. 
Dunelm. eol. 190. 



FLORES HI13T0RIARUM. 51 

nabat. Tandeniy aliquanto tempore elapso^ priore ad. 1095. 
Egelwino defuncto^ Wlstanus prior et pater con- wiSstim. 
greg-ationis efficitur ab episcopo ejusdem loci AU 
dredo ; quod officium pie et laudabiliter implens^ 
prioris conversationis austeritatem non reliquit, 
sed, ut cseteris exemplum religionis praeberet, eam 
multipliciter ampliavit. Processu quoque tem- 
poris, electo ad arcbiepiscopatum Eboracensem 
Aldredo ejusdem ecclesiae episcopo, fit unanimis 
consensus tam cleri quam totius plebis in ejus 
electione, rege insuper annuente, ut quem vellent 
sibi eligerent praesulem et animarum pastorem. 
Contigit autem hujus electionis tempore, legatos 
sedis apostolicse electioni interesse, qui cum sum- 
mopere ejus electionem confirmare praeoptantes, 
Wlstanum electum non mediocriter offenderunt ; 
nam obstinatissime electioni factae renitens, cum 
juramento affirmavit, se multo libentius decol- 
lationi succumbere velle, quam tam altse ordina- 
tioni et dignitati consentire ; cumque sa^pe vir Dei 
Wlstanus a pluribus viris religiosis et venerabi- 
libus personis, frequenter super bis conventus ad 
consensum persuaderi non potuisset, tandem a 
viro Dei Wlsio incluso, qui tunc plusquam quadra- 
ginta annis solitariam egerat vitam, acriter pro 
inobedientia increpatus et oraculo divino terri- 
biliter admonitus, cum maximo cordis dolore 
compulsus est consentire, atque in die decolla- 
tionis beati Johannis Baptistae electione confir- 
mata, in die nativitatis beatae matris Dei episco- 
pus consecratur Wigorniensis, vita praeclarus et 
meritis, ab Aldredo Eboracensi arcbiepiscopo 
venerando ; erat autem eo tempore Stigandus, 
Cantuariensis archiepiscopus, suspensus a do- 
mino papa propter multas quas fecerat trans- 
gressiones, sicut alibi dictum est; sed tamen 
professionem fecit eccIesidB Cantuariensi et ejus 

E 2 • 



52 R06ERI DE WENDOVER 

A.D. 1095. archiepiscopis catholice institutis. Facta est au- 

Wttistan. tem hasc consecratio anno regis sancti Eadwardi 

vigesimo^ indictione decima quinta, die Dominica. 

De mrtutibtis sancti Wlstani in episcopatu, 

Claruit igitur beatus Wlstanus in episcopatu 
Wigorniensi annis tredecim, simpliciter ac pie 
viyendo^ unicuique quod suum erat tribuens, us- 
que in tempora regis Willelmi, qui^ Anglia sub- 
jugata^ ut praedictum est, rebelles sibi quosque 
vel a regno proscripsisset, vel vinculis manci- 
passet; vel in servitutem et extremam miseriam 
induxisset. Rex tandein Willelmus, de negotiis 
tractare disponens ecclesiasticis, anno Domini 
millesimo septuagesimo quinto fecit apud West- 
monasterium synodum congregari ; cui prsesidens 
Lanfrancus, Cantuariensis arcbiepiscopus, cum 
suis suffi*aganeis coepit corrigenda corrigere, cle- 
ricis etiam et monachis honestiorem vivendi for- 
mam praebere. Apud hunc archiepiscopum beatus 
Wlstanus simplicitatis et illiteraturae accusatus^ 
et quasi homo idiota^ qui linguam Gallicanam 
non noverat nec regiis consiliis interesse pote- 
T^i, ipso rege consentiente et hoc dictante^ de- 
cernitur deponendus. Igitur Lanfrancus^ inter 
caetera concilii statuta^ virum Dei Wlstanum ju- 
bet, ut baculum cum annulo resignaret ; at vir 
Domini Wlstanus^ nec vultu mutatus nec animo, 
erexit se et virgam pastoralem manu tenens re- 
spondit, ' Vere/ inquit^ ' domine mi archiepi- 
scope, vere scio, quia nec hoc honore dignus 
sum^ nec oneri^ nec huic sufficiens labori, 'sed tu. 



' Sed . . . auctoritate suacepi,'] 
*£t nunc pastoralem tu virgam 
exigis, quam non tradidisti, offi- 
cium adimis quod non contulisti : 



ignorans et tu» sanctaeque sy- 
nodi sententiae cedens resignabo 
baculum, sed non tibi, sed ei po- 
tius cujus eum auctoritate sus- 



et ego quidem insufficientiam non cepi. Dec. Scriptt. col. 406. 



FLORES HISTORIARUM. 53 

ui virg^am pastoralem exigis, quam non tradi- a.d. 1095. 

iisti ; tuse sententise tamen ^cedens baculum re-^uiiun. 

d^nabo^ licet non tibi, quia justius illum sancto 

reddam Eadwardo, cujus baculum auctoritate 

suscepi/ Et his dictis cum suis accessit ad tum^ 

bam marmoream, qua gloriosi regis reliquias 

claudebantur^ et stans ante sepulcbrum ait, ' Tu 

scis^' inquit, 'sanctissime rex Eadwarde^ quam 

invitus hoc onus susceperim, quoties me cum 

quaererer absentaverim, sic fateor quia insipiens 

factus sum, sed tu me coegisti ; nam licet fra- 

trum non deesset electio, plebis petitio, Toluntas 

episcoporum et gratia procerum, his tamen omni- 

bus tua prseponderabat auctoritas, tua magis vo- 

luntas, sed ecce nunc novus rex, nova lex, novus 

pontifex novas sententias promulgant ; te erro- 

ris arguunt, qui me pontificem fecisti ; me prae- 

sumptionis, qui consensi : non tamen illis, qui 

exigunt quod non dederunt, sed tibi baculum 

resigno qui dedisti, tibi curam eorum dimitto 

quos mihi commendasti ;' et cum haec dixisset, 

elevata paululum manu in lapidem, quo corpus 

sanctum tegebatur, impressit baculum, ' Accipe,* 

inquiens, ' domine mi rex, et cui placuerit trade 

illum ;* et sic descendens ab altari, pontificalibus 

exutus, inter monachos ipse jam monachus sim- 

plex resedit. Quid ergo ? admirabantur omnes, 

intuentes virgam pastoralem silici immersam, 

quae, quasi in marmore radicata, nec declinabat 

ad dexteram neque ad sinistram ; tentabant 

illam quidam evellere, sed illa immobilis perma- 

nebat. Res defertur in synodum, sed Lanfran- 

cus dictis fidem non adhibens, accersito Roffensi 

episcopo Gundulfo, jubet ut accedens ad tum- 

bam baculum, quem deposuerat Wlstanus, in 



' Cedens,'] < Sedeng,* MS. 



54 



ROGERI DE WENDOVER 



A D. 1095. 
Life of 
Wulstan. 



synodum reportet ; paret Gundulfus, baculum 
tentat evellere, sed virtus Wlstani baculum silici 
facit immobiliter adhaerere. Tunc Lanfrancus 
novitatem rei admirans, rege comite^ ad tumu- 
lum properabat ; facta oratione manus apponit^ 
baculum trahit, sed optato caret effectu. Ex- 
clamat rex^ luget pontifex^ et beatum Eadwar- 
dum in promotione Wlstani non errasse adver- 
tunt ; at Lanfrancus ad sanctum accedens Wlsta- 
uum^ *Vere/ inquit, 'cum simplicibus graditur 
Peus, et in humilibus requiescit; derisa est a 
nobis, frater, tua sancta simplicitas, sed vae tene- 
bris nostris, quibus caecati dicimus malum bo- 
num, et bonum malum. Auctoritate igitur qua 
fungimur, immo Dei judicio quo convincimur, cu- 
ram, qua te inconsultius eruimus, iterum tibi com- 
piittimus, ^scientes praevalere simplicitatem, quae 
cum fide et dilectione operatur, quam sapientiae 
saeculares, quibus multi per avaritiam abutuntur ; 
accede nunc, frater mi, accede ad baculum, cre- 
dimus enim quod sancta regis dextera, quae illum 
nobis negavit, tibi facile resignabit.' His auditis, 
sanctus pontifex Wlstanus, sua simplicitate usus, 
paruit humiliter imperanti, et accedens ad tum- 
bam sancti dixit; *Ecce ego/ inquit, 'domine 
mi rex, qui me tuo commisi judicio, cui bacu- 
lum quem commiseras resignavi, quid nunc tibi 
placet, ostende ; servasti dignitatem tuam, pur- 
gasti innocentiam meam, et, si adhuc de me stat 
tua antiqua sententia, redde baculum, vel, si mu- 



* ScientespnBvalere,'] Thissen- 
tence i8 abridged from the fol- 
lowing passage in Ailred of Rie- 
vaulx, with whose account the 
former part of the narrative agrees 
verbatim ; ' Scientes experti quo- 
niam melius est modicum justo 
super divitias peccatorum multas. 



Melius plane modicum littera- 
turae cum fide quae in simplici- 
tate cum dilectione operatur, su- 
per divitias sapientiae et scientise 
secularis quibus multi vel ad va- 
nitatem humanae laudis vel in 
avaritiam turpis qusestus abu- 
tuntur.* Dec. Scriptt. col. 407. 



FLORBS HISTORIARUM. 55 

est, cui tradatar ostende/ His quoqne dic- a.d. iom. 
\ervi tactu tentat sanctus yirgam accipere, wiSsun. 
^ mo:K manum ejus secuta exsiliit^ ac si in 
11 luto fuisset impressa : accurrunt rex et pon- 
X, prostrati a Wlstano [veniam] quaerunt^ at« 
3 sancti precibus se commendant ; at ille, qui 
licerat a Domino mitis esse et liumilis corde, 
iis aeque prostratus a tanto archiprsesule se be* 
dici precatur. Tunc rex Willelmus» in amore 
^nati sui sancti Eadwardi succensus^ sanctissi* 
am ejus sepulchrum, auro et argento fabrefac« 
im, miro studio decoravit. 

De transitu sancti Wlstani, 

Alia autem vice vir Domini Wlstanus in con» 

ilio Wintoniae habito, rege Willelmo jubente et 

yexandro papa consentiente^ possessiones pluri- 

mas sui episcopatus instanter repetiit, ab AI* 

dredo, Eboracensi archiepiscopo, violenter reten* 

tas dum ab ecclesia Wigorniensi ad Eboracen- 

sem transfertur^ quse tunc/ Aldredo archiepiscopo 

defuncto, in regiam devenerant potestatem ; et 

cum inde justitiam sibi fieri flagitaret, adjudi- 

catum est tandem^ ut ipsa querela sic remaneret 

quousque in Eboracensi ecclesia constitueretur, 

qui loqueretur pro ea. Et, non multo post^ Thoma 

regis capellano ad Eboracensem ecclesiam archi-* 

episcopo consecratOy mota est iterum querela re- 

verendi Wlstani, Wigorniensis episcopi, in con- 

cilio apud Pedredam celebrato, coram rege et 

archiepiscopo Dorobemensi, atque primatibus to- 

tius regni adjudicantibus terminata est ; cunctis 

tamen argumentationibus falsitate stipatis, qui- 

bus Thomas ejusque fautores Wigorniensem ec- 

clesiam deprimere et eam ecclesiam Eboracensi 

subjicere satagebant, justo Dei judicio adnihillatis 

et contritis et scriptis evidentissimis cassatis, vir 



56 



9O0ER1 VE WBNDOVBR 



A.D. 1095. 
Llfe of 
WttUtan. 



Dei Wlstanus non solum possessiones reyoca^it 
petitaSy sed et ecclesiam suam, rege concedente^ 
ea libertate liberam suscepit, qua fundatores il* 
lius rex Alfredus et filius ejus Eadwardus ipsam 
liberam fecerant et successores eorum. Tunc Tho- 
mas archiepiscopusy beato Wlstano omnibus pos- 
sessionibus et libertatibus restitutis, yirum Dei 
sanctissimum multis precibus sollicitabat^ ut non 
solum suam ecclesiam pacifice possideret, sed et 
parocbiam Eboracensem yisitare et suos sub- 
jectos religiosis informare moribus dignaretur. 
Vixit autem postea beatissimus antistes Wlsta- 
nus^ omni genere yirtutum plenus, usque ad an- 
num praesentem^ id est^ diyinae incarnationis mil- 
lesimum nonagesimum quintum, quo utique, ut 
prsedictum est, anno, decimo quarto kalendas Fe- 
bruarii^ ex hac yita transiens pro rebus transi- 
toriis commutayit seternas ; cujus transitus hora 
Roberto Herefordensi episcopo^ in oppido quod 
Crickela dicitur^ in yisione apparuit, et illi, ut ad 
se tumulandum Wigorniam properaret^ mandayit. 
Annulum quoque^ cum quo poutificalem suscepe- 
rat consecrationem, neminem a digito extrahere 
permisit^ ne post mortem suam suos fallere yide- 
retur^ quibus prsedixerat saspissime^ illum nec 
yita comite se perdere yelle^ nec etiam die suas 
sepulturae. 



Council of 
Clermont. 



Incipit concilium Urhanipapa de expeditione 

Antiochena. 

Eodem anno, id est^ Dominicae incarnationis 
Mxcy., dominus papa Urbanus ^apud Clarum- 
montem ciyitatem Aryerniae concilium tenens^ haec 



* Apud Clainm'nwiUem,1 The 
council of ClermoDf, in Auvergne, 
was held in November 1095. 
The foUowlDg account of it is 



taken from Malmsbury, § 345. 
The acts of the council are print- 
ed in Harduin and other coUec- 
tions, ad an. 1095. 



PLORBS HISTOSIARTIH. 57 - 

quEB sequuiitur capitula constituit, et universali a.d 
ecclesias tradidit observanda. Quod ecclesia ca-cier 
tholica sit in fide casta, et ab omni seculari ser- 
vitute libera ; Ut episcopi vel abbates, vel ali- 
quis de clero, aliquam ecclesiasticam dignitatem 
de manu priucipuiu non rccipiat vel quorumli- 
bet laicorum ; Quod clerici in duabus ecclesiis 
vel civitatibus preebendas non habeaot ; Quod 
aliquis simul abbas et episcopus esse noti pos- 
sit ; Quod ecclesiasticae dig^uitates a uullo eman- 
tur vel vendantur ; Quod nullus cujuslibet sacri 
ordinis carnali commcrcio utatur ; Quod eis, 
qui ignorantes canonum prohibitionem beneficia 
eniennt, ignoscatur ; Quod eis, qui scienter 
emptas a se, vel a parentibus suis, praebendas 
possiderunt, auferantur ; Quod nemo laicorum 
a capite jejunii, nemo clericorum a Quinquage- 
sima usque in Pascha, carnes comedant ; Quod 
omni tempore, primum jejunium quatuor tempo- 
rum prima hebdomada Quadragesim^ liat ; Quod 
ordiaes omni tempore, vel in vespere Sabbati, vel 
perseverante jejunio in Dominica, celebrentur; 
Ut in Sabbato Pascha;, nisi post horam nonam, 
officium celebretur ; Ut jejunium secundum in 
hebdomada Pentecostes celebretur ; Quod ab 
adventu Domini usque ad octavas Epiphaniae, et 
a Quadrag;esima usque ad octavas Paschfe, et a 
prima die Rogationum usque ad octavas Pente- 
costes, et a quarta feria, occidente sole, omni tem- 
pore, usque ad secundam feriam, oriente sole, 
treugEc' custodiantnr ; Quod qui ceperit episco- 
pura omnino exlex fiat ; Quod qui sacri ordinis 
viros vel eorum famulos ceperit anathema sit ; 
Quod qui episcoporum vel clericoram mori- 



58 



ROOBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1095. entinm bona rapnerit anathema sit ; Qnod qni 
nsque ad septimam generationem consang^ni- 
nitati se copulaverit anathema sit ; Quod nemo 
in episcopum eligatur, nisi presbyter, vel dia- 
conuSy vel subdiaconus, et cui natalium digpai- 
tas suffragatur^ nisi maxima necessitate et licen- 
tia papas ; Quod filii presbyteromm vel concu- 
binarum ad presbyteratum non promoyeantur^ 
nisi prius ad yitam religiosam transierint ; Quod 
qui ad ecclesiam vel ad crucem confugerint, data 
membrorum impunitate, justitise tradantur, vel 
innocentes liberentur ; Quod unaquseque ecclesia 
decimas suas habeat» nec ad aliam transferantur ; 
Quod laicus decimas non emat nec vendat ; Quod 
pro sepultura mortuomm pretium non recipiatur. 
In hoc concilio papa Urbanus Hildebrandi de- 
creta renovat ; 'Philippum regem Francoram^ qui, 
vivente regina sua^ superduxerat alterius viven- 
tiS; Fulconis scilicet Andegavensium comitis, ux- 
orem, excommunicavit. 

^Sermo papa ad concilium de mgotvo TerrtB Sancta, 
FopeUTban'8 In fiuc autem concilii. quod mense Novembri 

sermon upon * 

thecnuades. actum cst, papa memoratus de negotio cracis 
sermonem ad populum faciens^ qualem tantum 
decebat sacerdotem^ exorsus est in hunc modum, 
' Fratres mei^' inquit^ ' et filii carissimi, reges 
dico^ principesy duces^ marchiones, comites, ba- 
rones et milites, cum ordinatis et populis uni- 
versiSy qui redempti estis corporali passione et 
sanguinis effusione Domini nostri Jesu Christi, 
audite querelas ipsius Dei^ vobis omnibus lachry- 



' Philippum regem. ] * Philip- 
pum regem cum pellice Bertrada 
ab Urbano in concilio Claromonta- 
no percussum anathemate fuisse^' 
etc. See Bouquet, xiii . p . 6, note. 

' Sermo,'] The present sermon 



has been abridged principaUy 
from that given by Malmsbury. 
In Harduin's collection of the 
councils are two other copies of 
the same, from William of Tyre 
and a MS. in the Vatican. 



FLQRES HISTORIARUM. 59 

mabiliter fusas, super ejus injuriis et [inleffabilibus a.d. 1095. ^ 
detrimentis. Post lapsum angelorumy cunpi idem Bemum. 
Deus mundum creasset^ in tribus jam partibus^ id 
est^ Asiam, Africam et Europam distinctum, et 
homines ad reparationem damnorum supercseles- 
tium in eis constituisset, ut sibi famulantes dic- 
tas mundi partes cum creaturis universis, dum 
viverent, possiderent, et post mortem cselestia 
sine fine reg-naturi conscenderent, in brevi tem* 
poris decursu omne genus bumanum a prseceptis 
divinis per inobedientiam et delictorum abundan- 
tiam a Deo descivit, ut inter homines vix esset 
inventus qui faceret bonum, nec saltem usque 
^d unum. Ecce enim mundi latitudo paganis 
infidelibus Dominum blasphemantibus et ligna 
lapidesque colentibus plena scatet, ita quidem ut 
jam in pudorem paucorum, qui adhuc supersunt, 
Christianorum, Syriam Armeniamque, ac pos- 
tremo Asiam Minorem, cujus provincide sunt Bi- 
thinia, Phrygia, Galatia, Lydia, Caria, Pamphilia, 
Ysauria, Lycia et Cilicia, occuparunt. IUi in* 
super alteram Asiam, id est, tertiam mundi par- 
tem, quasi nidum inhabitant hsereditarium, quse, 
a majoribus nostris, duabus residuis aequa parti- 
bus, et tractuum longitudine et provinciarum mag- 
nitudine, exstat non immerito sestimata, ubi olim 
apostoli omnes, praeter duos, mortes suas Domino 
consecrarunt ; ibi modo Christiani, si qui super- 
sunt, nefandis illis vectigal solvunt. IUi, proh 
dolor ! Africam, alteram orbis partem, Hrecentis 
.jam annis et eo amplius armis possessam deti- 
nent, qude dudum terra prdeclarorum nutrix inge- 
niorum, quse in literis divinis omnem a se infide- 
litatis errorem detersit, ut constat cunctis qui 
literas norunt Latinas. Tertium mundi clima 



' TrecentisJ] ^ Ducentis/ Malmsb. 



60 



ROGBRl DB WBNDOVKR 



A.D. 1096. ^ exstat Europa, cujos quantnlaincuiique partem 
Mnaon'^' uos Christiani inhabitamus, quam et Turci et Sa^ 
raceni bellis premunt continuis, et jam ab annis 
trecentis Hispania et insulis Balearibus subju--^ 
gatis^ quod reliquum est spe devorant, lUyri- 
cumque et terras omnes inferiores inequitant in- 
solentes usque ad mare, quod brachium sancti 
Georgii nuncupatur. Quid est quod Domini- 
cum monumentum suse yindicant ditioni, et sanc- 
tae urbis introitum peregrinis nostris vendunt, 
qui solis Christianis patere deberet^ si aliquid Mi- 
yinse virtutis vestigium eis inesset? Accingimini 
ergo viri potentes^ et aggredimini memorabilem 
in crucis inimicos expeditionem, et Christianita- 
tem propagaturi signaculum crucis humeris ves- 
tris insaite, in testimonium fidei ardorem foris 
prsetendentes ; arma, quae csede mutua in bellis 
illicite et tomeamentis cruentastis^ in hostes 
<;onvertite fidei et nominis Christiani ; rapinas^ 
furta^ homicidia^ fornicationes^ adulteria^ incen- 
dia, quibus Dominum ad iracundiam provocastis, 
in bac expeditione redimite ; et fratribus vestris, 
qui in Hierosolymis et finibus ejus habitant, com- 
patienteSy barbarorum insolentias vcompescatis, 
quibus propositum est nomen deprimere Christia- 
norum. ^Nos autem de omnipotentis Dei mise- 
ricordia et beatorum apostolorum ejus Petri et 
Pauli auctoritate confisi, ex illa quam nobis^ licet 
indignis^ Deus ligandi atque solvendi contulit 
potestatem^ omnibus^ qui laborem istum in pro- 
priis personis subierint et expensis^ plenam su- 
orum peccaminum, de quibus veraciter fuerint 
<;orde contriti, ore confessi^ veniam indulgemus^ 
et in retributione justorum salutis seternse polli- 



* Divime virtutis.'] * Solitas vir- 
tutis/ Malmsb. 

^ No8 autem .... impenderint 



opportunumj] Omitted by Malms- 
buiy ; it is taken from WiUiam of 
Tyre. 



i 



FLORES HISTORIARUM. 



61 



c^mur augfmentum ; hujus quoque remissionis a.d. 1095. - 
concedimus esse participes^ qui ad. subventionem 
istius itineris de bonis suis congrue ministrabunt, 
aut circa praedicta consilium et auxilium impen- 
derint opportunum. Ite ergo prsedicabiles per 
orbem Christi milites^ timorem mortis penitua 
omittentes ; non enim sunt condignse passiones 
hujus temporis ad futuram gloriam, quae revela- 
bitur in nobis. Hsec prsesentibus prsecipimus^ 
absentibus mandamus, terminumque proximi ve- 
ris figimus ; aderit enim Deus euntibus^ ut bo- 
nus eis arrideat annus^ tum in copia frugum, 
tum in serenitate elementorum ; morituri caelorum 
intrabunt triclinium^ victuri Dominicum vide- 
bunt sepulchrum. Felices sunt, qui ad hanc ex- 
peditionem yocantur^ ut videant loca sancta^ in 
quibus caelorum Dominus cum hominibus con^ 
versatus est, et pro hominibus natus^ crucifixus, 
mortuus^ sepultus et resuscitatus ;' et his dictis, 
praecepit his qui aderant ecclesiarum praelatis^ ut, 
ad propria reversi, cum omni instantia et sollici- 
tudine plebes sibi subjectas ad expeditionem 
pr^mis^ exhortentur. 

De mminibm magnatwm cruce signatorum et eorum 

consenm, 

Cumque clerus et populus hujus orationis te- Nametofthe 

•1 . . . leadersofthe 

norem aunbus percepissent, consensu mutuo expeditioii. 
clamore protestantur faventes sermocinanti et 
peregrinationi. Et protinus in concilio proceres 
nonnulli^ papae genibus advoluti, se et sua Christi 
militidB consecrarunt ; quorum primus fuit ^Aime- 



^ Aimerus,'] Aimar, bishop of 
Puy. The following history of 
the Crusades is compiled princi- 
pally from WiUiam of Tyre, with 
whom the text frequently agrees 



verbatim ; Fulcher of Chartres, 
Malmsbury, and others, whom the 
reader will find in the Gesta Dei 
per Francos, seem also to have' 
been consulted. 



02 



ROOBRI DB ^BNDOVBR 



A.D. 1095. rna, Podiensis episcopus, qui^ cracis sig^aculo de 
manibus papas accepto» Willelmum AurasieDsem 
prsesulem habuit illico sectatorem^ ^cum aliis fi- 
delibus innumeris diversae conditionis et setatis. 
Igitur, finito concilio^ a singuiis est in sua disces-» 
sum ; cujus facti fama totum perlustrans orbem, 
non solum mediterraueas provincias ad hanc pe- 
regrinationem commovit^ sed et omnes^ qui vel in 
penultimis^ insulis vel in barbaris nationibus audi- 
erant nomen Christi. Susceperant itaque cracis 
signaculum Hugo magnus^ Philippi Franconim 
regis frater, dux Lotharingoram Godefridus, ^co- 
mes Tholosanus Reimundus^ dux Normannoram 
Robertus^ ^Boamundus loco Apulus et gente 
Normannus^ comes Flandrensis Robertus, Car- 
notensis comes Stephanus, fratres ducis Gode- 
fridi Baldewinus et Eustachius, item de Burgo 
alius Baldewinus^ item Degres comes Garaerius, 
comes ^ Hamaucoram Baldewinus, comes Diensis 
Hysoardus^ comes de Foreis Willelmus, comes de 
Albamarlia Stephanus^ comes Perticensis Rotro- 
dus^ comes Hugo de Sancto Paulo, Henricus de 
Asca, Radulfus de Baugentiaco, Hebrandus de 
Pausaco^ Willelmus Amauen, Gentonius de Bar^ 
Gastus de Bederi^ Willelmus de Monte Pessula- 
no, Girardus de Rosseillon, Geraldus de Ceresi- 
aco^ Rogeras de Baraevilla, Guido de Possessa, 



' Cum almjidtlibus innumeris.'] 
Fulcher estimates the number at 
six huDdred thousand pilgrims 
able to bear arms, besides priests, 
monks, women, and children ; 
that those who assumed the cross 
amounted to sixmillions,butthat 
multitudes returned home ere 
they passed the sea. By Urban 
the second the number is only 
rated at three hundred thousand 
pilgrims. Malmsb. p.5S3,]iofe \ 



^ Penultimis. ] ' Penitissimis/ 
Malmsb. 

' Comes Tholasanus ReimMn'' 
du8,] Raymond count of S* Giles 
and Thoulouse; see an account 
of him by Malmsbury, § 388. 

^ Boamundus loco Apubu,'] For 
an account of Bohemond, prince 
of Antiochy see Malmsb. § 387. 

* Hamaucorum,'] ' Amancorura/ 
C. 



PLORBS HISTORIARUM. 



63 



Guido de Garlandia^ Thomas de Sprea, Galo de a.d. 1095. 
Calyo-monte, Stephanus comes Blesensis ; hi om- 
nes quasi capitanei et principes militum caetero- 
rumque fidelium^ exspectantes tempus opportu^ 
num^ cum ingentibus armatorum copiis ad mili- 
tiam Christianam praeparati erant, et se tantae 
peregrinationis laboribus devote pro Christi no- 
mine mancipare. 

De revelatione Petro Heremita facto de negotio 

supradicto, 

Animabat praeterea non mediocriter hancpeterthe 
Christi militiam ad obsequium crucifixi praedi-^™**' 
catio Petri Heremitae ; de quo, ut arbitror, non 
erit inutile si divinam reyelationem ei factam 
super hoc negotio ignorantibus intimavero ad 
bistoriae claritatem. Sacerdos quidam, ^Petrus 
nomine et hieremita professione, de regno Franco- 
rum paululum ante hos dies, peregrinationis Toto 
tractus, Hierosolymam pervenit. Hic juxta le- 
gem, Christianis civitatem sanctam ingredi vo- 
lentibus a Saracenis propositam, dato tributo, 
urbem ingressus in hospitio cujusdam Christiani 
susceptus est ; a quo de misera conditione cre- 
dentium sub potestate paganorum conversantium 
ad plenum edoctus, quicquid calamitatis audivit, 
fide postmodum oculata conspexit. Audiens vero 
quod Simeon, patriarcha civitatis, vir esset reli- 
giosus et timens Deum, accessit ad ipsumi, et 
mutuis sunt confabulationibus recreati ; at pa- 
triarcha ex verbis Petri colligens, quod vir esset 
circumspectus, familiarius coepit exponere uni- 
versa, quae populum Dei in civitate commoran- 



* Petrus nomine et heremita.'] 
' PusiUus, persooa contemptibilis, 
yivacis ingenii et oculum habens 
perspicacem gratumque, et spon- 



te fluens ei nondeerat eloquium;* 
Willelm. Tyr. apud Gest. Dei, 
p. 63T. 



64 ROOBRI DB WBNDOVBR 

A.D.1096. tem acrius affligebant. Petrus antem fraternis 
Rermit. compatiens miseriiSy cum lachrymas cohibere non 
posset, patriarchas respondit, ' NoTeris, pater 
sancte, quod ecclesia Romana et principes oc- 
cidentiSy si hujus calamitatis diligentem et IGde 
dignum haberent instructorem^ tentarent procul- 
dubio his malis yestris remedia procurare ; scribe 
igitur diligentius^ tam domino papas et ecclesise 
Romanse, quam regibus et principibus occidentis, 
et ego pro remedio animaB mese^ auctore Deo, 
paratus ero aerumnarum vestrarum immensitati 
protestari^ et ad remedium procurandum uni- 
versos et singulos invitare.' Placuit sermo in 
oculis tam patriarchse quam adstantium populo- 
rum^ et, impensis gratiarum actionibus, viro Dei 
scriptum porrigunt postulatum. Accidit autem 
die quadam, cum prsedictus Dei famulus de red- 
itu ad propria^ pro implenda legatione assumpta, 
amplius solito esset soUicitus^ ecclesiam Domini- 
cse resurrectionis ingressus est« ad fontem miseri- 
cordise tota devotione recurrens, ubi cum per- 
noctans vigiliis et orationibus fatigatus in pavi- 
mento decubuit, ut somno satisfaceret irruenti, 
illico sopore interceptus vidit sibi adstare Domi- 
num Jesum Christum, qui injungens ei legatio- 
nem praemissam dixit, ' Surge, Petre, propera, 
et intrepidus perage, quse tibi sunt injuncta, Ego 
enim tecum ero ; tempus est enim ut purgentur 
sancta, et meis subveniatur servis/ Expergefac- 
tus Petrus et de visione confortatus, atque ad- 
monitionem divinam amplectens, intrepidus, im- 
piger, moras rumpit, et, facta oratione, ad mare 
festinus viator descendit ; ubi navem ascendens 
prospera navigatione ad Barum pervenit, et inde 
Romam profectus papam Urbanum reperit, et 
patriarchae literas fideliumque, qui Hierosolymii^ 
erant, porrigens^ eorum miserias et terrse sanctse 



PLORBS HISTORIARUM. 65 

calainitates tam fideliter quam pradenter expo* a.d. 1095. 
soit : quem papa memoratns beni^e suscipiens^ 
se fidelem cooperatorem futurom congmo tem- 
pore repromisit. At Petras, omnem perlnstrans 
Italiam^ Alpes tandem transcendit^ et omnes prin- 
cipes occidentales com maxima soUicitabat in^ 
stantia^ ne ioca sancta, qnse Dominus propria 
dignatus est illustrare prsesentia^ infidelium per* 
mitterent spurcitiis diutius profanari ; nec vi- 
sum est sibi hoc sufficere^ nisi etiam plebes^ et 
inferioris manus homines, ad ipsum piis exhorta* 
tionibus animaret. Sic denique Heremita Petrus, 
cum ingenti armatorum multitudine^ quam tum 
de regpao Francorum, tum ex imperio multo la- 
bore contraxerat^ prsedictae se jungens militise^ 
opus crucis instantissime studuit promovere. 

De Gualterio, quiprimm iter pereffrinatianis 

arripuU. 

Anno Domini mxcvi.. mense Martio, octavo a.d. io96 
die mensis, ^Gualterius, cognomento Sensavior, vir crusader. 
nobilis et strenuus, cum ingenti multitudine pe- 
destrium armatorum, ut qui paucos habebat equi- 
tes, primus omnium cruce signatQrum iter perei 
grinationis arripiens, regna pertransiens Theui 
tonicorum et Hungarorum, usque ad fluyium Ma^ 
roc pervenit ; quo transito et Bulgarorum fines 
ingrediens ad locum venit, qui Bellegravia nun- 
cupatur, ubi quidam de comitatu ejus apud ^Ma- 
lam villam, ipso ignorante, ut cibos emerent, 
remanentes, a Bulgiaris comprehensi, nudati et 
verberibus afflicti, ablatis omnibus, ad socios sunt 
remissi. Gualterius igitur a duce Bulgarorum 



' Gvdlterius ... SenMvwr ;] call- 
ed also ' Sans-avoir,* or ^ Walter 
the Penniless ;* accordiag to Ful- 
ler, one ' who had more of the sail 
of valour than the balast of judge- 



ment;* Holy Warre, 1651, p. 61. 
' Malam vxUaniy ] or Semlin 
upon the Danube ; see Michaud, 
Hist. des Croisades, 1825, i. p, 
141. 



VOL. n, F 



06 ROOBRI DE WBNDOVER 

A.D. 19M. emendi necessaria licentiam postulans, et impe- 
trare non valens, ante urbem Bellegraviam cas- 
trametatus est ; ibi exercitum suum, ciborum 
inopia laborantem, cohibere non yalens, grave 
nimis populi sui ibidem sustinuit detrimentum. 
Nam cum nibil a gente nefanda yenale obtinere 
potnissent, in grreges Bulgarorum et armenta 
irruentes coeperunt ex eis in castra sua deferre ; 
quod Bulgari audientes, arreptis armis, prsedam 
excutere decreverunt, et bellum raptoribus in- 
ferentes et yictores existentes centum et quadra^ 
ginta ex eis, a prsecedentium comitatu separatos^ 
in oratorio quodam, quo se gratia consequendae 
pacis intulerant, igne apposito combusserunt, 
cseteris in fugam coactis. At yero Gualterius cum 
reliquis agminibus suis Straliciam, Daciae medi- 
terraneae metropolim, perveniens, praesidi civitatis 
de injuria plebi Dei a Bulgaris illata conques- 
tus, plenam est justitiam consecutus ; inde igi- 
tur ad urbem regiam profectus, et ad praesentiam 
Alexii imperatoris inductus, postulavit^ ut usque 
ad adventum Petri Heremitae, de cujus mandato 
iter arripuerat, exercitum suum in locis urbi yi- 
cinis, indulta sibi emendi yendendique licentia, 
permitteretur habere ; quod ei imperator benigne 
concessit. 

De pereffrinatione Petri Heremita, 
EzMdition Post Gualterium. Petms Heremita primus viam 

ofPetertbe . ..... ^ » , 

Hennit. peregnnationis expediens, transcursa Lothann- 
gia, Franconia, Bayaria et Austria, cum quadra- 
ginta millibus bellatorum fines attigit Hungaro- 
rum ; qui tandem ad Malam yillam peryenientes 
audierunt Cbriistianos, qui Gnalterium secuti 
prdBcesserant, stragem ibi non modicam pertu- 
lisse, et yidentes spolia et arma eorum in muro 
ciyitatis quasi pro trophseo pendentia> justa suc- 



KLORES HISTOBIARUM. 67 

censi ira ad ama prosiliuot, et urbem violeiiter a. 
coufring:eDtes incolas psene omnes aut gladio in- 
terimunt aut in flumine Ttciao demergiint ; sic, 
urbe subacta, quinque diebus manserunt in ea. 
Petrus vero audiens, quod rex Hungarize ad vin- 
dictam suorum militares copias conrocaret, le- 
giones suas omni celeritate ultra flumen, quod 
vicinum erat, transferri praecepit, cum armentis 
et manubiis civitatis ; et inde octo dieram itinere 
transcurso, ante urbem Niz turribus et muro 
fortissimam pervenit, et, ponte fluminis transito, 
castra fixit ibidem ; indeque iter expediens, cum 
pars major exercitus preeterisset, quidam turbati 
capitis de regione Teutonicorum, aliquantulum 
ab agminibus prcecedentibus remoti, septem mo- 
lendina juxta pontem memoratum igne concre- 
marunt. Erant autem viri quasi ceutum, qui, ut 
suo furori satisfacerent, adjecerunt ad propriam 
miseriam,et quorundam domicilia iu suburbio po- 
sita igne similiter succendentes, commisso scelcre, 
exercitui prECcedenti sese jungere properabant ; 
at vero regionis illius dominus, quod factum 
fuerat indigne ferens, cives evocat, arma arri- 
pere monet, et ipse primus cum ingenti tumultu 
hostes insecutus, antequam ad prsecedentem ex- 
ercitum attigissent, atrociter illos invadens om- 
nes morte dignissima peremit. At Petrus ha:c 
omnia penitus ignorans, ut qui praceuntem duce- 
bat exercitum, dum a referentibus casum cogno- 
visset, de consilio suorum illico reversua, fratrum 
interemptorum funera non sine lachrymis con- 
spexit, scire sollicite cupiens, qu£e causa exstitCTit 
tantie transgressionis ; missis itacjue legatis ad 
majores civitatis, cognoverunt, qui missi fuerant, 
justa indignatione scditionem fuisse factam ; sed 
quorundam peregrinorum ausu temerario legio 
tota concitata est, ut iujuriam quam pertulerant 



68 ROGERI DB WBNDOVBR' 

A.D.I096. vindicarent. Erant autem viri quasi mille, qni 
ad hanc proruperant temeritatem, contra quos 
quidam ex urbanis egressi bellum ingens cum 
nostratibus commiserunt ; deinde civeSy reseratis 
valyis egressi, quingentos ex nostris super pon- 
tem peremerunt^ reliquis paene omnibus, dum flu- 
minis vada nescirent, submersis. Exercitus au- 
tem Petri^ tantain suorum non ferens injuriam/ 
ad arma convolanty et^ confligentibus inter se ag- 
minibus, ceciderunt ex peregrinis quasi decem 
millia yirorum^ et Petri Heremitae pecunia tota a 
Bulgaris capta est, retento ejus curru cum omni- 
bus quae habebat; die autem quarto, recoUectis 
viris^ qui dispersi eraht per fugam, quasi ad tri- 
ginta millia, rursus se ad iter accingentes^ viam, 
licet cum magna difficultate, continuant, et matu- 
rato itinere Constantihopolim pervenerunt; ubi 
Petrus imperatoris colloquio fretus, cum per dies 
aliquot exercitum ibidem recreasset, ex impera- 
toris mandato, transito Hellesponto^ in Bithy- 
niam^ quse prima est Asiae provincia, descende- 
runt ; deinde ad locum supra idem mare situm^ 
cui nomine Cinitoth, venientes, castrametati sunt 
ibidem. 

De interitu triginta millitm cruee siffnatartm. 

Historyof Erat autem locus ille in confinio Turcorum 
positus, rerum ommum et prsecipue victuahum 
opulentus ; cumque ibidem quasi duobus men- 
sibus consedisset exercitus, coeperunt Latini ad 
decem millia virorum regionem perlustrare et 
greges pariter contrahere et armenta^ atque ver- 
sus Nicaeam urbem ordinatis agminibus profecti, 
cum preeda inaxima^ sine suorum dispendio sunt 
reversi. Porro Teutonici, videntes quod in illo 
negotio Latinis prospere accidisset^ decreverunt 
et ipsi simile aliquid attentare ; unde ad [decem] 



FLOR£S HISTORIARUM. 69 

millia peditum cum equitibus ducentis versus a.d. io96. 
-Nicseam tendentes, ad oppidum quoddam, qna-wthecnudet. 
tuor milliariis a Nicsea distans, venerunt, et facto 
impetu vehementissimo^ repugnantibus acriter op- 
pidanis sed nihil proficientibus» Teutonici oppi- 
dum occupant yiolenter* Tandemy habitatoribus 
omnibus interemptis et manubiis cunctis occupa- 
tis, castrum muniunt, et loci opulentia simul et 
amoenitate delectati usque ad principum adven- 
tum ibi commanere proponunt ; sed Solimannus^ 
regionis illius dominus, audiens quod Teutonico- 
rum gens oppidum suum expugnatum prsesume- 
ret detinere, cum omni festinatione illuc con- 
tendit, et castrum obsidens violenter expugnat, 
omnibus quos intus reperit gladio interemptis. 
Venit interea rumor in castris, Teutonicorum 
cohortes in manibus Solimanni incidisse; unde 
yeritate comperta^ reluctantibus majoribus, de 
exercitu ad arma prosiliunt uniyersi^ et peditum 
triginta quinque millia cum equitibus quingentis, 
ordinatis agminibus, ad partes Nicseas conten- 
dunt, et in quodam campo Solimannum cum in- 
numera Turcomm multitudine inyenientes irru- 
unt potenter in hostes ; sed Turci^ scientes quod 
res pro. capitibus ageretur, grayissimum peregri- 
nis reddidere conflictum, et, tandem oppressis, 
dum pondus praelii ferre diutius non yalerent, 
fngam ineunt, agminibus dissolutis, quos Turci 
gladiis insequentes stragem non modicam nostra- 
tibus intiilerunt. Ceciderunt ibi de exercitu Pe- 
tri nobiles, Gualterius Sensayior^ cum ^ Reg^naldo 
de Breis et Fulchero Aurelianensi, et de triginta 
millibus peditum^ qui de castris egressi fuerant, 
simul et equitibus quingentis yix yel unus su- 
perfuit, qui carcerem eyaderet yel mortem ; ecce 
prselium inobedientise quem finem habuit, dum 

* Reginaldo de Breis.^ ' Rainaldo de Breis ;' WiU. Tyr. p. 647. 



70 ROGERI DB WBMDOVER 

A.D.I096. contra praeceptum imperatoris populns cervi- 

Htetory of • • •■ «x • 

thecnisMiM. cosus arma moverat temerana, qui consuluit m- 
doctum Yulg^s, ut pacifice apud*Constantinopo- 
lim exspectaret usque ad adventum principum 
illos subsequentium, qui prudentiores ipsis erant 
et ad plenum in militia eruditi. Solimannus 
vero, non sufficiente quod factum fuerat^ in cas- 
tra irruit violenter, et senes, valetudinarios, mo- 
nachos 'et ordinatos, matronas^ puellas et pueros, 
in ore gladii interemit multos ; quosdam tamen, 
quorum aetas pro eis intercedebat et facies, ad 
hoc reservabat illaesos^ ut perpetuae subjicerent 
servituti* Erat autem prope castra fidelium, se- 
cus littus maris, vetus quoddam prassidium habi- 
tatoribus vacuum, in quo necessitate compulsi 
ad tria millia peregrinorum se contulemnt, sa- 
lutem se ibi posse consequi arbitrantes ; cumque 
in eo a Solimanno fuissent obsides^ sese viriliter 
defendentes, Petrus ad imperatorem veniens^ fu- 
sis humiliter precibus, obtinuit, ut missa illuc 
militia reliquias populi faciat liberari ; quod 
cum factum fuisset^ remansit Petrus apud Con- 
stantinopolim cum reliquiis exercitus, principum 
exspectans adventum. 

De peregrinis quibmdam dolo inter/ectis. 

Marchof Sccutus cst autem hos cruce sigiiatos in 

peregrinationis voto sacerdos quidam, nomine 
Godescallus et natione Teutonicus, qui^ gratiam 
habens exhortationis^ ad quindecim millia de 
regno Teutonicorum ad opus crucis in Hungariae 
fines conduxit ; ubi cum exercitu suo venalia, 
de mandato regis^ bonis conditionibus ab Hun- 
garis accepissent, alimentorum opulentia abu- 
tentes et ebrietati vacantes, ad enormes prorupe- 
runt injurias, praedas agentes et stragem in po- 

* Et ordinatos»'] * Et clerum universum j' Will. Tyr. 



PLORBS HISTORIARUM. 71 

pulum committentes, necnon cum uxoribus Hun- a.d. io96. 
garorum et filiabus rem illicitam violenter perpe- tiwcniMdet. 
trantes ; unde rex terrae, ira succensus dignis- 
sima, populum ad arma concitat in ultionem 
tantae transgressionis. Tandem apud Bell^iTa- 
yiam praedictorum multitudinem furiosorum repe- 
rientes^ cum se praepararent ad resistendum^ erant 
quippe yiri fortes et usum armorum habentes, 
tentant dolo yincere quos yiribus nequiverunt. 
Missa igitur legatione ad Godescallum et prima- 
tes exercitus^ conyenerunt eos yerbis pacificis in 
dolo dicentes ; ^ ' Peryenit ad dominum nostrum re- 
gem grayis querimonia, quod populo suo enormes 
nimis intuleritis injurias, mala pro bonis nequi- 
ter rependentes ; noyit praeterea rex, quod sunt 
inter yos viri prudentes et timentes Deum, quibus 
inyitis et renitentibus commissa enormia, quas 
regem merito ad iracundiam proyocarunt ; unde 
crimen quorundam in omnes refundere yerens, 
decreyit j^eregrinis parcere in praesenti^ unum 
yobis denuntiat, ut ejus omnino quiescat indig- 
natio^ ut et personas yestras et substantiam cum 
armis omnibus in manibus ejus sine conditione 
tradatis^ alioquin nec unus ex yobis mortem eya- 
det, cum potestatem non habeat populusfugiendi/ 
Godescallus ig^tur et principes leg^onum, de re- 
gia benignitate nimis praesumentes^ populum totis 
yiribus renitentem induxerunt, ut cum armis et 
substantia eorum tota in regis potentia se trade- 
rent, et sic satisfacerent conquerenti ; quod cum 
factum faisset^ dum misericordiam exspectant, 
mortem incurrunt; irruerunt enim in populum 
proditores illi armorum solatio destitutum, non 
distinguentes justum ab impio^ et stragem imma- 
nissimam inferentes^ locum polluerunt uniyer- 

^ Pervenit ad domiiittffi.l The whole letter is giyen by William 
of Tyre, p. 648. 



72 



R06BRI DE WBNDOVER 



Peraecution 
of the Oer- 
man Jews. 



A.D. vm. sum ex cruore interemptoram et funeribus occi- 
^^^ soram. Evaserunt tamen aliqai hoc commune 
periculumy et ad propria reversi suorum stragem 
aliis^ qui peregrinationis voto adstricti fuerant, re- 
ferentes ; soUicite admonendo^ ut praedicti populi 
nequam prse oculis semper habentes malitiam, 
prudentius incedant et cautius iter expediant. 

Ve qmhmdam peregrinii Judaos persequent^m 

et jmt inier/ectis. 

Per idem tempus convenerunt ex finibus oc- 
cidentis ad ducenta peditum millia et equitum 
quasi tria millia» inter quos erant viri nobiles 
Thomas de Feria^ Clarenbaldus Me Vendolio^ 
comes Hermannus et 'Carpentarius Willelmus^ 
Hi omnes se ad insanias convertentes^ et po- 
pulum Juda^orum in oppidis et civitatibus^ per 
quas eis erat transitus, impetentes, multa ex eis 
millia obtruncabant ; et hoc pra^cipue factum est 
in Mag^ntia et Colonia civitatibus, ubi etiam 
comes, Emico nomine, vir potens et in eadem re- 
gione praeclarus^ eorum coetibus conjunctus^ ma- 
leficiorum erat particeps et flagitiorum incentor ; 
qui omnes^ transcursa Franconia et Bavaria, 
cum fines Hungariae attigerunt^ arbitrati sunt 
quod liceret eis regnum libere introirCy sed apud 
Meezeburc' clausum reperientes aditum circa 
pontem substiterunt, Porro rex terrae ingres- 
sum transire volentibus prohibere mandaverat, 
verens ne> injuriarum quas Godescalci legionibus 
intulerat memores, in ultionem anna movere in- 
ciperent introducti. XJnde petita a rege licentia 



1 De VetuMio,] < De Vendoli- 
olo/ Wm. Tyr. 

^ Carpentariu8 WiUelmus, ] 
^ William, viscount of Melun, sur- 
named * the Carpenter/ from tiie 



weighty strokesof his axe ;' Gib- 
bon, ed. Milman, xi. p. 60. 

^ ^leezeburc ;"] called also by 
some historians * Moison ;' now 
Altenburg; see Michaud, i. p. 
153, note K 



FLORES HISTORIARUM, 73 

transeandi p9.cifice^ cum sibi esset penitas dene- a.d. iom. 
^ata^ proponnnt terras^ quas circa flavios et pa- thecraaMies. 
ludes rex possidebat, depopulari, suburbana suc- 
cendere, et in rebus ejus hostiliter dessevire. 
Accidit ergo die quadaro, quod septingenti ex 
regis militia navigio transeuntes occulto, ut a 
peregrinorum injuriis regionem tuerentur, casu 
tamen hostibus subito obviabant^ a quibus paene 
omnes interfecti sunt^ exceptis paucis^ qui in 
carecto et paludibus salvabantur; et hac freti 
victoria peregrini adjiciunt etiam, ut pontibus 
fabricatis prsesidium expugnent, et iter gladiis 
prseparantes regnum intrent vlolenter. Deinde 
pontes quos construxerant moenibus applicant, 
et per eorum instantiam ad id perventum est, 
nt jam pateret introitus peregrinis; sed ecce 
subito cselitus incusso victoribus timore^ versi 
sunt in fugam, causam penitus ignorantes^ sic- 
que, peccatis exigentibus^ terga hostibus osten- 
dentes contulerunt audaciam civibus desperatis, 
qui illos fugientes viriliter insecuti mortem eis 
inevitabilem intulerunt. £x quibus comes Emico, 
cum legionibus fugiens dissolutis, in suam vix 
patriam est revcrsus, alii vero nobiles^ quos 
prsenominavimus^ per Thariciam exitium decli- 
nantes ad Italiam perviBnerunt ; unde et qui- 
dam de principibus, idem iter agentibus^ qui 
Dyrrachium navigare proposuerant^ se in Grse* 
ciam contulerunt, 

Deprogresm duds Gode/ridi et sodorwm ejm in 

opm crucis. 

Anno supradicto^ qui est annus Domini mxcvi., March of 
mense Augusto, decimo quinto die mensis, Lotha- Bouuion.'' 
ringiae dux Godefridus, vir illustris, post Petri 
Heremitse et Godescalci aliorumque progres- 
sum miserabilem, ut prdedictum est, convocatis 



74 



ROGERI DE WENDOVBR 



A.D. 1096. vise consortibus, iter aggressus est. Erant au- 
thecruiades. tem qui se illi conjunxerunt viri nobiles, Balde- 
winus praedicti ducis frater uterinus, Baldewinus 
Hamaucorum comes, Hugo comes de Sancto 
Paulo et £ngerammus filius ejus, comes de Gres 
Gamerius, Reginaldns comes TuIIensis et frater 
ejus Petrus^ Baldewinus de Burgo^ Henricus de 
Ascba, Godefridus frater ejus^ Dodo de ConSy 
Cono de Monte acuto; quos sequebantur Fri- 
sones, Saxones^ Lotharingi, et quicquid gentium 
jacet inter fluvios Rhenum et Garumnam. Hi 
omnes individuo comitatu incedentes per Aus- 
trise provinciam et Hungariam, reg^ datis obsidi- 
bus, ad Belligraviam^ Bulgarise oppidumy et inde 
ad Niz et Straliciam pervenemnt ; inde ad Da- 
ciam mediterraneam^ quse alio nomine Mesia di- 
citur^ et ad ^ claustra sancti Basilii descendentes, 
Philippolim urbem nobilem et copiosam attige- 
runt ; ubi cognito quod Hugo magnus, Philippi 
regis Francomm frater, cum aliis quibusdam ab 
imperatore Alexio in vinculis teneretur^ dux mag- 
nificus Godefridus, missis legatis, rogat ut viros 
prsedictos et cruce signatos solutos abire permit- 
tat. ^ Praedictus enim Hugo, vir illustris^ quasi in- 
ter primos iter aggressus, Alpibus transcensis, in 
Apuliam per Italiam descenderat^ et cum exiguo 
comitatu apud Dyrrachium mare transiens sub- 
stiterat, peregrinos qui sequebantur exspectans ; 
ubi a prseside regionis vinctus et imperatori tra- 
ditus, tanquam prsedo et homicidii reus teneba- 
tur in carcere. Sed cum nuntiis ducis prsecise 
negaretur, de communi consilio per octo dies 



^ ClaugtraianctiBasUii»'] 'Pro- 
bably some Greek convents situ- 
ated in the defiles of Mount 
HaBmus;' Mat. Paris, 1840, p. 
111, note. 



* Pradictus • . . HugoJ] Com- 
pare with the account following 
Albertus Aquensis, p. 200, and 
Will. Tyr. P. 654. 



FLORBS HISTORIARUM. 75 

re^onem totam cum legionibus suis depopulan- a.d. iom. 
tes affligunt ; hoc audiens imperator nuntios ad theCrmMiet. 
ducem dirig^t, rogans ut a praeda se cohibens 
nobiles recipiat expeditos. Dux igitur, pacatis 
legionibus^ Constanti&opolim pervenit^ ubi etiam 
praedictos nobiles incolumes suscepit ; erant au- 
tem cum Hugone magno Drogo de Neella, Cla- 
renbaldus de Vendolio^ Willelmus Carpentarius, 
qui omnes duci de sua liberatione gratias exsol- 
verunt. 

De nequissimo imperatore Alexio, 
Alexius autem imperator Oraecorum. vir ne-Theemperor 

Alexiut 

quam et subdolus, cum esset in palatio ^ Nichofori 

praBdecessoris sui summus et princeps militise, 

contra dominum suum maliciose recalcitrans, 

quinto vel sexto ante hanc expeditionem anno, 

domino depulso, imperium invaserat et invasum 

nequiter detinebat; semper propositum babens 

fallendi saepe cum peregrinis verba pacifica lo- 

quebatur in dolo^ suspectam jugiter habens mul- 

titudinem cruce signatorum et militiae probita- 

tem. Unde, si quandoque nocere cessavit, non 

hoc virtutis exstitit^ sed timoris ; nam dux 60- 

defridus cum ante urbem Constantinopolitanam 

tentoria fixisset, adsunt nuntii imperatoris^ ipsum 

ducem invitantes, ut ad imperatorem cum paucis 

introire festinet. Dux yero^ habito concilio, illuc 

ire distulit, unde indignans imperator forum re- 

rum venalium ducis legionibus interdixit ; porro 

principes alimentorum metuentes defectum, per 

suburbana longe lateque hostiliter discurrentes, 

greges undique contrahunt et armenta, et tan- 

tam in castra alimentorum deferunt opulentiam» 

ut usque ad satietatem etiam minores abundent ; 

- - — — — - - I _iii — - — --- - — — 

* Nichofori»'] * Nicofori/ C. 



76 



JIOGERI DB WENDOVER 



Bohemond 
and his fol- 
lowers. 



A.D.1096. unde imperator compalsus commerciam restitui 

Hiitory of , *• , * 

thecrusadei. iterdto praBcepit. 

De motiane Boamimdi prineipis in cpm 

erucis, 

Interea,^ dum hdec apud Constantinopolim ge- 
xuntur, dominus Boamundus, Roberti Guiscardi 
filius^ princeps Tarentinus, qui ante hiemem 
cum suo exercitu Adriaticum mare transiens 
Dyrrachium usque pervenerat, per deserta Bul- 
gariae ad suos^ qui eum sequebantur, pedetentim 
appropians accedebat. Adhseseraht namque ei 
viri quidam nobiles potentes, quorum hic in parte 
nomina subponemus ; ^Tancredus Willelmi mar- 
chionis filius^ Richardus de Principatu et Rai- 
nulfus frater ejus, Robertus de Anxa, Herman- 
nus de Carvi^ Robertus de Surda valle, Robertus 
Turstani filius, Humfridus filius Radulfi^ Ri- 
chardus filias comitis Ranulfi, comes de Rus- 
sillun et fratres ejus, Boeleis CarnotensiSy AlbCf 
redus de Cognano, Humfridus filius ejus ; hos 
autem sequebantur populi Italici, et quicunque a 
Tyrreno mari in Adriaticum usque sinum con- 
versabantur. Hi omnes usque ad urbem Casto- 
ream Boamundi vexilla secuti, cum a civibus 
yenalia populo non exhibebantur^ contrahere 
greges et armenta compulsi sunt violenter. In- 
deque progressi in regione Pelagonia castra sta- 
tuerunt ; ubi audientes quod in vicino erat mu- 
nicipium solis hsereticis habitatoribus refertum, 
illuc sub celeritate contendunt, et, castrum vio- 



' Interea,'\ William of Tyre, p. 
658. 

' Tancredus WiUelmi.'] Orde- 
ricus Vitalis calls Tancred ' Odo- 
nis Boni, marchisii, filium/ 
whose authority Muratori fol- 



lows, rather than that of William 
of Tyre, from whom the text is 
taken. If for 'filius* we read 
' frater/ the difficulty would be 
solved. Rer. Ital. Scriptt. v. 
p. 282. 



I^LORBd HISTORIARUM. 



77. 



lenter occupantes et aedificia igne conflagrantes^ Hbto'^' 
prsedam immensam et opima inde spolia abstule- theCniudM. 
runt. 

De pereffrinatione eomitU Tholoiani, 

Subsecuti sunt peregrinos praedictos comes luyniond of 
Tholosanus ^Ramundus, et episcopus Podiensis ^^' 
Aimerus^ in negotium crucifixi. Erant autem 
cum eis in gente sua viri generis prseclari^ Wil- 
lelmus, Aurasiensis episcopus, et comes Bain^ 
baldus, Gaustus de Bediers, Girardus de Rossil- 
lun^ Willelmus de Monte Pessulano, Willelmus 
comes Forensis, Reimundus Pelez, Gantonius de* 
Bar, Willelmus Amanen ; hos secuti sunt Gothi 
et Wascones^ et quicunque cruce sig^ati inter 
Pyrena^um et Alpes diffunduntur. Hi omnes 
prsefatos subsequentes cruce signatos, per Ita-. 
liam et Lumbardiam^ et per regionem quae Forum 
Julii dicitur, in Histriam^ et tandem in Dalma- 
tiam descenderunt. Cumque per dies quasi qua- 
drag^nta omnem Dalmatiam multo pertransissent 
periculo^ demum Dyrrachium pervenerunt ; ubi 
et comes literis imperatoris exhilaratus iter arri« 
puit^ transcursisque montibus et silvis et universa 
Epirotorum regione^ demum in pagum, cui Pela- 
gonia nomen est, cbpiis omnibus redundantem, 
tentoria statuerunt ; ubi cuni ibi venerabilis 
Podiensis episcopus longius a castris tentoria 
fixit, hospitandi commoditate ductus, a Bulgaris 
irruentibus captus est. Sed dum unus ex praedo- 
nibus aurum ab eo quaereret, ipsum contra cse- 
teros tuebatur; inter quos excito tumultu, ad 
voces decertantium exercitus commotus est uni- 



^ Ramundus,'] ^ It is singular 
enongh that Raymond of S. Giles, 
a second characterinthe genuine 
history of the Crusades, should 
shine as the first of heroes in the 



writings of the Greeks (Anna 
Gomnen. Alexiad. x. xi.) and the 
Arabians (Lonqueruana, p. 129).* 
Gibbon^ xi. p. 33, note. 



8a 



ROGBRI DE WBNDOVBR 



A.D. io9er. throdus comes Perticensis, Rogenis de Bame- 
thecrusadet. villa, dc Britaiinia viri magni Fergandus et Co- 
nanus ; hos quoque sequebantur Angli, Nor- 
manni^ Flandrenses, Britones^ Andegavenses, 
Galli occidentales, et omnes populorum cunei, 
qui ab oceano Britannico usque ad Alpes medi- 
terraneo tractu degebant. Isti omnes in hego- 
tium crucis profecti in Apuliam et Calabriam 
circa hiemis ingruentis initia, nivium et gla- 
cierum evitantes incommoda, descenderunt ibi- 
dem, exspectantes donec aura felicior arrideret. 
Circa idem tempus fundata est ecclesia Norwi- 
censis, et in ea pro clericis monachi surrogati. 



A.D. 1097. 
Siege of 
Nice. 



De obsicHane Nicaa dvitatis a cruce signatis /acta. 

Anno Domini mxgvii. dux Godefridus cum suis 
legionibus apud Constantinopolim^ dux Boamun- 
dus cum suis apud urbem Castoream, comes Tho- 
losanus ^cum suis apud Pelagoniam, celebres Do- 
minicae nativitatis dies transigentes, decreverunt, 
unusquisque in loco.suo^.intuitu religionis^ manus 
a prseda et qualibet injuria cohibere. Postea 
omnes in vere sequenti, compositis sarcinis, ve- 
hiculis et clitellis iter aggredientes, versus Ni- 
cseam urbem pedetentim incedunt; qui tandem 
ad Nicomediam^ quae Bithynise metropolis est, 
venientes, habuerunt obvium venerabilem sacer-^ 
dotem Petrum Heremitam^ qui cum paucis, qui 
sibi superfuerunt, reliquis legionibus occurrens, 
eorum coetibus conjunctus est. Principibus sa- 
lutatis^ ubi ab omnibus benigne susceptus, de su^ 
orum amissione plurimum condolebant et multa 
ei donaria contulerunt. Multiplicatis ig^tur ar- 



* Cum «ttw.] The foUowers of 
Raymond are called by the his- 
torians Provinciales, from the old 
denominalion of Proyincia Ro- 



mana, or Provincia Narbonensis» 
including Languedoc, Dauphin^, 
and Provence. See Raimund de 
Agiles, p. 144. 



PLORBS HISTORIARUM. 81 

matoram copiis, et moderamiDe congnio iter ex- a.d. 1097. 
pedientes^ Nicasam per Dei gratiam attigperunt ; thecnwuiM. 
nbi castris in gyrum dispositis, loca tamen Yen- 
tnris legionibus reservantes, urbem mense Maio, 
decimo quinto die mensis, in die videlicet Domi- 
nicas ascensionis^ obsederunt. Comes yero Tho* 
losanus negotiis pertractatis, sumpta ab impera- 
tore licentia^ ad urbem praedictam velox pervenit, 
et casteris se principibus obsidionem agentibus 
cum legionibus conjunxit. 

QlLaliter dax Eoherius vmit ad obsidionem Nieaa 

eimtatis, 

Audiens^ autem dux Normannorum Robertus^ siegeofNic«. 
Nicaeam urbem a principibus^ qui ipsum prseces- 
serant, jam esse obsidione vallatam, convocatis 
vidB consortibus sarcinisque compositis, ad mare 
descendit ; et moram, quam fecerat in Apulia^ 
redimere cupiens^ cum omni tranquillitate Illi- 
rico^ Macedonia^ et utraque Thracia transcursis, 
Constantinopolim pervenit. Ubi ab imperatore 
vocatus^ more aliorum principum, fidelitatem tam 
ipse quam comites qui cum eo venerant fecerunt ; 
et inde in ampliorem recepti gratiam^ in auro^ 
vestibus pretiosis^ vasis tam artificio quam ma- 
teria admiratione dignis, holosericis quoque in- 
audita) sestimationis^ dona susceperunt^ qualia 
prius non viderant^ et quae ipsis etiam recepto- 
ribus stuporrem inferrent^ dum rerum antea visa- 
rum excederent dignitatem. Deinde sumpta ab 
imperatore licentia, transitoque Hellesponto^ cum 
suis legionibus Nicaeam pervenerunt, a principi- 
bus, qui eos praevenerant, magnae devotionis am-^ 
plexu suscepti, qui locum sibi in obsidione de- 
putatum obtinentes castra magnifice statuerunt. 



1 Audiena autem dux, ] WUl. Tyr. pp. 663, 664. 
VOL. II, G 



82 



ROGBRI DE WENDOVER 



A.D. 1097. Hic igitur primum ex diversis agminibus unus 
thecrosades. Dei viventis factus est exercitus, ubi 4egiombus 
numeratis inventi sunt habere peditum sexcenta 
millia, equitum vero loricatorum centum millia^ 
qui omnes in gyrum praedictae urbis considentes 
laborum suorum cum omni devotione fructum 
Domino consecrarunt. 

De pugna inter Ohristianos et Turcos, et mstrarum 

victoria gloriosa. 

siegeofNice. Nicaea^^ urbs magna et rerum omnium opulen- 
tissima, una est de civitatibiis Bithyniae, cigus 
dominus erat quidam Turcorum potentissimus, 
simul et totius regionis, nomine Solimannus, qui 
lingua Persarum rex interpretatur. Hujus au- 
tem antecessores ab imperatore Constantinopo- 
litano^ Romano nomine, qui ante hunc Alexium 
erat tertius^ has bello occupaverant regiones et 
easdem huic tradiderant Solimanno ; possidebat 
autem provincias universas a Tharso CiliciaB 
usque ad Hellespontum, ita ut in confinio Con- 
stantinopolitanae civitatis procuratores suos ha- 
berety qui tributa et vectigalia totius regionis ad 
commodum domini sui colligerent et collecta 
confiscarent. Ipse autem cum multitudine co- 
piosa armatorum in montibus vicinis, ^vix ab ob- 
sidione decem milliaribus distans, opportunitatem 
quaerebat, quo ordine urbem posset a cruce sig- 
natorum inquietudine liberare. Tunc Soliman- 
nus, ut cives obsessos consolaretur^ duos ad illos 
direxit nuntios, qui navigio per lacum ad urbem 
descenderent^ et mandata sibi imposita ad cives 
obsessos occulte perferrent ; sed unus ex illis, qui 



' LegUmibm numeratisJ] Com- 
pare Fulcher. Camot. p. 387. 

' Nicaa, urbs magna» ] Will. 
Tyr. P. 666. 



^ Vix €(b obsidione . . . distans.'] 
* Vix a noslro exercitu decem 
distans milliaribus.' Will. Tyr. 
p. 666. 



FLORES HISTORIARUM. 83 

missi fnerant a nostris^ captus est, et alter gla- a.d. im7. 
dio confossus. Principes autem nuntiumy qui theCmMdct. 
yivus captus fuerat^ in arcto ponentes, didicerunt 
ab eo, quod Soldanus in crastino venturus erat^ 
ut obsidionem solveret et illos de instanti peri- 
culo liberaret. Solimannus igitur in crastino 
circa horam tertiam^ ut nuntius praedixerat, cum 
quingentis armatorum millibus ex montibus ad 
plana descendens^ praemisit decem millia equitum 
ad portam meridianam^ qude comiti Tholosano 
commissa fuerat^ ut cum impetu multo in ejus 
irruant legiones ; a quibus accepti^ et conatibus 
mirabiliter confractis et aciebus dissolutis^ jam 
erant in fugam versi^ cum ecce Scdimannus^ 
cum majoribns superveniens copiis, illos, qui dis- 
soluti erant^ iterum reducens in nostros redire 
compellit. At vero dux Godefridus et dominus 
BoamunduS; comesque Flandrensis^ cum suis ad 
unguem armatiy videntes comitis exercitum supra 
vires fatigari^ irruunt constanter in hostium Iegi«- 
oneS; et, interfectis ex eis ad quatuor millia et 
nonnullis captivatis, in fugam eos compulerunt. 
Nostri quoque hac prima potiti victoria obsidi* 
onem continuant^ dispositis in gyrum militaribus 
catervis in hunc modum ; Ad portam orientalem 
sedit dux Godefridus cum duobus fratribus suis 
et eorum catervis ; ad portam septentrionalem 
dominiis Boamundus cum Tancredo et aliis prin- 
cipibus suis; ad portam australem comes Rai- 
mundus et episcopus Podiensis ; ad portam occi- 
dentalem dux Normannornm Robertus^ et comes 
Flandrensis^ cum suis armatis : sic ergo ex omni 
parte urbs vallata est/ ita quidem quod antea 
non perlustrarunt radii solares militiam tain prae- 
claram. Deinde principes nostri^ ad terrorem ci- 
vium inclusorum^ capitibus occisorum amputati^ 
et machinis immissis^ in urbem projecerunt ; mille 

G 2 



84 



ROGERI DB WENDOVER 



A.D. 1097. capita^ cum quibusdam captivis^ ad imperatorem 

theCnuades. dirig^eiiteS. 

De mbfouime et ruina turris. 

siegeofNice. His ita gestis, placuit principibus ut petrarias 
aliasque ^ machinas ad muros urbis applicarent ; 
dumque in hoc attentius artifices laborarent, et 
urbem frequentibus impugpassent congressioni- 
bus^ curriculo septem hebdomadarum, quadam 
die condicto de more insultu^ duos nobiles^ Bal- 
dewinum videlicet Calderon et Baldewinum de 
Gant^ unum jactu lapidum^ alterum jactu sagit* 
tasy dum animosius in urbis expugnatione decer- 
tarent^ nostri misero infortunio amiserunt. In 
alio quoque similiter conflictu^ de principum con- 
cilio iteratO; comes Willelmus de Foreis et Galo 
de Insula sagittis confixi ceciderunt ; Guido 
prseterea de Possessa^ vir nobilis^ ibidem carne 
solutus est^ gravi infirmitate correptus. Qua^ 
dam iterum die^ dum principes universi machinas 
suas certatim ad murum applicarent^ comes Her- 
mannus et Henricus de Ascha^ Theutonici^ instru- 
mentum quoddam satis artificiose composuerunt, 
in quo equites viginti componentes ad murum 
applicuerunt^ quae tandem [machina]^ instanti- 
bus ad defensionem, magnorum impulsu lapidum 
ita contrita est, ut eos qui infra erant compri- 
meret uniyersos ; fervebant autem alii nihilo- 
minus in opus inceptum, et assiduis insultibus 
requiem civibus subtrahebant. ^Lacus tamen 
civitati adjacens nostrorum praecipue praepedie- 
bat opus, nam cives per eum liberius navigantes 



^ Aliaaque macMiuM.] For an 
account of the engines used at 
sieges, etc. in the middle ages, 
9ee Muratori, Antiq. Ital. tom. ii. 
p. 452, aeqq. 



' Lacu8.'] * I cannot forbear re« 
marking the resemblance between 
the siege and lake of Nice with 
the operations of Heman Cortez 
before Mexico.' Gibbon, xi. p.. 
57, note. 



m" 



FLORSS HISTORIARUM. 85 

victum et alimentorum copias^ in nocumentam a.d. iwr. 
pnncipum^ mtulerunt m urbem ; at principes, theCniMitot. 
adhibitis ad lacum navibus et armatis impositis^ 
victualia civibus subtraxerunt. ^Ad turrim quo* 
qne quandam, quae erat in parte australi civi- 
tatis cseteris omnibus eminentior et fortior^ ad 
expugnandum^ cum omnia deficerent arg^menta^ 
tandem adhibuerunt suffossores^ qui eam cum 
multo labore suffodientes^ et ligneis materiis sus- 
tentanteS; supposito dein igne quo ligna consu* 
merentur^ dum materia in cineres esset redacta^ 
turris cum tanto fragore corruit^ ut^ instar terrse-* 
motus^ audientium corda perturbans non modi* 
cum ingereret sua ruina terrorem. Ad sonitum 
igitur tantae ruinse^ excitatae legiones ad arma 
convolant, animos acuunt^ quasi urbem protinus 
ingressuri. 

De captione Nicaa civitatis et de remmemtiane 

imperatoris. 

Solimanni vero uxor^ ex turris ruina in de- siegeofNiee, 
sperationem versa^ navibus cum suis per lacum 
devecta ab urbe clam egreditur^ sed nostri> qui 
in lacu erant in navibus ad explorandum im« 
missi^ fugientem capiunt^ et captam principibus 
praesentant; captis igitur cum illa duobus filiis 
suis adhuc tenellis, sub arcta cum matre custodia 
deputantur. Dux magnificus Godefridus Turcum 
quendam^ qui multos ex nostris telis confoderat^ 
et insuper principes verbis probrosis afficiebat^ 
visa opportunitate^ sagitta cerebro perforato, ex- 
tra murum in fossatum praecipitem dedit. Tunc 
undique omnes ad insultum animati^ lituis per- 
strepentibus et tubis^ aggrediuntur urbem ; re- 
pletur aer clamoribus^ non prosunt inclusis sagit- 

* Ad turrim quoque, ] Will. Tyr. pp. 609, 670. 



86 



ROGERI D£ WENDOVKR 



A.i>. 1097. tse, non tela ig^nita^ non lapides aut ligna^ non 
thecnuades. vires^ Hon arma^ non missilia augmentata. 1 unc 
cives ad deditionem compulsi resignaverunt ur- 
bem ^Tacino cuidam imperatoris ministro^ quod 
nostris principibus ad majora properantibus sa- 
tis placuit; juxta quod fuerat imperatori conces- 
sum ; receperunt autem pereg^ini sclavos suos 
omneSy tum illos^ qui in obsidione capti erant a 
civibuS; tum illos, qui de exercitu Petri a Soli* 
manno capti fuerant^ ut superius est relatum. 
Principes igitnr ^nuntios ad imperatorem diri- 
gentes hortati sunt instantius, ut ad partes illas 
tot de suis principibus mittat qui sufficiant ad 
custodiam civitatis. At imperator laetabundus et 
gaudens ex familiaribus suis quosdam direxit^ 
qui urbem cum omni captivorum substantia in 
auro et argento et omni genere snpellectilis sus- 
ciperenty per quos etiam singulis peregrinis do- 
naria transmittens ingentia, tam literis quam 
viva voce benevolentiam singulorum captabat^ 
et pro tam laborioso servitio et imperii sui tanto 
incremento gratias refert copiosas. Capta est 
autem urbs Nicasa anno Domini millesimo no- 
nagesimo septimo, ^mense Julio^ vigesimo die 
mensis. 

De progressione cruce dgnatorum et damnosa victoria 

eormdem. 

dm temn Soluta igitur obsidione^ iterum mandato prin- 
cipum cruce signatorum ad proficiscendum invi- 
tatur exercitus, et compositis sarcinis tertio ka- 
lendas Julii iter arripuit^ et pontem quendam 



' Toctno.] He is called Tani- 
nus byM^^illiamof Tyre; p.671. 

* Nuntios ad imperatorem,'] The 
message may be found at length, 
WiU. Tyr. p. 672. 



^ Mense Julio.l This should be 
*Junio/ according to Will. of 
Tyre and the rest. See also, be- 
low, the date of the battle of 
Dorylseum ; p. 89, 1. 1. 



FLORB8 HISTORIARUM. 87 

transenntes in duo exercitam diyisemnt : domi- a.d. 1097. 
nus Boamnndus et dux Normannorom Robertus^ tbec^Ladc 
comes Blesensis Stephanus, Hugo de Sancto 
Paulo, et Tancredus^ cum snis cohortibus laevam 
secuti in vallem, cui nomen est Gorgoniy perve- 
nerunt; reliqui vero omnes dextram tenentes, 
yix a castris prsedictorum duobus distantes mil- 
liaribus^ dietam compleverunt. Solimannus vero 
illatae memor injurise^ in crastino circa horam 
diei secundam, adest cum Turcorum agminibus 
infinitis, quorum numerus ducentorum millium 
summam excedere dicebatur ; nostri vero^ per 
exploratores eorum adventu prsecognito, sar- 
dnas et ^ currus cum debilibus suis secus arun- 
dinetnm in vicino positum locaverunt, et ipsi 
ad arma convolantes equos prseparant, quasi 
cominus pugnaturi^ et missis nuntiis ad alium 
exercitum^ a quo temere recesserant, hortantur 
attentius ut auxilium [conferant] suis legionibus 
desperatis; sed interim, nostris invitis, bellum 
committitur horribile et damnosum, in quo 
Christiana contrita sunt agmina vehementer^ 
nam equi eorum insolitum non ferentes clamo- 
rem Turcorum^ buccinarum clangorem, ictusque 
taburdnorum, calcaribus non parebant. Dum 
igitur Christiani fugam inire cogerentur^ super- 
venit magnificus dux Normannorum Robertus, 
clamans et dicens, ' Quo fugitis milites ? quo 
ftigitis ? equi Turcorum nostris velociores sunt^ 
nnde fuga prsesidio non est; melius est enim 
bene mori, quam turpiter vivere ; mecum sen- 
tite, me sequimini/ Haec cum dixisset, in quen- 
dam Turcorum regem lanceae direxit aciem, quae 
scutum illico et loricam cum corpore perforavit ; 
secundum quoque, et tertium similiter, in mo- 

* Currus,'] * Cumis Turcos/ C. 



88 



R06£R1 DE W£NDOVER 



A.D. 1097. mento confossos prostravit; tunc animus rediit 
thecrasadeB. Cnnstianis^ pugnaquc grayissima committitur et 
horrenda. Caesi sunt in illo conflictu de nostris 
duo principes ; nam Willelmus^ Tancredi frater, 
dum regem quendam Turcorum lancea transfigit, 
ejusdem regis lancea perforatur ; Godefridus quo- 
que de Monte^ dum caput cujusdam pagani am- 
putat^ sagitta perforatur ; tertius, ^ Parisiacensis 
Robertus, eodem mortis genere yitam finiyit : 
ceciderunt autem in hoc conflictu ad duo millia 
peregrinorum^ deficientibus agminibus et in* fu- 
gam compulsis. Sed cum sic afficeretur populus 
Christianus^ ecce alius exercitus^ quem duce- 
bat dux Godefridus, cum quadraginta millibus 
armatorum, qui omnes acriter in acies irruunt 
perversorum et atrociter satis et animose de- 
certantes, dum Turci infideles tot hostes su- 
pervenisse conspiciunt^ quasi cselum super se 
ruiturum expavescunt^ cum duce suo Soliman- 
no praesidium fugae capessunt; quos fugientes 
Christiani tanta persequuntur instantia^ ut per 
quatuor milliaria ultra eorum castra continuam 
operarentur ex eis stragem, et captivos omnes^ 
quos Turci ceperant^ reducentes^ ad castra eo- 
rum sunt reversi ; ubi reperientes copiam auri^ 
argenti^ jumentorum cum gregibus, armentis 
et victualibus infinitis^ collectis papilionibus et 
tentoriis^ equis pariter et camelis^ in castra 
propria sunt reversi. Cecidisse autem dicun-' 
tur ea die de numero hostium^ et apud suos^ 
virorum potentium ^ad tria millia. Actum est 



^ Parisiacensis Robertus i] sup- 
posed to haye been the same with 
him who had before presumed to 
kscend the throne and place him- 
self by the side of Alexius. His 
death is recorded in the Alexiad. 
See Gibbon, xi. p. 50, note. 



^Ad tria millia.'] The princes of 
the Crusaders intheir public letter 
to Europe, on the events of the 
war, wrote that thirty thousand 
Turks were killed in the actioA 
and three thousand Christians. 
Martene, Vett. Scriptt. Ampl. 
CoU. i. 568. 



FLORSS HISTORIARUM. 



89 



itaqne hoc praelium die kalendarDm jQlianun, a.d. io»7. 
pugna ^ultum dissimili^ cum Turcorum centum SeOiindM. 
quinquaginta millia contra Christianos quinqua- 
ginta millia decertarent. 

De progresm peregrinorum a Nicaa usque ad Antio- 
chiam in regimihm subjuffati». 

Postquam autem per triduum moram^ sibi et Adram 
eqms necessanam^ in loco certaminis protraxis- 
sent; lituis monentibus^ se iterum ^ ad iter accin* 
gunt, et transcursa Bithynia universa^ Pisidiam 
sant ingressi ; ubi casu in proyinciam arentem et 
inaquosam descendentes, ibidem positis [castris], 
importunitate ardoris [et] molestia coepit populus 
ita deficere^ ut plusquam quingenti spiritum ex- 
halarent; tandem his erepti periculis descende- 
runt in regionem uberrimam^ juxta Antiochiam 
minorem, qudB Pisidiae metropolis est. Ex hinc 
quoque turmas suas dividentes dispersi sunt per 
provincias^ ut eas explorarent^ quo possent ad 
principes earum perferre notitiam ; qui a castris 
divisi Heracleam^ Lycaonide urbem^ prsetereun* 
tes ad Iconium ejusdem regionis metropolim 
pervenerunt, quam omni habitatore vacuam in- 
venerunt ; Turci enim civitates et castella dese-» 
rentes, cognito peregrinorum adventu, non ha- 
bebant fiduciam resistendi; indeque Marasiam 
urbem transeuntes, Ciliciam sunt ingressi. Ha-» 
bet autem Cilicia ab oriente Coelo-syriam, ab 
occidente Isauriam, a septentrione juga montis 
Tauri^ ab austro Cypricum mare; habet etiam 
duas urbes metropolitanas, Anavarzan et Thar- 
sum, doctoris gentium Pauli natale solum ; hsec 
civitas subdita est Baldewino, fratri ducis Gode- 



^Ad iteraccvngunt,'] ^The joar- 
ney of Col. Macdonald Kinnear 
in Asia Minor ihrows consider- 



able light on the geography of 
this march of the Grusaders.* 
Gibb.xi. p. 60, note by theEditor. 



90 



ROGERI DB WENDOVER 



A.D. 1097. fridi. Robertus dux Normannonim quandam 
thecrusades. cepit urbem Azena vocatam^ et dedit eam sno 
militi Simeoni. Dux Boamundus et comes Rei- 
mundus ceperunt aliam urbem^ quam Petro de 
Alpibus contulerunt ; inde ad Oxan profecti ur- 
bem obtinuerunt^ et Petrus de Russillun cepit 
Rufam et plurima castella subegit. Guelfus qui- 
dam, natione Burgundus, Adama urbem subju- 
gavit, et Tancredum supervenientem in ea be- 
nigne suscepit. Tancredus inde profectus ^ Maun- 
stram venit, et, Xurcis interfectiSy urbem subju- 
gavit ; inde ad minorem Alexandriam descendens 
urbem obtinuit et provinciam sibi totam subegit. 
Baldewinus, frater ducis Godefridi, ad majorem 
reversum exercitum, assumpta militia, in partes 
septentrionales descendit, et regionem totam us- 
que ad Euphratem in sua jura recepit : exiit 
ergo fama ejus ad cives Edessanos, qui trans 
flumen habitabant, quod tantus princeps de gente 
occidentis advenerat, ^qui vocantes eum humiliter 
rogabant, ut sibi et suae civitati prseesse digna- 
retur. ^Est autem Edessa nobilis Mesopotamise 
civitas, qu8B alio nomine Rages appellatur, ad 
quam Tobias senior Tobiam filium snum misit, 
ut a Gabelo cognato suo reposceret decem talen- 
ta; ad hanc veniens Baldewinus, a duce urbis 
et populo universo cum gloria suscipitur et 
honore. Inde urbem Samosatum adveniens, cum 
vidisset eam quasi inexpugnabilem, datis aure- 
orum decem millibus, emit eam a duce civitatis et 
in sua jura recepit ; et inde ad Sororgiam trans- 



^ Maunstram,'] *■ Mamistram/ C. 

'Qtii vocantes eum,'] The go- 
Temor of Edessa at this time was 
Theodore, or Thoros, a Greek, 
placed there by the emperor of 
Constantinople. Michaud, Hist. 
des Grois. i. p. 254, where the 



reader may find a detailed ac- 
count pf the reTolution of Edessay 
coUected from Albert of Aix and 
Will. of Tyre, compared with 
Matthew of Edessa. 

^ Est autem EdesM.'] Compare 
also Will. of Tyre, p. 682. 



FLORBS HISTORIARUM. 



91 



iens, obsedit illam et cepit. Quod cnm factum a.d. im7. 
fderat^ liber commeatus ab Edessa nsqne ad tii«'ciuMdM. 
Antiochiam transire volentibns patebat. Major 
interea exercitus ad urbem Mareseam profectus, 
quam Turci prse timore yacuam reliquerant, 
Christianos in ea solummodoinvenenmt. Inde 
miserunt Robertum ducem Normannicum ad 
urbein Artasiam, cum comite Flandrensi ; quo« 
rum adventum cum cives cognovemnt^ Turcos 
omnes^ qui eos multo jam elapso tempore op- 
presserant, necaverunt^ et extra urbem omnium 
capita projecerunt. Distat autem hdec civitas 
ab Antiochia milliaribus quindecim, quae etiam 
Calquis alio nomine nuncupatur. 

De transitu cujusdam jpantis et obsidione Arvtiochia. 
His ita gestis. revocatae sunt omnes legiones PMsaffeof 

, theOiontM. 

dispersse per diversas provincias^ et, exercitu 
redintegratO; generale fit interdictum inter eos^ 
ut nullus de csetero nisi jussus praesumat ab ex- 
erdtu separari. Mane autem facto, acies versus 
Antiochiam dirigunt; sed quoniam fluvius ' Oron- 
tes^ qui et vulgari appellatione ^Fer dicitur, in 
yia medius erat, super quem pontem audierunt 
fortissimum esse obstaculum, miserunt Rober- 
tum ducem Normannicum cum sociis expeditis, 
qui itinera prsetentarent, et^ si quid difficultatis 
emergeret, principes sequentes super eo redde- 
rent certiores ; prsecedebat ergo dux majores 
I^ones^ donec ad praedictum pontem pervenit. 
Erat^ pons lapideus, in utraque fronte turres 



' Orontes, . ,su'perquem'p<mtem,'\ 
This bridge was over the linny 
not the Orontes, at a distance of 
three leagnes from Antioch. See 
Wilken, vol, i. p. 172 ; Gibbon, 
xi. p. 62, note by the Editor. 



* Fer;"] called by Albert of Aix 
Farfar, p. 228. 

' Erat pona lapideus ;] called 
Greser Hadid ; consisting of nine 
arches, with two towers .built 
upon it : see Pococke, Descript. 
of the East, vol. ii. p. i. p. 172. 



92 



ROGERI DE WENDOYER 



A.D. 1097. habcDS fortissimas^ in quibus centum viri armis 
tbecrusadet. streuui^ balistarum usum habentes^ erant depu- 
tati^ qui pontem vel fluminis vadum volentes 
transire violenter arcerent ; advenerant praeterea 
ab Antiochia equites septiug^enti^ qui^ in ulteriori 
fluminis ripa constituti^ transitum nostris negare 
pro viribus decertabant. Ad hunc quoque pon- 
tem cum transire non poterat dux Robertus^ ab 
hostibus prsedictis impeditus^ fit ibidem conflictus 
asperrimus, quod usque ad adventum majoris 
exercitus non cessabat. Postquam ergo uni- 
versse convenerant legiones^ lituis perstrepenti- 
bus et tubiS; pontem invadunt, viribus totis hos- 
tes repellunt, et alii interim, vado reperto, flumen 
potenter transeunt^ et ripam ulteriorem, hosti- 
bus fugatis, attingunt ; deinde translato exercitu 
universo, castra statuerunt^ et die sequenti inter 
montes et fluvium^ viam regiam sequentes^ ante 
urbem infra milliare unum castra locaverunt. 

Est^ autem Antiochia civitas prseclara^ ab An- 
tiocho filio Alexandri Macedonis dicta^ eo quod 
illam caput statuerat regni sui ; in hac post- 
modum apostolorum princeps cathedram tenuit 
pontificalem^ sub Theophilo viro venerabili^ qui 
erat in civitate potentissimus, a quo etiam fuit 
Theophilis nuncupata ; hsec quoque priscis tem- 
poribus dicta est Reblata^ ad quam Sedechias^ 
rex Judae^ ante Nabuchodonosor regem ductus 
est et oculis privatus. Sita est in provincia 
SyriaceleS; quse majoris Syriae pars esse dignosci- 
tur, agros habens uberrimos, rivis ac fontibus 
delectabiles et amoenitate singulares. Erat au- 
tem dominus civitatis ^quidam Axianus, natione 



Slege of 
Antioch. 



' Eat autem Antiochia.'] For a 
description of Antioch see Po- 
cocke, Tol. 11. p. 1. pp. 188-193. 

' Quidam Axianus,] So Will. 



of Tyre : by Robert the Monk he 
Is called Cassianus ; by Fulcher 
of Chartres, Gratianus ; and by 
Albert of Au, Darsianus. Hls 



FLORBS HISTORIARUM, 



03 



Twrcas, qni de familia fuerat magni Soldani a.d. im7. 
Persamm^ nomine Belfecho, qni proyincias illas fthecnisMiM. 
omnes suo, ex.piilsis Christianis^ subjngayit im- 
peiio. Placnit itaque piincipibns occidentis ut 
ad nrbem accedentes eam obsidione yallarent; 
unde urbi appropinqnantes, decimo qninto calen- 
das Noyembris acies in gymm in hnnc modum 
disponunt; cum igitur quinque essent portas 
dyitatis, qnarum dnse propter fluminis yicinita- 
tem non poterant obsideri^ dimisit illas exerci- 
tus inobsessaS; reliqnis tribns obsidione yallatis. 
Superiorem^ igitur portam obsedit Boamundus, 
cum his qni ab initio fuerant ejus castra secuti : 
jnxta enm sedit dux Normannorum Robertus 
et comes Flandrensis cum sociis suis^ qui a 
castris Boamundi usque ad portam Canis agmina 
conjnnxemnt : jnxta illos continuayerunt ob- 
sidionem comes Tholosanus et episcopus Podi- 
ensis Aimems, cum aliis nobilibus^ qui eoram 
fiierant yexilla secnti : juxta eos sederant aliis 
copulati dux Godefridus^ cum fratribus snis Eus- 
tachio et Baldewino, et alise legiones multse, quse 
ipsnm quasi rectorem fuerant snbsecutse. 

Boamwndm, mctualia quarens, multos Turcorum 

inter/ecit. 

Ciyitate itaque in hunc modum obsessa^ locaye- Jjjg^ 
rant machinas in locis opportunis, petrarias scili- 
cet, ^trabuculos et mangonellos^ ex quibus crebros 
lapides emittebant et damnosos, quae ciyibus in- 
clusis terrorem non minimum incusserant. Castel- 



right name appears to haye been 
Baghisian, or Akhy-Syan ; Mi- 
chand, i. p. 267, note.. 

^ Superiorem igitur portam, ] 
' Quae ad orientem respicit, erat 
porta una, quaB hodie dicitur 
sancti Pauli, eo quod monas- 



terio ejusdem apostoli in cHto 
montis posito, sit subjecta/ WilU 
Tyr. p. 689. 

' Trubucvlos ^l a kind of cata- 
pult : see Du Fresne, Gloss. ad 
voc. Tribulus. 



94 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1097. lum etiam lifirneom latum componentes^ in altum 

Historyof ,,.,.., . ... . ,.. . . 

thecnuades. balistanos lu eo locaverunt^ qui^ m insidus civium 
constituti; telis igneis et venenatis multos neci ex 
bostibus tradiderunt. Turci e contrario machi- 
nas pro machinis construentes^ tela pro telis^ 
et lapides pro lapidibus^ in peregrinorum per- 
niciem remiserunt ; tandem innumeris hinc et 
inde interfectis^ et^ maxime ex eis qui victualia 
quderebanty deficientibus alimentis^ dominus Boa- 
mundus et comes Flandrensis et Robertus de 
communi consilio^ ut pabula qusererent^ exierunt. 
Audientes autem Turcos esse in quodam castello 
et villa magna, in regione hostium, bonis omni- 
bus refecta, profecti sunt illuc cum legionibus 
suis, ubi multis, Deo volente, a paucis trucida- 
tis, spolia multa in suos usus receperunt. Cog- 
noverunt autem prsedicti principes, per explora- 
tores suos, Turcorum multitudinem in proximo 
constitutam, contra quam comitem Flandrensem 
direxit Boamundus cum viribus armatis, ipse 
majoribus copiis stipatus secuturus. Comes 
vero, in opere martio vir strenuus, in hostes 
acriter irruens centum ex eis gladio peremit ; 
dumque victor ad socios rediret, ecce alii ex- 
ploratores multo fortiores nuntiant adventare ex 
alio latere emergentes ; contra quos viribus mul- 
tiplicatis incedentes, prsevia Dei gratia, omnes 
in fugam compulerunt, et quasi per duo milliaria 
insequentes eos, stragem non modicam hostibus 
intulerunt ; indeque cum triumpho ad castra re- 
vertentes, cum equis et mulis, camelis, asinis, 
armentis et spoliis uberrimis, qude contraxerant, 
agros repleverunt circumpositos, et principes, in 
victus penuria laborantes, immensa Isetitia pro- 
fuderunt. Sed quoniam tantse multitudini vix 
per dies paucos prseda sufficere potuit prsefata, 
praevaluit in brevi adeo fames in populo, quod 



PLORBS HISTORIARUM. 



»5 



innumera hominum moltitudo. ab obsidione re- a.d. 1097. 

Hivtoiy of 

cedens^ juramentorum et 'votivaB professionis thecniMdet. 

immemoreS; clam ad patiiam repedarunt ; inter 

quos etiam et ^Tacinus quidam, homo subdolus 

et imperatori Alexio familiarissimus, peregrino- 

rum oppressionem metuens, ut quocunque modo 

fraadem palliaret, relicta in obsidione familia 

cum tentoriis, recessit non denuo reversurns. 

Hoc quoque tempore 'Suanus, Danorum regfis 

filius et cruce signatus, cum viris mille quingen- 

tis optime armatis ad obsidionem properans An- 

tiochenam^ non longe ab urbe Nicsea Turcorum 

perpessus insidias, cum suis omnibus interfectus 

est ; sed tamen diu et viriliter hostibus resisten- 

tes^ ne inulti animas effundere viderentur, cruen- 

tam post se proditoribus victoriam reliquerunt. 

De afflictumperegrin^ infame et mortalUate. 

Per idem tempus, in obsidione cum fames de safferinffi ot 
die in diem invalesceret^ et ex fame lues sequere- 
tor, de mandato domini Podiensis, qui legatione 
sedis apostolicas in exercitu fungebatur^ statutum 
estyUt triduanum indiceretur jejunium in populo; 
videbatur enim prudentioribus yiris et literatis^ 
quody peccatis exigentibus^ praedicta incommoda 
acciderunt. Decreverunt pariter, meretrices om- 
nes ab exercitu sequestrari, adulteria et fornica- 



* VoHoa prqfessicni» immemo' 
res.'] Amongst these was Peter 
the Hermit; for, according to 
Fuller, 'when the siege grew hot 
his deTotion grew cold, he found 
a difference between a Yoluntary 
fast in his cell and a necessaryand 
indispensable famine in a camp.* 
Holy Warre, 1G51, p. 11. 

' Taeinus,] Tatinus or Taticius, 
as he is also calied, left the 
camp under the promise that he 



would induce his master at Con- 
stantinople to send troops and pro- 
yisions ; but, as Robertus Mona- 
chus adds, 'ipse nec sacramen* 
tum tenuit nec Terborum spon- 
sionem implerit.' Gesta Dei per 
Francos^ p. 48. 

' Suanus,'] Upon the proba- 
bility of this story, omitted by the 
Danish historians, see Michaud, 
i. p. 278, note. 



96 



R06BRI DB WBNDOVER 



A.D. 1097. tiones, ebrietates et comessationes. aleas et fal- 

Hittoryof - , . . . n % • 

thecrusades. laces juratiooes^ simul et omnes fraudes mter- 
dicere universis, ut, omni spurcitia eliminata, 
adesse sibi divinam misericordiam humiliter im- 
plorarent. Factum est autem, ut per gratiam 
Dei superabundantem, populo ad frugem vitae 
melioris revocato, ex parte quiesceret ssevior ira 
Dei : movebantur enim supra modum ex hoc 
pereg^rini, quod sciebant exploratores esse in 
exercitu ex omnibus orientis nationibus in qui- 
bus conversabantur increduli ; dum unusquisque 
eorum, de proprio statu sollicitus, scire volebat 
qualiter se contra tantam expeditionem defen- 
dere valuisset ; nec enim erat difficile hujusmodi 
exploratoribus inter nostros latere, cum merca- 
tores in exercitu victualium, alii Graecos, alii 
Syrianos, alii Armenios, se esse affirmarent. Et 
cum hujusmodi exploratores famem invalescere 
simul et mortalitatem conspicerent in exercitu, 
timuerunt peregrini valde, ne, si tanta calami- 
tas inter gentiles disseminaretur, ipsi collectis 
militaribus copiis supervenientes peregrinos ob- 
ruerent universos. Cumque principes contra hoc 
nullum potuissent remedium invenire, Boamun- 
dus, vir perspicacis ingenii, circa primum noctis 
sequentis crepusculum, cum alii sodales per cas- 
tra ^pro apparatu coense de more essent soUiciti, 
adduci prsecepit Turcos aliquot, quos habebat in 
vinculis, et tradenseos camificibus mandatjugu- 
Iari,et,copioso igne supposito^quasi ad opus coenae 
assari. Jussit etiam suis, quod, si ab aliquibus 



^ ProapparatuciibtuB.^l Malms- 
biiry states, that the famine was 
80 severe that human flesh was 
actually eaten ; ' nec defuere, qui 
cadavera cadayeribus infarcirent, 
humanis pasti camibus.' § 362. 
Upon the ruse of Bohemond in 



the text Gibbon has, ^ This can- 
nibal hunger, sometimes real, 
more frequently an artifice or a 
lie, may be found in Anna Com- 
nena, Alex. 1. x. p. 288;' yoI. xi. 
p. 55,tio^e, 



PLORES HISTORIARUM. 97 

essent interrogati quid sibi vellet talis coenae ap* ^^J^Z- 
paratus^ dicerent sic esse decretum, ut qnotquot thaCniMdi 
ex hostibus deinceps ab eorum exploratoribus ca- 
perentnr^ omnes in prandiis principum et populi 
modo simili consumerentur. Audientes autem qui 
in expeditione erant tam admirabile factum» et 
qaod in castris domini Boamundi talia agerentur, 
accorrerunt universi^ et rei novitatem admirantes, 
qoi adfuerunt exploratores, totum serio fuisse 
factum et absque simulatione credebant ; timen- 
tes itaque ne quid sibi simiie accideret^ de cas- 
tris furtim egressi ad propria sunt reversi illis, 
qui eos miserant^ dicentes, quod populus iste 
omnium ferarum silvestrium excedat ssevitiam^^ 
cui non sufficiat sibi urbes et castella subjugfare, 
omnimodam hostium substantiam diripere^ vel 
homines captivos inclementius torquere et occi- 
dere^ nisi insuper et de carnibus eorum ventrem 
suum impleat et inimicorum sanguine sag^ne^ 
tnr. Exiit ergo sermo iste ad partes orientis 
remotiores^ et longe positas pertermit nationes, 
civitas quoque Antiochena tota contremuit^ hujus 
facti perterrita novitate ; haec contulit Deus po« 
pulo sno per studium et operam domini Boa- 
mundi, et per hoc exploratorum pestis ^ in parte 
quievit» 

De canvalescentia dtbds Godefridi ah infirmitate, et 

ogritudiniB cama. 

Surrexit praeterea in exercitu ingens Isetitia de ^^^^ 
convalescentia ducis Godefridi, qui de valida oodft«y. 
segritudinis molestia plene restitutus est sanitati ; 
receperat namque apud Antiochiam minorem 



* In parte quievit,'] Wendoyer 
has here omitted the account 
given by William of Tyre of the 
embassy sent by the caliph Moat- 



hadi to the camp of the Crosa* 
ders. Compare WiU. Tyr. p. 
996y with Robert. Monach. p. 
51. 



VOL. II. H 



98 R06BRI DB WBNDOVER 

A.D. 1097. vulnus fere letiferum. ab urso quodam sibi inflic- 

Historyof -r^ •m » . , . 

uiecnuadet. tum. Dum ibi constittttus^ ob gratiam recreatio- 
nis silvam quandam ingressus, pauperem pere^ 
grinum invenit ligna arida comportantem ; quem 
ursus ingens et horrendi corporis fugientem inse- 
quens ut devoraret^ periculum imminens pauper 
clamore testatur; dux vero, pauperem claman- 
tem conspiciens et rapido cursu fugientem, com- 
patitur peregrino jam a bellua deTorando, et 
velociter irruit^ educto gladio, ut opem ferret 
patienti : yidens ergo ursus ducem gladio instan- 
tem, spreto peregrino, quem prius persequebatur^ 
dentibus armatus et unguibus in hostem se con- 
tulit fortiorem. Tandem dux, equo crudeliter 
vulnerato, pedes effectus gladio rem agebat ; ur- 
sus autem patulo oris rictu et murmure occur- 
rens horrido, ducis constantiam parvipendens, 
contempto gladio, nititur se cominus ingerere 
repugnanti. Porro dux, irruentem a se belluam 
propellere gladio totis nisibns instans, mucrone 
eam perfodere laborabat; verum ursus gladium 
declinans, et ducem brachiis amplexum constrin- 
gens, in solum dejicere conatur, ut sub se posi- 
tum dente posset facilius et unguibus laniare; 
verum miles strenuus et in armis egregius, laeva 
belluam complexus, dextra impingit aciem et 
capulo tenus immerso gladio mortem ingerit re- 
luctanti. Sau<jus tamen dux et cruore resper- 
sus, periculosissime quoque rulneratus, cruentam 
nimis victoriam reportavit ; unde nimia sangui- 
nis effusione debilitatus ad sodales non potuit 
remeare. Tandem vero, prsedicto paupere, qui 
ejus beneficio mortem evaserat, proclamante et 
casum indicante, accurrunt legiones universde, 
et lectica impositum cum gemitu omnium et 
lachrymis detulerunt ad castra, et sub chyrui^co- 
rum soUicitudine illum deputarunt donec con- 



FLOfiBS HISTORIARUM. 99 

venientibas reniediis plenam posset conseqai ^-^-J^ 
sanitatem. Nunc igfitur, ut praedictum est, 
pristinse sanitati restitutus gaudium contulit le* 
gionibus universis. 

De conseeratiane Scmpioms Wigin^ien»U episeapi. 

Eodem anno Anselmus, Cantuariensis arcbie- ___ 
piscopus, ^consecrayit Sampsonem in episcopum m^T* 
Wigomiensem Londoniis, in ecclesia sancti Pauli, 
die Dominica, decimo septimo kalendas Julii. 

Eodem anno 'Richardus de Exaquio, abbas 
eccIesiaB sancti Albani Anglorum protomartjrris 
creatus, rexit eam magnifice annis viginti duo- 
bxis, interius religionem reformando> et exterius 
in cellis, plurimis terris> possessionibus et rebus 
multimodis ampliando. 

2)e duanm mHKum siragfi Turearum. 

Anno DominicdB nativitatis mxcviii. peregrini, a.d. io98. 
qui erant in obsidione Antiochise, dies Natalitios A^eh. 
in obsequiis divinis et eleemosynarum exhibi- 
tionibus mag^fice celebrarunt ; inter quos etiam 
cives Antiocheni, de suo statu satis solliciti, 
principes infideles tam vicinos quam longe po- 
sitos in sui subsidium evocartint. Factum est 
autem per eorum instantiam diligentem, quod a 
Damasco, Hierusalem, Caesarea, Alapia, Haman, 
Emissa^ et Hierapoli, et conterminis regionibu^ 
mnltis^ congregati referuntur circa castrum 
cui nomen est 'Hareg, quod ab Antiochia vix 

^CoHseermntSasiipsoHemJ^SBm^^ ' Richardua de Exaquio,] Ri- 
•on WBS ovdaiaed presbyter by «hard of Lessay, or Eesay, ia 

Normandy. He diedthe Idih of 
Maylll9. Mat. Par. Vit. Abbat 
S. Alban. p. 64. 

• Hareg.'] * Harenc/ WiU.Tyr. 

H 2 



AoaebUy at Lambetb^ on the 14th 
Jnne 1096 ; and on the day fol- 
lowing waa coneecrat^, at S. 
PaQl'ey bishop of WMTcester. He 
died5thMaylll2. Eadm.Hiftt. 
NoT. p. S5. 



100 R06ERI DE WENDOVER 

A.D. 1098. quatuordecim milliaribus distat, ad viginti octo 
Aecras^ea. millia bellatorum. Hi omnes habuerunt propo- 
situm ex improviso in peregrinos irruere, dum 
circa urbis insultum essent occupati; sed prin« 
cipes nostri, quos eorum insidise non latebant, 
pedites omnes de exercitu in obsidione relin* 
quentes, qui equites erant in primo noctis crepus- 
culo, armis instructi, sine tumultu et quasi sub 
silentio e castris egressi, inter lacum quendam et 
Orontem fluvium, qui quasi unius miIIiaris[spatio] 
a se distant^ nocte illa quieverunt ; mane autem 
facto^ cum festinatione ad arma convolantes in 
sex aciebus suum disponunt exercitum, singulis 
earum certis ducibus assignatis. Turci vero non 
longe constituti, scientes quod nostri in vicino 
essent, de suis copiis duas acies praemiserunt, 
reliqua turba cominus subsequente ; factum est 
autem ut nostri, quivix septingenti erant, sus- 
cepto de supernis incremento^ infinita millia vi- 
derentur. Procedentibus itaque paulatim ad in- 
vicem legfionibus, coeperunt primae acies eorum 
in nostros cum magno impetu irruere, et, immissa 
sagittarum g^ndine, ad suos confidunt habere 
recursum ; nostri autem cominus accedentes, vi- 
bratis more solito lanceis et gladiis incumben- 
tes, eos omnes in unam turbam solidari com- 
pellunt ; comprimentibus quoque illos hinc lacu^ 
illinc fluvio, evagandi licentiam auferebant> unde 
Turci^ Christianorum ferre non valentes instan- 
tiam, in sola fuga constituunt spem salutis ; 
dantibus ergo tergis infidelibuSj nostri eos cer- 
tatim insequUntur usque ad castrum supradic- 
tum, quod a loco certaminis milliaribus decem 
distabat. Videntes autem oppidani suorum fu- 
gam, et gladiis eos fere omnes cecidisse, succenso 
Hareg castro> et ipsi fugam capessunt ; at vero 
Armenii et alii fideles regionis, prsedictum occu- 



FLORSS HISTORIARUM. 



101 



pantes mumcipium^ illud nostris principibus red- a.d. iom. 
diderunt. Ceciderunt autem die illa ex hostibus thtcniaadt 
ad duo millia, ex quibus quingenta capita re« 
portantes cum mille equis optimis et manubiis 
copiosis ad castra reversi sunt, multas gratiarum 
actiones Domino persolventes. Cives quoque in- 
terea, per portam civitatis certatim eg^edientes, 
fere tota die nostris gravissima intulerunt cer- 
tamina^ donec nostrorum audientes adventum in 
civitate sese receperunt. Principes itaque vic- 
tores ad obsidionem reversi ducenta capita Tur- 
corum^ in signum triumphi et doloris eorum in- 
crementum^ machinis jaculatoriis in urbem im- 
mitti fecerunt; csetera vero ante urbem palis 
confixa statuerunt, ut tam haec quam illa eorum 
molestias adaugerent. 

Pereffrini treeenti a Turds prostemmtur. 

Cumque principes omnes ad obsidionem re- siege or 
versi fuissent^ invadunt acnter umversi moenia 
civitatis ; contra quos cives acerrime rebellantes 
signiferum Podiensis episcopi et multos alios 
peremerunt. Tandem, cum in mensem quintum 
se protraheret obsidio^ venerunt naves Januen- 
sium^ peregrinos et victualia ferentes, et fre- 
quentibus nuntiis exigentes, ut^ missis aliquot de 
principibus, secure eos ad castra conducerent; 
quod audientes peregrini^ qui in obsidione erant 
^t victus penuria vexabantur;, infinitus eorum 
Qumerus ad mare descendit, ubi, peractis negotiis, 
ad castra redire proponunt. Eliguntur itaque de 
principibus dominus Boamundus^ comes Tholo-* 
sanus, Everardus de Pusaco^ ^ et comes Garnerua 
de Gres, ut peregrinos qui in portu erant, tam 



^ Et cames Gamerus de Gres,"] 
Albert of Aix adds Raymond 
coimt of Proyence. The port 



where the Genpese disembarke^ 
bore the name of S. Simeon th^ 
Hermit ; Ibid. p. 236. 



102 ROOBRI DB IV^ENDOVBR 

A.D. 1098. eos qui nuper adYenerant quam alios qni ad 
tiMfcrandet. mare descenderant, snb^ salvo ad castra reduce*. 
rent. Audientes autem Antiociieni, quod prse* 
dicti principes ad mare descenderant^ missis qua- 
tttor millibus expeditorum militum, illis obyiam 
processerunt^ ut parantes peregrinis insidias eos 
interficere laborarent; fkctum est autem, cum 
plebei peregrini cum victualibus et jumentis 
onustis inermes l*edirent ad castra, Turci ab in- 
sidiis erumpentes in ipsos non segniter irrupe- 
runt; contra quos oum principes praefati din 
decertassent> videntes tandeln imparem nimis 
conflictum contra tantam Turcorum mttltitudi- 
nem5( ^^^ illi^ Q^ ^os sequi poterant recedentes, 
ad castra de loco certaminis redierunt; cecide- 
runt autem ibi ex pauperibus peregrinis quasi 
trecenti promiscui sexus et aetatis. 

De 9trage Turcarum pramssima etpraUo eatenm 

inavdUo. 

siega of Venit interea rumor in castra, qttod peregrini, 

*^ ' qui de mari advenerant^ hostium in via perpessi 
insidias omnes repentino impetu cormissent ; sed 
dum iisec inter se principes nimis condolentes 
rttminarent^ ecce Boamundns et post paululttm 
comes Tholosanus ad castra revertuntur, casum- 
que qui acciderat prindpibus exponentes. Axi- 
anus itaque^ dominns civitatis, cognoscens quod 
sui victores erant> praecepit portas urbis aperire, 
ttt cives revertentes libemm haberent ingressum. 
Sed prindpes nostri, confratrum sanguinem ul- 
cisci cogitantes^ ad arma GonvoIarunt> et dis- 
positis aciebus hostibus occurrunt, et solita gla- 
diis incumbentes constantia in Turcos irruunt, 
quiy prae timore agminibus dissolutis^ pontem 
civitatis certatim obtinere contendunt ; sed dux 
Lotharingiae Godefridus^ cum suis pontem occu- 



PLORBS H18TOR1ARUM. 108 

pans, aat intraTe Tolentes riadiis obtrancat. ant in a.d. i«m. 
prindipes iUos inseqnentes redire peritnros com» -^^ 
peDit ; sic ergo cnm nec hic nec alibi principvm 
impetos, armoram instantiam, ictusqne importa- 
biles snstinere dintias yalerentj salutis unicom 
remedium fuga erat, quo firustrati penitus gladiis 
passim caeduntur et pereunt. Axianus autem 
populum suum penitus deficere yidens portas 
praBdpit sub omni celeritate aperiri, ut eoram 
saltem reliquias sub tuto permitteret coUocari ; 
reserato ig^tur aditu, tanta super pontem fugi- 
entium conglobata est turba, tantusque factus 
tumultus, ut se invicem comprimentes in fluvium 
prascipitaretur eorum numeras infinitus. Dux 
quoque Godefiidus, postquam in boc conflictu 
multoram capita loricatoram sine ictus repeti* 
tione solita fiiltus virtnte amputaverat, unum ex 
Turcis in nostros protervius instantem, licet 
lorica indutum, per medium cum gladio divisit^ 
ita ut pars ab umbilico superior ad terram cade- 
rety reliqua parte super equum, cui insederat, 
intra urbem cursn rapido introducta ; equus au« 
tem hinniendo inter Turcos huc illucque, ac si 
diabolica esset invectus faria, discurrens, sessoris 
corpus ab umbilico deorsum gerens, omnes qui 
viderant illius rei perterrait novitate. Dux etiam 
Normannoram Robertus, alium sibi nimis infes-i 
tum in capite percutiens^ galeam et clypeum» 
caput, dentes et coUum, ut solet ovicula a car* 
nifice^ usque in pectus deorsum diffidit ; quo 
ruente in terram, ait Robertus, 'Omnibus tar- 
tareis ministris animam tuam craentam com* 
mendo.' Ceciderant quoque illa die ex hostibus 
quasi ad duo milUa Turcorum, et^ nisi nox super- 
veniens bellum dirempsisset, finem procul dubio 
iUa die Antiochenum negotium habuisset. Com- 
pertum est fideUter a nostris per captivos Tur- 



104 R06ERI DB WBNDOVBR 

A.D. 1098. cos. quod duodecim ex majoribus eorum cum 
thecnuadet. alus coiTuerunt. Cives de nocte suorum corpora 
defunctorum sepuIturaB tradiderunt, sed nostri, 
funera eorum effodientes, aurum^ argentum et 
yestes pretiosas ex sepultis canibus extraxerunt, 
quae omnia in usus pauperum peregrinorum ces- 
serunt. 

De equis dmbm millihm a peregrinis captis. 
siegeof Post hauc autem victoriam divinitus peregri- 

Antloch. . , , j X 

nis concessam, ut castra nova qudBdam et ma- 
chinas ad expugnationem urbis construxissent^ 
audierunt quod cives pro defectu pabuli ad locum 
quendam pascualem equos suos consueverant 
destinare, qui vix ab urbe quatuor milliaribus 
distare videbatur; quod nostri cognoscentes et 
ad locum pascualem properantes^ occisis qui ar- 
mentis prseerant et equis, exceptis mulis et mu- 
labus, duo millia equorum nobilium ad castra 
deduxerunt. Per idem quoque tempus Balde* 
winus^ ducis Godefridi frater> qui, ut praedictum 
est^ Edessam subjugaverat civitatem^ audiens 
quod peregrini magna rerum laborarent inopia, 
missis donis ingentibus, in auro, argento, sericis 
et equis pretiosis^ res principum singulorum red- 
didit ampliores ; insuper autem et duci fratri 
suo, qui de terra circa Euphratem possidebat, 
omnes redditus in frumento, vino^ hordeo et oleo^ 
necnon et aureorum quinquaginta millia desti- 
navit. Eodem tempore nuntiatum est principi- 
bus, quod 'Soldanus^ Persarum dominus, ad An- 
tiochenorum instantiam et suorum postulationes 
assiduas^ innumerabiles armatorum copias in 
Syriam transmiserat^ quse jam imminere, quasi 
prse foribus, dicebantur. Hujus quoque famse 

■ ■ ■ I ■ » ■ W I ' ■ ■ i^. ■■■ I ■■■■■■■■■ ■ I — ■■ ■■ ■ ■ I ■ I ■ 

1 Soldanus,^ * Solidanus/ C. 



FLORES HISTORIARUM. 



105 



disseminatio ^eo principes nostros perterntit, ut a.d. lo^s. 
Stephanus, Camotensiom comes, aegritudine si- tbaCraMd* 
malata et sumpta a fratribus licentia» cum qua- 
tQor armatorum millibus ab obsidione non redi- 
tams abscessit ; quo facto tam notabili tamque 
fanesto principes, qui in castris erant, conster- 
nati, coeperunt anxie deliberare quomodo huic 
morbo possent occurrere, ne hoc exemplo per- 
nicioso alii simile aliquid attentarent, Placuit 
erg^o omnibus^ ut quicunque se a castris sine 
principum licentia subtraheret^ tanquam sacri- 
legus ant homicida in exercitu haberetur ; unde 
lactum est, ut omnes pariter, tanquam yiri claus- 
trales, principibus suis obedientiam voluntate 
3pontanea exhiberent. 

De EmyfeTOyper quem tradita est Antioehia. 

Solet autem divina clementia servorum suo-sieg«of 
rom dencientibus argumentis subvenire propi- 
tias, nec etiam suos ultra quam sustinere pos- 
sant tentari permittit. Erat enim in urbe An- 
tiocbena inter alios vir quidam genere praBcIarus 
et Christiana professione insignitus^ 'Emyfer nun- 
cupatus, homo potens nimis et Axiano urbis 
domino multa familiaritate conjunctus, ita qui- 
dem ut in ejus palatio notarii officio fungeretur ; 
vir prudens et industrius, audiens quod Boamun- 
dus princeps esset illustris et magnificus^ statim 
post obsidionem urbis per intemuntios fideles 
ejus sibi gratiam reconcilians^ civium et urbis 
statum diebus singulis denudabat, et nimis, licet 
occulte^ amicum in omnibus agendis diligentius 



* Em^er,'] The greater num- 
ber of the historians of this period 
call this traitor Pyrrhus, or Phi- 
roas, the son of an Armenian 
maker of coirasses. See Mi- 



chaud, i. p. 305, note ; also ' the 
interesting extractfrom Kemaled- 
din's history of Aleppo in Wilken, 
preface to vol. ii. p. 36 ;' Gibbon, 
xir p. 65, note. 



106 R06SRI DB WRNDOVBR 

A.D. 1098. instruebat. Boamundus quoque, versa yice, amici 
theCr?siKiet. sui occultabat arcanum, ita ut nuUus intemun- 
tiorum alterutrae partis aliquod secretorum pos- 
set colligere argumentum. Cumque jam quasi 
mensibus septem haec se inter eos continuasset 
amicitia, plerumque habitus est sermo inter eos 
quomodo ChristianaB relig^oni civitas redderetur; 
et cum super hoc a Boamundo Emyfer saepins 
esset conventus, semel ei per filium suum^ qui 
secretorum erat bajulus, dicitur respondisse, ' Si 
patriam pristinae restituere libertati, et exclusis 
canibus immundis, quorum violenta dominatione 
premimur, populum Dei cultorem possem intro* 
ducere, certus sum quod cum sanctis animabus 
aeternae beatitudinis praemia possidebo ; si vero 
rem inceptam consummare nequivero, procul du- 
bio domus mea et pra&claras nomen familiae meae 
delebitur^ ita ut non memoretur nomen illius ul- 
tra ; sed si tu hoc posses apud tuos consortes 
obtinere^ quod civitatem, meo tibi studio tradi- 
tam^ tuam appropriare et in tuos usus convertere 
voluisses, ego tui gratia ad opus pra&dictum me 
accingam, et turrim meam munitissimam hanc, 
ut^ vides, tibi tradam, unde prindpibus vestris 
liber in civitatem patere poterit ingressus. Ad 
haec, noveris^ quod nisi boc in proximo fiat, in 
perpetuum differetur, veniunt enim in subsidium 
civitatis ex omni oriente equitum ducenta millia, 
qui jam circa Euphratem castra statuerunt/ Haec 
audiens Boamundus venit in castra et^ majores 
principes a turba seorsum advocans, ita alloqui- 
tur dicens, ' Video vos, fratres dilectissimi, de 
adventu illius multitudinis armatorum et illorum 
ducis Corbaranni nimia sollicitudine macerari, 
qui jam obsidionem Edessas civitatis, ubi per 
tres septimanas consederunt^ ad hoc reliquerunt^ 

^Uttides.^ Thetower oftheThreeSisters. 



FLORBS HISTORIARUM. 107 

at civibus Antiocbenis subsidium ferant. Vide- a.d. iom. 
tttr mibi^ quod ad boc deberet omnis nostra festi- thaCnMite 
nare intentio, ut ante bujus adventum multitudi- 
nis civitas in nostram descenderet potestatem. 
Qiiod si modum qudBritis^ quo id effectui valeat 
mancipari; in promptu est nobis via^ qua fadle 
ad finem peryeniamus optatum ; babeo enim in 
civitate amicum fidelem^ qui turrim babet in sua 
potestate firmissimam, quam certis promissioni* 
btts^ si illam ab eo exegero, fide mediante resig*- 
nare tenetur. Si ergo yobis id utile videtur, ut 
ciyitas mea sollicitudine subjugata in meam per- 
petualiter et successorum meorum transeat po- 
testatem, paratus sum pacta complere ; sin au*- 
tem elaboret vestrum aliquis ad ipsum facero, 
ego illi meam concedo partem et renuntio juri 
meo«^ 

De eaptione Antiochut et ^liis eivitatis. 

His ita dictis, gavisi sunt principes gaudio Taking of 
magno, et petitioni factse omnes, ^praeter comitem ^^ ' 
Tbolosanum, grato concurrentes assensu, datis 
dextriS; compromiserunt^ quod sibi creditum ne- 
mini revelarent arcanum ; Boamundum autem 
attentius monent^ quatenus ad rei consummatio- 
nem viribus totis intendat. Soluto igitur con- 
ventu^ Boamundus, propositum urgens^ amico 
significavit^ quod apud principes pro yoto cuncta 
impetraverat, unde per fidem amicum invitat ut 
nocte proxima sequente res effectui mancipetur. 
Emyfer e contrario Boamundo denuntiat, ut circa 
horam nonam principes omnes egrediantur, tan- 
quam hostibus obviam profecturi de castris^ et 
circa primam noctis vigiliam in silentio rever- 
tentes parati sint hora noctis media juxta ejus 
monita se habere. Quod cum ita factum fuisset^ 

* Prater comitem Tholosanum, ] i that the proposition was refused 
Baldric and Tudebodiis assert | by all ; pp. 109, 792. 



108 



ROGSRI D£ WBNOOVER 



A.D. 1098. jam nocte media adveniente, cum se civitas uni-' 
tbeCruiiMiM. versa quieti dedisset^ interpretem domesticum ad 
prsedictum dirigit amicum, ut ab ipso inquirat, 
utrum sibi adhuc domini sui familiam adesse 
velit» Adveniens autem nuntius ille, cum ei 
verba domini sui exposuisset^ respondit ei, * Sede 
bic quietus et tace^ donec revertar ad te/ Ille 
vero paululum exspectans quousque magpister vi- 
gilum, qui ter vel quater in nocte muros cum 
latomis circuire consueverat, si quos ex ministris 
inveniret somnolentos, pertransiret, protinus vir 
ille, visa opportunitate^ ad nuntium reversus ait^ 
* Vade cito et dic domino tuo^ ut festinus adve- 
niat cum viris electis/ Qui citius ad dominum 
recurrens invenit eum cum principibus paratnm, 
et illico^ sicut instructi erant^ subito ante turrimi 
praedictam quasi vir unus in maximo silentio 
astiterunt, Emyfer interea turrim ingressus fra- 
trem reperit somno gravatum ; cujus mentem a 
suo proposito sciens alienam, timens ne per eum 
inceptse rei impedimentum eveniret^ gladio trans- 
verberat ipsum, facto eodem pius et sceleratu^ 
existens ; post hasc autem rediens et principes 
paratos conspiciens, funem demittit inferius, quo 
scalam ad se pertrahat sublevatam. Erecta igi- 
tur scala^ ^ nemo repertus est, qui ad vocem su- 
perioris vel ad vocem Boamundi praesumat as- 
cendere^ proditionem metuentes ; quod videns 
Boamundus ascendit illico scalam intrepidus. At 
Emyfer tenens manum ejus traxit eum in turrim, 
dicens, * Vivat haec manus !' et ducens eum in- 
terius^ ostendit ei fratrem, quem pro opere tam 
sancto necaveraty amico causam exponens. Ruit 
ig^tur Boamundus in oscula viri constantiam ejus 



* Nemo repertus est,'] * Solus 
Bohemundus foederis fide fultus 
per funem ascendit.* Bemard. 



Thesaurar. Murator* tom. vii. col. 
694. 



FLORBS HISTORIARUM. 100 

admirans, et reyersus ad scalam hortatur suos a.d. i«m. 
ut ascendant ; sed nuUus ascendere ausus est» 
donec Boamundus per scalam ad suos rediens in- 
columitatis dedit evidens arg^mentum. Deinde 
certatim ascendentes in momento turrim reple- 
yerunt, et non solum turrim illam, sed et de col- 
lateralibus nonnullas occuparunt, quae fuerunt 
numero decem^ earum custodibus cum silentio 
interfectis ; et deinceps portam unam» quae adul- 
terina erat^ aperientes, principes, qui erant de 
foribus, introducunt. Creyit eorum numerus ita, 
qui intus erant, ut ad portam qu^ Pontis di- 
citur concurrentes, ca^is ejus custodibus, eam 
aperiunt yiolenter ; cognoscentes, quia auroram 
perspicue rutilaret, comibus et lituis ccjeperunt 
perstrepere, ad urbis ingressum illos qui in cas- 
tris erant animantes ; yexillum quoque domini 
Boamundi in una turri eminentiore ejusdem mi- 
nistri collocantes, captam e»»e denuntiant ciyita- 
tem. Ciyes autem ex tanto tumultn experge- 
facti dubitant, quid sibi yelit clamor ille inso< 
litus ; qui tandem yidentes armatorum discursus 
et plateas occisorum scatere funeribus^ domibus 
relictis, cum uxoribus et liberis effugere tenta- 
bant, sed fugientes imprudenter stragem undi- 
que inyenerunt* Qui autem in urbe habitabant 
Christiani diyersarum regionum, arreptis armis, 
nostroruiQ.c€etibus se adjungunt, et stragem ci- 
yibus Ujbn minimam intulerunt; aedificiis igitur 
omnibus cum penetralibus et apothecis ubique 
confractis, aurum, argentum^ yestes pretiosas 
et gemmas et yasa impretiabilia, cum tapetis et 
holosericis inter se sequa sorte distribuentes^ qui 
prius esurientes in exercitu mendicabant tunc 
bonis omnibus abundabant. Csesi referuntur in ci- 
yitate plusquam decem millia Turcorum, quorum 
corpora per plateas ciyitatis miserabiliter inse- 



110 



ROGBRI DB WENDOVER 



Death of 
AecUiuus. 



A.D. 1098. pulta jacebant ; equi inventi sant in civitate qui 

tiieCniMdM. ad arma facerent quingenti^ omnes macie con- 

fecti et inedia tabescentes, quia nec etiam vel 

equis vel hominibus in urbe fiierat aliquid ali* 

menti repertum. 



De interitu Aanani prmeipis et Antioehia patroni. 

Axianus,^ Antiochise dominus^ videns urbem 
subjugatam, solus absque comite per posticum 
egressus^ et prse doloris angustia amens effectus^ 
errabundus aufugit ; qui casu Armenios quosdam 
obvios habens, cum cognitus esset ab eis^ vio- 
lenter eum in terram dejiciunt, et ipsius educto 
gladio caput prsecidentes in urbem intulerunt, 
principibus illud coram populo offerentes. Alii 
vero quidam de civitate nobiles, in tanto rerum 
discrimine quid agerent ignorantes, in prsesidium 
superius se recipere decreverunt; dumque illuc 
tota intentione properarent, casu contigit, quod 
nostros a parte superiori habentes obviam, et 
inter locorum intercepti angustias^ ut neque as- 
cendere neque propter montis devexitatem de- 
scendere valuissent, nostris desuper instantibus, 
dum fugere nituntur, pra^cipitati sunt cum equis 
et armis, confractis cervicibus, numero trecenti ; 
alii autem ad montana fiigere decreverunt^ quos 
nostri cominus insequentes, partim ceperunt, vin- 
culis eos mancipantes ; pars, equorum beneficio 
ad montana evadentes^ vitse consulunt et saluti. 
Capta^ est itaque Antiochia anno ex quo subacta 
est a paganis decimo quarto, ab incamatione Do- 



^Axianua.'] Heembracedtheir 
faith, and accompanied the Chris- 
iiang to Jerasalem. Two yean 
afterwards he again became Ma« 
hometan, and died detested by 
the Mussulmans and Ohristians. 



Compare Michaud^ i. p. 322^ with 
Mills^Hist.Crusad. i. 198. 

' Capta,] The siege had lasted 
scTen months and a half, from 
the 2lst of Ootober 1097. 



FLORBS HISTORIARUM. 111 

miiii inillesimo nonagesimo octayo, mense Junio» a.d. iom. 

. ^. j • Uiitary of 

tertia die mensis. tiMCrand« 

De Sensahohf et qmUter eastellum suum tradidii 

Carbaranno, 

Post captam autem Antiochiam, cum civitatis Arrivai or 

tumultus, jam sedatis omnibus, quieyisset^ con- ^*'^'^ 

yenerunt principes in unum, communi decreto 

statuentes^ ut montem, qui urbi imminebat, ascen- 

derent, et situm in eo prsesidium expugnarent ; 

quo peryenientes, cum de municipio constaret, 

quod omnino esset inexpugnabile nisi fame preme- 

retnr, ad alia se arg^menta conyertemnt. Erat 

antem in illo prsesidio dominus et magfister ^ Sen- 

sabolus, Axiani^ siye Garsiani^ supradicti filius, 

cum copiis Turcomm multis, qui in Corbaranni 

et Persamm multitudinis adyentu spem ponens, 

cum ipsum in partes Antiochenas adyenisse cog- 

noyit, confugit ad eum cum lachrymis de morte 

patris et Antiochiae desolatione querelam depo- 

nens. Cui Corbarannus, ' Si yolueris/ inquit, 

' ut totis yiribus pro te contendam, castellum 

tuum in manu nostra committe, et, cum ego de 

te securus fuero, plebeculam illam totis nisibus 

impugnabo.' Sensabolus^ Corbaranni petitioni- 

bns adquiescens^ municipium sub potestate tra- 

didit defensoris ; Corbarannus itaque accepto 

castello suos imposuit, et Sensabolo auxilium 

fidele promisit. Audientes itaque principes quod 

Corbarannus ad fines Antiochenos appropin- 

quasset^ die altera post captam urbem^ cum 

circa ejus custodiam et pro alimentis inferendis 

nimis essent solliciti, ecce equites trecenti de 

exercitu Corbaranni yenientes ante nrbem satis 

lasciye, ut nostros ad exitum proyocarent. Quod 

' Seruabohu;'} called Sanaadoles by Malmsbury, § S61. 



112 



R06ERI DE WENDOVER 



A.D. 1098. yidens Rogerus de Barnevilla^ miles in armis 
^^wieB. strenuus de gente Roberti ducis Normannici, 
quindecim sumptis consortibus, in prsedictos ir- 
ruit animosius ; sed dum illi dolose fugientes us- 
que ad socios, quos babebant in insidiis consti- 
tutos, dum Rogerus illos insequeretur, consur- 
gentibus aliis, qui insidiis latebant, et in nostros 
ardenter irruentibus, eos compulerunt in fugam. 
Nostri quoque numero impares et viribus, dum 
ad urbem fugere contendissent^ equorum bostium 
velocitate praeventi sunt, ubi Rogerus sagfitta 
confossus interiit, caeteris in urbem ^reversis ; at 
pagani^ viri memorabilis capite amputato, ad suos 
venerunt indemnes. 

De nova obsidwne Antiochma a Coriararmo facta. 

Kerboga Dic autcm tertio ex quo capta est Antiochia^ 

chriSt£i8^bi Corbarannus^ princeps Persarum, cum militaribus 
Antioch. (>Qpjig2 infinitis ante urbem castrametatus, a porta 

orientali usque ad occidentalem universum ausr 
trale latus obsidione vallavit. Erat autem se- 
cus portam orientalem prsesidium quoddam^ quod 
Boamundo traditum fuerat ad custodiendum ; 
circa illud cum hostes castra locassent^ et as- 
sultus creberrimos ibi facerent, Boamundus non 
ferens eorum insolentiam egressus est contra eos^ 
sed egredienti duci occurrit Turcorum multitudo, 
cujus impetum dux perferre non valens, inita 
iiiga, se recepit in urbem, ubi hostibus proterve 
instantibus^ dum plebs in introitu pra^sidii com- 



* Reverns,'] Upon this calamity 
happening close to the very walls 
of the town, Albert of Aix amu- 
singly remarks, that we are not 
to attriWte the death of their 
companion to any fear or slack- 
ness of those within, since, he 
adds, ' nulla plaga mundi ante 



Galliam audaciores et in bello 
promptiores nutriat ;' p. 248. 

' CopiU infinitU,'] The numbers 
of the Turks are fixed by Albertus 
Aquensis at 200,000, and by Ra<» 
dulphus Cadomensis at 400,000 
horse. 



PLORB8 HISTORURUM. 113 

primeretiir, ducenti ex ea ceciderunt. Altera a.d. 109$. 
vero vice Turci in quoddam praesidium noviter th«cnu«dOT. 
coostmctum acriter irruentes, nisi ab aliis, qui 
in urbe erant^ citius subveniretur, illud quantocius 
expugnassent ; sed adveniente Roberto» Norman • 
norum duce^ cum suis a^minibus, pluribus ex 
hostibus interemptis et captivis^ residuos terga 
dare coegit. Alia die^ cum Turci quidam nos- 
tros ad conflictum provocarent, contigit ut ex 
equis descendentes, iis qui in muro stabant acrius 
instantes^ ad vindictam alios excitarunt ; at Tan- 
credus per portam orientalem egressus, antequam 
hostes ad equos possent babere recursum, sex ex 
eis interemit, aliis per fugam elapsis. 

De flagellis Dei, qua peregrinis, peccatis exigentihus, 

acciderant. 

Creyit interea in ciyitate fames miserabilis^ et s^ge of 
populus gravi supra modum inedia fatigatur ; xerboKa- 
factum est autem boc, exigentibus peccatis mul- 
tomm, qui in desperationem lapsi^ juramentorum 
et yoti immemores, clam, ^funibus et in sportis 
per murum demissi^ relictis in periculo fratribus, 
aufugerunt ad mare. Erant autem, qui sic re* 
cesserunt^ desperati de Dei bonitate et miseri- 
cordia, non solum plebei et pauperes sed etiam 
viri Dobiles et multa generositate insignes; ^Wil- 
lelmus videlicet de Grantemenil, Apulus, et Albe- 
ricus frater ejus, Willelmus Carpentarius et 'Gui- 



^ Funibus .... demiasi,'] * The 
fdgitives let themselves over the 
walls of Antioch by means of 
ropes. Baldric tells us that 
their hands were dreadfuUy ex- 
coriated, not an unlikely cir- 
cumstance; and the knowledge 
of it must have been grateful to 
their indignant, and perhaps en- 
▼ious brethreu, who also amus- 



ed themselves by calling them 
the rope-dancers.* Mills, Hist, 
of the Crusades, i, p. 203, note, 

^Willelmus . . ,deGrantemeniL'] 
He had married the sister of Bo- 
hemond. Will. Tyr. p. 716. 

^ Guido,] ' Guido Tressellus et 
Lambertus Pauper ;* Will, Tyr. 
p. 716. 



VOL. U. I 



114 BOOBRI DE WENDOVBR 

Htoto^Tf ^^ frater ejus, Lambertus, et ^ alii multi cum eis ; 

thccruiadM. alii, de subyentiQne desperautes, ad hostes crucis 
se contulerunt, Christi fidem, facti impii, dene* 
gantes. Erant et alii multi qui fugam medita* 
bautur soUicite, sed per episcopum Podiensem et 
ducem Boamundum fuerunt revocati, et, quod de 
negotio Christi non recederent, per juramentum 
constricti, quousque bellum quod futurum spera* 
batur esset completum. Fames praeterea adeo 
in civitate omnes afflixit, ut prse alimentorum 
defectu plebs ad turpia nimis incommoda declina* 
ret; gallina solidis quindecim vendebatur/ovum 
solidis duobus, nux pro denario; arborum folia, 
carduos^ equorum et asinorum coria, devorabant ; 
morticina quoque et carnes mulorum, equorum, 
asinorum^ canum, et immunda quoque absorheD- 
tes, pro summis deliciis reputabant. Erat autem 
miserabile visu, viros, prius robustos et generis 
nobilitate praeclaros, pree nimia tuuc debilitate 
baculis innixos et arma movere non valentes. 
Willelmus interea de Grantemenil, et Stepha^ 
nus Carnotensium comes, et alii qui cum ipsis 
aufugerant, miserias quas apud Antiochiam pa- 
tiebantur Christiani omnibus exponunt, et> ne 
ipsi ob levem causam et tanquam timidi socios 
deseruisse viderentur, afflictionem eorum, licet 
incomparabilis fuisset, studiosa tamen relatione 
efficiunt majorem, cum de magnis m^jora lo* 
quuntur. Venientes tandem ad imperatorem, 
qui cum quadraginta millibus Latinorum, ex.« 
ceptis copiis quas ex nationibus universis con- 
traxerat, Antiochiam proficiscens nostris subsi- 
dium collaturus, illi dissuaserunt ne procederet. 



' Alii, ] ^ Alii multi, quoram 
nominanon tenemus ; quia, deleta 
de libro Titae, praesenti operi non 



sunt inserenda.* WiU. Tyr. p. 
716. 



PL0RB8 HISTORIARUM. 115 

per baec verba; '^Fideles tui principes, impe- a.d. i<»9s. 
rator potentissime, cum, capta Antiochia, rem tiMCroMdM. 
esse crederent consnmmatam, urbe jam recepta, 
factns est error novissimus pejor priore. Vix 
enim ab uibe capta dies elapsa fuerat, cum ecce 
CorbarannuSy Persarum princeps potentissimus, 
cum orientalium copiis infinitis, quarum multi- 
tudo omnem numerum excedere yidetur, eandem 
iirbem obsidione vallayit ; noster autem popu- 
los fiune, frigore, asstu^ ca^dibus et clade in tan- 
tum succumbit, ut nec in civitate tantum esse 
dicatur alimentorum, quo unius diei necessitati 
valeant subvenire. Unde nos, qui hic sumus, viri 
nobiles videntes fratrum negotia prosperari noii 
posse, eos monuimus ssepius, ut sibi consulerent, 
et rem impossibilem deserentes sibi per fugam 
absque cunctamine providerent, sed cum eos a 
suo non possemus revocare proposito, nostrae 
cnravimus prospicere saluti ; et nunc si placet» 
si ita tuis consiliariis utile visum fuerit^ procedere 
desiste, ne tuae, quas tecum trahis^ expeditiones 
paribus periculis involvantur, Testis est eorum 
quae loquimur vir prudens Tatinus^ tuse celsitu- 
dinis fidelis, quem nobiscum direxisti^ qui nos- 
troram cognoscens defectum^ ab eorum se sub- 
traxit Gollegio, ut hsec tudD nota faceret majes- 
tati/ His auditis, imperator de consilio suorum^ 
iretortis umbonibus, ad propria^ legionibus licen- 
tiatis, cum lachrymis remeavit. Rumor autem 
de recessu imperatoris cum Antiochenis divul- 
gatna fiiisset, spes et laetitia crevit paganis, et 
desperatio Christianis. Erat enim in populo Dei 
tantus alimentorum defectus, tanta famis aflSictio^ 
talis tam exterius quam interius hostium impor- 



' PUeie»,'] The speech, as made I of Cbartres, may be found at 
l>efbre the emperor by Stephen | length in Will. Tyr. p. 719. 

f o 



116 



K06ERI DB WENDOVBR 



A.D. 1098. tunitas^ ut nnsquam remedium^ nusquam solati- 
theCruMdet. um appareret ; majores et minores, panbus in- 
yoluti miseriiSy nuUam sibi consolationis laetitiam 
ad invicem impendebant^ et memores uxorum 
nobilium et liberorum, quos domi reliquerant, 
amplissima^ quse ob Christi caritatem dimise* 
rant^ patrimonia mente recolunt et quasi de 
divina conquerentes ingratitudine^ quod labores 
eorum et devotionis caritatem non respiciat^ sed 
quasi a Deo alienum populum tradi in manus 
hostium patiatur. 



Mtracnloui 
promise of 
asiistimce. 



De consolatione peregrinis desperatis a Deo collafa. 

Cum ergo sic affligeretur Dei populus^ respexit 
illum Dominus et gemitus eorum audivit, mittens 
eis consolationem de sede majestatis suae. ^ Venit 
enim sacerdos quidam peregrinus et pauper de 
exercitu ad priucipes et peregrinos occidentis, 
ita dicens ; ^ Audite^ fratres mei, audite et amici 
carissimi^ visionem quam vidi. Cum in ecclesia 
Dei genitricis pernoctare decrevissem pro nos* 
tris calamitatibus Deum rogaturus^ vigilans vel 
semisopitus nescio, Deus scit, vidi Dominum 
nostrum Jesum Christum, nec tamen agnovi 
eum; aderat etiam sanctissima ejus genitrix^ et 
princeps apostolorum Petrus, quos aspiciebam. 
Dixit autem mihi Dominus, ' Agnoscis me ?^ 
inquit, cui ego^ * Nequaquam, domine mi/ 
Interim crux splendida super caput ejus re- 
splenduit apposita ; iterum interrogavit me ut 
prius, et ego, ' Domine mi^ si bene percipio 
fx signo crucis capiti tuo imposito^ crucifixum 
et Redemptorem nostrum te esse intelligo;' qui 
respondit^ * Ita est plane ut dicis.' Et ego, per- 



* Venit enim sacerdos. ] The 
following legend is not recorded 
by Will. of Tyre ; Wendoyer ftp- 



pears to have taken it from Ro- 
bertus Monachus, p. 60. 



m 



FLORBS HISTORIARUM. 117 

fustts genas lachrymis^ ad pedes ejus singulti- a.d. ims. 
ens cecidi, et adjeci^ ^ Domine, Domine, miserere 
nostri ; Domine, memor esto populi tui ; Do- 
mine, adjuva nos/ £t Dominus ad me, ^Ego 
httcusque vos juvi, nam et Nicaeam yos obtinere 
permisi et in multis vos praeliis contexi, meque 
duce vicistis et Antiochiae prasvaluistis, et in ob-> 
sidione ipsa multa pro voto vestro vobis indulsi ; 
vosque beneficiis meis ingrati contra me intu- 
muistis^ et tanquam ex adipe iniquitas vestra 
prodiity meque gens injuriosa gentiliter exacer- 
bastis, dum cum mulieribus vel alienis vel vestr» 
professionis^ sed iliicitis, fomicati estis. Iste 
quidem singularis foetor ceelos ascendit et oculos 
meos a vobis avertit ; retribuam igitur ego vestrao 
iogratitudini^ nec parcam prostitutae et lupananti 
multitudini/ Tunc mater misericordia^ Petrusque 
beatus ad pedes misericordis ceciderunt Kedemp-. 
toris^ et suis supplicationibus iram mitigabant 
minitantis ; ^ Domine^ tot annis gens pagana do- 
mum istam^ quse domus erat orationis, obtinuit, 
sttisque ^purcitiis eam, proh dolor ! maculavit^ et 
ecce, paucorum exigentibus culpis^ omni Christi- 
anitati tuae, quae domum istam exinde sanguine 
suo liberavit, jam deleturus irasceris ; parce, 
Domine, parce populo tuo^ et ne des haere- 
ditatem tuam in perditionem, ut dominentur eis 
hationes.' Adquievit igitur sanctus sanctorum 
Deus supplicantis matris et apostoli precibus, 
jamque vultufactus jocundior^ dixit mihi, ' Vade 
et dic populo meo, Lupanar et prostibulum et 
omnem a vobis removete abusum, et vestra fleti- 
bus abluite facinora, et ad me revertimini^ et 
ego revertar ad vos, et infra quinque dies op^ 
portunum vobis providebo auxilium, quia Deus 
nihil habens immisericordiae ego sum ; decantent 
quotidie interim, Congregati sunt inimici nostri 



118 



ROGERI DB WKNDOVER 



A D. 1098. et gloriantur in virtute sua ; contere fortitudinem 
thecratwiw. illorum, Domine, et disperge illos, ut cognoscant 
quia non est alius [qui pugnet] pro nobis, nisi 
tu Deus noster/ Haec et alia sacerdos cum 
dixisset, populus omnis statim ad lamentum con- 
vertitur, et de reatus sui confessione alius alium 
cohortatur; videres profusas lachrymis Christi- 
anorum genas, capitibusque cineratis et nudis 
pedibus passim orationis gratia omnis aetas iter 
per ecclesias maturabat ; petunt consilium, ro- 
gant auxilium de supernis. Dixit ergo Boamun- 
dus, vir in consilio quasi singularis, ^ Optimates, 
judici juremus omnes ad invicem, quod nullus 
nostrum de isto sancto, quoad vixerit, subter- 
fugiat collegio donec sepulchro Domini, pro 
quo viam hanc ingressi sumus, deosculato/ Pla- 
cuit consilium universis, et, expleto juramento, 
animata est tota fidelium fortitudo et magnifice 
confirmata. 



De imentione lancea Sahatoris. 

Difcovery of Eadcm quoquc hora clericus quidam, nomine 
lance. Petrus,^ dc regioue quae Provincia nuncupatur, 
accedens ad episcopum Podiensem et comitem 
Tholosanum, asserens quod beatus apostolus 
Andreas sibi in somnis apparuerat et eum 
ter vel quater commonuerat attentius, quatenus 
ad principes occidentis loquens nuntiaret, ut 
lanceam, qua Domini nostri Jesu Christi latus 
fuerat perforatum, in ecclesia principis aposto- 
lorum occulte repositam perquirerent, locum 
certissimis indiciis manifestans. Accedens ergo 
ad viros prsedictos verbum, sicut ei injunctum 
^ fuerat, ex ordine revelavit; asserens se ab eo- 

dem apostolo multis terroribus ad hoc fuisse 



^Petrui.] Bartfaolemy of the 
diocese of Marseilles, a priest of 



low cunning and loose mannerg. 
Gibbon, xi. p. 71. 



FLORBS HISTORIARUM. 



119 



compalsum^ nec id posse absqne mortis pericnlo ^^^ ^^ 
declinare. Hi autem^ cnm id caeteris principibus "MCniMdcfc 
communicassent, ad locum, quem eis in ecclesia 
designaverat^ convenerunt» et, ^effossa aliquan- 
tnlum terra in altum, lanceam, sicuti praedixerat, 
reperiunt; quod audiens populus ad ecclesiam 
concurrit, oblationibusque et osculis tam pre- 
tiosum venerantes inventum coeperunt a suis 
angustiis respirare et fortiores in divinis in- 
hserere. 

De dispositiane acierum et exitu no9trorum ab urbe. 
Convenientes itaque in unum principes et po- saiiy tnm 

1. ... X • • j^ • •x Antloch. 

puli, cum sibi cognoverunt immissum divinitus 
fervorem^ de communi decernunt consilio bellum 
indicere Corbaranno in crastino futurum ; quod 
cum ei per ministerium Petri Heremitas fuisset 
indictum^ summo diluculo omnes per ecclesias 
divinis intei^fuerunt obsequiis. Quibus cum sum- 
ma devotione peractis, sacerdotes peregrinos ad- 
monent^ ut^ facta omnium peccatorum confes- 
sione purissima, Dominici corporis et sanguinis 
perceptione se communiant^ et sic audacter con- 
tra hostes crucis ad pugnam procedere non 
formident. Quarto igitur kalendas Julii, invo- 
cato de supernis auxilio, acies instruunt et pro- 
cedendi ordinem instructis assignant; ^in prima 
acie Hugonem magnum ductorem constituunt, 
et eidem Anselmum de Riburgis-monte^ cum aliis 
nobilibus multis^ quorum nec numerum nec no- 
mina tenemus^ conjungunt ; secundam modera- 
bantur comes Flandrensis et Robertus Friso, 



^ Effossa aliquantulum terraJ] 
Ck>mpare with this accoant that 
by Bobert. Monach. p. 61 ; Ful- 
cher of Chartre8,p.392 ; and Ray- 
mond of Agiles, p. 167. 



^ln prima acte.] For the names 
of the following leaders compare 
Will. Tyr. p. 725, with Albert 
of Aix, p. 255. 



120 ROGERI DE WENDOYBR 

A.D. io9d. cum aliis, qui ab initio eias fuerant castra secuti; 

History of . . , -..-r Tfc i_ x 

thecrusades. tertiam rexit dux Normannorum Kobertus^ cum 
Stephano comite Albamarlensi, et potentes qui 
in ejus adyenerant comitatu; quartae praeerant 
Aimerus^ episcopus Podiensis, et comes Thplosa- 
nus cum suis familiis^ Dominicam secum lanceam 
deferentes ; quintam duxit Reinardus, comes 
Tullensis, cum Petro de Stadeneis, Garnero de 
Greis, Henrico de Ascha, Galterio de Dome- 
dart, et aliis multis ; sextse aciei prdefecti fiie- 
runt Reinbaldus comes de Horinges, * Lodowicus 
de Mascons, Lambertus iSlius Cononis de Monte- 
acuto ; septimam rexit dux magnificus Gode- 
fridus, cum fratre suo Eustachio, venerabili viro ; 
octavse praBfuit miles insignis Tancredus; no- 
nam duxit comes Hugo de Sancto Paulo, cum 
Egelranio filio suo et Thoma de Feria, Balde- 
wino de Burgo, Roberto filio Gerardi, Reginaldo 
Beluacensi, et Galone de Calvo-monte ; decimse 
praefuerunt Rotrodus, comes Perticensis, Eve- 
rardus de Pusaco, Drogo de Monci, Radulphus 
filius Godefridi, et Conanus firito ; undecimam 
rexerunt Hysoardus, comes Diensis, Reimundus 
Piletus, Gastus fiiternensis, Girardus de Rosil- 
lone, Willelmus de Monte-Pessulano, et Willel- 
mus Amane; in acie duodecima, quae novis- 
sima erat et caeteris fortior, moderator fuit Boa- 
mundus, ut iis, qui fortius ab hostibus gravaren- 
tur, auxilium impenderet opportunum. Comitem 
Tholosanum, qui valida aegritudine gravabatur^ 
in urbe dimiserunt ad ejus custodiam, ne iis^ 
qui erant in praesidio superiori adhuc rebelles^ 
in absentia principum urbem invenientes vacuam^ 
super debiles et infirmos et populum imbecillem 
irruptiones facile molirentur. Erant autem per- 

' Lodowicus de Mascons,'] * Lodowicus dc Moncons,' Will. Tyr. 



FLORSS HiSTORIARUif. 121 1 

I 

I 



mixti praBcedentibus tnnnis saoerdotes et levit» aji. i 



amicti stolis albis, signiim cracis mirabile in 

manibns bajnlantes ; et^ qni in nrbe lemanserant, * 

sacris induti Yestibns, in lachrymis et oratione 

perseYeranteSy mnros nrbis ascendemnt, pro sa- 

lute popnli Domino snpplicantes. Accidit nimi- 

nun in exitn nostrorum ab nrbe, qnod ros qni- 

dam snaYissimns de sopemis snper exercitum ita 

placidns descendit, ut qnasi in eo benedictionem 

et gratiam snam Yideretnr Dominus infudisse; I 

nec solum hominibus sed et eqnis Yigor insolitns 

ita infnsus est, ut qui antea per dies mnltos non | 

nisi folia et cortices arborum habuerant pro ,' 

pabulo, tota die illa equos hostium et celeritate ' ^ 

vincerent et labore. 






De pralio ffravissimo ei victaria ffhriosa» 

Corbarannus interea, intellecto nostrorum g^rf 
egressu, disponit acies, agmina instruit, praefi- 
ciens eis amiralios et reges Yiginti noYemy quo* 
mm nomina haec fuerunt; Meleduchac, Amir- 
soljrman^ Amir-solendais, Amir-hegyble^ Amir-ina- 
toanc» Amir-mahumet, Camyath, Cotoloseniar, 
Magalgo, Telon^ Batulius, Boessach, Amir-bai- 
ach^ Axian, Sansodole, Amyr-goian, Ginahadole^ 
Amyr-tidinguin, Amyr-nathap, Sogueman, Bol- 
dagis, Amyr-ilias, Gelisassan, Gigremis, Amy- 
gogens, Artabeth^ Amir-dalis, Amyr-tacaor^ Amir- 
mosse. Hos omnes Corbarannus ad pugnam ani- i- 

mans districte praecepit sub obtentu gratiae suee, 

quatenus solitse Yirtutis memores frivolum repu- , 

tent, quicquid inermis populus, Yulgus famelicus, 

plebs imbellis et indocta moliri conatur. Soliman- i 

nns praeterea, Nicaenorum princeps^ studiose dis- I 

ponit agmina, et, qui praecedere debeant siYC sub- 
sequi, diligenter distinguit. OccupaYerunt inte- 
rim principes nostri universa ante urbem et montes 



123 R06KRI DB WENDOYER 

A.D. 109B. campestrla^ qu» a ciyitate distare videbantur 
meCniMdet. qudsi milliaribus duobus» et monentibus lituis ac 
tubis, buccinisque perstrepentibus^ gradatim in 
hostes procedunt, et, facto impetu^ tres primae 
acies in eos potenter irruunt, lanceis et gladiis 
cominus instantes ; sed et nostri pedites, qui 
arcubus utebantur et balistis, equitum manipulos 
praecedentes^ [hostes] arcere studebant, quos se- 
quentes equitum turmae viriliter in agone desu- 
dant. Tandem cum omnes legiones, excepta no- 
yissima, cui praeerat Boamundus, cum hostibus 
fortiter decertarent, ita ut, jam pluribus interfec- 
tis, paene agminibus dissolutis Turci in fugam 
yerterentur, ecce Solimannus, cum duobus milli- 
bus ex locis maritimis adveniens^ in aciem Boa- 
mundi cum multo impetu a tergo irruit, et tan- 
tam sagittarum grandinem immisit, ut totam fere 
aciem operiret; moxque^ arcubus relictis^ mal- 
leis instant et gladiis ita ardenter^ ut^ cum Boa- 
mundus eorum vix impetum sustineret, dux 
Godefridus et cum eo Tancredus advolant, 
quorum adventus et admiranda instantia necem 
hostibus et vulnera letifera intulerunt. Tunc 
Solimannus, ad alia se convertens argumenta, 
foenum multum et stipulam, qusB ad artem no- 
cendi ex adverso congregaverat> jussit succendi ; 
et, licet flammam darent modicam, tetram tamen 
atque densam fumi caliginem ministrarunt. In 
hac quoque fumi caligine hostes de peditibus 
nostris occiderunt nonnullos, sed tandem ven- 
torum moderator Deus, ventum in paganos re- 
torquenSy excsecavit eos de fumo illo^ unde in 
fagam prsecipites sunt conversi ; quos principes 
militiaa Christi acriter insequentes, ad sua ag- 
mina prius dissoluta violenter recurrere com- 
pulerunt^ csedentes eos absque pietate usque ad 
eorum tentoria, ubi majorem suorum fortitudi- 



PliORBS HISTORIARUM. 



123 



nem esse sciebant. Obstabant Turci ibidem a.d. ims. 

omni qua poterant yirtute ; fit ibi hinc et inde thecniMdflt. 

gravissimus conflictus, resonabant eeneaB cassides 

tanquam percussaa incudes, scintillae ex ictuum 

coUisione prorumpebant, enses velut tonitrua 

mugiebant^ homines eliso cerebro humi procum- 

bebant, loricse rumpebantur, exta fundebantur, 

equi fatiscentes sudabant, nulla equitibus re- 

quies prsestabatur ; agmina conserta tenui armo- 

rum discrimine vix a seipsis jam distabant^ alii 

alios cominus impetebant^ et manus manibus, 

pedes pedibus, corpora corporibus repellebant. 

Tandem cum utrinque victoria fluctuaret incerta^ 

ecce ab ipsis montibus visus est exercitus descen- 

dere invincibilis^ cujus bellatores equis albis in- 

sidentes vexilla in manibus candida praeferebant; 

cognoverunt ergo principes, ex inspectione vex- 

illorum, sanctum Georgium, sanctum Demetrium^ 

et sanctum ^ Mercurium sua signa sequentes prae- 

cedere; quas visio^ sicut Saracenis incussit ter- 

rorem^ ita Christianis spem contulit ampliorem. 

Hoc non omnes videre potuerunt^ sed quibus 

Deus suum arcanum voluit revelare ; revelavit 

autem Turcis ad conAisionem^ aliis ad instantis 

triumphi ostensionem^ cognito enim^ ut diximus, 

signo, Turci velociter aufugiebant tremuli^ su<* 

peUectilem nimis pretiosam reUnquentes ; visi 

sunt etiam a nonnullis angeli in aere voUtantes, 

et super Turcos fugientes ignem fulmineum jacu- 

lantes. Corbarannus autem ab initio certaminis 

turbam declinans, in colle quodam constitutus, 

cum repente dissipatas conspicit legiones^ relictis 

suis, ^trans Euphratem fugit, et^ ut sibi consuleret 



' Mercurium. ] ^Georgius, 
Mauricius, Demetrius ;' Robert. 
Monach. p. 64. Others forDe- 
metriuB read Theodore. 



' Tranu Euphraiem fugitJ] 
* The real cause of this victory 
appears to have been the feud in 
Kerboga*s army.* Gibbon, xi. 
73 ; note by the Editor. 



the spoili. 



124 R06BR1 D£ WENDOVER 

A.D. 1098. et liberius fugere posset, equos fatigatos deserens 
uie€rasades. novos altematim mutavit, Nostri vero principes, 
equorum metuentes defectum, non multum in- 
secuti sunt fugientes, excepto Tancredo et aliis 
paucis^ qui usque ad solis occasum sternendo eos 
persequuntur ; tantum enim pavorem eis virtus 
divina immiserat^ ut nec resistere, nec a se insec- 
tantium possent injurias propulsare^ decem enim 
ex nostris decem millia videbantur eis» 

De ^liis impretiahililm fugimtivm Turcorum et 

tentorio admircmdo. 

Accountof Consummato itaque glorioso tanto certamine, 
reversi sunt principes nostri ad castra hostium, 
ubi tantam rerum omnium in auro, argento, gem-. 
mis^ holosericis, vestibus pretiosis et vasis im- 
pretiabilibus invenerunt opulentiam^ ut neque 
numerus esset neque mensura. Equorum etiam^ 
armentorum, gregum, annonae, victualium^ ser- 
vorum^ ancillarum et puerorum, cum tentoriis et 
papilionibus, nimiam invenerunt abundantiam^ 
et secum in urbem omnia detulerunt. Inter 
cdBtera vero ^ admirabile tabernaculum repererunt 
in modum civitatis, turribus et moenibus cum 
propugnaculis, ex optimo serico variis coloribus 
contextum ; a cujus medio, quasi a triclinio prinr 
cipali^ in partes diversas defluebaut diversoria^ 
quasi per vicos distincta, in quibus spatiose 
possent duo hominum millia considere. Turci 
autem, qui erant in praesidio superiori, videntes 
quod 3ui omnes defecerant^ principibus nostris 
illud tali conditione resignant^ ut libere liceat 
sibi recedere cum salute. Acta autem sunt hsec 
auno Domini millesimo nonagesimo octavo, 
mense Junio, vigesima die mensis. 



^ Admirabile taberjuiculum re- 
pererunt,^ This tent could hold 
nearly two thousand men. Bo- 



hemond carried it away with him 
into Italy. Michaud, i. p. S64^ 
note^. 



FLORES HISTORIARUM. 



125 



De eccleiiarvm reparatione et descrtptione Antiochia, 

Principibus itaque de praelio reversiSy et urbe a.d. 109«. 
in omni tranquillitate composita^ placuit omni* thJcrSiadet. 
buSy et praecipue episcopo Podiensi, ut majorem i>Mcripti<m 
ecciesiam/ oiim in nonorem pnncipis apostolo- 
rum dedicatam, cum aliis ciyitatis epclesiis, in 
pristinum reformarent decorem, et ministri in eis 
instruerentur, qui diebus et noctibus Domino 
militarent. Dominum quoque patriarcham, no* 
mine Johannem, in sede pristina cum honore 
maximo locaverunt, per urbes finitimas, quse 
cathedralem habere consueyerant dignitatem, 
episcopos statuentes ; urbis autem dominium 
Boamundo omnes concesserunt, qui, quoniam 
apud suos nomine et dignitate princeps dictus 
fuerat, obtinuit consuetudo, ut de ceetero An- 
tiochisB dominus Princeps vocaretur. ^Est enim 
civitas pulcherrima et munitissima, habens intra 
se quatuor montes satis altos, in quorum uno 
castellum est, quod omni praeeminet civitati; 
deorsum vero civitas est decenter aedificata, et 
muro duplici circumcincta ; murus autem in<<' 
terior amplus et in aera porrectus est, in quo 
turres quadringentse quinquaginta formosis moe- 
nibus et propugnaculis defensse ; murus exte^ 
rior non tantse est celsitudinis, sed tamen admi-r 
randse venustatis. Continet in se trecentas et 
quadraginta ecclesias, cujus patriarcha centum 
quinquaginta tres episcopos habet subjectos; qua- 
tuor montibus ab oriente clauditur ; ab occidente 
habet fliumen, quod quidam ^Farphar, quidam 
Orontem esse contendunt. Octoginta et quinque 
reges eam construxerunt, quorum primus An- 



' Ecclenam,'] U pon the restora- 
tion of the churches in Antioch^ 
8ee Michaud, i. 359, note. 



^ Est enim civiias, ] Compare 
what is said above, p. 92. 
* Farphar,] < Pharphar/ C. 



126 



ROGBRI D£ WENDOVER 



A.D. 1098. tiochus fiiit. a quo exstat Antiochia nuncupata. 

History of ' ^ ^ 

thecrusades. Obsedcrant eam Christiani antequam compre- 
henderant per octo menses et diem unum ; qua 
capta^ obsederunt eam iterum gentiles per tres 
septimanas priusquam exirent ex ea ad praelium 
Christiani. Requieverunt igitur in illa mensibus 
quinque et novem diebus ; quo tempore ex cau- 
sis occultis tanta clades populnm afflixit, quod 
intra dies paucos ad quinquaginta millia homi- 
num utriusque sexus deperirent; inter quos et 
dominus Aimerus, Podiensis antistes^ qui quasi 
pater plebis erat et moderator^ defunctus cum 
lachrymis omnium in basilica principis aposto- 
lorum^ in loco^ quo inventa fuerat lancea Salva- 
toris^ sepelitur. Ceciderunt in illius cladis acer- 
bitate Henricus de Ascha^ Reginaldus de Armes- 
bach, yiri generis nobilitate prseclari; unde prin- 
cipes cseteri^ ut instantis cladis declinarent peri- 
culum^ ab inyicem ea conditione divisi sunt^ ut 
in kalendis Octobris iterum convenientes; homi- 
nibas recreatis et equis, votum peregrinationis 
communiter expedirent. Interea Reimundus^ 
cognomento Piletus, cum suis legionibus equita- 
tionem faciens^ cepit castrum, quod Thalamania 
est vocatum ; inde Marram veniens^ ad urbem 
Saracenis repletam, pugnavit contra cives^ qui 
obviam ei cum impetu exierunt, qui primo a 
nostris in fugam compulsi in finem vicerunt^ et 
magnam ex fidelibus stragem dederunt. 

Qmliter Hugo magnm^ ad imperatormn misms^ nan 

est r&cerms, 

Cum haec ibidem agerentur^ ^ Hugo magnus a 
principibus ad imperatorem Alexium missus^ 



^HMgo magftus.'] ' Hugo magims, 
concessu ut aiunt heroum, Fran- 
ciam rediit, causatus continuam 



yiscerum tortionem.' 
§366. 



Malinsb, 



FU>RBS HISTORIARUM, 127 

non mediocriter famam prseteritam denigrayit ; a.d. i«m. 
dam^ expleto negotio, ad eos qm eom miserant 
nec responsa detnlit nec redire curavit, 'illud 
Jnvenalis ad memoriam non reducens ; 

^ Onme animi ▼itium tanto oonspedias in se 
Criiaeii habet» qaanto major qoi peocat habetnr/ 

Comes Tholosanns interea Albaram nrbem 
ditissimam obsedit et cepit, atqne in ea Petmm 
qnendam, genere Narbonensem, episcopam ordi- 
nari fecit. Deinde kalendis Novembris^ cnm 
jam omnes principes ex condicto essent congre- 
gati, accingunt se ad iter Hierosolymitanum, et 
quarto kalendas Octobris ad Marram yenientes 
obsederunt eam. Distabat autem ab Antiochia 
quasi trium dierum itinere, habens cives, prae 
multitudine diyitiarnm suarum, nimis arrogantes; 
nam cruces super turres et moenia civitatis 
figentes^ sputis et aliis modis probrosis, in con<* 
tumeliam nostrorum^ afficiebant ; unde majorem 
nostri indignationem concipientes, urbem ag^gre- 
diuntur^ et post multomm dieram infestationes, 
applicatis ad mumm scalis, moenia violenter as- 
Cendunt, urbemque sine omni obstacnlo ingressi 
eam yacuam invenerunt, et ejus obtinuerunt 
clam et absque tumultu spolia uniyersa. Cives 
autem ad speluncas se subterraneas conferentes 
suae saluti ad tempus proyiderunt ; sed mane 
facto nostri^ ad speluncas ignibus applicatis^ eos 
ad deditionem compulerunt, et partim c^^pitibus 
amputatis, partim vinculis manciparunt. Un- 
decimo die Decembris moritur ibidem Willelmus, 
Aurasiensis antistes^ vir religiosus et justus ac 
timens Deum. Manserunt autem in urbe illa 
peregrini per mensem unum et dies quatuor. 

^ lUud Juvenalis»'] Satir. yiii. vers. 140. 



138 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1098. 
Tazation In 
England. 



Quomodo reuo Willelmm gentem Anghrum in trilutis 

gravaverit. 

Eodem anno rex Anglorum Winelmus^ cogno- 
mento Rufus, fuit in Normannia curis deditus 
hostilibus, populos interim Anglorum ^ exactioni- 
bus et tributis non abradens, sed excorians, 
pmnibus infestus et molestus. Eodem tempore 
obiit ^Walkelinus, episcopus Wintoniensis, et 
Hugo^ Salopesberiensis ab Hibernensibus oc- 
cisus est, cui frater ejus Robertus de Beleasmo 
successit. 



A.D. 1099. 

CruBaderi 

march 

towards 

Jerusalem. 



^uomodo principes, populo murmurante, ad iter 
inceptum se acdngunt. 

Anno Domini mxcix. principes occidentis et 
peregrini crucifixi dies Natalitios apud Marram 
solemniter celebrarunt, ubi inter Boamundum 
et comitem Tholosanum orta est dissensio ; sed 
quia non multum pertinet ad hoc negotium, ad 
cdetera transeamus, ostendentes qualiter populus 
nimis moleste tulit, quod principes moras fecerunt 
inutiles et pro singulis civitatibus captis jurgia 
inter se suscitarent, quibus principale interim 
propositum omnino neglectum videbatur. Comes 
igitur Tholosanus, ut populo satisfaceret, assump- 
tis decem millibus armatorum et equitibus tre- 



^ ExacHfmihus,'] AU agree in 
this account of the grieyous ex- 
(ictions of this year ; the cause of 
which is to be sought, according 
to Carte, in his profiise liberality 
to the soldiers, rather than in the 
avarice of the king. 

' Wdlkelinus,'] He died the 
3d of January, and was suc- 
ceeded by William Giffard. 



' Hugo Salopesberiensis.'] He 
was killed at Anglesey, according 
to the Saxon Ghronicle, by fo- 
reign pirates, stated by Florence 
and Simeon to haye been Nor- 
wegians. Bromton writes, ' sed 
quidam volunt ipsum ab Hiber- 
nensibus esse occisum;* col. 994. 
The aceount in the text is taken 
from Huntingdon; Scriptt. post 
Bed. p. 377. 



FLORBS HISTORIARUM. 129 

centis qainquaginta, ^arripuit iter Hierosolymita- a.d. im. 
num^ sequentibus emn duce Normannorum Ro- thecruaadct. 
berto et Tancredo cum quater yiginti equitibus 
et peditum multitudine numerosa. Post dies 
autem aliquot, media regione transcursa^ in cam- 
pestria urbis, non longe a mari sitae^ Archis nun- 
cupatae, descenderunt, juxta eandem castra sta- 
tuentes. Est autem una ex urbibus Phoenicis 
reg^onis^ ad radices Idbani sita^ quam^ ut habent 
yeterum traditiones^ Aracheus septimus filiorum 
Chanaan iiindasse dicitur, et eam de suo nomine 
Aracheum appellasse^ et postmodum per cor- 
ruptionem nominis Archis dictam fuisse; hanc 
nostri longa obsidione prementes, nihil omnino 
profecerunt. Renovata est ilA quaestio de lan- 
cea, qua Dominicum latus fuerat perforatum ; 
aliis dicentibuSy quod ipsa erat in veritate et per 
divinam inspirationem revelata^ ad consolatio- 
nem plebis ; aliis contendentibus malitiose^ quod 
Tersutia esset comitis Tholosani^ et gratia quaes- 
tus inventio ficta. Accenso ig^tur rogo copioso^ 
cojus incendii mag^itudo etiam circumstantes ter- 
rere poterat^ et conveniente populo universo in 
sexta feria quse sanctum Domini Pascha prse- 
cedit, clericus quidam^ nomine Petrus^ cui in- 
yentio illius lancese fuerat revelata, examen sub- 
iit periculosum; nam facta oratione, assumpta 
secum lancea, per medium ignem transivit il- 
laesus^ sed, quoniam post dies paucos idem 
clericus vita decessit, non plene suis semulis 
satisfecit. Per idem tempus dux Godefridus et 
principes aliiy qui apud Antiochiam remanserant, 
ad instantiam plebis se ad iter expedientes, ^in 



' Arripvit iter,'] See the great- 
er part of the march of the army 
of the Crusaders very accurately 
traced in Maundrell*8 Journey 



from Aleppo to Jerusalem, pp. 
17-6T. 

' In kalendia Martiia.'] So Al- 
bert of Aix ; and Wilken, p. 25^. 



VOL. II. K 



130 



R06ERI DB WENDOVER 



A.D. 1099. kalendis Martus ad Laodiceam Synde cum vi- 
thecrusades. gmti qumque millibus armatorum yirorum iorti- 
um pervenerunt ; ubi dux Godefridus a praeside 
civitatis^ quse Christianos habuit habitatores^ Gue- 
nemerum Boloniensem, quem tenebat in vinculis^ 
sibi petiit restitui, sed^ quia verbis ducis non ausi 
sunt contraire^ reddidit eum illi cum sociis uni- 
versis^ et classem ejus totam duci tradidenmt; 
nam idem Guenemerus^ cruce signatus^ cum ar- 
matorum classe valida illuc applicans^ impru- 
denter captus ibi fuerat a civibus et vinculis 
mancipatus ; illum dux suse classi prseficiens 
aljos per terram gradientes sequi praecepit. 

QimnQdo pnndpea^ multis regionihm transcurm, ad 

Tripolim pervenermt, 

Principes inde maritima legentes ad urbem 
Gabulensem, quae alio nomine Gibellum dici- 
tur^ pervenerunt ; distabat autem a Laodicea mil- 
liaribus quasi duodecim, ubi^ castris in gyrum 
locatis^ urbem aliquamdiu obsedissent. ^ Hic^ qui 
urbi prseerat^ Soldani iEgyptiorum domini pro- 
curator^ aureorum sex millia duci obtulit^ cum 
aliis donariis multis, ita ut obsidionem amove- 
ret; quem cum flectere nequivisset^^ad comitem 
Tholosanum prsedictam pecuniam pollicens per 
intemuntios^ si eam a ducis posset manibus 
expedire, ille, oblata clam suscepta pecunia» 
misit ad ducem Albariensem episcopum^ anxie 
sollicitans eum^ ut dimissa obsidione ad se non 
differat properare^ significans quod hostium mul- 
titudo a tractu adveniret Persico, ut injurias 
ultum iret, quas apud Antiochiam perpessa fue- 



Themarch 
on Jerusa< 
lem. 



^Hie.l InMS. «Hiis;' pro- 
bably for « Is/ as in WUl. Tyr. p. 
T38. 

^ Ad comitem Tholosanum» ] 
Raymond d'Agiles considers this 



accusation against the connt of 
Tholouse as calumnious; p. 162. 
The rest of the Latin historians, 
except Albert, (p. 2G9,) omit the 
charge. 



!M9BBanBBB9aaB9HBgB9B9HB_Ui>U. . 



FLORES HISTORIARUM. 131 

rat sub praeside Corbaranno^ et super his om- ad. 1099. 
nibus dicebat se recepisse nuntios fide dignos. thecrasad«. 
IUe et principes caeteri^ dictis ejus fidem adhi- 
bentes, soluta protinus obsidione, et urbem Va« 
lentiam transeuntes, Maracleam^ quas prima est 
ex urbibus Phoeniciae proyinciae, similiter sinis- 
trantes, Tortosam pervenerunt, et inde ad urbem 
Archensem progredientes castra ibidem loca- 
yenint ; quibus occurrens Tancredus fraudem 
comitis Tholosani detexit, unde et ipsi longe a 
tentoriis ejus seorsum sua tabemacula statue- 
rant. Videns autem comes animos principum a 
se alienatos, missis muneribus, omnes praeter 
Tancredum sibi reconciliavit. Deinde principes^ 
relicto in obsidione Archensi Albariensi epi- 
scopo, aUisque viris nonnuIUs, versus Tripolim 
agmina direxerunt; quo pervenientes prsesidem 
loci illius cum universa multitudine civitatis 
ordinatis agminibus repererunt, unde nostri in- 
dignantes irruerunt in eos acriter, et in primo 
impetu dissolutis catervis eos ad urbem redire 
compellunt, septingentis ex eis gladio interfec- 
tis; ibique ante Tripolim celebraverunt Pascha 
peregrini quarto idus Aprilis. Tunc prseses 
Tripolitanus^ cognoscens quod non potuit cum 
nostris a pari contendere, missa legatione^ a 
principibus obtinuit^ ut, datis quindecim aure- 
orum millibuS; cum equis^ mulis^ sericis et vasis 
pretiosis, greges et armenta etiam conferens 
plurima, eorum fines pacifice pertransirent. Tunc 
nostri maritima sequentes^ juga montis Libani 
a sinistris habentes Bibliumque percurrentes, 
super ripam maris, in loco, cui nomen est Ema- 
us^ castra statuerunt ; inde die tertia ante ^ur- 
bem Britensium castrametati^ sequenti die Sy- 

' Urbem Britensium, 3 Berytus or Beyrout; see Pococke, ii. 
parti. 90. 

K2 



132 



HOGBRI DE WENDOVfiR 



A.D. 1099. donem attigerunt, et, in crastino percursa Sa- 
thecrufaiics. rcpta prophctse Helise nutricia, ad illius regionis 
metropolim Tyrum pervenerunt, et dehinc pro- 
fecti Achon et ab Achon progressi, Galildeam a 
laeva deserentes, inter Carmelum et mare, Caesa- 
ream Palestinse metfopolim, quae et Turris Stra- 
lonis alio nomine appellatur. Quidam autem 
principes per castrum Bethelon transeuntes ap- 
plicuerunt ad urbem Baruch in die Dominicse 
Ascensionis ; inde per .^Sagittam ad Arram et 
Caypham transeuntes, diem Pentecosten omnes 
pariter congregati apud Csesaream quarto ka- 
lendas Jiilii solemniter celebrarunt. 

De desolatione ecclesia sancti Georgii martyris a 

Turcis. 

Themarch Peracta itaquc ibi trium mora dierum, relictis 

on Jerusa» 

lem. a dextra locis maritimis Antipatrida et Joppe, 

Eleutheriam transeuntes, Lyddam, qua; EIiopo<*- 
lis dicitur, ubi Georgii martyris egregii corpus 
requiescit, pervenerunt; cujus ecclesiam hostes 
fidei paulo ante adventum peregrinorum deje- 
x^erant, metuentes ne trabes basilicse, quae multse 
proceritatis erant, in machinas vellent convertere 
et urbis inde moenia expugnare. Profectus inde 
comes Flandrensis, Robertus, Ramulam pervenit, 
et portas, quas patentes inveniunt, ingredientes 
urbem vacuam repererunt; nocte sane praeter»- 
ita Turci, nostrorum cognoscentes adventum, 
abeuntes sibi consulere procurabant. Principes 
vero alii in crastino illuc venientes omnem abun- 
dantiam frumenti, vini et olei repererunt, atque, 
per triduum ibi moram facientes, ^Robertum 
4j[uendam, genere Normannicum, ejusdem civitatis 



' Sagittam,'] Now Soida, or 
Saide ; formerly Sidon. 



^ Robertum,'] He died before 
1120 ; Qompare Le Quien^ Oriens 
Christ. iii. 1271. 



FLORBS HISTORIAfeUM. 



133 



episcopum consecrarunt^ et ei Lyddam Ramu- a.d. iodo. 
lamque urbes cum suburbanis adjaccntibus pos- thJcruMdM. 
sidendsis jure perpetuo contulerunt. Inde iter 
prosequentes nostri Nicopolim pervenerunt ; 
est autem Nicopolis civitas Palestina), quas 
olim, dum yicus esset, Emaus dicebatur. Ante 
hanc urbem, ubi Christus cum Cleopha ambulasse 
post resurrectionem cognoscitur^ fons quidam 
est salutaris, in quo homines infirmi simul et 
jumenta abluta a diversis languoribus emun- 
dantur ; nam Christus tempore quodam cum 
discipulis suis per fontem transiens dicitur in 
eo pedes suos lavisse, ex quo facta est aqua 
diversarum medicamen passionum. 

Turci dmtatem sanctam mtmiunt, Christianos 

spoliantes. 

Turci interim, qui in Hierusalem habitabant, siege or 
peregnnorum cognoscentes adventum^ urbem 
communire cum omni sollicitudine satagebant; 
a fidelibus quoque cunctis, qui in urbe habita- 
bant, universa quam habebant extorta pecunia^ 
et quicquid habere videbantur^ tam a patriarcha, 
qui urbi prseerat^ quam a populo toto quatuorde- 
cim aureorum millia abstulerunt; quibus bonis 
omnibus spoliatis, universos ab urbe, exceptis 
senibus et infirmis^ mulieribus et parvulis^ depu- 
lerunt. Peregrini interea, quibus mora proce- 
dendi periculosa videbatur^ summo diluculo cum 
fervore piae devotionis iter aggredientes et e 
vicino urbem sanctam ^Hierusalem contemplan- 
tes, cum gemitu et lachrymis prae gaudio fusis, 
nudis vestigiis coepto itineri ferventius instite- 



* Hierusaiem contemplantes, ] 
Compare the spirited narratiye 
of Robert the Monk upon the 
Cnisaders' first yiew of Jerusa- 



lem. Fuller adds, * All had much 
ado to manage so great a glad- 
nesse.* Holy Warre, p. 39. 



134 ROGBbl DE WENDOVBR 

A.D. 1099. runt, atque subito ante urbem convenientes 
thecnui^es. octavo Idus Junll cam obsidione yallayerunt. 
Dicitur autem fuisse numerus obsidentium quasi 
millia quadraginta peditum^ equitum yero mille 
quingenti^ praeter senes et yaletudinarios iner- 
meque yulgus. In urbe autem dicebantur esse 
Turcorum fortium et optime armatorum quadra- 
ginta millia, tam ut urbem regiam ab instanti- 
bus tuerentur periculis^ quam ut propriae consu- 
lerent et suorum saluti. Principes itaque per- 
spicue considerantes, quod neque ab oriente^ 
neque ab occidente^ neque ab austro, propter qua- 
rundam yallium profunditatem proficerent, a sep- 
tentrione eam obsidere decernunt ; ab ea ergo 
porta, quse sancti Stephani dicitur et ad aqui- 
lonem respicit^ usque ad illam^ quae turris Dayid 
dicitur et in parte ciyitatis occidentali sita est^ 
castra nostri principes locayerunt : in quorum 
ordine dux Godefridus primus sedit^ et juxta 
eum dux Normannorum Robertus et consul 
Flandrensis ; circa turrim^ quae ab angulo quo- 
dam dicitur Angularis, dominus Tancredus et 
alii quidam cum eo nobiles consederunt : ab 
alia autem turri usque ad portam occidentalem 
comes Tholosanus cum suis legionibus urbem 
obsedit; partem suorum agminum super montem, 
et in quo ciyitas aedificata est, inter urbem et 
ecclesiam, quae dicitur Syon et ab urbe distat 
quantum arcus semel jacere potest, in plaga sep- 
tentrionali locayit. Is enim locus erat^ in quo 
Salyator cum discipulis coenasse asseritur et 
eorum pedes layisse ; ibi etiam Spiritus Sanctus 
super discipulos descendit in igneis linguis^ ibi 
Dei genitrix humanae naturae debitum solyit, et 
beati Stephani protomartyris sepulchrum usque 
hodie ibidem yeneratur. 



FLORES HISTORIARUM. 



135 



De prirm et impetuosa urhis inmsione. 

Locatis igitur in gyrum castris, die quinta post a.d. 1099. 
adventum eorum^ Utuis^ buccinis et tubis perstre- th^ru^es. 
pentibus, omnes^ ut urbis invadant moenia^ invi- Theiirat 
tantur; qui, armis omnibus instructi^ a majore 
usque ad minimum convolantes ad murum^ tanta 
instantia et virtute continuabant congressum, ut 
civibus invitis, antemuralibus confractis^ coge- 
rent defensores intra muros interiores se reci- 
pere et de resistendo desperare^ et^ si in illo 
pugnandi fervore scalas aut machinas habuissent^ 
procul dubio die illo negotium consummassent. 
Videntes tandem, cum per septem diei horas in 
ipso ardore perstetissent^ quod absque machinis 
non multum proficere potuissent, distulerunt 
opus ad tempus^et cum Ummenso labore ligna ad 
hoc idonea et artifices invenerunt ; quibus cum 
sumptu g^vissimo ad urbem delatis, ex subjecta 
materia castella, petrarias^ trubuculos et arietes^ 
cum ^scrophis ad murum suffodiendum^ construx- 
erunt ; pro nihilo enim reputabant quicquid an- 
tea actum fuerat^ si in hoc negotio, pro quo 
tam laboriosam peregrinationem assumpserant, 
deficere cogerentur. Cum igitur circa machinas 
construendas, cratesque et scalas connectendas, 
totus noster desuderat exercitus, protrahitur ob- 
sidio, et cum locus civitati adjacens aridus esset 
et inaquosus^ rivos vel fontes aut puteos non 
habens nisi remotos, ab urbe quinque vel sex 
milliaribus distantes, ^siti intolerabili populus fati- 



^ ImmeMo labcre ligna.'] They 
were directed by a Syrian to a 
wood, six or seyen miles from 
the city, where they found trees 
for their purpose. Will. Tyr. 
751. 

^ Scrophis; ] called also tal- 



pae, and in theAlexiad dawakoKes, 
See Du Fresne*8 notes, p. 391. 

3 Siti intolerabili.] * Tanta sitis 
erat in obsidione, ut tellurem 
cavarent et glebas humectiores 
ori apponerent, rorantiaque mar- 
mora lamberent ; — plerique, prout 



138 



ROGBRI DB WBKDOVER 



A.D. 1099. gabatur. Turci autem Christianorum audientes 
tb^riMiuies. adventum^ si quae fuerunt aquae, jactu pulveris et 
aliis modis eas oppilaverant^ ut obsidio ineptior 
redderetur ; sed et cisternas et pluvialium aqua- 
rum receptacula aut dissipaverant, ut aquas non 
valerent retinere^ aut occultaverant^ ut remedi- 
um subtraherent populo sitienti. Dispersus ita- 
que populus per loca diversa, ut aquas qusereret, 
dum exierunt cum paucis, ut latices reportarent, 
alii idem habentes propositum multo plures su- 
pervenerunt^ et inventis fontibus litem adeo con- 
testati sunt, ut nonnunquam inter eos seditio 
oriretur; equi praeterea, muli et asini^ greges 
et armenta^ siti ariditateque consumpta morie- 
bantur, interius liquefacta^ unde in castris foe- 
tor erat intolerabilis et pestilens nimis aeris 
corruptela. Venit interea nuntius ad obsidio- 
nem^ qui> classem Januensium in portu Joppensi 
applicuisse nuntians^ petiit a principibus^ ut mi- 
litia dirigeretur ad eos^ sub cujus conductu ac- 
cedere possent ad urbem ; mittitur igitur a do- 
mino Tholosano 'Galdemarus quidam^ in armis 
strenuus^ cum triginta equitibus et peditibus 
quinquaginta ; conjungens eis, ne deficerent, Rei- 
mundum Piletum et ^Willelmum de Sabulo cum 
equitibus quinquaginta ; qui^ venientes ad cam- 
pestria Lyddae et Ramulae civitatum, habuerunt 
obviam Turcos sexcentos, qui protinus in .nos- 
tros irruentes quatuor equites et pedites plures 
ex eis peremerunt, sed nostri demum praeva- 
lentes, caesis ducentis ex numero Turcorum, in 
fugam caeteros compulerunt. Ceciderunt tamen 



ferre poterant, jejuuabant, quia 
jejunio Bitim temperabant.' Ro- 
bert. Monach. p. 75. The torrent 
of Cedron and fountain or brook 
of Siloe were both dried up. 



^ Galdemarus, ] ^ cognomento 
Carpinelle ;' WiU. Tyr. p. T53. 

s WiHelmtm de Sabulo.'] ' WU- 
lelmum de Sabran ;* Will. Tyr« 



FLORES HISTORIARUM. 137 

ex nostris viri uobiles^ Gilibertus de Treva et a.d. 1099. 
Aicardus de Monte Merla^ alii autem apud thecrusad«. 
Joppen incolumes perveneruut^ et sic inde cum 
omni substantia sua Hierosolymam sunt con- 
ducti^ ubi a legionibus gaudenter excepti con- 
solationem castris non modicam attulerunt. 

Machinis cmstructis, dvitas iterum impugnatur. 

Cumque per mensem unum circa machinas The seoond 

laborantes ad negotii consummationem pervene- **** 

runt, placuit episcopis et sapientibus de exercitu, 

ut inter omnes pax reformaretur^ jejunia fierent, 

processiones etiam cum orationibus devotis ; et 

sic die statuto, his omnibus rite peractis^ adfuit 

peregrinorum armis instructa ad urbem oppug- 

nandam copiosa multitudo, unum omnes4iaben- 

tium propositum, aut animas pro Christo ponere 

aut urbem Christianse restituere libertati. Acce- 

dentes igitur ad pugnam universi muro nite- 

bantur machinas applicare, ut facilius Turcos^ 

qui in turribus et propugnaculis rebellabant, pos- 

sent liberius impugnare ; at cives viriliter re- 

sistentes^ telorum jactu, sagittarum imbre^ lapi- 

dum contorsione ex machinis jaculatoriis, cum 

horrendo impetu retorquebant ; nostri^ e con- 

trariOy protecti clypeis et cratibus objectis^ tam 

arcubus quam balistis^ tela remittebant^ fre-> 

quentia et pugillaria contorquentes saxa ad 

murum accedere nitebantur^ iis qui in turribus 

erant requiem subtrahentes et audaciam resis* 

tendi. Alii vero infra machinas et castella con- 

stituti, cum petrariis et trubuculis molarcs maxi- 

mos et lapides damnosos ad moenia dirigentes, 

ipsa collisione assidua et ictibus ingeminatis de- 

bilitare et ad casum impellere satagebant; alii 

cum minoribus machinis lapides leviores ad illos, 

qui in propugnaculis stabant, contorquentes, a 



138 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1099. nostrorum infestatione compescere nitebantur; 

Hifltory of r i 

tbecnuades. scd uec sic multum proficerc comprobantur^ nam 
Turci^ qui intus erant^ a propugnaculis saccos 
stramine et palea plenos, restes et tapetia^ trabes 
ingentes^ culcitras bombice refertas^ a turribus 
et muro aliquantulum demiserant^ ut^ per eorum 
mollitiem et mobilitatem^ contortorum molarium 
ictus eluderent et nostrorum laborem inanirent ; 
lapides etiam ex machinis damnosos et tela ex 
arcubus non segniter tetorquentes nostros ab 
opere deterrebant incepto ; nostris vero, ut val- 
lum jactu ruderum, lapidum, fruticum, et terrae 
implerent, et ad moenia pararent accessum, cura 
erat propensior ; sed inclusi, e contrario, ut 
eorum propositum irritarent, in ipsas macbinas 
torres ^incensos, tela ignita sulphure et oleo 
pasta, ut eas exurerent, jaculabantur certatim. 
Principes autem nostri, injectis ignibus occur* 
rentes, sabulum desuper et aquas copiose fun- 
debant, ut incendiorum reprimerent actionem. 
Erat quidem nostris par labor et idem periculum 
in tribus partibus civitatis, sub duce videlicet 
Godefrido, sub duce Normannorum Roberto, ac 
demum sub comite Tholosano ; continuabant 
quoque conflictum a mane usque ad vesperam^ 
atque ancipitem utriusque partis laborem super- 
veniens nox dirempsit. 

De tertio impetu peregrimrum et captione 

cimtatis. 

The^ird Mauc autcm facto, cum jam diei aspirantis 
aurora nuntiaret exortum, cum omni aviditate 
excitus est populus ad conflictum, revertentibus 
ad officium singulis, cui hestema die fuerat de* 
putatum ; quidam enim ex machinis molas asi* 
narias ad moenia contorquebant, quidam castella 
ad murum dirigere satagebant, alii arcubus et 



FLORES HISTORIARUM. 139 

balistis. Turcos qui in turribus erant. ne manum a.d. 1099. 

^ Hiitoryof 

possent exerere^ indefesso studio operam dabant^ theCroMdat. 
alii sagittis et jactu lapidum cives a propugna* 
culis repellebant; cives sequipollenter tela re- 
mittebant et lapides^ atque ignem in ollis fra- 
gilibus cum sulphure et pice, arvina et adipe, 
stuppa, cera^ lignis aridis et stipula impositis^ 
ut nostras machinas incenderent, et alia instru« 
menta bellica retorquebant. Fiebat itaque exutro- 
que populo strages non modica, dum alii lapi- 
dum jactu conterebantur in frusta^ alii trans 
loricas et clypeos confodiebantur telis, alii funda 
et lapide sternebantur ; nec erat facile discernere 
uter cum majore studio populus decertaret. Erat 
tamen una ex machinis nostriSy quae saxa miri 
ponderis in urbem multa violentia remittebat^ 
contra quam^ cum nulla arte possent proficere^ 
duas adduxerunt maleficas^ ut eam fascinarent 
et artibus magicis redderent impotentem ; qua), 
dum suis instarent praestigiis super murum et 
incantationibus, ex eadem machina molaris emis- 
sus utramque illarum^ cum tribus ancillis quse 
Ularum fuerant gressum [comitatae], repente 
contrivit et ex muro inferius exanimes in fossa- 
tum dejecit ; unde in castris factus est plausus 
ingens et exultatio^ et e contrario civibus moes- 
titia ingens accrevit. Cum igitur usque in ho- 
ram diei septimam sine certa victoria protrac- 
tum esset negotiuin^ desperantes nostri et supra 
vires fatigati habuerunt propositum castella et 
machinas alias jam igne recepto fumantes lon- 
gius a muris arcere^ et usque in diem crastinum 
conflictum differre^ cum ecce virtus divina adfuit 
et rebus desperatis solamen donavit ; nam de 
monte Oliveti miles quidam, splendidum et satis 
refulgentem ventilando clypeum, signum dedit 
nostris legionibus^ ut redirent ad conflictum et 



140 



ROGERI DE WBNDOVER 



A.i>. 109». coDgTCSsionem iterarent. ^Hoc signo dux Gode- 
thecruaades. fridus cxhilaratus magnis clamoribus populum 
revocavity qui tanto fervore ad pugnam reversus 
est, ut de novo praelium inclpere videretur ; 
auxit praeterea vires omnium et Isetitiam solita* 
rius quidam, qui in monte Oliveti habitabat, qui 
confidenter promiserat peregrinis illa die urbem 
fore capiendam ; haec quoque signa omnes ac- 
cenderant fideles vehementer et securiores red- 
diderant de victoria obtinenda. Ducis igitur 60- 
defridi et comitum legiones^ praevia Dei gratia^ eo 
usque profecerant, ut vallo repente complanato 
ad murum haberent^ civibus defatigatis, acces- 
sum ; hortante itaque duce^ in culcitras bom- 
bice plenas et saccos stramine refertos, quae in. 
castello erant^ ignem injecerunt, qui, flante Bo- 
rea^ accensus fumum infra urbem caliginosum 
retorsit, quo protervius instante, qui murum 
intus tenebantur defendere, ora vel oculos non 
valentes aperire^ muri custodiam reliquerunt. 
Quo comperto^ dux sub omni celeritate trabes, 
quas hostes in muris ad nostrum appendcrant 
nocumentum, assumpsit^ et caput unum cum 
machina positum et firmiter clavatum, aliad 
super civitatis murum locavit ; deinde pontem, 
qui in machina erat, super ipsas trabes demit- 
tens, ipse dux primus omnium, ut miles strenuus^ 
urbem audacter intravit ; quem frater ejus Eus- 
tachius, dux Normannorum Robertus^ et comes 
Flandrensis, cum ^LitoIfo et Gileberto fratribus^ 
sunt secuti, et consequenter infinita multitudo 
tam equitum quam peditum, ita ut pons susti- 
nere non posset. Videntes autem Turci^ quod 



^ Hoc signo dux Godtfridus ;] 
'qui cum iratre Eustachio in 
superiori castelli nostri coena- 
culo, ad urbem impugnandam, 
et ad cautius tuendum aedificium, 



erat constitutus/ Will. Tyr. p. 
767. 

^Litoifo et GHeberto.'] «Ludol- 
fus et Gislebertus uterini fratres ;' 
Wm. Tyr. p. 768, 



FLORES HISTORIARUM. 141 

nostri jam inurum occupaverant^ et dux etiam a.d. iom. 
suum introduxerat vexillum, turres deserentes theCniMdea. 
et moenia ad vicorum sese an^ustias conferunt. 
Porro alii cognoscentes, quod maxima pars no* 
bilium turres occupaverant civitatis^ scalas ad 
murum certatim applicant, per quas ascendentes 
murum cseteris se conjungunt. Tunc dux 60- 
defridus quosdam ad portam septentrionalem, 
qnae hodie ^ sancti Pauli dicitur, dirigens, ut eam 
aperientes populum introducant de foris expec*- 
tantem ; qua sub omni celeritate reserata, in- 
gressus est exercitus universus, sexta feria, hora 
nona, [mensis Julii decima die. ' Capta est igitur 
civitas Hierusalem] anno Domini millesimo no* 
nagesimo nono, anno ex quo fideles Christi pere-^ 
grini Yotum et viam tantae peregrinationis as-p 
sumpserant quarto ; scdente in cathedra Romana 
papa Urbano secundo, Romanorum imperium 
administrante Henrico^ GraBCorum vero impe-r 
ratore Alexio ; in Francia regnante Philippo, in 
Anglia Willelmo Rufo, regnante in perpetuum 
in omnes et super omnia Domino nostro Jesu 
Christo, cui honor et gloria per saecula infinita. 

De occisione Turcortm et mundificatione sancta 

civitatis, 

Capta igitur civitate sanctissima, dux Gode- Jerusaiem 
fridus et fideles omnes, qui cum eo erant, per 
plateas strictis gladii» discurrentes^ quotquot de 
hostibus reperiunt in ore gladii indifferenter pro- 
stemunt; tanta quoque interemptorum strages 
erat, et praBcisorum acervus capitum, ut jam 
nemini via pateret aut transitus ni super corpora 
peremptorum. Latebant autem adhuc haec omnia 



' SancH Pauli.'] The gate north I S. Stephen ; so Will. Tyre and the 
ofthetemple bears the name of I rest. SeePococke,ii.parti.p.21. 



142 



ROGERI DB WENDOVER 



A.p. 1099. comitem Tholosannm et principes alios, qni circa 
thecruu^es. montcm Syon viriliter decertabant ; sed^ audito 
nostrorum et Turcorum clamore et civium strage, 
cognoverunt urbem violenter efiractam et nos- 
trarum victoriam legionum : qui statim scalas ad 
murum aptantes, nemine obstante^ urbis moenia 
transierunt^ stragem in illa parte non modicam 
operantes ; portam itaque australem, quae illis 
erat contermina, aperientes cum impetu populum 
universum quantocius introducunt. Factum est 
autem, quod Turci, qui a duce et suis agmini- 
bus aufugerant, ad partes illas declinantes hos 
obviam haberent, et Scyllam evitantes Charyb- 
dim multo periculosius inciderunt; nam tanta 
exinde per urbem strages facta est, ut etiam 
ipsis victoribus tam horrenda sanguinis effusio 
taedium ingereret et horrorem. Audiens autem 
Tancredus,^ quod infra septa templi Turcorum 
se incluserat multitudo, contulit se illuc cum 
ingenti copia armatorum, et templum violenter 
ihgressus, post stragem multiplicem, infinitas 
auri et argenti copias inde secum dicitur ^abs- 
tulisse ; quod reliqui principes audientes, in- 
tromissa equitum et peditum multitudine, quot- 
quot ibi reperiunt gladiis trucidantes, universa 
sanguine repleverunt. Cecidisse referuntur infra 
templi ambitum ad decem millia Turcorum, ex- 
ceptis aliis, qui passim per urbem truncabantur, 
quorum minor non fuisse numerus ferebatur ; 
nam nostri per vicos et diverticula discurrentes» 
occulta perlustrantes universa, patrem-familias 
cum uxore et liberis et familia tota ex secretis 



* TancredusJ] ^ Solus Tancre- 
dus, intempestiya cupidine oc- 
cupatus, quaedam pretiosissima 
de templo Salomonis extulit; sed 
postmodum, sua conscientia et 
aliorum conventus coUoquio, vel 



eadem vel appreciata loco resti- 
tuit.' Malmsb. § 370. 

^ Abstulisse ;"] ^ quae tamen post* 
modum, sedato tumultu, restitu- 
isse creditur in integrum ;* Will. 
Tyr. p. 759. 



PLORES HISTORIARUM. 



143 



domiciliis^ et coenaculis occultis extrahentes inA.i>. 1099. 
publicum, aut gladiis transverberabant, aut prse- tbeCraMdet. 
cipitio dabant^ ita ut confractis cervicibus inter- 
irent ; et quicunque domum vel palatium con« 
fringere yel prius intrare poterat, eam sibi cum 
universa substantia jure perpetuo vendicabat ; 
sic enim inter principes conveneraty ut, urbe 
expugnata^ id, quod quilibet adquireret, jure 
haereditario possideret; unde quicunque prius 
domum yel aedificium quodcunque occupavit, 
vexillum vel clypeum vel aliud armorum genus 
in introitu configebat, ut esset signum acceden- 
tibus ne gressum ibi figerent, sed domum prse- 
terirent, quasi ab aliis occupatam. 

Principes loca mncta petunU 

Civitate' itaque subjugata et spoliis a pere- Jerasaiem 
grinis yictoribus coUectis^ sedatoque tumultu, 
coeperunt, depositis armis^ in spiritu humilitatis 
cum gemitu et lachrymis^ nudis pedibus^ loca 
yenerabilia^ quae Salyator propria est dignatus 
sanctificare prsesentia, cum omni deyotione cir- 
cumire, et specialiter ecclesiam sanctas resurrec- 
tionis et Dominicse passionis. Erat intueri sane 
jucundissimum^ quanta deyotione fideles populi 
utriusque sexus^ quanta mentis exultatione et 
dulcedine spirituali^ fusis ubertim lachrymis^ ad 
loca sancta accederent ; quantas gratiais Deo 
agerenty qui tantae eis peregrinationis consum- 
mationem ad effectum perducere concesserat, et 
ex fructu laborum suorum et exhibitas militiae 
dignatus erat illis supra merita stipendia nume- 
rare ; fuit autem omnibus una in arram futurae re- 
tributionis fiducia^ quod per collationem donorum 
praesentium, firma sit eis expectatio futurorum. 



^ DwnicUiis.'] In MS. 'homi- 
cidiis.' 



^Civitaie.'] CompareWill.Tyr. 
p. 760. 



144 



R06BRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1099. et per eam, quae hic peregrinatur Hierusalem^ 
thecruMdet. ad eam perveniant, cujus exstat participatio in 
id ipsum. Porro episcopi et sacerdotes, ecclesias 
civitatis et prascipue templi ambitum a cada- 
veribus occisorum et sordibus universis mun- 
dantes, et loca venerabilia Domino consecrantes, 
et sacra missarum solemnia populo celebrantes 
pro coUato sibi beneficio, omnibus gratias ex- 
bibebant. Visus est autem ea die vir in omnibus 
commendabilisAimerus, Podiensis episcopus, qui 
apud Antiochiam, ut pra^Iibavimus, obierat, in 
sancta civitate a multis, ita quod viri plurimi 
de exercitu fide dignissimi eum super murum 
primum omnium viderunt ascendisse civitatis, et 
caeteros ad ingressum animasse ; qui etiam ocu- 
lis corporeis se ipsum vidisse asserentes, et cum 
principibus loca sancta circumeuntem manifes- 
tissime conspexerunt. Alii autem plures, qui 
in peregrinatione piam in Christo dormitionem 
acceperant, in eadem civitate apparuerunt mul* 
tis, loca sancta cum aliis devotissime requirentes. 
Petrus quoque heremita venerabilis, ^ qui quinto 
antea anno obierat \_sic], a patriarcha civitatis et 
clero populoque fideli visus fuerat, et per cujus 
BoIIicitudinem principes occidentis ad hanc pere- 
grinationem inducti exstiterant, cum esset modo a 
cunctis recognitus, flexis genibus et cum lachry- 
mis illum venerabantur, gratias ei multiplices 
exsolventes, quod tam sedulo et fideliter eorum 
legationem fuerat exsecutus, quodque principes 
ct regna induxerat ad tantos labores pro Christi 
nomine tolerandos. His igitur omnibus rite per- 
actis, principes ad domos et hospitia, quae in« 
terim eis sua familia prsBparaverat, reversi urbem 



* Qttt quinto. ] ' Quem quarto 
vel quinto prius anno in eadem 
civitate viderant ;* Will. Tyr. p. 



761. The interpolation of * obierat* 
in the text is evidently a 8cribe*s 
error. 



FLORES HISTORIARUM. 



145 



repenunt omiubas boms refertam. unde a majore a d. 1099. 
usque ad mmimum coeperunt copiosius abun- thecrusadM 
dare ; reperiebantur enim in aedificiis et domibus 
confractis auri et argenti, gemmarum et pre« 
tiosarum vestium, frumenti, vini et olei^ sed et 
aquarnm, unde in obsidione maximam fuerant 
penuriam perpessi, ingentes copiae» unde et ipsi, 
qui sibi domos vendicaverant, poterant indigen« 
tibus ad sufficientiam fratribus ministrare. Fac- 
tum est autem^ ut secunda post victoriam die et 
deinceps foro publico rerum venalium optimi^ 
conditionibus exhiberentur commercia, ita qui- 
dem ut plebs inferior necessariis omnibus abun-' 
daret. 

Qaomodo privuApes regem et patriarcham 

coTistituunt. 

Cumque per dies septem principes in sancta Eiection of 
civitate in quiete Isetitiaque spirituali tempus ex- 
egissenty convenerunt principes octava die trac- 
taturi, per gratiam Sancti Spiritus, ut aliquem 
de suo eligerent coUe^o^ qui prsesit regioni et 
in civitate sancta. regiam obtineat dignitatem. 
Nec* preetereundum censeo» quod peregrinorum 
universitas hoc decretum inter se sanxerunt, in^ 
vocato de caelis ab magni consilii angelo auxilio. 



* Nec pratereundum.'] The le- 
gend, which in thiB most corrupt 
interpolation is intended to be 
conveyed, may best be gathered 
from the annexed extract from 
Trevisa^s version of the Poly- 
chronicon ; ' Also at Jherusalem, 
in anEester euen,he stodeamonge 
other men and abode the fyre that 
was wonte to come from heuen 
and lyghte some mannes taper. 
Thenne his taper was lyght by 
doynge and vertue of God. 
Therfore all men chose hym 

VOL. II. 



kynge of Jherusalem. But whan 
he herde of the deth of his bro- 
der, Wyllyam kynge of £nge- 
londe, he refused ye kyngedome 
of Jherusalem, not bycause of re- 
verence, but for drede of trauayle 
or couetyse of the kyngedome of 
Engelonde.' fol. cclxxvii. b.-edit. 
1527. Compare Fabyan, p. 254. 
Upon the question whether,or not, 
Robertwas ever offered the crown 
of Jerusalem,the reader may con- 
sult Mills, Hist. of the Crusade^, 
i. p.471, note '', 

I^ 



146 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.i>. 1099. consilio et certificatione Dei r^s acciperent 
tbecniMdes. electum, ut qui tantis sudoribus et periculis hae- 
reditas Christi salvaretur^ juratur^ ut quem Deus 
eligeret, omnes acceptasse. ^ Traditis igitur cum 
eis uni cui principum sub lumine^ ut quem Deus 
eligeret per cerei accensionem^ ab omnibus sane 
rex acclamaretur. Electus et dux Normannoram 
Robertus suum cui accensum clam extinxisset et 
electionem de se divinitus factam infeliciter re- 
futavit, sperans, affirmans^ se adhuc in Anglia 
• . • . litate regnare delicatius regnaturumy de 
quo regno se . . . • Qui omnes unanimitery post 
multas hinc et inde disceptationes^ in ducem 
Godefridum consonantes, ipsum eligunt, et elec- 
tum sepulchro Domini cum laudibus et hymnis 
et canticis reprsesentant. De patriarcha quoque 
constituendo in sancta civitate principes tracta- 
tum habenteSy favore ducis Normannorum Ro- 
bertiy episcopus quidam Maturanensis de Gala- 
bria Arnulphum sibi familiarem quendam, sacer- 
dotis filium et inter peregrinos incontinentia et 
nimia levitate notatum^ in sede patriarchali con- 
trusit ; sed idem Arnulphus^ cita morte inter- 
veniente, temere susceptam coactus est deponere 
dignitatem. Post illum autemy vacante sede per 
menses quinque, principes, qui prsesentes fue- 
runt^ post multam deliberationem, venerabilem 
virum Daibertum in throno patriarchali et in 
cura collocant pastorali ; fuit autem antea epi- 
scopus Pisanse ecclesise, vir ad plenum eruditus 
et in agendis ecclesiasticis a puero enutritus. 



^ Traditisigitur,'] The passage 
following shouldprobably be read 
tiins ; * Traditis igitur candelis 
unicaique principum sine lumine, 
ut quem Deus eligeret per cerei 
accensionem, ab omnibus sane rex 
acclamaretur^ electus est dux 



Normannorum Robertus, suum 
qui accensum clam extinxit et 
electionem de se dirinitus factam 
infeliciter refutayit, sperans, se 
adhuc in Anglia nobilitate delica- 
tius regnaturum.' 



PI/>R£S HISTORIARUM. 147 

Quamodo exerdtm Soldcmi, jSffj/piiorum jprineijpis, 

a nostris vincitur. 

Urbe antem sancta recenter adbno a fidelibus a.d. 1099. 
snbjugata/Soldanus ^gyptiorum et Damasceno- the^MdM. 
rom, princeps inter omnes orientales potentissi- Battte or 
mus, com civitatem sanctam Hierusalem a fideli- 
bus captam cognovisset^ yocato ad se principe 
militi» suae Elafdalio^ prsBcepit, ut universum 
robur jSgypti et omnes imperii sui vires colli- 
gens in Syriam ascendat^ et populum temerari* 
um de snperficie terras deleat, ut non memoretur 
nomen ejus ultra. Erat quidem Elafdalius iste 
natione Armenius^ a Christianis parentibus ori- 
ginem habens^ sed prae immensitate divitiarum 
apostataverat a fide ; et qui in fonte regenera- 
tionis Emyreius dicebatur^ factus apostata Elaf- 
dalius nuncupabatur. Assumptis igitur hic cru- 
cis inimicus universis viribus iEgypti^ Arabise et 
Damasci, venit Ascalonem^ et ibi cum copiis 
suis universis castra locavit^ inde Hierosoljrmam 
profectums ; proposuit enim ut fideles in Hieru- 
salem obsideret^ et post victoriam Dominicum 
fimditns dilapidaretsepulchrum. Tunc peregrini 
cmcis, qui nihil minus optabant quam obsidionis 
a&mmnas denuo experiri^ convenerunt ad invicem 
clerus et populus universus et arma spiritualia 
priiis bajulantes ad sepulchrum Domini corde 
contrito et cum fletibus humiliter profecti et 
orantes in terram prostrati^ a Domino postula- 
bant, ut populnm suum misericorditer ab im- 
minentibus x>ericulis liberaret ; deinde^ sumpta ex 
Dei parte audacia, ab urbe versus Ascalonem 
procedunt^ audacter hostibus occurrentes. Por- 
tabant autem secum partem ligni Dominicae cra- 

^ Scidawus,'] Compm Hhe ^jatmts of the present chapter wUb 
WiU.ofTyre,p. 768. 

L 2 



148 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1099. cis^ quam civis quidam Hierosolymitanus^ nomine 
thocrusadei. Syrus, piincipibus nuper propalaverat, ab anti- 
quis a se temporibus custoditam. Dux vero, qui 
et rex erat Hi^rosolymitanus, cum caeteris prin- 
cipibus peregrinis Ramulam perveniens, edoctus 
est ibi plenius, quod prsedictus Emyreius apud 
Ascalonem cum suis copiis consedisset, Praemisit 
itaque dux equites ducentos, qui viam et statum 
hostium explorarent ; sed, cum aliquantulum pro- 
cessissent, invenerunt armenta boum, equorum 
«t camelorum, cum pastoribus animalibus curam 
prasstantibus ; ad quos cum noster pervenisset 
exercitus, fugerunt tam pastores quam qui pas- 
toribus^ prseerant equites, gregibus et armentis 
sine custode relictis; capti sunt tamen quidam 
ex eis, quorum relatione de hostium proposito 
edocti cognoverunt, quod princeps praedictus, 
qui juxta eos ad septem milliaria castra statue- 
rat, post biduum accedere et nostrum delere 
exercitum cogitabat. Erant autem nostri numero 
quasi mille equites et ducenti, pedites vero quasi 
«ex millia numerati, qui omnes de prdelio certi 
novem acies instruunt, quarum tres praeponunt, 
tres locant in medio, et tres sequi praBcipiunt, 
ut, undecunque ad eos hostium fiat accessus, 
triplicem ibi reperiant ordinem acierum objectum^ 
Sic itaque, obtenta sine contradictione prseda 
memorata, quae prae nimia multitudine numerum 
excedebat, noctem illam ibi transegerunt gau- 
^entes ; mane autem facto, lituis et tubis bellum 
indicitur, et instructis ordinibns, Domino rei 
jexitum commendantes, in hostes quasi vir unus 
procedunt, spem in eo victoriae collocantes. Pro- 
-cedentibus igitur legionibus juxta militaris or- 
dinis disciplinam lento gradu ad pugnam, visa 
sunt superno, ut creditur, instinctu pecora cor- 
nibus erectis et caudis acierum lateribus a dextris 



FLORES HISTORIARUM. 149 

et a sinistris comitari. nec ulla posse violentia a.i>. iom. 
prdepediri ; quod hostes eminus intuentes^ sub tiMCnittdM. 
solaribus radiis hebetatis luminibus^ ante prselium 
animis conciderunt, credentes innameram esse 
multitudinem armatoram, quamvis et ipsis multa 
militaris copia non deesset. Comes quoque Nor* 
mannorum Robertus, qui dux erat et signifer 
acierum^ pro re bene gesta ssepe dicendus^ Ad-> 
miravisi standardum a longe considerans, ^quod in 
summitate hastae pomum habebat aureum^ hasta 
vero argento cooperta albicabat, ipsum depre- 
hendens ibi esse, et audacter per medias acies 
snper eum irruens^ ad mortem graviter vulnera- 
vit ; quod factum non mediocrem gentilibus in- 
cussit timorem. 

De planctu Admramsi et victoria consummatione et 

spoliis reportatis. 

Admiravisus^ autem vix palpitans^ lethaliter 
vulneratus^ alte ingemuit et hujusmodi planc- 
tam emisit^ ' O omnium Creator, quid hoc est ? 
Quid accidit? Qaod fatum nobis infestum no-^ 
cuit ? Heu mihi^ quam ineffabile dedecus^ quam 
diuturnum improperium genti nostrse contigit! 
Gens misera, gens modica^ gens mendica genti 
nostrsB praevaluit. Unde hajc ? Conventione, 
proh dolor! facta, adduxi huc militum ducenta 
millia, et peditum quorum multitudo numerum 
excedit, quos toti mnndo prsevalituros crede^ 
bam ; nunc autem, ut non mentiar, a minus quam 
mille militibus et paucis peditum millibus tam 
indecenter sunt superati. Aut procul dubio iI-« 



^ Quod in sumtikitateJ] Ordericus 
VitaliSy Act. Norman. p. 758. 

* Admrravi8U8,'\ The account 
foUowing appears 1o haTe been 
taken from Ordericus VitaliSi p. 



765 ; compare the first anony- 
mous writer in the Gesta Dei per 
Francos, p. 29, aud Baldric> p* 
138. 



IfiO 



R06BRI DE WBNDOV£R 



A.^1099. larum Deos omnipotens est et pro eis pugnat, 
^baCruMdM. aut uoster nobis iratus est et nos nimis austero 
furore redarguit et castigat. Quicquid contin- 
gei, hoc erity quod in eos denuo non erigar, sed 
ad patriam meam ignominiosus^ donec vixero, 
revertar/ His dictis^ luctuose conquerebatur et 
lamentabatur suspiriis lachrymosis. Turcis ig^tur 
fugam meditantibus^ eques quidam Lotharingus^ 
qui in agmine extremo cnm duce erat Godefrido, 
a lateribus equitans libertatem fiigse et campos 
abstulit omnes ; unde ipsi a duce Normanno- 
rum, qui in prima acie erat cum equitibus et 
sagittariis, penetrati et ab extremis inclusi^ caesi 
sunt ad fidelium voluntatem ; Admiravisns au* 
tem super dromedarium positus rapido cursu 
ejus evasit. CoUata igitur fidelibus de supernis 
victoria^ in hostium castra noster pervenit exer* 
citus, ubi tantam auri, argenti^ variae supellec- 
tilis et gemmarum^ divitiarumque peregrinarum, 
quarum cognitio nostris regionibus est ignota^ 
copiam invenit^ ut usque ad nauseam satiati 
mella fastidirent et placentaSy et minimus dicere 
possit, ^* Inopem me copia fecit.' Dux autem 
Bobertus emit standardum ab iis^ qui illud re- 
tinuerunt dum ille hostes insequeretur^ viginti 
marcis argenti^ et duxit illud juxta sepulchrum 
Domini ad monumentum tam memorandi trium- 
phi; alius quoque eiisem ejusdem emit Admi- 
ravisi bizantiis ^quadraginta. Sic igitur, fu^- 
entibus adversariis^ palma nostris cselitus con- 
cessa^ cum ingenti gaudio reversi sunt in Hie- 
rusalemy ^manibus onerati praedam inauditam 
secum trahentes. 



* Inopem.'] Ovid. Met. lib. iii. 
vers. 466. 



^ QuadragtHta. ] ' Sexaginta ;' 
Baldric, p. 1S8. 

^Manilms,] 'MaDubils/ C. 



FIORBS HISTORIARUM. 151 

Qtiod dux Normannorum Bobertus et eomes JFlandren' 

sis ad propria sunt reverei. 

His ita beno gestis, dux Nonnannomm Ro- a.i>. 1099. 
bertus et Gomes Flandrensis^ consnmmato felici- tiMCniMdM. 
ter peregrinationis voto, ad propria sunt reyersi. J»« *«>ke of 
Tradunt^ autem quidam, quod dux Robertus, eojnf^iof 
quod regnum Hierosolymitanum sibi oblatum rotiini. 
recipere noluerit, offensus in eum Deus nihil ei 
deinceps prosperum dum vixit contulit, sicut 
sequens historia declarabit. Principibus igitur 
ad propria revertentibus, rex Godefridus, deten- 
to secum viro nobili Tancredo, et de Gres comite 
Gamero, et aliis quibusdam viris occidentis, com- 
missum sibi a Deo regnum administrabat stre- 
nue et prudenter. Concessit autem jure hasredi- 
tario possidendam urbem Tyberiadensem, super 
lacnm Genesar sitam, cum comitatu toto Galileae, 
et Caypham, quae alio nomine Porphyria dici- 
tar, urbem maritimam, domino Tancredo, in quo 
principatu ita Deo placere studuit, quod usque in 
prsesentem diem ecclesiae regionis illius de ejus 
patrocinio gloriantur; qui infra biennium post, 
meritis exigentibus, ad principatum vocatus An- 
tiochenum, illam nobilitavit ecclesiam, a tempo- 
ribus pristinis gloriosam, plurima largiendo ; sed 
et principatum, pluribus subjugatis urbibus et 
castellis, longe lateque finibus dilatatis ampliavit. 

De situ sanctte civitatis et urhihus circwmpositis. 
Civitatem^ sanctam Hierusalem in sublimibus Description 

ofJenualem. 



^ Traduni autem quidam,'] Com- 
pare above, p. 145, note, with 
Henry of Huntingdoii, p. 377. 
' But he who would not take 
the crown without the crosse, 
was fain to take the crosse with- 
out the crown, and never thriv- 
ed afterwards in anything he 



undertook.* Holy Warre, p. 43. 
' Civitatem sanctamJ] For the 
following description of the Holy 
City,compare Bed.de Locc.Sanc- 
tis, tom. iii. col. 363, Jacobus de 
Vitriacojinter GestaDei perFran- 
cos, p. 1077, seqq, with Pococke's 
Travels, tom. ii. part i. p. 1. 



152 BTOGBRI D£ WE^NDOVEIt 

A D. 1099. esse montibus sitam, et in sorte Benjamin novi- 
u[e'cms^es. Aius constitutam. Habet autem ab occidente tri- 
bum Simeon^ [terram] Philistinorum^ et mare me- 
diterraneumy a quo^ prope est Joppen oppidum^ 
viginti quatuor milliaribus distat^ inter se et prse- 
dictum mare habens castellum Emaus ; Modin 
etiam, sanctorum MachabaeorumpraBsidium^ et 
Noben viculum sacerdotum^ et Dispolim, quse est 
Lydda^ ubi Petrus Mneam paralyticum saluti re- 
stituity et ubi apud Simonem coriarium hospitatus 
Cornelii nuntium suscepit^ sicut apud Joppen dis- 
cipulam, Thabitam nomine, suscitavit. Ab ori- 
ente quoque Jordanis habet fluenta^ et solitudi- 
nem filiorum prophetarum quasi ad milliaria 
quatuordecim, et vallem silvestrem, et mare Mor- 
tuum ; ^ citra Jordanem vero Jericho habet^ et Gal- 
gala domicilium Helissei; ultra vero Jordanem 
Galaad^ Basan^ Amon, et Moab, quod postmo- 
dum Ruben^ Gad, et dimidia tribus Manasse sus- 
ceperunt in sortem, quae hodie regio generali ap-< 
pellatione Arabia nuncupatur. Ab austro habet 
sortem Judae^ in qua est Bethleem^ felix Domi-» 
nicse nativitatis locus^ et Thecua urbs prophe- 
tarum Abacuc et Amos^ et Hebron, quae est Ca- 
riatharbe^ JudaBorum patriarcharum sepulchrum. 
A septentrione quoque habet Gabaon, Josue filii 
Nun victoriam insignem^ et tribum Effraim^ et 
Sylo, Sichar quoque et Samariae reg^ionem, et 
Bethel, peccati Jeroboam testem^ sed et.Sebas- 
team, Helisei et Abdiae sepulchrum et Baptistae 
Johannis martyrium ; haec olim a monte Somer 
dicta est Samaria, sicut 6t regio tota, quae et 
thronus fuit regum Israel. Habet etiam et Nea- 
polin vel Nicopolim, ubi filii Jacob^ Simeon et 
Leviy in ultionem stupri^quod Sichem filiusEmmor 
sorori eorum Dinas intulerat, ipsum et filios ejus 

^ Citra Jordanem, ] Gompare Fulcher. Camotensis, p. 405. 



PLORES HISTORIARUM. 



153 



in ore gladii percusserant^ urbem eorum ig^e a.d. 1099. 
succendentes. theCnuMict. 

Est autem Hierusalem Judaeae metropolis^ 

qu% juxta veteres historias primum dicta est 

Salem^ a Sem filio Noe primogenito, qui eam 

fundavit et in ea regnavit ; hic postmodum 

dictus est Melchisedech^ qui revertenti Abrahas 

a caede quatuor regum ^ obtulit panem et vinum ; 

Melchisedech autem * rex justitiaB* interpreta* 

tur^ quem Deus a diluvio reservavit^ ut Chris- 

tus ex ejus semine nasceretur. Erat quidem 

eo tempore alia civitas^ juxta Hieronymum 

Salem appellata, in qua idem Melchisedech 

sicut et alia regnavit, cujus ruinae usque hodie 

juxta fluenta Jordanis cernuntur ; deinceps^ reg- 

nante in ea Jebusaeo^ dicta Jebus^ et sic ex 

Jebus et Salem dicta est Jebussalem; 'unde post, 

dempta b littera et addita r^ dicta est Hierusa* 

lem ; postea^ expulso Jebus a David^ dicta est 

civitas David; deinde^ regnante vero Salomone 

filio ejus^ vocata est Hierosolyma^ quasi Hieru- 

salem- Salomonis. Hanc postea quadragesimo 

secundo anno post passionem Domini^ Judaeorum 

exigentibus peccatis^ Titus Vespasiani filius, 

]S.omanorum princeps magnificus^ obsedit et ex- 

pugnatam dejecit^ ita ut^ juxta verbum Domini, 

tion remaneret in ea lapis super lapidem. Illam 

yero postea uSIius Adrianus^ quartus ab ipso 

Romanorum Augustus, reparavit, et de suo Eliam 

nuncupavit ; et cum prius in clivo praecipiti 

montis esset sita, ita ut partem in orientem et 

in austrum tota devexa respiceret^ in latere tam 

montis Sion quam Moriae montis constituta^ et 

solum templum et castellum^ cui nomen erat 

Antonia^ in sui haberet fastigio^ ab eodem im- 



1 ObtuliU ] In MS, < offerens 



ei.' 



' Vnde pMt,"] Compare Rober- 
tus MonachuS| p. 80. 



154 



ROGBRI D£ W£ND6V£R 



A.D. 1099. peratore in montis verticem tota translata est> 
theCrttBadei. ita ut Dominicde passionis et resurrectionis locus, 
qui prius extra urbem fuerat, urbe reaedificata^ 
infra murorum ambitum clauderetur. 



Of its holy 
places. 



De lods vevierabUihus infra sanctam mvitatem. 

Haec autem sancta et Deo dilecta civitas et 
minor maximis est et mediocribus major^ forma 
quidem oblonga^ et parte altera longiore tetra- 
gona^ vallibus profundis in tribus partibus cir- 
cumsepta. Nam ab oriente yallem habet Josa- 
phat, in cujus imo sita est ecclesia Dei genitricis^ 
ubi sepulta creditur et gloriosum ejus monstra- 
tur sepulchrum ; sub qua est torrens Cedron^ ex 
aquis pluvialibus ortus, de quo dicitur^ ^ Egressus 
ejus trans torrentem Cedron/ et caetera. Ab 
austro habet vallem Ennon^ praedictae valli con- 
tiguam/ quae sortis Benjamin et Judae fuit in 
funiculo distributionis^ et inde se erigens ad 
verticem montis, qui est contra Beennon ad occi- 
dentem^ in qua est Acheldemach^ hoc est ag-er 
sanguinis^ emptus de pretio Domini in sepultu- 
ram peregrinorum. Ab occidente vero ejusdem 
vallis habet partem, in qua sita est vetus {ms- 
cina^ quae celebris fuit temporibus regum Judse^ 
et inde protenditur ad piscinam superiorem, quse 
Patriarchae dicitur, juxta coemiterium^ quod est 
in spelunca^ quae cognominatur Leonis. A sep- 
tentrione vero plano itinere ad urbem acceditur^ 
in quo locus est^ ubi protomartyr Stephanus dici* 
tur lapidatus. ^ Patriarcha quoque hujus sanctao 
civitatis quatuor habet archiepiscopos^ unum 
Cassariensem^ alium Tyrensem, tertium Naza- 
rensem^ quartum Petracensem^ id est Montis Re- 
galis ; primus est in regione Palaestinae^ alius in 



* Patriarcha,'^ Upon the patri- 
archate of JerusaleiD consult Le 



Quien'8 Oriens CShristianuSy tom. 
iii. col. 101. 



FLORES HISTORIARUM. IfiS 

regione Phoenicis^ tertius GalilaMd, quartns inA.D. iMt. 
provincia Moabitamm. Cassaiiensis soffiraga- tiMCniMdtt. 
neum habet episcopnm Sebastennm ; Tyrensis 
snffiraganeos habet episcopos Achonensem, Si- 
donensem^ Bericensem, et Bellinacensemy qnao 
est Csesarea Philippi ; Nazarenus habet suffira- 
ganenm, Tiberiadensem ; Petracensis unum ha- 
bet suffi^aganeum^ Graecum in monte Sinai. Ha* 
bet prseterea patriarcha, nullo mediante, episco- 
pos suffiraguneos^ Bethleemitanum, Lyddensem et 
illum de Ebron, ubi sepulti fuerunt Adam et Eva, 
cum Abraham, Isaac et Jacob. ^Sunt autem in 
urbe loca Tenerabilia, ut ecclesia Dominicao re- 
surrectionis in CalTaria sive in Golgota, ubi sunt 
canonici nigri sub priore; templum Domini^ in 
quo sunt milites; aliud templum> in quo sunt 
elerici. In ecclesia montis Syon sunt canonici 
regulares sub abbate ; in ecclesia montis Oliveti 
sunt canonici regulares sub abbate ; in ecclesia 
yallis Josapbat monachi nigri sunt sub abbate ; 
in ecclesia de Latina sunt monachi nigri sub 
abbate ; isti omnes mitrati sunt^ et cum episco- 
pis praedictis in ministerio patriarchae adsistunt. 
Snnt praeterea alias civitates^ quas non habent 
episcopos, ut Ascalona, quae est sub episcopo 
Bethleem ; Joppe, quas est sub canonicis Domi- 
nici sepulchri; Neapolis, quae est sub clerids 
templi; Cayphas, quae est sub archiepiscopo 
CaBsariensi. Nazareth locus est^ in quo Maria 
mater Domini nata est, et in quo Filius Altissimi 
in uterum virginis descendit ; Bethleem^ in qua 
natus est Panis caelestis ; Jordanis lacus est, in 
cujus flumine Christus baptizatus appamit; lo- 
Gus aUus^ in quo Christus jejunavit et a diabolo 
tentatus est ; stagnum Genesaretb^ ubi Christus 
discipulos vocayit et multa miracula fecit ; mons 

^ Sunt aiUitn.'] Jac. de VitriacOy p. 1078. 



I56f 



ROGERI DE. WBNDOVER 



A.D. 1099; Thabor, in quo idem Christns transfiguratus ap* 

Hutoiy of ../» .« .-i X- 

^hecrusades. paruit ; mfra sanctam civitatem templum est^ la 
qiio Christus exstitit prsesentatus; mons Syon^ 
in quo Salvator cum discipulis coenavit, et Spi-. 
ritus Sanctus super discipulos venit, materque 
Domini ex hoc mundo migravit; Calvaria, ubi 
erucem et mortem sustinuit ; sepulchrum, in quo 
quievit et unde tertia die surrexit ; mons Oliveti, 
ubi in asinam sedens a pueris honoratur, et unde 
in caelum ascendit ; Bethania, ubi Lazarum re- 
suscitavit ; Silde, ubi caeco nato visum restituit ; 
Gethsemani, id est, vallis Josaphat, ubi Christus 
a Judseis captus et Maria sepulta fuit ; ecclesia 
^ancti Stephani, ubi lapidatus occubuit ; Sebas- 
tea^ ubi Johannes Baptista sepultus fuit ciim 
prophetis Helysseo et Abdia. Et hsec de terra 
Hierosolymitana et civitate sancta dicta suffi- 
ciant. 

Quomodo rex Willelmus in nom aula apud WestnKmas- 
terium primo tenuit curiam suam. 

Fintcourt Eodcm anuo, id est, Dominicse nativitatis 

beldinWest- | . , -cTr*ii i -^t • 

miDsterhau. Mxcix. ^rcx Auglorum Willelmus a Normanma 
in Angliam rediens tenuit primo curiam suam 
apud Westmonasterium in nova aula ; quam cum 
inspecturus cum multa militise turba introisset^ 
cum alii eam dicerent magnam nimis esse et 
sequo majorem^ dixit rex eam debitse magni^ 
tudinis dimidia parte carere^ nec eam esse nisi 
thalamum ad palatium, quod erat facturus. De- 
inde paulo post, cum venaretur in Nova foresta^ 
venit ei nuntius a Cenomannia dicens suam ibi 
familiam obsideri; qui protinus ad mare veniens 
navem festinus introivit^ cui nautae^ ' Cur^ regum 



* Rex Anglorum^l The follow- 
ing account of the last acts and 
death of William Rufus are taben 



nearly verbatim from Henry of 
Huntingdon, Scriptt. post Bed. 
p. 377, neq^. 



FU>US HISTOSIASUIf. 



157 



fliaxime, in tanta tempestate maiis alta penetras» AJk %m, 
et mortis periciifaim non formidas V Qoibas rex, 
' De rege flnctibas snbmeiso loqoi non audivi.* 
Mare itaqne transiens, nihil dum Tiveret eg^t, 
unde tantam fiimam tantnmque glorie decus 
haberet ; Cenomanniam enim petens, Heliam 
consulem inde fhgaTit, et, obtenta civitate, a^ 
Angliam transfiretavit. Eodem anno rex Willel* 
mus dedit episcopatum Dnnehnensem ^placitatoii 
Aanulpho^ viro pessimo ; et 'Osmundus^ Saresbi« 
riensis antistes, diem clauidt extremum. 'Sig^* 
bertus, Gemblacensis monachus, chronica sua 
hucusque digessit. Hoc quoque anno in aestate 
visus^ est saiig^is ebullire de terraapud Fischam- 
stede in pago Bercensi, et post haec apparuit 
caelum tota nocte rabeum, tanquam arderet. 

De marte regis WiUelmi Rufi et quihuidam siffnia 
ejus martem pravenientibus. 

Anno Domini mc. rex Anglorum Willelmus, a.d. uoo. 
cognomento Rufus, cum gloriose curiam suam ad wiiUAm 
Natale apud Glovemiam^ ad Pascha apud Win* 
toniam, et apud Londonias ad Pentecosten tenu* 
isset^ ^in crastino sancti Petriad vincula perrexit 
venatum in Nova foresta; ubi ^Walterus Tyrell 



^ Placitatori.'] * Quod quidem 
mnnns idem videtur quod fisci 
procuratoris, seu, uti vocamus, 
procaratoris generalis.' Dufresne, 
ad voc. 

^Osmundus.'] He died, according 
tothe Sax. Chron. mnon Abuen^ : 
Florence says, 'tertio nonarum 
Decembris, feria sexta.' In the 
bull of pope Oalixtus III. dated 
aeth April 1457, for his canon- 
ization, his day is fixed on the 
4th of December. 

* Sigebertus, Gemblacettsis. ] 
This is an error. Sigebert of 
Gemblouri^ chronicle extends to 



the year 1112, on the 6th of 
October in which year he died. 

* Visua est Mnguis.] The Saxoa 
Ghronicle and Malmsbury also 
speak of this appearance ; Hunt- 
ingdon has mention of it three 
times in almost the same pag^ 
once as happeniog at Fincham- 
stede, and again at * Hamstude.' 

' /n crastino sancti Petri ad 
vincula.'] The 2nd of August* 

' Walterus Tyrell.] Florence 
calls him ' Francus.' Suger, a 
contemporary historian, denies 
that Tyrel had any hand in the 
death of the king ; Malmsb. p. 
508, note *. 



158 



ROGBRI DB WENDOVBR 



deathof 
WiUiam 
RufuJk 



A.D. iiM. cum sagitta, cervo intendens, insdas regem per- 
cnssit. Rex antem in corde percussus comiit 
in terram nec yerbam edidit, sed yitam crudelem 

f^n"th5'*' ^^® misero terminayit. Ejus quoque mortem ^ sig- 
na plurima praByenerunt ; nam idem rex, pridie 
ante necem suam, vidit per somnum sese fle- 
botomiae ictu sanguinem emittere, et radium 
cruoris in caelum usque extentum lucem ob- 
nubilare et diei interpellare claritatem; rex au- 
tem, sancta Maria inyocata et somno excussus, 
Inmen inferri prascepit, et cubicularios a se dis- 
cedere non permittens residuum noctis insomnis 
peregit. Mane yero, cum aurora illuxisset^ mona* 
chus quidam transmarinus, qui pro ecclesiae saae 
negotiis regis curiam sequebatur, Roberto filio 
Hamonis, yiro potenti et regi familiari, somnium 
retulit, quod nocte eadem yiderat mirificum et 
horrendum ; yidit enim per somnum regem in 
quandam yenire ecclesiam^ gestuque superbo et 
insolenti, ut solebat, coepit despicere circum- 
stantes, ubi crucifixum dentibus apprdiendens 
brachia illius corrosit et crura paene truncavit ; 
quod crucifixus cum diu tolerasset, regem de- 
mum dextro pede ita depulit, ut caderet in pavi- 
mentum supinus^ et ex ore jacentis tantam exire 
flammam conspexit et ita difiusam, ut fumorum 
nebula, quasi cbaos magnum, usque ad sidera 
yolitaret et obfuscaret ; hanc yisionem cum Ro- 
bertus regi retulisset, cachinnos ingeminans ait^ 
'Monachus est,' inquit, ' et lucri causa monacbiliter 
somniayit; da ei centum solidos, ne videatur in- 
aniter somniasse.' ^Ejus practerea mortem mise- 
ram, ut praedictum est, sanguis de terra ebuUiens 



^ Signa plurima,'] Gomparethe 
account following with Malms- 
bnry, § 332, aeq, 

'^iw.] Maitthew Paris has 



here inserted asoth» dream of 
the kingy and some other parti- 
culars respecting his death^ of 
a similar character, p. 45. 



FU)RBS HISTORIARUM. 159 

{n-sesig^aTit, licet experimenta alia non dees- a.d. hml 

sent. Nam Anselmns, Cantuariensis archiepi* 

scopus, ob ilUns tyrannidem per trienninm tntns 

mare pnlsns, a Roma Marcenniacnm yenit circa 

kalendas Aagnsti, nt sancti Hngonis» Cluniacen- 

sis abbatis, coUoqnio fmeretnr ; nbi cnm de r^e 

WiUdmo inter eos sermo haberetnr, abbas iUe 

venerabiUs archiepiscopo respondens snb testi- 

monio intnUt veritatis, * Proxima nocte prseterita 

yidi regem iUnm ante thronnm Dei addnctnm 

et accnsatnm^ et a jnsto Jndioe damnationis in 

innm sententiam promnlgatam ;' sed, qnomodo 

iUud sciret^ nec ipse tunc exposnit, nec archie* 

piscopus, propter iUins eminentiam sanctitatis, 

nec alius audientium quiUbet [percontatus est]. 

Item sequenti die, cum archiepiscopus inde pro- 

gressns Lugdunnin venisset, et nocte sequenti 

monacfai, qui cum Anselmo erant, matutinos ipso 

praesente decantassent, ecce juyenis quidam, or- 

natu serenus ac yultu, clerico cuidam ipsius 

archiepiscopi, qui prope ostium thalami in lecto 

jacebat, et necdum dormiens bculos tamen clau- 

sos tenebat, adstitit, et yocans eum nomine suo 

dixit, ' Adam/ inquit, ' dormis V cui cum clericus 

responderet ' Non/ ait ^ Vis audire noya?' ' Liben- 

ter/respondit ; et iUe, ' Pro certo/ inquit, * noyeris 

quod totum dissidium inter archiepiscopum et 

regem WUlelmum exortum jam penitus est so- 

pitum;' ad hoc clericus alacrior factus caput 

erexit, sed ocuUs apertis neminem yidit. Item, 

cum nocte proxime sequente unus ex monachis 

ejusdem archiepiscopi ad matutinos staret et 

cantaret, ecce quidam iUi chartulam admodum 

paryam exhibuit ad legendum, quam intuens mo- 

nachus 'Obiit rex Willelmus,' in ea scriptum in- 

yenit; qui confestim oculos aperiens prseter socios 

nullum yidit Nec multo post elapso termino. 



160 



R06KRI DE WENDOVEB 



A.D. 1100. 



Charaeter of 

WUliam 

RuAis. 



Coronation 
of Henry I. 



duo ex monachis ejus ad ipsum venientes^ et 
regis mortem nuntiantes^ hortati sunt attentius, 
ut illico sedem suam repetere dignaretur. 

De vitm regis Willelmi. 

Jure autem rex in medio totius injustitise suse 
pra^reptus occubuit, qui supra bominem erat, et 
consilio perversorumy quicquid mali poterat, id 
semper agebat; ^et suis nequam^ alienis nequior, 
sibi nequissimus^ subjectos omnes continuis geldis 
et talagiis vexabat, vicinos werris et exactionibus 
nssiduis provocabat, nec respirare poterat Anglia, 
sub ipso miserabiliter suffocata. Ipse namque 
et qui ei famulabantur omnia rapiebant, omnia 
conterebant et subvertebant, adulteria violenter 
et impune committebant, quicquid fraudis et ne- 
quitiao antea non erat his temjporibus puUulavit ; 
invisus namque rex nequissimus Deo et populo, 
die qua obiit, in proprio tenebat archiepiscopa- 
tum Cantuariensem, episcopatus Wintoniensem 
et SariBsbiriensem, cum duodecim abbatiis^ quas 
aut vendebat^ aut ad firmam dabat^ aut in manu 
sua tenebat ; nec luxurise scehis exercebat oc- 
culte, sed ex impudentia coram sole. Quid 
plura? Quicquid Deo Deumque diligentibus 
placebat, hoc regi regemque diligentibus dis- 
plicebat. Sepultus est autem in crastino perdi- 
tionis SU8B apud Wintoniam, ^in cujus sepultura 
lachrymsB locum prse gaudio non habebant. 

De eoronatime regis Henriei primi regis Anfflorum. 

Defuncto itaque rege Willelmo, cum magnates 
AnglisB ignorarent, quid actum esset de Roberto 



^ Et $uis,'] Huntingdon, p. 
378. 

' /ft ctdtM.] ' In veteri monas- 
terio, in ecclesia sancti Petri ;' 



Flor. : < ibi infra ambitum turrisy 
multorum procerum conventuy 
paucorum planctu, terras tradi» 
tum ;' Malmsb. p. 609. 



t^LORBS HISTORIARUM. 161 

dace Normannorain, regis defancti fratre primo- a.d. uoo. 
genito^ qni jam per qainqaenniam in expediti- 
one Hierosolymitana moram protraxerat, timue-^ 
runt diu sine regimine vacillare ; quod Henricus^ 
fratrum altimus et juvenis sapientissimus, cum 
callide cognovisset, congregato Londoniis clero 
Anglise et populo universo^ promisit emenda^ 
tionem legum, quibus oppressa fuerat Anglia 
tempore patris sui et fratris nuper defuncti, ut 
animos omnium in sui promotionem accenderet 
et amorem^ ita ut illum in regem susciperent et 
patronum. Ad hsec clero respondente et magna- 
tibus canctis^ quod si animo volente ipsis vellet 
concedere et charta sua communire illas liber- 
tates et consuetudines antiquas, quae floruerunt 
in regno tempore sancti regis Edwardi, in ipsum 
consentirent et in regem unanimiter consecra- 
rent. Henrico autem hoc libenter annuente, et 
se id facturum cum juramento afiirmante^ conse- 
cratus est in regem apud Westmonasterium in 
die^ Assumptionis beatae Maride, favente clero et 
populo ; qui continno, cum fuerat diademate in- 
signitus^ has ^libertates subscriptas in regno, ad 
exaltationem sanctae ecclesiae et pacem populi, 
tenendas concessit. 

De libertatibfis, qm» rex Henricus in regno tenenda$ 

concessit. 

^ Henricus^ Dei gratia rex Angliae, Hugoni de his eharter. 
Boclande vicecomiti et omnibus fidelibus suis, 
tam Francis quam Anglis, in ^Herefordeschire, 
salutem. Sciatis me Dei misericordia et communi 



i 



■■■ ' 



^ Die Astumptionis heaJUe Ma- 
ruE.^ The I5th of Augrust. 

* LibertatesJ] A copy of this 
charter may be also found in the 
Textus Roffensis, edit. Hearne, 
p. 51. 

YOL. II. M 



' Herrfordeachire.] This should 
be Hertfordshire, to the sheriff 
of which Wendoyer addresses the 
charter, as the county in which 
S. Alban's was situated. 



162 



ROOERI DB WENDOVBR 



A.D. 1100. 
Charter of 
Henry I. 



consilio baronam regni Anglias: regem esse coro- 
natum; et quia regnum oppressum erat injusti^ 
exactionibus^ ego respectu Dei, et amore quem 
erga vos omnes habeo> sanctam Dei ecclesiam 
liberam facio, ita quod nec eam vendam nec ad 
firmam ponam, nec, moirtuo< .arohiepiscopo vel 
episcopo vel abbate^ aliquid aceipiam de dominio 
ecclesiae, vel de hominibus, donec sucoessor in 
eam ingrediatur. Et omnes «malas consnetudines^ 
quibus regnum Anglise injuste opprimebatur^ inde 
aufero^ quas malas consuetudines . in parte<hic 
pono. 

^ Si qnis baronum meorum, oomitnm vel alio- 
rum, qui de me tenent, mortuus fuerit^ hde^res 
suus non redimet terram suam, ^ sicut facere con* 
sueverat tempor6 patris mei, sed justa et leg^- 
tima relevatione relevabit eam ; similiter et bo- 
mines baronum meorum legitima et justa reje- 
vatione i^elevabunt terras suas de domiiiis suis. 
Ety si quis baronum vel aliorum hominum meorum 
filiam suam tradere volueiit, sive sororem^ sive 
neptem, sive cognatam nuptui, meoum inde loqua- 
tur^ sed neque ego aliquid de suo pro hac licen- 
tia accipiam, neque defendam ei quin eam det, 
excepto si eam dare voluerit inimico meo ; et si^ 
mortuo barone vel alio homine meo, filia hseres 
remanserit^ dabo illam cum oonsilio baronum 
meorum cum terra sua ; et si, mortuo marito, 
uxor ejus remanserit et sine liberis fnerit^ dotem 
suam et ^maritagium habebit^ et eam non dabo 
marito^ nisi seCtindum velle suum. Si vero uxor 
cum liberis remahserit> dotem suam et marita- 
gium habebit^ dum corpus suum legitime serva- 
bity et eam non dabo nisi secundum velle suum ; 



* Sicut facere .... patrU mei,'] 
^Sicut faciebat tempore fratris 
mei;' Text. Roff. 



' Maritagium.'] ' Maritationem ;' 
Text. Roff. 



PLORBS HISTORIARUM. 163 

et terrsB liberonnn costos eiit eave oxor, sive a.d. iioo. 
aliaspropinqoiory qoi jostias esse debel; et pras- Henryi. 
cipio^ ' at homines mei similiter se contineant 
erga fiHos et filias et oxores hominam suoram. > 

'Monetagiam commane^ qaod capiebatar p^ 
ciyitates \el comitatas^ qaod non foit tempore 
Edwardi re^s^ hoc ne amodo fiat omnino defendo; 
si qois ca^ptas faerit^ sive monetarias sive aUaSi 
cam falsa moneta, jastitia recta inde fiat. Omnia 
placita et omnla debita, qaae re^ fratri meo de- 
bebaHtur^ condono, exceptis firmis meis, et ex« 
ceptis illis, qufie pacta erant pro aliorum haDre* 
ditatibus^ vel pro illis rebus, quae justius alios 
contingcibant. Et si quis aliquid pro haereditate 
sua pepigerat^ iliud condono, et omnes releva- 
tiones^ quae pro fectis haereditatibus paotae erant. 
Et si qiiis baronam vel hominum meorum iufir- 
mabitur^ sicut ipse dabit vel dare disposuerit 
pecuhiam suam, ita datam esseconcedo; quod 
si ipse praBventus Vel armis, vel i&firmitate> pe- 
cuni&in stiam tfon dederit nec dare disposuerit, 
nxoi' sua sive liberi aut parentes et legitimi 
homines sui pro anima' ejus eam dividant, sicut 
eis melius visum fueiit^ Si quis baronum vel 
hominum meorum forisfecerit^ non dabitvadium 
in misericordia pecuniaB suae^ sicut faciebat tem- 
pore patris vel fratris mei^ sed secundum foris- 
facturae modum^ nec ita emendabit sicut emen- 
dasset-^retro tempore patris mei vel fratris ; quod 
si perfidlee vel i^eleris convictus fuerit^ sicut erit 
culpat^ sic emendet. Mutdra etiam retro ab illa 
die/qua in regem -coronatus fui, omnia condono^ 
et ea quae amodo facta fuerint juste emendentur^ 
secundum lagam regis Edwardi. Forestas com* 

"^ Retro tempare,'] * Retro Atem- nim antecessorum meorum ;' 
pore patris mei in tempore alio- Text. Roff. 

M 2 



164 



ROGBRI DE W£NDOy£R 



A.D. 1100. 
Charter of 
Henry I. 



Rettoration 
of Anselm. 



muni consilio baronum meorum in manu mea ita 
retinui, sicut pater meus eas habuit. Militibus^ 
qui ^per loricas terras suas defendunt^ terras do- 
minicarum carucarum suarum quietas ab omni- 
bus geldis et omni proprio dono meo concedo^ 
ut sicut tam magno gravamine alleviati sunt, 
in^ equis et armis bene se instruant^ ut apti et 
parati sint ad seryitium meum et ad defensio- 
nem regni mei. Pacem iBrmam ponq in toto 
regno meo, et teneri amodo prsecipio. Lagam 
regis Edwardi vobis reddo, cum illis emenda- 
tionibus^ quibus pater meus eam emendayit con- 
silio baronum suorum. Si quis aliquid de meo« 
yel de rebus alicujus, post obitum regis Willelmi 
fratris mei cepit, totum cito reddatur absque 
emendatione ; et si quis inde aliquid retinuerit^ 
ille super quem inventum fuerit graviter mihi 
emendabit.' His testibus, Mauricio, Londoniensi 
episcopo^ Willelmo, Wintoniensi electo, Girardo^ 
Herefordensi episcopo» Henrico comite, Simone 
comite, Waltero Giffard comite, Roberto de 
Monte-forti^ Rogero Bigod, et aliis multis. 
FactsB sunt tot charta; quot sunt comitatus in 
Anglia, et, rege jubente^ positse in abbatiis sin- 
gulorum comitatuum ad monumentum. 

De reditu Anselmi, Gantuariensis arehiepiseapi, 

in Angliam. 

Rex itaque Henricus in regem, ut dictum est, 
coronatus dedit episcopatum Wintonienscm Wil- 
lelmo 6iffard> et continuo de possessionibus cunc- 
tis ad episcopatum pertinentibus illum, contra 
novi statuta concilii, de quo superius mentionem 
fecimus^ investivit. Deinde, de consilio totius 
AnglicansB ecclesise^ misit ad partes transmarinas 



' Per Urica»,'] Translated by 
Tyrrell ' habergeons ;' ii. p. 115. 



' In eguM.] 'Ita se equis;* Text. 
Roff. 



ssn 



PLORES HISTORIARUM. 



165 



nuntios' solemnes ad Anselmum, Cantuariensem a.d. iioo. 
archiepiscopum^ summopere illum sollicitans^ ut 
cum festinatione ab exilio rediens sedem suam 
repetere non moraretur. Rediit interea dux 
Robertus^ frater regis, expleta magnifice pere- 
grinatione Hierosolymitana, in Normanniam^ in 
qua jam per quinquennium fere fuerat demora* 
tns^ ubi cum laetitia et honore susceptus est ab 
universo populo re^onis. Tenuit autem eo tem- 
pore rex in custodia ^RanuIpbum, Dunelmensem 
episcopum^ hominem perversum et ad omne sce- 
lus paratum^ quem frater ejus rex Willelmus 
episcopum fecerat Dunelmensem, et regni An- 
glorum subversorem ; qui cum regi jam dicto 
nimis esset familiaris, constituerat eum rex pro- 
curatorem suum in regno^ ut evelleret^ destrue- 
ret^ raperet et disperderet^ et omnia hominum 
bona ad fisci commodum comportaret ; sed, mor- 
tuo rege iniquo et Henrico coronato, de com- 
muni consilio gentis Anglorum posuit eum rex 
in vinculis, a quibus cum, custodibus suis pecunia 
corruptis^ evasisset^ transfretavit clam in Nor- 
manniam, et sua exhortatione ducem Robertum 
commovit in regem fratrem suum. At dux Ro- 
bertus literas occulte ad Anglise magnates trans- 
mittens allegavit, quod esset primogenitus filio- 
rum regis Willelmi primi, qui Angliam armis 
subegerat^ et bac ratione de jure sibi regnum 
competere affirmabat. His auditis, ^multi nobiles 
de regno Angliae causse illius favorem praebentes 
fidele consilium ei pariter et auxilium promise- 
runt. Robertus vero interim paravit viam^ ut 



' Nuntios,^ They found him at 
Lyons, with Hugh the bishop of 
that see ; Eadm. p. 55. 

* Ranulphum,'] ^Ralph Flam- 
bard, bishop of Durham, was con- 



fined in the Tower of London on 
the 14th Sept. 1100,and escaped 
4lh Feb. 1101.* Malmsb. p. 619, 
note *, 

^ MulH nobiies, ] Gompare 
Malmsb. § 394. 



166 



ROGERI DE WBNDOVER 



A.D. 1100. jas suum prosequeretur, sed, quia nuper de pere- 
grinatione terrae sanctse pauper redierat, distulit 
ad tempus negatium mente conceptiimy ut tem- 
pore congruo illud effectui manciparet. Eodem 
tempore> defuncto Thoma^ Cboracensi archiepi- 
scopo, ^ Gerardus successit ; et Sigisbertus^ Gem- 
blacensis monacbiis, hucusque cbrpnica ^usl satis 
eleg^anter digessit. 

De virtute regis Godefridi.et morte immatura. 

Eodem anno^ defuncto papa Urbano» - Paschalis 
sedit in cathedra Romana post eum annis de- 
Death of the cem ct octo. 'Eodcm anno rex Hierosjolymanua 
jerusaiem. Godefridus, ad instantiam quocundam baronum 
suorum^ Jordanis flumine transito, in regione 
Ammonitarum, quam tunc Aro^bes inhabitabant^ 
ingentem gregum et armentoriim contrahens 
prsedam, cum manubiis infinitis felicit^r remea- 
vit ; quo audito, princeps quidam de gente Ara- 
bum prseclarus et poteias, atque in djsciplina mi- 
litari ferventissimus, p^r internuatios pace im- 
petrata, ad regem Godefridum. cum.ejusdem gen- 
tis nobili comitatu accessit. Audiqrat enim mul- 
torum relation^ de regis et populi pccidentis viri- 
bus et magnificentia^ qui pcr tot terrarum spatia 
universum sibi subegerant orientem ; unde studio 
eum ferventissimo videre gestiens> ad regis prse- 
sentiam adductus reverenter illum salutavit^ et, 
<;um diu regem intuitus corporis ejus dispositi- 
onem admiraretur, ccepit eum multa precum in- 



' Gerardus guceessii;'] ^homo 
quidem auctus et litteratus, sed 
vita lubricus, in emuugendis per 
indecoras etiam occasiones sub- 
ditorum marsupiis callidus, et, 
ut plurimi asseverant, maleGciis 
etiam assuetus ;' Gul. Neubrig. 
ed. Heame, i. p. 25. 



* PajschaiiSf'] the second; he 
died in January 1118. 

' Eodem anno.'] The following 
account of the last acts and deatb 
of Godfrey are taken from Will. 
Tyr. p. 776. 



1 



PLORJSS HISTORIARUM. 167 

stantia rogitare, ut in conspectu ejus gladio a.d. uoo. 
suo camelum maximum, quem ad illum usum 
adduKerat^ percutere dignaretur. Rex vero non 
ad jactantiam, sed ut barbaris nationibus timo- 
rem incuteret, evaginato gladio^ camelum percus- 
sit et caput belluse^ tanquam res esset perfragilis^ 
gladio amputavit ; quo yiso^ Arabs obstupuit^ 
sed in mente sua id ensis acumini adscribebat ; 
unde, impetrata licentia ut confidentius loquere- 
tur, quaesivit propensius si id possit cum alte- 
rius gladio operari ; at rex subridens ejusdem 
gladium sibi dari praecepit, quo arrepto, alium 
camelum sibi praesentatum percussit, et caput 
illius sine difficultate praecidit. Sicque Arabs, 
quod de regis virtute audierat^ verum esse com- 
periens, multis in auro, argento, equis, ac rebus 
pretiosis muneribus collatis, ejus sibi gratiam 
comparavit, et reversus ad propria regis fortitu- 
dinem omnibus praedicavit. Deinde idem rex 
Hierosolymarum magnificus, mense Julio incu- 
rabili morbo correptus, aegrotare coepit, et, ad- 
sumpto bumanae salutis viatico, confessor Cbristi 
diem clausit extremum^ cum beatis spiritibus vi- 
tam possessurus aeternam. Obiit autem decimo 
quinto kalendas Augusti anni prdBsentis, et se- 
pultus est in ecclesia Dominici sepulchri, sub 
loco Calvariae^ ubi et successoribus ejus usque in 
praesentem diem pro sepultura locus est depu- 
tatus. Tandem, cum per tres menses regnum 
vacasset Hierosolymitanum, judicio principum 
universorum et cleri citatus est dominus Bal- 
dewinus, frater ex utroque parente defuncti re- 
gis, ut post eum cum festinatione accederet, sicut 
jus dictaverat, regnaturus. 



168 



ROGBRl DE WENDOVKR 



A.D. 1101. 
Baldwin 
king of 
Jerasalem. 



t 



/ 



De eoranatiane regis Baldewini Hierusalem ei ejtis 

pietate» 

Anno Domini mg. primOy Baldewinus, comes 
Edessanus et frater regis Godefridi uterinus^ 
Hierosolymam yeniens, in die sancto nativitatis 
DominicaB per manum patriarchae ^Diaberti in 
regem Hierosolymarum inunctus est et regio 
diademate laureatus. ^Tancredus autem, vir no- 
bilis et omni laude dignissimus, ^veteris injurise, 
de qua superius dictum est, a Baldewino jam in 
regem coronato sibi illatse non immemor, sumpta 
ab eo licentia recedendi, reddidit ei urbes Tybe- 
riadensem et Caipham, quas ex dono regis 60- 
defridi susceperat, et Antiochiam veniens a po- 
pulo civitatis benigne susceptus est ; fuerat enim 
paulo ante Boamundus princeps civitatis apud 
Meletemiam, Mesopotamiae urbem, a Damsiva 
Turco quodam captus et nondum a vinculis li- 
beratus, unde et Tancredus a principibus Antio- 
chenis saepe vocatus, ut praeesset eis donec Boa- 
mundus a vinculis solveretur, adquievit petitioni- 
bus eorum, et tam urbis quam regionis adminis- 
trationem suscepit. Contigit autem eo tempore 
regem Baldewinum Jordanem transire, et, ut re- 
gionum finitimarum exploraret infirma, descen- 
dere in Arabiam ejusdemque provinciae intima 
hostiliter perlustrare ; ubi de nocte subito super 
Turcos ruens non praemeditatos, in ipsis eorum 
tabernaculis de viris multos, mulieres cum par- 
vulis universis, et omnem eorum substantiam sibi 
fecit in praedam, trahens secum spolia infinita, 
camelorum quoque et asinorum multitudinem 
inauditam; viri autem, velocitate equorum fu- 



1 JHi^herH. ] Daimbert, who 
before his election had been 
archbishop of Pisa; he died in 
1107. 



« Tancredus.'] Will. Tyr. p. 781, 
seq, 

' VeterU ityurite»'] * Apud Tar- 
sum Ciliciae ; * Will. Tyr. 



PLORfiS HISTORIARUM. 



109 



gientes, uxores et liberos cum manobiis impre- a.d. iioi. 
tiabilibus nostris reliqnenint in praedam. Rex 
antem rediens cum spoliis foeminam quandam, 
nxorem cujusdam principis potentis^ praegnantem 
et in partu jacentem invenit ; quod videns rex, 
fecit de spoliis lectum parari pro tempore ido* 
nenm, datoque cibo, et utribus aqua plenis^ lac- 
tisque copia, et ancillis ad ejus custodiam assig** 
natiSy mantello^ quo erat rex indutus, inyolvit 
eam, et exercitu inde [transivit.] Die yero se* 
quenti magnus ille Arabum princeps, de uxore 
admodum tristis» de more nostrorum sequens ex» 
ercitum, in uxorem casu incidit sic jacentem ; 
Tidens ergo piinceps il]e et stupens humanita- 
tem, quam rex erga eam exhibuerat, coepit no« 
men regis usque ad sidera extollere, et ei de 
csetero obligatus in necessariis articulis coepit 
fideliter adhserere. 

Qmmodo rex nenricm MatUdam duxerit^ Jiliam 

regis Scotortm, 

Eodem anno Anselmus, Cantuariensis archie- Mvriaffeof 
piscopus, 4n Angliam veniens desponsavit Matil- 
dam, filiam Malcolmi regis Scotorum et sanctae 
regina? Margaretse^ novo ^regi Angliae Henrico ; 
et, sic nuptiis magnifice celebratis^ facta est 
commotio in regno, causa Roberti ducis Nor- 
manniae, non modica, qui^ ut rumor asserebat, 
ad hoc venit cum exercitu copioso, ut sibi Angli- 
am subjugaret ; quo cognito^ misit rex Henricus 
navalem expeditionem contra fratrem venien- 



' In Ang^liam,'] He landed at 
Dover on the 22nd of September. 
Eladm. p. 55, 

' Regi Anglug Henrko,'] Mat- 
thew Paris has here introduced 
a story giving an account of the 



aversion of M atilda to this mar- 
riage, with her imprecatioDS 
upon the issue that might result 
from it ; for which however there 
does not appear to be any founda- 
tion; compare Eadmer, p. 56, 
with Malmsbury, § 418. 



// 



Rome. 



172 ROGBRI DE WENDOVER 



Quod Anselmm, Cantuariemis archiepiscopmy Romam 
profectm ahhates degradatos secum duxit. 

A.D. 1108. Anno Domini MCiii. Anselmiis^ Cantaariensis 
visuto' archiepiscopus, post mnltas tribulationes et in- 
jnrias, quas a rege perpessus fuerat^ ^Romam 
perrexit^ sicut inter ipsum et regem convenerat^ 
ducens secum degradatos abbates et Willelmum; 
Wintoniensem electum ; quo Romam veniente^ a 
papa Pascbali susceptus est reverenter. Debinc, 
die pro regiis constituto negotiis, Willelmus de 
Wareuast/ clericus et procurator regis Anglorum, 
causam ipsius in medium tulit, ac inter alia con- 
stanter allegavit^ quod nec ipse pro regni amis- 
sione investituras ecclesiarum amittere velit, et 
hoc verbis minacibus adfirmavit. Ad hsec papa ; 
* Siy quemadmodum dicis, rex tuus nec pro regni 
amissione donationes ecclesianim amittere pate- 
retur^ scias prsecise, coram Deo dico, quia nec 
pro mei capitis redemptione eas illi impune per- 
mitterem obtinere.' In his ergo regis negotio 
terminato^ Anselmus archiepiscopus pro episcopis 
et abbatibus degradatis multa precum instantia 
dominum papam rogare coepit, ut cum illis mi- 
sericorditer dispensaret, ut possent amissas re- 
cipere dignitates. Tunc sedes clementissima, 
quae nulli deesse consuevit^ dummodo albi ali- 
quid vel rubei intercedat, prsescriptos pontifices 
et abbates ad pristinas dignitates misericorditer 
revocavit et cum gaudio ad proprias sedes re- 
misit. Eodem anno Robertus^ dux Normanno- 
rum^ causa fratris sui et regis versutia^ tria 
millia marcas argenti, quas rex illi singulis annis 
reddiderat^ condonavit. 



* Ramamj}errexit,'] Onthe 27th 
April ; Flor. 



' WareuMt,'] * Warewast/ C 



PLORBS HISTORIARUM. 



173 



Quod muUi nobUes ffierasolymam pro/ecti imperaiorig 

dolo perierunt. 

Circa dies istos miilti nobiles de finibas occi- a.d. nos. 
dentis cruce signati, ad iter se accingpentes, 
duces habuerunt nobiles viros et potentes Wil- 
lelmum, AquitanisB ducem, ' Hugonem magnum, 
comitem Viromadensem, qui nuper ab eadem 
peregrinatione redierat, ^Stephanum Carnoten- 
sem et Blesensem comitem^ cum Stephano, co- 
mite Burg^ndensi. Hi omnes uno eodemque 
desiderio accensi cum turba non modica Con- 
stantinopolim pervenerunt ; ubi ab imperatore 
Alexio reverenter sed dolose suscepti invene- 
runt ibi comitem Tholosanum, qui, semel pere- 
grinatione incepta, nunquam ad propria redire 
proposuit ; qui omnes^ sumpta ab imperatore 
Kcentia^ comitem Tholosanum quasi productorem 
habentes, transito Hellesponto, Nica^am Bithyniae 
urbem attigerunt. Tunc imperator Alexius et 
proditor nequissimus, nostrorum invidens suc- 
cessibus, principibus Turcorum infidelium^ per 
quos peregrini transituri erant, crebras transmisit 
epistolas, exhortans attentius ne tantum Chris- 
tianorum populum libere transire in suam per- 
niciem paterentur. Nostri autem nimis incon- 
sulte agentes^ et nihil sinistri suspicantes, divi- 
sis agminibus incedebant^ vinculum caritatis non 
habentes ; unde dati sunt in manus insidiantium 
Turcorumy ita quod ex eis una die ceciderunt in 
ore gladii plusquam quingenta millia peremp- 
torum. Quibus autem concessum est hostium 



^Hugonem nia^vm.] ' Philippi 
regiB Francorum frater.* Will. 
Tyr. p. 783. 

' Stephanum. ] According to 
Ordericiis Vitalis, 'the prayen 



and reproaches of Adela his wife, 
sister to the king of EDgland, 
were used to induce him to join 
in this second expedition.' Mi- 
chaud^ ii. p. 489. 



174 



ROOBRI DK WENDOVBR 



A.D. 1103. 



t 



\ 



ConquesU of 
Baldwin, 
king of 
Jerusalem. 



1 



manus effugere, amissis omnibus^ apud Tarsum 
Cilicise convenerunt^ et^ defuncto ibi Hugone 
magno et in ecclesia doctoris gentium sepulto, 
Antiochiam profecti sunt, indeque Hierosolyniam 
festinantes Tortosam pervenerunt, urbemque ob- 
sidione vallantes infra dies paucos obtinuemnt 
eam, civibus interemptis aut mancipatis per- 
petuae servituti. 

Qufod rex Hierosolymanim tres civitates subegit. 

Sub his quoque diebus in portu Jbppensi 
magna Januensium classe appulsa, et in Pas- 
chali solemnitate Hierosolymam ascendefunt. 
Horum re^ Hierusalem Baldewinus fultus aux- 
ilio Assur^ oppidum maritimum obsedit et illud 
potenter subjugavit^ et^ in eo.custodibus relictis, 
Caesaream usque pervenit ; quam rex cum mag- 
no labore suorum effractam ingressus^ interfectis 
civibus^ spolia ibidem impretiabilia obtinuit, quse 
suis auxiliariis largiter erogavit. Erat autem in 
una parte hujus civitatis templuin deorum, ad 
quod populus causa obtinendae salutis confuge* 
rat; sed, illo confracto, tanta ibi strages facta est, 
ut horror esset occisorum multitudinem intueri. 
In illo autem oratorio vas viridissimi coloris re- 
pertum est^ in modum paropsidis formatum, quod 
Januenses smaragdinum reputantes pro magna 
pecunise summa receperunt, et pro ornatu pre- 
tioso suse illud ecclesia> obtulerunt. Adducti 
sunt autem coram rege procurator civitatis, qiii 
lingua eorum Emyr dicitur, et juridicus^ qui ^ Cad-* 
mis appellabatur^ qui spe maximse redemptionid 
sunt compedibus mancipati. Rex vero consti- 



* Assur,'] ^ Arstir, oppidum ma- 
ritimum . . . E^ autem hic locus, 
qui alio nomine Antipatrida ap- 
pellatur, ab Herodis genhoreAn- 



tipatro sic appellatus.' Will. Tyr. 
p. 783. 

' CadmU,'] or more properly 
<Cadius;' Will. Tyr. 



PliORBS HISTORIARUM. 



176 



tuit ibi archiepiscopum Baldewinum quendam, a.d. 1109. 
qai cjam duce Godefrido illuc advenerat, et, re- 
licto ad cnstodiam civitatis prsesidio militari, ad 
Ramulam festinavit. Misit eo tempore Caliphus 
iSgjrpti principem militiae suae contra regem 
Baldewinum cum undecim millibus equitum et 
viginti millibus peditum^ praecipiens, ut populum 
inopem et mendicum a suis, ut dicebant^ finibus 
propulsarent ; quos cum rex advenire cognovis- 
sety obviavit illis intrepidus cum equitibus ducen- 
tis et sexaginta et peditibus nongentis, et^ in- 
Yocato de supernis auxilio, viriliter irruerunt in 
hosteSy quibus in fugam compulsis, insecuti snnt 
eos fideles usque Ascalonem^ stragem operantes 
non modicam per octo milliaria, et nocte illa 
victQres in campestribus quieverunt. Cecidenint 
quoque ex hostibus quinque millia virorumy et ex 
nostris equites septuaginta, pedites autem plures, 
quorum tamen certus numerus non habetur. 
Principibus interim occidentiSy de quibus supra 
retulimuSy Hierosolymam festinantibus, rex Hie^ 
rusalem obviam eis adveniens in sanctam ciyita- 
tem cum gaudio introduxit. 

Quod rex Hmricus terras Boberti /ratris sui 

depopulatur. 

Anno Domini mciv. surrexit inter regem a d. 1104. 
Henricum et Robertum NorinanniaB ducem fra- into Nor- 
tres^ causis intercedentibus, discordia, unde rex, 
missa in Normanniam expeditione militari^ eaqtle 
a quibusdam proditoribus ducis recepta^ prsedis 
et combustionibus non modicam cladem rebus 
ducis subito intulerunt ; ^ sed Willelmus, comes 
Moretonii^ causa perfidias nuper a rege proscrip- 



mandy. 



> 8ed WiUelmus,^ WiUiam, earl 
of Mortaio or Mortagne, son of 
duke Robert the eldest of the 



half-brothers of the Conqueror. 
He is called Morteuil by Hunt- 
ingdon. 



\ 



176 ROGBRI DE WENDOVER 

A.D. 1104. tus ab Anglia, animo perfecto^ ut vir streniius, 
regalibus turmis audacter bellum indixit ; sed 
dux Robertus^ fratris sui divitias metuens^ cas-^ 
tella sua et terras infirmiora in quantum potuit 
communivit. Eodem anno apparuerunt in meri^ 
die circa solem quatuor circuli albi coloris. 

QaodArmlmo archiepiscopo interdictum est^ ne rediret 

in Angliam. 

An8eini'8 Hoc quoquc tcmpore Anselmus^ Cantiiariensis 

interdicted. archiepiscopuSy a Roma rediens cum Lugduno 
appropinquasset^ Willelmus de Wareuast, regis 
Anglorum procurator, Me quo superius mentio* 
nem fecimus^ interdixit ex parte domini sui^ ne 
rediret in Angliam, nisi omnes patris ac fratris 
ipsius consuetudines se ei fideliter promitteret 
servaturum ; quod ille audiens admiratus est, 
sciens se alia conditione ab Anglia recessisse. 
Perveniens autem Lugdunum resedit cum Hu- 
gone, archiepiscopo civitatis^ omnibus quse Dei 
sunt diligenter intendens. Rex autem Henricus, 
ut comperit tam papam quam archiepiscopum 
in sua perstare sententia^ mox archiepiscopatum 
in dominium suum redegit et Anselmum bonis 
omnibus spoliavit. 

De Tv/rco quodam, qui regem Hiero9olym>orum satis 

curialiter Uheramt. 

Escapeof Circa^ dies istos Arabitas cam jSlgyptiis fines 

Baldwin ^jf 

ftrom Rama. Christianorum apud Lyddam, Sauronam^ et Ra- 
mulam ingressi^ ad numerum viginti millium, 
praedis ibi instabant et rapinis; quod ut regi 
Hierusalem Baldewino nuntiatum fuisset^ prseter 
morem nimis inconsulte agens^ non convocatis 
ex urbibus finitimis militaribus copiis^ sed de sua 



172. 



^ De quo Bu/per%usJ\ Above, p. ' Cirea diee,'\ Compare WiU. 



Tyr. p. 787, seqq. 



T 



FLORBS HISTORIARUM. 177 

yirtate praBsumens^ vix ducentos secom habens a.d. 1104. 

equiteSy contra hostes prorupit, sed nostrorum 

paacitas a tanta infidelium multitudine oppres- 

sa, csesis pluribus^ in fugam est compulsa ; qui 

autem evadere potuerunt^ ad Ramulam oppidum 

coniugerunt; ceciderunt ibidem uterque comes 

Stephanus^ qui nuper advenerant^ et alii nobiles 

multi, quorum nomina scripta habentur in libro 

vitdB. Rex verO; licet de oppidi securitate non 

multum confideret^ tamen, ut mortis dispendium 

declinaret^ illud ingreditur» spem non habens 

aliam evadendi ; cumque de vita desperans in 

crastino metueret ab hostibus obsideri^ ecce in- 

tempestse noctis silentio adfuit supradictus ille 

princeps nobilis de Arabia^ cujus uxori^ ut prse- 

misimus, rex tantam exhibuerat humanitatem 

dum in partu laboraret^ et voce suppressa iis 

qui in muro erant siccine loquebatur, ^Verba 

habeo,' inquit^ ^ ad regem secretiora^ quse perfero ; 

facite ut introducar ad ipsum ;' qui coram rege 

adductus instruit eum, ut de oppido egrediatur^ 

promittens secure^ quod ipsum sub tuto con-* 

stituet^ si sine tumultu exeat et cum paucis;. 

consilium enim inierant Arabes^ ut testatur, 

quod summo diluculo castrum debeant obsidere. 

Tandemque egressus rex cum paucis^ amicum 

sequenSy ad montana conscendit ; at vir nobilis 

ille^ ab eo digrediens^ opportunum regi tempore. 

congruo promisit obsequium; rex vero duobus 

sociis comitatus per medias hostium insidias As- 

sur usque pervenit^ ubi a suis gaudenter excep-* 

tus est et sumpto cibario confortatus» Hostes 

autem, victoria potiti, in crastino Ramulam ob- 

sederunt ; quam violenter subjugantes, fideles, 

qui in prsesidio erant, partim [neci], partim tra^ 

diderunt et perpetuae servituti, Venit interea 

Hugo de Sancto Audemaro^ cui rex dederat iir- 

VOL. II. N 



178 



ROGBRI DB WENDOVER 



A.D. 1104. bem Tiberiadensem^ apud Assur ad regem cum 
equitibus octoginta ; quorum rex fretus auxilio, 
assumptis secum Joppitis cum equitibus non- 
aginta, in spem bonam erectus decrevit hostibus 
occurrere et injurias eis refundere cum usuris. 
Erant autem prope quasi ad tria milliaria^ et 
ecce rex cum suis, infusa de supernis virtute et 
divina gratia praeeunte, in hostes potenter ir- 
ruens eorum agmina dissolvit, et, interfectis ex. 
eis non paucis, ca^teros compulit fugam inire ; 
deinde in castra hostium reversi fideles^ spolia 
cum asinisy camelis, papilionibus et tentoriis, 
alimentorumque copiis colligentes^ quasi per 
mens^ septem imbelles postea quieverunt. Eo- 
dem tempore dominus Tancredus Appamiam^ 
Coele-syrias metropolim, obsedit et cepit, inde 
Laodiceam transiens^ illam recepit in suam ; his 
autem urbibus ampla nimis cum oppidis et sub- 
urbanis multis territoria adjacebant. Eodem 
etiam tempore Boamundus> Antiochenorum prin*^ 
cepSy post annos quatuor suas captionis^ pretio 
interveniente redemptus, Antiochiam est rever- 
sus. 



Baldwin 
gains po8> 
se^iiion of 
AchoD. 



QiLod Achan redditur regi Baldewino, 

Eodem' anno rex Hierusalem Baldewinus 
Ptolomaidamy civitatem maritimam provincias 
Phoenicis^ obsidione yallavit ; hsec autem urbs, 
portum habens infra mcenia et extra, tranquillam 
prsebere potest navibus stationem. Hanc gemini 
firatres fundasse Ptolomeeus et Achon perhiben- 
tur^ quam inter se dividentes, et muris eam soli- 
dis per gyrum vallantes, a Ptolomaso Ptolomai* 
dam, et ab Achone Achon, sive Acharon, vocabu- 
lum indiderunt. Obsessa igitur civitate per ter- 



' Eodem anno.] William of Tyre places the siege of Ptolemais in 
1103, * circa yeris initium/ p, 790. 



PLORES HISTORIARUM. 179 

ra.m a rege suisque principibus, et a classe Janu a d. 1104. 
ensi navibusque rostratis^ quas galeias appel- 
IsLDt, per mare^ introitum civibus et exitum au- 
ferebant ; machinis tandem circumpositis, crebris 
assnltibus^ tam a rege per terram^ quam a classe 
per oram maritimam^ multos ex civibus variis 
eventibus peremerunt; cumque per dies viginti 
continuos^ nostri oppugnando illique injurias a 
se propulsando^ desudassent^ hac conditione regi 
dTitatem tradiderunt^ ut^ qui egredi vellent^ cum 
uxoribus et liberis et rebus omnibus liberum 
haberent exitum, et, qui in domibus manere eli- 
gferent, data regi singulis annis bonis conditioni- 
bus pecunia, sub iilius protectione manerent se- 
ciiri. Hic primum per mare accedentibus ad 
terram sanctam patuit secura tranquillitas, lit- 
tore ab hostibus aliquantulum expedito. ' Eodem 
anno Boamundus et Baldewinus comes, cum 
Tancredo et Jocelino eorumque legionibus uni- 
versis, Euphratem transeuntes^ Carram civita- 
tem^ de qua in gestis Abrahae legitur^ obsede- 
mnt ; cives autem de subventione diffidentes 
nostris civitatem obtulerunt, sed, stimulante in- 
vidia^ effiisa est contentio inter Boamundum et 
Baldewinum, quis eorum urbem obtineret in 
suam, et differentes usque mane urbem oblatam 
occupare, donec de illa quaestione frivola plenius 
discateretur^ antequam dies illucesceret tanta 
faostium adfuit multitudo^ ut nostri de vita etiam 
desperarent. Patriarchse autem, qui adfuerunt^ 
verbis exhortatoriis nostris animos addere nitun-. 
tur, sed gratia destituti divina nec verbis nec 
admonitionibus adjuvantur ; nam statim in pri- 
mo conflictu nostri ignominiose terga osten- 
dentes^ castraque cum sarcinis deserentes, fuga 
salutem quaerebant^ quam non poterant invenire. 

■ ■ ■ ^^ — ^W^ ■ I I^^^W^^— ^— ^»^ ■■■II ■ ■■■ M M I I !■■! ■ I-. ■■■■■ — —^^^ ■■■■ ■ !■■■ — 

' Eodem anno. ] Will. Tyr. p. 792. 

N 2 



180 



ROGRRI DE WBNDOVER 



A.D. 1104. 



A.D. 1105. 
Anecdote of 
Matilda. 



Capti sunt ibi comes Edessanus Baldewinus et 
consanguineus ejus JocelinuSy fugientibus Bo- 
amundo et Tancredo cum duobus patriarcbis 
donec ad urbem Edessam incolumes pervenerunt. 
Tunc tradita est civitas Edessana et provincia 
tota sub custodia domini Tancredi, donec Balde- 
winus a carcere solyeretur* 

De facto quodam memorahili Matildis regina. 

Anno Domini mcv. rex Anglorum Henricus 
transfretavit in Normanniam^ 'contra fratrem- 
suum ducem Normannicum certaturus ; conqui- 
sivit igitur Cadomtim et Baiocum consulis aux- 
ilio Andegavensis^ cum aliis castellis multis, 
et omnes fere sese regi Normanniae principes 
subdiderunt. Eodem tempore David, frater re- 
ginae Anglorum Matildis, venit in Angliam, ut 
sororem suam visitaret ; qui, cum nocte quadam 
in thalamum ejus ab ipsa vocatus venisset» do- 
mum invenit leprosis plenam, et regina in media 
stans, deposito palliOy linteo se praecinxit, et, 
aqua imposita, coepit lavare pedes eorum et ex-. 
t^rgere linteo, et utrisque manibus constrictos 
ccepit devotissime osculari. Cui frater, ^Quid 
est quod agis, O domina mea? Certe, si rex 
sciretistay nunquam dignaretur os tuum leproso-. 
rum pedum tabe pollutum suis labiis osculari ;* 
et illa subridens ait, ' Pedes/ inquity ^ Regis aBt^mi 
quis nescit labiis regis morituri esse praeferen- 
dos ? Ecce ego idcirco vocavi te, frater caris- 
sime, ut exemplo mei talia discas operari; fac, 
rogo, quod me facere intueris ;' cui cum frater 
respondisset, se nullo modo talia facturum, illa 



' Conirafirutrem.'] Heiiry'8 ex- 
cuse for passing into Normandy 
was to lend assistance to some 
of the nobles, wbo had inrited 



him to protect them against the 
earl of Mortain and Robert de 
Belesme. Orderic. Vital. p. 812, 
seqq. 



-J9^K 



i««N 



mt 



FLORES HISTORIARUM. 



181 



coeptis insistente^ David subridens remeavit. a.d. 110«. 
Eodem anno rex Henricus^ dispositis in Nor- 
mannia rebus necessariis^ ad Angliam trans- 
fretavit, 

Quod rex Henricus Bohertwm fratrem mum in 
camjpestri pralio ceperit. 

Anno Domini mcvi. dux Normannorum Ro-ad. iioe. 

Heiiry 8 

bertus venit ad fratrem suum apud Northamp- ^Jctory in 

Normandjr. 

tonam amicabihter petens ab eo^ ut ablatam sibi 
fraternam ^redderet gratiam ; sed Deus eorum 
concordise non consensit. ^Dux autem iratus 
perrexit in Normanniam, et rex ipsum secutus 
Tenkerchebrai^ castellum obsedit, trahens se- 
cum omnes fere proceres Normannias et Ande- 
gavise, robur Angliae et Britannise^ ut fratrem 
debellaret. Venit itaque dux Robertus Norman- 
nicusy et cum eo Robertus de Beleasmo et consul 
Moretonii et alii fautores ejus, ut obsidionem 
solverent inchoatam^ et, buccinis perstrepentibus, 
cum paucis multos audacter invasit; erat enim 
expertus in Hierosolymitanis congressionibus, 
unde regales aggressus acies fortiter eas repulit 
et horrende. Willelmus nihilominus^ comes Mo- 
retonii^ aciem Anglorum de loco in locum per- 
turbans promovit et fere in fugam compulit ; sed 
rex Heuricus cum suis aciebus^ qui pedites erant^ 
ut cionstantius pugnarent^ fugam cohibuit caste- 
rorum et eos ad pugnam solidavit ; tandem 
acies equestris Britonum in aciem ducis ex ad- 



^ Redderet gratiam, ] ' Gui rex 
omnino contradixit ; quare comes 
iratus recessit et mare ti^ansivit.* 
Flor. ad an. 1106. 

' Dux, ] Mattbew Paris has 
inserted here a conciliatory speech 
made by the king to his nobles, 
before quitting England, to en- 
sure their co*operation. Its cha- 



racter may be gathered from the 
iotroductory passage ; ' Rex ta- 
libus alloquiis super mel et fa- 
vum oleumque mellitis et mol- 
litis blandiens, dixit.' 

» TenkerchebraL] The battle of 
Tinchebrai was fought upon Mi- 
chaelmas eve, the 28th Sept. 
Malmsb. p. 62&. 



182 



R06ERI D£ WENDOVER 



A.D. 1106. 



verso irruens eam potenter diffidit^ et mole mag^- 
nitudinis oppressa gens ducis dissoluta est et 
yicta. In hoc opere potissimum laudandus fnit 
Willeimus de Albeneio, Brito^ qui gladio discur-» 
rens inter acies extracto belli negotium con- 
summayit. Capti sunt itaque dux Normanno- 
rum fortissimus et consul Moretonii Willelmus ; 
Robertus vero de Beleasmo fiiga sibi consuluit 
cum complices retentos conspexit. ^ In hoc quo- 
que facto reddidit Deus yicem Roberto^ quem 
cum in actibus Hierosolymitanis gloriosom red- 
didisset^ oblatum sibi respuit regnum^ magis 
eligens quieti et desidise in Normannia deser- 
vire^ quam Domino regum omnium in sancta 
civitate famulari. In hujus rei signum eodem 
anno ^cometa apparuerat^ a sole distans quasi 
cubito unOy ab hora tertia usque ad horam no- 
nam^ radium ex se longum emittens ; visse sunt 
etiam in coena Domini lunse bin» et plenas, una 
in oriente et altera in occidente. Sicque im- 
pletum est^ quod rex Willelmus Henrico filio 
suo moriens dixit; nam cum Roberto Norman«- 
niam et Willelmo Angliam legaret, cum lachry- 
mis ad patrem ait, ^ £t mihi^ pater^ quid tribuis? ' 
cui pater ; ^ Quinque millia libras argenti de the- 
sauris meis tibi do ;' ad hsec Henricus ; ^ Quid 
faciam de thesauro^ si locum habitationis iion 
habuero ?' cui rex ; 'iEquanimis esto, fili, et con- 
fortare in Domino; pacifice sustine, ut fratres 
tui majores te prsecedant, tu autem tempore tuo 
honorem totum, quem adquisivi, habebis, et fra- 
tribus tuis divitiis et potestate prdBstabis.' 



^ /n hoc guoque faeto.'] So Hen- 
ry of HuntingdoD, p. 379. 

' Cameia apparueraL ] * In 
prima autem Beptimana Quadra- 
gesimae, sexta feria, xiv. kal. 



Martii, in vespera, ostensa est 
quaedam insolita stella, et per 
yiginti quinque dies eodem modo 
eademque hora yisa est lucere 
inter austrum et occidentem.' 
Flor. ad an. 1106. 



PLORES HISTORIARUM. 



188 



Quod rex ffmrieus et Anselmus archiepiseopus 

concordati sunt, 

Anno Domini mcvii. cam rex Henricas» dele* a.d. 1107. 
tis vel subjectis hostibas. pro yoluntate Nor* tionortiM 
manniam disposuisset» yemt apad Beccum ad AoMhn. 
Anselmum^ Cantaariensem archiepiscopum, ubi, 
intervenientibas atrorumque amicis, in pacem et 
concordiam conyenerunt» et archiepiscopus ro- 
gatu regis in Angliam rediens pristinam ab eo 
obtinait dignitatem ; rex autem» archiepiscopum 
secntns in Angliam, Robertum fratrem suam et 
Willelmum, Moretonii consulem, p^petuo car- 
ceri mancipavit. Dedit autem Deus omnipotens 
r£gi Henrico tria munera, sapientiam scilicet, 
victoriam et divitias^ quibus ad omnia prospe- 
rans omnes suos antecessores prascessit. Eo- 
dem anno factus est 'conventus episcoporum et 
abbatum pariter et magnatum Londoniis in pa- 
latio regis, prsesidente archiepiscopo Anselmo, 
ubi annuit rex Henricus et statuit^ ut ab eo 
tempore in reliquum nunquam per ^donationem 
baculi pastoralis vel annuli quisquam de episco- 
patu vel abbatia per regem vel quamlibet laicam 
manum investiretur in Anglia; concedente ar- 
chiepiscopo» ut nullus ad praelationem electus, 
pro homagio quod regi faceret^ consecratione 
suscepti honoris privaretur. Eodem anno con- 
secrati sunt episcopi, Willelmus Wintoniensis, 
Rogerus SarisberiensiSy ^Reinelmus Hereforden- 
sis, Willelmus Exoniensis et Urbanus Clammor- 



^ Conventns episcoporum,'] They 
began to sit on the Ist of August, 
and debated for three days the 
sabject of investituTes ; Wilkins. 

* Donationem, ] ' Investituram 
annuli et baculi indulsit in per- 
petuum ; retento tantum electi- 



onis et regalium privilegio.' 
Malmsb. p. 649. 

' Reinelmus Her^ordensis, ] 
* Rainaldus ;' Malmsb. ReineU 
mus Herefordensis and Willelmus 
Exoniensis are wanting in C. 



184 



R06ERI DE WENDOVER 



A.D. 1107. ganensis^ ab Anselmo Cantuariensi archiepiscopo 
apud Doroberniam, die Dominica^ tertio idus 
Augusti. Obiit etiam eodem tempore Mauri- 
tius^ episcopus Londoniensis^ ecclesiae sancti 
Pauli fundator, et rex Scotorum ^Eadgarus, cui 
successit frater ejus Alexander. 

Quod Girardo, Ehoracemi archiepiscopo, Thomas 

Buccmit. 

A.D. 1108. Anno Domini mcviii., defuncto Girardo, Ebo- 

SaccesBion 

iiitheBeeof raccnsi archiepiscopo, Thomas, regis capellanus, 
ad illius ecclesiae eligitur prsesulatum ; sed con- 
tinuo, facta electione, Anselmus, Cantuariensis 
archiepiscopus, interdixit ei, ne curam pastora- 
lem in aliquo exerceret, donec sibi et ecclesiae 
Cantuariensi subjectionem faceret et obedien- 
tiam canonicam, quam sibi fecerant praedeces- 
sores ejus, Thomas et Girardus, ex consuetudine 
debita et antiqua ; ^ Quod si hsec,' inquit, ' facere 
nolueris,omnibus Britanniae episcopis sub anathe- 
mate interdicimus, ne ullus eorum tibi manus ad 
promotionem imponat, nec, si ab exteris pro« 
motus fueris, pro episcopo te suscipiant, vel pro 
episcopo tibi communicando te habeant/ Eodem 
anno Ricardus de Beaumeis, Londoniensis elec- 
tus, consecratur ab Anselmo, Cantuariensi archie- 
piscopo, apud Pageham, praesentibus suffraganeis 
multis. Eodem tempore regi Francorum *Phi- 
lippo defuncto Lodowicus successit. 

De morte beati Anselmi, Canttiariemis archiepiscopi. 
A.D. 1109. Anno Domini mcix. ^ Anselmus, Cantuariensis 



' Eadgarus.] He died, accord- 
ing to Florence, on the 6th Janu- 
ary. Simeon places hls death 
two days later. In the Sax. 
Chron. it is stated to have hap- 
pened on the 13th. 



* Philippo,^ He died the 29th 
Jnly ; his snccessor Louis VI. 
on the Ist August 1137. 

^ Anselmus,] He died, accord- 
ing to (lorence, on the 22nd of 
May. 



FLORES HISTORIARUM. 



185 



archiepiscopus et Christi philosophus, in qua- a.d. 1109. 
dragesima diem clausit supremum, cujus vitam Anseim. 
laudabUBm, cujus actus eximios^ cujus transitum 
ab hac luce caslestem ad patriam, crebra ejus 
miraculbrum insignia persequuntur et ad opera 
misericordias ejus successores invitant. '£odem 
anno missi sunt ^nuntii solemnes ab imperatore 
Romanorum Henrico in Angliam^ filiam regis 
Matildem in domini sui conjugium postulantes. 
Tenuit itaque rex apud Westmonasterium in 
Pentecostes curiam suam, qua nunquam tenu- 
erat splendidiorem^ et sacramenta de conjugio 
filias SU8B ab imperatoris legatis petiit et accepit ; 
data est igitur filia regis imperatori sicut decuit^ 
ut breviter dicatur^ et rex cepit ab unaquaque 
hida terrae totius Angliae tres solidos, sicut mos 
erat regibus Anglorum. Eodem anno conyene- 
runt^ rege jubente^ Londini in ecclesia beati 
Paali^ Richardus Londoniensis^ Willelmus Win- 
toniensiSy Radulphus Roffensis^ Herebertus Nor- 
wicensis^ Radulphus Cicestrensis^ Ranulphus 
Dunelmensis, et Herveus 'Bangornensis episcopi 
quinto kalendas Julii^ die Dominica^ ad conse* 
cratiohem Thomae Eboracensis electi : ubi ec- coMecration 

' ofTbomas, 

clesiae Cantuariensi et episcopis ejus catholice ^^^^"^ 
ordinatis facta canonica obedientia^ consecra- 
tus est a Richardo Londoniensi. Eodem anno 
rex Henricus Eliensem abbatiam ad episcopalem 
transtulit sedem, et ^Heryeum ibi fecit episcopum 
ordinari ; nam defuncto Richardo, qui ultimus 



' Eodem anno, ] Paris inserts 
here an account of a letter sent 
from heayen to a prelate against 
the enormities of the Romish 
church. 

' Nuntii, ] The ambassadors 
came into England in this year; 
but the princesB did not pro- 
ceed to Germany, nor did the 



marriage take place, until the year 
following. Fior. ; H. Hunting- 
don. 

^ Bangornensis. ] ' Baggomen- 
Bis,' C. 

* Herveum,'\ He died the Ist 
September 1133 ; see Angl. Sacr. 
i. p. 616. 



186 



R06ERI DE WfiNDOVKR 



£zpeditloD 
of Bobo- 
mond. 



A.D. 1109. fuit abbas in insula^ et comitatu de Cantabregge 
episcopo Lincolniensi subtracto, huic noTO pon- 
tifici lege diocesana subjicitur comitatus. Eodem 
tempore in parochia Legiensi porca porcellum 
enixa est faciem hominis habentem, et pullus 
gallinaa quadrupes natus est» 

Quod Boammdm terram Alexii imperatoris 

depopulatur. 

Circa^ hos denique dies Boamundus, Antioche- 
norum princeps^ memor injuriarum quas Alexius 
imperator, vir maUciosus et nequam, peregrinis 
Hierosolymam transire volentibus sine iutermis- 
sione irrogabat^ communem volens ulcisci que- 
rimoniam, equitum quinque millia et peditum 
quadraginta millia virorum fortium congregavit, 
et terram dicti imperatoris hostiliter ingressus 
universas psene maritimas urbes in direptionem 
dedit^ omnemque Epirum depopulatus est tam 
primam quam secundam ; et tandem Durachium 
obsidens^ Epiri primaa metropolim, regionem un- 
dique incendiis consumpsit et rapinis. Quod 
audiens imperator cum ingenti militia in suc* 
cursum venit ; sed, intervenientibus amicis^ im->- 
perator foedus iniit cum eo» interpositis juramen-p 
tis^ quod ultra Christi fidelibus in orientem trans- 
ire volentibus sine fraude consilium ad iter 
peragendum et auxilium ministraret> et^ sic foe- 
dere confirmato, idem Boamundus in Apuliam 
descendit^ familiaribus negotiis evocatus. Se« 
quente vero aestate dum Antiochiam redire dis- 
poneret^ copiis militaribus undique collectis, va- 
lida aegritudine correptus in fata concessit; re- 
licto filio^ nomine Boamundo^ quem ex Constan- 



^ Circa /uw . . . dies.'] Cotnpare 
William of Tyre, who says that 
the expedition was conimenced 



upon the 9th of October, p. 798, 
with Gibbon, vol. xi. p. 99. 



FiX)RBS HISTORIARUM. 



187 



tia genuerat) filia regis Philippi Francoram. a.d. nw. 
Obiit^ aatem eodem tempore idem rex Franco- Deathat 
nun Philippns» yir illustris^ et snccessit ei filins ofFmio». 
ejus Lodowicus Tiginti octo annis. Per idem 
tempus Baldewinns comes Edessanus et Joce- 
linus consanguineus ejus^ datis pro redemptione 
sua obsidibus, a Turcoram vinculis liberantur; 
et post dies paucos iidem obsides ad propria 
sunt rerersi^ custodibus interfectis. Eodem an* 
no 'Bertrannus comes Tholosanus, comitis Rei^ 
mundi filius^ apud urbem Tripolitanam cum 
classe Januensium applicans, Biblum, urbem ma* 
ritimam Phoenicis regionis, obsedit et cepit et 
Christianae restituit unitati ; deinde post dies pau- 
cos rex Hierusalem Baldewinus, auxilio ejusdem 
comitis et classis prsedictse, Tripolim subjugavit 
et eam comiti Bertranno donavit. 



Qiiod rex Hmricus quosdam inimieoi suos exulavit. 
Anno Domini mcx. rex Anglorum Henricus a.d. iiio. 

^ Philip de 

exhaeredavit' Philippum de Brausia, Willelmum Bnuse and 



othen 



quoque Malet et Willelmum Binard» et alios banished. 
proditores suos, atque Heliam» Cenomanniae co- 
mitem, qui comitatum illum de rege tenebat, vi* 
ta privavit ; quod audiens comes Andeg^vensis 
Gaufiridus suscepit filiam ejusdem Heliae cum 
comitatu illo^ et tenuit illum contra regem Hen- 
ricum. Eodem anno Richardus^ abbas ecclesiae 
sancti Albani^ pretiosas beatissimi regis et mar- 
tyris ^Oswini reliquias cum magno cleri et po- 
puli tripudio in novam Dei genitricis Marias 
transtulit basilicam apud Tinemutham, ab an- 
tiquo ejusdem Dei genitricis oratorio» in quo 



' 06ttf autem,'] See above, p. 
ISAy note\ 

2 Bertrannus, "] * Bertramus ;' 
Will. Tyr. p. 800. 

' Exhteredavit. ] So Henry 



Huntingdon, who gives only as 
the reason for this act of the king, 
* qui ei nocuerant ;' p. S79. 

* Oswini.l See his passion in 
the first voiume, p. 145. • 



188 



ROG£RI DB WENDOVER 



A.D. nio. 



A.D. 1111. 
Henry 

wastes 
Anjou. 



Legend of 
8t. Frides- 
withe. 



corpus ejus sanctissimum fuerat prius inveDtunii; 
et in novo feretro coUocatum ; facta est autem 
haec translatio in die passionis ejusdem martyris, 
decimo kalendas Septembris. Eodem etiam 
anno sanctus Godricus apud Finchale vitam he- 
remeticam inchoavit^ quam per annos quadra- 
ginta laudabiliter compiens^ carne tandem solu- 
tus^ caeli palatium conscendit^ aetemalibus delitiis 
ibidem fruiturus cum sanctis. Hoc etiam anbo 
cometa apparuit more insolito^ nam^ cum ab ori- 
ente surgens in firmamentum ascendisset, nou 
progredi^ sed regredi videbatur. Eodem vero 
tempore rex Hierusalem Baldewinus Beritum, 
civitatem Phcenicis regionis maritimam^ potenter 
subjugatam catholicas restituit unitati ; est au- 
tem sita inter Biblum et Sidonem civitates. 

Quod rex Henricus terram c&mitis Andegaverms gravi 

depopulatione contrimt. 

Anno Domini mcxi. rex Anglorum Henricus 
pergens in Normanniam contra comitem Ande- 
gavensem^ qui Cenomanniam ab eo tenebat invito^ 
werras leges contra eum ferro simul et incendio 
constanter exercuit^ ipsumque et terram ejus to- 
tam gravi depopulatione contrivit. 

J)e sancta JFrethesuuitha et ejus ecclesiiB fundatione. 

Eodem tempore ^Rogerus^ Sarisberiensis episco- 
pus^ dedit locum in Oxonia, in quo corpus beatae 
Fretheswithae virginis requiescit^ cuidam canouico 
nomine Wimundo^ qui^ multos ibi canonicos re- 
gulariter viventes Deoque famulantes devotis- 
sime instituenSy super illos vices gerebat prioris. 
Fuerat autem antiquitus pro reverentia beatae 
virginis sanctimonialibus deputatus^ quae Sponsi 



^ RagerMj Sarisberiensis episcopus.'] Compare Malmsbury, de Geat. 
Pontif. p. 291. 



PLORKS HISTORIARUM. 189 

caelestis amore sponsum contempsit terremim ; a.d. nn. 
nam cum regis cujusdam filius ad %irginis nup- 
tias animum applicuisset, precibus tandem et 
blanditiis inaniter consumptis^ violenter conten- 
dit rem agere cum puella, quo comperto, Fre- 
theswitha in silvam quandam latenter confugit ; 
nec tamen latibulum latere potuit amatorem, 
quia desidia non defuit quin qusereret fugien- 
tem. Virgo igitur, iterato juvenis furore com- 
perto^ per occultos tramites^ Deo comitante^ 
Oxoniam de nocte fugiens peryenit; cumque 
mane illuc curiosus amator advolasset, puella de 
foga jam desperans^ simulque de lassitudine nus- 
quam progredi yalens^ Dei tutelam sibi et perse- 
cntori poenam anxia imprecatur ; jamque juvenis 
ille cum comitibus portas urbis subibat, cum, 
caelesti plaga iixuente, coecitatem incurrit. In- 
tellecto igitur pertinaciae suae delicto, juvenis 
luce privatus, et Fretbeswitha ut misereretur per 
nuntios exhortata, eadem facilitate lumen recepit, 
qua, imprecante puella, incurrerat coecitatem. 
Hinc regibus Anglise timor inolevit itlius urbis 
ingressum et hospitium cavere, quod feratur 
pestifera esse illis, cum non velint rei veritatem 
suo damno periculum experiri. Tunc virgo 
beata, constructo ibidem monasterio, virginibus 
congr^atis, usque ad exitum vitad suse Deo 
placens illis prsefuit nomine abbatissae. Hoc 
autem monasterium tempore Anglorum regis 
Ethelredi, Danis neci adjudicatis et causa salu- 
tis in illud confugientibus, discurrentibus flam- 
mis, cum eis consumptum est, sed non multo 
post ab eodem rege constructum et competenti- 
bus est prsediis ampliatum. Obiit hoc anno Ro- 
bertus, comes Flandrensis, qui itineri Hierosoly- 
mitano praeclarissimo interfuit, unde memoria 
ejus non transiet in setemum ; factus est autem 



190 



R06ER1 DB WENDOVBR 



A.D. 1111. consul post eum filius ejus Baldewinus. Eodem 
anno Sidon, civitas in maris margntne posita, 
obsidetur et capitur a rege Hierusalem magnifico 
Baldewino. 

Quod dissemio oritur interpapam et imperatorem. 

A.D. 1112. Anno Domini Mcxii. facta est ' contentio Romse 
LTw!:n7h. inter papam Paschalem et Henricum imperato- 
Smperon remi hac de causa; Imperator uti voluit privilegio 
antecessorum suorum habito annis trecentis sub 
Bomanis pontificibus sexaginta, qui licite dede- 
rant episcopatus et abbatias per annulum et 
baculum pastoralem ; e contra censebant Romani 
pontifices^ nec posse nec debere dari per virgam 
vel aniiulum episcopatum, vel aliquam institu- 
tionem ecclesiasticam a manu recipere laicali. 
Facta est autem pax inter imperatorem Henri* 
cum et papam Paschalem^ ita ut episcopi de- 
inceps et abbates institutionem accipiant ab im- 
peratore et snis successoribus per virgam et 
annulum^ et prius faciant episcopo, ad quem 
pei*tinuerit^ canonicam obedientiam, et conse-* 
crationem accipiant consuetam : acta vero sunt 
hsec ante altare apostolorum Petri et Pauli in 
oculis omnium^ et sic papa corpus Christi dedit 
imperatori. Obiit eodem anno Tancredus, vir il- 
lustris et in actibus Hierosolymitanis magnificus^ 
qui princeps erat Antiochise et comes Edessanus ; 
cui successit Rogerus filius Richardi, vir nobiliSy 
ea conditione, ut, quandocunque Boamundus ju- 
nior Antiochiam reposceret, illi sine contradic- 
tione resignaret. 



^ Cmteatio RimuB,'] Baronius 
has collected the circumstances 
connected with this controverey, 
and the reconciliation of the pope 



and emperor, which appears to 
have taken place on the llth 
April 1111. 



FLORES HISTORIARUM. 191 



De discordia inter archiepiseopas Cantuarimm et 



I 
Eboracenses. i 



Anno Domini mcxiii. rex Henricns dedit ar- a.i>.iii8. 

. Diuenslon 

chiepiscopatnm Cantnariensem Radnlfo, ^^^" biih? * o? ' 
doniensi episcopo, et illnm per annnlnm et pas- ^^^^"^ 
toralem bacnlnm investivit. Obiit eodem anno 
Thomas^ Eboracensis archiepiscopns^ et ei Tur- 
stanns successit. Orta est autem inter Ra- 
dulfnm Cantuariensem et Turstannm Eboracen- 
sem arcbiepiscopos magna dissensio, eo quod 
Eboracensis subjici noluit archiepiscopo Can- 
tuariensi de more, sicnt ejus antecessores facere 
solebant; causa antem ssepe coram rege et do- 
mino papa ventilata est, sed nondum fine debito 
terminata. Eodem anno rex Henricns exercitnm 
ducens in Walliam subdidit sibi Wallenses pro 
arbitrio regise volnntatis. Eodem anno, mense 
Maio^ cometa ingens apparuit; et, post paulu- 
lum^ terrsB motus partem urbis ^Mamistre pro- 
strayit, non longe ab Antiochia^ cum duobus cas- 
tellis, ^Triphalege scilicet et Mariscum. IpsoAffljirain 
etiam anno Menduc, Persarum princeps, fines 
Cbristianomm ingressus^ tantam secnm traxit 
armatomm copiam ut nequirent snb numero 
comprehendi ; qui^ regionibus multis transcnrsis^ 
circa pontem^ sub quo Jordanis effluit^ castra 
composuit. Quod audiens rex Hiemsalem Bal- 
dewinus, Rogerum principem Antiochenum in 
snum subsidium evocayit; sed rex temerarius^ 
antequam ejus auxilia convenissent^ impetuose 
nimis et de sua virtnte praesumptnose confidens, 
hostibus obviam cum paucis processit ; nam 



^ Londoniensi ;] sc. Roffensi. 

^ MamistreJ] WUl. Tyre places 
the earthquake of Mamistra in 
the following year ; p. 810, 



' Triphaiege, ] Trialeth, near 
the Euphrates ; Fulcher. Camot. 
p. 424. 

N 8 



192 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. ins. insidiis, qaas ei paraveraat, aescieater intru- 
suSy ex hostium multitudine repente oppressus 
in fugam compellitur, necessitate compulsus, in 
loco certamiais relicto vexillo; Araulfus quo- 
que patriarcha et alii priucipes^ qui cum illa 
eraat^ relictis castris ac rebus omaibus, turpiter 
aufugeruat; cecideruat ibi ex aostris equites 
trigiata et pedites mille quiugeati. Turci vero 
scieates reliquas regai partes militia carere, mis- 
sis de suis copiis^ coeperuat ia variis partibus uai- 
versam terram perlustraxe, csedes passim et in- 
ceadia operari, effnagere suburbaaa, captivare 
coloaos^ ia villis et oppidis prsedas secum et 
mauubia coatraheates, Rex autem Baldewiuus. 
castellum quoddam^ quod sui juris erat^ fugieas: 
iagressus, tamdiu ia eo ab hostibus obsidioae 
vallatus est^ quousque eo pacto redderet illud 
eis^ ut cum suis ad propria liber siaeretur abire. 

Quod rex Hmricus fecU fidelitatem jurare Jilio mo. 

A.D. 1114. Aaao Domiai mcxiv. rex Aaglorum Hearicus 

feaii^tothe fccit omucs SU8B potcstatis maguates fidelitateui 

'""' jurare Willelmo filio suo, quem pepererat ei 

Matildis regiaa sua. Eodem anao, mense De* 

cembris, ca^Ium repente rubens apparuit ac si 

arderet ; luaa eclipsim passa est. 

De conseeratione Badulfi^ Cawtuariensis archiepiscopi, 
A.D. 1115. Anno Domini mcxv. consecratus est ^RaduI- 

Conaecration -Vi. . •!•• d-% j. • l 

of Raipb, fus^ Caatuaneasis archiepiscopus^ Caatuarise, ab 

c^nterba^? Auselmo ^ domiui papae legato, quiato kaleodas 

Julii, et pallium ab eo suscepit; et eodem die 

idem archiepiscopus TheophilumWigoraieasem et 

Beraardum Menevensem antistites consecravit. 



^Raduyus,'] He held the see 
eight years and six moaths, dyiog 
on the 20th Oct. 1122. 



^Anselmo,] He was archbishop 
Anselin'8 nephew, according ta 
Eadmer; Hist. Noy. p. 112. 



FLORES HISTORIARUM. 193 

Deinde post dies paucos, cnm Turstanos, Ebo- a.d. 1115. 
racensis electus, ab archiepiscopo Cantuariensi 
moneretur, ut more solito benedictionem ab eo 
susciperet, et sibi obedientiam faceret et eccle- 
sisB Cantuariensi, respondit, se benedictionem 
ab ipso suscepturum libenter, sed professionem, 
qnam exigebat, se nullo modo facturum. Quod 
andiens rex Henricus, protestatus est manifeste, 
quod, nisi ecclesiae Cantuariensi, juxta morem 
antecessorum suorum, faceret quod debebat, ip- 
sum Eboracensi episcopatu cum benedictione 
funditns cariturum. Sicque ab archiepiscopo 
Cantuariensi interposita appellatione, ne ab alio 
quam a se consecrationem acciperet, ab invicem 
recesserunt. 

De dedicatiom eccUsitB sancti Alhani, 
Anno^ Domini mgxvi. rex Henricus ad natale a.d. me. 

_ . . . . ^ . -1 Dedication 

Domini, die sanctorum Innocentium interfuit de- of s.Aiban's 
dicationi eccIesiaB beati Albani prothomartyris, 
quam dedicavit Robertus, Lincolniensis antistes, 
ab abbate ejusdem loci Richardo viro venerabili 
requisitus. Interfuerunt autem huic dedicationi 
cum rege et regina ejus Matilde, Rothomagensis 
archiepiscopus Gaufridus, Londoniensis episco- 
pus Richardus, Sarisberiensis Rogerus, Dunel* 
mensis Ranulphus, cum comitibus Angliae et 
Normanniae multis^ Richardo abbate ipsi regi et 
aliis omnibus necessaria largiter procurante ; et 
rex Henricus dedit ecclesiae praefatae Bissopes- 
cote in dotem perpetuam, et ^charta sua solemni- 
ter confirmavit. Eodem anno ^surrexit discordia 



* Anno Domini Mcxvi. ] Ac- 
cording to Matthew Paris, Mn 
contennmo praeteriti et subse' 
quentis aiini;* who also adds, 



tinued it until obliged to desist 
from fatigue. 

* Charta sua,'] Printed in Dug- 
dale, ii. p. 228, § xv. 



that the office of the dedication | ^ Surrexit discordia magna, ] 
was commenced by Geoffrey, Tyrrell has an account of this 
archbishop of Rouen, who con- | war from Suger, ii. p. 161. 

VOL. II. O 



194 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1116. magna inter reges Francorum et Anglorum hac 
de causa ; Theobaldus comes Blesensis, nepos 
Henrici regis, contra regem Francorum arma 
promoverat; in cujus auxilium rex Henricns 
militiam suam misit^ et regem Lodowicum non 
mediocriter afflixit. Turbatus ergo rex Franco- 
rum convocavit in suum auxilium comites An- 
degavensem et Flandrensem, qui pariter jurave- 
runt se regi Henrico Normanniam ablaturos, et 
eam Willelmo filio ducis Roberti fratris Henrici 
regis daturos, cui justius competebat. Rex au- 
tem Anglorum, ut vir sapiens et providus, ad- 
scivit in suum praesidium comitem Britannise et 
Theobaldum prsedictum, cum Anglis, Norman- 
nis, et Britannis, et adversariorum suorum prse- 
stolabatur adventum. Rex vero Francorum cum 
prasfatis conjuratoribus et exercitu copioso Nor- 
manniam ingressus, cum in ea vix pernoctasset, 
regis Anglorum formidans adventum, imbellis ad 
propria remeavit. Eodem anno, pro necessitate 
regia, Anglia fuit variis exactionibus depressa. 

De eommotione elementorum. 

A.D. 1117. Anno Domini Mcxvif. tonitrua, grandines, et 
inLomiMtrdy. tcrrse motus iu Longobardia ecclesias, turres, 
arbores, aedificia, et homines contriverunt. £0- 
dem anno venerabilis vir vitae Ivo, Carnotensis 
antistes et in scripturis sacris ad plenum eruditns, 
diem clausit extremum. 

Seisma orta est Bomapropter Geltmum antipapam. 
A.D. 1118. Anno Domini mcxviii., defuncto papa Pas- 

Deatb of . ' * •■■ 

Matiida. chali, ^Gelasius antipapa anno uno successit. 
Obiit etiam eodem anno ^Matildis regina Anglo- 



^ Gelanus,'] He died on the 
20th January 1119. 



^MiOildU.;] She died on the 
SOth of Apiil ; see her character 
by Malmsbury, § 418. 



FI/>SBS HI9T0R1ARUM. 19S 

nim^ cajos oorpas iqpod WestnMMiasteriaiii qoie» a.d. ina. 
tem sepMiltnraB aocepit, et anima ejns se caslam 
possidere eYidratibas signis et miracalis crdbris 
ostendit. Haec antem regina beatissima apad 
arbem liondoniamm domnm aedificaYit leproso* 
ram, cam oratorio et aedificio competenti, qaod 
osqae hodie Hospitale Matildis nnncapator. 



De ongine ordinU milUia Templi. 

Circa' dies istos viri qaidam nobiles de eqaes* ^^*^^ 
tri ordine, religiosi ac Denm timentes» in manas Teomur» 
patriarchae Hierosolymitani^ Christi se servitio 
mancipantes, more canonicoram regalariam» in 
castitate et obedientia propriaeqae yolantati re- 
nantiantes, perpetao viyere sant professi ; quo- 
rom primi faeraot viri venerabiles, Hago de 
Paganis et Crodefridas de Sancto Audemaro. 
Qui cum certe non haberent domicilium, rex 
Baldewinas in palatio suo, quod secus templum 
Domini ad aostralem habebat plagam, eis habi- 
taculum concessit ; canonici yero templi Domini 
plataeam, quam circa praedictum habebant pala- 
tium^ ad officinas construendas concesserunt; pa- 
triarcha quoque et rex, cum suis proceribus et 
aliis ecclesiarum praelatis» de propriis dominicis 
suis pro yictu et yestitu certa eis beneficia con- 
tulerunt. Prima eorum professio erat, ut, in re- 
missionem peccatorum suorum^ yias et itinera ad 
salutem peregrinorum contra latronum insidias 
pro yiribus conseryarent ; tandem, post noyem 
annos, in concilio Trecis celebrato instituta est 
eis regula, et habitus albus a papa Honorio as- 
signatuSy et decursis fere noyem annis, qui prius 
noyem fuerunt tantummodo, coepit eorum nume- 
rus augeriy et possessiones in immensum. Post- 



^ Ctrca dies Utas.'] The accouat 
foUowing is friHn \¥ illiam of Tyre, 



p. 819; compare with it MirsBiiSy 
Ord. Equestr. Ub. i. ^ It. etc. 

o2 



196 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1118. 
Order of 
Templara 
Inatituted. 



A.D. 1119. 
CouncU of 
Rheims. 



modum vero, tempore Eugenii papap^ cruces de 
panno rubeo suis assuerunt mantellis, ut a cse- 
teris possent hoc signo discerni ; numerus au- 
tem eorum in brevi ita multiplicatus est, ut in 
conventu plusquam trecentos habeant equiteSy 
exceptis fratribus aliis, quorum fere numerus 
cernitur infinitus. Possessiones vero tam citra 
quam ultra mare adep immensas habere dicuntur^ 
ut jam non sit in orbe Christiano provincia, quas 
eis bonorum suorum portionem non contulerit, et 
regiis hodie divitiis praestantiores existant. Qui^ 
quoniam juxta templum Domini mansionem ha- 
bent, fratres militi^e Templi dicuntur; et, cnm 
diu in honesto starent proposito^ nunc adeo ^pro- 
fessionis suse humilitate neglecta, domino pa- 
triarchaBy a quo ordinis institutionem et prima 
beneficia susceperant^ se subtraxerunt, obedien- 
tiam et ecclesiis Dei decimas subtrahentes^ facti 
sunt cunctis valde molesti. Eodem anno ^obiit 
rex Hierusalem Baldewinus primus^ vir magnifi- 
cuSy qui urbes Achon^ Csesaream^ Beritum^ Si- 
donem^ Tripolim, Arluth, cum terris Arabnm 
usque ad Mare Rubrum, suo imperio potenter 
adjecit. Successit ei ^alius Baldewinus comes 
Edessanus^ et coronatus est in regem mense 
Aprilis^ secunda die mensis. 

Quod, defuncto papa Gelasio, Galixtus mccesdt. 

Anno Domini mgxix.^ defuncto papa Gelasio^ 
sttccessit ei ^Calixtus annis decem^ mensibus to- 



' ProfessionU stuB humilitate 
neglecta,'] * Yea the king and pa- 
triarch of Jeruscdem dandled this 
infant order so long in their laps 
till it brake their knees, it grew 
so heavie at last ; and these un* 
gratefiiU Templars did pluck out 
the feathers of those wings which 
hatched and brooded them.' Holy 



Warre, p. 66. See Baron. ad an. 
1127. 

^ Obiit . . . Baldetvinua, ] He 
was buried in Grolgotha on Palm 
Sunday; Will. Tyr. p. 816. 

^AliusBaldeunnua,'] ' Baldwinus 
de Burgo, cognomento Aculeus ;* 
Will. Tyr. p. 817. 

* Calixtuay'] thesecond; heoc- 



FL.ORBS HISTORIARUM. 



197 



tidem et diebus tredecim ; faerat autem episco* a*d. 1119. 
pus Viennensis, Wido prius vocatus^ et in papam niieiait. 
consecratus vocatus est Calixtas. Hic ^Remis 
concilium tenuit, ad quod rex Henricus quos- 
dam Angliae et Normannise episcopos destinavit. 
Turstanus quoque Eboracensis electus illuc ve- 
nieodi a rege licentiam impetravity interposita 
fide^ quod benedictionem ab eo non reciperet; 
qui ad concilium veniens Romanos^ sicut mos 
est, in suum favorem largitatis beneficio trans- 
tnlit, et per eos^ ut a papa consecraretur, impe- 
trayit ; quod ut regi Anglorum innotuit, omnem 
ei locum suae dominationis interdixit. In hoc con- 
cilid idem papa errorem magistri Gilberti ^ Poretse^ 
qoi in capitulis quatuor errasse dicitur^ condem- 
nayit. Primo dixit, quod divina natura, quae divi- 
nitas dicitur, Deus non sit, sed forma quaDeus cst ; 
sicut huinanitas non est homo, sed forma qua est 
homo : Concilium ; ' Credimus simplicem naturam 
divinitatis esse Deum^ nec aliquo sensu catholico 
posse negari quin divinitas sit Deus ; sic vero, ubi 
dicitur Deum sapientia sapientem^ magnitudine 
magnum^ aetemitate aetemum, unitate unum^ di-: 
vinitate esse Deum^ credimus non nisi ea sapi- 
entia^ qua& est ipse Deus, sapientem esse ; non 
nisi ea magnitudine, quae est ipse Deus^ magnum 
esse ; non nisi ea asternitate, quae est ipse Deus^ 
aetemum esse ; non nisi ea unitate, quae est ipse, 
esse unum ; non nisi ea divinitate Deum^ quae in 
ipso est ; id est^ in se ipso sapientem^ magnum, 
aetemum, unum Deum.'' Secundo dtxit, quod 
non unus Deus, vel una substantia, aut unum 



cupied the papal chair only half 
the time here allotted him, haying 
died in Dec. 1124. 

' Remis concUium,'} A council 
wa£ held at Rheims in this year. 



but the errors of Gilbert were 
not censured untU that held by 
Engene III. in 1148, in the same 
place. Harduin. tom. vi. col. 
2199. 

^Poreta.^ < Porae ;' C. 



198 



ROGBRI DE WENDOYER 



A.D. 1119. aliquid sit personse, id est^ Pater, et Filiits^ et 
Spiritus Sanctus; ipsae vero tres personse tria 
sunt differentia et numerOy ac si tres homines 
homanitatem unam numero habere invenirentur : 
Concilium ; * Cum de tribus personis loquimur, 
Patre, Filio, et Spiritu Sancto, ipsas unum Deum^ 
unamdiyinam substantiamessefatemur, et e con- 
verso; cum enim de uno Deo^ una divina sub- 
stantia loquimur^ ipsum unum Deum et unam di- 
vinam substantiam esse tres personas profitemur.' 
Tertio dixit Gilbertus^ quod proprietates persOna- 
rum^ relationes qusedam aetemaa sint, quas non 
sunt quod ipsBB personse^ sed divisae numero^ et 
divisa substantia^ et habeant tres unitates; etsic 
multa 8Btema sunt^ qnoram nuUum sit Deus: 
Concilium; 'Credimus solnm Deum Patrem, et 
Filium, et Spiritum Sanctum aetemum esse ; nec 
aliquas omnino res, sive relationes, sive pro- 
prietates, vel unitates dicantur, adesse Deo, quao 
sunt ab a&temo^ quas non sint Deus.' Quarto 
dixit, quod divina naturanon sit incarnata: Con- 
cilium; 'Credimus ipsam divinitatem sive sub- 
stantiam divinam, sive naturam divinam dicas^ 
incarnatam esse^ sed in Filio." 



Battle of 

Brenville. 



De pralio eampestri inter reges Francanm ei 

Anglartm. 

Eodem anno actum est 'campestre praslium 
inter Lodowicum, regem Francorom, et Henri- 
cum, regem Angloram, in hunc modum. Rex 
autem Francorum, duabus aciebus ordinatis, po- 
suit in prima acie Willelmum, filium ducis Ro- 



' Campeatre pralium.'] The ac- 
couiit foUowing of the battle of 
Brenville, near Noyons, is taken 
from Henry of Huntingdon, p. 



380. Ordericus Vitalis asserts, 
that there were only three knights 
killed in the action. 



FLORBS HISTORIARUM. 199 

berti fratris vesiB Henrici, ipse vero rex cum a.d. 1119. 
vinbus maximis erat m sequenti agpmine consti- Brenvuie. 
tutus ; rex vero Anglorum Henricus, tribus acie*^ 
bus dispositis, in prima proceres Noimanniae 
collocavit, in secunda ipse rex cum propria 
residens familia, in tertia filios suos cum sum- 
mis viribus pedites ordinavit. Concurrentibus 
igitur hinc inde catervis, prima Francorum acies 
proceres Normannorum penetrans, ab equis eos 
depellenSy dispersit; deinde in aciem, cui rex 
Henricus prseerat, erumpens, ipsam etiam poten* 
ter dissipavit, sed rex Anglorum^ agminibus suis 
potenter resarcitis, [respiravit] ; fit conflictus gra- 
vissimus, concurrentibus hinc inde regalibus tur- 
miSy hastae confringuntur, mutuo gladiis res agitur. 
Willehnus Crispinus, consul Ebroicensis^ quem, 
culpis suis exigentibus, paulo ante rex Henricus 
exulaverat, caput ejusdem regis gladio bis percus- 
sit ; et licet loiica et galea essent impenetrabiles, 
ictuum tamen pondere lorica ipsa capiti regis 
inserta est, ita ut sanguis erumperet abundan- 
ter ; rex vero laesum se sentiens ira incanduit 
vehementi, et percussorem suum ita percussit, 
quod equum et equitem uno ictu in terram pro- 
stravit, et mox ante pedes regios captus est et 
vinculis mancipatus. Tunc acies pedestris, in 
qua filii regis erant, quae intacta adhuc fuerat, 
lanceis inclinatis, ex adverso prorupit in hostes, 
cum impetu adeo ponderoso^ quod Galligenas 
acies omnes coegit in fugam ; at illi subito li- 
quefacti^ terga ostendentes, regi Henrico victo- 
riam concesserunt, qui potenter in campo per- 
stitit donec optimates hostium, rege Francorum 
fiigiente, capti sunt et regi victori praesentati. 
Comes vero Flandrensis lethaliter vulneratus ad 
sua est in lectica adductus. Rex vero Henricus 



200 



ROGERI DE WENDOVfiR 



A.D. 1119. 



Deathof 
Richard, 
Abbot of 
8. Alban't. 



Aflkirg In 
Palestine. 



Rothomagum reversus^ in signorum sonitu et 
cleri concentu receptus, devotissime Deum exer- 
cituum benedixit. 

De morte Bichardi abhatis sancti Alhani. 

Eodem anno ^Richardus de Albeneio, abbas 
ecclesise sancti Albani, diem clausit extremum ; 
cui successit Gaufridus de Gorham^ prior ejus- 
dem ecclesia&^ abbas decimus sextus. Eodem 
anno ^obiit Herebertus, Norwicensis antistes, et 
comes Flandrensis Baldewinus, per vulnus quod 
cepit ^apud Aucum in Normannia, cui successit 
Carolus^ Cnutonis filius regis Danorum. Eodeni 
tempore papa Calixtus venit in Normanniam ad 
regem Henricum^ et collocuti sunt apud Gisor- 
tium ma^us rex et summus sacerdos. 

Quod princeps Antiochenm interficitur, 

Per idem tempus ^Rogerus^ princeps Antio- 
chenus/cum equitibus trecentis et peditibus tri- 
bus millibus^ contra tres principes^ Turcorum 
scilicet^ Damascenorum et Arabum, qui secum 
trahebant armatorum sexaginta millia, praelium 
nimis inaequale committens interfectus est cum 
suis omnibus, ita quod nec unus evasit, qui 
casum fidelibus nuntiaret; indeque progredien- 
tes Turci oppida Cerepum et Sardonas potenter 
ceperunt. Hoc quoque factum cum fuisset a 
Baldewino Hierosolymarum rege compertum^ 
hostibus obviam audacter processit^ atque in 



1 Richardus de Albeneio,'] calU 
ed above Richard de Exaquio; 
he died the 16th May ; Mat. Par. 
p. 66. 

^ Obiit Herebertus.'] His suc- 
cessor, Everhard, was not couse- 
crated uutil 1121 ; Aimal. Norwic. 
Angl. Sacr. i. p. 397. 



^Apud Aucum;'] at the siege 
of £u. The place and time of 
hifl death are not known with any 
certainty; see Malmsb. p. 630, 
note ♦. 

- * Rogerus, princeps Antioche- 
titw.] Compare Hist. Hierosol. 
inter GestaDei,p.614, withWiU. 
Tyr. p. 820. 



li^LORES HISTORIARUM. 



201 



loco^ qui ^mons Dani dicitur, contra mnltos cum a.d. 1119. 
paucis decertans ex hostibus quatuor millia per* 
emit^ et tres principes praedictos in fugam com- 
pellens oppida Cerepum et Sardonas in suis 
usibus revocayity hostesque fugientes insecu* 
tus usque ad noctis initium prostemere non 
cessayit. 

Quod multi defamilia regis Henrid suhmersi sunt 

in mari. 

Anno Domini mcxx. rex Henricus. omnibus a.d. 1120. 

Death of 

in Gallia domitis et cunctis in Normannia pa- Pnn<» 
cificatis, cum gaudio ad Angliam transfretavit ; 
sed filii ejus Willelmus et Richardus^ et filia ejus 
ac neptis, Richardus quoque consul Cestrensis^ 
dapiferi^ camerarii^ pincemse regis, ac multi 
proceres cum eis, in mare 'naufragium pertu- 
lemnt^ qui omnes vel fere omnes sodomitana 
labe impliciti dicebantur ; ita igitur miserabiliter 
cuncti perierant, quod communi fidelium sepul- 
tura caruerant, atque mors improvida immun- 
dos absorbuit, mari tranquillissimo existente. 

Quod rex Henricus ux(yrem dumt. 
Anno Domini mcxxi. rex Henricus duxit a.d. 1121. 

Marriage of 

Adeliciam/ ducis LovanidB filiam^ causa pulchri- theking. 
tudinis et excellentis decoris; quae a Radulfo, 
Cantuariensi archiepiscopo, regina consecrata 
in Pentecosten apud Londonias cum rege ad 
mensam resedit magnifice coronata. Inde au- 
tem cum rex ad Walliam tenderet cum exercitu 
copioso^ ^Wallenses ei suppliciter obviantes con- 



' Mons Dani;'] sc. mons David. 

' Naiifragium perttUenmt, ] 
Compare Malmsbury, p. 653, aeq. 
with Florence, who gives the 
names of several of those who 
peiished. 



^ Adeliciam,'] Adelais or Ade- 
liza, daughter of Geoffrey duke 
of Louvain. Huntingdon has 
some verses in her praise; p. 
381. 

* WalUnses ei suppliciter 06- 
viantes,'] Compare Malmsb. § 401 . 



202 



ROGERI DE WENDOVBR 



A.D. 1121. cordati sunt Gnm ipso juxta suae magnificentiam 
Yoluntatis. Eodem anno papa Calixtus Mau- 
ricium quendam^ quem Henricus imperator an- 
tipapam constituerat, cepit^ et eum monacbum 
ordinavit. 

De morte Badulfi, Cantuariensis archiepiscopi. 

A.D. 1122. Anno Domini mcxxii. Radulfus, Cantuari- 

Raiph,arch- cusis archiepiscopus^ et Johannes, Bathoniensis 

cant^eibury. autistcs^ humauaB naturae debita persolverunt ; 

et eodem tempore Balac Amiralius cepit Joce- 

linum^ comitem Edessanum, et ejus consangui- 

neum Galeranum. 



A.D. 1123. 

Thekingat 

Dunstable. 



Quod quidam regis ca/aeeUarius male mortu/us est. 

Anno Domini mcxxiii. rex Anglorum Henri- 
cus ad natale Domini apud Dunestapliam^ fes- 
to celebrato apud Bercbamstede^ inde perrexit. 
Erat autem ibi cum rege quidam cancellarius 
ejus^ nomine ^Ranulfus^ per annos jam viginti 
gravi infirmitate decoctus^ sed tamen ad omnia 
scelera promptus, qui, innocentes libenter op- 
primens, terras multorum diripiens occupabat ; 
erat ei pro magno, quod, dum corpore languit, 
animo desaeviret. Cum igitur regem duceret ad 
secum hospitandum, in ipso montis vertice, unde 
castellum regis prospiciebatur, elatus mente ex 
equo corruit, et ^monachus quidam de sancto 
Albano, cujus possessiones male occupaverat, 
improvide equitavit super eum, ita quod miser 
ille post dies paucos vitam fiagitiosam termina- 
vit. Eodem anno ^Robertus, Lincolniensis epi- 



* Rani^fua, ] Huntingdon, p. 
382. 

^ Monachua .... equitavit. ] 
' Monachus super eum equita- 
vit;' Huntingd. 



' Robertus,'] Robert Bloet ; he 
was seized with a fit whilst rid- 
ing with the king in Woodstock 
park, and died almost immediate- 
ly, on the lOth Jan.; Sax. Chron. 



PLORBS HISTORIARUM. 203 

scopus, obiit^ et Alexander successit. Eodem a.d. 1123. 
aono rex Henricns dedit archiepiscopatum Can* 
tuariensem ^ Willelmo de Corbolio, priori de 'Cbic- 
cbe^ et episcopatum Batboniensem ^Godefrido, 
reginsB capellano; quo etiam tempore Robertus 
de Medlent comes recessit a rege, et rex obsedit 
et cepit castellum ejus, quod Puntaudemer ap- 
pellatur ; et tempore eodem circa turrim Rotho- 
magensem murum latum et altum cum propug- 
naculis construxit, et turrim castri Cadomensis 
firmavit; castra etiam de Arcbis, de Gisortio» 
de Falesia, de Ai^entomo» de Daufronte^ de 
Oximo/ de Ambretas, de Waverii, de Vira, et 
turrem Vemonis inexpugnabiUter communivit. 

Quod rex Jemsalem captus est a Balac principe 

Turcorum. 

Eodem^ anno rex Hierosolymarum Baldewinus Aiiun in 
cum exercitu in terram comitis^ Edessani descen- 
dens, dum nocte quadam incautus et agmine in- 
cederet dissoluto, Balac princeps Turcorum in 
insidiis constitutus in eum subito irruit et ipsum 
cepit, et in castro, cui ^Quartapi nomen erat, vin- 
culis mancipayit ; detinebantur etiam in eodem 
praesidio comes Jocelinus Edessa3 civitatis et 
ejus consanguineus Galerannus, pro quorum li- 
beratione ad partes illas rex descendit. Princi- 
pes autem regni Hierosolymitani, audito casu 
miserabili capti regis, constituerunt regni pro- 
curatorem quendam Eustachium Grenet, virum 
providum et discretum, qui in regis absentia 



1 Willelmo de Corbolio. ] He 
died in Noveniber 1136. 

^ Chicche,'] Au abbey of Aus- 
Un canons in Essex. 

> Godtfrido,] He died the 16th 
Augustll35. 

* Oximo . . . Vira, ] Hiesmes, 



' Eodem afino.] The author of 
the Histor. Hierosol. apud Gest. 
Dei, p. 616, places these events 
in 1123: Will. of Tyre, in the 
previous year, p. 825. 

^ Quartapi, ] ' Quartapiert/ 
Will. Tyr. ; * Cartapeta,' Hist. 



Avranches, Vauville and Vire. I Hierosol. p. 618. 



204 



ROGBRI DB WENDOVER 



A.D. ]i23. regni negotia ordinaret. Balac interea, prin-^ 
ceps praedictus, cum sedecim armatorum millibus 
Joppen obsidione vallavit ; quo audito, patriarcha 
Hierosolymitanus et regni procnrator Eustachius 
cum aliis principibus^ praBvia Domini misericor- 
dia, cum septem millibus armatorum superveni^ 
entes^ hostes omnes in fugam coegerunt et ex eis 
septem millia peremerunt, atque spolia impreti* 
abilia ibidem obtinentes inter se a^qualiter di- 
viserunt. Eodem anno Willelmus^ Cantuariensis 
electus, Romam profectus pallium suscepit^ et 
reversus in Angliam consecratos apud Cantua-* 
riam a Willelmo^ Wintoniensi episcopo^ quiapau* 
lo ante obierat Richardus, Londoniensis antistes^ 
ad quem illa consecratio de jure spectabat. 

Qtiod quidam regis inimici capiuntur. 
A.D. 1124. Anno Domini mcxxiv. ^Robertus de Med- 

Affairs in 

Normandy. lent comcs^ associatis sibi Hugone de Muntfort, 
sororio suo. et Hugone Gervasii filio^ hostiliter 
Normanniam intravit; Willelmus vero de Tan- 
karvilla^ regis camerarius, aciebus dispositis con^ 
tra illos decertans cepit eos, et regi Henrico^ 
et rex carceri, pra&sentavit. Eodem aimo de- 
functi sunt ^Theophilus Wigorniensis et ^ErnuI- 
fus Rofiensis episcopi. ^Eodem anno Tyrus, 
Syrise metropolis^ a Michaele duce Venetise ob- 
sidione vallata est per mare atque per terram a 
principibus regni Hierosolymarum quinto ka- 
lendas Martii, et tertio kalendas Julii capta est 
et Christianitati feliciter restituta. Eodem anno 
rex Jerusalem Baldewinus, datis obsidibus, a 



1 Robertus de Medlent. ] Ro- 
bert, earl of Mealant. 

' TheophUus; ] called in the 
Annals of Winchester, and by 
Eadmer, ^Theobaldus:* he died 



on the 20th of October 1123. 

' Emn{fus.'] His death is re- 
corded in the Annal. Roff. in 1123. 

* Eodem anno.'] Will. Tyr. p. 
828, aeqq. 



FLORES HISTORIARUM. 205 

Yincolis Turcoram liberatus est et incolamis adA.D. iis4. 
propria remeavit. 

De legato qwodam in /amieatione depreJienso. 

Anno Domini mcxxv. ^Johannes CremensiSy a.d. 1125. 
apostolicae sedis cardinalis, de licentia regis An- John «r 
glorum yemens m Angliam» perendinavit per «couiidiin 
episcopatus et abbatias^ et non sine magnis do- ^ ^' 
nariis, ad nativitatem beatae Mariae apud Lon- 
donias solemne concilium celebravit ; ubi igitur 
cum de concubinis sacerdotum severissime trac- 
tasset, dicens summum esse scelus de latere sur- 
gere meretricis ad corpus Christi conficiendum, 
ipse, cum die illa corpus Christi consecrasset, 
post vesperam fuit in meretricio interceptus ; res 
Dotissima negari non potuit, dum magnum decus 
in summum dedecus commutavit. Eodem anno 
rex Henricus dedit ^Simoni, clerico reginae, Wi- 
gornensem, ' Johanni, archidiacono Cantuariensi, 
Roffensem, ^Sifredo, abbati Glastoniensi, Cices- 
triae praesulatum ; quo utique anno disceptati 
sunt Willelmus Cantuariensis et Turstanus Ebo- 
racensis archipraesules, de primatu^ quis eorum 
esse dignior videretur. ^Obiit eodem anno rex 
Scotomm Alexander, et successit ei David frater 
ejus, vir magnae sanctitatis et mirificae largitatis. 
IIIo praeterea anno rex Henricus omnes AngliaB 
monetarios, eo quod monetam furtive corrupe- 
rant, fecit turpiter ementulari et manus dextras 
praecidi. 



^ Johannes Cremenns. ] Com- 
pare HuntiQgdon, p. 382, with 
Ciacon. Vit. Pontif. i. col. 319. 

' SinumiJ] He died at the close 
of the year 1149 ; Angl. Sacr. i. 
p. 475. 

' JoAoftm.] He died the 20th 
Jnne 1137; Annal. Roff. p. 343. 



* S\fredo,'] He was deposed in 
1145, and died in 1161; Ghron. 
Petrob. 

' Obiit .... AUxander^ ] ac- 
cording to Florence, on the 25th 
April 1123 ; or 1124, in the Sax. 
Chron. and Mailros. 



1 



206 



R06ERI DE WENDOVER 



A.D. 1125. 
Affsln In 
Syrla. 



Bex Jerusalem Baldewinu» cantra Tureas dimicans 

/eliciter triumphavit. 

Circa eosdem dies ^ Borsequinus, princeps qui- 
dam orientis potentissimus, adjuncto sibi Da- 
mascenorum rege Doldeqmno, transito Euphrate 
fluvio, partes depopulans Antiochenas, Caphar- 
dan castrum obsedit et cepit, indeque pro^res- 
sus Harsad oppidum obsidione vallayit ; quo 
audito, rex Baldewinus, qui tam regni Hierosoly- 
mitani quam Antiochise principatus curam gere- 
baty cum tcopiis militaribus illuc cum festinati- 
one descendit ; repertisque in obsidione praefata 
hostibus memoratiSy dispositis aciebus in ipsos 
irruit yehementer, et diyina annuente clementia, 
omnibus in fugam compulsis, feliciter triumpha- 
yit ; ceciderunt ibi ex hostibus ad duo millia 
yirorum et sepulti sunt in inferno. Rex autem 
de pecunia illic yiribus obtenta filiam suam quin- 
quennem^ quam pro sua liberatione prius obsi- 
dem posuerat^ a Turcorum yinculis liberayit^ et 
inde reyersus circa Ascalonem praedas egit, ubi 
Turcos non paucos, quos obviam habuit, inter- 
fecit et yictor ad propria remeayit. 

Quod^ mortuo imperatore, imperatrix reversa est ad 

patrem suum, 

Anno Domini mcxxvi. Henricus, Romanorum 
emperoT imperator, diem clausit extremum ; cui succedens 
Lotharius ^ annis duodecim imperayit. Tunc im- 
peratrix Matildis ad patrem suum regem Henri- 
cum reyersa habitayit in thalamo ejus cum re- 
gina ; diligebat enim eam rex yalde, quia uni- 
cam illam habebat haeredem ; et circa festum 



A.D. 1126. 



1 Boraequinus. ] Will. Tyr. p. 
842. 



3 LothartuSf ] the second ; lie 
begaa his reign in lia&^ and died 
in December 1137. 



%\ 



FLORES HISTORIARUM. 



207 



sancti Michaclis rediens in Angliam duxit se- a.d. 1126. 
cum filiam suam, tanto viro, ut praedictum est, 
yiduatam ; et continuo^ jussu regis, omnes An- 
gliae et Normannise ei optimates^ tam regni An- 
gliae quam ducatus Normanniae, jurayerunt, et 
primus omnium comes Bononias Stephanus, ex 
Adala^ sorore regis Henrici, et Blosensi comite 
generatus. 

Qmd eontentio facta est iwter archiepiscapos CanttM" 

riemem et Ehoracemem. 

Anno Domini mcxxvii. rex Henricus ad Na- a.d. 1127. 

Contention 

tale tenuit cunam suam apud Windleshoram ; betweenthe 

*^ , ' archblshops. 

ubi cum Turstanus, Eboracensis archiepiscopus, 
in praeijudicium WiUelmi, Cantuariensis archie- 
piscopi^ regem vellet coronare, judicio omnium 
repulsus est, et lator crucis ejus, quam in ca- 
pellam regis ante se fecit deferri, extra capellam 
cum cruce ejectus est. Yenerunt autem ibidem 
ad regem legati dicentes, ^' Carolus, comes Flan^ 
drensis, tibi dilectissimus, a proceribus suis pro- 
ditione nefanda est occisus in templo apud 
Breges ; et rex Francorum dedit comitatum 
Willelmo filio Roberti fratris tui, nepoti tuo et 
inimico> in quo jam valde roboratus diversis 
cruciatibus omnes proditores Caroli interfecit.' 
Super his itaque rex Henricus nimis anxius, eo 
quod esset juvenis ille strenuus satis et animosus, 
et comminaretur se regi Henrico tam Angliam 
quam Normanniam ablaturum, quas sibi, ut dice- 
bat, jure haareditario debebantur. Eodem tem- 
pore^ defuncto Ridbardo, Londoniensi episcopo, 
Gilebertus^ Universalis successit et a Willelmo, 



^ CaroIiM.] Charles the Good, 
count of Flanders, was kiUed in 
the cluirch of St« Donatiaji, at 
Bmges, the 2iid of March, by 
Burchard yan Straten and other 



conspirators ; Rec. des Hist. xiii. 
p. S52 ; xiy. 18. . 

^ GUebertus»'] He died on his 
way to Rome, lOth Aug. 1134 ; 
Ann. Winton. 



208 



ROGBRI DE WENDOVER 



A.D. 1127. Cantuariensi archiepiscopo/ munus consecrati- 
onis suscepit. 

Qtiod Matildis irnperatrix camiti Andegavensi 

Gaufrido mpsit, 

Marriageof Eodem auuo Fulco. comes Ande^ayensis, 

the enaprees 

Matiidawith Hicrosolymam sine animo revertendi profectu- 
Anjou. rus dedit comitatum suum Gaufrido filio suo, 
cognomento Plantagenest, adolescenti eleg^antis- 
simOy et peregre profectus Hierosolymam cum 
prosperitate pervenit ; de cujus adventu rex Hi- 
erusalem valde Isetus dedit ei ^filiam suam pri- 
mogenitam, cum spe regni post mortem suam. 
Quod cum a rege Anglorum Henrico compertumi 
fuisset^ transfretavit in Normanniam et filiam 
suam imperatricem prsefato Gaufrido^ Andega- 
vensium comiti^ matrimonio copulavit. Tunc 
obiit^ Richardus, Herefordensis antistes. Eodem 
tempore Boamundus, magni Boamiindi filius, in 
Syriam transiens a rege Hierosolymarum Bal- 
dewino Antiochiam paternam haereditatem sus- 
cepit, et rex dedit ei filiam suam secundam ma- 
trimonio copulatam ; deinde idem Boamundus 
Caphardan castrum obsideus cepit, et Turcos 
omnes in illo inventos trucidavit. 
A.D.1128. Anno Domini Mcxxviii. rex Anglorum Hen- 

£xpeaition , 

intoFrance. ncus hostilitcr pcrrcxit in Franciam^ eo quod 
rex Francorum Lodowicus tuebatur comitem 
Flandrensem, nepotem regis, hostem, perendi- 
nansque 'apud Hespardum octo diebus tam se- 
cure, ac si in regno proprio fuisset, regem Fran- 
corum comiti Flandrensium auxilia negare coe- 
git ; ubi cum a quodam clerico de gente Fran- 



> FUiam.^ MiUcent; WiU.Tyr. 
p. 847. 

2 Obiit Riehardus ; ] at Led- 
bury, the 15th Aug.; Flor. 



' Apud Hespardum, ] ^ Apud 
Sparnum ;' Huntingd. 383 : pro- 
bably Epemon ; Fi*. Transl. 



PLORBS HISTORIARUM. 209 

comm perito originem et procursum reg^s Lo- a.d. iin. 
dowici qusereret, respondit, * Regfum potentissi- 
me^* inqoiens, * sicot plerseque gentes Europse, ita 
Franci, a Trojanis originem duxerunt ;' et cum a 
gemino oyo omnem regum Franciae genealogiam 
texendo replicasset, ad ultimum subjunxit, * Phi* 
lippus, rex Francorum, genuit Lodowicum qui 
regnat in praesenti, qui, si probitatis antecesso- 
rum suornm yestigia teneret, tam secure in reg- 
no ejus non quiesceres;' tunc rex subridens in 
Normanniam remeavit. Advenit autem eodem 
tempore a partibus GermaniaB dux quidam The- 
odoricus^ rege Henrico procurante, hostiliter in 
Flandriam, quosdam proceres Flandrenses secum 
trahens ; sed comes Willelmus obyiam yenit cum 
paucis agminibus ordinatis. Pugnatum est utrin^ 
qne yiriliter, sed consul Flandrensis numerum 
suorum^ cum pauci essent, inyincibili probitate 
supplebat ; cruentus enim in armis ense fulmineo 
cuneos hostium findebat, nec potuerunt hostes 
perferre terribile pondus brachii juvenis, fugas 
dediti et horribiliter dissipati. Victoriosus ig^tur 
comes Willelmusy dum castrum ^Augi contra 
regem Henricum obsedisset et in crastino reddi 
debuisset, hostibus jam psene subjugatis^ parvo 
Yulnere idem juyenis in manu telo percussus 
interiit, sed tamen mortuus famam promeruit 
aetemam. Eodem anno ^RanuIfus Dunelmen* 
sis et Willelmus Wintoniensis episcopi obierunt, 
et magister *Hugo de Sancto Victore chronica 
SQa huc usque digessit. 



^ Augiy'] or Eu. William died 
of a wound received in Alst or 
Alost, besieged by the duke of 
Lrf>aTain, the 12th July. Rec. 
de8 Hiflt. xiii. p. 390. 



hiB death the see remained va- 
cant five years ; Turgot. 

' Hugo de Sancto Victore,'] He 
died in 1140 or 1142, scarcely 
forty-four years of age; Pagi 



' Ranvlfus Dunelmensis,'] Upon ad an. 1140, § ix. 
VOL. U. 



210 ROGBRI DB WBNDOVER 



Qitod rex Henricus coneiUum tenuU de cancubinis 

sacerdotum. 

A.D. 1129. Anno Domini mgxxix. ^Honorins sedit in ca- 

CoancU of 

Loiidon. thedra Romana annis qninque et mensibus duo- 
bus. Eodem anno rex Ang^Iorum ^Henricus te- 
nuit concilium magnum apud Londonias, in ka- 
lendis Augusti, de sacerdotum focaiiis prohiben- 
dis. Adfuerunt concilio illi Willelmus Cantua- 
riensis et Turstanus Eboracensis archiepiscopi 
cum suis suffraganeis, quos omnes simplicitate 
Cantuariensis archiepiscopi rex Henricus dece- 
pit ; concesserunt namque regi justitiam de fo- 
cariis sacerdotum^ quae res postea cum summo 
dedecore terminayit, accepit enim rex pecuniam 
infinitam de presbyteris pro suis focariis redi* 
mendis : tunc, sed tarde, poenituit episcopos de 
concessa licentia^ cum pateret in oculis omnium 
deceptio praslatorum et depressio subjectorum. 
Eodem anno 'Henricus, abbas Glastoniensis, crea- 
tus est episcopus Wintoniensis, ^Robertus Here- 
fordensis, et ^Robertus Lincolniensis. Eodem 
anno ^Philippus, filius regis Francorum, qui nu- 
per, patre defuncto^ diademate fuerat insignitus^ 
dum equum ludens agitaret, obvium habuit por-> 
cum, qui cum pedes equi currentis offenderet, 
cecidit rex novus in terram et fractis cervicibus 
exspiravit. Eodem anno venit in Normanniam 



' Honorius aeditf'] from the 21 st 
Dec. 1124 to the 14th Feb. 1130. 

' Henricus tenuii concilium 
magnum» ] It lasted during five 
days, from Monday to Friday ; 
Sax. Chron. ad an. 

* Henricus, ] Henry of Blois, 
the king'8 nephew, son of his 
sister Adela, by Stephen of Blois. 

* Rohertus Her^ordensis^ pri- 
or of Lanthony ; consecrated in 
1131, and died in 1148. 



^ Robertus Lincolniensis. ] An 
error. The see of Lincoln was 
at this time held by Alexander, 
who occupied it from 1123 to 
114T. 

^ Philippus.] Philip was asso* 
ciated with his father in the 
kingdom on Easter-day, 14th 
April 1129, and was killed at 
Paris the 13th Oct. 1131. Com- 
pare Rec. des Hist. xiii. p. 329, 
with Malmsb. Hist. Noy. p. 698. 



PLORBS HISTORIARUM. 



211 



aviam inniimerabilis multitudo, quse gregatim a.d. 1129. 
Tolantes et longissima aeris spatia occupantes 
horribiliter sese deplnmantes pugnabant, porten* 
dentes fortasse schisma futurum inter dnos panlo 
post apostolicos de papatu contendentes. 

De schimate inter duos apostoHeos. 

Anno Domi^i mgxxx.^ deftincto papa Honorio, a.d. nso. 
R<Mnani in duo divisi duos elegerunt, quidam R!»m'J!^"' ^' 
Innocentium, et alii Anacletum ; sed ^ Anacletus, 
propter fratres suos, qui erant viri potentes et 
castri Crescentionis habebant principatum, in 
orbe remansit; Innocentius yero ad Cisalpinos 
transivit expulsus a Romanis, qui veniens in 
Galliam apud Camotum a rege Anglorum Hen- 
rico honorifice receptus est, et post Pascha iterum 
recepit papam eundem apud Rothomagum, et 
auxilio^ ejus per totam Galliam admissus est et 
papa ab omnibus acclamatus ; et sic, rege An- 
glorum procurante^ Lodowicum, fratrem Philippi 
Francorum regis defuncti, Remis coronavit in 
regem. Deinde, in nativitate beatse MaridB, red- 
didit rex filiam snam imperatricem viro suo co- 
miti Andegavensi Gaufrido. 

De morte Boammdi, prindpis Awtiochmi. 

Eodem anno ^Rodoam, Halapiee princepSy Death of 
fines Antiochenos hostihter ingfressus, Boamun* 
dnm Antiochiae principem sibi occurrentem, ut 
ipsum reprimeret^ in Cilicia gladio confossum 
peremit. Rex Hierusalem ab Antiochenis vo- 
catns^ ut tantas calamitati ferat auxilium, festi- 



* AnacUtus, ] Anacletus died 
on the 28th Jan. 1138, when In- 
nocent faeld the see in undisput- 
ed possession until his death in 
1143. 

^ AuxUio eju8, ] It was chiefly 



owing to the influence of S. Ber- 
nard at the councilof Etampes, 
that Innocent was recognised in 
France. 

^ Rodoam, HaktpUB prineeps. ] 
Will. Tyr. p. 849. 

p 2 



212 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1180. nato itinere illuc peryenity et^ Rodoam potenter 
fugato, dedit filiaB suse pro dote Laodiceam et 
Gabulum civitates ; filiae vero Boamundi parvulae 
post mortem suam fecit jurare AntiochiaB princi- 
patum, et sic Hierosolymam remeavit. 

De morte BaMewini, regis Hierosolymarvm, 

A.D. 1131. Anno Domini mcxxxi. rex Hierusalem Bal- 
BaTdwin II. dcwiuus^ milcs e^egius, in gravem a^gritudinem 
prolapsus, cum sensisset sibi diem mortis immi- 
nere, vocatis ad se genero suo et filia, cum filio 
eorum jam bimulo, nomine Baldewino, regni 
curam et plenam eis tradidit potestatem ; ipse 
vero, exsecutis omnibus quae Christiani sunt, 
tradidit^ spiritum^ cum piis praedecessoribus suis 
praemia percepturus aeterna ; coronatus est au- 
tem in regem Fulco^ gener ejus^ miles magnifi- 
cus, et in die exaltationis sanctae Crucis regni 
diadema suscepit. 

Q%ml rex Anglorvmfedt novwm episcopatum apud 

Karleolvm. 

A.D. 1132. Anno Domini mcxxxii. rex Anglorum Hen- 

Carllsle ^ 

madean ricus uovum fccit episcopatum apud Carleolum 

episcopalsee. 

in limbo AngliaB et Galwalliae^ et posuit ibi pri- 
mum episcopum nomine ^AtheluIfum^ sancti Os- 
waldi priorem, cui peccata erat solitus confi- 
teri ; bic autem creatus antistes in ecclesia sedis 
suae canonicos posuit regulares et jam multis 
honoribus ampliavit. Eodem anno natus est 
GaufridOy comiti Andegavensi, ex filia regis 
Henrici filius, et vocatus est Henricus; quod 
cum rex cognovisset^ convocatis regni principi- 



Birth of 
Henry of 
Aiijou, 
afterwards 
Henry II. 



^ Tradidit spiHtvm,'] He died 
the 2l8t of August, and was bu- 
ried in Golgotha ; Will. Tjr. p. 
861. 



^ Athelu{fumy ] called also 
Adelwald or> Aethelwald ; the 
time of his death is not known. 



PLORBS HISTORIARUM. 



213 



bus, filiam suam et hderedes ex ea nascitnros a.d. 1132. 
sibi constituit successores. Eodem anno defunc- 
tns est ^Robertus, Cestrensis episcopus^ cogrno- 
mento Peccam, qui, reg^e Henrico concedente, 
sedem cathedralem transtulit ad Coventreiam et 
locum illum caput constituit Merciorum; suc- 
cessit ei Bogerus, archidiaconus Lincolniensis. 
Habet autem episcopatus ille usque hodie tres 
sedes, Cestrensem^ Lichesfeldensem et Coven- 
trensem* 

Quod Fuho, rex Hiero^olymarwm^ tria Tureorum 

milUa inter/ecit 

Eodem anno infinita Turcorum copia, trans- victory of 
ito Enphrate nuviOy castra statuerunt m parti- Jerusaiem. 
bus Antiochenis; contra quos Fulco, rex Hieru- 
salem^ ab Antiochenis vocatus exercitum ducens, 
subito impetu in hostes facto^ tria ex eis millia 
interfecit, et qui vivi evaserant in fugam sunt 
compulsi ; nostri igitur victores ex hostium spo- 
liis usque ad nauseam sunt onustl, Antiochiam 
remeantes ; patriarcha vero Hierosolymitanus 
interea cum civibus suis juxta Nobe, quae vul- 
gari appellatione ^* Betonoble' dicitur, castrum 
Bemardi construxit. Per idem tempus Reimun- 
das^ Pictavensium comes, Constantiam, Boamun- 
di junioris filiam, ducens effectus est princeps 
Antiochenus; et eodem tempore reaedificatur a 
rege Hierusalem, Fulcone, Bersabea urbs anti- 
qna^ quse ab Ascalona duodecim milliaribus di- 
stare videtur. 



^ Robertus . . . cognomento Pec- 
cam,'] He died, according to Flo- 
rence, in 1127, and was suc- 
ceeded by Roger de Glintony in 



1129, who died at Antioch in 
1148. 

^BetoHoble. ] * Bettenuble ;' 
WiU. Tyr. p. 856. 



214 



R06BRI DE WENDOVER 



A.D. 1133. 
Legeud. 



De qmdam clerieo per Dei genitricem eurato. 

Anno Domini mcxxxiii. scholaris qoidam 
gravi segritadine afflictus, diebus ac noctibus ut 
mulier parturiens flens et ejulans, beatam Dei 
genitricem anxius jugiter inyocavit ; qui, nocte 
dum quadam graviter angeretur^ vidit sibi adsis- 
tere beatam virginem Dei matrem^ quam quia in- 
vocaveraty adfuit ei albis induta vestimentis^ et 
manum porrigens laboranti tetigit membra pa- 
ventis et pristinse eum restituit sanitati. Eodem 
anno, 'defuncto Herveo^ Eliensi episcopo^ dedit 
rex episcopatum Nigello, et Dunelmensem ^Gau- 
frido cancellario. 



Qmd MoHldis vmperatrix peperUfiUwny qu&m 

vocavit Gau/iredfm. 

Ajp.1184. Anno Domini Mcxxxiv. Matildis imperatrix 

Aflbirs in , 

Normandy. pepcrit fiUum^ qucm vocavit 'Gaufridum; unde 
rex Henricus primus in Normanniam transiens 
moratus est ibi prse gaudio nepotum suorum. 
Eodem tempore deftincti sunt in itinere Romano 
episcopus^ Landavensis et Gilebertus, episcopus 
Londoniensis. ^Obiit eodem anno Robertus Curte- 
hose, frater regis Henrici, et apud Glovemiam 
sepfilturam ^accepit. Jacuit autem eo tempore 
imperatrix filia regis graviter infirmata propter 
difficultatem partus filil sui, quem nuper genue- 



^ Dtfuncto Herveo, ] He died 
in 1131, when the see remained 
vacant two years. Nigel died in 
May 1169. 

' Gatifrido, ] He died in his 
castle at Durham, in May 1 140. 

^ GaMffridum,'] HediedatNan- 
tes, the 22nd July 1168. 

*Epi8copu9Landavensia,'] Urban 
bishop of Llaudaff. Huntingdon 



places the death of these prelates 
in the preceding year, p. 386. 

* Obiit . . . Robertu8 Cwrteliose,^ 
He died at Cardiff Castle^ Gla- 
morgan. 

*Accepit,'] Paris inserts here 
the canse of the duke'B death ; 
the absurd story, namely, of the 
scarlet cloak with the tom hood 
sent him by the king from Nor- 
maody. 



FLORBS HISTORIARUM. 215 

rat ; ' sed matrona pradens, yiduis, orphanis, eccle- a d. iim. 
siis ac monasteriis larga mann distribaens, peri- 
colum mortis eyasit. 

De morte Henrici, regia Anfflorum. 

Anno Domini mcxxxv. ^rex Henricns moratns a.d. 1135. 
m Normannia, cum die qnodam a yenatn rediis- Henryi. 
set^ apud sanctum Dionysium in silya Leonum 
carnes comedit murasnarumyquae ei semper noce- 
bant, et eas semper supra modum amabat; et, 
cum medici eas comedere prohiberent, non ad- 
quieyit rex consilio salutari. Hsec igitur comes- 
tio, pessimi humoris illatrix et consimilium yehe- 
mens excitatrix, senile corpus lethaliter refrig^i- 
dans subitam et summam perturbationem effecit; 
contra quam natura renitens febrem excitayit 
acutam^ ad impetum materiei grayissimae dis- 
solyendum ; cum autem resistere yi nulla potu- 
isset^ decessit rex magnus, cum regnasset tri- 
ginta quinque annis ac tribus mensibus^ prima 
die Decembris. 'Illius autem obitum yentus 
yehemens praesignayit, qui ^in yigilia apostolo* 
rum Simonis et JuddB turres et sedificia dejecit 
et arbores usquequaque subyertit ; luna etiam 
eclipsim passa est eodem anno quarto kalendas 
Augusti. Coenobia fecit rex, de Radingis, de 
Cirencestre, de Prato ante Rothomagum^ et de 
Mortuo-mari ; municipia yero, prseter turres et 
castella, yiginti quinque opere sumptuoso cou- 
struxit. Corpus autem regis apud Rothoma- 
gum diu jacebat insepultum, ubi yiscera ejus^ 



1 Sed matrona prudens,'] Com- 1 of an earthquake on Friday 4th, 
pare Robert de Monte, Chron., and an eclipse of the sun on the 
Rec. des Hist. xiii. p. 286. 

' Rex Henricua,] From Henry 



of Huntingdon, p. 386. 

*IUiu8 autem obitum.'] Com- 
pare Malmsb. p. 700, who speaks 



2nd of August. The eclipse of 
the moon fell upon the 22nd of 
December ; CalTisius, i. 769. 

^lnvigiUa apastolarum SimonU 
ei JudcB.^ The 27th October. 



216 



R06ERI DE WBNDOVBR 



A.D. 1185. cerebrum et oculi sant humata ; reliqnum vero 
corpus^ cultellis incisum, et multo sale respersum 
causa foetoris^ qui magnus erat et circumstantes 
inficiebaty in coriis reconditum est taurinis ; unde 
et medicus ille, qui magno pretio conductus 
caput ejus securi diffiderat, ut cerebrum extra- 
heret nimio jam foetore corruptum^ quamvis lin- 
theaminibus multis involutum esset caput ejus, 
causa tamen foetoris extinctus est, pretio sibi 
pacto male gayisus ; ^hic autem ultimus fuit ex 
multis, quos rex Henricus occidit. Inde quoque 
corpus regium deportatum est apud Cadomum, 
ubi pater ejus requiescit ; cum autem esset in 
ecclesia positum ante patris tumbam, coepit con- 
tinuo humor niger et horribilis coria tauri pene- 
trare^ qui in yasis sub feretro a ministris suscep- 
tus magnum intuentibus inculcavit horrorem. 
Tandem cadaver regis in Angliam allatum, in 
diebus Natalitiis apud Radingum, in ecclesia^ 
quam ipse fundaverat, regaliter est sepultum, 
prsesentibus archiepiscopis^ episcopis et magna- 
tibus regni. 

Quod Stephcmm, filim Theobaldi comitis Blesensis, 

coronatur rex. 

Defuncto, ut dictum est, rege Henrico, ante- 
quam corpus ejus sepulturse traderetur, Stepha- 
nus, nepos ejusdem regis ex sorore ^Adala, uxore 
scilicet Theobaldi, comitis Bononiae, et frater 
Theobaldi' junioris, comitis Blesensis, vir magnse 
strenuitatis et audaciae, quamvis sacramentum 
fidelitatis imperatrici de regno Angliae jurasset. 



CoTonation 
of Stephen. 



^ Hic atUem tdtimus fuit, ] 
Huntingdon, p. 386. 

^Adala, uxore scilicet Theo- 
baUU.^ Adela was the wife of 
Stephen, son of Theobald the 
third, of Blois. Stephen suc- 



ceeded Eustace the third,of Bou'^ 
logne, in 1125. 

^Theobaldijunioris.^ Theobald 
the fourth, surnamed < LeGrand, 
seventh count of Blois. 



PLORES HISTORIARUM. 217 

diadema tamen Deum tentans invasit. Con- a.d. iis5. 

gregatis enim Londoniis regni magnatibus, me- 

liorationem legum proinisit juxta voluntatem et 

arbitrium singulorum ; Willelmus quoque^ Can- 

tuariensis archiepiscopus, qui primus sacrainen-» 

tum ex omnibus imperatrici fecerat de regno 

Anglise, Stephanum in regem consecravit. Quid 

ergo ? Omnes, ut breviter dicatur^ tam praesules 

quam comites et barones, qiii filise regis et suis 

hseredibus jurayerant fidelitatem^ consensum Ste* 

phano prsebuerunt, dicentes fore nimis turpe, si 

tot nobiles foeminse subderentur. Hugo prse- 

terea Bigod, Henrici regis senescallus, prsestito 

juramentO; probavit coram archiepiscopo Can- 

tuariensi^ quod, dum rex ageret in extremis^ im- 

peratricem exhseredayit et Stephanum sibi con-^ 

stituit successorem. Igitur in die sancti Ste- 

phani prothomartyris, omnium fayore, Stephanus 

saepe dictus per ministerium Willelmi, Cantuari-» 

ensis archiepiscopi, apud Westmonasterium dia- 

dema suscepit, et rex est ab omnibus acclamatus^ 

et regale festum splendide celebravit. ^ Corona- 

tione itaque magnifice completa, homagiis re- 

ceptis, perrexit rex Stephanus ad Oxoniam^ [et] 

ibi confirmayit pacta^ quae Deo et populo atque 

ecclesiee sanctae in die coronationis sudB con- 

cesserat, quae haec fuerunt ; Primo, cum jura- Hte oaths. 

mento yoyit, quod, defunctis episcopis, non reti- 

neret ecclesias in manu sua, sed statim electioni 

canonicae consentiens electos continuo inyestiret ; 

Secundo voyit, quod nullius clerici vel laici sil- 

vas in manu sua retineret, sicut rex Henricus 

fecerat^ qui singulis annis eos implacitaverat, si 

vel venationem cepissent in silvis propriis, vel 

si eas ad proprias necessitates distraherent vel 

minuerent ; quod nefandi genus placiti adeo fue- 

^ Coronatione.'] Huntingdon, p. 387. 



218 



ROGBRI DE WENDOVER 



Scotland. 



A.D. 11S5. rat execrabile, quod si visores alicujas silvam, 
quem esse pecuniosum sciebant, a longe con- 
spicerent, statim vastum in ea perhiberent, sive 
esset sive non, ut eum sine merito redimere 
potuissent ; Tertio vovit, quod Danegeld, id est 
de qualibet hida terrse duos solidos, quos ante- 
cessores ejus accipere consueverant, in aaternum 
annis singulis condonaret. Haec autem speci- 
aliter, et alia multa generalitery se servaturum 
juravit ; sed nihil horum^ quse Deo promiserat^ 
observavit. 

De concordia facta ifUer regem Stephmiim et regem 

Scotorum. 

Aniimoewith Pcr^ idcm tempus David, rex Scotorum, qni 
imperatrici fidelitatem fecerat, in Angliam hos- 
tiliter yeniens, Carleolum et Novum-castellum 
super Tynam cepit et suos imposuit. Promovit 
igitur rex Stephanus contra eum exercitum co- 
piosum, et regi Scotorum apud Dunelmum oc- 
currens ^concordatus est cum eo, quia reddidit 
ei rex David Novum-castellum, et Carleolum 
retinuit regis Stephani voluntate. Rex tamen 
Scotorum homagium regi Stephano non fecit, 
quia fidelitatem fecerat filiae regis Henrici et 
nepti sudB ; filius autem regis David homo regis 
Stephani effectus est, et dedit ei rex jure per- 
petuo Huntendonam de se tenendam. Rediens 
vero rex ad propria tenuit curiam suam apud 
Londonias in solemnitate Paschali, qua nunquam 
in Anglia fuerat splendidior^ tam in auro et 



' Per idim teaipua.'] Wendover 
follows the Sax. Chron. and 
Huntingdon in placing these 
eyents in the first year of Ste- 
phen'8 reign, unless we believe 
that the scribe has accidentally 
omitted the year at the com- 



mencement of this chapter, with 
a notice of the funeral of Henry I. 
as given by Paris. 

^ ConcordatuM estj] On the 5th 
of February ; Jo. Hagastal. ad 
an. 1136. 



PLORBS HISTORIARUM. 



219 



ai^;ento, quam in gemmis et vestibus pretiosis. a.d. im. 
Deinde in festo Dominic» ascensionis diyulga- luport or 
tam fdit per AngUam, regem esse mortmim, ^' 
nnde maxima perturbatio surrexit in regno; 
nam Hugo Bigod castellum Norwici ingres- 
sns noluit reddere illud nisi regi, et hoc in- 
Yitus. Ccepit eigo deinceps Normannorum pro- 
ditio pullulare^ sed rex eis yiriliter resistens 
cepit piimo castellum de Batintona cujusdam 
Roberti proditoris sui ; indeqne ^ Exoniam obsi- 
dens, quam tenebat 'Baldewinus de Redyers con- 
tra eum, sed sero tamen et cum difficultate, 
redditum est ei castellum cum ciyitate. Rex 
autem, pravo usus consilio, non exercuit yindic- 
tam in proditores suos^ unde postea restiterunt 
ei et plurima contra eum castra nequiter firma- 
yerunt ; perrexit autem inde ad Wectam insulam 
et abstulit eam Baldewino de Redyers prsedicto, et 
ipsum ab Anglia exsulayit. Rex igitur^ his pro- 
spere gestis, yenit yenatum apud Brantonam, 
non longe ab Huntendona, et ibi de forestis 
procerum suorum et yenationibus placitayit^ et 
yotum, quod Deo et populo fecerat, yiolayit. 

Qtiod Gau/ridaSf comes Andegavenm^ mmicijna 
Normannia mhjugavU. 

Eodem tempore Gaufridus, comes Andega-stateof 
yensis, et uxor ejus Matildis sine difficultate Normandy. 
aliqua castella NormannidB obtinuerunt, cum 
firmitatibus cunctis ^Willelmi Taleyaz, quas rex 
habuerat in manu sua, exsulato Willelmo. Inde, 
mense Augusto, cum apud Rothomagum per- 
yenissent^ peperit Matildis ibi comiti Gaufrido 



^ Exeniam^ SotheSax.Chron. 
and Huntingidoii ; Paris reads 
'Oxfoid.' 

^BdUiewinusdeRBioersJ] Bald- 



win de Rivers, earl of Devon- 
shlre. 

^WiOelmi TaUtaz.'] < Guliel- 
mus Talavacius, comes Poutivi ;* 
Ord.Vit. p.903. 



220 



ROGBRI DE WENDOVBR 



A.D.11S5. filium suum tertium, qiiem vocavit Willelmum. 
Proceres^ vero Normannise super hoc indignantes 
miserunt propter Theobaldum^ comitem Blesen- 
sem^ fratrem regis Stephani seniorem, ut veniret 
ad eos Normanniam recepturus ; qui veniens 
Lilxonias^ in jejunio decimi mensis, audivit ibi 
Stephanum fratrem suum jam in regem Ang^lise 
coronatum ; unde comes Glovemise Robertus 
reddidit Theobaldo Falesiam^ asportata prius 
pecunia non modica de thesauro regis Henrici. 
Eodem anno Willelmus, Cantuariensis archi- 
episcopus^ Willelmus Exoniensis et Johannes 
Roffensis episcopi, obierunt. 

Quod rex Francarwm cepit homagium EtMtachii, filii 
regis 8tephaniy de Normannia. 

A.D. 1137. Anno Domini mgxxxvii. rex Anglorum Ste- 
Normandy. phauus transfrctavit m Normanniam, fugiente a 
facie ejus comite Andegavensi ; ubi, martiis acti- 
bus indulgens, omnia quse incepit feliciter con- 
summavit, hostium cuneos depulit^ 'hostilia cas- 
tella subruit, et egregie resplenduit inter sum- 
mos; concordiam cum rege Francorum compo- 
suit, et filius ejus Eustachius homagium ei de 
Normannia fecit. Hoc videns consul Andega- 
vensis Gaufridus^ cujus uxori idem rex sacra- 
mentum fecerat, Angliam ab eo requirebat ; sed 
tamen, cum vidisset se vires regias ad praesen^ 
non posse superare, cepit inducias^ acceptis ab 
ipso rege pro bono pacis quinque millibus mar- 
cis singulis annis; Theobaldo etiam fratri suo^ 
comiti Blesensi^ conquerenti quod injuste Angli- 
am invaserat^ cum esset setate minor, duo millia 
marcas pepigit annuatim^ et sic fratres pacifi- 



' Proceres,'] Cf. Rob. de Monte, 
Rec. des Hist. xiii. p. 288. 



' Hostilia caateUa subruit,'] He 
took Lillebone and Granville ; 
Rec. des Hist. xiii. p. 288. 



FLORBS HISTORIARVM. 



221 



cati ab inyicem recesserunt : cunctis igitur ibi* a.d. iis7. 
dem prospere gestis, ad AngUam transfretavit. 
Eodem anno obiit rex Francorum Lodowicus^ et 
successit ei filius ejus ^Lodowicus; hic duxit 
uxorem Alienor, filiam ducis Aquitannias^ ex qua 
duas filias generayit^ qjuas duo filii magni comitis 
Theobaldi Flandrensis^ Henricus et Theobaldus^ 
duxerunt uxores, primogenitus primogenitam et 
minor natu minorem. 

Quod Seoti in regem Stephanym ateviebant. 

AnnoDomini MCXXxyiii.^Conradus Romanum a.d. iiss. 
aceptus impenum anms quindecim imperayit. sootumd. 
Eodem anno rex Anglorum Stephanus^ in ipsis 
diebus Natalitiis^ ^Bedefordense castrum obsedit, 
dicens nulla hora pacem esse hostibus conceden- 
dam ; sed^ antequam ei castrum redderetur^ rex 
Scotorum in Northanhumbriam exercitum du- 
cens^ tam ipse, quam sui, rem nimis execrabilem 
peregerunt. ^ln ultionem enim imperatricis, cui 
idem rex fidelitatem jurayerat, mulieres grayidas 
findebant^ et foetus anticipatos ab uteris extra- 
hebant^ parvulos super lancearum acumina pro- 
jiciebant^ presbyteros super altaria trucidabant^ 
crucifixorum capita prsecidebant et super cseso- 
mm corpora reponebant, capita occisorum mu- 
tuantes super crucifixos collocabant; quaecun- 
que igitur Scoti contingebant, plena horroris et 
inhumanitatis erant^ aderat clamor mulierum, 
ejulatus senum, desperatio yiyorum. Rex igitur 
Stephanus exercitum grandem promoyit in Sco- 
tiam ; sed^ antequam illuc peryeniret^ rex Sco- 



' Lodowicus, ] Louis VII. or 
' Le Jeune |* he died in Septem- 
ber 1180. 

* Conradiu,'] the third ; he died 
ia February 1162. 



' Bed^ordense castrum obaedit;] 
held against him by Milo de 
Beauchamp. 

* Inultionem.'] Huntiiigdon, p. 
388. 



222 



R06BRI DB WBNDOVER 



A.D. 1138. torum sese in sua recepit et inexpngnabilia loca 
petivit, et rex Anglorum australes Scotise partes 
igne cremavit et sic in Angliam remeavit. Ex- 
arserat namque tanta rabies procerum contra 
eum, ut fere ab omnibus quateretur ; Willelmus 
enim Talebot Herefordense castrum tenuit con- 
tra regem ; Robertus, consul Glovernise^ Ledes et 
BristoUum, hic erat filius nothus regis Henrici ; 
Willelmus^ Luvell tenuit contra eum castrum 
de Cari; Paganellus, Ludechlauue; Willelmus 
de Moiun, castellum de Dunestor ; Robertus de 
Lincolnia, castrum de Warham ; Eustachius filius 
Johannis, castellum de Meltona ; Willehnus filius 
Alani^ Salopesberi^ quod rex per yim cepit et 
captorum in eo nonnullos suspendit ; quod au- 
diens Walkelinus, qui castrum Dovorense tene- 
bat, illud reginaa reddidit obsidenti. 



Quod rea Scotartm Narthanhtmbriam hostiUter 9it 

ingrembs. 

sundaJd**** Occupato itaquc rege Stephano circa partes 
australes Anglise^ David rex Scotorum innu- 
merabilem exercitum in Northanhumbriam pro- 
movit; contra quem proceres regni boreales, 
jussu et admonitione Turstani^ Eboracensis ar- 
chiepiscopi^ fixo apud ^AIvertonam standardo 
regio insigni^ viriliter restiterunt. ^Hujus autem 
pugna3 principes fuerunt consul Willelmus Al- 
bemarlise^ Willelmus de Notingeham^ Walterus 
Espec et Gilebertus de Lasci. Archiepiscopus 
vero, cum segritudinis causa huic pugnse in- 
teresse non posset^ misit loco suo ^Radulfum, 



1 Wiaelmu8,'\ <al. Radalfus;' 
Huntingd. in marg, 

^ Alvertonam,'] Nortballerton. 

* Ht^us autem pugfue. ] For 
an account of the battle of the 



Standard see Joh. Hagustald. 
col. 262, and Ric. Hag. S2l. 

* Radvyum,'] bishop of the 
Orkneys; Huntingd. Geoffrey 
Rufus was at this time bishop of 
Durham. 



FLORBS HISTORIARUM. 223 

Danelmensem episcopum. ad populum exhor- a.d. iiss. 

tandum, qui, stans in acie media m loco emi- stuMUrd. 

nenti^ usus est hujusmodi incentivo; ^^Proceres 

Angliae clarissimi^ Normannigense, contra quos 

audax Francia contremiscit, ferox Anglia a vobis 

capta snccumbit^ dives Apulia tos sortita reflo- 

mit» Hierusalem famosa et insignis Antiochia 

utraque se yobis supposuit, nunc Scotia, vobis 

rite subjecta, repellere conatur, inermem prae- 

ferens temeritatem, aptior rix<e qaam pagn». 

Nullus igitur sit verendi locus, sed potius ve- 

recundiae, quod illi, quos semper in patria sua 

petivimus et vicimus, nunc in patriam nostram, 

ritu transverso, dementes et ebrii convolarunt; 

quod tamen ego prsesul vobis divina factum 

providentia denuntio, ut hi, qui in hac patria 

templa Dei violarunt, altaria polluerunt, pres- 

byteros occiderunt, nec pueris nec prseg^nantibus 

pepercernnt, in eadem condignas sui facinoris 

luant poenas. AttoIIite igitur animos, viri ele- 

gantes ; hostes nequissimos patria virtute, immo 

Dei praescientia, confligite, qui se nesciunt in 

bello armari, nec casus belli dubios suspicetis. 

Tegitur vobis lorica pectus, galea caput, ocreis 

crura, et clypeo totum corpus ; ubi feriat hostis 

non reperit, quem septum armis undique cernit. 

Quid igitur inermes dubitatis et inertes ? Sed 

jam finem loquendi conferunt hostes inordinate 

proruentes, dispersi confluentes, quod animo meo 

satis placet. Si quis denique vestrum pro Deo 

pugnans et patria occubuerit, absolvimus eum 

ab omni poena peccati in nomine Patris, cujus 

creaturas foede et horribiUter peremerunt, et 

Filii, cujus altaria polluerunt, et Spiritus Sancti, 

cujus g^tiam immania perpetrantes et enormia 

^Proeere»,'] The speech of the bishop is here abridged from 
Hnntingdon, p. 388. 



224 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1138. contempseruDt.' Ad hsec autem respondit omnis 
populus gentis Anglorum^ et resonuerunt montes 
et colles^ ' Amen, amen.' 

De campestri pralio inter Scotos et Anglos. 
Battieoftbe Huuc clamorem audientes Scoti vociferati 

Standard. • • j t i • • 

sunt omnes in modum muliercularum msigne 
patrium ^ Albani^ Albani ;' sed extinctus est cla- 
mor ictuum immanitate et horrore concurren- 
tium acierum. ^ Turma Loenensium, qui gloriam 
primi ictus a rege vix impetraverant^ augmen- 
tatis missilibus et lanceis longissimis, super 
aciem equitum Anglorum loricatorum potenter 
irruunt, ad quos quasi muro . ferreo offen-' 
dentes impenetrabiles invenerunt. Viri autem 
sagittarii gentis Anglorum, equitibus permixti^ 
imbre sagittarum Scotos obnubilantes^ penetra^ 
bant eos, quos repererunt inermes; tota nam- 
que gens Anglorum et decus Normannorum, 
circum standardum conglobata, manebat immo- 
bilis quasi in acie una; percussoque casu sagitta 
summo Loenensium duce^ corruit ipse et gens 
ejus tota est in fugam conversa. Offensus nam« 
que Deus excelsus erat in eis^ unde omnis virtus 
eorum^ tanquam aranearum tela^ confracta periit 
et defecit; quod videns acies Scotorum major, 
quae ex parte altera acerrime confligebat, animo 
defecit et fugse incunctanter indulsit. Regalis 
autem acies^ quam ex diversis gentibus consti- 
tuerat^ simul ut hsec vidit^ coeperunt primo sigil- 
latim, deinde vero catervatim fagere^ rege solo 
adhuc persistente ; quod amici regis intuentes 
coegerunt eum equo ascenso fugere, cujus fi]ius 
in armis strenuus, aliorum fugam non attendens^ 
sed soli gloriae virtuti inhians, acies hostium im-^ 
petu ardenti percussit; licet illius agmina con- 

' Twrma Loenenmm,'] The men of Lothian. 



PiiORES HISTORIARUM. 225 

tra equitea loricatos resistere non valerent, sed a.d. nss, 
tandem armatomm violentia potenter in fugam 
nimis damnosam sunt compulsi et turpiter in 
diversa dispersi. Undecim Scotorum milUa fama 
refert occisa, exceptis illis^ qui in segetibus et 
silvis inventi sunt lethaliter vulnerati ; nostri 
vero, san^ine vix fuso» feliciter triumpharnnty 
licet ex omnibus equitibus frater Gileberti de 
Lasci solus inveniebatur occisus. Actum est 
autem bellum hoc mense ^Augusto ex compro» 
vincialibus. Transhumbranae gentis, Eodem an-» 
Do, mense Octobris, Gaufridus, comes Andega- 
vensis, Oximenses subjugavit et Baiocenses et 
Falesiam obsidione vallavit. 

De dectione Theobaldi, Cantuariensis archiepisecpi^ 

Eodem anno Albericus^ Hostiensis episcopus councii «f 
et ecclesise Romanse legatus, in Angliam ve^ 
niens, in adventu Domini Londoniis concilium 
celebravit in ecclesia sancti Pauli^ ubi/ ipso ju-* 
bente legato, Henricus, Wintoniensis episcopus, 
Richardum de Beaumeis diaconum ordinavit ; et 
ipsadie, dum ordines celebrarentur^^Theodbaldus, 
abbas Beccensis^ in archiepiscopum Cantuarien-* 
sem ab episcopis electus est^ priore ecclesiae 
Cantuariensis Hieremia prsesente^ qui ab ipso 
consecratus legato Romam profectus est^ ubi a 
papa Innocentio pallium suscepit. 

Quod rex Stephanus Scotiam hostiliter ingresms cum 

filio regis ohside recemt. 
Anno Domini Mcxxxix. rex Anglorum St«- a.d. 1139. 

•1 T i Stephen 

pnanus, post natale Domini^ castello de Ledesentwi^^ 
capto, 'perrexit in Scotiam, et cum rem ibi ageret. 



^ Av.gusto.'] On the 22nd of the 
month ; Ric. Hagust. col. 322. 
' Theodbaidus,'] He died the 

VOL. II. 



]8th April 1161; Gervas. Dorob. 
' PerrexU in Scotiam.'] Hunt'* 
ingdon, p. 389. 



226 



ROGERl DE WENDOVER 



Ludlow and 
Oxford. 



A.D. 1139. ducibus Marte et Vulcano, rex Scotorum coac- 
Returnsby tus cst concordaii cum ipso. Henricum igitur 
filium regis obsidem secum ducens in Angliam 
Ludehlawe castellum obsedit; ubi idem Henri- 
cus, ab inclusis unco ferreo equo abstractus, 
psene intra muros projectus est, sed rex ipse ab 
hostibus eum, ut miles egregius, laudabiliter re- 
traxit. Inde ad Oxoniam, subjugato castello» 
profectus cepit ibi in curia sua nimis perniciose 
Rogerum,^ Sarisberiensem episcopum, et Alexan- 
drum Lincolniensem, ipsius nepotem, violenter^ 
nihil rectitudinis recusantes. Ponens igitur ibi 
in carcerem antistitem Alexandrum Sarisberien- 
sem secum duxit ad castellum ejus, quod ^Divise 
vocatur, quo non erat splendidius intra fines Eu- 
ropae. AflSictus igitur fame, et collo filii ejus, qui 
cancellarius fuerat, laqueum annectens ut sus- 
penderetur, hac arte castellum obtinuit, atque 
arte eadem Sireburnense oppidum in sua potes- 
tate recepit; ^accipiensque thesauros pontificis 
comparavit inde Eustachio filio suo Constan- 
tiam, sororem Lodowici regis Francorum, matri- 
monio copulandam. Inde quoque recedens rex 
similiter egit de Alexandro, Lincolniensi episco- 
po, donec reddidit ei xastella de ^Neowere et 
Latforda. 



Quod Matildis qmndam imperatrix vmit in Angliam, 

TJieempre»» Eodcm* vcro temporo Matildis, filia regis 
arrivesat Hcnrici, quaB fuit imperatrix, cui Anglia jurata 
erat, cum comite Roberto fratre suo in Angliam 



Arundel 
caatle. 



' Rogerum. ] Malrosbnry has 
given an account of the occasion 
of this quarrel of Stephen with the 
bishops ; Hist. Novel. p. 716. 

' Divise, ] Devizes ; Gapnd. i. 
198. 

' Accipienaque thesauros ponti- 



ficis,'] Huntingdon, p. 389. Com. 
pare Ordericus VitaliSy p. 919. 

* Neowere et Latforda.'] New- 
ark and Sleaford. 

^ Eodem . . . tempore. "] Conti- 
pare Gesta Stephani, pp. 946^ 
seqq, with Malmsbury, p. 726. 



PLORES HISTORIARUM. 



227 



venit^ et ad portum Arundel applicans a Willel- a.d. iis9. 
mo de Albenio^ qui reginam duxerat Adelizam, 
quas castellum de Arundel et comitatum a rege 
Henrico pro dote habebat, recepta est cum laeti- 
tia et exultatione. Comes autem Gloverniae Ro- 
bertus^ cum decem militibus et totidem sagitta- 
riis equestribus per mediam terram regis Stepha- 
ni transienSy Wallingefordiam pervenit et inde 
Gloverniam annuntians adventum imperatricis 
Brieno filio comitis et Miloni de Glovemia^ et 
quod eam apud Arundel reliquerat cum uxore 
sua et aliis impedimentis ; qui laetati sunt valde 
de adventu illius, et sese solerter praeparaverunt 
ad pugnam. Eodem anno obiit Rogerus^ Saris- 
beriensis antLstes, tam senio quam moerore con- 
fectus; postmortem cujus rex Stephanus exsula- 
vit Nigellum, Eliensem episcopum^ quia nepos 
erat Rogeri, Sarisberiensis episcopi^ ^a quo in 
ejus perniciem traxerat incentivum. Cessave- 
runt autem ab hoc tempore in Anglia curiae regis 
et festivitates solemnes^ pax nulla erat, caedibus 
et incendiis omnia exterminabantur^ clamor, 
luctus et horror undique resonabant. Tunc 
defuncto * Turstano, Eboracensi archiepiscopo, 
Willelmus/ ejusdem ecclesiae thesaurarius, suc- 
cessit. 

Quod rex Stephanm eaMellum Lincolnia ohsedit. 

Anno Domini mgxl, rex Anglorum Stephanus a.d. iho. 
infra dies Natalitios urbem Lincolniae obsedit, 



' A quo • ^ . incentivum. ] ^ A 
qno die incentivuni in progeniem 
ejas traxerat' Huntingd. p. 390. 

* TurstoM.'] He had retiied to 
the abbey of Pomfret eleyen days 
only preyiouB to his death. 

' WiUelmus.'] After much di- 
vision in the chapter he was 



elected to the see in 1142; his 
election declared Toid by pope 
Eugenius III. in 1145, and Hen- 
ry Murdah chosen in his stead ; 
upon whose death he was restor- 
ed by Anastasius IV. in 1154, 
in which year after a few days* 
illness he died. See Joh. Hagust 
coll. 260, 272. 

Q 2 



228 



R06BRI DE VVeNDOVRR 



A.D. 1140. 
Siege of 
Lincoln. 



cnjus firmitates ^Ranulphus^ Cestrensis comes, 
receperat paulo ante^ qui regem Stephanum ar- 
cuit a civitatis ingressu usque ad purificationem 
sanctae Marise. Tunc comes prsefatus cum Ro- 
berto^ filio regis Henrici et comite Glovernensi, 
socero suo, et niilitia magna nimis Lincolniam 
venit^ ut obsidione solveret, atque paludem fere 
intransmeabilem audacter transivit^ et ipsa die^ 
aciebus dispositis, regi bellum indixit. Ipse 
autem cum suis, ut vir admirandas probitatis, 
aciem primam conduxit ; secundam illi^ quos rex 
Stephanus exsulaverat ; tertiam comes Glover- 
nensis Robertus cum suis regebat. Rex interea 
Stephanus missam in tanta solemnitate devotus 
audivit, ubi cum de more ^cereum, regio honore 
dignum^ Deo ofierens manibus Alexandri episco- 
pi imponerety subito confractus est et extinctus, 
quod regi contritionis signum fuit ; cecidit etiam 
super altare eucharistia cum corpore Christi, 
rupto filo, prsesente episcopo, quod regise ruinae 
pronosticum erat. Porro rex magnificus cum 
summa sollicitudine acies disposuit, ipse pedes 
omnem loricatorum multitudinem circa se, abdnc- 
tis equis^ instructissime coUocavit^ consules om- 
nes cum suis in duabus aciebus equis instituit 
pugnaturos^ ^sed acies eorum admodum parvse 
existentes paucos secum ficti et factiosi co- 
mites habuerunt ; acies tamen regalis maxima 
erat^ unico vexillo solummodo insignita. In prin- 
cipio autem pugnae, acies exhaeredatorumy quae 
praeibat, aciem percussit regalem, in qua erant 
comes Alanus, comes Robertus de Meslent^ Hugo 



* Ranulphus. ] Orderic. Vital. 
p. 921 ; Hantingd. p. 390. 

^ Cereum.'] * Cereo* in MS. 

' Sed acies, ] * Sed admodam 
pary» illap equestres acies com- 



paraerunt; paucos enim secum 
ficti et factiosi consules adduxe- 
runt ; acies autem regalis maxi- 
ma erat uno tantum, scilicet ip- 
sius regisy insignita vexiUo.* 
Huntingd. p. 391. 



FLOR^S HISTQRIARUM. 



229 



Bigod, comes Estanglorum^ comes Symon cumA.D.ii4o. 
illo de Warenna^ tanto impetu, quod alii eorum uncoin. 
occisi^ alii capti, alii sunt per fugam elapsi; 
acies quoque^ cui praeerat comes Albemarlensis 
ct Willelmus Yprensis^ percussit Wallenses^ qui 
a latere procedebant, et eos adegit in fugam ; sed 
et acies comitis Cestrensis irruit in cohortem 
praedictam, et sicut acies prior dissipata est iu 
momento. Fugerunt igitur omnes equites regis; 
et Willelmus Yprensis, vir consularis^ atque alii, 
qui fugere non potuerunt, omnes capti sunt et 
Yinculis mancipati. Accidit autem res mira et 
prae omnibus admiranda, dum rex Stephanus^ ut 
leo rugiens, solus in campo persisteret et nullus 
nd enm accedere anderet, stridens dentibus et 
apri silyestris more spumans^ turmas in se irru* 
entes cum bipenni, quam tenebaty repellens^ ac 
hostium prsecipuos potenter consternens^ laudem 
sibi perpetuam comparavit. O, si centum eicaptareor 
similes adessent, non captionis jacturam rex in- 
currisset^ cum ipse solus vix potuit a tot hostibus 
superari ! Capitur autem rex Anglorum Stepha* 
nus in die purificationis beatae Mariae et ad imi 
peratricem ducitur^ atque in turri dc BristoUo 
custodiae mancipatur. 

Qtml Matildk imperatrix in Dominam recipitur 

a multis. 

His itaque gestis, imperatrix paene ab omni Matuda ao-^ 
Anglorum gente ^suscipitur inDominam,exceptis as^Domina.' 
Kentensibus, ubi regina regis Stephani et Wil- 
lelmus Yprensis contra eam pro viribus decer- 
tabant. Suscepta est prius ab Alberico^ legato 



* Suacipitur in Dominam. ] 
Malmsbuiy and the continuator 
of Florence agree that Matilda 
was not recognised as qneen, but 



only as lady or mistress, by tbe 
archbishop of Canterbary and 
others. 



230 



ROGERI D£ WENDOVER 



A.D. II40. 



Stephen 
xeleased. 



Romano^ et post a ^Willelmo, Wintoniensi epi- 
scopo^ et Londoniensium civitate ; sed mox, sive 
subdolorum instinctu^ sive Dei nutu^ ^a Londoni- 
ensibus expulsa regem Stephanum in compedi- 
bus poni prsecepity et sic post dies paucos^ cum 
avunculo suo rege Scotorum^ et fratre suo comite 
RobertOy et aliis armatorum copiis^ turrem Win- 
toniensis episcopi obsedit; sed episcopus mit- 
tens pro regina et Willelmo Yprensi^ ac caeteris 
Angliae, qui Stephano regi favebant^ proceribus, 
eos in suum auxilium evocavit^ et, facto gravi 
impetu in exercitum imperatricis, compulerunt 
omneSy qui in obsidione erant, in fugam, et fugi- 
entes viriliter insecuti ceperunt inter cseteros 
Robertnm comitem et fratrem imperatricis, in 
cujus custodia rex Stephanus tenebatur, cujus 
sola captione rex poterat a carcere liberari* 
Captus^ est autem in die exaltationis sanctae Cru- 
cis^ sed incontinenti datus est rex pro eo^ et sic 
ambo sunt a vinculis absoluti. Per idem tempus 
Walerannus/ comes de Meslent^ qui omnibus 
Normannise prseerat proceribus^ concordiam fecit 
cum comite Andegavensi Gaufrido^ et dedit ei 
castellum Montis-fortis et castellum Falesise, et 
sic subdiderunt se ei omnes viri potentes citra 
flumen Sequanae usque ad ripam Risle, et fide- 
litatem ei fecerunt. Eodem anno Gileberto, Lon- 
doniensi episcopo, qui Universalis dicebatur^ 
Robertus^ de Sigillo successit. 



' Wittelmoy ] sc. Henrico ; 
Henry of BloiSy brother of Ste- 
phen. The termd were agreed 
apon by the legate, bishop and the 
empresBy in a plain near Win- 
chester, on the 2nd March. 
Mahnsb. p. 74S. 

^A LondoniensHnts expulsa, ] 
Upon the conduct of the London- 



ers compare Malmsbury, p. 749. 

? Captus eaL'^ Malmsb. p, 75S. 

* Walerannus,'] Brother of Ro- 
bert de Meulant spoken of aboye. 

^ Robertus de SigiUo,'] S. Ber- 
nard speaks of him as ' antiquus 
amicus, fidelis servuSy devotus 
filius;* Opp. Pari8.1690; tom. i. 
p. 197. 



PLORBS HISTORIARUM. 



231 



Qiiod comes Eoberttus ohddes quosdam duxit in 

Normanniam. 

Anno Domini mgxli. Robertus. comes 61o* a.d. 1041. 

Al&lra Im 

yernensis, transfretavit in Normanniam^ dacens Normuidy. 
secnm quosdam obsides magnatum AngUfie, qui 
imperatrici favebant^ ut comes Andegayensis eos 
custodiret, et insuper ad subjugandum reg^um 
AnglisB transfretaret ; ' quod comes ad tempus 
facere renuit, propter rebellionem Andegaven- 
sium et aliorum hominum suorum, qui illum in- 
festabant, sed tamen tradidit ei Henricum» pri- 
mogenitum filium suum^ ut cum ipso ad Angliam 
transfretaret. Ipse vero, praesente adhuc Ro- 
berto comite^ cepit ^ Alnei et Moritonium, Tener- 
chebrai et Cerenches, castella comitis Moretonii, 
et Abrincacenses et Constantinienses sese sub- 
diderunt ei. Eodem anno^ cum rex Anglorum 
Stephanus^ apud Wintoniam castellum quoddam 
firmarety supervenit hostium suorum innumera- 
bilis multitudo, et impetum facientes in eum 
coegerunt illum in fugam ; in hac autem pugna 
captus est Willelmus Martel, dapifer regis Ste- 
phani^ et apud Wallingeford adductus sub cus- 
todia Brieni filii comitis fuit deputatus^ qui> 
antequam exiret de carcere, reddidit imperatrici 
Sirebumense castellum pro liberatione sua. 

Quod Matildis imjperatrix ohsessa regem Stephanum 

delusit. 

Audiente autem eodem tempore rege Stephano 



' Quodcomea . . . renut^.] Gom- 
pare Orderic. Vital. 923. 

^Alnei . . . Cnmicftfs.JAitnay, 
Mortain, Tinchebray, and C^- 
rences. 

' StefihanM, ] Wendoyer ap- 
pears tQ bave confounded here 



the retum of the king to Win- 
chester after his release, and his 
fortificatipn of the nunnery at 
Wilton, where he was attacked 
by the earl of Gloucester and de- 
feated, and where William Mar- 
tel was taken, in 1143. Gervas. 
Chron. col. 1368. 



^2 



R06ERI DB WBNDOVER 



A.D. 1141. rmperatricem esse apud Oxoniam in castello cum 
escapes firom parvo comitatu^ collcgit exercitum copiosum^ et 



Oiford 
CMtle. 



A.D. 1142. 
Council of 
London. 



post festum sancti M ichaelis illuc profectus dic- 
tam imperatricem usque ad adventum Domini con- 
tinua obsidione vallavit. ' In tanto autem termino 
cum vidisset imperatrix ab amicis se fuisse neglec^ 
tam et omni succursu alienam^ exploratores reg-is 
castrum obsidentes arte feminea deludens, noc- 
te per Thamensem fluvium, glacie constrictum 
ac nive dealbatum^ albis circumamicta vestibus 
cum quibusdam sodalibus de castello exivit, at- 
que reverberatione nivium et similitudine vestium 
oculos se intuentium fefellit ; abiit ergo nocte illa 
ad castellum de Wallingeford ad Brienum filium 
comitiSy ut se salvaret ab hostibus, et sic castel* 
lum Oxoniense reg^ redditum est. 

De eoncilio necessario Londoniis eelebrato, 

Anno Domini mgxlii. ^Willelmus, Wintoni- 
ensis episcopus et sedis apostolica^ legatus, in 
media Quadragesima apud Londonias concilium, 
rege pra^sente et episcopis, celebravit ; nuUus 
enim honor vel reverentia ferebatur Dei ecclesise 
vel ejus ordinatis a prsedonibus sceleratis, sed 
aeque clerici et laici capiebantur, redimebantur, 
et in vinculis tenebantur. Sancitum est ergo ibi 
et generaliter constitutum, ne aliquis, qui eccle^ 
siam coemeteriumque violaverit, vel in clericum 
aut virum religiosum manus injecerit violentas, 
ab alio quam ipso papa possit absolvi ; statu- 
tum est etiam, ut aratra in campis, cum ipsis 
agricolis, talem pacem habeant in agris^ qualem 
haberent si in coemeterio exstitissent ; excommu- 



' /n tanto, ] Compare Hunt- 
ingd. p. 393, with Gesta Stepha- 
ni^ p. 959. The Saxon Chronicle 
states that she was let down 



from a tower by ropes, and so es- 
caped. 

' WilielmuSy ] sc. Henriciis ; 
see aboye, p. 230, note ^ 



FLORES HISTORIARUM. 



283 



nlcayerunt autem omnesy qui contra hoc decre- a.d. lut. 
tum venirent^ candelis accensis, et sic milvorum 
rapacitas aliquantulum conquievit. Eodem teni- 
pore rex Stephanus cepit ' Willelmum de Mande-> 
villa apud sanctum Albanum, unde reddidit regi 
turrem Londoniarum cum castellis de Waledene 
et de Plessiz antequam a vinculis solveretur, 
qui carens possessionibus paternis invasit ab- 
batiam Ramesiensem, atque^ monachis expulsis> 
raptores immisit; erat autem vir magnse stre- 
nuitatis^ sed maximse in Deum obstinationis. 

De morte Fulconis^ regis ffierosolymitani. 

Eodem tempore Fulco, rex Hierosolymitanus, Deathor 
campos^ pertransiens Acconenses^ contigit ut le« ofjerasaiem. 
porem excitaret sedentem ; quem cum clamor 
omnium insequeretur fugientem^ rex^ arrepta lan* 
cea, ut leporem insectaret^ equum calcaribus in- 
consulte urgebat, qui prseceps corruens in ter^ 
ram regem casu ita contrivit, ut cerebrum ejus 
tam per aures quam per nares terribiliter ema- 
naret ; universi autem qui aderant opem ferre 
volentes accedunt, sed regem exanimem invene- 
runt. Obiit quoque idibus NovembriSy corpusque 
ejus Hierosolymas delatum sepultum est in ec- 
clesia Dominici sepulchri, cum lachrymis adstan- 
tium populorum^ per ministerium patriarchse Wil- 
lelmi. Cum autem regis obitus in finibus infide- 
lium disseminatus fuisset^ ^Sanguineus, Turco- 
rum vir potentissimus, cum innumera armatorum 
copia Edessam obsidens civitatem^ diuturno eam 
labore subegit^ atque Christianos omnes in ea 



' Willelmum de Mandevilla, ] 
&c. Galfridum ; Malmsb, p. 752, 
and below. 

' Campos pertransiena Acconeri' 
sea,'] He wa^ riding out with his 



queeuy at her request, ' suble- 
yandi gratia fastidii ;' Will. Tyr. 
p. 887, seq. He was succeeded 
by Baldwin III. 

3 Sanguineus, ] * Sauguinus ;' 
Wm. Tyr. p. 891. 



234 



R06BRI DE WBNDOVBR 



A.D. 1142. inventos sine misericordia trucidavit^ non par- 
cens sexui vel setati ; sic itaque urbs antiquissimci 
et Christiano nomine insignita^ ac Thadsei apo- 
stoli praedicatione conversa, nunc, proh dolor! 
sub infidelium est potestate redacta. In hac 
enim dicitur corpus beati Thomaa apostoli una 
cum corporibus sancti Thadsei supradicti et be- 
ati regis Abgari sepultum ; hic autem est Abga- 
rus ille, toparcha illustris^ cujus epistolam ad 
Dominum missam ^Eusebius Csesarieusis com- 
memorat in Historia Ecclesiastica^ quem ct Do- 
mini dignum rescripto docet, Qtriusque ponens 
epistolam et in fine ita subjungens ; ' Hsec in 
archivis publicis Edessse urbis, in qua tunc prse- 
dictus Abgarus regnavit, ita descripta reperimus, 
in his chartis^ quaa gesta regis Abgari servata 
antiquitus continebant.' Haec praeterea civitas 
saepe legitur postmodum a Christianis subacta, 
et iterum a Saracenis possessa. 



Succession 
of popes. 



De morte duorvm pmtificvm JRomanortm. 

Eodem anno^ defuncto papa Innocentio^ ^Cae- 
lestinus successit^ qui^ cum sedisset in cathedra 
Romana mensibus quinque, diem clausit extre- 
mum ; cui succedens ^Lucius Romanam rexit 
ecclesiam mensibus undecim et diebus tredecim. 
Eodem anho obiit^Willelmus^ Wintoniensis prae- 
sul^ et Henricus successit ; huic vero Henrico 
Lucius papa pallium misit^ volens apud Winto- 
niam novum archiepiscopum constituere et sep- 
tem ei episcopos assignare. Hoc quoque anno 



' Eusebius. ] Edit. Gantabrig. 
1720, pp. 37, 38. The letters are 
also printed by Fabricius in his 
CxidejL Apocryphus Noyi Testa- 
menti. 

* C^BksHnus, ] Celestine the 
second, chosen pope 6th Sep- 



tember 1143, died in March 1144. 

' LttciuSf'] the second ; he died 
in February 1145. 

* WiUelmu8.] WiUiam Giffard 
died in 1128, and was succeeded 
by Henry of Blois in the follow- 
ing year. 



FLORBS HISTORIARUM. 



295 



magister ^ Willelmus, Malmesberiensis monachus^ a.d. ihs. 
Anglorum historiam terminavit. 

Quod rex Stephanm /rustra Lincolnicm obsedit. 

Anno Domini mcxliii.^ defuncto papa Lucio^ a.d. ims. 
Eugenius^ sedit in cathedra Romana annis octo^ 
mensibus quatuor et diebus viginti uno. Eodem siege of 
anno rex Anglorum ^Stephanus Lincolniam ob« °^°' 
sedit, et cum construeret municipium contra cas- 
tellum, quod tenebat comes Cestrensis Ranul* 
phus^ operarii ejus fere octoginta a comite prse- 
fato interfecti sunt, et sic re imperfecta recessit. 
Eodem anno Robertus Marmiun^ vir bellicosus^ 
qui monachos Coventrenses a suo monasterio 
expulerat et de ecclesia illa castellum fecerat^ 
dnm contra hostes decertaret, inter prsedones 
snos ante ipsum monasterium solus peremptus 
esty et excommunicatus morte depascitur sempi-* 
terna. Eodem vero tempore Gaufridus^ consul 
de Mandevilla, qui idem scelus patraverat in 
monasterio Ramesiensi^ ante ipsam ecclesiam in- 
ter consertas suorum acies a pedite quodam vi* 
lissimo solus sagitta percussus occubuit interfec- 
tus ; ecclesia autem illa, dum pro castello tene- 
retur^ a suis parietibus sanguinem ubertim emi- 
sit^ indignationem divinam manifeste declarans. 
Arnulfus etiam^ ejusdem comitis filius, qui post 
mortem patris ecclesiam illam pro castello tene- 
bat^ a rege captus est et exsulatus ; princeps 
quoque militidB ejus ab equo corruens fuso cere- 
bro exspiravit. Magister peditum ^ Reinerius^ qui 



^ WiUelmus. ] He is generally 
supposed to have died in this or 
the foUowing year. See Mr. 
Hardy's preface, p. viii. 

' EugeniuSy ] the third ; he 
died in July 1153. As to the 
time of occupation of the papal 
chair by these three .popeS; the 



text is correct ; the error is in the 
year in which they are entered. 

^ Stephanua Lincolniam obae- 
dit,1 Henry of Huntingdon; p. 
393. 



* Reineriua. ] 
Huntingd. 



Reimerus 



236 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1144. 
Faringdon 
taken. 



A.D. 1 141 monasteria incendere solebat et frangere, cum pro«- 
scriptus mare transiret^ navis inter undas immo* 
bilis permanebat^ qui, tertio sorte data et sibi 
sortita^ missus est in scapham cum uxore et li- 
beris et pecunia sua tota, sed navicula statim 
fluctibus submersa est et miseri perierunt ; mag-- 
na vero navis^ mari pacato^ sequora sine impedi* 
mento sulcavit. Eodem anno Gaufridus, comes 
Andegavensis, a civibus Rothomagensibus so- 
lemniter susceptus est et exinde dux Norman- 
nise appellatus est. 

Quod rex Stephanm Farmdune castelhm eepit. 

Anno Domini mcxliv. rex Anglorum Stepha- 
nus comitem Glovemiae^ cum multis aliis inimi- 
corum suorum, a constructione Farendunensis 
castri ^ fugavit et municipium illud in sua potes* 
tate recepit. 

Quod rex St^hanm cepU eomitem Cestrensem, 

Anno Domini mcxlv. rex Anglorum Stepha^ 
nus cepit ^RanuIfum, Cestrise comitem, ad se 
pacifice venientem apud Northamptonam, et eum 
in carcere tenuit^ quousque reddidit ei castellum 
Lincolniense cum caeteris, quse suae fuerant di- 
tionis, et sic rex apud Lincolniam solemniter 
coronam portavit. 

Qtwd Henricm rexfuturm in Normanniam transivit, 

A.D. 1146. Anno Domini mcxlvi. 'Henricus, ducis Ande- 
gavias filius et imperatricis Matildis, in Norman* 
niam transiens, in die Dominicae ascensionis 



A.D. 1145. 
Ralph, earl 
of Chester, 

taken. 



^ Fugavit,'] He took with him 
an army ofLondoners numerous 
and terrible ; Huntingd. p. 393. 

' J2aiiii{/tiiii.3 He had been re- 



conciled and had asBisted the 
king at the siege of Wallingford ; 
Huntingd. p. 394. 

' Henricus. ] Compare Chron. 
Gervasiiy 1361. 



PLORES HISTORIARUM. 



237 



apnd Beccnm honorifice receptus est a conventa; A.D.11M. 

qno utique anno ^ Willelmus de sancta Barbara, 

decanus Eboracensis, factus est episcopus Dunel- 

meiisis. Eodem anno obiit reverendae memoriaBSiMHonor 

Gaufridus^ abbas ecclesise sancti Albani proto- s. AiiMa'». 

martyris Anglorum, postquam annis viginti sex 

landabiliter rexerat monasterium prsefatum. Va- 

cavit autem ecclesia a pio pastore viduata a 

qninto kalendis Martii usque ad Rogationes 

proxime sequentes^ quo tempore monachi elege- 

nint 'Radulfum Gubium^ monachum de gremio 

ecclesiae suae^ virum literatum et bonis moribus 

adomatum; facta igitur electione, rex Stepha* 

nus in die Dominicae ascensionis apud sanctum 

Albanum veniens assensum praebuit et gratan- 

ter Radulfum memoratum in abbatem suscepit. 

Eodem anno defuncti sunt pontifices, Ascelinus 

Roffensis^ 'Rogerus Cestrensiset Robertus Here* 

fordensis ; Ascelino autem successit ^Walterns, 

archidiaconus Cantuariensis^ Rogero ^Walterus, 

prior Dorobemensis, Roberto ^Gilebertus^ abbas 

Glovemensis. Eodem anno, post Turstanum, 

Eboracensem archiepiscopum, Henricus^ Cister- 

ciensis monachus, illum obtinuit praesulatum. Cir- 

ca idem tempus cometa multis diebus apparuit 

in occidente, vicinum aerem spatiis circumqua- 

que diffusis corascantibus radiis illuminans in 

immensum. 



' Wittehmu de mncta Barbara,'] 
According to Hagustald, he was 
consecrated in 1143; and died in 
1152. 

* RaduVwn Gubium,'] He died 
in 1151 ; see his life by Paris, p. 
64. 

• Rogeras CestrensU et Rober- 
iu8 Her^ordensis,'] wanting in C. 



* WaUenuJ] There is a letter 
to him, when eighty years old, 
from Peter of Blois, nrging him 
to giye np hnnting ; ep. 50. He 
held the see nearly 35 years. 

^ Walterus. ] Walter Durdent 
did not succeed until 1149; he 
died in 1161 ; Gervas. Chron. 

« GiUbertus. ] Gilbert Foliot; 
aflerwards translated to London. 



VII. 



238 ROGERI DE WENDOVER 

De discordia orta infer papam Eugenium et regem 

Francorum. 

A.i>. 1146. Eodem anno papa Eugenius Parisius vcniens 
between consecravit Petrum quendam, Aimenci ecclesiae 

Eugenelll. _^ n •• ^ • i. • • 

and Louii Romanas cancellani nepotem^ m arcniepiscopum 
Bituricensem contra Lodowici, regis Franciae, 
Yoluntatem. Quod rex in injuriam suse digni- 
tatis factum vehementer indignans, propositis 
publice sacrosanctis reliquiis, in pra&sentia mul- 
torum juravit, quod archiepiscopus praefatus, 
quamdiu ipse viveret, civitatem Bituricam non 
intraret. Sic per triennium regis persona sub- 
jacuit interdicto ; in quamcunque civitatem, vi- 
cum vel castellum intrabat» suspendebatur cele* 
bratio divinorum. Tandem ^Bernardo^ abbate 
Claraevallensiy persuadente ad hoc, est cor regis 
inclinatumy ut archiepiscopum reciperet, et pro 
transgressione perjurii Hierosolymam se pro- 
mitteret profecturum. Igitur per totam Galliam 
fit exactio generalis^ nec sexus, vel ordo^ aut 
dignitas quempiam excusare potuit quin auxi- 
lium regi conferret; unde factum est, ut ejus 
peregrinatio multis imprecationibus persequer 
- retur^ sicut sequens relatio declarabit. 

Quod Eugeniuspapa Bemis conciUum celebramt pro 

negotio terra sancta, 

Eodem tempore, in majore Letania^ cum papa 
Eugenius apud sanctam Genovefam solemni 
fuisset processione receptus^ servientes ecclesise 
clericos domini papae ac ministros fustigave- 
runt et infra parietes ecclesiae eorum sanguinem 
effuderunt ; in ultionem igitur illius excessus 

servientium ecclesiae aedificia sunt subversa^ et^ 

. ■ ..1 . . . < 

' Bemardo.'] Compare his works, ed. Paris, 1690, 1. coll. 202.245. 



FLORBS HISTORIARUM. 



239 



expulsis canoBicis saecularibus, loco eorum re- a.d. 114«. 
gulares sunt canonici introducti. Papa vero 
inde Remos profectus tenuit ibi ^ concilium, in connen of 
quo damnata est haeresis Eudonis pseudopro- 
phetae^ de cujus incantationibus et phantasiis 
melius est silere quam loqui. In hoc quoque 
concilio constituit praDdicatores de negotio terras 
sanctae, quae eo tempore adeo erat a Saracenis 
oppressa, quod liberis discursibus et sine con- 
tradictione eam ubiUbet pervagarent; igitur ad 
praedicationem Bemardi^ abbatis Claraeyallen-* 
sis, ConraduSy Romanorum imperator, cruce sig- 
natus est et cum eo innumera hominum multi- 
tudo. Mense autem Maio proximo sequente cnuade 



under 



dictns imperator iter peregrinationis arripiens courad iii. 
duxit secum ad septuaginta millia equitum lori- vii. 
catorum, exceptis peditibus et parvulis, mulie* 
ribus^ equitibusque levis armaturae. Secutus est 
quoque illum Lodowicus, rex Francorum, cum 
non minori numero armatorum, qui propositum 
habentes segregatim invadere^ ut commodius 
sibi vitae necessaria et jumentis pabula non dees* 
sent, [profecti sunt.] ^Transcursa itaque Bavaria 
et Danubio flumine, Austria, Hungaria et utra* 
que Pannonia, Bulgaromm etiam provinciis^ 
Moesia et Dacia, tandem in Thraciam descende- 
mnt. Inde Constantinopolim pervenientes cum 
imperatore Manuele colloquium habuemnt ; de- 
inde transito Hellesponto, Europae termino, in 
Bithyniam, quae prima est ex Asianis provinciis, 
in pago Calcedonensi castra statuerant. Tunc 
imperator Romanomm Conradus, transj ectis Bos- 
phomm legionibus suis, et relinquens a laeva 



' C&ncUiwn,'] There were two 
councils held in this year on the 
subject of the crusades, the one 
atVezelajythe other atChartres; 
Baron. Annal. ad an. § 1. 11. 



The council of Rheims was not 
held until two years afterwards. 

3 TranseurM. ] Will. Tyr. p. 
901. 



240 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1146. Galatiam et Paphlagoniam et utrumque Pon-* 
tum, a dextris autem Phryg^am^ Lydiam et 
Asiam minorem^ per mediam Bithyniam iter 
agens, Nicaeamque a dextris deserens^ Lycao- 
niam pervenit. 

Peproditiom detestanda ConstantinopoUtani 

imperatoris. 

Treacheryof . Soldauus' autcm Ycouensis. audito tantorum 

ManueL ' 

principnm adventu^ a multo retro tempore eji. 
ultimis orientis finibus militaria convocaverat 
auxilia^ et, quomodo ab imminentibus hostium 
periculis se possit eximere, curam propensiorem 
gerit. Congregatis igitur militibus suis^ in- fini- 
bus Lycaoniae exspectabat^ ut loco et tempore 
hostibus transeuntibus impedimentum, ne pro-^ 
cederent, procuraret. Tradiderat quoque Con* 
stantinopolitanus imperator imperatori Roma- 
norum viae duces, propter locorum abusum et 
itineris difficultatem^ qui ipsum praecederent ; sed 
illi consueta Graecorum usi malitia, de mandato, 
ut dictum esty imperatoris, qui semper Latino-* 
rum successibiis invidebat^ coeperunt ex industria ^ 
trahere legiones per devia in quibus locus esset 
bostibus regionis ignaros et simplices populos 
opprimendi. At Soldanus vidcns Christianos in 
angusta solitudinis loca demersos irruit in eos; 
scilicet non praemeditatos^ qui tam ipse quam 
sui acrius instantes in equis velocibus, quibus 
pabula non defuerant, Romanos lentos et armis 
onustos^ equos habentes fatigatos et afflictos 
fame^ nec hostibus resistere^ nec cum eis con* 
gredi, valentes^ vicerunt et stragem ex eis mise* 
rabilem confecerunt. Factum est autem occulto 
sed justo tamen Dei judicio^ quod de septuaginta 



^ Soldanus, ] The text follows 
Nicetas in attributing the defeatof 
the Christians to the treachery of 



the emperor Manuel ; Villani casts 
all the blame upon the Greeks; 
compare Will. Tyr. p. 902. 



mtm 



PLORES HISTORIARUM. 241 

millibas equitum loricatorum et de tanta pedi- a.d. lua. 
tam manu, quorum erat quasi numerus infinitus, 
nt vix decima pars evaderet^ aliis fame, aliis 
gladio^ noanullis etiam vinculis mancipatis. Eva- 
sit tamen imperator cum paucis principibus suis 
et cum difficultate nimia Nicseam usque per- 
venit ad urbem^ indeque Constantinopolim pro- 
fectus ibi usque ad sequentis initium veris pe- 
rendinavit. 

Quod idem imperator regem Fromcorum et ejus 
exercitum circumvenit. 

Anno Domini mcxlvii. imperator Conradus^ a.d 1147. 

hyeme transversa^ navibus devectus cum suisa^weiat 

portum attigit Achonensem, et inde Hierosoly- *™ *"* 

mam profectus a rege Baldewino, clero civitatis 

ac populoy cum hymnis et laudum canticis in 

sanctam perducitur civitatem. ' Quo utique tem- 

pore Lodowicus^ rex Francorum^ imperatorem 

secutus^ post longos vise labores ad vada Men- 

andri cum septuaginta millibus loricatorum mili- 

tam^ prseter classem quae eum sequebatur^ per- 

venit; ubi^ Francis accedere ad aquas volenti- 

bos, ex adversa fluminis ripa hostes inveniunt 

infideles, qui aquse usum eis et transitum inter-* 

dicere satagebant^ sed vadis demum inventis» 

hoistibus invitis et pluribus neci traditis ac vin- 

culis quibusdam mancipatis^ omnes in fugam 

compellunt, et eorum spolia rapientes facti sunt 

de victoria laetiores. Inde Laodiceam transeun-^ 

tes montem quendam arduum et ascensu diffici- 

lem in itinere repererunt; erat autem consue- 

tudo Francorum, ut quosdam de illustribus viris 

assignarent^ qui agmina prseirent^ et^ qui a tergo 

sequerentur, ad custodiam imbellis populi sar- 



* Quo utique tempore, ] Will. 
TfT. p. 905 ; who places the 



eyents of this chapter under the 
year 1146. 



VOL. II. R 



242 



ROGBRI DB WENDOVBR 



A.D. 1147. 

DefMtof 
the Freneh. 



cinarum, qui etiam cum principibus de modo vias 
et diaetse quantitate tractarent.* Prasibat autem 
illa die vir nobilis Gaufridns de Rancona, qoi 
cum agtninibus montem ascendens ad ejus fas- 
tigium pervenit, quod Turci cognoscentes, qui 
exercitum illum a latere insidiantes sequebantur, 
in Francos non praemeditatos potenter irruunt 
et eorum legiones dissolvunt ; cecidit autem die 
illa^ casu miserabili, gloria Francorum et virtus, 
qui forte peccatorum tenebris involuti mystica 
secum Domino munera non ferebant. Nec tamen 
rex propter casum adeo sinistrum a proposito 
potuit revocari, quin peregrinationem proseque- 
retur inceptam, sed ardenti desiderio cum re- 
gina sua Alienor ad iter se accingens Hieroso- 
lymam tandem pervenit ; ubi a rege honorifice 
susceptus et populo, de casu^ qui acciderat ei, 
non mediocriter condolebant. 



Siegeof 
Daxnascus. 



De obsidiane Damasd a principibtM pradictis^ et de 
proditiom orientalitm magnatvm. 

Completis tandem de more orationibus^ con- 
venerunt ad colloquium imperator Romanus cum 
regibus Hierosolymarum et Francorum^ ut de 
fructu tantae pere^nationis et terrae sanctae 
agerent incremento. Tandem omnes in hoc com- 
muniter consenserunt^ ut Damascum, urbem fide- 
libus nimis damnosam^ obsiderent ; et^ sicut fu- 
erat praBlocutum, ^ad urbem accedentes pomeria 
occupant suburbana, quibusdam ibi ex hostibus 
interfectis. Inde ad flumen quod urbem lambe- 
bat accedentes^ ut sitis angustias relevarent, in- 
venerunt secus ripam tantam hostium multitu- 
dinem, qui eis aquae usum auferre vacabant. 



^Ad urbem accedentes,'] The 
meeting had been held at Acre, 
whence they departed ibr Da- 



mascus on the 25th May 1147 ; 
Wm. Tyr. p. 910. 



FLORBS HISTORIARrM. 343 

quod nec regem Himisalyinarani toI Francoram a n lur 
cnm eonim l^ionibas aooedere peraiiserant. i>MiLiru&. 



Quo co^nito, imperator Conradns ira ^ehementi 

saccensus per medias Francoram acies cnm suis 

principibus ad oertaminis locnm penrenit, et cui- 

dam ex Turcis, fidelibus Tiriliter resistenti et 

strenue dimicanti, caput galeatum^ coUum et 

hiuneram loricatum, biachium sinistrum cum 

subjecto latere, a reliquo corpore educto gladio 

separa^it; quod Seu^tum hostes ita deterrait» 

qood versus urbem, flumine relicto, fugrere de- 

certarent. Obtento itaqne flumine, fideles ad 

orbem liberius accedentes eam obsidione cinx- 

erant, unde cives post longam obsidionem fide- 

liam virtutem metuentes et numerum, compositis 

sarcinis^ clam et de nocte de civitate fugere de- 

creverant ; sed prius nostrorum animos» quorum 

corpora vincere nequibant, corrumpere tentantes 

dederunt quibusdam principibus ex nostris de 

partibus orientis pecuniam infinitam, qui inde 

proditoris yicem gerentes obsidionem solvere co- 

narentur. Instantibus autem ad hoc proditori- 

bos memoratis, loquentes cum imperatore et rege 

Francorum in dolo inceptas obsidionis difficul- 

tatem aUegabant, et ob hoc aliis erant de pro- 

ditione suspecti. Unde eorandem principum ma- 

litiam manifestam attendentes, et fraudem ori« 

entalium detestantes^ omnes quotquot erant de 

partibus occidentis^ prsevio imperatore et Fran- 

coram rege^ ad regna sua^ eadem via qua ve- 

nerant^ sunt reversi; qui deinceps non solum 

illos, qui huic proditioni interfuerunt, sed et 

omnium orientalium principum abominabantur 

consortia, et alios ad hujus peregrinationis amo- 

rem minus efficiebant ferventes. Eodem anno 

Robertus de ^Chaisneio, archidiaconus Legeces* 

* Chaisneio,'] or de Querceto ; he died in January 1167. 

R 2 



244 



ROGERl DE WENDOVER 



A.D. 1147. 



A.D. 1148. 
Death of 
Rayinond, 
prince of 
Antloch. 



trensis^ post Alexandrum creatus est Lincolnien- 
sis antistes per manum Theodbaldi^ archiepiscopi 
Cantuariensis^ post jejunium mensis septimi epi- 
scopus consecratus. 

Quod Beimfmdti>8, princeps Antiochia, a Turcis 

interfectm est. 

Anno Domini mcxlviii., post discessum im- 
peratoris et Francorum regis de partibus ter- 
rsd sanctdB^ Noradinus^ Sanguinii filius^ princeps 
Turcorum potentissimus^ fines Antiochenos in- 
gressus Nepam castrum obsidione vallayit ; 
contra quem Reimundus^ Antiochenus princeps, 
exercitum ducens inconsulte nimis et pra;lio 
inasquali decertavit, unde contigit quod ipse 
cum aliis quibusdam viris nobilibus ^occubuit 
interfectus. Noradinus autem, nullo obstante 
progressus^ ^Hareng castrum obsidens occupa- 
vit^ et sic libere in partibus illis universa de- 
populando percurrit^ donec rex Hierosolymarum 
superveniens ipsum hostiliter recedere et sua re- 
petere potenter coegit. Eodem anno in solem- 
nitate Pentecostes, David, rex Scotorum» ^mili- 
taribus decoravit armis Henricum, filium pri- 
mogenitum Gaufridi Plantegenest, nunc ducem 
Normannorum, et neptis suse olim imperatricis 
Matildis. 



Qtiod dux Gaufridm dedit Normanniam Henrieo 

filio mo, 

Aj>;n49. Anno Domini mcxlix. Gaufridus, dux Nor- 

Afikiis of ' 

Nonnandy. manniae, reddidit Henrico filio suo Normanniam, 



' Occubuit.l He was killed be- 
tween Apamia and Rugia, (Ha- 
mah and Rouiah,) at a place 
called Fons Muratus ; Will.Tyr. 
p. 915. 

' Hareng.'] Harejic^ or Harem; 



about ten miles from Antioch ; 
WiU. Tyr. p. 916. 

^Militaribus dec&ravit armia^'] 
at Carlisle ; compare Huntingd. 
p. 395. 



PLORBS HISTORIARUM. 245 

hsereditatem suam ex parte matris suas^ contra a.d. 1149. 
prohibitionem regis Francorum, unde discordia 
^ inter ipsum regem et comitem orta est. 

Qiuxi rex Lodatoicm cepit homagium dueis Hmriei. 

Anno Domini mcl. rex Francorum Lodowicus a.d. 1150. 
et ^Eustachius filius reg^is Stephani cum militia Normimdy. 
copiosa venerunt ante turrem de Archis ob dis- 
cordiam memoratam, ubi etiam adfuit dux Nor- 
manniae Henricus et pater ejus comes Andegav ensis 
Gaufridus cum ingenti exercitu Andegavensiumy 
Britonum et Normannorum; sed videntes utri- 
usque partis principes, quod legiones illuc ne- 
quibant sine magna sanguinis effusione hostiliter 
convenire^ coeperunt de pace tractare^ et^ inter- 
venientibus utrorumque amicis^ rex Francorum 
cepit homagium ducis Henrici de Normannia, et 
sic pacifice recesserunt. Dux igitur Henricus, 
dum tractaret cum optimatibus suis de itinere 
stto in AngUam/pater ejus apud castrum Leri 
graviter infirmatus septimo idus Septembris ab 
hac yita migravit^ et sic Henricus filius ejus 
factus est comes Andegavensium et dux Nor- 
mannorum. Eodem anno Radulfus^ abbas ec- 
clesiae sancti Albani^ decidens in languorem 
Robertum^ de Goreham, priorem ecclesiae suae, 
suum procuratorem constituit per consilium con* 
ventus^ et totius abbatiae rectorem. 

De hareticis Asminis. 

Eodem anno Reimundus. comes Tripolitanus^ Aocountof 
vir potens et m armis strenuus, ab Assisims tins. 
interfectus est; planxerunt autem eum rex 
Hierusalem Baldewinus et terrae promissionis 
populus universus, ut qui erat valde formida- 

' EugtachiuaJ] Compare Chron. 1 ' Itoherttm de Goreham.^^ See 
Norman. p. 984. | below, p. 249, noie. 



246 



ROGERI DB WENDOVER 



A.P. 1150. 
Tlie Assaa- 
lini. 



bilis infidelibus et principibus Saracenis. ^Est 
autem in provincia Tyrensi et Phoenicis regionis 
quidam populus circa episcopatum ^Antaraden- 
sem in montibus habitans^ et decem castella 

• • • • 

habens cum stiburbanis multis^ quorum nume- 
rus ad sexaginta millia yironim yel eo amplius 
excrescit. Hi non haereditaria successione, sed 
meritorum prserogativa, sibi solent magistrum 
praeficere et eligere prseceptorem, quem, spretis 
aliis dignitatum nominibus, Yeterem de monte 
sive Senem appellant, cui tantde subjectionis 
solent et obedientise vinculo obligari, ut nihil 
sit tam durum^ tam difficile^ tam periculosum^ 
quod ad magistri imperium ardentibus animis 
non aggrediantur implere ; nam inter caetera» si 
quos habeut principes odiosos aut genti suse 
suspectoSy data uni de suis sicha vel pluribus^ 
non considerato rei exitu vel quae eis poena 
sequatur, illuc contendunt^ quibus mandatum 
est» et tam diu pro complendo imperio anxii 
circumeunt et laborant quousque peragant sibi 
homicidium imperatum ; hos tam Saraceni quam 
Christiani ^ Assisiaos appellant^^etymologiam no- 
minis penitus ignorantes. Hii ietiam quasi annis 



' ' Est autem, ] The fonowing 
accouoty taken from William of 
Tyre, bas been inserted bere ap- 
parently too early by at least 
twenty years, since it is found 
tbe 20tb book of tbearch- 



in 



bishop's bistory, under the reign 
of Almaric or Amaury ; the mis- 
take has probably originated in 
the fact that both the counts of 
Tiripoli, father and son, of the 
same name, were murdered by 
the Assassins, the one in 1151^ 
ffae other in 1172 : compare Will. 
Tyr. pp. 922, 994. 

^ Antarddeiaem, ] Antaradus, 
now Tortosa, in the patriarcbate 



of Antioch ; a list of the bishops 
is given by Le Quien, Oriens 
Christ. iii. col. 1171. 

* Assisinos,'] They paid an an- 
nual tribute of two thousand 
oiinces of gold to the knights 
Templars ; Will. Tyr. p. 994 : 
they were eTentually conquered 
by the Tatars in 1257 ; Spondan. 
ad*an. § 5. 

* Etymologiam,'] Supposed by 
some to have been derived from 
the Persian word ' Hassissin,' sig- 
nifying a dagger ; by others from 
* Haschichi,' an herb used by fa- 
natics to.produce excitement. Fr. 
Transl, of Paris, i. p. S45, note. 



PLORBS UISTORIAJIUM. 247 

quadringentis Saracenorum legem et eorum tra- a.d. iiso. 
ditiones tanto zelo coluerunt, ut respectu eorum tint. 
praByaricatores omnes alii viderentur; habue- 
runt autem his temporibus modemis magfistrum, 
virum facundum valde^ subtilem et discretum^ 
qui^ pra&ter morem maJQrum suorum^ coepit penes 
se evangeliorum libros habere et codicem apos- 
tolicum^ quibus continuo incumbens studio mira- 
culomm Christi et prasceptorum seriem^ sed et 
apostolicam doctrinam, multo labore fuerat con- 
secutus ; indeque conferens se ad honestam Christi 
etdoctrinam suavem^ recessit ab his^ quee seductor 
Mahumetus ac miser suis complidbus tradiderat, 
et coepit abominari illius immunditias seductoris ; 
oratoria etiam^ quibus ejus subjecti prius usi 
fuerant, dejiciens juxta morem Christianorum 
fecit eos viyere et orare» ad fidem Christi se con- 
ferre suspirans. Misit ergo unum ex fratribus 
suis, yirum providum et Miscretum, ad regem 
Hierosolymarum Baldewinum^ ut per ejus con- 
dlium baptismatis susciperet sacramentum^ sed 
diabolus^ ecclesi8& semper invidens incrementis> 
hoc fieri non permisit ; nam legatus populi me- 
moratiy antequam ad regem perveniret^ a fratre 
quodam de militia templi in magnum fuit eccle- 
sisB scandalum interemptus, per quod negotium 
pie inchoatum usque in diem hodiernum dilatio- 
nem accepit. Eodem anno celebratum est di- 
vortium inter Lodowicum, regem Francorum^ et 
Alienor^ reginam suam ; erant enim consanguinei 
in quarto gradu. 



' DiscreUany ] < nomiDe Boal- 1 duke of Aquitaine. Her conduct 
delle;' to AlmariC; not Baldwin, in Syria is said to have been tlie 



that tliey might be released from 
their tnbute ; Will. Tyr. 



real occasion of the divorce ; 
Chron. Norm. in calc. Ord. Vital. 



^AlUfwr^ danghter of William, | p. 985. 



248 ROGERI DB WENDOVER 



Qtiod dux Narmanma Henricus Alienor duxit uxorem. 

A.D. 1151. Anno Domiui mcli. dux Normannorum Hen- 
thediSeof ricus duxit Alienor quondam re^nam, quam 
•n7ita"coD- Lodowicus rex anno pra^terito propter consan- 



«equences. 



guinitatem dimiserat^ et sic factus est dux Aqui- 
taniae et comes Pictaviae^ qui prius fuerat dux 
Normannorum et consul Andegavorum ; ' quo 
audito^ rex Francorum Lodowicus commotus est 
vehementer contra ducem Henricnm, eo quod 
genuerat duas filias ex praedicta Alienor, qua- 
propter noluit ut illa ab aliquo filios susciperet, 
per quos exhaeredarentur filias memoratae. Post 
festum vero sancti Johannis^ cum dux Henricus 
esset apud Barbefluvium^ ut ad Angliam trans- 
fretarety convenerunt in unum rex Francorum^ 
Eustacbius filius regis Stepbani, comes Rober- 
tus Perticensis^ comes Henricus Campanensis 
et Gaufridus frater ducis Henrici^ cum ingenti 
copia armatorum, ut duci Henrico Normanniam^ 
Andegaviam cum dncatu Aquitaniaey et omnem 
terram suas dominationis auferrent, quam etiam 
hi quinque viri potentes inter se praspropere 
diviserunt. Convenientes igitur omnes apud 
Novum-mercatum^ castrum obsidione cinxerunt» 
et fratrem ducis Gaufridum miserunt cum manu 
armata, ut contra ducem Andegaviam expug- 
naret. Haec audiens dux Henricus recessit a 
Barbefluvio, obsesso castello pro viribus sub- 
venturus, sed, antequam dux illuc veniret^ red- 
ditum est castellum regi Francorum fraude illud 
observantium^ ac si esset violenter praereptum. 
Tunc dux Henricus castrametatus est juxta flu- 
vium Andellae^ et partem illam Wilcasini afSixit^ 
quae est inter Iccam flumina et Andellam. Haec 

' Quo audito,'] Chron. Norman. p. 085, § c. 



PLORBS HISTORIARUM. 249 

provincia ad dacatom NormaniiisB pertinebat ; aj>. usi. 
sed Ganfiridns^ comes Andeg^yensium^ post mor- 
tem Henrici reg^ Anglorom ad tempus eam con* 
cesserat Lodowico. Tradidit etiam ig^ castella 
inimiconun saomm Baschervillam, Chitreium et 
Stirpineiam, cam castello Hagonis de Gornaco, 
qnod Feritatem appellant ; denegabat enim idem 
Hngo debitum famulatum. Castella etiam de 
Brueboles et aliud^ quod Villa nominatur^ igne 
CTemavit, et inde in Normanniam veniens Riche* 
mm de Aquila graviter afflixit» qui hostibus suis 
sabsidium ferebat, et municipium ejus Bonnvi- 
lius flammis discurrentibus conflagravit. Circa 
vero finem mensis Augusti^ statutis militibus ad 
custodiam Normanniae^ dux Andegaviam pergens 
obsedit castrum montis Sorelli, ubi obsidione jugi 
coarctans inclusos Willelmum, dominum castri, 
qui partes fratris sui fovebat, cum aliis militibus 
multis cepit; hoc quoque infortunio Gaufridus 
frater ejus compulsus est cum ipso concordari. 
Rex interea Francorum^ de ducis absentia oc- 
casionem nactus, Normanniam intravit et par- 
tem Burgi Regulariensis cum vico quodam castri 
y ernolii voracibus flammis consumpsit ; sed con- 
festim^ intervenientibus viris religiosis, statutse 
sunt treugae inter regem et ducem. 

Hoc quoqne anno, rege Anglorum Stephano Eiection or 
ad sanctum Albanum veniente, suggestum fuit s. Aibui'i. 
ei de languore Radulfi abbatis, ubi^ medianti- 
bus episcopis ac caeteris praelatis^ concessit ut in 
eligendo abbate liceret monachis uti privilegiis 
suis; cui cum rex ^ratanter annuisset^ com- 
muni totius congregationis assensu ^Robertum de 
Gorham^ priorem ecclesiae suae^ elegerunt^ qui 
postea decimo quarto kalendas Julii abbatis 

' Robertum de Gorham,'] He died in October 1166; see his life 
by PariSy p. 66. 



250 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1161. benedictionem soscepit. Supervixit autem prse- 
decessor ejns post ipsins promotionem diebus 
noveudecim, et tnnc defunctus sepultus est in 
capitulo in aliorum abbatum ordine reverenter. 
Eodem anno dictum est cuidam in somnis^ ut 
manus suas truncaret et pedes et sic salvus fie- 
ret, quod cum fecisset statim exspiravit. Illo 
anno obiit ^Matildis^ uxor regis Stephani, die 
inventionis sanctee Crucis apud Haingeham, cas- 
tellum comitis Alberici de. Ver, et in abbatia de 
Feversham, qaam rex Stephanus fundaverat, tra- 
ditur sepultursB. Eodem anno Johannes, mona- 
chus SagiensiSy factus est ^secundus antistes Mo- 
nise insulae, quae est inter Angliam et Hiberniam^ 
propinquior tamen Angliae; unde et episcopus 
ille arcbiepiscopo subjacet Eboracensi. Primus 
ftutem ibi fuerat episcopus Wimundus, monachus 
Saviniensis, sed propter ejus importunitatem pri- 
vatus fuit oculis et expulsus. Eodem anno obiit 
WiUelmus, episcopus Dunelmensis. Eodem anno 
Gaufridus^ Arthurus factus est episcopus sancti 
Asaph in Norwallia, qui historiam Britonum de 
lingua Britannica transtulit in Latinam. ^Quo 
etiam anno in capitulo Cisterciensi statutum est, 
ne de ca^tero aliqui novam constmerent abba- 
tiam, quia numerus abbatiarum illius ordinis 
usque ad quingentas excrevit. Johannes ^ Papiro, 
cardinalis, legatione fung^nsin Hibecnia quatuor 
ibi constituit archiepiscopos ; qui, dum per An- 



^ MtitUdU.'] She died, accord- 
ing to Genrase. on the 5th May 
1152; col. 1372. Hagustaldt 
places her death in the year fol- 
lowing. 

^Secundua antistes, ] Chron. 
Norman. p. 986. He was the 
second bishop afler the union of 
the see with Sodor. 



^Gat{fridK8 Arthurus.'] Geof- 
frey of Moninouth, the historian ; 
the time of his death is uncer- 
tain. 

* Quo etiam anno.'] Compare 
Rec. des Hist. xiii. 295, note, 

* Papiro,'] PaparonuSy or Pa- 
pyrio; see Pagi, ad an. 1151, 
§ vii. 



1U4 



tateiB jimvit. 



De 




cmfuUits^ 



Henrici <»jiiadm 
coniay snscitaTit 
nioiis in illa pro^ 
fiitandam^ qnam oontim aiticnlos Mei pnedioa^ 
bat ; jacdlMit etdm psella ia uaqaaqne scfiti^ 
mana per ttidinim ahsqM Tooe, «ensii aiqae 
flata, et postmodnm ad se veTersa dicebat bea* 
tam Mariam oraie pro pcqmlo Christiano» et 
beatnm Petnim doraisse se fidoi orthodoxam ; 
et sic de fide catholica sapimiti^ dispntabat, et 
prascipne hsBiesim Henrici conTincens {Airimos 
ab eo seductos ad sinnm sanctie matris eoclesi» 
revocavit. 



•raptior» 



Defacto quodam fnmHorahUi Canradi imperaioris. 

Eodem anno Conradns imperator, yir pnidensp«Mfa^ofthe 
et discretns^ diem clansit extremnm, de qao le- 
gitur, quod dum in sancto Pentecoste, praesenti- 
bns arcbiepiscopiSy episcopis, et imperli magna- 
tibns, in urbe qnadam divinis interesset obsequiiSi 
diabolo instigante, surrexit contentio inter pra3« 
latos memoratoSy quis deberet esse dignior in 
primatu cathedrali, ut imperatori propius consi- 
deret ; altereantibus autem episQopis circa hoc 
aliisque pra&Iatis, accurrunt eorundem praelato- 
rum ministri cum gladiis et fustibus, et, sic plagis 
impositis, istos de suis sedilibus extrahentes in 
eisdem alios intruserunt, et, lite contestata, mi- 
tras hinc inde et pastorales baculos coDfregerunt^ 
sanguinem in ecclesia non minimum effunden- 



* PuUniaHte perverm doctrina.'] 
Compare Pagi^ ad aii.lll6,§ xix. 



seqq, with Baroo. ad aa. 1147^ 
§ xii. 



252 R06£RI DE WBNDOVBR 

A.D. 1151. tes. Quod yidens imperator contristatus est ve- 
thedeathof hementer, et jussit ministris suis, ut, expulsis 

the emperor. ■» « ■ ■ .• • •n* ji • ^ i^ 

ab ecclesia scismaticis illis, sedarent tumultum ; 
quod cum factum fuisset, imperator praelatos 
illos graviter increpans jussit ut violatam re- 
conciliarent ecclesiam, nie in tanta solemnitate 
a missarum obsequiis defraudati Spiritus Sancti 
prsepedirent adventum. Sedato itaque tumultu 
et ecclesia utcunque reconciliata, inchoatum est 
missae officium, et licet temere fuisset attentatum^ 
sicut rerum exitus evidenter ostendit, tamen us- 
que ad evangelii pronunciationem est perduc* 
tum ; sed cum chorus novissimum sequentise 
versum percantasset, ' Hunc diem gloriosum fe- 
cisti/ levavit vocem suam diabolus in excelsis^ 
et distincte ad intelligendum, cunctis audienti- 
bus, cantare coepit, ' Hunc diem bellicosum ego 
feci.' Hanc itaque vocem adeo terribilem cum 
omnes intellexissent, contuebantur sese ad invl- 
cem singuli, admirantes quid hoc esset. Tunc 
imperator, qui vir erat prudens et devotus Dei 
cultory animadvertit vocem esse Sathanae sub- 
sannantis et improperantis tam enorme dissidi- 
um prselatorum, et prsecepit continuo, ut archie- 
piscopuSy qui missam erat celebraturus, casulam 
depqneret donec super tanta injuria Spiritui Sanc* 
to foret satisfactum, qui ea die solet donis suis 
mysticis corda fidelium illustrare. Deinde famu- 
los suos mittens per plateas et vicos civitatis fecit 
convenire pauperes omnes et debiles infra eccle- 
siam yiolatam et extra ; esurientes pavit, siti^ 
entes potavit, nudos vestivit, calceamenta neces- 
sitatem habentibus erogavit ; de senibus et vale- 
tudinariis, qui in grabatis jacebant per urbem, 
idem fecit, aureum singulis donavit, injungens 
cunctis, ut divinam implorarent misericordiam, 
ne populo suo imputaret praelatorum superbian^ 






1 




pncstofaumtmr ad« A.ik im. 
deposait, saccui«i» 
etcilicin JMfadt. Tcsdgiis madis per paTimei».** 
toB moedeBS pu^erilMS BuustimTity exenpliuii* 
qiie aliis pncbess oues ad demosynas et la* 
dnryinafma cfcsioiiCBi oomaM>Tit. Tuiic mag^ 
nificiis impeiatiM' Tideiis eodeste paTimratum 
iachrymis abertim pafiisamy qiiod prias saii« 
gniiie fiierat tafiHartum, jossit fiducialiter missie 
inclMiare «^haiim, et ciim somma deTOtione in* 
cq^tnm obseqniiim (XHnpleTenuit. Tandem cnm 
perTentnm erat ad Tersnm snpr^ictum, ' Hunc 
diem gloriosam tn fiscisti/ praecepit imperator ut 
Tersns a choro tertio repeteretnr, in contumeli- 
am Sathanas ; et donnmy finito Tersu, jussit om- 
nes aliqnamdin sUere^ nt audirent si hostis anti* 
quns, nt prius fecerat, aliquid snbsannando pro* 
ferret ; sed, cnm aliqnantnlum exspectassent et 
nihil andissenty ' NoTcritis/ ait imperator^ ' quod 
inimicus noster confusus recessit/ Tunc omnes 
congaudentes in Domino et exultantes residuum 
missaB feliciter peregerunt, glorificantes Spiri* 
tum Sanctum, qui imperatori tale consilium in* 
spiraTit. Successit ei in imperium Romanum 
Fredericus ' nepos ejus. 

Hoe anno obiit papa Etyeniua et multi divites 

ctm eo. 

Anno Domiui mclii. Eugenius papa diemA.D. nu. 
clausit extremum mense Julio, cni succedens iv. popt. 
Anastasius^ sedit in cathedra Romana anno uno, 
mensibus quatuor et diebns Tiginti quatuor, 
Eodem anno Richardus de Beumeis, archidia- 



' Fredericua,'] the first, son of 
FrederiCy duke of Suabiay bruther 
of the emperor Conrad ; he died 
in June 1190. 



^ Anastasius,'} Anastasius the 
fourth was elected on the death 
of Eugene in 1168, and died in 
December 1154. 



254 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1152. 



Death of 

Prince 

Eustace. 



conus Middelsexensis^ ' consecratus est episcopus 
Londoniensis. Eodem anno Bernardus^ abbas 
Clarseyallensis, migravit ad Dominum, et Henri- 
cus Murdac^ archiepiscopus Eboracensis. 

Eodem anno cum Eustachius^ filius regis Ste- 
phani^ in ^die sancti Laurentii terram beati Ed- 
mundi martyris praBdatum iret^ subita morte prae- 
reptus est^ et apud Feversham in abbatia, quam 
rex Stephanus pater ejus fundaverat^ est sepul- 
tus. Obiit eodem anno David, rex Scotorum^ et 
successit ei Malcolmus nepos ejus. 

» 
Qtiod dux Henricus in Angliam potenter appUcuit. 

DukeHenry Eodcm auuo dux Normauuorum Henricus et 

arrives in 

Engiand. Aquitauorum, comes Pictavensis et Andegaven- 
sis, cum navibus triginta sex et militia magna 
nimis in Angliam transfretavit, et infra octa- 
vas EpiphanidB ^Malmesberiense castellum ob- 
sedit et cepit^ indeque profectus castellum de 
Craumerse* obsidione vallavit ; sed, intercurren- 
tibus viris, inter ducem et regem ita convenit, 
quod rex Stephanus castrum illud propriis sump- 
tibus complanaret, sicque soluta est obsidio^ 
quae circa castellum de "Wallingforde fiierat, rege 
Stephano Craumerse subvertente ; castell^ etiam 
de Radingis et de ^ Bretewelle dux Henricus in 
sua jura recepit. Gimdreda etiam Warewic 
comitissa, regis Stephani militibus de castello 
ejusdem urbis ejectis, tradidit municipium Hen- 
rico duci, et sic prosperatum est negotium ejus. 



* Consecratus est^ ] at Ganter* 
bury, in the presence of nearly 
all the bishops ; Rad. de Diceto. 

^ Die sancti Laureniii, ] the 
2nd February ; compare the ac- 
count of his death by Genras. 
col. 1374. 

^ Malmesberienae castellum. ] 



One tower only held out; but 
not being relieved by Stephen, to 
whom he had sent tidings of the 
fate of the castle, the captain, by 
name Jordan, was obliged to 
surrender; Huntingd. 397. 

* Craumerse, ] Crowmarsh, 
near Wallingford. 

* Bretewelle,'] or Brightwell. 




*dS 



De 



fa<tm ii»7tw rmn SftfOMtMm ^ 

DooHu Mcuii. jmsdxkk 
, ct difi^dai TWohilrti. 
, et cpiscopofn R^ 
ts c( dnN 






am ofWTCBcraiit; Bcx StepkuuBS» CMud 



▼idiiatiis pneter sofannodo dKcoi Hi 
reoogiiOYit m roBTcnts qiisrwyonoa et alio] 
rpgni i^timatiim jus iMueditarivm qp<id du 
Henriciis in re g niu n Ai^iar hnbebnt, ct dnx be- 
nigne conoessity nt rex Stephnniis totn Titn sna, 
si vellet, regnnm pacifioe possideret. Itn tnmen 
confinnatnm est pactnm, qnod ipserexet episoc^ 
tanc praesentes^ cnm caeteris optimatibns regni» 
jniarent, qnod dnx post mortem regis, si illnm 
saperriyeret^ regnum sine oontradictione aliqna 
obtineret ; 'et sic nunc illnd propheticnm Meriim 
attendatnr, qnod dicit^ ^* Nocdbit possidenti, quod 
ex impiis pietas, donec sese genitore indnerit ;* 
manifestnm est regem Stepbanum Henricum in- 
duisse hseredem^ quem non genuit^ dum ipsum 
adoptavit in filium et regni participem, et post- 
modum successorem ; in rege quoque ducem, et 



» Apnd WaUngtfard. ] The in- 
tenriew at Wallingford, at which 
only a cessation of arms was 
agreed upon, was held before the 
death of Prince Eustace. The 
council, at which the treaty of 
peace here recorded was con- 
cluded, was held at Winchester 



on the 7th Noyember. The char- 
ter is printed by Rymer, i, p, 
13. 

*Et sk fiwic.] * Et ii niino,* 
MS. 

' NocehitJ] Compare the inter» 
pretatiott of Alanus de IntuUsi 
p. 04. 



256 



R06ERI DB WENDOVER 



A.D. iiAs. in dnce omnes venerarentur regem ; regalia pas- 
sim a proceribus nsurpata rex in sna recipiet ; 
possessiones, quae ab invasoribus direptae erant, 
ad legitimos possessores, quorum fiierant regis 
Henrici tempore^ revertentur ; castella adulterina, 
qu86 tempore regis a quocunque constructa sint^ 
diruentur^ quorum numerus ad undecies centum 
et quindecim excrevit ; rex colonos prsediis as- 
signabit, sedificia combusta renovabit^ replebit 
pascua armentis, decorabit ovibus montana ; cle- 
rus debitam tranquillitatem se habere gaudebit, 
exactionibus indebitis non gravabitur ; viceco- 
mites in locis ponentur consuetis^ et neminem ex 
odio persequentur ; non gratificabuntur amicis, 
non indulgentiis crimina sublevabunt, suum cui- 
que ex integro reservabunt ; metu poenarum affi- 
cient nocentes^ fures et prsedones terrebuntur in 
furca et sententia capitali ; milites, juxta Isaiamy 
gladios convertent in vomeres, et lanceas in li- 
gones; a castris ad aratra, a tentoriis ad ergas- 
teria redibunt clientes, ab excubiis fatigati in 
communi laetitia respirabunt; relevabitur rusti- 
citas otio innocens et quieta ; negotiatores com- 
mercium ditabit, celebris et publica moneta una 
et eadem erit in regno percussa; werra igitur, 
quae septendecim annis ssevierat^ hoc fine quievit. 

De milite Hoenoy qui purgatorium vivm intravit. 

Legendofthe Coucordia itaquc inter regem Stephanum 

s. Patrie. ct duccm Hcnricum^ ut dictum est^ confirmata, 

miles^ quidam, Hoenus nominCy qui multis annis 

sub rege Stephano militaverat^ licentia a rege 

impetrata^ profectus est in Hibemiam ad nataJe 



^ MUes quidam^ Hoenu8, ] The 
following legend of the pnrgatory 
of S. Patric was originally writ- 
ten by Henricas Salteriensis, 
aboutthe year, as is sapposedy 



1151 ; the reader may find it 
printed by Colgan in the Trias 
Thaumaturga, 1647, p. 274. The 
version in the text has been some- 
what abridged. 



PLORBS HISTORIARUM. 257 

solum^ ut parentes visitaret ; qui, cum aliquam- a.d. 1153. 
diu in r^oue illa demoratus fuisset^ coepit ad S^^lg^^y or 
mentem reducere vitam suam adeo flag^tiosam, 
quod ab ipsis cunabulis incendiis semper vaca- 
verat et rapinii^, et, quod mag^s dolebat, se ec- 
clesiarom fuisse violatorem et rerum ecclesiasti- 
carum invasorem, praeter multa enormiaj quae in- 
trinsecus latebant, peccata. Miles igitur poeni- 
tentia ductus ad episcopum quendam illius re- 
gionis accessit, cui cum peccata sua devotus per 
ordinem retulisset^ increpavit eum graviter epi- 
scopus, asserens illum nimis divinain clemen- 
tiam offendisse; unde miles multum contrista- 
tns Deo condignam facere poenitentiam cogita- 
vit. Episcopus autem, ut justum sibi videbatur, 
volehs ei infligere poenitentiam, miles respondit, 
' Dum igitur, ut asseris, Factorem meum tam 
graviter offenderim, pcenitentiam assumaid om- 
nibus poenitentiis graviorem^ et, ut peccatorum 
meorum merear remissionem accipere, purgato- 
rium sancti Patricii volo intrare.' De hoc quo- 
que purgatorio, et ejus orig^ne, quod sequitur 
tradunt veteres historiae Hibernenses. 

De ratiane jmrgatorii supradieti. 

Magnus ^Patricius, dum in Hibernia verbum 
Dei prsedicaret et multis ibi miraculorum signis 
coruscaret, bestisdes illius patrise homines ter- 
rore infemalium tormentorum ac paradisi amore 
gaudiorum a mortuis studuit operibus revocare ; 
sed ipsi plano sermone affirmabant^ se non con- 
versuros ad Christum^ nisi oculata fide prius con- 
spicerent^ quse promisit. Unde beatus Patricius 
dum pro salute populi in jejuniis^ vigiliis et ora^ 
tionibus positus Dominum precaretur propen- 

^ PaJtrieius^ Compare Act. SS. mens. Mart. tom. ii. col. 589. 
VOL. II. S 






258 ROGERI DE WENDOVER 

A.D.115S. sius, pius Dei Filius apparens ei duxit eum in 

Legendofthe *^ ^^ 

purgatoryof locum desertum, et ostendit ilii speluncam ro- 
tundam et obscuram intrinsecus/ et dixit, * Quis- 
quis yeraciter poenitens et in fide constans hanc 
speluncam ingressus fuerit spatio unius diei ac 
noctis, ab omnibus in ea purgabitur peccatis^ 
quibus in tota vita sua Deum offendit ; atque 
eam ingrediens non solum tormenta malorum, 
sed, si in Dei dilectione constanter perseyerave- 
rit, videbit et gaudia beatorum/ Sic, Domino 
disparente, sanctus Patricius, tam pro Domini 
apparitione quam pro speluncse ostensione Isetus, 
sperabat misenim Hiberniae populum se ad fidem 
catholicam conversurum ; et in loco illo confes- 
tim oratorium construens, speluncam, quae in 
coemeterio est ante frontem ecclesiae, circumdedit 
et januam cum seris apposuit^ ne quis eam sine 
ejns licentia introiret. Canonicos regulares loco 
illo introduxit, et priori ecclesiaa clavem custodi- 
endam commisit stattiens, ut, quicunque purgato- 
rium ingredi voluerit, ab episcopo loci licentiam 
habeat, et cum literis episcopi accedat ad pri- 
orem, et ab eo instructus purgatorium intret. 
Multi autem in diebus beati Patricii purgatorium 
intraverunt, qui reversi testati sunt se tormenta 
gravia pertulisse^ et gaudia magna ibidem et ine- 
narrabilia conspexisse. 

Quod miles Homus de licmtia episcopi hcipurgatO' 

rium intravit, 

Miles itaque supradictus^ cum angustiose ni-^ 
mis ab episcopo memorato licentiam postularet 
purgatorium experiendi^ cum illum cognovisset 
episcopus inflexibilem, tradidit ei literas suas ad 
priorem loci^ mandans ut cum illo ageret sicnt 
fieri solet cum illis^ qui purgatorium ingredi de- 
poscunt ; prior autem, visis literis, militem in ec- 



PLORBS HISTORIARUM. ' 259 

clesiam perduxit^ ubi per dies quindecim oratio- a.d. 115». 
nibus devotus instabat, et illis sic diebus elapsis. porgmtory of 

. . •■ i_ ^ S. Patric. 

mane missa a pnore celebrata, sacra commu-» 
nione militem communivit^ adductumque spe^ 
luncas introitum aqua eum benedicta aspersit^ et 
aperto ostio dixit^ * Ecce nunc intrabis in nomine 
Jesu Christi^ et per concayitatem speluncae tam- 
diu ambulabis, donec in unum campum exiens 
aulam invenies artificiosissime fabricatam ; quam 
cum ingressus fueris, statim ex parte Dei nun* 
tios habebis, qui tibi pie quid facies indicabunt.' 
Vir autem ille yirilem gerens animum ad pug<- 
nam daemonum audacter prorupit» atque omnium 
se oratiouibus commendans frontem suam viyi* 
ficae crucis signo munivit et intrepidus portam 
intrayit, et, ostio post eum obserato» prior cum 
processione ecclesiam repetivit. 

(^!iwd mile$ ad aulam perveniens eam infravit. 

Miles itaque per speluncam audacter progre- 
diens lumen paulatim totius claritatis amisit, 
sed tandem, paryo lumine apparente^ ad campum 
prsedictum pervenit et aulam ; lux ibi non erat, 
nisi qualis in vespera hic babetur^ aula parietes 
non habebat^ sed columnis erat per gyrum sub- 
nixa^ ut claustrum solet monachorum. Ingres* 
susque eam, et iotus sedens^ oculos studiose huc 
illucque conyertit, admirans illius pulchritudi- 
nem et structuram ; ubi cum paululum solus 
sedisset, ecce quindecim viri quasi religiosi et 
nuper rasi, alblsque vestibu^ iuduti^ regiam in- 
traverunt, et salutantes eum in nomiue Dominj 
consederunt. Tunc, aliis tacentibus, unus lo*- 
quebatur cum ipso dicens^ * Benedictus sit Deus 
omnipotens^ qui bonum tibi propositum inspira- 
vity ut pro peceatis tuis purgatorium hoc intra^ 
res ; sed, nisi te viriliter habeas, corpore et aniroa 

s2 



260 RbGERI DE WBNDOVER 

A.D. 115S. siiDul peribis. Mox enim ut hanc domum fue- 

I<egend of the 

purgatory of nmus egressi^ multitudine replebitur spirituum 
immundorum^ qui tibi gravia mferentes tormen-* 
ta minabuntur inferre graviora ; promittent te 
ducturos ad portam qua intrasti, si te decipere 
possint^ ut revertariSy sed si tormentorum afflic- 
tione yictus^ vel minis territus, seu promissione 
deceptus assensum eis prsebueriSy in corpore 
pariter et anima peribis ; si vero fortis in fidc 
spem totam in Domino posueris, ut nec tormeu- 
tis^ nec minis^ n^c promissionibus eorum adquie- 
yeris, sed corde integro eos contempseris, ab om^- 
nibus purgaberis delictis^ et tormenta malorum 
yidebis et requiem similiter bonorum; et quoti- 
escunque te cruciaverint^ inyoca Dominum Je- 
sum Cbri^tum^ et per inyocationem hujus nomi- 
nis statim liberaberis a quocunque tormento in 
quo eris, Tecum hic amplius esse non possu- 
mus^ sed Deo te omnipotenti commendamuSr' 

Quod damones miUtem graviter afflixerunt. 

Miles itaque a yiris solus relictus ad novi 
generis militiam est instructus ; cumque intre- 
pidus pugnam dsemonum exspectaret, subito coe- 
pit circa domum tumaltus audiri^ ac si omnes 
homines^ qui in mundo sunt^ cum animalibus ac 
bestiis strepuissent^ et post horridum sonum se^ 
quitur terribilior yisus dsemonum; coepit enim 
undique dsemonum deformium innumera multi^ 
tudo in aulam irruere et militem deridendo salu- 
tare ; 'Alii homines/ inquiunt^ ' qui nobis seryiunt^ 
non nisi post mortem ad nos yeniunt, sed tu nos- 
tram societatem, cui studiose deseryisti^ in tan- 
tum honorare desideras, quod yiyens corpus tuum 
decernis et animam commendare ; huc yenisti^ 
ut pro peccatis tuis tormenta sustineres ? Ha- 
bebis nobiscum pressuras et dolores ; yeruntamen. 



FLORES HISTORJARUM; 261 

pro eo quod nobis curiose ministrasti^ si reverti a.d. iis^. 
volueris ad portam quam intrasti, te dncemus purgatory of 
illdBsum, nt gaudens in mundo vivas et omne, 
quod corpori tuo suave est, penitns non amittas/ 
Haec ideo dsemones dixernnt, qnia aut terrore aut 
blanditiis decipere voluerunt; sed miles Cbristi 
nec terrore concutitur, nec blandimento seduci- 
tiir^ dum aequo animo ita eos contempsit^ quod 
tacite sedens nec unum verbum respondit. At 
dsemones se contemni indignantes rogum in aula 
ingentis incendii succenderunty et manns militis 
pedesque colligantes in ignem eum projecerunt^ 
uncis ferreis huc illucque per incendium detra- 
hentes ; et ille in ignem missus, cum prius grave 
tormentum sensisset^ nomen Jesu Christi invo- 
cavit, dicens, ' Jesu Christe, miserere mei/ Ad 
hoc quoque nomen incendium rogi ita extinctunv 
est, ut nec totius rogi scintilla unica appareret ; 
quod cemens miles in animo proposuit^ ut eos 
de caetero non formidaret, quos invocato Christi 
auxilio vinci conspexit. 

De secimdo pcenali loco, in quo miles trahebatur. 

Relinquentes vero aulam dsemones militem 
diutius per vastam regionem quandam detrax* 
erunt, nigra erat terra et regio tenebrosa ; trax- 
erunt eum daemones illuc retro tramite, quo sol 
oritur in aestate ; quo convertentes, coepit miles 
quasi vulgi totius orbis miseros ejulatus audire. 
Tandem a daemonibus tractus in campum per- 
venit longum et latum, miseriis ac dolore per^ 
plenum, cujus longitudo non potuit pervideri ; 
campus ille hominibus utriusque sexus et aeta- 
tisdiversae nudis et in terra jacentibus, ventribus 
deorsum versis, plenus erat, quorum corpora 
simul et membra, clavis ferreis et ignitis in ter^ 
ram usque transfixis, miserabiliter torquebantur ; 



262 ROGERI DE WBKDOVfiR 

A.D. 1153. aliquando autem pras doloris angustia terram co- 
purftatory of medebaut. clamantes et ejulantes, ' Parce, parce, 

S. Patrlc. . . , . . . , 

miserere, miserere, cum qui sui misereretur pe- 
nitus non adesset. DaBmones etiam super mise- 
ros currentes gravibus eos flagris CdBdebant, et 
militi dicebant/ Haec tormenta, quae vides, senti- 
endo patieris, nisi nobis adquiescas, ut ad portam 
per quam intrasti revertaris, ad quam si voiueris 
pacifice deduceris f sed ille, ad mentem revocans 
qualiter ipsum Deus alibi liberayit, credere eis 
omnino contempsit. Tunc ddemones eum in ter- 
ram prostementes ad modum aliorum configere co- 
nati sunt ; sed, invocato nomine Jesu Christi ab eo, 
nihil amplius in loco illo ei facere potuerant. In 
alium campum militem trahentes daemones, hanc 
ibi difierentiam conspexit, quod sicut in campo 
superiori homines afflicti ventras habuerunt de- 
orsum versos> ita in hoc campo dorsa solo hasre- 
bant. Dracones autem ignei super quosdam se* 
dentes, et dentibus eos igneis corrodentes» modo 
miserabili affligebant ; aliorum quoque colla, bra- 
chia et corpora serpentes igniti circumcingentes 
aculeos oris sui igneos eorum cordibus infixerunt. 
Bufones etiam mirae mag^itudinis et horroris, su- 
per quorundam pectora incumbentes, deformibus 
rostris suis eorum corda extrahere conabantur ; 
dasmones praeterea super singulos cursitantes et 
flagris asperrimis caedentes miseros graviter cru- 
ciabant, nec unquam a fletu et ejulatu afflicti ces- 
sabant. Inde trahentes militem daemones in ali- 
um poenalem campum, invenit ibi tantam utrius- 
que sexus et aetatis diversae multitudinem, ut to- 
tius orbis plenitudinem vincere crederetar ; alii 
ibi pendebant in flammis sulphureis igneis ca- 
tenis per pedes et tibias, capitibus ad ima de- 
missis, alii per manus et brachia, alii per capillos 
et oapita ; alii pendebant in flammis igneis in 



PJiORBS HISTORIARUM. 268 

nncis ferreis et ignitis per oculos et nares, alii a.d. usi, 
per aures et fauces, alii per testiculos et mam- p^tonr or 
millas, nec inter fletus miseros universorum et 
ejulatus flagella da^monum defuerunt ; cumque 
militem hic, sicut in aliis poenis, iuimici torquere 
Yoluissent^ nomen Christi invocayit et illaesus 
eyasit. 

Ik rota/errea ei ignita, 

Ab illo poenali loco dsemones militem impel- 
lentes yenerunt ad rotam quandam ferream et 
igcnitam, cujus radii et canthi uncis ferreis et 
ignitis erant undique circumfixi, in quibus ho- 
mines pendentes a flamma tetri sulphureique 
incendii, quse a terra surgebat, grayiter ureban- 
tur ; hanc enim rotam daemones tanta agilitate 
impingebant yectibus quibusdam ferreis^ ut nul- 
Inm omnino hominem ab alio possis discemere, 
quia prae nimia cursus celeritate nihil nisi ignis 
incendium apparebat ; nec minori tormento yex^ 
abantur hi^ qui, yerubus transfixi, ad ignem assati 
deguttabantur a ddsmonibus ex metallis lique- 
factis, yel qui fornacibus cremabantur^ seu illi 
qui in sartaginibus frigebantur. Vidit praeterea 
miles^ trahentibus eum ministris tartareis^ do- 
mum innumeris caldariis plenam^ quaSy piceis 
sulphureisque liquaminibus ac diyersis repleta 
bullientibus metallis, homines utriusque sexus 
omnis conditionis et aetatis continebat ; quorum 
quidam ex toto, quidam usque supercilia et ocu- 
los, alii usque ad labia et coUa, alii ad pectus 
nsque et femora, alii ad genua usque et crura, 
alii manum unam yel pedem, alii ambas manus 
et pedes^ in caldariis teiiebantur^ et omnes prae 
doloris angustia yociferabant ac miserabiliter 
ejulabant; et, cum coepissent daemones militem 
cum aliis submergere, liberatus est Christi no- 
tnine invocato. 



264 R06BRI DE WENDOVER 



De vento vehementi etjlumine/o^ido^ 

A.D. I15S. Unde dsemones militem in montem excelsum 
pi^to^^of impellentes ostenderant ei utriasqne sexus ho^ 
mines et setatis diversae multitudinem copiosam^ 
qui omnes nudi sedebant^ et super digitos pedum 
curvati, et ad aquilonem versi, quasi mortem 
perterriti exspectabauat ; et ecce subito ventus 
turbinis vehementis ab aquilone veniens ipsos 
omnes, et cum eis militem^ arripuit et in aliam 
montis partem, in flumen frigpidum et foetidum^. 
flentes et vociferantes projecit, et^ cum de aqua 
frigidissima surgere conarentur, dsemones super 
aquam currentes in ipso omnes flumine sub- 
merserunt ; at miles Christi nomen invocavit, 
et confestim in alia se ripa invenit. Tunc dse- 
mones illum contra austrum trahentes, et osten-»' 
dentes flammam teterrimam et foetore sulphureo 
plenam de puteo quodam ascendere, et homines 
nudos et quasi igneos velut scintillas igneas 
in aerem sursum compelli, et, flammaram vi 
deficiente, iterum in ignem et puteum relabi ;. 
at daemones militi dixerunt^ ^ Puteus iste flam- 
mivomus introitus est inferni, ubi nostrum est 
habitaculum, et^ quoniam nobis hucusque studi- 
ose servisti^ hic nobiscum sine fine manebis^ et> 
si hunc puteum ingressus fueris, in anima pari- 
ter et corpore peribis, sed tamen^ si adhuc nobis 
consentire volueris et revertaris ad portam qua 
intrasti, illaesus redibis ;' ille autem de Dei ad- 
jutorio confisus, qui eum toties liberaverat, eo- 
rum exhortationes contempsit. Tunc daemones 
indignati sese projecerunt in ignem putei et 
«ecam militem intruserant, et quo miles in eo 
.profundius descendit^ eo latiorem puteum con- 
spexit et poenam in illo graviorem sensit; in 
puteo quoque illo miles tantam angustiam sensit 



FLORSS HISTORIARUM. 26$ 

et miseriam, ut diu oblitus sit sui Adjutoris, sed^ a.d. nss. 
Deo tandem illum respiciente, nomen Jesu Christi poivatoryof 
invocayit et protinus vis flammae eum in aerem 
sursum levavit^ ubi in descensione putei ali* 
quamdiu attonitus stetit. Sedecce novi daBmones 
ex ore putei prorumpentes dixerunt ei, 'Et tu 
qui hic stas, cui socii nostri dixerunt hunc esse 
infernum, non ita fore scias ; nam consuetudinis 
nostrse est semper mentiri, ut, quos decipere non 
possumus per verum^ decipiamus per falsum ; 
hic non est infernus^ sed nunc te ad infemum 
ducimus.^ 

De ponte stricto, lubrico et alto, 

Trahentes igitur militem hostes novi cum 
tumultu horrisono ad flumen quoddam foetidum 
latissimum ac totum flamma sulphureo incendio 
jcoopertiim, ddemonumque multitudine repletum, 
dicentium ei, quod sub flumine illo esset infer* 
nus. Pons vero proteudebatur ultra flumen, in 
^uo tria quasi impossibilia videbantur; unum, 
quod ita lubricus erat^ ut, etiamsi latus esset, 
nullus vel vix aliquis in eo pedem figere posset \ 
aliud, quod adeo strictus erat, quod nulhis in 
eo stare vel ambulare valebat ; tertium^ quod ita 
altus est et a flumine remotus^ quod horrendum 
erat deorsum aspicere. 'Oportet te/ inquiunt 
daemones, ' super pontem hunc ambulare, et ven-^ 
tus ille^ qui te projecit in aliud flumen, projiciet 
in istud ; et confestim a sociis nostris, qui in 
flumine sunt^ capieris et in profundum inferni 
demergeris ;^ sed miles^ invocato nomine Jesu 
Christiy pontem audacter ingressus ccepit pede* 
tentim super pontem incedere^ et quo amplius pro- 
cessit in eo, tanto viam largiorem invenit^ unde 
pontis latitudo in brevi ita crevit^ ut viae pub- 
licae amplitudinem prasferret. Porro daemones^ 



266 ROOBRI DB WfiNDOVER 

A.D.115S. conspicantes militem tam libere super pontem 
purgatoiyof incedere. yocibus suis profams ita nomde aerem 

S. PatiiB. - 

concusserunt^ quod stridore illo magis erat at* 
tonitus quam illatione tormentorum, quae prius 
fuerat a daemonibus perpessus ; alii hostes, qui 
sub ponte in flumine erant^ uncos suos ferreos 
et ignitos projecerunt ad illum^ sed militem tan- 
gere nequiyerunt^ et sic demum secure processit, 
quia nihil sibi contrarium invenit. 

Qtiod miks a vexatione damonum liher effectm sit. 

Miles itaque inyictus, jam liber factus a yexa* 
tione spirituum immundorum^ yidit ante se mu- 
rum altum et in aere deyexum^ mirabilem et 
structuree impretiabilem, in quo portam unam^ 
sed tamen clausam^ cernebat ; hsec metallis ac 
pretiosis exornata lapidibus splendore admirabili 
radiabat, ad quam cum mUes appropinquaret, 
patuit ; contra ipsum aquas tantae suayitatis odor 
ei occurrens exiyit, ut^ yiribus corporis resumptis, 
tormenta quae pertulerat sibi in refrigerium yer- 
terentur. Egressa est enim contra ipsum yeni- 
entem, cum crucibus^ cereis et yexillis^ ac yelut 
palmarum aurearum ramis^ tam ordinata pro- 
cessio^ quod nunquam talis yisa fuerat in hoc 
mundo ; sequebantur praedicta de omnibus or* 
dinibus utriusque sexus homines, quorum alii 
archiepiscopi et episcopi, alii abbates, monachi 
et presbyteri, ac singulorum ecclesiae graduum 
ministri^ qui omnes sacris yestibus et suis ordi- 
nibus congruis Induti militem cum jucunda ye- 
neratione susceperunt atque cum concentu har- 
moniae inauditae infra portam secum feliciter 
conduxerunt. Finito itaque concentu, duo archi- 
episcopi cum eo loquentes benedixerunt Deum, 
qui tanta constantia in tormentis^ per quae trans- 
iit et quae pertulit^ ejus animam confirmavit. 



PLORBS HISTORIARUM. 267 

lUis igHnr militem pet pattiam condacentibuS; a.d. iiss. 
invenerunt et illi ostenderunt prata amoenissi-puTgatoryor 
ma diversis floribns fnictibusque et herbarum 
arborumque multiformium decorata> ex quomm 
suavitatis odore in deternum, ut sibi visum est> 
vivere potuisset ; nox illam aliquando non ob- 
nubilat^ quia semper cselesti quadam claritate et 
ineffabili splendore coruscat. Tantam ibi homi-> 
num bonorum utriusque sexus vidit multitudinem, 
quantam residuum seculi credidit continere non 
posse ; chori choris per loca adstiterunt^ ac dulcis 
harmonias concentu Creatorem omnium laudave- 
runt; alii quasi reges corona incedebant^ alii 
amictu aureo induti videbantur^ nonnulli variis 
indumentis erant decorati^ juxta quod unusquis* 
que in seculo utebatur ; singuli de propria felici* 
tate gaudebant^ singuli de aliorum liberatione et 
gaudio exultabant; omnes, qui militem intue- 
bantur^ de ejus adventu benedicebant Deum et 
de ejus ereptione a mortuis congaudebant ; non 
sestum^ non frigus ibi aliquis sentiebat, nec quic- 
quam quod offendere posset vel nocere videbat. 

Quod milee in paradisum jproductus terrestrem gaudia 

viderit beatorum. 

Tunc sancti pontifices^ qui militi patriam tam 
prseclaram ostenderant, dixerunt ei^ * Quoniam 
misericordia Dei ad nos illaesus pervenisti^ ra- 
tionem a nobis audire debes de singulis quas 
vidisti. Patria heec terrestris est paradisus, unde 
pro peccatis suis ejectus est homo primus^ hinc 
vero expulsus in miseriam illam projectus est, 
in qua homines moriuntur ; ex cujus carne nos 
omnes propagati, et in peccato originali omnes 
nati, per fidem Domini nostriJesu Christi» quam 
in baptismate suscepimus^ ad hunc paradisum 
reversi sumus ; et, quoniam post fidei susceptio- 



368 



B06ERI DB WENDOVER 



A.D.1158. nem innumeris actualibus sumus implicati pec-^ 
purgatoryof catis, non nisi per purgationem peccatorum et 
afflictionem poenarum huc potuimus pervenire; 
poenitentia^ enim, quam ante mortem vel mori- 
^ntes suscepimuSy et in seculo non peregimus, 
in locis quae vidisti poenalibus, juxta modum et 
quantitatem culparum^ per tormenta restat lu- 
enda : omnes enim^ qui hic sumus, in locis illis 
poenalibus fuimus pro peccatis, et omnes, quos 
in poenis vidisti, prseter eos, qui infra os putei 
infemalis existunt, ad hanc requiem pervenient, 
et tandem salvi fient ; omni namque die inde ali* 
qui purgati ad nos veniunt^ ^quos in hanc requi- 
em^ sicut et te fecimus, introducimus venientes, 
nec nostrum aliquis novit quamdiu hic fuerit 
moraturus. Per missas vero, psalmos^ eleemo- 
synas et orationes ecclesiae generalis et per 
specialia amicorum auxilia^ aut purgandorunoL 
tormenta mitigantur aut de ipsis suppliciis ad 
minora transferuntur, donec penitus liberentur. 
Ecce, ut vides^ hic in magna quiete sumus^ sed 
nondum tamen ad supemam cdeli laetitiam as- 
ceudere sumus digni; transibimus hinc post 
spatium a Deo singulis constitutum in paradi- 
sum caBlestem^ sicut Deus providerit transitum.' 

Qtiod miles aelesti visione sit recre(xtu8 et cibo 

spirituali refectm. 

Deinde prsesules venerandi militem in mon« 
tem declivem ducentes jusserunt ut aspiceret 
sursum, quo cum aspiceret^ interrogabant, cu- 
jusmodi coloris caelum esset respectu loci in quo 
stetit; qui respondit^ colori simile esse auri in for* 
nace ardentis. ' Hoc/ inquiunt, ' quod nunc vides. 



' Panitentia . . . restat luenda.'] 
* Poenitentiam . . .restant luenda/ 
in MS. 



' Quos.'] In MS. ' et nos/ pro- 
bably for ' et hos.* 



FLORES HISTORIARUM. 269 

introitus est caeli et caelestis paradisi ; quando a.d. uss. 

• -m» . • '!'■ i^v* • 'i Legend of the 

enim aliqui a nobis recedunt, hinc in caelum purgatory of 

8 Patrio 

ascendunty et quamdiu hic manemus^ quotidie 
semel pascit nos cibo caelesti Deus^ et quali hic 
pascamur cibo, nobiscum senties jam . gustando/ 
Vix sermone finito^ et ecce quasi radius flammae 
ignis de caelo descendens patriam totam co- 
operuit, et quasi per radios super capita singu- 
lorum subsidens flamma demum tota in eis in- 
trayit ; unde miles tantam dulcedinis in corde 
simul et corpore sensit suavitatem, quod vix 
intellexit, utrum vivus an mortuus fuisset^ sed 
hora illa in momento transivit. Ibi miles liben- 
ter in aevum maneret, si sibi hiis deliciis frui 
liceret^ sed post talia tantaque jucunda ei tris* 
tia referuntur^ ' Quoniam/ inquiunt sancti prae-» 
sules^ ' et requiem beatorum^ ut desiderasti, et 
tormenta malorum nunc pro parte conspexisti» 
oportet te jam^ ut per eandem viam^ qua vene- 
i*aSy revertaris ; si autem, quod absit^ male vix- 
eris amodo ad seculum reversus^ vidisti quanta 
te exspectant tormenta, si vero bene vixeris et 
^igiose, securus esto, quia huc ad nos per->^ 
venies quando de corpore exibis. In isto quo- 
que reditu^ quo nunc reverteris, nec daemonum 
tonhenta formidabis, quia daemones ad te non 
audebunt accedere^ nec tormenta tibi poterunt, 
quae vidisti^ nocere/ Tunc miles flens et iejulans 
ait, ^ Hinc discedere non valeo^ quia valde timeo^ 
ne per fragilitatem humanae miseriae aliquid de- 
linquam^ quod me impediat huc redire.' * Non/ 
inquiunt, ' sicut tu vis, erit^ sed sicut Ille^ qui et 
nos et te fecit^ voluerit^ ita fiet/ Moerens igitur 
et lugens miles ab eis reducitur ad portam, et> eo 
contra voluntatem suam egresso, clauditur porta 
post ipsum. 



270 



ROOBRI DB WBNDOVBR 



Quod mUes ad seculum reversm devotm Hiero- 

%olymam j^etierif, 

L^^enVof the Milcs igituF Hoenus^ via qua veuerat, reversus 
rp£^?°' ad aulam praefatam pervenit ; sed daemoues, quos 
in ipso reditu suo vidit, quasi timentes eum fu- 
gerunt, et tormenta, per quse transiit^ ei nocere 
nequiverunt ; et, confestim cum aulam intrasset, 
occurrunt ei quindecim viri supradicti, glorifi-p 
cantes Deum^ qui tantam illi contulerat constau" 
tiam in tormentis ; ' Oportet te^' inquiunt militij 
* ut quantoties hinc ascendas, jam enim in patria 
tua clarescit aurora ; et, nisi portam prior aperi^i- 
ens te invenerit, de reditu tuo desperans, obserata 
porta» ad ecclesiam revertetur.' Sicque miles, 
benedictione percepta^ ab eis ascendere festinavit, 
et hora eadem^ qua portam prior aperuit^ miles 
ei de intus veniens obviavit ; quem cum Christi 
laudibus prior suscipiens in ecclesiam perduxit, 
ubi cum [per] dies quindecim in oratione perman«- 
sisset, signaculum crucis accepit, et in terram 
sanctam devotus profidscens sepulchrum Domini 
cum locis aliis venerabilibus in sancta contem-^ 
platione petivit. Et inde, expleto laudabiliter 
peregrinationis voto, reversus regem ^ Stephanum 
dominum suum adiit^ consulturus, ut ejus con- 
silio in sanctse religionis ordine reliquum vitae 
suae explerety ac Regi regum omnium de castero 
militaret. Contigit autem eo tempore, ut Ger- 
vasius, ^Ludensis coenobii abbas^ rege Anglo- 
rum Stephano donante, locum ad abbatiam coa- 
struendam in Hibernia obtineret ; qui mona- 
chumsuum nomine^Gilebertum ad regem direxit. 



^ Stephanum.'] Ussher has la- 
boured to proye that this oould 
not have been Stephen, but a 
king of Ireland ; Primord. p. 466. 

^LMdensis ccenobii,'] The mo- 
nastery of Louth. 



^Gilebertum,'] ' Qui scilicet Gir- 
bertus postea Aiit abbas de Ba3- 
inegeweirth/ Colgan^ p. 270 ; or 
'Basingwerk/ a Gistercian abbey 
in Flintshire. 



PLORBS H18T0RIARUM. 271 

nt ab eo locum sasciperet et ibi constraeret ab- a.d. iiss. 
batiam. At Gilebortus ad re<rem yeniens con- porBfttory or 

fl Ps.tr Ia. 

qaestus est nimis, quod patrise illius linguam 
non novit ; ' O/ inquit rex^ * bonum tibi interpre- 
tem^ Deo anxiliante, inveniam ;' et, vocato milite 
Hoeno, jussit rex, ut cum Gileberto iret et cum 
ipso in Hiberaia remaneret; quod miles gra- 
tanter annuens cum dicto Gileberto remansit, et 
satis ei devote ministrans monachalem habitum 
sascipere noluit^ quia servus esse quam dominus 
praeelegit. Transeuntes autem in Hiberniam 
abbatiam constraxerant, ubi miles Hoenus in- 
terpres monachi devotus exstitit et in omnibus 
agendis minister fidelis. Quandocumque vero 
monachus solus alicubi cum milite fuit, de statu 
purgatorii et poenis mirabilibus, quas viderat et 
experto didicerat^ curiose ab eo qusesivit ; at 
ille, qui nunquam audire potuit de purgatorio 
loqui, quin proramperet in fletum amarissimum, 
coepit sub sigillo secreti amico pro aedificatione 
ea qusB audierat, viderat^ et experimento didi« 
cerat, enarrare, affirmans sese omnia corporeis 
oculis conspexisse. Hujus autem monachi in- 
dustria et diligentia hujus militis experientia 
redacta est in scripturam^ simul cum relatione 
episcoporum regionis et alioram religiosorum, 
qui causa justitiae perhibuerant testimonium 
veritati. 

Quod Willelmus, JEborcumsis archiepiscopus, venmo 

periit. 
AnnoDomini mcliv. Anastasius papa, defuncto, ^^^.^1154. 
ut supradictum est, Henrico, Eboracensi archi- wmiarn.^p 
episcopo, restituit in sedem eandem Willelmum, ofYoA. 
quemprius papa Eugenius degradaverat, donans 
ei pallium Romse, etin praesentia ipsius consecra- 



272 



ROGERI DE WBNDOVEIt 



A.D. 1154. vit Hugonem de ' Pusat, regis Stephani nepotem^ 
episcopum Dunelmensem; sed paulo post, cum 
idem archiepiscopus in sua reversus divina cele- 
braret mysteria, hausto in ipso calice, ^ut aiunt, 
veneno obiit, et successit ei ^Rogerus, archidi- 
aconus Cantuariensis. Eodem anno dux Nor^ 
mannorum Henricus transfretavit in Norman- 
mam, et revocayit paulatim in jus proprium 
dominia sua, quse pater ejus dederat^ et inde 
profectus in Aquitaniam rebellionem quorun- 
dam baronum suorum potenter repressit. Eo- 
dem anno, defuncto papa Anastasio^ successit ei 
Nicolaus/ Albanensis episcopus^ et vocatus est 
Adrianus^ vir quidem religiosus et natione An<^ 
glicuSj de territorio scilicet sancti Albani pro- 
Creatus* Eodem tempore facta est concordia 
inter regem Francorum Lodowicum et ducem 
Normannorum Henricum^ hoc modo ; Rex red- 
didit duci Vernolium et Novum-mercatum, et 
dux dedit ei duo millia marcas argenti pro re-> 
sarciendis damnis, quae rex perpessus fuerat iu: 
capiendis ac tenendis et in eisdem firmitatibus^ 
muniendis« 



Deathof 
Stephen. 



De morte regis 8tej>Aani et coronatiane 
regis ffenrici, 

Eodem anno rex Anglorum Stephanus^ miles 
egregius et mente piissimus^ octavo kalenda^ 
Novembris ^diem clausit extremum ; cujus cor- 
pus in monasterio de Faveresham^ quod ipse a 



^Pusat,'] or Pudsey, or PuBar; 
he died in 1194 ; see his charac- 
ter by Will. Newburgh, i. p. 250. 

^Utaiunt,'] Gervas. col. 1375. 
Compare Newburgh, i. p. 86. 

*Rogeru8.] He died in 1181 ; 
see his life by Newburgh, i. p. 
267. 



^Nicolaus] Breakspear, bishop 
cardinal of Albano, was elect- 
ed pope in Dec. 1154, and died 
Ist Sept. 1159; see Paris'8 life 
of Robert, abbot of S. Alban'sy 
p. 66. 

^Diem clausii extremum.'] He 
died in Christ-Church monastery, 
Canterbury. 



FLORBS HtSTORTARUM* 373 

fundamentis construxerat^ traditur sepulturse, ubi a.i>. 1154. 
paulo ante Matildis uxor ejus et Eustachius eo- 
nun filius sunt sepulti. 

Dux vero Normannorum Henricus^ audito de Arrivai of 
morte regis veridico nuntio^ venit Barbefluvium 
et ibi per mensem unum ad transfretandum ven- 
tum congruum exspectavit. Erat interim in An- 
glia pax summa^ quod raro contingit regibus de- 
Ainctis, ob amorem et timorem ducis Henrici^ 
quem onmes venturum et regem futurum spe- 
rabant. Dux igitur Henricus^ octavo idus De- 
cembris in Angliam veniens^ cum magno cleri 
et populi tripudio exceptus est ; et ^ decimo 
quarto kalendas Januarii^ die Dominica ante 
nativitatem Domini, apud Westmonasterium ab 
omnibus rex acclamatus a Theobaldo, Cantua- 
riensi archiepiscopo^ in regem est consecratus, 
pra^sentibus archiepiscopis^ episcopis et baroni- 
bus regni Anglorura et ducatus Normannorum. 
Qui continuo in regem promotus coepit in jus 
proprium revocare urbes, castella et villas^ quae 
ad coronam spectabant; castra adulterina de- 
struendo, alienigenas, et maxime Flandrenses, de 
regno expellendo^ et quosdam pseudo-comites^ 
quibus rex Stephanus paene omnia ad fiscum 
pertinentia minus caute contulerat^ deponendo. 
Eodem anno rex Hierosoljrmarum Baldewinus, 
copioso nimis exercitu congregato^ ^Ascalonam 



^Decimo quarto.'] Geirafle reads 
' decimo sexto/ bot it may be 
fairly doubted whether the monk 
originally differed in his state- 
ment from that of the other chro- 
niclers, since in the text the pas- 
sage runs thus; 'Deinde Lon- 
doniam petiit, proxima Dominica 
ante nativitatem Domini coro- 
nandus ; t^t^itr sexto decimo kal. 
Jan. coronatus est.* The ' igitur' 



would here certainly appear to 
indicate tbat the coronation took 
place on the Sunday, according 
to the original intentiony and the 
Sunday in this year fell upon the 
xiv. kal. Jan. or 19th Dec. 

* AsccUonam.'] The history of 
the siege of Ascalon may be 
found at length in William of 
Tyre, p. 923, seqq. 



VOL. II. T 



274 



ROOBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1154. obsidione vallavity et diutarna urbem afflictione 
oppnmens tali eam conditione obtinuit, ut Tur- 
ci, qul in ipsa erant, cum uxoribus, liberis et 
suis omnibus liberum inde haberent recessum; 
civitate igitur regi resignata, concessit eam fratri 
suo Joppensi comiti de se tenendam. 



Llfeof 
8. Wilfric. 



De vita scmcti Wlfrici Aeremitds. 

Eodem anno sanctus anachorita et solitarius 
Wlfricus de ^ Heselberga migravit ad Dominum, 
postquam viginti et novem annis contra hostes 
humani generis confligens felici marte victoriam 
reportavit ; de cujus vita et virtutibus, ad his* 
toriaa decorem, vel parvam utile duximus facere 
mentionem. Beatus vir Wlfricus, ex mediocri 
Anglorum gente oriundus^ in Contona^ villa a 
BristoUo octo milliaribus distante, natus, nutri- 
tus est et conversatus ; ibi etiam per annos ali- 
quot sacerdotis officium exercuit, quod in setate 
juvenili levitate potius mentis quam rationis de- 
siderio creditur accepisse, quippe nondum cog- 
noscebat Dominum, unde carne magis quam 
spiritu ducebatur; nam canum simul et avium 
curis sollicitus incumbens, dum die quodam in 
hujus generis exercitio non segpiiter instarct, 
adfuit vir subito vultum pauperis gerens et habi- 
tum^ qui nummum novum ab eo supplex in ele- 
emosynam postulavit ; habebat autem tunc tem- 
poris Anglia novam monetam in diebus Henrici 
regis primi, sed adhuc raram, prse numismatis 
novitate. Cui cum Wlfricus se nescire diceret, si 
novum nummum haberet, ^Respice/ ait, ' loculum 
tuum, et invenies in eo duos nummos et semis ;' 
quo ille responso obstupescens inspexit, et, ita 
ut dictum sibi fuerat reperiens^ quod petebatur 



^ Heselbergaf'] perhap» Hasel- 
bury, inWiltskire; Gervase says 



that it was ' in provincia Dorse- 
tensi/ 



FLORB8 HISTORIARUM. 275 

deyotus donavit ; homo autem ille. cum dena-> ^p- "m. 
num accepissety ait, * Retribuat tibi is, pro cu- s. wiuho. 
jus amore hoc fecisti ; et ego tibi in nomine ejus 
deuuntio, quia ex hoc loco in brevi ad alium 
migraturus es, et inde ad alium transiens re- 
quiem tandem inyenies, ibi usque in finem in 
Dei servitio perseverans, et novissime eiis ad 
sanctorum coUegium evocandus.' 

J)e eomermm sancti Wlfrici Aeremitds et vUa 

asperitate. 

Deinde post paululum in opus sacerdotale 
Willelmo^ domino villae in qua natus fuerat, ad- 
hserens pauem quotidie in mensa ejus comedit> 
ubi et in fortitudine multa lumbos suos acdn- 
gens usui penitus carnium abdicavit. At vir Dei 
toto jam desiderio solitudiuem suspirans a do* 
mino suo, milite supradicto, ad aliam directus 
est villam, nomine Haselbergam^ quae ab Exonia 
versus orientem triginta milliaribus distare vi- 
detur, Spiritu Sancto, ut creditur, hoc dictante^ 
ubi, in cellula ecclesiae contigua Christo se con- 
sepelienSy multo labore multaque carnis ac spiri- 
tus afflictione Christi sibi gratiam comparavit; 
nam tanto jejunio et abstinentia,^ tantaque vigi- 
liarum instantia^ membra sua mortificabat super 
terram, ut pellis in brevi ossibus adbaBrens, non 
jam carnalem virum, sed spiritualem io humano 
corpore^ intuentibus exhiberet. Vestitu simplici 
cilicio intus inhaerente contentus erat^ quod cum 
ex consuetudine infra dies paucos induraverat, 
usum Iorica& incipit affectare; quod dominus ejus^ 
miles praefatus, cum cognovisset^ loricam unam 
contulit viro Dei^ et vas bellicum cadesti militia^ 
consecravit. Noctibus in vas quoddam cum fri- 
gore et nuditate aqua plenum frigida descendere 
solebat, in quo psalmos Davidicos Domino offie- 

t2 



276 ROGERl DB WENDOVER 

t 

A.D. 1154. rebat, et sic aliquamdiu perseverans carnis in- 
s.wiifirie. centiva^ cujus acerrimos patiebatur stimulos^ 
mortificabat in aquis. Humilis erat cunctis in 
eloquio et jucundus^ cujus sermones caalestem 
quandam harmouiam audientibus redolebant^ li- 
cet hominibus semper clausa fenestra loqueretur. 

Mirdculvm memorabile de incisione lorica ejm. 

Inter^ haec vir Dei Wlfricus^ soli Deo cognitus^ 
in notitiam hominum ad eorum salutem quasi 
mane novum prorupit ; nam lorica^ qua indue- 
batur^ cum se genibus ejus allideret^ et genu- 
flexionum ejus instantiam praepediret^ militem sui 
conscium secreti advocat et apud eum de nimia 
longitudine loricae causatur ; ad quem miles^ ' Mit- 
tetur/ inquit^ ' Londonias^ ut sicut ipse designa- 
veris incidatur.' Respondens vir Dei dixit^ ' Ni- 
miam moram haberet res ista, nec posset ostenta- 
tionis nota carere ; sed tu/ inquit^ ' has forfices 
coram Deo apprehende, et manu propria hoc 
opus absolve ;' deditque in manibus ejus forfices 
de ipsius militis domo allatas^ et militi haesitanti 
et ipsum delirare existimanti ait^ ' Constans esto 
et vide ne trepides^ ego vado pro hac re orare 
Dominum meum, et interim huic operi fiduciali- 
ter iucumbe.' Instat uterque miles, unus orationi 
et alter incisioni^ et est opus iu eorum manibus 
prosperatum, putabat enim miles non se ferrum 
incidere, sed pannum, dum tanta facilitate in fer- 
ro forfices incurrerunt ; sed, viro Dei ante operis 
consummationem ab oratione cessanf e, coactus est 
ab incisione cessare. Adstitit Wlfricus militi et^ 
qualiter res profecerit, percunctatur ; ' Bene/ in- 
quit, ' hactenus^ sed nunc^ te adveniente, ruptae 
forfices substiterunt ; ' et ille, ' Non te moveat 

' Inter fuBc, ] The following | also by Gervase under the year 
anecdote of Wilfric is related 1 1146, col. 1361. 



FLORBS HISTORIARUM. 277 

hoc,' inquit, 'sed cdm eisdem forficibus perfice a.d. 1154. 
quod coepisti ;' miles itaque, resumpta fiducia^ fa- s. wufric. 
cilitate qua prius rem feliciter consummavit^ et 
quicquid insequale erat sine difficultate aliqua 
coaequavit. Ex tunc vero vir Dei, absque forfi- 
cibus, cum digitis suis debilibus non fide minori 
annulos loricas, ad varia sanitatum remedia, cunc* 
tis caritative petentibus dividens ministrabat ; 
hanc autem miles virtutem videns, admiratione 
inefiabili stupefactus corruit ad pedes viri Dei, 
quo facto Wlfricus confusus erectum militem ad- 
juravit, ne dum viveret haec alicui revelaret ; sed 
rei fama celebris celari non potuit, cum plures 
viri religiosi de eadem lorica annulos se habere 
gaudeant, et fama celebris viri Dei totius regni 
fines circumquaque perlustret. 

» 

De h<min6y qui diaiolo homagivm fecerit, a viro 

Deiliierato, 

In aquilonalibus Anglias partibus homo qui- 
dam erat valde miserabilis, qui fortunam pau- 
pertatis non aeque ferens diabolo manus dedit et 
homagium ei fecit. Diabolus autem, cum capta? 
prasdae suae aliquamdiu incubuisset, miser ille 
intelligens reatum suum poenitere coepit, circum- 
spiciens et deliberans, cui se patrono committe- 
ret, qui illum a morte animae liberaret. Postre- 
mo beatum Wlfricum adire deliberavit, in cujus 
manu salus quiescere dicebatur, et de progressu 
suo valde sollicitus, cum cuidam suorum id ipsum 
revelasset, adstitit ei diabolus in effigie consueta 
et nota, illum proditionis arguens castigatione 
crudeli se ipsum punire minatur, si quid tale de 
caetero attentaret; at homo ille sibi silentium 
iroponens vidit manifeste, quod inimicus ejus cogi- 
tationes cordis sui non cognovisset, nisi eas prius 
per verbum prodidisset vel signum. Dissimulato 



278 ROOBRl DE WENDOVKR 

A-D. 1154. itaque aliqaamdia poenitentise suse proposito, iter 
s.wiukie. tandem prsemeditatum arripuit^ ut ad Wlfricum 
Dei amicum veniret, et^ transacto longo vise spa- 
tio, ad vadum quidem illius fluminis^ quod extra 
Heselbergam situm est^ accessit^ iter suum Do- 
mino prosperante ; vir autem ille^ cam vadum 
faisset ingressus et de beati Wlfrici subventione 
spem certam concepisset^ supervenit diabolus ira 
gravi succensus^ et manus iu hominem violentas 
immittens infremuit et ait^ ' Quid est/ inquit, 
' proditor^ quod facere voluisti ? Moliris pactum 
nostrum dissolvere» sed frustra, quia proditio- 
nis^ qua olim Deo renuntiasti et qua nunc mibi 
renuntiare cogitas, solvere poenas modo debes^ 
quia jam miserabiliter submergeris ;' et tenens 
eum diabolus ita immobilem fecit^ quod nec pro- 
cedere nec in latus aliquod valuit declinare. Dum 
baec agerentur in flumine^ vir Dei Wlfricus^ rebus 
quse fiebant a Deo sibi per spiritum prophetiae 
revelatis, vocavit presbyterum suum ad se^ no- 
mine Brithricum, et ait^ ' Accelera^' inquit^ * et as- 
sumpta cruce cum aqua benedicta occurre homi*- 
ni^ quem diabolus in vado^ quod extra villam est, 
captivum tenet, et aspergens eum aqua bene- 
dicta adduces ad me ;' at ille cum summa celeri- 
tate ad imperata iter arripiens invenit, sicut ei 
dictum fuerat, hominem in vado equo insidentem, 
ita et in aqua immobiliter fixum^ quod de loco 
non potuit se movere ; quem ut vidit Brithricus^ 
protinus in virtutem magistri sui aqua benedic- 
ta hominem perfundens in nomine Jesu Christi 
prsedam excussit et preedonem fugavit^ sicque 
captivum de aqois assumens cum lactitia duxit 
ad virum Dei^ qui interim pro miseria ejus oraus 
manus babebat ad Deum. Sequebatur a tergo 
dsemon quondam hominem suum^ quem videns 
stantem ante virum Dei apprebendit eum cla- 



PLORBS HI8TORIARUM. 



279 



mantein et dicentem, * Serre Dei^ succurre mihi^ a.d. 1194. 
ecce invadit me inimicus meus.' Sanctns autem s.wufHo. 
apprehendit manum hominis dextram, et diabolus 
sinistram tenens cum virtute trahebat, et, sic 
trahentibus illis, vir Domini Wlfricus una mann 
captivum tenuit, et altera aqua, quam benedixe- 
raty contra faciem inimici aspergens ipsum valde 
confusum ab sedibus effugavit ; at vir Dei homi* 
nem tremebundum de faucibus mortis ereptum in 
interiorem cellam suam duxitj tenens eum ibi 
donec per confessionem poenitens ille virus^ quod 
ddemon infuderat ei| ad pedes sancti evomuit. 
Tnnc homoy viribus resumptis^ corpus Domini a 
sancto Wlfrico sibi oblatum in specie carnis con- 
spexit, et.interrogatusy si ex toto corde crederet, 

* Credo, domine/ inquit^ ' quia corpus et sangui- 
nem Domini mei in manibus tuis sub specie car- 
nis video ego miser et peccator ;' cui vir sanctus, 

* Deo gratias/ inquit ; * nunc simnl oremus, ut in 
specie consueta illud percipere merearis ;' sicque 
communicatum hominem et in fide confirmatum 
dimisit in pace. Obiit autem amicus Dei sanc- 
tus Wlfricus Mecimo kalendas Martii^ et in orato- 
rio suo sepultus est apud Heselbergam, quo in 
loco^ ad laudem Dei et gloriam sancti, innumera 
finnt miracula usque in diem hodiernum* 

De gmealogia ffenrici regis. 

Anno Domini mglv. natus est Londoniis ^pri* A.D.n55. 
die kalendas Martii Henrico^ novo Anglorum Henryii. 
regi, ex regina Alienor filius legitimus et voca- 
tus est ^Henricus. Fuit autem magnificus rex 
Henricus filius Matildis^ quae prius fuerat impe- 
ratrix Romanorum ct postea comitissa Andega- 



^ Deeimo kalendas Martii.'] See 
Wilson'8 Martyrologe, edit. 1608, 
p. 49. 

' Pridie kakndas Martii, ] 
' Mense Martio ;* Gervas. 



» Henrieus. ] Crowned king 
by command of his father in 
1170; Miarried, in 1173, Marga- 
re(y daughter of Louis Vll. of 
France; died in 1182. 



280 



R06BR1 DE WBNDOVER 



A.D. 115S. 



Mixed 
events. 



yeDsiain ; cujus mater fuit Matildis, regina An- 
glorum^ uxor regis Henrici primi et filia sanctse 
Margareta^ Scotorum reginse ; Margareta filia 
fuit Eadwardi, quam genuit ex Agatha sorore 
Henrici imperatoris Romani ; Eadwardus fuit 
filius regis Eadmundi^ qui Latus-ferreum diceba- 
tur^ cujus pater rex Ethelredus^ cujus pater xex 
Eadgarus pacificu^, cujus pater Eadmundus, cu- 
jus pater Eadwardus senior^ cujus pater nobilis 
rex Alfiredus^ qui fuit regis Athulfi, qui fuit regis 
Egbrihti^ qui fuit Alcmundi^ qui fuit Eoffa, qui 
fuit Eoppa^ qui fiiit Ingels^ cujus frater Ine fa- 
mosissimus rex Anglorum^ quorum pater fuit 
rex Kenredus, qui fuit regis Ceolwaldi, qui fuit 
Cutha^ qui fuit Cuthwini^ qui fuit Ceaulini, qui 
fuit Cuthrici, qui fuit Creodda, qui fuit Certic, 
qui fuit Elesa, qui fuit Egla, qui fuit Wig^ qui 
fuit Frewine, qui fuit Freothegar, qui fuit Bro- 
and, qui fuit Beldai, qui fuit Woden, qui fuit 
Fretewald, qui fuit Freolater, qui fuit Fre- 
thewlf, qui fuit Fringolduff, qui fuit Getha, qui 
fuit Tatwa, qui fuit Beau, qui fuit Seldwa, qui 
fuit Heremod, qui fuit Itermod, qui fuit Hatbra, 
qui fuit Wala, qui fuit Bedwi, qui fuit Sem, qui 
fuit Noe. 

Eodem anno rex Anglorum Henricus exhsere- 
davit * WillelAium Peverel causa v^neficii, quod 
Ranulfo,^ comiti Cestriae, fuerat propinatus; in 
hujus pestis consortio plures conscii exstitisse 
dicuntur. Eodem tempore rex Henricus fecit 
jurare fidelitatem filiis suis de regno Anglise, 
Willelmo et Henrico. Eodem tempore defuncto 
Roberto, Exoniensi episcopo, ^Robertus, Saris- 



* Willelmum PeverelJ] He fled 
to a monastery in Nottingham 
where he became a monk ; all 
his possessions fell into tbe king*s 
hands; Gervas. 1377, 



' Ranulfo, comiti Ceatrue, ] 
Ralph de Gernons ; compare 
Gervas. 1374. 

* Robertus, ] Robert Warel- 
wast succeeded Robert Chiches- 
ter in this year, and died in 1169 



FLORBS HISTORIARVM. 



281 



i 



beriensis decanus^ successit, Per idem tem- a,d. 1155. 
pus Henricus^ Wintoniensis antistes^ praemisso 
thesauro suo per abbatem Cluniacensem, absque 
licentia regis ab Anglia clam recessit^ quaprop^ 
ter rex tria ejus complanari fecit ^castella. Circa 
eosdem dies Hugo de Mortuo-mari^ yir arrogan- 
tissimusy castella sua contra regem munivit, tur- 
rim scilicet ^Glovemiae, Wiggemor et Breges, 
sed rex superveniens omnia usque ad novissi- 
mum cepit et subvertit ; sed postea cum rege 
pacificatus est. Sub eisdem diebus Lodowicus, 
rex Francorum^ duxit filiam Alfonsi, regis His- 
panisB, cujus regni caput civitas est Toletum; 
quem, quia principatur regulis Arragonum et 
Galiciae, imperatorem Hispaniarum appellant. 
Eodem tempore ^Thomas, Cantuariensis archidi- 
aconus» Beverlacensis praepositus et canonicus 
}u diyersis per Angliam ecclesiis adscriptus, fac- 
tus est regis cancellarius. 

Quodpapa Adrianm Hihemia inmlam regi 

Anffhmm dederitf 

Per idem tempus rex Anglorum Henricus Letten or 
nuntios solemnes Romam mittens rogavit pa-ung. 
pam Adrianum, ut sibi liceret Hiberniae insulam 
bostiliter intrare et terram subjugare, atque ho- 
mines illos bestiales ad fidem et viam reducere 
veritatis, exstirpatis ibi plantariisvitiorum; quod 



^ Castella,'] He afterwards re- 
jtumed to his see, was reconciled 
to the king, and died in 1171. 

IGlofoemuB . , . BregesJ^^Cieo- 
-beri, Wiggemore et Bniges ; * 
Grenras. Gloacester, Worcester, 
Bridgnorth, Wigmore, and Cleo- 
bury. 

' Thomas ] Becket. Gervase 
glves the followlng intcrestiug ac- 
count of the character of this cele- 



brated man ; l Cernebat quippe 
pontifex pr»fatum Thomam, fre- 
quenti experientia jam doctua, 
in agendis strenuum, in consiliis 
fidum, in dubiis securum, in ad- 
versis magnanimum, in apparatu 
magnificum, in largiendo muni- 
ficum, ad jussa promptum, in ob- 
sequio sedulum et in omni opere 
providum et discretum;* col. 
1377. 



282 



ROGBRI DE WENDOVER 



Ireliind. 



A.D. iiAA. papa regi gratanter annuens hoc sequens ei pri- 

vileginm destinavit ; 
Adrianto / Adrianus^ episcopus^ servus servorum Dei, 
co^eerofng carissimo in Christo filiOy illustri Anglorum re« 
gi, salutem et apostolicam benedictionem. Lau-- 
dabiliter et satis fructuose de glorioso nomi- 
ne tuo propagando in terris^ et seterndB felici- 
tatis praemio cumulando in cdelis, tua magnifi- 
centia cogitat^ dum ad dilatandos ecclesise ter* 
minos^ ad declarandum indoctis et rudibus popu- 
lis Christianse fidei veritatem, et vitiorum plan- 
taria de agro Dominico exstirpanda, sicut ca- 
tholicus princeps intendis^ et ad id convenien- 
tius exsequendum consilium sedis apostolicae ex- 
igis et favorem ; in quo facto quanto altiori con- 
silio et majori discretione procedis^ tanto in eo 
feliciorem progressum te, parante Domino^ confi* 
dimus habiturum. Significasti siquidem nobis^ 
fili in Christo carissime^ te HibernisB insulam^ ad 
subdendum populum legibus Christianis et viti- 
orum inde ^plantaria exstirpanda, velle intrare, et 
de singulis domibus annuam unius denarii beato 
Petro velle solvere pensionem, et jura ecclesi- 
arum illius terrae illibata et integra conservare ; 
nos autem pium et laudabile desiderium tuum fa- 
vore congruo prosequentes^ et petitioni tuse be^ 
nignum impendentes assensum^ gratum et accep- 
tum habemus, ut pro dilatandis ecclesiae termi- 
nis, pro vitiorum restringendo discursu, pro cor- 
rigendis moribus et virtutibus inserendis, pro 
Christianse religionis augmento, insulam illam 
ingrediaris et quae ad honorem Dei et salutem 
illius terrse spectaverint exsequaris, et illius ter- 
rae populus te recipiat et sicut dominum vene- 
retur, jure ecclesiarum illibato et integro perma- 



' Adrianus,'] Compare Rymer, 
i. p. 15 ; Baron. Annal. ad an. 
1159, §xxi. 



^PUtntaria exstirpoKdaJ] *■ Piaa- 
tariis ex5tirpandis' in MS. 



PLORES HISTORIARUM. 



288 



nente, et salva beato Petro de singulis domibas a.d.iis5. 
anniia unius denarii pensione. Sane omnes insu- 
las^ quibus sol justitiae Christus illuxit et quae do- 
cnmenta fidei ChristianaB susceperunt, ad jus be- 
ati Petri et sacrosanctse Romanee ecclesiae^ quod 
tua etiam nobilitas recog^osdt^ non est dubium 
pertinere ; si ergo quod animo concepisti effectu 
duxeris prosequente complendum, stude gentem 
illam bonis moribus informare^ et agas tam per 
te quam per illos, quos ad hoc fide verbo et 
vita idoneos esse perspexeris, ut decoretur ibi 
ecclesia, plantetur et crescat fidei Christianae re- 
ligioy et quae ad honorem Dei et salutem perti- 
nent animarum taliter ordinentur^ ut et a Deo 
sempiternae mercedis cumulum consequi mere- 
ariSy et in terris gloriosum nomen valeas in se- 
culis obtinere/ 

De inventime tunica inconsutilia Damini Salvataris. 

Anno Domini mglyi. in pago Parisiacensi^ mo- ajd. iise. 
nasterio Ai^entoilo^ revelatione divina tunica Sal- 
vatoris inconsutilis et subfusci coloris reperta est^ 
quam^ sicut literae cum ea repertae indicabant, glo- 
riosa mater ejus fecerat ei dum adhuc puer esset. 
Eodem anno rex Henricus in Normanniam trans- 
iens cepit longa obsidione castella ^Mirebellum 
et Chinonem, Losdunum vero antea in jus suum 
receperat ; nam et paulo ante cum frater ejus 
Gaufridus, qni^ expulso comite BritanniaB Ho- 
elOy Nanneticam, civibus consentientibus, ceperat 
civltatem, hac conditione cum rege pacificatus 
esty ut rex daret ei singulis annis mille libras 
Anglicae monetae et ^Andegavensium duo millia. 



Legend. 



^ Mirebellum . . . Losdunum,^ 
Mirabeau, Chinon, and Loudun. 

^Andegavensiwm.'] ^ One penny 
of Anjovin money was but a 
fourth part of the value of a peany 



English, for Hoveden in R. i. 
p. S84, b. says, One penny Eng- 
lish was to go in all markets for 
four Aniovin pence.' Tjrrrell, ii. 
p. 302. 



284 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1156. et sic inter eos discordia est sopita mense Julio. 
Eodem anno rex Sicilise Willelmus civitatem 
Barum funditus evertit, Graecos superavit> civi- 
tates et castella sibi prius ablata in jus suum re- 
vocavity cum papa Adriano pacem fecit, conse- 
crationes episcoporum regni sui ei concedendo. 
Tunc Alienor, regina Anglorum, peperit regi fili- 
am^ quam 'Matildem nuncupavit. 

De preslytero^ qui castitatis amore seipstm castramt, 

Legcnd. Circa dies istos heremita quidam^ vir modestus 

et sanctus^ in Hibernia non longe a purgatorio, 
de quo supradictum est, in loco deserto degebat^ 
in cujus horto omni fere nocte daemones visibi- 
liter convenerunt^ et statim post solis occasum 
congregati placitum ibi tenuerunt, ante solis inde 
ortum recedentes ; rationem quoque ibi redde- 
bant daemones principi daemoniorum, quid mali 
fecerint in hominibus decipiendis, quorum con- 
fabulationes audivit vir sanctus manifeste et eo- 
rum figuras deformes visibiliter conspexit. Ad 
ostium cellulae ejus conveniunt, sed^ quoniam in- 
trare non possunt^ nudas illi saepe mulieres os- 
tendunt ; sicque fit ut beremita ille^ per confabu- 
lationes eorum^ vitam illius regionis multorum 
hominum cognoscat. Erat autem in patria illa 
sacerdos quidam sanctas vitae et honestas, qui 
parochiam regebat^ cujus consuetudo talis, ut 
quotidie mane surgens coemeterium circumiret 
et pro animabus omnium, quorum ibi corpora 
quiescebant^ septem psalmos devotus cantaret ; 
caste praeterea vixit^ et bonis operibus atque 
sanctae doctrinae sollicite studium impendit. Dae- 
mones vero in concilio suo multotiens conquesti 
sunt de eo^ quod nullus eorum a proposito ipsum 



' MatUdem ;] afterwards mar- 
ried to Henry the fifthy sumamed 



the Lioo, duke of Saxony and 
Bavaria ; she died in 1189. 



PLORBS HISTORIARUM. 285 

flectere potuisset ; increpabat autem satellites a.d. ii56. 
suos princeps daemonum, quod tam diu presby- 
ter inflexibilis perstitisset. Tunc accedens unus 
eorum, * Ego/ inquit^ * decipiam eum, quia paravi 
ei mulierem per cujus pulchritudinem subjicip- 
tur nobis, sed hoc facere non potero nisi infra 
quindecim annos ;' ' Si infra hunc terminum/ ait 
magister, ' illum deceperis, magnam rem faceres/ 
Contig^t autem eo tempore, ut sacerdos juxta 
consuetudinem mane coemeterium circumiens, in* 
fantulam juxta crucem in coemeterio positam in- 
veniret ; quam accipiens presbyter, pietate mo- 
tus, nutrici eam commendavit et illam in fili- 
am adoptavit, et, quia sanctimonialem eam fa* 
cere proposuit, literas discere fecit; qudB, cum 
annos pubertatis attigisset, erat puella nimis 
speciosa, unde presbyter coepit tentari in con- 
cupiscentia ejus, ct quo secretius, eo frequen- 
tius, presbyter tentatus nuper consensum petiit 
et invenit, nec tamen adhuc de carnis immun- 
ditia aliquid agebatur. Nocte itaque sequenti 
postquam puella actionem presbytero conces- 
sisset, ddemones, qui in horto heremitae ex more 
convenerant, magnum de consensu facto gau* 
dium conceperunt ; daemon autem, qui sacerdo-» 
tem decipere promiserat, magistro suo dicebat^ 
* Ecce presbyter, quem per mulierem me de- 
cepturum dixeram, jam feci quod a virgine, 
quam in filiam adoptaverat et sanctimonialem 
facere decreverat, consensum stupri petens im 
petravit, et cras hora meridiana opus nefarium 
ad effectum perducam ;' gratias ergo ei magister 
egit et viriliter ipsum fecisse dicebat. Die ita- 
que crastino presbyter puellam vocans intro- 
duxit illam in cubiculum suum et eam in lecto 
collocavit, et stans ante lectum in tentatione 
positus cogitavit quid esset facturus, et tan* 



286 



ROGBRI DE WBNDOVER 



A.D. 1156. 
Legend. 



dem ad se reversus jussit, ut puella exspectaret 
donec ad illam rediret, et sic ad ostium cubiculi 
diyertens cultrum arripuit et propria membra 
yirilia abscindens foras projecit. ' Quid/ inquit, 
' putastis daemoneSy quod non intellexerim teata- 
tiones yestras ? De perditione mea yel AliaB meae 
non gaudebitis, quia nec me nec ipsam babebitis/ 
Sequenti quoque nocte> cum diabolus interroga- 
ret discipulum quid de presbytero actum fuis- 
sety respondit^ se omnem laborem amisisse^ et 
qualiter sacerdos seipsum castrayerat, cunctis 
audientibus^ enarrayit ; jussit ergo magister, ut 
da&mon ille grayiter flagellaretur, et sic conyen-^ 
tus solyitur spirituum immundorum ; sacerdos au- 
tem puellam, quam nutriyerat, Deo seryituram 
sanctimonialibus ^commendayit. 



Quod reges Anglorum et Scotorvm mutua jura sibi 

ad invicem reddiderunt, 

A.D. 1157. Anno Domini mclvii. rex Anglorum Henricus 
termswitb trausfretayit in Angliam, ^et rex Scotorum Mal- 
sootiand. colmus rcddidit ei ciyitatem Karleolum^ Bam- 
burgi castrum et Noyum-castellum super Ty- 
nam^ et totum comitatum Lodonensem, et rex 
reddidit ei Huntendoniae comitatum. Willehnus 
similiter^ filius regis Stephani nothus, qui erat 
comes Moretonii et de Warrenna, reddidit regi 
Peyenesel et Norwicum, et omnes munitiones 
suas in Anglia et Normannia, quas ex dono 
regis Stephani possidebat, et rex Henricus dedit 
ei quicqnid pater ejus rex Stephanus habuit die. 



^ CornmendavH. ] In this year 
also,as Paris records,died PriBce 
William, eldest son of Henry the 
second, when fiye years old. He 
was buried at Reading. 

' Et rex Scotorum Malcolmus,^ 
Hoveden says, that Malcolm be- 



came tfae liege man of Henry, 
' eodem modo, qao avas suus 
fuerat homo veteris Henrici, sal- 
vis omnibas dignitatibus suis.' 
On the meaning of the word * dig- 
niias' in this passage see Dr. Lin- 
gard^s note. 



FLORBS HISTORIARUM. 387 

qno rex Henricus primus mortuus fuit et vivus; a.d. iisr. 
et tempore eodem Hugo Bigod castella sua regi 
resignavit. ^ Eodem anno rex Henricus magnam 
paravit expeditionem^ ita ut duo milites de tota 
Anglia tertium inyenirent, ad expugnandum Wal- 
lenses per terram et per mare ; intrans ergo Wal- 
liam rex, exstirpatis silvis, nemoribusque suc- 
cisis^ atque yiis patefactis^ ^castrum Roelent fir- 
mayit^ alias munitiones antecessoribus suis sur- 
reptas potenter revocayit, castellum etiam Ba- 
singewerc restauravit^ et^ Wallensibus ad libitum 
subjectis^ cum triumpho Angliam repetiyit. £o- 
dem anno natus est Henrico regi ex Alienor re* 
gina filius apud Oxoniam et vocatus est ^ Richar- 
dus ; et hucusque ^Robertus^ abbas de Monte 
sancti Michaelis, chronica sua digessit. 

Quod rex Henricm CQTmom '^portamt. 

Anno Domini mglviii. rex Anglomm Henri- a.d. nss. 
cus in ^DominicsB nativitatis die apud Wigorniam thrungat 
coronatus est^ ubi post celebrationem divinorum 
sacramentorum, coronam super altare posuit, nec 
ultra coronam portavit. Eodem anno Alienor 
regina filium peperit, quem ^Gaufridum vocavit; 
et eodem anno nova moneta fuit in Anglia fabri- 



' Eodem aniio.] Cbmpare Will. 
Neubrig. ii. p. 116 ; where it bj^ 
pears that the subjection of the 
Welch oo6t the king many men 
and much trouble. 

> Cagtrum Roelent, ] Ruthlan 
ca^tle iu Flintshire. 

^Richardiu;'^ afterwards Rich- 
ard the first, 

* Robertus.l His chronicle ex« 
tends to the year 1182, as his 
prologue testifies; see Rec. des 
Hist xiii. p. 326. In Labbe^s 
NoT. Bibl. MSS. i. S90, is an 
abridged chronicle in continua- 



tion of Sigebert, ending ¥rith the 
year 1162ywhich may afford scnne 
clue to the errcNr of the text. 

• PortaoUyl for * posuit ;* a la- 
ter hand has nearly erased the 
woid. 

" Dominica nativitatis dieJ] On 
Easter-day in the following year, 
according to Hoveden, p. 491. 
Eleanor was crowned with him. 

^ Gai(/rtdttm, ] duke of Bre- 
tagne and earl of Richmond ; 
he was killed accidentaUy at a 
tounament at Paris, in 1186. 



288 



BOGERI DE WENDOVER 



A.D. 1158. 



A.D. 1159. 
Siege of 
Tholouse. 



cata. Eodem anno Thomas^ regis cancellarius^ in 
apparatn^ magno Parisius venit, Margaretam, re- 
gis Francorum filiam, Henrico, filio regis Anglo- 
rum, in conjugem accepturus. Eodem anno, Gau- 
frido fratre regis Anglorum defuncto, idem rex 
transiens Nanneticam civitatem in jus suum re- 
cepit; quo etiam tempore rex Henricus a rege 
Francorum invitatus venit Parisius et receptus 
est in palatio regis, rege Francorum cum regina 
sua in claustro canonicorum beatse Mariae virginis 
bospitante^ 

Qtwd reoB Anglorum Hmricus Tholosam ohsedit, 

Anno Domini MGLix. rex Anglorum Henricus 
duxit exercitum versus Tholosam et cepit cas- 
tella fortia vicina ejus, rege Francorum interim 
in urbe jugiter commorante ; sed rex Anglorum 
ipsam^ civitatem non assiluit, ob reverentiam 
regis Francorum, cujus sororeni Constantiam 
comes Tholosanus duxerat in uxorem et ex ea 
liberos susceperat, qua de causa reges inimici 
facti sunt, sicut exitus rerum postmodum decla- 
ravit. Eodem anno defuncto papa Adriano^ 
schisma oritur inter duos, ^AIexandrum scilicet 
et Octavianum, nam imperator cum clero suo 
receperat Octavianum, sed a regibus Francorum 



* Apparatu magno,'] An amus- 
ing account of the state in which 
Becket trayelled is giyen in his 
life by Fitz-Stephen, p. 20. 

' Ipmm civitatem non asaUuit,'] 
Jt was Beckefs advice that the 
city should be stormed and the 
king, who was there, taken. Fitz- 
Stephen says, that the king in 
not yielding was actuated by 
*vana superstitio et reverentia;* 
p. 22. Becket remained after 
Henry's departure, and * ipsemet 
lorica indutus et galea' took 



three castles, before considered 
impregnable. 

' Alexandrum,'] the third ; he 
retired to France in 1162, upon 
Octavian, or Victor ^ as he called 
himself, being recognised by the 
emperor Frederic Barbarossa. 
In 1165 he retumed to Rome, 
whence he was again obliged to 
fly in 1167 by the emperor, who 
besieged and took the city ; nor 
was it until 1178 that he obtain- 
ed undisputed possession of the 
ehair. He died SOth Aug. 1181. 



PIX)RES HISTORIARUM. 289 

et Anglorum consensum est in Alexandnim ; a.d. 1159. 
imperator autem ad dictos reges literas direxit» 
ut Octayianum reciperent^ sed, ipsis contradi* 
centibus, papatum obtinuit Aiexander. 

Quad HenricuSf Anglorum rexjuvenis, uxorem duxit. 

Anno Domini mclx. rex Anglorum Henricus a.d. iim. 
a Tholosa reversus Mai^aretam, filiam regisofPrince 
Francorum, quam in sua custodia babebat, Hen- 
rico filio suo Mesponsari fecit^ et castellum de 
Gisors diu desideratum recepit, quod, ut ait rex 
Francorum^ praepropere factum fuerat, [quaprop* 
ter] indignatus est valde; unde cum auxilio Theo* 
baldi, comitis Flandrensis, ad dedecus regis An* 
glorum Calvum-montem firmavit^ sed rex Anglo«' 
rum festinus adveniens, rege Francorum et comite 
fugatis, castrum obsedit et infra dies paucos ad 
deditionem inclusos coegit : capti sunt autem in« 
tus milites quinquaginta quinque. Et sic cele- 
bratum est matrimonium inter filium regis An- 
glorum septennem et filiam regis Francorum 
triennem^ auctoritate scilicet Henrici Pisani et 
Willelmi Papiensis, presbyterorum cardinalium, 
et sedis apostolicse legatorum^ quarto nonas No«- 
vembris apud Novum-burgum. Eodem anno 
TheobalduSy Cantuariensis archiepiscopus, diem 
clausit extremum« 

De eonseeratione B, Exoniensis episcopi et de miraculo 

quod vidit. 
Anno Domini mclxi. ^BarthoIomaeus, vir reli- a.d. iiei. 

Bartbolo- 

giosus et in theologicis disciplinis ad sufficien-mew^bishop 

Oi £xeteT. 
* Desponaari fecU,'] The cause Stephen, immediately after the 



of Henry's haste in this marriage 
was to obtain posBession of the 
prince8s'a dower, which he fear- 
^ might be eventually lost, in 
consequence of the marriage of 
Louis with Adelaide, niece of 



d^th of his queen, Ck>nstantia. 
Compare Ncubrig. ii. pp. 182, 
183. 

^BarthcUmauB,'] Bartholomaeus 
Iscanus; he died the 16th Dec. 
1184; Martyr. Eccl. Exon. 



voi.. II. U 



290 ROGERI DB WBNDOVER 

A.D. 1161. tiam eruditus, a Waltero^ Roffensi episcopo, con- 
secratus est antistes Exoniensis. De hoc Bar- 

HisYision. tholomdeo venerabili viro fama refert notissima, 
quod, dum lucris animarum devotus intendens 
parochiam visitaret, in villa quadam campestri 
cum suis clericis pernoctavit. Dormiens igitur 
de nocte in solario quodam, quod ecclesise villae 
ac ccemeterio imminebat, cum circa noctis medium 
ad nocturnam synaxim Deo persolvendam evi- 
gilasset^ lumen^ quod coram illo ardere consu- 
everat, apparebat exstinctum ; episcopus antem 
cubicularium suum graviter objurgans, quod in 
tenebris dormiret, praecepit ut velociter lumen 
quaereret et inferret. Interea vero antistes, dum 
luminis adventum vig^ilans exspectaret, audivit 
voces quasi infantum innumerabilium de coeme- 
terio exeuntes plangentium et dicentium mani- 
feste^ ' Va) nobis, vae nobis ! Quis amodo pro nobis 
orabit et eleemosynas dabit, vel pro nostra salute 
missas celebrabit?' Andiens autem has voces 
episcopus obstupuit vehementer, supra modum 
quid significarent admirans. Cubicularius quoque 
ejus lumen interim quaerens, cum neque in aula 
neque in coquina ignem reperisset^ exivit in villam 
anxius, et^ multis jam aedibus perlustratis^ lumen 
optatum non invenit ; tandem, cum quasrendo 
huc illuc qnandoque diu discurrisset^ vidit lumen 
quasi in ultima domo villae^ et illuc se cum festina- 
tione conferens invenit in domo cujusdam hominis 
corpus exanime, et cum presbytero villa; multos 
utriusque sexus homines circumstantes et prse 
dolore defuncti flentes et capillos sui capitis 
detrahentes; at cubicularius episcopi^ super his 
quae vidit non multum sollicitus, lumen posuit 
in latema sua, et cum festinatione ad episcopum 
reversus quae sibi acciderant per ordinem enar- 
ravit. Cantatis igitur matutinis^ cum crastina 



PLORBS HISTORIARUM. 201 

dies illuxisset, fecit episcopus convenire pres- a.d. iiiii. 
byterum cum quibusdam hominibus villd&y et sci« 
scitatus ab eis diligenter, quis homo ille nuper 
deftinctus esset et qualis vitae ante obitum in 
sseculo exstitisset; qui omnes fatebantur de eo, 
quod esset vir jiistus ac timens Deum^ pater 
orphanorum et consolatio miserorum^ ut qui 
omnem substantiam suam in pauperibus^ dum 
viyeret^ et hospitibus erogavit; tenuit prseterea 
in domo sua presbyterum, cui de proprio omnia 
necessaria ministravit, qui commendationes ani- 
marum et missarum suffragia diebus singulis 
pro defunctis fidelibus celebravit. Haec autem 
cum audisset episcopus> intellexit continuo voces^ 
quas audierat de coemeterio emissas, nihil aliud . 
esse quam voces animarum illorum corporum^ 
quae in coemeterio quiescebant^ plangentes de 
morte hominis et gementes, per quem dum vix- 
erat eleemosynarum et missarum habere suf- 
fragia meruerunt. Tunc episcopus^ vocato ad se 
presbytero^ qui sub viro defuncto missas pro 
defunctis celebraverat^ dedit ei portionem in ec- 
clesia villaB, statuens et illi injungens, ut^ quam- 
diu viveret> missam et obsequia defunctorum die- 
bus singulis celebraret. 

Q,md reges Framorvm et Anghrvm in concardiam 

canvenerunt. 

Anno Domini mclxii. Lodowicus, rex Fran- a.d.ii62. 

' Peace with 

corum^ et Henricus, rex Anglorum, armatorum Franoe. 
copiis undique congregatis, cum jam campestre 
prdBlium inter eos imminere putaretur prope 
Fretevallem, ^amici subito sunt effecti. Eodem 
anno Alienor, Anglorum regina, apud Rotho-. 



' Amici aubito smt effecti, ] 
Rymer has a buU of Alexander 
III., ' pro pace reformaQda ;inter 



regem Angliae et regem Franciae/ 
addressed to Henry II. in tliis 
year; i. p. 21. 

u 2 



292 



R06ERI DE WENDOVER 



A.D. II62. 



Thomas 
Becket,areh- 
bishop of 
Canterbury. 



magum ^filiam peperit et ei nomen soum impo^ 
suit. Hoc etiam anno Richardus^ Londoniensis 
episcopuSy viam universdB carnis ingressus est. 
Per idem vero tempus rex Henricus fecit jurare 
fidelitatem Henrico filio suo de haereditate sua, 
et inter omnes magnates regni Thomas cancel- 
larius primus fidelitatem juravit, salva fide re- 
gis patris quamdiu viveret et reguo praeesse 
vellet. 

Qmd Thomas, regis cancellarim, in arehiepiseopum 

eliffitur, 

£odem anno, congregato clero et populo totius 
provinciae Cantuariensis apud Westmonasteriunii 
Thomas^ regis cancellarius, electus est in arcbi- 
episcopum solemniter^^nemine reclamante; facta 
itaque electione sabbato in Pentecosten^ presby- 
ter ordinatus est a Waltero, Roffensi episcopo^ 
in ecclesia Cantuariensi, et sequenti die Domi« 
nica consecratus est ab Henrico, Wintoniensi 
episcopo, solemniter et inthronizatus. Nuntiis 
igitur ad papam directis^ quem citra Alpes in* 
venerunt ad Gallias descendentem^ cum pallio 
2$unt reversi ; quod Thomas archiepiscopus, so- 
litis constrictus sacramentis, ab altari suscipiens 
reverenter summi sacerdotis vestes induit, et 
habitum sic mutavit ut et animum permutaret» 
nam curise curis interesse renuntians ecclesiee 
SU86 negotiis et lucris spiritualibus intendebat; 
siquidem nuntios ad regem in Normanniam di- 
rexit^ cancellariae renuntians et sigillum resig- 
nans^ quod in cor regis altius ascendit, in se 



^FUiam peperii,'] Afterwards 
the wife of Alphonso VIII. king 
of Castile ; she was the great- 
grandmother of Eleanor, wife of 
Edward I. 

^Nemine reclamanteJi Gilbert 



Foliot, bishop of London, had 
complained of the election, that 
the king had done a wonderful 
thing, for of a soldier he had 
madeanarchbishop; Fits-Steph. 
p. 24, 



PL.ORB8 HISTORIARUM. 293 

solum causam resignationis tam subitse retor- a.d. 1162. 
quentis. Hsec prima fuit regalis animi pertur-» 
batio adversus Thomam^ archipraesulem Cantu- 
ariensem. Erat antem Thomas iste Londoniea- ^^^^'^ 
sis urbis Mndigena, a primis adolescentia^ annis 
gratia multiplici decoratus ; ab ineunte enim 
setate beatam Dei genitricem^ tanquam ducem 
viarum suarum^ dulcius invocare^ in illam post 
Christum totam spem ponere, consuevit ; libera-p 
lium quoque disciplinarum scholas tandem egre- 
diens ad Theobaldum^ Cantuariensem archiepi- 
scopum, se contulit^ et, industria promerente^ in 
brevi dignus habitus est^ ut ei familiarissimus 
haberetur» Quot autem et quantos ibi labores 
pro ecclesia Dei pertulerit^ quoties pro expedi* 
endis negotiis apostolorum limina visitaverit, 
quam felici exitu, quse sibi injuncta fuerant^ 
expedierit^ non est facile dictu, praesertim cum 
in causis perorandis et decidendis ac populis in- 
struendis tota ejus intentio versaretur. Primo 
igitur a praefato archiepiscopo in archidiaconum 
Cantuariensem promotus^ post modici temporis 
intervallum cancellarius efficitur^ ejus industria 
promerente ; cancellarii autem fungens officio au- 
daciam milvorum sapienter depressit, qui regi 
adulantes diripere conspiraverant tam provin- 
cialium quam ecclesiae facultates. Haec de beato 
Thoma, qualis ante promotionem in archiepisco- 
pum exstiterit^ praelibavimus, quatenus ea, quae 
de ipso sequuntur^ lectori clarius elucescant. 

Dejinali concordia facia inter ecclesiam heati Alhani 

et ecclesiam Lincolnia. 

Hoc anno sopita est discordia et amicabili cord between 

tllfi cllllTCllOS 

fine terminata inter ecclesiam Lincolniensem etofs. Aiban 

andLincoln. 

^ Indigena;] son of Gilbert and Matilda, citizens of London ; 
Fitz-Steph. p. 10. 



294 ROGERI DE WBNDOVER 

A.D. 1162. coenobium beati Albani protomartyris Anglorum^ 

Roberto de Chaisneto episcopo agente, et Ro- 

berto de Gorham^ abbate de sancto Albano^ de- 

fendente^ in praesentia regis Henrici secundi et 

archiepiscoporum, Thomae Cantuariensis et Ro- 

geri Eboracensis, et episcoporum^ Henrici Win- 

toniensis^ Willclmi Norwicensis, Jocelini Sares- 

beriensis^ Bartholomaei Exoniensis, Hilarii Cices- 

trensis^ Hugonis Dunelmensis^ Richardi Coven- 

trensis; Gileberti Herefordensis^ et Godefridi de 

sancto Asaph, praesente etiam Roberto comite 

Legecestrensi^ justiciario Anglise, cum comitibus, 

baronibus^ abbatibus^ archidiaconis, et innumera 

turba regni, apud Westmonasterium^ feria quinta 

proxima ante passionem Domini^ in hunc mo- 

dum ; ' Robertus^ Dei gratia Lincolniensis epi- 

scopus, omnibus sanctae matris eccleside filiis 

salutem. Notum sit universitati vestrse^ quod 

cgo controversiae illi, quam adversus Robertum, 

abbatem sancti Albani, et fratres ejus moveram, 

qua monasterium ipsum sancti Albani et quin- 

decim ecclesias illas, quas in territorio suo privi- 

legiatas habuit, Lincolniensi ecclesiae et mihi, ut 

ipsius episcopo, in subjectionem et obedientiam 

petebam, in praesentia testium prasdictorum, as- 

sensu capituli mei in perpetuum renuntiavi ; et, 

ut ab ea in perpetuum conquiescam, de manu 

ipsius abbatis et fratrum ejus villam, quae dicitur 

Tinghurste, cum ecclesia et omnibus pertinentiis 

ejusdem, pro decem libratis terrae, libere et quiete 

ecclesiae Lincolniensi in perpetuum de caetero pos- 

sidendam, assensu domini mei regis et fratrum 

nostrorum episcoporum jam dictorum consilio, 

capitulo meo in hoc assensum praebente, recepi ; 

et jus, quod jam dicta abbatia, et in persona Ro- 

berti abbatis et successorum ejus, et jam dictis 

quindecim ecclesiis, ecclesiae meae et mihi et suc- 



FLOR£S HISTORIARUM. 



295 



cessoribus meis vendicabam^ in manu domini mei a.d. 1162. 
regis pro me et successoribns meis in perpetuum 
resignavi. Sit itaque de castero liberum ^monas- 
terio beati Albani et quindecim jam dictis ec- 
clesiis chrisma sibi et oleum et benedictionem 
et caetera omnia ecclesias sacramenta^ 'a quo 
voluerit episcopo, absque nostra et ecclesiae 
nostrae reclamatione^ accipere, et de castero in 
manu regis, sicut sua dominica ecclesia, libera 
remanebit ; reliquae vero ecclesiae ejusdem mo- 
nasterii passim per episcopatum Lincolniensem 
constitutae obedientiam et subjectionem, quam 
casteras debent ecclesias^episcopo Lincolniensi et 
archidiaconis exfaibebunt. Quod^ ne de caetero 
possit in litem revocari^ scripti praesentis attesta* 
tione et sigilli mei et capituli appositione con- 
firmavi, testibus supradictis.' Hanc pacem et 
concordiam cum rex Henricus et Thomas^ Can- 
tuariensis archiepiscopus, suis confirmaverant 
munimentis^ papa Alexander, eorum vestigia 
secutus, ^eam privilegio ecclesiae Romanae et 
subscriptione omnium cardinalium communivit. 
Eodem anno rex Hierosolymarum ^Baldewinus 
humanae naturae debitum solvit^ cui successit 
Irater ejus Amalricus. 

Seemda periurhatio contra Thamam, Cantuariensem 

arehiepiscopum. 

Anno Domini mclxiii. rex Anglorum Henri- a.d. iim. 
cus, finibus transmarinis pro voluntate disposi- diMenston 
tis, *^in Angliam rediit, et Thomas, Cantuariensis wngand 

Beck.et. 



^ Mcnasterio,'] ' Monasterium* 
inMS. 

^A 9110.] ' Liceat abbati suo' 
inserted in the MS. 

' Eam privUegio, ] < Per eam 
priyilegium' in MS. 



* Baldeumtu,'] He died on the 
lOth Febniary, and was buried 
in the church of the Holy Sepul- 
chre ; WilL Tyr. p. 954. 

* In Angliam rediit,'] He land- 
ed at Southampton on the 25th 
January; Dicet. col. 634. 



1 



296 ROGERI OE WRNDOVER 

A.D. 116S. archiepiscopus, illi obviam veniens in oscnlum re- 
ceptus est^ sed non in gratiae plenitudinem^ sicut 
ipsius regis vultus statim ayersus omnibus qui 
aderant patenter ostendit. Eodem anno^ regce 
Anglorum ad hoc instante et ^ Alexandro papa id 
concedente^ Gilebertus, Herfordensis episcopus, 
ad sedem ecclesiae Londoniensis translatus est^ et 
quarto kalendas Maii in illa cathedra solemniter 
introductus. Eodem anno Robertus Muntfort^ 
cum Henrico de Essexia de ^proditione regis sin- 
gulari certamine congrediens, victoriam reporta- 
vit ; qua de causa Henricus notam infamise simul 
et exhsereditationis jacturam incurrens, indul- 
gentia pii regis, apud Radingum faabitum mo- 
nachilem suscepit. Hoc etiam anno Thomas, 
Cantuariensis archiepiscopus, ad instantissimam 
regis petitionem archidiaconatum Cantuarien- 
sem dedit Gaufrido Ridel, clerico suo ; sed gra- 
tiam regis sibi prius subtractam non plene red- 
integratam cognovit. Apparuit autem prima 
regis perturbatio contra Thomam archiepisco- 
pum cum sigillum regi resignavit; secunda^ 
cum regi de partibus transmarinis venienti oc- 
currens receptus est in osculum, et non in gra- 
tiae plenitudinem ; tertia in hoc loco, cum ar* 
chidiaconatum ad ejus petitionem contulit, nec 
tamen gratiam ejus sibi redintegratam cognovit. 
Eodem anno Clarenbaldus, sancti Augustini elec- 
tlis^ benedictionem a Thoma, Cantuariensi archi- 
episcopo^ accipere quaerebat ; sed in sua ecclesia 
et sine processione, spe cujusvis subjectionis 
adempta. ^Consensit autem rex electo, consue- 



^ Alexandro,'] His bull to the 
chapter of London is given by 
Diceto. 

^Proditione reg^is.'] He was 
hereditary standsird-bearer, and 



ard in the battle of the defile of 
Coleshil, in Flintshire. 

' Consensit autem rex. ] The 
passage in Diceto is as foUows ; 
' Cum autem rex se yerbis hujus- 



had thrown down the royal stand- | modi non opposuerit, partibu^ 



FLORES HISTORIARUM. 



297 



tadines antiquas in reg^no stare persuadens et a.d. ii63. 
archiepiscopo praedicta exigenti adversans ; et 
in hoc loco quarto apparuit perturbatio regis 
contra ipsum. Eodem anno facta est inquisitio 
generalis per Angliam^ cui quis in servitio se- 
culari de jure obnoxius teneretur ; inventum est 
in Cantiab provincia, quod ^Willelmus de Ros in 
munere quolibet subeundo reg^em deberet agno- 
scere et non archiepiscopum, et sic odium per« 
sonae in damnum ecclesias redundavit ; et hic 
quinto loco apparuit perturbatio regis contra 
illum. Sexto apparuit^ cum archiepiscopus ya- 
cantem ecclesiam de ^Ainesford cuidam Lauren- 
tio contulit ; sed Willelmus^ villaB dominus, sibi 
jus vendicans patronatus Laurentium expulit^ 
pro quo facto archiepiscopus Willelmum excom- 
municavit; quod, quia rege minime certiorato 
fecisset, maximam ejus indignationem incurrit. 
Asserit enim rex^ juxta dignitatem regni sui, 
quod nullus^ qui de rege in capite teneat, vel 
minister ejus, citra illius conscientiam sit excom- 
municandus ab aliquo^ ne^ si hoc regem lateat, 
lapsus ignorantia communicet excommunicato, 
comitem vel baronem ad se venientem in osculo 
vel consilio admittat. Septimo apparuit, cum 
idem rex nuntios ad curiam Romanam misisset^ 
ut consuetudines regni confirmaret, ubi in aliquo 
profecisset ; nuntii reversi animum regis contra 
archiepiscopum et alios exasperatum non po- 
terant mitigare. 



antiqnitatis in finibas stare per- 
suadensy et eas omnibus modis 
quibus ratio fieri potuisset in- 
ducens, alteram inclinatior yide- 
Jiiatur in partem ;' col. 534. 

^ WiUelmus de Ros.^ It was 
afler his retum from the council 
of Tours that Becket demanded 
homage of WiUiam de Ros and 



the earl of Clare. Heatthesame 
time ofiended the king by affirm- 
ing that the casties of Rochester, 
of Saltwood, and Hythe by right 
pertained to the see of Canter- 
bury. Gervas. ; Diceto, 

^Aine^ord.] Eynsford,inKent; 
Fitz-Steph. p. 28. 



298 



ROGBRI DE WENDOVER 



A.D. 116S. 
Council of 
Tottra. 



Quod papa AUxander concilium Turanis 

congregamt. 

Eodem aiino papa Alexander ^Turonis con- 
cilium congregavit in ecclesia sancti Mauricii 
duodecimo kalendas Junii ; ad cujus vocatio- 
nem^ permissione regis Angliae, venerunt archie- 
piscopi^ episcopi et alii Angliae praBlati^ Thomas, 
Cantuariensis archiepiscopus^ cum suis suffra- 
ganeis, et ad dexteram papas in concilio sedit, 
et arcfaiepiscopus Eboracensis Rogerus ad si- 
nistram, cum solo episcopo Dunelmensi. Eodem 
anno rex Malcolmus Scotorum et Resus prin- 
ceps Demetiae^ id est Australium Wallensium^ 
cum' aliis regibus et majoribus Cambrias^ kalen- 
dis Julii apud Wodestoke fecerunt homagium 
regi Anglorum et Henrico filio ejus. Ipso etiam 
anno Rogerus^ comes Clarensis, a Thoma, Can- 
tuariensi arcfaiepiscopo^ apud Westmonasterium 
vocatus ad faciendum sibi homagium de castello 
Tunebreg^e et pertinentiis ejus^ contradixit ei 
comes instinctu regis^ dicens^ feodum illud to- 
tum in servitio laicali ad regem potius quam 
ad arcfaiepiscopum pertinere ; et hic loco octavo 
apparuit regis perturbatio adversus archiepisco- 
pum Cantuariensem. 

Facta est recognitio conmetudinwm Anglia apud 

Clarendunam. 

A.D. 1164. Anno Domini mclxiv.^ in prassentia regis 

of ciarend^ Heurici ^apud Clarendunam octavo kalendas Fe- 

bruarii, praesidente Johanne de Oxonia de man- 

dato ipsius regis^ praesentibus etiam archiepi- 



^ Turanis cimcilium,'] The acts 
of the -council are printed by 
Harduiii, tom. vi. part ii. col. 
1589. 

^ Cum aliis regibus» ] Owren 



(Gwynned),king of NorthWales, 
was of the number; Dicet. col. 
636. 

^Apud Clarendunam.'] Compare 
Wilkins, Concil. i. 435i. 



FLORBS HISTORIARUM. 299 

sGopis. episcopis. abbatibus, prioribus. comiti- a.d. ii64. 
bus^ barombns et procenbus regni^ facta est re- of ciarendon. 
cognitio^ siye recordatio, cujusdam partis con- 
suetudinum et libertatum antecessorum suorum^ 
reg^ videlicet Henrici avi sui et aliorum» quae 
observari debebant in regno ab omnibus et 
teneri, propter dissensiones et discordias ssepe 
emei^entes inter clerum et justiciarios domini 
regis et ^magnatum regni; harum vero consue- 
tadinum recognitarum qusedam pars in sedecim 
capitulis subsequentibus continetur. 

De advocatione et praesentatione ecclesiarum 
si controversia emerserit inter laicos et clericos, 
vel inter clericoSy in curia domini regis [tractetur 
et terminetur. 

Ecclesiae de feodo domini regis] non possunt 
in perpetuum dari absque concessione ipsius. 

Cleri accusati de quacunque re, summoniti a 
justiciario regis^ veniant in curiam ipsius re- 
sponsuri ibidem de hoc, unde videbitur curise 
regis^ quod ibi sit respondendum ; et in curia 
ecclesiastica, unde videbitur^ quod ibi sit re- 
spondendum; ita quod regis justiciarius mittet 
in curiam sanctse ecclesiae ad videndum^ quo- 
modo res ibi tractabitur. Et si clericus convictus 
vel confessus fuerit^ non debet eum de caetero 
ecclesia tueri. 

Archiepiscopis^ episcopis et claris personis 
regni^ non licet exire a regno absque licentia 
domini regis; et si exierint^ si regi placuerit^ 
securum eum facient, quod nec in eundo nec in 
redeundo vel moram faciendo perquirent malum 
sive damnum domino regi vel regno. 

Excommunicati non debent dare vadium ad 
remanens^ nec praBstare juramentum^ sed tantum 

' MagntUum,'] < Magnatibus* in MS. 



300 



ROGERI DB WENDOVRR 



A.D.I164. yadium et ple^ium standi judicio ecclesiae ubi 

of Clarendon. absolvuntur. 

Laici non debent accusari^ nisi per certos et 
legitimos accusatores et testes in prsesentia epi- 
scopi| ita quod archidiaconus non perdat jus 
jsuum nec quicquam quod inde habere debeat; 
et si tales fuerint, qui culpantur, quod non velit 
vel non audeat aliquis accusare eos, vicecomes 
requisitus ab episcopo faciat jurare duodecim 
legales homines de visneto sive de villa coram 
episcopo^ quod veritatem secundum conscientiam 
3uam manifestabunt. 

Nullus qui de rege tenet in capite^ nec aliquis 
dominicorum ministrorum ejus^ excommunicetur, 
nec alicujus eorum terras sub interdicto ponan- 
tur, nisi prius dominus rex, si in regno fuerit, 
conyeniatur^ vel justiciarius ejus, si fuerit extra 
regnum, ut rectum de eo faciat ; et ita, ut quod 
pertinebit ad regis curiam ibi terminetur, et de eo 
quod spectat ad curiam ecclesiasticam ad eandem 
mittatur ut ibidem terminetur. 

De appellationibus^ si emerserint, ab arcfaidia- 
jcono Mebent procedere ad episcopum^ ab epi- 
scopo ad archiepiscopum, et^ si archiepiscopus 
defuerit in justitia exhibenda^ ad dominum re- 
gem perveniendum est postremo, ut prsecepto 
ipsius in curia archiepiscopi controversia termi- 
netur, ita quod non ^debet ultra procedere abs- 
que assensu domini regis. 

Si calnmnia emerserit inter clericum et lai- 
cum, vel e converso^ de ullo tenemento quod 
clericus velit ad eleemosynam trahere, vel lai- 
cus ad laicum feodum, per recognitionem duor 
decim legalium hominum jnxta capitalis justi- 
ciarii regis considerationem terminabitur, utrum 



' Debent procedef^e,"] * Debebit 
procedi ;' Wilk. 



* Debet ultra procedere. ] * De- 
beat ultra procedi ;* Wilk. 



FLORES HISTORIARUM. 901 

tenementum sit pertinens ad eleemosynam. sive a.d. iim. 
ad laicnm feodnm^ coram jnsticiario regis ; et of ciAniMton. 
si recognitnm fnerit ad eleemosynam pertinere, 
placitnm erit in cnria ecclesiastica ; si vero ad 
laicnm feodnm, nisi ambo tenementnm de epi- 
scopo eodem vel barone advocaverint^ erit pla- 
citnm in cnria regis ; sed, si utriqne advocaverint 
de feodo illo enndem episcopum vel baronem, 
erit placitnm in cnria ipsins, ita qnod propter 
factam recognitionem saisinam non amittat, qui 
prins fnerat ^saisitus. 

[Qni] de civitate vel castello vel bnrgo vel 
dominico manerio regis fnerit; si ab archidia- 
cono vel episcopo super aliquo delicto citatus 
fuerit, nnde debeat eis respondere^ et ad cita- 
tiones eornm noluerit satisfacere^ bene licet eis 
sub interdicto ponere eum^ sed non debent ipsum 
excommnnicare priusqnam capitalis minister re- 
gis villae illins conveniatnr, ut justiciet eiim ad 
satisfactionem venire ; et si minister regis inde 
defecerit, erit in misericordia regis, et exinde 
poterit episcopns ipsum accnsatum ecclesiastica 
jnstitia coercere. 

Archiepiscopi, episcopi et nniversee persdnee 
regni^ qni de rege tenent in capite^ faabeant pos- 
sessiones snas de rege sicnt baroniam^ et inde 
respondeant justiciariis et ministris regis, et se- 
quantnr et faciant omnes consuetudines regias ; 
et^ sicnt csBteri barones, debent interesse judiciis 
curisB regis cum baronibns^ quousque pervenia- 
tiir ad diminutionem membrorum vel ad mor* 
tem. 

Cum vacaverit archiepiscopatus, vel 6pisco«^ 
patns^ vel abbatia, vel prioratus in dominio 
regis^ debet esse in mann ipsius^ et inde per- 

' Saintus ;] ' donec per placitum dirationatum fuerit ;* Wilk, 



902 ROGBRI DB WBNDOVBR 

A.D. 1164. dpiet omnes redditus et exitas sicat domiiiioos 

CoiMtitiitiaM ^ 1 

oTciaiaidoo. redditos suos. Et com yentnm liierit ad consa- 
lendnm ecclesiam, debet dominns rex mandare 
potiores personas ecclesiaB^ [et] in capelia ipsias 
r^^ debet fieri electio, assensn ipsius r^is et 
consilio personamm regni, quas ad haec facien- 
dum adYocayerit; et ibidem faciet electns ho- 
ma^nm et fidelitatem r^i^ sicnt ligio domiiio 
sno, de yita sua et membris et de honore terreno, 
salvo ordine suo^ priusquam consecretnr. 

Si quisquam de proceribus regni disfortiaYerit 
archiepiscopo^ ycI episcopo^ ycI archidiacono de 
se suisYe justitiam exhibere^ dominus rex debet 
eos justiciare ; et si forte aliquis disfortiaret 
domino regi rectitudinem suam, archiepiscopi, 
episcopi et archidiaconi debent eum justiciarey 
ut regi satisfadat. 

Catalla eorum^ qui sunt in forisfacto regis, 
non detineat ecclesia yel coemeterium contra 
justiciarios regis, quia ipsius r^;is sunt^ siYC in 
ecclesiis siYC extra fuerint iuYenta. 

Placita de debitis, quae fide interposita deben* 
tur yel absque interpositione fidei^ sint in justitia 
regis. 

Filii rusticomm non debent ordinari absque as- 
sensu domini de cujus terra nati diguoscuntur. 

Hanc recognitionem sIyc recordationem de con- 
suetudinibus et libertatibus iniqnis, et dignita- 
tibus Deo detestabilibus, archiepiscopi, episcopi, 
abbates, priores, clerus^ cum comitibus et baro- 
nibus ac proceribus cunctis^ juraYerunt, et firmi- 
ter in Yerbo Yeritatis promiserunt YiYa Yoce se 
tenendas et obserYandas domino regi et haere- 
dibus suis bona fide et absque malo ingenio in 
perpetnum. 




I fif^aMff^T^^ 




tiNWiP ^jXKTWBCO^ 



JOlUt 






frm, tii* 



'^. •riL 






, '<# "• 



304 



ROGBRt DB WBNDOVBR 



A.D. 1164. bet autem pradentia tua diligenter advertere^ 
quod plurimum interest^ quando ex deliberatione 
et propria voluntate, et quando ignorantia vel ne- 
cessitate aliqua committuntur ; nam, sicut leg-i- 
tur, Usque adeo voluntarium est peccatum, quod 
nisi sit voluntarium non sit peccatum. Si igitur 
aliquid recolis te commisisse, de quo te debeat 
propria conscientia remordere^ quicquid sit^ sa- 
cerdoti^ qui discretus et providus habetur^ tibi 
consulimus per poenitentiam confiteri ; quo facto^ 
miserator et misericors Dominus^ qui multo plus 
ad cor respicit quam ad actus, tibi consueta 
pietatis suse misericordia dimittet ; et nos^ de 
beatorum Petri et Pauli apostolorum ejusque 
meritis confidentes^ te ab eo quod est commis- 
sum absolvimus, et id ipsum fratemitati tuae 
auctoritate apostolica relaxamus^ consulentes uti- 
que ac mandantes, ut postea a missarum cele- 
bratione propter hoc non debeas abstinere/ 

Qtwd rex decremt, ut a laids clerici pwnirentur. 
ThecieTgy Eodcm' auuo rcx Henricus volens in sin^uli^. 

sutjectedto , . 

layjurisdic- ut diccbat. malcficia debita cum seventate pu- 
nire^ et cujuscumque ordinis dignitatem ad ini- 
quum trahi dispendium, incongruum esse asse- 
ruit, clericos a suis justiciariis in publico flagitio 
deprehensos episcopo loci tradere impunitos ; 
decrevit enim^ ut quos episcopi invenirent ob- 
noxios^ prsesente regis justiciario^ exauctorarent^ 
et post curidB regis traderent puniendos. In 
contrarium sentiebat archiepiscopus^ ut quos 
exauctorent episcopi a manu laicali postmodum 
non punirentur^ quia bis in id ipsum puniri vi« 
derentur. Huic controversiae prsestitit occasio- 
nem Philippus 'de Broc, canonicus Bedeforden- 



^ Eodem anito.] This chapter is 
taken verbatim from Diceto, col. 
636. 



^De Broc,'] *de Brois;* Ste- 
phan. p. 32, and Quadrilog. p. 
32. 



FLORBS HISTORIARUM. 905 

sis, qui, tractas in causam propter homicidium, a.d. ii64. 
in regis justiciaiium yerbum protulit contumelio^ 
sum ; quod cum neg^are coram archiepiscopo non 
posset, prasbendse susb beneficio multatus est 
et per biennium a regno pulsus ; et hic nono 
loco apparuit perturbatio regis contra archiepi- 
scopum. 

Quamodo heaius Thomas, Cantuarienm archiepiscopits, 
a Norhamptona injuriatfM a rege recesserit. 

Videns igfitur archiepiscopus libertates eccle- charges 
sias jam funditus exspirasse, inscio rege, apud aRainst 
Rumenel^ navem ascendit Romam profecturus, N^hamp- 
sed^ vento in contrarium flante, in Angliam re- 
jectus est, ex quo facto loco decimo regis offen* 
sam incurrit ; quapropter illico tractus in cau-^ 
sam, ^Johanne Mareschallo regi deferente que-* 
relam pro 'manerio quodam, quod a multis tem- 
poribus, ut dicebatur^ archiepiscopus inconcusse 
possederat, tandem post graves yexationes con^ 
trariam reportavit sententiam et regi judicatum 
solvi sufficienter cavit, habita taxatione in quin- 
gentis libris ; et hic loco undecimo apparuit per- 
turbatio regis adversus archiepiscopum puram 
conscientiam habentem. Item ^apud Northam- 
tonam tractus in causam super actu, quem in 
cancellaria egerat^ praesentiam suam exhibuit 
tertio idus OctobnSy et quoniam castellaniam de 
Eya et de Berchainestede pluribus annis libere 
possedisset, multum consentaneum rationi yide- 
batur, ut a capite incipiens perceptorum red- 
deret rationem ; sed quoniam ante consecrati- 



* Rumenel.'] Roraney, in Keni. 

^ Johanne ; ] marshal of the 
exchequer ; Tyrrell, The cir- 
cumstances are detailed atlength 
by Fitz-Stephen, p. 35, aeqq, 

'iHfanmo^iiodam.] < De Paga- 



ham/ Stephan. Pagham, in Sus- 
sex? 

* Apud NorthanUonam, ] Com- 
pare Quadrilog. p. 46, seqq, The 
account in the text is fh>m Diceto, 
col. 538.. 



VOL. II. X 



306 



ROGERI Dfi WENDOVER 



A.D. 1164. 



onem suam archiepiscopas ab Heiiiico filio regis 
et hsBrede atque a justiciario regni liber et abso- 
lutus ab omni ratiocinio fuit assignatus episco- 
pus, [et J ne injusto condemnaretur judicio, se- 
dem apostolicam appellavit, et, sub poena anathe- 
matis^ tam suis suffraganeis episcopis quam lai- 
cis universis^ ne in patrem suum et judicem sen- 
tentiam proferrent iniquam [prsecepit] ; proceres 
vero et episcopi^ qui ad hoc vocati erant a rege, in 
eum nihilominus non convictum neque confes- 
sum» sed privilegium ecclesisB suee et suam pro- 
testantem^ sententiam intorserunt ; et sic archi- 
episcopus in arcto positus et opprobriis lacessi- 
tus, omnique episcoporum solatio destitutus^ cra- 
€em, quam manu tenebat, in altum erexit et a 
curia palam recessit ; sicque sequenti nocte vil- 
lam latenter egrediens^ et ab aspectibus bomi- 
num se diebus ^subtrahens, et de noctibus iter 
expediens, post dies aliquot ad Sandwici perve- 
nit portum^ ubi in navicula fragili in Flandriam 
est transvectus; actus ergo in exilium Christi 
confessor a domino papa Alexandro Senonis re- 
eeptus est et in Pontiniacensi monasterio com- 
mendatus. 



Allegatio nuntiorum regis contra heatwm Thomam, 
Cantttariensem arcAiejnsccpum^ 

siS?ISlinBt Missi sunt eodem tempore ^nuntii a rege An- 

Becket. glorum ad papam Senonas, qui in consistorio 

coram eo talia allegabant ; Inter Thomam, Can- 



^ Subtrahetu, ] * Cum tribuB, 
Roberto de Gavay Escanan, Ro- 
gero de Brai.' Dicet col. 637, 
marg» He had with him two 
Cistercian friars, Rob. de Caune 
and Scaiman, and one servant, 
Roger de Broc ; Hoved. p. 495. 
Compare Qaadrilog. p. 63. 



' Nuntii. ] Ralph de Diceto, 
col. 637. The archbishop of 
York, the bishops of Winchester, 
London, Chester, and Exeter, 
the earl of Arundel, John of 
Oxford/ and other clerks, form- 
ed the embassy ; see Hoveden^ 
p. 496. 




. ct 

contro^ 

die praefixOy wt 
trovi 

c^to r^;io^ aichiepisoopi, eptscopt et carteri 
desiarom j^adati coBTocuitvry «t q[mBto |re« 
nmdior esset c»iicilii cekbrmtio taiito ■lanifir 
tior fieret finuidis et maKtigt deii«datio. Die 
constitato catlHriici principis ooDspectni se pnr- 
sentaTit Tegni tmfaator in eodesia» qai, de sao- 
nim meritOTnm qnalitate mm secnras, Domi- 
nicaB cracis armat se signaciilo, tanqnam ad ty« 
ranni praesentiam aooessnras; nec tamen r^a 
majestas olfenditiir, sed canssB sn«e jndiciiim 
episcoporam fidei committity nt sic ab omni sus- 
picione Hberetnr. Restabat nt jndido episcopi 
cansam terminarent, nt sic dissidentes in g^ratiam 
foederarent et dissensionis eoram materiam se- 
pelirent; at obviat adversarins et objicit» quo- 
niam ipsom coram rege stare jadicio, esset apo* 
stolicae sedis et dignitatis diminntio ; ac si nesci* 
at, quod, etsi in illo judicio aliquantulum dero- 
garetur ecclesise dignitati, dissimulandum erat 
pro tempore^ ut pax ecclesias redderetur. Obji- 
cit iterum, patris sibi nomen ascribens, quod ar- 
rogantiam redolere videtur quod filii in patris 
damnationem minime debuerant convenire ; sed 
necessarium erat^ ut patris superbiam filiorum 
humilitas temperaret^ ne post patrem in filiis pa- 
tris odium parentaret. Instabant autem ad hoc 
nuntii studiose, ut duo legati mitterentur a papa, 
qui causam Cantuariensis archiepiscopi ac tegiH, 
omni appellatione remota, diflinirent. Demuni 
multis promissionibus papam flectere curabant, 
ut consuetudines regni Anglias et libertates, qua» 
rex ab avo suo rege Henrico ^ avitas' appellabat 
dignitates^confirmare et clementer concedere dig- 

X 3 



308 



ROGERI DB WENDOVBR 



A.D. 1164. naretur ; sed cum, reversis legatis, rex in haic pe- 
titione sese cogiiovisset fuisse repulsum, jra ve- 
hementi incanduit et has sequentes literas singu- 
lis Angliee vicecomitibus sub hac forma direxit ; 

Litera regis ad mceeamitem Cantia contra clericos 

beati Thama. 

Theking^B ' Prascipio^ tibi, quod si aliquis clericus vel 
sheriffof laicus lu balliva tua Romanam curiam appel- 
laverii, eum capias et firroiter teneas donec vo- 
luntatem meam prascipiam; et omnes redditus cle- 
ricorum archiepiscopi et possessiones saisias in 
manum meam, et omnium clericorum, qui cum 
archiepiscopo sunt, patres et matres, frati*es et 
sororeSy nepotes et neptes, pones per salvos ple- 
gios^ et catalla eorum^ donec voluntatem meam 
inde praecipiam ; et hoc breve tecum afferas cum 
summonitus fueris/ Gileberto quoque, Londo- 
niensi episcopo^ scripsit in haec verba ; 



Litera regis ad ejpiscopum Londoniensem unde ut 

8upra. 

* Nosti' quam male Thomas, Cantuariensis ar- 
chiepiscopus, operatus est adversum me et reg- 
num meum, et quam male recesserit; et ideo 
mando tibi, quod clerici sui, qui detraxerunt ho- 
nori meo et regni^ qui circa ipsum fuerunt post 
fugam suam, non percipiant aliquid de redditibus 
suis, quos habuerunt in episcopatu tuo^ nisi per 
me, ncic habeant aliquod auxilium vel consilium 
a te.' Item justiciariis suis significavit per literas 
sub hac forma ; 



tothe 
bishop of 
London ; 



^ PriBcipio, ] Inter Epp. S. 
Thom», i. ep. xv. 



' Nosti. ] Inter £pp. ep. xiii. 
< Dat. Teste Ricardo de Luci 
apud Merleberg.* 



FLORBS HISTORIARUM. 309 

Idem rex ad justieiarias 8fios contra beatum 
Thamam arehiepiseapum. 

' Si^ qiiis inyentus fuerit ferens literas domini a.d. ii64. 
papse vel mandatam^ aut Thom» archiepiscopi, jiuudan. 
continens interdictum Christianitatis in AngKa, 
capiatur et retineatur donec inde voluntatem 
meam prascipiam. Item, nullus clericus, mqna- 
chus, canonicus yel conversus^ vel alicujus re- 
ligionis, transfretare permittatur, nisi habeat li- 
teras de reditu suo justiciarii yel nostras ; si 
quis aliter inventus fuerit, capiatur et retineatur. 
NuIIus appellet ad papam neque ad Thomam ar- 
chiepiscopum^ neque aliquod pladtum ex eorum 
mandato teneatur, neque aliquod mandatum eo- 
rum in Anglia recipiatur ; et si quis tenuerit, yel 
receperit, vel tractaverit, capiatur et retineatur. 
Si episcopi, abbates, clerici vel laici sententiam 
interdicti tenuerint, sine dilatione a terra ejici- 
antur, et tota eorum cognatio, ita quod nihil de 
catallis suis secum ferant, sed catalla eorum et 
possessiones in manu nostra saisiantur. Omnes 
cleridy qui redditus habent in Anglia^ sunt sum- 
moniti per omnes comitatus, ut infra tres men- 
ses sint in Anglia ad redditus suos, sicut eos 
dilig^nt et amodo in Angliam redire ; et, si ad 
terminum praefixum non venerint, redditus eorum 
in nostra saisiantur» Episcopi Londoniensis et 
•NorwicensiS' summoneantur, quod sint coram 
justiciariis nostris ad rectum faciendum, quod 
.contra statuta regni interdixerunt terram Hugo- 
nis comitis et in ipsum sententiam anathematis 
intulerunt. Denarii beati Petri colligantur et 
serventur, quousque inde yobis dominus rex vo- 
luntatem suam praeceperit.' Ecclesiam prseterea 



* Si qui8,'\ From Hoveden, p. 406. 



310 



ROGBRI DB WENDOVER 



A.D. 1164. 



Beckefs 
appeal to 
the pope. 



Cantuariensem et omnia bona archiepiscopi rex 
et suorum confiscari praecepit, et, quod in nullius 
historiae legitur serie, totam ejus cognationem 
exilio adscriptam addixit, sine delectu conditio- 
niSy sexus aut aetatis ; et^ cum ecclesia catholica 
oret pro haereticis^ schismaticis et periidis Ju- 
daeis, prohibitum est a rege, ne quis archiepi- 
scopum orationum suffragiis adjuvaret. 

Alkffatio beati Thoma archiepiscopi inprasmtia 

domini papa. 

Beatus igitur Thomas^ Cantuariensis archie- 
piscopus, suffragan^orum suorum, inter tot inju- 
rias, omnium solatio destitutus, profectus est ad 
curiam Romanam, et in praesentia domini papse 
sic loqui exorsus est ; ^ ' Ad audientiam vestram^ 
pater sanctissime^ confugio, dolens statum ec- 
clesiae et jura ejus in avaritiam principum dis- 
sipari ; quapropter occurrendum credidi morbo 
venienti. Vocatus autem sum coram rege, ut 
de quibusdam custodiis, quas olim cancellarius 
regis existens disposueram, in ratiocinium tan- 
quam laicus computarem^ qui in promotione mea 
ad archiepiscopatum a filio regis primogenito et 
justiciario regni ab omni ratiocinio et obligatione 
liber fui episcopus assignatus. Et nunc, unde mihi 
resistendi suffragia speraveram, destitutus sum^ 
animadverti enim dominos et confratres meos 
episcopos^ pro aulicorum arbitrio, in me animad- 
vertere paratos^ et^ cunctis incursantibus contra 
mey fere suffocatus ad tuae pietatis audientiam, 
quaD nec in extremis negligit^ respiravi ; sub qua 
demonstraturus ^adsto, me nec ibi fuisse judican- 
dum, nec ab illis ; nam quid aliud hoc esset, nisi 



' Ad audientiam foestrwn.'] Inter 
epp. lib. i. ep. xxx. Compare 



Diceto^col. 538 ; Hoveden, p.498. 
Md«to.] InMS. <esto.' 



FLORBS HISTORIARUM. 311 

jura ecclesias. sihi subtrahere ? Quid aliud quani a.d. im. 
spiritualia temporalibus submittere 1 Semel hoc 
Datum, exemplum esset ad multa. Sed dicunt 
episcopi^ Reddeuda sunt Cassari, quae ejus sunt ; 
sed si in pluribus obtemperandum est regi, in 
illis tamen obtemperandum non est, quibus eflSci- 
tur ne sit rex ; non enim essent illa CaBsaris, sed 
tyranni^ in quibus, etsi non pro me^ pro seipsis 
episcopi ei resistere deberent. Quae enim haec 
cansa tanta fuit odii, ut pro me exstinguendo 
seipsos exstinguerent ? Itaque dum spiritualia 
pro temporalibus negligunt^ deficiunt in utris- 
que. Condescende ergo, pater sanctissime, in 
fugam meam et persecutionem, et me aliquando 
tempore tuo. reminiscere magnum fuisse et prpp- 
ter te injuriis lacessitum ; utere igitur rigore tuo, 
coerce illos^.quorum. instinctu nomen hujus per<- 
secutionis obrepsit; nec domino regi horum ali- 
quid imputetur» qui hujus machinationis minis*!- 
ter est potius quam repertor.' 

QtAod papa sententiam db episcopis in archiqnsccpum 

latam in irritum revocamt. 

His auditis allegationibus, dominus papa, ha- The pope'8 
bita cum cardinalibua deliberatione^ Thomae, Can- 
tuariensi archiepiscopo, tale fertur dedisse re- 
sponsum ; ' Quod minor majorem judicare non 
possity et praesertim eum, cui jure praelationis 
subesse dignoscitur et obedientias vinculo tene- 
tur adstrictus^ tam divinae quam humanae leges 
demoDstrant, et sanctorum patrum statutis id 
manifestius declaratur ; hanc siquidem nos, quo- 
rum interest errata corrigere, sententiam ab 
episcopis et baronibus prassumptuose in te la- 
tam, in qua tibi jam dicti episcopi ac barones 
omnia mobilia tua, tam contra juris ordinem 
quam contra ecclesiasticam consuetudinem, ab- 



312 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1164. judicarunt^ prassertim cum nulla mobilia pras- 
terquam de bonis ecclesias tuae habueris, irritam 
penitus esse censemus et eam auctoritate apo- 
stolica cassamus ; statuentes, ut nuUas in pos- 
terum vires obtineat, vel tibi aut successoribus 
tuis, seu eccIesisB tuae gubernationi commissae, 
aliquod in posterum valeat praejudicium gene- 
rare. CdBterum si hii, qui in possessionibus et 
bonis ecclesiae tuae tibi aut tuis vel violentiam 
vel injuriam intulerunt, legitime commoniti vo- 
bis ablata restituere et satisfactionem congruam 
exhibere noluerint, tu in eos, si opportunum 
esse videris, ecclesiasticam justitiam non differas 
exercere, et nos quid inde rationabiliter feceris 
ratum habebimus atque firmum ; verum de per- 
sona regis speciale tibi mandatum non damus^ 
nec tamen in aliquo tibi jus pontificale, quod 
in consecratione tua suscepisti, adimimus^ sed 
ipsum illaesum voluimus conservare.' lEi, his ita 
gestis, Thomas archiepiscopus ad Pontiniacense 
coenobium remeavit. 

Qmd Matildis^fMa regis, duee Saxonia maritatur, 

M^i^e^if Anno Domini mclxv. 'Reginaldus, Colonien- 
Matudr*" sis archiepiscopus^ qui schisma Octaviani contra 
papam foverat Alexandrum, venit apud West- 
monasterium ad regem Henricum accepturus ia 
conjugem Matildem, filiam regis primogenitam^ 
Henrico duci Saxoniae; cui cum magnates An* 
gliaD solemniter occurrissent, Robertus, comes 
Legecestriae et justiciarius regis, illum in oscu- 
lum non recepit, excommunicatus enim erat a 
papa et non absolutus, unde altaria, super quae 
ille schismaticus celebravit, passim sunt subver- 
sa. Eodem.anno Alienor regina regi Anglorum 

yReginMu8,'] Diceto^col. 539. 



PLORBS HISTORIARUM. 



313 



•Henrico peperit filianiy quam vocavit ' Johan- a.d.ii65. 
nam. Eodem anno etiam Godeiridus^ episcopus 
de sancto Asaph, in basilica sancti Albani pro- 
tomartyris Anglorum ad majus altare in coena 
Domini chrisma confecit et oleum sanctum, ful- 
tus auctoritate privilegiorum loci, in prsesentia 
abbatis Roberti. 'Eodem denique anno Noradi- 
nus quidam, Turcorum princeps potentissimus, 
in finibus Antiochenis Hareng castrum obsedit; 
quo auditOy Boamundus^ Antiochenus . princeps^ 
Reimundus^ comes Tripolitanus, Salamannus, Ci- 
lici» praesul, et Thoros^ Armeniorum princeps, 
obsidionem solvere ciipientes ad locum acce- 
dunt et Noradinum in fugam propellunt ; quem 
cum temere fugientem insequerentur, reversus 
contra nostros ipsum insequentes, et facta ir- 
ruptione in ipsos, nobiles cepit memoratos, et 
eos vinculis constrictos apud Halapiam custodise 
mancipavit ; castrum etiam, quod prius obsede- 
rat, militaribus copiis circumcingens levi negotio 
subjugavit. 

Quod beatus Thamas pb^ercatores cansuetudimm 
Anglia excommmicamt, 

Anno Domini mglxvi. rex Henricus in initio a.d. im, 
Quadragesimae in Normanniam transfretavit ; excommu. 
quod' audiens Thomas^ Cantuariensis archiepi* obtenren of 
scopus^ de Pontiniaco venit Viceliacum^ et intudines 
die Dominicae ascensionis^ videntibus cunctis, ^^ 
qui ad diem festum convenerant^ et populo civi- 
tatis^ repente in pulpitum ascendens consue- 



' Johiomam. ] Afterwards the 
wife of William, king of Sicily, 
to whom she was married upon 
the 13th Feb. 1176, and on the 
same day crowned queen at Pa< 
lermo. She afterwards married 
Raymond de S. Giles, count of 



Tholouse, and died a nun in Font* 
evraud abbey in 1195. 

' Eodem denique afmoJ] Com- 
pare the account by the archbi- 
shop of Tyre, p. 959, 8eq. 

' Quod audiena Thomas.'] Ralph 
de Diceto, col. 539. 



314 ROGBRI DE WBNDOVER 

A.D. 1166. tudinam^ quas in regno Anglorum ' avitas^ ap- 
pellant, observatores, defensores et incentores 
candelis excommnnicavit accensis^ et inter cae- 
teros nominatim Richardum de Luci^ Bichar- 
dum, archidiaconum Pictavensem^ Jooelinum de 
Bailuly Alanam de Nevilla, et alios quamplures ; 
sed ipsi absentes et non vocati nec convicti^ ut 
dicebant^ excommunicati, missis ad archiepi- 
scopum legatis, appellaverunt et ecclesiam in- 
traverunt. Sed non multo post Willelmus Papi- 
ensis et Johannes Neapolitanus, cardinales a 
latere summi pontificis destinati, apud Munt- 
miral regem Henricum ei Thomam, Cantuarien- 
sem archiepiscopum, convocarunt; et licet eos 
in partem regis archiepiscopus inclinatiores sen- 
sisset, tunc tamen in judicium deduci ea rati- 
one concessit^ residentibus illis in consistorio, 
ut, secundum ecclesiae formam, tam sibi quam 
suis prius fieret plena restitutio ablatorum, nec 
enim spoliatus judicium subire voluit, nec cogi 
potuit ratione ; quod cum illi nec facere vellent 
nec possent^ infecto negotio, praedictis excom- 
municatis prius absolutis, ad curiam sunt re- 
versi. Alanum vero de Nevilla absolvit 6ile- 
bertus, Londoniensis episcopus; accepto ab eo 
sacramento, quod in eundo Hierosolymam trans- 
iret per dominum papam et ejus pareret man- 
dato. Eodem tempore Lodowicus^ rex Fran- 
corum, venit Pontiniacum ; et> ne quid a rege 
Anglorum fieret in perniciem Cisterciensis ordi- 
nis, Thomam^ Cantuariensem archiepiscopumy 
cui jam per biennium Pontiniacenses monachi 
omnem exhibuerant humanitatem, Senonas se- 
cum duxit, et apud sanctam Columbam ei per 
annos quatuor sufficientiam in expensis invenit. 
Per idem tempus, ad subventionem terrae sanctae, 
de unaquaque carucata terrae totius Angliae^ 



FLORfiS HISTORIARUM* 



315 



quatuor denani concessi sunt et collecti. 'Sub a.d. iiee. 
eisdem diebus quidam pravi dogmatis dissemi- oxford. 
natores apud Oxoniam tracti sunt in judicium, 
praasente rege et episcopis regni ; quos, a fide 
catholica devios et in examine superatos, facies 
cauteriata notabiles cunctis exposuit, qui ex- 
pulsi sunt a regno. Eodem anno Alienor^ An- 
glorum regina, peperit filium, et vocatus est 
Johannes.' Eodem anno Robertus^ abbas eccle- 
siaB sancti Albani oc^avus decimus^ diem clausit 
extremum in festo apostolorum Simonis et Judse^ 
postquam ecclesiam praefatam annis quatuor- 
decim magnifice gubemasset. 

Bpistola beati Thoma archiepisccpi ad regem 

Anglormh. 

Eodem tempore Thomas, Cantuariensis archi- seckefs 

. -rr • letter to the 

episcopus^ sperans se posse regem Henncumk|ngat 
humilitate vincere, hanc quae sequitur ^epistolam 
inter caetera direxit ; ' Desiderio desideravi vi- 
dere faciemvestram et vobiscum loqui^ multum 
quidem propter ine^ sed maxime propter vos^ ut^ 
visa facie mea^ reduceretis ad memoriam ser- 
vitia, quas dum essem in obsequio vestro ex- 
hibui vobis devote juxta animi mei conscien- 
tiam ; sic me Deus adjuvet in examine ultimo, 
quando omnes adstabunt ante tribunal ipsius 
recepturi prout gesserunt in corpore, sive bonum 
sive malum; et ut moveremini super me, quem 
oportet inter alienos vivere mendicando. Propter 
vos utique tribus de causis^ tum quia dominus 



Chinon. 



^ Sub eisdem diebusJ] Diceto, 
col. 539. Compare WiU. New- 
burgh, who glTes a fiiU account 
of the proceedings at the council, 
held, as he affirms, against the 
opinions of the Publicans (or 
Waldenses), ii. cap. 13. 

' Johaimesy'] fifth and youngest 



son, succeeded Richard the first 
in the kingdom. 

^EputoUm . . . direxU. ] The 
king was now at Chinon^ holding 
a councU of bishops; Becket 
wrote to him from Pontigny ; 
compare Hoveden, p. 496, with 
Diceto, col. 541. 



316 R06ERI DE WENDOVER 

A.D. 1166. meus estis^ tum quia rex meu^^ tum quia filius 

Littters ' '. f • j j • j 1- 

of Becket meus spintualis ; m eo quod dominus, debeo 

andothers. ^ m i • •■■• ji 

et onero vobis consiuum meum^ eo quod rex, 
teneor vobis ad reverentiam et xommonitionem^ 
eo quod filius, ratione officii ad castigationem 
et cohortationem. Inunguntur reges in capite^ 
in pectore^ in brachiis, quod significat gloriam, 
sanctitatem et fortitudinem ; regibus, qui tem- 
poribus antiquis justificationes Dei non obser- 
vabant et praevaricati sunt mandata ejus, his 
sublata est gloria, sanctitas et fortitudo, exem- 
plo Saulis et Salomonis, qui vero post delic- 
tum humiliaverunt se Domino, his Dei gratia 
accessit^ sicut Davidi, Ezechise et aliis quam- 
pluribus. Audiat^ si placeat^ dominus meus 
consilium servi sui, commonitionem episcopi sui^ 
castigationem patris sui, ne cum schismaticis 
habeat de caetero aliquam familiaritatem vel 
communionem^ nec contrahat aliquid cum eis ; 
memoresque sitis professionis, quam fecistis et 
posuistis scriptam super altare^ de servanda 
ecclesiae Dei libertate quando in regem conse- 
crati fuistis. Ecclesiam etiam Cantuariensem^ a 
qua promotionem accepistis, in eum statum re- 
stituatis et dignitatem, in quibus fuit temporibus 
prsedecessorum vestrorum et nostrorum; alio* 
quin pro certo sciatis, quod divinam severitatem 
et ultionem sentietis.' 

Qmd heatus Tkomas episcopis hahebatur suspectm. 

Thebishops Eodcm auno sufiraganei Cantuariensis eccle- 
wXBecket. sidB cpiscopi, cum audissent beatum Thomam, 
Cantuariensem archiepiscopum, consuetudinum 
regni Angliaa iniquarum observatores ac defen* 
sores excommunicationis sententia innodasse^ in 
qua tam ipsos generaliter quam dominum regenx 
involverat, metuentes ne omnes illos^ quos in 



FLORES historiarum; 317 

genere per sententiam ligaverat, nominatim ite- a.d. im. 
rato specificaret, per has sequentes literas inofsecket 
Yocem appellationis contra juris ordinem pro- 
ruperunt. 

' Venerabili^ patri et domino Thomse, Cantua- Theeiergy 
riensi archiepiscopo, suffraganei ejusdem eccle- ^^ 
siaa episcopi^ et personse per eorundem dioceses 
constitutsB, debitam subjectionem et obedientiam^ 
Quoniam quorundam relatione didicimus^ quod 
ad memoriam anxie revocamus^ vos in dominum 
regem comminationes emisisse, quo salutationem 
omittitis^ quo non ad obtentum gratiae consilium 
precesve porrigitis^ quo non amicum quid senti- 
tis aut scribitis^ sed intentatis minis interdictum, 
aut prdBcisionis elogium in eum jam dicendum 
fore proponitis multa severitate; quod si quam 
dure dictum est^ tam fuerit severe completum ; 
quae turbata sunt, non jam speramus ad pacem 
redigi, sed in perenne quoddam odium perti- 
mescimus inflammari. Jnsedit alte quorundam 
mentibus, quod dominus rex vobis tam benignus 
exstiterit, tamque tota mente susceperit^ et cuiicta 
potestati vestrae adeo subjecerit, ut hos solum 
beatos reputaret opinio^ qui in vestris poterant 
oculis complacere ; et, ne gloriain vestram mo- 
bilitas mundana posset concutere^ vos in eis^ 
qu£B Dei sunt, voluit immobiliter radicare, spe- 
rans se de csetero regnare feliciter et de con- 
silio vestro summa securitate gaudere. Ne vero 
in dominum regem et regnum ejus, ne in nos et 
commissas nobis ecclesias et parochias manum 
vestram aggravare tentetis, remedium appeUa- 
tionis vobis opponimus, et qui contra metum 
gravaminum in facie ecclesise appellavimus, ite- 



^ VenerabUi,'] This has been 1 whichmaybefoundiiiDicetOyCol. 
mach abridged from the original, | S^l^andEpp.Thomse^i. ep.cxxvi. 



318 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



Becket'8 
answer. 



A.D. 1166. rato nunc ad papam appellamus per scriptumy 
otBeoket ct appellationis terminum diem ascensionis Do- 

andotben. . . . . 

minicas assignamus. 



Epigtola beati I^omay Canfmriensis arcAiymecpi, 
ad episcopos suffraganeos mos. 

'Thomas,^ Cantuariensis archiepiscopus^suffra- 
ganeis suis. Fratemitatis vestrae scriptum, quod 
tamen de communi vestro consilio non credimus 
emanasse, nuper suscepimus^ cujus continentia 
plus habet mordacitatis quam solatii ; et utinam 
magis emissum esset de caritatis effectu, quam 
de obedientia voluntatis ! Dico vobis, salva pace 
vestra, quod multo tempore silui, exspectans si 
forte inspiraret vobis Deus ut resumeretis vires, 
qui conversi estis retrorsum in die belli^ si sal- 
tem aliquis ex vobis ascenderet ex adverso, et 
oppoueret se murum pro domo Israel^ et certa- 
men iniret contra eos, qui non cessant quotidie 
exprobrare agmini Dei ; sed non est qui ascendit. 
Judicet ergo Deus inter me et vos, et requirat 
ecclesiae confosionem de manibus vestris, quam, 
velit nolit mundus, necesse est in verbo stare 
Dei, in quo fundata est^ donec venit hora ejus 
ut transeat ex hoc mundo ad Patrem. Exciditne 
a memoria vestra quid ageretur mecum et cum 
ecclesia Dei apud Norhamptonam, cum iterum 
judicaretur Christus in persona mea ante tri- 
bunal prsesidis^ cum arctaretur praesul Cantua- 
riensis ob injurias sibi et ecdesias Dei passim 
illatas et cogeretur Romanam audientiam ap- 
pellare? Quis unquam vidit vel audivit Can- 
tuariensem archiepiscopum judicari^ condemnari 
ad fidejussionem in curia regis, et a suis prae- 
cipue suffraganeis ? Si nobis recedentibus, ut di- 



* Thonuu,'] Compare Diceto, col. 544, with lib. i. ep, cxxvii. 



PLORBS HISTORIARUM. 319 

citis^ turbata sunt omnia, sibi imputet qui oc- a.d. 1166. 
casionem dedit : quia facientis procul dubio culpa of Becket 

, . . ... andother». 

est et non recedentis, persequentis et non injurias 
declinantis. Nobis adhuc in curia exspectantibus 
si nobis aliquid forte opponeretur^ interdictum 
est officialibus nostris, ne nobis in temporalibus 
vel in modico obedirent, vel citra mandatum 
re^s, vel nobis vel nostris aliquid ministrarent ; 
proscripti sunt clerici nostri cum laicis^ viri cum 
mulieribus^ mulieres cum parvulis lactantibus; 
addicta sunt fisco bona ecclesiae et patrimonium 
Cmcifixi, pars pecuni8& conversa est in usus re- 
gios^ pars in usus episcopi Londoniensis. Ap- 
pellatis, ut dicitis, sed hac appellatione aucto- 
ritatem nostram suspendere non potestis, ne in 
Tos aut ecclesias vestras animadvertamus, si de- 
licti enormitas id requirat; scimus enim, quod 
omnis appellans aut suo nomine appellat, aut 
alieno ; si suo^ aut a gravamine quod ei infertur, 
vel quod sibi timet inferri. Certum tenemus per 
gratiam Dei, quod nuUum gravamen adhuc vobis 
per nos illatum est, unde debeatis ad appella- 
tionis remedium convolare; si contra metum 
gravaminum appellastis, ne quid de ca^tero con- 
tra vos statuam vel ecclesias vestras, non est 
ista talis appellatio, quod possit vel debeat sus- 
pendere auctoritatem meam aut potestatem, quam 
in vos habemus et ecclesias vestras ; si domini 
regis nomine appellastis, nosse debuerat discretio 
vestra, quod introductse sunt appellationes ad 
propulsandam injuriam et non ad inferendam, 
ad sublevandos oppressos et non amplius oppri- 
mendos ; si vero qui subvertit ecclesia& liberta- 
tes^ qui bona ejus occupat et invadit, appellans 
non auditur, multo minus pro eo appellantes. 
-Non ideo hoc dicimus^ quod circa domini regis 
personam vel regnum ejus^ vel circa personas et 



320 ROGBRI DE WBNDOVBR 

A.D. 1166. ecclesias vestras quicquam inordinate fecerimus 
ofBecket yel facturi sumus ; unde credebamus a vobis pro 

and othen. 

longa patientia magis debere culpari^ quam de 
severitatis rigore condemnari* Inde est, quod 
breviter Vobis dicimus et constanter affirmamus, 
dominum nostrum regem niillatenus injuste fore 
gravatum; si adversus eum a domino papa et 
a nobis saepissime ac legitime conventum et 
satisfacere nolentem processerit severitatis cen- 
sura/ In eisdem sane literis Gileberto, Lon- 
doniensi episcopo/ in virtute obedieatisB prsecepit 
archiepiscopus^ quatenus, infra dies quadraginta 
post literarum susceptionem, de ecclesiis ac bene- 
ficiis clericorum ejus, qui cum eo et pro eo pro- 
scripti fuerunt a regno, et quse in custodia ejus- 
dem episcopi sunt per mandatum regis, quicquid 
inde percepit, vel in usus ecclesiae suae conver- 
sum est, remota omni occasione et dilatione^ in- 
fra tempus praenominatum in integrum sibi re- 
stituere non omittat. Episcopus autem, cum 
hujusmodi literas suscepisset, regi Anglorum 
scripsit sub hac forma ; 

Litera episcopi Londoniemis ad regem Henrieum, 

The bbhop ^ Placuit ^ excellentiaB vestrae^ quod ecclesiae 
the^hkg? ^ clericorum archiepiscopi^ quae in episcopatu Lon- 
doniensi sive in Cantia consistunt, sub nostra 
essent custodia constitutae ; quod onus nos mera» 
Deus scity caritate suscepimus, ut, si forte 
eosdem clericos contingeret ad gratiam vestram 
redire» indemnes eis conservaremus. Archiepi- 
scopus autem in insidiis sedens adversus meam 
specialiter personam occasiones quaerit, et inde 
maxime mihi nocere nititur^ unde aliis prodesse 
studebam ; qui, directis literis, in virtute obedi- 

^ Plaeuit,'\ Abridged froin tfae original ; tib. i. ep. cxxiii. 



FLORBS HISTORIARUM, 321 

entiae praecepit^ ut, quicquid ex eis suscepissem^ a.d. nee. 
sibi suisque clericis restituere non omitterem. of Becket 
Hinc est quod vestrae sublimitati supplico^ ut 
custodiam ecclesiarum praedictarum alii, prout 
expedire videritis, committatis ; pecunia vero^ 
quam inde recepi^ ad summam centum et octo 
librarum et quatuordecim solidorum sexque 
denariorum se extendit, quam peto liceat mihi 
penes aliquem sub tuto reponere, donec Dominus 
judicaverit ad quem.res ista exitum debeat per-^ 
venire.' 

Litera AUxandri papa ad Thomamy Cantuariemem 

archiepiscojmm. 

Anno Domini mglxvii. Alexander papaA.D. ne;. 

— »• A 1 ftT ft.fl d p r 

Thomas, Cantuariensi archiepiscopo, scripsit in the third 
haec verba ; ' ' Praedecessorum nostrorum felicis ** *^ * ' 
memorias Paschalis et Eugenii Romanorum pon- 
tificum yestigiis inhaerentes, tam tibi quam tuis 
legitimis successoribus Cantuariensis ecclesiaQ 
primatum ita plene concedimus, sicut a Lan* 
franco et Anselmo aliisque ipsorum praedeces- 
soribus constat fuisse possessum. Quicquid cti- 
am diguitatis sive potestatis eidem sanctae Can- 
tuariensi ecclesiae pertinere dignoscitur praesen- 
tis scripti pagina confirmamus, sicut a tempori- 
bus beati Augustini praedecessores tuos habuisse 
apostolicae sedis auctoritate constat.' Eodem 
anno Robertus^ Lincolniensis episcopus, vir 
magnas humilitatis, migravit ad Dominum sep- 
timo kalendas Februarii mensis. Eodem anno 
Simon,^ prior ecclesias sancti Albani^ die Domi- 
nicaB ascensionis in abbatem ejusdem ecclesiae 
electus a Gileberto, Londoniensi episcopo, ante 
majus altare illius coenobii est solemniter con- 



' Pnedeeeswnm,'] Diceto, col. 
546. 



'«Srtmon.} He died in 1188; 
see his life by Paris, p. 91. 

VOL. II. Y 



322 



R06ERI DE WBNDOVfiR 



A.D. 1167. secratas. Eodem itaaue tempore effecti siint 
ofBecket discordes reges Francoram et Anglorum, und6 
'^ * ' Calvus-mons Gizortio vicinus succensus est a 
Normannis, capti sunt milites multi et cives ; 
sed in illius rei ultionem rex Francorum villam 
Andeliaci combussit, et ipso die reversus in 
Franciam plusquam mille de suis in itinere 
amisity et non multo post in pago Perticensi 
milites multi de gente Francorum capti sunt a 
Normannis. 

Litera regis ffenrici ad BeginaMum, Cohnia 

arcMqnscopum. 

AD.1168. AnnoDomini mglxviii. Henricus, rex Anglo- 
t??h!:':;^h. rum, motus contra papam Alexandrum ex hoc 
coi^ef quod Thomae, Cantuariensi archiepiscopo, prima- 
tum regni Angliae concessisset, Reginaldo, schis- 
matico Coloniensi archiepiscopo et hosti papse 
publicoy literas in hsec verba direxit ; ^ ^ Diu de- 
sideravi justam habere occasionem recedendi a 
papa Alexandro et a p^rfidis cardinalibus ejus^ 
qui proditorem meum Thomam, Cantuariensem 
archiepiscopum^ contra me manutenere preesu- 
munt ; unde cum consilio baronum meorum et 
cleri^ magnos viros de regno meo, archiepiscopum 
scilicet Eboracensem^ episcopum Londoniensem, 
archidiaconum Pictavensem, Richardum de Luci, 
Johannem de Oxonia, Romam missurus sum, qui 
publice denuntiabunt^ et manifeste ex parte mea 
et totius regni Anglise et omnium aliarum terra- 
rum quas habeo proponent papae Alexandro et 
cardinalibus ejus, ne ulterius proditorem meum 
manuteneant, sed ita liberent me ab eo^ ut alium 
possim cum consilio cleri instituere in ecclesia 



^Dtii.] Printed amonggt the 
letten, lifo. i. ep. Ixix. ; where is 
also sul^oined the result of the 



application, the mission, namely, 
of the ittdividual required. 



FLORBS HISTORIARUM. 32S 

Cantaariensi ; denuntiabunt etiam, quod quic- a.d. nes. 
quid Thomas fecit in irrituin revocent. HocofBecket 

• •- • wul otlian. 

etiam postulabunt, ut coram eis papa jurari 
faciat publice, quod ipse et successores sui et 
mihi et omnibus meis reg^as consuetudines 
Henrici regis avi mei inconcussas et inviola- 
tas, quantum ad se, in perpetuum conservabunt. 
Quod si forte alicui petitionum mearum contra- 
dicere voluerint, neque ego, neque barones mei^ 
neque clerus meus aliquam eis ulterius servabi- 
mus obedientiam, immo ipsum papam et omnes 
suos manifeste impugnabimns, et quicumque in 
terra mea inventus fuerit^ qui papse post hsec 
adhserere voluerit, expelletur a regno. £a prop« 
ter rogamus vos, ut carissimum amicum, qua- 
tenus fratirem Emaldum hospitaliarium^ omni 
occasione remota, cito ad nos mittatis^ qui ex 
parte imperatoris et vestra praedictis nuntiis 
meis ducatum prBsbeat in eundo per terram im- 
peratoris ; Valete.' Dictum est autem a clericis 
et notariis domini regis, quod ad ejus petitionem 
has literas dictaverat Gilebertus, Londoniensis 
episGopuSy in perniciem domini papae et Thomae^ 
Cantuariensis archiepiscopi, et ecclesiae Angli- 
cansB ; nnde contigit, quod nocte quadam, dum 
idem Gilebertus jaceret in strato suo, et studeret 
circa confusionem archiepiscopi puram conscien- 
tiam habentis, et tenorem literarum nihil praeter 
iiiiquitatem continentium, audivit vocem valde 
terribilem desuper emissam sibi aperte dicen- 
tem^ ' O Gileberte Foliot, dum revolvis tot et 
tot, Deus tuus est ^Astaroth^' 



^ AttandK:] He is said to have answeredy * Mentiris daemon, Deus 
mens est Detts Sabaoth.^ 



y2 



324 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1168. 
Letters 
of Becket 
and others. 



Alexander 
the third to 
Gilbert, 
bishop of 
Loudon. 



LiteriE AUxandri paptE ad Gileberttm, Lmdoniensem 

episcopum. 

Eodem tempore dominus papa Alexander 
scripsit Gileberto, Londoniensi episcopo^ pro ne- 
g:otio Cantuariensis ecclesiaa, in hdBc verba ;* ^ ' A 
memoria tua non credimus excidisse, qualiter 
carissimus in Christo filius vester Henricus^ il* 
lustris rex Anglorum^ multa a nobis olim pre- 
cum instantia requisivit^ ut ab Herefordensi ec- 
clesia, cui prseeminebas^ de te in Londoniensem 
ecclesiam translationem fieri pateremur. Ut au- 
tem suas petitioni nostrum super hoc imperti- 
re;mur assensum^ necessitatem imminentem pari- 
ter et utilitatem proponebat^ asserens quod civi- 
tas illa quasi regia sedes existeret; et, quia et 
religionia et discretionis virtute crederet prae- 
eminere^consilio tuo super his, quas saluti anima- 
rum expedirent et ad regni augmentum pariter 
et conservationem spectarent, temporaliter et 
spiritualiter uti volebat, et ideo magis proximum 
te desiderabat habere. Unde attendentes quam 
utiliter prudentia et religio tua saliiti ejusdem 
regni et i*egis posset consulere, et^ quanta inde 
valeat commoditas provenire, libenter suis pre- 
cibus adquievimus et te concessimus in Lon* 
doniensi ecclesia promoveri ; unde quanto be- 
nignius ejus beneplacitum et voluntatem com- 
plevimus et tuae pariter exaltationi intendimus 
et honori, tanto probitas tua circa incrementum 
et conservationem ecclesiae amplius deberet eniti 
et attentius circa hoc laborare, ut fructum, quem 
idem rex nobis proposuit, et nos speramus, exhi- 
bitione operis et ipsa rerum experientia cognos- 
camus. Quomodo autem rex praedictus a devo- 



^ A memoria tua, ] Ck>mpare 
Hoyeden, p. 501, with lib. i. ep. 



vii. where it is dated Clenxiont, 
lOth July. 



^ 



FLOR£S HISTORIARUM. 



325 



tione ecclesiae^ab eo quod solebat, animura avertit^ a.d. nes. 
et jam in multis^ sicut in appellationibus constat of Becket 
et yisitationibus nostris^ communicando etiam ex- 
communicatis nominatim et scbismaticis, et con* 
foederando se eis^ et in eo etiam^ quod venera- 
bilem fratrem nostrum Thomam^ Cantuariensem 
arcbiepiscopum^ de regno suo exire coegerit, quasi 
persequi et impu^nare videtur^ te non credimus 
ignorare. Quapropter sollicitudinem tuam ro- 
gamus^ monemus atque mandamus, quatenus, 
adjuncto tibi venerabili fratre nostro ^.R. Here* 
fordensi episcopo^ eundem regem sollicite com- 
moneas et studiosa exhortatione inducas^ ut, hu- 
jus[modi] proposito prorsus relicto, in eo quod 
excessit, sicut dignum est, satisfaciat, a pravis 
actibus omnino desistat, Creatorem suum puro 
corde diligat, matrem suam Romanam ecclesiam 
solita veneratione respiciat, nec eam visitare vo- 
lentes inhibeat, appellationes ad eam factas nullo 
modo impediat, et prsedictum fratrem nostrum 
Tbomam, Cantuariensem archiepiscopum, ad se- 
dem suam benignius revocans et reducens in 
beati Petri et nostra reverentia firmus immqbi* 
lisque consistat, et ad opera misericordise ac 
pietatis intendat, ut lUe, per quem reges reg- 
nant, temporale sibi regnum conservet in terris 
et sempiternum largiatur in cselis. Et nisi ista 
maturius correxerit, timendum sibi erit, ne et 
Deus ei pro hiis omnibus graviter irascatur, et 
in eum et in suos debeat gravius vindicare, et 



^ R, Herrfordenn epigcopo, ] 
Robert de Melun or Maldon. 
He was consecrated by Becket, at 
Canterbury, in December 1163, 
and is said to have died in Febru- 
ary 1167 ; Angl. Sacr.ii. 149 : but 
that this is the Robert intended 
appears as well from the fact, 
recorded below, that Robert Fo- 



liot, his successor, was not con- 
secrated until 1173, as from a 
letter of Becket to him (lib. i. 
ep. xl.) in which he upbraids him 
with having deserted his cause, 
whom he had thought given him 
by the Lord as a prop to the 
chnrch, and whom he calls his 
first-born son. 



336 ROGERl DB WENDOVRR 

A.D. 1168. nos ipsi id hon poterimns dintios in patientia 
ofBeeket sustinerc ; nec ista pro nobis quantam pro eo 

proponimus^ cujus gloriam et honorem totis af* 

fectibus exoptamus.' 



and othen. 



auswer. 



Beseriptvm episcopi Londoniemis Gileberti ad papam 
Alemndnm^ nimis prasumptwmm. 

jheMihop'8 'Mandatum^ vestnim^ pater in Christo caris- 
sime, debita veneratione suscipientes^ illico filium 
vestrum carissimum illustrem Anglorum regem 
adivimus, et^ adjuncto nobis venerabili fratre 
nostro R. Herefordensi episcopo^ juxta vestri 
formam mandati diligenter convenimus ; cui sin- 
gula^ quse vestris nobis expressa sunt literis^ ante 
oculos ponentes, ipsum obsecrando^ et, quantum 
regiam decebat majestatem^ arguendo^ constanter 
et instanter hortati sumus, ut sibi satisfaceret, 
et^ si a rationis tramite deviaverat^ ad viam veri- 
tatis et justitiae redire nostra per nos revocatus 
admonitione non tardaret, et ut a patre pie com- 
monitus a pravis actibus omnino desisteret, Deum 
puro corde diligeret^ matrem suam sanctam Ro- 
manam ecclesiam solita veneratione respiceret, 
nec eam visitare volentes inhiberet, appella- 
tiones ad eam factas non impediret^ et patrem 
nostrum dominum Cantuariensem arcbiepisco- 
pum benigne revocans et reducens in beati Petri 
et vestra reverentia firmus immobilisque persis- 
teret^ et pietatis intendens operibus ecclesias et 
ecclesiasticas personas non gravaret, nec per se 
nec per alium gravari permitteret^ ut Ille, per 
quem reges regnant, temporale sibi regnum con- 
servaret in terris et aeternum sibi largiretur in 
cselis ; alioquin, si monitis salubribus non ad- 

' Mandatum veattnm,} Compare lib. i. ep, xxxviii. with Hovedeo^ 
p.501. 



PLORBS HISTORIARUM. 8627 

quiescerel, sanctitas vestra^ quse huc usque pa« a.d. hgs. 
tienter sqstiauit, ulterius in patieutia sustinereorBMk«t 
non pos^et. Ipse vero correctionem nostram 
mnjta gr^tiarum actione soscipiens multaque 
animi modeslia consequenter ad singula respon* 
dit ; in primis asserens» mentem suam a vobis se 
nuUatenus avertisse^ nec id unquam mentis pro* 
posito concepisse^ quin, dum pateraam sibi gra« 
tiam exhibueritiSj vos ut patrem diligpat et sanc-* 
tam Romanam eoclesiam veneretur et foveat^ 
et sacris jussionibus vestris, salva sibi sua regni* 
4|ue sui dignitate^ humiliter obtemperet et obcT 
diat ; quod si vos jam aliquandiu non respexit 
solita reverentia» hanc hi\|us rei causam aaserit 
esse, quod» cum vobis in necessitate toto corde, 
tota mente, totis viribus adstiterit, sibi postmo*- 
dum in necessitate per nuutios recurrenti ad vos 
digne pro meritis vestra sanctitas non respondit, 
sed in omni fere petitione sua se repulsam susti-' 
nuisse conqueritur et erubescit. De patema con* 
fisus gratia^ quae fiUum, cum volet, exaudit, vul* 
tus sperans et exspectana laetiores^ in beati Petri 
et vestra^ ut dictum est^ fidelitate immobili con- 
stantia p^rseverat ; id est, quod sanctitatem ves« 
tram visitare volentem nullum prorsus impediet, 
sed nec, ut asserit, hactenus impedivit. ^ln ap- 
pellationibus, ex antiqua regni sui consuetudine, 
id sibi in eis vendicat et bonoris> ut ob civilem 
causam nullus clericorum regni sui^ nisi fines 
exeat an ipsius auctoritate et mandato jus suum 
obtinere queat prius experiendo cognoacat ; quod 
si nec sic obtinuerit^ excellentiam vestram, ipao 



* Jn appeUatiamUnu.'] The cor- 
rapt passage foHowing shonld be 
read thqa; 'In appeUatioiiibiis 
ex anttqua n^ni sni cooatitn- 
tione id sibi vindicat honoris et 
cmerisy ut ob ciTilem causam 



nnUus dericonun regni sni f^ns- 
dem regni fines exeat» nisi an 
ipnns audoritate et mandato Jns 
snnm obtinere qneat, e^ 
cognoscat ;' inter epp. p. 60. 



328 R06£RI DE WEMDOVER 

A.D. 1168. in nuUo reclamante^ cnm volet quilibet appella- 
ofBecket Wt ; in quo, si juri vestro vel honori prajudi- 
catur in aliquo, id se totius ecclesiae regni sui 
consilio correcturum in proximo, juvante Do- 
mino, poUicetur. Imperatorem illum, etsi schis- 
maticum noverit, a vobis tamen excommunica- 
tum esse, usque bodie non rescivit ; quod si 
denuntiatione vestra resciverit, si foedus illici- 
tum cum ipso vel quolibet alio iniit, et boc ec- 
clesiae regni sui judicio simul et consilio se cor- 
recturum promittit. Patrem nostrum Cantua- 
riensem arcbiepiscopum a reg^no suo se nequa* 
quam expulisse asserit, unde sicut ultroneus 
recessit, sic ad ecclesiam suam, cum sibi sederit 
animo, plena pace reverti sibi liberum erit, dum 
tamen in satisfaciendo sibi super hiis unde con- 
queritur, regias sibi, in quas juratus est, digni- 
tates velit integre conservare ; siqua vero eccle-- 
siastica persona vel ecclesia ab ipso vel a suis se 
gravatam ostenderit, satisfactioni plenae totius 
ecclesiae judicio paratns erit. Haec a domino 
nostro rege in responsis accepimus, qui causam 
suam plurimum sibi justificare videtur, cum in 
omnibus, quae dicta sunt, ecclesias regni sui 
judicio se pariturum promittit. Unde vestrae 
supplicandum existimamus excellentiae, quatenus 
illud prae' oculis habentes calamum quassatum 
non conteres, linum fumigans non exstingues^ 
zelum illum sanctum, qui ad ulciscendam omnem 
ecclesias Dei injuriam succensus est, si placet^ 
ad tempus intra fines modestiae cohibeatis, ne 
vel interdicti sententiam, vel ultimum illud prae- 
cisionis elogium proferendo, ecclesias innumeras 
subverti misere doleatis, et tam regem ipsum 
quam innumeros cum eo populos a vestra, quod 
absit, obedientia irrevocabiliter avertatis ; san- 
guis regius tum se demum permittit vinci cum 



FLORBS HISTORIARUM. 329 

vicerit^ nec yerecundatur cedere cum superayerit. a.d. im. 
Insipienter attamen in caritate non ficta sic lo-ofBecket 

j • !_• • /• • x»A •j. A • andotheri. 

quimur ; sea si nic rei finis exstitent^ ut^ amis- 
sis omnibus^ dominus Cantuariensis exilium ju^e 
sustineat, et yestris, quod absit^ mandatis ulte- 
rius Anglia non obediat, fuisset satius patienter 
ad tempus sustinuisse^ quam tanto seyeiitatis 
zelo deseryisse. Quid enim si plures e nobis 
ab obedientia yestra persecutio separare non 
poterit^ non deerit tamen qui genua curyet ante 
Baal^ et de manu idoli pallium Cantuariense, 
non habito religionis delectu^ suscipiat^ nec de- 
erunt qui sedes nostras occupantes et cathedris 
nostris insidentes ipsi tota mentis deyotione 
obediant. Jam multi prognosticant ad talia^ 
optantes ut yeniant scandala^ et directa ponan- 
tur in praya ; unde^ pater sanctissime^ non pro- 
pria plangimus aut ploramus incommoda, sed, 
nisi his malis celerius occurratis^ foedam ecclesiae 
Dei subyersionem pertimescimus^ ne citius^ ob 
yitsB tsedium, optemus periisse diem in quo nati 
sumus.' Eodem anno Thomas^ Cantuariensis 
archiepiscopus^ Alanum de Neyilla excommuni- 
cayit, quia Willelmum capellanum suum yinculis 
tenuit irretitum. Eodem utique tempore Cona- 
nus, minoris Britannise comes^ dum in fata con- 
cederet^ ex sorore regis Scotorum^ Constantia 
nomine^ filiam reliquit hseredem, quam rex An- 
glorum Henricus Gaufrido filio suo uxorem ac- 
i^ipiens et in pace statuenda passim per Britan- 
niam studiosus existens^ animo clerum terrae illius 
^ibi conciliavit et populum. 

Liiera Alexandri papa ad regem Henricum pro 
reconciliatione heati ThQma. 

Anno Domini mclxix. papa Alexander regi a.d. ii69. 

A 1 A* d^ i ' • 1 • Alexander to 

Anglorum pro negotio Cantuariensis ecclesida the king. 



330 



ROGBRl D£ WBNDOVBR 



A.D. 1 169. 
Letters 
ufBecket 
and otheri. 



scripstt in hsec verba ; ^ ' Quam pateme et quam 
benigne regiam saDpius excellentiam conveneri- 
mus et per literas ac nuntios firequentius exlior- 
tati fuerimus^ ut veuerabilem fratrem nostnim 
Tbomam, Cantiiarimsem archiepiscopum^ tibi re- 
conciliare deberes^ et sibi et suis ecclesias cum 
caateris ablatis restitnere^ sublinaitatis tuee pru- 
dentia non ignorat, cum id toti fere Ghristianitati 
publicum et manifestum existat ; unde quoniam 
in boc bucusque minime proficere potuimus^ nec 
animi tui motum blandis ac lenibus emoUire^ tris- 
tes efficimur et dolentes^ et nos saepe hac fidu- 
cia nostra frustrati dolemus ; praesertim cum te 
sicut carissimum filium sincerius in Domino di- 
ligamus, cui in hoc grave periculum imminere 
videmus; et quoniam scriptum est^ 'dama, ne 
cesses» quasi tuba exalta vocem tuam et annuo- 
tia populo meo scelera eorum/ duritiam tuam, 
sicut hactenus^ contra justitiam et salutem ves- 
tram non duximus ulterius supportandam, nec 
praefato archiepiscopo os de caetero aliqua ra- 
tione claudemus, quin officii sui debitum libere 
exsequatur> et suam et ecclesiae sibi commissae 
ii\juriam ecclesiasticae severitatis gladio 'ulcisca- 
tur/ 

Item^ domino Cantuariensi idem papa literas 
direxit sub hac forma ; ** Quoniam regem An- 
glorum diutius in patientia et benignitate ex- 
spectavimus^ et blandis dulcibusque verbis, et in- 
terdum duris et asperrimis^ ut ad semetipsum re- 



' QuampatemeJ] Compare Ho- 
veden, p. 606, with epp. lib. It. 
ep. iv, 

' Uleiacatur.'] It appeara from 
the letter as it is to be found in 
Hoveden, that the pope sent two 
legatesy [Simon] 'Prior de Monte 
Dei* and * Bernardus de Corilo,* 
to confer with the king, p. 507« 



' ItemJ] Before this, Alexander 
had written to Becket to apprise 
him of the attempt he had made 
at reconciliation, by his letters tu 
the king; see lib. i. ep. liv. 

* Quoniam,] Compare lib. i. ep. 
cxlv., with lib. v. ep. xxix., from 
which the text is taken. 



^ 1 

i 



PL0HB8 HISTORIARUM. 881 

diret saspe nKmmiDQS. si tibi ac tnis et eceksiae a.d.iuo. 
tuse posaessiones et honores ablatos non resti* «rf Beeket 

Mul olhen. 

tu^t^ tibi plenam auctoritateia Goneedimiis^ at 
in personas et ecclesias, quie ad tuam pertineat 
jurisdictionemy excepta regis persona uxorisqae 
ejus et filiorum suorum, ecclesiasticam justitiam 
exerceatis^ nullius appellationis obstaculo pro- 
bibente; proyidentia tamen et circumspectione 
adhibita, quam modestia aacerdotalis requirit.' 
£odem tempore Gilebertus, Londoniensis episco- 
pus, Dominica prima Quadragesimsd, ad declinan- 
dam sententiam TbomaB, Cantuarienais archiepi- 
scopi, convoCato clero ciyitatis et populo in ec-> 
clesia sancti Pauli^ Bomanae sedis audientiam ap- 
pellavit ; fuerat enim sa^ ab eodem arcbiepi- 
scopo commonitusy ut derids snis ecdeaias et 
benefida, qnas in manu sua ex traditione regis 
tenebaty restitueret cum bonis inde perceptis; 
sed quoniam in his et in aliis praeceptis cano- 
nicis inobediens perseveravit^ archiepiacopus su- 
per appellatione sua minime certioratus^ in die 
Palmamm^ ipsum^ ut regiis iniquis consuetudi- 
nibus faventem^ .^ud Claramvallem solemniter 
excommunicavit et literas ei sequentes direxit ; 

Q^od Thomois OantuarieMis GUeberttm, Londinensem 

epiacoptm, eafcammtmcamt. 

* Thomasy * Dei gratia Cantuariensis archiepi- Becket to 

^ *^ Oilbert, bp. 

scopus et apostolicae sedis legatus^ Gileberto, Lon- of London. 
doniensi episcopo^ utinam vero fratri^ declinare a 
malo et facere bonum. Excessus vestros dum li- 
cuit supportavimus^ et utinam mansuetudo pa- 
tientiae nostrae^ quae nobis supra modum damnosa 
exstitit, in totius ecclesia^ perniciem non redundet ; 
sed quoniam patientia nostra semper abusi estis^ 

* Thomas, ] HovedeD, p. 612 ; Diceto, col. 649. 



332 



ROGBRI D£ WENDOYER 



A.D. 1169. iieque dominum papam neque nos in verbo sa^ 
ofBecket lutis vestrse voluistis audire, sed obduratio ves- 

aud othera. . , . . 

tra semper m detenora excrevit, vos^ ur^ente 
necessitate officii et ratione juris id persuadente, 
ex justis et manifestis causis anatbematis sen* 
tentia percellentes^ excommunicavimus/et a cor* 
pore Christi^ quod est ecclesia^ doneq condigne 
satisfaciatis^ amputavimus ; prsecipimus er^o iu 
virtute obedientiae et in periculo salutis^ dig^ni- 
tatis et ordinis^ quatenus^ prout ecclesise forma 
prsescribit, ab omnium communione fidelium abs- 
tineatis, ne vestra participatio Dominicum gre- 
gem contaminet ad ruinam^ qui ve^stra doctrina 
erudiendus et exemplis reformandus erat ad vi- 
tam/ Episcopus vero Londoniensis^ licet post 
appellationem sententia in ipsum lata fuisset^ 
mandatum arcbiepiscopi humiliter perferens ab 
ingressu ecclesiae abstinuit patienter; archiepisco- 
pus vero decano et clero Londoniensis ecclesise 
literas dirigens praecepit in virtute obedientise, 
ut a communione sui episcopi penitus abstine- 
rent, Eodem anno Alienor, filia regis Angliaa^ 
nupsit Aldefonso^ regi Castellse. 

Litera regis ad Gileierttm, episcopum Loncloniensem. 

The king Per idcm tempus, cum rumor de excommuni- 

of London. catioue Gilcberti^ Londoniensis episcopi^ ad aures 
regis Anglorum^ eodem episcopo ^illi significan- 
te, pervenisset^ scripsit ei literas consolatorias in 
haec verba ; ^^ Audivi gravamen, quod ille Thomas 
proditor et adversarius meus intulit in te et in 
alias personas regni mei^ quod non minus aegre 



^ Jlli significante, ] He had 
written to the king to use his 
influence with the pope in his 
behalf, that he might be heard in 
his appeai against the sentence 



of Becket; lib. iii. ep. xlvi. 

^ Audivi gravamenJ] Inter epp« 
lib. iii. ep. xlvii., where it is 
dated * apud S. Macarium in 
Guasconia/ 



FLORES HISTORIARUM. 



S83 



fero de persona tua^ quam si in meam propriam a.d. ii69. 
personam virus suum evomuisset. et ideo proofsecket 
certo scias, quod ego omnem operam dabo per 
dominum papam et per regem Fraucorum et 
per omnes amicos meos^ quod de csetero non po- 
terit nobis nec regno nostro nocere; unde volo 
et consulo, quod tu interim nuUo modo in ani- 
mo tuo turberis^ pro certo ^ sciturus, quod> si Ro- 
mam adire volueris^ omnia necessaria ad viam 
de meo tibi honorabiliter et sufficienter inve- 
niam/ 

Quod legati a papa rmttmtur adjpacem re/ormandam 
inter regem et beattm Thomam, Cantuariensenk 
archiepiscopum, 

Eodem^ anno missi sunt duo legati a latere The pope'8 
summi pontificis^ Vivianus et Gratianus^ ut pa- ^et^xl re- 

. , A T A !_• • ^ concillation. 

cem inter regem AnglisB et archiepiscopum Can- 
tuariensem reformarent ; sed quorum erat potes- 
tas sequalis^ eos varius disjungebat afiectus^ nec 
finis potuit invenire concordes, qui ab initio vota 
susceperant tam diversa; 'sed sicut penes regem 
Gratianus gratiam non invenit, sic nec apud ar- 
chiepiscopum Vivianus. Cum igitur de pace trac^ 
taturi in Normamda apud Baiocas se regis et 
archiepiscopi conspectibus praesentarent, et post 
tractatus immensos pax esse in januis ab om- 
nibus crederetur^ literas illis direxit Willelmus, 
Senonensis archiepiscopus, in quibus contineba- 
tur, ne sine ipsius conscientia^ sicut a domino 
papa in mandatis acceperant^ in reconciliatione 
procederent facienda. Sic duo legati^ infecto ne- 
gotio^ a regis curia recesserunt ; noluit enim rex 



1 Scitunu,'] <Secturus' in MS. 

* Eodem anno, ] Diceto, col. 
550. 



• Sed. ] The lettere of Viviaii 
to the pope and the king, tiis well 
as that of Becket to Gratian, may 
be seen in lib. iii. epp. Ixii.-lxiy. 



834 



ROGBRI D£ WENDOVBR 



A.D. 1169. cum arcbiepiscopo aliqua ratione componere, nisi 
ofBMkei salyis sibi consuetudinibus iniquis regni sui et 
^ ^^' dignitatibus, quod etiam ipsis legatis quasi nefas 
videbatnn 



The bUhop 
of London 
visits the 
king. 



Letterof 
the kinir to 



Alexanaer. 



3< 



LUera regia Hmriei ad papam Alexandrvan. 

Eodem anno Gilebertus^ Londoniensis episco- 
pus^ transfretavit, suam domino papee exbibitu- 
rus prsesentiam et causas appellationis redditu* 
rus; quo veniente ad regem Anglorum in Nor- 
manniam^ tractare cceperunt communiter^ quo- 
modo beatum Thomam, Cantuariensem archiepi- 
scopum^ dolo circumyenirent et causam ejus jus- 
tissimam in conspectu summi pontificis denigra- 
rent. Tandem in hoc consenserunt^ ut rex Romam 
mitteret solennes mmtios cnm Uteris ipsius, in 
quibns expresse domino papse denuntiaret^ quod, 
nisi superbiam Thomae> Cantuariensis archiepi- 
scopi, severitatis pede contereret, ipse et omnes 
barones Angliae cum viris ecclesiasticis ab ejus 
obedientia recederent ; literarum autem tenor 
faic eraty quas domino papae transmisit ; 

* Vestras/ pater, satis innotescit serenitati, 
quanta me et terram meam affligit molestia^ quan- 
tis me vexaverit injuriis, Thomas ille adversarius 
meus, cum^ teste consdentia, nihil meruerim, nil 
gesserim tanta contumelia dignum. Nunc autem 
innumeris praecedentibus novam adjecit injuri- 
am^ cum affligere non desinit innocentem; vestra 
siquidem fultus auctoritate, ut asserit, devotos 
et fideles ecclesia^ Romanse filios Londoniensem 
et Saresberiensem episcoposy cum quibusdam fa- 
miUaribus meis^ anathematis sententia innoda- 
vit, nullam adversus hos habens rationabilem 
causam. Hoc autem quam sit roihi intolerabile. 



^ Veaira, ] Corapare epp. lib. iii. ep. xlviii. 



PLOKBS HISTORi4RUM. S85 

qitamqae finuaB me» ef TestraB Mneret laosio* a.d. iie». 
lem, yestm credo iHm incognitum pnideiiti» ; ^^ 
yidetur mihi etiam^ quod me quasi derelictum ^ 
projeceiit patemitas yestra, cum ad ignomi* 
uiae me» augmentum flagitiosum in me gras* 
sari permittit inimicum, nec reprimit injuriarum 
yekementiam patemfie correctionis moderatio. 
Vestram igitur obsecro suppliciter et adjuro^ ut 
justum est, celsitudinem^ ut, quem filio debetis, 
operis exhibitione monstretis affectum, et illatam 
mihi et personis meis et terrae meae injuriam abs- 
que tardatione emendare dignemini^ et quicquid 
adYersarius meus contra juris ordinem contra mo 
et personas regni mei, clericos et laicos» statuit^ 
irritum habeatis et yacuum ; petitionibus enim, 
quas patemitati vestras porrigimus, assensum de 
jure praebere tenemini^ maxime cum petitionibus 
vestrisy quas mihi nuntii vestri ViTianus scilicet 
et Gratianus proponebant, quatenus saspe fhto ar- 
chiepiscopo Gantuariensi archiepiscopatum suum 
et amorem nostrum redderemus, nos, postposito 
honore nostro^ concessimus coram ipsis legatii^ 
et octo archiepiscopis et episcopis et abbatibus 
multiSy licet ille absque conscientia nostra et co- 
actione aliqua a regno exierit^ ut bene et in pace 
rediret^ et omnes possessiones suas haberet sicut 
habuit quando a regno exivit^ et omnes qui cum . 
eo vel pro eo exierunt/ salvis dignitatibus regni 
nostri; serenitatem igitur vestram obnixe roga- 
mus, quatenus attente consideretis honorem et 
utilitatem^ quam vobis et curiaB vestrae contuli- 
mus et in futurum, nisi per vos steterit^ confere- 
mus^ et sic rem hanc ita temperare velitis, ne 
illius perfidi proditoris nostri malitiosao blandi- 
tiae simplicitatem nostram circumveniant, sed 
juxta petitionem nostram eos, qui excommuni- 
cati sunty absolvatis, et^ ne in alios venenum ex- 



336 



ROGBRI D£ WENDOVBR 



A.D. 1169. cominunicationis effandere valeaty proyideatis, 
ne, si minus in hac justa petitione exauditi fueii- 
mus, tanquam de benevolentia vestra desperan- 
tes aliter securitati nostrae prospicere compella- 
mur ; et^ quoniam singula negotia nostra difficile 
sub scripto comprehendentur, mittimus ad pedes 
patemitatis vestrae clericos nostros 'familiares 
R. archidiaconum Salesberiensem et R. ^Barre, 
qui plenius vobis cuncta qua; gesta sunt et alia 
negotia nostra exponent.' 

Quad mmtii regia causam heati Thama plurimmn 

depresserunt. 

^h^^I Nuntii igitur regis ad Romanam pervenientes 
gU^«y*® curiam literas ejus domino papse cum aliis ne- 
gotiis sibi impositis ostenderunt^ donariis simul 
et blandis sermonibus summopere studentes ad 
favorem regium illius animum inclinare; sed quid 
ibi egerint nuntii, literis apostolicis^ quas vicis- 
sim beato Thomae^ Cantuariensi archiepiscopo, 
direxit, continetur expressum. In primis literis 
papa eidem ita scribit ; 

' Novit industria tua quam ferventem disposi- 
tionem circa regni sui gubernationem carissimus 
in Christo filius noster Henricus, illustris rex 
Anglorum, impendat^ et eandem, ut firmior ha- 
beatur, vult auctoritate Romanae ecclesiae robo- 
rari, petens ut antiquas regni sui consuetudines 
et dignitates conservemus illaesas. Item^ cum 
legationis officium totius Angliae postulasset 
instantins Eboracensi archiepiscopo indulgeri, 
pensantes tempora periculosa, legationis literas 



^ Familiares» ] In Alexander*8 
answer to Henry, printed in Ho- 
veden, p. 515, they are said to 
have been John Gnmin and Ralph 
de Tamworth. Reginald, arch- 



deacon of Salisburyy is spoken of 
by the pope as one of the king's 
ambassadors to him ; epp. lib. iv, 
ep. iii. 

2 Barre.'] * Barri,' C. 



FIX)RES HfSTORIARUM» 337 

prsefato archiepiscopo concedendas eidem regi a.d. iie». 
concessimus^ licet, antequam inclinaremur ad 
consensum, nuntii ejus nobis in verbo veritatia 
promiserunt et super hoc juramentum obtule- 
rant, quod nunquam sine voluntate vestra li* 
terae Eboracensi archiepiscopo redderentur.' In . 
aliis autem literis suis idem papa dedit in man- 
datis archiepiscopo memorato, in virtute praeci* 
piens obedientiae, ne in ipsum reg^em aut regnum 
ejus, vel personas regni, interdicti seu excom- 
municationis vel suspensionis sententiam pro- 
mulgaret, nisi idem rex in sua pertinacia per* 
severans ante initium Quadragesimae sibi grati- 
am suam non redderet et bona omnia sibi et 
suis restitueret^ animae suae salute et regni sui 
similiter et haeredum suorum perpetua tranquil- 
litate. 

De martyrio nientis heati Thomay Cantuariensis 

archiepiscopi. 

Hoc igitur tribulationis igne et mentis pas-Mentai 
sione confossus Thomas confessor mvictus mar- Becket. 
tyrium^ quod nondum suscepit in corpore, serva^ 
vit in mente ; videns enim illum^ qui caput esse 
debuit ecclesiae militantis, quod se non opposuit 
murum^ ut staret pro ea in die praelii^ sed con-^ 
versus est retrorsum velut aries cornua non ha- 
bens^ omni humano destitutus solatio ad divi- 
num confiigit auxilium, incessanter pro statu 
ecclesiae orans^ corpus suum in vigiliis et jejuniis 
maceranSy pro se p^rsequentibus et odio haben- 
tibus preces fundens, lachrymosis suspiriis Deum 
sollicitare studuit, ut ecclesiam conservare dig- 
naretur, quam redemit et proprio sanguine con-^ 
secravit. ^Quis enim hujus viri Dei angustias et 



^ Quis enim.'] See his letter to Conrad^ archdeacon of Mayence^ 
lib. iv. ep. XV. 

VOL. II. Z 



938 



R06EHI DE WENDOVER 



A.D.1I69. mentis poterit exprimere passiones^ cujas pa- 
ter et mater, fratres et sorores^ nepotes et nep- 
tes^ clerici et ministri pro eo sunt in exilium 
pulsi, et ipse^ qui tam reverenda erat in eccle- 
sia Dei persona, panem suum in terra aliena 
cum dolore compulsus est mendicare ? Sed for- 
tasse^ quia nemo repente fit summus^ haec ejus 
fuerunt tortnenta praBcurrentia ad illius animum 
solidandum et perferendas injurias^ quousque 
strictis ensibus ad martyrii gloriam pertingere 
mereretur^ cui nondum certus fuerat locus mar- 
tyrii deputatus. 

Forma petitionis, qmm Thomaa^ Cantua/nensis 
arcAiepiscopus, a rege postulavit. 

Becket'8 Eodcm auuo. infra octavas beati Martini, 

terms of rc- • i» 1 1 f x n 

conciiiation. procuraute summo pontince^ ^nabitum est coiio- 
quium prope Parisius inter reges Francorum et 
Anglorum, ubi praesens fuit archiepiscopus Can- 
tuariensis, sed se conspectui regis Anglorum mi- 
nime praBSentavit ; ubi cum diu tractatum fuisset 
de pace reformanda inter regem Anglorum et ar- 
chiepiscopum Cantuariensem, idem archiepisco- 
pus, per consiUum regis Francorum et episcopo- 
rum et procerum qui adfuerant, petitionem suam 
in schedula redactam regi Anglorum transmisit 
haec verba continentem ; ' Hoc petimus a domino 
nostro rege, juxta consilium et mandatum do- 
mini papae, quatenus, pro amore Dei et domini 
papae et honore sanctde ecclesiae et salute sua 
et heeredum suorum, recipiat nos in gratiam 
suam, et concedat nobis et omnibus, qui pro no- 
bis et nobiscum exierunt de regno suo, pacem 
et plenam securitatem de se et suis sine malo 



' 1 Habitum est colloquium,'] Di- 
ceto, col. 660t Oompare Fitz- 
Stephen, p. 68. This is probably 



the meeting which, according to 
Gervase, was held at Montmar' 
tre; col. 1408. 



FLORES HISTORIARUM. 



339 



ingenio; et reddat nobis ecclesiam Cantuarien- a.d. ii69. 
sem in ea plenitudine et libertate, in qua eam 
melius habuimus postquam facti sumus archie- 
piscopus, et omnes possessiones quas habuimus, 
ad habendum et tenendum ita libere et quiete 
et honorifice^ sicut ecclesia et nos ea Uberius ha- 
buimus et tenuimus, postquam in archiepiscopum 
promoti sumus, et similiter omnibus nostris, cum 
ecclesiis omnibus et prsebendis ad archiepiscopum 
pertinentibus, quaa yacaverunt postqnam exivi- 
mus de terra^ ut faciamus de eis^ sicut de rebus 
nostris^ prout nobis placuerit et nostris/ Rex au- 
tem Anglorum duobus articulis non plenum prae- 
buit assensum, non enim nomine • restitntionis^ 
cum archiepiscopum non expulerity juxta digni- 
tatem regni sui quicquam solvere tenebatur^ nec 
vacantium ecclesiarum possessiones, quas jam 
certis dederat personis^ in irritum revocare ; sed 
coram rege Francorum^ ut asserebat, archiepi- 
scopo satisfacere paratus erat, wel, si conten- 
dere yellet^ judicium in palatio Parisiensi subire, 
Gallicana ecclesia imponente partes suas, seu 
scholaribus diversarum provinciarum sequa lance 
negotium examinantibus, et ita rex Angliae^ qui 
prius odium in se plurimorum conflaverat, per 
hsec verba plurimum adeptus est favorem ; itaque, 
mediantibus amicis, in qualemcunque concordi- 
am convenissent rex et archiepiscopus^ nisi quod 
rex' osculum pacis dare archiepiscopo negavit, 
paratus omnem aliam securitatem praestare ; ar- 
chiepiscopus autem pacem inire noluit^ nisi firma 
posset stabilitate gaudere. 



^ Rex osctUum . . . negacit. ] 
Compare the account of this ne- 
gotiation, as it may be gathered 
from the letters of Beoket and 
the legates, lib. iii. epp. Ix.-lxv. 
with the Quadrilogns, p. 101. 



After this there were three in- 
terviews between the king and 
Becket, namely, at Monmirail, 
Fretville, and Amboise ; Diceto^r 
col. 552. 

z 2 



34a 



ROGERI D£ WENDOVER 



and Prince 
Oeoffrey at 
Nantes. 



Quod proceres Britannia Henrico regi et Gau/rido 
JiUo 8U0 fidelitatem fecerunt, 

A.D. 1170. Anno Domini mclxx. rex Ang^lonim ^Henri- 
to^Henry cus i^ Natali tenuit curiam suam apud urbem 
Nanetensem, prsesentibus episcopis et baronibus 
Britanniae minoris, ubi fidelitatem omnes jura* 
verunt sibi et filio suo Gaufrido; et in Quadra- 
gesima sequenti ad Angliam transfretavit, ipse 
cum omnibus suis ^in mari fere submersus. 

De absolutione Londoniensis ^iscopi. 
Absoiution Quo ctiam anno Gilebertus, Londoniensis ^an- 

ofthebishop . ■■*•■., . -r% • j 

of London. tistcs, dum Alpibus trausceusis Romam tenderet, 
apud Mediolanum veniens literas domini papsa 
in haec verba suscepit ; ^ Rothomagensi archiepi- 
scopo et episcopo Exoniensi dedimus in manda- 
tis ut, recepto a te juramento, quod nostro stares 
judicio super his, pro quibus in te lata erat sen- 
tentia, nostra te vice absolvant ; ita quidem ut, 
pro eo quod excommunicatus fueras, nuUum or- 
dinis aut dignitatis periculum aut infamiae notam 
debes sustinere.' Episcopus igitur ad absolutio- 
nem aspirans apud Rothomagum in die Paschae 
est solemniter absolutus. 



De vita et virtute sancti Godrici heremita. 

s^Godric Eodem quoque anno venerabilis heremita 

Godricus^ ex hac luce transiens pro vita tem- 
porali commutavit aetemam ; de cujus vita et 
actibus admirandis ac fine glorioso huic historias 



^ Henricua»'] Diceto, col. 551. 

' In nuxri fere submersus, ] 
Brompton relates that one of the 
ships containing more tban tbree 
hundred souls went down, and 
all on board perished ; col. 1060. 

' Antistes, ] Diceto, col. 564. 



* Godricua, ] The life of God- 
ric, written by Geoffrey, a con- 
temporary monk, is printed in the 
Act. SS. May, vol. v. p. 70. 
Compare also the Nova Legen- 
da, fol. 167, b. 



PLORBS HISTORIARUM. 341 

vel pauca referre libet, quooiam injuriam hoc a.d. iiro. 

esset facere sancto^ ejus opera tam prseclaras.oodrte. 

sub silentio praBterire: Amicus Dei Godricus in 

pa^o Northfolkensi» patre Ailwardo, matre Ead- 

wenna, generatus» villa, quae Walepol nuucupa*- 

tur^ a prsedictis parentibus educatus est et ibidem 

cam eis aliquamdiu conversatus ; ubi^ puerilibus 

annis innocenter transactis, mercator efficitur, et, 

primo minoris pretii merces exercens, tandem 

cum sociis mercatoribus nundinas coepit publicas 

exercere. Hic die quodam, cum in arenis ma- 

ritimis solus ambularet^ tres in sicco delphines 

invenit, quorum duobus adhuc palpitantibus^ ter- 

tius mortuus apparebat. lUe motus pietate vi- 

ventes reliquit intactos^ et de mortuo partem 

sumens onustus recessit ; sed, fluctibus maris de 

more revertentibus, prinio pedes et tibias et 

demum abyssus caput ejus vallavit. Godricus 

autem fortis in fide et sub aquis diutius ince- 

dens» Domino ducente, ad siccum pervenit, et, 

parentibus pisce dato, cuncta quae sibi accide- 

rant enarravit. Solebat autem interdum solus 

agens de caelestibus meditari et orationem 

Dominicam cum symbolo frequentius ruminare. 

Sanctum Andream in Scotia orationis gratia de- 

votus petivit, nec minori devotione ductus Ro- 

mam perrexit ; inde demum reversus quibusdam 

negotiatoribus adjunctus est et cum eis navigio 

aggressus est mercaturam, et divitias congerens 

unius navis dimidiuin et alterius quartam partem 

habebat. Erat autem corpore robustus et animo 

strenuus, unde per regiones diversas navigando 

loca sanctorum multa visitabat et eorum se pa- 

trocinio commendabat. 



342 ROGERI D£ WENDOVER 

De pmlla, qua heato Godrico in peregrinatione 

minietramt. 

A.D. 1170. Godricus itaque^ cum jam navalibus lucris 
s.^Godrtc. sedecim annorum tempus compleverat^ divitias^ 
quas multis laboribus congregaverat^ in obse- 
quiis divinis expendere disponebat ; signum ita- 
que vivificse cracis Hierosolymam petiturus ac- 
cepit et Dominicum sepulchrum devotissime 
visitavit, et inde per sanctum Jacobum in An- 
gliam remeavit. Qui iterum post aliquod tem- 
poris spatium pia devotione succendebatur^ ut 
apostolorum limina visitaret, et propositum 
suum parentibus indicavit ; mater vero cum se 
itineris comitem futuram assereret^ si liceret^ 
filius gratanter annuit^ et genitrici humiUter 
obsequens humeris eam portabat, quotiens as- 
peritas id itineris exigebat. Illis autem urbem 
Londoniensium prsetergressis accessit subito 
mulier quasdam magni decoris^ et hujus pere- 
grinationis comitem fieri humiliter supplicavit^ 
quod illi alacriter annuerunt ; erat quidem eis 
comes individua et in eorum obsequiis diligens 
et devota^ nam pedes eorum lavabat, oscula pe- 
dibus imprimebat^ et aliis cunctis obsequentior 
habebatur. Ita per totum iter in eundo et red- 
eundo se gerebat, nec ab aliquo interrogata 
fuit qudB esset vel unde, nec illa id ipsum ali- 
quando indicabat ; cum autem repatriantes Lon- 
donias appropinquabant, impetravit licentiam 
recedendi, et in suo recessu hsec verba dixit ; 
* Tempus est ut illuc redeam^ unde sum digressa; 
vos autem benedicite Deum^ qui sperantes in se 
non deserit, scientes quoniam illud eveniet, qnod 
Romae ab apostolis postulastis/ Hanc autem 
mulierem de comitatu nemo vidit nisi Godricus 
et mater ejus. 



J 



FLORBS HfSTORIARUM, 843 

QtMd vir Dei de peregrmatiom reverms ad heremtm 

convolavit. 

Camque patri suo matram restitiiisset incolu- a.d. nro. 
mem, omnia Yendidit qu» habebat, et, eorum s o«iric. 
benedictione percepta, profectus est ab eis, vitam 
heremiticam prce ommbus concupiscens* Venit 
tandem in extremis Anglise finibus ad civitatemy 
quse Karleolum nuncupatur, ubi quosdam ho- 
mines sibi consan^initate conjunctos inveniens 
ab uno eorum psalterium sancti Hieronymi ipso 
donante suscepit^ quod in brevi didicit et me- 
moriter recitavit. Tunc silvas, ignorantibus 
amicis, peteos silvestribus berbis ibi et fructi*- 
bus aliquandiu victitavit, ad quem serpentes 
et ferse aocedentes ipsom diu intuebantur^ sed 
mox cum omni maosuetudine recedebant; ille 
solus in heremo diebus multis conversatus, mmc 
genuflexionibuSy nunc manibus in caBlum elev^tj^, 
nunc bumi prostratus, Dominum assidue prcM^a-r 
batur. Tandem solitarium quendam inveoieos 
et speluocam seois ingrediens^ ab ipso confe^tim 
audivit^ ' JBene venias^ frater Godrice ;' ' £t tu b^oe 
valeas, pater Ailrice/ cum antea prorsus <es9ent 
ignoti. ^ Tu/ ioquit senex, ' ad hoc missus es a 
Deo, ut corpus senile sepulturae tradas.' Itaque 
soli per biennium commanseruot^ nuUam omoioo 
substaotiam possidentes. Sene taodem graviter 
infirmatOy Godricus debilem sublevat et trans* 
portat, cibos ori ejus apj^cat^ presbyterum ad- 
ducit, qui ei^ facta confessione, eucharistiam sub- 
mioistrat. Videns ergo Godricus quod morbus 
Invalesceret^ dixit, * O spiritus^ qui ad imagioem 
Dei creatus es> adjuro te per Denm pmnipotien*- 
tem^ ut me nesciente ex hoc corpusculo non 
recedas/ Sene autem sine mora animam exha^ 
lante, vidit velut in similitudinem venti urentis 



d44 R06ERI DE WENDOYER 

A.D. 1170. et fervidi formam qusisi sphaericam, quae instar 
8.Godric. yitri lucidissimi tota resplenduit, et illam nndi- 
que incomparabilis candor obduxit, licet modum 
qualitatis animas nemo valeat explicare. Audito 
autem obitu viri sancti^ socii ejus^ qui erant in 
curia beati Cuthberti, inter quos fuerat juvenis 
conversatus^ sepelierunt eum in coemeterio Dunel- 
mensi. 

Qtiod leoitm Godricus Hierosolymam pro/ectus cum 

prosperitate reverms est. 

Sepulto itaque fratre jam dicto, Godricus re- 
vertitur ad desertum, hsesitans quid de se divinae 
sit placitum voluntati ; dum igitur super hoc 
attentius Deum oraret^ vox lapsa de caelo dixit 
ei, * Expedit tibi ire Hierosolymam et reverti ;' 
sed et sanctus confessor Christi Cuthbertus ei 
apparens dixit, * Vade Hierosolymam cum Do- 
mino crucifigi, et ego tibi sum futurus adjutor 
in omnibus et patronus, et, itineris hujus labore 
consummato, sub mea protectione apud Finchale 
Domino militabis/ Godricus autem Dunelmum 
reversus signum crucis cum presbyteri bene- 
dictione suscepit. In hoc itinere erat ei cibus 
panis hordeaceus et aqua potus, non vestes mu- 
tavit nec abluit, non calceamenta deposuit vel 
mutavit aut emendavit, antequam ad loca sancta 
veniret; ad sepulchrum Domini et ad alia loca 
sancta veniens devote oravit, lachrymas fudit, 
solo adhaesit, oscula fixit, ita devotus existens 
ut vix cuilibet credibile videretur. Ad Jordanis 
fluenta procedens, cum cilicio et scypho, quem in 
pera portabat, et cruce modica, quam semper in 
manibus ferebat, aquas fiuminis introivit, quae 
omni post tempore quo vixit habuit cariora; 
tunc primo vestes exuit, de qua lotus ascendit, 
calceamenta deposuit et dixit, * Deus omnipotens, 



FLORES HISTORIARUM» 345 

qui in hac terra nudis pedibus ambulasti, et eos a.d. nro. 
prd me in patibulo clavis transfigi permisisti»s.Godik. 
ego deinceps calceamenta pedibus non apponam.' 
Exacto igitur peregrinationis voto, in Angliam 
repedavit. 

Quod hea4m Godrieus ajmd FinchaU hcum haUta- 
tionis, Deo inspirante, elegit. 

Reversus autem in aquilonalibus Angliae par- 
tibus locum in silva invenit secretum Eschedale 
nuncupatum, et hunc sibi competere judicabat. 
Hic de lignis casulam construxit et cespitibus 
eam texit^ ibique per anniim et menses aliquot 
habitavit ; sed, cum ibi a dominis fundi molestias 
sustinuissety discessit et Dunelmum pervenit^ ubi 
psalterium ex integro discens tantum in brevi 
profecit^ quod in psalmis, hymnis et orationibus 
eruditus est, quantum sibi sufficere videbatur« 
Igitur divina admonitione inspiratus die quodam 
ad vicinum nemus processit, ubi audivit pasto- 
rem quendam socio sic dicentem, ' Eamus iu 
Finchale^ greges adaquare.' Hsec audiens God- 
ricus dedit ei solum quem habuit obolum^ ut 
illum duceret ad hunc locum ; ubi ad interiorem 
silvae densitatem progrediens occurrit lupo mirae 
magnitudinis sdBvienti, qui in illum irruit ac si 
vellet dilaniare frustatim ; intellexit autem God- 
ricus versiitiam fore hostis antiqui, [et] crucis ei 
opposuit signum dicens, * Adjuro te in nomine 
sanctaB Trinitatis, ut festinanter recedas, si meae 
servitutis obsequium^ quod in hoc loco exhibere 
Domino proposui^ sit acceptum ;' et^ his dictis^ 
fera se impiis pedibus prostravit^ quasi veniam 
precaretur. 



346 



ROGBRI DJB WBNDOYBR 



A.D. 1170. 
Lifeof 
S. Godric. 



Quod mnctus Godricus apvd FinchaU ferarum et 
serpentium socius hahitamt, 

Advertens igitur mcDte quod ibidem esset Do^ 
mino servituruSy de licentia ^Ranulpbi, Dunel- 
mensis episcopi^ juxta ripam Weri fluminis ca- 
sulam composuit in terra defossam^ quam cespite 
contexit^ et coepit ibi habitare^ serpentium socius 
et ferarum; magna quidem et horribilis aderat 
serpentium multitudo^ mitissimas se tamen viro 
Dei palpabilesque et ipsius obtemperantes jus- 
sionibus exhibebant. Npnnunquam vero^ eo se- 
dente ad ignem^ se inter ipsius tibias extende* 
bant, et quandoque in disco aliquo vel scypho 
rotundo se schemate componebant. Cumque haec 
annis aliquibus pertulisset, visum est sibi^ quod 
ejus orationes impediebant ; et die quodanu illos 
solito more reperiens jussit^ ne amplius domum 
suam intrarent, et mox totum illud vermium 
genus ita discessit^ quod nec ultra casae limen 
transire praesumpsit. Munera quoque sibi oblata 
plane respuit et cibaria^ de laboribus manuum 
vivere disponens ramos et radices herbarum in 
cineres redegit^ quos cum farina hordei ita com* 
miscuit, ut partem tertiam cineres continerent ; 
iusnltus libidinis lachrymis^ vigiliis arcebat et 
jejuniis^ ita quod plerumque per sex dies absti- 
neret a cibo. Post fortia luxurias tentamenta 
conatus est eum diabolus, nunc apparens in urso 
vel leone, nunc in tauro vel lupo, nunc in vulpe 
vel bufone, terrere^ sed ille fortis in fide omnia 
contemnebat ; ut autem camis incendia supera- 
ret^ cilicio carnem edomabat asperrimo, et lorica 
per quinquaginta annorum curricula utebatur. 
Lapidem latum habuit pro mensa^ super quem 



' RanutphW] Flambard ; he was 
cunsecrated on the 5th of June 



1099, and died in 1129. Angl. 
Sacr. i. p. 705. 



PL.ORBS HISTORIARUM. 347 

panem collocabat praBdlctam, quem nunqaam a.d.ii7o. 
comedit, nisi ^avi necessitate compalsus; po-slo^iic. 
tus illi fuit ^stns aquse permodicus, nec hunc 
snmebat, nisi valida siti coactus ; nunqaam jace- 
bat in lecto, sed in humo nada super cilicio fa- 
tigratus decubuit, capite supposito lapide, quem 
pro mensa habebat; luna luceute operibus in- 
sistebat, et, somno ita discusso, orationibus in- 
cumbebat ; hieme gelu et nive rigenti, nudus 
flumen ingressus nocte ibi tota vivam semetip- 
sum Domino hostiam immolabat, et usque ad 
collum submersus orationes et psalmos cum 
lachr jinis profundebat. Dum vir sanctus staret 
in aquis, apparuit ei saepe diabolus membrorum 
universitate distortus, et, cum in eum vellet ir- 
ruere, si^o sanctae crucis illum confusum fuga- 
vit; vestes ejus, quas in ripa reliquerat, aspor- 
tavit, quem Godricus ita clamore deterruit, quod 
cuncta relinquens effugit. 

Quod heatus Godricus puerum ex ore imapinis crucifixi 
vidit exire et in matri$ gremium descendere reve" 
renter. 

Die quodam, dum vir Domini Godricus in ora- 
torio sao sedens psalterium ruminaret, vidit ex 
ore imaginis crucifixi puerulum exire, qui ad 
ima^nem beatas virginis^ quae in parte aqui- 
lonis stabat in eadem trabe, descendit et gremio 
ipsius insedit. Illa vero manus contra venien- 
tem extendens amplexum fere per tres horas 
brachiis confovebat ; puer quoque, quamdiu se- 
debat in gremio matris, ut viveus in corpore se 
movebat, et ad ejus adventum pariter et discessum 
tota sacrse virginis imago ita contremait, ut in 
trabe ruinam minari videretur. Putabat autem 
amicas Dei Godricus imaginis membra vitali 
spirita compleri, et puerum non aliud esse quam 



348 ROGERl D£ WENDOVER 

A.D. 1170. Jesum credidit Nazarenum ; deinde puer eodem 

Lifeof - . . ■■••x «^ • 

s. Godric. modo quo venerat in os rediit crucinxi. 

Quod mater Domini et Maria MagdaUna heato God^ 
rico apparuerunt^ et de cantico, quod a matre didicit 
Salvatoris. 

Altera vice, cum vir sanctus coram altari be*^ 
atdB virginis et Dei genitricis oraret, vidit dua^ 
puellas^ quasi aetate teneras^ stantes ad duo cor- 
nua ipsius altaris specie pulcherrimas, quarum 
vestes erant niveo splendore fulgentes ; quibus 
diu invicem se contemplantibus^ tacuit God- 
ricus non ausus se movere^ sed saepius in eas 
oculos convertebat et quandoque cernuus adora- 
bat. Tunc virgines ad Godricum accedentes^ 
illa, quae a dextris erat altaris^ illum taliter est 
affata^ * N unquid me, Godrice, cognoscis V Et ille, 
* Domina, hoc nemo potest, nisi cui te volueris re- 
velare;' et illa, *Vere dixisti, quia mater Christi 
sum, et per me ipsius gratiam obtinebis. Ista 
est autem apostolorum apostola, Maria Magda- 
lene.' Et Godricus pedibus Dei genitricis advo- 
lutus, * Tibi me, domina mea,' inquit, ' committo, 
ut me perpetuo custodire digneris.' Tunc utram- 
que manum super caput ejus imposuit, et caesa- 
riem complanantes domum odore dulcifluo reple- 
verunt^ Post haec autem Dei genitrix canticum 
quoddam coram illo musica modulatione prae- 
cinuit et ipsum cantare edocuit, quod frequenter 
repetens Godricus memorise firmiter commenda- 
vit. Est autem canticum illud Anglico idiomate 
compositum sic ; 

* Seinte Marie, clane virgine, 
Moder Jesu Christ Nazarene, 
Onfo, scild, help thin Gorich, 
Oh fang, bring heali widh the in Godes rich. 



FLORES HISTORIARUM. 349 

Seinte Marie, Chrbtes boury a.d. iiro. 

Meidenes clenhed, moderes flour, s. Godric. 

Delivere mine sennen, regne in min mod, 
Bringe me to blisse wit thi selfe God.' 

• 

Hoc canticum potest hoc modo in Latinum 
transferri ; ' Sancta Maria^ virgo munda^ mater 
Jhesu Christi Nazareni, suscipe, adduc^ sancta, 
tecum in Dei regnum. Sancta Maria, Christi 
thalamus, virginalis puritas, matris flos, dele mea 
crimina^ regna in mente mea^ duc me ad felici- 
tatem cum solo Deo/ Praecepit itaque mater 
Christi^ ut quotiens dolori^ taedio vel tentationi 
succumbere formidaret^ hoc se cantico solaretur ; 
^ Nam me/ inquit^ ^ sic invocans meum senties 
constanter auxilium.' Deinde slgnum crucis 
capiti ejus imprimens^ ipso cernente, in caelum 
ascendunt^ odorem ei suavissimum relinquentes. 

Quomodo mnctus Godricus duos mortuos resuscitavit. 

Venerunt die quodam ad hominem Dei vir cum 
uxore sua^ ipsum misericorditer obsecrantes^ ut 
resuscitare filiam suam mortuam dignaretur ; et 
corpus exanime de sacco excutientes coram ipso 
illud projecerunt. Vir autem Domini^ qui ad 
tantae virtutis opus se judicabat indignum, nihil 
respondit, sed in agrum processit^ ut consuetum 
exerceret laborem; illi autem commoti recesse- 
runt, corpus relinquentes in oratorio et dicentes, 
* Habeat cadaver et infodiat^ vel illud vitae resti- 
tuat^ qiiia posset suscitare si vellet.' Godricus 
vespere domum rediens in angulo oratorii corpus 
iavenit ; ad Deum igitur tota cordis intentione 
conversus. orationibus coepit instare^ ut Deus 
omnipotens^ qui vita omnium est et salus^ puel- 
lam ad vitam revocare dignaretur. Tribus autem 
diebus et binis noctibus hoc agere non cessavit ; 



350 



ROOBRI DE WENDOVER 



A.D. 1170. 
Lifeof 
& Godrie. 



sed die tertio, ciim adhuc esset in lachrymis ante 
altare procumbens, vidit puellam ad altare veni- 
entem, et, vocatis cum festinatione parentibus^ 
reddidit eis puellam incolumem^ jurantibus illis 
prius^ quod secretum hoc^ dum Godricus viverety 
nemini revelarent. Alio quoque tempore viro Dei 
puerum mortuum a parentibus clam oblatum 
jussit super altare in oratorio beatae virginis 
ponere, et parentes consolans lachrymantes ait, 
* Ne putetis/ inquit, * puerum esse mortuum, sed 
mecum flexis g^enibus divinam pro puero clemen- 
tiam exorate.* Oratione igitur completa, prae- 
cepit ut eum toUerent de altari, et accedentes 
viventem reperiunt et ridentem ; moxque illos 
sacramentis constrinxit, ne boc opus ante ipsius 
obitum propalarent. 

Qmliter monacho vitam ejus scribere volenti 

responderit 

Habuit autem vir sanctus monachos Dunel- 
menses valde familiares, sed tamen inter caeteros 
monachum quendam nomine ^N. specialius dili- 
gebat. Hic autem, cum a multis rogatus fuis- 
set, ut vitam et virtutes sancti Godrici posteris 
profuturas literis commendaret, ipse pro rerum 
veritate certius inquirenda accessit ad virum 
Dei, volens ab eo, quid scribere deberet, fami- 
liarius erudiri. Residens autem ad pedes sancti 
dixit, quod libenter scriberet vitam ipsius si an- 
nueret, protestans quam utile fore, si actuum 
ejus notitia ad posteros deveniret ; ille vero 
quasi commotus vultum convertens ait, ' Vitara 
Godrici, amice, talem esse cognoscas ; Godricus 
primo rusticus pinguis, fomicator, immnndus. 



* iV.] Probably an error of the 
transcriber for ' R.* or Regmald^ 
from whom principally Geoflrey 



coUected the materials for his 
life. See prologue, in Act. SS. 
p. 70. 



FLORBS HISTORIARUM. 351 

foenerator, falsaiius^ deceptor^ perjuruSy adula- a.d. 1170. 
tor^ discurrens, petulans et gulosus, modo pulex 8.Godric. 
mortuus, canis foetidus, vilis vermiculus, non he- 
remita sed hypocrita^ non solitarius sed mente 
difiiisas, devorator eleemosynarum, fastidiosus, 
deliciarum cupidus et negligens, otiosus et ster- 
tens, prodigus et ambitiosus^ et qui non esset 
dignus alii servire^ quotidie sibi ministrantes 
verberat et objurgat. Hasc autem et his pejora 
scribere poteris de Godrico/ £t his dictis velut 
indignatus obticuit, et monachus cum nonnulla 
confusione discessit. Interjectis autem deinceps 
aliquot annis^ nihil de ipsius vita monachus ausus 
fuit inquirere, donec ipse quasi misertus ejus, et 
velut de prsedicta poenitens injuria, ultro coepit 
dicere quod volebat ; adjuravit tamen monachum 
per dilectionem qua ei conjunctus erat, ut, eo 
vivente^ nemini libellum osteuderet. 

Qualiter ianctus Godricm de exitu anima et statv, 
interrogatvs responderit, 

Altera yice, cum idem monachus propter fes- 
tum sancti Johannis Baptistae illuc veniret, ut 
viro Dei missam celebraret, sedens extra limen 
oratorii illum intus canentem audivit; deinde 
post vesperas interrogavit eum frater, qualis 
esset exitus animarum ex hoc mundo^ ad quod 
tale fertur accepisse responsum; ^Sancta/ inquit, 
^anima leniter exit a corpore ; sed peccatrix ani- 
ma, velut immatura^ multis flagris ad exitum per- 
uif^etur. Egressa vero ad aeris fastigium sine 
mora conscendit^ et ibi moram quandoque facit, 
exspectans quid Deus de illa facere velit. Est 
autem ibi quasi quaedam porta ferrea et angusta^ 
hinc inde spirituum bonorum et malorum custo- 
diis circumdncta, per quam animae justorum levi 
transitu admittuntur, injustao vero graviter an- 



352 ROGERI DE WENDOVBR 

A.D. 1170. gustantur et cruciantur et ad inferiora misera-^ 

8. Godric. bilitcr deprimuntur. Hodie vero conspexi ani* 

mam cujusdam justi liberam transvolare per eam, 

et ideo cum angelis eam deferentibus coepi prse 

gaudio cantare^ quod et tu admirans audisti.' 

Qualiter sanctus Petrus leato Godrico missam 

celebravit. 

Monachus idem iterum illuc reversus quse- 
sivit ab homine Dei^ si unam missam vellet au- 
dire, qui respondit, ^ Hodie de sancta Trinitate 
missam audivi, et communionem de manu viri cu- 
jusdam candidati suscepi^ qui de caelo descen- 
dens iterum in caelum ascendit, et ut peccata 
confiterer admonuit^ et de meis excessibus dixi 
ei quicquid mihi occurrit ; sic autem absolutus 
ab illo eucharistiam de manu ipsius reverenter 
percepi ; officio quoque peracto, elcvatis mani- 
bus est elevatus in caelum. Laudasne^ fili^ ut post 
hdBC a te modo disciplinam vel communionem ac- 
cipiam ?'' Et ille respondit, quod hoc facere non 
auderety sed quaesivit ab eo, quis sanctorum ille 
fuisset; et vir Dei dixit, hunc fuisse Petrum 
apostolum^ qui missus fuerat a Domino^ ut ip- 
sum absolveret a peccatis ; * Tu missam/ inquit^ 
* in honorem beatae virginis celebrato, ut ejus in- 
terventu Filium ipsius habere propitium merea- 
mur/ et monachus Dominum laudans laetus pa- 
ruit imperanti. 

QuaUter sanctus Godricus per orationes et cruds 
siffnum fuit a damonibus Uleratus. 

Sanctus heremita et amicus Dei Godricus» 
cum annos quadraginta in heremo apud Finchale 
strenue peregisset, morbo confectus et senio ad 
transitum piropinquabat, nam per octo fere an- 
nos in lecto languidus decubuerat, nec unquam 



FLORES HISTORIARUM. 3S3 

nisi aliense manus auxilio se in latus aliquod a.d. iiro. 

Life of 

declinabat ; quo utique tempore tot sustinuit s. Qodric. 
aegritudinum tentationumque molestias, quot nec 
lingua possent vel calamo comprehendi. Vene- 
runt ad eum duo dsemones, deferentes lecticam 
et dicentes^ ' Huc venimus^ ut te ad inferos de* 
portemus, quia senex delirus es et de sapiente 
factus insipiens ;' ille crucis signaculo se muni- 
vit, et orans protinus daemones effugavit 

Quamodo diaholus sanctum Godricum in capite 
peretmerity et de morte ejus. 

Postea vero, cum vir Dei vice quadam in lecto 
solus jaceret, ministri^ qui foris erant^ vocem il- 
los vocantem audierunt, et accurrens unus eorum 
festinanter invenit eum corpore nudum jacentem 
in oratorii pavimento^ et illum in lecto reponens 
quansivit ab eo^ quare sic jaceret ; et ille^ ^ Di- 
abolus,' inquit, * mihi adstitit^ et videns me post 
quietem somni tepidius agentem^ subito de lecto 
me pepulit improvisum et scamno caput meum 
allisit;' et ostendens gibbum in capite haec verba 
subjunxit, ' Ita subito me praBvenit inimicus, ut 
signo crucis me non potui prsemunire, et ait, En, 
Godrice rustice, de quo non valui hactenus per 
meos satellites triumphare, dum lecti mollia quae^ 
ris et sicca a me modo occideris. Cogitet ergo 
unusquisque quam periculosum sit delicias cor- 
pori adhibere et mollitie delectari, cum non pos- 
sit Deus in finibus suaviter viventium inveniri.' 
Obiit autem venerabilis pater Godricus duode- 
cimo kalendas Junii, in octavis scilicet Domi- 
nicsB ascensionis^ cujus vita et virtutes supra 
homines esse et impossibilia relatu videntur; 
sepultus est autem.in oratorio suo^ ad plagam 
septentrionalem^ ante gradus altaris sancti Jo- 

VOL. II. 2 A 



854 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1170. hannis BaptistaB, cujus sepulchram nsque in diem 
8. Godrio. hodiernum corascat miraculis g^Ioriosum. 



Coronatkm 
of Prinoe 
Henry. 



De coromtiane regis Henrici jmenis. 

Eodem tempore, id est anno Domini mglxx. 
idibus Julii^ convenerant ad mandatum regis An- 
gloram Henrici apud Westmonasterium Roge- 
rus^ Eboracensis archiepiscopus, et omnes suffra- 
ganei Cantuariensis ecclesi8& episcopi^ ad 'coro- 
nationem Henrici filii regis primogeniti, qui, pa- 
tre jubente, coronatus est solemniter a Rogero^ 
Eboracensi archiepiscopo^ quarto decimo kalen- 
das Julii, contra'prohibitionem domini pap^e, qui 
literas ipsi archiepiscopo et aliis episcopis regni 
in hsec verba direxit; * Universitati vestrse aucto- 
ritate apostolica penitus inhibemus, ne quisquam 
vestrum novo regi coronando^ si forte casus emer- 
serit, absque assensu Cantuariensis archiepiscopi 
et ecclesias Cantuariensis conniventia, contra an- 
tiquam ejus consuetudinem et dignitatem, ma- 
num apponere qualibet occasione praesumat aut 
id aliquatenus attentare ;^ sed haec frustra^ quia^ 
antequam literae essent promulgatae, negotium 
fuerat consummatum. Et rex statim post coro- 
nationem filii sui mare transiens convenit ad col- 
loquium archiepiscopi Cantuariensis ^apud Munt- 
mirail^ ubi praesens erat rex Francorum ; et post 
diutinum de pace tractatum inter eos^ cum per- 
ventum fuisset ad osculum, quia archiepiscopus 



' Conmaiumem. ] Tyrrell, a- 
mongst other reasons, has sup- 
posed that Henry was influenced 
in coming to this determination 
by the example of the French 
kings, Robert and Louis le Gros ; 
ii. p. 856, 

^ ProhibUimem,'] Compare the 



letters of the pope^ lib. iy. ep. 
xlii.; lib. v. ep. xxxiy. 

^Apud Muntmirail,'] The in- 
terview at Monmirail had taken 
place before the coronation of the 
prince, according to Gervase, col. 
1407. So also Fitz-Stephen, p. 
58. The text follows Diceto, col. 
552. 



PLORES H1ST0RIARUM. 355 

dixit ad regem, ' In honore Dei vos osculor/ rex a.d. iiro. 
recessit ab osculo quasi conditionaliter involu- 
tns, nam rex semper in verbis archiepiscopi con- 
scientiam habentis purissimam quasdam clau* 
sulas causabatur, yidelicet, nunc ^' salvo honore 
Dei/ nunc ' salvo ordine meo/ nunc * salva fide 
Dei ;* archiepiscopus vero regis cautelas habuit 
semper suspectas, ne, si concordiam absolute ini- 
ret^ iniquas Angliae consuetudines regi concedere 
videretur. 

De eancordia/acta mter regem Hmrimm et beatum 
Thomam, Cawtuariensem arehiepiseoptm. 

Convenerunt' iterum rex Francorum cum rege Reconciiia- 
Anglorum et Willelmo, Senonensi archiepiscopo, kingwuh 
et ^episcopo Nivernensi, apud Fractam-vallem ; " * * 
cum autem rex et archiepiscopus in partem SC'- 
cessissent, bisque descendissent et bis equos asr 
cendissent, bis stapbam archiepiscopi rex tenuit 
cum equum ascendisset; sed tandem apud Am- 
bazium, procurante Rotrodo, Rothomagensi ar- 
chiepiscopo, rex et Thomas, arcbiepiscopus Canr 
tuariensis, concordiam inierunt, et, pace confir- 
mata, rex Henricus scripsit Henrico filio suo no- 
vo regi literas in haac verba ; ' Sciatis quod Tho- 
mas, Cantuariensis archiepiscopus, pacem me- 
cum fecit ad voluntatem meam, et ideo praBcipio, 
ut ipse et omnes sui pacem habeant; et faciatis ei 
habere et suis, qui pro eo exierunt ab Anglia, om- 
nes res suas bene et in pace et honorifice, sicut 
habuerunt tribus mensibus antequam exiret ab 
Anglia; et faciatis venire coram vobis de meliori* 
bus et antiquioribus militibus de honore de ^Salt- 



' Salvc^l Compare Quadrilog. 
pp. 95, 101. 

* Convenerunt. ] Diceto, col. 
652. 

' EpUeapo NwernensiJ^ See the 



instructioDS giyen them by Beck- 
et, in a letter written by him to 
the biflhop of Nevers under a 
feigned name ; lib. v. ep. xii. 
* iSatttwMfc.] < Saltwde; C. 

2 a2 



356 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D. 1170. wode et eonim juramento &ciatis recognosci quid 
ibi habetur de feodo archiepiscopatus Cantuari- 
ensis, et quod recognitum fuerit esse de feodo 
ejus ipsi faciatis habere. Valete/ His ita ges^ 
tis, ThomaSy venerabilis Cantuariensis archiepi- 
scopus, anteqnam ad Angliam transfretaret, Ro^ 
mam misit^ domino papae denuntians^ quod cum 
rege Anglorum pacifice convenisset. Papa au- 
tem Deum glorificans literas ei rescripsit^ quas 
Letterofthe sequuntur 1 ^Anxictate cordiset amaritudine pre- 
Becketon mimur cum angustias, onera et gravamma^ quas 
liation. zelo justiti^ et pro libertate ecclesiae manutenen- 
da aequo animo et invicta fortitudine tolerasti, 
ad memoriam reducimus et meditatione sedula 
cogitamus ; veruntamen^ ut in te virtutis perfec- 
tionem adimpleres^ non potuisti frangi adversis, 
nec a tuae constantise proposito amoveri^ tuam 
super hoc admirandam commendamus virtutem, 
et tibi super tanta patientia in Domino plurimum 
congaudemus. Cseterum^ quoniam regem Anglo- 
rum diutius in patientia et benignitate portavi- 
mus^ et blandis dulcibusque verbis^ et interdum 
duris et asperis^ ut ad se rediret ssepe monui- 
musy si pacem^ quam tecum fecit^ executione 
operis non impleverit, et tibi ac tuis et ecclesiae 
tuae possessiones et honores ablatos non resti- 
tuerit» tibi plenam auctoritatem concedimus in 
persbnas et in loca^ quae ad tuam legationeni 
pertinent^ ecclesiasticam justitiam exercere^ nul- 
lius obstaculo appellationis obstante.' 

De adventu heaii Thoma^ Ganttutrienm archiepiscopi, 

in Angliam ab exilio. 

Becket Hac igitur securitate tam a papa quam a rege 

Engiwd; accepta^ 4n Angliam rediit et in kalendis De- 



> In Angliam rediit, ] Whilst 
waiting for the yeBBei, he was 



warned from the count of Bou* 
logne, by Milo, to look to him- 



FLORBS fllSTORIARUM'. 957 

cembris ad portum applicuit Sandwicensem, qui a.d. iiro. 
statim, ut nihil de contingentibus omitteret, qui-. 
bus martyrii gloriam^ quam ardenter sitiebat^ im« 
pediret, ^misit literas domini papse Eboracensi 
archiepiscopo, heec verba continentes; * Cum fili- J?~™,"JJ; 
um suum rex vester coronari voluerit, contempto ^^^""^ 
Thoma, Cantuariensi archiepiscopo, ad cujus offi-* 
cium de antiquo jure dignoscitur pertinere, per 
manum tuam, frater archiepiscopd, in aliena pro- 
vincia diadema regni ei fecit imponi. In coro-r 
natione vero illius nulla ex more de conservan- 
da eccIesidB libertate cautio juratoria est prae- 
stita, nec, sicut aiunt, a vobis exacta; ^sed potius 
juramento asseritur confirmatum, ut regni con-p 
suetudines iniquse, sub quibus dignitas pericli- 
tatur ecclesiae, illibatse debeant omni tempore 
conservari. In quo etsi multum prsenominati 
regis vehementia nos conturbat, amplius tameu 
de vestra et aliorum coepiscoporum vestrorum 
possumus infirmitate moveri, qui, quod dolentes 
dicimus, facti sicut arietes non habentes cornua, 
abiistis absque fortitiidine ante faciem subse- 
quentis; et si forte hoc licere tibi, frater ar- 
chiepiscope, in propria potuisset provincia, quo- 
modo tamen in aliena et illius prsecipue, qui exsu* 
lare pro justitia et solus exire voluit et dare 
gloriam Deo, tibi licuerit, nec de ratione possu* 
mus nec de sanctorum patrum constitutionibus 
invenire ; unde et post tam iniquas consuetudi- 



selfy for that men were lying in 

wajt for him in England either 

to kiU or imprison him ; Qna- 

drilog. p. 110. Fitz-Stephen 

says that Louis had nrged his 

remaining in France, and not to 

trust the king withont the kiss 

of peace ; but that he answered, 

< Fiat Yoluntas Dei,* and repli- 1 

ed to the farewell of the bishop of | ' Sed poHusJ] Diceto, col. 553, 



Paris, < Vado in Angliam mori ;' 
p. 69. 

^MUit literas,'] He had brought 
them over with him, unknown to 
the king ; Newburgh, i. p. 185, 
who remarks upon this act of 
Becket, ' utrum autem plene se- 
cundum scientiam novit Deus.* 



bUhops ; 



358 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1170. nes juramento firmatas^ non adjecistis snmere 
scutum fidei^ ut staretis pro domo Domini in die 
prselii. Ne^ si diutius tacuerimus, una vobiscum 
in die judicii damnationis sententia involvamur, 
auctoritate sacrosanctse Romanae ecclesiee, cui 
auctore Deo ministramus^ ab omni vos officio 
episcopalis suspendimus di^tatis.'' Item sane 
Thomas» Cantuariensis archiepiscopus» per alias 

iindo(^er domiui papsc literas episcopos Londoniensem, 
Sarisberiensem, Exoniensem, Cestrensem, Rof- 
fensem, de sancto Asapb, et Landavensem^ cum 
aliis^ qui praBfatse coronationi ministerium pr»- 
buerunt, ab omni episcopali dignitate per has 
literas subscriptas suspendit ; ' Quse causa yene- 
rabilem fratrem nostrum Thomam, Cantuarien- 
sem archiepiscopum et sedis apostolicae leg^tum^ 
a sua sede exsulare compulerit^ non oportet prae- 
sentibus annotare» quoniam et vos prsesentiali- 
ter aspexistis^ et id per totam fere occidentalem 
ecclesiam fama celebris divulgavit. Cum autem 
piaQ memorisB Theodbaldus, Cantuariensis archie- 
piscopus, prsedecessor hujus archiepiscopi^ An- 
glorum regi coronam imposuerit, ac per hoc Can- 
tuariensis ecclesia quasi possessionem hujus dig- 
nitatis habuerit, tos nunc novi regis coronati- 
oni, archiepiscopo non prsemonito, in ejus pro- 
vincia ministerium praebere, literis apostolicis 
id prohibentibus, prsesumpsistis ; et, qui relevare 
ipsius exilium qualibuscunque solatiis debuistis^ 
aggravastis potius causam ejus, et super dolo- 
rem vulnerum ejus, quod moerentes dicimus^ ad- 
didistis. In quo facto^ si contra personas ves- 
tras non quantum culpa exigit moveamur, per- 
transire tamen hoc sub silentio non debemus^ ne 
forte, quod Dominus avertat, et nos et vos sen- 
tentia divinae severitatis addicat^ si ea, quaD in 
oculis omnium perperam acta sunt, neglexeri- 



FLORBS HISTORIARUM. 359 

miis vindicare. Noveritis itaqae vos tamdia ab a.d. ino. 
episcopali officio commissa nobis a Deo auctori* 
tate saspeiisos^ donec ad sedem apostolicam de 
tanto excessu satisfacturi accedatis, nisi prasfato 
archiepiscopo ita satisfacere curaveritis^ ut poe- 
nam istam ipse judicet relaxandam.' 

Quod minigtri regu beato Thama jpraeeperuni, ut 
episcapas excommmieatas (jAsolveret. 

Postquam autem Tbomas, venerabilis Cantua- i» ordered by 
riensis archiepiscopus^ ad ecclesiam suam ^ cum absowe 
magna cleri et populi devotione susceptus per- 
venit, illum incontinenter adierunt reg^ officiales, 
denuntiantes ex parte ipsius regis, ut suspensos 
episcopos et excommunicatos absolveret, quia 
quicquid contra eos factum fuerat, ut aiebant, 
in regis redundabat injuriam et eversionem con- 
suetudinum regni ; quibus respondit arcbiepisco- 
pus, quod episcopi excommunicati, si jurare vel- 
lent in forma ecclesias se mandato domini papse 
parituros, ipse pro pace ecclesias et reverentia 
domini regis eos absolveret; quod cum episco- 
pis referretur, responderunt, juramentum hujus- 
modi, nisi ex voluntate regis, se non debere prse- 
stare. £t cum paulo post archiepiscopus tende- 
ret ad videndum fadem novi regis, qui tunc ^apud 
Woodstocke morabatur, venerunt ad eum ^nuntii 
ipsius regis interdicentes ex parte ejus, ne ultra 



^ Cum nuigna deri et popmli de- 
voHone siueepius,'} The foUowing 
accoant of hls entry into Canter- 
biiry 18 taken firom the Quadri- 
logas ; ' Qaacumqae enim trans- 
ibat torbaB paaperomy parvoli 
et magni, senes cam junioribos 
glomeratim occorrebant, alii pro- 
stementes se in via, alii vero exu- 
entes yestimenta soa et proster- 
nentes per viam, illad frequenter 
iterantes et conclamantes, ' Bene- 



dictus qui venit in nomine Domi- 
ni.' Sacerdotes etiam parochiani 
cum parochianis suis, ordinata 
processione^ cum crucibas trans- 
eunti obyiam exierunt ;' p. 113. 

* Apud Woodstoeke.] Fits-Ste- 
phen says that the young king 
was then at Winchester. The 
text follows Diceto, col. 554. 

' NtmtU. ] According to Ho- 
▼eden, Joscelin, the qaeen's bro- 
ther, p. 521. 



360 



ROGBRI DB WENDOVER 



A.D. 1171. 
Mnrder of 
Becket. 



A.D.1170. procederet^ sed ad suam ecclesiam rediret; qui 
Cantiam revertens ibi disposuit dies Natalitios 
celebrare. ^ 



De passione gloriosa heati Thoma^ Canttiarienm 

arehiqnscopi. 

Anno Domini mclxxi. beatus Thomas, Can- 
tuariensis archiepiscopus^ sermonem habiturus 
ad populum in die Dominicae nativitatis pul- 
pitum ascendit^ et, ^sermone completo, Nigellum 
de Sackevilla^ ecclesiae de Herges violentum in- 
cubatorem^ et ejusdem vicarium ecclesiae, Ro- 
bertum quoque de Broc^ qui equum quendam ip-^ 
sius archiepiscopi victualia deferentem ad de- 
decus et ignominiam ejus decurtaverat^ solem- 
niter excommunicavit. Quibus ita gestis^ quinto 
die DominicdB nativitatis^ circa horam vesperti- 
nam, cum archiepiscopus cum clericis suis in tha- 
lamo resideret^ Willelmus de Traci, Reginaldus 
filius Ursi^ Hugo de MorviUa et Richardus Bri- 
to^ de Normannia venientes, tanquam furia in- 
jecti subito in thalamnm irruperunt, denuntian- 
tes 'ex parte regis^ ut episcopos Angliae suspen- 
sos officio suo restitueret et excommunicatos ab- 
solveret ; quibus respondit archiepiscopus^ non 
esse judicis inferioris ut a sententia superioris 



' CelebrareJ] Paris has insert- 
ed here an account of an inter- 
yiew between Becket and Simon, 
abbot of S. Alban*8, at a manor 
belonging to the archbishop, call- 
ed Hawes, seven miles from S. 
A1ban'8. 

^Sermone completo, ] In the 
Quadrilogus it is said that at the 
end of the sermon he predicted 
that the time of his death was 
drawing near, and that he would 
shortly leave them. From Dice- 



to it would appear, that after his 
sermon he made use of a form of 
Bidding Prayer, which was then 
customary ; he says, < Sermone 
completOy orationibus consuetis, 
scilicet pro domino papa, pro re- 
ge, pro pace populique salute 
fusis ad Dominum ;' etc. 

' Ex parte regis. ] For a full 
account of the murder, see Qua- 
drilog. p. 121, seqq,; Stephan. 
84, seqq. ; Marten. Thes. Anecd. 
iii. 1137. 



FLORBS HISTORIARUM. 361 

absolvat, et qaod nulli hominum liceat infirmare A.ik nn. 
quod -sedes apostolica decreverit statuendum; at« Mk^ 
tamen^ si Londoniensis et Sarisberiensis episcopi 
et alii excommunicati suo mandato se parituros 
jurare vellent^ eos pro pace ecclesi» et reveren^* 
tia domini regis absolveret. Illi vero ira in» 
candescentes^ et scelus nefarium, quod in mente 
conceperant, ad effectum perducere properantes» 
cum impetu recesserunt ; archiepiscopus vero, 
monentibus clericis suis et hora diei vespertina 
urgente, in majorem intravit ecclesiam vesperas 
cantaturus. Q^^tuor itaque satellites nefandi 
supradicti^ armis interim induti militaribus, ar« 
chiepiscopum e vestigio sunt secuti^ qui^ cum ad 
ecclesiam pervenissent, ostia ejus^ ut prseceperat 
archiepiscopus^ invenerunt aperta; ' Xeque enim/ 
ait, ' Christi ecclesiam^ quse cunctis debet esso re- 
fugium^ ordine turbato oommutabimus in castel- 
lum/ Turbis quoque undique confluentibus, pra^- 
fati quatuor milites ecclesiam irreverenter in- 
gressi clamare coeperunt^ ' Ubi est proditor re- 
gis, ubi est proditor regis^ ubi est archiepisco- 
pus?' lUe autem, cum audisset nomen archiepi- 
scopi, a tertio vel quarto presbyterii gradu^ quem 
jam ascenderat, eis obviam regressns est^ dicens, 
' Si quseritis archiepiscopum^ ecce me in promptu 
habetis ;' quibus acerba proponentibns ei ac mof' 
tem comminantibus ait, ' I^o mori paratns sum, 
vitae pTSBferens assertionem justitias et ecclesia? 
libertatem ; rogo tamen nt mei non sint obnoxii 
poena^, sicut non fuemnt ineentores cansa^/ Dam 
aotem nefiuidi camifices strictis ei insargerent 
ensibas ait, 'Deo et beatse Maria^ et ^smctlM ba^ 
jus ecclesiaB patronis et beato Dionysio meipsum 
et eccleaaB cansam coiiimendo/ Imniolatas ita' 
qoe mart jr g^orioras ante altare beati Betwdicti 



3G2 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1171. 
Murder of 
Becket. 



Isetale ' vulnus recepit in illa corporis parte^ qua 
olei sacri perfusio specialins illum Domino con- 
secraverat; nec satis fuit eis sanguine sacerdotis 
et nece ecclesiam profauare et diem sacratissi- 
mum incestare, nisi^ corona capitis amputata, fu- 
nestis gladiis jam defiincti ejicerent cerebrum et 
pavimentum crudelissime spargerent cum cruore. 

Quod lictores beati martyris spoUa rapu&nimt^ et de 

ejus martyrii dignitate. 

Translato ad caelestia martyre glorioso, ^ne- 
fandi lictores cum suis complicibus supellectilem 
martyris et clericorum ejus vestes et ministro- 
rum officinarum omnium utensilia penitus ra- 
puerunt. Corpus autem sanctissimum^ quod in 
eccIesisB decubuit pavimento^ ante majus altare 
est sub ipsius diei crepusculo deportatum, ubi 
quod prius ad notitiam« solius cubicularii deve- 
nerat, adstantibus tunc cunctis venit in lucem; 
licet enim archiepiscopus habitum monacbilem, 
quem a tempore susb promotionis occulte porta- 
verat, habitu canonicali suppressisset^ carnem 
tamen cilicio attritam cum foemoralibus cilicinis, 
quod fuerat a seculis inauditum^ camem cura- 
yerat edomare ; et» ut aliqua breviter perstringa- 
mus quas concurrunt» die Martis archiepiscopus 
apud Northamptonam a curia regis recessit, die 
Martis recessit ab Anglia exilium subiturus» die 
Martis prsecepto domini papae revertens in An- 
gliam est appulsus, et die Martis martyrio con- 
summatus. Sequente vero die Mercurii summo 
diluculo rumor increbuit^ quod nefandi camifices 
corpus archiepiscopi abstrahere ab ecclesia con- 



' Vulnu8 recepit,'] ^ Quatuor om- 
nino habiiit ictus Banctus archi- 
episcopus, omnes in capite; et 
corona capitis tota ei amputata 
est ;* Stephan. p. 87. 



^ Nrfandi lictoresJ] ' Robertus 
de Broc et sui complices,' Diceto ; 
from whom the account of Beck- 
et*s death is taken almost verba- 
tim. 



l1 



\ 



'l 



FLORBS HISTORIARUM. 963 

dixerant et extra miiros ciyitatis illiid projicere^ a.d. iin. 

avibus et canibns discerpenduni ; sed abbas de .^ 

Boxleia cnm priore et conventu ecclesi» Can« 

toariensis illud maturiori ^ tradiderunt sepulturse; ] 

nec abluendum fore illis videbatur, praDsertim 1 

cum longa nimis abstinentia fuerat maceratum, \ 

dlicio abstersum et proprio sanguine consecra- 

tum. In hoc sane multa notabilia concurmnt 

martyrio ; primo» quod passus est pro assertione j 

justitise et ecclesias libertate ; secundo, quod ih 

ecclesia non qualicunque» sed in illa^ quse mater 

est omnium ecclesiarum gentis Anglicanae ; ter- 

tiOy quod non in quolibet tempore, sed in diebus 

Natalitiis, in quibus bomicidaB rei Isesse majesta* 

tis habentur; quarto» quod non simplicem sa- 

cerdotem peremerunt, sed utique talem, qui in 

regno Angliae erat summus in populo et pater 

omnium sacerdotum ; quinto^ quod non passus est 

in quolibet membro, sed in eo corporis loco^ quo 

tonsuram acceperat^ ut in sortem Dei admittere- 

tur, et quem sacri perfusio olei Domino conse- 

cravit. 

De pcmitentia regis^ et quod mmtio$ Itomam midtj 

qui eum excumrent. 

Hi&s? An^lomm Henricus tnnc temporis in Nor- Henry's 

" j A X • j conductupon 

manma morabatur apud Argentonium, quandotbedeathof 
rumor in£atustus ad eum^ quibusdam perferenti- ~ 
bus, penetravit ; qui in primis ad omnia lamen- 
tationum se convertens genera regiam majes* 
tatem prorsus in cinere et cilicio commutavit, 
omnipotentem Deum testem invocans, quod opns 
nefarium nec sua voluntate vel conscientia com- 
missum est, nec suo artificio perquisitum, nisi 
forte ex hoc reus sit, quod archiepiscopum minus 

1 Trndiderunt, ] < Tradentes' in | ^Rex,'] Compare Diceto, coL 
MS. I 556, with Quadrilog. p. 146. 



364 



R06ERI DB WENDOVBR 



A.D. 1171. 



diligere videretur ; super hoc quoque se judicib 
ecclesidB prorsus exposuit^ et humiliter se sus- 
cepturum quicquid in eum foret statuendum 
salubriter compromisit. Misit ergo nuntios ad 
summum pontificem^ qui eum excusarent et ejus 
innocentiam allegarent^ ^quos nec dominus papa 
videre voluit, nec ad pedes vel ad osculum ad- 
mittere dignabatur ; sed nuntios, qui secundo 
missi fuerunt, aliqui cardinalium susceperunt, sed 
verbis tantum. Instante tandem quinta feria 
ante Pascha^ in qua de consuetudine Romanse 
ecclesise solet papa publice vel absolvere vel 
excommunicare^ quibusdam domini papae silen- 
tiariis ad aures nuntiorum regis perferentibus, 
devenit, quod papa eodem die decreverat in re- 
gem Anglise nominatim, et in omnibus terris 
suis^ de communi fratrum suorum consilio inter- 
dicti ferre sententiam^ et eam^ quae lata fuerat 
in archiepiscopum Eboracensem et alios Anglias 
episcopos^ confirmare. Sic nuntii regis in arcto 
positi, quibusdam cardiualibus domino papae sug- 
gerentibus, quod iidem nuntii a rege Anglorum 
acceperant in mandatis, ut jurarent regem An- 
glorum ejus et cardinalium judicio staturum et 
per omnia pariturum ; sicut etiam nuntii regis 
petierunt^ ita juraverunt et interdicti sententiam 
declinarunt. Nuntii vero Eboracensis archiepi- 
scopi et aliorum episcoporum Angliae idem fe- 
cerunt. Eodem tum die papa excommunicavit 
sceleratissimos interfectores beati Thomse^ Can- 
tuariensis archiepiscopi et martyris^ et omnes 
qui consilium^ auxilium vel consensum praebu- 
erunt^ et omnes qui eos in terra sua reciperent 



' Quos nee dommus papa videre 
voluit, ] A letter from the four 
ambassadors who reached Rome, 
givingan accountof theirjouruey 



and reception, may be found in 
the fifth book of the letters, ep. 
Ixxxiii. 



FLORES HISTORIARUAT. 



865 



aut foverent; ipsi tainen moram fecemnt in cas- a.d.ii71. 
tello regis apnd Cnaresburc per annnm. 

Qm tempore Dempro martyre sancto Thoma miracula 



Eodem' lEinno circa Paschalem solemnitatem^ Reputed 
Dominus Jesus Christus^ qui in sanctis suis at.hiB tomb. 
semper est et ubique mirabilis» gloriosissimi 
inartyris sui Thomae, Cantuariensis archiepisco* 
pi, vitam laudabilem et insuperabilem in morte 
constantiam crebris coepit irradiare miraculis; 
ut qui pro tuenda libertate periclitantis eccle* 
sidB suam suorumque proscriptionem tot annis 
sustinuit patienter^ dignum pro meritis cognos* 
catur ab omnibus reportasse triumphum. [De 
sepulchro] quoque martyris gloriosi nuUus in 
fide accedens recedit vacuus, quacumque sit in- 
firmitate gravatus ; nam restituitur ibi claudis 
gressus^ surdis auditus^ coecis visuSy loquela 
mutis, sanitas leprosis^ vita mortuis, et non so- 
lum utriusque sexus homines^ verum etiam aves 
et animalia de morte reparantur ad vitam. Eo- 
dem quoqiie anno rex Anglorum Henricus oc- 
tavo idus Augusti in Angliam rediens visitavit 
Henricum, Wintoniensem episcopum/ jam in ex-, 
tremis agentem, qui eum pro morte Thomse 
martyris gloriosi dirissime increpans multa 
ipsum praedixit adversa passurum ; episcopus 
autem plenus dierum ^octavo idus Augusti mi- 
gravit ad Dominum. 

Quod rexAnglorum Hibemiam ingresms a quilusdam 

regilus homagium msceperit, 

Per idem tempus rex Anglorum Henricus de- J^*"JJ'5^^ 
cimo quinto kalendas Novembris hostiliter Hi*intoireiand. 



^Eodemanno»'] Diceto,col.567. 
' Octavo idus, ] ' Sexto idus/ 



Diceto; Malmsb. de Antiq. Coe- 
nob. Glaston. 



366 



R06BRI DE WENDOVER 



A.D. 1171. berniam intrayit, ubi archiepiscopi et episcopi 
ipsum in regem et dominum receperunt et ei 
fidelitatem jurayerunt. ^ReguIus de Limeleie^ 
regulus de Chore^ et regulus, qui Monoculus 
dicebatur, ei homagium jurayerunt ; Rodericus 
autem regulus de Comnat, quia regio quam in- 
habitabat inaccessibilis est^ paludibus nimiis in- 
terjacentibus» in quibus nec yada commoda^ nec 
pontes peryii, nec nayigatio tuta habetur^ regi 
occurrere supersedit. Eodem anno in festo sancti 
Nicolai, apud Albemarliam^ Rogerus, Eboracen- 
sis archiepiscopus^ prsestito juramento^ quod ante 
coronationem noyi regis literas prohibitionis a 
domino papa nequaquam susceperat, et quod se 
regi de consuetudinibus regni obseryandis non 
obligayerat, quodque mortem Thomae gloriosi 
martjrris nec yerbo, nec scripto, nec facto sci- 
enter procurayerat^ ad officii sui est plenitudinem 
restitutus. 



De reconcUiatiane CmtuarienHs eeclesuBpast martem 

mncti Thoma, 

Post^ mortem beati Thomae martyris fere anno 
integro ecclesia Cantuariensis a diyinis cessans 
obsequiis, continuis perstitit in lamentis, sub- 
yersum est ecclesise payimentum^ sonus est cam- 
panarum suspensus, nudati sunt parietes oma- 
mentis^ et sic quasi in cinere et cilicio exequias 
in tristitia et moerore persolyit ; sed tandem ad 
matris suse Dorobomensis ecclesise yocationem, 
in festo sancti Thomae apostoli, suffraganei con- 
yenerant episcopi^ ut ecclesiam, longa suspen- 
sione consternatam^ juxta mandatum domini pa- 
pa» in statum pristinum reformarent. Bartho- 
loma^us igitur, Exoniensis episcopus^ ad petitio- 



Canterbary 
catbedral 
after the 
deathof 
Becket. 



^Regvhu,'] Diceto, ool. 658 ; see i ' Post mortem^ Diceto, p. 658. 
Aniials of Ireland ; Ware, p. 7. | 



FLORBS HISTORIARUM. 



867 



nem conyentas^ missam celebraturus solemnem a.d. iin. 
et sermonem ad populum habiturus, sic exorsus 
est^ ' Secundum multitudinem dolorum meorum 
in corde meo, consolationes tuse Isetificant ani- 
mam meam/ 

De tonitruo generaU et satisfadione regi^ pro morte 

heaii Thonue, 

Anno Domini mclxxii. in nocte natalis Do«a.d. 1172. 
mini Honitrua audita sunt generalia, in Anglia 
scilicet, Hibemia et Gallia» subita et horribilia, 
orbem fortasse ad nova beati Thomse martjrris 
miracala ex diversis partibus invitantia, ut sicut 
sanguinem suum pro universali perfudit ecclesia, 
ita ejus passio sit generaliter ab omnibus piis 
desideriis recolenda. Eodem tempore^ rege An- 
glorum moram faciente in Hibernia^ Hugo de 
Seinte More et Radulphus de Faie, avunculus 
Alienor reginae, conisilio ipsiiis, ut dicitur, regis 
Henrici junioris animum coeperunt avertere a 
patre suo^ asserentes^ incongruum videri regem 
quemlibet esse et dominationem in regno debi- 
tam non habere ; sed rex pater^ antequam ab 
Hibernia rediret, ^apud Lissemor concilium con- councflof 
gregavit, ubi leges Anglise ab omnibus sunt 
gratanter receptas et juratoria cautione praestita 
confirmatsB. Urbes et castella^ quse rex in sua 
receperat, sub fideli custodia deputavit ; et^ quo- 
niam varia ipsum trahebant negotia^ in die Pas* 
chae sub ipsius diei crepusculo navem ascen- 
dens in crastino applicuit in Walliam, et inde 
Porecestriam veniens navigatione felici in Nor- 
mannlam est transvectus. Et confestim ad car- 



* ToiiiirM oiidtfa.] DicetOyOol. 
559. 

* Apud LusemorJ] Diceto,ibid. 
Compare HoTeden, p. 527, who 



states the council to have been 
held at Waterford, with Giraldus 
Cambrensis, who gives the de- 
crees of the synod held^ as he 
assertSy at Gashel. 



368 



ROGERI DB WENDOVER 



A.D. 1172. dinales a papa missos^ Albertum et Theodinum, 
promises accedens^ post longos tractatus, in prsesentia 
for the death eorundem ' legatorum juravit, mortem Thomae 

ofBecket* ..«•• i^^ i • 

martyns glonosi nec voluntate sua vel consci" 
entia perpetratam foisse, nec suo artificio pejr- 
quisitam; sed quoniam malefactores ex verbis^ 
quae rex iracundise calore succensus minus caute 
protulerat^ quod videlicet nequissimos commili- 
tones educaverat et clientes, qui ipsum in pro- 
ditorem suum archiepiscopum noluerunt vindi- 
care^ occasionem virum Dei sumpserant peri- 
mendi^ rex cum summa humilitate absolutionem 
postulans impetravit. Promisit igitur rex ad 
mandatum legatorum^ quod tantum daret de pe- 
cunia sua, unde ducenti milites ad defensionem 
ierrae sanctae possent sustentari per annum ; 
promisit insuper^ quod permitteret deinceps ap«- 
pellationes libere fieri, et quod consuetudines^ 
quae suis erant introductae temporibus contra 
libertates ecclesiae^ in irritum revocaret^ et quod 
possessiones Cantuariensis ecclesiae^ .quae post 
recessum archiepiscopi ablatae fuerant, integrse 
redderentur ; promisit praeterea^ quod clericis et 
laicis utriusque sexus^ qui pro beato martyre de 
regno exierant^ cum pace sua recipere bona 
omnia et libere redire licebit; et hoc totum 
promittere et jurare ac facere ex parte domini 
papas regi injunctum est in remissionem omnium 
peccatorum. ^Rex vero juvenis, quicquid rex 
pater juraverat et promiserat^ ipse juravit et pro- 
misit ; et, his ita gestis^ rex juvenis cum sponsa 
sua Margareta mense Augusti in Angliam trans- 



^ Eorundem legatorum, ] The 
meeting was held at Abrenc; 
compare Quadrilog. p. 147. 

^ Rex vero juvenis» ] Fitz- 
Stephen teUs U8, that, when the 
young king heard of the marder 



of Becket, he stretched his hands 
towards heaven, and thanked 
Grod that the deed had been done 
without his knowledge, and un- 
aided by any of his foUowers; 
p. 89. 



n/>KB8 HisroKiAKrM. 909 



fieCaTit, et dnodecno kaleadjis Sqitemliris a|Nid A.ik. iin. 
WiotcHiiam praefiUam Margaietam BothrodQS, 
Botb<miageiisis ardiiepisooiNis, in legiBam An* 
glias, miiiistraiitibiis sibt qiiibosdam saJbaganeis 
Cantuaiieiisis eodesiae, oonsecraTit. Eodem an- 
no GflebeitnSy Londimiensts eptsoopvs, pnestito 
jaramento qnod mortem beati ThomaB martyTis 
nec verfao^ nec fiicto, nec scripto scienter pro- 
curavit^ sno est officio restitntiis. 

Qitod Joianneg JSUui regU uamrem duxii, ei de dedume 

CaniuarieneU arekiepieecpi. 

Anno Domini mclxxiii. rex Anfirlorom Hen- ^P*>i/^ 
licus Johanni filio sno, cognomento Sine-terra, i>«tn>t)*«^ 
vix septennem ^fifiam Huberti comitis de Mo- 
liana primogenitam^ quam ex relicta Henrici 
ducis Saxoniae sustnlerat, in sponsam accepit. 
Eodem etiam anno 'Robertus, abbas Beccensis» 
pridie nonas Martii apud Lamehitham, praesen- 
tibus suffraganeis ecclesiae Cantuariensis, in ar- 
chiepiscopum pra&fittae ecclesiae est electus ; sed 
abbas ille electioni factae penitus contradixit, 
ntrum pusillanimitatis intuitu, an rel^onis^ in* 
certum. Eodem anno rex Henricus juvenis in R«beUion of 

tlie young 

consilio abiens impiorum animum suum a patre king. 
divertit, et ad socerum suum regem Francorum 
secessit ; quo facto^ Richardus dux Aquitanniae 
et Gaufridus comes Britanniae^ consilio matris 
snsd, ut dicebatur, Alienor reginaB, fratrem potius 
elegerunt sequi quam patrem. Fiunt undique 
conjurationeSy fiunt rapinae et incendia^ et sic, ut 
creditur, in ultionem beati Thomae martyris sus- 
citavit Deus viscera regis Henrici contra eum. 



' Filiam Huberti . • . prtmo- 
genitam ;] Alice, the elder of two 
daughters, coheirSy of Hubert, the 
second earl of Maurienne. She 



died before the marriage was 
coDSummated. 

' Roberttu.'] Compare Gervas. 
col. 1423. 



VOL. II. 2 B 



370 



ROGERI DE WENDOVER 



A.D.1I7S. videlicet filios suos^ qui ipsum usque ad mortem 
persecuti sunt^ sicut sequens historia declarabit. 
Eodem^ anno Radulphus de Warnevilla^ sacrista 
Rothomagensis et thesaurarius Eboracensis^ con- 
stitutus est Anglise cancellarius. Per idem tem- 
pus^ ad instantiam cardinalium Alberti et Theo- 
dini^ rex Anglorum Henricus liberas fieri elec- 
tiones vacantium ecclesiarum concessit; porro 
Richardus^ Pictaviensis archidiaconus^ ad Winto- 
niensem^ ^Gaufridus^Cantuariensis archidiaconus, 
ad Heliensem^ Gaufridus, Lincolniensis archi- 
diaconus^ ad Lincolniensem^ ^Reginaldus^ Saris- 
beriensis archidiaconus^ ad Bathoniensem, Ro- 
bertus^ Oxoniensis archidiaconus^ ad Hereford- 
ensem^ et Johannes, Cicestrensis decanus^ ad 
Cicestrensem ecclesias sunt electi^ regis justi- 
ciario assensum prsebente. 

De electione BicAardi, Cantuarienm archiepiscopi, 
et canonizatione sancti Thoma. 

Eodem^ anno^ pridie nonas Julii^ sufiraganei 
Cantuariensis ecclesise et ejusdem loci senior 
pars conventus de electione archiepiscopi trac- 
tantes elegerunt Richardum^ priorem Doyernen- 
sem ; igitur^ electione facta^ electus ille regi 
fidelitatem juravit salvo ordine suo, nulla pror- 
sus habita mentione de regni consuettidinibus 
conservandis. Acta autem sunt hsec apud West- 
monasterium in capella sanctde Katherinse, jus- 
canoniKation ticiario asseusum praebente. In hoc quoque con- 
" ^ * cilio ^recitatae fuerunt literse domini papse in 



Successor 
ofBecket 
elected. 



^Eodemanno,'] Diceto,col.567. 

*Gai^ridus/'] Ridel. Becket 
gpeaks of him in his letters as 
' ArchidiaboluB et Antichristi 
membrum ;' lib. iii. ep. xcii. 

' ReginMus,'] He was elected 
to Canterbnry in 1191, but died 
before his consecration. 



*Eodemanno,'\ CompareDice- 
to, col. 668, with Gervas. col. 
1424. 

^Recitatafuermtlitera.] The 
letter is printed in the fifth book, 
ep. xciii. dated Segni, 12th of 
March ; compare also Quadrilog. 
p. 170. 



FLORBS HISTORIARUM. 371 

audientia episcoponim omnium ac baronum^ hsec a.d. im. 
inter caetera continentes ; ' Universitatem vestram 
monemus et auctoritate qua fungimur districte 
prsecipimus, ut natalem Thomse martyris gplori- 
osiy Cantuariensis olim archiepiscopi^ diem yide- 
licet passionis ejus, solemniter sub annis sin^- 
lis celebretis^ et apud eum yotivis orationibus 
satagatis peccatorum veniam promereri^ ut^ qui 
pro Cbristo in vita exilium et in morte virtutis 
constantia martyrium pertulit passionis^ fidelium 
jugi supplicatione interpellatus apud Peum pro 
nobis intercedat/ Apicibus autem vix perlectis, 
leTaverunt yocem omnes in sublime dicentes^ 
' Te Deum laudamus.' Et quoniam suffraganei 
ejus debitam patri reyerentiam aut exsulanti^ aut 
ab exilio reyertenti, vel etiam reyerso non ex- 
hibuerant^ sed potius fuerant persecuti^ ut suum 
publice omnibus confiterentur errorem et iniqui- 
tatem, ex ore unius episcopi omnium episcopo- 
rum est expressa confessio dicentis, ' Adesto^ Do- 
mine^ supplicationibus nostris> ut, qui ex iniqui- 
tate nostra reos nos esse cognoscimus^ beati 
Thomae martyris tui atque pontificis interces- 
sione liberemur.' Eodem anno Maria^ soror ejus- 
dem sancti martyris, rege jubente^ facta est ab- 
batissa Berkingensis. Per idem tempus rex 
Henricus juvenis castrum Gornaci obsedit^ et 
cepit in eo Hugonem dominum castri et filium 
ejus cum viginti quatuor militibus, castrum suc- 
cendit et burgenses ad redemptionem coegit. 
Quo etiam tempore Robertus, comes Legeces- 
trensis, et cum eo Willelmus de Tankarvilla^ 
cum multis comitibus et baronibus^ regem pa- 
trem relinquentes ad regem filium transfugium 
fecerunt. 



2 B 2 



f^^ 



^^ 



372 



ROGERI DE WBNDOVER 



A.D. 117S. 
AflEairs in 
Nonnandy. 



Si^e of 
Leiceater. 



Qtiod rex Frcmcorum Normanniam hoBtiliter 

inmserit. 

Eodem^ anno rex Fmnconim Lodowicus ad 
Normanniam penitus devastandum innumera- 
bilem exercitum congregavit ; qui quantocius 
Normanniam ingressus castrum Albemarlense 
cepit, et Willelmum ejus dominum cum comite 
Simone et pluribus aliis ad deditionem coegit. 
Demum cepit castrum Driencurt et custodise 
deputavit; indeque ad castrum de Archis pro- 
grediens amisit in itinere Bononiae comitem, 
unde comes Flandrensis de morte comitis fratris 
sui animo nimis consteri^atus ad propria re- 
meavit. Rex Henricus senior inter hsec omnia 
Rothomagi morabatur, a^quo animo^ ut populo 
visum est^ ferens ea quse fiebant, et. solito fre- 
quentius venatui indulgens ad se venientibus 
vultum hilariorem praetendit. Dilabebantur au- 
tem ab eo hi, quos ab annis puerilibus educa- 
verat, credentes dominationem filii illico im- 
minere. Sedente quoque rege Francorum cum 
rege filio regis in obsidione Vernolii^ rex pater 
nuntios direxit ad regem Francorum^ mandans 
ut cum festinatione a Normannia recederet, alio- 
quin ipsum eo die hostiliter visitaret; quod 
audiens rex Francorum^ cum sciret regem An- 
glorum esse potentissimum et animo amarum, 
fugam inire potius quam pugnare decrevit, et 
sic a facie regis Anglorum fugiens intra Galliam 
se cum festinatione recepit. 

De Bulversione Legecestria. 

Eodem anno^ quinto nonas Julii^ rege jubente, 
obsessa^ Legecestria dicitur^ eo quod comes do- 



' Eodem anno,'] Diceto, col. 670 ; 
Hoveden, 535. 



^ Obsessa Legecestria.'] Diceto, 
col. 572. 



g^^i^y^.»j' I 



FLORBS historiarum; 373 

minus urbis, rege patre relicto^ ad regem filium a.d. uts. 
confugit; sed, urbe tandem pro maxima parte 
combusta^ cives de pace tractaverunt, datis re- 
gi marcis trecentis, ut haberent^ quo vellent, 
Ucen^am abeundi, Concessa est ergo eis tali 
conditione licentia^ ut in urbibus regiis vel cas- 
tellLs locum susciperent habitandi ; illis autem 
abeuntibus, subversse sunt portae civitatis^ pars 
murorum destructa est^. militibns castello inclusis 
dantnr induciae usque ad festum sancti Michaelis, 
et sic quinto kalendas Augusti obsidio est soluta. 
Qno facto, rex Scotorum Willelmus provinciam 
Northanhumbrorum, quse David rcgi avo suo 
data fuerat et longo tempore possessa, illam a 
rege repetens repulsam invenit ; qui, exercitum 
congregans tam Wallensium quam Scotorum, 
per fines episcopi Dunelmensis securum babuit 
transitum, donec villis quampluribus siiccensis, 
mulieribus et parvulis interfectis^ praedam im- 
pretiabilem congregavit. Ad propulsandam ei^o 
tantam injuriam magnates Angliae occurrentes 
regem Scotorum ad sua redire compulerunt, qui 
ejus vestigia insequentes totum Lodon^sium in« 
cendio tradiderunt ; quicquid extra muros re- 
periunt Anglis cessit in praedam ; et sic ad in« 
stantiam regis Scotoruni, datis usque ad festum 
sancti Hilarii induciis^ magnates Anglia& cum 
yictoria remearunt. 

Qmliter canrn Legecestrensis et Flandremes capti 

incarcerantur» 

Audiens^ autem Robertus^ comes Legecestren*- capture of 
sis, quae de civitate sua facta fuerant, tactus do- L^iMster. 
lore cordis intrinsecus, cum uxore in Angliam 
reversurus per Flandriam transitum fecit, ubi 
Normannorum et Flandrensium, t^m equitum 

* AudiensJ] Diceto, col. 573 ; Hovedeu, p. 5S6« 



374 ROGERI D£ WENDOVER 

A.D. 1173. qnam peditum^ pluriina sibi suffragante caterva^ 
nayes ascendit^ et^ velis in altum expansis, ap- 
plicuit in Suthfolca apud Waletunam tertio ka- 
lendas Octobris^ qui navibus cum festinatione 
egressus castrum ejusdem villaB obsedit^ sed 
nihil omnino profecit; indeque progprediens ter- 
tio idus Octobris castellum de Hagenet invasit, 
cepit et succendit^ et milites tri^nta intus captos 
ad redemptionem coegit. Regrediens inde ad 
Fremingeham^ cum mora ejus onerosa Hugoni 
Bigod castelli domino videretur^ necessitate 
ductus animum direxit et gressum ad Lege- 
cestriam visitandum. Iter igitur arripiens pro- 
posuit burgum sancti Eadmundi ex industria 
itinerans sinistrare ; quod exercitus regis An- 
gliae^ qui ad patriae illius custodiam fuerat assig- 
natus^ non latebat. Stipatus ergo comes Lege- 
cestrensis milite copioso^ qui paratus ad pugnam 
erat^ in tribus millibus Flandrensium^ quos viae 
participes tunc habuit, non minimum confidebat. 
Inito itaque certamine^ et ictibus ictuum assi- 
duitate compressis^ post belli varios eventus 
comes et comitissa^ Flandrenses^ Normanni et 
Franci et qui cum eis venerant^ omnes capiuntur 
decimo sexto kalendas Novembris. Comitissa 
vero annulum habens in digito pretiosum in 
amnem prope fluentem prae indig^atione pro- 
jecit^ nolens hostibus suis de sua captione tan- 
tum habere proventum. Tandem pars major 
Flandrensium occiditur^ pars quaedam submer- 
gitur^ pars minima ad vincula trahitur subeunda^ 
quo carcerali custodiae deputetur. 

Quod rex Hmricm multas hagtitm smrtm ceperit. 

Thekinff^s Rege^ Anglorum patre apud Rothomagum 
BduSoy. commorante, nuntiatum est ei, electam regis 

' Rege Anglorum.^ DicetOy col. 574 ; Hoveden^ 535. 



FLORBS HISTORIARUM. 



875 



filii sui militiam apud Dolensem urbem a suis^ a.d. iirs. 
a Breba^tiis et ruptariis circumclusam ; qui 
continuo equos ascendens sequenti mane ad 
urbem pervenit pra&fatam, et militiam filii sui 
sibi repugnantem per dies aliquot comprehendit, 
sed^ priusquam veniret^ hostium suorum maxi- 
ma multitudo a suis ruptariis fuerat interempta. 
Captus est ibidem comes Cestrensis Ranulphus^ 
qui nuper transfugium fecit ad filium suum^ Ra- 
dulphus de Fulgeriis, Willelmus Patricius, Ra- 
dulphus de la Haie, Hasculphus de sancto Hila- 
rio, et cum istis milites quater vi^nti. Eodem 
tempore magnates AngUse cum ^exercitu infinito 
ad Hugonis Bigod superbiam reprimendam pro-^ 
fecti^ cum de facili posset expugnari^ sicut omni- 
bns videbatur^ interventu pecuniae^ datis et ac- 
ceptis indudis usque ad Pentecosten, quatuor- 
decim millia Flandrensium armatorum per £s- 
sexiam et Cantiam securum praebuerunt condnc- 
tum et apud Doveram naves ad transfretandunu 
Eodem anno electus Cantuariensis Romam pro- 
ficiscens habuit in comitatu Bathoniensem elec- 
tum. 



defeated. 



De subversione castri AaAhohn et nuigna militia capta, 

Anno Domini mclxxiv. *Rogerus de Molbraio ^i)."?*. 

Roger de 

a fidelitate regis senioris recedens in insula Axi- Mowbray 
holm castellum ab antiquo dirutum reparavit ; ad 
quem multitudo Lincolniensium navigio trans^ 
vecta castellum obsedit^ constabularium et mili- 
tes omnes ad deditionem coegit^ et castellum sub- 
vertit Eodem tempore^ pridie kalendas Maii^ 



^ Exercitu inftnito,'] They as- 
^embled at Colchester, Bury S. 
£dmand'8, and Ipswich ; Diceto^ 
col. 674. 

' Rogerua de MolbrMoJ] Diceto, 



col. 574; Hoveden, 537^ who 
calls the castle Kinardeferie, and 
adds, that it was stormed by 
Geoffrey, bishop elect of Lin- 
coln. 



S76 ROGBRI DB WENDOVBR 

A.D. 1174. rex An^lorum senior. cam audisset militiam Ri« 

Henry^s 

afi-ainin chardi iilii soi urbem Santonicam occupasse^ 
sumptis secum Pictaviensibus, ad ejus liberatio- 
nem processit ; milites illi nec Deo neTe sanc- 
tae eccIesisB reverentiam exhibentes^ majorem in- 
gressi ecclesiam^ ipsamque in castellum redigen- 
tes^ armis et victualibus impleverunt. Cum autem 
rex hostes in tribus munitionibus considere edoc- 
tus fuisset^ ad eos invadendum operam impen- 
dit; duabus igitur munitionibus illico subjuga- 
tis, ad majorem ecclesiam militibus armatis et 
lenocinatoribus refertam accessit, ita ut non 
eam impug^aret^ sed a sordibus liberaret ; capti 
sunt autem tam in ecclesia quam in aliis locis 
milites sexaginta cum balistariis quadringentis. 
Positis igitur in securitate finibus illis^ rex in 
Normanniam reversus est necessitate compulsus; 
Philippus' enim, comes Flandrensis, pr^sente re- 
ge Francorum Lodowico et majoribus regni il- 
Jius^ tactis sacrosanctis reliquiis juraverat^ quod 
infra dies quindecim post instans festum sancti 
Johannis in manu robusta Angliam intraret et 
regis eam juvenis subjiceret potestati. Qua 
fiducia rex junior tractus pridie idus Julii apud 
Witsand venit, Radulphum de la Haie in An- 
gliam cum multa militia transmissurus ; comes 
Flandrensis trecentos et octodecim milites proba- 
tissimos ad transfretandum praemisit^ sed post« 
quam apud ^Arewellam in Angliam sunt appulsi^ 
decimo octavo kalendas Julii, sociis eorum max- 
ima ex parte periclitatis, Hugonem Bigod co- 
mitem secum illico assumpserunt. Norwicum 
invadentes ceperunt et infinitam inde pecuniam 
sustulerunt, multos abduxerunt captivos decimo 
quarto kalendas Julii et ad redemptionem gra.* 

* Philippus,'] Diceto, col. 575. 1 * Arewellam, ] Arwell, near 

Harwich. 



FLORBS HISTORIARUM. 377 

vissimam compulerant ; quod videntes justiciarii a.d. 1174. 
regis de consilio communi miserunt ad regem Ri- 
chardum, Wintoniensem electum^ qui pericula, 
qusB AnglisB imminebant, fideliter intimaret ; qui 
celeriter in Normanniam transvectus, omnia qu8Q 
fiebant in Anglia^ remota falsitate^ narravit, 

QtMd rex vmiena in Angliam heatum Thomam gratia 

arationis petimt. 

Rex^ autem talem nuntium debita cum vene- Henry 

returns to 

ratione suscipiens et se ad transfretandum prae* Engiaud. 
parans, reginam Alienor reginamque Marg^are- 
tam^ filium et filiam Johannem et Johannam^ 
secum adduxit ; comitem quoque Legecestren- 
sem et comitissam aliosque quamplures^ quos 
habebat in vinculis^ ante faciem suam Barbeflu- 
vium prdemisit, ubi^ navibus congregatis, cum 
innumera armatorum copia impiger naves con- 
scendit, sed ventus in contrarium veniens trans- 
itum eo die nautis reddebat suspectum, Cum 
autem mare rex turbulentum cognovisset^ erectis 
in caelum luminibus, palam cunctis ait^ ' Si ea 
quse ad pacem sunt cleri et populi habeam in 
proposito^ si pacem in adventu meo dare Rex 
caelorum disposuerit, tunc pro sua misericordia 
indulgeat mihi portum salutis; si autem adver- 
sus fuerit et regnum in virga furoris AnglisB vi- 
sitare decreverit^ nunquam mihi concedat fines 
attingere regionis.' Oratione itaque completa^ 
ipso die tranquilla navigatione cum rerum in- 
demnitate ad portum Hamonis appHcuit ; deinde 
JD pane jejunans et aqua ab ingressu civitatum 
abstinuit, quousque vota orationum persolveret 
mente concepta beato Thoma&^ Cantuariensi ar- 
chiepiscopo ac martyri glorioso. Cum autem 

^ Rex aulem,'^ Diceto>col. 576; compare Quadrilog. p. 150« 



378 



ROGBRI DE WENDOVER 



A.D. 1174. 
His penaiice 
at Cauter- 
bury. 



Cantuarise appropinquasset'^ equo desiliens et re- 
giam majestatem prorsus deponens, nudus pedes^ 
faciem peregrinantis^ poenitentis et supplicantis 
assumenS; tertio idus Junii^ feria sexta^ ad eccle- 
siam majorem pervenit^ et cum gemitibus et sus- 
piriis alter Ezechias lacbrymarumque affluentia 
petiit sepulchrum martyris gloriosi^ ubi toto cor- 
pore prostratus^ manibusque in cdelum expansis, 
diutius in oratione permansit. Interim per os epi- 
scopi Londoniensis, sermonem ad populum ha- 
bentis^ rex Deum et martyrem beatum in animam 
suam invocans publice protestatus est, quod mor- 
tem martyris nec mandavit nec voluit, nec suo 
artificio perquisivit ; sed quoniam interfectores 
martyris gloriosi ex verbis ejus non satis cir- 
cumspecte prolatis occasionem sumpserant ar- 
chiepiscopum perimendi, ab episcopis, qui tunc 
praBsentes erant, absolutionem petiit^ camemque 
suam nudam disciplinde virgcarum supponens a 
singulis viris religiosis^ quorum multitudo magna 
convenerat, ictus ternos vel quinos excepit. Vcs- 
tibus igitur resumptis, muneribus pretiosis mar- 
tyrem honoravit^ assignans insuper annui census 
quadraginta libras ad luminaria circa sepulchrum 
martyris continuanda^ reliquumque diei ac noctis 
sequentis in amaritudine mentis transegit. Ora- 
tionibus igitur^ vigiliis et jejuniis deditus usque 
in diem tertium ab alimentis abstinuit ; unde bea- 
tum martyrem sibi reddens placabilem^ ipso die 
sabbati, quo sibi ab eo indulgentiam dari pos- 
tulabat^ tradidit Deus ^regem Scotise Willelmum 
in manus suas^ apud Richemunt castellum cus- 
todise mancipatum. Ipso etiam die sabbati rex 
filius ejus, navibus^ quas congregaverat ad trans- 



^ Regem Scotia WiUelmum.'] 
He was taken on the 13th July^ 
according .to Buchanan, whilst 



riding out early in the morning 
with only a sleuder guard^ lib. 
vii. See Tyrrell, ii. p. 385. 



^ 



PLORBS HISTORIARUM. 379 

fretandum in Angliam» ut eam subjugaret^ dis-A-i>*ii74. 
sipatis penitus et fere submersis^ coactus est ad 
Galliam redire. 

De captiane WUlelmi, regis Scotarum. 

De captione regis Scotorum^ ut breviter dica-S>ptQreof 
tur; Dum Northanhumbnam mtraret. sicut mi^ingar 
anno prsetento^ ut eam subjugaret et suo regno 
hostiliter copularet, occurrerunt ei magnates re- 
gionis^ et, commisso campestri praelio^ ipsum ce- 
perunt et vinculis arctioribus constrinxerunt ; 
de formicis autem Scoticis tot interfectse referun- 
tur^ quod numerum omnem excedere dicebantur. 
Rege yero apud Richemunt castellum carcerali 
custodias deputato, impleta videtur ^ Merlini pro- 
phetia dicentis, ' Dabitur maxillis ejus frsenum^ 
quod in Armorico sinu fabricabitur ;' sinum Ar- 
moricum vocans castellum de Richemunt^ ab Ar- 
moricis principibus et tunc ab antiquis tempo- 
ribus haereditario jure possessum. Ut autem tc- |°^<^ 
raciter perstringamus beneficia^ quse regi Hen-En8i«ad. 
rico Deus post satisfactionem^ quam sibi exhi- 
buit et beato martyri, [et] per ejusdem sancti in- 
tercessionem in articulo temporis prsestitit^ intel- 
ligamus ea quae sequuntur. 'Rex autem Henri- 
cus, votis orationum completis^ a Londoniensibus 
susceptus est reverenter ; inde ad Huntendo- 
nam progprediens castellum obsedit et subjugavit 
decimo quarto kalendas Augusti, ubi milites co- 
mitis Legecestriae ad regem accedentes reddide- 
runt castella de Grobi et Muntsorell^ ut cnm 
domino suo mitius se haberet. Undecimo kalen- 
das Augusti, proceres Norenses^ ducem haben- 
tes electum Lincolniensem, regis yidelicet filium^ 
Malessart, castellum Rogeri de Molbraio^ viri- 

*Merlini,'i See above, yoI. i.| ^ Rex auiem Henricua,'] DUxto, 
p. 25. I col. 577. 



380 



ROGBRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1174. bus 'subja^runt; rex Henricus. turmis militari- 

Succegsof «I o » ' 

Henryin bu$ uudique ad eum confluentibus, cum apud 
sanctum Eadmundum copiosum congpregasset ex- 
ercitum, duo castella Hugonis JBigod^ Bungeie 
et Framingeham, obsidere decrevit ; comes autem 
non habens fiduciam resistendi^ datis mille mar- 
cis cum obsidibus^ pacem regis obtinuit octavb 
kalendas Augusti. Tunc multitudo Flandrensi- 
nm, quam Philippus comes in Angliam miserat^ 
ut pra&missum est^ prsestito juramento, quod fines 
Anglise amplius hostiliter non intrarent, cum li- 
centia regis ad propria remeavit ; mUitia etiam 
regis juvenis^ cui praeerat Radulphns de la Haie, 
absque impedimento ab Anglia recessit. Rober- 
tus^ comes de Ferrariis et Rogerus de Molbraio, 
quorum castellatunc obsidebantur a rege^^Trese 
•et Stutebiri; missis ad regem legatis, pacem ejus 
impetrarunt; Willelmus, comes Glovernise^ et Ri- 
chardus^ comes de Clare^ regi occurrerunt^ suo 
mandato in omnibus parituri. Sic rex magnificus^ 
per intercessionem martyris gloriosi hostibus su- 
peratis et rebus Anglise pacificatis^ septimo idus 
Augusti in Normanniam transfretavit, ducens se* 
cum ^regem Scotorum^ comitem Legecestrensem 
et Hugonem de Castello^ quos in vinculis retine- 
bat, 

Qtiod rex Frmcorum ah obsidione Bothomagi 

recmiU 

« 

SrSg^of ' ' Cum* autem rex Henricus tertio idus Augusti 
Rouen. appUcuisset, invenit Rothomagensem civitatem 



^SubiugaruntJl Oompare Hove- 
deiiy who says that Roger, arch- 
bishop of Yorky was joined with 
the bishop of IJnuolii in the com- 
mand, p. 537. 

' Trese,'] * Tresc/ Diceto ; pro- 
bably Thirsk. 



' Regem Scotorum, ] He firet 
imprisoned them at Caen, but 
afterwards sent them to the castle 
of Falaise ; Hoveden, p. 540. 

* Cwn,'\ Diceto, col. 578 ; Ho- 
veden, p. 540, 



PLORBS HISTORIARUM. 381 

obsessam; Lodowicus enim^ rex Francorum, etA.D. 1174. 
Henricus rex juvenis^ cum comite Flandrensi 
PhilippO; in absentia regis Anglorum^ cum ex- 
ercitu copioso supervenerant et requiem non de^ 
derant civibus obsessis ; sed rex Francorum, cum 
Anglorum regem supervenire didicisset^ succen- 
sis machinis, non sine famse dispendio recessit^ 
atque in ejus fuga milites Anglorum arma pluri-^ 
ma et instrumenta bellica rapuerunt. Eodem 
anno archiepiscopus Cantuariensis a Roma redi- 
ens pallium et primatum Angliae reportavit ; ve- 
niens apud Londonias tertio kalendas Septembris 
vacantium ecclesiarum personas principales, qua3 
sibi pastores elegerant^ convocavit^ ubi electio- 
nibus confirmatis, Wintoniensem, Heliensem, 
Herefordensem et Cicestrensem electos pariter 
consecravit ; Gaufridus vero, Lincolniensis elec-» 
tus, quia nondum electio ejus fuerat confirmata, 
transfretavit/ in propria persona Romam iturus 
vel ad ipsam nuntios transmissnrus. 

Qtiod amnesJUii repis Anglorum ad paeem patris 

$mt reverH. 

Anno Domini mclxxv. Lodowicus^ rex Fran- a.d. 1175. 
corum, et comes Flandrensium^ sumptibus taedio- hia sons 

/« ,. - * , , reconciled. 

sis affecti^ quos pro rege Anglorum juvene im- , 
penderant^ et damna sibi ac suis illata et inter- 
fectiones ad memoriam revocantes, promiserunt 
se velle ab infestatione Normannorum animum 
revocare ; unde filios regis Anglise^ quos pater- . 
nam maledictionem^ odium cleri, populorum im- 
precationem noverant incurrisse, ut ad patris gra- 
tiam redire possent, summopere satagebant. Rex 
Angliae igitur^ per intemuntios omnes adversa- 
rios suos ad poenitentiam revocatos intelligens^ 

^ Tran^retavit, ] On the 8th October ; Diceto, col. 582. 



382 



ROGERI DE WENDOVBR 



A.D. 117A. ipsos Cenomannis ad suum yenire colloquium 
procuravit, ubi a Gaufrido primitus et Richar- 
do^ filiis suis^ homagium et fidelitatem accepit. 
Post^ dies autem paucos^ apud Burum in Norman- 
nia venit ad eum rex filius ejus^ cum archiepi- 
scopo Rothomagensi et aliis episcopis et baro- 
nibus multis^ et cum multa lachrymarum effusi- 
one ad pedes patris prostratus misericordiam 
precabatur ; rex autem motus pietate super filio^ 
quem totis visceribus diligebat, intelligens eum 
ex corde loqui^ iram et omnem ei indignationem 
remisit, atque ejus homagium, addito juramento^ 
suscepit. Omnibus igitur bene pacificatis et os- 
culis undique ex corde collatis, rex pater mili- 
tes nongentos et sexaginta novem, quos tempore 
belli ceperat^ sine redemptione a vinculis solvit ; 
paucos vero^ quorum facinus enorme principem 
mansuetissimum ad iracundiam provocaverat^ 
arctiori custodise tradidit mancipandos ; rex vero 
filius eodem modo milites quos jure belli ceperat, 
quorum numerus ad centum et eo amplius excre- 
verat, sine pecunia relaxavit. Tunc rex pater 
literas in omnes fines suse dominationis formam 
hujus pacis continentes direxit^ ut omnes, quos 
generale discrimen belli afflixerat^ communis Ise- 
, titia recrearet; continebant insuper literse^ quod 
omnia castella^ quse munita fuerant tempore belli 
contra ipsum^ ad illum redigerentur statum in 
quo erant quando gnerra ^incepit. 



^Postdiesautempaucosi] Upon 
the Ist of April ; Diceto, col. 685. 
It appears that the young king 
would not trust his father until 
his homage had been accepted. 
See Hoyeden, p. 542 ; Newburgh, 
f. p. 227, 



' Incepit, ] Paris has here in- 
serted a notice of the council of 
Westminster, held at the end of 
May in this year, under Richard, 
archbishop of Canterbury; the 
particulars may be found in Ho- 
yeden and Ger\'a8e. 



FLORBS HISTORIARUM. 



383 



Willelmus, rex Scotonmy pacem fecit cum rege 

Anghrum, 

Eodem anno Willelmus. rex Scotorum. apudA.D. 1175. 
Falesiam tentus m ymculis^ cum regpe Anglorum scotund in^^^ 
pacem^ fecit in hunc modum sexto idus Decem- payshomage 
bris; Rex Scotorum devenit bomo ligius regis 
Anglorum de regno Scotiae et omnibus terris suis» 
et homagium fecit ei et ligantiam ut domino suo 
speciali, et Henrico filio ejus^ salva fide patris 
sui ; et similiter omnes episcopi cum comitibus 
ac baronibus de regno Scotiae^ de quibus rex An* 
glorum homag^um voluit et fidelitatem habere ; 
et non solum sibi sed et successoribus regis ip^ 
si et successores sui in perpetuum, sine malo in- 
genio. Rex praeterea Scotorum et omnes homines 
sui nullum amodo fugitivum de regno AnglisB re- 
ceptabunt in Scotia^ nec in alia terra sua; sed 
rex Scotiae et homines ejus enm capient et illum 
regi Anglorum yel suis justiciariis reddent. Pro 
hac autem conyentione et fine firmiter obseryan* 
do dedit rex Scotorum regi Anglorum et succes- 
soribus suis castella de Berewic^ de ^Rokesburc^ 
in perpetuum possidenda; et^si rex Scotorum ali- 
qno tempore contra hoc yenire tentaverit^ episco- 
pi Scotiae cum comitibus et baronibus contra re- 
gem suum tenebunt> et episcopi terram ejus sub 
interdicto ponent, donec ad regis Anglorum ob- 
sequium reyertatur. Igitur rex Scotorum, datis 
obsidibus, rediit in Angliam, sub libera deputa- 
tus custodia^ donec castella^ quae regi pepigerat^ 
pro illius arbitrio redderentur. Castella yero per 
Angliam et Normanniam multorum, quae tem- 



^ Pacemfecit,'\ See the conyen- 
tion in full ; Rymer, i. p. 89. It 
was ratified at Durham in the 
foUowing year. 



' Rokeshurc ;] to which are to 
be added Jedbnrgh^ Edinburgh, 
and Stirling. 



384 



KOGERI DE WENDOVER 



A.D. 1176. 
Henry and 
the young 
king viait 
Becket'8 
tomb. 



A.D.1175. pore discriminis inter patrem et filium constructa 
fuerant^ passim eversa sunt> rege jubente. 

Beges Anghrvm, pater etJUius, beattm Thamam 

petiermt. 

Anno Domini mclxxvi. reges Anglorum^ pater 
et filius^ in Angliam yenientes per dies singulos 
in eadem mensa sunt refecti^ et idem thalamus 
fomenta quietis eisdem de noctibus minisiravit ; 
et properantes simul^ ut beatum Thomam mar- 
tyrem egpreginm ^visitarent, cum omni humilitate 
orationum et mansuetudine vota peregerunt ; in- 
deque per Angliam pariter profecti pacem sin- 
gulis et justitiam^ tam clericis quam laicis^ pro-^ 
miserunt et id opere compleverunt. Eodem 
anno Willelmus de Brausia multitudinem Wal- 
lensium in castello de Bergevenei callide convo- 
catam prohibuit, ne quis cnipulum ferret viator 
vel arcum, sed, illis hujusmodi decreto contradi- 
centibils^ capitali omnes sententia condemnavit ; 
qui^ ut proditionis suaB nequitiam quasi sub ve- 
lamine honestatis palliatam intelligas, hoc fecit 
in ultionem avunculi sui Henrici de Hereford, 
quem ipsi in sancto sabbato Paschae antea pere- 
merunt» Eodem anno Richardus^ Cantuariensis 
archiepiscopuSy in diocesi sua^ quae ab antiquis 
temporibus uno tantum fuerat archidiacono con- 
tenta^ ultimis his diebus tres archidiaconos con- 
stituit, Savaricum scilicet^ Nicolaum et Here- 
bertum. Eodem anno ^ Johannes^ decanus Saris- 
beriensis, consecratus est antistes Norwicensis ; 
nec multo post rex Anglorum fecit complanari 
castella de Legecestria, Huntendonia^ Waleto- 
nia^ de Grobi et Stutesberi^ de Haie et de Tres&> 
et alia quamplurima» in ultionem injuriarum^ 



* ViaitarentJl On the 28th May ; 
Diceto, col. 585. 



3 Johannes. ] John, a native of 
Oxford ; he died 2nd June 1200. 



FLORBS HISTORIARUM. 



385 



qaas ipsi freqaenter intalerant domini castello- a.d. iire. 
rom ; deinde idein rex, per consiliam filii sai et 
episcoporom, constitait ^ josticiarios per sex par- 
tes regniy in qaalibet parte tres, qoi juraverant, 
qaod coilibet jas saam conservarent illa&sam. 

Peiro, JRamana aedis legato, rex Anglormfh qfuxiuor 

capitula concessit, 

Veniente eodem tempore in Angliam Petro Reeepuoii or 
Leone^ legato sedis apostolicse, qaatuor ei rex^>s^^te. 
concessit capitula, quae seqauntur^ in regno An- 
gliae observanda ; Primo^ quod clericus de caetero 
non trahatur ante judicem secularem personali* 
ter pro aliquo crimine vel transgressionCj nisi 
pro foresta et laico feodo^ unde regi vel alii do- 
mino seculari laicum debetur servitium; secun* 
do, ut archiepiscopatus, episcopatus» vel abbatias 
non teneantur in manu regis ultra annum, nisi 
pro causa evidenti vel necessitate urgente ; ter^ 
tio concessit^ ut interfectores clericorum convicti 
yel confessi coram justiciario regni^ praesente epi- 
scopo^ puniantur; quarto, quod clerici duellum 
facere non cogantur. Eodem anno ' Johanna filia 
regis^ Siculo regi nuptura, quinto idus Novem-; 
bris apud sanctum JBgidium in conspectu vi- 
rorum illustrium tradita est marito ; quo utique 
tempore universa Anglias castella sunt ad impe<» 
rium regLs custodias deputata. Hoc quoque tem^ 
pore Willelmus, comes Glovemias, cum filium non 
haberet, aegre ferens haereditatem inter filias divi^ 
dendam^ Johannem Sine^terra regis filium sibi 
constituit^ successorem. 



* Justiciarias, ] For a list of 
the districts and the judges ap- 
pointed in eachy see Hoyeden, 
p. 548. 

' Johanna,'] Rymer, i. p. 42. 



' Constituit successorem. ] At 
Windsor^8th September; Diceto. 
On condition tiiat he married 
Hawise, the earfs youngest 
daughter ; Hoyeden. 



VOL. !!• 



2c 



886 



ROGBRI DB WBNDOVER 



Qtiod reges extranei diseordes regis Anghrwm sese 

arUtrio Buhdiderunt. - 

A.D. 1176. Circa^ dies istos ^ Aldefonsus, rex Castellas^ ge- 
tetwMnth« ner re^s Angliae^ et 'Sanccius, rex Navarorum, 

kings of , •■■•j j*^ ••j 

CMtuieand aYanculus ejus^ aiscoraes aa invicemy missis ad 
regem Angliae legatis, se staturos illius arbitrio 
juraverunt. Nuntii quoque apud Westmonaste- 
rium in praesentia regis, episcoporum^ comitum, 
baronum, constitnti proponebant^ illi^ qui causam 
Aldefonsi regis tuebantur, Sancium, regem Nava- 
rorum^ memorato regi Castellae^ dum adhuc pu- 
pillus esset et orphanus, castella et terras, Log- 
tonium videlicet^ Navarret^ Anthlena^ Aptol et 
Agosen^ cum pertinentiis suis, quae pater suus, 
die quo decessit, et ipse post aliquot annos quiete 
possederaty injuste et violenter abstulisse, unde 
domino suo restitutionem fieri postulabant; illi 
autem^ quibus causa Sancii regis commissa fue- 
rat» nihil eorum quae ab aliis proposita fherant 
contradicentes, asserebant Aldefonsum praefatum 
Sancio praenominato castella, Legin scilicet^ Por- 
tely et castellum quod tenet Godin^ per guerram 
et injuste abstulisse; parte altera in nullo sibi 
contradicente, eorum domino suo fieri restitu- 
tionem pari instantia flagitabant ; nuntii praeter- 
ea in jure confessi sunt palam^ inter reges prae- 
fatos treugas usque in septennium^ fide interpo- 
sita, faisse firmatas. Rex igitur Anglorum, ha- 
bito cum episcopis, comitibus et baronibus con- 
cilio super qnerelis praetaxatis^ hinc inde violen- 
ter et injuste ablatis, cum nihil contra violentiam 
utrinque propositam a parte alterutra respondere- 



^ Circa dies ittos, ] The char- 
ttn coimected with ^is question 
are printed by Rymer, i. pp. 43- 
60. 



* AldtfoHsus.'] Alfonso III. of 
Gastille had married fhe princess 
Eleanora. 

* Sancciu8f'] or Sancho VI. 



PLORB8 HISTORIARUM. 387 

tnr altenitri^ nec quicqaain, qno minus restitatio- a.d. lue. 
nes qaas petebant fadendse essent, allegaretar, 
plenariam utriqae parti supradictorum^ qnse in 
jore petita erant^ restitationem judicavit ; ad- 
janxit etiam, treagas prsefatas inter eos fide fir- 
matas osqae ad constitutnm terminam esse invi- 
olabiliter observandas ; judicavit etiam pro bono 
pads, ut rex Aldefonsus donet liberaliter San- 
cio regi sing^Iis annis usqae ad decennium tria 
miUia marabotinornm, et sic pacem haberent ad 
invicem et perpetuam amicitise firmitatem. In 
eisdem sane diebus nantii Manaelis^ Constanti- 
nopolitani imperatoris^ nnntii Romani imperato- 
ris Frederici, nantii Willelmi» Treverensis archi- 
episcopi, nantii Henrici, ducis Saxonici^ nuntii 
Flandrensis comitis Philippi^ quos varia trahe- 
bant negotia^ tanqaam ex condicto, pridie idus 
Novembris in coria regis Anglornm simul apud 
Westmonasterium convenerant; haec ideo dici- 
mos, ut notum sit omnibus» quantse rex Henri- 
cus sapientisB fuerit qaantaeque magnificentise, 
ad cnjos audientiam totius fere orbis consilia et 
dubia principum discatienda judicia pervenerunt* 

. De rmotiane ab eededa de Waltham eamnieanm 

seeularium. 

Anno Domini mclxxvh., amotis ab ecclesia a.d. 1177. 
Walthamhensi canonicis^ ^quos seculares vocant^ eanonsxe- 
introducti sunt regulares auctoritate summi pon- waittaun.™ 
tifids in vigilia Pentecostes^ rege procurante 
Henrico et praesente ; et eodem die Radulphns^ 
Cicestrensis canonicus, de manu Londoniensis 
episcopi curam ecclesise prsedictae suscipiens, 
ipsi tanquam diocesano de canonica subjectione 
servanda verbis se obligavit expresse, et, fratri- 

^ Quo9 MecuUare$ oomnI ;] * qata qnidam ipflorum halmeraiit ;* Di- 
licentiam nimis yagam tn aecalo ceto, col. 696. 

2 c 2 



388 



ROGBRI DB WENDOVER 



A.D. 1177. 



A.D. 1178. 
Westwood 
abbey 
founded. 



bns cum eo introductis, prior est ab eodem epi- 
scopo assignatuSy et in sua sede solemniter collo- 
catus. Quo etiam tempore rex Anglorum^ regno 
pro sua voluntate disposito^ decimo quinto ka-; 
lendas Septembris in Normanniam transfretavit, 
et^ confestim inter regem Francorum et ipsum 
habito colloquio^ hoc modo concordiam ineiint; 
' Ego- Lodowicus^ rex Francorum^ et ego Hen- 
ricuSy rex Anglorum^ volumus ad omhium noti- 
tiam pervenire^ nos^ Deo inspirante, promisisse 
et juramento confirmasse, quod simul ibimus in 
servitium Crucifixi^ et ituri Hierosolymam susci- 
piemus signaculum sanctae crucis^ et amodo vo- 
lumus esse amici ad invicem^ ita quod uterque 
nostrum alteri conservabit vitam et membra et 
honorem terrenum contra omnes hoinines; et^ 
si quaecumque persona alteri nostrum malum 
facere prassumpserit^ ego Henricus juvabo Lo- 
dowicum^ regem Francorum, dominum meum^ 
contra omnes homines ; et ego Lodowicus juyabo 
regem Anglorum Henricum.contra omnes homi- 
nes^ sicut fidelem meum^ salva fide quam de- 
bemus hominibus nostris quamdiu nobis fideli- 
tatem servabunt/ Acta autem sunt hsec apud 
Minantcurt septimo kalendas Octobris. 

Defmdatime monasterii de Westwode. 

Anno Domini mclxxviii. Richardus de Luci^ 
Anglise justiciarius^ tertio idus Junii fundamen- 
ta jecit ad construendam ecclesiam conventua- 
lem in honorem beati Thomse martyris in loco^ 
qui vocatur ^Westwode, in territorio Roffensi. 



^ i^o LodounctisJ] R^rmer, L 
p. 50. According to Bromptoii, 
this agreement was entered into 
at Rouen, on the 2l8t September; 
col. 1 134« 



^Westwodey'] called also Les-. 
nes abbey; suppressed by Henry, 
Vlll.in 1524, to fumish a re-' 
yenue for Wolsey, to assist in 
building his coUeges at Oxford 
and Ipswich. 



FLORES HISTORIARUM. 889 

Eodem' anno rex Anglorum Henricus^ cum per a.d. iirs. 
omnes provincias suse potestatis^ quae vel Fran- 
corum liminibus^ vel montibus PyrenseiSx vel 
Britannico vicinantur oceano, munitiones obti- 
nuisset et omnia pro velle disposuisset^ idibus 
Junii beati Thomse martyris visitavit sepul- 
chrum; et^ paucis inde diebus evolutis, Gaufri- 
dum filium suum octavo idus Augusti apud 
Wodestoke cingulo militari donavit. 

De revelatiane sancti Amphihali cuidam virofacta. 

■ Eodem anno vir quidam^ beati Albani martyris Legendof s. 
burgum inhabitans et loci illius indigena^ inter 
convicaneos suos sine querela vixit. Hic ab 
ineunte aetate^ quantum substantiae mediocritas 
permittebat, honeste vivens^ devotus eccleside 
exstitit frequentator. Dum igitur una noctium 
in strato jaceret^ circa gallicinium intravit qui- 
dam decori vultus et statura procerus ejus cu- 
biculum^ ut sibi videbatur^ qui vestibus indutiis 
candidis virgam in dextra piilcherHmam baju- 
labat^ in cujus ingressu domus confestim tota 
resplenduit et quasi claritas solaris interiora 
cubiculi perlustravit ; qui lecto appropinquans 
jacentem vocavit, et, si dormiret, leniter requi- 
sivit ; * Roberte/ inquit, 'dormis V Expavit autem 
Robertus timore vehementi, et supra modum ad^ 
mirans ait, * Quis es, domine ?^ Et ille ; * Ego 
sum martyr Albanus, qui ad hoc venio, ut an- 
nuntiem tibi Domini voluntatem de magistro meo/ 
inquit, *cIerico videlicet illo, per quem [fidem 
Christi] suscepi, [de quo] inter homines senno 
frequens habetur, et, cum spes fidelium sit quod 
futuris temporibus debeat revelari, locus tamen 
ejus sepulturae ab omnibus ignoratur. Surgens 
ergo velociter circunda tibi vestimentum tuum 

■ — n 

' Eodem anno,'] Diceto, col. 600. 



390 ROGfiRI DB WBNDOVBR 

A.D. 1178. et sequere me^ et ostendam tibi sepulchrnm pre- 
A^hibaitti. tiosis ejus reliquiis insignitum/ Surgens ergo 
Robertus» ut sibi yidebatur, secutus est eum^ et 
versus aquilonem in strata publica gradientes 
perrexerunt pariter^ donec &d planitiem quan- 
dam ab antiquo incultam^ quse sita est juxta 
viam regiam^ pervenerunt; habebat autem locns 
ille gratam planitiem, tam pascuis quam fessis 
in via hominibus ad pausandum aptam^ in yilla, 
quae Redbumia nuncupatur^ tribus ferme milli- 
aribus a sancto distans Albano. In hac sane 
planitie duo coUiculi eminebant, qui * Colles vex- 
illorum' dicebantur^ eo quod circa illos populares 
fiebant concursus quando populus fidelis ex anti- 
qua traditione solemnem processionem annuatim 
ecclesiae sancti Albani debita cum veneratione 
persolvit* Tunc sanctus Albanus a yia paulu- 
lum declinavit» et, apprehensa manu yiri, duxit 
eum ad unum de colliculis^ qui sepulchrum be- 
ati martyris continebat. Deinde, converso ad 
eum Yultu» ' Hic/ inquit» ^ locus magistri mei 
reliquias tenet^ hic ejus ossa contegit et con- 
servat;' et sic fatus pollice viri terram instar 
crucis ^aperuit^ et^ eversa cespitis modica por- 
tione, quoddam scrinium reseravit» ex quo splen- 
dor nimius exiens orbem occiduum illustravit 
et primo lucis suae radios in mundi latitudinem 
copiose diffudit; quo facto^ capsula recluditur 
et loci planities in statum pristinum reforma- 
tur. Stupet vir ille^ et^ quid sibi super iis sit 
agendum, a sancto postulat edoceri; ad quem 
beatus Albanus, ' Signa locum diligenter^.ut, quas 
meo tibi sunt revelata ministerio, firmius adhae- 
reant menti tuae; veniet enim e proximo tempus, 
quando haec instructio tua specialis generali pro« 
fectui militabit;' et his dictis/Surge/inquit/ea- 

' Aferuii^ ^ Apparuit' in MS. 



P1X)RBS HISTORIARUM. 891 

mus hinc, et ad locum ande recessimus rever- a.d. nrs. 
tamnr/ lUis autem per viam qua venerant re- Amphibaitul 
Tertentibus^ sanctas saam intravit ecclesiam« et 
homo ille domum suam ingnressus proprio sese 
lecto recepit. 

Quod mrpne/atiM mmnem sibi ostemcm revdaverit. 

Vlr autem mane expergefactus^ in ancipiti 
positus^ fluctuabaty utrum sub silentio prasteriret, 
an aliis» quae in visu^ vel potius^ ut preesumebat, 
re> corporaliter gesta didicerat, revelaret ; si 
enim sileret, peccare metuebat in Deum ; si rem 
publicaret^ sannas hominum verebatur. Ista 
tandem animo ssepe revolvens homo, timore 
Dei humanum absorbuit ; et, licet adhuc verbum 
hoc communibus esset auribus absconditum^ do- 
mesticos tamen suorum et privatos effecit con- 
scios secretorum. Illi autem^ quod dicebatur in 
tenebris, in lumine proferebant^ et, quod in aure 
audierant, super tecta prsedicabant. Factum est 
autem^ ut hoc anno verbum istud per totam dis- 
seminaretur provindam^ adeo quidem ut ipsius 
frequentia monasterii beati martyris Albani clau- 
strum intraret. Denique fama desiderata, qui- 
busdam perferentibas^ ad abbatem Simonem pe- 
netravity cujus post Deum auctoritate negotium 
illud robur erat specialiter habiturum ; qui pro* 
tinus gratiae Dei laudes persolvit, et, communi- 
cato consilio, electos de conventu fratres aliquot 
ad locum^ quem vir ille ostensurus erat, eodem 
viro prsBvio^ destinavit. Conventus domi deyo- 
tis orationibus incumbebat^ et fratres ductorem 
suum sequentes^ videre martyrum reliquias pro- 
perabant; quo demum pervenientes invenerunt 
ibidem fidelium multitudinem, quos Spiritus Sanc- 
tus de diversis provinciis in unum prospero 
prognostico coUegerat, ut inventioni martyris 



F 



392 ROGBRI DE WSNDOVER 

A.D. 1178. interessent. Illis eventam rei prdestolantibus^ 
Am^hiiMiiu. ssepe dictus homo prsecedebat^ fratribus plani- 
tiem ostendens sanctorum corpora continenteni. 
Erat autem.feria sexta ante solemnitatem beati 
Albani quando hsec facta sunt^ qua ejusdem 
sancti passio celebratur. Ab illo ergo die^ usque 
quo elevati fuerunt sancti, loco illi custodia non 
defuit^ sed fratres jugiter cum laicis adfuerunt. 
Conventus interim continentiam vitse suscepit 
arctioris^ et/ statuto cum processione orationum 
suffragiOy solemne jejunium populo praedicatur. 
Jam locus ille futurae inventionis nundinarum 
similitudinem praeferebat, et recedentibus aliis^ 
quos fervor devotionis adduxerat, alii quotidie 
succedebant. 

. De dmhu8 mulierilus ili curatis^ dum mnetm 
. — quareretur. 

Porro signorum initia^ quae adhuc sancti mar- 
tyres in corde terrae latentes in auspicium spei 
melioris patrabant^ multorum poterunt testi- 
monio confirmari ; mulier namque quaedam de 
Gatesdene, scapularum et renum debilitate per 
decem annos detenta^ jam propter aegritudinis 
turpitudinem marito despectui habebatur; quias^ 
proprios egressa fines et per Redburniam trans-» 
itum faciens, juxta sanctorum martyrum de- 
cubuit sepulturam^ nec de loco surrexit donec 
sanitati pristinae redderetur. Altera de Dune- 
staplia^ nomine Cecilia^ in hydropisis aegritudine 
annis sedecim transactis^ habentis in utero si- 
militudinem praeferebat ; haec ad loca praedicta 
suae salutis avida perveniens illico optatam re- 
cepit sanitatem. Item puella quinquennalis, quae 
nunquam a nativitate pedes incesserat^ semper 
parentum ministerio portabatur; haec^quod multi 
fidelium conspexerunt^ juxta locum praetaxatum 



FLORBS HISTORIARUM. 898 

Gollocata^ cum paulalum obdormisset, exsiliit et Ajxiiya> 
incessit^ parentamque sospiria in laetitiam com* AmphUNaaiL 
motavit. 

De miraculo doKi, ei diliffentia qtUBrendi. 

ninxit interea sancta solemnitas beati Albani 
martyrio consecrata, quam» in se claram, isto- 
nim publicatio miraculorum reddidit clariorem. 
Admonentur fideles ad eleemosynas largiores, 
singulis usus parcior alimentorum indicitur^ 
et iterata in crastinum processio instauratur, 
sed interpbsiti quoque dies nequaquam otioso 
transiere discursu ; sed usque in horam inyen* 
tionis sanctorum miraculis evidentibus corus- 
cabat. Nempe vir quidam de Kingesberia, 
fodientes et sanctos quaerentes irridens^ nocte 
cum aliis venit ad locum^ pari quidem yia, sed 
-Yoluntate diversa ; qui confestim arreptus a 
daemonio furiosum evidenter expressit, et ves- 
tes dirumpens abjecit^ et, qui alios deridens 
spectare venerat fodientes, spectaculum omnibus 
est effectus ; cumque, cunctis videntibus^ diutius 
torquerefur, corripientis Dei manus cessavit, et 
demum^ castigatus incolumis ad propria repeda- 
•vit. Alius autem sanctos quserentes verbis sub- 
sannatoriis illudens statim divinae subjacuit ulti- 
oni, nam inter loquendum gravi correptus in- 
(M)mmodo in brevi blasphemum spiritum exha- 
layit. Algarus de Dunestaplia^ cum ad locum 
eundem dolium celia plenum ad vendendum 
rheda portari fecisset^ accessit ad eum aeger qui- 
dam et pauper^ rogans simpliciter ob martyris 
amorem^ cujus inventionem populus exspecta- 
bat, ut sitim^ qua premebatur^ potu modico re- 
levaret; incanduit Algarus ad verba segroti ira 
vehementiy asserens se illuc nbn causa martyris 
advenisse^ sed ut lucrum quocumque modo au- 



394 R06BRI DE WBNDOVBR 

A.D.117S. geret. Adhuc illo pauperem in hunc modum 
AmpMbaiulli. convitiante, et ecce utroque fundo dolii impe- 
tuose evulso, in platea cervisia fundebatur, sic- 
que factum est, ut cujus portiunculam^ martyris 
nomine spreto, negaverat, procurante sancto, 
non solum pauper ille, sed et alii multi cum eo, 
fixis in terram genibus, sufficienter^ nullo pro- 
hibente, potarent. Repressa igitur^ martyre pro- 
curante» perversorum nequitia, devotio fidelium 
recipit quod meretur ; nam tribus continuis qui 
sequebantur diebus decem utriusque sexus homi- 
nes a diversis infirmitatibus^ ad laudem Dei et 
beati martyris, receperunt pristinam sanitatem. 

De invmtione mncti Amphihali eum navem sociis 

mis. 

Clarescente interim die^ quem sanctorum in- 
ventio consecrabat^ venerabilis pater Simon ab- 
bas locum adiit sanctissimum^ et celebratis in 
capella sancti Jacobi^ loco illi contiguo> in vene- 
rationem beati martyris Albani, uostras redemp* 
tionis mysteriis, monachis, qui aderant, ut dili- 
genter quaererent^ et pluribus adhibitis fossoribus 
ut coeptis insisterent^ imperavit. Fuerat autem 
capella illa antiquitus in honorem martjrris fa- 
bricata propter frequentes cselestis radios lucis, 
qui pastoribus vig^ias noctis super gregem suum 
agentibus ibidem apparuerant ; unde dictus ab- 
bas, in eodem loco divina celebrans sacramenta, 
super instanti negotio beati martyris auxilium 
imploravit. Reverso itaque domum abbate et 
jam cum conventu ad prandium sedente^ lege- 
batur passio beati martyris^ quem quserebant, et 
sociorum ejus, per quam camis ergastulo soluti 
promeruerunt gloriam sempiternam. Dum igitur 
ssevitia judicis^ lictorum immanitas, mart^n^m 
patientia, et mors prolixius recitata pias mentes 



PLORBS HISTORIARUM. 395 

eonventas in fletus et suspiria commovisset, bea- a.d.ii78. 
tum Amphibalum cum tribns sociis suis reper- Amphitaiui. 
tnm, accurrens aliquis nuntiavit. Quid ergo? 
Suspiria mutantur in laudes^ et tristitiae successit 
Isetitias magnitudo. Exsurgens a mensa congre- 
gatio ad ecdesiam festinanter procedit» et Isetitiam 
corde conceptam elevatis laudibus protestatur. 
Inventus est autem beatus martyr Amphibalus 
inter duos socios medius et collateralis ambobus> 
tertio socio quasi ex transverso et ab opposito 
locum solitarium occupante. Inventi sunt etiam 
prope locum illum numero sex ex sociis martyrum 
prsBdictorum, ita quod beatus martyr Amphiba- 
lus decimus habebatur. Inter reliquias athletas 
Christi Amphibali cultelli duo magni inventi 
fuerunt^ unus in testa capitis et alter circa prae* 
<H>rdia, ut yerum esse insinuent quod in ' libello 
passionis ejus scripto antiquis temporibus con* 
tinetur. Ut enim habet passionis illius textus, 
alii occubuerunt gladiis caesi ; ipse vero^ visceri- 
bus primo patefactis et intestinis ejectis, et post 
lanceis confossus et cultellis^ occubuit tandem 
lapidibus conquassatus^ unde nuUum fere ex 
ossibus ejus integrum apparebat^ cum sociorum 
ipsius ossa illaesa penitus exstitissent. 

Quod reUqma sanctiAmpAibaK apud stmcttmAlbanum 

mnt tramlata. 

Abbas autem^ ut diximus» audito nuntio desi- 
derato» adjuncto sibi priore [cum] aliquot fratri- 
bus de conventu^ sanctorum celeriter adiit sepul- 
tnras, et effossas reliquias erigens in linteami- 
nibus idoneis collocavit ; metuensque supra mo- 
dum fraudem plebis et vim turbas undique con- 
fluentis, quam a compressione inventi thesauri 

^UbeUo, ] Paru» adds, that this yolume was preserved in the 
library of S. Alban'0 abbey. 



396 ROGBRI DB WBNDOVER 

A.D. 1178. arcere noh poterat^ unde placuit abbati, ut mar- 
AmphitaiuB*. tyres sancti in beati Albani basilicam portaren- 
tur, ubi custodia diligentior et securitas amplior 
poterat adhiberi. Quid multa? Redeunt cum 
abbate fratres separatim sanctorum corpora de* 
ferentes. Procedit martyribus obviam cum pro- 
cessione conventus^ corpus secum beati Albani 
martyris deportantes^ quod cum aliquoties con- 
sueverit, prout ejus portatoribus constat^ satis 
existere ponderosum, tantam sui facilitatem illa 
hora exhibuit^ ut volare potius quam humeris 
ferentium incumbere videretur ; occurrit ergo 
martyr martyribus, magistro discipulus, et jam 
palam magistrum recepit.revertentem, quem ha- 
bebat olim clam fidei doctorem in tugurio lati- 
tantem. Sed miraculum^ quod in elementis suis 
Dominus ostendere dignatus est cum obviantes 
se primitus reliquise pariter convenerunt, non 
debet sub silentio praeteriri ; cum enim siccitas 
prolixior^ exustis herbis et fructibus^ diutius per- 
durasset et agricolas desperatos reddidisset^ eo- 
dem momento^ cum in aere nec minima appareret 
uubecula^ tanta pluviarum inundatio prorupit, ut 
et copiose.descendentes imbres terram irrorarent 
et desperatas messis spem promitterent laetiorem. 
Inventus est autem pretiosus martyr Amphibalus 
cum sociis suis^ et in ecclesiam beati Albani cum 
canticis et laudum prseconiis solenniter delatus 
est^ anno a passione sua octingentesimo octua- 
gesimo sexto^ ab incamatione Domini millesimo 
centesimo septuagesimo septimo^ die sabbati^ sep- 
timo kalendas Julii. In prsesentia autem sanc- 
tarum reliquiarum ipsius^ necnon et in loco se- 
pulturse ejuSy ad laudem Dei et gloriam martyris^ 
a diversis infirmitatibus sanantur aegroti^ mem- 
bra paralytica solidantur^ mutorum ora ad lo- 
quendum laxantur^ cascis tribuitur visus, surdis 



FliORBS historiarum; 



897 



anciitiiSy claudis finnatur gressus, et, quod iii^s^*^J^!-« 
ma.giiificuin est, arrepti a daBmonio liberantur^ Amphiteiua. 
«pileptici sanantur^ leprosi mundantur^ et ad 
vitam mortui revocantur. Si quis autem mira- 
eulorum, quse per sanctos suos divina operatur 
clementia, notitiam habere desiderat, libellum 
legat^ qui de signis ejus et virtutibus clarus 

habetur, et nos ad alia festinantes a lectore 

veniam postulamus. 

QtMdjmenis rex llenricus tomeamenta exercmrit. 

AnnoDomini mclxxix. Henricus, rex Anglo- A.D.1179. 
rum junior. mare transiens in conflictibus Gal-thetombof 

Becket. 

licis et profusioribus expensis triennium peregit^ 
regiaque majestate prorsus deposita, totus est 
de rege translatus in militem^ et, flexis in gyrum 
fraenis, in variis congressibus triumphum repor- 
tans sui nominis famam circumquaque respersit; 
sic igitur^ cum nil ei deesset ad gloriam^ rediit 
ad patrem et ab. eo honore debito est receptus. 
Eodem anno ^ Lodowicus, rex Francorum^ bea- 
tum Thomam martyrem orationis gratia visitare 
decemens^ Angliam^ quam nec ipse nec suorum 
aliquis antecessorum aliquo tempore visitayerat^ 
deyotus intravit. 'Rex autem Anglorum^ navem 
apud Doveram egredienti Francorum regi^ un- 
decimo kalendas Septembris festinanter occurrit, 
cui^ quicquid honoris ab aliquo excogitari potuit 
vel impendi, tam ipsi quam suis comitibus est 
impensum ; concurrentibus enim archiepiscopo 
Cantuariensi cum suis suffraganeis episcopis, 
cum comitibus et baronibus^ cum clero et populo. 



^Lodowicus, ] According to 
Hoyeden, he.was waraed by a 
vision to yisit the tomb of Becket 
if he wished the recoyery of his 
flon Philip, then lying danger- 
ously ill. He was accompanied 



by the counts of Flanders and 
Guisnes, the duke of Louvaine 
and others ; p. 592. 

' Rex autem Anghrum. ] Di- 
ceto, col. 604. 



398 



R06BRI DB WBNDOVBR 



A.D. 1170. 
Vlsit of 
Lmito VII. 
to Beckefi 
tomb. 



Thethird 

Lateran 

coiincil. 



solennis processio in tanti adyentnm principis 
majorem ecclesiam illustravit. Quantam .anri 
vel argenti GallicansB nobilitati rex Henricus 
contulerit, quantumque in vasis et lapidibus pre- 
tiosis omnes honorayit^ cum non sit qui hoc sciat, 
desit qui scribat. Centum vini modios rex Fran- 
corum annuatim in perpetuum Parisius solvendos 
ob reverentiam mart^pris gloriosi in usus collegii 
Cantuariensis convertit. Rex autem Henricus 
gazas totius regni sui^ et quicquid ipse et ante- 
cessores ejus in divitiis congesserant^ regi Fran- 
corum et suis exposuit; sed, ne Franci aliud 
quam martyrem qusesisse viderentur^ manum a 
munere cohibentes^ mart^^um forsitan ex oblatis 
pertulerunt in mente. Sic rex Francorum, cum 
in vigiliis^ jejuniis et orationibus Cantuarise tri- 
duum complevisset et xeniola qusedam parva a 
rege Anglorum in signum dilectionis accepisset, 
septimo kalendas Septembris ad Galliam trans- 
fretavit. Eodem anno Rogerus^ Wigomiensis 
episcopus^ obiit quinto idus Augusti. 

De concilio Boniie habito, prasidente papa Alexa/ndro, 

Eodem anno habitum est Romce ^concilium ge* 
nerale trecentorum et decem episcoporum deci- 
mo quarto kalendas Aprilis in patriarchio Late- 
ranensi^ cui prsesedit dominus papa Alexander 
tertius^ cujus statuta omni laude dignissima sub 
viginti octOy quae sequuntur, capitulis continen- 
tur: De electione summi pontificis; De hsereticis 
Albegensibus et diversis eorum appellationibus ; 
De ruptariis et Brebantiis prsedonibus^ qui fideles 
affligunt; Quod nullus promoveatur in episco- 
pum vel ad aliquem ordinis gradum^ nisi legfiti- 
mse sit setatis et de legitimo matrimonio suscep- 



^ Cotid/tmii. ] The proceedings of tius council are id Harduin, 
tom. yi. part. ii. col. 1671. 



PLORBS HISTORIARUM. 390 

tus; Ne^ viventibus personis. ecclesisQ conferan** a.d. 1179. 
tnr^ nec. iUis defunctis. ultra sex menses vacent ; Lateran 

—. ' couneiL 

iJe appellationibus ; Ne intra sacros ordines con- 
stituti^ vel qui ecclesiasticis sustentantur stipen- 
diis, rebus se immisceant secularibus ; De treugis 
statuendis et temporibus treugarum; Quod cleiici 
unam habeant tantum ecclesiam, et quod episco- 
puSy si aliquem sine certo ordinaverit titulo, tam- 
diu necessaria inveniat donec ei in aliqua eccle- 
sia stipendia assignet; Ne patroni vel quilibet 
laici ecclesias opprimant aut ecclesiasticas per- 
sonas; Ne Judaei vel Saraceni Christiana man- 
cipia permittantur habere^ sed, ad fidem Christi 
si converti voluerint, a possessoribus suis nulla- 
tenus excludantur ; Ut leprosi, si excluduntur a 
cohabitatione hominum, oratorium habeant et 
proprium sacerdotem; Ne bona ecclesiastica in 
usus alios convertantur^ nec decani pro certa pe- 
cunise quantitate jurisdictionem exerceant epi- 
scopalem ; Ut in electionibus vel ecclesiasticis or- 
dinationibus consequatur effectum, quod a majo- 
ris et senioris concilii parte fuerit constitutum ; 
Quod usurarii manifesti ad communionem altaris 
non admittantur^ nec Christianam habeant sepul- 
turam ; Ut agricolse et viatores^ et omnia quse sua 
sunt, plena ubique pace et securitate Isetentur ; 
Ut ordinationes schismaticis factse irritse habe- 
antur et inanes, et beneficia ab eis collata revo- 
centur ; Ne pro ecclesiasticis instituendis perso- 
nis, seu mortuis sepeliendis^ aut nubentibus be- 
nedicendiSy vel aliis ecclesise sacramentis^ aliquid 
exigatur ; Ne viri religiosi vel quilibet alii eccle- 
sias vel decimas prsesumant de manu suscipere 
laicorum sine auctoritate episcoporum^ et non 
semel in anno templarii sive hospitalarii ecclesias 
snb interdicto positas aperiant, nec corpora se- 
pelire tunc prsesumant ; Ne quis interventu pe- 



400 



R0GER1 DB WBNDOVER 



A.D.1179. cunise habitum religionis usurpare praesumat^.nec 
Latenn conversus peculium habeat^ nec facti praelati non 
nisi pro dilapidatione vel incontinentia degra- 
dentur; Ne Christiani Saracenis arma vendant^ 
nec patientes naufragium quisquam spoliare prae- 
sumat ; Ut clerici infra sacros ordines constituti 
continenter viyant^ et si in illa continentia^ quas 
contra naturam sit^ deprehensi fuerint laborare, 
excommunicentur et a clero abjiciantur ; Ut ar-r 
chiepiscopi parochias vel ecclesias visitantes qua- 
draginta vel quinquaginta equorum numero sint 
contenti, episcopi viginti vel triginta^ legati vi- 
ginti vel viginti quinque, archidiaconi quinque vel 
septem^ decani duarum evectionum numerum non 
excedant ; Ut nullus tprneamenta exercere prae- 
sumat^ et mortui in tomeamentis Christiani ca^ 
reantsepultura; Quod unaquaeque cathedralis ec- 
clesia magistrum habeat^ qui pauperes scholares 
et alios doceat^ nec pro licentia docendi aliquis 
pretium exigat ; Ut praelati unam tantum regant 
ecclesiam^ et quod patroni ab ecclesiis in suo 
fundo constitutis, exactiones non faciant; Neepi- 
scopi seu viri ecclesiastici stare compellantur ju- 
dicio laicorum^ nec laici laicis decimas conferre 
praesumant ; Si quis ab aliquo, commodata pecu- 
nia^ possessiones in pignus acceperit^ si^ deductis 
expensis^ sortem suam receperit ex fmctibus pos- 
sessioniSy pignus restituat debitori. 

Ejpistolapapa Alexandri contra Aaresim Petri 

Lombardi. 

ThApop^ Delatum fuit praeterea ejusdem papae aposto- 

arehbishopof latui^ quod magistcr Petms Lombardus in qui- 

PeterLom- busdam scriptis suis ab articulis fidei deyiavit, 

unde Willelmo^ Senonensi archiepiscopo^ literas 

sub hac forma direxit ; ^ ' Alexander episcopus^ ser- 



> Alexander, ] This letter, ac- 
cording to Harduin, should haye 



been placed under the year 1170. 
At the time of the Lateran coun- 



r 

1 



v^ 



PliORES HISTORIARUM. 401 

vus servorum Dei^ Willelmo, Senonensi archiepi- a.d. 1179. 

scopoy salutem. Cum in nostra olim esses prae- 

sentia constitutus^ tibi viva voce injunximus, ut^. 

suffrag^aneis tuis Parisius tibi aiscitis, ad abroga- 

tioiiem pravse doctrinae Petri^ quondam Parisia- 

censis episcopi^ qua dicitur, quod Christus, se-- 

cundum quod est homo, non est aliquid, omnino 

intenderes' et efficacem operam adhiberes. Inde 

siquidem est^ quod fraternitati tuas per apostolica 

scripta mandamus, qiiatenus^ quod tibi, cum prae-- 

sens esses, prsecepimus, suffraganeos tuos Parisius 

convoces^ et una cum illis et aliis viris religiosis et 

pradentibus praescriptam doctrinam studeas pe- 

nitus abrogare^ et a magistris scholaribus ibidem 

in theologia studentibus Christum, sicut perfec- 

tum Deum, sic et perfectum hominem ac verum 

hominem ex anima et corpore consistentem, prse- 

cipias edoceri; universis firmiter et districte in-- 

jungens, quod doctrinam illam de csetero nequa- 

quam docere praesumaht, sed ipsam penitus de-* 

testentur.' 

• • • 

De lihello ahhatis Joach%m,y quem scripsit cmtra 

Petrum Lombardmm. 

Scripsit etiam eisdem diebus contra eundem Abbot 
Petrum Lombardum ^abbas Joachim Florensis b^ a^fnst 
coenobii libellum, vocans eum hsereticum et in- 
sanum^ eo quod in libro sententiarum, quem com- 
posuerat, idem Petrus de unitate sive essentia 
Trinitatis dixit, Quoniam qusedam summa res 
est, Pater et Filius et Spiritus Sanctus, et illa 



nohii, ] He was founder of the 
monastery of Flore ; his book was 
condemned in the fourth Lateran 
council, in 1215; see Harduin, 
tom. yii. p. 18. His life is print- 
ed in the Act. SS. mens. Mai. 
tom. yii. p. 89. 

VOL. II. 2 D * 



cil, Guido, and not William, was 
archbishop of Sens ; the former 
having succeeded to the see in 
1175. Concil. vi. ii. eol. 1625. 

' Intenderes . . . adhiberes,'] In 
MS. * intendens . . . adhibens.' 

^ Abbas Joachim Fhrensis ccp- 



402 ROGBRI DE WENDOVER 

A.D.1179. non est generans^ neque genita^ nec procedens. 
Contra hanc assertionem opposuit abbas prae- 
fatus, quod non tam trinitatem adstruebat in Deo^ 
quam quatemitatem^ tres videlicet personas et 
illam communem essentiam quasi quartam ma- 
nifeste protestans; quod nulla res est quas sit 
Pater et Filius et Spiritus Sanctus^ nec essentia, 
nec substantia^ nec natura, quamvis concedat, 
quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt 
una essentia^ una substantia, et una natura; et 
hanc suam assertionem idem Joachim fais quse 
sequuntur auctoritatibus affirmat^ * Tres sunt, 
qui testimonium dant in caelo^ Pater, Verbum et 
Spiritus Sanctus, et hii tres unum sunt ; et tres 
sunt^ qui testimonium dant in terra, spiritus^ 
aqua et sanguis^ et hii tres unum sunt ; ' item, 
*■ Volo^ Pater, ut sint unum in nobis, sicut et nos 
unum sumus.' Unde yidetur^ quod saepe dictus 
Joachim hujusmodi unitatem non veram et pro- 
priam, sed quasi coUectivam et similitudinari- 
am esse fateatur^ quemadmodum multi homikies 
dicuntur unus populus^ et multi fideles una ec- 
clesia. 

Qtiodpapa Innocentim Ubelltm Joachim danmavit, 
Theheresy Stctit autcm haec indeterminata altercatio a 

of Joachim •■. i_ a 1 n • • •■- 

condemned. Qiebus Alexandri papae usque m tempora In- 
nocentii papae per annos multos, sedentibus in- 
ter eos in cathedra Romana Lucio^ Urbano, Gre- 
gorio, Clemente et Caelestino^ pontificibus Roma- 
nis ; quibus succedens Innocentius tertius^ anno 
Domini millesimo ducentesimo decimo quinto^ 
Romae generale concilium celebrans, libellum ab- 
batis Joachim^ quem contra Petrum et articu- 
lum ediderat praedictum, his verbis damnavit ; 
' Nos/^ inquit, * sacro et universali approbante 

' NosJ] Harduia, tom. yii. col. 17. 



FLORfiS HISTORIARUM. 403 

concilio, credimus et confitemur cum Petro, quod a.d. 1179. 
una quaedam summa res est, incomprehensibilis jm^ 
quidem et ineffabilis, quae veraciter est Pater et **° *"° 
Filius et Spiritus Sanctus^ tres simul personae ac 
si^llatim quaelibet earundem ; et ideo in Deo so- 
]ummodo trinitas est et non quaternitas^ quia 
quaelibet trium personamm est illa res^ substan- 
tia videlicet, essentia seu divina natura, quas 
sola est universorum principium^ praeter quam 
aliud inveniri non potest ; et illa res non est ge- 
nerans^ neque genita, neque procedens, sed est 
Pater qui generat, et Filius qui gignitur^ et Spi- 
ritus Sanctus qui procedit, ut distinctiones sint 
in personis et unitas in natura. Licet enim alius 
sit Pater^ alius Filius, alius Spiritus Sanctus, non 
tamen aliud ; Pater enim ab aaterno Filium ge- 
nerando suam substantiam ei dedit, juxta quod 
ipse testatur^ Paterquod dedit mihi, majus om- 
nibus est. Et dici non potest, quod partem suao 
substantiae illi dederit^ et partem retinuerit ipse 
sibi, cum substantia Patris indivisibilis sit^ ut- 
pote simplex omnino ; sed nec dici potest^ quod 
Pater in Filium transtulerit suam substantiam 
generando illum, quasi sic dederit eam Filio, 
quod non retinuerit ipsam sibi, alioquin desiis- 
set esse substantia ; Filius vero substantiam Pa- 
tris integram nascendo accepit, et ita Pater et 
Filius eandem habent substantiam, et eadem res 
est Pater et Filius, necnon et Spiritus Sanctus 
ab utroque procedens et in utroque manens ; 
non enim, ut ait abbas Joachim, fideles Christi 
sunt unum, id est, una quasdam res quae com- 
munis sit omnibus, sed sunt unum in unione ca- 
ritatis, in gratia; pro personis vero divinis, ut 
attendatur, identitatis unitas in natura. Damna- 
mus igitur et reprobamus libellum Joachim sive 
doctrinam, ita ut, si quis ejus sententiam in hac 

2d2 



404 



ROGERI DE WBNDOVER 



A.D. 1179. 



Coronatlon 
ofPhilip, 
king of 
France. 



A.D. 1180. 
Convention 
between 
Franoe and 
England. 



parte defendere vel approbare praesumpserit, tan- 
quam haereticus ab omnibus habeatur/ De hoc 
papa et concilio memorato latius suo loco' di- 

cetur. 

» 

Quod Philippus comecratur in regem Frcmcorum. 

Eodem anno Philippus^ filius Lodowici regis 
Francorum^ in solemnitate Omnium sanctorum 
per manum Willelmi^ Remensis archiepiscopi, in. 
eadem civitate consecratur in regem, ^ patre adhuc 
vivente et tantse coronationi omnia necessaria 
ministrante. Eodem tempore Cadwallanus, prin-- 
ceps Wallensium^ coram rege Anglorum tractus 
in causam et multorum querelis impetitus, dum: 
sub regis conductu remeasset^ in itinere hostium 
perpessus insidias interfectus est decimo kalen- 
das Octobris, quod plurimum in regis redundavit 
scandalum^ licet non deliquerit ; unde auctores 
csedis graviter puniri praecepit. 

Confederatiofacta inter reges Anghrum et Francorum. 

Anno Domini mclxxx.^ habito inter regem 
Francorum Philippum, nuper coronatum, et re- 
gem Anglorum Henricum, colloquio inter Gi- 
sortium et ^Triam, sic convenit inter eos ;^' Ego 
Philippiis, Dei gratia rex Francorum^ et ego 
Henricus, eadem gratia rex Anglorum, ad om- 
nium volumus pervenire notitiam^ quod foedus et 
amicitiam fide media innovavimus et sacramen- 
to; et, ut omnis amodo inter nos auferatur oc- 



> Patre adhue vivente. ] The 
king was unable to be i^resent, 
having been seized with a para* 
Ijrtic attack on his return from 
England. > At the coronation, the 
young king Henry carried, as 
duke of Normandy, the golden 
crown from the presence cham- 



ber to the church ; Hoyeden, p. 
502. 

3 Triam.] On the 29th June. 

* Ego Philippua.'] Rymer, Foed. 
i. p. 53; the text is an abridg- 
ment only of the original conven- 
tion. 



FLORBS HISTORIARUM. 



405 



casio discordiae^ concessimus ad inyiccm^ ut de a.d. nso. 
terris nostris et possessionibus, et de omnibus 
aliis rebus^ quas habemus modo^ alter adversus 
alterum nihil amodo petet^ excepto de Arvemia^ 
de qua inter nos est contentio, et excepto feodo 
de castro Radulphi^ et exceptis minutis feodis 
nostris et divisis terrarum nostrarum de Berri. 
Si autem super his, quse excepta sunt, per nos- 
metipsos convenire non poterimus, ego Philip- 
pus tres elegi episcopos et barones^ et ego Hen- 
ricus totidem^ qui inter nos dicent, et nos eorum 
judicio stabimus firmiter et bona fide.^ Eodem 
tempore Lodowicus^ rex Francorum, Parisius 
diem exclusit extremum decimo quarto kalendas 
Octobris, et sepultus est in monasterio Cister- 
censis ordinis^ ^Barbellum nuncupatum^ quod 
etiam propriis sumptibus inchoatum idem rex 
laudabiliter consummavit. 



Qu^ Bichardus, comes Pictavenm^ terras Gaufridi 
de Liziniaco gramter afflixit. 

' Per idem tempus Aquitannorum dux Richar- Act»of 

j TT ... /•■T. 1 • r^ Richard, 

dus et Hennci regis filius, per superbiam (rau-dukeof 
fridi de Rancona multis ssepe lacessitus inju- 
riis, coUectis undique militaribus copiis, Taile- 
burc, castellum ejusdem Gaufridi/obsidione val- 
lavit, opus desperatissimum et quod suorum hul- 
lus antecessoruin attentare praesumpsit.; castrum 
enim iliud ante dies iilos hostium cuneis pror- 
sus incognitum, triplici fossato totidemque moe- 
niis vestitum, seris, armis et repagulis sufficien- 
ter instructum, turribus per intervalla dispositis 
insignitum, comportato lapide in propugnaculis 
munitum, abundans in victualibus, refertum mi- 



' Barheaum, ] The abbey of 
Barbeaux, which he had founded 
in 1147. 



^ Ohsidifme vaJUavit, ] On the 
Ist May ; Diceto, col. 603. 



406 ROGERI DE WENDOVER 

A.D. 1180. litibas et hominuin millibus ad pugnam idoneis, 
ducis Richardi non expavit adventum ; sed^ post- 
quam dux ipse leonibus audacior regionem hos- 
tiliter introivit, fructus prsediorum abduxit, vi- 
tes succidit^ Yillas succendit, omnia demoliendo 
contrivit^ prope castellum tentoria fixit, machi- 
nas prope murum erexit, oppidanosque nil tale 
suspicantes exterruit vehementer. Inclusis au- 
tem, quia res ignominise plena videbatur^ tot ela- 
tse mentis^ tot probatae virtutis milites intra mu- 
ros sine reclamatione valida circumcingi, placuit 
de consilio communi^ ut foras erumperent et im- 
peterent ducis exercitum improvise; quod cum 
animose satis attentassent^ dux suos in armis 
ruere docuity et retrorsum cedere compulit oppi- 
danos; sed in illo portarum ingressu, cum dux 
insequeretur terga dantes, fit gravissimus hinc 
inde conflictus, dum ibi, quid equus^ quid lancea, 
quid ensis, quid arcus, quid galea, quid balista, 
quid umbo, quid lorica, quid sudes, quid clava 
certantibus conferant^.experitur. Oppidanis ita- 
que assultus ducis acerrimos ultra ferre non va- 
lentibus, sed intra moenia se recipientibus, dux 
impiger certatim se pariter intra villam immiscet 
cum hostibus, et, cum ipsis nusquam locus pa- 
teret diffugii, per plateas hinc inde discurritur, 
rapinis insistitur et incendiis, et ab iis oppida- 
nis, quos a mortis discrimine felix fortuna eruit, 
ad castellum confugitur principale; castelli do-* 
minus ad deditionem compellitur, facies murorum 
pulcherrima complanatur, alia passim castella 
rebellionis conscia par infra mensem subiere dis- 
crimen. Omnibus igitur ad votum completis, dux 
transfretavit in Angliam, maximo cum honore 
receptus a patre. 



PLORE8 HISTORIARUM. 



407 



Quod rea; Frcmeorum Philippm regmm mum sub 
dispoaitiane regi9 Anglia, commisit. 

Airno Domini mglxxxi. 'cum rex Francorum a.d. nsi. 
Philippus^ quibusdam de suis sibi ad memori- mita the dii. 
am reducentibus^ cognovisset qualiter rex An- Si7reaiLrto 
glorum regnum suum tam late diffusum a tam ^^^' 
barbaris nationibus^ Scotis scilicet et Wallensi- 
bus^ pacifice g^bernaret^ de communi consilio do« 
mesticorum suorum praedicti regis dispositioni 
omne regnum suum et se ipsum commisit; hoc 
etiam exemplo rex Anglorum ductus^ cum totam 
Normanniam filii sui regis dispositioni supponer 
ret, octavo kalendas Augusti in Angliam trans- 
iens beatum Thomam martyrem orationis gratia 
visitavit. Eodem anno ^Rogerus^ Eboracensis ar- 
cbiepiscopus, diem clausit supremum duodecimo 
kalendas Decembris^ ^qui adbuc yivens a papa 
Alexandro privilegium impetraverat, ut^ si cleri- 
cus suee jurisdictioni suppositus^ agens in extre- 
mis^ testamentum conficeret et propriis manibus 
bona sua moriens non distribueret^ archiepiscor 
pus haberet facultatem injiciendi manus in bona 
defuncti ; et, quoniam quod quisque juris in altcr 
rum statuerit^ uti debet eodem jure^ post mor- 
tem arcbiepiscopi quaccumque reperta sunt in 
thesauris ejus justo sunt Dei judicio confiscata, 
quorum summa fuit undecim millia librdB argenti 
et aurei trecenti^ [una] cuppa aurea et argenteas 
septem^ scyphi argentei novem^ tria salsaria ar- 
gentea^ tres cuppa^ ^murtinaa, cochlearia quadra- 
ginta, octo scuteUdB argentea)^ pelvis argentea 
et discus magnus argenteus. 



' Cum rex Francintm,'] Diceto, 
col. 611. 

' Rogerus»'] For his life, com- 
pare Newburgh, lib. iii. cap. y. 
with Stubbs, col. 1723. 



3 Qui adhuc vitsens. ] Diceto, 
col. 614. 

^Murtifug.'] * MazerinaB ;' Di- 
ceto. 



408 



ROGERI DE WENDOVBR 



JEpistola Alexandri papa ad Joha/mtem Presbyterum, 

regem Indorum. 

L^rtir!)?*' Circa eosdem dies papa Alexander scripsit 
p/eSSjihn. Presbytero* Johanni^ Indornm regi, in haec verba ; 
'Alexander^ episcopns carissimo in Christo filio 
salntem et apostolicam benedictionem. Audie- 
ramus jampridem^ referentibus multis, quomodo, 
cum sis Christianam religionem professus, piis 
velis operibus incumbere diligenter; sed dilectus 
filius noster Philippus medicus, qui de intentione 
prdpria et proposito tuo cum magnis et hono- 
rabilibns viris tui regni se in partibus illis ver- 
bum habuisse proponit, sicut vir providus con- 
stanter nobis retulit, se manifestius ab his au- 
divisse, quod tuae voluntatis sit et propositi eru- 
diri in catholica et apostolica disciplina, et ad 
hoc ferventer intendas, ut tu et cuncta plebs tuse 
sublimitati commissa nihil unquam videamini in 
fide vestra tenere, quod a doctrina sedis aposto- 
licse dissentiat. Illud etiam ad commendationem 
tuae virtutis accedit, quod, sicut prsedictus Philip- 
pus se a tuis asserit audivisse, ferventi desiderio 
cuperes in urbe habere ecclesiam et Hierusalem 
altare aliquod, ubi viri religiosi de regno tuo et 
prudentes manere possent et apostolica plenius 
instrui disciplina, per quos tu et homines tui doc- 
trinam ipsam facilius reciperent et tenerent. Nos 
autem vos ab hiis articulis, in quibus erratis a 
Christiana et catholica fide, revocare volentes, 
prsefatnm Philippum ad tuam mittimus magni- 
tudinem ; per quem de articulis fidei Christianae, 
in quibus tu et tui a nobis discordare videmini. 



-^ Presbytero Johanni, ] Upon 
the history of this indiyidual, his 
kingdom and name, the reader 
may consult the notes by Pagi, 
in the year 1177, § v — x. Man- 
deville in his Travels has much 



conceming him ; edit. 1727, pp. 
326-363. 

* Alexander, ] The letter at 
length is given by Hoveden, p. 
5^1, and Baropius, an. 1177,§ 33. 



FLORBS HISTORIARUM. 



409 



in proximo per fidei gratiam eruditus nihil pror- a.d. iisi. 
sus timere poteris^ quod de errore tuam vel tu- 
orum salutem prsepediat^ vel in vobis nomen 
Christianitatis obfuscet/ 



Quodpapie AUxandro Ludm miccmit, 

Eodem anno obiit papa Alexander postquam i^a^iu* i"- 

sedisset in cathedra Romana annis viginti duo- 

bus; successit ei Hunbaldus, Hostiensis episco- 

pus^ et vocatus est ' Lucius tertius^ sedens in ec- 

clesia apostolica annis quatuor. £odem tempore 

Philippus, rex Francorum^ duxit uxorem Margpa- 

retam filiam Baldewini, comitis Hamaucensium, 

ex Margareta sorore Philippi^ comitis Flandren- 

sis^ susceptam. Eodem anno, moneta veteri in 

Ai\glia reprobata, ^ nova successit in festo sancti 

Martini. Eodem anno Baldewinus^ abbas For- 

densis, Cisterciensis ordinis, successit Rogero epi- 

scopo ad ecclesiam Wigornensem. 

Qmd Gaufridus, Lincolnimm electus, renmtiavit 

electioni. 

Anno Domini mclxxxii. Gaufridus, Lincol- a.d. nw. 
niensis electus et re&ris Angrlorum filius, cum ejus resigns the 
eiectio esset a dommo papa confirmata, post- Lincoin., 
quam per septennium eidem ecclesise pacifice pras- 
fuisset, praesente rege et episcopis regni, in epi^- 
phania Domini apud Marlebergiam ^electioni re- 
nuntiavit, nemine compellente. Eodem tempore 
rex Henricus apud Waltham, in prsesentia pro- 
cerum regni, ad subventionem terrae sanctae qua- 
draginta duo millia marcas argenti et quingentas 



' Lucius tertius ; ] elected the 
Ist September and died the 24th 
Noyember 1186. 

^ Nom fuccessit,'] It was coin- 
ed under the direction of Philip 



Aymari, of Tonrs ; Diceto, col. 
611 ; see Newburgh, iii. § y. 

^ EkctUmi renvntiavit, ] His 
letter to the archbishop of Can- 
terbury upon his resignation is 
given by Hoveden, p. 611. 



410 ROGERI DE WENDOVEB 

A.D. 1182. marcas auri liberaliter assignayit, et sic in Nor- 
manniam transfretavit. Quibus utique diebus 
dux Saxonum Henricus et gener regis ab impe- 
ratore in exilium pulsus in Normanniam venit 
ad regem^ ducens secum ducissam et duos filios 
ejus^ Henricum et Othonem ; et per tres annos 
exhibitus est a regali munificentia in omnibus 
vitdB necessariis abundanter. Eodem anno Wal- 
terus de Constantiis^ archidiaconus Oxoniensis, 
consecratus est episcopus Lincolniensis a Ri- 
chardo, Cantuariensi archiepiscopo^ Andegavis, 
in ecclesia sancti Laudi. Eodem anno obiit Wal- 
terus, Roffensis episcopus. 

De morte Simonis abbatis et mccessione GuarinL 

A.D. 1183. Anno Domini mglxxxiii.^ defuncto Simone^ 
simon,abix>t abbatc de sancto Albano^ ^Warinus^ ejusdem ec- 
'* clesiae prior, successit^ et in die nativitatis Dei 
genitricis abbatis benedictionem suscepit. 

De morte Henriciy regisjmenis. 

Deathofthe Circa dics istos rex Henricus diligentem 
uen"iy. "' opcram impendit, ut filii ejus, Gaufridus de 
Britannia et Richardus de ducatu Aquitanniae, 
homagium facerent filio suo primogenito regi 
Henrico. Quod quidem pater petiit, Gaufridus 
de comitatu Britanniae gratanter complevit ; Ri- 
chardus vero^ cum rogatus a patre id ipsum 
facere debuisset^ ira incanduit vehementi, in- 
congruum esse dicens, cum eodem patre et ex 
eadem matre ducerent originem, si^ patre vi- 
vente^ fratrem primogenitum aliqua subjectionis 
specie superiorem agnoscerent ; sed^ sicut fratri 
primogenito bona debentur paterna^ sic in bonis 
maternis Richardus successionem legitimam ven- 

> Warinus.'] See hi» life by Matt. Paris, p. 94. 



FliORES HISTORIARUM. 



411 



dicabat. Haetc audiens rex pater^ 4racandise ca- a.d. uss. 

lore succensus^ adversus Richardum dura propo- 

suit, et^ ut rex junior ad edomandam fratris su- 

perbiam totus insurg^eret, constanter indixit. Ha- 

bitis inter se colloquiis frequenter, cum nulla spes 

.de pace haberetur^ rex juvenis undique copiosum 

congregavit exercitum, et, dum congredi cum fra-. 

tre suo decrevisset, praecisa est, velut a texente, 

▼ita ejus^ qui spem multorum deficiens praecidit ; 

siquidem in flore juventutis suas^ cum annum 

setatis vigesimum octavum complevisset^ intra 

Gasconiam^ in illo tractu terras quae Turonnia 

dicitur, apud castellum Martel in festo sancti 

Bamabae apostoli rex junior ^e medio est sub- 

tractus; corpus autem in lineis vestibus, quas 

habuit in consecratione sacro chrismate deli- 

butas, regaliter involutum apud Rothomagum 

delatum est, et in ecclesia cathedrali prope ma- 

jus altare cum honore tanto Principi congruo 

tumulatur. Eodem anno Girardus^ cognomento 

Puella, consecratus episcopus Coventrensis, qui, 

cum decem septimanis sedisset, in fata concessit. 

Eodem tempore Walterus de Constantiis, Lin- 

colniensis antistes, in Angliam veniens in sua 

sede est solenniter collocatus. 

Anno Domini mclxxxiv. ^Richardus. Cantua- a.d. ii84. 
riensis archiepiscopus, apud Halingum, villam events. 
Roffensis episcopi, diem clausit extremum. Eo- 
dem anno rex Henricus duxit in Angliam Sax- 



^ Iracundus calore succensua, ] 
He was afterwards reconciled to 
Richard,aud took his part against 
his brothers Henry and Geoffrey. 
Hoyeden has giyen a far better 
and fnUer acconnt of the history 
of this period ; p. 618, seq. 

'£ medio est subtractusJ] Find- 
ing himself past hope of recovery, 
he sent for his father, who re- 
fused to come to him, fearing 



treachery. He died confessing 
his sins and asking absolution 
from the bishops attending his 
death-bed ; Hoyeden, p. 620. 

^Richardus, ] ^ homo quidem 
mediocriter litteratus sed lauda- 
biliter innoxius;' Neubrig. iii. 
§ 8. Hoyeden writes', that in a 
vision the Lord appeared up- 
braiding him ; p. 622. See Pet. 
Blesensis, ep. ii. 



412 



ROGBRI DB WENDOVn 



^3 laft. onisB ducem cum familia raa, et infra dies paocos 
ducissa apad Wintooiam pq^rit filinm, qaem 
vocayit WilldmiaB. Eodeai anno Baldewinus, 
episcopns Wigonrieiims, dectns est archiepisco- 
pus Cantnarifrrijy et WaJterus Lincolniensis 
electos est ^ arch ir pis c o pns Sodiomagensis, qui, 
soscqitis palKis, in sois sont sedibns soleniiiter 
collocati. 'Eodem tempore Philippns, archiepi- 
scopns Coloni^isis, et Philippns, comes Flan- 
drensis, Tenemnt in Angliam vota orationnm 
beato Tbomae martyri soluturi, qnibns rex An- 
glorum occurrens petiit nt Londonias venirent 
visuri regiam civitatem ; in qnomm adventn, 
quod ante non erat visumy civitas coronata re- 
splenduit, gaudium et tripudium per omnes pla- 
teas intonuit civitatis. Archiepiscopus vero Co- 
loniensis et cum eo comes Flandrensis in ecclesia 
sancti Pauli suscepti sunt processione solenni; 
et die eodem simili honore sibi exhibito. tand^n 
per quinque^dies in palatio regis expoisis snnt 
effusjpribus hospitati, sed, an mnltis msMribiis 
donati recessenuit^ qwKWM ««perAwm iMiiiLm 
Eodem anno obiit J<M(jlii«ii^ ^miiilwiiiiBiii cpi- 
scopus. 

Quod Saraemi Hby^mi^ (CHjfigtiMM invadenU» 

eonfim i^Kimmmt. 

ThoSaraceni His' deoique diebus> drea festnm beati Johan- 

*"^ " niH Baptistas, rex Saracenorum qui sunt in His> 

pania^ Gamius, duxit regcm r^^m Saracenoram, 

nomine ^Macemunt, intra fines Christianoram 



> Arehiepittmpm» fMbMiMg«ii« 

hesitated 8oiii« Uiim^ iK^twi^^ii tli« 
iiicreafie of diKnity mmI diNiuMi» 
tion of weallli» whirli woiiM b^ 
(he coii6equeiicc« uf Uie «xclMiise ; 

iU.^8. ^^ 



' EMfeni.] Diceto, col. 625. 

*Htt ietUqme diebus.'] From 
Dioeto, cot «24. 

*Mmeemtmt,1 Joseph Amiral- 
muaMBin, or Almahadom, the 
«Mperor, is here inteiided ; see 
l^, ad «n. 1184, § 8. 



PLORES HI8T0RIARUM. 



413 



cum regibus triginta septem; qui inprimis ob-A.D. ii84. 
sederunt sanctum Hirenseum^ et tribus diebus 
cum totidem noctibus pugnayerunt, et tandem, 
dejectis moeniis, intraverunt ; qui autem interius 
muros defendebant se intra turrim receperunt, 
ut protegerentur ibidem. Nocte vero sequenti 
venit antistes Portugalensis cum filio regis^ et 
quindecim millia peremerunt Saracenorum et re- 
gem Gamium^ et posuerunt corpora defuncto- 
rum ubi murus dejectus erat^ ut per ea loco 
muri defenderentur. In crastino autem^ in Mie 
scilicet sanctorum Johannis et Pauli, archiepi- 
scopus sancti Jacobi viginti millia. conduxit ar-- 
matorum/ et in aurora diei de Saracenis trigin-- 
ta millia interfecit. In die postea beatae Mar- 
garetee apud Alcubaz peremerunt Saraceni de- 
cem millia. mulierum etinfantum ; sed. illi^ qui 
fuerunt. in oppido Alcubaz^ exeuntes tres. reges 
cum omni eonim exercitu percusserunt. ' Pdstea, 
in vigilia beati Jacobi^ rex Macemunt audivit 
quod rex Gallicise venerat^ ut solus cum.solo 
dimicaret; Macemunt^ cum praspararet. se ad 
pugnam, dum equum vellet ascendere, ter. ab eo 
lapsus interiit; quo mortuo^ totus ejus exercir 
tus fugit, omni pecunia relicta. Rex vero Por- 
tugalensis ex captivis Saracenis dedit servos, 
qui cementariis ministrarent ad ecclesias repa- 
randas, et de pecunia sancto Vincentio auream 
fecit . thecam. Venerunt postmodum galeiae in- 
finitae Saracenorum apud Ulixebonam^ ducentes 
dromundum/ in quo talis erat machina, quod. 
per ipsam Saraceni poterant ire et redire ultra 
muros civitatis armati ; sed^ Deo disponente^ qui- 
dam in aqua se ^dromundo supposuit, et^ eo per- 
forato, submersit. Saraceni autem se delusos 



^ Die scilicet Mncterum Johan' 
niset Pauli.'] The 26th June. 



' Dremundo, ] Du Gaoge ad 
voc. < Dromones ;' Neubrig. 637. 



414 



ROGERI DE WENDOVBR 



JeruBalem. 



A.D. 11S4. esse cognoscentes fugerunt^ omniay quse sua fue- 
rant^ relinquentes. 

Quod Guido de Liziniaco regni Jerusakm constituitur 

procurator, 

Gay de ReffnavU sub iis diebus in Hierusalem ^ Balde- 

Lusignan, ^ 

p^^^^of wihus, Amalrici quondam regis filius, qui ab 
initio regni elephantino laborans incommodo 
jam lumen amiserat, et^ putrescentibus membro- 
rum extremitatibus^ pedes ei et maniis suum 
officium denegabant ; regiam tamen administra- 
tionem^ licet corpore debilis esset animo fortis, 
supra vires nitebatur implere. Convocatis ita- 
que principibus suis^ matre praesente et patriar- 
cha, ^Guidonem de Liziniaco, comitem Joppen- 
sem et Ascalonitanum, regni constituit provi- 
sorem. Habuit idem Guido sororem regis uxo- 
rem, nomine Sibillam, quae prius marchisio de 
Monte-Ferrato matrimonio copulata filium ex 
illo susceperat nomine Baldewinum; sed cum, 
aliquanto tempore Guidone procuratore exist- 
ente, Hierosolymitanum non prosperaretur reg- 
num^ rex^ amoto eo^ Reimundo, comiti Tripoli- 
tano^ regni curam commisit. 

Quod Salaadinui, Soldanus Baiylonis, plures civitates 

Chrisiianorum destruxit. 

Contigit^ hac tempestate, ut Salaadinus, Solda- 
nus Damasci, subjugatis onmibus regibus Sara- 
cenis in finibus totius orientis^ ita ut diceretur 
rex regum et dominus dominantium^ cum ei 



Conquests 
of Saladin. 



1 jBaUetrtniM. ] Baldwin IV. 
Compare Beroaid. Thesaurarius 
in Murator. Rer. Ital. Scriptt. 
Tii. col. 781. 

' GiMdonem de Ltzttttoco.] Guy 
de Lusignan; he had slain in 



116S Patric, earl of Salisbury, 
and had been banished Poitiers 
by Henry II. in consequence; 
HoVeden, p. 514. 

»Con%t*. ] Compare WiU. 
Tyr. p. 1037, seqq. 



FLORES HTSTORIARUM. 415 

obedirent omnium gentium nationes^ adjiciens a.d. ii84. 
ei^o ut universam sibi Christianitatem subju- 
g^aret, intrante Julio mense, Jordanem transi- 
vit^ terram circa castrum Crach, quod antiqua 
appellatione ' Petra deserti * dicebatnr^ devasta- 
vit^ cibaria coUegit. Deinde Neapolim transiens 
villam spoliavit et postea concremavit ; inde 
progrediens ad urbem Sebastaeam pervenit, ubi 
episcopus civitatis villam et ecclesiam suam oc- 
toginta captivis redemit ; inde Arabiam veniens 
eam destruxit, viris et mulieribus captivatis. Ad 
magnum inde Gerinum transiens castrum diruit, 
et, quibusdam captivatis, mulieres et parvulos 
interfecit ; inde ad parvum Gerinum^ quae villa 
est templi, eam vastavit, et recedens per cas- 
trum quoddam hospitale, quod Belverium dici- 
tur^ quibusdam captis et quibusdam interfectis, 
recessit. 

Quod rex Anglorum eligitur in regem Hierosolymartm. 

Mortuo interea Baldewino, rege Hierosolyma- Death of 
rum leproso, regnavit pro eo Baldewinus, puer 
quinque annorum^ nepos ejus ex sorore Sybilla 
et Willelmo, marchione Montis-Ferrati, genitus ; 
qui statim in regem coronatus Reimundo» comiti 
Tripolitano, committitur nutriendus. Videntes 
igitur clerus et populus regnum in eum deve- 
nisse statum, in quem non posset diu subsis- 
tere, quid facto opus sit, diligenter pertractant ; 
et cum pax Salaadini haberetur suspecta, et de 
rege puero nihil remedii sperabatur, tandem 
unum erat omnibus consilium, ut ad Henricum 
regem Anglorum legatos mitterent, qui ei ex 
parte universitatis regni Hierosolymitani regnum 
et claves sanctae civitatis et sepulchri Domini 
sanctseque resurrectionis solemniter deportarent. 



416 



ROGBRI D£ WENDOVER 



A.D. 1184. 



A.D 1185. 
Embassy 
flrom PiUm- 
tio« to 
Henry. 



Letter of 
Luciiu to 
Henry. 



Heraclius^ patriarcha officium legationis rogatus 
suscepit, qui^ adjuncto sibi magistro hospitalis et 
quibusdam aliis^ Mediterraneum mare transivit, 
et Romam usque perveniens ad regem Anglo- 
rum literas a papa Lucio precatorias impetravit. » 

Qmd HeracUm jpatriarcha in Angliam vmiens regi 
dectionem de se factam puhlicavit. 

Anno Domini.MGLXXXV. Heraclius^ patriarcha 
sanctse resurrectionis^ et dominus Rogerus^ ma-? 
gister hospitalis domus Hierusalem^ venenint ad 
regem Angliae Henricum apud Redingum; qui/ 
cum sui itineris causas cum literis apostolicis 
exposuissent, sanctse civitatis Hierusalem et 
terrse promissionis desolationem per ordinem 
enarrassent^ regem et omnem multitudinem^ quaa 
conveneraty in lachrymas et suspiria provoca- 
runt ; deferebant enim ad regem memorabilia 
suae petitionis signa^ nativitatis Jesu Christi^ 
passionisj resurrectionis^ turris David^ sanctique 
sepulchri claves et vexillum regni, quae omnia 
rex non mediocriter honoravit. Literse vero do- 
mini papse haec inter caetera continebant ; 

Epistola LmiipaptB ad regem Anglorum. 

' Lucius^ episcopus^ servus servorum Dei, et 
caeteira. Cum cuncti praedecessores tui prae cae- 
teris terrae principibus armorum gloria et animi 
nobilitate longe retro claruerunt^ eosque fideli- 
um populus habere in sua didicerit adversitate 
patronoSy merito ad te^ non tantum regni sed 
paternarum haeredem virtutum, quadam securi^ 



^ H^raclius ptUriarcha,'] It ap- 
pears that Ernaldus, master of 
the Templarsy had aJso accom- 
panied them, but died at Vero- 
na ; Hoveden, p. 628 ; Diceto, 
col. 626. Compare Newburgh, 



iii. § 10. Pagi, ad an. 1185, 
§ 7, seqq. 

^Lucius.'] The letter may be 
seen at length in Hoveden, and 
Newburgh, iii. § 12. In the text 
it ifl much abridged. 



ITLORBS HISTORIARUM« 417 

tate praBSumpta recnrritnry ubi populo Christia- a.d. ii». 

no imminere periculum^ imo exterminium^ for<» 

midatar^ ut per brachium regise magnitudinis 

£jus membris impendatur prcesidium^ qui te ad 

tantae glorise apicem pervenire sua pietate con* 

cessity et te contra sui nominis impugnatores ne- 

farios murum inexpugnabilem ordinavit. Porro 

noverit vestra serenitas, quod Salaadinus ille, 

sancti nominis Crucifixi immanissimus persecutor» 

ita nunc in spiritu furoris contra Christi fideles 

terrae sanctae adeo invaluit, quod, nisi immani^ 

tatis ejus impetus objectis obicibus reprimantur^ 

habet fiduciam, quod influat Jordanis in os ejus/ 

et caetera, 

Qiiod rex Henricm regnvm Hi&rosolymarym recusavit 

His auditis, rex Anglorum, convocato clero Henry 
regm ac populo^ convenerunt Londomis apua ^^^^ ^ 
Fontem-clericorum ^ decimo quinto kalendas 
Aprilis cum universa nobilitate regni, ubi dictus 
rex, audientibus patriarcha et magistro domus 
hospitalis, omnes fideles saos multis adjuratio- 
nibus astrinxit» quatenus proferrent in medium, 
quid super his saluti animae suas viderint expe^ 
dire ; ad hoc enim asserit animum suum inclina- 
tum, ut^ quod ex eorum consilio acciperet, modis 
omnibus observaret. Tunc concilium universum 
super praamissis coUoquentes^ sanius visum est et 
animas reg^ multo salubrius, ut regnum suum 
debita moderatione gubemet et illud a barba- 
rorum irruptione tueatur^ quam orientalium con- 
sulat in propria persona saluti ; de filiis regis 
quidem^ quorum petiit aliquem patriarcha si 
rex venire recusaret^ quicquam statuere, cum 
essent abseutes, incongruum videbatur. £odem 

^ Fontem-clericorum^ orClerk- i Mills* History of the Crusades, 
enwell ; Diceto, col. 626. See | vol. ii. p. 7, note, 

VOL. II. 2 £ 



418 



ROGBRI DE WENDOVBR 



A.I). 118A. 



Henry at 
Rouen. 



A.D. 1186. 

Mixed 

events. 



anno Johannes^ filins regis, a patre militaribus 
accinctus armis apud Wyndleshoram pridie ka- 
lendas Aprilis^ 4n Hibemiam transfretavit ; quo 
facto, rex Henricus cum patriarcha^ mari trans« 
ito, diem Paschse apud Rothomagum celebra* 
vit. Rex Francorum^ audito reg^s Angloi*um 
adventu^ cum festinatione venit apud ^VaJlem- 
Buil castellum, ubi reges in coUoquiis familia- 
ribus triduo perstiterunt et in eoi*um praesentia 
multi nobiles cruce signati sunt ; sed ipsi reges 
patriarchae nihil aliud in responsis dederunt, nisi 
quod uterque terrse sanctse festinum promiserunt 
auxilium, non enim leve eis yidebatur ab ex- 
tremis finibus occidentis rem tam arduam atten* 
tare; patriarcha vero^ cujus negotium in arcto 
erat positum^ spe frustratus ad propria remea- 
vit. Eodem anno Hugo de Lacio, dominus pro- 
vincise quse Media dicitur, ^interfectus est oc- 
tavo kalendas Augusti. Eodem tempore^ comite 
Huntendon^ cum absque liberis decessisset, rex 
Anglorum dedit comitatum illum regi Scotorum 
Willehno cum pertinentiis suis. Eodem anno 
Gilbertus de Glanvilla, archidiaconus Luxoni- 
ensis, consecratus est episcopus Roffensis tertio 
kalendas Octobris. In eodem tempore dux 
Saxonum Henricus licentia imperatoris rediit ad 
propria^ suo tantum patrimonio contentus. 

Quod BaMewims, Cmtuariemis archiepiscoptis, 
pallium et hgatiam suscepit. 

Anno Domini mglxxxvi. Baldewinus^ Can- 
tuariensis archiepiscopus, pallium cum legatione 



^/n Hibemiam tranrfretavit,'] 
Henry had obtained leaye from 
Urban, according to Hoveden, to 
crown either of his sons kiDg of 
Ireland, p. 6S1 ; and in 1187, 
Octavian and Hugh de Nunant, 
bishop of Dnrham, had been com- 



missioned by the pope for that 
purpose, bnt Henry deferred the 
coronation, p. 634. 

* Vattem-RuU.'] Vaudreuil. 

' Tnterfectus esty ] ' a Malva 
Miadaichyinfimas manus homine ;* 
Diceto, ool. 626. 



PLORfiS HISTORIARUM. 419 

in provincia sibi subdita accepit. Eodem anno a.d. ii86. 
Willelmus de Ver, in festo beati Laurentii^ He- 
refordensis est consecratus antistes. Eodem 
anno ^Gaufridus, comes Britannise et filius regis 
Angliae^ diem clausit supremum decimo quarto 
kalendas Septembris^ et sepultus est Parisius in 
ecclesia beatae Marise in choro canonicorum ; 
reliquit autem duas filias^ quas genuerat ex Con- 
stantia uxore sua, filia scilicet Conani comitis 
BritanniaB^ quse etiam tempore quo vir ejus obiit 
gravida fuit, quae postea filium pariens Arturum 
illum Yocavit. Eodem anno Hngo, genere Bur-^ 
g^ndus et prior Carthusiensis ordinis in Anglia, 
consecratus est episcopus Lincolniensis in festo 
sancti Matthasi ; et eodem die Willelmus de Nor- 
hale consecratus est Wigorniensis episcopus. 
Eodem anno^ defuncto papa Lucio, ^Urbanus 
successit, Per idem tempus Johannes^ prascen- 
tor Exoniensis^ ejusdem ecclesias consecratus 
est antistes. 

Qmd jpapa Urhcmus Baldemm^ Cantmriensi archi^ 
episcopo, eoncmit lU eomtrueret ecdesiam apud 
Akintonam. 

Eodem tempore papa Urbanus Baldewino^ ar- Letter of 

«•• ^^ • • \ ••^•1 1 Urban to tho 

chiepiscopo Cantuariensiy ^scnpsit in haec verba; archbishopof 
' Praesentium tibi auctoritate mandamus^ ut liceat ^*"*"^"'^- 
tibi ecclesiam in honorem beatorum' martyrum 
Stephani et Thomae construere^ et de idoneis jam 
ornare personis^ quibus beneficia^ quas ad eorum 
sustentationem constitueris, canonice debeas as- 
signare. Item fratemitati tuae mandamus, ut 
quarta parte oblationum, quaa ad reliquias beati 



1 Gai{fridusJ] It ig Hoyeden'8 
account that he was killed by a 
fall from his horse at a toama* 
ment. The French historians say 
that he died of a fever. 



' Urbanus^ the third ; elected 
in Noyember It^S, died in Octo- 
ber 1187. 

* Scripsit,'] Dated Verona, Ist 
October ; Diceto, col. 631. 

2e2 



420 



ROGERI DB WENDOVER 



A.D.1186. Thomse martyris offeruntur, monachoram usibos 
concessa^ quarta fabricis ecclesiae deputata^ 
quarta pauperibus erogata, quartam portionem 
liceat tibi in alios usus bonos pro tuas voluntatis 
arbitrio erogare/ 

Quod Sybilla in reginam Hierimlymarum 

cor<matur. 



Blbylla, 
queen of 



Circa^ dies istos^ Baldewino puero rege Hiero- 
jeriii^m. solymarum defuncto^ non erat qui ei in regnum 
succederet, prseter Sybillam, uxorem Guidonis 
comitis Joppensis^ quse soror erat regis leprosi 
et regis pueri nuper defuncti mater; sed quo- 
niam tempus instabat, ut treugae inter Salaadi- 
num et populum Christianum constitutae solve* 
rentur, regni provisio jam in arcto posita erat^ 
nec differri potuit quin de illius ordinatione 
illico tractaretur. Convocato igitur procerum 
concilioy in hoc pariter consenserunt, ut Sybilla, 
Guidonis uxor^ tanquam haeres justissima regum 
praedictorum coronaretur in reginam^ et Gui- 
donem^ qui regno insufficiens erat regendo^ so- 
lemniter repudiaret. Respuit Sybilla regnum 
sibi sub tali conditione oblatum^ donec proceres 
id generaliter illi concesserunt et juramento fir- 
maverunty ut, quem ipsa maritum eligeretj om- 
nes ipsi sicut regi obedirent; Guido etiam vir 
ejus suppliciter postulabat, ne pro suo damno 
regni provisio differretur. Ita tandem cum la- 
chrymis adquiescens coronata est solemniter in 
reginam, et omnium fidelitatem, adhibito jura-. 
mento, suscepit ; et Guido vir ejus^ sine spe con- 
jugis et regni^ ad sua divertit. Nuntiatur in- 
terea Salaadini hostilis adventus, quod nec a vero 



' Circa dies istos,'] The foUow- 
ing story is recounted also by 
Hoveden, and the continuator of 



William of Tyre. See Michaud, 
ii. p. SIS. 



FLOR£S HISTORIARUM, 42l 

distabat^ unde regina^ convocatis edicto reg^o a.d. 1186. 
viris ecclesiasticis et secularibus, de rege ha- 
buit eligendo tractatum ; et quoniam id sibi 
prius ab omnibus concessum fuerat, ut quem 
vellet maritum eligeret, exspectantibus rei exi- 
tum universis, regina Guidoni^ qui inter alios 
adstabat, voce clara dixit^ ' Domine mi Guido,. 
ego te in maritum eligo^ et me simul cum regno 
tibi tradens te regem futurum publice protestor/ 
Ad hanc vocem omnes stupefacti admirabantur 
valde, quod tot viros prudentes una mulier ita 
simplex delusit. Laudabilis plane foemina et 
tam pudicitise quam prudentise prseconiis extol- 
lenda ; sic enim negotium temperavit^ ut regnum 
viro et sibi virum obtineret. Factus est his Earthqoake. 
diebus per orbem uoiversum terrsemotus mag- 
nus et horribilis^ ita ut etiam ^ in Anglia^ ubi raro 
contigit, multa asdificia subverterentur. Contigit 
autem his diebus matrem Salaadini ab ^Egyp- 
to in partes transire Damascenas in apparatu 
magno et divitiis copiosis^ quae de fide trea-^ 
garum praesumens per fines regionis, quse trans 
Jordanem sunt^ secure perrexit ; in cujus comi- 
tatum Reginaldus de Castellione temere irrum-^ 
pens divitias diripuit universas^ veruntamen 
mater Salaadini fuga periculum declinavit. Com- 
motus inde Salaadinus restitutionem ablatorum 
et super injuriis satisfactionem sub pactione 
foederis postulavit, conventus autem super hiis 
Reginaldus de Castellione a Salaadino dure nimia 
et contumeliose respondit ; Salaadinus vero, Isetus 
supra modum, quod in parte Christianorum di- 
ruptae erant treugae, ad vindictam provocatus 
accingitur ad certamen. 



* In Anglia,'] ' Circa partes aquilonares ;' Diceto, col. 628« 



422 ROGERI DB WENDOYER 



QufOd Salaadinus terram sanctam depopulatur. 
A.D. 1187. Anno Domini mclxxxvii. Salaadinus contra 

BttooMses 

of saiadiD. Christianos indi^atione succensus Parthos^ Be- 
dewinoSy Tnrcos^ Saracenos, Arabes, Medos con- 
Tocat et ^Cordinos, et his omnibns cum iEgyptiis 
stipatus fines Christianonim conterit et contur- 
bat ; et jam^ non contentus quod parra quaedam 
in Galilaea occupayerit praesidia, Calvariam ob- 
sidere proponit. Cum omnium igitur machina- 
rum genere illuc properaret^ Magistrum militiae 
Templi cum fratribus sexaginta et Christianorum 
multitudine itinerando peremit et cum palma 
martyrii ad caelestia regna transmisit; hac igi* 
tur Salaadinus victoria exhilaratus sid obsidi- 
onem CalTariae festinans -contendit. Rex au- 
tem Hierusalem^ ut urbem audiyit obsidione yal- 
latam et inclusos yehementer affligi^ edicto re- 
gio omne regni robur conyocayit; illis solum- 
modo in castrorum praesidio relictis^ quos astatis 
et sexus infirmitas armorum prorsus habebat im- 
munes. Castra igitur moyentes a fonte Sepho- 
ritano^ ubi conyenerant, stipati militum yiginti 
millibus incesserunt. Praefecto itaque exercitui 
Reimundo^ comite Tripolitano^ yersus Tiberiam 
sunt profecti ; cumque funestus dies certaminis 
instaret^ camerario regis yisio tremenda conti- 
git^ yidelicet quod aquila qua&dam Christianum 
transyolaret exercitum^ quae missilia septem ge- 
rens in pedibus yoce terribili personaret^ 'Vae 
yobis Hierusalem^ yae yobis !' Ad hujus yisionis 
expositionem sufficere nimirum credimus^ quod 
Spiritus Sanctus de reprobis loquitur per pro- 
phetam, ' Tetendit Dominus arcum suum, et in eo 
parayit yasa mortis/ 

' Con2fno«J or the Cards ; see Gibbon, vol. xi. p. 124^ and the 
note ^. 



PLORBS HISTORIARUM. 



423 



De captione sancta erucis et regis Hierusalem 

a iSakMdino. 

Aadiens^ autem Salaadinus» quod rex in suc» a.d. iisr. 
oursum Teniret obsessorum, venientibus audac'- xiberiM. 
ter occurrit, et, cum eos in scopulis angustis et 
praeruptis inclusos cognovisset^ non longe a Tibe- 
riade^ in loco qui Marescallia dicitur^ in regis ex- 
ercitum irruit confidenter ; igitur Christiani hos- 
tes Tiriliter exceperunt, quantum locorum angus- 
tiae permittebant. Pugnatum est acriter hinc et 
inde et corruerunt interfecti^ tamen, exigentibus 
Christianorum peccatis, prseTaluit tandem pars 
adTorsa ; nam, ut aiunt, comes Tripolitanus, 
militiae princeps» Texillum regis in terram pro- 
ditiose demittens Christianos fecit fugam me- 
ditari, sed quo fugerent^ nisi in hostes^ non 
habentes. Rex Guido captus est cum cmce 
sancta^ et omnis multitudo eorum capta fuit Tel 
gladiis interfecta ; eTaserunt tamen ab hac clade . 
comes Tripolitanus licet omnibus suspectus^ do- 
minus Reginaldus Sydonis patronus» atque do^ 
minus Balianus cum paucis fratribus militi» 
Templi. Facta est autem haec misera belli con- 
gressio quinto scilicet et quarto nonas Julii, in- 
fra octaTas apostolorum Petri et Pauli. ETasit 
etiam ab hac clade Theodoricus, Magister mili- 
tifie Templi, qui tamen ipso die ducentos et tri- 
ginta de fratribus amisit. Comes Tripolitanus 
hoc quod sine sanguinis effusione eTaserat, in 
argumentum sumebatur contra ipsum, quod in 
regem et populum Dei proditiose egisset. Capti 
sunt etiam cum cmce ejus bajnlatores episcopus 



^Audiens,'] Compare Nenbrig. 
iii. ^ 17^ Bemard. Thesanr. co). 
790, Jac. de Vitriaco, 1117^ with 
Hoveden, p. 636, where there is 



preBerred a letter frum one of 
the Templars, giving an accoimt 
of these eyents. 



424 



ROGERI DB WBNDOYER 



Contlnued 
■uccess of 
Saladin. 



A.D. 1187. Aconensis et praecentor Dominici sepnlchri^ ille 
csesus et iste captus pariter cum ipsa succum- 
bunt; sicque capitur ctux sancta propter pec- 
cata hominum, et^ quse nos a yeteri captivitatis 
jngo absolvit, pro nobis captiva ducitur et pro- 
fanis gentilium manibus contrectatur^ 

Quod sancta cimtm cum tota/ere terra Hierosoly^ 
mitana a Salaadino mbjugattAr. 

Salaadinus^ itaque victoria potitus Tiberia-* 
dem revertitur^ et, solo prsesidio quod supererat 
capto^ regem cum caeteris quos ceperat Damas- 
cum transmisit. Deinde Galilaeam invadens uni- 
versa pro libitu occupavit, et veniens Ptolomai- 
dam sine sanguinis eam effusione suscepit. Inde 
Hierosolymam festinans urbem obsidet^ machi- 
nas in gyrum locat ; cives quas possunt defensio- 
nes objiciunt^ sed arcus^ balistse, petrarias effectd 
carent et inutiliter contrectantur ; vulgus vero 
pavidum ad patriarcham et reg^nam, qui tunc 
urbi prseerant^ flebiliter supplicans instat^ ut cum 
Saiaadino de urbe tradenda conveniant. Pactio 
tandem intercedit magis dolenda quam memoran- 
da^ nam, sing^li capitis sui censum statuenteS, 
vir bisantios decem^ mulier quinque^ infans linum 
{>ersolveret^ et quisquis qui ad haec non sulfficit 
teneretur captivus ; erant autem in civitate qua- 
tuordecim millia utriusque sexus hominum, qiii 
ad hoc non sufficientes jugum subierunt perpe- 
tu8B servitutis. ^ Reddita est civitas sancta inimicis 
Christi^ et sepulchrum possident^ qui persequun-» 
tnr Sepultnm ; crucem tenent^ qui Crucifixum 
blasphemant. Ingressus itaque civitatem Salaa- 



^ Salaadinus,'] Bern. Thesaur. 
col. 794, uq^ 

^ Reddita est civitas sanctay] 



oh the ISth October. Se^ the 
account of its capture by Cog* 
geshale ; Martene, Vett. Scriptt. 
tom. V. col. 667| seqq. 



FLORES HISTORIARUM. 425 

diniis cum strepitu tympanorum et tubicinum adA.D.ii87. 
templum properabat» et cruce quse in eo erecta 
stabat deposita, ejectisque quas Christiani vene* 
rabantur^ templum intus et extra aqua lustrabat 
rosacea^ et sic erroris sui superstitiones per qua- 
tuor angulos templi magno fecit strepitu concla-' 
inari ; ecclesiam sanctae resurrectionis et sepul* 
chrum Dominicum cum locis aliis venerabilibus 
quibusdam Syrianis sub certo constituit triblito ; 
et inde festinanter progressus urbes omnes cir- 
cumquaque positas et oppida subjugavit^ prseter 
Ascalonem et Tyrum, et Crach ultra Jordanem, 
quod alio nomine dicitur Mons-regalis. 

JProhibitio papa ne ecclma de Akintona eonstmatur. 

Eodem anno papa Urbanus scripsit Balde-if^of 
wino, Cantuariensi archiepiscopo» pro negotio Mchbithopof 
conventus ecclesise ejusdem in hasc verba; ^^ Di-> 
lecti filii nostri, prior et conventus ecclesiae tibi 
commissse, ad nostram prsesentiam literas et nun« 
tios destinantes proposuerunt de ecclesia, quam 
aedificare coepisti, tantum sibi et ecclesias dispen-» 
dium proventurum, quod, nisi fuerit ab ejus con- 
structione cessatum, praescripta ecclesia suae ho-^ 
nestatis et status miserabile suscipiet detrimen* 
tum ; nos autem sollicite providere volentes, ne 
inter te et fratres tuos materia remaneat jurgi^ 
orum, cum non possunt convenienter intendere 
divinis obsequiis, qui sunt in contentionibus, de 
consilio fratram nostrorum monemus fraternita^ 
tem et districte praecipimus, quatenus, donec cau- 
sa cognita statuamus quid de ipsa fieri debeat, 
omni occasione et appellatione postposita, ab il- 
lius ecclesiae constructione desistas, literis aliis 
non obstantibus a sede apostolica impetratis.' 

' DUecti.l Diceto, col. 635. In the text it is somewhat abridged. 



426 



R06BR1 DE WENDOYER 



A.D. ]1S7. 



A.D. 1188. 



Eodem anno^ mortuo papa -Urbano, ^Gregorius 
successit, qui^ cum sedisset duobus mensibus, ^de- 
functus est^ et 'Clemens tertius decimo tertio ka- 
lendas Januarii surrogatur. Eodem anno Gile- 
bertus, Londoniensis episcopus^ naturae debitum 
solyit. Eodem anno Richardus^ comes Pictavi^^ 
ensis, cum audisset calamitatem terrse sanctae et 
de capta cruce, non exspectata alicujus prsedi- 
catione yel patris sui consilio aut yoluntate, pri^ 
mus inter proceres transmarinos signaculum cru-* 
cis suscepit de manu archiepiscopi Turonensis. 

Quod ad pradicatimem erucis multi cruce 

signa/atur. 

Anno Domini mclxxxviii. Fredericns. Roma- 

Preparations . ^. . tt . . * ■■ 

foracmaada. norum impcrator, ad prsedicationem Hennci, Al- 
banensis episcopi et apostolicae sedis legati^ qui 
a papa Clemente missus fuerat^ crucem Christi 
sascepit ; et eodem tempore rex Francorum Phi- 
lippus et rex Anglorum Henricus in Normannia 
pro subventione terrae sanctse ^ad coUoquium ve- 
nientes inter Triam et Gisortium^ post longos 
tractatus^ praesente comite Flandrensi Philippo^ 
in hoc pariter consenserunt, ut, sumpto crucis 
' signaculo» iter Hierosolymitanum socialiter expe* 
dirent. Rex igitur Anglorum primo crucis signa- 
culum suscepit de manibus archiepiscoporum Re- 
mensis et Willelmi Tyrensis^ quorum ultimus a 
domino papa super negotio crucis ofBcium lega-* 
tionis susceperat in partibus occidentis. Deinde 



^ Gregorifu^ the eighth ; elect- 
ed the 20th Octubery died the 
17th December. 

^ D^mutus est,"] His death was 
said to have been occasioned by 
a fever, brought on by anxiety 
atid grief, on account of the suc- 



cesses of Saladin ; Jac. de Vi* 
triacoy p. 1120. 

* Clemens tertius."] He died the 
27th March 1191. 

* Ad coUoquium venientesJ] On 
the 21 st January ; Diceto, col. 
636. Compare Concil. ed. Har- 
duin^ tom. vi. col. 1899. 



FLORES HISTORIARUM. 427 

rex Fnincoram et Pbilippus, comes Flandrensis» a.d. iiss. 
crucem sumentes exemplum aliis potissimum prae-* 
buerunt ; unde tam in imperio» quam de utroque 
re^o regum praedictorum, arcbiepiscopi^ episco- 
pi^ duces, marcbiones et comites^ barones, mili- 
tes et medise manus bomines yulgusque promis- 
cuum crucem animosius susceperunt. Provisum 
est etiam inter eos, ut omnes de regno Franco- 
rum cruces rubeas, de terris regis Anglorum 
albas> de terra comitis Flandrensis virides ba- 
berent cruces. De terris autem^ castellis et re- 
bus omnibus usque peracta peregn^natione, et 
quilibet eorum in terra sua quadraginta diebus 
moram fecisset, omnia essent in eo statu quo 
fuerunt in die quo crucem suscepemnt. 

Qmre BicAardus, cames Pictavienm, animtm suwn a 

patre alienaverit. 

« • • ■ * 

Circa' dies istos Gaufridus de Liziniaco quen- Aflfkiniii 
dam RicbardOy comiti Pictaviensi, familiarem 
structis insidiis interfecit; in tanti vero ultio- 
nem delicti comes ad arma provocatur^ sed ac- 
ceptae crucis non immemor omnibus hominibus 
Gaufridi crucis signaculo insigniri volentibus pe- 
percit^ alios in ore gladii interfecit^ et in de- 
ditionem plura castella suscepit ; sed Gaufridus, 
regis Anglorum fultus pecunia et auxilio, ut di- 
cebatur, Ricbardo comiti restitit et parum pro- 
fecit^ unde idem comes animum suum a patre 
alienavit. Gaufrido itaque superato, comes ter- 
ram comitis Tholosani hostiliter ingressus^ inju- 
riatus ab ipso, intra breve temporis spatium cas- 
tella ejus septendecim subjugavit. Rex aatem 
Francorum indigne ferens quod comes Ricbar^ 
dus terram comitis Tholosani ingressus fuisset^ 

' Circa diet isto§,'] Abridged from Diceto^ col. 630. 



428 ROGERI DB WENDOVER 

A.D.I188. eo non certiorato^ 'castellum Radulphi latentei" 
ingressus est et onines in illo repertos ad fide^ 
litatem sibi faciendam coegit ; quod factum tanto 
principi ignominiosum videbatur^ cum prsesertim 
rex Anglorum post crucem susceptam transi- 
turus in Angliam regi Francorum totius terrae^ 
susB custodiam tradidisset. Deinde rex Franco- 
Tum castellanos quosdam regi Anglorum sub- 
jectos in suum favorem tam minis quam pro-» 
missis attraxit; et sic^ instinctu diabolico^ post 
crucem susceptam ^reges discordes effecti mu^ 
tuis sese damnis ad invicem afflixerunt, unde 
rex Anglorum Francorum ingressus regnum a 
Vemolio usque Meduanam universa contrivit. 
Eodem anno Richardus^ Wintoniensis episcopus^ 
obiit undecimo kalendas Januarii et Wintonise 
sepultus est. 

Epigtola Frederici, inym^atoris Bomcmi, ad 

Salaadinum. 

Letterof the Eodcm auuo Fredericus, Romanorum impera- 
sSSdin! ° tor^ Salaadino scripsit pro negotio terraa sanctae 
sub hac forma ; ^^ Fredericus^ Dei gratia Roma- 
norum imperator semper augustus et hostium 
imperii magnificus triumphator^ Salaadino^ Sa* 
racenorum praesidi, Hierusalem fugere exemplo 
Pharaonis. Quoniam terram sanctam nuper pro-^ 
fainasti, cui aeterni Regis imperio imperamus^ in 
tanti sceleris prsesumptuosam plectibilemque au-^ 
daciam debita animadversione decernere impe- 
rialis celsitudo et officii solicitudo nos admonet ; 
quapropter^ nisi occupatam terram et omnia re- 



. ^ CasteUum Radtdphif ] ' de 
Doloribus in Bitorica:' on the 
17th May ; Diceto. Compare 
Benedict. Abbat. ed. Hearne, p. 
507. 

* Reges diacordes effecti,'] They 



had met at Gisors on the 16th 
Augusty but could not agree ; 
Diceto. Hoveden, p. 645. 

' Fredericus, ] Hoveden, p. 
650. Compare Coggeshale, col. 
577 ; and Baronius, ad an. 



FLORES HISTORIARUM. 



429 



stitaaSy adjancta satisfactione sacris con^ttitutio- a.d. iiss. 
nibas pro tam nefandis excessibus taxata, [ne] 
legitimum minime videamur indicere bellum^ a 
capite kalendarum Novembrium evoluto anni 
spatio terminum constituimus ad experiendam 
belli fortunam in campo Tahpneos, in virtute tni- 
rificse crucis et in nomine Teri Josepb» Vix enim 
credere possumus bsec te latere^ quod ex scrjptis 
yeterum et in historiis nostri temporis factum 
redolet; numquid scire dissimulas^ ambas Mthio^ 
pias^ Mauritaniam, Persiam^ Syriam, ^ Partbiam, 
Judseam, Samariam^ maritimam Arabiam^ Chal«- 
daeam^ iSgyptum et Armeniam^ cum innumera<^ 
bilibus terris nostrae ditioni esse subjectas ? No* 
runt haec reges^ qui cruore gladii Romani sunt 
crebrius ^inebriati ; et tu quidem^ auctore Deo, 
intelliges quid nostrse victrices aquilae, quid co-^ 
hortes diversarum nationum^ quid furor Tbeu* 
tonicus etiam in pace arma movens^ quid caput 
indomitum Rheni, cujus juventus nunquam no*- 
vit fugam, quid procerus Bavarus^ quid Suevus 
astutus^ quid Franconia circumspecta, quid in 
gladio ludens Saxonia^ quid Thuringia^ quid 
Westphalia, qaid agilis Brabantia^ quid nescia 
pacis Lotharingia^ quid inquieta Burgundia^ quid 
Alpinse salices^ quid Frisonia in armento praB- 
volans^ quid Bohemia ultro mori gaudens^ quid 
Polonia^ suis feris ferior, quid Austria^ quid ^Sti- 
ria^ quid Bugresia^ quid partes IUyricse^ quid 
Leonardia^ quid Tuscia^ quid ^Archaritana^ qui^ 
vetus^ Proretha^ quid Spinacius nauclerus ; de- 
nique dextram nostram,. quam senip arguis^ qua* 



' Parthiam. ] * Persiam' re- 
peated in MS. 

s Inebriati.] 'Debriati' in MS. 

' Pohnia. J In MS. and Cog- 
l^eshale ' Bolenia.* 

* Stiria. ] ' Stricia' in MS. 



^ Archaritana. ] ^ Ancarictana 
Marcia,* Ccggeshale ; ' Ammo- 
nitana Narsia/ Baron* 

• Vetus Proretha. ] * Venetus 
protetha^' Coggeshale ; * Vene- 
tus pirata/ Baro^. 



430 ROGBRI DB WBNDOVBR 

Aj>. iin. liter gladiam vibrare dedisceret, dies illa lsBtiti8& 
plena et jocanditate triumpho Christi prcefixa te 
docebit/ 

Beferiptum Salaadini ad Fredericum imperatorsm. 

Aarwor « Illi* regi sincero, amico, magno, excelso Fre- 
derico, regi Alemannise, in nomine Dei miseren- 
tis, per g^tiam Dei unius, potentis, exsnperantis, 
▼ictoris, perennis, cujus non est finis. Gratias ei 
agimus perennes^ cajns gratia est super omnem 
mundum, deprecamur eum, ut infundat oratio- 
nem suam super prophetas suos^ et maxime su- 
per instructorem nostrum nuntium suum Mahu- 
met prophetam, quem misit pro correctione rectse 
legis, quam faciet apparere super cunctas leges. 
Notum facimus regi sincero, potenti, magno, 
amico, amicabili regi Alemanniae^ quod homo qui- 
dam, Henricus nomine, yenit ad nos dicens se esse 
nuntium yestrum, et detulit nobis quandam char- 
tam, quam dixit esse yestram ; nos legi fecimus 
chartam^ et audiyimus eum yiya yoce loquentem, 
et yerbis, quse ore dixit, yerbis respondimus, et 
hoc est responsum chartae. Quod si computatis, 
qui yobiscum concordant yeniendi super nos, et 
nominatis^ et dicitis, rex talis terrae^ et rex alte- 
rius terrasy et comes talis, et tales, et tales ar- 
chiepiscopi et marchiones et milites ; sed si nos 
yellemus dinumerare eos, qui sunt in nostro ser- 
yitiOy et qui sunt intendentes nostro praecepto et 
prompti nostro sermoni, et qui dimicarent coram 
nostris manibus, non possent hic in scriptum re- 
digi ; et si phristianorum computatis nomina^ 
Saracenorom sunt plura et abundantiora quam 
Christianonoun. Et si inter yos et eos quos nomi- 
nastis CluisliaJMS mare est, inter Saracenos, qui 



> m ftfu] flit taBtar m»s I p. 1157, in Coggeshale, col. 579, 



FLORES HISTORIARUM. 431 

non possunt aestimari, non est inter eos et nos a.i>. iiss. 
mare nec uUum impedimentum veniendi ad nos. saiadin to 
Et nobiscum habentur Bedewini, quos si oppone* 
remus inimicis nostris, sufficerent; habemus et 
Turkemannos, quos si effunderemus super inimi- 
cos nostroSy destruerent eos ; habemus rusticos^ 
qui dimicarent strenue, si juberemus, contra gen- 
tes quse venturse sunt super terram nostram, et 
ditarentur de eis et exterminarent eas ; habemus 
soldarios bellicosos, per quos terram apertam 
habemus et adquisitam et expngnatos inimicos ; 
et hii et omnes reges paganismi non tardabunt 
cum eos summonuerimus et vocaverimus. £t vos 
cum fueritis congregati, sicut charta vestra dicit, 
et ducetis multitudinem vestram, ut narrat nun- 
tius vester, obviabimus vobis per potentiam Dei 
et obtinebimus terras fortitudine Dei; nam^ si 
veneritis, cum toto posse vestro venietis et prae^ 
sentes eritis cum omni gente vestra, et scimus 
quod nullns remanebit in terra vestra^ qui se de« 
fendere possit nec terram tueri ; et quando Deus 
victoriam nobis sua fortitudine donaverit, nihil 
amplius erit quam ut terras vestras libere ca* 
piamus fortitudine sua et voluntate. Adunatio 
enim legis Christianorum bis venit super nos in 
Babylone, una vice apud Damietam et altera 
apud Alexandriam, et nostis qualiter Christiani 
utraque vice redierint et ad qualem exitum ve- 
nerint; et Deus adjuvavit nobis regiones afflu- 
entius, et adunavit eas longe lateque sub potes- 
tate nostra, Babyloniam cum pertinentiis snis^ 
terram Damasci et maritimam, Hierusalem, ter- 
ram Gethsure et castella ejus, terram 'Roasias 
cum pertinentiiSy regionem Indise cum pertinen- 
tiis ; et per gratiam Dei hoc totum est in mani- 

' RoagUB, ] * Gesyne/ Goggeshale, 



432 ROGERl DE WENDOVER 

A.D.1188. bus nostris, et residuum reg^m Saracenoram 
nostro est imperio, Nam si mandaremus excel- 
lentissimis regibus Saracenorum, non retrabent 
se a nobis; et si summoneremus Calipbam de 
Baldac^ quem Deus salvet^ de sede excelsi im- 
perii sui exsurgeret et veniret in auxilium ex^ 
cellentise nostrse ; et nos per virtutem Dei obti^ 
nuimus Hierusalem et terras ejus, et remanent 
adhuc in manibus Christianorum tres civitates, 
TyruSy Tripolis et Antiochia^ et de biis non est 
aliud nisi ut capiantur. Attamen si bellum vultis 
et si Deus voluerit^ ut sit per voluntatem suam, 
et quod totam terram Christianorum adquiramus^ 
obviabimus sicut scriptum est in charta vestra ; 
verum si nos de bono pacis requisiveritis, man-'- 
dabitis procuratoribus istorum trium locorum 
prsedictorum^ ut ea nobis sine contradictione re- 
signent, et vobis sanctam crucem reddemus, et 
liberabimus oinnes captivos Christianos, qui sunt 
in tota terra nostra, et permittemus vobis ad se« 
pulchrum unum sacerdotem, et reddemus abba* 
tias quse solebant esse in tempore paganismi, 
et bonum eis faciemus^ et permittemus venire pe- 
regrinos in tota vita nostra, et habebimus vobis- 
cum pacem. Cbarta hsec scripta fuit anno ad^ 
ventus propbetse nostri Mahumet quincentesimo 
octuagesimo quarto, gratia Dei solius/ 

Quod Chiido, rex ffierasolymarum, a carcere liberatur, 
Thekingof Eodcm^ auuo Guido. rex Hierosolymarum^ 

Jcrusslcin 

reieased cum apud Damascum per annum detentus fuisset 

' in vinculis^ Salaadinus sub tali illum pactione ab« 

solvit^ ut, abjurato regno, mare quam citius pro- 

scriptus transiret ; hanc pactionem cassandam 

clerus regni deliberat, nec ibi fidem esse servanr 

^ Eodem anno» ] Compare the 1 WiU. of Tyre ; Martene, y. col. 
account by the continuator of|611. 



PLORBS HISTORIARUM. 433 

dam, ubi periclitatur religio, dum terra promis- a.p. uss. 
sionis omni solatio destituta caput non habeat 
nec rectorem, nec peregrini yenturi ductorem, 
nec populus defensorem. Rege itaque a vinculis 
soluto, confluxerunt ad eum multi peregrini, qui 
nuper advenerant, cum populo regionis, et co- 
piosum exercitum cohfecerunt, qui Tyrum in- 
gredi volens a ^marchisio non admittitur; licet 
eo pacto civitas ei commissa fuisset^ ut regi re- 
petenti et regni hseredibus redderetur ; sed post 
dies paucos, eodem marchisio^defuncto, haec pes- 
tis cessavit. Mortuus est etiam eodem teihpore 
Reimundus, comes Tripolitanus, cui imputabatur 
totus sinister eventus terrae promissionis, [quo] 
minus Christiane, ut dicitur, quasi ex mentis 
alienatione, in extremis viaticum non ^percepit. 
Et his ita gestis, rex cum exercitu baronum 
regni, qui sibi adhseserant, sociatis sibi templa- 
riis et hospitalariis, Venetianis etiam, qui nuper 
advenerant, et tFanuensibus peregrinis, iter versus 
Ptolomaidam, quse alio nomine Achon dicitur, 
arripuit ; cujus robur veraciter numeratum ad 
novem millia armatorum excrevit. Rex itaque 
Hierosolymitanus, cum Ptolomaidam pervenisset, 
fecit omnes suos in collem ascendere civitati vi- 
cinum, quem, eo quod instar turris erectus sit 
in sublime et rotundus, Turonum a vulgo nun- 
cupatur; mons autem iste a parte urbis orien- 
tali consurgit editior, et in circuitu longe ^por- 
rectus in plana diffiinditur. Die igitur tertio post 
suum adventum urbem Christiani obsident, quae 
postea non defecit usque ad tempus quo capta 
fuit a regibus Francorum et Anglorum, Philip- 
po et Richardo. Adeo quidem peregrini simpli- 



' Marchisio, ] ' A marchisio 
non admittuntur,* C. 
, 2 PercepiiJ] * Pepercit' in MS. 

VOL. II. 2 F 



^Porrectus in plana diffundi' 
turJ] * Porrectum in plana dif- 
fundit' in MS. 



434 ROGERI DB WENDOVBR 

A.D. 1188. ces et medise manus homines bellatores con- 
cepto devotionis fervore ducuntur, quod, suis 
regibus vel dominis non exspectatis, ab extremis 
mnndi partibus confluunt Domino servituri. 

Qtiod Salaadinus db Achon cmfusm reeesdt. 

?'r^fS>m ^^^ ^^^^^ Hierosolymarum peregrinorum 

beforeAere. multitudiue vallatus fecit suos omnes de Tu- 
rono descendere, et una cum peregrinis, qui nu- 
per advenerant, ante civitatem castra locavit. 
Post dies autem paucos superveniens Salaadi- 
nus in manu robusta impetum in Christianos fe* 
cit acerrimum, ut qui putabat eos insultu primo 
vincendos ; at fideles in unum conglobati, quasi 
pro animabus decertantes^ viriliter restiterunt, 
quos Salaadinus circumcingi jubens, pro impos- 
sibiliy quod ex omnibus pes unus evaderet, ju- 
dicabat^ sed aliter visum est Ei qui dissipat con- 
silia reproborum. Nam cum per triduum insultus 
infidelium undique venientium pertulissent, et 
jam quasi debilitati ab hostibus deficere cospis- 
senty ecce aspiciunt classem cum duodecim mil- 
libus Danorum et Frisonum velis sinuantibus ac- 
cedere ad portum^ quem^ Deo opitulante, cum 
prosperitate optata intraverunt. His et hujus- 
modi, qu£B fiebant assidue^ visionibus permotus 
Salaadinus confusus ad terrse suse inferiora de- 
scendit. 

De magno impedimento terra sancta. 
Hindranoes Acccssit autcm his dicbus ad terrae sanctae 

to tne 

cnuade. maguum impedimentum discordia, quae nuper, 
et post crucem susceptam^ inter regem Franco- 
rum et comitem Pictaviensem Richardum ex una 
parte et Henricum, regem Anglorum, surrexit 
ex altera, adeo quidem ut mutua ad invicem 
castella surriperent et multa mala in homicidiis 



FLORBS HISTORIARUM. 435 

et spoliis perpetrarent ; qui tandem pro bono pa- a.d. n«8. 
cis in Normanniam ad coUoqiiiam convenientes, 
diabolo saperseminante zizania in medio tritici, 
discordes ^ab invicem recesserant. 

Ut Johannes, ^Anagnia cardinalis, pacem inter 
PhUippum Francortm et Henricum Anghrwm 
regee fecerit. 

Anno Dominicse nativitatis mclxxxix. ^rexA.D.n89. 
Henricas in partibus transmarinis moram fa- reeoiSISfie the 
ciens infestationes, quas sibi rex Francorum Fnuieeud 
Philippns et comes Pictavorum Richardus filius "^ 
ejus faciebanty g^aviter nimis et moleste fere« 
bat ; fuit autem ad natale Domini in Andegavia 
apud Saamur et solemne festum ibi tenuit, li- 
cet quamplnres de comitibus et baronibus suis 
ab eo recessissent et Bichardo filio suo adhassis- 
sent. Post festum sancti Hilarii ruptis treugis, 
-quse erant inter reges, Philippus^ rex Franco- 
rum, et comes Richardus, congregatis coplis mi- 
litaribus, intraverunt terras reg^s Anglise et eas 
devastare coeperunt; Britones etiam, relicto eo, 
Richardo comiti adhseserunt ; sed papa Clemens, 
admirans nondnm pacem inter reges fuisse re- 
formatam, misit Johannem de ^Anag^ia cardina- 
lem cum plena potestate ad lites regias diri- 
mendas^ qui cum ad eos venisset^ et ipsos nanc 
asperis nunc blandis sermonibus ad pacem com- 
movisset^ ipsi tandem reges, prsestita cautione, 
juraverunt quod starent judicio Bitnricensis^ Ro- 
thomagensis et Cantuariensis archiepiscoporum, 
ita ut, si quis eorum deficeret, quo minus inter 
eos pax solida firmaretur et iter Hierosolymi- 



' Ab inmeem receuerunt.l On 
the margin a later hand has writ- 
ten 'Hac asque in lib. Cronic« 
Johannis abbatis.' See Prefaee, 



' Anagnia.l ' Agnaniae' in MS. 
' Rex Henriau, ] Compare 
HoTeden, p. 662. 

* Anagnia,'] * Agnania' in MS. 

2f2 



436 



R06ERI DK WENDOVBR 



A.D. 1189. tanam impediretnr, in eum tanquam in Domi- 
nic» crucis et totius Christianae religionis sub- 
versorem auctoritate ddmini papae sententiam ex- 
communicationis promulgarent ; statimque car- 
dinalis sententiam tulit in omnes. tam clericos 
quam laicos, per quos staret quo minus pax fieret 
inter reges^ salvis tantummodo eorundem regum 
personis. 



L«tt«rof 

Conrad 

Mont- 



Episicla Jilii marchionis de oppressione terra scmcta. 

'Cantuariensi^ archiepiscopo Baldewino, Con- 
radus. filius marchionis de Monte-Ferrario, sa- 
aR^bbhoporlutem. Turbantur elementa et catholicae fidei 
^*"^" derogatur, cum isedes Hierosolymitana apostoli- 
cae sedi subtrabitur. Periit enim Hierosolyma 
et inertia Chri^tianorum a* Saracenis vilissime 
pertractatnr; foedaht namque Dominicum se- 
pulchrumj destruunt Calvariae locum, nativita- 
tem Christi contemnunt, et beatas yirglnis Mariae 
eradicant ^sepulchrum ; sedes Constantinopoli- 
tana Romanaa sedi.nullam exhibet reverentiam ; 
Antiochena quidem laborare dignoscitur in ex- 
tremis. Haec autem omnia Christianorum nos- 
cuntur desidia contigisse. Lugenda est autem 
civitas Hierusalem sancta atque lamentanda, 
quas suis cultoribus spoliata, ubi Christus per 
horas diei ac noctis constitutas deprecabatur, 
nunc Mahumet excelsa voce laudatur. Vestrac 
igitur celsitudini preces cum lachrymis porrigo 
fusas» quatenus calamitatum terrae sanctae mise- 
reri dignemini, ut confortetis reges^ commone- 
atis fideles, ut, canibus expulsis a patrimonio 
Jesu Christi, misericorditer subveniant, vincula 
solvant, ut terra sanctis pedibus Salvatoris cal- 



» Cantmnenai.^ Compare Di- 
ceto, col. 642. 



^ Sepvlchrumfl ' de yaUe Jos- 
aphat;' Diceto. 



PLORES HISTORIARUM. 



437 



cata de potestate , infidelium liberetur. . ?Accer a.d. ii89. 
dit etiam ad cumulum iniquitatis ac desolatio- 
nem Christianitatis.familiaritas, quse yiget inter 
Salaadinum et imperatorem Constantinopolita- 
num, cui tradidit idem Salaadinus omnes eccle* 
sias terrse promissionis, ut in eis servieitur per 
suos secundum ritum Grsecorum. Insuper etiam 
et idem Salaadinus misit idolum suiim Cons^an- 
tinopolim imperatoris assensu,' ut. ibi publice 
coleretur, sed per gratiam Dei captum est in 
mari a Januensibus et cum ipsa navi perduc- 
tum est Tyrum. Nuper etiam exercitus con- 
structus est ante urbem Antiochiae et imperator 
promisit centum galeias Salaadino ; ac Salaa- 
dinus dedit ei totam terram promissionis, ita ut 
impediat yiam Francorum ad succursum terrse 
sanctae'; nec est aliquis apud Constantinopolim, 
qui: crucem accipiat, quin statim capiatur et in 
carcerem.detrudatur. Hoc autem nobis solatium 
est, quod nuper frater Salaadini et filius ejus 
ante Antiochiam capti sunt et sub salya custo- 
dia deputati. ^ Valete.' 

Quibus de camis comes Richardm a fidelitate poUria 

mi receaserit, 

< .. Eodem^ anno post Paschalem solemnitatem Attempt at 
bis mter reges habitum est colloquium prope tion between 
Feritatem-Bemardi ; sed ad ultimum^ in hebdo- hislritherun- 
mada Pentecostes ibidem conyenientes, postu- *"*^^* 
layit rex Francorum Alesiam sororem suam, 
quam rex Angliaa habuit sub custodia sua, do- 
nari Richardo comiti in uxorem, et aliquam 
securitatem sibi fieri de regno Anglise post de- 



' Accedit.'] WhatfoUows is not 
in Diceto, but agrees with the 
copy of the letter given by Ba- 
ronius, ad an. 1187 ; § 9. 



^ Valete,'] The letter in Diceto 
isdated Tyre, 12 kal. Oct. 

3 Eodem anno.'] Diceto,col. 644 ; 
Hoveden, p. 652 ; Benedict. Ab- 
bas, p. 541. 



438 



ROGERI D£ WENDOVER 



A.D. 1189. cessum suum ; petiit insuper, ut Johannes filius 
ejus crucem susciperet Hierosolymam profectu- 
rus, nam Bichardus frater ejus iter illud nul- 
latenus sine ipso arriperet ; sed, quia rex An- 
gliae huic petitioni assensum praebere noluit, dis- 
cordes ab invicem recesserunt. In hoc autem 
colloquio cardinalis praefatus constanter assere- 
baty quod^ nisi rex Franciae et comes Bichardus 
cum rege Anglorum ad plenum componerent, 
omnes terras eorum sub interdicto concluderet. 
Cui rex Francorum respondit^ se ipsius senten- 
tiam non timere, cum nuUa aequitate niteretur ; 
addidit etiam^ ad ecclesiam Bomanam non per- 
tinere in regem vel regnum Francorum per 
sententiam animadyertere, si rex Francorum in 
homines suos demeritos et regno suo rebelles 
injurias suas ulciscendi causa insurgit ; ad- 
junxit insuper, quod cardinalis prasnominatus 
jam sterlingos regis Angliae olfecerat^ unde il- 
lum judicem suspectum ^habebat. Archiepiscopi 
vero aliique magnates, his auditis^ regi Anglo- 
rum dederunt consilium, ut petitionibus filii sui 
praeberet assensum ; dignum enim esse dicebant 
ut filio suo et haeredi legitimo, militique tam 
strenuo, aliquam securitatem faceret de haeredi- 
tate sua habenda si ipsum supervixisset ; quibus 
respondit rex^ se nullatenus hoc in tali statu 
factnrum, quoniam id coactus potius quam spon- 
taneus facere videretur. Comes vero Bichardus, 
cum talia cognovisset^ ^videntibus cunctis^ ho- 
magium fecit regi Francorum de toto tenemento 
patris sui^ quod ad regnum Franciae pertinebat^ 



^Habebat. ] Matthew Paris 
adds, that the violenceof Richard 
on this occasion was so great, 
that he was with difficulty pre- 
vented by those present from fali- 



ing upon the cardinal sword in 
hand. 

' Videntibtis cunctis, ] * Dis- 
cinctus gladio, . adstante patre ;' 
Gervas. col. 1537. 



FLORBS HISTORIARUM. 



439 



salvo patri tenemento qaamdin viveret et salva a.d. iiss. 
fide quam patri debebat. Sicqne finito colloquio 
veges et tota multitudo recessit. 

Ut rex Francorum quatmr castella regis AngUa cepit 
ipmmque a Cenomannica wrhe fugavit, 

Rex Francorum cum comite Richardo inAfikirsin 
hunc modum recedens cepit Feritatem-Bemar- *'™*° ^' 
di, Montem-fortem^ ^Baalyerque, castella regis 
Anglise^ et post captionem illam moram trium 
dierum fecit ibidem. Deinde Cenomanniam ye- 
nienSy fingensque se Turonis iturum, proximo 
die Lunae, cum rex Anglise et sui viderentur 
ibidem esse securi, rex Francorum acies suas 
disposuit in civitatem Cenomanniae insultum 
facturus ; quod videns Stephanus ^de Turnham, 
tunc Andegavise regis Anglorum seneschallus^ 
in suburbio ignem conjecit, sed ignis accensus 
muros transcendens fere civitatem totam in fa- 
yillam redegit. Hoc Franci cognoscentes ad 
quendam pontem lapideum pervenerunt, ubi 
Gaufridus de Bruilun et multi cum eo ex parte 
regis Anglise eis occurrerunt pontem dirumpere 
cupientes, factoque ibi conflictu maximo, multi 
hinc et inde gladio corruerunt. In hoc au- 
tem conflictu captus est Gaufridus prsedictus, 
in ^ cervice vulneratus, cum aliis multis ; cseteri 
autem yolentes in civitatem fugere, Franci una 
cum illis ingressi sunt civitatem; quod videns 
rex Anglorum, de se desperans, cum militibus 
septingentis aufugit. Rex yero Francorum et 
RicharduSy comes Pictavorum, per tria illum 
milliaria insecuti sunt ; et nisi vadum, per quod 
transitum fecerunt^ altum esset et immensum. 



* BooZver^iie.'] 'Balan/ Bene 
dict. ; < Baalum/ Diceto ; < Balim/ 
Hoveden. 



> i>« rKmAom.] 'DeToroDis/ 
Hoveden and Benedict. Abbas. 
'/» c^rptce.] 'Incrure,' ibid. 



440 



ROGERI D£ WBNDOVER 



A.D. U89. 



Affairs in 
Portugal. 



omnes de familia regis Anglias milites caperen- 
tur ; in illa denique fuga multi sunt Wallen- 
sium interfecti. Bex autem Anglorum Turonis 
cum paucis veniens^ ibi se in munitionem rece- 
pit; residui yero, qui remanserant de suis, in 
turrim sese Cenomannise receperunt. Rex 
Francorum illico turrim obsedit ; et tum per 
effossores suos, tum per machinarum insultos, 
infra diem tertium reddita est ei turris cum mi- 
litibus triginta et servientibus sexaginta. Inde 
recedens cepit Montem-duplicem per deditio- 
nem ; deinde reddita sunt ei castella de ^ Troia^ 
de Rttpibus, Montarium, castrum Carceris et de 
Leir, castrum Calvi-montis, cum castro ^ Amba- 
cisd,' castrumque de Rupibus-carbonis et Mons- 
bellus. 

De captione Sihia civitatis. 

Eodem anno 'multae naves a partibus aqui- 
lonis Britannicum mare sulcantes cum pere- 
grinis Angliae foedus inierunt; itaque de con- 
silio communi, decimo quinto kalendas tFunii de 
Dercemue exeuntes^ naves videlicet multum one- 
riferae numero triginta septem sese pelago com- 
miserunt, quae post varios rerum eventus ^UIixi- 
bonam venerunt. Rex autem Portugalensis, in- 
telligens quod naves praemunitae essent tam ar- 
mis quam hominibus ad pugnandum idoneis, sup- 
plicavit ut ei venirent in auxilium ad subjugan- 
dam civitatem nomine ^Sylviam ; promisit etiam 
eis in adjutorium galeias triginta septem et alias 



' Troia, . . Mons-beUuaJ] 'Trony 
Moiitoire,Ghatel-Acher,Chateau- 
du-Loir, Chaumont, Amboise, 
Roche-Corbon, and Beaumont;' 
Fr. Transl. Mat. Paris. 

^ AmbacUe,'] 'Ambaciae, Car- 
donis et Mons-bellus ;* C. 



^MuUcB naves, ] Diceto, col. 
645. 

* Ulixibonam venerunty ] the 
30th of June ; ibid. 

* Sylviant,'] or Seville ; * quam 
Silvius iEneas construxerat, et de 
nomine suo vocaverat Silviam;* 
ibid. 



FLORES HISTORIARUM. 



441 



naves plurimas ; pactum etiam cum eis iniit, a.d. ii89. 
prsestito sacramento^ qnod quicquid auri vel 
argenti, sive cujuscunque generis lucri, civitate 
subacta, possent adquirere^ in usus suos redi- 
gentes urbem solummodo regi concessissent. 
Igitur ^ab Ulixibona recedentes velis prosperis 
in brevi portum Sylviae intraverunt, impulsisque 
ad terram navibus^ tentoriisque fixis, urbem ob- 
sidione vallaverunt ; erat autem numerus Chris- 
tianorum ad pugnam praeparatorum tria millia 
quingenti. Deinde die tertio muris appropin- 
quantes insultum fecerunt acerrimum, suburbi- 
um irruperunt, fontem etiam duplici muro cir- 
cumdatum, habentem barbecanam novem turri- 
bus circumseptam, a quo cives haurire solebant 
aqudB abundantiam, terra, fimo et lapidibus ob- 
struxerunt. Gentiles vero aquae penuria labo- 
rantes, animosunt consternati; princeps civitatis^ 
Alchad nomine^ regem adiit Portugalensem red- 
diditque ei civitatem, ignorantibus Christianis. 
Subacta igitur mirabiliter urbe a peregrinis Cru- 
cifixi, inventa sunt in illa paganorum plusquam 
sexaginta miHia^ qui omnes in ore gladii^ prse- 
ter solummodo tredecim millia utriusque sexus^ 
perierunt. Sic omnipotentis Dei virtute, sine 
damno Christianorumy triumphatum est de paga- 
nis ; et^ civitate sordibus et idololatriis emundata, 
Portugalensis episcopus ^mahumereiam magnam 
in honorem Dei genitricis dedicavit^ praeficiens 
ibi episcopum quendam, qui de partibus Flandriae 
gratia peregrinationis advenerat. 



\ 



^Ab Ulixibona recedentea^ the 
lethof July; ibid. 



^ MahunMreiam;'] or'macome- 
riam/ a temple for the worship 
of Mahomet ; Du Cange, ad voc. 



442 



ROGERI D£ WENDOVfiR 



A.D. 1189. 
CouditioDS 
of peaee 
between 
Henry and 
Richard. 



Ut rex Henricus ctm RichardofiUo mo pac&m 

coactusfecerit. 

Eodem^ anno, in crastino festivitatis aposto- 
lorum Petri et Pauli, comes Flandrise Philippus, 
et Willelmns, Remensis archiepiscopus, et Hugo, 
dux Bui^undise, yenerunt apud Saumur ad re- 
gem Anglorum ad componendum inter eum et 
regem Francorum et Richardum, comitem Pic- 
tavorum. Habuit autem comes Richardus Bri- 
tones confoederatos cum Pictaviensibus, qui a 
rege Francorum literas patentes acceperant, 
quod ipse nullatenus cum rege Anglorum com- 
poneret, nisi et ipsi in pace fuerint comprehensi. 
Interea vero rex Francorum et Richardus, co- 
mes Pictavorum, civitatem Turonicam obsidione 
cingentes, proximo die Lunae post festum prae- 
fatum, ex parte Ligeris fluminis^ prae modici- 
tate aquse^ scalis muro applicatis, yiolenter civi- 
tatem ceperunt et in ea milites sexaginta novem 
et centum servientes. Tunc rex Anglornm in 
arcto constitutus pacem sibi turpissimam facere 
compulsus est in hunc modum ; Rex Anglorum 
se posuit ex toto in consilio regis Francorum, 
ita quod, quicquid idem rex provideret vel fieri 
judicarety rex Anglise sine contradictione com- 
pleret. Tunc rex Anglorum regi Francorum 
fe,cit homagium, quia in principio hujus guerrae 
homagium suum reddiderat regi Francorum. 
Provisum est insuper, ut Alesia, soror regis Fran- 
corum^ redderetur in cnstodia comitis Richardi 
usque ad reditum suum de peregrinatione terrae 
sanctae, ut tunc illam duceret in uxorem. Pro- 
visum est etiam, quod comes Richardus acci- 
peret homagia hominum de omnibus terris patris 



^ Eodem anno.] Hoveden, p. 653; Benedict. Abb. p. 545. 



FLORBS HISTORIARUM. 443 

sui citramare etultra; et nullas baronum sive a.d.ii89. 
militum, qui in hac werra adhsesit comiti Ricbar- 
dOy de cdBtero redibit ad regem Anglias, nisi in 
ultimo mense^ ante motionem regum versus ter- 
ram sanctam^ cujus terminus in media Quadra- 
gesima erit. Dabit praeterea regi Francorum 
pro laboribus suis in obsequio comitis Richardi 
impensis viginti millia marcas argenti ; et rex 
Francorum et comes Richardus tenebunt civi- 
tates Cenomannicam et Turonicam, cum cas- 
tellis de Leir, de Trou, donec omnia fiant quse 
sunt praelocuta. In hoc autem eventu videtur 
prophetia Merlini completa^ quae dicit, ^^Dabitur 
maxillis ejus fraenum^ quod in Armorico sinu 
fabricabitur;' fraenum quoque maxillis ejus, yide- 
licet regis Angliaa^ est datum, dum, quod prae- 
decessores sui hdereditario jure in Avemia tenu- 
erant, dominio subjecit alterius ; dum transfugas 
suos, Gaufridum scilicet de Meduana^ Guidonem 
deValle^ Radulphum de Fulgeriis^ intra sinum 
habitantes Armoricum, id est Britannicum, qui 
sinus transitum facientibus a Britannia versus 
Franciam se pacificum et commeabilem offere- 
bat^ vitatis finibus Normannorum^ in ligantiam 
et potestatem filii sui Richardi, vellet nollet, 
transire concessit. 

Ut imperatar Romomm iter peregrinationis 

arripuit. 

Circa dies istos, in festo sancti Georgii^ Fre- The 
dericus, imperator Romanus, loca Dominicae pas- piigrimage. 
sionis visitaturus peregrinationis iter arripuit 
apud Remesburgum^ transitum per Hungariam 
et Bulgariam, sicut proposuerat, habiturus. 



^ Dabitur maxillis, ] Vol. i. p. 25 ; see the comment by Alan. de 
Insuiis, 1608, p. 97. 



444 



ROGERI DB WENDOVER 



A.D. 1189. 
Death of 
Henry II. 



De morte regia Henrici, 

Bex Henricas de colloquio moestus yalde.ad 
Chinonem yeniens^ grayi tactus incommodo; 
maledixit^ diei in quo natus fuerat ; et sic in 
angaria positus infra triduum post. concordiam 
factam diem clausit extremum. . Obiit autem 
postquam regnayerat annis . triginta quatuor^ 
mensibus septem, diebus quinque, 'in octayis 
apostolorum Petri et Pauli. ^ln crastino itaque 
cum portaretur ad sepeliendum, regio indutus 
apparatu, coronam in capite gerens auream, ha- 
bensque chirothecas in manibus, calceamenta 
auro contexta in pedibus^ calcaria, annulum in 
digito aureum et in manu sceptrum^ accinctus- 
que gladio, discoppertum habens yulttim: jace- 
bat. Quod cum Bichardo filio suo nuntiatum 
fuisset, festinanter ei yenit obviam ; quo super- 
veniente, confestim manayit sanguis ex naribus 
regis:defUncti/ac si .indignaretur spiritus regis 
in adyentu ejus^ : qui mortis ipsius causa esse 
credebatur ; quod yidens coines Bichardus ama- 
rissime fiere coepit, et inaostimablll perturbatiis 
angustia usque ad Fontem-Ebraudi feretrum 
sequens corpus patris sui, ab archiepiscopis 
Turonensi et Treyerensi diyinis celebratis mys- 
teriis^ fecit honorifice tumulari. Et quoniam 
idem rex adhuc yivens saepe dicere consueyerat, 
orbem uniyersum uni non sufiicere debere pro 
yoto principi^ inscriptio illius tumuli talis erat ; 



^ Rex Henricus eram, mihi plurima regna subegi, 
Multiplicique modo, duxque comesque fui. 



^ Mdkdixit diei t» 9110 natits 
fueratJ] He inYoked the curse of 
God upon his sons also, accord* 
ing to Hoveden, p. 654. 



' In octavis apostolarumPetri et 
Pauli,] TheOthof July. 

^ln crastino, ] Benedict. Abb. 
p. 647. 



PLORES HISTORIARUM. 445 

Cui^ satis ad votum non essent omnia terr» a.d. ii89. 

Climata, terra modo sufficit octo pedum. 
Qui legis haec, pensa discrimina mortis, et in me 

Humanae speculum conditionis habe.* 

Leges antem, qnas idem rex ad utilitatem regni 
composnit, hoc in loco scriberem, si non lecto- 
rem offendere dubitarem. Per idem tempus 
Matildis, uxor ducis Saxoniae et ^filia ejusdem 
regis, defuncta est. 



' Ctit satis.'] The original probably ofy 

' When that this body did contain a spirity 
A kingdom for it was too small a boand ; 
But now, two paces of the yilest earth • 
Ib room enough.' 

Henry the Fourth, Part i. Act y. Scene 4. 

* Fiiia ^uidem regis;'] 'prse dolore hujus dicti infortunii, ut 
dicitur;' Paris. 



FINIS VOL. II. 



LONDON : 
PRINTBD BT 8AMUBL BBNTLEY, 
Bangor HousCi Shoe Lane. 



-L 



I