GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA: HITZAURREA

GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA

HITZAURREA

Kontuan izanik munduko askatasuna, justizia eta bakea giza familiako kide

guztien berezko duintasunean eta eskubide berdin eta ukaezinetan oinarritzen

direla;

Kontuan izanik giza eskubideak ez ezagutzearen eta gutxiestearen ondorioz,

giza kontzientziari irain egiten dioten basakeriak gertatu izan direla; eta gizon-

emakumeek, beldur eta gabezia orotik aske, hitz egiteko askatasuna eta

sinesmen-askatasuna izango dituzten munduaren etorrera aldarrikatu dela

gizakiaren iieiburu nagusi;

Kontuan izanik ezinbestekoa dela giza eskubideak zuzenbidezko erregimen

batek babestea, gizakia-tirania eta zapalkuntzaren aurkako azken irtenbidea den

matxinadara jo beharrean aurkitu ez dadin;

Kontuan izanik ezinbestekoa dela, baita ere, herrialdeen artean harreman

lagunkoiak bultzatzea;

Kontuan izanik Nazio Batuetako kide diren herriek gizakiaren oinarrizko

eskubideetan, gizakiaren duintasun eta balioan eta gizonen eta emakumeen

eskubideen arteko berdintasunean duten fedea tinko azaldu dutela Agirian; eta,

askatasunaren ikuspegi zabalago baten barruan, gizarte aurrerakuntza

sustatzeko eta bizitza-maila jasotzeko erabakita daudela adierazi dutela;

Kontuan izanik Estatu Kideek, Nazio Batuen Erakundearekin elkarlanean,

gizakiaren oinarrizko eskubide eta askatasunen begirune orokorra eta

eraginkorra ziurtatzeko hitza eman dutela;

Kontuan izanik emandako hitz hori osotasunean betetzeko garrantzi handikoa

dela eskubide eta askatasun horiek berdin ulertzea;

BATZAR NAGUSIAK

GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN

UNIBERTSAL HAU EGITEN DU

Herri eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez, bai norbanakoek eta bai
erakundeek. Aldarrikapen honetan etengabe oinarrituta, aide batetik, eskubide
eta askatasun hauen begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta
hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazloarte mailan arian-arian
neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai
elkarkide diren estatuetako herrien artean eta baita horien eskumenpean dauden
lurraldeetan ere.

1 . atala

Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak
dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide
legez jokatu beharra dute.

2. atala

Gizaki orori dagozkio Aldarrikapen honetan adierazitako eskubide eta
askatasunak, eta ez da inor bereziko arraza, larru-kolorea, sexua, hizkuntza,
eriijioa, politikako edo bestelako iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria, ekonomi
maila, jaiotza edo beste inolako gorabeheragatik.

Ez zaio begiratuko gainera, pertsona zein herrialde edo lurraldetakoa den; ezta
hango politikari, legeei edo nazioarteko egoerari, nahiz eta herri hori burujabea
izan, besteren zainpeko lurraldea, autonomiarik gabea edo nola-halako
burujabetasun-mugak dituena.

3. atala

Norbanako guztiek dute bizitzeko, aske izateko eta segurtasunerako eskubidea.

4. atala

Inor ez da izango besteren esklabu edo uztarpeko; debekatuta dago esklabutza
eta esklabuen salerosketa oro.

5. atala

Ezin daiteke inor torturatu, ezta inori zigor edo tratu txar, anker eta lotsarazlerik
eman ere.

6. atala

Edozein gizon-emakumek du, nonahi, lege-nortasundun dela aitor diezaioten
eskubidea.

7. atala

Gizon-emakume guztiak berdinak dira legearen aurrean eta denek dute,
bereizkeriarik gabe, legezko babesa izateko eskubidea. Denek dute Aldarrikapen
hau hausten duen edozein bereizkeriaren aurka eta bereizkeria iiorren eragileen
aurka babes berbera izateko eskubidea.

8. atala

Pertsona orok du Konstituzioak edo legeek gizon-emakumeei aitortzen dizkieten
oinarrizko eskubideak hausten dituzten ekintzetatik babesteko, norbere
herrialdeko auzitegi aginpidedunetan errekurtso eraginkorra jartzeko eskubidea.

9. atala

Inor ezingo da arrazoirik gabe atxilotu, preso hartu edo erbesteratu.

10. atala

Pertsona orok eskubidea du, berdintasun osoan, auzitegi burujabe eta
alderdikeriarik gabean jendaurrean hitz egin eta zuzentasunez entzun diezaioten,
nahiz bere eskubide eta betebeharrak erabakitzeko, nahiz bere aurkako salaketa
penalak aztertzeko.

H.atala

1 . Delituagatik salatutakoak eskubidea du errugabetzat jo dezaten, errudun
dela legez eta jendaurreko epaiketan frogatzen ez den bitartean.
Epaiketan bere burua zaintzeko berme guztiak ziurtatuko zaizkio.

2. Egintzak edo behar-uzteak izandakoan, herrialdeko edo nazioarteko
legeriaren arabera delitu ez baziren, ezingo da inor kondenatu. Delitua
egitean ezargarri den zigorra baino larriagorik ere ezingo zaio jarri.

12. atala

Ez dago arrazoirik gabe beste inoren bizitza pribatuan, familian, etxean edo
postan eskusartzerik, ezta inoren ohore edo izen onari erase egiterik ere.
Nornahik du eskusartze edo erase horien aurka legezko babesa izateko
eskubidea.

13. atala

1 . Pertsona orok du joan eta etorri aske ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten
lurraldean bizilekua aukeratzekoa.

2. Pertsona orok du edozein herrialdetatik aide egiteko eskubidea, baita
norberetik ere, eta norbere herrialdera itzultzekoa.

14. atala

1 . Jazarpenik jasanez gero, pertsona orok du edozein herrialdetan babesa
bilatu eta izateko eskubidea.

2. Eskubide horretara ezin izango da jo delitu arruntek sortutako auzibideko
egintza baten aurka, ezta Nazio Batuen helburu eta erizpideen aurkako
egintzak direla-eta ere.

15. atala

1 . Pertsona orok du herritartasuna izateko eskubidea.

2. Inori ezingo zaio arrazoirik gabe herritartasuna kendu, ezta herritartasuna
aldatzeko eskubidea ukatu ere.

16. atala

1 . Gizonek eta emakumeek, ezkontadinetik aurrera, ezkontzeko eta familia
aratzeko eskubidea dute, arraza, herritartasun edo eriijioagatiko inolako
mugarik gabe; eta, ezkontzari dagokionez, eskubide berberak dituzte bai
ezkonduta jarraituz gero eta bai ezkontza-lotura ezabatuz gero ere.

2. Ezkongaien baimen aske eta osoz ez bada, ez dago ezkontzerik.

3. Familia da gizartearen oinarri jatorra eta berezkoa, eta Estatuaren eta
gizartearen babesa izateko eskubidea du.

17.atala

1 . Pertsona orok du jabe izateko eskubidea, bakarka nahiz taldean.

2. Arrazoirik gabe, ez zaio inori bere jabegoa kenduko.

18. atala

Pertsona orok pentsamendu-kontzientzi eta eriijio-askatasunerako eskubidea du;
eskubide horren barne da eriijio edo sinesmena aldatzeko askatasuna eta baita
norbere eriijioa edo sinesmena bakarka nahiz taldean, jendaurrean edo
pribatuan irakaskuntzaz, ihardueraz, kultuz eta aginduak gordez azaltzeko
askatasuna ere.

19. atala

Gizabanako guztiek dute eritzi-eta adierazpen-askatasuna. Eskubide horrek
barne hartzen du eriijioa eta sinismena aldatzeko askatasuna eta bakoitzaren
eritziengatik inork ez gogaitzeko eskubidea, ikerketak egitekoa eta informazioa
eta eritziak mugarik gabe eta nolanahiko adierazpidez jaso eta zabaltzekoa.

20. atala

1 . Nornahik du bakean biltzeko eta elkartzeko eskubidea.

2. Inor ezingo da behartu elkarte bateko kide izatera.

21. atala

1 . Pertsona orok du bere herrialdeko gobernuan parte hartzeko eskubidea,
zuzenean nahiz libre aukeratutako ordezkarien bitartez.

2. Pertsona orok du berdintasunez norbere herrialdeko funtzio publikoan
sartzeko eskubidea.

3. Herriaren borondatea da botere publikoaren agintearen oinarria;
borondate hori aldian-aldian egingo diren benetako hauteskundeetan
adieraziko da. Hauteskundeok bozketa orokor eta berdinez eta isilpeko
boto bidez egingo dira, edo boto askatasuna bermatzen duen beste bide
batez.

22. atala

Pertsona orok du, gizarteko kide denez gero, gizarte-segurantza izateko
eskubidea eta, herrialdearen ahaleginaz eta nazioarteko laguntzaz, Estatu
bakoitzaren antolaketa eta baliabideak kontuan izanik, norbanakoaren
duintasunerako eta nortasuna garatzeko ezinbestekoak diren ekonomi, gizarte
eta kultura mailako eskubideak asetuta izatekoa.

23. atala

1 . Pertsona orok du Ian egiteko eskubidea, lana aukeratzekoa, lanbaldintza
bidezkoak eta egokiak izatekoa, eta langabeziaren aurkako laguntza
jasotzekoa.

2. Pertsona orok du, bereizkeriarik gabe, Ian beragatik lansari berbera
jasotzeko eskubidea.

3. Lanean ari denak bidezko lan-saria eta aski zaiona jasotzeko eskubidea
du, bai bera eta bai bere familia, giza duintasunari dagokion bezala
bizitzeko bestekoa. Horretarako aski ez bada lansaria, gizarteko
laguntzaren bidez osatuko da.

4. Pertsona orok du, norbere interesen aide egiteko, sindikatuak eratu eta
sindikatuko kide izateko eskubidea.

24. atala

Pertsona orori dagozkio atsedenerako eskubidea, aisiarakoa, lanaldiaren iraupen
mugatua izatekoa eta aldian-aldian ordaindutako oporrak izatekoa.

25. atala

1. Pertsona orok du bizimodu egokia izateko eskubidea, bai berari eta bai
bere familiari osasuna eta ongi izatea bermatuko diena, eta batez ere
janaria, jantziak, bizitokia, medikusorospena eta gizarte-zerbitzuak; eta
baita lanik eza, gaixotasuna, elbarritasuna, alarguntasuna, zahartzaroa
edo bizibidea nahi gabe galtzeko beste kasuren bat gertatzen denerako
asegurua izateko eskubidea ere.

2. Amek eta haurrek laguntza bereziak jasotzeko eskubidea dute. Haur
guztiek, senar-emazteengandik nahiz ezkontzatik kanpo jaiotakoek,
gizartearen babes berbera izateko eskubidea dute.

26. atala

1 . Pertsona orok du hezkuntza-eskubidea. Hezkuntza dohainekoa izango da
oinarrizko ikasketei dagokienez behintzat. Oinarrizko ikasketak egitea
derrigorrezkoa izango da; heziketa teknikoa eta lanbiderakoa, orokorra;
eta denek izango dute goimailako ikasketak egiteko aukera bera,
norberaren merezimenduen arabera.

2. Hezkuntzaren helburua giza nortasuna guztiz garatzea izango da eta giza
eskubideen eta oinarrizko askatasunen errespetua indartzea; herrialde,
arraza eta eriijio guztien arteko elkar-ulertze, jasankortasun eta
adiskidetasunaren aide egingo du; eta Nazio Batuen iharduna bultzatuko
du, bakeak iraun dezan.

3. Gurasoek lehentasunezko eskubidea izango dute seme-alabei emango
zaien hezkuntza mota aukeratzeko.

27. atala

1 . Pertsona orok du eskubidea elkarteko kultur ekitaldietan aske parte
hartzeko, artelanez gozatzeko, eta zientzi aurrerakuntzan eta horri
darizkion irabazietan parte hartzeko.

2. Zientzia, literatura edo arte mailan egindako lanen egille diren pertsona
guztiek dute horregatik eskubidea dagozkien interesak eta materialak
babes dakizkien eskubidea.

28. atala

Pertsona guztiei dagokien eskubidea da, Aldarrikapen honetan azaldutako
eskubide eta askatasunak era eraginkorrean garatuko dituen gizarte mailako eta
nazioarteko ordena ezar dadin.

29. atala

1 . Pertsona orok komunitatearekiko betebeharrak ere baditu, komunitatea
baita bere nortasuna guztiz eta era askean garatzeko toki bakarra.

2. Pertsona orok, gainontzeko herritarren eskubide eta askatasunen
begirunea ziurtatzeko eta gizarte demokratiko bateko moral, ordena
publiko eta ongizate orokorreko bidezko eskakizunak betetzeko legez ezar
daitezen mugak baino ez ditu izango dagozkion eskubide eta askatasunez
baliatzeko orduan.

3. Eskubide eta askatasun hauetaz ezingo da inor baliatu Nazio Batuen
helburu eta erizpideen aurka.

30. atala

Aldarrikapen honetan jasotako ezertan ezingo da ulertu Estatuari edo talde edo
norbanakoren bati Aldarrikapen honetan bertan adierazitako edozein eskubide
eta askatasun deuseztatzeko ekintzak edo ihardunak burutzeko eskubidea
ematen zaionik.