Skip to main content

Full text of "XIXE BLIBOA BE GBEFANƉEƉE SO AMƐBUSEWO ALOGOƉOEJSEWO ŊTI: ŊKƆJENYA"

See other formats


XIXE BLIBOA BE GBEFANDEOE SO AM8BUSEW0 
ALOGODOEJSEWO QTI 

QKOJENYA 

Ke e nyi be jesinana agbeto xomeviwo kpata le woabe nujonunyinyi ku le woabe 

goctoejisiwo alo amcbusewo be gbesoems mactevic[e le erne ye nyi ku Fafa alo 

tujanyi le xixea me a; 

Ke e nyi be amebusewo, gec[ojisewo majesi kudo woabe makanmana woe donna 

gbelan be hunyra wonawo kawoe zinzinna agbeto be cicinya va a, eye ne agbeto 

b'a v6 le nupopo p6 ku nujixose mc a, ke e nyi be vonvon soyi kumc Qgba le e ji o 

a yerjuti wo c[egbefan so xixe buQuku me be jojo ke la no sigbe jfjf wuta jijiwo 

kpata le amegbetowo be jijiwe me a; 

Ke e nyi be e le vevec[e be c[oc[o toxe c^ewo la no xo akpo ne amebuse kea woa, 

goc[ojise kea woa, ne ngba va nyi be ke e jo va gloe kpatataa, agbeto la jeagia, la 

fongu c[o nukerjutia hunyra so do lannuwowome ku amejizinzin jo va wugan, jo va 

flaa, jo va glo a; 

Ke e nyi be enu tajito ba nyi be wo dp la de nsen abokame ne dukonwo le 

xlonnyinyi be ka ke le woa dome a; 

Ke e nyi be le gonme dose a me a dukon blac[oduwo b'amehawo gbigbo le te, le 

zingbe c[o e ji le woabe jixose so nujojoe tajitowo ke kuc(.o agbeto Qti, le yebe 

nujonun yinyi kudo yeb'asixoxo me, le ([e gblon ku kanc^oji be yewoa wo ye 

amesia be rjkoyiyi le jijeje me a la zon dp e ji kpe. Eye yewoa na ye agbenono 

c[ohwin be wonawo la se axwe le vosinono gandp me le amebusewo be gbesoe 

me le qsuwo ku nyonuwo dome a; 

Ke e nyi be acekpadu kewoe nyi boboa bo viwo dota ame be asi le'^ mea, yewo la 

xo alokpe dukon bla c^oduwo be haboboa, ne xixe bliboa ba setonu tututu ne 

amebusewo ku gonmedose be vosinono a; 

Ke e nyi be gbongbo c[ekar)ukume dpdp ne goclojisewo, amebusewo ku vosinono 

keawo ye la nyi kpenkpen ke wuta ne woa terju so wo tadoeme a blibo a. 



Amcsia be takpekpe le degblon aleke be gbefanc[ec[e xixe bliboato so 
amcbusewo, goc[ojisewo r)ti; sigbe flinmacici c[ekar]uku ke ji amchawo kpata la yi 
toasi aleabe ame c[ekpekpe ame ku habobo be totowo ne nyi be woa legbefan 
kea dp tame gasiagame eye wo la no dovevenu to nufyofyo ku henhen nyawo, 
kewoe la vlunka ns esT ke dip la no aleke be sewo ku vosinonowo Qti, eye le blewu 
denyigban ku xixe blibo be ctoclowo la na ye amehawo ku acckpaduwo la jesii eye 
woa zaen pepepe; neneake be dp la nyi ne dukon kewoe le woab'acckpakpa alo 
woabe rjsen gonme a yer)u. 

Gbetakui cucugboan (1) 

Agbetowo kpata le jijimea, dp vosinono, nyi gbesoemewo le nujonunnyi ku 
goc[oejisewo, amebusewo mc. Tagbo le woa si, eye wonawo sododa woanonowo 
gboa la nyi novisilele. 

Gbetakui evegoan (2) 

Amc clekpekpe ame ter)u so goc[oejise, amebuse ku vosinono kea wo sigbe enu 
kewoe nyi e to nenc le gbefanctecte kea mc le voklan ctekpe mado e mc, vevecte 
so agbaze ke le mia Qtia, gbe ke le konu na mia, asu alo asi nyinyi le jijimc, 
scnsen, amc rjuto be gonm£c[ec[e le politiki alo dunya gbongbon gblamc, alo 
amcQuto gonmcc[ecle clekpekpe kewoe la kudp amcQuto be du, alo ke kuc[o 
amchawo be nyanwo Qti. 

Ncncake wo ma dojesi amecte r)ti so kuclo yebe du be politiki alokpac^e, kojosewo 
alo sokuclo wckca be sewo r)ti o; ncne be du ke mc be soa, ter)u ma nyi abloc[edu, 
kpoto le ducle b'acc gonmc alo ke ji wo mu c^e alo ke ji wo mu dp alo le ker]uker]u 
nc ba zan clokwesinono b'acc o. 

Gbetakui tongoan (3) 

Amc c[ekpekpe amc, alo amc cleka-cleka cle gbe la no agbe, la v6 eye yeamctia la 
kpogomc le amcjikpokpo mc. 



Gbetakui encgoan (4) 

Amcct^ mu dp la nyi kluvi alo kannumo o, kluvi alo kannumo alo agbeto so doajo 
be nu gun le nonomc alo abkpa c[ekpekpe mc. 

Gbetakui atongoan (5) 

Wo mu 40 la nyama amecle be rjtilan le jizinzin mc alo le vevesese dona amc 
dona amc le hunyra ke mu je ns agbeto o, alo ke la dovloe alo la c[e kpoto. 

Gbetakui adengoan (6) 

Amcctekpekpe amc le afisiafia 40 ace 40 yeb'amcnyinyi so zoncle sea ji. 

Gbetakui adrengoan (7) 

Amcsia nyi gbesoc le sea be r]ko eye le voklan ma do e mc a, wo c^ogbe ne esea 
b'amejikpokpo. Ameslamc c[09be ctekarjukume le sea b'amcjikpokpo so kuc[o 
amcclekpoto ke la nyi afotuQukumc nc gbefanclec[e kea kuc[o gejiji ctekpekpe ke la 
kuclo amedekpo a Qti. 

Gbetakui enyigoan (8) 

Amc c[ekpekpe c^ogbe la tCita duamc be nyasopewo, kewoe 40 ace c[o wona alo 
nonoms kewoe la tuafoQukumc nc aleke be gbefanc[ec[e so amcbuse 
gunmckpetowo r)ti ke ji gonmesea alo esea d'alo 40 a. 

Gbetakui asictekegoan (9) 

Wo mu clogbe la le amccleti kpor]u o, la ctoete alo la hen er]utu 40 ametupe alo a 
cteto le yebe dumc a soyi duhu mc o. 

Gbetakui ewogoan (10) 



Amc c[ekpekpe ame dpgbe le gbesoc bliboa me, nc ba na woa se nuke jo dp e jia, 
le agbarjugba kudo alee be c[o la nyi tututua le vosi kojoc[ope ke kpacc ne e 
c[okwea eye le amect^e ji ma do mca, la so ne amea be gocloejisewo ku dpdip 
ziamc ji ke jea, alo ne anukwa ke le nya ke wo so c^ote le doe hwe me a. 

Gbetakui woclekagoan (11) 

1 . Ame ctekpeclekpe amc ker)uti wo so nya dp sot do hwc mc a, le sigbe ame 
ke mu kpo jeago o ncnc kaka vana gakeme ye agbar)ugba be kojo le amc 
fuwo be r)ko eye jenu koa wo la con nyaxoctoamcta b'a kpa kewoe le 
vevecte nc amc a, la c^eefyo be e jeago. 

2. Wo ma dohwc amec[e nc e nyi be nc e nyi be gakemc be le wo wonacte alo 
c[er)ucle le ec^e jia ese ese ke ter)u po amc c[o ncnc be wonawo Qti a mu le 
yebe dumc alo nyi dusidu to o. Ncncake wo mu dp la nac todondon 
sowugan ke je nc agoa o. 

Gbetakui woevegoan (12) 

Amcclekpe mu clo la so akpascnscn yi donu amcc^e b'agbenya ke kan yec^eno o, 
yebe xomc ku yeb'axwe be nyawo, yeb'arjcdohomawo, aolo a wo nucle a so gble 
yebe nyiko ku yebe nylclic^i o. Amcsiamc c[ogbe la byo so asea gbo nc ba kpo e ji 
dp wona keawo Qti. 

Gbetakui woetongoan (13) 

1 . Amcsiamc ctogbe la ct'sa le vosimc eye ba like dp afike jroe a le ye 
b'acckpadu mc. 

2. Amc clekpekpe amc dpgbe la jo le du clekpekpedu mc, yer)uto be dua can 
le emc; eye e la gba trova e mc. 

Gbetakui woencgoan (14) 



1 . Nc e nyi be wo tin am£c[e yome: a, e ctogbe la yi ji afike la nyi siwiape nc 
eye e la kpo ncne monu le du buwo can me 

2. Voa ne nyi be le nyawo me e ze be ame a jeago gancte c[o yebe dua, ma 
ter)u byo siwiape b'ameijikpookpoo o, neneake ne e gba wo wona clewo 
kewoe mu zonc[o dukon blac[oduwo be c[oc[owo jl o. 

Gbetakui woetongoan (15) 

1 . Ameclekpekpe ame c^ogbe la nyi duclemeto. 

2. Wo mu dp la so akpasensen la c[e dumevinyinyi b'akpa le amec[e r)ti alo 
agbe be ma ctolii a byo du ke to jroe a o. 

Gbetakui woeadengoan (16) 

1 . Ne rjsu alo nyonu dp vijipea, wo dpgbe la c[esron a dogbe la c[esron a 
doxome eye nuc^e ma tumo na wo so kuc^o agbeze be klenklen, duc^emeto 
nyinyi, alo senseh be nyawo r)ti o. Wo cto ace clekarjukume le 
woab'agbeQukekewo me so doasi na gokeme wo la gbe woanono wo a. 

2. Sronsronc[eclea mu dp la nyi wowo ne le vosi mea ejro mu so sroncletowo 
r)to gbo o. 

3. Sronclec[e nyi nu zondp xixea be c^octowo ji, eye be gba nyi adokpe ne 
ameha; e dpgbe ne ameha ku acekpadua ba kpo e ji, a lebe ne. 

Gbetakui woedrengoan (17) 

1 . Ameclekpekpe ame ne e nyi yedekano oo, alo le habobo, alo le ha dodocte 
me a, c^ogbe enu nyi ameto ji. 

2. Wo mu cto la so akpasensen a a tsriamec[e enu ke nyi e toa o. 

Gbetakui woenyigoan (18) 

Ame c[ekpekpe ame c^ogbe la v6 le susunclec[e me, le yebe cicinya ku sensen 
b'ace a ye le nae egbe be e gba ter)u c[oli sensen alo kan kan dp enu ji, e ter)u wo 



ncnea yec[ekano, alo le haboboc[e me, le agbarjugba le agun-a be Qko alo le 
kodpo mc, soto nufyofyo, wona wo, ku SEnscn be konuwoji. 

Gbetakui woeasidekegoan (19) 

Amc clekpekpe ame 40 4o see dp vosi be susun kudo nyaclegbbnwo ji; er]wa ye 
na ye wo mu 40 la doQuklcn ns dp susun kewo be c[esia r)ti 0, alo la ji tro leguku 
dp woa r)ti, alo a fufu wo to nya kakan b'alo c[ekpekpe me so je ye be dua be 
lipowo godp. 

Gbetakui ewigoan (20) 

1 . Ame clekpekpe ame c^ogbe la wo bobo alo a dogbc fafawo le vosi mc. 

2. Wo mu c[o la zin ame ji be ne no boboc^e mc o. 

Gbetakui wevoclekagoan (21) 

1 . Ams c[ekpekpe ame c[ogbe la zeta, la kenu do kewo kan hahoa yebe 
dumc, ye ametia rjto ter)u wo ncnea, alo amecewo be can le vosi me a, la 
woe do e tepe. 

2. Ame clekpekpe ame le sosoe nyinyi be ctoc[owo mca dpgbe la wo fyodo le 
yebe dume. 

3. Amehawo be jro ye le nyi adokpe nc fyohawo b'acekpakpa. Nenea be jro la 
ze le akodada a so can amc sigbe aleke be jea, eye wo dp la no trowoc 
hwenuhwenu soto amc so yebe gbe na ame ke jroe a le wlawlamc le haho 
b'akodada me alo so zonclo ctocto buwo ji kewoe la na vovo nc akoa dada. 

Gbetakui wivovegoan (22) 

Amc c[ekpekpe ame ke gbe nyi hamevia c[ogbe nc wo kpo eji, a lebe n'e. Nene be 
belelena amc la kpo gome le eci be monuwo mc, hamcvi be hyanwo kudo kewo 
kpata la na yebe Qkoyiyi le agbe mc. 



Gbetakui wivotongoan (23) 

1 . Ame ctekpekpe amc dpgbe ne edo, eye e la so e ke jroe a le dpdip sogbe 
ke je amc rjkumc eye wo c[o la kperjukuvi c[o e Qti ne ngba ci d6c[e male asi 
to o. 

2. Le ame ma c[e kpoto mea, amesiamc clogbe la xo eel ke je nc edo ke be le 
wo. 

3. Ame ke le wo doa 40 la c[u eel ke sogbe gba je amc Qkume, ke la na na 
agbenono adodoe yeQuto ku yebe xomea eye c[oc[o buwo kewoe la 
lerjukuvi c[o e ji kpokpo le le domca can ter)u con akpa n'c. 

4. Amc c[ekpekpe ame clogbe la no ku dowoto buwo sona dowotowo be 
gbcwo gbcwo c[octo eye e gba ter)u da ku dowoto be gbe buwo a so hwlen 
yeb'alewo gan. 

Gbetakui wivo-encgoan (24) 

Amc c[ekpekpe amc clogbe nc gbojcn ku enu kewo clena nmc jaka; wo ma na ye 
dowogamc la wugan ale be jea e, eye hwenu-hwenua, wo c[o la no na gbonjcn 
b'azan kewoe la dp fcntu. 

Gbetakui wivoatongoan (25) 

1 . Amc ctekpekpe amc c[ogbe nc ke je n'c le ci gomca nc ba so hwlcn yebe 
lanmcscn, ycQuto ku yebe xomca be tujenyi, vevec[ea muctuctu, awu ku 
avowo, axwe alo xo ke mc wo terju no, amc ji kpokpo le doyo pewo kudo 
nu kewo ker]u je nc amcha; e c[ogbe nc Qkulele c^oyeamctia r]ti le edo ku 
sinsin mc, nc yebe Qtilan b'akpac[ewo gundua, nc e va tro ahosi alo doc[e- 
manosito alo nu kewo ker)u na n'c be c[una a. 

2. Nyonu be vijihwenuwo, vifcnmcnono wo dpgbe nc alodo ku amcjikpokpo 
toxc c[ewo. Devi c[ekpekpe ctevi ke wo jl le sronc[ecte mc alo le sronmac[e 
mca dpgbe nc r)ku le dp amc r)ti dpka r)kumc. 



Gbetakui wivoadengoan (26) 

1. Amesiame clogbe nc hcnhen ku sukulu be nyawo. Gonmeje-sukuluwo yiyi 
mu c[o gcntu o. Nufyoame le gonmejesukuluwo nyi nu zin ams ji. Wo la na 
ye dokpla pe sukuluwo la keke ta, a gban c[o dua me. 

2. Wo la na mo ne nufyofyo le sukulu ganwo la nyi ke je nc amea so zondo 
nyanya Qti. 

3. Nufyofyo dp la xo do so agbeto be vun viCin bliboa Qti, la do ka abo-kamc 
ne esi nana amebusewo ku vosiwo. E c[o la na ye nugonme sese, ago so 
ke ame ku xlonkadodo la no kotawo kpata ku sensenwo kpata dome eye e 
la gba na dukon blac[oduwo be wonawo n^oyiyi ne fafa ba no anyi. 

Gbetakui wivoadrengoan (27) 

1 . Ame clekpekpe ame c[ogbe le vosi me, a do nu enu kewo kan ameha 
b'agbea le dekonuwo ku kametete be mowo nu eye e c^o la sevivi le 
aclar)uc[6wo ku nugonmejiji be Qkoyiyi r]ti. 

2. Ame clekpekpe ame clogbe ne woa kpo yeb'alewo ji, le hadome b'agbe me 
alo enu kewo kpata nyi e to le nugonmejiji ku nuQOQiowo me. 

Gbetakui wivoenyigoan (28) 

Ame ctelkpekpe ame c[ogbe la wo ye la yebe dume, le weke bliboa mea 
amebusewo ku vosinono wo be zanzawo la zon 40 e ji tututu. 

Gbetakui wivoasic[ekegoan (29) 

1 . Ame clekpekpe ame dp do la wo ne ameha ke ne vosi be rjkoyiyi bliboa 
terju no ne ye ametia. 

2. Le zanzanwo ne vivisesewo le abusewo ku vosiwo me a wo ma do lipo dp 
tovo ne eke sese a dpdp anyi a so c[okpe jesinana ku esi ne goctoejisisewo 
ku vosiwo ji, alea be wo wo dp dpdp zin ame ji so agbenono clonwin, dpdp 
sogbe le ha dome, ku tujeanyi bliboa le amesia be ha me. 



3. Wo ma zan aleke be vosinono a so je ga goc[o dukon blac[oduwo be 
dodowo o. 

Gbetakui gbangoan (30) 

Nonome alo wona ctekpekpe mu c[o la na ye gbefanclecle kea la ze sigbe 
acckpadu c[e ye so£ c^ote nsng;, alo na gbe amccte, habobocle be ba wo wonacte 
ke la hen nu gble le amebusewo ku vosinono kewo q wo po nupo so a o.