Universal Declaration of Human Rights

ZAL'SH8QA QAN KPAQSIR' ZOSIMDI Nl NAQGBAQ YINI ANDUNIA
TIQGBANASUNSUUNI

LAHABAL' TUULI

Yelimarili, bchigu kam yi yen mali kore ni dariza zar] n char] sal" mini o kpee

sunsuuni faashee ka be che tab' bobbu ni tab' muxsubu yirun yirurj- Din Ian pahi,

di bi tu ka boliyoli be be nimdi ni. Din nyaarja, di bi Ian tu ka zab choxima r)an ka

alifaani gor be be sunsuuni. Yeltox' yoya lala n yi doxsi nam tobu, ka bebu kor)

tulaale. Sal-nim yi lihimi 3em zal' sherja nan be litaafi r)0 ni ka zilsigu ni fabila

nabigi m-maan pahi nabili be sunsuuni. Ashee toxsigu ni shaawara ni be shell,

fabila ni yolitem ka ka di beni.

Din ni che ka fukumsi ni muxsigu saxim zosimdi ka sokam ti zor' n bahiri o sol' la,

di tuya ka ti nir] kookali nir] ti suhu ni, ka zal' sher)a Qankam be litaafi qo ni

daalifaani tabili sokam. Zal' sheria din be litaafi no ni Ian nyela din toQdi aminsi ni

zosimdi ka bukaata kam maana.

Tingbana Nangban Yini Laxingu shell be ni boli yubolig' Yunaitid Neishins la nim

zaa dihi nuu gbor] ni ka dama be zaa yuya ni di kpar]si zal' shena nan zaa nye

nan kpaQsir zosimdi ni toxsigu tirjgbana sunsuuni. Binnamda Naa yiko puuni,

paxa bi gari doo, doo mi bi gari paxa. Be zaa la yim. Ni dinzuxu be bor' ni yeda ni

suhupielli be ti sunsuuni, ka ti puha yooi tab' zuxu, ka yelli kam ku nyar] tl. Din ni

kpansi ka zal' sherja nan be litaafi no ni maali sokam buchi, sokam maaimi o nil n

karim litaafi no ka di kpe o tibili ni venyelinga.

Dinzugu, pumpono,

Jeneral Asembli Laxingu ni di

ti sokam lahabali ka dama

ZAL' SHCQA QAN BE LITAAFI QO NI QO NYSLA

nan ni nin tingbana ni sokam alifaani. Sokam, zan n-ti tabli dunia-yili laxingu

balibu kam zanim zal' shena nan be litaafi no ni n-nin waasibu, ka bo daliri din ni

che ka na nin bayaana ni achiika: Wulinpuhili, Wulinluhili, Nudirigu, Nuzaa, ni

luxulikam. Amaa Zal' shena be ni yu ni ti zaasa kpansi maa n-dii mbono.

N-dam 1

Sal' la sala. Behig' be sokam sanimi, din pa la amii. Suhizobo be sokam sani; ka
namboxu beni. Suhubohibo mi bi Ian kor) yigunaadam kam sani. Dinzuxu
dimborjo zaa wuhiya ka dama di tu kamaata ka ti zaa yu tab' hali ni ti puuni.

N-yi2

Zaiigu dinkam be litaafi qo ni nyela din maani yigunaadam bukaata zar) n char]
behigu polo. Zaiigu bi ti soli ni so gahimmi o kpee. Gbampielli ka soli ka o gahim
Gbansabilli; doo di bichim paxa; so mi di zar] o daadiini din par' o n zar] bobi o
taba, o yaa zuxu. So mi di tchi ni o bchig' bee o buni bee o doxim dahibarka bee
bilichiinsi zuxu o mali yiko din 3emdi o kpee bee n zaxsir' o.
Din nyaarja di ka soli ka so ^em o kpee ni o tir] vicl' zuxu. Qun ya-nim nya
sumarj-tali di pirim ni o ya nyaxs' zuxu n lihi 3em ban na be Soomanji-tali
waamaa dabtim ni.

N-ta3

So di pirim o woxiritali zuxu ycli ni o tum tuun shell din gbarigir' behig' ka zal'
shcrja r)an be kpe bi ti o yclli. Di veeni ka kookali be sokam sanimi ka fawoxili
kani.

N-nahi 4

Zaiigu bi Ian n saxi ni so zar] o ygunaadam kpee nir] o bilaa; dama dabtim
daawabu gariya ka di bi pora. Dinzuxu, taali n nys li ni achiika ni nir' kohi dabill
bee n da o.

N-nu 5

Zaiigu bi Ian saxi ni be nir] so alaka bee fukumsi biexu din ka albarika di tooni ni
di nyaar]a.

N-yobu 6

Zarj n char) dunia-yili bo bee dunia-yili zaiigu polo, soli kani ka be tooi pii kaxili ti
so, ka pii doxu n ti so. Bar] veeni nudirigu maa ka veeni nuzaa gba.

N-yopoin 7

Zar) n char) zal' sherja nan be kundi puuni, yelli din dir' tarima dir' bilchina. Sariya
dor la yelimanli, di bi doli 3iri.

N-nii 8

Sariya dibu shee, Gbampiclli dini ka la di ko ka chc Gbansabilli dini; dama ti zaa
la yigunaadam-nima.

N-wei 9

Zaiigu bi saxi ni yelwums' choxima zuxu be nir)im nir' fukumsi, bee n kpch' o duu,
bee n kar o o yaannim tir)' ni, o ba-nim tir] ni ka di ka soli.

Pia10

Zaiigu maa Ian wuhi ni solibeni ka nir ni bo soya n tahi o sariya ben ni di li
luxusheli ka zualinsi kani, be yi dl o sariya ka di bi tixi o nini.

Piniyini 11

1 . Kootu yi di nir' sariya, n yi kpeh o la sarika, o mali yiko din zabiri omar]
zuxu, n bor bya-nima, ka be zaani o nyaarja; ka naxila Qun gba nyami ka
lala nyela nir]gbur)-duxili.

2. Zaiigu Ian yeli ni di ka soli ka be nir] nirfitiina ka di Ian bi turn nn birigi
tir]gban shell puuni o ni 3ia maa zal' shell; bee zal' sherja r]an be litaafi r]o
ni. Nir yi tum m-birigi zaiigu, be darigi' o tibili la zaiigu kundi ni buxsi ni be
nir]im o shem.

Pinaayi 12

Zaiigu Ian wuhi ni di ka soli, sal-nim zamba puuni, ka be vihi nir' ni be bar] ashili
shcli din nyc o dahalali; bee o daaliwumma daashili; bee o yili puuni daashhiya;
bee n vihi o washiika shcQa nan nye o dini; bee n bo daliri n filim n filim o yoli. ZaI
shcna nan be litaafi qo ni 30 la sokam nyaarja pa yino ko nyaar]' ka Qa seya.

Pinaata 13

1 . Zaiigu Ian wuhi ni sokam mali soli din gamdi yubu tir) r)an nuu be zal'
sheria nan zaii r)0 ni.

2. Sokam Ian mali yiko din yiri o ya, n duri tirjduya ka tlligir' o ya na ka taali
sheli kani.

Pinaanahi 14

1 . Zal' shena nan be kpe Ian wuhi ni nir mali soli din zandi o nycvili n zor
tiligira ka tir] shell o ni zo n kuli maa nim taxi n deeg' o.

2. Laabida, Qunkam yi kpuxi napor] lala yi tummi n birigi o tirjgbor] zal' shell
bee Tir]gbana zaasa Nar)gban yini laxir]gu zal' shell, o nye la takahi bindl
maa, dinzuxu, ni va o bini.

Pinaau 15

1. Zaiigu din be kpe Ian wuhi ni nir' mali yiko din kpehiri omar] zuliya shell ni o
suhu ni gbaai.

2. Di dl pirim sheb' bee so suhuyubu zuxu n mor] so yiko din ni che ka tool
kali omar] n kpehi zuliya shel' puuni o suhu ni yu.

Pinaayobu 16

1. Zaiigu maa Ian wuhi ni pax' kam ni doo kam: Kpurjkpana waamaa
Saxayelga mali yiko din kpuxiri bal' shsli o suhu ni yu n namdi zuliya o yaa
tariga. Zal' she qa din be kpe ni sor)di doo shem, di soQdi pax' gba la lala.

2. Zaiigu Ian kparjsi ysltox' shell. Yeda ni yeda shee, doo mali soli din kpuxiri
o suhuyubu paxa.

3. Zaiigu Ian wuh ni doo mini paxa n yi laxim n nam tuQ. Ni dinzuxu, nama
dahilibarka puuni, ni be su doo mini pax' zaami.

Pinaayopoin 17

1 . Nir mali yiko din zaani o dahalali azichi bee n nyar' sheb' pahiri omar] zuxu
ka be kper' wolima ni.

2. Dunia yelwumsa r]un zuxu ni ninvux' yino suhuyubu zuxu, soli kani ka be
ni tool fa nir' daasia.

Pisaayika 18

Behig' wuhiya ka dama soli kani ka so tool bobi o kpee. Sokam mali soli din tumdi
yubu ka doli adiini shell din par' o. O suhu yi ti Ian je adiini shell o ni doli maa, o
Ian mali yiko din loori adiini shell din ta o yem. Limama-nim mali soli din kparjsir'
be daadiini ka jemdi Naawuni be daahar]kaya tariga ka taali shell kani.

Pishiyinlka 19

Zaiigu Ian kparjsi ni yigunaadam kam mali yiko din dir' o suhuyubu daalizama, ka
di kun o nl bor' luxusheli, di yi pa alizan shell din galim.

Pishi 20

1. Laxir)gu dinkam gbibi maaligu, litaafi r)o kparjsir' 11 ka 36 di nyaaqa.

2. Soli kani ka nir' suhu bi gbaai minti sheli ka so tool kum o yaa zuxu muxsir'
ni o kpehi di ni.

Pishi-ni-yini 21

1. Zar] n char] tirjgbor) puuni daalizama ni nye shcQa zaa, soli kani ka di mor)
so di siiaawar' shsli, dama zamaatu zaa shaawara n nyc li.

2. Tirjgbor) kam mulichi ni yu sheli, dina n nye waasibu. Be suhuyubu maa ka
be maali tumdi tuma.

3. Litaafi qo Ian kpar)si ni gbaaibu yi yen gbaai din vootim' vootir' marjli n
gbaai gbaaibu din ni zar] n turn tuma.

Pishi-ni-ayi 22

Zaiigu Ian kpar)si nl sokam mali soli din kuuni o tir] zuxu; dama be zaii tirjgbor] la
ni so kam bukaata maani zuxu. Ni dinzuxu, tir]gbor] niima nyela tir]gbor] zaasa
buni, ka dl taada kam pa so saandi.

Pishi-ni-ata 23

1 . Zar sherja r]an be litaafi rjo ni Ian wuhi ni sokam tumdi tuma ka bom o
suhuyubu tuma din nye din ni sor] o ka sor] o mulichi. Sokam Ian mali soli
din duhiri o yee ka be nyar' tuun suma tir' o.

2. Nir' woligu bini ni nye sheli, di ka soli ka so tool mor] o li.

3. Tumtumdi kam veeni ka o dir' wahala ka be yorl o la yo' sher]a din ni saxi o
mini o mulichi ka fukumsi ti yen rjmani di gbaairi o la ka be sor] o zaiigu ni
buxsi shem kundi ni.

4. Tir]gbor] kam mulichi mali yiko, sor]sim soli zuxu, din zaani be dintoli
laxirjgu sheli be ni booni Siliminsili ni ni Treid Yunions la ka di zabiri be
tumtumdib' zuxu.

Pishi-ni-anahi 24

Zaiigu Ian wuhi ni sokam vuhimi o daaharjkali tariga ka tummi tuma saha, din
nyaarja ka diemmi bee n kperimi kperigu saha.

Pishi-ni-anu 25

1. Zaiigu Ian wuhi ni be nam behigu la sokam zuxu. Ni dinzuxu, sokam mali
yiko din bori alaafee soya; dama a laa fee n nyc binshcxukam. Sokam Ian
mali yiko din wolindi puzuri ni sutura zuxu, ni yili zuxu, ni dinkam nye din
maani ka pahiri behigu. Zar) n char] gu-mar] daashiya mi polo, ni kor)sim
doro, gbariginsim, dakolim, kuriginsim ni dunia yili fukumsi kam, zal' sherja
nan be litaafl qo ni sondi sokam-mi.

2. Zar) n char) bia mini o ma shee, sokam mi ni bia doxibu to, dinzuxu, bia
kam, sheeje ni Qun mi o ba zaa, zal' shcQa nar] litaafi r)o ni zani yim ni bia
la bia, ni dinzuxu ban mali ba nim ni kuuni ka gamdi ka tirjgbor) nuu pa be
zuxu shem, ban 3i be banim gba mali yiko din gamdi lala.

Pishi-ni-ayobu 26

1. Zaiigu Ian wuhi ni daadam kam mali yiko din bohindi karon. Gommanti n
su yiko ni be yo sikuru bihi zuxu ban na piini karor); ka na bi karim n char)
katina la, zaa zuxu. Talahi n nye li ni sokam tohi o bia sikuru. Tuun barjsim
sikuru-nim bi korj tir] kam puuni din dolisir' ban zuxuri gor' ne n-ne la, ka be
karindi n bar)di venyeliriga.

2. Zal' sheQa nan be litaafi r)0 ni yeliya, ni di veeni ka barjsim kam pahiri nir'
la ninneesim, ka wuhiri bihi jilima ni suzuda ni behigu ni yurllm soya ni nye
shena; ka ti wumdi kpamb' yeligu, ka suxulo be sokam sani ka toxsigu be
dunia-yili zuliya kam sunsuuni; ni Musulim-nim ni Yisa Nyaanolib' ni
chefirnim sunsuuni, ka Tirjgbana Nar)gbar) Yini Laxirjgu la nia kam pali.

3. Ba-nim ni ma-nim mali yiko din piiri karor)bar)sim shell be suhu ni yu ni be
bihi karim. Zal' sheila nan be kpe wuhiya ni bihi ba-nim ni be ma-nim yubu
la ka zaiigu qo kpaQsi n nyar] binshexukam.

Pishi-ni-ayopoin 27

1 . Qunkam suhu yu ni o kparjsi o kali soya bee o diem dien shcli, bee o wa
wa shcli, bee o doli ninneesim so' shell, soli beni ka di Ian tool nir) o yubu
ka taali kani.

2. Qunkam kparjsir' omar] zar] n char] barjsim polo, ni Qunkam Ian kparjdi
Oman zar) n char) o nya alifaani, soli kani ka so tooi gu di Ian soli zar) n
Chan o yubu maa polo.

Pihita-ayi-ka 28

Zar sherja nankam be litaafi bil' r)o ni nyela ti zaasa fall, dinzuxu sokam ni tooi
nyu bara n bahi Qa.

Pihita-yini-ka 29

1 . Bobigu shee, sokam mal' la o soli din kpaQsir' o ka sorjd' o, ka o bebu mali
danko.

2. Soli kani ka so tooi ycli ni o yu omar] n-ti yaxi. Yelli yi zani, ka be yen vihi
yelli maa, zaiigu ni zaii shem ka di ti soli ni di doli, n yuli maali yelli maa ka
di ta sokam yem.

3. Di ka soli ka so tooi gbaai gbaaibu ka o gbaaibu maa taxi Yunaitid
Neishins bee Tir]gbana Narjgban Yini Laxir]gu ni buxsi shem litaafi bil' r]o
ni.

Pihita 30

Ni di ti sokam lahaball ka dama be bi zaIi zal' sherja r]an be kpe rjo la nin yino ko
suxu, sokam zuxu ka be zaIi r)a. Dinzuxu, zal' sher)a r]an be kpe maa ka bibielim
soya zuxu, bee tir)r]mor] soli zuxu. Dinzuxu sokam luxim tibili venyeliriga n wum
ka di chib' o.