DEARBHÚ UILE-CHOITEANN CEARTA AN DUINE

DEARBHU UILE-CHOITEANN CEARTA AN DUINE

[Preamble]

De Bhri gurb e aithint dinte duchais agus chearta comhionanna do-shannta an
uile dhuine den chine daonna is foras don tsaorise, don cheartas agus don
tsiochain sa domhan,

De Bhri gur thionscain a neamhaird agus an mf-mheas ar chearta an duine
gnfomhartha barbartha a chuir uafas ar choinsias an chine daonna, agus go
bhfuil forogartha gurb e meanmarc is uaisle ag an gcoitiantacht saol a thabhairt i
reim a bhearfas don duine saoirse chainte agus chreidimh agus saoirse 6 eagia
agus 6 amhgar,

De Bhri go ndearna pobail na Naisiuin Aontaithe sa Chairt dearbhu athuair ar a
gcreideamh i gcearta bunusacha an duine, i ndinit agus i bhfiuntas pearsan an
duine agus i gcearta comhionanna fear agus bean, agus gur chinneadar tacu leis
an ascnamh soisalach agus reim maireachtana nios fearr a thabhairt i gcrich faoi
shaoirse nios fairslnge,

De Bhri gur ghabhadar na Stat-Chomhaltai faoi chuing ghealltanais go
ndeanfaid, i gcomhar leis na Naisiuin Aontaithe, urraim uile-choiteann
eifeachtach d'airithiu do chearta agus do shaoirsi bunusacha an duine.
De Bhri go bhfuil se fior-thabhachtach, chun an gealltanas sin a chomhalladh ina
iomlaine, go mbeifi ar aon-tuiscint maidir leis na cearta agus na saoirsi sin,
Anois ar an abhar sin forograinn an Tionol Gineralta an Dearbu Uile-choiteann
seo ar Chearta an Duine mar chomhchaighdean le tabhairt i reim ag gach pobal
agus gach naisiun ionas go ndeanfaidh gach uile dhuine agus gach uile organ
den chomhdhaonnacht, agus iad de shfor ag tabhairt an Dearbhuithe seo da
n'aire agus da n-uidh, dichell, trfd an teagasc agus an t-oideachas, chun urraim
do na cearta agus do no saoirsi sin a chothu agus chun a airithiu trfd bearta
ascnaimh, naisiunta agus eadarnaisiunta, go mbeidh aithint agus feidm
eifeathtach uile-choiteann acu, ni hamhain i mease pobal na Stat-Chomhaltai
fein, ach fos i mease pobal na gcrfocha ata faoina ndlfnse sin.

Airteagal 1 .

Saolaitear na daoine uile saor agus comhionann ina ndinit agus ina gcearta. Ta
bauidh an reasuin agus an choinsiasa acu agus dlid iad fein d'iompar de mheon
bhrthreachais i leith a cheile.

Airteagal 2.

Ta teideal ag gach uile dhuine chun na gceart agus na saoirsi go leir ata leagtha
amach sa Dearthu seo, gan idirdhealu daon tsaghas, go hairithe maidir le cine,
dath, gneas, teanga, creideamh, tuairim pholitfochta no tuarim eile, bunadh
naisiunta no soisilach, maoin, breith no ceimfocht eile,

Fairis sin, ni deanfar aon idirdhealu ar fhoras no ceimiochta poiliticiula, dlfnsiula
no eadarnaisiunta ata ag an tir no an chrioch len mbaineann duine, pe acu
crfoch neamhspleach, crioch iontaobhais, no crioch gan rialtas duchais i, no
crioch a bhfuil aon teoranta eile ar a ceannasacht.

Airteagal 3.

Ta ag gach uile dhuine, an ceart chun marthana, chun saoirse agus chun
slandala a phearsan.

Airteagal 4.

Ni coimeadfar aon duine faoi mhoghsaine na faoi dhaoirse; toirmeasctar gach
gne den mhoghsaine agus de thradail na mogha.

Airteagal 5.

Ni deanfar ceastoireacht ar bith na coir na pionos eadrocai reach, midhaonna na
taircheimneach a chur air.

Airteagal 6.

Ta ag gach uile dhuine an ceart chun a aithinte i ngach uile ait mar phearsa i
lathairan dli.

Airteagal 7.

Is comhionann na daoine uile i I'athair an dli agus is dligh dhoibh an dif do
thabhairt coimirce dhoibh i gcomhionannas gan lelthcheal ar aon neach.
Dlitear do chach comhionannas coimirce i gcoinne aon leithcheal a sharodh an
Dearbhu seo agus i gcoinne aon bhriogaireachta chun leithcheal den tsort sin a
dheanamh.

Airteagal 8.

Ta ag gach uile dhuine an ceart chun foirithin eifeachtuil d'fhail 6 na binsi
naisiunta inniula i gcoinne gniomhartha a sharaios na cearta bunusacha a bheir
an bunreacht no an dli dho.

Airteagal 9.

Ni deanfar go forlamhach aon duine a ghabhail a choinneail na a chur ar
deorafocht.

Airteagal 10.

Dlionn an uile dhuine, i gcomhionannas iomlan lena cheile, eisteacht chothrom
phoibli d'fhail 6 bhinse neamhspleach neamhchlaon chun a chearta agus a
oblagaidi agus aon chuiseamh coiriuil ina aghaidh a chinneadh.

Airteagal 1 1 .

1 . Gach duine a cuiseofar i gcion inphionois is tuigthe e a bheith

neamhchiontach go dti go gcruthaftear ciontach e do reir dli i dtrail phoibli,
ina mbeidh arfail aige gach coir is ga lena chosaint a rathu.

2. Ni daorfar duine ar bith in ngeall ar aon ghniomh na neamhghniomh nach
cion in-phionois a bhi ann, trath a dheanta, faoin dli naisiunta no faoin dli
eadarnaisiunta. Na ni gearrfar pfonos is troime na mar dob in-ghearrtha
an trath a rinneadh an cion.

Airteagal 12.

Ni deanfar cur isteach go forlamhach ar dunie ar bith maidir lena shaol
prfobhaideach, a theaghlach, a ionad conaithe, na a chomhfreagras na ni
deanfar ionsai air i leith a onora na a chaile.

Airteagal 13.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun gluaiseacht agus conaf ina rogha
aite laistigh den Stat.

2. Ta ag gach uile dhuine an ceart chun imeacht as aon tir, lena n-airitear a
thir fein, agus filleadh ar a thir fein

Airteagal 14.

1 . Le linn gearleanuna, ta ag gach uile dhunie an ceart chun tearmann a lorg
agus a bheith aige i dtfortha elle.

2. Ni feadfar feidhm a bhaint as an gceart seo i gcas inchuiseamh a leanas
iarbhir as coirthe neampholaiticiula no as gniomhartha ata contrartha
dochuspoiri agus do bhuntreora na Naisiun Aontaithe

Airteagal 15.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun naisiuntacht d'athru.

2. Ni deanfar go forlamach a naisiuntacht a bhanit d'aon duine, na fos an
ceart chun a naisiuntacht d'athru.

Airteagal 16.

1 . Ar aois in-nuachair a shianu dhoibh ta ag fir agus mna, gan srian ar bith
maidir le cine, naisiuntacht na creideamh, an ceart chun posadh agus
teagiilacii a bhunu. Is ionann na cearta ata acu maidir leis an bposadh, le
linn an phostas agus ar scaoileadh a phosta.

2. Ni deanfar posadh gan saorthoil iomlan na beirte ata le posadh.

3. Is e an teaghlach is buion-aonad priomha bunaidh don chomhdhaonnacht
do reir nadura agus dlionn an chomhdhaonnacht agus an Stat e a
chaomhnadh.

Airteagal 17.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun maoin a shealbhu , ina anoar agus i
gcomhar le daoine eile.

2. Ni feidir a mhaoin a bhaint go forlamhach de dhuine ar bith.

Airteagal 18.

Ta ag gach uile dhuine an ceart chun saoirse machnaimh, coinsiasa agus
credimh; airitear sa sa cheart sin an tsaoirse chun a chreideamh no a dheimhne
d'athru maraon leis an saoirse chun a chreideamh no a dheimhne d'fhiolsiu, ina
aonar no a no in eineacht le daoine eile, go poibli no go priobhaideach, trid an
teagasc, an cleachtadh, an adhradh agus na deas-ghnatha.

Airteagal 19.

Ta ag gach uile dhuine an ceaqrt chun saoirse tuairime agus chun saoirse
nochtuithe tuairime; airitear sa cheart sin saoirse chun tualrimi a bheith aige gan
aon bhac air, agus chun eolas agus smaointe a lorg, a ghlacadh agus a leathadh
tri mheain ar bith, gan aird ar chrioch-theoranta.

Airteagal 20.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart go mbeidh saoirse aige teacht ar tionol
agus gabhail le comhiachas go sitheoilte

2. Nf cead a chun d'fhiacha ar dhuine ar bith gabhail le haon chomhiachas
airithe.

Airteagal 21

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun pairt a ghlacadh i gcursai rialuithe a
thire, go direach no trf ionadaithe a toghtar go saoralach.

2. Ta comhcheart ag gach uile dhuine rochtain a bheith aige ar an tseirbhis
phoibli in thfrfein.

3. Is e toil an phobail is foras don udaras rialuithe; leireofar an toil sin de
thoradh toghchan ionraic a deanfar 6 aim go ham tri bhotail
chomhchoiteann chomhionann agus trf tun-bhalloid no ar mhodh da
shamhail sin a rathaios saoirse bhotala.

Airteagal 22.

Ta ag gach uile dhuine, mar chomhalta den chomhdhaonnacht, an ceart chun
slandala soisialai; dlitear do go bhfeadfaidh se, de thoradh an tsaothair naisiunta
agus an chomhair eadarnaisiunta agus do reir eagraiochta agus acmhainne gach
Stait ar leith, na cearta a shasamh, i gcursai eacnamfochta agus
comhdhaonnachta agus cultura, is dual da dhinit agus is riachtanach do shaor-
fhorbairt a phearsantachta.

Airteagal 23.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun oibre, chun saoirse maidir le
fostaiocht a thoghadh, chun coinnfollacha cora sasula oibre agus chun a
chosanta in aghaidh n< )staiochta.

2. Ta ag gach uile dhuine, gan aon idirdhealu, an ceart chun na paighe
ceanna le haghaidh na hoibre ceanna.

3. Ta ag gach duine a dheanas obair an ceart chun luach saothair choir
shasuil a bhearfas go mbeidh aige fein, agus ag a theathlach, coir
mhaireachtana mar is dfr do dhniit an duine, agus ina theannta sin pe
caomhaint shoisialach eile is ga.

4. Ta ag gach uile dhuine an ceart chun ceardchumainn a bhunu agus
gabhail le ceardchumainn chun a leasa a chosaint.

Airteagal 24.

Ta ag gach uile dhuine an ceart chun sosa agus scithe, agus go hairlthe chun
teora reasunach lena uaireannta oibre agus chun saoirse le paigh d'fhail 6 thrath
go cheile.

Airteagal 25.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun caghdeain mhaireachtana is leor do
shiainte agus do shoileas an duine fein agus a theaghlaigh, ar a nairitear
bia, eadach, ionad conaithe, freastal liachta, agus na seirbhisf soisialacha
is ga; ta ceart aige chun slandala le linn difhostaiochta, breoiteachta,
eagumais, baintreachais, sean-aoise no aon easpa eile sli mhaireachtana
in imthosca nach bhfuil neart aige orthu.

2. DIftear aire agus cunamh speisialta don mhathair agus don leanbh.
Bhearfar an chaomhaint shoisialach cheanna don uile leanbh, pe acu faoi
chuing an phosta no lasmuigh dhi a rugadh.

Airteagal 26.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun an oideachais. Bhearfar an t-
oideachas in aisce, sna ceimeanna tosaigh agus bunaidh ach go hairithe.
Beidh an bun-oideachas eigeantach. Cuirfear an t-oideachas teicniuil agus
gairmiuil arfail go comhchoiteann; beidh combrochtain do reirfiuntais ag
gach uile dhuine ar an ard-oideachas.

2. Beidh de chuspoir ag an oideachas pearsantacht an duine d'fhorbairt ina
hiomlainte agus urraim a neartu do chearta an duine agus do no saoirsi
bunaidh. Cothoidh se an chomhthuiscint, an caonfhulaing agus and
caradas idir an naisiuin agus na cinf agus na haicmi creidimh uile, agus
cabhroidh se le bearta na Naisiun Aontuithe do chaomhnadh na sfochana.

3. Ta ag na tuismitheoiri, i dtosach ar chach eile, an ceart chun an cineal
oideachais a thoghadh a bhearfar da leanai

Airteagal 27.

1 . Ta ag gach uile dhuine an ceart chun pairt a ghlachadh gan cose i saol
culturtha an phobail, aineas na n-ealaion a bheith aige agus pairtiu in
ascnamh agus is sochair na heolaiociita.

2. Ta ag gach uile dhuine an ceart go gcosnofai na leasa moralta agus
abhartha a leanas as aon tsaothar eolaiochta, litrfochta no ealaion arb e is
udardo.

Airteagal 28.

Is dligh do gach uile dhuine go mbeadh eagras soisialach agus e adarnaisiunta i
reim a bhearfadh go bhfeadfai na cearta agus na saoirsi ata leagtha amach sa
Dearbhu seo a chur i gerich go hlomlan.

Airteagal 29.

1 . Ta dualgais ar an uile dhuine i leith an phobail arb ann amhain is feidir a
phearsantacht d'fhobairt go saor agus go hiomlan.

2. Ag feidhmiu a cheart agus a shaorisi dho ni bheidh de shriantacht ar
dhuine ar bith ach pe sriantachta a bheas ceaptha do reir dli d'aon toisc
chun aitheantas agus urraim mar is cui d'airithiu do chearta agus saoirsi
daoine eile agus chun freagairt do riachtanais chora na moraltachta, an

oird phoibli agus soileasa na coitiantacnta i gcomhdhaonnacnt
daonfhiathach.
3. Nf cead i gcas ar bith na cearta na na saoirsf seo d'fheidhmiu contrartha
do chuspoiri agus do bhuntreora na Naisiun Aontaithe.

Airtegal 30.

Ni cead aon ni sa Dearbhu seo a leiriu mar ni a bheir don Stat grupa no duine
ceart ar bith chun pairt a ghlacadh in aon ghnfomhacht na aon ghniomh a
dheanamh d'fhonn aon cheart no saoirse da luaitear anseo a dhithiu.